Jérôme (saint ; 0345?-0420). Sancti Eusebii Hieronymi,... Opera omnia, post monachorum ordinis S. Benedicti e congregatione S.
Mauri, sed potissimum Joannis Martianaei hujus
Vallarsii et Maffaei,... Editio Parisiorum novissima... accurante et ad ultim.... 1845.
1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.
Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence
2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.
3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :
*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.
4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.
5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.
6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.
7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.
PATROLOGIiE
CURSUS COMPLETUS
SIYB
RIBLIOTHECA DNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, GOMMODA, OECONOMICA,
OMNIH SS. PATRM, DOCTORUM SCRIPTORUMQDE
ECCLESIASTICORUM
QUI AB JEVO APOSTOLICO AD USQUE INNOCENTII III TEMPORA
FLORUERUNT;
REGUSIO CHRONOLOGIGA OMNIUM QUM
EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICJE TRADITIONIS PER DUODECIM
PRIORA ECCLESI^E SJECULA,
1UXTAEDITIONES
ACCURATISSIMAS,INTERSECUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PERQUAM
DILIGENTERCASTIGATA ;
COMMENTARHS
DISSERTATIONIBUS, LECTIONIBUSQUEVARIANTIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA;
OHNIBUSOPERIBUSPOSTAMPLISSIMASEMTIONES QVJE TRIBUS NOVISSIMIS SJECULISDEBENTUR ABSOLUTAS
DETECTIS,AUCTA,
INDICIBUS
PARTICULARIBUS SINGULOS
ANALYTICIS, SIVETOMOS, SIVEAUCTORES ALICUJUS MOMENTI
SUBSEQUENTIBUS,DONATA ;
CAPITULIS
1NTRAIPSUM TEXTUMRITEDISPOSITIS,
NECNON ETTITULISSINGULARUM PAGINARUM MARGINEMSUPERIOHEM
DISTINGUENTIBUS MATERIAM
SUBJECTAMQUE SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA;
OPERIBUS
CUMDUBIIS TUMAPOCRYPHIS,ALIQUA VEROAUCTORITATE 1NORDINE ADTRADITIONEM
ECCLESIASTICAM
POLLENTIBUS, AMPLIFICATA;
DUOBUSINDICIBUS
GENERALIBUS LOCUPLETATA: ALTEROSCILICET RERUM,QUOCONSULTO, QUIDQUID
UNUSQUISQUEPATRUMIN QUODLIBETTIIEMA SCRIPSERIT UNOINTUITU CONSPICIATUR; ALTERO
SCRIPTURJESACRJE, EXQUO LECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ETIN
QUIBUSOPERUMSUORUM LOCISSINGULOSSINGULORUM LIBRORUM SCRIPTUR/E
TEXTUS COMMENTATL SINT.
EDITIO OMNIBUS
ACCURATISSIMA,C^;TERISQUE FACILEANTEPONENDA, SIPERPENDANTUR : CUARACTERUM NITIDITAS,
CNART^EQUALITAS, 1NTEGR1TAS
TEXTUS,PERFECTIO COKUECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUMVARIEJKSTY^V
TUMNUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAMCOMMODA SIBIQUE INTOTOOPERIS DECURSU CONSTANTRFR
PRETII ISTACOLI.ECTIO, '"AFY
SIMILIS, EXIGUITAS,
PRJESERTIMQUE UNA,METHODICA ET CHRONOLOGICA/fc /Cr)X^
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS IIIC ILLICSPARSORUM , PRIMUM / ~i \v
AUTEM IN NOSTRA EXOPERIBUS AD OMNES J
BIBLIOTHECA, JETATES , LOCOS, LINGUASj | £3 \
FORMASQUE PERTINENTIBUS,COA»UNATORUM. I J^ | ^
SERIES PRIMA, \?\ %
IN QVXPRODEUNTPATRES,DOCTORESSCRIPTORESQUK
ECCLESI^ LATINJE\">\ '*£.
A TERTULLIANO
AD GREGORIUM MAGNUM. V'" \ &
\
AGCURANTE J.P. MIGNE, Ctt^ttttttt ^OWpUUUtit IN SINGULOS SCIENTW^
ECCLESIASTICJE RAMOS EDITORE. ^—
PATROLOGL3E TOMUS XXVIII.
S. HIERONYMl XOMUSNONUS.
PARISIIS, VENIT APUD EDITOREM,
iiV VIA DIQTA D'AMBOISE,PRfcS LA BARRlERE D'ENFEU,
ou PETIT-MONTROUGE.
1846.
S. EUSEBII
HIERONYMI
STRIDONENSIS PRESBYTERI
^
OPERA OMNIA,
ORDINISS. BENEDICTIE CONGRKGATIONE
POST MONACHORUM S. MAURI
SED POTISSIMUMJOANNIS DKnR& IAJNil£I HUJUS ORDIMS RECENSIONEM,
DENUOAD MANUSCRIPTOS ROMANOS,AMBROSIANOS, VERONENSES ET MULTOSALIOS,
NEC NON AD OMNESEDITIONESGALLICANAS ET EXTERASCASTIGATA,
PLURIMISANTEAOMNINOINEDITIS MONUMENTIS,
ALIISQUES. DOCTORISLUCUBRATIONIBUS SEORSIMTANTUMVULGATISAUCTA,
, CORRECTIONIBUS
INNUMERISNOTIS, OBSERVATIONIBUS ILLUSTRATA,
STUDIO ET LABORE
VALLARSII ET MAFFiEII
VERONJE PRESRYTERORUM,
OPERAM NAVANTIBDS ALIIS IN EADEM CIVITATE LITTERATIS VIRIS.
EDITIO PARISIORUM NOVISSIMA
EDITORIBUSCURIS POSTERIORIBUSITA RECOGNITA
EX SECUNDAAB irSIS VERONENSIBCS ,
ATQUE EX REGENTIUS MJKdM. XiClTIS SIC DITATA
SOLA, CdETERISOMISSISEMENDATIONIBUS,
UT PRiESENSEDITIO, AMPLITUDINE
PRJECEDENTESOMNESEDITIONES,ETIAM BENEDICTINAS,
tertia seu triente materialiter superet,
yarte
ACCURANTEET AD ULTIMUMRECOGNOSCENTEJ. P. MIGNE , CUllSUUil COMPLE-
TORUM IN SINGULOSSCIENTI^E ECCLESIASriGjE RAMOS ED1T0RE._
TOMUS NONUS,
VENIT APUD EDITOREM,
1N VIA DtCtA DWMBOISE, PRES L.\ BARRlfiRE D'ENFER,
ou PETIT4I0NTR0UGE.
1845.
ELENCHUS dPfeuuM
(JBJE IN HOG TOMO CONTINENTUR.
S. HIERON. DIVIN^E BIBLIOTHECE PARS PRIMA.
Liber Genesis. Col. 163
Liber Exodi. 239
Liber Levitici. 299
Liber Niimeiorum. 343
Liber Deutcronomii. 411
Liber Josue. 469
Liber Judicum. 507
Liber Ruth. 543
Libri duo Samuelis. 563
Libri duo Malachim. 673
Liber Isaire. H3
Liber Jeremise. 849
Liber Ezechielis. 939
Libri Duodecim Prophetarum. 1013-1075
Liber .Tob, 1083
Liber Psalmorum. 1127
*
Liber Proverbiorum. 1243
Liber Ecclesiastcs. 1273
Canticum Ganticorum. 1285
Liber.Danielis. 1293
Liber Paralipomenon. 1327
LiberEzrsc. • s-1403
Liber Eslher. 1435
Imprimeriede VIUYET DESuncvct C1e
rue de Sevres, 37. a P.iris.
PRiEFATIO
Hcbraeum Canoncm, seu veferis Testamenti versionem ex Hebrseo adornatam abs HIERO-
NYMO,qua} laborum ejus ac vigiliarum longe nobilissima pars est, eaque CEeteris utilior
omnibus, lomo islo opcrum ejus nono complectimur. Sed antequam dico, quid istuc rci sit,
quidve proposilum nobis in hac adornanda provincia fuerit, aut prastitum, lectoris praoc-
cupanda sunt mihi judicia, et quam facile dicam impingeret diligentiae nostrae, pracavcnda
sedulo, et deprecanda. Neque enim dubito, fore plerosque, caelera nec malos homincs, nec
divinarum prorsus rerum ignaros, qui hunclaborem primo stalim intuitu libri, aut minus
utilem, aut cerle Hieronymianarum scriptionum Collectioni non adcensendum judicent, cum
perfunctorie animum adverlentes, eadem quae in Vulgata Latina vcrsioneconlinentur hic Ie-
gent.hancqueabilla cditionenihilpropemodumdifferre,cxistimabunt.Porrosupervacaneum,
aul ad quserendam Colleclioni molem inslilutum putabunt, eam modo Hieronymianis scri-
plis annectere, quae Hcet ex omnibus Lalinis sacrarum Scriplurarum intcrpretalionibus
probata una sil, caelerarum optima ac fidelissima, sit eliam quam qui maxime genuinus
Hieronymiani felus ingenii, ex quo interpres omnium aetalum, omnisque memoriae longc
doclissimus audiit : tum ila quoque pervulgata illa est alque obvia, toties, lotque Iocis, lot
formis, tamque variis jam inde ab invcnta arte typographica, multo autem magis post Tri-
dentinae synodi decretum recusa, ornala, atque exposila, ul vere bibliothecas orbis impleve-
rit, sitque iis eliam in promplu, qui aliam plane quam in versandis libris vilae rationcm
instituerunt. Nos ipsi, quod minime diffitemur, cum ante hoc ferme quinquennium novam
hanc operum Hicronymianorum edilionem animo moliremur, diu multumqiie dubitavimus,
num ere nostra aut lectorum esset, eam versionem, tametsi pridem a Benediclinis cditoribus
nedum junctam, scd loli collectioni praeposilam, retinere : et cummulta animo obvcrsaren-
lur, illud cumprimis sollicitos nos habebat, ut ne aclum agere vidercmur, atque in eorum,
quos haec fert aetas, vitium incidere, qui pcr chartarum plaustra ad immortalilatcm gras-
sanlur. Ac fere propositum fuerat, solas variantes Iecliones, quas veteres mss. libri suppedi-
tabant, in unum colligere, easque paucis annotalionibus de more expositas cum duplici
Psallerio, aliisque nonnullis libris qui in Vulgata non habentur, Hieronymianis apponero
et proferre in Iucem. Vcrum cum in editionis programmate hac ipsa de re Publicum el doc-
tissimos quosque ex omni Italia, dalis littcris, consuleremus, ea fuit una omnium sentcntia
de universo opere serie integra recudendo, ut quibus aliter videri posset, palmaris isthoec
responsio sit : Nos publico judicio niti, etplus malle doctorum hominum suffragiis tribuere,
quam eorum, si qui esscnt, qui hanc cum Vulgata similitudinem causarenlur, socordisa
concedere. Sed fuerunt prseterea gravissimae, quae ad hanc me operam causae invitum ferme
adduxcrunt, quas et cordatum qucmcumque leclorem persuadere posse, non dubito.
El vero non haec nos primum ad augendam libri molem accrevimus, sed ab ediloribus Bc-
nedictinis adjuncta sunt pridem Hieronymianorum operum edilioni, immo tota auspicato ab
his incoepta Colleclio est, utpote ab omnium nobilissima lucubralionum earum parte. Nos
adeo qui totum, ut ila dicam, scriptionum Hieronymianarum orbem primi complectimur, ct
quoe haud sane pauca pridem desidcrabanlur, monimenta collegimus, ut haec demum inte-
gra atque absoluta edilio prodeat in publicum, si ea parte careamus, quae veteris editionis
fuit polior, jam non auxisse pro morc, scd priorem operis dignitalem imminuisse, dicemur.
Suo autem jure quanlum decesscrit, homo ad cleganliam excultus desideret; nam cum pri-
mum illa prodiit in lucem, litteralo Orbi, si unum Ricardum Simonium excipias, acccptis-
sima cumprimis fuit, non ea solum de causa, quod supra caeieros ejus edilionis tomos dili-
gentissime elaborata, et collato Martianaei et Pougetii, qui multum illi labore atque erudi-
tione sua profuit, studio perfecta sit; sed praecipue ipso veterum monimentorum merilo, ac
nativa propemodum sui dignitatc tanlam iniit a studiosis gratiam. Testem dabo hujus rei
hominem, cujus eo cerlius erit ac luculentius testimonium, quo magis ipse sludiis mona--
chorum sanctorumque Patrum infensus, caetera doctus, et lacessitus a Marlianseo, nihil non.
PATROL.X XVHI. 1
11 PR/EFATIO. 12
cgcrit, ut cjuslabori, arrepta quaquaversum occasione, detraheret. Dico Hieronymianarum
Quacslionum auclorem, cujus odia exerccnlem calamum, ipsa inter jurgia, haec in adver-
sarii sui laudem profilcri, vis veritatis coegit: « Non possum non laudare consilium Mar-
lianaei de cdcndis Hieronymi Versionibus, quemadmodum exstant in antiquissimis libris,
sinc mutalionibus, quae postea in iis faclce sunt, eoque ordine quo inveniuntur iisdem in
libris; non omissis antiquis dislinclionibus, quae in iis cernunlur. Videmur enim nobis vi
dcre eas Versiones, quales e manu Hieronymi prodierunt; aul certe quam minime fieri po-
tuit, immulatas. » (Jo. Clericus quast. 9, num. 2. )
Atque haec quidem bona satis est ratio crilici testimonio conjuncta, sed quae meprcecipue
causa permovit, alia est, quod meo ipse periculo expertus sum, aliter vix fieri posse, ut
quae maxima sunl hujus libri commoda, ab studioso perciperenlur, nisi totum ejus inter-
prctationis conlexlum digereremus. Ex his queedam, ut fiantexemplo manifesliora, profera-
iims. Tantam in unoquoque libro variantium lectionum silvam, emendationurn quoque ct
glossematum ingentem vim aut nullo cum fruclu, aut non eo sallem, qui est leclu debilus,
carptim oculis usurpcs : quae si ad suum quaeijue contexlus locum nolentur, irritanl ani-
mum, ct provocant legcntis arbilrium; conlra si ad quem modo vcrsum referantur, doccre
vclis, ct laciniosis saepe verborum duclibus uli opus sit, et laedium polius quam ingcnium
homini crudilionis cupido moveas. Scliolia autem, qua? innumera pi opemodum sunt, maxime
in Octalcuchum, ne liac quidcm induslria proponore est commode : cum enim illud dum-
taxat laudas, quod vcrbum respiciunt, ipso monilo, molcsto scilicct atque ingrato, plura
quam ipse conlextus habet, verba conjungas : quaj vicissim e regione posila, nullo negotio,
uno oblulu in oculos mcnlemque incurrunt. Itlcm dicendum plane esl de obelis atque aslc-
riscis, qui cuin passim alibi, lum praecipue iis in libris, qui ad Graecum excmplar emendati
sunt et recogniti, tanto numero obveniunl, ut olio abutatur, et palienlia noslra, si quis id
sibi pensi det, ut siugula memorcl, nedum ut causas enarret. Quoties vero cadem in nolis
rcpelenda erunl? qui modus crit lcgenlis aut dictanlis fastidio? quse ralio laudandorum co-
dicum? Vctus aulemilla versuum distinclio,quee lanlinunc fit.ac tantae refert anliquilutis me-
moriam, verbis repracsenlari vix possc arbilror : omnino autem ut quis utililer praeslet, nc
vix quidem. Tum ipsc cliam Hebraei Canonis conspeclus, atque ordo, quem tantopere prae-
dicant, pracverli penilus necesse sit. Ad heec solidi quidam sunt sacri libri abs Hieronymo
quideminLatinum conversi, nonaulem in Vulgalam editionemrecepti, quisuumhic sibi vin-
dicant proprie locum. Tale Psaltcrium est ex Hebraeo archetypo, quod vetere jamdudum in
Ecclcsiis obtinentc interpretatione ex Graeco, ne turbae in populo, longa jam habitudino
psalmis illis assuelo, cierentur, subslitui non potuit: cumque sit omnium fidelissimc, ac
doctrina incrcdibili elaboratum, solum fere ad privatam eruditionem legenlium superat.
Tales nliffi sunt sacrorum librorum versiones juxta LXX Interpretes, ut esl altera Jobi at-
quc Eslhcr, duplcx item Psalmorum recognitio, sive quae Romana et quae Gallicana Psalteria
audiunt, quae in Vulgatae recensione, vcl plane, vel ad cum sallem modum non sunl: pre-
tium autem cst summum operse cognovisse.
Quicumque haec sedulo rationum momenta expenderit, nullus jam dubito, quin aequi
bonique consulat propositum noslrum, ac bene locatae in universo rccensendo lexlu operae"
nos sinat conscientia frui. Sed crunt forlassc qtii alia dc causa conlradicere, atque, illa
vixdum sublatacalumnia, graviorem e vestigio invidiamcreare in nos sludeant. Compertum
ncmpe cum sit, Hicronymi maxima saltem cx parte versioncm esse, quae Vulgala editionc
conlinetur, dum eain cmcndare, ac prislinae integrilati satagimus restituere. Tu ne, inquiet
forlasse aliquis, recensione hac tua eam editionem excludis, quam remotissimae anliquitalis
mcmoria, multo aulcm magis cecumenici Tridentini concilii auclorilas, et plura deinccps
pontificum dccreta unam ex omnibus sacrarum Seripturarum Chrislianis hominibus com-
mendarunl ? Mihi vero id neque in mentem venit, nec si cul umquam veniat, ille mihi sapere
videatur. Quin immo summam ejus cditionis laudem, dum spiritus hos reget arlus, tuebi-
mur, ut ad fidei ac morum doctrinam imbuendam tradendamque, nihil non gravc et pra>
slaulissimum in ea csse profiteamur, ct quam adeo in hisce rebus aucloritalem obtinuil,
sarlam lcclamque proeslemus. Nihilosecius si qu»3 vclerum librariorum aut incuria, aut per-
versa cura irrepserunt in cam menda, ct partibus insidcnt minime necessariis ad fidc
13 PR.&FATIO. U
morumquclegcs componendas, homo cui cordi est rerum sacraram dignitas,ca qua par
cst, probabilitalc ac rcligione usus castiget : minime omnium ei arbitror succensendum,
immo vero bcne illum ingenio suo ac diligentia de sacris litleris meruisse. Id olim viri prse-
sliterunl summe calholici, summique itidem Vulgatae patroni, e quibus, ut interim Hen-
ricum Buchentopium praeleream, numquam non laudem promeruit doclissimus Franciscus
Luca Brugcnsis, qui amplius quater mille loca, quae post Clementis VIII rccognilionem,
rmendatione indigerent, aut correxit, aut bonis argumenlis corrigenda indicavit : ct tard.
Bellarminus, qui dalis ad eum lilleris, plura iis adhuc superesse in melius mutanda, si is
cssct animus, ingenue profcssus est. Tu nostros conatus ejusdem aeslimato csse animi ac
voluntatis : ac si dcmum lanti sunt, quae proponimus emcndanda, his adcense, quae tanlam
a tc cx aliorum accepta sludio graliam inierunt.
Tamen etsi alia omnino provincia est, quam nos sumpsimus, neque in ca adornandi, id
nobis putavimus ncgolii dari, ut tertio quoque verbo, sccus ne essct in Vulgala edilione,
dispicercmus. Hac sanc ipsa de causa rctinelur qui ante nos erattitulus univcrsi opcris Bi-
bliolheca Divina, quem caelera probamus parum,et a S. Interprele pcrscriplum fuissc,
omnino non crcdimus. Scimus vero jamdiu olim oblinuisse apud Veleres, quos Martianeeus
laudat, et qui eum fugerunt, scriptores; sed ncc ignoramus vicissim ab aliis diversos prae-<
ferri,el in mss. praeserlim codicibus pro suo quemque arbilratu, atqueingenio amanucnses
lusisse. Celeberrimus noni saeculi Lalinorum Bibliorum enuvapQuT-h; Alcuinus, de quo plura
inferius diccnda nobis crunt, caeteris rcpudialis omnibus tilulis, Pandecten inscripsil, hocquo
cjus proprium nomen esse, contendit. Sententiam suam eo cxaggerat epigrammate, quod et
inler ejus opera vulgatum est, et ad calcem sacri texlus a se recognili atque emendati in
Vallicellano de Urbe ms. habctur :
NominePandecien proprio voeilarc memenlo
Hoc corpus sacrum, lector, in orc tuo.
Quod nunc a muhis constnt bibliothecadicia
Nomiue non proprio, ut lingua Pelasga sonat, elc.
Verum haec ex cjus occasione tituli, neque cnim nostri est instituli, quot apud Latinos, quatn-
que variis nominibus Scriptura appellata sit, persequi. Voluimus, ea relenta inscriptionc, quas
ctiam prae caeleris fcrme obtinuit, et nos lubricae disputalioni subduccre, et quam longe a
prurienlium ingeniorum affectata novitate absumus, significare.
Propositum autem unum cst nobis , Hieronymianam interpretationem exscribere ab an-
•liquis libris, qui propius, quoad ejus fieri potuit, ab ipsius lntcrprclis aelate absunt, ante-
quam eos sive glossatorum pervaserinl manus, sive sententiarum e velustiori versione usus
immutarit. Ac sane si Oclateuchum excipias, quos lamen libros minus minusquc impendio
corrcclorum mpiipyuu depravavit, reliquos omnes Hebraei Canonis tam et vetustis, et sin-
r.cris ab apographis fonlibusque derivamus, ul de earum leclionum fide, ac Hieronymiani
operis germanilate dubitare yix liceat. Sicubi ergo induccndum quempiam versum dicimus
aut sentcnliam : si cubare in mendo locum, vera leclione proposita, animadvertimus : de-
mum si alitcr atque obtinet vulgo, nectimus : haeremus eliam aliquando, atquc in diversa
vcteres quoque chartas abire observamus, cx fide noslrorum exemplarium facimus* nec
alio quam ad Hieronymianae versionis dignilatem asserendam, aut vindicandam, quicumque
tandcm hic labor cst, fine exantlatur.
Ut vero proposilum hoc noslrum probe teneas, ac scias quanti nobis labor hic steterit,
repetenda rei memoria est, ex qua tota propemodum Hieronymianae versionis pendet his-
loria, deque ejus, quam vindicalum imus, gcrmanitate judicium. Vixdum erant quatuor
elapsa saecula,cx quo in publicum versio S. Docloris prodieral.ac passim auctorilatem apud
omnes ferc oblincbat, cum jam vilcsccrc visa est mendis obsila, quae in tanto describenlium
librariorum numero, tanlaque utentium varietale, cavere hominum diligentia non poterat.
Id aigre fercns Carolus Magnus imperalor, homo ad Ecclesiae aedificalionem alque orna-
mentum nalus, ut pristinae integritali reslituerelur, atque omnibus Ecclesiis, maxime Gal-
licanis conslaret emendatissima, quanto maximo potuit sludio alque auctoritate contendit.
Volumus, inquit in Capitularibus, et ita Missis nostiis mandavimus, et prwcepimus, ut in
Ecclesiis libri canonici veraces habeantur; sicutjam alio Capitulari scepe mandavimus. Alcuino
16 PRJEFATIO. 1»
aulem, sive Albino, qui in magna imperatoris existimatione consuetudineque tum vixit,
utpote omnium, quos ea tulit aetas, eruditissimo, tantum instaurandae Scriplurae opus dc-
mandalum est. Ac sunt quidcm, qui cum tradant vernaculis interprelationibus non conlen-
tum, addiscendis originalibus linguis, Hebraica el Grseca, operam impendisse,fciisque esse
in hoc labore feliciter exanllandousum. Verum quae tria ejus peritiae in Hebraico textu trac-
tando profcrt argumenla nuperus ejus Iaudalor Hodyus ex Commentariorum Hbris, in quibus
Hieronymianam versionem, qua utebatur, ex Hebraeo interdum correxisse, et nonnumquam
diserte rcpudiassc autumat, nihil profecto sunt, neque enim Albini illa sunt, sed ipsiusmet
Hieronymi, a quo ille descripsit, tolidem vcrba. Sunt vero islhaec : Incap. Gen. xxv, 8 :
Quomodo convenit Abrahce tam sancto viro quod dicitur, Et deficiens morluus esl? Respon-
deo, in Hebrceo non habetur, deficiens ; sed a Septuaginta Interpretibus additum est. Et in
Eccles. ix : Nolandum est, quod per totum librum ubicumque dicitur, Filii hominum, in
Hcebrceo habetur, Filii hominis, hoc est, Filii Adam : et omnis pene Scriptura hoc idiomate
plena est, universum genus humanum Adam filios vocans. Denique in cap. xn : Obmutescere
quoque, sive, ut melius habetur in Hcebrceo, surdescere, aures significat. Haec, inquam, omnia
pura putaque sunt Hieronymi verba in Gommenlariis ad ea Scripturarum loca : quod miror
magis eruditum virum latere potuiase, cum nemo jam nesciat, pleraque omnia Albinum
ex Hieronymianis fontibus dclibasse. Igitur, non ut quamdam, si libet, Orienlalium lilte-
rarum aurulam Magni Garoli magistro invideam, sed ut quibus ille instructus subsidiis
editionem suam adornarit, innotescat : sic statuo, minime illum hoc sibi negolii dcdisse,
sed neque eam illi fuisse mentem, ut originales textus consuleret, et se archclypis Hebraeo
et Grseco conformaret. Tota fuit ejus industria in conquirendis undequaque Hieronymianae
versionis codicibus, iisque sedulo inter se confercndis, ul quae probanda sibi esset lectio,
ex eorum fide, qui melioris emendationis et notae vidcrcntur, decerneret : sive illam prae-
tcrea ad sanioris criticae rcgulas, sive ad ipsiusmel Hieronymi testimonia expenderit.
Opus integrum, vetus scilicet ac novum Testamenlum novo hoc pumicc expolitum, alque
emcndatum jam scncx, cum annum plus minus octogesimum sccundum ageret, in Ccenobio,
cui praeerat, S. Marlini apud Gallos Turonenses absolvit , eidemque imperalori Garolo
Magno obtulit. Exstat nuncupatoria ipsa Epistola nunc inter alcuinianas vigesima cx co-
dem S. Marlini coenobio data, ubi de sui ratione opcris regcm alloquens , sacros, inquit,
libros in unius clarissimi corporis sanctitatem connexos, atque diligenter emendatos Veslrce
Clarissimm Auctoritati dirigere curavi. Tum alia ad Gislam epistola sexto suorum Gommen-
tariorumin Joannem libro praefixa, ubi se ait, occupasse domini regis prceceptum in emenda-
tione veteris novique Testamenli. Paria his habet ipsemct Carolus , Jampridem, inquiens ,
universos veteris ac novi Teslamenti libros librariorum imperitia depravatos, Deo nos in
omnibus adjuvante, examussim correximus. Deniquc et Sigeberlus Gemblacensis in Chronico
ad annum 790 correxisse Alcuinum, Divinum Ilisloriam jussu ipsius regis; et libro de
ScriptoribusEcclesiasticis, cap. 83, jussu Imperaloris correxisse Divinam Bibliothecam, tra-
dit. Quae nos testimonia huc etiam relulimus , ut certius constet, quod dicebamus , non
videri ad Hebraicum Graecumque lexlum eam editionem recognitam, quorum nec verbo
tsnus meminere qui eam posteris commendarunt. Porro nonnulli etiamnum codices ejus
recensionis superant, quorum duos praegrandi mole, cum Romae ageremus, tractavimus nos
ipsi, interdum et consuluimus. Alterum, quem et Viclorius saepe laudat, scrvanl S. Pauli
extra muros armaria : alterum. Vallicellana bibliotheca, quem Baronius pro ingenlis pretii
thesauro habuit, utpote quo usi, non sine grandi laboris compendio, fuerint erudili viri, qui
post Tridenlini concilii decrelum, reformandae Vulgalee edilioni insudarunt. Exstant et
queedam cpigrammata ad calcem voluminis, e quibus satis abunde fuerit, paucos hos ver-
sus pro ejus licet saeculi vitio inficetos, qui vel auctorem, vel impulsorem operis nominant,
exscripsisse:
CodicUistius quol sunt in corporc sancto
Depiciie formis litterulae variis,
Mercedes liabeat, Christo donante, per ncvum
TotCarolus rex, qui scribere jussit eum.
Item :
t7 PR^FATIO. 18
Pro me, quisque legas versus, orare memeiuo, ' "''•
Alcuin dicor ego: Tu sine fine vale.
Jam vero persequi haud vacat, quam longe lateque in Ecclesiis edilio ista obtinuerit, ob-
sequente imperatoris auctoritati orbe propemodum universo. Vix tamcn dictu est, quo,
semel data sacri textus emendandi facultate, studiosorum industria evaserit. Tum scholiis
onerati sacrorum codicum margines, notisque variantium Iectionum aut emendationum ex
Hebraeo, non illo quidem archetypo , sed aut aliis pro lubitu punctis instructo, aut ex neo-
lerici Judaizantis ingenio in Latinum converso. Hujusmodi ferme usum libro existimo He-
braeum scholiastem, quem vocant, et supparem faciunt Rabbano Mauro,
qui tot illa glos-
s?mata , quae et nos retinuimus ad libri oram, congessit, et qui licet saepius contentioso
magis quam vere interprelari videatur, interdum etiam falsa ipse lectione decipi, aul me-
lioris peniliorisque significatus ignoratione labi, suum tamen studium ita ejus aetatis homi-
nibus approbavit, ut vendibiliores nullos haberent librarii codices, quam quibus notas illas
apposuissent. Quid quod Hieronymus ipse diu poluit terrae ille filius Martianaeo videri , cx
quo tanla eum inler et Simonium lis fuil ? Taceo nunc alios sequiorum lemporum , qui cum
aliquid sibi vidercnlur in Hebraica lingua eruditionis consecuti, ad refigenda suopte ingenic»
Latina exemplaria operam suam conferebant, eoque plus se putabant bene de sacris littc-
ris meruisse, quo pluribus locis ab recepta lcclione abluderent. Insignis in hanc rcmHu-
gonis de S. Victorc, qui duodecimo ineunte saeculo floruit, locus est lib. de sacris Scripturis
cap. 9, ubi, Oclavo, inquit, loco Hieronymus accessit non jam de Hebrceo in Gro^cum, sicut
priores, sed de Ilabrmo in Latinum transferens sermonem : cujus translatio, quia Hebraica;
Verilati concordare magis probata est, idcirco Ecclesia Christi per universam laliludinem
prm cceteris omnibus translationibus, quas vitiosa interprelatio, sive prima de Hebrceo in
Grcecum , sive secunda de Grceco in Latinum facta , corruperat : hanc solam legendam et in
auctoritate habendam constituil. Usu autem pravo invalescente, qui nonnumquam solita magis
quam vera appetit, faclum est, ut diversas diversis sequentibus translationes, ita tandem
omnia confusa sint, ut pene nunc quid cui tribuendum sit, ignoretur. Hinc porro cxorla illa
correctoiia, ut vocant, sive casligatoria, quae tamclsi hominum caetera doctorum sludio
concinnata sunt, iisdem lamen vestigiis insistcrc haud poluerunt: novas autem sacro texlui
mutationcs intulcrunt : dum appositas margino librorum notas alii pro veris lectionibus
substituunt, aut simul una inferunt, ac pro suo quisquc arbilratu addit, delet, immutat.
Hujusmodi exemplar narrat se vidisse Lindanus pervetustum in Carlhusia Zeclhemens'
juxta Diesthamiam sita, quod Biblia ad codiccs Caroli Magni perdiligenter castigatos nola-
bat emendanda locis sane ut non paucis, ila minime pcenitendis. Alterum Bessarion cardi-
nalis Commentario in illud : Sic eum volo manere, conlra Georg. Trapezuntium laudat, quod
ante annos supra trecenlos Romae, Nicolaus S. Damasi diaconus et Vaticanae , ut ipse ail,
Bibliothecaa Suffraganeus, adornaverat, cujus haec recitat verba : Lustrans armaria nequi-
bam hoc adipisci, veracia scilicet exemplaria invenire, quia et quw a doctissimis viris dice-
bantur correcta, unoquoque in suo sensu abundante, adeo discrepabant, ut quotquot codices,
tot exemplaria reperirem. Verc tum dici de Hieronymiana versione poterat, quod de homi-
num valetudine : quod gravius aegrotant ii, qui cum morbo levali viderentur, in eum de
integro inciderunt.
Pulo aulem ex his lector intelligit, quod volebamus , quo nos proposito hanc provinciam
subierimus , et quanti labor hic sleterit. Nempe cum Hieronymi versionem an inde ab vm
saeculo omne genus vitia depravarint, ejus erat qui vcllet nalivam illius germanitatom
rcpraesentare, tantam aelatis memoriam supergrcdi, in eamque rem primo incumbere, ut
quaeseeculura illud antevertcnt, exemplaria nanciscerenlur, aul quce ccrte criticorum id
et scquioris lemporis manus cvasisse, manifcslis indiciis dignoscercl. Nam in caeteris qui-
dem omnibus lilterarum monimentis recensendis cxpoliendisque, exemplaris a quo pelun-
tur, aut adcujus cxiguntur fidem, momenli plurimum aetas habet, si propiorc ab aucloris
temporibus intervallo absit: fieri lamen potcst, alque interdum usu venit, ut recenlioris
aevi apographum anliquiori longe praeferas sui merito atque emendalione, utpotc quod vcl
a sinceriore alio, vel ab amanuensi et diligenliore et magis erudilo descriptum sit. Alia est
•Latinae hujus versionis in mss. codicibus ralio, de quibus vix puto id fere nmquam ut cvc-
19 PRiEFATIO. 20
niat, quod non ad privatam eruditionem, sed ad populi usum describcrentur, atquc eorum
continuo labem temporum ferant, quibus exarati sunt. Non igitur ad eam pristinae inlegri-
tali restituendam satis erat mss. iibros, ut fors tulit obvios, aut, qui sane multi superant
in bibliolhecis, clegantes adhibere in consilium, sed conquircndi, quanta maxima id
fieri solertia potuit, velustissimi ac pene exsoleli; iisque tota defercnda auclorilas, quibus
glossatorum manus pcpercerint.
Ejusmodi libros ut longo labore atque indagine ex Italiae bibliolhecis, quot ferme opus
crant ad rem nostram, comparaverimus : profecto quem Veronensis lioac noslra suppedila-
vit, omncm ut aetatcm, ita et opinionem facile exsuperat: qucm et praestat paucis ad pcri-
culum faciendum describere, ut et alios ab eo acstimes. Continet codex istc Regum libros,
quae potior ac nobilissima Scripturae pars est, tam cerlis tamque germanis inlactae Hierony-
mianae Versionis nolis, utcaelcris praestare omnibus, quotex Europoa bibliothecis hactenus
innotuere, non dubitem. Membrana compactus est perquam tenui, in-folii, ut vocant, sed
ferme quadrati formam : litteris autem majoribus, quales in antiquissimis omnium moni-
mentis conspicimus, exaralus cst totus. Interdum flavas atque aciem oculorum cffugientes
lilteras posterior manus nigro juxta veteres ductus atramenlo infecit, ac pene exsoletam
atque eyanescentem tanta vctustale scripturam renovavit. Interdum et clarius expressit,
maxime ubi transversa superne lineola T litteram efformat, quae in priore typo haud mul-
tum ab I differl. Excmplum ad vcri facicndam fidem hoc habeto.
holOCIUSl ^CIP^Crprca CJRCPtfopmiUUJSer
WsTCRjne
crcobimracSTptacja^BisRibei.
rjH\il(6CR Sacnube/. lricSfm(/)(\!2icbim
Oralio lametsi omnis continuata rerum ,serie conlinetur, nullum ut pateat interstilium,
neque in capita aut versus distributa : ubi lamen sententia , aut periocha insignior desinit,
parvo intervallo ut plurimum intercipitur : quod sequiori amanuensi Iocuni fecit depin-
gendae ibi interpunclionis, ut libuit, notae. Orthographia quoque priscam rcdolet Lalinitatis
rationem et formam in verbis maxime compositis, in quibus intcgra praepositio servatur,
ut esl, subputare, adloqui, atque his similia. Emendalio autem et satis diligentem antiqua-
rium probat, atque iis scribentem temporibus, quae Latinae adhuc linguae gloriam susline-
bant : si illud excipias, quod saepe accusandi casum pro sexto, atquehunc vicissim proillo
adhibct: quod ipsum tamen verendae antiquitatis indicium esse, notatum est doctis viris ex
veterum Grammalicorum lestimoniis, atque alias nobis, qui locum illum ex domestici Mu-
saeoli nostri veteri ethnico tilulo adduximus, SINE. ALTERITRUM. ANIMI. LESIONEM.
Uno verbo tantam huic libro tribuimus antiquitatem, ut inter Hieronymianos parem esse
velimus ei neminem; atque illi etiam praeferamus saepius laudato, qui Vitam 5. Pauli He-
remitae continet, et constat ex consulari epocha ab amanucnse annotata, vixdum cenlum
esse annis Hieronymo recentiorem : ut hunc adeo, quem illi aetate praeferimus, propiore
adhuc intervallo a S. Docloris aevo removeamus. Quod porro germanam cxhibeat Hiero-
nymi translationem, innumeris propemodum argumentis evincimus, quorum insigniora
quaedam, quae ex ipso contextn elucent, in notis proponimus obscrvanda ; nuncillud quod
pelitur ex totacodicis structura, indiccmus. Ac primum in duos tantum libros, quorum al-
ter Samuel inscribitur, alter Malachim, totam Regnorum historiam tribuit, nimirum ut fert
Hebraicum exemplar, quod Hieronymus affeclabat, monetque in prosfalione a se praesli-
tum : non ut Vulgatain quatuor, quod antea ex rm LXX partilione obtinebat. Deinde cum
veteris ante Hieronymum divisionis monere anliquarius voluit, hoc ipso monuit, testalus-
que cst luculenter, quam perscribebat, Hieronymianam versionem esse. Inilio libri apud
nos secundi, infectis minio prioribus verbis, Faclum est, e regione annolavit, In antiquis
exemplaribus hic incipit liber secundus. Neque vero antiqua, nisi ad novoo versionis rcspec-
tum, exemplaria diceret: neque alia tum poterant, aut antiqua appellari, nisi quae pridem
%l PRzEFATJO. 22
obtinuerant, ex Graeco derivata, autalia nova, quam quae dudum ex HebraeoS. Pater cx-
cuderat. Idipsum ad locum ubi quarlus liber incipit in Vulgatis, fortasse autem manifestius
docuit, hac ad oram codicis annotalione : Hic finit liber tertius secundum LXX. Nempe
quce superius antiqua dixerat exemplaria, ea nunc vocat de nomine, quae a Septuaginlavi-
rali translatione fluxerunt, infertque adeo quod prae manibus habcbat, esse ad Hebraici
textus norroam adornatum, quod Hebraici textus, non Graeci partitionem teneat; re enim
vera nulla est in codice aliainscriptio, quam istheec ad finem liljri in Vulgata sncandx: Finit
liber Samuel. Incipit liber Malachim. Ad haac summa cum Hebreeo texlu conformitas locis
ferme omnibus, quibus in diversa abit a Vulgata, sive cum additamenta, quae ex vetustiori
translatione irrepserunt, omnino relicet, sive ubi meliorem multo profert lectionem ac sen-
sum (quae in nolis, ut diximus, pro re nata exponuntur) yvrxnbrmos Hieronymianae, Versio-
nis eo manifeslius indicium est, quo luculentius profitetur S. Interpres in Prologo, nihil
sibi omnino conscium esse, mutasse se quidpiam de Hebraica veritate. Sunt aulem praeterea
qua3 ejus preestantiam libri commendent, notulae quaedam prima eadem manu, et characlc-
risforma.mullo licet minulioribus litteris, margini passim appositae, nee sanecontemnendae,
aut locis, quos explanant, inutiles : quamquam cas satius duximus utpote devias propo-
silo nostro praetermittere. Specimen ex prima, quae occurrit ad vocem Ramatha, habeto :
Hcec est civitas, quce in Evangelio Arimathia dicitur, unde et Joseph decurio fuit. Capilula
quoque, sive Lemmatum seriem, qua3 licet abs Hieronymo non videnlur elaborala , anli-
quissima tamen sunt, ct ante Cassiodorii aevum, unus iste Veronensis ms. post ven. card.
Thomasii et Benediclinorumeditiones,integra repraesentat, restituitque, ac solidis interdum
tilulis supplet.
Tanto igitur, tamque bono exemplari in restituenda ejus libri Hieronymiana interpreta-
tione usi sumus, ut si nihil fuisset praelerea pra3Slitum, esset tamen cur ejus nominis alque
eruditionis sludiosi homines multum se nobis debere protiterentur. Verum et in reliquis li-
bris omnibus non iniqua fortuna utimur; nam etsi nec tanlae veluslatis, nec prelii, antiquos
tamen mss. codices, ac bonee cumprimis nolae nacli sumus, et unamquamque Scriplurae
parlem ad unius ut minimum, passim vero ad duorum aut trium mss. fidem recensuimusj
Pluribus uti potuissemus, si recenliorum rationem habere aliquam, fuisset c re nostra : et
non cos modo proposilum esset uliliter adhibere in consilium, qui aut bonis argumentis
eetatcm Caroli Magni, et quam diximus Alcuini recognilionem antecedcre viderenlur, aut
certe non admisisse.
Hoc vero opus, hic Iabor; ea cnim est ejus a3vi codicum caritas, tamque maturo atque
acri opus est ad posteriores curas internoscendas judicio , ut qui tantum sibi periliee <ri-
buat, arrogantius fortasse alque ambitiosius, quam verius facere videafur. Hoc ipsum ta-
men summopere intererat, quando ipsi minime dilfitenlur Benedictini edilores in altero, ut
vocant, prolegomeno num. 5, ne unicum quiclem Hieronymianae versionis exemplar inveniri
in aliis extra Galliam regionibus potuisse. Ab iis scilicel, quos sibi gens una.aut natio
Scriplurarum codices comparavcrat, tota corum editio describitur. Et nemo cst tamen in
Lalinae hujus versionis historia lantisper eruditus qui nesciat, a regiouum ac gentium va-
riis inter se usibus et consuetudine, variantium in sacris libris lectionum causas esse repc-
tendas. Econlrario quee unius, ut ita dicam, Ecclesiae coelibus inservierunt, pleraque omnia
exemplaria labii unius alque eorumdem sermonum esse. Adeo non satis recle ab ejusdem
ingenii apographis de prislina operis integritate videlur sumi argumentum : illudque porro
ipsum ad eam edilionflm nuineris omnibus absolvendam deerat, quod nos, collatis undi-
que suffragiis, praestare conali sumus. Nam etsi codices ex Italia quidem omnes accepimus,
neque hoc ipsum leve erat ad propositam recensionem post Gallicanos dumtaxatsubsidium,
accedit quod ex orbe propemodum universo in Vaticanam, quee nobis una est. pro cunctis,
bibliothccam, quantum erat codicum praestaniissimorum concesserit. Ad heec non eos modo
libros, qui sacrum textum perpetua serie exhibent, advocavimus; scd et qui commcnlariis
Hieronymianis constant, cum primis vero in prophetas omnes, in quibus illc contincnter
suam ex Hebraeo interpretalionem proponit primum atque explicat, huc jussimus, ubi opus
erat, proferri tesles, astipulaloresque cmcndationum nostrarum acccdcre.
Dicam porro, quod rei caput est, quam luec rcligiose, fortassc cliam ut aliis vidcbilur,
23 PRiEFATIO. 24
superstitiosa cum abstincntia traclavimus : ut ctiamsi tota promiscue variantium lectionum
vis ingens albo per nos calculo donarelur, non esset tamen cur de mutalo temere umquam
texlu jure quispiam dolerc posset, aut queri. Equidem ob oculos saepe illam habuimus ce-
dro dignam Augustini sententiam libro n de Doctrina Christiana cap. 14 : Codicibus emen-
dandis primitus debet invigilare solerlia eorum, qui Scripluras divinas nosse desiderant; scd
ct vicissim illud menti obversabatur magislrorum Hebraeorum praeceptum, sane perquam
opporlune ad sufflaminandos ingenii ausus excogitatum, rrooo wn *rW) : Ex conjectura
nihil est corrigendum. Hacautem ralione proposita, quidquid a recepta vulgo lectione dis-
sonum manu exaralae chariae sufficerent, seu vcrbo tenus et scriptura, seu sensu ipsq ct
significalus Zr.rv.3e1,sedulo expendimus. Et quod sola quidem dissimililudine vocis abluderet,
sine boni aeque sensus dispendio, si nulla, vel non sufficiens hanc prea illa adoptandi ralio
suppetebat, satis fuit vel e regione apposuisse, vel si tantires videbatur, in subnexis anno-
tationibus, addila brevibus causa, indicasse. Miseret enim vero me praeposterae ejus curae,
qua nihil pulo ingratius posse lectori erudito accidere, cum mera veteris pronuntiationis
aut scriplionis vitia, quee in libris omnibus antiquis occurrunt, terlio quoque verbo inge-
runlur : quod factum in nupera vetusti Psalterii editione risum omnibus movit, ubi non
aliis ferme sunt notis onerati margines libri, quamquibus monetur, B pro V, atque E pro J,
ct vicissim in vocibus ex. gr. brebi ct bobes, pro brevi ct boves, ct inlellege, quod rectum la-
men ipsuin quoque est, pro intellige, hisque similes litteras fuisseab anliquariosubstitutas.
Cordi fuerunt econlrario nobis quae proprie sensu, eoque in Vulgatis vel imminulo,|jel
interpolato, diversa in mss. verba, aul commata ipsa invenimus. Ac primum si plurium
cxemplarium suffragiis niterentur, cautius investigare: dein conferre diligenter alia cum
aliis, cum nostro Intcrprete singula; tum ad Hebraicae veritatis Lydium lapidem exigere;
ipsum quoque Hebraicum archetypum perscrutari, num errore scribarum peccct, ac possit
ipsum ad vcteris Interpretationis vesligia restitui, ac vicissim : mullo autcm verosimilius,
nuui cx eo facile appareal Latinorum in permutandis lilteris lapsus, quo ratiocinandi modo
non semel remacu teligisse visi sumus : demum et Graecos LXX Interpretes sciscitari, essct
necne proposita lectio velus illa e Vulgata ante Hieronymum edilione, quam aut denuo huc
lcmcre sludiosus non nemo revocavit, aut S. Interpres, utpote non incongrui sensus, ipse
retinuerit. Animum praeterea intendimus ad reliquos translatores, Aquilam, Symmachum,
Theodotioncm, atque alios, cumprimis vero Symmachum, cujus mirum in modum ingenio,
atquc erudilione delectatus est S. Pater. Nulla autem est nobis praetermissa vocula, cui
difficultatis aliquid subesse suspicio foret, nulla intcntata, nullaque indicta. Cumque omnia
ad hanc obrussam exegissemus, ac staret eliam a mss. parlibus judicium, rei quidem causas
in annotalionibus exponerc, et in quam facile sentenliam concederemus, novis argumentis
conlirmare, satius multo duximus, quam inferrc tcxtui manus, eliamsi non modo cum
melioris significatus compcndio liceret, sed etiam tulum cssct. Quod si tamen alicubi audc-
nius, profccloejus sincera loci emendatio, germanusquc inlellectus per sc ipse palere visus
csl nobis, et communilus ita cst, ut convelli deinceps nulla vi possit criticaquc censura.
Ctftcra. nisi res clamaret ipsa, originalium quoque librorum ea fides esset, denique aditum
animosquc fecissent magni nominis viri, religiose abstinuimus ; ipsasque maculas, verendae
antiquitatis indicia, cum honoris preefatione, cluendas monstrare aliis, satis fuit. Hanc om-
nium optimam sacri codicis recognoscendiralionemduximus, eaque si nihil aliud, hoc certe
speramus consecuturos nos laudis, quod et maximo Chrislianee religionis monimento
fidem servavimus, et Hicronymianae gloriae, ejusque studiosis consulere conati sumus.
Videar porro nunc actum agere, si quae ad hujusmet interpretationis, ut ita dicam, natu-
ram atque hisloriam speclant, de integro velim proferre in medium atque edisserere. Jam-
pridem eorum desiderio, qui haec nosse cupiunt, satisfecerunt neque indocte Benedictini
cdilorcs, his ipsis, quoe praefationi huic nostroe subnectimus prolegomenis; tum alii sane
perquam eruditi viri, Natalis Alexander,Dupinius, Frassenius, Simonius, Calmetus, aliique
magno numero criticorum filii, el qui principem in hac eruditionis parle locum oblinet,
Humfredus Hodyus, libro de Bibliorum textibus originalibus. Et quamquam sunt quaedam
in singulis maxime in antiquiorum scriptis, quee nobis parum aut nihil probantur : haud vi-
sum lamen esl prctium operee, quibus illa argumcntis refutcntur, hic loci exponere, quod
23 PRjEFATIO. U
nisi universam ac vulgo tralatitiam disputationem Ionga oratione retractare pro rei digni-
tate instituam, facile suis queeque locis edocere ipse non possim. Sunt eliam lucubrationes
illae omnibus in promptu : quas si invicem contendas, atque ad eam exigas, quam nosmel-
ipsi ab Alcuinianae recensionis epocha historiae parliculam altigimus, vix erit cur nostram
inhocoperam ullra desideres. Pcccant cnim plerumque nimium prolixa in S. Inlerpretem
voluntate : ut cst illud, quod. aiunt nonnulli, eum Ecclesiw totius nomine versionem suam
ex Hebraeo fuisse molitum ; aut quod alii tradunt, eam fuisse ab ipso Damaso papa Eccle-
siee universae commendatam. Platina in ejus ponlificis Vila, Primus ( Damasus) Hieronymi
scriptis auctoritatem dedil, cum prius Septuagintu Interpretum scripta tantummodo in pretio
essent. Nam et Biblia Hieronymi legi cwpta est, et psalmi ejus fideliter ex Hebrwo traducti,
cum antea apud Gallos potissimum incomposite legereniur. Quam fabulam el Joannes Fran-
ciscus Brixianus, ut alios interim taceam, cpistola ad Pagninum probat : Damasi, inquit,
patrocinio, curaque et castigata Graeca olimper Hieronymum, et conversa in Latinum Hebraa
sacrarum litterarum monumenta et Damasi redivivam curam, et Hieronymi operam
subinde renascentem scepenumero desiderant. Dixissent, favisse Damasum Hebraicis Hiero-
nymi studiis, cum se Romee pariler conlinerent, ut ex «p>ig«i«tc eorum epistolis Iiquel : ad
Scripturas enim ex Hebraeo interpretandas nondum, illo adviventc, manum S. Pater admo-
verat. Verum haec persequi nostri, ut diximus, instituti non est.
Quin ctiam hac ipsa de causa, ut ne te scilicet diutius morari, et quee alii pridem multa
cum laude elucubrarunt, scripta compilare videar, omittere satius duxi, quae de Hebraeorum
poesi ad enuclcandam, vindicandamque ab adversarioriim calumniis S. Patris sententiam,
expositurum me receperam, ac paraveram quidem, alquc ad umbilicum fere perduxeram.
Experientia autem comprobatum est illud Romani oratoris, Nimium quod esi, offendit vehe-
mentius, quam quod videlur parum. Accedit, quod proprio opere hanc sibi nuper excolen-
dam maleriam suscepcrit, studiaque cliam in hoc nostra preevcrtcrit longe doclissimus
amicus nosler, cujus propediem edendus in lucem liber quanlum ergo opinione auguror,
atque ex co, quod mecum communicavit, exemplo didici, faciet cruditorum hominum desi-
derio satis.
At non ita preetereundum silentio erat, si quid in chronologicis libri uniuscujusque notis
contra aliorum, qui easdem rationes inierunt, sententias fuerit. animadversum. Perlinet hoc
nempe ad Hieronymianarum rerum seriem probe inslitucndam, ncctcndamque inviccm,
quam sicubi trajectione aliqua peccare sinas, facile lola labefactetur. Et vcro cum minime
diffiteamur, quod uno omnes ore conscntiunt, constatquc cum aliis, tum hoc preeserlim
Hieronymi testimonio in prologo Galeato, Lege ergo primum Samuel et Malachim meum,
Regum libros omnium primus in lucem prodiisse : placet cos cliam ad annum circiter 390
potius quam ad 392 aut insequentem, ut vulgo putant, referri. Ralio ex ea quam conlinuo
subnectemus, serie constabit": nam eos ponc sequi Psallerium, ct prophelas una omnes
SiMilimus, quos libros anno 392 , quo Calalogum scriptorum Ecclcsiaslicorum concinnavit
S. Paler, fuisse jam de Latino in Greecum abs Sophronio refusos, capitulo illo de Sophronio
tcstatur : In Grwcum, inquit, eleganti sermone transtulit Psalterium qioque et prophetas,
quos nos de Hebrwo in Latinum vertim is. Haud recte igitur Martianaeus aliiquc post an. 393
Psalterii versionem differunt, quam adhuc armario clausam S. Inlerpretem tenuisse autu-
mant, ex his quae ad Pammachium epistola 49, quee ejus quidcm esl anui, scribit : Libros
sedecim Prophetarum (nulla Psalmorum mentione facla) quos in Latinum de Hebrwo ser-
mone verli, si legeris, ct delectari te hoc opere comperero, provocabis nos, etiam cwtera
clausa armario non tenere. Nempe significare hoc silenlio poluit Hieronymus, eum inlra
domesticos parietes continere sc librum, quem tamdiu antea Sophronio inscripluin, propria
ad eum preefalione munierat: quo nullum puto cdilionis manifestius indicium est. Neque
hoc porro solum, sed et Graece, quod longi adeo cst operis , explicalum ab illo una cum
prophelis omnibus satis cleganter, vulgalumquc apud ejus linguae homines, ab superiore
jam anno noverat. Quin etiam hunc prophetis librum praeponit : ex quo rccensionis ordinc,
editionis quoque preerogalivam colligere verosimilius licet : subsccula autem est statim
Jobi versio, quam se nuper adornasse, cjusque misisse ad Marcellam exemplar, in laudala
modo epistola aitS. Pater : ex quo ilerum falli perspicuum est posl Marlianaeum alios, qui
27 EPISTOLA DEDICATORIA. 23
praeivisse Jobum prophctis opinantur. His vulgo addunt tres libros Salomonis, quos ego,
quidem serius differendos ex prologi ad Chromatium atque Heliodorum verbis existimo :
interea lamen haud ausim reccpla3 apud omnes sententiee refragari.
Atque hi demum libri omnes sunt, quos scimus editionis honori jam permissos eo tcm-
pore, quo de se Hieronymus testatus ita est in Catalogo, Velus Testamentum juxta Hebrai-
cum transtuli: quod crilicorum filii ita ^npitiwf dictum accipiunt, ut non univcrsam pro-
prie Scripturam, sed quas dumtaxat rccensuimus modo parles per id temporis transtulisse
eum velint. Vere ego diiissc S. Doctorem exislimo, tolumque jam ab eo reddilum Lalinc
vctus Tcstamentum, nisi siquam fortasse exiguam ejus partem excipere liceat, cujus ibi
singillatim mcminisse, nihil intererat. Et ccrle quo tempore Jobi versionem refert, jam ct
Cwtera clausa armario tenere se ait : quae tamelsi variis subindcannis in lucem prodierint,
ab co lamen quo mcmoranlur exordio esse repctenda : alque adeo jam inde a conscripli
Calalogi anno fuissc adornata, perspicuum est. Prodierunl vcro ex his primi Esdras et Ne-
hemias, circa annum 394, quod ex prologo liquel, ubi multaquee in Evangeliis laudantur,
quasi de veteri Tcslamento, et apud LXX non babentur, expendenda se ait latiori operi
rescrvare. Per latius cnim opus epistolam in noslra recensione 57 sive libcllum de Optimo
genere interpretandi, qucm nos anno ascripsimus 393 certurn est designari. Hos cxcipiunt
Paralipomena, in quorum nempe Prologo idem illc de Optimo genere interpretandi libcllus
nuper edilus dicilur : ul codcm atque isto anno 395 lucem aspcxisse videanlur. Qui igitur
poslremo omnium loco prodiisse hrec affirmant, Dupinius, et Murtianaeus, a vero quain lon-
gissime aberrant: ac doccri quidem cum hoc ipso leslimonio potcrant, lum illo in epistola
71, ad Lucinium, post ferme triennium data, ubi omnes ante Oclaleuchum veteris Tcsla-
menti libros S. ipse Interpres editos a se profiletur. Canonem, inquit, Hebraicw Veritatis,
excepto Oclateucho, quem nunc in manibus habeo, pueris tuis et notariis dedi describcndum.
His ilaquc recognoscendis octo libris, qui priorcm cx ordine sacri lextus locum obtinent,
a'i anno 398 insudabat : quamquam Genesim eo cilius editam, facile adducor ut credam,
ciim reliqui interim Mosis libri in quartum quintumvc annum premerentur. Josuc autem
nonnisipost sanctm Paulw dormitionem in lucem venit : quam obiisse Honorio Augusto vi
et Aristwnelo coss., id est, an. 404, ex ejusdcm epilaphio comperlum est. Omnium denique
postremus liberEsther prodierit, siquidem eum S. Pater Octateuchi numcro comprchendit,
ex Hebraeorum more Judices etRulh libros in unum conjungens, qua demum in rc, ac lem-
poris nota aliorum probe inilis rationibus nihil esse duximus reponendum.
S. P. INNOCENTIO XII P. M.
Hierbnymut Chritli vestcm in Romana urbe suscipicns, cathcdrcePctri inviolala communioneconsociatus,
Damasi papm oraculum quondam ac delicim, ad tum Sanclitalis vestigia, bealissimePater, {eslinus volo, ob-
{ei/uioImlusaccedit. Quamquamenim tui eum terreat magnitudo, imital tamen humanitas. Recedat, inquit, Ro-
mani culminis ambitio, cum successorePiscaloris, el discipulo crucis loquor ( Epist. 57). Novit elenim Docior
Ecclesimmaximus, socius anqelorum in cmlo, quod si apostolos honore sequeris, sequaris el merito. Tvm igiiur
Beatitudinispedibus provolutus summus ilte vir, Ribliothecamsuam Divinam, qum capul est omniumstudiorum
ejus, redivivamnunc opera nosira, manibus quoque nostris offerre tjestit; ut qui ad sedemAposiolicamuno co-
demque eHectureverentim propensisumus, junclis pariler officiis, secunda cunctis virtutibus tui pontifuatus
inilia individuo honoris sludioconcelebremus(Epist. 58).
Neque vero erit, tanctissimePaler, quod affalus luosetiam minimi paveamus, cum nobis audientiam (nclurwn
sil immortaleillud ingenium cum suo sacrarum inlerpretationum amplistimo muuere, quod nos vcnerubundi
nominiluo consecramus. Quid enim piissimoChrislianorumPatri acceptummagis cjralumvefuerit, quam resli-
uta in omnesEcclesimutilitates Divina Hieronymi Bibliolheca,cwlestiumscilicel mandatorum tltcsaurus, unde
profervnlur nova el vetera, quibus sese, ac eoncreditumsibi gregemalerc qucal pastor bonus et dispensator fide-
lis ? Quidnijucunda v.uncfuerinl Innoccntiosacra Scriplurarum volumina, qum castmerant delicim sancti Pon-
tifiris Damasi,"cujus insignia hmcsunl verbaad ipwm Hieromjmumscripta ? Neque vero ullam pulo digniorcm
diipula ionis noslroe confabulationcm, quam si dc Scripturis sermocincmur inier nos, id esl, ut ego intcrro-
20 EPISTOLA DEDICATQKIA. 50
gem, tu respondeas. Qua vita niliil puto in liac lucejucundius : quo animx pabulo oinnia mella superanlur.
Quam dulcia, inquit propheta, gutturi nico eloquia tua ? super mel ori meo (Epist. 124).
Multa quidemprmclarefacta tua, Pater sanctissimi, dum apud duces, reges, imperatoresqueinternuntii otim
officio fmigereris, divinis te legibusaddictum, ac sauclorumPatrum documentis probe ajfectum demonstrabant:
nunc autem suinmm polestatis particeps, Christique vicarius effectw, lot ac tanta pielalis prwbesaryumenta,
ut omnesChristianmplebes sibi gratulentur, quod i» tehabeanl scribamdoctum in regno coelorum,cujus volun-
tas sit in lege Domini diu nocluquemeditanda. Nam unde tibi voxilla tolo jam orbe percelebris, Domis Romani
Pontilicis, domus est egenorum ? Et iterum ad ipsos pauperes oculis captos, Non liberlalem vobis eripio,
sed dux vise, ac vester oculus esse volo. Unde, inquam, Sanctilati tum hujusmodi voces,qum dulcissimeso-
nant in auribus Ecclesimvirginis, nisi ex adytis et oraculo divinarum Scripturarum, e quo sermonem istud elo-
qui didiceras: Oculus fui ca;co, el pes claudo, paler eram pauperum (Job. xxix). Quodenim ab inclyto illo
inter Orientales quondumprincine sciebatactilatum religiosohumanitalis affectu, id ipsttm Sanctitas iua orbi
jam universoconspicuaimitandum sibi proposuit, plurimorumlargitione munerum membraChristi confovens;
vagosqucinducensin domos Pontificias.
Nec uno tantum humanilatis ac misericordimbeneficioEcclesiamDei sublevassecontentus, Papa venerabilis,
omnesetiamdivites «re percussoprmmonerevoluisti, ne sperarent in incerto divitiarum, aliena concttpiscentes,
propria non eroganles, suisque in propriam perniciem abutentes; dich enim: Pecnnia ista non sil nobiscum in
perdilione. Quid plura ? Ul exsullaret e Clirisliana repnlilica simulacrorum servitus avaritia, et cupiditas radix
omnium malorum, decreto singulari slatuil Aposlolicalua sollicitudo, ne deinceps venalia forenl Judicum tribu-
ndlia, sed gratit tribuereutur probis hominibus, qui juxta prmceptumLegislatoris Prophelm conslituli, judicent
popnlumjuslo judicio, nec in alteram partem declinent munera accipientcs, quae excxcant oculos sapientiun,
ct mulant verba justorum (Deul. xvi). Maxima utique hoc modo prmslas largitatis ac munificentim munera :
summoquein Ponlifice digniora vix desiderari possunt facinora, nisi forte in Innocenlio Xll, qui quodam fu-
turotum bonorutnvalicinio, numeri duodenarii sorlitus esl nomen, ut in eo virtulit Apostolicmquasi pleniludi-
nemsperare nobis liceret. Ecquis tivil illo hodie moderntius, qui, Ecclesimproventibus e nobilissimaPignalelli
familia prorsus abdicalis, debilum parentibus amoris affeclumin pauperes tolum ex decreto Iransferre cttravit ?
Persuasnm nempe ipsi fuerat ab Hieronymo, gloriam episcopi in eo maxime cotlocatam, si pauperum inopias
providerit, nec propriis sluduerit diviliis (Epist. 2).
Ergo in te, beatissimePater, factis mqualibusexpressa dignoscunturqumcttmqueegregius Doclor, divino po-
tus quam rhetorico afflatus spiritu, de abnegandispro Chrislo Nepoiibus vel Nepotianis, nec sozculi lucris in
Dei mililia qumrendis,familiarissimossuos lilteris monere contendil (Epist. i, 2). Nam Hieronymocumlnno-
eenlio qiiambene conveniat,hinc epislolmillinc decreta teslanlur. Solum pietaiis genus esse volunt, per calcatum
patrem ad vexitlumcrucis evolare; el in exslinclo Parenium affectu crudelesdici gloriantur. Tantam reruin ver-
borumque consonanliammirabunlur alii in maximo Doctore, et in stimmo Pontifice : apud nos quidemjustam
h bel venerutionemqitidquid excellil; sed admiraHonemnon habuit antiqua ac explorata tanclorum Virorum
consensio.Innocentio XII fidem scimus pradicalam familiariler ab Hieronymo, dum ejus prmcessoremhoc no-
mine primum Demelriadi Virgini sequendum ita \proponit : Illud le pio carilatis affectu prxmonendam puto,
ut sancti Innocentii, qui apostolicx catliedroe, et supra.licti viri suecessor, et filius est, teneas fidem : nec
pcregrinam, qnamvis libi prudens, callidaque videaris, doctrinam recipias '(Epist. 8). Nec mirum quod
Innocenlii prmdicala sil fides ab eo qui filius ejus declaratur in concilio Mitevitano, ubi nova et nimium perni-
ciosa hmresis, peregrina ilta Pelagii doctrina mlernumdamnala erat. Verumtamen multo plures, inquit tynodut
Milevitanaepist. ad Innocentium papam, qui ejus sensus diligentius indagarc potuerunt, adversus eiim pro
Christi gratia et Caiholiccefidei veritate confligunt; sed prsecipue sanctus filius luus, frateret compresbyter
noster Ilieronymus.
Plura congeripoluissent, sanclissimePater, ul ex fide sua, luorum prmdecessorumlaude, ac Romanmsedit
venerationeperpetua acceptissimus apud te Hieronymushaberetur. Al quid in iis recensendit diutiut immore-
mur, cum audilo solo Docloristancti nonine exsultantemteprmsentes conspiciant? Oblatamenim Operum Hie-
ronymi noslro laboreadornalam novamedilionemtam benignelamque grate tuscepisii; ut cum reslituto a nobis
Hieronymo, Damasumin tua Sanctitate redivivuminvenissemullum gaudeamus. Accipe igitur pretiosissimum
antiquilalis sacrm monumenlum,Eusebii Hiercnymi DivinamRibliolhecamanlehac ineditam ; el quasi (lorente
adhuc mlatede Gallia Romamredeuntem doctissimumvirum hilari vultu amplectcre. Muttam secum defert in-
terpretationum Scripturw sacrm supellectilem, qum lemporum injuria nobis omnino periisse credebantur. Nec
tine nutu divino factum esl, quod ad nottram mtatemusque ista e tenebrit non prodierint in lucem. Congruum
quippe fuerat ut sub tanto pontifice, solita maximi Scripiurarum interprelis Hieroitymi ministeria repeterenlur
(Dist. tS, cap. Sancla tlomana Ecclesia). Lubens docebitin Israel prmceplumetjudicium, site adjutorem ac
patronum habere meruerit, Ponlificimvocistum oraculoprobatus confirmatusque.Nec exsurgenleshujus temporis
quosdamRufinigregales morabitur supra laudalus Innoceutii filius, si te sanctissimumsunm Patrem audicrit
cum Cclasioel concilio Romano proclamantem : llla sentimus, qusc Bealum Hieronymum scnlire cognosci-
31 AD S. HIERONYMIDIVINAMBIRLIOTIIECAMPROLEGOMENA. 32
nius; et non solum de RuOno, sed etiam de universis, quos vir sacpius memoralus, zelo Dei et fidci reli-
gione reprehendit.
Post mullam operamnoslram, quam in res obscuras atque difficilescontulimus, tuum est, Pater beatitsime,
Hieronymo evangelizantimultam»'»Ecclesia virtutem tribuere ( Epist. 53). lla in solio cum duodecimjudita-
turus tedeat: ila municipatumccelicum Paulo consequaris.Felicem prorsus ac providum laborem nostrum lit-
lerarium reputabimus, ti profectusnoster, et tua qloria (uerit: cumque nos omnes, quos pro officio sacerdoii
filiorum loco Sanclitas tua ditigit, Apostolicaetiam benedictionesua prosequelur.
Sanciitati Tus
Offerebanl humillimi MonachiBenedictini Congregationis Sancti Mauri.
PROLEGOMENA
IJJ DIVINAM
S. HIERONYMI BIBLIOTHECAJI
EX EDITIONE RENEDICTINIANA.
PRO(EMIUM.
Qui velerumtcriptorum novat aggrediuntur editionet, de tuscepto ab iptit opere lectorem paucit docere
potsunt : cum enim in restiluenda texlus librorum inlegritale, ac illuslrandis nonnullis locis obscurioribut,
illorum prmcipueversetur opera ; una vel altera in id argumentum instilula disputatione , studiosis hominibtis
faciunt satit. Nobis vero S. Hieronymi DivinamBibliothecam,antehac ineditam, utilitati publicmprocurandum
suscipicntibus, tot tanlaque incumbunt maximarumrerum momenta, ut magnitudooperis impositi non solum
cervicesprcmat, sed ante sub fasce ruendum tit, quam kvandum. Quis enim non pertimescat maximi Scriplu-
rarum divinarum Interprelis opns prmcipuumexpendcrein eam, quam consecutus est, lingumHebraicmperiliam
inquirere; tempus scriptionum ejus translationumqveprmfigere; dubiasac spurias a veris et genuinis ditcernere
lucubrationibut; planutn facere legenti qualis in Ecclesia Christi fuerit Hieronymianarttm versionum usus;
mullaque h\s similia liquido demonstrare, qum nec facili negotionominibussuis recenserenlur? Exhorrescimus,
faleor, immensumillud ac profundumquasi dispulationispelagus, in quod necessitalecompellimur,S. Hieronymi
operibus edendit addicli et consecrati. Sed magna not tpet isla tenet apud cequumLectorem, veniam sciliccl
nobit faciliut indulgendam, sicubi in rebus sponte sua obscurioribus,el a nemineadhuc tentalis, illius desiderio
non usquequaquesatisfecimus : vel cerle si nonnihil aliquando scribenlibusexciderit, quod oculatioret diligcn-
tioretque haud effugitset. Hac spectalionein primis provocatiqumdamemiltimus Prolegomena in elucidalionem
Divinmhujus S. Hieronymi Bibliothecm, qum ante nostram mlatem clauta ct ignorala bene mulla patefaciel,
tcriptorum ac tibrorum errores ab animis rcmovebit, sacrisque voluminibus, in Latinum cum e Grmco, lum cx
Hebrmoconversit ab Eusebio Uieronymo, EcclesiamChritli dilabit. ...,
PROLEGOMENON PRIMUM
De nomine Ribliolhecae Divinae, el de modo quo nobis edita sit.
I. Quid significet Bibliolheca Divina. II. Consilium Hieronymi in vertendis Scripturis sacris. III. Ejusdem
studium i» lingua Hcbraica pcrdiscenda. IV. Quos habucril hortatores, quos oppugnatores suarum trantla-
tionum ex Hcbrwo. V. In suis translationibus nimiamvitabat novitatem, et interprelalionis xa/.o?»i>i«v.
Apiul veteres BibliotliccocDivina; nomen obtine- A lus: sed Hebraeorum quoque volumina eadem ap •
bant sacra Volumina, quucnunc teniporis Biblia vo- pellatione efferunt sancti Patres. Hieronymus ad
canius.Ideo apud Hieronyinum in CatalogoScriplorum Paulam juniorem et ad EustocliiumCbristi virgincs,
ecclesiaslicorum , Eusebins C;csariensis Bibliothecm sic in librum Esllier prxfalus est : Vos autem , in-
divinmcum Pamphylo mai tyre diligenlissimusper- quil, o Paula et Eustochium, quoniam et Bibliothecas
vestigalor laudatur : erant enim ambo in Scripturis Ilebrmorumsluduistis intrare, et interpretum cerlamina
divinis studiosissimi , ita ul Palaistinos Bibliorum comprobaslis, tenentetEslher Hebraicum librum , per
codices, ab Origene elaboralqs, in EcclesiisOrientis singula verba, noslram trantlationem atpicite-: ut pos-
vulgandos susceperint. Nec exemplaria soluin Inslru- sitis agnoscere, me nihil etiam augmentasseaddendo ,
menti veteris ac novi, quocClnistianorum manibus sed fideli tettimoniotimpHciter, sicul in Hebrmoliabe-
terebantur, Bibliotlieca; nominc gatidebanl antiqui- lur, historiam Hebraicam Latinm lingum tradidisfe.
35 PROLECOMENON1. DE NOMINEDIBLIOTHECJ: MVINiE. 34
Bibliotliecas itaque Hebrxorum lioc loco appellatj Avolumina Latiue ab eodem reddita complectatur.
volumina tlebraea veteris Testamenli, quae volumina Plura de hujusmodi nomenclatura adjicere potera-
Paula et Eustocbium edoctaefuerant sub eodem ma- mtis : nisi unus sufficeret nobis Hieronymus ad pro-
gislro Hieronymo. Hac item appellatione manifestius bationem ejus nomina-lionis,qua cooptamus primum
adhuc declaratur velus Testamentum lib. vi Origi- editionis nostrae volumen.
nnm c. 3, apiid Isidorum, et in manuscriplo codice II. Studio ac exemplo Origenis provocatus Hiero-
bibliotliecoeColberlinae, qui glossas divinorum li- nynms, primum emendatissimam ad fidem Hexaplo-
brorum compleeiilur , habelque nolam numcricam rum editionem ScripiursesacraeLalinissuis tribuere
2852. Nam circa medium libri II.TCIsidori verba ab curavit : magis utile quid ex hoc, ut vocat, otio
anonymo scripla leguntur: Bibliolhecamveteris Tes- Ecclesiis boni vcnltirum ratus , qnam cx aliorum
tamenti Esdras scriba post incensainlegema Chaldmis, ncgotio. Audiendus ipse est praelalione in librum
dum JudaA ingressi sunt (Isidorus , regressi fuissent) Job ex Graecoeloquio conversum : Si aut fiscellam,
in Jerusalem, divinoafflalut Spirilu reparavit: cuncla- inquit, junco texerem, aut palmarum folia complica-
que Legis ac Prophetarum volumina, qum fuerant a rem .... nullus morderet, nemo reprehenderet. Nunc
gentibuscorrupta, correxit: tolumquevetusTeslamen- autem quia juxla sententiam Salvaloris volo operari
tinn in xx duos libros constituit, ul tol libri essenl in B cibum, qni non perit, el antiquam divinorumvolumi-
Lege, quot habebantur et litterm. Ita ibi vetus ille nnm viamsentibusvirgultisquepurgare : ntihi genuinut
scriptor , quisquis fueril. Eodem scnsu Hieronymus infigitur, correclorviliorum fatsarius vocor, et errores
epislola ad Augustinum , veius Inslrumenlum , seu non auferre, sed serere. Tanta est enim vetnstalis con-
volumina ejusdem vocat Ecclesiarum Bibliotliecas: suetudo , ut etiam confessaplerisqne vitia placeant;
Vit, inquit, amator esseverus Sepluaginta Interpre- dum magis pulchros haberevolunt codices,quam emen-
lum? Non legas ea qum sub asteriscis sunt, immorade datos. Integritati igilur ac sinceritati suae volumina
de voluminibus,ut veterumte fautorem probes. Quod sacra restiltiere satagebat Hicronymus, et hoc con-
si feceris , omnes Ecclesiarum Bibliothecas damnare silio omissa bene mulia supplevil, vitiaque confessa,
cogeris: vix enim unus, aul aller invenilur liber , qui quamvis plerisque placercnt, auferre non dubitabat.
ista non habeat. Exemplaria etiam novi Testamenti Ad originem enim Grsecam revertens, ea quse vel a
hoc nominc fuisse vocala , tcstis est epist. 52 , ad viliosis intcrpreiibus male reddita ; vel a praesum-
Pammachium ; ubi S. Doctor , provocans ad illam ploribus imperitis emendata perversius, vel a libra-
Apostoli jtepixonrtv,in qua de virginitate et nuptiis riis dormitantibus aut addita fuerant, aut mutnta,
disputat 1 Cor. vn, commentarios Patrum revol- impigre corrcxit. Hoc modo operabalur cibum qui
vendos mnnet, et EcclesiarumBibliothecisfruendum, G non perit, ac pro flabellis et sportellis aliorum mo-
ut consideratis diligenter verbis Apostoli, liquido nacherum , spiritualia Iiaecet mansura dona Eccle-
appareat ipsum propter calumniam declinandam , sia: Dei tribuebat. Unde mentem suamapericns san-
niulto plus, quam Paulus volueril, in maritos fuisse clis mulicribus, ita scribit pra:falione in Danielem :
clementem. Dicitur igitur, Revolve omnium, quos Obsecrovos, o Paula el Eustocldum, fundalis pro me
sttpra memoravi, commentarios; el Ecctesiarum Ri- ad Dominum preces : ul quamdiu in hoc corpusculo
bliothecit fruere; el magit concito gradu ad optata tum , tcribam aliquid grulumvobis , utile Ecclesim,
cmplaquepervenies.Denique epistolam S. llieronymi dignum posleris. Prmsenlium quippejudiciis nonsatis
ad Paulinurn , in fronte sacrorum Bibiiorum appo- moveor : qui in utramque parlem, aut amore la-
sitam , sic inscribunt manuscripti codices aliquot, bunlur , aut odio. Quid vero ulilius Eeclesiae , quid
qui apud Coelestinos et Prsedicalores Avenionenses magis dignum postcrisquam divinorum Voluminum
asservanlur : Incipit Prologus Hieronymi super Ri- via senlibus virgullisque errorum purgala? Quid ac-
bliotliecam.Tot a nobis prscmissa siinl teslimonia ex ceptum magis cunclis fidelibus in Chrislo quam intc-
ijiso prsesertim Hieronymo deprompta , ul omnibus gri ac immaculali codices divinae Scripturae? Itaque
planum fieret, veteris ac novi Testamenli volumina publicae Iiiijus ulililalis intuitu curam iu se suscepit
ab codem interprete inLatinum scrmonem conversa, D Hieronymus emendandi quaecumque librariorum
non incongrue vocari divinam Hieromjmi Bibliothe- incuria, vel injuria temporuni, aut imperiiia inter-
cam. Quod faciliiisnobisconcedenl litterali viri, cuin prelum niale irrepserant in exemplaria sacrorum
noverint BibliothecmHieronymi nomen ab anliquis Bibliorum Lalinae Groccisdcprompta. Post navalam
scriploribus usurpatum fuisse ad designandas ejus- anlcni Ecclesix Cliristi tanlam operam e LXX
dem Latinas sacrorum Bibliorum translaliones. Ex- Translalorum interpretatione, ad perfectiora sese
slat in nostra bibliolheca S. Germani a Pratis codex convcrtens novam ex Hebrao Scripturarum edilio-
venerandaeantiquitatis num. 15, in quo scriplor ad nem aggrcssus est, ut deinceps Latiuis, non rivulos
finem Epistolae ad Hebraeoshsec apposuit: Lege cum consectari, sed rerum fontes viderc, cornicumque,
pace Bibliothecam Hieronymi presbyteri Bethleem. id est, Judxorum oculos ex ipsa veritate Hebraica
Hujus scriptoris studium imitali, verbisque S. Do- configerc liceret.^Id animi habuisse se in verlendis e
ctoris prorsus adhaerentes; volumen praesensDivinm fonte Hebraeo sacris voluminibus testatur S. Doclor
HieronymiBibliothecmtitulo inscriptum esse curavi- pluribus locis scriptionum suarum. Memorabilis est
pjus: quippe quod omnia veleris ac novi Testameuli praecipuesenlentia isthacclib. m Apologiaeadversus
' AD S HIEUONVMIDlVlNAMBIBLIOTIIECAMFROLEGOMENA. J6
33
Riifiniim: Tu Latinas Scripluras, inquil, de Grmcoj\ Augustinum, cm suum studium commendabal lus
emendabis, et aliud Ecclesiistrades legendum, quum vcrbis : Ego enim non lam veteraabolereconatus sum,
quod semelab apostolis susceperunl : mihi non liccbil qum lingummemominibusemendata de Graco in La-
posl Sepiuagintaediiionem, quamdiligenlistimeemen- tinum transluli, quam ea testimonia, qum aJudmis
datam anle annos plurimos mem lingum liominibus prwlermitsa sunt, vel corrupla, proferre in medium:
dcdi, ad confulandos Judmos elium ipsa exemplaria ut scirenl Noslri quid Hebraicaverilascontineret. Si
verlere, qum ipsi verissimaconfitcntur, ut si quando cui legere non placet, nemo compellitinvilum. Bibat
adversum eos Chrisiianis dispulatio est, non habeant vinumvetus cum suavitate, et nostra musla conlemnat,
subterfiigiendidiverticula, sed suomelpolissimummu- qum in explanalionempriorum ediia sunl : ul sicubi
crone feriantur. llludcbant JtidaeiClirislianos, et Ec- illa non inlelliguntur, ex noslris manifestiora fiant.
clesiis Dei insullabant dc falsitate Scripturarum Rescripsil S. Augustinus ad Hieronymuin, prorsus
prnptcr Septuagiuta Inlerpretes, quos in niullis er- iia cssc persuasus : De interprelatione tua, inquit,
rassc conlcndebant. Ad rctundendam igilur lioslium jam mihi persuasisti, qua ulilitate Scripturas volueris
calumniam profitclur Ilieronymus prafatione in transferre de llebrmo , ul scilicet ea, qum a Judmit
Isai.un, se in percgrina: linguae eruditione sudasse, pimtermistavel corrupta sunt, proferret in medium.
ne scilicet Judwi de falsitate Scripturarum Ecclesiis )B Castera vidc cuist. 97 intcr Iliennymianas. Reslal
Dei diuliusinsultarent. Et nd Cbromatiuin praelalionc igilur e supra jam allalis.llieronymum non in suggil-
in Paralipomena : Nnstri arbitrii putas, inquil, aul e lalioneiii Septuagiuta Interpretuin; scd ad oinnes
pluribus jndicare quid veruin sil, aul novum opus in Ecclcsiacuiilitates novam ex Hcbraeo fontc edidhsc
vcieriopere cudere, illudentibusqueJudmis, cornicum, Ycrdonem.
ut dicitur, oculos coufigere.Nemo est qui nesciat So- III. Cuni autein sciret Hieronymus sc non posse
plironiiiiiialiiiuando a Judaeisillusum indisputaiido : inierprelari, nisi qund aulca inicllexerat, omnlins
boc n.unque docuit Ilieroiiymus praefatione in P.«al- Gracorum ac Laiinornm excultus disciplinU , llac-
leriuin suum ex llebraeo Laline conversum , ila ad biacoriim magisiroruiii liinina lerere, eorumque lit-
ipsuni Sopbroniuin scribens : Quia igiturnuper cum teras siudcre ccepit. I<1abunde tesl;itus est cpist. 4
Ilebrmo disputans, qumdampro Domino de Psalmis ad Rusticum monacbum , docens amore virlutum
tesliinoiiia ptotulitti, volentque iilele illudere, pcr vitia superanda : Dum essemjuvenis, inquil, et soli-
sermones pene singulos, assercbal non ita liaberi in tudinis me deserta vallarent, incenlivavitiorumardo-
Ilebrmo, ul lu de Sepluaginta Intcrprelibusopponebas: remque naturm ferre non poteram. Quam cum crebris
studiosissiineposlulasli, ul post Aquila.n, el Symma- jejuniis frangerem, mens tamen cogilationibuswslua-
chum, et Theo.tolionem, novatneditionemLalino ser- l^ bal : ad quam edomandam, cuidam fralri, qui ex
mone transferrcm. Ex bis manifeslum nobis est in- Ilebrmis crediderat, me in disciplinamdedi, ut post
gralos prorsus ac iniquos fuisse Hieronymo eos Quinlilianiacumina, Ciceronisfluvios, gravitatemqiie
omnes, qtii objicicbrmt sauctum virum in Seplna- Frontonis, el lenitalem Plinii, alphabelum discerem,
ginla condemiiaiioneni Seripturas sanclas inlerpre- el slridenlia anhelantiaque veiba meditarer. Quid ibi
latum : neque vero in culpam vocari meruit, quod laborisintumpscrim,quidsuslinuerimdifficullatis,quo-
anna adversus bostes fidei Christianaesua versionc lies desperaverim,quotiesquecessaverim,el contenlione
submiiiislrarel Ecclesiis. Juste ergo hoc queritur ad discendi rursus incmperim, lestis est conscienliatam
linem secundi Iibri ApoIogi;csuacadversus Rutiniim : mea, quipussus sum, quam eorum qui ntecumduxerunt
Unde me pulabam bene mereri de Latinis meis , et vilam. Et gratias ago Domino,quod de amaro semine
nostrorum ad discendumanimosconcitare (quodelium litterarum dttlces fruclus carpo. Hanc in discendo
Grmci versum de Lalino post lanlos Interpreles non liiteras llebraicas diflicukatein pistiinum vocat, dum
fuslidiunt) inde in culpam vocor, el nuuseami sloma- sic in Danielem pricfalur: Denique el ego adolescen-
cho cibos ingero. Ecquid in homine tutum sit, si inno- lulus posl Quinliliani el Tullii lectionem, ac flores
cenlia criminosa est ? Denique sludium siiuin hoc rhetoricos, quem nte in lingumhujus pislrinum reclu-
argunienio malignis eliani lectoribus persuasum vo- D sissem,et multosudore, mulloquelemporevix cmpissem
luil ; Quod si apud Grmcos, post Sepluaginta edilio- anhelantia slridenliaque verba retonare, et qua pcr
nem,jam Chrisli Evangeliocoruscante,JudmusAquila, cryplam ambulans, rarum desuper lumen aspicerem,
et Symmachus,ac Theodoliojndaizanles hmreticisunt itnpegi novissimein Danielem, el tanlo tmdioaffeclus
recepti, qui multa mysteria Salvatoris subdola inier- sum, ut desperaiionesubita omnem laborem velerem
pretalione celarunl: et lamen in "E?«7t).off hubenlur voluerimcontemnere.Verum adliorlante me quodam
apud Ecclcsias, et explanantur ab Ecclesiasticisviris : Hebrmo, el illud mihicrebriusin sua linguaingerenle,
quanto mngisego Christianus, el de parenlibus Chris- Labor omnia vincitimprobus; el qui mihividcbaricio-
lianis nutus , et vexillumcrucis in mea fronte portans, lus inler eos, cwpi rursum discipulusesseChaldaicus.
cujus sludium fuit omissarepetere, depravata corrigere, Et ut verum falear, usque ad prmsenlem diem magit
et sacramenta Ecclesimpuro el fideli aperire sermone, possum scrmonem Chaldaicum legere el intelligere,
vel a [astidiosit, vel a ntalignit lecloribusnon dcbeo quam sonare.Tantiim operoeac laboris cxpertus est
rcprobari? Hacc ipse pracfatione iu librum Job <x S. Hicronymus in disccnda lingua Hebraica, propicr
llebrxo Lalinc rcddilum. Idcin probat epist. 89 ad anhclaiitia il!a ei slridenlia verba, <JII;C ctsi intclli-
57 PROLEGOMENON1. DE NOMINE BlBLIOTHE&E DIVIN^l. 38
gantur a Latinis, vix tamen ca sonare possumus ad A J gua Ilebraica, loquentis Hebrxi verba diclala simili
morem Judaeorum, quibus naiivum est hujusmodi facilitate in Latinum sermonem convcrteret? Satis
idioma barbarum. Unde idem Hieronyinus lib. i crgo perspectum fit, Hieronymum sermonis Hebraei
Comment. in cap. III Epistolae ad Tiium , causam perfectani notitiam habuissc; elsi modestix causa
lantx tlifiiculialisedisserit dicens : Quod aulemait, ipse nlibi dixerit, se Hebrmorum sermonemex parte
genealogias et conteniiones, et rixas,qum veniunt ex didicisse, in Lalino autem ab incunabulisinler gram-
lege, devita: proprie pulsal Judmos, quiin eo sejac- maiicos , et rhetores, et philosophos fuisse delritum.
tant, et pulanl legis habere rioiitiam,si nomina teneanl Neque vero negare potuit epistola 142, ad Dauia-
singulorum, qumquia barbara sunt, el elymologiaseo- sum papam, ab Hebrxis mulla didicisse : Est vir qui~
rum non novimus, pterumquccorrupte proferunlur a dam, inqnil, a quo ego plura didicisse me gau-
nobis. Et si forle erraverimusin accenlu, in exiensione deo, el qui Hebrmum sermonem ila etimarit, ut
ct brevitatesyllabm, vel brevia producentes, vel pro- inter scribas eorum Chaldwus existimelur. Ad Mar-
ducta brevianles,solenl irridere nos imperilim, maxime cellam quoque episl. 130 fatelur nonnihil purioris
in aspiralionibus et quibusdam cum rasura gulm lilte- Laiinilalis amisisse propier usum idiomatis Hebraei
ris proferendis.... Si igitur a nobis hmc nominum et sibi familiareni : Nos, utscis, Hebrmorum lectione
lingumidiomnla] ut videlicetbarbara, non ila fuerint B 1 detenti, in Latina lingiia rubiginem obduximus, in
cxpressa, ul exprimunturab Hebrmis, solentcachinnum lanlum ut loquenlibus quoque nobis siridor quidam
atlollere , et jurare sc penilus nescirc quod dicimus. rion Latinus interstrepat. Unde ignoscearidilali, etc.
Unde et nobiscurmfuit omnesveleris legis libros, quos In (ine Commeniarioriim in Aggxum prophctam,
vir doctus Adnmiinlius in Hexapla digesserai , de omiiein eloquii venusiaiem perdidisse se dicit studio
Cmsariensi Ribliolheca descriptos, ex ipsis auihen- liiigux Hebraicoe: Obsecro te , leclor, ut ignoscas
ticis emendare, in quibus el ipsa Hebrma propriis celeri sermone dictanli, nec requiras eloquii venutla-
sunl characteribus verba descripta , et Grmcislitleris teni, quum mullo tempore Hebrmmlingum ttndio per-
iramite expressavicino ut non magnopere pertimes- didi, elc. Idem llieroiiymi studium probant Ilelrxa
cainus superciliumJidmorum, soluiis labiis, et obtorta volumina ab eo descrinta, vel collala cum inlerpre-
iingua, et stridenle, et rasa fauce gaudentium. Assi- libus Grxcis; nec non Palestinx proviucia , quain
duum vero luisse in litteris Hebraicis S. Doctorem peiluslravit ac peragravit ob pleniorem intelligen-
niauifcsie declarant verba islhocc, qtioe in epilaphio liam Ilebraicorum nominiim, adscilis etiam Judxo-
Paulx mairis scripta legiinlur : Loquar et aliud, runi erudiiissimis magistris sibi sociis. Singula or-
quod forsitan mmulisvideatur incredibile. llebrmam dine suo prosequamur. Apud S. Damasum excusat
linguam , quam ego ab adolescentia multo labore ac C ' se tardilatis epist. 155, quod non siatim ad ejus
sudore ex parte didici, et infmigabili medilalionenon inicrrogata resrripserit alio opcre detenliis. ,Quid
desero, ne ipse ab ea deserar, discere voluit, et conse- sit autein tale opus bis verbis declaravit iniiio ejus-
culaest, elc. Parum eral liomini studiosissimo aciu- dem epistolx : Interim tamen et ego linguam, el ille
telligenliaosacrorum Biblioruin cupidissimo, linguam articulum, movebamus,cumsubilo Hebrmus inlervenit,
Ilcbracam multo sudore didicisse , nisi etiam opes defcrens non pauca volutnina, qum de Synagoga quasi
suas in co negotio experiretur. Ad perfectam enim leclurus acceperal. Et illico : Habes, inquit, quod
obscurissimi libri Job intelligenliam doctorem adhi- postulaveras: mequedubium, etquid facerem nescien-
buit Hebrxum , quem non gratis accessisse, sed lem, ita festinus exlerruit, ut omnibus prmtermissis,
pecunia conductum asseril praefaiionc in cumdem ad describendum trunsvolarem: quod quidem vsque
Jobi librum : Meminime, inquit, ob intelligeniiam al prmsensfacio. Hebraicis similiter delentus litleris,
hujus voluininisLyddmumquemdamprwceplorem,qui et conlenlionc librorum assidua, breviorem dedit
apud Hebrmosprimus haberi pulaba'ur, non parvis epislnlam 74 ad Marccllam : TJl lam parvam, inquit,
redemissc nummis : cujus doctrina an aliquid profe- epislolamscriberem, causm cluplicis fuit, quod et la-
cerim , nescio. Hoc unum scio, non poluisse meinter- bellarius feslinabal, et ego alio opere delenlus, hoc
preiari, nisi quod anie iiitellexeram. Nulli crgo labori D quasi Ttapipya me occuparem. Quwrjs quidnam il-
parcens, nec marsupio suo, linguocHebraicai notiiiam lud sit, tam grande, tam necessariuni, quo epislolicm
consccutiis cst non mediocrcm; ita ut par essct La- confabulalionis munus exclusum est. Jampridcm cum
lino sernione extcmplu cxponere quxcumque Judxi roluminibus Hebrmorum editionem Aquilw confero;
^llebraicc ipsi dictilarent. Cnjus rei testem habcnms ne quid forsilan, propier odium Chrisli, Synagoga
proefaiioncmin Tobiain, ubi docuit nos inoduin quo mutaverit: et ut amicmmenli fatear, qum ad noslram
suam versionem Lilinam edidit: Et quia, ait, viciita fidem perlinet roborandam, plura rcperio. Nunc a
cst Chaldmcrum lingua sermoni Ilebraico , u!riusque prophelis, Salomone, Psalierio, Regnorumque libris
liugum peritissimum loquaccmreperiens, unius diei examussim recenMis, Exodum tenco, quem itli EL-
laboremnrripuit: ct quidquidille milii IIe'iraicis verbis LESMOTII vocant, ad Levilicum transiturut: Vides igi-
expressit, lioc ego, accilo nolario, sermonibus Lulinis tur, quod nullum officium Ituic operi prwponendutn
cxposui. Quod iilique per se ipsum numquam pra- est. In his studiis occupalus Romae vir sanctus,
slilisset, nisi probe el pulchre calluisset linguani oculis insuper Judxam contemplari voluit : quo-
Ilebiaicain : nam quis semidoclus aut rudis in lin- modo cnim Graccorum iiislorias inagis imclliguitl
39 AD S. IIIERONYMlDlViNAMBIBLIOTHECAMPROLEGOMENA. 40
qui Athenas viderint; ila sanctam Scripturam luci- jA exiguum iu Ecclesia meritis hominein. Finilo Pen-
dius intuebitur, qui Judxam oculis contcmplatus est, tateucho, ad Jesum filium Nave, id est, ad Josue,
vcl antiquarum urbium memorias, locorumque, et et ad Judicum librum, ad Rulh quoque et Esiher
eadem vocabula , vel mutala cognoverit. Unde el manum misit ; quia hos libros Eustochio virgini
Hieronymo curx fuit cum eruditissimis Hebrxorum Christi negare non poluit. Latine eos cx Hebrxo
liunc laborem subire, ut circumirent provinciam converlit post sanctx Paulx dormitionem, cujus
quam univcrsx Clirisii Ecclesix sonant. Ila ipse antea prccibus volumina quatuor Rcguin, in Latinum
conceptis verbis ad Domnioncm el Rogatianum scrmoncm fuisse interprcialum uon levis cst con-
prxfatione in librum Paralipomenon, quibus iicm jcclura in illis ultimis prxfaiiunculx vcrbis : Sed
fassus est, numquam se in divinis voluminibus pio- et vos famulas Christi rogo, qumDotninidiscumbeniis
priis viribus credidisse, nec habuisse magislram pretiosissimofidei myrro ungilis caput. . . . ul conlra
opinionem suam, sed ea etiam de quibtis scirc se lalrantes canes, qui adversum me rabido ore desm-
arbitrabatur, interrogare solitum; quanto magis in iis viunl .... orationum vestrarum clypeos opponatis.
super quibus anceps crat? Iloc vero confirmat ar- Famulas ChrUti, non alias pulo quam Paulam et
gumeuto sequenli: Denique, inquii, cum ame nuper Eustochitim, Belhleein degenles xlaiem cum Hie-
lillerit (lagilassetis, ul vobis Paralipomenon Lalino B '. ronymo. Paralipomena, petente sanctissimo epi-
sermone trantferrem; de Tiberiade legit quemdam scopo Chromatio, ad fonlem Hebrxum Lalinis ser-
doctorem, qui apud Hebrmosadmirationi habebaiur, monibus exprcssit: Si Septuaginta, inquil, Interprc-
atsumpsi et conluli cum eo a vertice , til aiuut, usque luin pura, el ut ab eis in Grmcumverta est, edilio
ad exlremumunguem: et tic confirmalusausus sum fa- permaneret,superflue me, Chromati,episcoporumsan-
cere quod jubebatis. Quid amplius in viro studioso ctissime atque doclissime,impelleres, ut Hebrmavolu-
dcsiderari queat, certe non video. Omnem in rebus miua Latino sermone iransferrem. Impellcbal ergo
Hebraicis laborcm insumit, sumplui non parcit, pc- sanctUsimus atque doctissimus cpiscopus lliero-
rcgrinationes laboriosas subit, cum eruditissimis nymum, ut omissis rivuloruni tramilibus, ex ipsa
Judaeorum assidue scrmonem confert; libros pro- veritale Hebraica libros sacms Laliiiis boniinibus
pria manu dcscribit; contendil GrxcacUm Hcbrxis. traderct. Pro libro Ezr;« ct Nelicmix similitcr vcr-
Denique quid non, ul lingux sanctx inlclligciiiiam tcndo, Domnionem el Rogatianum Hicronymo insti-
consequeretur? Merito igitur aiebatsupra : El gra- tisse probant verba hxc, qux in prxfatione legun-
tiat ago Domino, quod de amaro semine lillerarum tur : Tcrlius annus est, quod scmper scribitis alque
dnlcet fructut carpo; id csl, scientiam divinarum rescribitis, ul Ezrm librum de Hebrmo transferam:
Scripturarum, et scrnionis Hebrxi periiiam. C quasi non habeatis Grmca et Lalina volumina; aut
IV. Multarum igitur linguarum scicutia insignis quidquid illud esl, quod a nobis veriitur, non staiim
Ilicronymus, et apud omncs cruditione sua celebra- ub omnibusconspuendumsit. Cerie in Ecclesia Chri-
lus; brevi a pluribus rogari cccpit, ut libros sacros sti non fuit lunc leinporis vir Domnionecek-bratior
e fontibus Hebrxis in Latinum sermonem transferre illustri sanctilatis l.uule, ut lestala res csl pluribus
vellel. Omnes prxfaiiunculx veteris Tcstamenti epistolis Hieronymi, Auguslini, ac Paulini; nec
quarum cx parle excmpla subjiciemus, buic rei non Rufini, ct Palladii scriplis. Rogatianus autem
lestessunt. Et superfluum esl, quod in illis dictum fratcr creditur cjusdem sanctissimi Palris et prc-
invenilur, aliter qu.im ibi dictum cst, scribere. sbyleri Doinnionis,qui veneranda canitieChristianis
Incipiamus igilur a Gcnesi, cujus prologus lalis cst: oiniiibiis summo in honore erat, nlquc hospitaliiatis
Detiderii mei desideratut accepi epistolas,qui quodam officio Lot sui temporis appellari meruit. Talcs ha-
prmsagio[ulurorum cum Dauiele sortitus esl nomcn, buit Hicroiiymus bortatores translationum suarum
obsecrantisul translalum in linguam Lalinam de Ile- ex Hebrxo, Libros quoque Salomonis ex Hebraica
brmo sermone Pentuleuchum noslrorum auribus tra- veritale conversos, sanclis episcopis Chroinatio ct
derem. Erat forte bic Desiderius sancttis ille pre- lleliodoro dedicavit: quorum deinde poslulationibus
sbyler in Vasconia , qui cum Ripario auclor fuit D acqniescens, Iibruin Tobix Chaldxo sermone scri-
luculenti oper# editi ab Hieronynio pro sanctis plum Latine intcrprctatus est. Mirari non desino,
marlyrum reliquiis adversus Vigilanliiun. Anciores ejus sunt verba, exactionisvetlrm instanliam: exigi-
sunt hujut Dictatiunculm mem, inquil Hieronymus, tis enim ut librum Chaldmo termone conscriplum
tancli presbyleriRiparius et Desiderius,qui parochiati ad Lalinum slylttm traham.... feci satis desiderio
tuat ricinia istiut scribunt esse maculalas, miserunl- vestro, non tamen nteo studio. Arguunt enim not
que libros per jralrem Sisinnium, etc. Nisi alium Hebrmorum studia, et impulant nobis contra suum
Detiderium fuisse crcdamus, honesium ct eloqucn- Canonem, Latinis auribus ista transferre. Sed melius
tcm virum, cui S. Doctor scribebat epistolam 154, esse judicans Pharismorumdisplicere judicio, el epi-
in qua eliam apparet, opuscula Hieronymi vche- scoporumjussionibus deservire, institi ul potui, etc.
menter postulari ab eo, qui cum Daniele vaticiuiumi Sophronius, vir apprime erudilus, inter eos ctiam
liabuerit. Sed qtiisquis fuerit iste Desiderius, quii numerandus venil, qui Hieronymum lilteris impel-
Peutaieuchum Latino sermone translatum ex He- lebant ad hujusmodi translaiioncs Latinas. Unde ad
brxo filagilabat; certum videlur sanctum fuisse, ne<: cumdcm Sophroniuni de oceasione versionis Tsal-
41 PROLEGOMENON I. DE NOMlNEB1BLIOTIIECEDIVIN/E. 43
terii cx Hcbrxo scribens, hxc in prxfaiionc com- 1\ Et ilcriim : Ecquid in hominetutum sit, si innocentia
miniseitur: Quiaigitur nuper cum Ilebrwo dispulans, criminosaest?Dormientepatrefamilias, inimicushotno
quwdcimpro DominoSalvalore da Psulmis lestimonia zizania superseminavit.Exierminavitvincam aper de
prottdisti : volensque ille te illudere, per sermones silva, et singularis ferus depaslus esl eam. Ego taceo,
pene singulos asserebal non ita liaberi in Hebrmo, ut el lilterm non memloquuntur contra me. Ignoro cri-
lu de Septuaginla Interpretibus opponebas,stvdiosis- men,elcrimenin toto orbe confileor.Heu ntihi, mater
sime poslulasli, ut post Aquilam, et Symmachum,et mea, ul quid me genuisti, virum, qui judicer et discer-
Theodotionem,novamedilionemLalino sermonetrans- nar omni terrm? His inflammaii invidix facibus, ac
ferrem. Aiebas enim te magis interpretum varietate nequiliae arlibus inslructi nebulones quidam oppu-
tttrbari, et amore quo laberis, vel translatione, vcl gnabant Iranslationes llebraicas Hieronymi.Signifer
judicio meoesse contenlum. Unde impnlsus a te, cui eorum fuil Rulinus, elsi juraret se epislolam non
el qtttv possuin, negare non possum, rnrsitm me ob- scripsisse ad Afros sub noinine Hieronymi, in qua
treclatorumlalralibus tradidi: maluique le viresmeas, iste confilercturinducium esse a Judxis ut mendacia
quam voluntalemin amicilia qumrcre. Cerle confiden- transfeiret. Inter gregales ejusdcin Rufini, oppugna-
ler dicam, et mulios hujus operis tesles citabo, me torem quoque habuit Palladium Hieronymiis; nam
nihil dumlaxat scientetnde Hebraicaverilate mutasse. B hujus ipse meminit procemio Dialogorum adversus
Invilns denique et coactus Paulx matris ac Ensto- Pelagianos, dicens : Palladius, servilis nequilim,
cbii virginis quotidianis exaclionibns, prophetarum eamdem hmresim instaurare conalus est, ct novam
tam majorum, quam minorum volumina lalinitate translalionis Hebraicwmihi calumniam struere, elc.
donavit : id enim expresse conqueriiur prxfaiione 0 felices S. Doctoris labores, qui nuniquam hxre-
in Jcremiam, quamhis verbisdeliniiam esse voluit: licis parcens, omni egit studio, ut hostes Ecclesix,
Pro his omnibus maledicta ab mmulis prmstolantes, ejus quoquc boslesfiereni! Nequevero tolcalumnias
quibus me nec.esseest per singula opuscularespondere. escogitarenl Origenislx ad exitium sancti viri, nisi
Et hoc paiior, quia vos cogitis. Cmterumad compen- prius illorum errores publice redarguissel, scriptis-
diutn mali rectius fuerat modum furori eorum si- que fregisset ipsorum superbiam. Al licel bydra si-
lenlio meo ponere, quam quotidie vovi aliquid scri- bilaret; victorque Sinon incendia jaciaiet : magis
plitaniem, invidoruminsaniam provocare.Iluc usque sanctorum virorum charilatc provocabatur ad slu-
de lantis ac talibus exacloribus Hieronymianarum dium, quam invidornm dclractione et odio detcrre-
vcr>ionum dixisse sufficiat, ut ralum sit omnibus retur. Tanlo nulem livore lorquebantur propler
sunimam in Ecclesia Dei fuisse semper aucioritalem translationem Hebraicam, tum Judxi, lum nialeVoli
YOlmniiiumHebraicorum veieris Instrumenli, quod L Christiani, ut Hieronymum de niedio lollere voluis-
Lntineredditum Ecclesiis dedicatum esi, procurante sent. HincBedain sua cpistola apologetica ejusniodi
ancilhrum Christi, virorum doctorum, ac sanctissi- invidix recordalus, ait: Quippequi in tam necessaria
morum episcoporum aginine. divinmScripturmtranslatione, pene a Lalinis simul et
Jam quod oppugnatores earumdem translatio- Hebrmisesl lapidibus oppressus.Ab Hebrmis quidem,
num speclat, si Augustinum exeipias, nemo eorum quod eis, irridendiChrislianos, et calumniandipro co-
qui non, stimulanie invidia, sanctum opus capere, dicibusmendosisoccasioforet ablata: a Lalinis aulem,
et llieronymo delraliere studuerit. Ideo prxfa- quod eis nora eiinsolita, lamelsimeliora, provetertbus
lione in Ezram de suis xmulis aiebat ; Accedunt ingererenluret solitis. Quibus consonant ista qux lc-
ad hoc invidorum studia, qui omne quod scribimus guntur apud ipsum Hieronymum prxfatione in li-
reprehettdendumputanl; et interdum conlra se, con- brum Josue : Qum enim audienlis, vel legentisutilitas
scientia repugnante, publice lacerant quod occullele- est, nos laborandosudare, ct alios detrahendo labo-
gunt : intantum ut clamare compellar, et diccre : Do- rare; dolere Judmos, quodcalumniandieis el irridendi
mine, libera animammeama labiis iniquis et a lingua Chrislianossil ablala occasio; et Ecclesiw hontinesid
dolosa. Nihilest quod manifesliusinvidorum illorum despiccre,immolacerare,unde adversariitorqueantur?
vesaniam prodiderit, quam ea qux legnntur ad finem " Diverso prorsus ferebatur studio S. Augustinus,
libri secundi Apologix adversus Rufinum, ubi de cum ab interpretatione Hebrxorum voluniinum ali-
supposita Hieronymo epistola abunde salis dispula- quando llieronymum deterruit, eo scilicet animo,
lur : Scribil fraler Eusebius,inquitS. Hieronymus, se qui oculis Dei in fralema dilectione non displicet.
apud Afrosepiscopos,qui propterEcclesiaslicascausas Quid igilurcausx exstilcrit ad deterrendum Hiero-
ad comitalumvenerattt, epislolumquasi meoscriptam nymum ab incepto opere Hebraicx translalionis,
nominereperisse : in qua agerem pmnitentiam,el me amicissime ipsi suggerebat idem Auguslinus epist.
ab Hebrmisin adolescentiainductumesseut lestarer, 71, ubi ait : Ego sane te mallem Grmcaspolius Cano-
ui Hebrmavoluminain Lalinum verterem, in quibus nicas nobis interpretari Scripturas, qum Sepluaginta
nulla sit veritas. Quod attdiens obslupui. . . Qui hoc Interpretum perhibentur. Perdurum erit enim, si tua
ausus est facere, quid aliud non audeal? Bene quod interpretatio per multas Ecclesias frequenliuscwperil
malitia non habeltantas vires, quantos conatus. Per- lectilari, quod a GrmcisEcclesiisLatinm Ecclesimdis-
ierat innocenlia, si semper nequiiimjuncta essel po- sonabunt; maximequia facile conlradictorconvincilur
tentia; et tolum quidquidcupit calumnia, prwvalerel. grmcoprolalo libro, id esl, tingtimnotissimw.Quisquis
PATROL.XXVIII. 2
43 AD S. HIERONVMIDIVINAMBIBLIOTHECAMPROLEGOMENA. 44
auiem i« eo qnod ex Hcbrmotranslatnm est, ctliquoin- J . Nostiutem nou inlerpretati sumtis, scd codicumLn:i-
sulilo permolus fueril, el fahi crimcnintenderit; vix norum nonnullasmendositatesex Grwcis excmplaribus
aul numquam ad Hebrmateslimoniapervenietur,qui- emendavimus.Unde forlassisfecerimusaliquid coinmo-
bus defendalur objeclum. Quod si eliam pervenium dius quam erat, non lamen tale quale esse debebal.
fuerit, lot Latinat et Grmcasauclorilalesdamnari quis Nam eliam nnnc, qum forle nos Ittncprmtericrunt, si
ferat? Huc accedit, quia etiamconsultiHebrwi possunl legentesmovcrin!, collalis codicibusemcndamus.l!a
aliud respondere: ul lu solus necessariusvidearis, qui illud qnod perfectttinest, tecttmnos quoque requiri-
etiam ipsos possis convincere: sed tamen quo judice mtts.Clarius adhuc lib. iv Docirinx Christianx cap.
mirum si potueris invenire. Ilxc erant argumenia, 7, nnm. 15, ubi de Hicronyiiiianx intcrpietaiionis
quibiis, sanclus sanctiim iinpelleb.it ad interprelatin- prxstanlia hxc lassus invenitur : Non aulcm sccun-
ncm Grxcorum codicum Septuaginta , pra:termissis dum Septuaginta Inlcrpretes, qui etiam ipsi divino
Ilehrxorum voluminum fontibus; quia Latinis homi- spiriltt inlerprelati, ob hoc aliter videnlur nonnulla
nibus dilficilisaut nulliis eral accessus ad Hebrscate- dixif.se, ul ad spiritalem tentum scrulandum magis
stimonia comprobanda. Al brevi utilitateni agnovit admonereturlectoris inleniio: unde ctiam obscuriora
llebiaicx iranslaiionis Auguslinus, accepia videlicet nonntilla,quia inagis tropica, sunt eorum, sedsictttex
llicronymi responsione ad illas objccias difficullates. '.1 Ilebrwo in Latinum elo>juium,presbylero Hieromjmo
Unde iisuni ejus iu Ecclesiis quaruvis niiniine proba- uirittsque lingtiwperilo interprelante, translala snnl.
ret, propter viiandam Cbristianx muliiiudinis per- Viiles (ibsciiriorem e«se, Augustino testante, versin-
luibationem : fatclur lamen plurimis locis utiliorem nem Septuaginta Interpretum ; plaiiinrem vero ac
ac prxstanliorem esse versionein Scriplurarum ex intelligentix magis nccnminndalam illam, qnx nobis
Ilebrxo illa qux ad Gixcoruni codices priinum edila cdita esi ab llieionymn, quamque llcbraicam voca-
crat: De interpretatione lua, inquit ad llieionymiim nms, co quod ex Hcbrxo fonte derivata sit. Jain si
epislola octogesima secunda, jam mihi persuasisli, liliros Qiixstionum in Heptateucuin revolveris apud
qutt tuilitate Scripiuras voluerisliansferrede Ilcbrmis: eiimdem Aiigusiiiium, sexcenia tibi occurrent lnca,
ut scilicelea, quma Judmis prwlermissa, vel corrupla in qaibus versionem ex Hebrxo piwlert Sepliiaginta
sunl, profenes in medium.. . . Ideo aulcm ctesidero lnterprclibiis, sive qnod majorem liabeat lucem, sive
inlerprclalioncmluam tle Sepluaginia, ut el lanta La- propier puriorem Scriptnrx contextum, quem Sep-
linorum inlerprelum, qui qualcscumquelioc ausi sunt, tuagiiita additamenlis plurihus interpolarunt. Exen'-
quantum pof.snmus,imperitia careamus: ct lii qui me pli giatia, quxstione 19 in Judices, ciim nmlta de
invidere pulnnt tililibus laboribus tuit, tandem uli- Pharaone ailulisset ex LXX Ttnnshtinne, qux ma-
qttando, si fieri polcsl, intelligant, propterea menolle 2 nifcste iulerpoiata dignosciiniur, ita difficuliatem
tuam cx Hebrmointcrpretationem in Ecclesiislcgi, ne solverevnluit : Quodde Pharaoue rege dictumintelli-
conlra Scpluaginta auctoritalem, lamquumnorum ali- yere debemus: cum hwc hisloria iltis lemporibus con-
quid proferentes, niagno scandalo perturbeninsplebes scripta credalttr, quibuserant gesln illa recenlia. Qttid
Chrisii, quarum aures ct cordn ilLnn interprelalioncm aulem magnuin cligi poluit quodprophelicediceretur,
audire consuererunt,qttm cliamab apostolisopprvbala cnm prmlerila narretilttr, taceanturquefulura majora,
esl. ldem sensit ipse Ilieronynuis, qui in opisiola ad et maxime necessaria? Proinde poluis enslimatiilum
Suiiiiiam et Fieielam eoncors invcniiur Augusiini esi Septuaginta Interpreies, qui attctorilate prophelica
jain verbis allalis, duin ait : lix quo perspicuttmcst ex ipsa mirubili consensioneinterpreluliesse pcrhiben-
tic psallendum, ul nos inlerpretati sumus. El lamen tur, hmc addidisse, non lami/uam futura prmnttnlian-
sciendumquid Ilebraicaverilas Itabeat.Hoc enimquod tes, scd quiu illo temporeipsi crr.nl, quo facttiesseme-
Septuaginla translulerunt, proplcr velnslatemin Ec- mineranl, et in libris Regnorumlegerant. Etenim Re-
clesiis decaitlundumcst, et illud ttb erudilis sciendum gum temporibusfaclutn est. Quod ideocredibiliusnobis
propler notituun Scriptururum. Et ad Sopliruiiium fisiim est, quoniam inspeximut interpretationem,qtiw
prxfatione in Psalieriuin llcbraicum : Nec hoc dico, est ex llebrmo, et hoc ibi non invenimus : sicul nec
quod prmdecessorestneos mordcam, aut quidquamhis D illud qttod diclttm esl de Jcricho, elc. Unde apparet a
arbilrer delrahendum,quorttmtranslutionemdiligcntis- Septuaginlu interpositnm, qui fttctumesse noverant.
simc emendalam, oltm niernlingumhomiuibitsdedi: Pnideiiter qnidem excusat in Septtiaginta hujusmodi
ted quod aliud sit in EcclcsiitChrislocrcdentium psal- inlcrposilioncs el pertiirbationes contextus sacri;
mos lcgere; atiud Judwis singula verba calumnianli- sed ingeiuie fatelur mtilta ab eis fuisse addila, qiiae
busrespondere.Bene igiiur liieronymn convenit cum completa viderant stio tempore : elsi ab bagioiiiapliis
Augusiino de inteipieialiune Septuagiuta Seniortun aucloribus pnsita rnininicreperirentur. Ad snlvendas
in ecclcsiis Chri^ti legenda et decamaiula prnpter itaque qiiasciimqnequxsiionessibi proposiias elibris
antiquiorcs usus , quibus, nasceutis Eiclesix fides canonicis, interprelatioiiem Hicronymiannm, quau
roborata esl. Translntionem veio Ilebraicani prx- est ex Hchrxn, ubique tcsieni adbibet. Quare sxpius
stanliorein esse sciebmtad intelligenliam Scripiu- eumsic disserenlcm audias : Sed nequeulla Hebraica
raruni : quarc Audaci respondens Atigusliiiusepisi. verilaie ista solviiurqttmstio;et ibidem quxst. 152 in
261 vocal eam pei feciiorcm : Psulleiiiun , inquil, a Genesiin : Qtti omnes aiinumeranlur sexaginta sex
sanclo Hieronymotranslalum ex llcbrwo non habeo. Itominibus, cum quibus Jacob m Jigyptum, eliam
45 PROLEGOMENONI. DE NOMINEBIBLIOTHEC^EDIVIN^E. 4(1
eecundum Ilebratcam veritatem perlubetttr tmrasse. A vicliamdeclinarcsnllicitus: iia prooemioin euindem
Hebraicam veriiatem vocat cnm Hieronymo Laii- Commentarium aiebat: lloc breviter admoncns, quod
nain ejusdem translationcm ad Hebrxorum volu- nullius aticloriialem secttlus sum; sed de Hebrmo
mina concinnaiam. El lianc tantn fide in suo transfercns, magis me Septuaginla interprelum consue-
Speculo seculus est Augusiinus, ut nihil pror- ttidini coaptavi, in his dum'.axat, qum non multum ab
sus in illud congesserit prxter ipsissima verba Hebraicis discrepabanl. Interdum Aquilm quoque, et
qux legunliir in Latina Instrumenli veteris inlerpre- Symmnchi, et Tlteodotionis recordatus sum, ut nec
tatione ab Ilierouymo ediia juxla Hebraicam verita- novilale nimia lecloris slttdium delerrerem, tiec rur-
lem. Audiendus est super hac re Domnns Thomas sttm contra conscienliam meam, fontc veritalis omisso,
Bbmpin ( cui gratis animis acceptam rcferimus opinionumrivulos conseclarer. Prxfaiione inmen in
editionem novain operum S. Angiislini ). Is eniin in librumJobex Hehrxo in Latinum eloquium iransla-
libiuin Speculi Ieclorem praimonuit, dicens : Porro lum, asserit iiullum de veteribus inlerprelem fuissc
cum ad vulgi usum islud pium opus compararet S. se secutum : Hmc autem translalio, inqnit, nulltim
Doclor, eo noluil nisi faciliores intelleclu prwceptiones de veleribusse:\uiturinlerpretem, sed ex ipso Hebraico,
comprehendi. Quo eiiam consilio adductum credimus, Arabicoque sermone, el interdnin Syro, nunc verba,
ut versioneuteretur non cx Grwco LXX, quam sequi B ' nunc sensus, nunc simul utrumque resonabil. Transfa-
solebat, sedex Hebrmo, quod hanc demtim comperissct lionem certe Jobi Hebraicam quisquis conferre vo-
esseilla mullis in locis plttniorem. Nam hoc nomine luerii niin ea qnx ad Grxcns codices edila erat ab
eam aliquolicslaudat in postremis suis libris Qumstio- endem Hiernnymo: iia inter se discrepanins reperiet,
num in Heptaiettcltum,etc. Qnis niinc conlentiosus ut sxpius cogatur apud se cngiiare, num in ulrnque
adducio supercilio inficiabitnr, translalionem llebrai- exemplari eadem sii Scriplura: nairatio, num unus
cani S. Hieronyini ab Augustino laudatam fuisse, ae historix sacrx conlextus ? In Psnlmorum autem
Septuaginta Inlerpreiibus deinum anteposiiam? Al libro, elsi niulta diversa sint, plurima nihilominus
de usu versionis Ilieronymianx apud Afros, ac de invcniunlur muiuata ab nniiquo inlerprete Latino,
Speculo S. Augtisiini iicrum diciiiri uihil amplius de id est, immuiata in Psalterio llieionynii Hebraico :
illis hic adjiciemus. sicque in cxteris libris lumLegis, tuni prophetarum,
V. Difficilecsi, inijuit Hieronymus, senis muiare observatum dignoscel studiosus lector, qui cum nova
linguam, ctcanesceniem jam munduni ad iniiia re- Hieronymiana translalinne partes superstiles nniiqux
trahere parvulornm, Quis eniin doclus pariler, vel Latinx, seu lialicx versionis contendere voluerit.
indocius, cum in manus voliiiiien Scripluraruin as- Exempla hiijustodi leciinnuiu snppediiat colleciio
sumpserit, et a saliva, qiiam semel itnbibit, viderillC canticorum Scripturx sacrx, qu;c ;>dfineni Psalierii
discrepare quod lectitat, non slatim erumpat in Hieronymiani, ex nova ac veieri cditione Latina prn-
vocem, inlerpreiem novum clamitans esse ialsarium posuit doctus vir Carus, qui Komx ante paucos
et sacrilegum, qui audeat aliquid in veteribus libris annos niulla antiquitatis sacrx nioniinienia studio-
tolleie, addere, muiare, corrigere? Adversus banc sissime conquisivit, et lypis mandari curavii. Con-
invidiam prxcavere se llieronyiiuis sluduit in nova siieludini igiiur veieruin inlerpretum ita se attenipc-
editione Latina sacrorum Biblioruni: et r.c inullum rabat Hieronymus, ul lamen lontem verilalis non
n leclionis Latinx consueitidine discederct : iia ca- omitierei, rivulos conscctatus. Hoc est, ubi nullum
lamo lemperavii, ut iis tantiun, qu;esen»um niutare erat sensus aut intelligentix dainnum, facile anti-
videbantur, correctis, rcli jua sacpitis niancre pale- qnam sequebalur Latinam Iranslalionem, nenovitaie
retur, utante fuerant. Id ipse profitctur in epistola verliorum perpctua lectoris simliuni deterreret.
ad Sunn. ei Fretel. cnm de aniiquo inlcrpreic Latino Porro indecoras viiabat semper Scripiurarum in-
sermonem insiituit: Sed sciendum, iii(|iiit, qttod ubi- terpretationes, nec cum Anguslino bene ipsi convenit
cumque in Grmco scriptum est, glorificalc, Laiinus in hac parie. Sanclus quippe Augustinus solcecismos
interpres, magniftcate, transluleril, secundum illud ac barbarismos, cxterai|iie loculionis Latinae viiia
quod in Exodo dicitur : Canlemtts Domino, gloriose D contemni voluii, qux sano intellectui nihil detrahunl:
enim magniftcaius est. Pro quo in Grmco scribilur, et ideo lib. ni de Doctrina Cliristiana mallel cum
glorificatusest: sed in Latino sermonesi traitsferatur, barbarismo legi, Non est abscondiium a le ossum
fil indecora trcnslalio. Et nos emendanlet olim Psal- meum, quam, os meum, quod est minus apertum,
teritim,ubicumquesensusidemest, veteruminlerprelum quia inagis Latinum. Conlra sanclus Hieronymiis
consuetudinemmutnrenolttimus, ne nimia novitale lec- apcrtissima lixc locuiionis viiia nionet esse vitnnda
toris ttudium tcrreremus. Et infra de eodem verboi ubi unus est Scriptur.e sensns. Et nos,
inqnit episi.
vel
honorificnbit, glorificabit, idem quoqtie replical, 135, hoc teqnimur, ul ubi nulla cst de sensu mulalio,
dicens : Nolttimusergo immularequod ab anliquis le- Lalini sermonis clegantiamcouservemus.Ilerum
paulo
gebalur, quia idem sensus erat. . . ted et in hoc nullai post : Eadem igilur inlerprelandi sequenda est regula,
est sensus mulaiio : el nos antiquam interprelationemi quam smpediximus : ul ubi nonsit damnum in sensu
sequenles, quod nonnocebat, mulare noluimus. Dilfi- lingum in qitam transferimus, ivy«vta ei proprielas
ciliora vero ct obscura libri Ecclesiasix in nindiimi conservetur. Qua: sit ntilem iiilerprelandi
regula,
comnwilarioli cdisserens, novitatis etiain nimix in- qiiam s queiidain bie doccl, abiiude deinoiistravit
' 45
47 AD S. IHERONYMIBIVINAMBIBLIOTHECAMPROLEGOMENA.
iniiio ejusdcm cpistolx, dicens: Ei sciendum, quod \ clare enim Gregorius Magnus lisechabet lib. vin ,
si voluerimusdicere, Domine, quis incolel labcrnacu- epist. 42 : Indicamus prmlerea, quia gravem hic diffi-
lum luum... perdet sOy&iviav : cl dttm interpretationis cullatem intcrprelumpatimur. Dum ettim non sunt,
/Mv.aQnlwM sequimur, ornnem decorem translntionis qtti scnsumde sensu exprimunt, sed transferre proprie-
amiltimus. El hanc esse regulam boni interpretis, ul tatem scmpervolunt, otnnetn sensum diciorum confun-
eSiwpta-ralingum allerius, sum linguceexprimalpro- dunl. Unde agilur ut ea qum translala [uerint, nhi
prietale. Qttod et Tullium in Protagora Plalonis, cl cum gravi labore inlelligere nttllomodovaleamns. ldem
in oly.ovop.iv.SiXenophontis, el in Demoslheniscon- et Nicolaus papa in episiola ad Michaelern impera-
tra/Eschinem oralionefecisseconvincimus,etPlatttum, torem : Si Latinam linguum, inquit, ideo barburam
Tercntium, Cmciliumqueeruditissimosviros, in Grwcis nuncupatis, quoniama translaloribus inGrwcamdiciio-
Commdistransferendis. Necideo quis Latinam linguam nem mutata barbarismosgeneral, non lingum Latinm,
angtistissimamputet, quod non posstl verbum de verbo sed culpa est, ut opinor, interpretum qui, quando
transferre, cum etiam Grmci pleraque noslra circtiitu nccesse est, non sensum e sensu, sed violenter verbum
transferant, el verbaHebraica non interpretalionis fide, edereconantur e verbo. Ad scnsus vero divinx Scri-
scd lingum sum proprielalibus nilantur exprimere. plurx exprimendos adeo atlenlus fuil ac religiosus
Denique eadem semper adneclens episl. 101, ad B Hieronymiis, ut ab eis legibus quas commemoravi,
Pammachium, translationes veibis niniis obstrictas, se ipse sxpissime absolverit. Unde monuit nos lib.
pulidas vocat et xaxo?ij>.ouf.Iloralius, inquit, vir xn Commenlariorum in cap. XLEzechielis, sc non
aciitns el doclus hoc idem in arte poetica erttdito in- omnia vilia sermonis vitasse, quamvis ea probe no-
terpreli prmcepit: Ncc verbum verbo curabis rcddere visset; Iltud autem semelmonuissesufficial, ail, nosse
fidtts Interpres. Terentius Menandrnm , Plaulus et me cubilumet cubita neutrali appellari genere : sed
Cwciliusveleres comicos interprelati sunt. Numquid pro simplichate, ct facilitate intelligeniim, vulgiqite
hmrent in verbis, ac non decorem magis cl clegan- consuetudine, ponere el genere mascnlino. Non enim
tiam in translatione conservant? Quam vos verilatem cnrm nobis cst vilare sermonum vilia, ted Scriplurm
mlerprelalionis, hanc eruditi zazo?/]>iav nuncuptinl. sanctm obscuritatem quibuscumque verbis disserere.
Liudat ibidem sanclum Hilarium, qui homilias in Verborum ctiam compositionem ac florcs sermonis
Job, cl in Psalmos tractalus plurimos in Lalinum vocal siliquas epist. 146, ad Damasum papam : Non
vcriii e Grxco : quia non assedit litterx dormitanti, mnbigo, quin inculla tibi nostrm parvitatis videatur
nec putida rusticorum interprciatione sc lorsit; sed oratio : sed scepecausatus sum, expoliri non posse
quasi caplivos sensus in suam linguam vicloris jure sermonem, nisi qttempropria manus limaverit. Itaque
transposuerit. Aquilam vcro projicit, proselytum et G ignoscc dolentibus oculis, id est,\ ignosce dictanli,
contentiosum interpretem, qui non solum verha , maximc cum in Ecclesiasticis rebus non qumrantur
sed elymologias quoque verborum liansferre conalus verba, sed sensus, id est, panibus sil vila sustenlanda,
csl. Cujus interpretaiionis vitia ac xaxo^iav osten- non siliquis.Paulinumtandcmcum hortarelur epistola
dit aliquol exemplis, nonsustinens imporlunamillam 103,utsese in studium divinarum litterarum insi-
diligenliam, qua non appendere se verba, sed ea nu- nuaict, nolnil virum eloquentem offendi simpliciialc
mcrare lectori oportere putavit Judxus inierpres. sermonis Scripturarum : Nolo, inquit, offendaris in
Nec proplerea quis adducatur, ul credat Hierony- Scripluris sanctis simplicitate et quasi vililate verbo-
mum omnem circa verba diligentiam inlerpretum, rum : qttm vel vitio interprelum, vel de indutlria sic
ac sollicitudincm aspernari, neque illis quidquam prolata sunt, ul rusticam concionemfaciliut instrue-
crcdidisse inesse momenli ad nalivos auctorum rent: et in una eademquesemenlia aliter doctus, aliter
sensus exprimendos. Eos igiiur potissimum casiigal audiret indoctus. Ex his, ni fallor, planum fit, Hie-
S. doctor, quos nimio verborum sludio sciebat sen- ronymum elegantiam et venustatem Latini sermonis
tcntias ipsas pervertere. iVon debemtts, inquit ad in suis translaiionibus conservasse, ubi nulla erat de
Sunn. et Frct., sic verbunt de verbo exprimere, u\ sensu mutatio :nec omnibus lamen interdixisse ser-
dttm syllabas sequimur, perdamus inlelligenliam. Tum D monumvitiis , cum propter intelligentix facilitatem,
episi. 101 jam laudala, ad Pammachium : Alii syl- ct vnlgi consueludincm incullum quid rctinendum
labas aucupenlur et lilleras, tu quwrcsenicnlias.Scry\k fuit. Fastidiosam igitur ineptorum interprelum seve-
hoc vertendi genus inscclalur tantum sanctus Hicro- rilatem el ad verba vitiosam adhxsionem exagitaf,
nymus, nec cos culpare voluit qui verbum edunl plurimis locis xaxo^vAiavvocans : simplicem vero
dc verbo; sed qui violenier, inlcrpretanlur, senstur sxpius siylumimitatus cst, quia in Scripturis sacris
relinquentes auctoris. Hoc vero interpretationis vi simplicium corda doceri voluit, non aures curioso-
lium plane cum llieronymo respuunt viri litteral rum demulceri. At de his haclenus.
oinnes, ac sumrni pontifices in suis epistolis. Prx-
PROLEGOMENON II.
De temporc translationum Hieronymi, et earom usu inEcclesia.
Diversotempore, nec servato sacrorum librorum ordinc suas versiones edidit Hieronymus. II. Apud Grmcos
4D PROLEGOMENONII. DE TEMPORETRANSLATIONUMHIERONYMI. 50
tic Latinos slalim lectiuri cwperunl. III. Hieronymi translalionibus ulebantur comtaneiscriplores. IV. Tem-
pore Gregorii Magni Ecclesia Romana, nova ex Hebrmo, el antiqua ex Grmcoeditione usa esl. V. Galliarum
pimsertim EcclesimHieronymianasversionescmterisanteponebant. VI. Ecclesia catholicaversionemLatinam
Hieronymi publico decretoaulhenticam declaravit, et eam in suos usus adhibendamdecrevit.
I. Nemo studiosorum cst, qui nesciat transla- A scenle fratre, et aliis monacbis, qui Jerosolymae
tiones librorum sacrorum Latinas diverso tempore, postea commorati dicuntur. Nam initio prxfationis
el quasi tumulluario ordine eonditas fuisse ab Ilie- sux in hanc posleriorem Psalmorum ex LXX casti-
ronymo. Non enim temere, aut sua sponte interpre- galionem, recordatus prioris emendationis dicit se
tabatur volumina Scripturarum; sed ut erat ab ami- eam dtidum absolvisse : Psallerittm, inquit, dudum
cis rogalus, vel a sauctis episcopis jussus. Fuere Romm positus emendaram, etc. Dudum autem, ut de
autem qui sanctum doclorem impellerenl adsusci- parvo, sic eliam de longinquo tempore dicitur. Quod
piendam prophetarum translationem, antequam si de tempore longinquo inielligamus, facile post
Pentateucbi libros Latinitate donasset: erant ct annos sex vel octo illam perfeclam esse existimabit,
qui Samuclis ac Malachim, id est, qnatuor Regno- quisquis ad tempus primx emendationis recurrens,
rum volumina Latine reddenda procurarent, ante gradum stiteiit in anno Christi irecentesimo octo-
alias Scrjplurx sacrx quascumque inlerpretationes. gesimo lerlio, in quo verisimile est Psalterium ab
Ilinc contigit, ut nulla sacri canonis servata serie, Hieronymo fuisse primum Romx cmendatum. Pro
omnia in Romanum sonum promiscue converterit prima ilaque Psalmorum Latinorum castigatione,
Hieronymus. B qux cursim a S. Doctore facta dicilur, annus Chvi-
Quod igitur speclat ejus juxta Septuaginta Inter- sti 585, vel 584, assignandus venit: pro aliera vero,
pretes translalionem, sciendum est, Psalteiium anle qux habuit asteriscos •)<:•et obelos ~, annus assi-
cxtera ab eo fuissc emendatum, cum Romx posi- gnari potest 589, aut 590. Certe posterior hxc
tus erat tempore Damasi papx, longeque post in emendatio serius protrahi non valet quam in annuiu
Belbleemitico secessu monitus a Paula et Eusto- Cluisti trecentesimum nonagesimum : quia Psalterii
cliio, antiquum errorem plus valere, quani novam llebraici translalio Latina ab Ilieronymo absoluta
cmendationcm, secundis curis ex eodero Psalterio est anno 590 vel 591; ea autem versio seu emen-
renascentes velut spinas eradicare institiiit. In qua datio, qux e codicibus Grxcis derivata erat, semper
ctiain posteriori emendatione obelos addidil et a.sle- prxcessit tempore aliam, quamvocamus Hebraicam,
riscos, quibus lecioris admoncretur intentio, ali- eo quod ex Hebraica veritate nata sit. Lectorem
quando plus, interdum minus esse apud Seplua- proinde monilum velim, notas cbronologicas quas
ginla, quam in lextu Hebraico. Porro castigationem apposuimus in fronte utriusque emendationis Psal-
Psalmorum priorem elaboralam credimus circa an- lerii, tum Romani, tum Gallicani, nihil aliud in-
num Christi trecentesimum octogesimum secundum, nuere prxter tempus indefinitum. Etenim citm
vel octogcsimum lertium. Tunc namque celebris C diximus Psallerium Romanum fuisse ab Hieronymo
Romx apud omnes babcbatiir scientia divinarum emendalum circa annum Christi 382, ita accipien-
Scriplurarum, et familiares cum sancto ponlilice dum est, utantc talem annum hujusmodi emendatio
Dainaso eonferens sermones, facile ab eo rogari po- non fuerit inslituta; quandoquidem Hieronymus
luit, iit Psalterium mendis expurgaret. Quod qui- venit Romam cum sanctis episcopis Paulino et Epi-
dem licet cursim, magna lamen ex parte cnrrexit. phanio sub finem ejusdem anni 382. De posteriori
Bcthlecm postea xlatcm degens aliquo annorum in- emendalione siiniliter statuendum; ncque vero po-
tervallo posi obitum sancti Damasi, secundam eain- tuit adornari nisi posl annum Cbristi 584, id est,
que diligentiorem in sesusccpit curam casiigandi post obitum sancti Damasi papx, cum Jerosoly-
Psalierii. Id vcro fieri non potuit nisi post annum mam regressus csset sanclus vir Hieronymus, et
Christi treccniesimum oclagcsimum quartum : qnod concilo gradu suam Bethleem remeassel. Ocius au-
breviler demonstrare conabimur ex Epistola 99, ad tem an lardius absolula sit post reditum S. lliero-
Asellam scripta in portu Romano. Pene triennium nymi, judicium feranl illi, quibus forsan non pla-
cum Romanis vixit sauclus Doclor, divinos libros, ut cuerint conjecturx nostrx suprapositx. Cxterum
poterat, nonnullis sxpe disserens : ab iis vero dis- de hoc Psalterio a se emendalo hxc habet Hierony-
ccssit Jerosolymam regressurus post mortem S. Da- D mus in finc lib. u Apologix adversus Riilimim:
masi papx, qux cum mense Ociobri anni trecen- Psalterium quoque, quod certe emendalissimumjuxta
tesimi octogesimi quarti evenerit, Hieronymus au- Scptuaginta Interpretes nostro labore dudum Roma
lem Rnma profectus sit mensc Augusto, ut ipsc suscepit, rursum juxta Hebraicum vertens, prmfatione
teslatur lib. in ApologixadversusRufinum, necesse munivi, elc. Plura adliuc videsis in admonitione
est Psallerii posleriorem einendationem, non solum noslra ad utrumque Psalterium Hieronymi, Roma-
posl annum 584 et obitum sancli Daraasi fuisse num, et Gallicanum hodie nuncupatum.
susceplam, sed aliquol etiam decursis nnnis ex illo Dedit eliam S. Hieronymus Latino scrmoni alios
lempore, quo navem in Romano portn secnrus Scripturx sacrx libros juxla Septuaginta interpre-
ascendit cum sanclo Vinceniio prcsbytero, et adole- tationem, quos obelis et asteriscis distinxit. An vero .
51 AD S. HlEltOfNYMlDIVINAMBHSLIOIIIKOAMPROLEG IMENA.
suigula voliiiniiia lnstiiimenli vcteris hoe modo con-1A cuin h ijiisniodi libis versis vel emendaiis juxla
verlerit in Laliimin, seu potius emendaverit ex Ori- LXX Inicrpretes, nulla polcst alia assignari ralio,
gcnis Hexaplis, nonnihil ambigun-m videlur. Prn co qiiain qux niovel ul credamus qualuor tantiim iu
maxime faciutit quai legtintur innllis in locis cjus scbedulis sancti Docloris fuisse repenas. Unus pr;e
scripiioniim , ubi gencraiim de omnibus libris ver- ciinclis Cassiodorus omnes memorat. Teriio scri-
sionis LXXid affirmare visus est cgregius ipse Do- piores veieics, quos usque in banc diem legi, non
clor : nam lib. n Apologix advcrsus Rufuiumvindi- recordantur aliorum libroium juxla LXX ediiorum
cal se ah ejusdem repreliensione et nbjeclis, dicens : ab Ilicronymo : immosanclus Augusiinusdiligentiam
Egone conlru SepluaginluIntcrpretes tiliquid stim lo- ejus ndmiratiis in ediiione libri Joh seciindum eos-
citlus, quos nnte annus plurimos, diligenlistime deni LXX (ignorabat Angiistinus Hieronymiim hoc
emendalot, mem lingum studiosis dedi, quos qttotidie jam fuisse labore perfunrlum;, adboriatur illum
in convenlu fratrum edisse.ro,qttorum Psalmos jtigi ut Grxcas canonicas Snipturas, qux Sepiuaginta
meditationedecanlo?etc. Idem legiinus prxfaiinne in Inlerprelum auciorilate pcrhibentur, interprete-
Paralipomcnon libros. In epi-tola 28, ad Lucinium, iiii' Ecclcsix Lalinx : Per lioc, inquit, plurimum
ita qunquc scribii dcSeptuaginta Inlerpreiibus Laline profueris, si eam Grmcam Scripturam, qnam Se -
retlililis : Scptttaginta Interpretum edilionemet lehn- R plungiiita operali sttnt , Latinm veritali redilideris,
bere non dubito, et ante annos plurimos diligenlissime qtimin dircrsis codicibus ila vnria csl, nt lclerari vix
emendalam sludiosistradidi. Kinendaiain lanliim hic possit, et ita suspccta ne in Grmcoaliud inrcniatur, ttt
dicit ediiionem se tradidisse Latinis : at in epi- inde aliquid proferri aul probari dubitelur. Ea vero
stola 135, ad Sunniam et Fretelam, versinneni ap- scribebat Angustiniisepistnla 71, cnni jam libirctur
pelbil : Kotvriaiitemisla, hoc est conitnuniseditio, in- annus a Cbrisli nalivilalc ^03. Ex qun inlelligimus
qnit, ipsa est quw cl Septuaginia. Sed hoc inlerest haiid iniprobabili conjecinia, quosdam tantuinmodo
iuter vtramqne, quod Y.OI.VO pro lccit cl temporibus,et libros Scripmrx Grxca>, seu Scpiuaginla lnterprc-
p:o vntitnlatescriplorum, vetus corrupta editio csl. Ea lum, Latine fuisse conversos ac Grxcx lidei rcddi-
aiitem qum Itabetur i^omloi, el quutn nos vertintus, liis ab Ilieronynio. Vertim inspeciis diligeiuius Au-
ipsa est qum in erudilorum Ubris incorrtipta et imma- gustini ae llieronyiui ullro (ilroque datis epistolis,
cutata Septuaginla Inlerprelum translalio reservalur. exploralum nobis esl, llieionymum linivctsa Scri-
Sed rursus lib. III Apolngix advcrsus Rtifimtmno- pMiraium vcleiis lnslriiineiili voliiiiiiua, cnienilain
iiiine emendaiioiiis iiiuliiiir : Miht nott licebit, potl juxta Ilexaplotuiii fidem Lalinis irailidisse : etsi pau-
Sepluaginla edilionem,quam diligentistime emenda- cissima, nebulonis cujuspiam fraudc aliisve tenipo-
itim antc annos plnrimos mew lingitm hominibusC ruin injiniis, ad posteros pervenerint. Monebatanno
dedi,elQ. Ilxc sunt prxter alia quibus prnbari po- Chrisii 40l Augusiiiiuni llieronymiis, veiera ediiio-
lest cx ipso Hieronyino, cuncia editionis Grxcx vo- iiisLXXlnterpieium cxemplaria einendala, i!eGixco
lnminaab eodein fuisse Laiine convetsa seu cinen- in Latiuum tianslulissc lingux sux lioniinibus. OIKHC
«laia juxta Hexaploruin veriiatem. Conlra vero mi- lianc llieronynii Iranslaiionem, seu emendaiionein
liiant plurima eaque validissima argumenia. Primiim ediiionis Sepluaginia, ad se nniisniiitrndani postufal
petitur ex silcnlio vaocli Hieionymi qui, c.vteris Aiigusliimsamio sequenti .Deinq^nobis, inqnit epist.
omnibus prxlermissis, sex lanlum lihroriiiu juxta 82, miuas, obsecro,inlerpretaiionemluam de Septna-
Septuaginla emendatissimorum (jam enini nliquos ginia, quum le edidisse.nesciebam, etc; ad quod re-
libros aiuiscral fiaude cujnsdam ) meminit adversus spondet Ilicronymus episi. 94, apud Aug. 172 ; Gran-
Rufiiiiim, et aliqiiol loeis pru-fniionumin suani eili- dem Lalini sermonisin ista provincianotariorum puti-
lionem ex Hebrxo. Sex volumina speciatim ab eo r.iur penuriam : et idcirco prwceplis luis parcre non
recensita ista sunt, liber Job, liber Psalmorum, libri possumiis,maximc in edilione Septuaginta, quw asle-
tres Salomonis, Proverbia, Ecclesiasles, Canticum riscis verubusque distincta esl. Pleraquc enim prtoris
Canticorum, el liber Paralipomenon. Ilis exceptis, luboris, fraude cujusdam,amisimus.Haicpcrpaucisan-
imllurn aliuni Scripiurx saerx librum, ut sciam, I) nis ame obitum suum scribebat S. llieronymiis, anno
dicitin prxfaiionibusse eum Lalinis tradidisse emen- scilicet 410 ineunie. Unde proclive est crcdete, ab
datuni jnxta LXX cum obelis et asieriscis. Deinde co niiiiime restiluta fuisse volumina illa, qux de
idcmmanifesio probari videiurexqualuorsolum prx- Scpliiaginta editione fraus ipsi suppilarat. Ita res si
faiiunculis, qux nobissupersunl in supra dicloslibios. se habtierii, niliil miriim est quod e tot voluniinibiis
Naincongeriescunctariim prxfationum B. Hieronynii, de Grxeo in Latinuin eloquium conversis, sex lan-
quam nabeinus separatim in noiiiiuliisanliquissimis tuiii nobis supersint. Cxterum librorum hujusniodi
inonumentis, nc in corpore Bibliorum iiim ediiorum, edilioneui cum asleriscis et oliclis, inira quinqueii-
tum manuscriptornm, quatuor solummodo retinet nium petfectam esse oportel, ab anno Cbristi scilicet
prologos diiplicesin volumina sacra, nempe in libros 585 exeunte, ad annuni 390 vel 391 ineuiiieni.
Jobi, Davidis, Salomonis et in Paralipomena. Reli- Quia anno Domiui 391 poslerior translatio Jobi et
qui, ipso advivente llieronymo, perierant, aut certe Saloinonis absolu a fuit ab eodem Hieionymo, ul in-
cum latebant. Quare autem a librariis omitterentur fra dicelur.
reliqux Hieronymiprxfationes, si qux fui^sent editx Prxpostero similiter ordine alque confuso, ul an-
PROLEGOMENO.N II. DE TEMPORE TRANSLATIONUMHIERONYMI. 54
lea iiionuinius, Caiionein Iltbraicx veriiaiis Latine iA cium. Depropbelarum voliiininibus piius nicmiiicrat
iiiterpretaricoepit, et, Chrisio adjuvanle, complevit. bis verbis : Libros sedecimprophetarum, quosin Lati-
Non enim a primo usque ad novissimum juxta ordi- num de Hcbrmo sermoneverti, si legeris, et delectari
nem quo ibidem legunlur; sed ui potuil et ut roga- te hoc opere cotnperero,provocabis nos etiam cmtera
tus fuit, ita libros Hebrxorum iiiLatinum sermonem clattsa armario non tenere. Armario clausa lunc tem-
Iranstulit. Samuelis et Malachim voluniina primo poris tenebat pra:ter jam dictas versiones, Psalmo-
9>i)i07rovwraT«(? Paulx ejusque filix Eusloebio rzpoat- rum translalionem Sopbronio uiincupalam, etlibros
ywvijo-e.Secundo prophctas nmnes, majores atque Salomonis, quos diximus dedicasse Chromatio ct
minores sedecim eisdcindelegavit.Tertio circa ideni Heliodoro. Catera voliimina veterisTestamenti non-
tempiis Sopbionio rnganti Psallerium de Hebrxo dum ernnt de llebrxo Lalineconversa : qnamvis ipse
translatuni, Grxce converienduin iradidit. Quarto scribat anno Christi 592, quando contcxuit catnlo-
peleniibus Cbromalio et Helincloroepiscopis, libros gum de Scriptoribus Ecclesiasticis, se Instrumentum
Salomiiiiisex Hebraica veritate convertit in linguam vcius juxta Hebraicum transtulisse. Qux si non nemo
Laiinani. Quinlo reeurrens ad prineipium Canonis, de singulis libris intelligcnda puiavit, mullum a vero
Iibrum Geneseos, etreliquos Peniateuehi interprela- eum discedere necesse est : quia cx epistola ad Lu-
lus esl, obsecrante Desiderio suo. Libros denique B I ciniiim, etex prxfalione in librumJnsue exploralum
Josue, Judicum, Ruih, ac Esther Euslochio virgini habcmus, Pentateuchi translalinnem, atque trium
negare non poluit: uti nec Paralipoineua Chromatio. aliornm volumiiuim, quorum in eodem prologo mc-
Sed ut lempus suum singulis voluminibus, quniiium minit, non fuisse ahsolutam nnte exitum S. Paulx
scire nobis Jicet, prafiniium sil, hisce nntis ac cha- rnalris, id est, annum Chrisli 404. Liber item Ezrae
racteribus chionologicis illud designare curavimus. cditus dicitur in prxfatione aliquanlo tempore post
Anle alios igilur libros Canonis Hebrxi, Laliue exemplaria prophelarum; moram enim attulit huic
piimuni edidit voltimina Samuelis el Malachim,qux translaiioni Hiernnymus, quain per tres annos con-
hodie quatuor Regum libros vocaiiius. Quod statim tinuos pelierunt scribendo et rescribendo, insigues
persnasiiin crii leciori studioso, nl pnvfaiionein luiic illi Domnionet Rogatianus. Libros ilaque Samuelis
cdilioni prafixam perlegere volueril. Nam prologus et Malachim inimediate subsequitiir versio Jobi : Jo-
isle iu libros Regum dicilur Principium gatcatum, bum autem excipit sedecim prophetarum translatio.
qi;od possit onmibus libris, quos de Hebrxo lliero- Deinde Psalterium ac libri Salomonis. Universa hxc
nymiis vertebat in Laiinum, convenire : Hic prolo- voliiinina Scriplurarum de llebrxo in Lnlinum trans-
gtts Scriplurarum, inquit, quasi galeatttm principium, tulerat Hieronymns anno Chrisli 392, quo edidit
omnibuslibris, quos de Hebrmoverlimus in Latinum, (C librum de Viris Illustribns. Eodemque lempore So-
convenirepolest, Galealum dicit principium, quod ca- plironius ejus familiaris de Latino in Grxcuni elo-
put suarum versionnm defenderei adversus xmulos quitim nonntilla ex his converierai. Sopltronius, vir
suos : sive quod priori Iranslationi sux ex Hebrxo apprime erudiius, inquitS. Doctnr in calalogo Scri-
prailixa sit, et qnasi gener.ilis prologusin Scripiuras I toriim Ecciesiasticorum, Opuscttla mea in Grmcum
a se versas prxniiuaiiir. Idipsum manifestedeclarant cleganli sermonetranstttlil : Psallerium quoqueet pro-
ejusdem prologi verba isthxc: LegecrgoprimttmSa- phclas, quos de Hebrmo in Lutinttmvertimtts. Ea sunt
muel et Malachim meum, inquam, tneum. Quidquid qux usque in jam dicttim annum Theodosii principis
enim crebriusvertendoel cmcndandosolliciliuset didi- deiiniuin qujrtuin et Cbristi 592, de Hebrxo in La-
cimtts, et tenemus, noslrum est. Primuiu legi voluit tiniim sennonem, et de Laiino in Grncum translaia
vulumina Regum, quia hxc ante cxtera conveiteral erant ab Hieronymo ac Sophronio. Ab anno autem
de Ilebrxo in Lalinum sermonem : aliler uiique di- 592 ad annum Christi 394 editus videtur liber Ezrx,
cturus, si qux alix veleris Inslrumenti inicrpreta- ac liber Genesis: nam Ezram brevi temporis inier-
tionesprxcessissent. Exemplaria liujiisprioris trans- vallo pust edita prophclariim volumina, Latinilate
I.itionis ROIIIXinvciiiebanttir apud Dumnionem anle donavit, ut lestis est prxfatio ad Domnionemet Ro-
aiiniim Christi 393, quo scripta perhibetur epistola D I gatiauum : librtim autem Gencseos dedisse Deside-
52, ad Painniachiuiii; ubi concepiis verbis id affir- rio posl decimuin qiiartiiin aiinum Tlieodosii prin-
nnvit Hieronynius : Miseram, inquit, qumdam TWV cipis, plane liquel ex epist. 154, niodo consentiamus
u7rofxvi7paT(uv inprophetasduodecimsanctoPatri Dom- eiundem esse Desiderium, cui propter nominis vaii-
nioni, Samuel quoque el Malaclimi, id est, qualuor cinium gralulaiur tam in hac epislola quam in prx-
Regnorum libros, etc. Et ne Inngius evagari contin- fatione ad Genes. Prxterea de Hebrxo Genesim
gal, quid de Jobo, quid de sedeciin propheiis ibidein verlil priiisqnam libium edidissel deOptimo genere
dictum lcgamus, breviter afferre non abs re sit. De interpretandi, in quo multa collegit de veleri Testa-
Jobo quidem ita habel eadem Epistola ad Pamnia- mcnto, qux in LXX non leguntur. Plura tandem de
chiiim • Transtuli nuper Job in linijuamnostram; cu- Opui-culisHieronymi rcpetita, aul certe similia dicta
jtts exemplara sancla Marcel/a, consobrinatua, pote- rcpeiinnlur epistola 154 et 52, quam diximus scri-
rismuluari. Lege ettmdemGrmcuinct Laiinum, et ce- piam ad Pammachium anno Chrisli 593. Qualuor re-
lercmeditionemnostrmtranslationi compara; et liquido liqnos Pcninicuclii libros variis distractus occupa-
pcrvidebis,quantum itislet inler veritulem el menda- tionibus absolvere non potuil anle annum Chiisti
55 AD S. HIERONYMIDIVINAMBIBLIOTIIECAMPROLEGOMENA.
404 vel 405. Quod ipse nos docuit prxfatione in Jo- iVlavit. llujiis ita meminil Hieronymus prxfatione in
sne, dicens : Ttindemfinito Pentateucho Moysi, velut Psalterium Hebraicum, id est, de Hebrxo Latine
grandi fenore liberaii, ad Jesum filium Nave manum redditum : Sludiosissimepostulasli, ut posl Aquilam,
mittimus.Et infra : Cmterumpost sanctm Paulm dor- et Symmachttm,el Theodotionem, novam cditionem
mitiouem,cujits vita virlutis exemplum est, el hos li- Lalino sermonetransferrem. Aiebatenitn te magis in-
bros, quos Euttochio virgini ncgare non poiui, decrevi- lerprelum variclale lurbari, et amore quo laberis, rel
mut, etc. Id ergo post obitum sanclx Paulx scribc- translatione, vel judicio meo esse contentum.Grxcas
bit Iticronymus : unde apparet translalioncm lotitis igilur Lilinasqtie niultorum interprctum transla-
Pentateuchi non fuisse perfeclam nisi posl aiiiium liones cum respuerint viridociiores lurn apnd Grx-
Christi 404, quia sancta hxc vidua vita excessit vn cos, tum apud Laiinos, ac eariini variclale atquc
kal. Febr. Honorio Augusto sexies ct Aristxnelo impcritia non miniiue turbarentur : consequeits
Cousulibus, id cst, 26 januarii anni 404. Tanto au- erat, ut Hieronymianas vcrsiones appeierent, quas
leni inccrore luetus exagitatus est et confeclus Hie- similibus vitiis carere onines noverant. Ideo grasu-
ronymus, ut absqtte translaiione libri Paschalis a lalur sibi Hieronymus lib. n Apologix adversus
Thcophilo editi, nihil aliud divini opcris per longuin Rufinum, quod Romana Ecclesia suscepil Psalie-
tcmporis spaliuin scriberc potuerit. Ex quo non ob- |B littiii siittm cmeiidalissimumjuxla Scptuaginla lnler-
scure significatur, Octalcuchi translationem, cujus pretes : et prxfalione in librum Paraliponiem n,
meminitin epistola 28, ad Lucinium, absoluiamfuisse quem nnminatissimi Domnionis cl Rogaliani pre-
anno Christi 404 exeunte, Velanno 405 currente. cibus impulsus Latine reddidit, non arnbigit suaiu
Postremo librum Paralipomenon edidit juxta He- interpretationem benevolis placituram, ac lectione
brxum anno Christi 596 : malurius enim huic trans- assidua Romxterendam apud eos maxime, qui nunc
lalioni lempus assignari non polest, qttia in prxfa- temporis Christiani Senalus fuere luinina. In Ec-
tione, perfecta illa versio dicitur post epistolam 10, clesia Africana quam familiaris fueril Hieronyini
de oplimo gencre interpreiandi : Scripsi nuper, in- versio Latina juxta LXX Interpreles, saiis cxplo-
quit Hieronymus, librum de oplimo genereintcrpre- ratum habemus ex lihro Annotationum S. Augus-
tandi, ottendensilla de Evangelio, Ex AZgyplovocavi lini in Job. Nam in eo volumine nulliim de veteiibus
filium meum, etc. Liber autcm ad Pammachium de interprelcm sequifur Augustinus, sed totum habet
oplimo inierpretationisgenere editus ibidem asseri- ex translatione quam Hieronymus edidit, addiiis
tur annis circiter viginti postquam Eusebii Cxsa- obelis et astcriscis. Vix autem inihi unquam per-
riensis xpmixovin Lalinum verterat. Quibus rite per- suasum erit ab erudiiissimo scriplorelibri de Claris
pensis, cxislimavimus cum doctioribus viris episto- C Interpretibut, priorcm Ilieronyini editionem, c Sep-
lam 101, scriptam esse anno 396, ac brevi temporis luaginta Scnum interprelalione derivaiam, e Latino
intervallo, quod adverbio nuper satis exprimiiur, Grxce iterum versam, a Grxcis sludiose susceptam
Paralipomenon librum de Hebrxo conversum.Diulius esse. Quid enim necesse fuerat ea qux in Hcxaplis
in his annotalionihus chronologicis lectorem trahere habebanlur, e Latino llieronymi in Grxcum iterum
pnterainus, nisi persuasum nobis esset niulta htijiis- converlere, et acluni agerc in editione Scripturarum.
modi lemporum momenta prxfiniri vix ac ne vix Quod igiiur de suscepta sua editione apud Grxcos
quidem potuisse; aut etiamsi invcnerimus magno meminil Hieronymus libro secundo adversus Ru-
studio et labore, partim profulura cognovimus.Qux finum, id sine dubio de translalione posteriori, qtix
habentur ergo a nobis perslricla brevitcr, curioso Hehraica dicla est, inlelligendum esl : Unde puta-
leclori sint satis. bam, inquil, benemereri de Latinit meis, el nostrorum
II. Apud Grxcos et Lalinos editionem Scriptu- ad discendumanimos concilare: quod eliam Grmci
rnrum Hierouymianam statim leclitari ccepisse sc- versumde Latino post lantosinterprelesnonfaslidiunt:
cundo loco affirmavimus. Nec immcrito, cuin utra- inde in culpam vocor, el nauseanli stomacho cibos
que ejusdem S. Doctoris interpretatio, et qua: ingero.Sophronius Hieronymi necessaiiits, ut per-
prior edita est e Grxcis LXX exemplaribus, ac D vulgatum esl, Psalterium ab eo de Hebr.iica veriiate
posterior ad fontem Hebrxum elahorata, omnium translalum , et omnes sedccim prophetas Grxce
Latinaruin versionum absolutissima haberetur. De reposuerat : quam editioneiii Grxci studiose susce-
ea qnx derivala erat e Septuoginla Interprelibus pcrunt, non dedignaii aliquid mutuari a Latinis
scribcns ad HieronymumAugustinus epist. 82 dieit hominibus. lloc est quod docere nos voluit Hiero-
se illam desiderare, ut cxleras abjiciat Laiinas in- nymus, noii solum jiim laudalo Apologix advcrsus
lerpreiationes, et multorum aliorum translatorum Rufinum testimonio; sed prxfatione etiam in Ezram,
careat imperitia : Ideo autem, iuquit, desidero in- ubi studium ac benevolentiam Grxcorum commen-
terprelalionem luam de Sepiuaginta, ut et tanta La- dans, Lalinorum sibi oblrectanlium injuriain, cl
tinorum Inlerpretum, qui qualescumque ausi sunl, ingrati in eis animi crimen hoc modo conqueritur :
quanlum possumus, imperitia careamus. Sophronius Porro alittd est, si clausis, quod dicitur oculis milu
apud Gra:cos, vir et ipse apprime erudilus, Grxcas volttnl maledicere,et non imitantur Grwcorum ttu-
similiter fasiidiens iutcrpretaliones, novam abs dium ac benevolentiam,qui post Sepluaginla Trans-
Ilieronyino Latinani cditionem studiosissiine postu- Utlores, jam Christi Evangelio coruscanle, Judwos
57 PROLEGOMENONII. PE TF.MPORETRANSLATIONUMHIERONYMI. 5S
el Hebionitas, lcgis veteris interpreles, Aquilamvide- Ai privata leclione minime contenlos, interpretalioncm
licel, et Stjmmachum, et Tlieodolionem, et curiose novani Ilieronymi in suis Ecclesiis publice Iegendam
legunt, et per Origenis laborem in 'E%cmlois,Ec- instituisse, idque ante annum Chrisli 405, quo
clesiis dcdicarunl. Quanto magis Lalini grali esse dc- scripla dicitur Angiisiini epistola 71, jam laudata.
berent, quod exsullantemcernerenlGrmciama se ali- Psalterium a sancto Hieronymo translaluin ex He-
quid muluari! Non aliler Grxcia exsullans a brxo se non habere scribit idem S. Doctor epist.
Latinis nuiluata cst, quod studiosi post lantos in- 261, ad Audacem. Illud vero lamquam peifectam
terprelcs non fastidirent, nisi suscipiens transla- editionem Psalmorum Lalinam uterque reqiiirere
tionem Hieronymianam de Hebrxo in Lalinum videtur, si de eodem Psalterio ista inlelligauius :
editam, quam Sophronius Grxcam fecit juxla pro- Ita illud quod perfectum est, tecum nos quoque re-
niissnm, quo apud Hieronymum tenebalur, uli fi- quirhnus. Piura cx Augtistino infcrius dicenda su-
dem facil ejusdem prxfalio in Psalmorum libruni. persunt ; quapropter his conunemorandis nunc su-
Majori adhuc studio susceptx sunl apud Latinos ct persedeo. Laudat prxcipue llicronymus in Lucinio
usurpatx Hieronymi translationes ex Hehraicis B.eiico fervorem et studium Scriplurarum, quo
prognatx : nam oinnium Ecdesiarum usu quoli- describi sibi fecit opnscula quxcumque S. Doclor
diano celebralas fuisse, testis esl (abcscens invidia p] diclaverat ab adolescenlia usqne in anniiiii Christi
Rufini, qui proplcr odium auctoris non eas modo cireiter 594 : Hispanias cnim occupaveral prxclara
repudiabat; sed in nova illa sancti doctoris cditionc Hieronymi ac ejus luctibrationum fama : unde vc-
flagitia et sacrilegia perpelrata esse voluit oraior bementi desidcrio incensus Lucinius, scx ad Ilic-
ipse criminosissimus : Illa vero, inquit lib. u In- ronymum miiit notarios, qui descripta hujus im-
vectivx sux in Hieronymum, qtim nxtnctu interpre- mortalis ingenii raonumenta ad se perferrent. Huic
taris, el per ecclesias et monasteria, per oppida et rescribens Hieronymus suarum Scriplurx edilionum
castella transmitlis, quomodo suscipiemus? tamquctm meminit liis verbis : Canonem Hebraicm veritatis,
divina, an tamquamliumana? Et quid facintus, quod exccptoOclateucho, quem nunc in manibus habco,
qttmprophetarumvellegislatorumnominibuslitulantur, pueris tuis el notariis dedi descnbendum.Sep'uacjinta
veriora hmc abs te, qttam ilta qumAposloliprobave- Interpretum edilionemel te haberenon dubilo,et anle
runt, affirmanlur? Itlud commissumdic quomodo annos plurimos diligentissime emendatam studiosis
emendabitur: immo nefas quomodo expiabitur ? Si tradidi. Novum Tesiamenlum Grmcmreddidi auclo-
enim in expticanda lege aliquid aliter sensisse dain- rilali. Ut enimvclerumlibrorum fides de Hebrwisvo-
nabileapud te ducitur, ipsam legempervcrlerein aliud luminibusexaminanda est, itanovorumGrwcisernwnis
quam apostoli tradiderunt, quoties damnubilejttdican- (C normamdesiderat. Excepioiiaque Octateucho, novam
dum esl! Ergo quoquoversum ferebantur Hicrony- ex Hebrxo interprelationem Hieronymi Hispaniarum
mianx iranslaliones per ecclesias el monasleria, Ecclesix susceperunt circa annum 395. Parque cst
per oppida et castella transmissa. Earura exem- ut credamus priorem ejus editionem diligcntissiine
plaria Romx inveniebanlur tum nptid doctissimos emendatam juxla fidem Hexaploruin, aliquot annis
viros, tum apud eos qui sanclilatis laude celebra- anle advenlum nolariorum Lucinii in Palxslinam,
tissimi fuerunt in urbe. Pammachius, vir nobilis- fuisse pcrvulgaiam apud Hispanos, el usurpalam ab
simus, cnjus in sacris litieris sludium Hieronymus eorum studiosis. Id sat manifesto indicarc vidcnlur
sibi aliquando prxlulit, lihros sedecim Prophetarum verba ha-c, Sepluaginla Inlerprelum editionem et te
apud se habebat: sancta Marcella exempla libri Job: haberenon dubito, etc. Nam alioquin descriptam
sancius Pater Domnion Samuelemet Malachim in hanc edilioncra cum aliis opusculis ad Lucinium
Latinum de Hebrxo scrmone convcrsos manibus Iransiiiisisset Hieronymus.
rjuotidie terebat, uti abunde tesiatum exstal in 111.Capituli prxcedenlis argumenta itcrum com-
epistola 52 ad Pammachium scripla. Eumdemusum probanlur his qux dicenda suscepimiis in tola nrli-
apud Lalinorum Episcopos, ac lialos prxcipue, culi isiitts coiitiiicnlia. Quisquis enim cx auctoribus
probare possunt quxdam prxfatiunculx veteris I0 coxtaneis in suos usus Hieronymianas adhibuit
Testamenli: ipsum episiolx et opuscula noniiulla Iranslationes, lestis haud dubio acccdit locuples ad
S. Auguslino manifeste densonstrani. Narrat Au- inanifestalionem prioris senteniix, qua slatuimus
gusiinus epistola 71, apnd Hicronymum 88, quo- Hieronymi Latinas Scripturx sacrx ititerprctation.-s
modo insiitulum esset ab Africanx cujusdam Ec- lectione sliiiiiosorttm brevi fuisse celebratas. Hesy-
clesix episcopo, ul nova Hieronymi interpretatio cliius magiii illius Sancti Gregorii Nazianzeni (ul fer-
propbetarum in Ecclesia legereiur, et hujuscemodi tur) discipulus, Hierosolymorum presbyier, primus
lexil fabulam : Quidain frater nosler Episcopus, cttm in censum veniat intereos qui teslimonia Scriplura-
lectilari instituissel in Ecclesia, cui prmesl, intcrpre- rtim rccitant juxta editionem Ilicronyminnam de
lationetntuam, moiil quiddamlonge aliler abs te po- fontibus Hebraicis dcrivatam. Ille igitur lib. i
silum cipudJonam prophelam, quam eral omniumsen- Comm. in Leviticnm , poslqnam atlulisset versi-
sibus memorimqueinveieratum, ct lot mtalumsucces- culum 50 capitis IV juxta Septuaginla Inlerpreies :
sionibus decanialum, ctc. Ex hoe Auguslini loco Et lollet et ponet sacerdos sanguinem peccati digito
plane liquet, nonnullos in Africx partibus episcopos super cornuaaltaris liolocattsiomatis.subdidit slatim
59 AD S. HIKIIONYMIDIVINAMBIBLIOTHKCAMPROLLGOMENA. CO
isth.ic tle Hcbraica translatione : Quod llieronyiniit A boc laciam secundtiin Septuaginia Inieipretes ; sed
sintili sensu edidil dicens: Toiletqucsacerdosde san- sicut ex Hehra-o in Latinuni cloquium, presbytero
giiine digilo suo tangens cornutt allaris. Itcrum ad Hieronymoulriusqtielingtimpeii/oinieipretante,trans-
caput xix cjtisdcm Levilici iranslalionis Hierony- lata siuil verba Amos. Erat ilaque reclo Auguslini
mianxita rccordatur : Unde dicens, non levabitisno- judicio expediiior ct commodinr interpretatio Hicro-
men in injiisto, addidit : el non profunabitis nomen nyniiana ad deinnnsirandam prophetarnm sanctoiaun
DotniniDei veslri. Quod Hieronymi translatio edi- eloqiieuiiam, qtiaiu aiia velus et Vulgata c LXX In-
dil: iXonpolltiesnomenDei lui. Idem Hesychiiis li- lerpretibus derivnia. Miraiussum sxpius lantam in-
bruni diiodecimniinortim prophetaiiim versibus di- vcniri concnrdiain iuter prxsentem nostram editio-
Slincliiin edidisse videtur nd exempknn S. Hicro- nem prnplielaium, el locum Atnos ab Aiigiislinoci-
nymi, qui utilitati legenliumconsulens, uovam suam tatum; nihil cnim inest tliscriminis neqne in senlen-
cx llebrxoeditioiiem pcr cola elconimaiades.ripsil, liis, neipie in dislinclione conimalum. Tria cola pro-
ut teslalum exslal iniiio prxfaliouis in I-aiam pro- plietx Amoscapite sexlo, liocniodo descripta lcgun-
plieiam. De utiliiaie el comniodis hnjiisniodi dislin- lur :
ciionis versuum meminit etiam Hesychius in prin-
ita Qui separali esiis in dicm malutn,
cipio proprix luciibraiionis, quam inscriptam B Et appropinqtiatissolio iniquilalis.
leginius tomo vui Criticoriim sacroium : 'nav^io-j Qni dormitis in lectis eburneis;
TWVt|5'TrpoftiTotv, Et lascivilisin sirntis vetlrit :
•KpeaSvzipov 'ispoo-olvfiwv STt%)jpov
lioc est, IIesychiiIpresbyteri Hierotolymitani duode- Qtti comediiisagnnm de grege,
Ei vitnlosdcmedio armenti.
cim prophelarum dislinclio itt tnodum vcrsuum.Mul-
tiim autein a vero aberrnnt illi qui noinen Grxcttm Decisdem vero vcrliis ita disserii S. Augustinus num.
<ni%iipbvsive o-Ttx>)5ov pertr.ihiinl nd dislinctionein ISejusdein cap. 7 jam laudati de Doctrina Cbrist.:
iu capiia cl paragraphos : quia hxc longe diversa Ista sex membra tres bimenibrescircuitus ediderunl.
est abca quain sibi prnposuii Hsydiius, ohscrva- Non enim ait, Qni separati estis in diem miilum, qui
tamque docet apud scriptores hagiographos, in appropinquatis solio iniquitatis, qtti dortnitit in teclis
Psallerio, Proverbiis, EccIesiasle.Job, et iTiCanlico eburncis,qni lascinitisin slralis vestris, qtti comeditis
canliioiiiin. QIIXquidcin voluinina melrn el versi- atjnumde grege, ct vitulos de niedio armenii. Si ita
bus fuere conseripia alllalii Spiriius sancli, non ta- dicerelur, csset quideinel hoc pulchrum, ul ub uno
nien in capila ac paragiaplios distincla, uti conce- prononiinerepctilosingtda sex membradecttrrer nt, et
duiit omnes divinariim Scripiurarum siudiosissinii pronuniianlis voce singula finirenlur: sed pulchrins
defensores ac diligentes indagalores. llanc igilur C facium esl, nt eidempronaminiessenlin bina subnc.xa,
vcrsuiim disiinciioiiemin libro diiodeciin propbeia- qttm tressmlinltus exp.iciirenl: unam ad captivilttlis
rumreiinere voluit llesychius, quod aniiquiius a vi- pronuntialionem,qtii sepaiali eslis iu diem nialiun,
ris sanctis usui pataiu novisset; et doctis pariler et et appropinqiiaiis solio iniqiiilatis : tdieram ad libi-
indnctis uiilein forc ad iniclligcnii.iin oraculnrum tiinen, qui dormiiis in lectis chumeis, cl Inscivitis
propheiieoriiin ciiin liieronynio sperarel: UOX)M f*ev in leeiis ve-tris : ttd voracitatem vero tcrtiam perti-
TWV uawf&vli5Twv]crTt/(Mv Staipeo-tf,id esl, nentem,qui eomeditis agiiiiiude grege, ei vitulos de
o-acp»ivi?si
mullti enim ubscttra et iucerla elucidnl hwc versuum medio ;;iiiienli : ut iit polestate sil pronnnlianiis,
dittinctio. Il:i Ilesycliius Hicmsolyiuilniius, qui di- ulrum siujttla finiat, el membra sinl sex, ttn primum
sliiiciioiics per nieinbra divi>as in editione iliero- el tertium cl quinlum voce suspcndal, et secundum
i.ynii, diligens et ipse scripini'conservavii iu duo- primo, quartumlertio, sextum qnlnto conneclendo,tres
decim propbetis. bimcmbrescircuitusdecentissimefaciat, elc Quid ma-
Ex Hesyctiiano"illo usn nonnihil laudis acccdit nifeslius tlici poieral ad comprobnndaui disiinctio-
Hicronymianx edilioni Scriplurarum : sed omnem neni versuuin in noslra cdiiione usurpatani? ilale;
couinieiidationeiiiexccdii quod de ca, vel ex eadcm in iis quacsuperius a nobis allata sunl, tria cola, sex
traiislalionc Hebraica scripliim reperilur in com- I) commata piophelix Amos. Sex item Augiisiimis
nienlariis Augiistini. Mndoeam citat cum honorifica agnosi it menibra, ac tres bimeinbres circuilus, qui
aucioiis commeuiorationc; ntiuc uiilitaiein et faci- totidem senientias explicant. Si quis eigo criiicorum
lit.item ejus prxdicans, obscuriorem et intric.itain in hac Canonis Hebraicx veiilatis edilione volucrit
LXX Iuterpretiini ediiionem abjicit: ex illa deniqiic aliqiiid reprehendere, consulat Opuscula lliermiyini
Hieronymiana libros inlegros Christianx pietali non el Angiisiiiii, siiam conscienliam recolat, videat or-
parum profuiuros coniexil. Cuin lib. IVde Docirina dineni lextumquc sermonis, et tunc nostro labori, si
Chri-i. cap. 7, nuin. 15 et seqq. respondet niale poiucrit, delrahal.
deciis hominibiis, qui nostros auctores sacros con- Sunt cl alia loca bene multa in quibus llier nynii
temuendos putant, non quia non babeni, sed quia translatio !!ebraica recenselur ab Aiigtislino.Qnin-
non oslenlaiit, quam nimis isti diligunt, cloquen- deeim, ni fallor, occiirrunt in libris Qiixslionum in
tiam; cx illius propbelx libro poiissimum, qui se Heptaieuebum : nec in illis ambiguum quid nisi rarn
pastnrem vel armentarium liiisse dicii, alioruin pro- proponitur, quod ttliquaveritate Ilebraica non solva-
phetaium probat eloiiueuiiain. Non aulein, iuquit, lur, ul ipsius Augusliiii vcrbis utar, qux ieguntur
Cl PROLEGOMtNON11. DE TEMPORE TRAiNSL.vTIONUM HIERONYMI. 62
qiixstione 152in Genesiin. Louguui esset ac fasti- \. ex divina auctorilate collcgit, Speculumque noniina-
dioMimlectori studioso, si ex ordine singula hxc re- vil, magna intentione legendusest. Talem librum phi-
plicarein : indicabo tanien breviter quxsiiones 20 et losophix moralis, qucm omnihus Christianisprodesse
54 in Deuterononiium; 7, 15, 19, 24, 25, in libium voluil Augustinus, unde excerptum putas? Ex Se-
Josue; 16, 57, 47, 56, in Judices, ubi sanctus Au- ptuagintn, an ex Hebraica llieronymi interprela-
gnstinus interpreiationis ex Ilebrxo auxilia quxrit, lione ? Certe LXX lnterpretum assertor quan-
tainquam ejus quxniajorem pr;eijeallucemad inlelli- doqne fuit Augiisiinus etiam adversus Hierony-
genliamScripturaruni.Uniiiii instar oinnium sil nobis niiiin, quiiii nbtcntu ecclesiasticx futurx perturba-
lestiinonium illud, quodex Deuicrononiii capitedcci- lionisabsiudiollebraicaiiiterprelandideterrercvole-
iiioqiiartovei's.28ei29siinipiuiii, proponitsolvendum bat. Al Hieroiiyniianx trai slaiionis splendore, fide,
lib. v, qu. 20 in idem Deuteronomium. Recilato facilitale, ac uliliiale tandem perculsus, pnlius ex
igitur LXX Interprelum contextu sacro, subjungit ea mnximo emolumento cdocendns, quam magno
nonnulla dedecimisqux quxslioiiein hiijns Incipepe- scandalo plebcs Christi perturbandas intellexit.
rerunt; sicque accedit adejusdem diflicultatissolinio- Egregium proplerca opus Speculi, qund memoria
116111: Sed obscurepositum est, quia non esl dislincia mnxime leiicndiiin ernl, lolum dc nova Hieronymi
istadecima ab illa, quam voluit cum Lerilis in eo toco 3 inierpretatinne coniexlum Latinis Ecclesiis, suisque
manducari,ituem Dominuselcgissel templo suo.Sed in prxscrlini Aftaeanis edidil: nibil deinceps de sacer-
e i inlerpretalione,qum esl ex Hebrmo, uperliut Itoc doiio ineluens, eliamsi fiilelibus ingererel mulla ab
distinclum reperimus. Ait enim, Anno leriio separa- llieionymo longe aliter posila, quani erai omnium
bisaliam decimam ex oinnibus, qnx nascnniur libi sensibus memorixque inveteratum, et tot xtatum
eo (empnre, et repones inlra januas luas, venieique siiccessionibus decanlatuin. Qnis credcret Psallerio
Leviies, quialiam non liabetpartein necpnssessinncm ex llebraicis prognatn locuni in Augustiiii Speculo
lecum, el peregrimis et pupillus cl vidna,qiii intra por- conccdendiim, el senis linsuam ibi esse mutandam?
lastuas sunt, etcomedenl et saturabuntur,ulhciieili- Nam veteri Psalmorum editioni atque adeo inodula-
catlibi DominusDeusliiiisiiicunclisoperibusuiaiiuum lioni assueix Cliristianoruin aures, tmiversxque La-
tiiaruiii, qux feccris. Primo hoc ipsum pluttiits est tinoriim Ecelesix, novitatem alierius suslinentes,
quod aii, Anno leiiio : intelligilur enim uno anno lingnam qiiodammoilo miilasse videnlur. Ita psnlmo
intermisso: in Sepluaginta autem, quoniain post ires secundo vers 25 et 24, in Vulgatn ediiioue vers. 12,
annns dixit, incerlum esl ulrum eos mediosessevo- pro, Apprehenditedisciplinam,ne quandoirascaturDo-
luerit, ul quintoquoqueanno ficret. Deinde cum ail, tninus, et perealis de via justa; legehant in Speculo
ei separahis aliam decimam, satis ostendil extru csse {! Ecclesix Aliicanxel Latinx lingux boinines,Adorate
illam, quam volnit eum ipsum qui offert, manducttre pure, ne forte irascatur, el pereatis tle via. Pari modo
cumsuis et Leritis in eo loco, qttcm Dominuselegissel. qui prxcepta divina ex psalmo xiv, 5, meinorixcom-
F.thanc enim aliam decimamintra januas suar, eum mcndarevolebant, leetionisLXX Iiiierpreliiin, qtti ju-
pouereprwcepit, non ad eum locttm defcrre, ubi Do- rat proximostio, el non decipil, tamquain veleris pror-
miiiusse voluil invocari, etc. Ex unico illo loco nia- sus oblili; novani islam de fonlellebiaico derivaiani,
nifeslissiinedemonsiraiur, inteipreiaiionem lliero- Jurat ul se affligal, et non mutai, animis imlnberunt.
nyini probatissimani fuisse Augusiino, qui eam citat Utque omnes libros Testamenli veteris protocano-
lamqiiam planiorem, ac sensui Seriptiuarum asse- nicns uno verbo coinprehendam, repudiaiis ex inte-
quendomaximeaccommodatam:inSeptuaginlanulem gro Sepluaginla InterpreiiDus, Canonem Hebraicx
inultum obscuritalis agnoscit, el pleraque perplexa, verilatis susceperunt Ectiesix Latinx, una cum
quibus elucidandis succurrat inierpres Hieronymus Speculo sancti Auguslini Hipponensis episcopi. Ni-
necesse sit. Breviler isla iranscurrimus, ut ex Spe- hil in boc opere postiit sanctus Antistes, quod e
culo S. Augustini ampliorem aecersanms probalioni pura llieronymi translalione Hebraica, boc est, e
nostrx splendorem, quia nihil ad causnm Ilierony- Canone Hebraicx veritalis non manarit : prxter
mianx versionisest potins. I nonnulla Scriplorum vit.ia, qux modo e noslra Ca-
Quid sii vero Speculum Aiigustini Possidius in nonis editioneemendari possunt in Speculo, uti el nos
Jjus vita cap. 28aperlc declaravit, diccns : Quique nonnulla in Canone emendavimus moniti ab Speculo
wodesseomnibusvolens, el volcntibusmulta tibrorum sancti Aiiguslini.Habes igitur, Christianelector, per-
'egereel non valentibus,ex utroque divinoTestamenlo, multas sententias sacrx Scripturx recitatas ex Hiero-
leiereet novo, prmmissa prmfatione prmcepta diviua nymi translalionc apud sanclum Angustinum :
;euveliluad vitmregiilampertinentia excerpsil,atque ex habescl opus integrum juxla eamdem interpretaiio-
kisvnumcodicemfecil: utqui vellel legeret,atque in co nem conditum, in quo inajor pars Canonis Hebraicx
•>el quamobediensDeo , inobediensveessel, agnosceret, vi ritalis conservata est. Aliam denique nec medio-
't hoc opus voluit Speculum appetlare. Hujus Opeiis creni capiet utililaleni, qni ex Canone Hebraicx ve-
eciionem cominendans posiea Cassiodorus lib. de ritaiis numerum versuum mendose adeo expressum
nslitiiiione divinarum litterarumcap. 16, de eo ila in aniiquis editinnibus Speculi infinilis locis resti-
cribebal: Liber ejusdem(\ug»siin\)quasiphilosophiw tnere voluerit. Iu nova similiter ediiione Dominino-
noralis,qtiempromoribusinslituendisalqtiecorrigendis siri Blainpin dissonanles numeros in mss. codicibus
03 AD S. HIERONYMlDIVINAMBIBLIOTHLCAMPROLECOMENA. 6i
designaios cmendarc, ac proprium valebit reponere A. tritis corde. Quamobrem in Speculo legi neccsse
riunierum, eum nempe quem sanctus Augustinus de- est: Et posl sex versus. Nulla autem cum fuerit am-
finivit, vcrsionem Hieronymianam per cola ac com- biguilas in distinctione versuum psalmi cxi, qui sin-
mala divisam iniitatus. Exempln sumamus ex psal- gulos suos versus juxla numerum Ilebraic.irum litle-
mis, ubi primum notis suis monet nos Domnus rarum partilos retinere dehet, miror quoinodo in
Blampin, quomodo ad lidem mss. codicum re- opere Speculi numercniur solummodo quinque ver-
slitucre curaveril numerum versuuin mendose ex- sus ab islis verbis, volet nimis, iisquc ad illa, Bonus
pressum in prinribus ediiionibus Speculi. Co- vir cletnenset fcnerans : sex namque versns decur-
lumnn 694 hujus ¥Operis, sic legimus scriptum: runt cum suis litteris alphabeii Hebraici, id esi, gi-
i In psalmo xxvi : Lux mea Dominus, et salulare mcl, daleih, he, vav, zaiit, heitli, nec a quocumqiie
meitm,quemtimebo?Dnminusfortitudovitmmem,quem scriptore pauciores numerari possv.nt. Ilic igiiur
formidabo? El post quatuor versus'', Si steterint ad- Ioci castiganda cst nova nostra editio operuin sancli
versttmme castra, etc. In notis nutem, littera e, op- Augnsiiiii,cujus Speculum qui exegerit ad Canoncm
liine hxc observala sunt. ln prius ediiis, Et post ter- editum Hebraicx veritatis, scxcenta deprehendet,
lius versus. Reponimus cx mss., El postqualuor. i qux adhuc emeudalione indlgeant. Nos vero irc per-
Restiiuii igitur nova editio Speculi ordinem ac nu- ]1 gamus ad ea qux sunt prxseniis instiiuti.
merum versuum, prout legebanlur apud veleres, sed Post Augiislinum, qui tinus pro omnibus esse po-
nonnullx Scriplorum mendx casligandx veniunt in lerat ad probaiionem proposiix asserlinnis nostrx
Speculo, ut sequens Canonis nostri contextus mani- numero tertio, absqtie injuria non reticercmus do
feste dcclarat. Psalmo xxvn juxta Hebrxos, hoc insigni auditore Hieronymi Philippo; hic namque
niodosuperiora verba a nobis edila leguntur : coxtaneus scriptor prxcipuos suo prxceplori hono-
Dominus tux mea, et salutare meum, res addidit, cum suis inJobum Commentariis vcisio-
quem limebo? ncm Hieronymianam ex llebrxo solam edisserehat.
Dominus[orlitudo vilm mem, quem for- Nequisvcroin dubiuin rcvocelCommenlariosPhilip-
midabo?
Cumappropinquarentmihi maligni, pi, propter idem opusqiiodnomine Bedx editum cir-
ul comcdcrenlcarncm menm: cumfeiiur, meminerit Gennadium in Catalogo Viio-
llostet mei et inimici mei, rum lllustrium ista de Philippo litieris ac memorix
ipti impegeruntet ceciderunl. tradidisse : Philippus presbyler optimus auditor llie-
Si tteterinl adcersus me castra,
Non limcbilcor mcum. rontjmi, Commenlatusin Job edidit sermone simplici
libros, etc Genuinos illos Pfiilippi Commentarios ex
Leclionem 'Mquc,quem(ormidabo?sequunlur qua- C parle descriptos reiinet codex monaslerii nostri
luorvcrsus usque ad illud, Si slelerinl, eic. Iloc nii- Corbeiensis ante nongcntosannos in membranis ro-
ninie asseculi Lovanicnses Theologi putaruul desi- buslissimis, sive densissimis exaralus, qui in hiblio-
gnatamesseinSpecuIoS. Augustini dislinctioncmver- theca San-Germanensihabet numericam nolara 660.
siculorum, qu c in Vulgaia Latina hodierno usu re- Totus libri Joh sacer contextus in hoc excmplari
ccpta csl: unde terlium vcrsum psalmi xxvivel xxv», scriptus est liueiis uncialihus : inlerlineares vero
apud llebraos, eodem ordine in exemplaribus Au- Pbilippi Commcniarii Longobardicis characteribus
giislini scriptum csse arbilrati, posuerunl, Et posl sunt adjccti : quibus, ni fallor, salis explorata nohis
lcrtius vcrsus : Si steterint, elc, cum non leriius est xtas ms. codicis. Eadem nianu, eisdemque
versus esset apud veieres Palres, sed potius scpti- chnrncteribus Longobardicis isihxc scripta legunlur
mus numerareiur, uti fidemfaciunlCanonis Hebraicx in fine Commeniarioriim : Hmc interprelatio excerpta
vcritatis libri mss. Porro in nova editione Speculi esl de exposilione Philippi. In his igiiur cxcerptis el
duo priores versus ejusdem psalmi nullum dehent Epitome expositionis Philippi presbyiei i in Job, pti-
habere piincliiin interrogandi, quia manifestissime rus fluit lotus sacer lextus absque illis additameniis,
apparct sensum hujus Scripturx, non esse interro- qux in editis libris sub nominc Hicronymi frequen-
gnntis, sed affiruiarilis prophetx, qnod Dominus sua D ter occurrunt. Duo sunl, verbi graiia, addilamcnta
s.l lux, el fortiludo viix ipsius, quem limere se di- Job capite i, 21 et 22, nempe, sicut Domino placttit,
cit. Principium quoquc psalmi perturbatum est in ita facium cst, et conscquenter, labiissuis. Qux om-
Speculo, ubi voces istx, Lux mea, prxcedunt vo- nia superflua esse et addititia, perspicue demonstra-
cem, Dominus.Nec solum in senlentiis eiiiendanduin tur ex Commeniariis mss. Philippi presbyleri, nl ex
est Speculiun e Canone llebraicx veritatis; scd in scholiis noslris infra posiiis col. 799. Prxterea insi-
numeris eliam versiium ah Augustino desigualis. gne illtid addilnmentum, Animmenim esurientieliam
Pessime quidem Psal. xxxm post versum decimum amara dulcia esse videntur, quod in editis apud Hie-
qiiiiiluni legebatur in editis, El post quarttts versus, ronymuin Commenlariis legilur capite vi Jobi , non
quod ad fidein mss. codicum ita mutat nova editio : apparel apud Philippiun llieronymi optimum audi-
Et posl septemversus. Al ut verum fatear, superest; lorem. Unde colligas Hieronymi coxlaneum scripio-
adhuc lectio paululum depravata : sex enim, 11011 i rein non aliam in suis opusculis translationem Lati-
septemversut sunt ab illo versu, qtiwrepacem, et per- nam sibi proposuisse exponendam, nisi llieronymia-
sequereeam, ad istum usquc, juxta est Dominus.con nam illain novam, quam superius diccbamusin Spe-
CS PROLEGOMENONII. DE TEMPORE TRANSLATIONUMIHERONYMI. €6
culo S. Augtistini conservatam : Prxter inlegrum }^ prxsedit Gregorius, cxtcrx omnes Latinx sccuix
Jubi lexlum, multas Scripturarum sententias ac pro- sunt, novam ex Hebrxo editioneni Scripturaruni
pheiaium sermoncs teciiat Pbilippus juxta edilionem suscipientes, eo qnod inter omnes longc prxslarel.
novam sui magislri, ut est illud comma omissuma Clariorcm esse in verbis, ac veraciorem in senlen-
LXX Translatoribus iu fine capituli n Isaix prophe- tiis, nullus Anliquorum ncgare visusest : unde legi-
Ix : Qmesciieab homine, cujus spiritus in naribus mus apud Isidorum Hispalensein lib. i de Offic,
cjut: quia excelsus reputatus est ipse. Hac sententia Eccl. cap. 12 : De Hebrwoautem in Latiuum elo-
utiiiirPhilippus in editisomnihusCommeutariis.cum quitim lanlummodoHieronymuspretbyler sacras Scri'
de Cliristo interpreiatur illa verba Jobcap. xxvn, 3 : yiuras convertit: cujus edilione generaliler omnesEc-
Quia donec superest Italilus in me, et Spirilus Dei in clesimusquequaqueutuntur, pro eo quod veraciorsil in
naribus meis. Plura congerere in promptu erat ex sententiis, el clarior in verbis. Cum lalis fueiit intcr-
Procopio etiam Gazxo; sed longitudinem fugio in re preialio Hieronynii.utdefinilive pronuntialLidorus,
satis superque demonstraia. ininim quid est, si vetcrem obscuriorem in verbis,
IV. Dixi in EcclesiaRomann receptam fuisse tem- in sentenliis non adeo veracem omncs Ecclesix re-
pore Gregorii Magniutramque Scripturarum editio- pudiarint? De usu itaque Hieronymianx Iranslatio-
nem, et veiereni, et novam Hieronymianam. Nam B nis reccplo apud oinncs Ecclesias, adeo conslans
licet omnes Ecclesix Christi primas partes tri- cst Gregorii ac Isidori teslificatio, ut frustra, quod
buercnl illi translalioni, quam de fonlibus Hebrai- Italos ac Hispanos spectal, idipsum aliorum scri-
cis derivalam noverant, propter anliquitatem ta- ptorum senlentiis affirmaremus. Ad nostrates igitur
men Vulgatx Italicx versionis, noluerunl pror- properandum est, quia fidem eliam Gallorum postu-
sus sludiuin ab eadem abjiccre, caute pedetentiin lat arliculus sequcns.
omnia facienles, ut quod senescebat, suapte ad in- V. Gallicani Psalterii nomen lulit Psalmorum liber
lerilum venirel. Usum aulem ulriusque Latinx in- ab Hieronymo iterum emendalus, edittisque cum
terpretationis docuil nos ipse Gregorius Magnus obelis et asteriscis : hoc vero nomine appellala est
epislola dedicatoria, sive prxfatione Moraliumexpo- posterior illa ediiio juxta LXX, quod Galliarum Ec-
sitionum in Job, ait enim ad fincm : Novam vero clesix inter omnes primum discesserint ab usu Ro-
translaiionem dissero, sed ut comprobationis causa mani Psallerii, sive veleris illius cdiiionis Lalinx,
exigil, nunc novam, nunc vetcremper lestimoniaassu- qnam Romx posilus Hicronymus magna cx pnrte
mo : ut quia sedes aposlolica (cui auclore Deo prmsi- correxcrat. Hinc auleni ad gloriam Ecclesiarum no-
deo) ulraqueulilur, mei quoquelaborsludii ex utraqtte strarum cumulus accedii, non solum ex eo quod e
fulciatur. Pro lextu habebat novain, id esl, Hiero- C duobus Psalterium perfectius retinuerinl; sed maxi-
nymi translalionem, ad cujus lanlum comprobalio- me quia usu psallendi in Gallicanis Ecclesiis cele-
nem vetusalia ab eo usurpabalur. Quantum vero au- bralus est ab antiquo xvo liber ille Psalmorum,
ctoritaiis attribuerel Hieronymianx super Italam, quem cum aliis libris canonicis publico tandem de-
apcrte declaravit lib. xx Moralium, cap. 23, ubi ex- crelo probavit cecumenica synodus Tridentina.
posiiione stia hunc Jobi locum illustrat : Mutatus es Quania porro fucril diligentia nosiratum in descri-
mihi in crudelem, ct in duriiia manus tum adversaris bendo hocce Psalierio cum asteriscis el obelis, non
mihi. Longe, inquil, ab hac sentenliavcluslatrantlalio aliunde testatum volumus,quam ex inlinita copia co-
dissonat, quia quod in hac dc Deo dicilur, hoc in illa dicum mss- qui cum talihus distinciionihus supcrsunt
de adversariiset perseculoribusmemoratur.Sed tamen usque hodie in Gallicanis bihliothecis. In Iialia non
quia hmcnova translatio ex Hebrmonobis Arabicoque ita abundant, et perpauca apud suos invenisse se
eloquiocuncta verius transfudiste perhibetur, creden- exemplaria fatetur doclusCarus presbytcr theologus,
dum est quidquid in ea dicitur : et oporlet, ut verba qui inehoalam nohis dedit cditionem Psalterii llie-
illittt noslra exposiliosubtiliter rimelur. Ait ergo : Mu- ronymiani cum supra dictis obelorum et asterisco-
tatus es, etc. Ita Magnus ille Gregorius, Ecclesix rum signis. Nos prxstantissimos id genus, ac per-
caiholicx lumen, summorumque pontificum decus et D multos codices mss. consecuti, supplenda curavimus
exemplar. Quem si fuissem aliquoties imitatus in qux deesse videbantur in ediiione Romana Cari. At
laude Hieronymianx translationis, dicendo eam no- dc his vide infra adraonilionemnostram in utrumque
bis veriuscuncla transfudisse, ac credendum quid- Psalterium Romanum et Gallicanum.
quid in ea legitur scriplum : Deus bonc'! quanlos Galliarum Ecclesias summain aucloritatem tri-
sisiinuissem impetus et furores sciolorum hujus buisse novx ex Hebrxo translationi, conjicere nobis
tcmporis, qui me temeritatis insimulare alicubi ausi licel cx illo usu, quem constanter retinebanl in
sunt, quod dixissem, Ecclesiam Romanam nunquam Psalterio juxta LXX Interpretes eraendato posle-
discessisse a Vulgala Latina, in rebus etiam chro- rioribus curis Hieronymi. Nam cur in tolo non re-
nologicis. Sed apage a nobis hujusmodi scriptores, ciperent, quod in parlibus lanto studio susceperant?
qui Iberias nxnias libris authenticis prxferunt, nec Hoc est, si exemplaria emendala ad Grxcas inter-
judicium Ecclesix Dei, suorumve ponlilicum nobis- pretationes, quae propius accedebant Hebrxorum
ctun consectantur. codicibus, magno sludio nostrates susceperunt :
Matrcm oninium Ecclesiarum, cui, auctore Dco quanta putamus volunlate adhxsisse eos Hebraice
AD S. IIIERONYMIDIVINAMBIBLIOTHECAMPROLEGOMENA
Veritati, qiianla juciindilale de fonte putissimo hau- \ inulns hnjit%hbri locts opparet, et prmclpue »iilibris
slam aquain ebibisse! Verum ne conjcctnris tantum Regum, ubi mnjor pnrs erroris invcniebatttr. Nunc
nosiris astruamus opinionem de usu Hieronymianx vero omnes, qui. hoc voliimentunl lccltiri, rogamus,
translationis a;ud Gallns, testis accedat idoneus qttalcnus nttllo modo prmdiclaspartcs, vcl vcrsus su-
Sieplianus Abbas Cisterciensis seeundus, qui rein perfluot huic operi amplius adjungant. Salis cnitn
noslram plaue conliciat. Is igiiur verbo atque lucei in cjuibuslocis erant, quia rasura pergameni ea-
exemplo suo dorct, veierem Latinam inierpretaiio- dem locatton celat. Inlerdicimus etiam aucloritate Dei
ncni negleciam fuisse apud nosirates, propter no- el nostrm Congcgationis, nequis hunc librum, inugno
vnm, quam Italx xmiilam objecerat llieronymus. labore prwpartitum, inhoneste Iraclare, vcl ungula
Nam deseripla sacroriiin Bibliorum exeniplaria ad sua per scrip.uram, rel marginem ejus aliqttid nolare
usum sux congregationis, cum aliquot locis rcdun- prmsumal.
danlia ac pariim consona llieronyniianx versioni Luculeiitum adeo sancti viri testimonium nos ad
reperisset, illico offen-iis bujusinodi dissidiis, et alias probaiiones non sinit abire : diserte cnim rem
collalione facla Laiinoruni cum Ilebrxis eodiciim, propositam cxplicavii, Gallos scilicet nostrates Lati-
eradeuda et oblitteranda voluit iu suo llisl<>rixdivi- nam e fonte Ilebraico editionem llieronymi jainjant-
nx apograpiio qu-.eciiiuque abesse dicebanlur in fj que i.nscepisse: cwteros vero omncs inlerprclesrepu
fonte Hebraico, nec posiln vidisset nptid llicrony- diasse. Galliarum igiiur Eccle-ia: llieronymum velut
nium. lusignior est locus quain ut a nobis prxier- propriunt interprelcmsuscipiebant, ct qui ad llebrxo-
niilialur, aut ex eo lcctori aliquid depereat. Toitun rum codices adornatam noverant sancti Docioris
proinde transcriham, queniailnioduin nuper edilus iranslalionem, per omnia Hebraicw nlque Chaldaicw
est a DoinnoJoanne Mabillonio ad calccni tom. IV veriluli credentes, siiperflua qtixque ex aliis imer-
operuin sancli Bemardi c«l. xi et xn. preiationibus derivata in sacros codices Bihliorum
CEN-UIU STEPHANI ADB\TIS CISTERCIENSIS II DEALIQUOTimis cerisnbliilerabint.Uinc lanti nobis copia excm-
LOCIS BIBLIORUM. plaiium Canonis Hebraicx vcriiaiis, qux in Biblio-
Fraler Stcphanits, Novi Mottasterii abbas, et prm- tbecisFraiicorumadhucsiipersuiil.Qiiiiiquevelsexbu-
seniibus, el fulttris scrvisDei saluiein. Hanc Hisloriam jusmodi aniiqui-simos codices Hebrxi Canonis, La-
scribere ditponentet, inter plurimos tibros, quos de di- linilate donatos ab llieronymo, siippedilarunt nobis
versis Ecelesiiscougregavimus, ut veracioremscquere- ad prxscntcm etlitioneni Gallicanx Bililiolhecx :
mur, iu quemdamfere ab omnibus multum ditsonan- cuin nee unictim exeinplar inveniri poiuerit in aliis
tem impegimtts.Et quia illttm plcniorem cmlcrisinve- reginnibus, ubi lamen innumeri stiperesse dicunlur
nintus, fidem ei accommodantes, hanc llistoriam, se- C codiccs Lalinx Vulgalx : qu;e quidem, etsi liiero-
cundum quod in eodem libro invenimtts, scripsimtts. iiyiiuiin habebat auetoivin, iniilta lamen retinetad-
Qua digesla, non modice de dissonantia Ilistoriarum mista de aliis eilitionibiis, et hxc omnia lainquani
turbatisumus: quia hoc plena docel ralio, ut quod ab supcrfiua eradenda in codicibus liieronyniianx
uno interprete, videlicet beato Hieromjmo, quent trnuslalionU procnravit Sleplianu.s abbas cister-
cwleris iuterpretibus omissis, noslrates jamjamqtte ciensis.
susceperanl, de tino Ilebraicw verilatis fonte transla- Cxieruni non es(, hujus loci lingnam et sermones
lum esl, unttm debeat sonare. Sttnl lainen quidam vc- crilici cujusdam scriptoris relundere, qni utilibus
leris Teslamenti libri, qui non de Hebruico, sed de vcleriun ac hodicrnorum inonachoriim laboiibus
Chalduico sermonc.ab eodem nosiro interprete sunt invidci)s,coniparitioneni criminis adoinavitadversus
translali : quia sic eos apnd Judwos invenil, sicut abbatem Stephaiiuni, quod Judxorum magislros adi-
ipsemel in Prologo svper Daniele scribit, nosque illos visset, ut ex cndicibus Hebrxis jtidieiuni facerci,
sicul cmleroslibros secundum cjus translutionem sus- qiixnam reiinenda essent in Latinis sacrorum Bi-
cepimus. Unde nos multum de discordia nostrorum blioiiim exuinplaribus , quxnam vero castiganda
librorum, quos ab uno interprete suscepimus,admiran- vel amputanda. Quasi in eo emendationis genere
tes, Judmos quosdam in sua Scriplura peritos adivi- D prxmoniius non esset ab ipso llieronymo, qui sxpius
mus, ac diligeniissimelingua Romana inquisivimusde inculcat Judxos esse interrogandos, el diversirum
omnibut illis Scripturarum locis, in quibus illw paries urbiuin niagislros consulendos, sl quid in sua nova
el vertus, quos in prmdiclo nostro exemplari invenie- de Hehrxo translalione rnovere contingat. Iia lauda-
batnut, et jam in hoc opere noslro inserebamus, qitos- bilem sanctorum virorurn opcram ac diligentiam te-
que in aliis multis Historiis Latinis non inveniebantus. meriialis accusare non est vcritus ille auclor, qui
Qui tuos Ubrosplnres coram nobis revolvcntes, el in religionem Stephani pic potius venerari debuisset,
locisitlis tibi eosrogubamtts, Ilebraicam, sive Chaldai- quain in euni tam libere suam exercere facundiani.
cam Scripluram Rontanis verbis nobis exponenles, Qtiid enim peccavit Stcpbanus Cisterciensis in ema-
parles vel verstis, pro qttibns lurbabamur, minime re- culandis sacris vnluminibus errore librariorum in-
pererunl. Quaproptcr Hebraicm atque Chaldaicmveri- tcrpoiis, si Cassiodori rcgulas secutus sit? Cassio-
tati, et multis Ubrh Lalinis, qui illa non habebanl, sed dorus enim vir eruditissimus, cum doceret libro de
pcr omnia dutibttsillis linguis concordabanl, creden- Insliluliene diviuariiin lilterarum cap. 15, Sub qua
tes omniu illa sttperflna prorsus abrasimus, veluli in cautelareleiji debeat cmlesiisauctoritas, ita conccptis
09 PROLEGOMENONIII. DE CANONEHEBRAlCiE VERITATIS. 7«
vcrbis prxcipit: Quibtr, possibile ftieril, ILbrmam \ tholicx inteinrete niaximo. Prxierca babes in lil-ro
Scripiuram, vel ejus Docloresrequirerenon delrectent. Psalmorum posleriorem enieiidaiionem llieronynii,
Decel enim, ut unde ad nosvenit snlutaris translatio, qiiam ipse edidil cum signis asteriscoruni ct obclo-
inde ilerttm redeal decora correctio. Ilinc liquet a rum, cam ncmpc, quarn et nos restitiiimus in se-
nullu (lamnandaiti; sed laudandam poiius ab onini- cunda pnrie hujus Divinx Bibliothecx. Rcliqui om-
bus abbalis Cisterciensis diligcntiam. qna ad statu- nes libri Instrumenti veteris retenli siinl ex ilia an-
ias ab ipso llieronymo regulas, varios codicum suo- liqua Vulgntn, qux Communis,vel llalica dicln per-
rum errnres voluit emcndari. Sed de bis alio loco bibetur. tli sitntliber Baruch, Sapieniia, Ecclesiasli-
comniodius. cus, ac libri Machabccoritmprimus et secundus. Non-
VI. Erclesiam cailiolicam publico decrelo Hiero- nullns eiiam dcprebendimus sentenlins nc versus in-
nymianam Latinam traiislalioncni aulhcniicam de- legros e veleri illn ediiione in libros prxcipue Re-
clarasse, Imjusque nsum s;bi vindicare, consenliunt gum, inque Pmverbia Salonionis dcrivalos : quos
omncs vel niedincriier docii. Quamqiiani eniin in quidem licel non admiserimus in nnslra Caimnis
vulgaia sacrorum Bibliormn ediiione Lalina aliquot edilione, eos lanicn locis suis hoe obeli -f signo
integri lihri relenli sint ex anliqua illa versione, qux maiginali designavimiis , ul ad illa signa lector in-
usu oblinehat anie Ilieronymiiin : iiiaxiinn lamcn B1ienliis inielligal plus aliquid ibidein haberi in Vul-
]iars veicris Tesiamenli pura pnta est iinerpretalio, gata, quaiii liabenlur in pura ct non ronfiisn Ilicro-
qiiam e fonlibus Hebrxis nobis cdidit cximiiis il!o nymi traiislalionc Ilebraica. Dccrclum ilaque cnnci-
Doclnr. Iluic igilur Siieronyniianx translalioni ttd- lii Tridenlini de cdilimie et usu sacrornni librnruiu,
junctis llalw parlibus quibusdam,cl in unutn vetuti in se-sione quarta proiuulgaluin, ad Ilieroiiyinianaiu
corpnscompacta ulraque, efftoruil Vulgala illa, qum maxinie speciat translationem; qu a iiiaxiina pais
nunc oinnium rerstitur manibus, quamque perpcluus vcteris ac novi Testamcnli, proui Laline edila esi in
tot smculorumct ccnstans tisus ad ttos transmisit. Iia Vulgata hodierna, auciniem babel S. Hieronyiiium.
ante nos scribcbat aitclor evndiii libri declarisln- Nihil enim olficit nncioritnii ejusdem inierprclatio-
lerpretibus. Hoc ipsum docuil Sixtns V, pmiiilex nis. quod cuiu illa parles aliquot Italx vei sionis pi o
niaximus , pixfalione prxfixa Bibliis suis , ubi authenlicis habeaniur in Ecclesia caiholica, qux in
Vulgatx editionis auctoriiateni prxdicans, de libvis suos usus adliibel veterem Lnliiiuin inierprelem, ubi
in ea contentis himc in moilum disseruit : Qui nam- silet llieronymiis, in Scripiuris sncris inlerprclnndis
qtte in ca libri continenlur (ut a majoribvs noslris doclor ejns niaximiis. Nunc erjiO decretuin subjcia-
qttasi pcr manusnobis Iradilum est) retcnti sunt par- ' mus, quo aucloritalem llieronymianx versionis snn-
liin ex communiet antiquissima quadum editione La- C citam dicimiis in concilio Trideutino : Insvper cit-
lina, qttam sanctus Hieronyinus Vulgalam edilionem, dem Sacrosancta Synodus considerans, non partim
beatusAugustinus llalatn. sanclus Gregorius velerem uiiliialis accetlereposse EcclcsiwDei, si ex omnibus
translationcmappellanl, quam sanctusitidem Attgusii- Lalinis editionibtis,qum circumferunlur sacrorum li-
nus cwterisqum tttncplurimmin ustt erant, eliain prm- brorum, quwnam pro uuthenlicahabenda sit, innole-
ferendamcensui!, qnod esset verborttm lenacior cum ccat, sluluil, el declarat, ul hwc ipsa vetus et vulgata
perspicuitaiesenlcnlim: parlim ex sancti Ilieronymi editio,qumlongo tol cwculorumusu in ipsa Ecclesia
Iranslcitioiteadsciti (ucre. quibns idcirco quanltts ho- probaia est in publicis lectiontbus, disputaiionibus,
nor deferendussil, is facile intelligit, qui eorum in- prmdicutionibusel expositionibus,pro authentica ha-
terpretis dignitalem agnoscil, tic. Dl vero uienleni beatttr : et ut nemoillam rcjicerequovis prmiextu att-
sumini ponlificis habeas perspectam, adverte dili- deat vel prwsumat. Hac snnctione Ecclcsix calho-
genier Canoncni Hebraicx veritatis, uno Psallerio licx consignata auclorilas translaiionis llierony-
exceplo, lotuii) reperiri in Vulgata Lalina cum dtio- miaiix, pioruni mnnium ita animos iucc-sit, ul ci-
bus insiipcr Tnbix et Judiih voluminibus, de Chal- dem commendandx longiorem probaiioncni frusira
daico in Latinum convcrsis ab eodcm Ecclesix ea- poslularemus.
PROLEGOMENON III.
DeGanone Hcbraicse verilatis et Scholiis ejusdern marginalibus.
1. QttidCancmHebraicwrerilatis. II. IInjus Ccnonissmpiusmeminit ipse Hieronymus.111.Hebraicamvcritutem
Grmciac Latini Patres agnoscunt. IV. De jingulis parlibtts, sirc ordinibus, ejusdem Canouis. V. Danictis
et Eslherisa.ltiiiameniarccepta cuin signis obelorum in translationem Ilierottijiiii.VI. Quisnam fucrit uticlor
niartjinaliumtcltoliorutnCanouis, ct qumnttmsil linjusmodiannotalionr.mutilitas ac prwslctntia.
Canonis Hebraicx verilaiis iiomine intelligenda£I fontimn, ac demum in iinum veluti corpus cnm-
veniniit Instrumenli veteris volunina viginti dno, pacla, servato librorum ordine Iriplici proul in co-
qux canonica habcnliir lam apud Jmlxos, quain dicibus Hebiaoriim rcs posiix inveniebnnliir lem-
apud Clirislianos : quxqnc in Laliiiiiiu elcqiiitiin ab pore snncti Hieronymi. Cauon igitur cst calalogus
Hieroiiymofuere conversn juxla fidem Hebrxonim Scripturarum divinarum.quxCanonicx appellanlur,
71 AD S. IHERONYMIDlVlNAMBIBLIOTHECAMPROLEGOMENA. 72
co quod in cnnoncm sunt receptx, suprcmumqiiei \4 piurxcanonicx, plane liquet ex supra memoratis, ct
obiinuerinl culinen auctoritalis, non modo ad morcs; illx sunt, qtiibus constat Canon Hcbraicx veritalis,
sanclciiiformandos; sed ad comprobanda eliam qux- in quo nunquam fuerunt libri, vel Apoctyphi, vel
libet Ecclesiastica dogmata. llanc vcro Canonis sa-. Ecclesiaslici appellati apud anliquos Patres. Hodie
cri nolionem muluali sumus e libro sccundo Apolo- nullo auctoritatis discrimine in Canonem Ecclcsia-
gix Hicroiiymi adversus Rufinum.deque Prxfatione. sticum recepti, parem cum cxteris merentur vcnera-
ejusdem sancli Docloris in libros Salomonis. Nami lionem apud onincs vere pios, qui concilii Triden-
Galeati prologi, ubi llebrxorum cxplicavit Cano- lini decrcto de cauonicis Scripturis adhxrere glo-
neni, his verbis recordalur in fine posterioris Apo- riantur.
logix : In libris quoque Samuelis et Malachim,quoss Canonis porro Hcbraicx veritatis meminit Cassio-
nos Regnorum qualuor ncminamus, post cntalogtim i dorus, de Insiitutione divinarum littcrarum capite
divinmScripturw, hcvcinluli, ctc. Hiuc videas Cnno- duodecimo, ubi ipsum vocat divisionem Scriplurx
ncm tacrorttm Bibliorutnveteris Testamenli llicrony- divinx sccundum Hieronymum : Auctorilas divina,
inum hoc loco appellasse Calalogum divinm Scri- inquit, secundum sanctum Hieronymum in Tesla-
pturm. Id autem disciiminis posuit inter Scriplurasj mcnla duo ita dividitur, id esl, in vetus et novurn; in
canonicas, cl non canouicas, quod islx legereninr. B . Legem, id esl, Gencsim, Exodum, Leviticum, Ninie-
lantum in Ecclesia ad xdificationem plcbis;cano- rorum, Deuleronomium;in Prophelas, qui sitnt Jesu
nicx vero ad fidei dogmala insuper confirmanda: Nace, Judicum, liuth, Samuel, Malachim,Isaias, Je-
Sicut ergoJudith, inquil prxfationc jam laudala in remias, Ezechiel, libri duodccim Prophelarum. In
libros Salomonis, et Tobiw, et Machabmorumlibrot Ilagiographos, qui sunt Job, Dctvid, Salomonis Pro-
legit quidem Eccletia, sed eosinter cattonicasScripltt- verbia, Ecclesiustes, Canlicum Canlicorum, Daniel,
ras non recipil: sic et hmc duo volumina(Ecclcsiast. Verba Dierum, id esl, Paralipomenon, Esdras, Es-
et Sapienl.) legal ad wdificationemplebis, nonad au- ther. Hxc ex prologo Hieronymi Galeato afferebat
clorilatem Ecclesiaslicorumdogtnatum confirmandam. Cassiodorus; scd vitiosa est prorsus illa divisio, lam
Hicronymo in hac Scripturarum paneconseniit Ru- in edilis, quam in manuscriplis libris : 1* quidem
linus, cum ct ipse in suo symbolo diserte docet, omissa ubique voce Malachimposl vcrbum Samuel.
non alia vnlumina pro Canonicis fuissc habita suo. 2° Manuscripticodices non pauci prxtermiserunl Da-
lempore prxler illa qux recensenlur in prologo niel, alii cum editis annuinerant majorihus propbe-
lis post Ezccbielem, servato ordine vulgalo Biblio-
Ilierunymi Galeaio. Ad Calalogumnamquc librorum
ve'cris et novi Testamenti isla subjungit : Hmc sunl, runi sacrorum. 3° Pro nomine isto, Ecclesiastcs,po-
qum Patrcs inlra Canonem concluserunt, et ex quibtts , 'C stierunt Ecclesiaslicum,qui non esl Saloinonis, sed
fidei nostrm ttssertationcsconstare voluerunt. Scien- liber Jcsu, filii Sirach : quique 1in Canoncm nusquam
dum tatnen esl, qttod et alii libri sunl, qui non sunl, admissus cst ab Hieronynio. -i Dcnique aliquot ma-
Canonici, sed Ecclesiaslicia majoribusappellaii sunl, nuscripta exemplaria adjiciunt librum Juditli post
id est, Sapienlia, qum dicitur Satomonis,et alia Sa- volumen Estheris : cum tamen Judithx liber e nu-
pienlia, qum dicitur /ilii Sirach, qui liber apud Lali- mero canonicarum Scripturarum segregalus sit in
nos hoc ipso generali vocabuloEcclesiasticusappella- multis locis apud Hieronymum. Neque lamen negli-
tttr, quo vocabulonon auctor libetli, sed Scriptitrm „ gentix vel inscientix accusandus est Garctius no-
qualitas cognominataesl. Ejusdem vero ordinis libel- stcr, qui in ultirna Cassiodori opcrum editione lio.s
lus est Tobiw, el Judith, el Machabworumlibri. Postt non emendavit codicum scu editorum, seu manu-
xialcm Hicronymi ae Rufini non statim in canoncm , scriptorum errores. Is quippe,sicut et alii, qui cden-
sacrorum Bibliorumsusceplos fuisse libros illos, quiI dis SS. Patrum lucubrationibus navant operam, id
Ecclcsiastici dicti sunt, fidem nobis facit cxeniplarr quod in melioris nolx libris, manu optima et vetu-
manuscriptum, quod licet vetusiissimum appareat, stissima cxaralishabebatur, bona fide reiulit, ncc sui
quadringcnlis tamen annis ad minus post obiluni, credidit csse oflicii et muneris ea corrigere, qux in
Rufini fuisse inscriplum, nemo inficiatur. Hic itaquee D tam venerandx anliquitatis codicibus conslanter le-
codex Biblioruin manuscriplus, notatus numer. 15, gebaniur. Al nulli omnino ingralum aul injucun-
in nostra San-Germancnsi bibliolhcca, hxc atiexuiti dum fore arbitramur, si pro suscepto a nobis Cano-
libro Eslheris : Finit Esther. Deo gralias, Amen. nis Ilebraiei explicandi munerc observemus hosom-
Hucusquecomplelumest vetus Testamenlum,id est,( nes lapsus et errores posse ab iis facile corrigi, qui
omnesCanonicmScriplurw, quas transtulil Hierony- sacra divinarum litterarum eruditione imhuli, ecs
mus pretbytcr de Ilebraica veritalein Laditttm sermo- lemaverint hac sacrali fonlis unda eluere atque
nem. Cmtermvero Scriplurw,qum non sunt Canonicm, abstergere.
sed dicuntur Ecclesiaslicw,istm sunt, id est, liber Ju-:- EumdemHebrxorum Canonem reprxsentat Isido-
dilh, Tobias, libri Machabmorumduo,Sapientia, qum v dorus llispalensis, Originum Iib. vi, cap. 1, qucm
dicilur Salotnonis, et liber Jesu, filii Sirach, et liber
r integrum hoc loco transcriberemus, nisi infra editus
Pasloris. Nonnulla prxtermitlo, qux videri possunl n esset cum principio Scripturarum Galeato, seu prx-
ad finemcolumnx 1152 bujus editionis. Quam igilurr faiionein libros Regum. Nolandum tamen nonnulla
habuerit in Ecclesia auctoritatis dignitalem Scri- i- verba Hebraica aliler legi apud Isidorum, quam le-
75 PROLEGOMENON111.DE CANONEHEBRAIC^ VERITATIS. 71
ganlur apud Hieronymum : quia editores Isidori A i ram el AlexandrinmEcclcsimtantum auri, quanium
morem hodiernum Grammalicorum Hebrxorum sx- mullorttmpossit inopimsubvcttiri.Quod cummulti mi -
pius imitanlur, imperitia quoque vel ipsorum, velli- rentur, el prwdicent, ego in illo magis laudabo fervo-
brariorum, voces quxdam mendosiores occurrunt, ut rem el sludium Scriplurarum. Quo ille desiderio opus-
est illud : Quidamaulem Rulh et Rimoth, quod Latine cula nostra flagitavil,et mississex notariis, quia in hac
dicitur, lamentatio Jeremix, Hagiographisadjiciunt. provincia Latini sermonis scriptorumquepenuria cst,
Quisquis vocemRimoth barbaram posuit proKinolh, describi sibi fecit qumcumqueab adolcscentia usqtte
sv/eCinoth, quw lamentationessignificat, eum lingux in prmsenstetnpus dictavimus? Circa annuin Christi
Hebraicx imperilissimum fuisse oportet. Sic fieri 594 illa scribebat llieronynius, cura Oclaleuchum
amat inter illos, qui scriptoruni velerum opcra re- adhuc baberet in manibus inierpreiatione donandum
slituere prxsumunt absquc stifficienli notitia multa- lemporc opponuno. Quisnam vero fucrit ille Octa-
rum rerum, quas perlractant. teuchus, salis liquet ex prxfaiionc in librum Josue,
II. Canonem Hebraicx veritalis conceptis verbis ubi dicil, finito tandera Mosis Penlaleuclto, ad libros
appellat ipse Hieronymus libros veteris Teslamenti Josue, Judicum, Ruth el Esther raittendam manum.
Latine a sc redditos : quod si secus fuisset, hoc no - Quod duobus vel iribus modis inlclligi potest. Pri-
mine ncquaquam a nobis fuisset insignita prima pars B 1 mumlibrum Judicum el Rtitliineiiindeni compingen-
hujus divinx biblioihecx.Verum hancnomenclaturam do, Octaleuclium faciemus ex quinque Mosivolunii-
edocti a sancto Doctore, inepte ageremus alienum nibus, uno Josue, altero Judicum, et ultiraoEslheris.
acemcntiium litulum apponenles Hcbraicx transla- Hic erit Octaleuchus, quem Hieronymus absolvebat
tioni veleris Instrumenli. Celebrior et explicatior post annura Christi 404, ul vidcre est in prolegomeno
locus hujusce nominalionis legitur epistola 28, ad noslrosuperiori.ubidisputalum estde temporetrans-
Lucinium ; de quo ne minima particula nobis exci- lationum Ilieronymianarum. Secundo Ociateucbum
dal, intcgrum affero ad laudem prxcipuc Hebraico- istum ita suppulari nihil vetat, Exodus, Leviltcus,Nu-
rum voluminum, in quorum audoritatem debaccba- meri, Deuteronomium,Josue, Judices, Rulh et Et-
tusesl hujus lemporis quidam fabularum .lEgyptiaca- ther. Nam quo lempore scribebat Ilicronymus ad
rura propugnator. Sed nunc audiat Hieronymum Lucinium, tuncGenesisLibrum in Laiinumsermonem
juxla datam sibi sapientinra ila Lucinio responden- ab eo fuisse translaium, vix dubitari poiest: neque
tem : CanonemIlebraicmveritalis, excepioOctaleucho, vero uno tempore oir.nia Mosis volumina Lalinitalc
qttem nunc in manibus habeo pueris tuis et notariis donavit, uti suo loco diximus, sed statim Geneseos
dedi scribendum. Septuaginta interpretalionem et te librum inlerpretari ccepit anno circiter 594, (|uem
Ituberenon dubito, el anle annos plurimos diligenlis- < C Detideriosuo nuncupavit: reliqua Peniateuchi Mo-
sime emendalam,sludiosis tradidi. Novum Testamen- aici volumina majoribus reservans otiis scribendi.
lum Grwcmreddidi aucloritati. Ul enimveterumlibro- Deniqucde supputatione, sublalo Gencsis volumine,
rum fides de Hebrwis voluminibus examinanda est: el Ruib cum Judicibus copulalo , crit nihilominus
ita ncvorum Grmci sermonis nortnam desiderat. Noni integer adhiicOclateuchusin inanibus llicronymi suo
poterat beaius Dieronymus clarius aut brevius de- lempore convertendus in Latinum eloquium : nempc
clarare quidquidin Divina Biblioiheca nobis prxsli- iv Mosisiibri, l Josue, i Judicum et Ruth, i Estheris,
tit. Priorem enim partem apertissime demonsttat, et l Paralipomenon. Quia certum exslat libros Para-
cum ait, Canonemhebraicmveritatis, exceploOctateu- lipomenon ex Ilebrxo non fuisse translatosanie an-
cho, qttemnuncin manibus habeo, pueris tuis et nota- num 596, quando viiajam excesserat Liicinius. llinc
riis dedi tcribendum; alteram autem in his verbis,, intelligat leclor non uno modo errasse Marianum in
Sepluaginta inlerprelationem el te habere non dubilo,, notis ad epistolam 28 S. llieronymi: nam crror in
el ante annos plurimosdiligentissimeemendalamslu- eo esl, quodpro Octateucho legerit Heplaieuchutn,et
diosisiradidi.Tertiam denique partem Divinx Biblio- Erasmum purx lectioni adhxrcntem putavit repre-
thecx indicat dicens, Novum Testamentum Grwcm ? hensione dignum. Monemus igitur studiosum lec-
reddidi aucloritati. Quid plura ? ul innotescat quibuss D torem mcliores ac docliorcsesse noias Gravii.quibus
fiind.uiienlissuas Bibliorum sacroriini inlerprelalio- illustravit epislolas Hieronymi, qiiam sint illx,
nes suffultasesse voluerit, apte concluseque subjun- quas Marianus Victorius cdidit cum operibus ejus-
git, Ul enim veterumlibrorum fides de Hebrwisvolu- dem sancti Docloris.
minibusexaminandaesl: ita novorumGrmcisermonis s De Canonememinititeruin aliis locis Hieronymus:
norntamdesideral.Qux definilio emendatiouis Scrip-- nam prxfatione in libros Reguin, poslquani illuiii
lurarum tanlam in Ecclesia obliuuit auctoriiatem,i, per partes singulas explanavii, hxc ab eo scripta
ul ex prescripto Hieronyniijus canonicum in Decrelo O leguntur : Igitur Sapientia, qumvulgo Salomonis in-
Graliani eamdem castigalionis normam sequendam n scribitur, et Jesu fitii Sirach liber, el Judith el To-
esse decernat. Canonein igitur Hebraicx veritatis is bias, et Paslor nonsunt in Canone.Libro quoque pri-
scrihendum dedit Ilieronymus pueris sex et notariis is mo adversus Jovinianum de irspibSot;, volumine
Lucinii, in quo laudans prxcipue fervorem ac studiumm prorsus apocrypho, locutus, redit ad canonicas
Scripturarum , ita ad Theodoram scribit epist. 29I:; Scripturas, dicens : Sed nunc nobis de Canone omne
Nec patrim sum largitale contentus,misit Jerosolyma-a- certamen est. Ejusdem recordatur prooeniio Com-
PATROL.XXVIII. 3
75 AD S. IHERONYMIDIVINAMBIRUOTHECAMPROLEGOMENA. 76
mentariorumin Jonamprophetam : Liber quoqueTo- . LQuid igitur mirum, si post Dominum Salvatorem ,
biw, inquit, licet non habeatur in Canone, tamen quia post apostolos ct evangelistas, ac denium post viros
usurpalur ab Ecclesiasticis viris, tale quid memorat, apostolicos, Grxcorum Patrum celebratiores He-
etc. Quem etiam lacito nomine Canonis, in partes braicis uterenlur Scripluris, carum nuctorilatem
suas distribuit prxfalione in Danielem ex Hebrxo agnoscerent, atque de Jndxorum codicibus divinos
lranslalum.it/ud admoneo,non haberi Danielemapud sensus scrutarentur. Idem studium Ilebraicx Scri-
Hebrmosinler prophelas, sed inter eos qui Hagiogra- pturx in Adamantio probat Eusebtus Cxsariensis,
pha scripseranl. ln tres siquidempartes omnis ab eis Eccl. Hist. lib. vi, cap. 16, ubi ail stalim ab initio :
Scriptura dividitur, in Legem, in Prophetas, et in Ha- Tanlam porro curam ac diligenliamin divinis Scriptu-
giographa, id est, in quinque, et octo, et in undecim ris perscrutandis adhibebat Origenes, ut Hebraicam
libros; de quo non esl hujus temporis disserere. C t etiam linguam didicerit, et autheniicos Scripturarum
aulem Canonismenlionein ingerit non addendo no- tibros, Hebraicisscriptoslitleris, qui apud Judwos ha-
men Hebraicmveritatis: ita sexcentis locis citat He- bentur, sibi comparaveril, •za.gTS rzapa.roi; 'lovStxiot;
braicam verilalem, prxtermissa omni Canonit appel- ep.ftpopha.; Ttporoxinov; KUTO?? 'Efipaieovo-TOi^stoij
latione. Idem talem intelligil in llebrxorum Canone, ypafK;, xTvjfiaXSiovTvochaanBut.Authenticos, inier-
quod in Hebraica veritale; quia Hebraica veritas > prete Valesio, vocat Eusebius Judxorum codices,re-
apud llieronymum semper accipitur pro canonicis speclu omnium iranslationum, etiam comparationc
Hebrxorum Scripluris, id est, pro iis solis qux le- facla cum versione LXXHTransIatorum.Quaquidem
gunlur in fonte Hebraico. Jam vero stultus sit, qui appellatione sxpissime eosdem libros exornat Hic-
singula loca enumerare velit, in quibus Hebraicam ronymus, ut epistola 132, ad Vitalem : Et siquidemin
veritatem replicat Hieronymus : vix enim aliquam historiis aliter haberent Sepluaginta, aliter Hebraica
Epistolam, autquemlibet coramenlarium revolveris, veritas, confugere poteramus ad solita prmsidia, el ar-
ubi slatim non occurrant similcs locutiones: Juxta cem lingum tenere vernaculm: nunc vero cum et ipsum
Uebraicam veritatem. Aliler Hebraica veriias habet. Attlhenlicumet cmleriinterpretes pari auctorilate con-
Iloc a veritate Hebraica discordal. El ita de cxleris, sentiant, non in Scriptura, sed in sensu est difficullas.
qux vel comminisci, otiosi esset scriploris. Similiter epist. 135 de psalino sexagesimo seplimo
III. Multifariam Hebrxorum voluminum auclo- nonnullos versiculos in medium adducens, hanc ca-
rilatcm agnovcre Grxci Latinique Patres; et quan- stigalionem illis abhibuit juxla fidem librorum au-
lo fuere cxteris docliores, tanlo plus eos perspi- thenticorum. Cumisteversiculus, inquit, magis habcre
cias Ilebraicx sliiduisse verilati. Dum testalur Hie- debeat juxta Hebraicam verilatem, Cantate Deo, Psal-
ronymus, libro primo Apologix adversus Rulinuin, j lile Douiino, el illud quod sequitur in principio versus
Origenem se legisse ob eruditionis merilum, non ad allerius, Psallile Deo, non sit in libris Aulhenticis, sed
sectandam ejus fidem, prxclarum isiud coniexuit obelo prmnolatum. Libro denique decimo sepliino
leslinionium, quo Grxcorum studia erga Hebraicam Commenlarioruni in Isaiam prophelam non alilervo-
Scripturam manifesta explorataque nobis fecit: Ipse catllebrxorum exemplaria, qtiani librosaulhentieos:
Origenes, inquit, el Ctemens, et Eusebius, citquealii sic cnim scribit de Aposiolo : Paraphrasim hujus lc-
compiures, quando de Scripturis aliqua dispiilitnt, el stimonii,quasi Ilebrmusex Ilcbrmis, assumit apostolut
voluni approbare quod dicunl, sic solenl scribere : Re- Paulus de authenticis libris in Epislola quam scribit
ferebat mihi Hebrwus: et Atidivi ub IIelrwo;el He- ad Corinlhios. Illas ergo Hebrxorum primigenias,
brmorumista senlentia est. Certo eliam Origenespa- 7T|0(oTOT>J7rou!;, Scripturas, sive libros aulhenlicos sibi
triarchen Huillum, qui temporibtisejus fuil, nominat, comparavitOrigenes, quos lanti faciebat, ul deciinc
el tritjesimumtomumin lsaiam, in cujus fine edisserit: Stromalum suorum libro nibil recipiendum putari;
Vm libi, civitas Ariel, quam expugnavit David, illius prxter ea qux in libris Hebraicis legerenlur. Undt
expositione conclttdit : ut cum aliler priut sensissese de historia Susannx aiebat apud Hieronyinuin ii
dical, doclus ab illo, id quod verius est, confitctur. fme Coniinenlariorum in Danielem : Quia Hebrmire
Octogesimumquoquenoiium psulmum, qui inscribitur D probanl historiam Susannm, dicenteseum in Daniclh
Oratio Moysi, Itominis Dei, ct reliquos undecim, qm voluminenon haberi, debemusditigenter inqttirere no-
nonhabenl titulot, secuttdumHuilliexpositionem,ejus- mina trxi-uoumi TrpivoyqumLatini illicemet lentiscun
dem Moysi putat : nec dedignatur, Hebrmam Scrl interpretantur, si sint apud Hebrmos, et quam habean
pturam inlerprelans per singula loca, qitid Hebrmii etymologiam, ut a tjyjna, scissio, et u 7rp£vw,seclio
videatur, inserere. In fine libri secundi ejusdem Apo- sive serratio, dicalur lingua eorum. Quodsi non fueri
logix, de Origene iterum, et Didymo, et Eusebio, inventum,necessilatecogemurel nos eorum acquiescer,
asserit ipsos Judxorum translationes explanasse ir sentenliw,qui Grwcxtantum sermonishanc voluntess
omnibus suis libris: quodque prxcipuum est in com quw Grmcamhabeat etymologiam, el He
ntpotoTcriii,
mendationeui liebraicx veritalis, hoc ila subjungit braicam non habeat. Quod si quis ostenderit duarun
Apostoliciviri Scriptutis ttlunturllebraicis :ipsos apo- islarum arborum scissionisel sectionisin Hebrmostar
stolos et evangetfslashoc fecissc perspicuum esl. Do- elymolotjiam,lunc polerimus eliatn hanc Scripturan
minus atquc. Salvalor, ubicumque veleris Scriplnra recipere. Ibidem nonnulla edis»erens de verbis regi
meminil,de Hebraieis voluminibusponii exempla, ctc Babylohis, deque idolo Beli apud Babylouios.,pul
77 PROLEGOMENON111.DE CANO.NEIIEBRAIC^ VJSRITATIS. 78
thre senlcntinm suam luetur exceptione hac sublili: A I LXXjnierpretibus succenseat ob occasionem erroris,
Hoc quod Scriptura nunc dicit: Exclamavit voce ma- quam prxbenl illi in sua iranslatiune Scripturanini.
gna; quia de idololatra et ignoranteDeumdicitur,vide- Al si velimus, inqu.il, Hebrmam observare veritatem,
tur observationemnostram subvertere, qua dudum as- sciendumest principii nomen sigmficare caput. Itaque
seruimus, vocemmagnam in sanctis lantum reperiri. licebithunc assignare sensum: Mosescwlumel terram,
Quod solvelfacile qui hanc hisloriam in libro Danielis quw prima sunl entium visibilia, caput vocat, etc. ;
apud Hebrmosdixerit non haberi. Si quis autem po- deinde s.ingula discutiens de verbo creavit, in primo
tueril eam approbare esse de Canone, tunc qumrendum Geneseos versu, hxc in piiniis uotare studuil : Vc-
est quid ei respondere debeamus.Ex bis iiianilesiiiin rum ti Hebraicam dicliomm diligentius excutereveli-
nobis est, Origenem ita Hebraicaeveriiati adhxsis.^e, mus, reperiemnseam vaceinnon simplicitersignificare,
ul nihil exira Canonem Hehrxorum recipere, nihil fecit, sed condidil, iu cmspecium nostrum dedil, et de-
non Hebraicum defendere voluerlt. JNecvetat quod monstravil : qttm omnia qiiodammpdo docent, quod
scriptum ab eo Jejgimusin epistola ad Africanum; eam, cum prius non fuerit, nec ex prmjacente, maleria
quia jprudenii consifio usilalos in Ecclesia codiees, conslituerit, et lidendam exhibuerk, Nam quod Se-
Vulgatamque lcciioneni Scriplurx ad xdificationem ptuaginta interpreles inquiunt, fecit; certe occasionem
plebis, noluii a Cbristianis repudiari tamquam ndul- jj i quibusdam magni erroris fibtulfre. Facere elenim de
terina additainenla, aut miniorum arle contexta. ln his prmdicant, quw ex quadam maleria yroducwnlur,
liomiliis igiiur suis, quas ad vulgum Joquiiur, coin- ul ex ferro falx, et jitia quw nobis arlifices cfficiunt.
munem editionem ac lectiones usiiaias seqiiitur : in Hinc quidam in hunc err-oremprmoluti mnt, ul voci-
tomis vero, id est, in disputatione majori, Hebraica ferarenl, Mosen ab jEgypliit edoclum., credidisse ex
veriiate slipaius, et siiornm.ciiciimdaius agminibus, prmjacenle materia hoc universum conMlum, eamque
iiilerdum lingux peregrinx quxr.il auxilia. Quod iia sentenliam statim in stii operis iuitio nobis inculcare,
lestaiuni habemus ab Hieronymo prxfaiinne Qux- cumulalur verbo, fecil.Horutn impudenliamcum igno-
slioniiiii Uebraicarum in Gcnesiin. Sciendum tamen rarenl Septuaginta interpreles, prmsentem locum per
in Homiliis eiiain Qrlgcnis Jjcne audiri Hebraicam verbum, fecit, exposuere,cum satius fuisset aliter ex-
verilate.il),ac sxpius prxferri Sepluaginta Seniorum positum esse, et per verbum, quod Hebrwo per omnia
interpretalionibus. llomilia secunda in Cautica can- responderet, sicut Motem egisse conslat, qui eo verbo
ticorum cum recitasset Origenes hxc verha Provei-- qttodponil, quasi reluclalur sttmnta vi illis, qui matc-
biorum xxvn, iO :In domum Iratris luine intresin- riam inducebanl, ostendeits evidenteream non prwja-
felix, in iiliimain vocem, infelix, sio observatum vn- c-uisse.Immo cmlum, terram, alyssumque anlecessisse
luit. Pro eo quod Sepluaginta, infeiix, inlerpretali Q { materiam commonslrat, dum ex his mundi ornatum
sunt, Aqttila, Hebrmam exprimens verilalem, aypouwv processisse, populum suw fidei commissumerudit.
posuil. Homilia quoqne undecima in Jeremiam ma- Qu.una sunt in hac.Prncopiana exposilione, qux ve-
nifestus est assertor Hebrxorum voluminum, in lnn- riiaieiii Hebrxoriun voluniiiium commendant: quan-
tum ui ea vocet cxemplaria certiora, atque veraciora, ta econtrario, qux Iranslationein SeptuaginLa inter-
liabila etiam ralione udversionem LXX inlerpretuin. preiiiin exploduni? Ne quis tamcn sibi soli doctus,
Duplex quippe, inquit, Scriplura est. Nam in mullis nobis veroinullum indoetiis piopiignator LXX Trans-
cxemptaribus eontinetur:Non profui, neque prufuit lntoriiin, existimei, Procopium unico hocce loco
niilii quisquam. Jn fiis vero qum exemplaria veriora tribuisse auctorilatem exemplaribus Hebraicis sa-
sunl, ct cum Hebrmisconsonant,habetur: Non debui, croruni Bibliorum, legai ejusdem Commenlarios in
ueque debuit milii quisquam. Oportel igilur et qutd capu-lundeciniuni Geneseos, uhi scriptum reperiet:
iii\usu est,alque in Ecclesiis iegitur, exponere, et hoc Sem fuit filius centum annorum, el genuil Arphaxad,
quod in Hebrwiscodicibusinvenitur,intactum non prw- bieimio post diluvium. Mebraica verilas liabet, Selam
lerire. Et posi pauca : Quia autem et alia nobis expo- genitum esse ab Arphaxad. Qum deindein medio po-
silio residua est,propter excmplaria certiora, in quibus nunlur, obeliscosigtutla visuntur. Junioris igitur, qui
continelur; non debui, neque debuil mihi quisquam, 3? \ vocaiur, Cainani jugulata est obelisco progenitura ;
et hunc locum consideremus.Qui plura desiderarit, ui quia nulla fuit in veritate Hebraica hujus patriarchx
persuasum habeal Origencm in omnibus agnovisse commemoratio. Ea autem qux olielis signala erant,
aucioritalem Hebraicorum volumiuum, legnt libros nulla expositione dignabaiitur aptid Grxcos, quippe
ojusdem conlra Celsum, et tomos Commentarioruii) quod aliena a fonle Scripiuraruni, et adscilitia ha-
iu Mntihxum. Nunc unus pro aliis omnibus Grxcis beixnlurinvcrbis proplieiicis.Tempus medeficiei,*i
Patribus veniat ad probationem noslrx asserlionis cuncta replicem, qux in Procopii Gazxi colleciioue
Procopius Gazxus sophista, qui Coiiniientaiios in affatim occuri uiit ad nianrfeslandam auclorilatem ,
Octaleuchum ex veluslissimis orlhodoxorum Palrum quam HebraiemveritatitribuereGrxci scripwes. Ve-
aliorumque Scrjptorum enarratinjiibus accuratissi- rum nefas sit omisisse qux de annis chronologicis
me concinnavit, et senletilias eoi um in unum corpus prioruin palriarcliarum ante diluvium, scribit Pro-
acperpeluuminierprclalionisconlexbUHdelihavit.llic copius, quasi iioinine nlionnn oninium Grxcix tra-
itaqueGrxcus Sei'ipior,ad,piiiriunT.G.eAieseus verbuin, cialorum : Notandum est, inqurt, Hebrmum sentper
llebraicam agnoscit veiitatcni, parumque ahesl quj,,! circa cenicnariumnunicrumversari in componendage-
79 AD S. HIERONYMIDlVLNAMBlBLlOTiIECAMPROLEGOMENA. 80
ttealogia, exempti gratia : Adam nattis annos 230 ge- A{ Cum autem creationis mundi ex nihilo fidem cxclu-
nuil Sellt, qui primogenilut censelur : scd Hcbrwus danl aliquo modo Sepluaginla Trauslatores, pejus
sic scribil : Adamnatus annos 130 genuil Seth... Enos adhuc creationem iuducunl in xlernam Sapientix
vero vixit nonaginla annis, et genuit Kenan... Kenan Dei generationem, etinde Arianx hxresi ansam sui
vero vixil sepluutjintaannis, el genuit Mahalalel, etc. dogmatis subministrant. Idco sancli Palres provo-
Ila consequenicr nsque ad patriarcbam Ilenoch, cant ad Hebraicam verilalem, qua error Arianorum
qui ciiin Deo ainbulans sublalus esl, ne malitia mu- validissimeconlulaiur. Epiphanius hxr. 68, pag. 320,
laret iuiellectuin ejus. Miuorcm vero numeriim co- Arianis, lucumaLXX male editum, o Kvpio;sxxto-spx,
«licinnllebrxorum hoc modo proseculus Procopius, urgentibus, ila respondit : Ili cum Ilebraicas dictio-
agnoscit laleir. chronologiam summa diligcntinfuisse nes nequealtigerint, nequenoverini, nequecommodose
annolalam a Moyse : Ecce quania diligenlia annola- habeal httrum vis, scianl : prolerveel petulanter insul-
tnm sil lemptis, quod prwcessii generalionem tibe- tarunl, graves inimici: quwrentesoccasionemunde fi-
roriim, el quod denique insecutum est. Hic quidem dem mutileni, immo magis seipsos, nec enim possunt
in cap. v Gcneseos probat Scripiurain Ilebraicam; veritatem. Et quia invenerunt, Dominus creavit me,
at in Commentariis ad versuniociavum capilis xxxu periculoseveluiimaginantessomniant,ea, qumad nihil
Detiieronomii, errorcm Septuaginla manifeste re-] B commodctsunl, vitw inferenles, el orbemterrarum lur-
darguil his verbis : Ab Adam usque ad Noe ab eo bantcs: al Hebraica linguct non sic habel. Unde et
decimum, annis circiler bis mille quadraginta duobus, Aquila dicit, Dominus possedit me, etc. De codein
qui error LXX ititerpreluin est, nulltis in spaliosum lestiinonio hxc habet Hieronymus lib. n Commenla-
iter deflexissc,historia fertur. Nc congeries mullorum riorum in caput iv Epislolx ad Ephesios : Unde cl
similium lestimoiiioriim leclorem obrueret, plura hmresis nalivitalem Chrisli calumnians, Salomonis
prxtermilto ex iis qux legi in Commenlariis Pro- usurpal exemplum: Dominuscreavil me inilium via-
copii. Si cui jam allata non sufficianl,-consulalipse rum sutirum. Quod ipse casligal lib. n Commenla-
Coinmenlarios in Octaieuchum, ct veruni me diccre riorum in cap. iv Michxx, dicens : Sive ut Hebrmo
coniprobabit. scribilur, Dominus possedit me. CANANI enim (iiyp)
Cxterum de xlalc Procopii Gazxi Sophistx non non creavit me, sed possedilme, habuilque,significat.
una cst eruditorum sententia. At si vera cst epistola Claritis adhuc inepislola ad Cyprianum, ubiexponil
cjusdem Procopii ad ipsuni Uieronynium scripla, octogcsimum nonum psahnum. Ait igilur uon longe
quam lsaac Vossius afferebatin responsione ad ter- ah inilio . Sitnile quid ct in Proverbiisex personaSa-
lias Simonii objcclioncs, pag. 117, xquales fuisse pientim,qui Christus est, legitur : Dominus creavil
llieronymuin acProcopium necesse esi. Probatvero C me iniiium viarum suarum in opera sua : anlc sx-
Joannes Curterius, interpres Procopii in Isaiam pro- cula fundavitme in principio : anlequam terram fa-
phetam, Theodosii primi sicculum attigissc sophis- ceret et abyssos, priusquam produceretfontes aqua-
tam noslruin Gazxum : immo et prius etiam ali- rum, priusquam inonles firmarenlur, unte omnes
quanto cojpisse, cum hic se niultos alacriler maiiyria colles generavit me. Nullum autem debel verbum
ssubeunlesvidissc lestctur, quai in Juliano cessasse crealionismovere,cum in Hebrmonon sit crealio, qute
ruperiunlur : a cujus imperio ad idolorum alteram dicilur BARA (N~U), sed postessio : ila enim scriplum
usque dejectionem, Procopii sxculum produci queat. CSt,ADONAI CANANI KESITIIDERCHO (JWNT 'JJp .T.rV>
Yide prxfatiouein Curlerii in Epilomen variarum 13"|T),quod in lingua nostra exprimitur Doininus pos-
coinmenlatioiiuni in lsaiani prophetam. Ut sit dc sedit mc, inilium viarura suarum. Inter possessionem
lcinpore Procopii Gazxi, certum ab eo exstat Grx- aulem el crcalionemmulta diversitasesl. Possessiosi-
cos seriptores ecclesiasticosomnes veritalis llebrai- gniftcat, quod semper Filius in Palre el Pater in Fi-
cx lenacissimosfuisse cum Hieronymo : Septuaginla lio fuerit. Crealioautemejus, qui prius non erat, cou-
veio interpretes sxpius ab ipsis abjectos esse. Prx- dilionis exordium.Idem Hieronymus, libro Quxslio-
clare quidem comniendatur Hebraica veritas ex iis niiiii Hebraicarum iu Geiiesini, et libro primo ad-
qux inodo reccnsuimus : prxcipuum lamen ac sin- D versus Jovinianum , urget immaculaium partum
gulare est ad ejus laudis accessionem, quod in rebus Virginis Marix lum conlra Judxos, tum conira Hx-
juaxinii momenti, ac fidemcatliolicam spcclnnlibus,, relicos, ex diclione llebraica rvcSyn, aa/ma,qux le-
ad fontein llebrxum recurrere, ct lingux peregrinx: gilur lsaix vn, xiv, ubi virgo parilura noslrum
auxilia quxrerc leneantur Grxci atque Laiini orlho- Emmanuel prxdicta crat. Loquatur Isaias, inquil
doxi. Procopiuni jani vidinius rcpudianlcm Septtia- sanclus Doctor lib. i adversus Jovinianum, spei nos-
ginta inierpretes, qui occasionem erroris prxbuc- trm fideiquemyslerium.Ecce virgo in utero conci-
lunt in primo versiculo Geneseos, propter verbumi picl, ct pariet filium, el vocabisnomen ejus Emma-
fecit: ut mulii dicercnt Moscncredidisse ex prxja- nuel. Scio Judmos opy.oneresolere, in Hebrmoverbum
ce.ilc inaleria universum cceli ac lerrx opificiuni) AALMA, non virginem sonare, sed adolescenlulam.Et
condituiii fuisse. Hujus opinionis imperitiam noni revera virgoproprieBETIIULA , adolescentulaautem vei
aliunde refellit Procopius, quam ex Hebraico con- puella, non AALMA dicilur, sed NAARA. Quid esl igitui
te:.tu, ubi diserte testalur MosesDeum creasse, N-El quodsignificatAALMA? Afcscondilam uirainem,id ett, non
bara, id est, ex nihilo, condidisseccelumet terram, sotum virginem, sed cum httxuati virginem: quia non
81 PROLEGOMENONIII. DE CAiNONEHEBKAlCiE VERITATIS. 82
omnitvirgoabscondilaest,necttbItominttmfortuitosepa- ,A nos de Chrislo prmdicta fuisse dicimus,qttasi a «o-
ralaconspeclu...lneo loco inquo ait: Virgoquwegre- bis essenlconficla, miltamuseos ad inimicos fidei no-
dietur, ut hauriat aquam, in Hebraicoscriptum esl AAL- slrm Judmos, qui tibrosnostroscircumferunt,in quibus
MA,idest, virgosecreta,el nimiaparentumdiligentiacus- eadem habenlur, qum nos prmdicamus.His consonant
todila. Aulcerte ostendatmihi, ubi hocverboappellen- qux leguniur apud Juslinum Martyrem Oratione
tnr et nuplm, et imperitiamconfilebor.Pro purissiino primaad Grxcos, ubi Religionis Chrisiianx libros
virginiiatis et integriiaiis honore adversus eumdem asservatos esse pronuntiat cum sacris Judxorum
Jovinianum dum snpra militaret libro jam laudato exemplaribus : nec id quidem fortuitfl, sed ex di-
Hieronymus, hoc Zacharix commale hxresiin jugu- vinx providentix consilio admirabili : Nam quoil
labat. Et expletur, inquit, illud vaticiniumZacharim, etiam nttnc apud Jttdmospietalis notlrmtibri asservan-
dttmlaxatjuxla Hebraicam veritatemdc Ecclesimvir- lur, divinmid de nobis opus esl prudenlim.Audiendus
ginibus prophetantis: Complebunlnr infantibus, ct de eodem argumenlo Tertullianus, qui aperfissime
puellis ludentibus plalex ejus. Quid enim bonum demonstral supremam fuisse in Ecclesia Christi au-
ejns esl, et quid pulcbrum ejus, nisi frumenlum elec- ctoritatem Hebrxorum voltiraiuum ad rerum ineffa-
lorum, et vinum germinans virgines. Istm sunt vir- bilium veritatem comprobandam, et elbnicis fidem
gines, eic. Vides, prudens lector, spei noslrm fidei- B faciendamde cultuChristianx religionis noslrx. Ina-
que mysteriis, cum adversus Judxos, tum adversns nium itaque deorum cultores hoc modo compellit,
hxrelicos, pnlrocinia quxsila e codicibus Hebrxo- et interpellat. Apologet. cap. 18 et 19 : Hwc et nos
rum, et Ecclesix catholicx invictissimos pugiles, risimus aliquando. De veslris fuimus : fittnt, non na-
uhi quxstio est de fide nativitatis Christi, Yerbique scuntur Christiani. Quos diximtis prwdicatores, pro-
xterna generatione, ad Hebraicam semper provo- pltelmde officioprmfandivocanlnr. Voceseorum, ilem-
casse veritatem. Quod ulique incassum ivisset, nisi que virlules, quas ad fidem divinitalis edebant, in the-
constansac perpetua fuissel habita apud omnes an- sauris lilterarum manenl, nec isle nunc latent... Ilodie
cloritas Ilehrxorum voluminum. Merito proindeaie- apud Serapeum, Ptolommi bibliothecmcuin ipsis IIe-
balllieronymiis epist. 74, ad Marcellam -.Jainpridem braicis litteris exhibenlur. Sed el Judmi palam lecti-
cum voluminibus Hebrmorumeditionem Aquilmcon- tant. Vectigalisliberlas vutgoaditur sabbatis omnibus.
fero, ne quid fortitan propter odium Chritii synagoga Qui audierit, invenietDeutn : qui autem studueril in-
mulaverit, el ut amicmmenti fatear, quw ad nostram telligere, cogetur et credcre.Primam inslrumentisisiis
fidem perlineantroborandam, plnra reperio. Suspica- auctoritalemsumtnaantiquitas vindicat... deos vestros,
batur vir snnctus Aquilam subdola interprelatione ipsa lempla, el oracula, et sacra, unius interim pro-
nonniliil mutasse de Scripturis sanclis, dumque <] phetw scriniumsmculisvincit, in quo videlur thesaurus
editionem ejus cum fonte Hebrxo contendil, plura collocatustolius Judaici sacramenti, et inde eliam no-
reperit Hebraica veritate ad comprohationem no- stri. De Hebrxis voluminibus loculum fuisse Ter-
slrx fidei. Quare alibipudebat tantum doclorem con- luliianuni hoc Apologeticiloco, nemo prudens acso-
lentionis uoslrorum sciolorum, qui Hebraicam ve- brius inficiabitur. Si qui eruni tantis cervicibus, qui
ritatem, id est, suam ex Hebrxo translationem ar- audcant ad suos sensus contorquere tam apertum
guebant. Jttdmi, inquit, conlra se legttni, et quid pro antiquissimi scriploris lestimonium, facile ex ipso
se sit, nescilEcclesia. texlu, ordineque sennonis eorum pervicaciam re-
Pro Ecclesia maxime erat quod in prophetarum vincere poterunt, qui conlroversias scribunt, vel
voluminibus Hebrxis legebalur : iitque inconcussum dispulationes prolixas instiluunt. Nosxquis lectori-
liaberct fides Christiana apud ipsos inimicos testi- bus, non litigiosis, hxc scripisse contenli, ad alias
monium. Judxorum gentem Deus per lerras dis- pergemus probationes.
pergi voluit cum instrumenlis divinarum Scriptura- Summam ex alio capite auctoritalem deducimus
rum, quibus nostrx religionis sacramenta non con- Hebrxorum voluminum. Nam secundum sanctorum
ficla, scd a vcro Deo promissa, alque completa de- Patrumcelebratissimi Hilarius et Ambrosius exem-
monslranliir. Hinc sanctus Augusiinus de Civitate I ) plaribus secundum Ilebrxnm correctis el eniendatis
Dei lib. xvm, cap. 46. Nobis quidem, inquit, itlm semper adhxserint, ex eo nobis evidentissimum in-
sufficitinlprophetim,qumde nostroruminimicorumco- dicium prxbent quanta fuerit npud illos digniias He-
dicibttsproferunlur, qttosagnoscimuspropler hoc testi- brxorum codicum. Hancin sancto Hilario veneralio-
monium, qnod nobisinvili perhibenl, eosdemcodices nem erga fontera Hebrxum observat Petrus noster
habendoatque servando, per omnes gentes etiam ipsos Coulant, numero 19 et 20 , admonitionis in Com-
esse dispersos, quaquaversumChristi Ecclesia dilata- mentarium Psalmorum , sive in lractatus Hilarii su-
tur... quoniamsi cum illo lesiimonio Scripturarum in per Psalmos. Is tamelsi natam de mundi xtate con-
sua tanlummodoterra non ttbiqueessent, profecloEc- troversiam ingredi forte nolens, omnem a se removet
clesia, qttmubique est, eos prophetiarum, qum de suspicionem opinionis prxjudicatx in gratiam He-
Christoprmmissmsunt, testes in omnibusgentibusha- brxorum voluniinum , testisque accedii Iocuples ad
bere non posset. Idem docebat in psalmum LVI,cum declaralionem senlentix sancti Hilarii, quem nobis
diceret: Ut Judwi tamquamcapsarii nostri libros no- edidit. Sic igitur nonnulla Ioca Operum a se nuper
stros circumferrent,ut cxtm pagani non credunt, qum edilorum expendit : Quanti etiam fecerit (Hilarius)
8J AD S. HIERONYMIDlVlNAMBIBLIOTHECAMPROLEGOMENA. 81
Psalmoram librtmi apud Grmcos, secundumHetfrWOS j \ Hilario iiidubiiatatii auctoritafem xiatis atque do-
.ememlatum, initio titlera 8, pial. cxvni, testatumre- ciriux. Sed liini eo coiiseniire non possum , ubi
liquit : ubi a pneconceplasententin, qttam Laiini codi- exiStimat [fbroruiit sacrorum Canonem recensitum
ces confirmabant, ae nonnulli Grwci, ob ttnctmillius fuisse iib Hilnriojuxla Hebrmos, non juxta usum Ec-
aitcloritatem discedit. In ejusdem tibri emendatione, ctesim suis lenipOribus receplum. Quippe usque ad
ul in iotius psalmi cxvm explunntiouey consensil Am- xiaieih hujus sancti Doctoris unus fuit usus Judxo-
broshts in eumdem locunt. Uiriusque verba ad illud rum ac Cliristiauoriiin in ScriptUriScanonicis reci-
Luciani martytis opits commodereferes, de quoEuthy- piemlis : ita ul non plures in Canonem veleris Te-
mius lestatur : omnibus editionibus visis , el cinn stamenti adniiilereniur ab Ecclesiis Christi, qnam
Hehraica veritale diligentissime collatis , propriam viginti dtvo, qui in Judxoruln CaiionC habebanlur.
ediiionem, niliil maucum,nihil Ifahentem SHperfluum Testes huic asseriioni sUnt MeHtonis SafdicenSis
Cliristianis tradidit, etc. Catalogus apud Eusebiuni libro iv Hi-jlOrTxEecle-
Ille cum ex hoc loco , quo librum secundum He- siasiicx, capite 26; Orrgenes homilia 7 th Josue,
brxos emendatumlanti dncit, tum ex attero, quo Grw- commentario in psalmum i, et npud eUmdem Euse^
cis codicibus, quia ex Hebrxo fonte proximi suni, biuni libro vui, capite25; Laodiceme synodi canon
iiliqnaiiio phts qttam Latinis auctoritatis esseinnttit , B 60 ; Syuopsis vulgo Athanasii Alexandrini dicta , et
sua.it de Hebrmo lextu senlenliam manifestam fecil. ejusdem Epislola festiva ; Cyrillus Jerosolymitanus
Neqtte vero lexlus Itujus sincerilatem arguil, sed tan-- Cateehesi 4 ; Gregorius Nuzianzenus Carmine de li-
tum ab ejtts nmbiguitate sibi cavendummonet. Immo bris Autheiiiicis; Ampbiloeliiiis ad Seleucum de
si rexba illitts in psat. n, num. 3 , atSequimur, libri iisdem Seripluris , ei alii bene multi, quds bic non
Hcbrmi simul cum iis , quos Septuaginta translatores recenseo. Latinorulnvero duo in primis, llicronyiiius
edidcrani, vosl resurreclionemDominicollati sunt, et el Rufiiius Aquileieiisis , qui diserte testati sunt li-
cum fideliter coitstantes comperti esseh'1,utriusqtie in- bms Sapienlim, Ecclcsiastici, Judith, Tobiw, et Ma-
dissolubilis constiiutri est privilegie doctrinx et xta- chabmorum, legi quidem consiielos esse in Ecclesia
tis auctoriias. Certecum ibidem fatetur, Hebrmit non ad xdificalioneiD pfcbis : nofilamen inler caiionicas
necessarias fuisse Seniorum Septuaginta translationes, Scripturks fuisse adhue adhiissos. Consule lliero-
cumque numero i Paulo Hebrwo apud HebrmosHe- nylni prxfaiionem in llbrns Salouiofiils,et Symbolum
brmo textu uti licuisse ostendil, aperte iniicat, sese supra dicti Rulini. Prxterea Colligi pntesl ex ipsis
liunc corruptum nequaquam suspicari. Tantuin nbest Hil irii verbis librorum divliiorunt CanOnem recen-
nl depravalos putarel Hitarius codices Hehrxorum; sentis, de usu in Ecclesia recepto eum fuisse locu-
q.iin poliiis indissolubilemeis cohstituil auc(orifa(e»t, C ium. Nani cum addat, post receiisitOs viginti duos
cuin docet libros illos diligeuii et religiosa eustodia JibioS, QuibusdaiHautemvisu.n esl, additis Tobia el
fuisse servatos , posi passionenr et resurreciionern Juditli, viginti qualuor librossecundumnumerttmGrm-
Chrisii cnllatos cmn versione LXX interpr. tum , ac carunilitterarumconnUmerare,etc; perspicue ostendil
usii qnoiidianocelebiatos , Hebntos intcr et aposto- Chiistianos in bac enutueiaiione esse intelligendos :
lum P.Ytilum.Insignerri adeo locum haud iiltegnun qilis enim inier Ciicumcisos, lihrum Judiih, vel To-
recitasse vix milii concederenl leclores studiosi : bix in saiictaiiiin ScripturarUin CanonCin fertur
quare lotum affeiOj prout editus est a nosiro Cou- admisisse? Clirisiiaui igilur eiaul, ei qui iigiiui duiis
lanl : Horum igiinr translationes Hebrmistum lingtia tanitim libros canonicns suscipiebant, et ijui viginii
tantum sua utentibusnon eratit necessariw.lpsis ta qualuor connumerabant secundum iiuifieruni Grx-
men omnibusdiligenti et religiosa cuttodia observalis, cartini litterarum. IIx rallones taiiti niomenti ac
quibut postea quam Dominuslegem otnncmtacramento ponderis mihi videntur, ut reccdere me compulerint
el corporalionit sum et passionit, et resurrectionh im- a superiori sodalis nostri sentenlia, quaniumvis ejus
pleverat, cum his tibris , qitos regi iidem transtntoret iu aliis sludium probem. Vcrum inter amicos etiam
ediderant, collalis , et fidetiter consonantibuscomper- et fraires nihil officil hxc opinionum diversitas.
tis , indissolubilisconstituta esl privilegio doclrinw et D Quantademum fueril ailcioritas Hebrxorum codi-
wtatis aucioritas : Reatus ergo aposlolus Paulus, se- cuin apud Hieroiiymum, Augusiinum, Cassiodoruin,
cundum professionem stiam Hcbrmus ex Hebrmis, Euclierinm Lugdiinensem , et cxteros posteriores
etiamsecttndumHcbraicam cognitionemet fidem psul- Latinx lingiiX homines, supcrlliium esset hic aniio-
tnum hunc primum esse dixit, translalorum dislih- lasse : quia nemiiieni virorum studiosorum novi, qui
ciione non usus : cui maximum hoc prwdicandi ad nbit filealur, prxdiclos Paires veritati Ilebraicx pri-
Synagogwpriniipes sludium erat, ttl Domitiumno- inas partes Seinper tribuisse in auctoritate divinti-
slrum Jesunt Chtlttum Dei Filiuni, naium, passum , rum vOluininmn.El liisi me fallalopinio , salis su-
resurgentem, regnare in wiernum ex ioctriha legis perque res ipsa demonstrata est in opusculis nostris,
ostenderelt Tenttit itdque hunc modum; ut HebrWus qiia; Iiuper edidi in defensioilem Vulgaix Latinx ,
ipse et Hebrmisprmditans, Hebrmdrumcohstietudiiie ae ilehraicx veritatis. Huc non timemus aniandare
uteretur. Bene monet supra dictus nosier editor Hi- quo=ciimqiifedelectat simplicis ac pUric veriiaiis
larii, verba isthxe iractatus in li psallftum maxinie aspectus, non mendacioruih fttcata facies, sermonis-
favere Ihlbraicrjilexiui, illique concessam essc ab qiie lehocinium. Prseierea crAisiiliveliin quacsupe-
85 PROLEGOMENONIII. DE CANONEHEBRAI&E VERITATIS. 86
riusa nobis explicalaleguniur prolegomenosecundo, A viimahharonim. Priores sunt qualuor, qui librorum
nuin. 4 et 5. Quoniam in illis apertissima cst aucto- Josue, Judicum, Samuelis, et Malachim, id est, Re-
ritas, qua gaudebant apud Gregorium Magnum , ac gum, litulo prxnoiantur. Posteriores aulem pro-
in Gallicanis Ecclesiis, sacri Hebrxi codices. At phetx quatuor itidemvolumina constiluunt, l Isaias,
prxsenli quxsliuuculx fmem facienles, lectorem n Jeremias, III Ezechiel, IV Duodecim Minores una
studiosum monemus , texlum Hebraicuin conceptis simul. Octo igitur habet libros secunda classis in
verbis apellatum fuisse veritatem Hebraicam, tam ab Canone Hebraicx verilatis. Ita lamen ut volumen
auctorihus Grxcis, quam a Lalinis Patrihus. Sic Ruth unico volumine complexum sit cum Judicum li-
Origenes loco supra citato, Procopius simililer, et bro, qui apud Hxbrxos D'lDSur, Sophlim, vel juxla
Eulhymius prxfalione in Psalmos. Iuter Latinos au- Origenem Zoifexlp.,Sophelim, diclum est.
tem Hieronynms ubique arcem tenet veritatis He- Tertius ac ultimusordoffagiographa possidet, qux
braicm : Augustinus lib. xvm de Civit. Dei, cap. 44, ab Hebrxis Qiavo Kethuvim ruincupantur, idest,
et Quxslionibus in Heptateuchuin , de quibus antea Scripta; non quidem vulgaria, sed sancta et rVTO
dictum est; Beda, Albinus, Joseph abbas ejus disci- tjnpn, bervahh haccodesch,per Spiritum sanclum lil-
pulus, Rahanus Maurus, Agobardus, Claudius Tau- teris consignaia, hoc est, per iinmediaium afflatum
rinensis , Stephanus Civerciensis , el alii innumeri B sancti Spiritus. Consule Maimonidemin More Nevo-
his recentiores. chim parte n, cap. 45. Hagiographa autem novem
IV. Facilis est ac expeditn parlium singularum numerantur, Job, Psalmi, Proverbia, Ecclesiastes,
Canonis exposilio : quia tres nrdines quibus conslat, Canlicttm canlicorum, Daniel, Paratipomena, Ezras,
distincte el explicale ab Hicrunymo descripli sunt in et Esther. Apud Origenem liber Psalmorum inscribi-
prologo Galeato Scriptiirarum, quem prxmisit qua- tur trifep 6t\Xt.u.,Sepher thillim, et Proverbia prx-
tuor Regum libris , ad quorum etiam frontem a no- nolantur titulo p.to-\a6,Misloth. Quod ideo annota-
bis editus est. Ne actuni tamen hic agere videamur, mus, ne nos prxtereat varians horiim nominum
nonnulla de eoderaCanone disscremus, qux uondum lectio apud veteres ; nam aliter leguntur apud Hiero-
dispulalionibus vemilaia sunt, neque in nolis, neque nymum.nempeSepAarlaltim, et Masaloth, velMaslolh.
in prolegonienis nosiris. In ires itaque partes omnis Cxtera videsis in seholiis ad prologum Galeatum.
Scriptura a Judxis divisn est, in Legem, in Prophe- Hujus divisionis Scripturx sacrx in tres parles
tas, et in Hagiographa. Prima classis , sive primus principaliores meminit Salvator noster Chrislus Do-
ordo , qui min Thora , id esl, Lex ah eis dicitur, minus Luc. xxiv, 44 : Quoniam necesseest, inquit,
quinque libros Mosis coniinet, Genesim scilicet, impleri omnia, quw scripta sunt in Lege Moysi, et
Exodum, Lerilicum, Numeros el Deuteronomiwn.Hi <1 Prophetis, et Psalmis de me. Ubi Psalmi ponuntur
omnes a principiis suis nomina sortiuntur apud Ju- pro omnibus hagiograpbis, quibus constituta esl ler-
dxos, ita ut Genesis vocetur Rresith, quia primum tia classis librorum Canonis. lu Psalmis namque ma-
liujus libri vocabulum in texlu Hebraico est n'ttfNna- jor pars proplieiiarum, ac manifestiora de Christo
Reresith,quod significat, In principio. Similiter Exo- oracula prxnuniia leguntur : ideo volumen Psalmo-
dum vocant Elle-smoth , sive OusUso-ftwO, Velle- rum iiominavilCbristus tamquam nobiliorem partem
smoth, ut leglt Origenes coinmentario in psalmum I. in ordine Hagiographorum. Alibi apud eumdem Lu-
Nam primx voces in libro Exodi istx sunt nbnl cant xvi, 16, duas tantum partes norninavit, dicens :
mottf, Vellesmoth,quod interpretaiur, El hwc no- Lex et Prophetm usque ad Joannem. Sicut ergo Psal-
mina , vel Hmcsunt nomina. Levilicus dicilur, Vaji- mos hoc loco prxtermissos conspicimus : ita niliil
cra; apud Origencm, OuiY.pa,Vikra ; apud Hierony- niirum sit, quod de serie Hagiographorum inemine-
mum, Vajecra ; in Hebrxo scriptum est jopil. Id rit Christus unico lanlum hujus ordinis volumine ap-
vero signilicat, Et vocavit.Quartus Mosi liber, quem pellato. Notandum vero per synecdochen partem in-
Numeros vocamus, incipit ab hoc verbo -QTl, Va- tegram Scriplurx alibi positam esse pro uno libro
jedabber, et eodem modo vocalur ab Hebrxis. Nam ejusdeni partis ; ut Joannis vi, 45, dicilur : Est
quod Origenes noiavii in psalm. i, de volumine J) scriplum in Prophetis, cum tamen testiraonium il-
Nuinerorum, non primam vocem spectat, sed potius lud a Joanne recitatum in uno Isaix volumine, cap.
argiimenlum in eo pertractaium , ut diximus in no- LIV, 13 , scriptum reperiatur. Sed dicendo, in
tis ad prologum Galeatuui, col. 318. Qiiinlus deni- Prophetis, sec.undam classem librorum Canonis in-
que Legis Mosaicx liber diclus cst Etle addabarim , telligit evangelista : neinpe partem illam, qux Pro-
vel ex Origene "Ellt aSSeSapip.,Helle haddebarim; phetas contiuet. Idem occurrit Actor. xni, 40 -.Videte
in Hehrxo enim istud habet initium , D'nxr>lrha , ergo ne superveniatvobisquod dictum est in Prophetis.
Elte haddebarim, id esl, Hwc sunt verba. Hxc est Nam locusibi citalus desumplus est e capite prinio,
priina pars Canonis Hebraicx veritatis, qua Penta- vers. 5, Habacuci, non ex omnibus prophetis.Verum
teucho Mosisconstituitur. in Prophetis dixil, quia attenlus erat in eam partem
Secunda Pars, sive secundus ordo librorum Ca- Scripturx, qux omnes libros propheticos comple-
nonis compleciiluromnesprophetas, Priores scilicct, ctitur, vocaturque ordo Propheturum. Nihil de Jose-
et Posteriores, uti vocanlur a Judxis, DW;j phoJudxorum vernaculo Scriptore, vel ex Coirt-
QUTCttn,Neviiin rischonim, et Q^TViNDW23, Ne- mentariis Masorelbicis hic amplius adjiciemus ad
87 AD S. HIERONYMIDIVlNAMBIBLIOTIIECAMPROLEGOMENA. 88
probandani anliquam illam diversionem Scriplura- /^. Unde et nos anle annos plurimot cumverieremusDa-
rum in tres parles prxcipuas: sufficere enim credi- nielem, has visiones obelo prmnotavimus,significantes
mus ea adduxissc, qux auctoritalem habent a Cbri- eas non haberiin Hebraico. El miror quosdamp.ep.^11-
slo et ab apostolis. Qui plura de hoc argttmenlopo- /iot pvi, indignari mihi, quasi cgodccurtaverimlibrum,
poscit, adeat Buxtorfios,Bonfrerum, et multos alios etc. Ergo nunc cum Amasio suo Rufinum probcnt
commentatores, qui prxludia isagogicascriptilarunt quidem iiep.^ip.otpoi,abscissam et posthabitam esse
ad sacrorum Bibliorum inlelligentiam. historiam Susannx ab Ilicronymo, ideoque illi malo
V. Odium , quo Rufinus Hieronymum proseculus Ecclesiam Christi succurrisse, quaudo Vulgaiam La-
est, persuasii aliqtiando illi calumniatori partes non- tinam utcndam tradidit fidelibus. Apud pios vero
nullas Scripturx e volumine Danielis abscissas esse ac bene eruditos illud observaium velim, hymnum
et abjectas a sancto Doctore. Sic enim criminatur trium puerorum , historiam Susannx, et alteram
invecl. u in Hieronymum : Omnis illa hisloria de Belis draconis , sumptara fuisse non ex LXX in-
Susanna, qum castitatis exemplum prmbebalecclesiis terpretibus ( qui recio judicio Ecclesix rcpudiati
Dei, ab isto abscissa esl et abjecla, atque potthabita. sunt in loto Danielisvolumine), sed exTheodoiione,
De cantico Hebrxorum puerorum in camino ignis licet Ebionila et Semijudxo, quia hujus translalio
ardentis, similes habel querimonias : Trium puero- '.B veriuii consona reperta est, cum illa qux circumre-
rum hymnus, qui maxime dicbussolemnibttsin Eccle- rebalur nomine LXX Translatorum, mullura a veri-
sia Dei cantatnr, abislo e loco suo penitus erasus ett. tate discordaret. Utque persuasum habeant omnes
Hanc Rufini impcritam reprehensionem non solum Ecclesiam calholicam per omnia adhxrerc Ilicro-
imitatus estscriplornuperus; sed,calumniamcalum- nymo in Latina Danielis edilione, conferat qui vo-
niis cumulans, ausus fuit asserere EcclesiamChristi Iuerit, apud Carum Thcologum, variantes lectiones
castigasse Hieronymianamversionem,et easDanielis cantici Azarix a versu 26 ad versum 45, ubi mulia
parles resliiuisse in Canonc , quas sensu Judaico deprehendet diversa in editione veteri, ab iis qnx
el Rabbinico spiritu Hieronymus absciderat. Illis legunlur in Vulgala.ac in Canone Hebraicx veriiatis,
ergo ac similibus conviciis id repnnitS. interpres: a nobisedito. Prxterea inserlx intratexlus Daniciis
Quod aulem rcfero, quid adversum Sutannw hislo- annolaiiunculx Hieronymi manifestissimum prxbent
riam, el hymnum trium ptierorum, et Relis draconis argumentum, Ecclesiam Romanamnon aliam sequi
fabulas, qum in volumineHebraico non habenlur, He- versionem in libro Danielis, quam illam Hierony-
brwi soleant dicere : qui me criminalur , stullutn se mianam tum ex Hebrxo, tum ex Theodoiione ex-
sycophanlamprobal. Non enim quid ipse senlirem,sed pressam.
qttid illi cOntranos dicere soleant, explicavi.Et infra : G Nunc signa obelorum quibns omnes illas paries
Qumsote, amice dttlcissime,qui tam curiosus es, ut deulerocanonicas prxnotavit Hieronymus, diligen-
eliam somnia mea noveris,omniaqtte,quw per lot an- ler consideranda sunt in Danielis volumine. Nam
nos absqnemetu fulttrmscripsi calumnim, in accusa- primo sciendum, illa signa per scriptorum negligen-
tionem vocas, ut rcspondeas, quomodoeorum prwfa- liam e pluribus mss. libris esse subtracta. Qux no-
tiones tibrorum nescias, quot accusas? Qum qtiodam tariorum incuria vetus adeo cst, ut illam bis ierve
vaiicinio fnturm calumniw responderunt , implenles conqucralur Hieronymus epist. 135 : Quwsigna, in-
proverbium: Prius antidotum, quam venenum. Cerlc quit, dum per scriptorum negligentiam a plerisqtte
ex ipsa prxfatione in Danielem de Hebrxo Laline quasi superflttareiinquttnlur, magnus in legendo error
conversum, manifeste patel Rufinum ejusque hodier- exoriiur. Supersunt tamen aliquot codices, qui obe-
nos gregales non legisse prologos libroriim.quos in los relinent prxnotatos tam in prioribus additamcn-
condeninationein vncant. Nonne ibi contestaiur Hie- lis Danielis, quam in appendicibus Esiheris. Mauu-
ronyraus paries illas, qnx in Hebrxo non inveniun- scriptus Regius Bibliorum sacrorum, vulgo dictus
tur,a se fuisse subjectas cum signis ohelorum? Hmc codex S. Mauri, noiatus num. 3561 et ccxxn.rcti-
idcirco refero, inquit, ut difficultatemvobisDanielis nel diligenter omnia isthxc signa obelorum ad llym-
ostenderem,qui apud Hebrwosnec Susannw habet hi- D num irium puerorum in Danielis volumine. Simili-
storiam, nec hymnumtrium ptterorum, necRelis dra- ter splendidissimum excmplar Colbertinx biblio-
conis [abulat, quatnot, qnia in lotoorbe dispertwsunl, tbccx num. I, quod Carolo Calvo donarunt olim
vero anteposiloetisquejugulanle, subjecimus, ne vide- Mnnachi S. Mnrlini Turonensis, habet prxnotalas
remur aptid imperitos magnamparlem voluminisde- illas virgulas eodem Danielis loco, et hoc quidem ad
truncasse. Hieronymoigitur aniinum Judaicum quis- caput omnium Iinearum. Non sic Exemplaria Cano-
quis impingit, stulluin se probnt sycophantam, ul- nis Hebraicx veritaiis, ubi librariorum et notario-
pole qui nescial S. Doctorem in sua DanielisLatina rum inciiria hujusmodi signa prxtermissa suni. Ex-
conversione, et hymno trium puerorum, et historix cipiendum tameii Regium exemplar, notaium 5E64,
Susannx proprium tribuisse locum, nihilque de illis quod non omnia obelorum signa prorsus ahjecit,
partibus delruncasse, nec quidem Commentariis in quatuor enim, vel quinque habet adscripla in capiie,
Danielem. Audiant quapropler obtreciatores illi do- medio, ct fine columnarum, sub quibus conipre-
ctissimum virum in causam suam eleganter descen- hendi voluil lineas singulas harum partium Danielis.
denlem procemiojam Iaudatorura Commeniariorum: Quod spectai historiam Susannx, et Belis, miiliim
89 PROLEGOMENONIII. DE CANONEHEBRAlCiE VERITATIS. 90
usquein prxsens codicem ms. invenirepotui, in quo A Hieronymum, confodiendas esse hujusmodi parlcs ,
signa obelorum non fuerint omissa, quamvislliero- qux absunt in Hebrxis exemplaribus.
nymus expresse testatus sit, has visionesobelis prm- De ohelorum denique signis, illud eliam lectorem
nolatas esse, ut lectoris admoneretur intenlio, eas in monemus, diversa esse signa islhxc in libris Saniue-
Hebraiconon haberi.Quare visionesdictx sint avele- lis, et Salomonis Proverhiis, ad margines horum li-
ribus scriplorihus illse sectiones,qux apud nos hodie brorum a nobis posita, ab illis Hieronymianis, de
Capita nominnnttir, commodius infra declaratur. quibus hucusque diximus. Nostra enim signa obelo-
Notandum est secnndo inxqualem esse obelorum rum non significant additilium quid aut superfluum
formam non in diversis solum , sed in iisdem etiam exstare in texlu , quem edidimus in librisRegum et
mss. codicibus. Sic laudatus supra manuscriptusCol- Proverbiorum; sed studiosis quibusque indicant
beninus signa hxc in toto Hieronymi Psalterio scri- Vulgatam Latinam his locis aliquid redundans, et a
pta relinet cum duohus punclis , uno superiori, et LXX interpretibus mutuatum habere, quod nec in
inferiori altero, ad istum modum *- in additamen- pura Hieronymi versione, nec in fonte llebraico le-
lis autem Danielis et Esther, eamdem reprxsentat gaiur. Usum itaqucobelorum nostrorum nullus pro-
virgulam — , transversam, scd absque ullo punclo. miscue accipiat, pulans eumdem esse cum illo quem
Regius quoque num. 5501 in Danielis llymnoobelum B habent in translalione Danielisel Estheris apud Hie-
habet punctis omalum -T-at in fine Estheris solam ronymnm , quia noslri obeli quosdam versus absen-
exhibet virgulamjacentem — sine punclorum comi- tes indicant, alii veru sententias prxsentes Scriptu-
latu , quod imitatur Corbeiensis ms. codex num. 1. rx, quasi veru anteposito jugulatas docent, et com-
Cxteri San-Germanenses nostri et Memmianus Ca- monefaciunt.
non partes Estheris ultimas obelis prxnotant cum VI. Non parvam in hoc prxscnti articulo qtixslio-
duplici puncto supremo et infimo -t. Eadem signa neni movemus, inquirenles quisnam fuerit primus
obelorum binis punciis instruclorum visunturin edi- auctor scboliorum marginalium , qux in exemplari-
tione Origenica libri Esther, ex Arundelliana hiblio- bus Canonis Hehraicx veritatis posita reperimus,
tbeca producti. Caveat autem prudens lector, no quanlaquc sit liujuscemodi annolationum ulililas ac
nolulam compendiariam in inss. libris usilatam con- prxstanlia. Ego quidem nihil prius mihi faciendum
fundat cum. signo obeli, propler eamdem omnino puiavi, qnam ul falear me aliquando errasse in auc-
figuram utriusque assignatam. Nam librarii el scri- lore scboliorum, quem ipsummet Hieronymun)opi-
ptores antiqui utuntur hoc charactere -r- pro verbo, nabar, nec sine aliqua similitudine veri. Sciebam ab
est, terlia persona singulari verbi substaiitivi suiu. eodem S. Doctore monitus in epistola 135 nonnum-
Unde legimus sxpius : Et -s- sensus: pro Et est sen-1j quam pro eruditione legentium annotationes additas
sus. Quis -f- in vobis: pro, Quis est in vobis. Sicque e latere conlextus : has vero temeritale , vel impe-
aliis locis innumeris , prout placuit veteribus nota- ritia librariorum in corpore fuisse posilas. Unde
riis, qui ab annis seplingenlis plus minus libros ex- docta scholia marginalia veritati Hcbraicx consona,
scribere curarunt. in sacrum textum Scripturx derivala cum dcpre-
Cxterum obelorum signa in additamentis Danie- bendissem, facile mihi statim persuadebam idem
lis el Esther non poluerunt proprias ubique sedes in pluribus evenissc, quod ipse epistola jam laudala
habere in hac prxsenti editione nostra: naru libra- conquerilur ad psalmumLXXIII,vers. 8, ubi ait: In
riorum hodiernorum, seu iinpressorum usus non Grwco scriplum est Y.axaizuvo-ii>p.si>, el nos ita translu-
palitur eamdcm paginarum et columnarum disposi- limus: Quiescere faciamus oinnes dics festos Dei a
turam, qux in codicibus mss. reprxsentatur. In terra. Et miror quomodoe lalere annotationemnostram
inanuscriptis obeli semper prxnotaniur ad capul ver- nescio quis temerariusscribendamin corporeputavcrit,
suuin , sive singularum linearum sacri contextus, quam nos pro eruditione legenlisscripsimushoc modo:
tam in secunda paginarum columna, quam in prima, Non habet xaxan;avo-up.ev,ut quidam putant; sed
mediuni enim spalium relinquunt sufficiens inter Y.axaxa\>ao>p.ev , id est, incendamus; et iterum eodem
columnas, inquo spatio conlinuc describunt obelos. 1) loco : Unde si quid pro sludio e lalere additum esl,
Contra in ediiis libris nihil esi intermedium , nisi non debet poni in corpore, ne priorem translationem
majusculx litierx ad distinctionem culiimnarum , pro scribenlium volunlate cnnturbet. Prxlerea aliud
vel partium contextus. Nec quid aliud in medio po- exemplum ejusdem temerilatis librariorum , nisi po-
situin hodiernx lypographix leges paterentur, prx- tius imperitix fueril, animadverli in epistola 142 ,
ter jam dictas litteras, aut lineam pendenlem a ad Damasum papam : nam in uno Colberlino auii-
summo usque ad imum paginx versum. Ideo neces- quissimo codicc Epistolarum S. Hieronymi, e latere
silate compulsi, ne novam induceremus disposilio- additara inveni annotationem quamdam mnrginnlcm
nem apud typographos, satius esse duximus, obelo- qux in alio codice monasterii San-Cygiranni in cor-
rum signa in margine exteriori semper ascribere, pore posila legitur. Monebat Hieronymuspontificcm
ei in prima quidem columna ad captit singularum Romanum dc noraine ineffabili Dei, et apud He-
linearum Scripturx, in posteriori autem columna ad brxos (nVT), tetragrammato; sicque rem observabat,
finem Jinearum; ita tamen ut cujusque obeli cuspis Dominus quoqueipse hic qualuor litterarum cst, qitod
in scripluram sit conversa, qua significatur apud proprie in Deo ponitur JOD,HE, JOD,KK, id esl, dua-
91 AD S. HIERONYMIDIVINAMBIBLIOTHECAMPROLEGOMENA. 92
bus JA, qumduplicata ineffabile itlud el gloriosum Dei A hova , sed Jao: quam lectionemgermanam esse, in-
nomenefficiunt. At errorem Grxcorum , qui nnmen quit, nullus dubito. Imperila temeritas pro antiqua
illud quatuor litieraniin , rflT, legebant, nlni, Pipi, reposuit recentem, h. e. pro vera corruptam. De eo-
imilatus in contextu epistolx Hieronymus, slalim dem nomine tetragrammato niiT, Jehova, Jaho,
sese, et eum redarguit addens e laterc bancanno- vel Jao, consule laudati jam Drusii Disputationem.
tationem : Pro secundoJODmelius VAVtegitur ut sit Caveas antem vclim iucpiissimain lectionem ejus-
JAO.Hoc igitur scholion marginale suo loco retinet dem noininis gloriosissimi, qux hoc modo scribitur
Colberiinus codex niinulissinio scriptus characterc, Procopii GazeiCoinmenlariis in Exod. vi: Prmterea
ponitque signum emrndalionis post ista , id est, dua- majorem his nacius es rnei notitiam, dum tibi demon-
bus JA. San-Cygiranni autem ms. locnm cilatum cuin stravi nomenmeumletragrammalum, reliquisnou effa-
annotalione confundit hoc modo : Dominus quoque bile nisi solis sacerdolibus, quod inscribebatur aurew
ipse hic qualuor liiterarum est, quod proprie in Deo initrm. Hw autem , ex quibus illud nomen conflatur,
ponilitr, JOD, HE, JOD, IIE. Pro secundo JODmelius sunt itlm quatuor liiterm: jod , aleph, fau , thet. Hoc
VAVlegitur, ut sit JAO;id est duabus JA, quw dupii- ttomen significat Dei vitam perennemel mlernitatem.
catu inejfubile illud et gloriosum Dei nometiefficiunl. Lingux Hebraicx impcrilissimus fuit quiquis banc
Quornm verbOruin nullus est sensus propter anno- B1lectionem nominis quatuor lilterarum , rcSV, quod
laliniicm in corpore positam librarii nescio cujus dicilur ineffabile, iia depravalum exhibuit, ut dice-
lemerilate. Si cui taraen hxc incesserh opinio , er- ret secundam litleram esse aleph , et quartam esse
rorem quidem lectionis in iioiniiie Dei mT, Jehova, thet: ciun utraquc sitn He, vel apud eus , qui mi-
sive Adonai, ab Hieronymo manasse; castigationem nimam Hebraicorum elemeiilorum notiiiam conse-
vero eidem errori ah alio scriptore fuisse adhibitam, culi sunl. Sed jam redeamus unde divertimus.
memineril idem iiouien cum lilteris suis optime ex- Auciorem scholioruni Canonis pro ipso Hieronymo
pressum esse epistola 136 ilieronymi ad Marcellam: habebam in annoialionibus prodromi, pag. 83, et in
Nonum , inquit, nomen Dei, xexpa-jpap.p.axr>v , quod noiis eliam bujus divinx Bibliolbecx, col. 160et 164,
idestineffabile, putaverunt, quodhis lilte- cujus erroris causa nunc niibi est temeritas veterum
itveYjfi>vrtxov,
ris scribitur, JOD, HE, VAV,HE, quod qttidam non in- liliraiioium , qui plures ejusdem suicti docioris no-
telligenles propter elententorum similitudinem, cum tatiiinculas, e lalere ab eodeiii additas , in corpore
in Grmcislibris repererinl, pipi legere consueverunl. contexius apponcre non dubiiarunt. Quod cum in
Vides non ignorasse Hicronyimun nomen Dei tetra- scholiis jara dictis laclit iinm quoqtie vidissem; facile
grainmalon coiiiposiiuin esse cx jod el Vaucum du- crat ut crederem eadem scholia ab Hieronymo fuisse
plici he ; non ex duabus Ja , tit supra dicehal, id C! profectn , idque niaxime quod ab homine lingux He-
est, duplici jod, et ex duplici he. De lectione siniili- braicx peritissimo fuerint addita e latere transla-
ter, Jao, nihil dubitaveris ipsam esse Hieronymla- tionum sancti Hieronymi. Deinde par aliquot in locis
nam : nam in propheturum commeniariis nomcn te- erudifm, ac idem oninino siyius iinuin aucloreni
tragrammaton, rfflV, aliquando legcbat Jao (si bene suadebant: ex uno uam(|ue et eodem calamoexarata
tamen memini ejus quod temporc sun neglcxi anno- credunliir qux formam litterarum ubit;ue xqualem
tare in schedulis meis). Commentario quoqiie in servant.Verum qiiamcumquehabeam in erroreexcu-
Psalmos , quem eidem llieronymo viri docii aCcep- satinneiii, crror tamen esl, qui modo castigandus
tum referuni, sic de iioinine Dci scriptum legimus mihi venit hispotissimum consequeniibus argu-
psalm. vin, Domine, Dominusnosler. Prius nomen nieutis.
Domini apud Hebrmosqualuor lilterdtum est, IOD,HE, Divereumessescholiasten Canonis Hebraicx veri-
VAV,HE, quod proprie Dci vocabulumtonat el legi latis a sanclo Hieronymo omnes docli fatebuntur,
potesl JAHO: et Hebrmi, arreton , id est, inejfabile ubi priinuin exploratum ipsis erit, uuuni eurndem-
opinanlur. Secundum vero ADONAI omntum commune que liabore auciorem schulia Canonis ei Quxstiones
est: quodsmpe et i« hominibusponilufi llunc locum Hebraicas in Regum ac Paralipomenon iibros, qux
attulit ex quatuor aniiquissimis mss. codicihus rao-1 ) inter opera llieronymianaediix sunt ab Erasnio ac
nasterii nostri Corbeiensis duobus mini. 133 el 136, Mariano Viclorio. Nam cum sit oninino manifestum
uno Cluniacensi et allero Sorbonico. Onmes isli scri- cx Rabano Mauro, alium esse ac plane divcrsuni
bunl verbuin Grxcum appnxovcum Laiinis charac- scriplorem Quxstionum seu Traditionum in Reguni
leribus , id est, arreton , quod significat inelfubite. libros, ah ipso l|ieronymo qui Traditinnes Hebrai-
Prxterea non icgunl corriipte cum ediiis nomen cas iu Genesim nobis edidit: consectaria eril horum
illud mT, Jehova; sed Jaho , juxta consuetudiuem scriplorum, id est, Ilieronyniietscholiasiis anonyuii
Amiquorum, sive potius Jao , sine aspiratione in diversiias; siquidem ostenderimus ipsnm esse scho-
medio , ut sil 'i«w Gra>curuinapud Diodorum lib. l liasteiiGanonis, qui etTradiiionesHebraicas scribe-
Biblioth. Histor., napa Ss 'lovSaiot; Mwrriv xbvxoi; bat in Regum volumina. Ad id vcro probaudum sola
eizmalovp.evov ®ebv, apttd Judmos Moses Deum, qui nobis insiituendaesl comparaiioscboliorum cum me-
Jao dicilur, elc. llinc videas Drusium cap. 21 , de inoratisQuxsl.Hebraicis'. quia ulrobiqueunaesiscri-
liomiue Jehova merito ohservasse : In edilione Fro- ptoriseruditio, eaedemphrases, etipsissima verba in
bcniuna , quai in omnes purtes melior est, legi nonJc- observatiuiiibus, quasuiiquebaud imuierhocrcdere-
95 1'ROLEGOMfc.NON III. DE CANONEHEBRAlOfE VERITATIS. 9i
rnus, vel de Quxsiionibus Hebraieis transisse ad j buntur poiius maximum Scripturarum inierpretem
margines exemplarium Canonis, aut de marginibus nostrum ; qui pro septem, Lalina proprielate pluri-
illis in libros Quxstionum Hebraicaruin fuisse deri- mos reddidit. Seplenarius enim numerus, inquit Pro-
vatas. Nisi buic opinioni nonnihil contraria esset copius Gazxusin hunc locuin, midtitudinemdenotat.
copia plurimorum schuliorum, qux nnn legunlur in Deinde quod asserat Hebrxus nosier scholiastes ha-
Traditionibus Hebraicis , qux tamen leguntur in beri in fonte, Domiitienim sunt afflicti terrm, nescio
exemplaribus Canonis Hebraicx veriiatis. Primum an Hebrxx voces istx, ynx 'psn metsuceeres, magis
igitur quod ex Hebrxo observat auctor Quxsiioimm afflictoslerrmsignificenl,quamfundamenla etcardines
seu Traditionumin librosSamuelis, variantem spec- lerrm. Quidquid sit de grammalicali significalione il-
lat leclionem lib. 1 Regum, cap. i.vers. 5. Annmau- lorum verborum, certum esl Judxos cum scholiaste,
tem dedit parlem unam tristis. In Hebrmo, inquit, ita inystica saltein cxposiiione conspirare in sensuni
legitur : Annm aulem dedit partem unam duplicein, liiernnymi. Quia si merilis buiiiilium et afflictorum
• qiiia Annamdiligebal. Non aliler legas iu scholiis miindus slal, liaud dubio cardines ilii sunl quibus lo-
Canonis, qux ponnntur e lalereejusdem versiculi lus orbis innitaiiir. Jam siinscboliaste et in auctore
eol. 326 nostrx edilionis. Consequenler ad vers. Tradiiioimm ipsissima verba requiras, coiisiilendiis
24 hujus capituli impugnat leclioneni codicum La- l libi est locus iste cap. x, vers. 25 : Locutus est au-
ftnorum, hoc est, Hieronymi translaiionein, vitio- tem Samuel ad populum legem regni. Ubi ulerque
samque conatur ostendere , iia dicens : ln Hebrmo habet, Hebrmusjudiciumregni,niliilaliudobservanles
non tribus modiis farinm, sed rnodio farinm legi- prxtersensum grammalicalem verhi l2S!i?D,misphat,
tur : quem locum apud Latinos scriptorum viiio sive mispat. ldem intclligas de Ephod lineo, infra,
constal esse depravatum. Si cnim cum vitutis tribus cap.xxn, vers. 18, etdeMaoncifi/aie.cap. xxv,vers.
tres modios farinm obtulil, contra prmceptum legis 2, sicque dc nliis plurimis, in quibus ne lalo quidem
fccit.... lnde datur intetligi qtiod Etcananon obtulerit ungue a se ipso discedit scholiasies, id esl, non dis-
tres modios farinm cum tribus vilulk, sed novem cedil ab auctore Tradiliunum Hebraicarum. Ut-
decimas,quibus,secundumHebraicammensuram,uuus que demum non ex lineamentissolumpiilcbrioribus,
efficilur Ephi. In scholiis Canonis posueiat idem au- sed ex propriis etiam nxvis vultum innotescat tibi,
ctor, h. el modio[arinw;sed qui hxc scholia descripsit scholiastcs noster, ipsissimns auclor Tradiiionum
in exemplari nostro San-Germanensi, erasil e tex- Hebraicaiuminlibros Regura el Paralipomenon, ad-
lu sacro vocem iridus , annolalionemque in corpore verte diligenier qux legunlur infra col. 3(>3, ubi
ponendam putavit, relicta litiera /i in margine, ut ex auctorem illum et scholiaslen noslrum nolis castiga»
ea lector commonefaceret llebraicum babere ; Et ( vimus, quod non probaverilinleiprelationeni lliero-
modio farinm. Ex iis aperiissime demonstratur uimni nymi lib. I Saniuelis,c.xxx, versui0ei21.Putatenim
cuindemque fnisse scriptorein scbolioruin Canonis llebrxusillescriptorvocem 1133 piggeru, Latinered-
ac Traditionum Hebraicarum in libris Regum : hunc dcndain esse, jttssi fueranl, noil lassi substiterant. In
Vero plane diveisuni esse a sancto Hieronymo, qui quo nulluni babet astipulalorem inter Hebrxos gram-
Hebr.cum rQ'N, Epha, semper interpreiatur tres mo- maticos hodiernos, neque in lexico heptaglolto
dios, tria sata, etc., uti liquel e versu 17 capiiis n liiiguarum Oiieiilalium. Unde manifestum babemus
lib. Ruth, el ex libro xiv Commentariorum in Eze- argumentum, specialem ac propriam esse illiauetori
chielem, quoruin verba inferius recitavi iii nolis no- Hehrxo significalionemquam affert tam inscholiis,
stris ad hunc Samuelis locum, col. 527. Capite se- quam in suis Qiixsiionibus Hebraicis. Idem Igitiir
cundo, libri ilem prioris Regum ad vers. 5 scbolion habendus est auctor qui scholia apposuil ad margi-
istud rnarginale, h. septefn posilum est e regioue, nes translationis llieronymianx, et qui Qiixsiiones
peperit plurimos. Adversum similiter oclavum e latere Hebraicas edidit in volumina Regum.ac Paralipome-
liortim verborum, sunl cardines terrm, ita scriptum non. Nunc inquiranius quo tempore florerel in scien-
legilur, h. Domini enim sunl afflicti terrm. Hujus- lia Scripturarum, etunde genus suum traxerit.
rnodi igitur scholia marginalia mihiine gentium J) Pauci admodum dies sunt, quod ex Rabano Mau-
omiltenda duxit auctor Tradiiionum in libros Be- ro didici auctorem Quxstionumliebraicaruminlibros
gum : unde hxc iiionuit lectorem siudiosiim : In Regumet Paralipomenonquemdam fuisse Hebrxum,
Hebrmoet in Septuaginta Iranslatione, non plurimi, qui sxculo octavo aUtnonocelebratioreratBibliorum
sed septem legunlur. Et paulo infra : In Hebrmo ita sacrorum usu ac inielligentia. An vero genere He-
habetur, Domini enim sunt afflicti terrm. Afflicios brxus luerit et ex Judxorum genie prognatus, non
terrm, Hebrmipauperes spirilu, et humilescorde inlel- satis liquel ex Rabani prxfaiiunculis : quia juxta
litjunl, super quos Dominum orbem posuisse dicunt ; niorem illorum lemporuni causa nominis in dubio
quia eorummeritis terram stare auiumanl. Non ambi- esse potest; uon enim propriis nominibus mulli vo-
go, quamplurimos reperiri, qui e talibus scholiis cabanlur, sed iugenii sxpius nominatione cinentiia
Hebrxi anonymi reprehendendam exisliment Hie- eos alii cooptabanl. Unde Joannes Mabillonius no-
rohymi translaiionein Latinam, sed si meminerint sler tomo I veterum Analectorum, pag. 370, fatetur,
hane esse regtilam boni interpretis uUStcifwra lin- Cuculum, Menalcamet Daphnin nomina esse suppo-
gux allcrius,sux lingux cxpriniai proprietJte, mira- sititia pro veris, qualia de more usurpat Alcuinus
93 AD S. HIHRONYMlDIVINAMBIBLIOTHECAMPROLEGOMENA. $6
el Theodulphus episcopus Aurclianensis, nec scire ALCommentarios Mauri, et Hebrxi traditiones inter se
potuissc quinam fuerint Menalcavel Daphnis, vel composuerit. Quis igimr fuerit scholiastes Canonis,
Cucutut : nisi quod exislimat de Cuculo, eum esse et quo tempore vixerit, certum exstat ex allatis duo-
filium illum prodigum, cujus intemperanliam et ca- bus Rabani Mauri teslimoniis. Hebrmusab eo dictus
sum plangit Alcuinus in epistolis 103 et 114. Hoc cst, in scientia Legis non mediocriler celebris, cujus
modo nomine Hebrmi appellari poterat virdoctus in commentationes ac Quxsiiones Hebraicx locum ha-
lingua Hebraica, quamvis origine Galltis esset, vel bere raeruerint inier sentcntias Hieronymi, Augu-
Germanus. Certe si nalione Judxus erat, in Chri- slini, ei aliorum doctorum nominatissimorum in
slum tamen illum credidisse manifestum nobis est Ecclesia Chrisli. Florebat autem scienlia divinarum
exverhis infra recitandis. De auclore igilur Quxs- Scripiurarum eodem tempore, quo Alctiinus, et ipse
tionum Hebraicarum.siveTraditionum in Iibros Re- Rabanus Maurus: Nam apud Maurum moderna tem-
guni ctParaliporaenon, hxc habct Rabanns Maurus pora vocantur illa tcmpora, quibus ipsc xlateni dc-
prxfatione Commcntariorum in quaiuor libros Re- gebat, ut testisest prxfatiuncula, seu epistola dedi-
gum ; Ibi enim inveniet quid Pater Augustinus,quid catoriaCommentariorum inlibrumGeneseos, ubimo-
insignis Interpres divinorum librorum Hieronymus rf<;r/iHm/empusappellatxtatemFrecu/p/ii,ndquemipse
senserint, quid papa beatus ac suavissimus doclor 1B rescribil, ac prxfalur : Magnorttm virorum conamen
Grrgorius, quidve Isidorus Hispalensis epitcoput, el antiquilus fuit, ut invicem scribendo, sua provocarent
quid Reda magitter nobilit, ac cwleri Patret, quorum studia, et exercerentingenia. Quod licet eorum exem-
longumett nominarecensere,riteinteltexerinl... Prm- plomodernotemporeageredecreveris, tamen mirandus
terea Hebrmi cujusdam modernis lemporibut in legis iti hoc es, quod convenientempertonam ad istud cona-
scientia capilulit iraditionem Hebrmorumhabere non men non qttmsieris.Modernumiiaque tempusintclligit
paucis locissimulcum nota nominis ejus inserui, non Maurus tempus ipsum, quo Commentarios scribebat
quasi iitgerensalicuiaucloritalemipsius, sedsimpticiler in Genesim, rogatns ab episcopo Freculpho : quare
potius quod scriplum reperi, ejus probationemtectoris similesphrases, qux occurruntinprxfationibus Com-
judicio derelinquo. Hunc locum oranino dcpravatum mentnriorum in Heguni ac Paralipomcnon voluminn,
restiluere volebam ad fidem raanuscriptorum codi- non alitcr intcrpretandx sunl de xtate Hebrxi, qui
rum Rabani; sed nullusid generis iiiveniiis liber est scbolia marginalia Canonis Hebraicx veritatis , ct
in nostra Bibliotheca San-Germanensi, si verum traditiones Hebraicas edidit, exeunte sxculo octavo,
estquod mihi asseveravil sodalis noster qui mnnu- aut ineunte nono. Et hxc sunt temporamoderna Ba-
menta hujusmodi sub clavi lenet, et conservat. Nc- bani Mauri, in quibus (estatur floruissc scriplorein
que tamen insupcrabilis resiat hoc loco difficullas *C illum, e quo plurima mutualiir el interponit in suis
restiluendi lcxlus, aut assequendi sensusverborum Commenlariis. Quanlumcunique vero nota nobis sit
Mauri; quia qnod de Hebrwohic scribebat, itcrnm xtas Ilebrxi illius, scholiastis et commenlatoris, in-
docuit prxfatione Commentariorum in libros Para- certum tamen genus rcmnnel. Nam quod eum Jo-
lipomeuon , dicens : Non enim longos florentesque sepltoJudmorumHistoricoadjungatMaurusprxfatione
tractatus , in quibusplausibilis ludit oralio, sed Com- Commentarioruin in Paralipomena, ambos una scri-
mentarios in divinas Hislorias scriberedecrevi, quo- ptores illos forsiian recensere voluil, ut doceremur
rum officiumesl prwleriremanifesta,obscuradisserere. Judxum ulrunique fuisse. At huic opinioni non pa-
Ante annos enim aliquot rogatu Hitdoniiabbatis in rum repugnat scholion marginale Canonis Hebraicx
Regwn libros, secundumsensum callwlicorum Pa- veritaiis positum col. 170, ubi morem Lalinoriini
trum, qualitor Commentariorum libros edidi , qttos secutus nuctor hujusmodi annotaiionum, dicit in He-
et sacratissimogenitori vestro Ludovico imperatori, brxo haberi Numerorum capite xvu, vers. 6: Fue-
prmtentialilerin noslro monasterio tradidi: in qui- runtqne virgce duodecimcu\n virga Aaron. In Latinis
bus , sicut et in prmsenti opere feci , Josephi, Ju- autem codicibus, quos suosvocat juxta consuetudi-
dmornm hislorici, narralionem, et Hebrmi cujusdam, nem Hieronymiet Augustini, scriptum esse, [uerunt-
modernislemporibusin legis scienliaflorenlis, opinio- D que virgm duodecimabsque virga Aaron. Hebrwus,
nespterisqueintocisinlerposui: sednon ita,utquasilec- inquit, cum; noslri, absque; id est, Hebrxus texlus
loreminvitumad ipsorumtradilionis assensumperlra- legit cum virga Aaron; noslri codiccs Latini, abtque
herem ; scd magisjudicio ac probationiipsius illa de- virga Aaron. Non aliis verbis usos fuisse Latinx lin-
relinquens. Ex iis exploratum nobis fit, Rabanum gnx Iiomines in recitandis variantibus lectionibus
Maurumita in primo lcstimonio inlelligendum essc, Scripturarura divinarum, probe noverunt quieumqiie
ut dixcrit capimla cujusdam Hebrxi suo tempore in sancioiiim patrum lucubraiioncs evolvunt.Ei super-
scientia Legis florenlis inseruisse plurimis locis fliuiui essei hic exempla congerere in rem cunctis
suorum in Regum volumina Commenlariorum, qux studiosis indubitatam atque manifestam. Superest
capilula traditionem Hebrxorum contineant. Idque igitur ut dicamus Hebrxum scholiasten CodicesLa-
indiibiiatum esse comperiet quisquis in Rabani ex- tinorum suos appellasse,*quia ex Latinx lingux ho-
positionibuset Commentariis opiniones ac secliones minibus prognatus fuerat, aul certe quod in Chri-
iniegras Quxstionum Hebraicarum in libros Regum stumciedens, Romanx Ecclesix libros, suosdeinceps
» 1'aralipomenon positas animadvcrterit, atque cum cxteriufidelibusnoininare voluit. At undehabes,
97 PROLEGOMENONlll. DE CANONE HEBRAIOE VERITATIS. 98
inqnit forle leclor aliquis, scholiasten illum el auc- .A notis lanlum criticis illustrarc dccrevcral, non cx
torcm Traditionum Hebraicarum Cbristo nomen odii prxsumpiione, vel censorio supercilio ipsaui le-
dedisse ? Manifestissimnmreligiosi ct Christiani sui merareacohlitterare. Ubique monel Hebrxus noster
cullus argumentum prxbuit ipsemet scriptor He- Christianus , hoc vel illud non haberi in Hcbraico :
brxus, et in Quxstionibus llebraicis ad librum I nec propterea expungit in sacro contexlu vocesLali-
Reguin, cap. xxi, fidem suam prodit his vcrbis : nas bujusmodi redundanles, quas ab interprele La-
Tradttnt Hebrwi nequaquam David eos comedisse linoadditas noveral, ul Latini scrmonis proprielas
panes; sed aliter tatnen Doininus in Evautjelio. complerelur inScriptura.Quam opinioucm si futilem
Cliristum ergo Dominumsuum agnoscit, et Evan- xslimavcris, audi ipsum scholiaslen Comnientario-
gelium ejus, contrarium licet Judxoruin traditioni- lis in caniicum Dcbborx ita scribentem : Sed quod
bus.Deilebrxorumetiamgentecapiiexvilih.IRegum ait, o Amalec, in Ilcbrmonon legitur; sed Latinus
nonnulla rnemoratus, eos habetveluti alienigenas si- inlcrpres sensus gralia hoc addidit. Legerat baud du-
bique exlraneos. In Hebrwoila habetur, inquit, et bie epistolam Hieronymi ad Sunniara et Fretelam,
frtttres luos visilabis,si recle agant, et pignora corum in qua de versu trigesimo octavo psalmi LXXVII Vir
tolles. Pignora inhoc locoHebrwi libcllos repudiiin- sanctus disserit in hunc modum : ln eodem: Et
lelligunt. Siqttidem usum itlius gentis fuisse ferunt, '.B propitius fiel pcccatis eorum , et non disperdet ens.
ut qnando ibtttur ab eis in pugnam, libellos repudii Dicitis, quod, eos, in Grmconon habcat, quod et ve-
uxoribus suisdarent: ut si contigissetvirum in prmlio rum esl. Sed nos ne senlenlia pendeal, Latinumser-
capi, et in caplhitalem duci, mulier ejus, exspectatis monem sua proprietale comptevimus. Et vero quid
ttibtis annis, si vir ejus nonredisset, alium duceret obscnrius in tolis codicum Latinomm voluminibus
virum. Videat nunc prudens lector quam clare gen- sacris resonarel, quani illx senlentix pendenies, in
tem sibi alienam in Judxorum gente demonstrarit quibus verba nonnulla, pronomina, ac verbura sub-
Hchrxus scholiasles, auctor Quxst. Hebr. in libros sla.nliviim, lollercntur ? Verhi gralia notal scholia-
Regum. Non dixit: Siquidem usus noslrm genlisfuil, stes in caput xix Levitici vers. 14 non haberi in
quod uliquc Judxus homo diccre debuissel: sed Hebrxo, quia, neque, sttm: qux verba tamen com-
lainquamdealienigenis loquens, siquidem usumillius plent proprielatcra sermonis noslri, pulchre enim
genlis fttisseferunt. Nihil genlilitium agnoscil, niliil dicitur: Serf timebisDeum tuum, quia ego sum Domi-
domesiicum in Judxorum traditionibus, qux matres nus. Nec ita sensus pendet, si legamus, sed limebis
tamen Hebrxorum spectant in libello repudii. Po- Deum tuutn, ego Dominus: pendet namque aliquo
tuisscm et ex aliis capiiulis earumdem Quxstionum modo islhxc sentcntia propler absenliam quiaparti-
Hebraicarum in libros Regum et Paralipomenon, 'C culx causalis, ac verbi subsiantivi sutn. Ea igilur
planuin legenli facere scholiasten Canonis He- verba, qux in Hebrxis voluminibusper tolum Cano-
braicx veritaiis hominem fuisse Christianum; sed ncm dicunlur abesse, non superflue addila noscuntur
anhelanii finem Prolegomenorum pauca pro niultis in vcrsione Latina, qiia sine illis obscura vel mutila
sufficiant: maxime quod cadem difficultas in altero oratio remaneret, ui diligenti lectori liqnidum
voluniine rcdeat iterum discutienda. Verumtamen erit, quando monitus hoc scholio marginali, IIe-
anicqiiam de hac tabella lollalur manus, utili- brmus non habet, animos attenderit ad consequentia
tatem scholiorum marginalium Canonis brevitcr scrmonis.
pcrsiringanius. Non niediocrcm exislimo in scholiis Canonis fru-
lnter prxcipuas utilitales marginalium scholiorura ctum etiam alterum, quo occludere possumus lin-
Canonis Hcbraicx verilatis, primam reccnseo, quod guam illis, qui ausi sunt plurimis abuti ScripUirarum
arma nobis subrainislrant ad revincendos hujus testimoniis, eaque in suos sensus trahere ad pro-
temporis helerodoxos, qui sxpius Ecclesix Dei in- priam ipsorum, et aliorum perniciem. Tanlnm sxpius
sullaruiil de ignoratione lingux Hebraicx, dicenles sibiarrogant quidam ejus xvi scriplores.ui rccepiis-
neminem Romanorum repertum fuissc post xtatem simam ac celebralissimara Ecclesix tradilionem ex
Ilieronymi Hebraice scientem: ideoque quasi clau- " sacrx Scripiurx frivola inlerpretalionc subverlen-
sis oculis calbolicos omnes adhxsisse Vulgatx ver- dam sperent, et suis potius commenlis crediluros
sioni, nec pares fuisse ad ejus errores (ut ipsi vo- lectorcs, quam Cbrisli atlestanlisoraculo.Sic videas
canl) coarguendos et emendandos. Discanl igilur opera pestifera et Lalino el Gallico sermone cou-
obtreclatores iili, Ecclesix Romanx niimquam de- scripta, ubi prxfracte negant Mosen auctorcni fuissc
fuisse viros Hebraice doctos, qui Vulgatx Latinx lihrorura Pentateuchi: quod ut probent conlra
codices manibus quolidie lerenles, eam publicc re- Clirisli et aposlolorum ejus auctoritalcm , aliquot
darguere atque casligare poluisseni, si quidsanx loca afferunt prxsertim ex Deuteronomio, quibus
docirinx aut sanctis moribus conlrarium ibirepc- perversi dogmatis et hucusque inauditi opinionem
rirelur. Quanta putas diiigenlia translationein Hie- fultam esse volunt. Scriplum est, inquiunt, Deu-
ronymi ah scholiaste Canonis expensam ? Non fuit teronomii cap. i, vers. 1: Hmc sunl verba, qumtocu,-
in ca verbiiluin, non syllaba, non apex, qui fugerct tut est Moses ad omnemIsrael trans Jordanem; et
illius eruditi sciiploiis censuram: sed salvo semper deinde cap. m, vers. 8: Tulimusqueillo in tempore
bonoreVuigalx, sivc Hieronyniianx vers>ionis,quam lcrram de tnanu duorum regum Amorrhaorum, qui
99 AD S. HIERONYMlDIMNAMBIBLIOTHECAMPROLEGOMENA. 100
erant trans Jordanetn. Repugnat autein hxc ab A lamcn pagina mulliplices ostendo scholiorum fruclns
ip^o Mose fuisse liltcris tradita, cum ille nus- et ulilitaies, ul sicde cxteris iiinumeris bonis jmli-
quain Jordanem transieril, et rcges Amorrhxi (iiiin ex uno faciamus loco. Colunina igitur 99 et 100
respeclu ipsius non trans, scd cis Jurdaneni ha- ista occurrunt marginalia scholia , priuio e laicrc
bitaverint. Si aulem opponamus in Hebraico scri- hujus sacri coniextus : Et populus luus qttem edu-
ptum legi n2jn, beever , quod omnino ambiguum xisti, elc. Ita monel scholiastes, Hebrmusnon habel,
est, et ad citeriorem , vel ulleriorcm pariem ac- tuus. In hac noiatione fides ejus maxime eluce.i,
commodari potestpro consequcniia sermonis: ur- aique diligentia. Consequenler vero ad illa vei ba :
genl adhuc dicentes, nnjn semper, trans, inlerpretari Novi le ex ttotnine, seinel et iteruni doccl in Hebrxo
apud omnes veteres, qui linguam Hebraicam calle- baberi, Notescam libi in nomine: Quam interprcla-
bant. Al velint, nolint, Deuteronomii scriptor fuit tionem in aliis Hebrxis scriploribus, et Laiinorum
ipse Mosej: nec lemeiitali neotericorum deinceps piuriniis Comnienlariis ftustra quxsivi. Quam pius
relinquiliir locus, quoninm scholia marginalia Ca- quoque fueril acreligiosus noster scholiaslcs, disci-
nonis Hehraicx verilatis apertissime demonstrnnt inus, ni fallor, ex niodo exponendi hunc Exodi
vocem Hebrxam, beever, non trans, esse reddendam, locitni : Ego ostenciamomne bonum libi, et vocabo
sed, in transitu. Qu e hoc niodo lecta el intellecla B in nomine Domiiii,elc. Non enim ea verha refert ad
optime convcnit Mosi loquenti ac scribenti : erat visionem Essenlix divinx, ut iiuilli nunc temporis
eiiim iu procinclii ad transeunduniJordanein quando scholastici faciunt; sed omne boiiuinhominis viiam
verba Deuteronomii locutus esi ad omnem Israel. morlalem degeniis, in eo slatuere videlur, si sciat
Eceequain levi negotio, uuius vocuix recla inler- Deiim deprecari et eum flectere ad misericordiam.
prclalione, dissolvitur formidolosa illa et insupera- Ego ostendamomnebonumlibi. Hoc esl, inquit scho-
bilis, ut sibi videbalur, objeclionis macliina, quam liasies, ostendamtibi quomodonte debeas deprecari,
in Pentateuchi legitimum nuctorem critici quidam et ad misericordiamflectere.0 singularem et admira-
recentiores torquent. Certe lioc vel uno loco pro- bilcm Scriplurx divinx exposiiionein I llancme non
fligari possunt, utinam et convinci, quicumque Mosen docuit scholarum frequentia, non assidua commenia-
negant auetorem fuisse sacrorum voluminum Penla- lorum lectio. Unura intcrim scholion marginale Ca-
teuchi. Quamquam timendum est ne erudiio et ca- nnnis immensa expositorum vincit volumina. Uiquc
tholico scholiasta; non acquiescani, qui etiam Cliri- aliquid addainus, quod lectori fuissetcreditu difficiie,
.sti Domini lestimonio non ceilunt. Sed si illi resi- erat scholiastes lam petspicax ad dissolvendas ambi-
piscere nolint, sallem sinceri catholici omncs gra- guilaics Biblioruni sacrorum, ul inierdum propius
tiam, ut speramus, habebunt scholiasix nosiro, qui G accedatad sensuin auctoiis hagiographi, quani ipse
divinorum librorum aucloritalem adversus immode- Hieronymus, intcrpreliini phcenix, vel f.icile prin-
ralashorumcrilicorum censurasvindicabii.Cxieruiii i ccps. Ne quid v. g. obscurilatis vel anibiguilalis rc-
hoc uno exemplo doeemur , quam parum fidert> maneret versu quinto ct sexto capitis trigesimiquarti
dcbcamus levibus ejusmodi, qux coutra sacraini lib. Exodi, noiiniilla scholia post eniendalum lexluin
Ecclcsia; iradiliqnein afferunlur in dies, raliunculis,, apposuit in niargine, qux oninem rcinovenl diflicul-
inagno siinplicium Chrislianorum damno, quorunii talis umbram , nec amplius verba qux ibi Jegunlur
fides hisce prxsligiis niinuilur, aul sxpe corrumpi- ad Mosenloqueniein , sed ad Deuni doccniem orandi
lur: tametsi uno quasi llalu dissipari possunl. Qui- et deprecandi se modum , directe rcferri debent. Dc
bus postmodum aniniadvcrsis, pudel liouiines suii cujus coiiiextus mtilatione seu emendatione facia in
erroris, quos simplex ac pia fiiles in officioconlinercs versione liieroiiyniiana infra dicturi, id lanlum nunc
debuerat. iiionemusstudiosos,prxstaniioremessetranslationem
Jam quis diccre sufficiat quanto nobis sint cmolu- bujus loci ex emendatione et notis scholiaslis, qiiam
mcnlo scholia illa marginalia ad cruditioncm ct in- qux primum condita est ab ipso Hieronymo, ut paulo
lelligentiam Scripturarum? Nihil est in versioncs post auctoritatc sacrx Scripturx demonstrare co-
llieronymiana anibiguuni ei subobscurum, quocl D namiir.
illncescere non faciani; niliil estiaxiuset izupafpa- Ad commendalionemfidei nostrx in edcndis scho-
o-Ttxwjin ea expressuin, quod inlra proprios lines e l liis hiijusmodi inarginalibus, illud eiiam monilum
nativos verborum sensus non fuerit per scbolia cir- volumus lectorem prudenlem, excusa fuisse a nobis
ciiinsciiptiim. Hicsummam pielalem rcdolent; illii: chaiaclere Romano quxcumquelegi poluerunt inma-
signiftcamias llebrxorum vcrborum aut singulareii nuscripto codice : cxiera vero, qux vetustaie deleta
ei inauditas, aul cerle rarissimas produnt; pluiesi sunt et corrupta , corrosa vel mutilata, suppleviraus
lextUs Hebrxi variantes lectiones relinenl, fidcni cx lcxtu Hebraico, sed eliaractere Italico: iisque locis
ubique admirabilem scholiastis commendant, et si durataxai, ubi clarc perspeximus, quod abesse, po-
pauca tnndem excipias, in qtiibus liallucinaliimeuiri luil: in aliis ciiiin obscurioribus puncta lantuni ad-
crcdinnis, nihil illis noiis criticis prxslanlins anli- jccimus loco verborum et syllabaium, quarum suffi-
qiiilassacrapnsterislraderepoluit. In iis recenscndii, cientcm notiliam assequiiiequiviinus.Siccolumna 118
iililitatfbus jam non immorabor, cuui solc clarime:s diverso characlere scriptum repcries, « qux offerri
bint ac curiosis otniiibus manifestissimx. In unic;i debentin sarriliciuni t ; et deinde, < in ctmclisliabi.
101 PROLEGOMENON IV. DE TITULIS, ETC. SS. BIBLIORUM. 102
taculis vestris, > quia parlim bxc leguntur in manu- ,\ Hebraieas S. Hieronymi in Genesim : Liber de decem
scripto, partim a nobis supplenlur, ut jnm dixi. At Tentatiouibus.Liber de QttmsiionibusRegum et Para-
columna 190 posuimusboc modoscholion marginale, lipomenon: Canticum Debborm.LamenlalionesJere-
< lapisr/ne.... magnitttdinis....ejus mag.... interierit, mi«;£/»'s(o/a adWardanwm.UniversaisihxcOpuscula
percnssor niorle morietnr, eic. » Nulluni enim sen- nomine sancti Hieronymi prxlilulaniur in mss. codi-
sum expiscaripotuimus ex vcrbis ant syllabis super- cibus , ct duobus exceptis edila suni ah Erasmo , et
siilibus: ideo satius esse duximus, hxc divinationi Mariano, cum Operibusejusdem S. Doctoris. Inedita
studiosorum relinquere, quam conjecluris nosiris in- sunt hxc, Comnientarius iu Cauticiim Debborx, quod
cerla definire, ac supplere, Denique pro dutibus legitur cap. v libri Judicum, el Commentarius aller
punclis appositis in codice manuscriplo ad capul in priniara Lamenlaiionem Jeremix. De quo iiltimo
scholioruni, el supra contextum contra responden- opere non ausim adliuc definite affirniare, lucubra-
tem, stellnlas reprxsenianius (a), qux in omnibus lionem esse Hebrxi Schuliaslis nostri. Al de Com-
libris ediiis usurpaiitur, cum supradictnruni pnn- inenlaiiolis in Caniicuin Debborx nulla supere.-t
ctorum situm nequaquampatiantur leges lypographix nobis difficullas; quia eorum slylus, crudilio, seu-
hodiernx. tentix, ei cxlera oinnia, qux alicujus Aucloris no-
De Auclore scholioruni Canonis uniini adhuc no- B litiam iribuerc possunt, uiinm rciiuuiiaulSclioliasiuii
tandijm, pencs nos esse quaraplures codices mss. in CanonisHebraicx vcritatis. Testesliujus reiaccedenl
quihus exstant nonnulla opera ejusdeni Scriptoris, cruditi homines, cum Opuscula iila lypis cxcusa
qux nondum typis excusa sunt; et hoc ordine tara vulgabunlur.
edila, quam inedita describuntur post Traditiones
(a) Neeinveniet leclor notas «larginales in noslra texlu uncinis distincta. EDIT.
cdilione, uec a fortiori stellas : scholia iuserimus in
PROLEGOMENON IV.
De Tilulis etCapilulis, Versibus et Metris sacrorum Bibliorum.
I. Bibliasacra in certas purlesdividebantscriptoresantiqui, sed muliis diversisquemodis. II. Seclionesitla in-
differentervocabantur Tituli, Rreves, et Capiiula. III. Qumnamfuerinl dislinclionesversuumub Antiquis ustir-
patmin Scriptura sacra. IV. An sinl metra in libris sacris, el prmcipuein Psahnis Davidis. V. Hieronymi seu-
lenlia de metris Scripturarum explicatur, et defenditur.
I. Nonesi prxsentis loci, nec animi noslri, de C Scripiurarum docuerunl Hieronymuset Augustinus :
omnibus sacrorum Bibliorum seciionibus ac disiin- nempe toi esse genera hiijusmodi divisionum, seu
clionibus perlongain instituerc dispiuaiioiieni. Satis capitulationum,qtiolsuntcodices : quemadmodum lot
sit munus editOrum llieronymi hoc prolegomcnoex- eranl interprciationuiii exemplaria Latina divcrsa
plesse, ei Laiinorum codicum varias ac multiplices tempore ilieronynii ei Augustini, quot habcbantur
divisiones, cum majores, luni minores, non incuriose codices sacri : Qtii enim, inquit S. Aug. lib. n de
explicasse. Acliim enim nunc ageremus, si quod Doctrina Cbristiana, cap. 19, Scripiuras ex Hebrma
spectat Hebrxorum aul Grxcormn cxemplariorum lingua in Grmcumverlerunt, numerari possutit : Lati-
divisiones, capitula -el versus pertractandum hic ni aulem Interpreles nullo modo. Ul enim cuique pri-
susciperem : quia in hoc studio nobis anleverteritnl mis fidei lemporibusin manusvenil codex Grmcus,et
viri non pauci eruditione celehres. De Latinorum aliquantulum facultalis sibi uiriusque lingttm habcre
ergo Bibliorum seclionibus, aique anliquis dislin- videbatur, austts est interpretari. Ab iis interpretibus,
clionibus lani capilulorura, quam versiculoruin, dis- quorum iinperitia carere volebat Augusiinus suhsi-
putandum nobis incumbii, ul nibil occurrat in edi- dio translaiionum Hieronyniianarum, habemus, ni
lione dfvinx (mjusBibliothecx, unde frucius nberes fallor, tot modos divisionum et capitulationum in
percipere non possit lector-studiosus. D veleri el novo Testamento : neque vero persuadere
Integtuni porro volumen de veteribus sacrorura mihi possum ab aliis scriptoribus, quam ab illis ira-
Bibliorum litulis, sive capilulis , seelionibus, et peritis translaioiibus Lalinis, derivaia fuisse lot
slichometria.conditnmfuissetrb erudito Jos. M.Caro inepta lcmmala, qux legunlur iu codicibus mss.
presbytero iheologo, nolura esi omnibus, ai cum vetuslissimis sacrorum Bibliorum. Solebant namque
miilia'divisioiiiiniid genifs exempla pra:iermiserii, aniiqui scriptnres et inierpieies Iibris suis indicem
et, ut ipse fatetur, anguste antiquitaiem haruni capitulnrum prafigcre, ut lectores quid in conlexlu
disimcfionum prosecutns sil; nOn pauca suppleres librorum traciaretur, unoquasi inluilu agnoscercnt.
curabimus, qux cjus diligenti'ahi fugissc perspexi, Pluiibus autem modis id prxstare consuevcrant lum
lllud aiftcm pfimuin obscrvari velini, idcm affirman ecclesiastici, liini cxolici scriptorcs : nain aul om-
dum esse de anti |u'is 'sacioruiu Biblioriiin capitulii3 niuin simul libroruni capilula in lionte univcrsi npc-
et scctionibus, quod de tianslalionibu- Lntini:3 ris prxponebani, sicut a Pliuio Secundo faclum
"
105 AD S. IHERONYMIDIVINAM BIBLIOTUECAMPROLEGOMENA. 304
est in libris Historix Naluralis, ct similiter ab ec- .A leris Testamenii : quia non me latet aliquos fuisse
clesiasiicis viris, qui capitula quatuor Evangelio- appositos a Cassiodoro noslro, ut mnnifesium no-
rum una siniul prxlixerunl in frnnte Matihxi, sicul bis est ex subjeciis viriclarissimi tesliraoniis. Libro
posila leguntur in vetusiissimo ms. San-Germanen- ilaque I de illis tilulis ista observat Cnssiodorus:
si noslro num. 15 ; aut singulis libris litulos capilu- Sed ut texlus memorali Octateuchi quodam ttobis
lorum prxligere satagebanl, ul in Hisloria Ecclcsia- contpendiopandereiur, in principiis librorum de uni-
slica fecilEusebius Cxsariensis, qui libris llistoria- versaserie leclionis liiulos eis crcdidimus imprimen-
rum suarum iudices, seu tilulos prxnotavit, sicul dos, a majoribus noslris ordine currenle descriptos, ul
liodie leguntur in ejusdem operibus. Aut cerle ex lector ulililer admonitus, salubriter reddalur attenitts,
latere in pagina breviler annotabant, quem inlrin- et (acile unamquamque rem dum quwril, inveniat,
secus sensum singula capilula conlinerent; quod quam sibi cognoscitbrevitcrindicalam. Tilulos Ocla-
Hieronymus fecil in translatione epislolxS. Epipha- teuchi, Iibrorura scilicet quinque Mosaicorum, Jo-
nii ad Joannem episcopum Hierosolymiianuin, uli sue, Judicum et Rulh, a majoribus suis ordine de-
liquet ex epistola ejusdem Ilieronymi ad Pamma- scriplos agnoscil Cassiodorus; ai non idem in libris
chium, inscripla de oplimo genere inicrpretandi. Paralipomenon invenisse se dicit: In memoraiisau-
Ex hoc Anliquorum usu in prxfigendis capitulis B lem, inquil, Paralipomcnon libiis duobus
ad frontem librorum, faciiis est conjectura, unum- quoniam titulos anliquos non reperi, novosad prmce-
qucmque Lalinum interpretem veteris Insirumenii, denlium simililudinrm locis singttlis, ul mstimo,con-
libris sacris indices seu titulos suos prxposuisse, ut sequenlerimpressi: ut qualicumqueobsequiosermottis,
leclores admonereniur quid in libro Genesis, quid devotionisnoslrmqualitas potuissct agndsci. Idipsum
in Exodo, quid in Levitico, et quid demum in cxte- prxstitilin lihris Salomonis nomihe prxnotalis, vo-
ris omnibus Scripiurx sacrx voluminibus posilum caus capite 5 capitula, quod aliis locis jam rccilatis
legeretur. Deinde cum ad editionem LXX inlerpre- titulos appellat. Aii igitur : Quibuslibris (id est, Sa-
tum adornali fuerint hujusmodi tiluli et capiiulatio- lomonis)juvanle Dominocapilulaintignire ctttavimus,
nes, ut nominum et vocabulorum antiqua probat ne in tam necessaria lectione, ut smpedictum est, con-
barbaries, anliquiores Hieronymo tales indices esse fusa lironit novilas tinqueretur. Certum ex his explo-
vix dubitari potesl. Eosdem igilur habuere parenles raiumque habemus litulos sive capitula prxfixa
tiluli vetcres et cnpitula, quos habuerant auctorcs fuisse pluribus Scripturarum libris anle xtatcm Cas-
tam diversxLatinx sacrorum Bibliorum interprela- siodori : ea enim vocat veterestilulos, et a majoribus
tioncs. Scio Hesychium doclissimum presbylcrum ordinecurrente descriplos : quod non essetnisi in ve-
coinposuisse argumenla et xeyaiXuiuin duodeciin C teribus codicibus, tempore quo Cassiodorus illa
propbetasminores, sed nuncdeLatinorum Bibliorum scribcbat, invenireniur longe antea exarati. Ergo
capiiulis loquor, qux multum dislanl ab Hcsycbia- recenliores lituli, Bibliorum sacrorum exemplaribus
norum eleganlia et facililale. Primum e viginti ca- prxfixi, auctorem agnoscunt Cassiodorum, nec in-
pilulum Osee prophetx hoc modo conlexuit Hesy- ferior xtas eis assignari polest quam sxculum scx-
chius lom. VIII Criticoruni sacrorum : ~E.iY.mt xis x5>v tum. Alii anliquiores primis fidei temporibus prodi-
'lovSuiav avvayuyris, i% i; o Xptcrxb;xb Y.UXU o-upY.u re potuerunt cum illis Latinis interpreUlionibus
XIY.XSXUI' xuiluov xbyievh umo-xiuep.eivsv,xbSsvaxepovScripturarum, quas innumerabiles supra dicebal Au-
inio-xpeyeiy.ai o-i>£sxui;id est, Imago synagogwJu- gustinus. Quidquid sit de vetuslate etauctoribus ca-
dmorum, dequa Christus nascilur secundumcarnem, pilulorum qux divinis volurainibus legunlur prxfi-
el populi, qui cumin incredulilalc permanseril, postea xa iudubiiatares esl, parcntem illa capilula non hu-
reverlitur el salvatur. Ila Latinc reddo sensum capi- buisse Hieronymum. Lemmala eniin hujusmodibar-
tuli Ilesychiani, quod quantum distet a Lalinorum bara et inepta, imperilum prorsus auctorem ubique
iuepta composiliouc, oslendi polestex eodem priori prx se ferunl, quod de Hieronymo vel cogilasse nc-
capilulo OseeprophetxapudCarumjam laudalum his fas esset. Prxterea nullum apparet vestigium in
verbis expresso : I. Vade etaccipe dbi uxorem [orni- ** S. Doctoris operibus, unde horum titulorum usus
cariam. Nibil aliud prxter hxc verba coniinet Capi- apud ipsum receptus dignoscatur, el capitula, quo-
tulum prxsens in mss. Latinis codicibus. II. Elerat rum ille sxpius meminit, partes sunl ipsiusmel con-
numerus filiorum Israel ticut arena maris. III. Ipsa; texlus libroruin, non tituli extrinsecus positi, vel in
(ecit argenlea et aurea vasa. Quid hahent indices 111 i fronte prxfixi, qui summatim reprxsentent easdem
tres cominuiie cum unico Hesychii xstpaWw? quid partcs in lexlu posilas. Utque rem probemus exeni-
vero ad erudilionem conferunt obscura adeo verba, plis, uonnulla locarecenseo e Quxstionibus Hebrai-
ut eorum sensum assequi minime possis nisi ex lec- cis in Genesiin, ubiter aut quater capitula nominat
lione conlexius proplietici? Restal igilur inepla hu- Hieronymus sectiones scripturx quas suscepit expo-
jusmodi, et similia capilula Lalinorum Bibliorum, nendas. Capitulum verb. gr. appellat qux legunlur
condita fuisse ab imperilis anliquis scriploribus e t Gencs. xxv, a versu 15 ad versum 18 : Quod aulem,
interprelibus, qui pro captu ac libitu suo hos tituloii inquit, in exlremo hujus capiluli juxla Septuaginta
exenipl.iribus suis prxligebant. Antiquissimos exi- legimus : Conlra facicm omnium fratrura suoriira
stimo tilulos illos, non tamcn omnium librorum vc- habitavit, verius est illud quod nos posuimus, corain
105 PROLEGOMENON IV. DE TITULIS, ETC. SS. BIBLIORUM. 106
omnibusfralribus suis occubuit, id estinmanibusom- A J rum edidimus ad frontcm Geneseos, sicut li^gun-
nium filiorumsuorum morlttusesl, superslitibusliberis, tur in diversis exemplaribus mss. versionis Iliero-
el nullo prius morte prmrepto. Capilulum intelligit nymiaux. Nulla tamen ex illis usu communi re-
lioc loco sex lantum versus, ut dixi, qui etiam con- ccpla fuit, sed indiscriminatim modo banc modo
tinentur in capitulo XLVInostrx edilionis, col. 25 et aliam exscriptoresusurpabant. Qui exemplaria Ca-
26; sed convenientiara hujus capituli fottuiiam os- nonis descripserunt, litulos prxferebant, qui aliis
tendunt cxtera qux sequuntur. Nam quod capitulum divisionibusnumero pauciores erant: cxteris placuit
dixit infra Hieronyraus, unicura comme est, sive capilula prxponere, multo plura numero, et sen-
versus unus recenlioris illius, quarn hodie sequimur, tenliis diversa, arbitrantibus commodioremesse me-
divisionis. Genesis cap. xxxvi, 14 : Ipseest Ana, qui thodum qux textum Scriplurx in nmltas partcs
invenil Jamim in deserto: cum pasceret asinosZe- secat, quam qux sub eadem divisione materias
beon patris sui. De isto comniaie ita disserit Hiero- diversas complectitur. Ingenii igitur et arbilrii ex-
nymus : Multa el varia apud Hebrmosde hoc capilu- sciiplorum fuit tot diversas in exemplaribus trans-
lo disputanlur : apud Grmcosquippe et nostros super laiionis Hieronymiprxfigere species capitulorum :
hoc silentium est, elc. Niliil tale reperies in divisio- quarum nulla a S. Doctore adornala credilur, ut
ne tilulorum velerum ; angustior est enim unius 1B facilis est probalio in jam allalis superius argu-
versiculi continentia ad constituendum inlcgrum mentis.
capituluin, quod pluribus versibus et senlentiiscon- II. Indices autem et ordines illi seciionum indis-
siare perspicuum est ex congerie omnium capitula- criminatim ac promiscue tituli, breves, ct capilula
tionum. Diversa proinde dicenda sunt Hieronymi vocantur apud veteres. Id jam cursim obscrvavimus
capitula ab iis, qux nos cdidimus in fronle Gene- in Cassiodoro, qui prioribus duobus capitibtis lib. i
seos, auctoritalem codicum mss. secuti. Quodile- de Institutione divinarum litlerarum, summaria et
rum probari potest ex Quxslionibus llebraicis, lemmata prxfixa libris sacris vocat titulos; qux ta-
uhi capilulum dixit Hieronymus duos versus ho- men capite quinlo appellat capitula. In mss. autera
diemx divisionis, 5 scilicel et 6 cap. XLVIII, codicibus adeo inconstantes reperiuntur liujusraodi
Gen. : El nunc ecce duo fitii tui, qui nali sunl in nppellationes, ut sxpius in illis scriplum Iegamus :
terra /Egypli, etc. Si quis ambigebat, inquit llie- Incipiunt tiluli libri, clc.; vel etiam alio modo : In-
ronyinus , quod Septuaginla animx introissenl cipiunt breveslibri Genesis; et poslea ad finem : Ex-
jEgyplum, prmsenli capitulo confirmatur. Istud pliciunlcapitula libri Genesis.Canon Hebraicx veri-
capitulum prxsens non invenies notatum in ali- tatis notalus num. 9 in noslra San-Germanensibi-
qua serie antiquarum divisionum sett capitulatio- C i bliolheca, variam habet inscriplionem iti fionle
num a nobis editarum, unde colligas necesseest, plurimnrum librorum. Et titulos quidem libri Exodi
propriam esse Hieronymo iiujusmodidivisionem ac sic inscribit: Incipiunt capitula libri Exodi; Levilici
distinctionemcapitiilorumin Iibro Geneseos.Nec ali- vero non ilem, ibi enim legit: Incipiunt tituli tibri
qiiein moveat, quod xqualia interduin invenian- Levitici, id est, Vajecra; el ad calcem sectionum :
tur capilula Hieronymi cum litulis veteribus mss. Expliciunt lituli Levitici.Et ita consequenter in cx-
codicurn ; casu enim quasi involuntario hxc acci- teris Mosisvoluminibus : at in Josue, Incipiunt capi-
derunl; sicui xqualitas quam aliquando baberc dig- luta. Expliciunt capitula? \n libris tandem Malachim,
noscuntur cum capimlis hodiernis. Libro quinto id est, lerlio el quarto Regum volumine, primum
Conimenlariorum in Isaiam lotum coniextiim ca- posuit: Incipiunl capilulalibri Malachim, et deinde :
pituli nostri vigesimi cum descripsisset Hierony- Expliciunt tiluli Malachim. In novo etiam Tesla-
mus, ejus exposiiionem sic auspicatur : Totam po- mcnto diversimode inscribuntur lemmata sacrorum
tuimus capituli hujus continenliam, ut per partes librorum. Quamplures mss. legunt juxta rereptum
singula disseramus, etc. Nemo virorum est qui, magis communemque modum : Incipiunl capitula
propter pares capiiuli hujtisce terminos, novissimx Matlhmi; alii vero lum Vaticani, tum Gallicani co-
nostrx in Vulgata Lalina divisionis auctorcm fa- *- ^ dices non pauci ita habent: Incipil RreviariumMal-
ciat Hieronymum. Quare nec eidem tamquam auc- thmi; et in fine , Explicil RreviarittmMalthmi. Quod
tori ascribere debemus veieres litulos sive capitu- similiier legunt in aliis evangelislis. Exstat in bi-
lationes;etsi nonnumquamillx conveniant cumsec- bliothcca nostra San-Germanensi codex Bibliorum
tionibus Scriptarx, quas suisComnienlariis illus- manuscriptus, venerandx admodum xque ac cu-
trat maximusLatinorum interpres. Sane tota hxc riosx antiquitatis, qui quamplures libros sacros ve-
disiinguendi ratio ex auctorum librariorumque ar- leris ac novi Testaraenti reiinel juxta veterem Laii-
bitrio pependit, et unusquisque velerum seriptorum nam vcrsionem sive Iialicam. In eo igitur codice
pro captu suo disiinxit contexlum sacrum : unde litulf veteres Evangeliorum lianc babent inscriptio-
nullam lum fuisse distinctionem prx cxteris pro- nem : Incipit capitulatio Malthmi, Incipil capitulatio
batam acvulgo rccepiam, conscnliiiut eruditi, pro- Marci, etc. ; et ad calcem tilulorum, Explicil capi-
hanique tam diversx corumdem librorum sectioncs tulalio Matthmi,etc. In fronte Actuum aposlolorum
ac distincliones. Quatuordiversas capitulationes, id singularem prorsus liabei tilulum, seu potius anno-
est, seriem quadruplicemlitulorum sive capitulo- lationem et admonitionem isiam : lndiculum quid
PATROL.XXVIII. 4
W AD S. HIERONYMIDIVINAMBIBLIOTHECAMPROLEGOMENA. m
(ecerint apostoli in actibus suis , ut facile inveniasid IIblia sacra diverso snne modo secla esse ac dislincia
aliis scriploribus
quod vis , si per nnmerospercurrens capitula perqui- ah Hieronymo, alque ab nntiquis
sieris. lluic annotationi subjungil Capitula LIII, et vel interpretibus. Quod ul magis magisqueexplora-
consequenler, Fininnt capitula. Ex lot diversis no- tum babeas ac comperlum, audi ipsum de Hebrxis,
ininibus lemmatum, qux prxlixa inveniuntur in Grxcis , Lalinisqoe capitulis disserenlem in Sophn-
fronle sacrorum Bibliorum mss. liquido apparet, nix cap. 5, vers. 14 : Non videatur mirum , inquit,
liberum cuique fuisse ea vocare litulot, breret, bre- ut smpe diximus , aliler Hebraica capiluta, et aliler
viaria, capitula, capilulalioneset indicula, sive indices; LXX, Grmca videlicetLatinaque finiri. Ubi enim in
his enim gaudebant appellationibus lam minores, sensu diversa transtatio est, ibi necesseestdiversaesse
quam copiosi indices diversarum seclionum Scripiu- vel principia vel fines. Qiiid amplius ad judicium dc
rx sacrx. Nonsic in bac prxsenli divina Bibliotbeca Hieronymiet aliorum capitulis faciendnm possit dc-
errautes inveniuntur et vagx appellationes editorum siderari, certe non video. Manifestissime enini dis-
a nobis lemmatum : ad tres siquidem species ac 110- tinxit capitula sive seciiones suas acxterisomnibus,
ininationes revocainus diversas omues sacrorum Bi- tam Grxcorum quam Latinorum, dicens, in sua
bliorum sccliones qux apud anliquos scriplores translatione llebraica, diversa esse principia el lines
erant usurpalx. Et primo gradu titulorum series cnl- 5 Seclionuni ab illis, qux in LXX inlerpretatione le-
localur; secundo loco brevesposuimiis; terlio deni- gebantur. Prnphetia Sophonix habet in commenla-
que capiiula, quocumque numero describanlur, sive riis Hieroiiyiniplusqnam viginli seciiones sive capi-
plura , sive pauiiora sint. Ad hunc modum in fronie lula; in edilione autcin Cari presbytcri unicuin ca-
Geneseos cdili sunl a nobis lifu/ixxxvin.iieDcsxLVi, pitulum huic libro prafixum conspicitur. Merito
capitula LXXXII, et iteruni in alio indice capitula CLIV. igitur lemmala hujusmodi abjcciuuis in libris pro-
In libro Exodi tres item sectionum indices prxpo- pbeticis, cum adeo diversa reperiantur ab iis capi-
suiinus, titulos scilicel xvin, breves xxi, capitu- lulis, qux llieronymianis cominenlariis dislincta
la cxxxvui. Ei ita consequenler in loto Hepiateucho. sunt et illusirala. Prxierea in Prophetarum volumi-
In voluminibus aiiteni Samuelis, el Malachim, id nibus speciales Scriplura sacra, et quasi naiivas
esl, iu qualuor Regum libris, nihil apposuimus sorlitaestdivisioncs rationediversarum inateriarum,
exem- quarum cuniexlus sensu separalur in diversas ac
prxter titulos, qui leguuinr sciipti iu tribus
plaribus Canonis Hebraicx veritatis, Meniniiano distinctas quamplurimas parles, qux ab invicem
nempe, Carcassonensi, et San-Germanensi nostro. niininie dependent. Seciiones illx cum libris nas-
Quod Propbeiaruin volumina speciat, nullum pror- cunlur, et apud veteres Scriplores nomen visionum
sus indicem sectionum putaviinus prxligendum in -»oblinent : qnxque inlerdum etiam cum hodiernis
fronte horum librorum , ne quid cnntra nicntein et capilulis inveniiiniur concordes. Hieronymus pri-
usum Hieronymi edidisse videremur : certo namque raain secundainqiie visionem Isaix vocai juxia mo-
certius esi, non alias etiin agnoscere Propbeiarum rem sux xialis, quod nos dicintus primum ct se-
sectiones in genere quam qux ab ipso dictx sunt cundum capui ejusdem propbetx. Unde hxc apud
visiones; nec capitula ille alicubi nppellal nisi lcm- eum leguntur in Commentariis ad caput n Isaix :
mata quxdam contextus sacri, et partes quas in suis Et in priore visione, quam jctm exposuitnus,ubi LXX
commentariis pro arbilrio el captu disiinxit, ct il- inlerprelati sunt. Quani vidit contra Judxam el con-
luslravit. Ilxc capilula Hieronymilonge diversa esse ira Jerusaleni, in Hebraico scriptum est, ALJUDA
ab iis, qux sacris libris prxfixa sunt, snpra osten- UJERUSALEM , id esl, super Judam et Jerusalem , et in
dimus; el adhuc aliquol exemplis, qnaiiuiin res hac qum secunda esl, in Hebraico similitercontinetur.
exigit, probare non refugio. Duos Vulgata; divisio- Et miror, etc. Priorem, ut vides, dicit visionem,
nis versiculos cap. i Osee dum exponeiet Ilierony- itemque sccundam, quod nosprius, et secundum
mus, ita monuit lectorein : Et quia commentarias, appellamus capitulum. Ordo igit ir secliomim hucus-
non lata voluminascribitnus, singuiis capilulis cxpla- que in Isaia idem est apud nos, qui usu receplus
naliones proprias in suis locisrcservanles,tiunc tunlum D erat tempore Hieronymi apud Paires el Ecclesias
de prmsenli capitulo disputemus. Capitulum illud , proceres. In pnefatione quoque translaiionis Jere-
prmsensquod vocat, 3 el 4 versuin cap. i Osee , ut niix ex llebrxo, idem Hieronymus meminit hujus-
dixi, solummodo continet, et qux prxcesserunt si- modi visionum; nec mediocrem operam Ecclesix
milia capitula , quinque vel sex numeranlur in com- Chrisli coiitulit, cum ordini primxvo eas sluduit
meniariis Hieronymi, qui singulis capliulis explana- reddere : Prmierea , inquit, ordinem visionum, qui
tiones proprias adhibebat. Quaiuor igitur priores apud Grmcosel Latinosomninoconfususesl, ad pris-
versus Osee prophelx in sex capilula vel seplemdis- tinam fidem correximus. Deniquevisionessive nepi-
tinxilS. Doclor. Primuni vero capiiulum ejusdeui Y.oizug Daniclis absentes ab Ilebraico fonte obelis di-
prophelx in mss. codicibus, el in ediiione Cari, no- cit se pixiiotasse : Unde el nos attte annos plurimos
vem complectilur ver=iculos integros : nam secun- quum verieremusDanielem, hat Visionesobelo prw-
dum capiluluin istud liabel exordiiuu : Ei erit uume- notavimus, significanteseat in Hebraico non haberi.
rus filiorum Israel, etc.; qux verba lcguutur iniiit Vide proceiiiiiimComment. in Danielem. Etnequid
decimi versus, capitc supradicto. Ilinc videas Bi desit cuiiosilali, monendus est lector siudiosus, Ji-
109 PROLEGOMENONIV. DE TITULIS, ETC. SS. RIBLIORUM. 110
biuo) Danielis sectuin csse ab Antiquis iu duodecim A criticorum errores huic arliculo inserere, et falsas
visiones: qux in mss. codicibus Canonis Uebraicx eorum opiniones de versuum divisionibus ac distin-
veriialis , inque aliis veiustissimis melioris notx , ctionibus usitatis apud Antiquos, singillatira refel-
summa fide expressx stint ac descripix proul a no- lere, proposiiisque capitulis ad singula respondere.
bis nuncedilx siint in hac divina Bibliotbeca. Capi- Unde laciniosx disputationis fastidia fugiens, efin
tula vero prxfixa in fronte Danietis numeranlur arctum verba compingens,illud tantura breviier lec-
niulto plura , tam in editione Cari quam in mss. ali- torem admoneo, nulluni a.dhuc nuperorum scripto-
quol codicibiis, ubi ad numeriini 51 usque exlenta rum satis accurate dixisse de aniiquis versibus seu
visuulur : qua divisione hodierna noslra iuinor est comniaiibus Scripiuiaruni divinarum. Pleraque ex
niedia parte capitulorum ad minus : Vulgata enim Augustini Speculo afferunt in suis noiis ei observa-
Versio xiv lantuin habel sectiones in tolo Danielis liojiibus, qux ad lidera vetusiissiniorum codicuni
volumine. Ergo nec cum bodiernis, nec cuoi antiquis prohata siaiim evanescuni, et lalsa demonstianiur.
veterum Scrtpiorum divisionibus convenil illa, qux Scribit vir docius, et mihi summa veiieratioiie sem-
per Visiunes distributa e.-a in veris exeraplaribus per colendus, Auguslinum quidera ita Dibliorum
Ilieionymianx iraiislationis ex llebrxo. versus disiinxisse sibi visuin, ut sex dictiones utius-
Cxlcruin sine capiiulis prxfixis edidimus volu- B quisquc versus continerel: subditque verha islhxc:
mina Paraliponienon, Ezrx, et Estheris : quia nulla Sed id Augustiniano codici videtur fuisse peculiare,
fuisse apposila his libris ab Ilieronymo, docuit nos non omnibus commune. Libros Scriplurw plerotque,
fatipra Cassiodorus, ct mss. codices pervetusii ac et fortaste omnesper vertut dislinxit Hieronymus, scd
oplimx noix niilluiii retinent indicem capituloriun hodiernmdislinctionisnulla apud eum exslant vesligia.
vel tituloruui, sed lanluinmodo Hieronyiiii pixlii- At pace erudilissimi scriploris dicere fas sil, innu-
tiones cum sacro conlexlu per membra plurima dis- nieros fuisse antiquitus in loiis Bibliorum voluniini-
linclo ct diviso juxta niodum, quo nos illinn ex- bus, qui duas vel ties taniuni dictiniies coiiiinereiii,
pressinius ad fidem prxslantissimorum mss. exem- nec aliquo vocabulorum numero prxfinito circuin-
plarium Regiorum , Colbcrtinorum, Corbeiensium, scribendos es-se hujusmodi versus, cum nulla cer.ta
el San Germanensiuin. Omissas lanien capitulaiio- lege, nunc plures in eis, nunc pauciores dictiones
nes, quariim auctor fuitCassiodorus, supplere cu- decurrant. Deinde Augustiniano cadici nihil fuit pe-
rabimus, cum veleris Vulgalx seu Ilalicx versionis culinre in disiinciionibus versuum, sed tolum com-
quamplurimos libros integros evulgandos, Deo ju- mune habuit cuin aliis exemplarihus Grxcorum ac
vanle, suscipienius. Noslris eieniin votis ac studiis Lntinorum Patrum. Tertio denique apud Hierony-
tantuui prxstilit largiior oninium bonurum Deus, ut C niiini nonnulla cxsiaut vestigia hodiernx distinctio-
non solum Ilieronyinianx versionis in angulis obscu- nis versuum; nli subjectis exemplis infra declarabi-
ris archivorum et bibliolhecarum delitesceutem in- nius, nullo tanien auimo liiigandi, sed proponendx
gciit.emlliesauruin nobis revelaret : sed donis cu- solius veritaiis siudio.
inulans, manibus noslris etiam tradere voluit non Dislinctiones autem versuuni in libris veterum
pauca Italicx versionis exemplaria, tum vcteris, scriptoium usitaiissimas fuissc, facile nobis concc-
timi novi Testamenii, qux suotempore publiciju- dent qui animum alicnderint ad Historiam Joscphi,
ris fierent ad studiosorum et Christiaux reipublicx ad llesychii presbyteri testificaiionem, alque ad ve-
suiiunani utilitalcm. Provocaii igilur veneratioue lustissiiiia Scripturarum «acrarwn moinmieiila, qux
aniiquissiinx versionis, et niagiiis compulsi hori.i- ante mille elcentum annosin membranis preliosissi-
toribus, iiioiiunicnla isthxc sacra rediviva cxhibere mis cxarata supersunt. Josephus igitur vernaculus
statuimus. Quare itc ab aliis, qnain a nohis in regno Judxorum scriptor, ^l Aposlolicorum temporum
Francixederentur, jam caulum estDiplomate Regio, xqualis velsuppar, notalad fineiiilibri xx 'Apxaiolo-
quod nobis speciatim concessum est ad banc lialicx yiu; sux, versus in his vigimi Antiquilatum volunii-
versionis editionem. A Matibxi voluraineexoidiemur nibusexslitisse sexaginta millia :qux profecto nec loi
eam prxlo commiilere, ei seorsum lypis evulgabi- D numerari possent in texlu Grxco Joseplii, nisi bre-
jnus illud Evangelium propler fervenlem controver- viores fuissent hodiernis nosti is Biblicis, nec ad cer-
siam duorum hujus temporis scriptorum, qui ocra- tum numerum prxfiniri, nisi disiincte el per inter-
sione mauuscripli Caniabrigensis mulia dispulant de valla fuissent descripti in aulngrapho ejusdem aucto-
antiqua versione Latina Evangelioiuni, dc ca scili- ris. Morcm hunc describendi niulta versibus valdc
-cet qux obtinebat in Ecclesia occideniali anle Hie- superiorem Josepiio oslendit llesychius presbyter
ronymianam castigationem. Multateguniurin noslris Jerosolymoruin, (uin in traclaiu, quem vocal sxi-
exemplaribus nianuscriplis, qux longe absunt ab Xvpovdudeciin prophetarum eum rcfert ad tempora
amborum conjecluris : nonnulla vero quibus uunc Davidis el Saloinonis, sivc eiiam Jobi his Regibus
hujus, nunc illius dicto vera esse comprobunlur. vetustioris : addeus insuper similem versuiini dis-
Gujos demum causx poiissimum faveaiu inss. codi- liiictionem se invemssein aliqnot cxegiplaribus li-
eesnostri, nen ante ipsoriim inipressioneiii/pcr- hroiiima^postolicorum:,n)\»v«ttaxai xrtvUTtoo-xoltxrtv
disces. BiSlovOUTW xivl avyypufUauvevpuv,etc. Noil ergO rc-
111. Loitgtimessel, si .vcllcuicunclos quoi uuidam cens erat leiivporcHesycbii, sed jam recepta et ino-
111 AD S. HlERONYMlDIVINAMBIBLIOTHECAMPROLEGOMENA. 112
lila versuum dislinctio in libris sacris veteris ac novi A per versuum cola distinxil. Itaque vertuum dislinctio
Testamenli. Nec unum solummodo sacrum contex- quam hodie in Sepluaginta Seniorum interprelalione
tum versibus fuisse distinclum ac descriplum novi- cetnimus, Origenis inventum est. Sic ille Origenis
mus; sed versioncs eliam Grxcas quascumque In- quidem inventum est, quod inierpretationes Grxcas
strumenli veteris ab Origene per membra sive ver- e regione sibi invicem opposueril: at non facile ac-
suum cola fuisse divisas docuil nos Eusebius Cxsa- quiesceremus Valesii senteniix in priori Origenis
riensis lib. vi Eccl. Hist. cap. 16, ubi hxc babel de invento, quo scilicet versuum distinctionem deriva-
opere Hexaplorum Origenis : Has igilur omnes in- lam dicit in Scpluaginta Seniorum interpretationem.
terpretationes cum in unttm corpus collegisset,el per Credibilius est, ni fallor, aliqualem versuum et
cola ac membra distinxisset, et sibi inviceme regione commalum divisionem observasse veteres illos Grx-
opposuisset,una cum Hebraico textu, Hexaplorum no- cos interpreles, Septuaginta dico, Aquilam, Sym-
bis exemplaria reliquit. De verbis hisce Grxcis , Sts- machum et Theodoiionem, quain confuso prorsus
liw xs vpbs xwXov, fuse salisdisputavit Hcnricus Vale- et indislinclo imperilorum scriptorum more suas
siusEusebii interpres erudilissiraus, jure merilo cas- versiones condidisse. Es Josepho ostensum quoque
ligans Chrislophorsonum quod verterit prxdicta est supra, consuetissimum fuisse morem apud ve-
verba collumellis inter se dittinxil: cola enim sujit B teres auctores, xtate apostolis xquales, Opera divi-
vcrsus seu membra sensum inlegrum absolventia. dendi per versus, ac eorum numerum in fine libro-
Verum ipse Valesius non videlur naturam versuum rum annotandi. Prxterea libri axixopsts dicti, id est,
Scripturx. plene assecutns, quia confundit in Hie- Job, Psalmi, Proverbia Ecclesiastesel Canlicumcan-
ronymi pixfatiunculis cola versuum cum commati- ticorum, versibus ab initio conscripli sunt. Undeevi-
hus, qux parles sunl et membra colorum, sensum dens exsurgit argumentum, quod in illis saltem li-
integrum sxpius non absolvenlia. Sed age, profera- bris divisio versuum inventum Origenis baberi nul-
mus in medium annotationem Valesianam in locum latenus debet. Plura sunl in annotatione Valesii,
Eusebii jam laudatum. Primus, inquit, apud Latinos prxcipue Grxcorum verborum Hesychii interpreia-
Hieronymus interpretationem suam per versus dislin- tionem spectantia, qux eruditorum judicio permilli-
xil, imitatus Origenem, qui in Hexaplis idem prmsti- mus. Tantitm dicam Hesychiumapposile versus ap-
teral. Porro Origenes, in eo maximeconsuluil legen- pellasse o-xi%ov;,non x5>lu,ut voluit Valesius : colon
tium utilitati. Nam qumcumqueper versus distincla enim sumitur apud Hieronymum pro sententia inte-
sunt, ea [acilius, lum intelligunlur, tum memoriw gra, qux duobus vcl tribus cxsis decurrit in sacris
mandantur. Adde quod ad Grwcas ediliones inter se libris : axiyos vero dicitur quodlibet cxsum coli, et
comparandas, prorsus necessaria (uit hujusmodi di- C quxlibet subdistinctio in periodis sermonum. Rem
stinctio. Exemplum Origenis secuti sunt poslea com- exemplis manifeslam facere juvabit. Psalmus i hanc
plures, et in novo testamentoidem prwstiterunt, quod habuitantiquitusversuumdispositionem ac dislinctio-
ilte prius (ecerat in vetere instrumento, ul lestatur nem in veiustissimis Ecclesiarum monumeniis :
Hesychius Jerosolymitanut in libro quem intcripsit Realus vir, qui non abiil in concilioimpiorum,
'S.xixnpbv duodecim prophelarum. Quem quidem li- et in via peccatorumnon stelit,
brutn ideo sic inscripsit, quod ad marginemsingulo- et in calhedra pestilentimnon sedit.
rum versuum apposuerat exposilionemlocorum diffici- Sed in lege Dominivoluntas ejus :
et in lege ejus meditabiturdie ac nocle.
el
lium, quod irupuxiQto-Buinup&Bso-tv ipse vocat. Verba
Hesychii sunt hwc : eaxt p.evupyuiov xovxoTOI?flso- Duoibi sunt xwku,id est, dusesenteniix, prior tri-
yvpoi; xb cTrovSuo-fia, axtx^bv i>sxu TtoTtju npb; xr]v membris, et posterior bimembris ; quinque autem
rS>vp.st\exo>p.evo>v sxxiQsaQut, membra et quinque axixot seu versus Ilesychiani,
xa; irpotpijTSta?
autprtvstuv,
etc, quw Latine ita reddimus. Libros prophelicos qui singulis senlenliolis cl lineis constituuntur. In
majoris perspicuilatis causa per versuum cola di- exemplaribus Canonis Hebraicx verilalis cola sem-
videre, vetus inventum est sanclorum Patrum. Nam per incipiunt ab una littera raajuscula, sxpius eliam
initio sine ulla distinctione legebantur. Postea vero D miniata : axix»t seu versus indiscriminatim a minuta
viri docti et sacrarum liilerarum studiosi, majoris litlera vel majuscula, juxla morcm quorumvis scri-
ul dixi perspicuilatis causa, hujusmodi versuum di- ptorum, et eorum temporum, quibus libri descripti
stinntionem excogitarunt. Ita Prophetarura libri jab suni. In Psalierio v. g. monasierii San-Germani,
illis editi sunt. Sic Davidis Psalmi; sic Proverbia, et ctijus usuram babuisse dicitur sanctissimus antistes
Ecclesiastes, et Canticum canlicorum. Sic liber Jobi Parisiensis, ac paironus noster, lilterx omnes ver-
pcr versus distinctus reperitur. Sed el librum Apo- siculoruin initiales ubique visunlur xquales, quia
slolicum, id est, Actus et Epistolas apostolorum hoc universx unciales sunt sive majusculx per totunt
inodo ah aliquibus dcscripium inveni. Subjungit contexlum : sic enim legimus psal. l :
deinde Hesychius hmc verba : 'A\V eVstSviwoX>« <xh IDEO NON RESUBGENT IMPH IN JUDICIO,
TWV uauy&vi5TWV OTI/WV caywiiSstSiuipsai;. Ubi axi- NEQUE PECCATORES1N CONCILIOJUSTORUM.
yov; vocat quw xw)a iliccrc debuisset supra mo- ET QUONIAMNOVIT DOMINUSVIAM JUSTORUM
1TERIMPIORUMPERIBIT.
nuimus, quid primum ab Origene prmslitum sit in
Hexaplorutn editione : quod singulas interpretationes Conlra quatuor hos axixovt, id esl, versus in duo-
m PROLEGOMENONIV. DE TITIJLIS, ETC. SS. BIBLIOBUM. 114
bus colis exscriptos relinent Canonis exemplaria, A Nemo, inquit, cum prophetas versibusviderit esse de-
ad hunc modum : scriptos, melro eos mstimel apud Hebtwos ligati, et
Propterea non resurgentimpii in judicio, aliquid similehabere de Psalmis et OpetibusSalomo-
nequepeccatoresin congregationejustorum. nis : sed quod in Demostheneet in Tullio solet fieti,
Quoniam novitDominutviam juttorum, ut pet cola scribanlut, et commata, qui utique ptosa,
et via impiorumperibit.
el non vetsibus conscripserunt. Nos quoque utilitali
Inter o-rizouj igilur et inter xS>\aeamdem dis- legentium providentes, interpretationem novamnovo
linctionem adhibere dcbuit Valesius, quam omncs scribendi genere distinximus.Ita Hieronymus prxla-
agnoscimus in circuiium perfectum orationis, et tione in Isaiam, el in Ezechielem de Hebrxo simili-
inler membra ejusdem circuitus, id est inier Kspi.o- ter ab eo versum, hoc modo invitat Paulam ei Eu-
Sovet inter xS>\u.Qux ut ex Augustino manifestiora stocliium ad lectionem ejusdcm prophetx : Legite
fiant, in consideralione eorum qux legunlurcap. 7, igitur et hunc juxla translationem nostram : quoniam
lib. iv de DoctrinaChristiana, paulisperimmoremur: per cola scriplus, et commata, mdnifestioremlegenli-
nonnihil enim lucis acccdet si recte intelligatur bus sensum tribuit. Colis igitur et coinmalibus dis-
quod de periodis, colis, et commatibus ibi reperitur tincta erat nova Hieronymianainterpretatio prophe-
scriptum : Agnoscilur, inquit Augustinus, et aliud B tarum, cum tanlum colis libros Paralipomenon divi-
decus, quoniam post aliqua pronuntiaiionisvocesin- sisset. Quare leclorem non prxmonuit prxfationi-
gula finita, qtim nostri membraet cmsa, Grmciautem bus in volumina Historica Josue et Paralipomenon,
' *S>\uet
xopipuxuvocant, sequilur ambitus sivecircui- ne crederet ex sua colorum dislinclione, metra esse
tus, quem rrsfioSovitli appellant, cujus mentbrasus-* in illis libris : sicut revera illam opinionem docet
penduntur voce dicenlis, donecuttimofiniatur. Nam esse prxcavendam in libris propheticis; quia per
corum qum prmcedunt,circuilum membrumillud est cola et commata descripti speciem habent metricx
primum, quoniam tribulatio palientiam operalur : compositionis. Qux ut oculis omnium perspecta sint
secundum, patientia autera probalionem : tertium, ct manifesta, nonnullas sententias, lum ex Prophetis,
probatio vero spem. Deinde tubjungitur ipsecircuitus, tunvex Paralipomenis, hic loci describere non gra-
qui tribus peragitur membris, quorum primum est, vabor. Sic igitur per cola et commata cdidimus
spes autem non confundit: secundum, quia charitas sequentes Isaix prophetx sententias sive periodos
Dei diffusa est in cordibus nostris : terlium, per cap. i:
Spiritum sanctum, qui datus est nobis, Athwcatque Audite, cwli, et auribus percipe, lerra,
liujnsmodi in elocutionis arte traduntur; el iterum quoniam Dominuslocutusest.
paulo inferius : Porro autem qui novit, agnoscitqtiod Q Filiot enulrivi, et exaltavi:
ea cwsa, quw xbp.p.uxuGrmci vocanl, et membra, et ipsi autem spreveruntme.
Cognovitbospossessoremsuum,
eircuitus, de quibut paulo ante disserui, etc. Cxsa et asinus prmsepedominisui :
ergo sunt quae commata a Grxcis vocantur: cola Istael autem non cognovit,
membra integra, el majora commatibus : periodi populus meus non intellexit.
vcro, circuitus qui pluribus membris peragunlur, . Modushic dividendi contextum sacrum prophefa-
ita ut circuitus in xS>\u,cola in xbp.tj.uxu
divisa sint in rum, nihil differt ab eo, quo psalmi descripti sunt in
oratione, juxta elocutionis artem, de qua ibidem exemplaribusCanonisHebraiceveritatis: nam psalmo
disputat sanctus Augustinus, qui tres distinctionum nono verbi gratia similem habes versuum distinc-
species propriis vocabulis ostendit in una B. Pauli tionem.
irepixoTrri. His non ex xquo respondenl Hieronymianx ConfitebotDominoin tolo corde meo,
versuum dislinctiones : duo enim genera divisionum narrabo omniamirabilia tua.
in Scripturis solum memorat Hieronymus, ejus sci- Lmtaboret gaudeboin te,
canam nomini luo, Altitsime.
licet qux fit per xS>\uintegra, el asterius qux pcr Cum ceciderintinimicimei retrorsum,
xS>\uet Y.vj.av.xv.dislincla est. De priori dislinctionc corruerint el perierint a facie tua.
versuum per integra xS>\umeminit expresse in prx- D Fecisti enimjudicium meumelcausam meam,
sedisti super soliumjudex juslitiw.
falione Iibrorum Paralipomenon, quos ex Hebrxo
Laline reddidit: Et quod nunc, inquit, DABRE AIA- Prophetarum itaque ct Psalmorum descriptio,
MIM, id est, Verba dierum, inlerpretatut sum : idcirco cum eadem fueritin nova Hieronymi translatione ex
feci, ut inextricabilesmoras, et silvam nominum,qum Hebrxo, non abs re monuit S. Doclor prxfatione in
tcriptorum confuta tunt vitio, sensuumquebarbariem, Isainm, ne quis, cum videret Prophetas versibus
apertiusetperversuumcoladigererem.Eadem versuum descriptos, metro eos xsiimaret apud Hebrxos ligari
cota, membra vocal prxfatione in Josue : Monemus- et aliquid habere simile de Psalmis et operibus Sa-
que leclorem,ut tilvamHebraicorumnominum, et dis- lomonis, cui addendum est, et de Jobi volumine .*
tinctionesper membradivisas diligens sctiplor conser- Job namque, teste Hieronymo, metro ligatur apud
vet. Prxfationibus autem in Isaiam et in Ezechielem Hebrxos, et versibus in versione ejusdem descrip-
non solum per cola, sed pcr cola et commata suam tus legitur ad morem Psalmorum et operum Salo-
versionem novam ex Hebrxo disiinctam fuisso, do- monis. Non sic Paralipomena, qux, ul dixi, colis
cet ad morem librorum Demosthenis et Ciceronis : lantummodo descripta sunt et distincta ad viUndatu
,15 AD S. IIIERONYMIDIVINAMBIBLIOTHECAMPROLEGOMENA. 110
sensuuin barbariem et eonfiisiohem.Undeen-laisthxc In aliis quamplniimis mss. libris liber Job nec
ila deseripla reperiuntur cap. i libri prioris : pvimum habet, nec secundum genus dislinciionis,
sed uno quasi ducm ct eodem lenore descriplus
Porro filii Recjma: Saba et Datan.
Chus aulem tjennil Ncmrod : iste cwpil esse potens est, sicnt describiintur Mosis et Reguiri volumina.
in terra. Nec alio modo versus in illis ex ordine secantur,
Mesraimverogenuit Ludim, et Anamim, el Laabim, quam punclis adbibitis, duobus vel iribus pro vo-
ct Ncphthuim, Phetrtisim quoqne et Casluim: de
luntaiescriptorum vcierum, qni Cassiodorum secuti
quibtts egrcssi sunt Pliilistim, et Capluorim. vidcntur in eo, quod docuit cap. 12 de Instilutione
Quam diversa sit ista distinctioper colnversuuniab divin. litterarum. Nam quod per intervalla Hierony-
ea, qux fit per cola et commaia, ncmo prudens ex mus in sua translatione descvipsit, illnd cohseqnen-
non lcr
propositis excmplis perspectum modo habere posuisse et adnnasse Cnssiodorus eredendus est
cola in ex
poiest. Quis enim sibi persuadere patielur, iis, qux loco cilato leguntur : Httnc aulem pan-
Paralipomenis descripta, speciem prxferre inelricx decten,inquit, propter copiamtectionisminutioremanu
cujusdam compositionis? Econlra quis inficias ibil, in senionibusquinquagintatribus mslimavimusconscri-
distinctionem prophelarum per cola et commaia bendum, ut quod lectiocopiosa telendit, scripturmden-
similcm cssc metricisdescriptionibus? In ea disiinc- ', sitcts adunata contraheret. Copiosissima erat in edi-
lioue versiculorum diceres Prophelas decurrere tione Hieronymi leciio Scripturx propter disiincta
bexamelris et Pentametiis, licet prosa el non versu intervalla colorum et commatum : eam breviorem
r.oiisciipii siiu. Paralipomena vero nullam habent fecit et contraclinrem Cassiodorus, cum cl minuiio-
iiii.tginein hexameiri aut peuUmelri, sed solius ora- ribus characteribus litterarum, ei adunatis partibns
tionis per membra divisx, id est, per suas 7rspixo7rac priusdistinclis in unum veluli densum corpm con-
el circuitus distinctx. Ergo colis taiitnni Paralipo- traxit. Infmitn supersunt mss. exemplaria sacrorum
inenon, ci .iosue libros dislinxit Hieronymus, cum Bibliornm, ubi versus, tam in Psalmis, quam in
innnes propbelas per cola cl commatu descripserit, reliquis noiis, lantum interpunclis disiincli reperinn-
ut ipso fidem fncit in snis prxfnliunculis. Quod dis- lur : sed rariora in quibus Psalmi, et prxcipue libri
liiictionis dnplex genus facilius inlclliges, si noveris Jobi, colis versunm suni descripii : rarissimi autcm
eadem voJumin» Scripiurarum diversimnde fuisse eodices illi sunt qut per cola et cominataadlmc reti-
secta el descripta in variis ac diversis inss. codici- nent descriptos libros axixop^ Jobum neinpe cum
bus. Neque vero colis el coiuniatibus ubique dis- Psalmis Davidis,el operibus Salomonis. Quod igiiitr
linctus invenilur liber Jobi, vel liber Psalmorum; spectal distinctionem versuuni in toto Canone
sed nuiic per versuum iniegr.i cola, nunc per cola u Hebr.iicx verilatis, eam mutuali siimus e vetuslis-
ei commata, sicut unicuiqoe scrrptorum veteruin simis monnmeniis, quorum ope desiituti in Mosis
placuit, de-criptos fuisse uulli dubium est. Librum voliiminibus, Josuc, Jiidicum, etc, nihil per cola
Jobi per coln distinxii ins. codex monasierii noslri versuiim ibidem dividere nobis permisimus , S'd
Majoris prope Turones, qnem per cola ct commata taniiim inlerpunciionibus ad versuum di-tiii(iioiiem
dividunt Exemplaria iria Canonis Hebraicx veritatis, adhibitis editionem nostram absoWimus prout licuit
Meinmianum dico, Carcassonense, et San-Germa- mediocritati nostrx.
nense nosirum. Cap. m libri Job sic legimus scrip- Notandumvero cum primis, duo genera distinclio-
tum in codice Majoris monasterii, ante sexceulos num, qnx in versibus Jobi et psalmorum diximns
annos in membranis pulchre exaraio : usilata, in pluribus Hebrxis voluminibiismss. noudum
Pereal dies, in qua nalus sum, et nox, in qua dic- esse obsolela : nam quxcnmque observavimus in
tumest: conceptusesl homo. Latinis libris de distinctione versuum nunc per cola,
Dies ille vertalut in tencbras : non requiral eum modo
Dcus desuper, el nonillustret luntine : per cola cl conimata, eadem prorsns occur-
Obscurent eum tenebrm, et umbra morlis. Occupei runt in anliquis llebrxorum monumentis, hand incu-
eum catigo, el ittvotvaturamaritudine. riose a nobiseruditionis causa perlustraiis. Ilebraica
Tria, ot vides, hic cola versnum descripta sunt, D Biblia mss. qux in Bibliothec» Oralorii Parisiensis
qux in omnibus xqualia suiit divisioni bodiernx, e asservanlur, hisque litteris et numeris, BB. 55 notata
Massorelhnrum disiinctionibus. In exenrplaribui sunt, Doii aliam agnoscunt versuum distinciionem
autem Canonis eadem verba diversam habenl ver- in libris Jobi, Davidis, ei Salomonis, quam qux a
suum distinclionem, quia percola.el commala scpa- Massoreihis prxfinita est per puncta dicia Silotic,
rantur juxla morem vetustissimorum Scriplorum, sive Soph Pasuc. Al regia Hebraica sacrorum Biblio-
qui aliquauto tempore post llieronymum Biblia sa- rum voluminamss. nuin. 5et6eosdem librosdescriptos
cra describ_ebantin hunc modum : retinent per cola versuum et commata, ita ut diceres
Pereat dies, in qua nalus sum, exemplaria Canonis Laiina ex illis Hebrxis cxpressa
et nox, in qua dictum est : conceptusest homo. fiiisse. Tania namque reperitur inter utrosque codi-
Dies itle verlatur in tenebras, cesaffinitas et concordia, ut nobis sx.pius admira-
nOnrequirat eum Deusdesuper, lioni fuerit, quando cum Hebrxis comparabamus
et non itlustret lumine.
Obscurenteuvxtrnebrw, et umbra morlis, exemplaria Latina. Liber Job, atiestante Hieronymo,
oceupeleum caligo, et involvaturamariiudine. prosa incipit, versu Iabitur, pedestri sermone fininir,
117 PR0LE6OMEN0N IV. DE TITULiS, ET(J. SS. BIBLIORUM. 118
id esi, a principiovoluniiuis usque ad verba Job, ubi .A ostendere studuii e coniextu Epislolarum. B. Pauli,
ait: Pereat dies, elc, prosa oratio est: ab illo autem ubi grammalica: artis distinetiones, ac teges elegan-
commate usque ad finem libri versihns absolvitur, lioris sermonis probantur retenlx. Cola igitur et
nempe usque ad hxc verba, et ago pwniteniiam ra commara S. Augnsiini nihil hoc loco spirani prxter
favillaet cinere.Parvum autem comma sive Capiiulum gradaiionera grammalicam, qua verbavelsensa con-
quod remanet prosa oralione contexitur. Totum istud nectuntur alterum ex altero, sicut Rom. v, m, ex
libri Job arlificium religiose observalum videmus in tribulatione patientiam, ex patientia probationem ,
regiis mss. Hebrxisjamlaudaiis: totum ileni in exem- ex probatione spem connexam videinus: vel decus
plaribus Canonis Hehraicx veritatis, quem Lalinunt aliud orationis, quo post aliqua pronunliantis voco
fecit llieronyinus. In eo tanlum discrepabant, quod singulu finiia, sequiiur ambilus sive circuitus, quenv
Hcbruorum versmim commala spatiis vacuisab invi- irepioSovappellanl: graminaiicorumet oratorum sunt
cem scparantur in eadem linea : qux commata sibi ista cola et commata : Uieronymiana autem xa>\uet
subjecta et subrtexa reperiuntur in Latina versione , xby.pjx.xu in prxfatiunculis S. Doctoris memorata„
propter majorem verborum Latinorum copiam, qua dislinctiones sunt Scripturarum per membra divisx,
proprietas bujus lingux completur. Res erit facilior qux numerum versuum constituu.nl in libris sacris.
inlelleetu, si bujus discriminis exempla proponamus. B Quas disijnctiones versuum, nunc majores fuisse
Jobi itaque capiie tertio talis est apud Hebrxos com- apud veteres Scriptores, nunc breviores supra dice-
matum disiinciio in versibus. bamus. Utrumque autem id distinclionum genus ab
: -na mr\ IDN rrVjrn 11 TVIKDV TIN» Hieronymo agnitum el usurpatum, ex ejusdem ver-
Jovad jom havaledbo valaela amar hora gaver. bis breviter demonstrandura est. Versuum distinciio.
Hxc duo cominata ejusdem versus in Latina ver- ab anliquo xvo usurpata in libris sacris, ea priimnn
sione sibi subnexa sunt, ut diximus, et hoc modo haud dubie recensenda est qux in editione Vulgala
descripla: ante Hieronymum obtinebat: quxque copiosio» fuit
Pereal dies in qua natus sum; cxteris omnibus divisionibus tam amiquis, quam ho-
Et nox in qua tlictumest: conceptusest homo: diernis. Hac distinctione versuum partiti olim psalmi,
ItaconsequenterpertolumJobum.eiinHebrxismss. duplo majorem habuere numerum versiculorum, vel
codicibus, et in Latinis Canonis exemplaribus, cola interdum triplo majorem, quam nunc liabent inVul-
vcrsuum et commata descripta reperinntur. Qnorum gata nostia Latina. Verbi causa psal. xni juxta hq-
distinctionemelsi in pluribus mss. codicibus miniine diernain divisionem decem versibus distincttts legi-
observatam videamus, nulltim proplerea movere de- lur, juxla aniiquam divisionem in Psalterio Romano
benl exemplariorum tantx discrepantix, quia indiicix C duodecim babuit versus, vel tredecim, numerato
sunl a librariis et scriploribus anliquis, i|iii nnnc tiiulo psalmi pro uno commate. In communi autem
plures sententias conjungunl, nnnc distralmnt, prout et veteri Lniiua translatione viginti quinque nume-
in calainiim fluerent, et animus scriploris, lum lle- ranlur orixoi, aut viginti sex cum titulo. Istius co-
brxi, lum Latini, operi esset inienlus, aul vagus; ui piosissimx divisionisversunm uieminit Hieronyinus,
in magnis el diulurnis operibus fieri solet. Scriplor dum virgini eruditissimx Eustocbio respondet prooe-
codicis Hebrxi Oratnriani supra memoraii integros mio in lib. xvi Commentariorum in Isaiam : JVon
versusconiinue descripsit in toio psalterio, nec ullam parvam, inquit, milii qttmsliunculamdetulisli, quod,
ibi observavit comniatumdistiiictionem, quam tamen scilicet octo versus qui leguniur in Ecclesiis, et in He-
prosecutus esi libro primo Paralipomenon, cum cap. braico non habenlur, lertii decimi psalmi, Apostolus
xvi ejusdem libri psalmum civ non segniter exscri- usurparit, scribens ad Romanos: Sepulcrum patens
bere voluit. Idem esto judicium de scriplore Latino, est guttur eorum, linguis suis dolose agebant, vene-
ms. codicis Bibliorum, quem Colberlinx bibliolbecx num aspidum sub labiis eorum.Quorum os maledic-
donarunl canonici Anicienses : is enim colis versuum tione et amaritudine plenum est, veloces pedeseo-
distinxil priores octo vei decem psaJmos Davidis, rum ad effundendum sanguinem. Conlrilio et infetf-
reliquos vero sequentes descripsit absque simili co- J1)cilas in viis eorum, et viam pacis non cognoverunl;
lorum dislinciione , interpunclioiiibus solummodo non est timor Dei ante oculos eorum. Quod cum au-
adhibitis in fineversuum. His addendx essentaliquol dissem, qttasi a forlissimopugite percussusessem,cmpi
variantes distinciinnes versuum interdum occurren- tacittts mstuare, et stuporem menlis vultus pallore si-
les in regiis Hebrxis codicibus, inque tribus exem- gnare, etc. Octo illi verstis, qui tres lantum habent
plaribus Latinis Canonis Hebraieaeverilatis nisi cu- distinctiones in nostra Vulgata Laiina, etin Romano
rioso lectori sufficerent qux prxmisimus exempla Psalterio, hoc ordine et numero decurrunt in Psal-
ad causx explicalioneni. terio S. Germani, velerem Vulgalam et Kotvijvcom-
Nuncsi ad periodos, cola el commataab Augustino plexo, et uncialibus, ut vocant, litteris aureis alque
observata in Epistolis Pauli redeamii", proclivis est argenteis exarato:
aique expedilaresponsio, sanclissimum antislitem re- Sepulcrum palens esl gullur eorum,
spe\isse lib. iv de Docirina Chrisliana, uon ad distin- Linguis suis dolose agebanl;
Venenumaspidtim sub labiis eorum
ctionem versuum usilalam in libris sacris, sed ad Quorumosmaledictioneelamaritudineplenumett.
hagiographoruin scriptorum eloquenliam , quam Velocespedes eorum ad effundendumsanguinem;
Hfl AD S. HIERONYMlDIVINAMBIBLIOTHECAMPROLEGOMENA. 120
Contritio et infelicilas in viis eorum At disputatur : quia comma quod remauet a supradicto
Et viam pacis non cognoverunl versu Jobi usque ad finem libri, integrum esl capi-
Non est timor Dei ante ocutoseorum.
tulum, plurimis constans sententiis, id est plurimis
In Ecclesiis Lalinorum legebanlur octo illi versus, versibus, et versuum commatibus. Comma itaque
teste Hieronymo, ac virgine Eustochio, in eorum quo- hic loci dictum, idem est quod mptxonr) apud Orige-
que codicibus modo jam exhibilo scribebantur cum nem ac cxteros Grxeix tractalores. Aliud vestigium
totidem versuum distinctiouibus, qux duplam vel hodiernx distiiiclionis versuum putabam me inve-
Iriplam habent divisionem cum nostra hodierna nisse lih. i Commentariorum Hieronymi in Danielem
comparatx. Eamdem versuum distinclionem numero- c. in de illis enim verbis, Renedicitesancti et hunti-
sam agnoscil Hieronymus epistola ad Sunniam et les corde Domino, taudale et superexaltate eum in sw-
Fretelam, ubi hxc habet ad psal. xvn, 15: Grando cula, ita disserit S. Hieronymus : Humilitatem cordis
et carbonesignis, etc. Et quwritis cur Grmcus istum habere, et prmsensversiculus docet, etc. At inspectis
versiculum secundo non habeat, interpositis duobus diligenter mss. codieibus Commenlariorum in Da-
versibus. Sed sciendumquia de Hebraico, el Theodo- nielem, fidem nullam esse deprebendi in editis
tionis edilionein Sepluaginta Inierpretibus sub asteris- libris: ita enim texlum prxdictura Danielis descri-
eo additum sit. Ita est, Grxcus coniexlus ad qtiem B8 bunt, ac si integrum vers. 87 c. ni recitarei, et
velus aniiqua Latina expressa est, non legebat in Kotvji commenlariis illustraret Hieronyraus, cum certum
Grando et curbonesignis; posl ista: Et Altissimusdedit sit mediam tanlum partem versiculi nostri positam
vocem suum; sed semcl lantum ante : Et intonuit de ab eo fuisse et exposilam in suis Gommentariis,
cceloDominus. Unde illum versiculum cum asterisco istam nempe: Denedicitesancti et humilescorde Do-
reposuit Hieronymus in hunc modum: mino. Et hoc est, quod Hieronymus vocat prmseniem
Grando et carbones ignis. versiculum,juxta antiquam, et non juxta hodiernam
Et inlonuii de cwlo Dominus: distinciionem versuum. Ad alia proinde exempla di-
Et Altissimusdedil vocemsuam, vertendum nobis est. In Ps. cxvm duplicem dislin-
•)«(•Grando el carbonesignis: ctionem versuura usitatam fuisse apud veteres disci-
Tres uliimi versus hujus divisionis, unicum consli- mus e vetustissimis monumeniis, ex Hieronymi
tuunt vers. xiv in Vulgala Latiua. Unde colligas ma- epistolis non paucis, et egregio Auguslini Speculo.
ximum discrimen quod intercidit inter hodiernam, Monumenta veluslissima ista sunl: Psalterium S.
el intcr aniiquissimam disiinctionem versuum, in Germani loties Iaudalum, et exemplaria tria Canonis
libris sacris usurpatara primis fidei temporibus. De Hebraicx veritalis, ubi Psal. cxvm sedecim habet
numerosa hac versuum divisionc consulatur adhuc ^2 versus sub unaquaque littera alphabeti Hebraici,
Hieronymus in c. xxi Ezech., in c. LXIHIsaix, et qui sic describuntur in Vulgata veteri, quam conti-
aliis innumeris locis, quorum recitationi indulgere uet Psalterium anle nuncupalum S. Germani:
non juvat, eo quod jam allata teslimonia Iectori stu- 'AAE*.
dioso salis esse credidimus. Unum superest, tttnoii- BEATI IMMACULATIIN VIA,
nulla vesligia hodiernx distinctionis versuum osten- QUI AMBULANTINLEGE DOMINI;
BEATI QUI SCKUTANTURTESTIMONIAEJUS
damus existere apud Hieronymum, quod supra me IN TOTO CORDE EXQUIRUNT EUM, etc.:
facturum promisi. Sciendum igitur verba Jobi cap.
qux eodem modo leguntur in illo exemplari vetustis-
XLII,vers. vi, quibus poenitenliam suam prxdicat, simo Psalmorum. In Canonis exemplaribus idcm
unum efficere versum apud S. Hieronymum, ut unum numerus
versuum, sed paulo aliter descriptus :
dicimus juxta hodiernam versiculorum divisionem,
ALEPH.
a Massorethis muluatam. Nam postquam monuerat Reati immaculati in via,
prxfatione in librum Job ex Hebrxo conversum, qui ambulant in lege Domini.
hexaraelris versibus ipsum decurrere apud Hebrxos, Reali qui custodiunt tesiimoniaejus ;
averbis scilicet Job, in quibus ait, Pereat dies, etc, in lolo corde exquirunt eum.
Q Non enim qui operantur iniquitalem,
usquead eum locum, ubi ante finem voluminis scri- in viis ejus ambulaverunt.
ptum est: Idcirco ipse me reprehendo, et ago pmni- Tu mandasti prwQeptalua
tentiam in (avilla et cinere : subdidit stalim : A supra- cuslodiri nimis.
Utinam dirigantur viw mew
diclo autem versu usquead finem libri, parvum comma ad custodiendaprmcepla tua.
quod remanet, prosa oratione contexilur. Ubi duo ob- Tunc non confundar,
servari velim, primum eamdem distinctionem, et cum respexeroad omnia mandata tua.
eamdera unius versus continenliara in supradictis Confiteborlibi in directione cordis,
cum didicero judicia justitiw tum.
verbis Job, usurpatam fuissa ab Hieronymo, qux in Prmcepla lua cuslodiam,
Vulgata hodierna versuum distinciione usu recepla ne derelinquas me nimis.
est: unde sequitur nonnulla hodiernx dislinctio- BETH.
nis vestigia apparere apud Hieronymura. Deinde In quo corrigit juvenior, etc.
comma ab eudem S. Doclore vocalum hoc Ioco non Hxc erat numerosa versuum distinclio in Ps. cxvm,
esse promiscue accipiendum cum colis et commatibus qux e Vulgala antiqua vcrsione Latina in novam
versuum, de quorurn divisionibus in boc articulo S. Hieronymi translalionem illico derivata est, uti
121 PROLEGOMENON IV. DE TITULIS, ETC. SS. BIBLIORUM. 122
res est in promptu ex Speculo S. Augustini, qui hu- >Vqnia per cola et commata descriptum ibi Iegitur ul-
jus psalmi versus quamplurimos cilavil, et eorum timum alphabelum :
numerum determinat, dicens duos essevertusabiilis Mulieremfortemquis inveniet?
verbis : Prmceplatua non sum oblilus, usque ad ista procitl el de iiltimisfinibuspretiumejut,
qus lcgnnlur vers. 85: Foderunl mihi superbifoveas, Confidilin ea cor viri sui,
et spoliit non indiyebit, elc.
quw non erant juxta legem tuum. Totidcm eliam ab
his usque ad ea: Paulo minusconsummaveruntmein Hinc colligas dupliccm fuisse in vetustissimismonu-
terta, etc, numeri ergo versuum, quos assignat Au- mentis versuum dislinctionem, utramque vero agni-
gustinus, sxpius iterando : Et post duos vetsus: Et lara fuisse et usurpatam ab auliquioribus Ecclc-
post teplem vettus, etc, perfecle quadrani ad distin- siasticis scriptoribus. Apud Auguslinum usu scmpcr
clionem jam diclam, usitnlam in veteribus Eccle- receptam eam invenies, qux sit per cola el com-
siarura moiiumeiilis, qux sedecim versuum divisic- mata : apud Hicronymum vero, nunceamdem, nunc
nes exhibent ad singula Alphabeti Hebraici ele- diversam juxta qualitalem singularum partium Scri-
menta. Alii mss. codices Psalmorura antiquissimi pturx divinx. In melricis composilionibus,qux nu-
quamplures ac optimx notx, oclo lanium versus mcros habent astrictos secundumseriem Hebrxoi um
habenl ascriplos sub singulis litteris Hebraicis, tara '.B elemenlorum, eam fere semper dislinctionem ver-
in veleri editione juxta LXX Interpreles, quam in suum usurpavit, quain nos bodie sequimur in Vul-
nova Hieronymiana ex Hebrxis voluminibus pro- gnta Latina : in cxteris autem libris, ut supra dixi-
gnata. Ita Psalterium triplex S. Hieronymi in codice mus, numerai Bibliorumversus juxta copiosissimam
vclusiissinio Carnulensi descriptum per tres colu- eorum distinctionem suo tempore receptam in Ec-
mcllas sibi invicem opposilas, ad similitudinem Te- clesiis, id est, receptam in veteri Vulgala, quse ma-
traplorum et Hexaplorum Origenis. Ilaquc quoque nibus Latinorum lerebaiur. Quorum versiculorum
aliud triplex Psalteriumbibliothecx Sorbonicx, quod anlequam varios indices proponaraus, baud otiosum
Grxcam LXX Seniorum editionem, Latinis tamen fuerit nonnullas subjicere distinctiones usitatas in
scriptam elemenlis, ruriosissime rctinet cum Psalte- novo Tcslamento. Quxdam igitur fragmenta mss.
rio Romano et translatione HieronymiHebraica. Sic Evangelii secundum Lucam mihi comraunicavit cla-
denique Vaticani, Regii, Colbertini, San-Germa- rissimus vir F. Desmares, in quibus superest distin-
nenses, et alii innumeri codices mss. Psalmorum, in ctio anliqua versuum, ut et antiqua veisio Lalina,
quibus exstat editio nova Hieronymi, aut vetus jnxta lilteris uncialibus descripta in pervetustis membra-
Septuaginta Interpretes. Per cola versuum, sive per nis. Luc. v, 18, hoc modo scriptum legimus: ET
oclonos versus descripti sunt universi codices illi, G ECCE VIBI POTENTES IN LECTO CIBCUMFE-
secundurahodiernam versuura distinctionem ct enu- BEBANT HOMINEMQUI ERAT PABALYTICUS:
merationem in psalmo centesimo decimo octavo, de ET QUJEREBANTEUM 1NFERRE ET PONERE
quo Hieronymusad Paulam Urbicam : Studiotissime ANTE EUMET NON1NVENIENTES,elc. Duosihi
petquisisti,quid sibivelintHebrwwlitterw, quwpsalmo versus distinxit scriptor illius codicis, notando
quemlegebamus,videbantutinsettw. Respondisecun- punctum supernum nd finera singulorura, nec aliam
dum otdinem littetatum eum esse compositum,quod distinctionem versuum in illo ms. excmplari adlii-
videlicetex prima littera, quwapudeos vocalur ALEPH, bitam perspexi. In alio aulem fragmento ejusdem
ocloversusinciperent,rursus ex sequentiBETH,tolidem Evangelii, plena est versuum divisio, alquc dislin-
versus exordium sumerent, ac poslea ex GIHELidem ctio commatum
per intervalla :
numerus compleretur, alque ita usque ad TAU, qum ET ECCE EXEUNTES
apud eos extrema litlera est, psalmum esse conscri- DUO EX DISCIPULISJESU
plum, etc. Eamdem versuum distinrtionem seqnun- IBANT IPSA DIE
tur Hilarius et Ambrosius in suis ad psalm. cxvm 1N CASTELLUM
QUOD ERAT 1N SPATIO "
commenlariis: unde manifestum nobis est, non so- STADIORUMSEXA-
luin apud Hieronymum, sed apud alios eliam Ecclc- D GINTA AB HIERUSALEM
six doctores et anliquissimos scriptores nonnulla NOMINEEMMAUS.
exstare vestigia hodiernx versuum divisioniset enu- i Qualuor hi versus antiqux distinclionis, uniciim
meralipnis. Idem inlellige de ultima seclione Pro- constituunt in nostra Vulgata Latina Luc. xxiv, 13.
verbiorum, quod de Psal. cxvm: nam apud Hierony- Tanta igitur eril distanlia numerorum in versibus
mum illa Trsptxonr) qux laudes mulieris fortis prose- Biblicis apud nos et npud Anliquos, quanta est unius
quitur, viginliduobusconstat versibus juxta numerum partis ad quatuor partes. Quare neminem moveant
lilterarum Hebraicarum: Proverbia quoque Salomo- adeo dissonantes numeri versmim, qui hodie suppu-
nis, inquit Hieronymus epistola jam laudata, extre- lantur in sacris voluminibus,cum illis versuum enu-
mum claudit Alphabetum, quod tetrametro iambico merationibus, qu;e leguntur in veteribus Bibliorum
supputalur ab eo loco, in quo ait: Mulierem[ortem sacrorum exemplaribus manuscriptis, Grxcis atque
quis inveniet?In exemplaribus autem Canonis, inque Latinis : Incredihile visum est nupero scriptori cri-
.. vetustissimis aliquot aliis mss. codicibus, numeran- tico, in solo Jobi volumine defuisse sepiingentos vel
tur in illa sectione, non tantum 22 versus, sed 44, oclingentos versus ante editionem ejnsdem libri,
123 AD g. inBBONYMl DIVINAMBIBLIOTHECAMPROLEGOMENA. 124
quam suh asteriscis ct obelis edidit Ilieronymus: at \ VERSUS NOVI TESTAMENTI.
si fuisset mediocritcr versatus in antiquis versuum
VERSUUM NUMERUS
distinctionibus, judiciumque de illis fecissei ex ve-
lustissimis exemplaribtts divinorum volurninum, et LIBRI I. II. III."" IV.
non ex propria prxsumptione, ineplam pervidisset Gfi" 03 V> V>
conjecluram suam, qua sollicilare voluit germanam
leclionem prxfationis Hieronymi in librum Job, et
hoc modo adultcrandam : Septuaginta, vel octoginla 0^.12. -I • O oaO
• s
•"? ?l ? ?
versus desunt: pro sepiingentis, septuaginta, vel pro
octingentis, ocioginta. Qualis restitutor lectionum Matlh. 2600 2700 2500 2514
Marc. 1600 1700 2080 1590
Hieronymianarum I Utinam abscindantur qni vos Luc. 2900 3800 2600 2677
conliiibant. Joan. 2000 1700 2800
Act. 2600 3600 2800
Plura prxtermisimus, ne nimia longiludo molesta Rom. 1040 911 \ , 920
sit leclori, et quod prodest scriptoris exercitationi, I Cer. 1060 980 870
II Cor. 70 2921 l 590
noceat corporis ipsius valeiudini. Ad manifesiandas Gal. 350 2151 1 293
igitur versuum Bihlicorum quaslibet distinctinnes, B Ephes. 375 3171 1 312
Philipp. 5501 J 208
antiquas ac recentiores, numerum versuum, quem Coloss. 250 208\ v.* ccc* / 208
singuli divinarum Scripturarum libri continent, in I Thess. 213 > Fort. r, { 195
II Thess. 108/ etc. \ 106
tetraplis exhibemus, ut sic uno inluilu diversas bn- I Tini. 208 2501 J 250
jusmodi distinctioncs quilibel studiosus Jiquido ba- II Tim. 289 172\ I 102
Tit. 140 671 I 97
beat perspectas, neque deinceps uniuscujusque cri- Philem. 50 34 1 I 37
lici errores sequi cogatur. Hebr. 1 Bar"^-| 700 m
VII Epist. Can. 15UU
VERSUS VETERIS TESTAMENTI.
Apoc. 1200 1800 1500
VKRSrjTJM NBMERUS
LIBRI I. II. III. IV. Primam versuum enumerationem, qnam vocamus
t/> tn a> tjn aniiquam ante Hieronymum , mutuati sumus ex ve-
WSP "" -aS » =8 luslissimo Calalogo codicis ms. San-Germanensis,
qui complectitur Epistolas Pauli Graece ac Latine,
lll Pf ?l* *
?§*f lilterisque nncialibus exaratas. Scriplor hujus libri
3?? ? ? 7 " adiexuit in flne ante
Epistolam ad Hebrasos Caialo-
Gen. 4500 5700 4400 1554 gum omnium divinorum librorum veteris ac novi
Exod. 5700 5000 2800 1209
Levit. 2800 2100 2700 859 Testamenli, annolans e regione numerum versuum
Num. 3650 5000 3500 1288 iiniusciijusqiie voluminis. Praeterinisit nihilominus
Deut. 5500 2600 3100 953
Jos. 2000 1750 2100 656 V. T. nnnnullos libros, et epistolas aliquot Pauli
Judic. 2000 1750j 245U .,„.. 1 618 apostoli. Ilunc nos defectum suis locis nolavimus
Buth. 230 250 1 f 85 boc modo, omiuuntttr hic, supple versus libri, qui
I Beg. 2500 2500
2000jl 22i0 ,„n„
1S06
II Reg. 2000 non reccnseniur in pervetusto illo indice sacroruro
III Beg. 2000 2500) %m ,„,,
153i Dibliorum. Stib nomine Barnab%, versus Epistobe
IV Keg. 2100 2250 1
Isai. 5600 5580 4800 1295 ad Hebrceos-videtur ennmerasse : neque vero mente
Jerem. 4070 4150 4000 1365 adeo vagus credcndus est, ut Episiolam quani ob
Ezech. 3600 3340 4100 1273
Dan. 1600 1850 2000 157 ociilos habebat, dum Cataiogum describerel, incu-
XII Propli. 3110 5800 380O 1050 riose omiiino Doctorum tainen bic
Job. 1600 1700 1800 1070 praetermiitcret.
Psalm. 5000 5000 5500 2527 adsit juilicium. Vcrsus singulorum librorum nunie-
Prov. 1600 1740 1708 915 rat, prout inveniebanlur distincli iit antiqua ver-
Eccles. 600 £800 750 222
Cant. 300 280 230 117 D sione Lalina usu recepla ante Ilieronymum. Quod
I Par. 20401 „Knft ,-,-
lm manifeste probari potest ex unico libro Job, quem
II Par. 21001 5500
Esd. et Neh. 1500 5500 680 dicit continere versus mille sexcenlos. Ubi advertas
Esther. 1000 700 308 166 velim Jub antequam apud Grxcos cum asteriscis
Liber Judith, qnsenon esl in Canone Hebra:ortirn resiitucrclur ab Origene, habuiase versus sivc
habet versus 1300 juxta anliquam distinctionem i axi%ovs160. Restitutus vero babeb.U versus 2200, id
1100 in codicibus versionis Hieronymi; et 1700 apu<I est, sescenios supra numeruni praecedenlem. Cou-
Nicephorum Conslanliiiopolitanum. Tobias aulen 1 sule testinionia velerum Scriptorum posila in fronte
babet versus 1000 in anliqua dlvisione, et apui I ejtisdem libri Job, a nobis editi, cum asieriscis et
Nicephorum 800, alibi omiituntur. In Novo Testa obelis, 11parte hujus divinaeBiblioihecae.Sccundain
menlo diversse quidem sunt versuuin enunieraliones , versuum enumerationem invenimus in mss. codici-
sed minor esl inter indices dislanlia, quain sit in li bns versionis Hieronymiame , eumque numerum hic
bris veteris Instrumenti, quod subjecU tetrapla do in tetraplis nostris proposuimus sicut exstat in illis
cebunt. exemplaribus velustissimis. Errores igitar liu/usmodi
12'i PROLEGOMENONIV. DE TITULIS, ETC. SS. BIISLIORUM. 1'2G
numerorum, quotqnot sunl, penes aniiquos erunt, \ aliqnando, nonnuniqtiam in fine seeias et imperfec-
librarios, el exscriptores imperilos. Porro tertium tas. His adjungendus Biblicus codet Corbeiertsis
Canonem librornm sacrorum cum numero versuum ejusdem aetatis cum superiori, in quo Ruih habet li-
singulis libris annotato, Nicephori patriarchre con- neas 218. ln columnis singulis lineaesunl45, et ih Vi-
sianlinopolitani essediximus.Hunc edidit nobiseru- neis dictiones 4,5, 6, 7, vel 8, ul legontur in pracce-
ditissimusP. Pilhreus in opusculo de Laiinis SS. Bi- dentibus mss. codieibus.Nuncsi mcminerimuslibrum
bliorum interprelibus, quo curiosus lector se aman- Ruih apud aniiquos seriptores ccclesiasticos babuis-
dari patietur. Inilicein denique columnae quartte e se (antum versus 250, tam in antiqua divisione anle
Graecisexemplaribus deprnnipsit anie nos Robertus liieronymum , qiiam in codicibus Hieronymianae
Siepbanus, in quo si quid diflicultatis emerseril, versionis, quis acquaiiimiter feret toi tantosque er-
recurrere debes ad ediiionem Graccamnovi tesia- rores nuperae criiicse veleris Testamenti, quae mul-
menti, elegantissimistypis ab eodem scriptoreador- lis siudiosis hominibus impune fucum facit in rebus
nalam. nunc levioris, nuncgravissimi mornenli. Falsum est
Injuriam nobiscum expostulare possent sludiosi veteres appellasse versut qunscumque lineas scriptu-
lectores, si dissimularem silentio errores nuperi TX ; falsum qnoque illas lineasconslare sex dictioni-
crilici scriploris, qui pro niore suis indnlgens con- ]B bus, fal-issimuni dcnique ex adnotato numero ver-
jecturis mulla slaluitde versinim Biblicnrumdistin- suum innoiuisse lecioriblis, quot essenl dictiones in
ciionibus ac numero, in quibus nulla est veriias : sinyulis librit. Quinque antiquissima monumenta a
dumque aliena saepius niiitur ciiiendare vitia, osten- nobis ciiata, nec pares habenl lineas, nec aequalem
dit sua. Putavit vir multnelectionis vetcres scripto- dictionum tiumeruin in lineis, nec similem in toto
res versus appetlasse quascumque dislinctiones con- libro linearum numerum : etsi pro libro Rutli requa-
texlus librorum, quas nosGallico sermone vocamus lis in eis annolatus sit versuumnunterus in flne ejus-
tignes; Graeci autem axix»v;- Lineas vero vncahnlo- dem voluminis, netnpe versus 250. Proferat in me-
rum certo numero fuisse prwfinitns; ila ut ex nu- dium criticus noster, si lamen potoerit, retuslissi-
mero verstium in flne librorum annotaio, faeile sci- mum aliquod exemplar Bibliorum , in quo aqualis
relur quoi etsent diciioncsinsingulis libris. Denique sit numerus versuuni annolaltis in fine, cum nu-
Augustinum frequenter meminisse in speculo hujus- mero linearum, quibus illud exemplar descriplum
modi versuum, et ex noiinullis ab eo recilatiscolligi est. Ostendat iterum singulas lineas in illo exem-
posse, unumquemqueversumsex lantumhnbuhse dic- plari habere sex tanlum dictiones, et ex eo diclio-
liones. Ita docuil criticus auclor, qui secum exor- num numero iia circumscripto, stalim agnosci quot
tamdivinarumscripturarum periiiam apud catholicos (] sint dictiones in (ali, vel lali libro. Si hoc fece-
sibi gratulatur , ac secura aliquando prorsus exstin- rit, erit nohis magnus Apollo , et ego criticorum
guendam penimescil. Sed vanitatcm hnjiis opinionis abortivus proferam in medium sexcenta volumina,
osiendere in prompiu nobis est ex uno Ruih volu- quai fidem excludant eruditi hujus viri.
mine, quod magna curiositate totum pcrlegens in IV. In hoc prsesenii ariiculo breviter qUaerimiiS
plurimis mss.codicibus, numeravi Iineas, eisingulas an sinl metru ih Scripturis sacris, ac praccipue in
dictiones, ut judicium haberem defalsis observalinni- Psalmis Davidis? famosissima quidem quaestio, scd
bus viri supradicti. Eam vero rem expcndere, el dic- apud eos dumiaxat, qui rudes sunt in lingua sancta,
tiones enumerarc volui in libro Rulh, quod ipse tiec solvendaehuic difficultati ex se pares invcniun-
brevitatesuasitaccommodaiior noslroconsilio, eum- lur. Nam inter dociiores et exercitalos in libris sa-
demquehabeatntimernmversuumincodicibusmss.ve- cris liaud ambigilur melricam esse in Canlicis Bi-
tustissimisaniiotalum adliuem. LiberRulh inins. Re- bliorum cOmposilioneni.Id Philo Judseorum diser-
gio Bibliorum sacrorum codicemim,5563,descriptus lissiiiiiis,etsaplenllssimus Joseplius expresse docue-
in duabus columnis minutiore manu sive caraclere, runt. Et posi vernaculos illos Judseorum scriptorcs
babet lineas 335; singulae coltininaecoinplectuntur idem quoque attestali sunt Origenes, Eusebius, Am-
lineas42; linesevero Ires ihlerduui habeht dicliones, 1) brosius, el Hieronymus cum innumeris aliis recen-
nonnullaequatuoriiiiegrasciundimidiala dictione, all— tioris ttvi auctoribu9 ecclesiasticis, cumque eruditis-
quando quinque, vel sex, vel seplem. Colbertinusms. siino scholiaste Canonis HebraicaeVeritaiis, qui di-
num. 157librum Ruth integrum describit 216lineis. In serte eamdein senteniiam tueiur in suis Quaestioni-
columrtisejusIineae43iinniersniur.Linefequinqueha- bus Hebraicis ad c. 23 libri posterioris Samuetis :
bentdictiones,aul6, aul 7, cum aliquot syllabis, vel Hwc sunt verba Davidnovissima.Novissima sunt, in-
etiam8.AlterColbertinusnum.74 totum librum Ruth quil scholiastes, quia post Psalteriumet cwlera n.elra,
absolvil 363 lineis. Columnaebabeni 30 lineas; tineae hoc composuistemetrum dicitur, in quo ail: Dixit Da-
continent nunc duas dictiones aut Ires; alibi Ires cmn vid filius Isai. Dixil vir, cui consliluta est scala Chris-
dimidia, nunc quatuor vel quinque. Codex Biblioruin to Dei Jacob. Non solum metra agnoscit in Psalterio
San-Germanensis anieoctingenios annos in membra- Davidis, et in caeleris ejus Canticis, scd metricam
nis exaralus, notatusque num. 3, lineas habel in lolo insuper coniposilionem et melodiam Davidicam ob-
Ruth volomine tantum 243; columnoc continrnt 55 serval in supradictis verbis Scripturae, a versu primo
lineas; lineoe 4,5,6,7, vel 8 dicliones, integras capiti» xxm lib. II Regum ad oclavum usque VCrsum.
127 AD S. HIERONYMIDIVINAMBIBLIOTHECAMPROLEGOMENA. 128
Quaesiquis curiosius perscrulalusfuerit,facile disce- / L lem et compositionem. Sed valde celebris haeccst
det a sententia quoruradam neotericorum existi- quaeslio : QumnamveterisPoeseostacrw olim (uerit
manlium metra non esse in libris sacris, quia illud ratio? Tanlis namque diflicullatibusobsitaesl, ut vix
edocii sunt abs novis prudenlibus, quorum nomina cerli aliquid de ea possit haberi. Et, si quamplures
taceo, ne quemquamlsedere videar. Fuit siquidem, sludiosos audiamus, tanluin abest, ut quae Josephus,
inquit non nemo, communis anliqiiorum opinio plu- Philo, Eusebius,Hieronymus, Theodoretus,et Isido-
res Scrtpturae parles maximeque Psaltetium, et om- rus de carininibus Bibliorum scripserunt, rem ob-
nia ferme Cantica, versibus constare. Verum cum scuram illustriorem reddiderint, et lectoribus sa-
huic opinioni refragenlur nonnulH recentiores, qui tisfecerint, quin potius incertos magis et perplexos
Psalmot Davidicoscarminis vocabulo insigniunt, ita animos eorum reddiderint: quia id, quod illi tradi-
explicari possunl, ut eorumdiclionemnon lam vinctam derunt, nuspiam invenire potuerunt. Unde vel aliler
pedibus,quamgrandem, palhelicam, atque ad cantutn verba eorum esse intelligenda volunt etexponenda,
accommodatamesse significent.Falluntur qui ita scri- vel fumoslectoribus vendidisse, el nimis audacter de
pserunt, non possunl explicari hoc modo scriptores rebusnon satis cognitis atque perspectis eos pronun-
veteres, qui PsalmosDavidicoscarminisvocabuloin- tiasse.HujusmodiexpostulationesabHieronymoamo-
signiunt. Nisi forte dixeris apud Josephum lib. u An- [B vere decrevimus, eumque non fumorum venditorem,
tiqq. capile ullimo, iv i\uy.ixpv>xbvu>avvxiBriatv he- sed Scripturarumdivinarumcnnsullissimuminterpre-
xametro versu composuit, idem esse quod scrmone tera ostendere conabimur.Quaeres prospere ut nobis
grandi el pathetica dictionelaudes Dei cecinit. Apud evenial, loca prius proponenda sunt, in quibus fumos
Philonem similiier, et apud Hieronymumversus tre- vendidisse Hieronymum,conqueritur Buxtorfiusno-
metro, et tetramelroiambico constantcs, explicabun- mine aliorum studiosorum. Praefatione igitur in
tur per grandem et pathelicamdiclionem,si fides ha- Clironica Eusebii Caesariensis de interpretalionis
beatur supra memoralisobservalionibus. Nnn sic il- diflictiltate disserens Ilieronymus, haec de meliis
ludamus simplicilatilectorum, ne in nos chartis illu- Scripturarum obiler observat: Deniquequid Psallerio
dant scriptores periti. Vera est ergo Anliquorum canorius, quod in moremnoslri Flacci et GrwciPin-
opinio de metris ac carminibus Scripturarum, quo- dari nunc iambocurrit, nunc Alcaicopersonal , nunc
rum utique ratio carminum non ab aliquo nesciente, Sapphico tumet,nitnc tcmipedeingreditur? Quid Deu~
sed ab Hebrxorum erudilissimis discenda est, et se- leronomiiet ltaiw canlico pulchrius? Quid Salomone
dulo inquirenda. Doceatte R. Asarias libri Meor gravius? Quid perfecliusJob? Quw omnia Hexametris
anaim nuncupali parte 3, cap. €0 : Sine dubio esse et Pentametrisversibus, ul Josephus et Origenesscri-
tncusuraset proportionescerlas Canticorumsacrorum , C bunt, apud suoscontposiladecurrunt. Hmccum Grmce
sed iilas nonconsittere in numero molionum(id est legimus, aliud quiddam tonant; cum Laline, penitus
syllabarum) vel pedumperfeclorum, aut imperfecto- iien hwrent. Non insolens est Hieronymo vulgarcs
rum, juxla forrnamcarminumhodiernorum,sedin nu- primum opinionesscqui, el posiea ab illis discedere
mero rerumet illarum partium, subjectiscilicel, prm- cum unieuique rei debimm tempus impertire licuit,
dicati, et ejus quod illa inter se copulal in unaquaque de hac inconstantia lectorem ipse suum praemonuit,
tententiael enunlialione, sive , in unoquoqneversu. dum nomen "pS" Daphcainterpretarelur epist. 127,
Sic estversusduabus mensurisseu propositionisparli- mansione 9 : Hoc nomen , inquit, apud Hebrmos
bus constans, qttibussi secundus accedat,fiunt quatuor xpovpu,id est, pulsatio dicilur, juxta qttod et Dominus
(partes sive mensurae). Atius qui conttal ex tribus ail: Pulsate , et aperietur vobis. In libro autem Ile-
mensuris,quibus si atter accedatversus,fiunt sex mcn- braicorum nominum, adhmsionem, relentionentque
turm seu partcs. Exempli gralia, in CanlicoMosis transtulimut, quod lectorem turbare non debet, nec
Exod xv, 6 : nVi>"p<0»(jeminecha Adonai) esl unus putel nos dissonantiascribete. Ibi enim,juxta hoc quod
'
versut, duobut constans terminis: T\S3.'TTN3(nedari vulgo habetur, edidimus, si mediumvetbumsctibatur
bakkoahh) cstei similisel cohmrens,quijuncli faciunt pet BETIIlittetam: hic autem in Hebtaico volumine
qualuor, id est, telrametrum, etc. Alia exempla ex D scriplumrepeti per PHE,quod elementumtnagisputsa-
Canticis sacris proponil Asarias, quibus probat illa tionem quam gtutinum sonat... Prudenlem studiosum-
cantica conslare tetrametris vel hexametris, id est, que lectorem rogatum velim, ut sciat me vertere
quatuor vel sex partibus, quas terminosvocat. At nominajuxta Hebraicamveritatem.Alioquinin Grmcis
baec videsis apud Joannem Bnxtorlium filium, in et Latinit codicibut, prwter pauca , omnia corrupta
Manlissa aliquot disserlalionum ad fiuem libri reperimut, et miror quotdam erudilosel eccletiatlicos
Cozri. viros ea voluisse iransferre, qum in Hebraico non
V. Nullamapud eruditos qiuestionemesse dixi, ani habenlur, etc. Istius admonitionis mox recordari
sintnonnullaepartes in sacra Scriptura, quaeconstenl; oportebit: quia canticum Deutcronomii, quod Jose-
aliqua metrica compositione. Id eniin negare contrai phum et Origenem supra secutus versu bexamelro
unanimem consensumcelebratissimorumomniumve compositum voluit, iambico lelrametro constare
terum scriplorum, uon sapere esset, ut oportet, secI testificalur epist. 155 , ad Paulam Urbicam , in qua
gratis ineptire. Conslans igitur sententia est virorunl de Psalmis et caeteris melricis compositionibussat
docturum, metricam esse in aliquot libris sacris ar abunde dispulavit: Ac priusquamdetingulisdisseram,
12» PROLEGOMENONIV. DE TITULIS, ETC. SS. BlBLlORUM. 130
ait, scire debes quatuor Psalmos secundum ordinemi\. druplici planxit alphabeto, quod nos mensttrm ntelri
Hebrmorumincipere elementorum, centesimumdeci- versibusquereddidimus. Hxc sunt loca celebriora, ut
mumet centesimumundecimum, et hunc de quo nunc puto, in quibus et suam , et praecessorum suorum
scribimus, et centctimum quadragesimum quarlum. opinionemcirca metra sacrorum Bibliorum declaravit
Verumdebesscire in prioribuspsalmis, singulislitteris Hieronymus. Quaesi eodem spirilu quo scripta sunt,
singulos versiculot,qui liimetro iambico contlant, ette a nobis explicata proponi potuissent, validissime
subnexot: inferioret vero tetrametroiambico conttare, injuriam fumorum prius impactam defendere ab Uie-
siculi el DeuteronomiiCanlicumtcriplum est. In cenle- ronymo non desperarern. Sed vereor, ne rei diffi-
simo decimooctttvo psalmo, singulas litteras ocloni culiate superatus, post Hieronymi susceptam expo-
versussequuntur. In centesimoquadragesimoquarlo ; silionem clamarecum eo compellar: lgnosce,leclot,
singulis lilteris singuli versus deputanlur. Sunt qui et difficultati,el veniatn ttibue paupeti intelligentim. Per
alios hoc ordine putant incipere,sed falsa eotum opinio feneslras enim obliquas, et in modumretis [acius , et
est. Habes et in Lamentalionibus Jeremiw quatuor qumsemperclauswsunt, oculum intromiliimus, varia
alphabeta, e quibus duo prima quati Sapphicomelro genera carminum in libris sacris rimari tenlantes.
scripta sunl: quia tres versiculosqui sibi connexisunt, ' Operaetamen pretium sit vel illud conari ad absolu-
et ab una tantum littera incipiunt, Heroicicommacon- B lionem Prolegomenorum nostrorum , quae non alio
cludit, Terliumveroalphabetum trimelro scriplumest, consilio adornata sunl, quam in elucidalionem et
el a lernis lilteris , sed eisdem terni vertut incipiunt. defensionem maximi Scripturarum interprelis. Ejus
Quartum alphabetumsimileest primoet secundo.Pro- igitur senlentiam de melris et vcrsibus divinorum
verbiaquoqueSalomonisextremumclaudit alphabelum, voluminum ul manifeslam faciamus, ad tres aut qun-
quodtelrametroiambicosupputalur, ab eg loco, in quo tuor carminum species revocanda videntur recilata
ail: Mulieremfortem quis inveniel? Opera Salomonis superius testimonia. Nam primum in libro Job ver-
el Canlicum Deuteronomii, quaehexametris et pen- sus hexametros , daclylo spondseoque currentes
tametris apud suos composita decurrere docuit prae- agnoscit sanctus Doctor. In Psalrais aulem trimelra
falione in Chronica Eusebii, hicad Paulam scribens, et tetrametra iambica , ut in Cantico Deuleronomii,
asserit letrametro iambico eadem opuscula constare. quod letrametro iambico constare pronunliat, quam- !
Meliussibi constat in versibus Jobi, ait enim praefa- vis alias hexametro versu dixisset compositum.' •
tione in eumdem Ijbrum: A principio ilaque voluminis Lamentaiiones denique quasi versu Sapphico asserit
usque ad verba Job , apud Hebrmosprosa oralio est. scriptas, propter comma heroici, quod tres versiculos
Porro a verbisJob, in quibus ail: Pereat dies, in qua sibi connexos concludit. Quodque ait de Lamentatio-
nalus sum, etc., usque ad eumlocum, ubi anle finemC nibus quasi Sapphico versu conscriptis, idem inlelli-
voluministcriptum ett: Idcirco ipse me reprehendo, gendum et de aliis carminum speciebus. Neque vero
etc, Itexametrivertut sunt, daciylo, spondmoquecur- Graecorumac Latinorum hexamelris et pentamelris
renles , et propter lingum idioma , crebrorecipiendos pedes omnino similes pateretur idioma Hebraicum ,
et aliospedes, non earumdemsyllabarum, ted eorum- quo libri sacri conditi sunt ab hagiographis aucto-
dem temporum. Interdum quoque rythmusipse dulcis ribus. Quare cum audis hexamelra et pentamelra,
et limiulusfertur numeris lege melri solulit: quod simililudinem quamdam Heroicorum versuum intel-
melrici magitquam timplex leclor, intelligunt ligere debes , et sic in caeteris melrorum generibus,
Quod ti cui videtur incredulum , melra scilicet esse iambico et Alcaico, quibus currere ac personare
apud Hebrmos,et in moremFlacci,GrwciquePindari, Psaltcrium dicilur apud Hieronymum. Ergo Carmina
Aicmiet Sappho , vel Psalterium , vel Lamentationes beroica elegiaca et lyrica in Scripturis sacris , non
Jeremim,vel omnia ferme Scriplurarum Cantica com- eadera sunt cum Graecisaut Latinis metris, sed illo-
prehendi, legal Philonem,Jotephum, Origenem,Cmsa- rum metrorum instar: quas lamen imagines versuum
riensemEusebium,et eorumlestimoniomeverumdicere ac similitudines supra omnes Pindaricos longe modos,
comprobabit.Psalmographum quoque Davidemnos- Flaccicos, Iloraiianos et Homericos praestare nullus
trum aemulumobjicit Grsecis Latiuisque poetis , in Ddubilet. Sed novis modo experimentis propositum
epislola ad Paulinum scripta de omnibus divinac nostrum exsequamur, a libro Job initium sumentes
Historiaelibris; DavidSimonidesnoster, inquit, Pin- simililudinis illius meiricae, quam in libris sacris
darut, et Alcmut,'Flaccusquoque,Catullusalque Sere- exstare diximus, Jobi versus cap. IIIboc modo inci-
nus, Christumlyra personat,et in decachordoPsalterio piunt in veteribus Hebraus exemplaribus:
ab inferis excitat resurgentem. Quodgenus carminis : -na mn -IONrh"hn 112 TVW rov *n«»
lyrici conceplis verbis iterum prxdicat lib. ix Com- byaa 'fb* narivrbti rpi w tfinn ovn
menlariorum in cap. zxx. Ezechielis prophetae: Sed : mru vV; ystrr'wi
in Psalmit [acitit respontio est, carmen esse Lyricum,
Quaeverba ita legi possunt juxla morem antiquorum
et in hujutmodi opere non qumri ordinemhistorim, sed
Hebraeorum,et tempore sancii Hieronymireceptum:
(actorum carmina singutorum. Praefatione demum iri
Jeremiam quadruplicis alphabeli, et mensuraemetr i Jobed jom havaled bo valaela amar hora gaber.
mentionem fecil his verbis: Undein Juda tantum, et Ajomahu jehi hosach al-jadtatu Eloa mimmaal
in Benjatninprophetavit, et chitatii suw ruinas qua vat-thoptiaaaliivnara.
151 ! AD S. HIERONYMlDIVINAMBIBLIOTHECAMPROLEGOMENA. 132
Laiine aulem reddita sunt hoc ordme in Exempla- A. dianl: qui.i it lioc ipsum pramonuil, dicens, librum
ribus Canonis llebraicae veritatis: Jobi crebro recipere alios pedes et modos propier
Peteal dies, in qua natus tum, ling»ae ipsius idiotna. Haecrapiim et pro lempore de
el nox in quadictum esl: conceptuscst homo. hexameiris Job,<Jixis8esufficiant in defensionem S.
Dies ille verlatur in ienebras,
non requirat ettm Deus desuper, Doctoris. Nunc pa-ucaet de versw Sapphico perstfirt-
et non illustret Ittmine. gere liceat in Lamentationibiis Jeremiae. Prior La-
Non mireris quod in tertia voce prioris versus mentaiionom Jeremii» itiud hatoet exordrtwntn con-
pulverem havaled, pro Hebraeo'frn hanc enim.tesie textu Heibraico:
IIieronymo,consuetudiiiein habcbant veieres Ilvbnei, a$ vn-i -i'3?,ira naaft rtf>N
ul aleph legerent per hc: el he per aleph. Unde ipse oiaa wi rarhns nn»n
libro Quaeslionum Hcbiuicarum in Genesim: Nvc :Dnbnmi ntHaavnB»
mirandum, quare cum apud Grwcos elnos K litlera Echa jusceva vadad hait rabbathi am
videatur addita (in nomine Abram ) nos m liiteram hajelha kealnana rabbathi baggoim
sarathi bammeainothhajetha lamas.
Hebrwam additam dixerimus : idioma enim lingttw Ista Latine uiensurse melri et versibus reddidit
iltius est per HEquidem scribere, sed per Alegere: sicut
_ hoc modo S. Hieronymus :
econlrario Alitteram swpeper BE pronuntiani. Notan- I
ALEPB.
dum etiam me llieronymi aucioritate ductum legisse
Quomodosedetsota civitas plena populo :
gabor pro liodierno gaver, et Hosach pro chnscech. facla esl quasi vidita domina gentium :
Nam epistola ad Evagrium de Melchisedecoscribens, ptinceps provinciarutnfacta est sub tributo.
Hebraeum dliV , Salim , vel Salem indiscriminatim Tres hiversus sihi connexi, ct ah una littera Aleph
legi docet." Non re(ert, inqiik, utrum Salein , on incipientes, unius strophae bymnicae similitudineni
Salim nominelur,cumvocalibusin mediolilteris pettato gerunl, et quasi Sapphico versu scripti videntur, in
uianlur Hebrwi, el pro voluntale leclorum, alque veri- Hebraeoniaxime conlexlu, ubi hajetha lamas, comuia
tate regionum, eademverbadiversissonis atque accen- peifectum heroici, ultiinumversumconcludii. Deinde
tibus proferantur. Litteram n , Heth , lego etiam per similem habent versus in fine desinentiam, quam
II majusculam , ad disiinciionem simplicis fi , he: nosGallicedicimus rime : priorescnim duo desinunl,
quod observatum quoque legimus in appendicula in D, tnem, et prior cum teriio in vocalem a, am
Canonis llebraicae verilalis, quam consuli velim cum scilicet et mas. Tandem si versuum syllabae nume-
scholiis ad (iiieni ejus apposilis. Ex praemissa sic rentur, aequalem in eis numerum deprehendes. Unde
antiqua leciione Hebraicoruui verborum , baud im- perspectiim atque exploratuin babemus, nihil teinerc
possibile erit Hieronymi causain obtinere adversus C ' ab Hierojiymo fuisse scriptum, cuni diceret: Habes
iniquos reprehensores , qui in condemiiationem vo- et in Lamenlaiionibus Jeremim quatuor alphnbela, e
caut quidquid a saliva propria viderint discrepare. quibus duo prima quasi Sapphico melro scripta sunt:
Versus igilur libri Job aliqualem speciem hexanietri quia trcs versiculos, qui sibi conuexi sunt, et ab una
prseferiint in dictionibus quibus constant: nam in tantum litlera incipiunt, Heroici commaconcludit.
priori versu, verbi gratia, daciyli pedesspondaique De caniico Deuteronomii, quod vel hexametris
decurrunt, nec absurde instituitur aliqualis compa- vcrsibus, vel letrametro iambico consiare dicitur, et
ralio inler versuin priinum iEneidos et istum Jobi hoc etiam adjiciendum. Praestantissiiiiuin illud car-
versiculum Hebraeum. nicn in eo lubcl speciein bexameiri, quod singuli
Jobedjom havaledbo valaela amar hora tjaber ferme versus per sex dictiones decurrant, quasi per
Atma vitumque cano Trojm qui primus ab oris. totidem pedes et metra :
In llebraeo versu Jobi tot sunt syllabae, quol sunt : ^"'-laxYi^n^aarm ITWNI D'aiy,i la^wa
in versu latino Maronis : caesum item porfecte con- : imati SUDVn 'npS -inDD «py
veuil inier utruinqiie, et si dactyli non consonant, Baazinuhaschamaim
vaadabberavelhismahItaarelsimre-
nec in syllabis brevibus, nec in numere pediim, phijaaroph kammatarlicchitizzalkatlatimrathi.
nonnullae tamen sunl voccs conslantes tribus sylla- J)
Audite, cwli, qum loquor :
bis, quae vicem supplent dactylorum Graecorum et audial lerra verba orit mei.
Latinorum. Praelerea versus Hebraeussimilem habet Concrescatul pluvia doctrina mea~:
sonum, sive rythmum, ulGallicedicunt, in linecom- flual ut ros eloquiummeum;
matum : quia uirumqiie comma lerminalur in o, bo, Nonne veram Heroicorum carminum speeiem prne
el bor. Hoc dccus obtiuent Hebraeacarmina supra se ferunt illa Deuteronomii versuum xS>\utMirare lu
Grsecorum vel Latinorum melia. Porro ex eadem rylhmum in disiicho islo Virgiliano :
concordia versuum Hehraeorumcum Latinis hexame- Vertiturinterea ccelum,etruit Oceanonox.
tris, quae sexcentis locis occurrit in tolo Jobi volu- Slernilur, exanimisquetremens procumbilhuniibos.
Tnhie, plane demonstralur llieronjmum absque te- Mirare, inquam, modulos illos nietrieos in poela
nieritatis vel inscitiae nola pronunliasse de hexame- gentili : ego divini vatis sacra cannina semper prae-
tris versibits ejusdem libri, nec ineplc speciem in eo dicabo, in rylhmo aequalilatem ac graviiatem, in
ac imagiaem dactyli ei spondaei perspexisse. Nec caesisleiiitatem tinnuli alterius ryihmi late sumpti,
velat quod talein convenientiam mulla saepiusimpe- cl in sex diciionibus versus quasi licxanielros mojes-
133 PROLEOOMENONIV. OE TlTUlAS, Effe. SS. BIBLTORUM. 134
taiem plane divinam ubique reiinenies. Et si aliam ,A in mevrisCalulli.lloralii elalioruni, quisnon videat?
metrorum speciem, quae lelramelro constei iambico, Terminautur in dictiohibos duarum syllabaruin, sex
curiosus lector requirat in Mosis cantico, meminerit habent quasi pedes, vel ut melius dicanius, pedurii
imperfccli tetrametri, quod saepius in sacris hymnis imagines, tres Voces integras saepius, nec plures "m
decurrii, cui utique possuntcomparari Deuieronomii eodem versu retiwent ; ecquid istud vocas nisi iri-
versus. Verbi gratia, duo priores versus cantici su- metra iambica? Fateanlur ergo faslidiosi homin'es
pradicti : totum Psallerium, el omnia Scripturarum canlica
Uaazinnaschamaimvaadebberavelltisnuih haareelsimre-phi pnetico qundam characiere esseanimala, ncc fumos
jaaroph kammalarlicchilizzalkattalimrathi. vendidisse llieronymum cum diceret : Deniquequid
Psatterio cOnorias,quod in motem iiOstri Flacci el
aliqualcm Iiabcnt simililudinem cuinislis tctrametiis
UrweiPindari nunc kmtbocurril, nunc Alcaico perso-
iamhicis :
nal, nunc Sapphico tumei? Legerat Pindarum, scie-
Pange, lingua,gloriosipraeliumcertaniinis:
El super crucistropaeumdietriuinphuinhobilem. trat quidSil iamttietim-,*q«ddAlcaicum, el quid Sap-
Quamvis enim ad letrametrum perfecliim desint pbicum meiniiii. Ctini Ilebrseorum ernditissimis col-
nonnullse syllabae in posteriori versu Deuteronomii, loquia quotidie miscens, ipse linguas Hebraicae cal-
el in priori nonnullse redundent; suavius tartien de- B leiilissimus iion potttii ignorare quxnamsint in libris
currunt illa sacra iambica iinperfecta , quam ista sacris opera mctrica, «t qtiibus legibus metricis ad-
slricla. Quamobrem lides Hieronymo habenda esi,
apud Terenliuin :
Pecuniam in loco negligere, maximuminlerdum est potiusquam Scaligero , ejusque reeonditioris disci-
(lucrum. plinae seeiatoribus, qui et ipsi opinionem propriam
Propter suaniimpotentiamse semper credunt negligi. de metris Scriplurarum, ac pra>cipiie Psalterii sta-
Trimelra quasi iainbica in psalmis cx et cxi, cum tuentes, (otuin ordihem pervertunt in sententiis et
Hierdnyino facile concedeni, qui hos Hebraeosversus versibus Bibliornm sacrorum, in quibus saepissime
legere et inielligere sluduerint. Psalmo cx scriptum OTIJO verborum mysteriuni esi. Unde idem Hieiwiy-
iegilur in Hebraeorum voluminibiis : nius in cap. m. Epistolae ad Ephesios : Quia ita ha-
aab-bsa mn» rniN belur in Grmco, et singuli sermones, syltabw, apices,
: rnyi wvsi TOa puitcta, in divinis Scripluris plena sunt sensibus :
Ode Jaho bechol-levav: propterea magis volumusin composilionestrtteluraque
besodjescarim veeda. verborum, quam inletligentia, perictilari. Non sic
ConfileborDominoin loto corde :
in conciliojustorum et congregatione. Scriptor iiuperus, qui pro libitu sacrum Contextum
C pervertit in psalmis n, CLXXI el CL, ut poesim rytli-
Psalmo autem cxi, eadem versuum species ita de-
micara in illis invenial. Tantam viri emditi liberta-
currit : tem cohibere in promptu esset ex disiinctionibus
Hebraeorum codicum anliqnissimis, et ex versiculis
: TNOrsn vrrurcn
Ascreisc jare eth-Jaho : per iniervalla descripiis in exemplaribus Canonis
bemitsvothavhhaphets meod. Hebraicse veritaiis; scd hanc dispulationem majori-
Reatus vir qni timel Dominum: bus otiis, ct altcri tempori reservavimns, contenti
in mandatis ejus volet nitnis. hoc loco qusedam futurae domus stravbse funda-
Adverlai lector eumdem esse soniim vocalium in menta. Ilaec vero qualiacumque sint, non frivola
line bujusniodi versuuni Hebraicorum : nam levav videaniur esse lectori, licet, el mihi ipsi, qui dico,
ei vceda unam habent desinentiam sive ryihmum displiceant, seniiens me clausam pulsare januani.
late sumptum. Similiter in psalmo cxi meodiu voca- Sed legenda cum venia suut, alioquiu potui sinipti-
lem o lerminaium, eumdem habei sonum cum Jaho. citer ignorantiam confiteri, el omne studiosorum
lta enim legidebet nomen Dei tetragramtnaton; non arnputare desiderium. Sicut enim a perfecta scientia
ut bndie corrupte legitur: Jehova. Hisvero versibus procul sumus : levioris culpac arbiiraiiiur saliem
iambicis sacris majorem inesse melodiam, quam sit parum de metris sacris, quam omnino nihil dicere.
EPILOGUS-
Ergo legenda sunt cum pace rroiegoniena nosira, D muna convicia open nnsiro inieniare scinujs. tiaere-
ct conatus nostri favore polius et orationibus adju- rum spem, quae nos tenuil apud aequosac erudilos
vandi, quam spernendi aure malivola, quia carpere lectores nequaqiiam abjecinnis, veniam en1m ilrl
cl delrahere vel imperili possuni. Dociorum auiem nobis facile conecdent, si quid peecavimus in edi--
esl, et qui laboraniiuni novere sudorem, vel lassis tione hujus divinae Bililiothecae.Idqtre pOlissiihnmsi
manum porrigere, vel errantibus iter ostcndere. animo ita me comparatum noverint, ul hon multo-
Elquid prodest spumamibus labiis, et latratu adver- pere criticorum quorumdam snpercilium pertiTries*
suin nos garrire canum : cum simplex et modcrata cens, hcnevolis reprehensoribus quibusque parere
rcsponsio, aut possit le plac;irc si vera est, aut si mitlttiin gaudeam.Cavcanl alii, qui Ailnieriiuteiitani,
falsa, leniier a te et |ilacabiliter emendari. H.tc inte- ne iu aliiim, quam in Fralrem Joanncln Mariianay
rim propter aemulos, quos censoriam virgulara et tela conlorqueant sua : quidquid eniiu in hac edi-
135 AD 5. HIERONVMIDtVlNAMBIBLIOTHECAMPROLEGOMENA. 136
tione sancti Hieronymipeccatum est, mihi impulan-.A Domno Antonio Pouget, mihi fraternitatis amore et
dum admoneo. Caeleris sodalibus mcis nulla convi- studiis coiijunclissiino, debilam non negabis, cum
ciorum tela debent adhacrere, quia impcritiae meae mira dextcrilate canones Evangeliorum suis locis in-
nullalenus participes fuerunt. Bonaigitur, si quac veneris resiitulos. In caeteris, aut profer meliores
sinl, ut vere multa sunt in hoc opcre, Patri luminura epulas, ei me conviva ulere, aut qualicumque noslra
ut reddas etiam atque etiam rogo. Laudera etiam coenaculacontentus esto.
LAUS VIRORUM ALIQUOT CLARISSIMORUM
CUM INDICE MANUSCRIPTORUM CODICUM
ad quorum fidem resliluta est Divina Hieronymi Bibliotheca.
Quacaccepimus , cito ct cnm fenore reddenda B Hieronymo ilem noslro perpetuam observantiam
Hieronymus docuii : quia sortis diialio majorem ad- cxhibuisse.
huc usuram parturit. Indicem igitur librorum manu- Indicem jam mss. codicum lexentes ab exempla-
scriptorum, quem promore receplo ad calcem hu- ribus Canonis Hebraicac verilatis exordimur : quia
jus voluminis conjicere poteramus, bicin froute ap- ad eorum praecipuefidem , primam nobilioremque
ponere volui: ut ex hoc tandem ordine rcrum quasi divinaeBibliothecacpartem edidimus. Sex aulem, ni
praepostero inlelliganl omnes sinceram ac pracpro- fallor, nactisumus id genus exemplaria,quatuor qux
peram animi nostri gralitudinem erga doctos stu- tolum dividunt vetus Testamenlum per tres ordines,
diososque homines, quos experli sumus editioni S. qui conceplis verbis tales habeni inscriptiones in
Hieronymi iiupensius faventes. Scio me promisso mss. codicibus: Incipit primus ordo, Legis; incipit
tcneri, ex quo conscripsi prodromum editionis nos- secundusordo, Prophetarum; Incipil lerlius ordo, Ha-
troe; in cujus priori parte animi grati significatio- giographorum.Codicesilli sunt, unus insignis Ecclesiae
nem pollicitus sum erga eos, qui aliquid opis aut Narbonensis, alter EcclesiacCarcassonensis, tertius
erudiiionis conferrent ad novam editionem operum monasleriihujusS.GermaniaPraiis,quarlusbib1ioihe-
S. llieronymi. Ergo tam grandi velut fenore libera- cxiliiislrissimiDominirfeil/esmes, in curia Parisiensi
turus exsolvo lubens illa promissa: elsi pro merito C praesidis.Inierquatuor illa exemplaria.Memmianum
liumanilatis ac benevolenliae qua sumus obstricli, perfeciius est et absolulissimum; nihil enim in eo
laus omnis inferior sit. mulilum cst aut lacerum, quia summa semperdili-
Et quis digne vicem laudis primum referat crudi- gentiaconservaium est,tum propterantiquitatis digni-
lissimo Domino Jacobo Benigno BOSSUET, episcopo latem, tum propler elegantiam et prelium scripturae
Meldensi? Non cnim mediocrem operam in edcnda aureac atque argenleae, qua plurimae partcs lihri de-
divina Bibliotheca ille nobis dedit, cum laborem scribunlur. Non habet ille codex marginalia scholia
noslrum honore tanto sacpiusafficere dignatus est, Hebraci antiquissimi supra memorati; sed eorum
ut dixerit summam ex eo Ecclesiae Christi ulilita- loco ihfinitas retinet variantes lectiones praefalio-
tem esse venluram. Prxterea quolies animos addi- num Hieronymi et sacri contexlus. Incredibilis cst
dit nohis ad absolvendum opus difiicillinium?Quotics humanitas ac benevolenlia laudati superius illus-
vettistissimamonumenta nostra oculis curiosisac be- trissimi pracsidis, qua semper nos excepit ad eum
nignis perluslrare voluit; ut lestis esset fidei et di- venientes. Neque vero codicem suum extra propriam
ligentiaenostracociilalus? Manuscriptos quidem li- domum sinit asportari, propter jusjurandum nempe
bros, quibus carebat, communicare non potuit: sed quo se ac parenles suos dicil esse obstrictos, ne li-
haud impar praeslilit beneficium, dum codicum nos- D bcr ille manuscriptus aliquo circumferalur. Serius
trorum velustatis merilo ct dignitate praestantissi- ad nos libri hujus notitia pervcnii; jam enim duos
morum approbalor accessit apud omnes pios ac stu- inlegros ordines sive duas parles Canonis edidera-
diosos. Talem utique post summum Mecacnatem, inus, ciiin ex lectione cujusdam citationis didici li-
ponlificemdico Romanum, arabibat Ilieronymus nos- brum Danielis scriplum reperiri in Memmianoms.
ter patronum, in qua dignitas episcopalis cum scien- codice, non cum aliis prophetis, sed posl libros Sa-
tia pielateque conjuncta potens esset exhorlari in lomonis. Undeslalim iulellexi exemplar ibi esse Ca-
doctrina sana, et eos qui conlradicunt, arguere : ar- nonis Hebraicaeveritatis;quiain soloCanoneHebrai-
guere autem, nunc erudilissimis lucubrationibus caeveritatis Danielpropheladescribi solet post librum
hostes Ecclesiae profligando, nunc luxuriantcs im- Cantici canticorum, etante Paralipumena. Nec me
perita temeritate quosdam catholicos sciiptores a li- fefellitopiniomea.invenimusnamqueperfectissimum
bris edendis cohibendo. Ea breviler commemorare Canonis exemplarin codicc iilo Memmiano; quem
oportuit, ut indicaremus posteris, sapienlissiimim nonnulli studiosi alio quidem nomine satis trive-
supradiclum virum nobis ubique benevolentiam , rant, sed Canonem coram habentes minime vide-
137 LAUS AL40U0T VlRORUMCLARISS.. ETC. 138
bant. ExemplarisNarbonensis nihil conlulimus proc- Ai beiens., et sexto demuin monasterii sanciiPclriCar-
ter praefationes Hieronymi; cst enim iniegra prima nutensis. Vaticani codicis variantes lectiones colle-
parte mulilum, incipiens ab Isaia propbeta , qucm , git, et Parisios ad me misit domnus Claudius Eslien-
ni fallor, propter usum chori reposuerunt successu not, Congregationis noslrae procurator generalis in
tcmporum, ante librum Judicum. Alii consequentes curia Romana : qui cum sit sludiosissimus ct vere
libri nalivum Canonis ordinem relinent, ut suis lo- fi\bizovo;,nutlum non movet lapidem ad operam no-
cis nolavimus. Eum codicem mibi perhumaniter bis praeslandam in cdiiione sanclorum Palrum.
coinmunicarunt honeslissimi a^que ac nobilissimi Augustinianum exemplar Burdigalense miJii com-
Ecclesiae Narbonensis canonici. De Carcassonensi inunicaveiunt R. Pater Paulus, el R. P. Corneille.
codicc abundesatis diximus in prodromo S. Hiero- Summa humanitate scepissime nos complexus est
nymi. Sed boc eliam adjiciendum, Canonem illum dominus Chevilier, cuslos bibliotliecye Sorbonicae
in libris propbclicis nonnulla habere scholia margi- diligenlissimns. Ab illo accepimus Psalteria Hiero-
nalia Hebraei critici, quacabsunt in Canone nostro nynii mss. quaecuriosissima sunt, nostraeque edi-
San-Gcrmanensi; sicut econtrario Canon San-Ger- lioni haud parum profuerunt, quamvis ante annos
manensis multa aliis locis reiincl hujusmodi scholia, tantum quadringenlos scripla videantur. Eminen-
omissa in codice Carcassonensi. Tria exemplaria Bi tissimi cardinalis de BONZI benevolentiae ac Imma-
jam dicta Memmianum, Carcassonense, et San-Ger- nilati admirabili multum me debere profiteor : nam
manense scripta sunl eodem lempore, et si experiis e sua bibliotheca Narbonensi et libros editos et nia-
credimus, ante octingentos annos. Dc Memmiano nuscriptos, quotqtiot volui mecum asporlare in no-
nullum polcst superesse dubium, quia jussu Theo- strum Crassense monasieriura, eximia liberalitate
dulphi Aurelianensis episcopi scriptum esse perhi- permisit. Eamdem liberlatem similiter milii con-
belur. cessit D. Ponlelier, prior monasterii Fontis Frigidi,
Aliud cxemplar Canonis Hebraicaeveritalis snp- ordinis Cistersiensis; qui summe in nos semper
pedilavit nobis bibliotbeca Regia, illudque anliquis- ofliciosus fuit. Si putem RR. patribus Ccelestinis et
simum ct optimae notte: quod eliamsi non habeat Carlusianis Avenionensibus gralias a me referri
inscriptiones trium ordinum , ut quatuor alia nunc posse, non sapiam : incredibile enim est quanttim
laudata, nulli tamen posthabeiidum puto. In duobus in nos humanilatis etamiciiiae largirentur afTeclum,
magnis voluminibus descriplus est ille Canon, cui dum ab eis postulavimus quamplurcs mss. codices
primum volumen notam habet numericam 5563, Bibliorum sacroruin. Nec praetermittendus nobisest
complecliturque priores duos ordines , Legis scili- Nicolaus Faber, vir sapienlissimus ac religiosissi-
cet et Prophetarum. Secundum volumen num. 35G4C^ mus, qui volumen Biblicum in bibliotbeca Avenio-
conlinet ordinem Hagiographorum : in quo ultimo nensis collegii Societ. Jesu perlegendum tradidit;
Canonis ordine exscriplor libri interposuit libros e quo nonnulla citavimus in notis nostris ad prajfa-
Sapienliw et Ecclesiaslici post volumina Salomo- liones Ilieronymi. Caeterum ut ad Parisienses ami-
nis. Verum pristino librorum ordini ut librum cos redeat laus noslra, veniat nunc in bunc censum
Danielis restituerel, post imerpolata volumina Sap. Franciscus Desmares, Anlonii Allem ex Liidovica
et Eccli. iterum non mediocrem parlem Can- filia nepos : de eo namque jure dicitur, Solus est
lici canticorumdescripsit, et consequenter Danie- homo amicq amicus. Non sufficil sincero huic pe-
lem proplietam, eo modo quo legitur in veris et ge- clori cuncta quaepossidel, edita atque inedila , li-
nuinis Canonis Ilebraicae veritalis exemplaribus. beralissime nobiscum communicare : aliena undi-
Similem liabuimus in bibliolheca San-Germanensi que conquiril, instat opportune , importunc ; et si
codicem ms., sed major pars nobis periil; cura nihil quod noslris consiliis et editionibus accommodatum
inlegium nobis supersit praeler librum Froverbio- invcnerit, animum statim prodit maxima voluptate
rum Salomonis, et libros Paralipomenon Ezrce, et perfusum. Similem amiciliae affectum et officinm
Eslher cum obelis in fine voluminis. Porro Regii experti sumus in R. Patre Udefonso Sarrasin ordi-
Canonis H. V. copiam nobis fecit pracposiius Regix D* nis Cluniacensis : nam eodem procuranle decem
Bibliothecae honestissimus dominus Camillus le volumina mss. operum S. Ilieronymi, Parisios de-
Tellicr, abbas sancti Petri de Burgolio. portata sunt e celebri monasterio abbatiae Clunia-
Ad ediiionem ejusdem Canonis Hebraicae veriia- censis : quse quidem volumina anliquissima et prae-
lis alios quamplures habuimus mss. codices sacro- slantissima, non parttra conferuntad reslitulionem
rum Bibliorum, qui veram retinent versionem Hie- omnium fere lueubraiionum S. Doctoris. Nonnul-
ronymi cum ejusdem pracfatiunculis. Psalterium los Hebraeos codices mss. Bibliorum perhumaniter
praccipueex Hebraeo Laline versum a S. Doctore nobis etiam commodarunt religiosi ac docli presby-
restitulumest ad finem decem praestanlissimorum teri Congregationis Oratorii Parisiensis ; apud quos
et antiquissimorum mss. exemplarium : nam praeler asservalur hujusmodi librorum non parva copia. Hi
Canonis exemplaria recensita , aliis sex uti licuit, sunt, si bene meinini , quibus graies persolvendae
uno Vaticano, altcro Auguslinianorum Burdigalen- eranl in fronle divinae Bibliothecae : quia huic
sium , lerlio monasterii S. Micliaelis in periculo edendae multum profuerunt, communicaiis vel
inaris, quarto BibliothecK Sorbonicae , quinto Cor- commodatis exemplaribus mss. supra citatis. Veniet
PATROL. XXVIII. 5
ISt) AD S. HIERONVMl DIVINAMBIBLIOTIIECAMPROLEGOMENA: HO
lcmpus quando in aliis voluminibus laudes prose- A rum virorum, qui cum illis aliquod officium in no-
qucmur Joannis Uarduini Societatis Jesu presbyteri, strum Hieronymum conferre voluerunl.
P. Jacobi Ilommey Augusiiniani, et aliorura erudito-
SELECTA VETERUM SCRIPTORUM TESTIMONIA
DE
HIERONYMIANIS VERSIONIBUS LATINIS SS. BIBLIORUM.
AHgusiiniex cap. 43 lib. xvin de Civitale Dei : Idatii episcopi in Chronico :
Quamvis non defuerit lemporibus noslris presby- Hieronymus, qui supra, praecipuus in omnibus,
ter Hieronymus, homo doctissimus el omnium trium elementornm quoque peritissimus Hebraeorum, in
linguarura peritus, qui non ex Graeco, sed ex Ue- lege Domini, quod scriptum esi, diurna nnclurnaque
braeo in Lalinum eloquium easdem Scripiuras con- n medilatione continuus, studia operis sui reliquil in-
verterit. Sed ejus tam lilteratum laborem quamvis numera.
Judaei faleantur esse veracem : Sepluaginta vero in- Marcellini comilisin Chtonico:
terpretes in multis errasse contendant, etc. Ilieronymus apud Bethleemoppidum degens, ubiet
Ejusdem lib. IV de Docirina Chrisliana cap. 7, monaslerium sibi condidil, etalia multa ecclesiasiica
num. 15 : litteris quoque ilebraicis edoctus scripsit Caibo-
Non autem secundum Septuaginla...., sed sicut ex licis quidem inexpngnabilis Ecclesiac turris, haereti-
Hebraeo in Lalinum eloquium, presbytfero Hiero- cis auiem omnibus infatigabilis hosiis, tam proposito
nymo, utriusque lingux perilo, interpretanie trans- viiae suac, quam librorum a se editorum assertioni-
lata sunt. hus depugnans.
:
Ejusdem ex epistola 71, alias 10, ad Hieronymum Gennadiiin Vila S. Hietonymi ex torn. IV vet. Ana-
In hac autem epistola hocaddo, qnod posiea didi- iect. el ex quampluribttsmss. codicibus:
cimus, ex llebraco Job a te interpretatum , cum jam Verum enimvero bunc ego felicem dixerim, hujus
quamdam baheremns interpretationemluamejusdem fugaeevenlum corrigentis, Chrisli judicio dispensa-
in Latinnm : tum,quiapravorumhominumperseeutionibusparaiuin
prophelae ex Groeeo eloquio versam
ubi lamen asteriscis notasti quac in Helirseosunl, et Q fore existimo : scilicet, ut Romaua EccJesia Petri in-
in Graccodesunt, obelis antem quae in Gracco iuve- siiluia rcgiinine , omniuirique veteris Testamenii li-
niuiilur, et in Hebraeonon sunt : lam mirabili dili- brorum educta verilate, Cbristo Deo volente, et Hic-
siu- ronymi speciali studio desudanie, Itebraicam quoque
gemia, utquibusdam in locis ad verba singula,
vo.rba habeat veritatem, ct Graecurumquorumdam levilas,
gulas stellas videamus; signiticantes, eadem
csse in Hebraco, in Graecoauiem non esse. quac sibi Romanos a se omnes Scripturas diviuiius
:
Ejusdemex epist. 82, alias 19, ad Hieronymum inspiratas nccepisse plaudebat, cos habere quod non
Ideo autem desidero interprelationem tuam de habet, rccognoscat.
Sepiuaginla, ut et tanta Latinorum interpretum, Christi iiaque graiia Hieronymus fidem adeplus,
carea- litlerisque GraecisacLalinis
qui qualescumque hoc ausi siint, iniperiiia atque Hebraicis doclus,
mus; et hi, qui me invidere putant utilibus labo- cuncta Hebraeorumvolumina, qux in Canone conti-
ribus tuis, tandcm aliquando, si fieri potest, intelli- nenlur ex veteri Testamenlo, vera edilione in lin-
gant, etc. guam latinam vertit, eaque omnia commentatus esl.
:
Ejusdem ex episl. 71, atias 10, ad Hieronymum de Viris Illustribut cap. l in mt. Corbeiensi,
Proinde non parvas Deogratias agimus de opere Ejusdemel tom. II veterumAnaleclorum:
es :
luo, quo Evangelium ex Graeco interpretntus D Ilieronymus nosler , litleris Graccis ac Lalinis
in omnibus nulla offensio est, cum Scri-
quia pene Litieris quoque Hebrai-
Grtecam contnlerimus. Unde si quisquam Romaeapprime eruditus
pturam cis alque Chaldaicis ita edoctns, ul omnes veteris
veteri falsilali conlentiosus faverii, prolatis collatis-
codicibus, vel docetur facillime, vel refelliiur. Tesiamenti libros, ex Hebraeorumscilicet codicibus,
que verterit in Laiinum : Danielem quoque prophetam
Et si quaedam rarissima merito movent; qnis tam
Cbaldaico locutum, el Job jiistnm Arabico, in
durus est qui labori lam utili non facile ignoscat, cui Romanam siylo auctorem perfecla in-
referre non sufficit? linguam, ulrumque
viceni laudis
lib. de Ingratis, cap. 2 : lerpretalione mulaverit. Matthacinihiloininiis Evan-
Prospert Aquilani
Tunc etiam Belhlei praeclari nominis hospes, gelium ex Hebraeofecit esse Romanum.
Hebraeosiniul et Graio, Lalioque venustiis Idem legilur in ms. codice Colbertino num. 2807,
Eloquio, morum cxemplum, inundique magislcr qui posl Elogium Hieronymi, quod Epilaphium vocal,
subdit ista : llaec sunt verba auctorum dc beaio llie-
Hieronymus libris valde excellenttbus bostem
Dissecuit, etc. lonymo presbytero. Explicil Epiiaphium.
141 SWOPSIS DlVlNdS BlBLIOTHECiE. m
Cassiodorilib. de Inslitulione div. Lit. cap. 21: k Ejusdem tib. eodemde Temp. Ratione cap. G6:
Bealus eiiam Hieronymus, Laiinae linguaedilaiator Hxc de cursu prxteriti sa-culi ex Hebraica ve-
cximius, qui nobis in Iranslatione divinx Scrij>lurx ritate , prout potuimus, elucubrare curavimus ,
tantum prxstitit, ut ad Hebraeum foniem pene non xquum rati, ut sicut Grxci LXX iranslatorum edi-
egcamus pccedere, quando nos facundix sux cogno- lione nlentes, de ea sibi suisque tcmporum libro*
scitur ubertate satiasse. condidere; ita elnos, qui beati interpretisHieronymi
Ejusdem eodemlibro de Inst. div. Lit. cap. 15 : industria , puro Hehraicx veritaiis fonte polamur,
Quod si tamen alia verba reperiuntur absurde po- (emporum quoque ralionem juxta hanc scire qtiea-
sita, aut ex his codicibus, quos bealus llieronymus mus Cxterum cunctis in commune suademus, ut
in edilione Septuaginta Inierpretum emendavii , vel sive quis ex Hebraica verilate, qux ad nns per me-
quos ipsc ex Hebrxo transiiilit, inlrepide corrigenda mnraium interpretem pura pervenisse etiam hostibus
suni. Judxis in professo est : sive, etc.
GregoriiMagni Prmfai. Exposit. Moral. in Job : Rhabani Mauri lib. n de Instit. Cleric. cap. 54 :
Novam vero translaiionem dissern; sed ul compro- De Hebrxo autem in Latinum eloquium tantum-
bationis causa exigit, nunc novam , nunc veterem rnodo Hieronymus presbyier sacras Scripluras con-
per teslimonia assumo : utquia sedes aposiolica (cui, B vcrtil: cujus editione generaliter omnes Fcclesix
auctore Deo, prxsideo) utraque utitur; mei quoque nsquequaque uiuntur , pro eo quod veneratior sit in
labor sludii ex utraque fulciatur. sententiis, et clarior in verbis. Hmc ex Isidorotran-
Ejusdem lib. xx Moralium cap. 23 : scripsit Maurus. Vide supra, et lege, veracior pro vc-
Sed quia haec nova translalio ex Hebrxo nobis neratior.
Arabicoque eloquio cuncta veritis iransfudisse per- Ejusdem Prmfat. Comment.in libros Regum :
hibetur, credendum est quidquid in ea dicitur: ct Ibi enim inveniet, quid Paler Augiistinus, qnidve
oportet, IIt verba illius noslra expositio subtiliter ri- insignis inierpres divinorum Librorura llieronymus
metur. senserint.
Isidori Hispalensislib. vi Originum cap. 3 : Ejusdem Prmfat. Comment.in Patalipomena :
Presbyter quoque Hieronynius irium linguarum Quapropter sciendum est, qnod inter Scripluras
perilus, ex Ilebrxo in -Laiinnm eloquium easdcm veteris Testamenti, prxsens historia Paralipomenon
Scripturas converlit, eloquenterque transfundit. Cu- non ignobilem locum lenet: de qua divinorum Li-
jus inlerpretalio merito cxleris antefertur : nam est brorum perilissimus interpres beaius Hieronymus,
verborumtenacioretpeispicuitalesententixclarior. ita ait, elc.
C
Ejusdem lib. i de Offic.Eccles. cap. 12 : Trithemii lib. i de Scriplotibus Ecclesiaslicis:
De Hebrxo autem in Lalinum eloquium tantuin- llieronymus presbjter el monachus vir in di-
modo Hieronymus presbyler sacras Scripiuras con- vinis Scripturis inier omnes doeiores eruditissiinus,
vertil: cujus editione generaliter omnes Ecclesix multarum linguarum periiia insignis, sacrx Legis in-
usquequaque uluniur ; pro eo quod veracior sil in lerpres , hxreticorum malleus ei expugnalor fortis-
sententiis et clarior in verbis. simus. Hic est verns dispensalor evangelicus, fidelis
Redwvenerab. in Marlyrologio prid. kalend. oclobr.: et prudens, qui proferens de thesauro suo nova et
In Bethlehem Judx depositio sancii Hieronymipre- vetera, dansque in tempore spiritalis irilici inensu-
sbyleri, cujus vita et doclrina ubique in Ecclesiis ram conscrvis suis, Hebrxos superbos spoliavit, hu-
Chrisli laudabilis exslat; quomodo divinos libros ex milesque ditavit Latinos.
Hebrxa lingua in Latinum transtulerit, eic. Inler omnes enim Ecclesix doctores nullus plus
Ejusdem Prmfal. in librum de Temporum Ratione: Hieronymo profuit, qni prxter innumera opuscula,
Fixa autem inihi siat senlentia, quam a nullo pru- veius Teslamentuin de Hebraico in Latinum traustu-
deniium redarguendam autumo, ut sicul reveren- lil, ac novum ad Grxcain verilatem correxit, atque
dissimus ejusdem Hebraicx veritatis inierpres ob- legendiim Ecclesisofideliter obtulit.
trectatoribus sui operis : Non damno, inquit, non re- D EcclesimcatholicwOralione in (eslo S. Doctotis :
prehendoLXX, sed omnibus his apostolosprmfero: iia Deus , qui Ecclesix tux in exponendis Scripturis
et ego confidenter profiteor, quia non reprehendo bealum Ilieronymuin, confessorem liium, Doclorem
vetereschronographos.... sed oninihus his Hebraicx niaximiiin,providercdiguaiiis es: prxsta.quxsumus,
veritatis integram prxfero puritalein, cum prxemi- ut ejus suffragantibus meriiis, quod ore simul et operc
nentissimi doclorum , Ilieronymus in libris Hebr. docuit, te adjuvante, exercere valeanius. Per Domi-
Quxst., Augustinus in libris de Civitate Dei... com- num, etc.
probant.
SYNOPSIS DIVIN^E BIBLIOTHEC/E
EX EPISTOLAHIERONYMI
PAULINODESUMPTA.
Videlicetmanifestissima est GENESIS, in qua de creatura muiidi, deexordio geneiis hiuiiani, rie divisiom j
lerrx, de confusione liiigiiarmn et goiiliuni, usque ad exiiuin scribilur llibrriiiuiii.
143 AD S. HIERONVMIDIVINAMBIDUOTIIECAMPROLEGOMENA. 144
Patct EXODUS cum decem plagis, cum decalogo, cum mysticis divinisqueprxceptis.
In promptu esl LEVITICUS liber, in quo singula sacrificia, immo singulx peivesyllabx, cl vestes Aaron, ct
lotiis ordo Leviiicus spirant cceleslia sacramenta.
NUMERI vero, nonne totius arithmeticx, et prophelix Balaam, et quadraginta duarum pcr ercmum man-
sinnum mysteria continent ?
DEUTERONOMIUM quoque secunda lex et Evangelicx legis prxfiguratio, nonne sic ea habet qux priora
sunt, ut tamen nova sint omnia de veteribus. Ilucusque Moyses,hticusque Penlateuchus : quibus quinque
verbis loqui se velle Aposlolus in Ecclesia gloriatur.
JOBcxemplar patieniix, qux non mysteria suo sermone compleclitur? Prosa incipit, versu labilur, pe-
deslri sermone linitur, omnesque leges Dialccticx, propositione, assumptione, confirmatione, conclusione
determinat. Singula in eo verba plena sunt sensibus. Et (ut de cxieris sileam) resurrectionem corporum sic
prophelat, ut nullus de ea vel manifestius, vel caulius scripserit: Scio, inquit, quod Redempiormeus vivit, el
in novissimodie de lerra surrecturus sum; et rtirsum circumdabor pelle mea , el in carne mea videbo
Deum, quemvisurus sum ego ipse, el oculi mei conspecturi sunt, et non alius. Reposita est Itmc spes mca in
sinu rneo.
Veniam ad JESUMNAVE, qui typnm Domini non solum gestis , verum etiam nomine prxfert :
transit Jordanem , hostium regna subvertit, dividit terram victori populo , et per singulas urbes,
viculos, monles, flumina, torrentes, alque confinia, Ecclesix ccelestisque Jerusalem spiritualia regna
describit.
In JUDICUM libro, quot principes populi, lot ligurxsunt.
RUTIIMoabiiis, Isaix cxplet valicinium dicenlis : Emitte agnum , Domine, dominaloremterrw, de petra
deserti, ad montemfilimSion.
SAMUEL in lleli mortuo et in occiso Saul velerem legem abolilam monstrat. Porro in Sadoc atque David
novi sacerdotii novique imperii sacramenla teslatur.
MALACHIM, id est, tertius et quartus Regum liber.a Salomone usque ad Jechoniam et a Jeroboam filio Nabat
usque ad Osee qui ductus et in Assyrios, regnum Juda et regnum describit Israel. Si bisloriani respicias,
verba simplicia sunl; si in lilteris sensum laienlem inspexeris, Ecclesix paucitas et hxreticorum contra
Ecclesiain bella narrantur.
Duodecitn Prophelx in unius voluminis anguslias coarclali, multo aliud quam sonet in lillera,
prxGgurant.
OSEEcrebro nominat Ephraim, Samariam, Joseph, Jezracl, et uxorem fomicariam, et fornicationis fi-
lios, ei adulteram cubiculoclausara marili, mullo lempore sedere viduam, el sub veste lugubri viri ad sc
reditum prxslolari.
JOELfilius Phatuel describil terram duodecim trihuum, eruca, brucho, locusta, rubigine vastante con-
sumpiam; et post eversionem prioris populi, effusum iri Spiritum sanctum super servos Dei el ancillas, id
cst, super centum viginti credentium nomina, et effusum iri in ccenaculoSion. Qui cenlum viginti ab uno
usque ad quindecim paulatim et per incrementa surgentes, quindecim graduum numerura elficiunt, qui in
psalterio mystice coniinentur.
AMOS pastor ct rusticus et ruborum mora distringens, paucis verbis explicari non polest. Quis enim digne
cxprimat tria aut quatuor scelera Damasci, etGazx , el Tyri, et Idumxx, et liliorum Ammon ei Moab, et
in sepiimo et octavo gradu Judx et Israel? Hic loquitur ad vaccas pingues, qux sunl in Samarix monte, et
ruituram doinum majorem minoremque teslatur. Ipse cernil liclorem locustx et stantem Dominum super
iiniruin liiura vel adamanlinum et uncinum pomorum, altrahcntem supplicia peccatoribus et famem in ter-
ram : non famem panis, nec sitim aqux, sed audiendi verbum Dei.,
ABDIAS, qui inlerpreiatur Servus Dei, perlonat contra Edom sanguineura terrenumque hominem ; fratris
quoque Jacub semper xmulum hasta perculil spiritali.
JONAS, columba pulcherrima, naufragio suo passionem Domini prxfigurans, mundum ad pcenitenliam re-
vocat, et sub nomine Ninive gentibus salutem nuntiat.
MICIIJEAS, de Morasihi, cohxres Christi, vaslationem annunliat filix latronis, et obsidionem ponit contra
cam : quia maxillam percusserit judicis lsrael.
NAHUM, consolator orbis, increpat civitatem sanguinum, et post eversionera illius loquitur : Ecce super
tnontes pedesevangelizanlisel annunliantispacem.
HABACUC, luclator fortis et rigidus, stat super custodiam suam et ligit gradum super raunitionem, ut
Chrisium in cruce contempletur, et dicat: Operuit cwlot gloria ejut, et laudis ejus plena est terra. Splendor
ejus ul luxerit, cornua in manibus ejus : ibi absconditaest (ortitudo ejus.
SOFHONIAS, speculator et arcanorum Dei cognitor, audii clamorem a porta Piscium et ejulalum a Secunda,
ei conlritionem a collibus. Indicit quoque ululatum babitatoribus Pilx, quia conticuit omnis populus Cha-
naan, disperierunt universi qui involuti crant argento.
AGG/EUS, feslivus el lxtus, qui seminavit in lacrymis ut in gaudio meleret, deslructum lemplum xdificat,
Dcuinque Patrem inducit loquenlem : Adhuc unum modicum,et ego commovebocwlum et terram, el mare, et
aridam, ei moveboomnesgenles, et venietdesideratus cunctisgenlibus.
ZACHARIAS memor Dominisui.multiplex in propheiia, Jesum vestibus sordidis indutum et lapidem ocu-
lorum septem, candelabrumque aureum cum totidem lucernis quot oculis, duas quoque olivas a sinistris
lampadis cernit et a dexlris : ut post equos nigros, rufos, albos, et varios, et dissipatas quadrigas ex
Ephraim, et equum de Jerusalem, pauperem regem vaticineiur et prxdicet, sedentem superpullum, lilium
asinx subjugalis.
MALACUIAS aperle, et infme omnium prophetarum, de abjeclione Israel el vocatione geniium : Non ett
tnihi, ail, volunlasin vobis, dicit Doininttsexercituum; et munus non suscipiamde manu veslra.Aborlu enim
sotis usquead occasummagnum est nomenmeumin gentibus; el in otnni loco sacrificatur et offertur nomini
meoobtatio munda.
ISAIAM, JEREMIAM, EZECHIELEM et DAMELEE quis potest vel intelligere, vel exponere? Quorum primus non
—
prophetiam mihi videtur lexere, sed Evangelium; secundus virgam nuceam et ollam suceensam a facie
Aquilonis.etpardumspoliaturasuiscoloribuseiquadruplex diversis melris nectiialphab§tum ; —lertiusprin-
cipia et finem laniis lmbet obscurilatibus involuta, ut apud Hebrxos istx partes cum exordio Geneseos
ante annos triginta non leganiur; — quartus vero, qui et extremus inler quatuor prophetas, lemporum con-
scius et loiius mundi yi\iaxup, lapidein prxcisutn de monte sine manibus et xegna omnia subverleiitem,
claio sermone pronuntiat.
145 SYN0PSIS DIVIN^EBIBLIOTHECJE. 146
DAVID, Simonides nosler, Pindarus, et AIcxus, Flaccus quoque, Calullus, atque Sercnus, Clnistum lyra
pcrsonat, et in decachordo psallerio, ab inferis excitat resurgenlem.
SALOMON, pacificus et amabilis Domini, mores corrigit, naturam docet, Ecclesiam jungit et Christum,
sanciarumque nuptiarum dulce canit epilhalamiura.
ESTHER,in Ecclesix lypo, populum liberat de periculo: el interfecto Aman, qui inlerprelatur iniquilas,
partes convivii et diem celebrem miltil in posteros.
PARALIPOMENON liber, id est, instrumenti veleris imxou.ri,tantus, talis est, ut absque illo si quis scien-
tiam Scriptiirarum sibi voluerit arrogare , seipsum irrideat. Per singula quippe nomina juncturas-
que verborum et prxlermissx in Regum libris tanguntur historix, et innumerabiles explicantur Evangelii
quaesliones.
ESDRAS et NEHEMIAS, adjntor videlicet, etcpnsolator a Domino, in unum volumen coarctantur, instau-
rant temptum, muros exsiruuntciviiatis ; omnisque illa turba populi redeunlis in patriam et descriptio sa-
cerdotum,Levitarum,Israelis proselytorum.ac per singulas familiasmurorum ac turrium opera divisa, aliud
incortice prxferunt, aliud retinentin medulla. Cernis me Scripturarum amore raptura, excessisse modum
epistolx, et lamennon implesse qnod volui. Audivimus tantum quid nosse quid cuperedebeamus, nt etnos
quoque possimus dicere : Concupivil anima mea desiderare juslificaliones tuas in omni tempore. Cxterum
illud Socraticum implelur in nobis, Hoc lautum scio, quod nescio.
Tangam el novum breviter Tesiamentum.
MATTH^EUS, MARCUS, LUCAS et JOANNES, quadriga Dominiet verum Cherubim, quod inlerpretalur scieniix
multitudo, per totum corpus osculali sunt, scintillx emicant, discurrunt fulgura, pedes habent rectos, et in
sublime tendentes, terga pennala et ubique voliiantia, lenent se muluo sibique perplexi sunt, et quasi rota
in rola volvuntur, etpergunt quocumque eos flatus Spiritus sancii perduxeril.
PAULUS Apostolus ad seplem scribit Ecclesias : octava enim, ad HEBR/EOS, a plerisque extra numerum
ponitur. TIMOTHEUM instruit ac TITUH,et PHILEMONEM pro fugitivo famulo deprecatur. Super quo melius
tacere puto quam pauca scribere.
ACTUSAPOSTOLORUM nudam quidemsonare videnlur bistoriam et nascentis Ecclesix infanliam lexere;scd
si noverimus scriptorem comm Lucam esse medicum, cujus laus est in Evangelio, animadvertemus pariter
omnia verba illius animx langueniis esse medicinam.
JACOBUS, PETRUS,JOANNES, JUDAS,septem Epislolas ediderunt, tam mysticas quam succinclas, et breves
pariter ac longas : breves in verbis, longas in sentcnliis : nt rarus sit, qui non in earum lectione cxcnliat.
APOCALVPSIS JOANNIS lot habet sacramenta quot verba. Parum dixi et pro nieriio voluminis laus omnis
inferior est. ln verbis singulis muliiplices latent inlelligentix. Oro te, frater charissime, inter hxc vivere,
isla meditari, nihil aliud nosse, nihil quxrere. Nonne tihi videtur jam hicin terrisregni ccelesiis habitacu-
lum? Nolo ofrendaris in Scripturissanctis simplicitatc. et quasi vilitate verborum, qux vel vilio interpre-
tum, vel de induslria, sic prolala sunt, nt rusiicam concionem facilius instruercnt, et in una eademque sen-
tentia aliler doclus, aliter audiret indoctus. Non sum lam petulans et hebes, ui hxc nie nosse pollicear et
eorum fruclus capere quorum radices in ccelo fixx sunt; sed velle faleor. Sedenli me prxfero : niagistrum
renuens, comitem spondeo. Petenii daiur, piilsanti aperiiur, quxrens invenit. Discamus in terris quorum
scientia nobis perseveret in cceto.Obviis te manibus excipian;, et (ut inepte aliquid ac de Hermagorx lu-
miditate effutiam)quidquidquxsieris, tecum scire conabor. Habes hic amantissimum lui fratrem Eusebium,
qui lilterarum tuarum mihi graliam duplicavit, rcferens honestatem morum tuorum, contemptum saeculi,
iidem amicitix, amorem Christi. Nam prudentiam et eloquii venustaleni eiiam absque illo ipsa epistola
prxferebat. Feslina, quxso te, et hxreniis in salo naviculx funem magis prxcide quam solve. Neino
renuntiaturus sxculo bene potestvendere qux contempsit ul venderet. Quidquid insumptus de tuo tuleris,
pro lucro computa. Antiquum dictum esi, Avaro tam deest quod habet quam quod non habet. Credenti lotus
mundus diviiiarum est : infidelis auiem etiam obolo indiget.Sic vivamus, tamquam nihil babentes.et omnia
possidentes. Victus et veslilus divitix Christiaiiorum sunt. Si babes in potestale rem tuam, vende; si nou
habes, projice. Tollenii tunicam, et pallium"relinqueiidum est. Scilicetnisi tu, semperrecrastinans,etdiem
de die trahens , cauie et pedetentim luas possessiunculas vendideris, non habet Christus unde alat
pauperes suos. Totum Deo dedii, qui seipsum obtulit. Aposioli navem tantum et relia reliquerunt. Vidua
duo xra misit in gazophylacium, et prxfertur Crcesidivitiis. Facile contcmnil omnia, qui se semper cogitat
esse moriturum.
117 S. HIERO.VYMIRIVINAIHBLIOTHRCA. 118
S. EITSEBII HIERONYXM,
STRIDONENSIS PRESBYTERI,
DIVIFVJE BIBLIOTHEC^E
PARS PRIMA,
Qu«e complectitur Canonem Hebraicse veritatis, cum annotationibus marginalibus Hebrsei
cujusdam qui lempore Rhabani Mauri in scienlia Legi9 celebratissimus fuit.
ORDO PRIMUS, LEGIS.
a PRyEFATlO S. HIERONYMI IN PENTATEUCHUM,
AD DESIDEUIUM.
Desiderii b mei desideratas accepi epistolas, qui A nium quasi vinum probantes; cum ego sxpissime
qiiodani c prxsagio fuiurorum, cum Daniele sortilus tesiatus sim, ' me pro virili portione in labernaculo
csinomen, obsecranlis (Dan. ix, 25), ut translalum Dei offerre qux possim, nec opes alierius, alioriiui
in Laiinam lin^uam de Hehnvo sermone Pentateii- panperlale foedari. Quod ut audereni, Origenis me
ihuin, nosirorum auribus iraderem. Periculosum sludium provocavit, qui edilioni antiqux tr.mslalio-
opus ccrte, ct obtrectaiorum ' meorum lalraiibus nem Th odolionis miseuit, asterisco •><,et Bobelo ~,
h
paiens, qui me asserunt in Septuaginta Interprelum id est, stella et veru opus omne dislinguens : dum
6iiggillationemnova pro veteribus cudere: <'ila inge- aut » illucescere facit qux minus ante fuerant, aut
a Exegimus hanc epistolam ad ires mss. codices :" magna ipse offerrel in labernaculo Dei, hoc est in Ec-
uuum collegii Itomani P. P. Soc Je^n, ei duos qui clesia. Prxfalio quain isto loco Ilaimo cilavii, est pro-
iiunc siini Vaticann' biblioibeeae, alterum Pal.ilinum logus Galeaius libris Samuel et Malachim prxlixus.
sub n. 5, allerum Urbinatem. In his Prologus, sive, Quare idem Iliernnymus, lib. n Apologix adversus
Prmfalio in Pentalenchum inscribilui' : qnod ipse- Rufinum, bisverbis ejus imperitiam ralarguit: Vide
met Hieronymus bac ipsa-prxfaiione innuil, quam- quanlo contra Septuaginta inlerpreles tumeum super-
quain lih. iicoiiua Rulinum n. 25, Prologum in Ge- _" cilio, ut illos awiuin, et preliosos lapides, et purpuram;
nesim, vocat, eiimque ab iniiio ad liuein lolidein me pelles et pilos caprarum in tabernaculo Det oblu-
verbis replicat. tisse profitear. Legimus laineu bic loci cuni cauone
b Ilic ille Desiderius videtur, ad quem Episiola in Meinmiaiio, et aliis quibusdam mss. anliquioribii-,
uostra recensione 47 ab Hieronymo data est. Quo- pro viriti portione, sive pro virili parte, ut scriplum
lusille, quaniusque luerit, ex eadem intclliges, ubi infra invenies prxfatione in Josue, tibi se ipsum ex-
scientise ac pietatis, maxime vero eloqucntia: laudi plicai llieron. MAIIT.
bus efferlur. Nobis etiam aliquando visus esl Romx — Nostri omnes codices protii/ileguiit,sicqueolim
in presbyierii gradu meruisse : isque idem esse, cu'i lcctum vulgo est: el vilia quidem sc pro virium to-
et S. Paulinus epist. 45 el Severus S. Marllni Vitam nuitate offerre, excusarit Hieronymus. Verior lainen
inscripsil. iinpressa est lectio, quam probnl ctiain in Commen-
c Iisdem fere verhis eum compellai in inodo lau- tariis in Ezechielem l.-xxiv : In tnbernaculo
dala ad eumdem epist.: Hoc nominii valicinio in tei faclum legimus, ut pro varietutc virium (boc quoque nempe
prmdestinalum est; legintus enim sanclum quoquei est, pro virili parle) alius aurum, alius argenlum, cac-
Danietem appellalum desideriorum virum el amicumi cum, byssum, eliv. alii peltes et cuprarum offeranl
Dei, quia mysteria ejus scire desideravil.
d lllud pilos, etc.
meorum in laudata contra Rulinum Apo- B Alias Obelisco. Audi jam Isidorum : Obelus,
S. Pater non id csl, virgulajacens, apponilur in verbis, aut senten-
• Eos carpit quiagnoscit.
logia
libros annis xstimant, non suisi liis, superflueiteralit, tive ubi lectio aliqua falsitate
meritis. Vina eniin xtate exquisita redduntur : librii notala ett, ul quasi sagilta jugulel supervacua,et falsa
non item. Hoc sensu ad Auguslinum aiebat, epi-- Q confodial: sagittaenimGrmcmb§e\bsdicitur. Hesychiu
siol. 80 : Ribat vinum vetus cum suavilate, et noslrai dicuntur p«65otrzsptxsQep.svot xoi; e 'Op.r)pov
mttsla contemnal. MAUT. Virgulm versibusRomeri appositm. Vide si axixot;,
lubel el
f Ita canon Memmianx bibliothecx, qui lamen re- Cicer. epist. ad Dulabellain.
tinet in margine leclionem alieram, nempe, pro vitii h Cauon Meinniianus,stelta et
virgula; in margiue
ut
portione; legcndum putavil llainio i
monaclius, qui aulem notal, alibi veru. Hocmodo innumeras vaiian-
commeniarios edidit in Genesim, et in Deuterono- tes lectiones nbservatas retinel idem manuscriptiis
mium, quos habeo in codice ms. perantiquo. Hic igi- cndex Memmianus, quo nescio an sit praesiantior in
lur scriptor prologi prxsenlis singula verba diiin ex- orbe christiano. MART.
plicarel, sic de illa leclione serinonem hahuii : Pro ' Nupems Quxstionum
Hieronymiauarum auclor
vili portione, seu paupertate mea. In alia enim prwfa- contenilit pro illucescere verbo, bic rescribcnduin
tione dicit quod in labernaculo Dei alii offerrenl au- illuslria : queinadmodum in Apologia contra Ruli-
rum, lapides onychinos,byssum, coccutnet purpuram : IIUIIIErasmus et Victorius excuderunt. Sed viden-
' sibi vero sufficere si saltem pilos cuprarum offerat. lur iili mutasse eam voceni ex ingenio, ut elegan-
Haitc dicit vilem ponionem, humiliandose, cum lameni lius pro arbitrio suo legereni. Cxtera enim oplime
119 PR^EFATIO IN PENTATEUCHUM. 1M)
superflua quxqne jugulat,ei coufodit; a maximeque A xque in Isaia (Isai. LXIV,4). Quod multi ignnranles,
c apociyphorum deliramenta sectantur; et d Iberas
qux evangelislarurael apostolorum auciorilas pro-
mulgavit: in quibus inulta de veteri Teslamento le- nxnias libris autbenticis prxlerunl. Causas erroris
gimus, qux in nostris codicibus non habentur; ut non est meum exponere. Judxi prudenti lactum di-
est illud. Ex JEgyplo vocavifilium meum (Malth. n, cunt esse consilio, ne Ptolemxus unius Dei cultor,
•15); ei: QuoniamNazarmusvocabilur(/6id.,25); et: etiam apud Hebrxosduplicem diviniiatemdeprehen-
Videbuntin quenicompunxerunt(Joan xix, 57); et: deret. Quod maxime idcirco faciebanl, quia in Pla-
Flumina de venlre ejus fluenl aqum vivm (Joan. vn, tonis dogma cadere c videbatur. Denique ubicumque
38); et: Quw necoculus vidit, nec aurit audivit, nec sacratum aliquid Scriptura testatur de Patre et Filio
in cor hominisb ascendertinl, qum prmparavil Deus etSpiiilu sancto, aut aliter interprelati sunt, aut
diligenlibttsse (I Gor. n, 9); et multa alia qux pro- omnino lacuerunt; ut et regi saiisfacerent et arca-
prium avvxaypiadesiderant. Interrogemus ergo eos, num fidei non vulgarent. Et nescio quis primus
ubi hxc scripta sint: et cum dicere non poluerinl, auclor £ sepluaginta cellulas Alexandrix mendacio
de libris Hebraicis proferamus. Primum testimo- suo exstruxerit, quibus divisi eadem scriptila-
iiium est in Osec (Osee xi, 1), secundum in Isaia rent, cum Aristeas [A/. Aristxus] ejusdem Ptole-
(Isai. xi, I), terlium in Zaccharia (Zacch. xn, 10), £J mauSuTrefKa-mo-Trif.etmultoposiiempore^Josephus,
quartum in Proverhiis (Prov. xvm, 4), quintum nihil lale retulerint: sed in una basilica congrega-
habet, estque ad oninium mss. fidem, illucescere: crediinus, Iberes populi profecii in Asiam , sedes in
atquc illud, illuslria, lextu nihil inutato, conimode Iheria posuerunt. At hoc loco, ni fallor, aliud voluit
subiulelligilur pnst vocem ftterani, id esl, facil illu- Hieronymus, fabularnenla scilicei librorum apocry-
cescere,qumminusctntefuerunl (i//i(stn'n).liieronynio pliorum, in quibus de Gog et Magog multa forsiian
aulein non insolens toquendi modus hic est, quem narrabantur. Gog et Magog cum Iberis sibijunctis
simillimo iisdVniquefere verbis exemplo asseram. adversus sancios el Civiiaiem sanctam pugnaluri
Scribit nempe in pracfatione ad Paralip.: Asteriscis crcdebanlur a Chtliastisluni Judxis, lum Christianis.
designans,qttm minustinte fuerant, id est, detignaia. Illoruni opinionem vocat S. Doctor, Judaicat et aui-
a Restiluimus ad Palatini alque alterius codicis les fubulat. Eos vero, qui somniabanl diabolum cum
iidem, tum ad eam, quae in Apologia durat, lectio- omni exercitu suo aliquando Jerusalem coelestem
nem, maximequequwEvangelislarum,etc, sensununc oppugnaturuin, multo pejoret nmniat fingere asse-
demum perspicuo ac verissimo. Hoc iiiiniruni ait rit, Itb. xi Couiment. in c. xxxvm Ezecbieiis. MART.
llieronymus, llt hanc interpretationem ex Hebrxo — Nonalia de causa vocat Iberas nmnias,quam quod
aggrederer, Origenis me sludium provocavit, maxi- illi iidem lixretici, qui Apocryphoium Asccnsionis,
meque ea, qum evangelislarumet upostolorumaucto- Isaix et Apocalypsis Ehx deliramenta seclabantur,
ritas promulgavil, etc, qux deinde recital leslimo- in Iheria, sive Ilispaniarum el Lusitanix regionibus
nia. Veleres ediliones, in quibus erat maximeque illa jactabani. Luctilentissiiiie hoc prodit in c. LXIV
evangetistarum, et Marlianxus rcscribens, maxime Isaix, libris ubi de boc loco Pauli disputans ex authenticis
qumevangelistarum,aul nullum, aul plane lalsiini, Q-, Isaix assumpio, Unde, inquit, Apocryphorum
J
ei S. Doctoris nienli conlrariuni sensum reddunt, ul detiramenla conliceant, quw ex occasione hujus testi-
videreturdixissedeOrigene.quodiniersuperfluajtigu- monii ingeruntur EcclesiisChristi Ascensioenim
ct
laril maxiine qux evangelisiarumet aposioloruui au- Isaim, Apocalypsis Eltm hoc habe.nllestimonium,el
cloritasproinulgavil,et iu versioneexLXXnoneraut. pcr hanc occtisionem,mutlaque huiusmodi Hispania-
b Alibi ascendit, juxta Gracuni aviSri. rum el Lusitanimdeccptmsunt mulierculm dequi-
c Assumptionem sive Elix Apocalypsin spuriam bus diligenlissimevir apostolicustcribit lrenmus epi-
iuielligit propter ultimum Epistolx Pauli testimo- tcopttsLugdunensismullarum originemexplicans hm-
niiim, de quo ila scribil ad Pauiniachium, lib. de reseon, et maxime GitOiticorum, qui per Marcum
Opiimogenere interpreiandi: Solent inhoc locoupo- jEijyplium, GalliarumpriinumcircaRhodunum,deiitde
cryphorumquidam deliramenlasectari, el dicere, quod Hispaniarumnobilesfeminasdeceperunt.Qux postrema
de ApocatypsiElim testimoniumsumplumsit, cum in ex lienxo repetit in epislola ad Tbeodorum. Iberx
Isaia juxla Hebraicumita tegatur, A sxculo non au- igilur nxnix, quas dicit, visioues sunt Gnosticoruni
dierum, etc. Intelliyimus unde suntptumsii teslimo- et Basilidis, quibus Hispanias occupavil eorum disci-
nium; et tamenAposlolusnonverbumexpressite verbo; pulus Marcus iEgyptius. Paria his Iiabet in epist.
scd rruputppuaxiY.S>s euntdemsensum aliis sermonibus ad iledibiam Quxst. 1U: Multo meliusesl simpliciter
indicavii. Idem inielligas et de aliis Scripturx lesti- imperitiam confiteri, quam Rusitidis hmresimdefen-
nioniis, maxirae de eo quod e Proverbiis sumpiuni dere, et Iberas nmnias, /Lgyptiaque porlenta sectari.
a Joanne'refertur, ubi sensum indicat aliis vcrbis Denique et in c III in Amos hoc plane sensu : Et
S. evangelista. MART. Iberm inepliwde Ralsamo Rarbeloque mirantur. Re-
—Apocryphoslibros, qiioium tilulus AscensioIsaim, D) coie ei qux nos ibi observaiuus.
ei Apocalypsis Etiw, noiat, cx quibus Gnostici et " Cod. Palaiin. videbantur.PJatonis
cffatum, esoO
Basilidisdiscipulidepromptum pulabanl Pauti locum evpeivxe epyov,evpbvxuxeek noWov;sxfipetvotSvvuxov.
hunc ad Corinih. quod ipse Hieronymus tiim epist. 1 Oinniuiii vetusiissimi, qui fabulx ah Hellenistis
67, ad Painmacliiumdc Optiiuogencre interpretandi, Judxisad sux geulis glonani coulictx, aurera prx-
cum luculenlius iu commentario in c LXIVlsaia', buere. Sancti sunl Patres, Juslinus, Ireoxus, Cle-
mox adducendo tesliiiionio prodit. mcns, Cyrillus Jerosolymil. et Augustinus, qui sin-
d Idem Hieronymus ita scribebal: El lberas nw- giiluni quemque iulerpretein sux inclusuin cellulx
nias jEgyptiaque portema sectari. Ad liedibiara, luisse narruiit: a qmbus abluduui tainen alii, qui
quxst. 10. Iberas nmnias appellari putanl nonnuili binos comnioratosesse aiunt, S. Epiplianius et Justi-
portcntosas migas, quod apud Iberos, ut ei Tbessa- nianus imperaior novella 146, atque alii.
los, magica iniracula narrentur. Nanix sunt eiiam s Adduulduo niss. ut et Memmianusapud Martia-
quxrimoniae fleniium niulierculnrumpreiio adducta- nxuin, id est protector : proprie auiem est vizepua-
rum a pareniibus defunctorum , ul ineptas laudes maxns corpons custos, sive saielles, qui «o-7ri5of, seu
moriiiis persolvant. ilic usus oblinet hodie apud in- clypei objeelu, Regis corpus protegehat;
colas moutium Pyrenxorum , e quibus, si Diunysio b Velus Apologix editio cmn
negandi particula, el
1M S. IIIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 152
tos, conlulisse scribant, non prophetasse. Aliud est AkIrectator, ausculia: non damno, non reprehendo
cnim vatem, aliud esse a inlerpretem. Ibi Spiritus Septuaginta, sed confidenter cunctis illis apostolos
ventura prxdicit : hic erudilio et verborum copia, prxfero. Per d istorum os milii Christus sonat, quos
ea qux intelligit, transferl. Nisi forte putandus est ante prophetas inter spiriialia charismata positos
Tullius OEconomicum Xenophonlis , et Platonis lego : in quibus ultimum pene gradum inlerprelcs
h Protagoram, et Demoslhenis pro Ctesiphonle, affla- tenent (I Cor. xit, 28 ; Ephes. iv, 11 ). Quid livore
tus rhetorico spirilu transtulissc. Aut aliter de cis- torqueris? quid imperiloruni animos contra mecon-
dem Iibris pcr Septuaginta c Intcrpretes, alilcr per citas? Sicubi in translalione tibi videor errare, in-
apostolos Spirilus sanctus leslimonia lexuit, ut quod lerroga Hebrxos, diversarum urbium magistros con-
illi lacuerunt, bi scriptum esse mentiti siut. Quid sule. Quod illi babent de Christo, tui codices non
igiiur? damnamus veteres ? minime : sed post prio- habent. Aliud est, si conlra se postea ab apostolis
rum studia, in domo Dnmini quod possumus, labo- usurpata lestimonia, probaverunt, e el emendatiora
ramus. Illi interpretati sunt ante advenlum Cbristi, sunt exemplaria Lalina quam Grxca, Grxca quam
et quod ncscicbant, dubiis protulere sententiis. Nos Hebrxa. Verum hxccontra invidos. Nunc le precor,
posl passionem ei resurrectionem ejus, non tam Desideri charissime, ulf quia tanlum opus me sub-
prophetiam, qtiam historiam scribimus. Alilcr enim ]3 ire fecisti, et a Genesi exordium capcre, orationi-
audita, aliter visa narraniur. Quod melius inlelligi- bus juves : quo possim eodem spirilu quo scripti sunt
mus, melius et proferimus. Audi igitur, xmule ; ob- lihri, in latinuin cos transferre sermonem.
noit muffopost tempore Josephus, etc. Porro Josephi uti monet Hicronym. incap. lOsee, et in cap. xui
lcsliraonium babes lib. xu Antiquit. c. 2 : GvveHpiov Malth. MART.
iirocaauxoevxS>napa xnv r)ibvuxaxeaxevaap.iv>> O'LY.O>
: — Falsonoslrietiammss.Pyl/iagornm tegunt. Cice-
Congregavit(uemetriiis) eos (Septuaginta scniores) ronis c
autem versiones illx omnes intereiderunt.
in dotnum prope littus exslructam. Iu qucm locum, Vocem interpretes nostri mss. sufficiuut, qux et
paulo post tradit, perfecta jamLegis interpretatione, in dApologia recitatur.
congregasse Deineirium Judxos omnes, prxseniibns Minus recte legebattir antea, Per illorum. Mss.
etiam interpretibus. Non tamen esse, Aristeas cum nostri cum Apologix leciione castigani.
Josepho convenlt. c Immo econlrario inferendum videturmihi, re-
" Conferendus S. ipse Pater prxfatione altera in probaverunt : id est, Hebrxi conlra se usurpaia ah
Paralipomenon libros ex Grxco versos, ubi sentit aposlolis testimonia rejccerunt, suisque e codicibus
de SeptuagintaInterpretibus,quod Spirilu sancto pleni vel eraserunt, vel subdola lectione adulterarunt. Id
ea, qumvera fueranl, translulerint. est, quod omnis S. Doctoris conlextus in-
b Pythagoram, loco Protagoram, legimus in mss. profecto
tendit : vixque ego dubito, qnin scriptum ab eo fuc-
omnibus : sed hoc scriptoruin inolevisse imperitia , rit hoc sensu, reprobaverunt : miror autem edilores
nulli erudiio dubium esse potest, hi enim manife- et criticos huc animum non adveiiisse.
stiora et magis trita vocabula scribunt pro iis qux Q ' Unus Palatin. ui qui, pro quia, xquc bene.
ignorant. Juda v. g. pro Jehu, Isaias olim pro Asaph,
a
TITULI LIBRI BRESITH, ID EST GENESIS.
I. De creatione mundi, et plasmatione hominis. De V. Catalogusfiliorum Noe quemadmodumdissemtnali
inlerdictione arboris, el prwvaricationeet sententia sunl super omnetnlerram. De mdificationeturris et
Dei. confusionelinguarum, et nalivitale Abrahm.
II. Tunicis pelliciis indutum Adam et uxorem, et cu- VI. Dicit Deus ad Abraham, egrederede terra tua cl
slodiam ligni vitm, el nativilatem Cain el Abel. De de cognalionetua. Descendil in jEgyplnm, et Sa-
muneribus eorum, et parricidio Cain in Abel, et Ca- tam uxorem suam sororem visus esl appellare, et
talogus vitm Patrum. propter eam ftagellavit Dominus Pharaonetn. Et di-
ni. Corrupta terra per immundiliam hominum. Do- visionemLot et Abraham.
minus ad Noe diciiut arcam sibimet fabricaret, el VII. Reges gentiumcongregati contra Sodomaminire
universwcarnis seminarioreservato, diluviumsuper- j) certamen. Lol deprmdatumAbrahamcumvernaculis
inducit. suis una cum prwda revocat, de Melchisedecsacri-
IV. Noe mdificalaltare Domino, et Dominus promittit ftcio futttri temporis prwsagante.
super terram ullta diluvii aquas non missutum. Si- VIII. UbiAbrahamdicit quod absqueliberis sil, et ver-
gnum fwdetis atcum ponit in nube, et ubi Noe vi- naculum adoptat hmredem,atque ad annumaudit de
neam plantat, redaclis fructibus inebrialur, alque ttlero ejns futurum itli esse Itmredem. Et sacrificio
nudatus, nuditatem patris Cham impieridens, jugtim oblatorursum in terra iton sua semen ejus peregri-
servitutis incurtit. num pronunlial fulurum, el quarla generatione au-
a Horum titulorum seriem descripsimus ex canonc remus divinando m libro Genesis, et lta in nonnul-
Meramiano, longo satis lempore post editum Gene- lis locis falleremur.Nullum igitur moveat dispar ati-
seos librum,quembabemus mulilum prioribusseptem quando numerus marginalis ab ista lilulorum con-
vel octo foliis in exemplari nostro San-Germanensi. g';rie, quia causam erroris indicamus.
Hinc contigit ut priores numeros titulorum appone- MAHT.
.J55 CAriTULATIONES LIBRI GENESIS. 154
cfinn conscent/ere, et terras promissionis,cxstinctis \, assumplione ejus cum vellel patriam repedare, ac
gentibus possidere. perseculioneLnban, el juramento utrorumque.
IX. Sata sterili permanente, ejus oratione ad Agar XXVII. Proficiscenti Jacob obviamfuerunt angeliDei,
ingretsus est. De fttga Agar et apparilione angeli et legatos ac munera mittit ad Esau fralrem sttum,
ad eam. De promissionibus ad Abraliamfaclis, et el de lucta ejus cum angelo, eiimmutalionenominis,
mutalione nominis ejus. ul lsrael vocaretur.
X. Ubi Abrahm prmcipitur ut seipsum et omnesrtta- XXVIII. Sichem filius Emtnor Dinam filiam Jacob ra-
sculos domus sum circumcisionesignaret, et immu- puit, et ultione pudicilimejus. De profeciioneJacob,
tatione nominis Sarai, et quod illi centenario pro- el de abjeclione idolorum, qum sub terebynthum
mitlerelur natciturus ex nonagenaria filius. obruit.
XI. In vatle Mambre in Iribus viris Abrahmapparuit XXIX. Verno lcmpore in Euphrata parturiens Rachel
Deus. decessit, et scpulta est in Relh-Leem. Ruben concu-
XII. Ubi Dominusde inlertlu Sodomorum cum Abra- buit cum concubina patris sui, et Isauc senectute
ham colloquilur : et gradatim de numero justorum confectut obiil.
Abraham interrogat, et de salvationeLot atque ever- XXX. Calalogus cjenerationumqui ex Jacob orti sunt.
sioneillarum civilatum. j De segregationevirorum.
XIII. Ubi Lot mansit in monle, et de conceplu duarutn XXXI. Joseph prm cmleris filiis a patre diligitur. De
filiarum ejus ex eo. somniis ejus et ubi fratres suos in paslu ovium occu-
XIV. Abraham peregrinatus Geraris, et Abimclecli palos visilat, el in puteo deponilur, et Ismaelilis
rcgem, quando Saram lulerat, et admonilioDei fa- ttegotiatoribusdislraltitur.
cla est ad eum ne contingeret eam. XXXII. Judas ad Hiram Odollamitem descendit, at-
XV. Ubi Sara concepit el peperil filium nonagettaria que inde duxit uxorem, el fttio suo Thamar acce-
l Isaac ccntenario Abraham, et Sara dicil : Ejice pit, qumsequenlitradita, et utroqueviduaia in domo
ancillam el filium ejus. El juramento Abimelech palris sedit, ac socero fetandum corpus fraude tub-
curn Abraham, et de nemore plantato in Rersabee. jecit.
XVI. Tentavit Deus Abrahamut offerrel filiutn sttum, XXXIII. Joseph in /Egyplum dislrahilw alque ab
ct promissio facla est benediclionum in semine /Egyptia dotnina adamalur, illc recusat adullerium.
ejus. XXXIV. Duo eunuchi, prmpositus pincernarum ac
XVII. De morteSarm et emplioneagri Ephron, et spe- pislorum in carcere somnhtm videnl, atque Joseph
luncw duplicis. interpretationcm sciscitanlur, et Pltarao somnium
XVIII. Servum adjurans dirigit Abraham ut de cogna- ) videt atque Joseph prmsagusfactus est fulurorum.
tione ejus uxorcm accipcret Isaac, et de conjunctione XXXV. Joseph, potestate accepta terrm JEgypli, sep-
ejtis et Rebeccw. lem annorum fertilitatem , regatibus recondit in
XIX. Abraham Cetutam duxit uxorem. De obitu ejus horreis, ac (amis tempote totidem annorum dum
et sepullura. De conceplu Rebeccm, et partu. De frumenta distrahit, a fralribus secundo remeantibus
pulmento Jacob, el benediclioneprimitiarum Esau. recognoscitut,et munetibus datis ul pattem depone-
XX. Ubi Isaac peregrinalus esl in Geraris, el Re- renl, hottatttr, ac vehicula ditigit.
beccam conjugem suam dicil esse sororem atque XXXVI. Nuntio audito Jacob gaudens pergit in JEgtj-
in illa ierra sevit, el centuplum invenit. Ubi ptum, ac nunlios dirigil ad Joseph, el obviampairi
Palmstini invidentes ei puteos quos [oderat, ob- pergens antplexalus eum flevit, fralres suos palrem-
ruetunt. que coram Pharaone slaluit, ac dedil eis terram
XXI. Apparuit Deus ad lsaac sponte impleturum se Gesen, et omnis terra JEgypti futnisegeslate coacta
quod potlicitus est Abrahm. Alque ibi cum Amalec pro argento venit, et quinta pars sotvil Pharaoni.
(mdus iniit. XXXVII. De mgritudineJacob et benediclioneduorum
XXII. De seneclute Isaac, et ubi Jacob benedictionem filiorum Joseph, el partem unam extra fratres suos
subripuit Esau. ] > dedil Jacob Joseph filio suo quatn tulit de manu
XXIII. Isaac vocavitJacob, et prmcepitei ne conjugem Amorrhmi.
Chananwam acciperet, sed ad Mesopolamiamper- XXXVIII. Jacob vicinior obilu filios convocat suos, cl
geret, et ad Laban avunculum suum, et Esau Chana- propriis benedictionibusmuneral, et futuri temporis
ttmas accepit uxores. sacramenta prwsagat. Ne in JEgypttorum sepulcris
XXIV. Jacob profectus dormivit in Rethel, atque inde ponerelur et filios Itortatur, ut eum collocarent in
venilCharran, ubi servivilLaban, pro filiabus suis, sepulcro majorum. Emisso spirilu aromaiibus cura-
el de conjunctioneeorum. ' lur atque ejus corpus ad terram Cltanaan deporta-
XXV. Jacob filios de Lia et Racliet atque ulraqtte fa- tur, el (ratres ne ab Joseph vkissiludinem sceleris
mula suscepit. El de paslu gregum. recipcrent, deprecatur Joseph moriens fratres suos
juramento conslringens, ut cum illis visilatio dirina
XXVI. Varias virgas ponil Jucob in lancibus, et de
respexerit, ejus secum ossa portarent.
155 S. IIIERONYMIDIVINABIBLIOTIIEC\. 56
BREVES LIBRI BRESITH, 1D EST GENESIS.
I. Delucit exordio, et divisionetenebrarum a luce, el }i. XXIV. De tubversioneSodomorum, el conceplufilia-
die prima. rum Lot de palre.
II. De divisioneaquarum , el firmamentoinler eas fa- XXV. De profeclioneAbrahmin Gerara, et qumapttd
cto, et tecunda die. eum gessitAbimelechrex Palwstinorum.
III. De congregationeaquarum sub cwlo, et germine XXVI. De nativitate Isaac, et de tudo ejus cum /s-
lcrrm, el terlia die. mael, et de expulsioneAgar cum filio, et de pactione
IV. De luminaribut cwli, et divitionediei el noclis el Abimelechcum Abraham.
quarta die. XXVII. De Isaac ubi immolatur a palre, et quod Ra-
V. De reptilibus el votatitibus, et die quinta. thitcli Rebeccasit nala, el de obituSarm.
VI. Dejumenlis et besliisterrw , et crealione hominis, XXVIII.De Rebccca, quomodoAbrahmservus petitor
et sexta die. accedensacceplamjungit Isaac.
VII. De sanctificalionediei septimi, et paradiso, et de XXIX. De Abrahamubi Cethuram accepil uxorem, et
fiuminibusejus, el homine ibi posito. de obitu Abrahm: ct de progenicIsmaelis, el de con-
VIII. De Adam ubi nomina animanlibus universisim- ceplu el parlu Rebeccm.
posuit, et de muliere quomodofacla sit, et trans- XXX. De Esau ubivendiditprimogenitasua Jacob, el
gressionecorum. 1" de promissionibusDei in Geraris, et ubi teminmil
IX. De irrogala in eos a Dominosententia, et deliini- el invenitcentuplum.
cis, el de Cherubim flnmmeogladio. XXXI. De promissioneIsaac et Rersabee, ubi secundo
X. De Cain et Abel, el maledictioneDei in parri- apparuil ei Dominits, ct de paclo rcgis Abimelcch
cidas. cum Isaac, et de Esau et uxoribut ejus.
XI. DeSelh qui h Adwnatus est pro Abel, et de gene- XXXII. De cmcilatels/tac, et quomodopro Esau bene-
ralione ejut usque ad Noe. dixit Jucob.
XII. De giganlibus, et Noe, et arca, et diluvio. XXXIII. Deodio Esau circa Jacob, el fttga Jacob ad
XIII. De egressu Noe de arca, c et de wdificatiane Laban, el de somnio et scala, et angelis, et Domi-
allaris. nvm vidit toquentemad se.
XIV.De nuditate Noe, et malediclioneChanaan. XXXIV. De scrvilio Jcicobpro uxoribus, et conceptu
XV. De generationibustrium filiotum Noe, el de ovitnnpro varietatevirgarum,el denalivitatefiliorum
Nemrod. Jacob.
XVI. De wdificalioneTurrit el confusionelingnarum, XXXV. De profectioneJacob de Mesopolatnia, et de
et de progenieScm usque ad Abrahamet Loth. jurgioejns cumLaban ctpaclo,el de ditisioneattgeto-
XVII. De egrestioneAbrahwde terra Chaldworumin " rum, el colluclatione,cl pacaliotieJacobcnm Etau.
Haran Mesopotamimcumfrairibus tuit. XXXVI. De ImbilationeJacob in Sichem, cl stnpro in
XVIII. De Dei promitsionead Abrahctm,et de profe- Dinain, el inlerfeclioneurbis, el deidulis abscondi-
• ctioneejut in terram Chanaan, et ubi ei Deut tecundo tis sub tcrebintho.
apparuit. XXXVII. De reditu Jacob in Relhel, in quo dcnuo
XIX. De ingressttAbrahwin /Egyptum, ac reditu ejus apparuit ei Deus el vocavit eurn Isrnel, et de
in Rethel, et de discessuLot, et habiiationeejus in Ephrata ubi Racltel,edito Benjamin,obiilet sepulla
Sodomis. esl; elubi Rubenad concubinampatris sui ingres-
XX. De Dei promissioneterlio ad Abraham, et de tre- sus est, et nominibus Patriareharum, et de obitu
centisdecem el oclo vernaculis, d cwsis hostibus, et Isaac, ct generalionibusEsau.
revocaloLot. XXXVIII. De Joseph el «oinniisejus, et vcnditione
XXI. De Dci promissionequarta ad Abrahamin He- ejus in /Egyplum, et de Jttda, et qum de Thamitr
bron, et de prwnunlialioneDei, quod peregrinarelur f memorantur.
semenejus, ei de naiivitate Ismael.
XXXIX. De Joseph ab eunucho empto el in carcerem
XXII. De promittione Dei quinla ad Abraham el de
et de somniis Pharaonis.
immulatione nominumAbrahamet Sarw, de paclo D tnisso,
circumcisionis. XL. De Josc.pheduclode carcere,et quomodosomnium
XXIII. De Dominoquomodoin tribus apparuit Abrahm regi edisserit, et dominus /Egypti conslitutus esl,
in convalleMambrc,ubi pollicetur ei Isaac nascilu- cl de ttxoreejus ac duobusliberis.
rum, et de ° quinquagintajuttit in Sodomit. XLI. De (ralribus Joseph, qnomcdo descenderuntin
a Palaiinus codex , quocum hos breves contuli- d Auctius bic est uno vcrho pcrgens Fal. exem-
nius, verba flammeogladio ignorat. plar.
G Numerus quirtquagintain Palalino desidcratur.
b Idem nomen Adw respuit.
c Hxc quuqiic, et de mdificalionealtaris, taccl f Denique ci isia, et qumde Thamar rnemoranlur,
Pal. ms. absunl a P.iLlino ius.
157 CAPITULATIONESLIBRI GENESIS. 158
/Egyplum, ct de reditu eortnn, relicto Simeon, et \ XLIV. De ingressu Jacob ad Pharaonem, el de
pecuniareperta in saccis. possessione sibidala in terra Gessen.
XLU. De secttnda fratrum Joscph profectione cum XLV. De caligine oculommJacob, et benedictionem
Benjaminin JEgyptum, el agnitione mulua. in fiiiis Joseph, el benedictionefiliorumJacob duo-
XLIII. De subvcclioneet muneribus a Joteph fratri- decim.
bus datis, el de profectioneJttcob cum omni domo XLVl. De obilu Jacob el sepullura ejus in Hebron,
sita in sEgyplum. et de morteJoseph.
CAPITDLA LIBRI BRESITH, ID EST GENESIS.
I. De die primo, in quo lux facta est. XXXI. De promissioneAbrahmet seminiejus.
II. De die secundo,in qno cwlum(aclum est. XXXII. Ubi pugnaverunt reges qualuor advertus
III. De die lertio, in quo terra el mare. quinque, et ceperuntLot, et omnemequilalum So-
IV. De die quarto, in quo sot, el luna, et stellm. domorum, et Melchisedecobtulit Abtahmdecimas.
V. Dedie quintoin quorepenlia in mari, et volatilia XXXIII. Ubi visusest DominusAbrahm, el benedixit
cwli. eum, el dixit ei : peregrinumerit semen luum, et
VI. De diesexto, in quo quadrupediuet serpentes, ct genttitei Agar Ismaelem.
beslimel omniupecora, et repenlia, et homo. XXXIV. Visusesl Domintts Abrahm, et dedil ei si-
VII. De die septimo, in quo requievit, omni opere giium circumcisionis,el de Isaac.
consummaio,Deus. B XXXV. Visusest DominusAbrahm,cum iret petdete
VIII. De hoc libro in quo universaqumfacla sunl di- Sodomitas.
cil, el de qualuor flumiitibus. XXXVI. Vettcruntduo angeli in Sodomis, el ntanse-
IX. Dehomineposiloin paradiso, el ubi prmceplum runl apttd Lot.
dat Dominus Adm, el cunctis unimanlibut Adatn XXXVII. Pluit Dominut ignem el sulphut de cwlo,
impotuit nominti, el de muliere fonnala de costa et evetlil Sodomam, el filiw Lot conceperunl de
ejus. palre suo.
X. Ubi seduxitserpens mulierem. XXXVIII. Locutus est Domintts ad Abimelech pro
XI. Ubi inlerroganlur de transgressu. Sttra.
XII. Educunlur de parudiso, ne sumant de ligno XXXIX. Sara pcperitfilium, el vocaviteum pater ejus
vilm. Isaac.
XIII. IVfllisunt Admfilii Cain, et Abet. XL. Dixil Sata ttd Abraham: ptojice ancitlam et
XIV. Cain occidilfratrem suum. filinrn ejns, et in Rersabeelocutus est angelus Do-
XV. Admnutitscst Seth pro Abel. miniad Agar.
XVI. De generationibushominum. XLI. Juraverunt invicemAbrnhamet Abimelech.
XVII. Enoch placuit Deo, et trahttulit illum Deus,et C XLIl. Deus tenluvitAbrahamin Isaac, el de genera-
de Mathusale,el Noe. tionibusNahor.
XVIII. Acceperunlsibi uxores, filii Dei, el irattts est XLIII. Defuncta est Sara, et emil locum Abrahamad
Deus. sepulcrumab Ephron.
XIX. Noe placuit Deo, et prwcepitei Deus ul faceret XLIV. Prwcepil Abraham servo, et profeclus est, et
arcam. adduxit Rebeccam, et Abraham Cethuram dux\t
XX. lngressus est Noein arcam, et factum est dilu* nxorem.
vium. XLV. Vixit Abraham annis cenlum sepluagintaquin*
XXI. Memoratuscst DominusNoe, el eorumqui cum que, et obiit.
illo eranl, el siccalaest aqua. XLVI. De generationibusIsmael, et obitu ejus,
XXII. Anno sexcentesimoet uno vitm Noe exiit de XLVII. De generalionibutIsaac.
arca ipse, et qui eranl cum eo. XLVHI.Facla est fames; et visusesl Dominus lsaac,
XXIII. RenedixitDominusNoe el filios ejus. et dixit ei: Noli descenderein /iLgypium : et habi-
XXIV. Statuit Dominusdiluviumminime futurum. tavit in Geraris, ubi teminavitel fecit centuplum, et
XXV. De tribut filiis Noe, Sem, Cham, et Japhel, juravit cumAbimelech.
et de ipso ubi inebriatusest. 1D XLIX. Senuil Isnac, et benedixilJacob pro Eiau, et
XXVI. De generaiionibusNoe et fitiorum ejus. nescivit.
XXVII. De commixlionelinguarum,etturre confusio- L. DimisitIsaac Jacob filiumsuum, ut iret in Meso-
nis, et de gcnerationibutSem. potamiam.
XXVIII.De generaiionibusThare patris Abraham. U. Vidit Jacobvisum; el Dominttslocuttisetl ad eum,
XXIX. Dixit Dominus ad Abraham, Exi de lerra et benedixiteum,
tua. LH. Venit Jacob in orientenict accepit filiai Luban
XXX. Ubivisus est DominusDeus Abrahmad locum sibi uxoret.
Sichem. Quomodoin JEgypto pasito, tulit Pharao LIII. Peperit Lia Jacob viro suo filios quatuor, et cet-
Sarai in uxoremsibi. tavil a partu.
159 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 1H0
LIV. Rachel dcdil Jacob ancillam suam Ralatn, et pe- A LXX. De his qui in carcere somnia vidcrunt,et in-
perit ei duos filios. terpretavitea Joseph.
LV. Et Lia deditJacob ancillatn suam, el peperil ei LXXI. SomnittmPharaonis, quod interpretavit Jo-
duos filios, et de mandragoris: el ipsa peperit filios seph, el factus est dominus terrw jEgypti, cl nali
duos et Dinam. sunt ei duo fitii.
LVI. Memoratusesl Dominus Rachel, et peperit Jo- LXXII. Ubi misit Jacob filios suos in /Egyptum, et
seplt, et stalttil Jacob cum Laban de ovibusvariis. cognovilcosJoseph, et unum ex ipsis reclttsit usque
LVII. Dixit Dominut ud Jacob : revertere in terram durn veniret frater ejus Renjumin.
patris ttti, et consecutus est eum Laban, etjurave- LXXIII. Invaluit fames, el veneruntad Josephfratres
runt ittvicem. sui cum Benjamin, et mandavit patri suo venire
LVIII. Vidit Jacob castra Dei, et misit nuntios ad ad se.
fratrem suum, et luclatus est cum angelo. LXXIV. Visus est Dominus Jacob, el dixit ei: De-
LIX. VenilJacob incivitatem Sichimorum, ubi occi- scendein yEgyplum.
derunt filii cjus omnes inliabilantespropter Dinan. LXXV. Nomina filiorumIsrael, qui ingressi sunl in
LX. Dixil Dominus ad Jacob: ascendein locumRe- JEgyptum.
thel, cl abjecit omnia idola. B LXXVI. Ubi venit Joseph obviam Israeli patri suo.
LXI. Visusest Dominusipsi Jacob, ct benedixiteum, LXXVH. NuntiavitJoseph Pharaoni, qnoniam venit
ct cognominaviteum Israel. paler ejus.
LXH. Ubi pepcritRachel Renjamin, et rnortua est, et LXXVIH. Dixit Pharao ad Joseph, ut eligeret terratn
de generationibus Jacob, et obitu Isaac palris in qua habitarel paler ejus.
ejus. LXXIX. Habitavit Israel in JEgyplo, et dixil fitio suo
LXIII. De generalionibusEsau. Joseph, ne sepelireteum illic, et vixil Jacob annis
LXIV. De principibut Esau. centum quadraginta septem.
LXV. Qui regnaverunt in Edom priusquamessetrex LXXX. In/irmatus Jacob benedixitfilios Joseph al-
in Israel. ternis manibus.
LXVI. De Joseph el somniisejus. LXXXI. VocavilJacob omne.sfilios suos, cl dixit eis
LXVII. Ubi missusest in puteum, et distractuslsmae- qumventura esse.nlin novissimisdiebus,et defunctus,
litis. sublatus et seputtusest in terra sua.
LXVIII. DeJttda et Thamar ttxore filii ejus, quw erat LXXXII. Vixil Joseph annis centum decem, et adju-
vidua. ravil fralres suos, ul cum visitarentur a Domiito,
LXIX. DeJosephiluxorePittipharS. iC tollerent secum ossa ejus in lerram suatn.
Ex Vaticano Codice ms. antiquissimo
« CAPITULA IN LIBRUM GENESEOS.
I. Ubi lux ptimo fieri jubetur. , XIV. Rccapilulatiocrealionis.
II. Firmamenlumdie secundofacit. XV. Adatn de.limo faclus.
III. Ubi aqum a terra separari jubentur. XVI. Paradisus factus.
IV. Ubiterra germinarejttbetut die lerlio. XVII. De fluminibus.
V. Ubi luminatia fierijubenlur die quarto. XVIII. PrmceplumAdmin paradiso.
VI. Luminare factum. XIX. UbiAdamnominapecoribus imponit.
VII. Ubi ex aquis animalia jttbentur die quinta. XX. De muliere facla.
VIII. Ubi animalia benedicitur[Lege benedicuntur]. XXI. De serpente.
IX. De terra animalia producijubetur[Le%ejubentur] XXII. Ubi se nudos videruntAdam et Eva.
die sexio. XXIII. UbiDominus ad Adam in paradiso loquitur.
X. Ubi Detishominemfierijubet. XXIV. Sententia in serpentem.
XI. UbiAdam factus benedicitur. XXV. Ubi Adamex paradiso expellitur.
XII. UbiAdam escarum accipil potestatem. XXVI. Primogenitus AdmKain.
XIII. Urbis [Lege Orbis] consummatio. XXVII. Habelnatus.
* Seriera islam capitulorum reiinet antiquissimus esse ab scriptore ms. codicis Vaticani capitulum ul-
codex manuscriptus Vatieanx bibliothecx, qui fuit timum, in quo pars ultima libri Geneseos reprxsen-
oliin celeberrimi monaslerii Farfensis. Nonnullos tari debet in hunc aut similem modum : Ubi Joseph
sustulimus solcecismoset barbarismos exscriptoris, vixit annos centum et decem, et adjuravit (ratressuos,
quia tolerari non poluerunt. Cxtera ut legunlur in ut cum visitarenlur, tollerent secumossa ejus in terram
manuscripto cum propriis viliis exhibemus, lecto- suam. Nam liber Geneseos non explicit in capi-
rem rogantes, ne confessa errata librariorum vete- tulo CLIV,ubi Jacob filiossuos duodecim henedicit,
rum typographis nostris imputet, vel nobis hujus sed in morte et sepultura Joseph, lilii Jacob. MART.
volummiseditoribus. Notandum esl autem omissum
101 CAPITIJL.VITONESLIBRI GENSSIS. 162
XXVIII. SucrificiumKain el Habel. A LXXII. Ubi Abrahatnquerctnn Mambrcreversusest.
XXIX. UbiKain fralrem occidit. LXXIII. Ubi quatuor reges adversus Sodomnmve-
XXX. fJ6iKain in terra maledicitur. niunl.
XXXI. CommoralioKain a facie Dei, et de genere LXXIV. UbiAbrahamprmdamcumLol reduxit.
ejus. LXXV. DeMelchisedech.
XXXII. Defiliis Lamech* qui ostenderunt. LXXVI. Ubi Deus tertio visus est Abrahm, cl filium
XXXIII. De musicmartis b vindictaLamech. promiltit.
XXXIV. UbiAdam rursus filiossutcepit. LXXVII. Abrahamcredidil Deo, et reputatum est illi.
XXXV. Decapitulatio [Lege Recapilutalio] fabricw LXXVIII. Abraham per signa sacrifical.
Adw. LXXIX. Destatnenlum[Lege Testamentum]Abraham.
XXXVI. Ubi Adammoritur. LXXX. Ubi Sarai risit.
XXXVII. Enochubi translatus est. LXXXI. Ubi Agar fugit.
XXXVIII. Ubi filii Dei filias hominumconcupierunt. LXXXII. Ubi Dominus Abraham palrem genlium
XXXIX. Ubi iralus Dominusvitam hominumin cxx pollicetur.
annos terminat. LXXXIII. Ubi eumDeuscircumcidijubet.
XL. De Giganlibus. B LXXXIV. UbiAbraham pro Hismaelrogal.
XLI. Ubi hominemDeusdelereminatur. LXXXV. Ubi Abrahamomnessuoscircumcidit.
XLII. GeneraiionesNovm[LegeNoe]. LXXXVI. Ubi Dominuscum duobus venil sub arbore
XLHI. Ubi Deus arcamfierijubet. Mambre.
XLIV. UbiNoe in arca inlroiit. LXXXVII. Ubi Abrahamde Sodomisiuterrogat.
XLV. Ubidiluvium factum est. LXXXVIH. UbiLotangelos hospiliosuscipil.
XLVI. Ubi Corvutdimittitur. LXXXIX. Lot ad generos.
XLVII. Ubi de Arca exire jubentur Noe et filii ejut. XC. Ubi filim Lot ad palrem intrarunl.
XLVIII. Ubi Dominut potlicelurjam non exlerminare XCI. Ubi Abrahamuxoremsuam vocavitsororem.
hominem. XCII. Abraham filium suum suscepit.
XLIX. Ubi Noe filios benedicit. XCIII. Ubi Deusad Agar loquitur.
L. Quia sanguis anima sit, et ideo ab esu prohibetur. XCIV. Ubi Abimelechad Abraham.
LI. De arca [Lege arcu] in nubein signum. XCV. Ubi Deustentat Abrahamde filio.
LII. Quod Katn paler Kananeorum [Lege Cham.... XCVI. Rebeccmgenus.
Chananmorum]sit. XCVII. Ubi Sarra moritur.
LIII. Quod Noevino inebrialur, et a filio irridelur. C XCVIII. Ubi Abrahamde uxore filii commendal.
LIV. Gcnerationesfiliorum Noe; initium novarum XCIX. De Celhurauxore Abrahm.
linguarum. C. Ubimorluusesl Abraham.
LV. De Nembroth Gigante, qui prior posl dituvium Ci. Ismael progenies.
regnavit. Cll. De lenle.
LVl. Ubi AssurNinivemconttiluit, CIII. Isaach progenies.
LVII. FitiiKanaam [LegeChanaan]SydonelGelhey. CIV. UbivisusDeusad Isaach. '
LVUI. FiliiSem. CV. Ubi Isaach sororemsuamduxil uxorem.
LIX. HabitatiofiliorumSem. CVI. Ubi Isaach centuplumrediyit Abimelech.
LX. ConsumatiofiitorutnNoe. CVII. De puleis Isaach.
LXI. De turre. CVIII. Ubi Isaach Aram wdificalDomino.
LXII. Ubi Dominus descendil viderc civitatem et' CIX. Ubi Isaach increpat Abimelech.
ttirrem. CX. Ubi puteus Isaach siccavit.
LXHI. Geueralio Sem. CXI. VoxEsau.
LXIV. De Sarai slerili. CXII. Ubi Jacob accipitbenedictionemEsau.
LXV. Translatio Abrahwin Charram. D CXIH.Jacob accepit mandatuma patre ne alienigenam
LXVI. Ubi Abrahmde terra exire jubetur. uxorem habeai.
LXVII. Ubi Dominusprimum Abrahwapparuit. CXIV. Ubi Esaualiam uxoremaccepit.
LXVIII. Ubi Abraham in JEgyplumpropter farnem CXV. Ubi Jacob lapidem ad capulposuit.
descendit. CXVI. Ubi Jacob lapidemunxit, et votum(ecit.
LXIX. Ubi Sarai regi de JEgyplointroducilur. CXVH.UbiJacob ad puteumovesadaquavit.
LXX. Contentioinler pastores Abrahmet Lot. CXYIII. Ubi Jacob pro uxore servit.
LXXI. Ubi c Abraham Deusel semineejus lotiusterrai CXIX. De mandragorisfilii.
promillitur. CXX. Ubi Jacob cum socerode mercedepaciscitur.
n Martianxus suspicatur legendum, qui offende- ribus scribas, arte, etc.
fuitt, vel, qui ostenderunt,subaudi, artes. Nos certis- c Satis bene emendari textum ac suppleri jubet
sima aliquot scribarum menda supra alque infra ta- Martianxus, Ubi AbrahamDeus apparet, et semini
cili castigamus. lotius terrw possessiopromittitur.
b ldem suppleri jubel, inventione, et de : paucio- ejut
S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTIIECA. iU
163
CXXI. De virgis Jacob variis. \ CXXXVIII. De Juda uxorem actipienle.
CXXII. Ubi Jacob cum uxoribus a Laban proficis- CXXXIX. De Thamar.
citur. CXL. Joseph conira Dominam.
CXXIII. UbiJacob vidit consilittmDei. CXLI. Joseph in carcerem.
CXXIV. Ubi Jacob cum angelo luclalut. CXLII. SomnitimPharao.
CXXV. Ubi Jacob Esau fraler occurrit. CXLIII. Ubi nati sunt filii Joseph Manasseset Efraynu
CXXVI. Ubi filiaJacob rapta est. CXLIV. Jacob ad frumcntum ad JEgyplummittit.
CXXVH. Ubi filii Jacob fitios Siceminterfecerunt. CXLV. Joseph fratres agncscit.
CXXVHI. Ubi Jacob idola disperdit. CXLVI. Ubi fitii Jacob reversisunt ad patretn suum.
CXXIX. Debboramortua. CXLVII. Ubi iterum venerunt in /Egyplum ftlii Jacob
CXXX. Dens adJacobin Bethel. ad Joseph.
CXXXI. Ubi Rachel moritur. CXLVIII. Ubi Joseph fratres agnoscit.
CXXXII. Ruben cum uxore patris concubuil. CXLIX. Ettnti Jacob in Algyplum Dominusvisus est.
CXXXIII. Nomina filiorum Jacob. CL. Ubi loquiiurJacob ad Pharao.
CXXXIV.Jacob ad patrem venit. CLI. Ubi Joseph JEgypliis pro panibus.
CXXXV. Isaach reddil [Supplc spiritwm]. B CLII. UbiJacob Josephpro sepullura* commoneljure.
CXXXVI. Progenies Esau. CLHI. Ubi Jacob filios Joseph bencdicil.
CXXXVII. DeJoseph. CLIV. Ubi Jacob filios suos duodecimbenedicit.
a Videtur legendum, sepulturw : Marlianaus ta- et decem , et adjuravit (ratres suos, ut cum visita-
men mutari mavull postreinuin verbum, jure in jure- rentur, tollerenl secumossa ejus in lerram suam. Nam
jurando. Notalque insuper omissum essc ab scriptore liber Geneseos nnn cxplicit in capitulo 154, ubi .lacob
ms. codicis Vaticani capinilum ultiinum, in quo pars filios suosduodccim benedicit, Fed in niorte ci se-
uliima libri Ge.neseos repraesenlari debet in hunc pultura Joseph, filii Jacob.
aut similem nioduni : Ubi Joseph vixil annos centum
»INCIPIT
LIBERb BRESITH
Qui gra^ce dicitur
GENESIS.
[c T. I, R. I, C. I, Cap. I.] In principio creavit C firranmenlura, Crjelum: et factum est vespere el ma-
Deus coelumel icrram. Tcrra autem erat inanis et ne, dies secundus. [B. III, C. III.] Dixitvero Deus:
vacua, el tenebrx [Vulg. addit erant] super faciem Congregenlur aqux, qux sub ccelo sunt, in locum
abyssi, etSpiritusDciferebaiur super aquas. Dixii- unuii), elappareatarida. Facluniqueest ila. Etvnca-
que Deus : Fiat lux. Et facta est lux. Et vidit Deus . vit Deusaridam Terram, congregationesque aquarum
lucem quod esset bona : Et divisit Deus luceni ac appellavit Maria. Et vidit Deus quod esset bonum.
tenebras [Vulg. tenebris]. Appellavitque lucemDiem, Et ait : Germinet lcrra herbam virentem et facienlem
el tenebras Noctem : Factumque est vespere el ma- semen, et lignum pomiferum faciens fructum juxta
ne, dies unus. [B. II, C II.] Dixitquoque Dens : Fiat genus suum, cujus semenin semelipso sit super ler-
iirmamenlum in medio aquarum, et dividat aquas ram. Et factum est ita. Et protulit terra herbam vi-
abaquis. EtfecitDeus firmamentum, divisitqueaquas rentem, et ferentem [Vutg. facientem] semen juxta
qux erant sub firmamento, ab his qux erant super genus suum, lignumque faciens fructum, et habens
Crmamentum. Et faclum est ita. Vocavitque Deus unumquodque semen [Vulg. sementem] secundum
a Integrum Pentateuchum exegimus ad dnos mss. sith. quem nos Genesimdicimus.Hodie Beresith,Rete-
quos invenire poiuimus melioris notx in Vatic. Bi- scith, et Bereschithdicilur. MART.
— Ilebrxosaprimisunumquemque librum Scriplu-
bliotheca, untim Palatinum nuni. 3 prxnolatiim, al-
lerum Urbinatem prxgrandem. Alios tanlum consu- .D rxverbis appellare, notiini. Incipit veroab hisGenc-
luimiis ad vexaia loca, ubi cl laudabiinus. sis, rW>N*D,quod Veteres,priore sceyade moreprx-
b Librum Geneseos rWN"ti Rresith ab Hebrxis lermisso, etierebanl Bp-naiO Grxce, ct Latine Rresith.
fuisse norainaiura docet S. Hieronyntus initio Qu, Vide Quxst Hcbraic. in Genesin.
Hebraicarum iu Gcnesiin, ubi bxc ab eo scripla le- c Id est: T. 1, titulus primus secundum capitula-
guntur : Sed et hoc sciendum,quod apttil Ilebrmosli- tionem per tiiulos; R. I, brcvis primus secundum
ber hic, Bresilh vocalur, hanc habenlesconsuetuilinem, capitulaiionem per brevcs; C. I, capilulum primuin
ul voluminibusex principiis eorum nomina imponaut. secundum capitiilalipneiii per capitula; atque dc-
Ei iterum in prologo Scripturarum, sive Principio muni Cap. 1, capul piimum secundum Vulgaiaui
galealo : Primus, inqutt, apud eos liber vocatur Bre- edilionem. EDIT.
ICS LIBER GENESIS. 169
speciem suam. Et viditDcus qund esset bonum. Fac- A Deuscuiicta qux lecit [ Vttlg. fecerat.], et crant val-
luinque est vcspere et mane, dies teriius. [B. IV, de bona. El factum est vespcre et mane, dics scxtus.
C. IV.] Dixit autem Deus : Fiant luminaria in flrma- [B. VII, C. VII, Cap.II.] Igilurperfecli sunl coeliet
mento cosli, ut [Vulg. et] dividantdiem ac nnctcm, terra, etomnis ornatus eorum. ComplevitqueDeus die
et sint in signa, et tempora, et dies et annos, et septimo opus suum quod fecerat, et reqnievit diescp-
[Vulg. ui] luceanl in (irmamento cceli, et illuminent limo ab universo opere quod patrarat. Et benedi-
terram. Etfactum estita. Fccilqtie Deus duo magna xit diei septimo, et sanctificavitillum : quia in ipso
luminaria : luminare niajus, ut prxessct diei, ei lu- cessaverat ab omni opere sno quod creavit Dens ut
minare minus, ut prxessei nocii, et siellas. Et po- facerei. [C. VIII.] Istx generaiinnes [Vulg. intetsetil
suit eas Deus in firmamento cceli, ut lucerenl super suni] cceli et terrx, quando creata sunt in die, quo
terram, et prxessent diei ac nocti, et dividereni lu- fecit Dominus Deus ccelumet terram : El omne vir-
eem ac tenebras. Et vidit Deus quod esset bonum. gullum agri antequam oriretur in terra, omneiiiqnc
Ei factum est vespere et mane, dies quartus. |B. V, bcrbam regionis priusquam germinarel : non cnim
C. V.] Dixit eliam Deus : Producant aqux reptile pluerat DoniinusDeus super lenam, ei liomo nnn
animx vivenlis, et volatile super lerram sub firma- erat qui operaretur terrani; sed fons ascendebal c
mentocoeli. Creaviique Deuscelegrandia, et omnem B terra, irrigans universam superficiem terrx. Forma-
animam viventem atque inotabilem, quam produxe- vil igilur DominusDeus hnmincm de limo lerrx, et
ranl aqux in specics suas, et omne volalile secun- inspiravil in faciem cjus spiraculum vitx, et faclus
duni gciius suum. El vidit Deus quod essel bonum. est homo in animam viventcm. Plantaverat autcin
Benedixiique eis, dicens : Crescite, et multiplica- Dominus Deus Paradisum votupiatis a principio, in
mini, et replcle aquas inaris : avesque iiiultplieen- quo posuil hominem quem formaveiat. Produxilqne
lur super lerram. Et faetum est vespere et mane, DominusDeus de Iiumonmne lignum pulchrum visu,
dies quinlus. [IJ. VI, C. VI.] Dixil quoque Deus : et ad vescendum suave : lignum eliam vilx inmcdio
Producat terra animam viventem in genere suo, ju- paradisi, lignumque scientix boni ct mali. Et fliivius
menla, etreplilia, ei bestias terrx secundum species cgrediebatur de loco volupiatis ad irrigandum para-
suas. Faclumque esi ita. Et fecit Deus bestias lerrx disum, qui inde dividitur in quatuor capita : Nomen
juxta species suas, et jumcnta et omne reptile lerrx uni Phison : ipse est qui circuit oranem lerram a
in generesuo. Elvidit Deusquodesset bonuni, elait: Evila, ubi nascilur aurum. Et aurum lerrx illius op-
Faciamus hominem ad imaginem el simililudiiiem limum est : ibique inveniiur b bdellium, el lapis
nostram, et prxsit piscibus maris, ei volatilibus coeli, onychinus. Ei nomen fluviisecundi Gion [Vulg. Gc-
et bestiis, universxque lerrx, omnique reptili quod C hon] : ipse est qui circuit omnem terram /Elhiopix.
movelur in terra. Et creavitDeus hominem ad imagi- Nomen vero fluminis tertii, Tigris : ipse vadit con-
nem suam :ad im.iginemDci creavit illnni, masculiim tra Assyrios. Fluvius autem quarlus, ipse cst Eu-
etlcminamcreaviteos. BenedixitqueillisDeus, eiait: phrates. [C. lX.]Tulit ergo Dominus Deus hoiiiincin,
Crcsciie.et raultiplicamini, et replele terram, et sub- et posuit euni in paradiso voluplaiis, ut operaretur
jicite eam , et dominamini piscibus maris, et volali- et custodiretillum : prxcepiique ei dicens : Ex om-
libus coeli, et universis animantibus, qux moventur ni ligno paradisi comede : de ligno autem scienlix
super terram. Dixitque Deus : Ecce dedi vobis om- boni et niali ne comcdas : in quociiinqiic enim dic
nem herbam affereniemsemen supcr terram, el uni- comederis ex eo, morte morieris. Dixil quoque Do-
versa ligna qux babent in semetipsis semenlem ge- minus Deus : Non esl bonum esse hominem solum :
ncris sui, ut sint vobis in escam, et cunclis animan- c faciamus ei adjulorium simile sui [Vulg. sibi].
tibus terrx, omniquevolucri cccli, et universis qux [B. VIII.] Formatis igitur, Dominus Deus, de humo
movemur in lerra, ct in qnibus est anima vivens, ut cunctisanimantibuslerrx,etuniversisvolaiilibuscoe-
habeant ad vescendum. El factum esl ita. Vidilque li, adduxit ea ad Adam, ut videret quid vocaret ea :
a Non Evita, sed Evilat, et Eveilat legitur apud ]t)
pro carbtineulo et lapide prasino, (BSsMtovel ovvvu,
LXX inlerpretes. In plurimis qimque latinis mss. co- alii transtulerunt. Ilujus itaque interpretalionis alios
dieibus mcndose scriptuni reperimus Hevilat, vel Evi- ante se agnoscit auctores, quos poslea ex Hebrxo
lalh. At exploratum oranino nobis est Hieronymum vertens ipse secuius est. MART.
Iegisse Evila, ut nos emendavimus juxta fidem exem- — Videiur BSsXXtov et \iOovcowxae ab Aquila,
plarium canonis Hebraicx veritalis : nam de hoc no- Symmacho et Theodolione accepisse.
rnine Evila, abiinde disserit, lib. de locis Hebraicis. «In Hebrxo hodierno scriptum est r!\xyxEese, fa-
Favei qiinque emendalioni noslrx vox nS'Tl hltvilh ciam. Singulari iiidem numero legiinl Samariiani et
in Hebraico, quam veteres Evila legebam. Eamdem cxieri Orieniales : Septuaginta vero babent 7ro«j«-w-
deniqne retinei lectionem texlus Hebrxo-Samarila- pjsv,iinde fluxit in Hieronymi iranslaiionem Laiinam,
nus; ac versio etiam LXX interprettiin nliquot in faciamus; nisi forte posl LXX interprctes sanclus
locis, puta Genes. cap. x et xxv. MART. Hieronymus legeril in suo exemplari Hebraico, ut
— Unns Palaiin. Evilath. Imprcssa leclioad He- supra, cap. i, v. 26, rWJHnaase, id est, faciatuus, in
brxuni lextun), et melioris nnlx nianuscriptorum plurali. MART.
est (idem. — Hicquoque imiiatussit Aqnilam.quinotJio-w^uv
b Ante Hicroiiyniunilcgebanl boc loco Latini juxla verlit plurium numero. Hebrxus auleiu iu singulari
LXX iiilerpreiatioiiem : Ibi esl catbunculus et lapit babct HDVX.(aciam.
vrasinus; sed, inquilllieronymus, lib. Quxst. Ilebr.,
167 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 168
omne enim quod vocavit Adam animx vivcntis, ip- A ligno de quo prxceperam tibi, ne comcderes, come-
sum est nomen'ejus. Appellavitque Adam noniini- disti ? Dixitque Adam : Mulicr quam dedisti sociam
bus suis cuncta aninianlia, et universa volalilia cceli, mihi, dedit mihide ligno, elcomedi. Et dixitDomi-
et omnes bestias terrx. nus Deus ad mulierem : Quare hoc fecisti ? Qux
Adam [ Vulg. Adx] vero nnn inveniebatur adjutor respondit : Serpens decepii me, et comedi. [B.IX.]
similis ejus. Iinmisit ergo Dominus Deus soporcm in El ait DominusDeusad serpentem : Quia fecisti hoc,
Adam : cumque obdormissei, tulit unam de coslis maledictus es inter onmia aninianlia, et bestias
cjus, et rcplcvit carnem pro ea. Et xdilicavil Domi- terrx : super pectus tuum gradieris, et terram co-
nus Deus costam, quam tulerat de Adam, in nuilie- medes cunciis diebus vilx lux. Inimicitias ponam
rcm, cl adduxit cam ad Adam. Dixitquc Adam : Iloc inter te et mulierem, etsemcniuum etsemen illius:
nunc , os ex ossibus meis, et caro de carne mea , c ipse conteret caput luuin, et tu insidiaberis calca-
bxc vocabitur Virago, quoniam de viro sumpta est. neo ejus. Mulieri quoquc dixit : Mulliplicabo xrum-
Quamobrem relinquet homo palrem suum ct ma- nas luas et conceptus luos: in dolore paries filios,
trem, et adhxrebit uxori sux, et erunt duo in carne et sub viri d poteslate eiis, et ipse dominabilur lui.
una. [C. X.] a Erant autem utcrque nudi, Adam sci- Adx vero dixit: Quia audisli vocem uxoris tux , et
licclct uxor ejus, et non erubescebant. 3 eomedisli de ligno, ex quo prxceperam libi, ne co-
[Cap. III.] Sed et scrpens cral callidior cunctis mcderes , maledicta terra in opere luo, in laboribus
animauiibus lerrx, qux feceral DominusDeus. Qui comedes eam [ Vuly. ex ea] cunclis diebus vilx tux.
dixii ad mulierem : Cur prxcepit vobis Deus ut non Spinas et tribulos germinabit tibi, et comedes her-
comederetis de omni ligno paradisi? Cui respondit bam terrx. In sudore vultus lui vesceris pane, do-
mulier : Dc fructu lignorum , qux sunt in paradiso ncc revertaris in terram de qua sumptus es : quia
b vescimur; de fruclu vero ligni, quod esi in medio pulvis es, et in pulverera reverteris. Et vocavit Adam
paradisi, prxcepit nobis Deus ne comederemus , et nomen uxoris sux Eva : eo quod mater esset cnnc-
ne langeremus illud , ne forte moriamur. Dixit au- toruni viventium. [T. II, C. XII.] Fecit quoque Do-
tem serpens ad muliercm : Ncquaquam morte mo- miiius Deus Adam [Vutg. Adx] el uxori ejus luni-
rieraini. Scit enim Deus quod in quocumque die co- cas pellicias, et induit eos, cl ait : Ecce Adam faclus
mcderitis ex eo, aperientur oculi veslri, et erilis est quasi unus ex nobis , sciens bonum et malum :
sicul dii, scientesbonumet malum. Viditigilur mu- nunc ergo ne forte miltat manum suam , et sumat
lier quod bonum esset lignum ad vescendum , et ctiamdeligno vitx.et comedat.etvivat in xternum.
pulchrum oculis, aspectuque delcctabile, et lulit de Et cmisil eum Dominus Deus de paradiso volup-
fructu illius, et comedit : dedilque viro suo, qui co-1 l tatis, ut operaretur lcrram, de qua sumptus est. Eje-
medit. Etaperti sunt oculi amborum, cumque co- citque Adam, etcollocavit ante paradisum volupta-
gnovissent se esse nudos, consuerunt folia licus, et tis Cherubim et flammeum gladium atque versati-
feccrunt sibi perizomata. [C. XI.] Et cum audissent lem, ad cuslodiendam viam ligni vilx.
vocem Domini Dei deambulanlis in paradiso ad au- [B. X, C. XIII, Cap. IV.] Adam vero cognovit
ram post meridicm, abscondit se Adam et uxor ejus Evam uxorem suam, qux concepit et peperit Cain ,
a facie Domini Dei in medio ligni paradisi. Vocavit- dicens: Possedi bominem per Deum. Rursumquc
que Dominus Deus Adam, et dixit ei : Ubi es? Qui peperit fralrem ejus Abel. Fuit aulem Abel pastor
ait: Vocem tuara audivi in paradiso, et timui eo ovium, et Cain agricola. Factum est autem post mul-
quod nudus essem, et abscondi me. Cui dixit: Quis tos dies ut offerret Cain de fruclibus terrx miinera
cnim indicavit tibi quod nudus esses, nisi quod ex Domino. Abel quoque oblulit de primogenilis gregis
a Ila mss. omnes codices antiquiores, ac melio- qum sensum legentis impedinnl,non mihi debesimpu-
ris notx. Ab eodem eliam versu inilium suum ducit larc, sed luis, et imperitiw notariorum, tibrariorumqne
capitulum sequens tam apudLXX inlerpretcs, quam incurim, qui scribuntnon quod invenittnl, sed quod in-
in codicibus latinis mss. MART. tellitjttnt, et dum olienos errores emendare niluntur,
— Vulgala editio. Erat aulem tilerque nudus. oste.ndunisuos. Exstat ctiam ms. codex peranliquus
b Pluresmss. Bibliorumcodices legunt, vescamur: in biblioibeca sancti Germani a Pratis, ubi prima
cui lectioni suffragari videlur bsx:, Nochel, ilebrxi D manu sctiptum superesi ipse, licet alia recentiori sit
atque Samaritani contextus. $uyovp.eQu siiniliter, id additus apex lilterx e, ut esset ipso, pro ipse. Deni-
est, edemus, habent LXX interpreies, quos sequun- que curiosum lectorem non celamus, scripsisse olim
lur Chaldxus et Syrus. Sed quis nesciat apud lleb. veteres pronomina, el adverbia terminaia in e, per
fulurum usurpari solilum pro prxsenli indetermi dipbihongura ae; ut est illud,ipsie dixit et (acta sunt.
nato. MART. El, superbmloqueris, slultm egisli, elc. Ex hoc scri-
—Quidam,quosMarlianxuslaudat,mss., rescemui', hendi modo retineri facile potuit ipsa, pro ipse, sive
Chaldxus interpres hiijiis vocis ac sentenlix
cui lectioni suffragari utchmque ait Hebr. SDN2, ipsm. tollit ambiguiiatem diccns : Inter fiiium tuum et in-
et prxter alias antiquas Yersiones, Grxcus yuyov- ter filium
ejus ; ipse, etc. MART.
c Pro ipsc, legilur ipsa in omnibus fere codicibus — Unus PaJalinus cum Vulgata Editione ipsa. Ve-
mss. At llieronymus tum ex Hebraico fonte, tum e leri autem ac translatitix quxstioni de hujus lec-
Sepluaginta legit ipse in suis Quxslionibus Hebrai- lione pronominis, non est hic locus. Adito Inter-
cis. Idem ergo hic accidit librariorum lapsu quod pretes atque ipsum curaprimis Hieronym. in Quxs-
tempore ejusdem sancti Doctoris, ut et ipse conque- lion. Hebraicis.
d Addit llebrxus textus pronomen tui, id est,
rilur in Episl. ad Lucinium : Unde, inquit, si para-
grammata repereris, vel minus aliqua descripla suitl,
160 LIBFR GENESIS. 170
sui, et de adipibus eorura , el rcspexit Doniiuusad j\ j vocavilque nonien ejus Selh, dicens : Posuit milii
Abel, et ad munera ejus. Ad Cain vero, el ad mu- Dens semen aliud pro Abel, queni occiditCain. Sed
nera illius non respexit: iratusque esl Caiu vehe- et Selh natus esl filius quem vocavitEnos: istc cce-
menter, et concidit vultus ejus. Dixitque Dominus pit invocare nomen Doinini.
3>d.eum : Quare iralus es ? ei curconcidit facies tua? [C. X\T, Cap. V.] Hic est liber generalionis
Nonne si bcne egeris , recipies ? sin autem male , Adam. ln die qua creavit Deus honiinem , ad simili-
statim in foribus peccatuin aderit? sed sub le erit tudinem Dei fccit illiim.Masculumcl feminam crea-
appctitus ejus, et lu dominabcris illius. [C. XIV.] vit eos, et bencdixit illis, et vocavit nomen eorum
DixilqueCain ad Abet fratrcm suum : a Egrediamur Adam, in die quo creati sunl. Vixit auteni Adam
foras. Cumque essenl in agro, consurrexit Cain ad- cenium triginla annis, et gcnuit ad imaginem ct si-
versus Abel fratrem suum, et interfec.iteum. Et ait militudinem suam, vocavilque nomen ejus Setb. Et
Dominus ad Cain : Ubi cst Abel fraier tuus? Qui facii sunl dies Adam. potquam genuit Selh, oc-
respondit, Nescio. Nurn custos frairis mei b sum? tingenli anniigenuitque filioset filias. El factum est
Dixitque ad eum : Quid fecisii ? vox sanguinis fra- orane lempus quod vixit Adam anni nongenti Iri-
tris tui clamat ad mede lerra. Nunc igitur maledic- ginta; cl mortuus est. Vixil quoque Selh cenlum
tus cris super lerram, qux aperu.it os suum, et sus- B ] quinque annis , et gcnuit Enos. Vixitquc Selh post-
ccpit sanguinem fratris lui de manu tua. Cum ope- quam gcnuitEnos, octingentisseptem annis, genuil-
ratus fueris eam, non dabit libi fructus suos : vogus que filios et filias. Ei facli sunt omnes dics Selh
etprofugus eris super terram. DixitqueCain ad Do- nongentorum duodecim annorum , el morluus est.
minum : Major est iniquitas mea, quam ut veniam Vixit vero Enos nonaginta annis, el genuit Cainani.
merear. Ecceejicis me hodie a facie terrx, eta facie Postcujus ortum vixit oclingenlis quiudecim armis ,
tua ahscondar, et ero vagus et profugus in lerra : et genuit filios et filias. Faciique sunt omnes dies
omnis igitur qui invenerit me , occidet me. Dixit- Enos nongentorum quinque annorum, el morluus
que ei Dominus: Nequnquam ila fiet, sed omnis qui est. Vixitquoque Cainan septuaginia annis, etgenuil
occiderit Cain , septuplum punielur. Posuitque Do- Malaleel. Et vixit Cainan poslquam genuit Ma-
mintis c Cain signum, ut non eum interficerel omnis laleel, octingentis quadraginia annis, gcnuilquc
qui invenisset eum. Egressusqne Cain a facie Do- filios et filias. Et facti sunt omnes dies Cainan non-
mini, hahitavit in terra profugus ad orienlalem pla- genli decem anni, et mortuus est. Vixit autem Ma-
gnm Edcm. Cognovit autem Cain uxorem suam, qux. laleel sexaginta quinque annis, et genuii Jared. Et
concepit et peperit Enoch , et xdificavit civilatem, vixit Malaleel poslquam genuilJared, octingenlis
vocaviique nomen ejus ex nomine filii sui, Enoch. C triginla annis, et genuit filioset filias. Elfacti sunt
Porro Enocli gentiil Irad, Irad genuit Maujael, et omues dies Malaleel oclingenti nonaginta quinquc
Maujaelgenuit Maihusael, et Malhusael genuit La- anni, et morluus est. Vixilque Jared centum sexa-
mecli. Qui accepil duas uxores, nomen uni Ada, et ginta duobus annis, et genuit Enoch. Et vixit
nomcn alteri Sella. Genuitque Ada Jabal, qui fuit Jared postquam genuit Enoch, octingentis an-
Pater habitanlium in tcntoriis , atque pastorum. Et nis, el genuit filios et filias. Et facti sunt omncs
nomen fralris ejus Jubal: ipse fuit pater canentium dies Jared nongenti sexaginia duo anui, et mortuus
cilhara el organo. Sclla quoquegenuitThubal Cain, est. [C. XVII. ] Porro Enoch vixit sexaginta quin-
qui fuil mallealor, et faber in cuncta opera xris et que annis, et genuit iVIaihusalam, el ambulavit
ferri. Soror vero Thubal Cain, Noema. Dixitque La- Enoch cum Deo d postquam genuitMaihusalam, tre-
mecti uxoribus suis, Adx et Sellx : Audile vocem ceniis annis, et genuil Dlios et filias. Et facii sunt
meam, uxoresLamech, auscullale sermonem meum: omnes dies Enoch irecenti sexaginta quinquc anni.
quoniam occidi virum in vulnus meum, ct adoles- . Ambulavitque cum Deo, ct non apparuit: quia lulit
centulum in livorem meum. Sepluplum ullio dabilur eum Deus. e Vixit quoque Maihusala centum octo-
de Cain : de Lamech vero sepluagies septies. ginta septem annis, et genuit Lamech. Et vixit Ma-
[B.XI, C. XV.] Cognovil quoque adhuc [ Vulg. D thusala, poslquamgenuit Lamech, septingenlis oc-
tac. adhuc] Adam uxorem suam, el peperit filium , toginta duobus annis , et gentiit filios et filias. Et
a Desunt verba hxc in Heb. exemplari, elsuperfltia Caino, sive, super Cain. MART.
ab Hieron. dei laraniur. Locum tamen propter veius- —Cod. Urhinas, in Cain. propiusad Hebrxum ipS.
latem reiinet in sua versione, ut fidemfacit phrasis d Interserit Vulgat. interpres et vixil,
familiaris: : nam in veleri Vul- quae He-
jpsi Egrediamurforas brxus textus verba non agnoscit.
Transeamusin MART. 6
—lcgehat:
gata campum. Apnd LXX legimus:Cenlum sexagintasepteman-
VideQuxstionesHehraic. inliunc locunv, qucm nos, quem errorem in nnmeris redarguit Hierony-
lametsi ibi superfluum pronuntiet, ex Aquila lainen mus, lestaturque se reperisse eamdem prorsus chro-
hic videtur retinuisse. nologiam iu Samarilanorum volumine, et in libris
b In aliquol mss. scriplum est Numquid custos Hebrxirum. Censtai igitur textum Hehrxo-Samari-
ftattis meisum ego? quod habetur apud LXX.MART. tanum, qui totus hodie diversus abit ab Ilebrxo, in
—Palatin. ms., numqttid; alii addunl prxterea ego. annis chronologicisfuisse labefaclalumatque corru-
c Aliier mss. plures codd. qui legunt : Posuitque ptum post Hieronymi xtatem : aliquot tamen exem-
DominutCain in signum, sed i» a librariis additum plaria Samarit. jam ante Hicron. fuisse depravaia,
est; in Hebrxo cnim legiiur yrph Lecain, id est, colligi potesl ex chron. Etiseb. apud Syncel. MART.
PATROL.XXVIII. 6
171 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 172
facti sunt omnes dies Mathusalx nongenii sexaginia A riius vilx est subler coelum : [Vttlg. add. et] uni-
novem anni, el mortuus est. Vixit aulem Laniecb versa qux in terra sunt consummenlur. Ponainque
ccnlum ocloginla duobus annis, et genuit filitim , frjediismeum tecum, et ingredieris arcam tn, et filii
vocavitque nomen ejus Noe, dicens : Iste consolabi- lui, uxor tua, et uxores filiorum tuorum tecum. Et
lur nos ab operibus mannum noslrarum,in lerra cui ex cunclis animnntibusuniversxcarnis bina induces
maledixitDominus.VixitqueLamech postquamgenult in arcam, ut vivant tecum, masculinisexus et femi-
Noe, quingentis nonaginta quinque annis , et ge- nini. De volucribus juxta genus suum,et dejumentis
nuit filios et filias. El facli sunt otnnes dics Lamech in generesuo, et ex omni reptiliterrx secundum ge-
septingenll sepluaginta septem anni, et morluusest. nus suum : bina de omnibus ingredientur tecum, ut
[T. III, B. XII, C. XVIII, Cap. VI.] Noe vero possinl vivere. Tolles igitur tecum ex omnibus escis,
cum quingentorum esset annorum, genuit Sem, qux mandi possunt, et comporlabis apud te, et eriint
Cham et Japhelh. Cumque ccepissent homines mul- tam libi quam illis in cibura. Fecil ergo Noeomnia
liplicari super lerram, el filias procreassent, viden- qux prxceperat illi Deus.
tes filii Dei filias hominum quod essent pulchrx, [ Cap. VII.] DixitqueDominus ad eiun : Ingredere
acceperunt sibiuxores ex omnibus, quas elegerant. lu, ct omnis domus tua in arcam, te enim vidi
Dixitque Deus : Non a permanebit spirilus meus U justum coram me in generalione hac. Ex omnibus
in homine in xlernum, quia caro est : eruntqne aiiimaniibus mundis lolle seplena et septena, mas-
dies illius cenium viginli anuorum. Giganles autem cultim et feminam; do aiiiinanlibusvero non mundis
erant super terram in diebus illis; postquam enim duo et duo, masculum et feminam. Sed et de vo-
ingressi suni filii Dei ad filias hominum, illxque latilibus cceli septena et seplena, masciilnm el fe-
genuerunt, isti sunt polenles a sxculo viri famosi. minam, ut salveiur semen super faciem universx
Videns autem Deus quod multa militia hominum terrx. Adbuc enini' el posi dies septem ego pluam
essel in terra, et cuncta cogiiatio cordis intenla super terram quadraginia diebus et quadraginta
essei ad malum on.ni tempore, pcenituit eum quod noctibus, et delebo omnem substantiam quam feci,
bominem fecisset in lerra. Et tactus dolore cordis de superficie icrrx. Fecit ergo Noc omnia qux
inlrinsecus : Delebo, inquit, hoinincm, quem c.reavi mandaveral ei Dominus. Eratque sexcentorum
a facie lcrrx, ab homine usque ad aiiiiiiaiiiiii, a anuorum quando diluvii aqux inundavcrunt super
replili usque ad volucres cceli : pcenitet eniin me lerram. [C. XX.] Et ingressus est Noe el filii ejus,
fecisse eos. [C. XIX.] Noe vero invenii graliam co- uxor ejus cl uxores filiorum ejus cum eo, in arcam
ram Domino. Hx [Vulg. addit suni] generationes propter aquas diluvii. De aninianlibiis quoqiie niun-
Noe : Noe vir juslus atque perfectus Init in gene- £ dis et immundis , et de volucribus, et ex omni quod
rationibus suis, cum Deo ambulavii. Et genuil tres movetur super terram, duo et duo ingressa suntad
filios Sein, Cham, ei Japheih : corrupta est autem Noe in arcam, mascultis et fcmina, sicut prxcc-
lerra coramDeo,el rcpleia esl iuiquitate.Cumquevi- perat Deus Noe. Cumque transissent seplcm dics,
disset Deusterrain esse corruptam ("mnis quippe caro aqux diluvii inundaverunt super lcrram. Anno sex-
corruperat viam suain super terrani) dixit ad Noe : ceniesiino viix Noe, niense secundo, septimo de-
Finis universx carnis venit coram me, repleia est cimo die mensis, rupii sunt omnes fontes abyssi
lerra iniquilate a facie coruni, et ego disperdam eos magna>,et calaraclx coeli apertx sunt, et facta est
cum terra. Fac tibi arcam de lignis b lxvigatis, pluvia super terram quadraginla dicbus et quadra-
mansiunculas in arcafacies, ct bitumine linies in- ginta noctibus. In articulo diei illins ingrcssus est
trinsecus et extrinsecus. Ei sic facies eam : Trecen- Noe, et Sem, et Cham, el Japheth, lilii ejus, nxor
lorum cubilorum erii longitudo arcx, quinquaginia illius, et tres uxores filioruui ejus cum eis, in ar-
cnbitoruin latiludo, et trigiuta cubiiorum aliiludo cam : ipsi et oinnc animal secundum genus suum,
illius. Fenestiam in arca f.icies, el in tubito con- universaqne jumenia in genere suo, et omnc quod
summabis sumniitateiu ejus : ostium auleni arcx moveiur super terram in genere suo, cunclumque
pones ex latere deorsum, cnenacula, et iristega fa- JJ volaiile secundum genus suum, universx aves, om-
cies in ea. Ecce ego adducam diluvii aquas super nesque volucres, ingressae suni ad Noe in arcam ;
terram, ut interliciam omnera caruem, in qua sjii- bina el bina cx omni carne, in qua eral spiiilus
a ln hodierno Hebr. lextu, et in Saniaritano Vfti brxo legi biluminata, hallucinatum eum puiarunt
ei legisse in llebraico coniextu i£3 copher,
jadon legimus, quod sanclus llieronynius in Quxst. iionniilli,
Hebr. interpreiatur, judicabis, eisi versioneiviLXX pio —iSa gopher. At pace hujusinodi scripiorum as-
serere f»s Hieronymumlegisse copher, et opiime
sccutus retineai voceni, permanebit: \*hi jalon au- ex Hebrxosit, fuisse inierpretatuin , de lignis bitumttta-
tom, sive ?'S' jalin, id esi, pernoctabit, permanebit, iis: nam TVIBZgophrith, genus esi gumnii et biiuini-
scriptnni eral forte in exemplari Hebraico LXX se- ni<, sive maierix sulphurosx. Rabbini qnoque inter
niorum. MART. species cedri ponunt JGffi"yy els-schcmen,arborem
—Vulgatx huic leclioiiiinQuxst. prxfert judicabit. ; e lignis vero cedrinis faclam arcam
Hehrxum lamen pv etiam antiqux vcrsiones per- pinguedinis mulli voluni. Gopherigitur cst species arboris bitti-
inanendi significatu donanl. niinalx, et stillanlis resinam aut picem, ul abies,
b LXX, e/. JjiiXwv xexpuyi>vo>v, de liguis quadratis. piuiis, elc. MART.
Cuih dixisset Hieronym. pro qttudratistignis, in lle- -•MiivullinHebraic.Quxsi.inlerprelariMHwiwtf//*.
17S LIBER GENESIS. 174
viix. Et qux ingrcssa sunt, inascultis et feraina ex A vesperani, portans ramum olivx virentibus foliis in
omni carne inlroierunt, sicut prxceperat ei Deus: ore suo. Intellexit ergo Noe quod cessasseni aqux
et inclusit eum Dominusde foris. Faciumque est super lerram. Exspectavitque nihilorainus septeiu
diluvium quadraginta diebus super tcrram : el mul- alios dies : et emisit columbam, qux non esi re-
tiplicatx sunt aqux, el elevaverunt arcam in su- versa ultra ad eum. [C. XXII.] Igilur sexcentesimo
blime a terra. Vehementer enim inundaverunt: et primo anno, primo mense, prima die mensis, im-
omnia repleverunt in superficie lerr*: porro arca minulx sunt aqux super lerrant : et aperiens Noe
ferebatur super aquas. El aqux prxvaluerunt nimis leclum arcx, aspexii, viditque quod cxsiccata esset
super terram : opertique sunl oinnes niontes ex- superficies lerrx. Mensesecundo septima ct vige-
celsi sub universo ccclo. Quiudecim cubitis aliior siraa die mensis, arefacla est terra. [B. XIII.] Lo-
fuitaqua super monlcs, quos operuerai. Consunip- cutus esi autem Deus ad Noc, dicens : Egredere de
taque est omnis caro qux movebatur super terram, arca, tu et uxor lua, filil tui, ei uxores filioruin
volucrum, anlmantium, bestiarum, omniumque rep- tuornm lecum : cuncta animanlia qux siint apud ic,
tilium,qux replant super terram: universi homines, cx oinnicarue, lam in volaiilibus quam in besiiis et
et cuncta, in quibus spiraculum vii» est in tcrra, universis reptilibus qux rcpiant super lerram, educ
morlua sunt. El delevit omnem subslantiam, qux g lecuin, et ingredimini super lerram : crescitc et
erat super terram, ab homine usque ad pecus, tam multiplicamitii super eam. Egressus esl ergo Noe,
reptile quam volucres cceli: el deleta sunt de lerra : el filii ejus, uxor illius, et uxores filiorum ejus, ciini
remansit aulem solus Noe, ei qui cum eo erant in eo. Sed et omnia animanlia, jumenta, et reptilia
arca. Obiiuueruntque aqux terram ccntuin quin- qux reptanl super terram, secundum genus suiim,
quaginta diebus. de arca egressa sunt. [T. V.] iEditicavii autem Noo
[T. IV,C. XXI, Cap. VIII.] Recordatus aulem Dcus altare Domiuo, cl lollens du cuuctis pecoribus et
Noe, cunctorumque animanlium, et omnium jumen- volucribus mundis, oblulit holoc:iusta super altare.
torum, qux erant cum eo in arca, adduxit spirilum Odoratusque esl Dorainus odorem suavitatis, ct
super terram, et imminutx sunl aqux. Et clausi ait c ad eum : Ncquaquam ullra maiedicam ferrx
sunt fontes abyssi, el caiaraclx coeli : el prohibitx propter homines : seusus enini el cngiiatio huniani
sunt pluvix de ccelo. Reversxque sunt aqux de lerra cordis in malum prona sunt ab adolescentia sua ;
euntes et redeunles : et cceperunt ininui post cen- noii igiturnltra percutiam oinnem animamvivenieni,
lum quinquagiuta dies. Requievitque arca mense sicut feci. Cunctis diebus terrx, sementis el ines-
septimo, * vigesima seplima diemensis, superinon- sis, frigus etxslus, xstas el byetus, uox etdies nori
tes Armenix. At vcro aqux ibant et decrescebant Q requiescenl.
usque ad decimum mensem : decimo enim mense, [C. XXIII, Cap. IX.] Benedixilquc Deus Noe et
prima die mensis apparuerunt cacumina montiuni. liliis ejus. Et dixit ad eos : Crescite et multiplica-
Cumque transissenl quadraginia dies, apcriens Noe mini, et iuiplcle [Vttlg. repleie] terrani. Et terror
fenestram arcx, quam feceral, dimisit corvum : qui vesler ac tremor sii super cuncta animalia lerrx, et
egrediebatur, b et revertebatur, doncc siccarenlur super oinnes volucres cceli, cuin universis qux
aqux super (erram. Emisit quoque columbam post rnovenlur in terra [Vttlg. super terram], omnes
eum, ut videret si jam cessassent aqux super fa- pisces maris manui vestrx traditi sunt. Et omne
ciem lerrx. Qux cum non invenisset ubi requies- quod movetur et vivit, erit vobis in cibtim, quasi
coret pes ejus, reversa est ad eum in arcam : aqnx olcra virenlia tradidi vobis oninia : Exccpto, quod
enim erant super universam terram : extenditque carnem cuni sanguinc romedeiis. Sanguiiiem enim
manum, et apprebensam intulii in sream. Exspec- animarum vestrarum requirani de manu cunctamm
tatis autem ultra septem diebus- aliis, rursum di- bestiartim, et de manu honiinis, de manu viri et
misil columbam ex arca. At illa venit ad eum ad fratris ejus, requiram animam horainis. Quicumque
a Ita LXX et Hieronynms : 111Hebrxo aulem, et I ) corvus, et non recliit. Al allcgoriis ibi utitur S. Do-
Samaritano, cunclisque Orientalium versionibus le- cior.ct tunc temporis volumina Hebrxorum nondum
gimus : Decimaseplima die. Quod meudosum esse evolverat. Consule lib. Quxst. Ilebraicarum in mss.
nullus dubito, et proclivi lapsu librariorum Hebrxo- libris. MART.
rum mutatiim fuisse hic loci D*-itt??csriw , QV-WV —No.tri mss., Ei nonrei'er(«/>a/ur,•Ilebrxustamen
asarjom. MART. yw\ et revertebatttr, cui concinit Chaldxus, Jose-
— Erroris accusal Martianxus Hehrxum texlum, plius, el Syriacus apud Didymuin-
et Samaritanum, cunctasque Orienlales versinnes, c Hebraiee laS-^N et-libbo,qnod ambiguum est, et
qux lapsu, ul ail, librarioruin prxferunt, decima
teptima die, pro vigesima teptima. Ego, utra lectio signilicare poiesl, ad cor ejus , vel ad cor suum,
verior sit dijudicare uon ausim, et malim lamen ab nempe cor Noe, aui cor Dei. Unde LXX: K«tetnt
Hebrxi stare parlibus. Kvpto;b ©soj StuvonOek, Et dixit Dominus De.usreco-
b In uno ms. codiceCorbeiensi legitur : Qui egre- giians,adsive ct Syinmachns, od seipsum, et Theodo-
tion, cor suum. Hieronyiuus refertad Noe, Etait
diebalur el regrediebalur: alii babent, recertebatur. ad eum. MART.
Diversus est multimodis loeus isle apud LXX, nam —Vidcri possilHieron. inHebraico, lanietsiconiia
pro fenesiramarcw, legunl ostiumarcm, el de corvo
dicunt quod egressusnon rediil. Hanc vero lecttunem lingux ejus ingeniuni, legisse lS~S.X,ad eum, pro
secutus est etiani ipse Hieronynius in Dialogo ad - quo nunc e-ttlb"SN, ad corejus, aui, suum. Cerl e
versus Luciferianos, ubi ait : Emiltitur itaqne dearca quiiia, ut ille, verterii, neminein scio essc.
175 S. HIERONYMIDIVIXABIRLIOTIIECA. 170
effuderit liiimanum sanguinem, fundetur sanguis A naan. Filii Chus : Saba, et Evila, el Sabalba, et
jllius, ad imaginem quippe Dei factus est homo. Vos Regma, ct Sabaihaca. Filii Regma : Saba, cl Dadan.
aulem crescile et mulliplicamini, et ingrcdimini Porro Chus genuil Nemrod : ipsc ccepit csse polens
super lerram, ei implele eam. [C. XXIV.] llxc in lerra, et erat robusttis venator coram Domino.
quoque dixit Deus ad Noe et ad filios ejus cum eo. Ob hoc exivit proverbium : Quasi Nemrod robustus
Ecce cgo staluam pactum meum vohiscum', el cum venator coram Domino. Fuit aulem principium
semine vestro post vos : et ad omnem animam vi- regni ejus Babylon, et Aracb, et Acbad, el Cha-
venlem, qux est vobiscum, tam in volucribus quam lanne, in terra Sennaar. De lerra illa egressus est
in jumentis etpecudibus terrx ciinctis , qux egressa Assur, et xdificavit Nineven, et plateas civilatis, et
sunt de arca, el universis bestiis terrx. Staluam pa- Chale. Resen quoque inter Nineven et Chale : hxc
clum meum vobiscum, el nequaquam ultra iuterli- est civitas magna. At vero Mesraim genuil Ludim,
cielur omnis caro ab aquis diluvii, neque erit dcin- et Anamim, el Laabim : Nephtuim, et Phetrusim, et
ceps diluvium dissipans terram. Dixitque Deus : Hoc Chasluim,de quibus egressi suntPhilisthiim et Chaph-
signum fcederis quod do inter me et vos, et ad om- turim. Chanaan aulein genuit Sidonem primogenitum
nem animam viventem, qux est vobiscum in genera- suum, Elhxum, el Jebusxum, ct Amorrhxuin,Gcrge-
liones sempiternas. Aicum meum ponam in nubibus, £( sxum, Evxuni, et Aracxum : Sinxum, et Aradium,
et erit signum fcederis inter me et inler terram. Samarxam, et Amaihxum : el posl hxc disseininali
Cumqiie obduxero nubibus crjelum, apparebil arcus sunt populiChananxorum.Factique sunt teiminiCha-
meus in nubibus : et recordabor fcederismei vobis- naan venienlibus a Sidone Geraram usque Gazam,
cum, et cum omni anima vivente qnxcarnem vege- donecingrediarisSodomameiGomorram.elAdamam,
tat: et non erunt ultra aqux diluvii ad delendam el Seboim, usque Lesa. Ili filii Cham in cognationi-
nniversam carnem. Erilque arcus in nubibus, et vi- bus, etlinguis, et generationibus, terrisqueet gcnlibus
debo illum , et recordabor fcederis sempiterni, quod suis. De Sem quoque nati sunt, palre omnium lilio-
pactum esl inter Deum et inter omnem animam vi- rura llcber, fratre Japhet raajore. Filii Sera : iElam
vcnlem universx carnis qux esl super terram. Dixit- el Assur, ei Arphaxad, el Lud, et Aram. Filii Arani:
que Deus Noe : Hoceril signum foederis, quod con- IIus, et Hul el Gether, et Mes. Al vero Arphaxad
stitui inler me el inier omnem carnem super ter- geimii Sale, de quo ortus est Heber. Natique sunl
ram. [B. XIV, C. XXV.] Erant igitur filii Noe, qui lleber filii duo, nomen uni Phaleg, eo quod in die-
egressi sunl de arca, Sem, Cham, et Japbeih : bus cjus divisa sil terra et nomen fralris ejus Jec-
porro Cham ipsc est pater Chanaan. Tres isti sunt tan : Qui Jcclangenuit Elmodad, el Saleph, etAsar-
filii Noe : et ab his disseminalum esl omne homi- C1 molh, Jare, et Aduram, el Uzal, et Decla, et Ebal,
nuin genus super universam terram. Ccepitque Noe el Abimael, Saba, et Ophir, et Evila, ei Jubab;
vir agricola exercere terram, et plantavit vineam. omnes isli filii Jectan. Et facta est habitatio eorum
Bibensque vinum inebrialus est, et nudatus in ta- de Mtssa pergentibus usque Sephnr monlem orien-
hernaculo suo. Quod cum vidisset Cham pater Cha- talem. Isti lilii Sem, secundum cognationes, ct lin-
naan, verenda scilicet patris sui esse nudata , nun- guas, et rcgiones, in gentibus suis. Hx familix Noe
tiavit duobus fratribus suis foras. At vero Sem el juxla populos el naliones suas. Ab his divisx sunt
Japheth pallium imposuerunl humeris suis, el ince- genles in lerra post diluvium.
tlemes relrorsum, operuerunt verenda patris sui: [B. XVI, C. XXVII, Cap. XI.] Erat aulem Jerra
faciesque eorum aversx erant, et patris virilia non labii unius, el sermonum eorumdem. Cumque proli-
viderunt. Evigilans auiem Noe ex vino, cum didicis- ciscerenlur de oriente, invenerunt campum in terra
set qux feceral ei lilius suus minor, ait : Malediclus Sennaar, ct habitaverunt in eo. Dixitque alter ad
Chanaan, servus servorum erit fralribus suis. Dixit- proximum suum : Venite, faciamus latercs, etcoqua-
<jue : Benedictus Dominus Deus Sem, sit Chanaan mus eos igni. Habueruntquc laleres pro saxis, et bi-
servus ejus. Dilalel Deus Japheth , et habitet in lumen pro cxmento : et dixerunl : Vcnite, faciamus
tabernaculis Sem, silque Chanaan servus ejus. 1D nobis civitatem et turrim, cujus culmen pertingat ad
[C. XXVI.] Vixii aulem Noe posl diluvium trecentis cceluni: et cclebremus nomen noslrum antequam di-
quinquagintu annis. Et impleii sunl omnes dies ejus vidamur in universas terras. Descendit autem Do-
r.ongentorum quinquaginta annorurn, etmortuus est. minus ut viderel civiiatem el lurrim, quam xdifica-
[T. VI, B. XV, Cap. X.] Hx generaliones filio- bant filii Adam, et dixil: Ecce, unus est populus, et
rum Noe, Sem, Cham cl Japheth : natique sunt eis unum labium omnibus : cceperuntque hoc facere,
filii post diluviuin. Filii Japheth : Gomer, et Viagcg, nec desistent a cogilaiionibus suis, doncc eas opere
el Madai, et Javan, et Thubal, et Mosoch,cl Thiras. compleanl. Venile igiiur, descendamus et confunda-
Porro filii Gomer : Ascenez et Riphath et Tho- mus ibi linguam eorum , ul non audiat unusquisque
gorma. Filii aulem Javan : Elisa el Tharsis, Cet- vocem proximi sui. Atque ita divisiteos Dominus ex
lbim, et Dodanim. Ab his divisx suut insulx gcn- illo loco in universas terras , et cessaverunt xdifi-
tium in regionibus suis : unusquisqiie secundum lin- care civiialem. Et idcirco vocatum esl nomen ejus
giiani suam et familias suas in nationibus suis. Filii Babel, quia ibi confusum est labium universx terrx .
itiilcui Cham : Chus et Mesraim, et Phuth, et Cha- ei indc dispersit eos Dominus super faeiemcunctaruni
177 LIBER GENESIS. 178
regionum. Hx sunl generationes Sem : Sem centum A filium fratris sui, universamque subsianliam quam
erat aunorum quando genuii Arphaxad, biennio post possederant, et animas quas fecerant in Haran.
diluvitini. Vixitque Sem postquam genuit Arphaxad, [C. XXX.] Et egressi sunt ut irent in terram Cha-
quingentis annis : etgenuil filios el filias. Porro Ar- naan. Cumque venissent in eam, pertransiyil Abram
phaxad vixit triginla quinque annis, et genuit Sale. terram usquead locum Sicbem, usque adconvallem
Vixiique Arphaxad posiquam genuit Sale, quadrin- illustrem : Chananxus autem tuuc erat in terra.
gentis tribus annis [Ita cod. ms. S. Gerntan. n. 5, [B. XVIII.] Apparuitque Dominus Abram, et dixit
Heb. Syr. et Arab. At vero Sam. editi Latini et mss. ei : Semini tuo dabo terram hanc. Qui xdificavit ibi
plurimi libri legunl 303], et genuit filios ct filias. altare Domino, qui apparuerat ei. Et inde transgre-
Sale quoque vixit triginta annis, et genuit Heber. diens ad monlem, qui erat contra orientem Belhel,
Vixitque Sale postquam genuitlleber, quadringeniis letendit ibi tabernaculum suiim, ab occidente ha-
[Vnlg. quadraginta] tribus annis, et genuit filios et bens Bethel, et ab orienfe Ai : xdificavit quoque ibi
filias, Vixit aulem Heber triginta quatuor annis, et altare Domino, et invocavilnomen ejus. Perrexitquc
genuit Phaleg. Et vixit Ileber postquam genuit Pha- Abram vadens, et ultra progrediens ad meridieni.
leg, quadringenlis triginla annis : el genuit filios Facla esl amem fames in lerra : descenditque
et filias. Yixil quoque Phaleg Iriginta annis, ei ge- B Abram in jEgyplum, ut peregrinaretur ibi : prxva-
nuit Reu. Vixilque Phaleg poslquam genuit Reu, luerat enim fames in terra. Cumque prope esset, ut
ducentis novem annis : et genuil filios et filias. ingrederelur yEgyplum, dixitSarai uxori sux : Novi
Vixit auiem Reu iriginta duobus annis, et genuit quod pulchra sis mulier : el quod cum viderint le
Sartig. Vixit quoque Reu postquam genuit Sarug, iEgyptii, dicturi sunt : Uxor ipsius cst : et inlerfi-
ducentis septem annis, et genuit filios el filias. cient me, et te reservabunt. Dic ergo, obsecro te,
Vixil vcro Sarug triginta annis, et genuit Nahor. - quod soror mea sis : ut bene sit mihi propter te, et
Vixitque Sarug postquam genuil Nabor, ducentis vivat anima mea ob gratiam tui. Cum itaque ingres-
annis, et genuit filios et filias. Vixit autem Nahor sus osset Abram ^Egyptum, viderunt jEgyptii mu-
viginii novem annis, et genuil Thare. Vixitque Na- lierem quod esset pulcbra nirais. Et nunliaverunt
hor poslquam genuit Thare, cenluin decem et no- principes Pbaraoni, ei laudaverunt eam apud iiluni :
vem annis : et genuit filios et filias. Vixitque et sublata est rtiulier in domum Pharaonis. Abram
Thare septuaginla annis, et genuii Abram, et Na- vero bene usi sunt propter illam : fueruntque ei
hor, et Aran. [C. XXV, 121.] Hx sunt autem gene- oves , et boves , et asini, et servi, et famulx,
raiiones Thare : Thare genuil Abram, et Nahor, et et asinx, et cameli. Flagellavit autem Dominus
Aran. Porro Aran genuit Lot. Mortuusque est Aran C Pharaonem plagis maximis, et domum ejus, propter
ante Thare patrem suum in lerra nativitaiis sux in Sarai uxorem Abram. Vocavitque Pharao Abram,
Ur Chaldxorum. Duxerunt autem Abram el Nahor et dixit ei : Quidnam est, quod fecisti mihi? quare
uxores : nomen uxoris Abram, Sarai, et nomen non indicasti quod uxor lua esset? Quam ob cau-
uxoris Nahor, Melcha, filia Aran, patris Melchx et sam, dixisti esse sororem tuam, ut lollerem eam
patris Ieschx. Erat aulem Sarai sterilis , nec habe- mihi in uxorem? Nunc igitur eccc conjux tua, ac-
bat liberos. Tulit ilaque Thare Abram (ilium suum, cipeeam, etvade. Prxcepilque Pharao super Abram
et Lot filium Aran, filium filii sui, et Sarai niirum viris : el deduxerunl eum, et uxorem illius, et om-
suam, uxorem Abram filii sui, et cduxil eos de Ur nia qux habebat.
Chaldxorum, ul irent in lerram Chanaan : vene- [B. XIX, Cup. XIII.] Ascendil ergo Abram de
runique usque Haran , el babitaverunt ibi. Et facti iEgypto, ipse et uxor ejus, et omnia qux habebat,
sitnt dies Thare ducenlorum quinque aiinorum, el et Lot cum eo, ad Australem plagam. Erat autem
morluus eslin Haran. a dives valde in possessione argenti et auri. Rever-
[T. VII, B. XVII, C. XXIX, Cap. XII.] Dixit au- susque est per iter, quo venerai, a meridie in Be-
tem Dominusad Abram : Egredere de terra lua , et thel, usque ad locum uhi prius fixcrat tabernaculum
de cqguatione lua, et de domo patris tui, [Vulg. fj inter Bethel et Ai,in loco altaris quod fecerat prius,
add. et veni] in terram quam monstrabo tibi. Fa- el invocavit ibi nomen Domini. Sed ct Lot qui erat
ciamque le in genlem magnam , et benedicam libi, cum Abram, fuerunt greges ovium, et armenta, et
el magnificabo nomen tuum, erisque benedictus. labernacula. Nec poterat eos capere terra, ut habi-
Benedicam bcnedicenlibus libi, et maledicam raale- tarent simul: erat quippe subslantia eorum multa,
dicenlibus libi, atque in te benedicentur universx et non quibant habitare communiter. Unde et facta
cognationes terrx. Egressus est ilaque Abram sicut est rixa inter pastores gregum Abram et Lot. Eo
prxceperal ei Dominus : et ivitcumeo Lot. Septua- autem tempore Chananxus et Pherezxus Iiabiiabant
ginia quinque annorum erat Abram cum egredere- in lerra illa. Dixit ergo Abram ad Lot : Ne, quxso,
tur de Ilaran. Tulitque Sarai uxorem suam, et Lot sit jurgium inter me et te, ei inter pastores meos et
a In Hebraica veritate scribitur : Abram gravis dives valde ? Quod solvitur, inquit, illa Hebraica ve-
vehementer,hoc est, fapv; aybSpu. MART. ritate, in qua scribitur, Abram gravis vehementer,
— Vetus hxc lectio est: et iiieronymum movit, lioc est, |3«pufafbSpu.
quomodopotuerit (Abraliam) exiens de jEgypto fuisse
17(i S. IIIERONYMlDIVINVBIBLIOTIIECA. 180
paslores"luos : fiatres enim siiuiu». Ecce universa A rexquc Adamx, ct rex Seboini, nec non et rex
lerra coram le est: recede a me, ol)9ecn>: si ad Balx.ipix eslSegor : et direxerunt aciemconlra eos
sinistram ieris, ego dexteram lenebo : sl in dexie- in valle Sihesiri, scilicct adversum Chodorlahomor,
rain elegeris , ego ad sinisiram pergain. Elevaiis regem Elamilarum, ct Thadal, regcm Gentium, et
ilaque Loi oculis, vidit omiieu»circa regionem Jor- Amraphel, regem Sennaar, et Ariocb,regem Ponti:
danis, qnx univcrsa irrigaliatur, nnloquani subvor- qualuor reges adversus qiiinquc. Yallis aulem Sil-
lerct DominusSodouiani et Goiimrrham, sicui para- vestris habcbat pulcos multos bituminis. Ilaque rex
disnsDomini, el sicutjEgyptus vcnieniibus inSegor. Sodomorum et Gomorrbx terga verterunt, ceci-
Elegitqiie sibi Lot rcgionem tirca Jordnnein, el re- dcrunlqiie ibi, el qui remanserant, fugerunt ad
cessit ab Oriente, divisique sunl alterutruin a fralre montem. Tulerunt autein omnem siibstaiitiani So-
su«. Abram babitavit in teria Chanaain : LOt vero domorum et Gomorrhx, et universa rjux ad cibum
moralus esi in oppidis, qux eranl cirea Jord.inem, pcrlincnt, et abierunt : necnon et Loi el substan-
et hahitavit in Sodomis. ilomines autein Sodumilx tiam ejus, fiiiuiu fralris Abram, qui habilabal in
pessiml eranl, el peceiitnres " coram Domino ni- Sodomis. Et eccc iimis qtti evaserat, nuntiavit
inis. [B. XX, C. XXXI.] Dixiiqne Dominus ad Abram Hebrxo, qni habitabat in convalle Mamre
Abrain, poslquam divisns est Lol ab eo : Leva ocu- B5Amorrhtfi, Iratris Escol, et fratris Aner : bi enim
los luos, et vide a Inco, in qno nunc es, »d aquilo- pepigcrant fcedus cum Abram. Quo.1cum aiulisset
neni el ad meiidiem, ad orienteni el ad occideniem. Abram, captum vjdelicet Lol fiatrem smim, nume-
Oinnem terram, quam conspicis, tibi dabo et semini mvit expedilos vernaculos snos Irecentos deccm et
tuo tisque in seinpitornuin. Faciamque semen luum oc;o, et persecutus est c cos usque Dan. Ei divisis
sicut pnlverem lerrx : si quis polest hominum nu- sociis, irruit super cos nocte : percussitque eos, et
merare pulverem lerrx, seinen quoque tuuni liume- - peiseciitiis cst eos usque Hoba, qux est ad Ixvam
rare poterii. Surge ct perambula terram in longi- Damasci. Reduxitque omnem subsiantiam, et Lot
liidinem el in laiiludineni stiam, quia libi dalurus Ir.ilreiu suum ciini substantia illius, mulieres quo-
siiin eain. Movensigilur Abram tabernaculum sniiiii, que el pnpulum. Egressus esi autem rex Sndomo-
vcnil ct habitavit juxla convallcm Mnmre, qux est riiin in occursiim ejus, postquam reversus esl a
in Hebron : xdilicavitque ibi altare Doinino. caede Chodorlabonior et regum qui cuin eo erant
[T. VIII, C. XXXII, Cap. XIV.] Faclum est autem in valle Save, qu.c est vallis regis. Al vero Melchl-
in illo tempore,ul Amraphel, Rex Sennaar, eiArioch sedec, rex Salem, profereus panera ei vinuni (ernt
rex Poiiti, el Clindnrlabomor, rex Ebimiiaruili, et eniin sacerdos Dei altissimi), benedixil ei, et ail:
Tbndal, rex Gentiiim , inirenl bellum conlra Bara, (C Bencdicius Abrain Deo excelsn, qui creavit coelum
regem Sodomorum, ei eoutra Bersa, regem Gomor- et lerrain, et benedietus Deus excelsus, qurfproto-
ihx, et conlra Sennaab, regem Adamx, el cOntra geiue, bostes in manibus tuis sunt. Et dcdit ei
Si-meber, regem Seboim, conlrnque regem Balx, decimas ex oinliibus. Dixit autem rex Soiloiuoruin
ipsa est Segur. Omnes hi convenerunt in vallem ad Abram : Da niibi animas, cxtera lolle tibi. Qui
Silvcstrein, qux niinc est mare salis. Duudecim respondil ci : Levo iiiaiiuin meam ad Dominum
enim annis servierani Cliodorlahomor, et tertio de- Deum exnelsum, pos^essoreni coeliet terrx, qund a
cimo anno recesserunt ab eo. Igitur aiinn qnarlode- filo subtegininis usque ad corrigiam caligx, non
cimo venii Chodorlahoraor, et reges qui cranl cum accipiam ex omnibus qux tua sunt, ne dicas: Fgo
eo : percusseruntque Raphaim in Astarolh Carnaim, ditavi Abram : excnptis his qux coincderunl ju-
et Zuziui b cum eis, et Emini in Save Caiiaihaim, venes, et parlibus virorum qui venerunt meciun,
et llorrb.xos in montibus Seir, usque ad Cainpestrin Aner, Escol, et Mamre: isti accipient pnrtes suas.
Pharan, qux cst in soliiudine. Reversique sunt, et [ T. IX, B. XXI, C. XXXIII, Cap. XV. ] His ila
veneriint ad fontem Mesphat, ipsa est Cadee: et trnnsaciis, factus est sermo Domini ad Ahram per
pereusserunt oninem fegionem Aiiialecitarum , et visionem, dicens : Noli limere, Abram : cgo proie-
Ammorlixum qui liabitabat in Asason Thamar. Et D I ctor tuus sum, et merces tua magua nimis: Dixitque
egressi sunt rex Sodomorum et rex Gomorrhx, Abrara, Domine Deus, quid dabis mihi? ego vadam
a In Hebraico tantum est, mn'i Deo. Et ipse diam he habel, interpretatur, in eis : si autem helh,
eliam Hieron. in Quxstionibus in hunc locuni, tu- ut in prmsenti,locum significal, id esl, in hom.
' In Hebrxo hodierno legimus sine pronomine af-
perflue, inquit, hic tn SeptuagintaInterpretibus addi-
lum est, in conspectu^Dei. fito yt IV ^V)'! vaiirdoph ad-dan, et perseculus esl
b lia post LXX inlerpretes, qui legebftnt Dft3 ba-
Usque Dan. LXX autem, ut et llieronymus, Syrus el
hem, id est, cumeis. In Quxstionibus auteni Hebrai- Arabs in suis exemplaribus Hebraicis videnlur le-
cis asserit Hieronymus mediam lilteram hujus vocis gisse nmnN flTTI vaiirdgph ahharehem, et perse-
ilOnesse rt he, seaheth, ac legendum Qrto bahorn,id culus est post eos usque Dan. Aul DSTTI vaiirde-
est, in Horn.Ita ut Homsit nomeil loci in quo Zuzim
percussi sunt a quatuor regibus. MART. pliem, ui in sequenti versiculo. MART.
- Hieronyinusail Raem, pro quo (LXX) dixerunt —ltaetin HebraicisQiixst. legit, nec lamen veibo
admonei de Hebraica lectione, qux pronomen eos
up.u, uvxoii hoc esl, cum eis, putaverunt scribi per hic loci non agnoscit.
hc, ducli elemeniisimiliiudine,ittm per httii sctiptum
sit. Baem enim cum per tres litteras tcribitut, si me-
181 LIBER GENESIS. 182
absque liberis, el filius prncuralpris doinus me», A Cumque invenisset illam angelus Dominijuxta fon-
isle Damascus Eliezer. Addiditque Abram : Mihi tem aqux in solitudine, qui [Vulg. qux] est in via
autein non dcdisti senien, et eece vernaculus meus, Sur, b dixit ad illam : Agar ancill^Sarai, unde ve-
hxres meus erit. Staiimque sermo Domini faclus nis? et quo vadis? qux rcspondit : A facie Sarai
est ad eum, dicens : Nnn erit liic hxres tuus, sed dominx mex ego fugio. Dixitque ei angelus Do-
qui egredietur de ulero tuo, ipsuin habebis hxre- mini : Reverlere ad dominara tuam, ei humiliare
dem. Eduxitque eum foras, et ait illi : Suspice cce- sub manu ipsius. Et rurs.um: Mulliplicans, inquit,
lum, et numera stellas, si potes. Et di\it ei: Sic multiplicabo semen luiim, et non numerabitur prx
erit semen luum. Credidita Dnmino, et repuialuni multiiudine. Ac deinceps: Ecce, ait, concepisli, et
est illi ad jusiiiiam. Dixitquead eum : Ego Dominus paries filium : vocabisque nomen ejus Ismael, eo
qui eduxi te de Ur Clialdxorum, ut darem tihi ter- quod audierit Dominus affiictionem tuam. Hic erit
ram istam, et possideres eam. At ille ait: Domine ferus homo, manus ejus contra omnes, et manus
Deus, unde scire possum, quod possessurus siin omnium contra eum , et e regione universorum
eam? El respondens Dominus : Snme, inquit, milii fratrum suorum figet tabernacula. Vocavil auiem
vaccam trienneni, ei capram trimam, et arietem nomen Domini qui loquebalur ad eam : Tu, Deus,
annorum trium, lurturem quoque et columbam. B qui vidisti me. Dixit enim : Profecto hic vidi poste-
Qui tollens universa hxc, divisii ea per medium, riora videnlis me. Proptcrea appeilavil puteum il-
et utrasqne partes contra se alirinsecus posuit: lum, Puteum viventis et videntis me. Ipse est inter
aves autem non divisit. Descenderunlquc volucres Cades et Barad. Peperitque Agar Abrx filium : qui
super cadavera, et abigcbat eas Abram. Cumquo vocavit nomen ejus Ismael. Octoginla et sex anno-
sol occumberet, sopor irruit super Abram, ei hor- rum erat Abram, quando peperit ei Agarlsmaelem.
ror magnus, el tenebrosus invasit euin. Dicluinque [B. XXII,C.XXXIV, Cap. XVII.] Posiquam vero
est ad eum : Scilo prxnoscens quod peregrinum nonaginta et iiovemaiiiioriiniesse cceperat, apparuii
fulurum sit semen tuiira in lerra non sua, et subji- ei Dominus: dixilque ad eum : Ego Deus omnipn-
cient eos servituli, et affligentquadringentis annis. lens, ambula coram me, et eslo perfectus. Ponam-
Verumtamen genlem, cui serviluri siinl, ego judi- que fcedusmeum inler me ei le, et multiplicabo le
cabo, et postbxc egredientur cuni magna subslan- vebementer nimis. Cecidit Abram pronus in faciem.
tia. Tu aiitcm ibis ad paires tuos in pace, sepulius Dixitqueei Deus : Ego sum, et paclum meum tecum,
in senectute liona. Generationeauleni quarta rever- erisque paler multarum genliutn. Nec ultra vocabitur
lentur liuc : necdum enim cnmplelx sunt iniquitates nomen tuum Abram : sed appellaheris Abraham,
Amorrhxoium usque ad prxsens tempus.Cura ergo IG quia patrem multarum geutium consiitui le. Faciam-
occubuisset sol, facla est caligo lenebrosa, el ap- que te crescere vehementissime, et ponain te in
paruil clibanus fumans, el Jampas ignis transiens geniibus, regesque ex te egredientur. Et statuam
inlcr divisiones illas. In die illo pepigit Dominus pactuni meum inter me el te, et inler semen luum
cum Abra_mfoedus,dicens: Semini tuo dabo lerram post le in generationibus suis, fcedere sempiterno :
banc a fluvio ^Egypti usque ad fluviuin magnuni ul sim Deus tuus, et seminis tui post le. Daboque
Euphratem. Cinxos, et Cenezxos, et Codnionxos, tibi etsemini mo tcrram peregrinationis lux, om^
et Ethxos, et Pherezxos, Raphaim quoque, et nem lerram Chanaan in possessionemxternam, ero-
Amorrhxos, et Chananxos, et Gergesxos, et Je- que Deus corum. [T. XI.] Dixitilerum Deus ad A-
busxos. braham : Et tu ergo custodics pactum meiiin, et se-
[T. X, Cap. XVI.] Igilur Sarai, uxnr Abram, nnn men tuurn post le in generationibns suis. Hoc est
genuerat liberos; sed habens ancillam .lEgypliam paciiini meum qund observabilis inter me et vos,
nomine Agar, dixit marilo suo : Ecce conclusit et semen luiim post te: Circumcidelur ex vobis omne
me Dominus, ne parerem, ingredere ad ancillam masculinum, et circumcidetiscarnem prxpulii vesiri,
meam, si forte saltem ex illa suscipiam filios. Cum- ut sit in signum fcederis inter me et vos. Infans octo
que ille acquiesceret deprecanti, tulil Agar ./Egy- I[) dierum circumcidetur in vobis, omne niasciilinuinin
ptiam ancillam suam, post annos decem quam ha- generationibusvestris, tani vernaculus, quam empti-
bitare coeperant in terra Chanaan, et dedit eam tius circumcidetur, et quicuinqiienon fuerit de slirpe
viro suo uxoreni. Qui ingressus est ad eam. At illa vestra : eritque pactum mcumin carne vestra in foe-
concepisse se videns, despexit dominam suam. Di- dus xlernum. Masculus,cujus prxputii caro circum-
xitque Sarai ad Abram : lnique agis conira me : cisa non fuerit, delebiiur anima illa de populo suo :
ego dedi ancillam meam in sinuni tuum, qu:.cvidcns quia pactum meum irrilum fecit. Dixii quoque Peus
quod conceperit, despectui me habet: judicet Do- ad Abraham : Sarai uxorem tiiam non vocahis Sarai,
mintis inter me et le. Cui respondens Abram: sed Saram. Et benedicamei, et ex illa dabo tlhi filium
Ecce, ait, ancilla tua in manu tua est, utere ea ut cui benedictnrus sum, eritque in naliones, et reges
libet. Affligente igitur eam Sarai, fugam iniit. populorum orienlurexeo. CeciditAbraham in faciera
a Vulg., crediditAbramDeo, Jlebrxo dissentiente. ctio videtur : pro in soliiudine, ex libri ora in lextum
b Addit Vulgatus interpres in deserto,
qux varia le- intrusa.
183 S. HIERONVMIDIVINABIBLIOTHECA. 184
suam, etrisit, dicens incorde suo : Putasne, cente- J^ filium. Negavit Sara dicens, Non risi, limore perler-
nario nascetur filius? et Sara nonagenaria pariet? rita. Doininus aiiiem :Non est, inquit, ita; sed ri-
Dixitque ad Deum : Utinam Ismael vivat coram te. sisti. Cuin ergo surrexissent inde viri, direxerunt
Et ait Deus ad Abrahain : Sara, uxor lua, pariet libi oculos contra Sodomam, el Abraham simul gradie-
filium, voeabisque nomcn ejus lsaac, et constituam batur, deducens eos. Dixitque Dominus: Num celarc
pactum meum illi in fcedus seinpiternum, et semini potero Abrahain quxgesturus sum, cum luturus sit
cjus post euin. Super Ismael quoque cxaudivi le : in gentem magnam, ac robustissimam, et bencdi-
ecce, bencdicam ei, et augebo, et mulliplicabo eum cendx sint in illo onines nationes terrx ? Scio enim
valde, duodecim duces generabit, et faciam illum in quod prxcepturus sil Dliis suis, ct domtii sux post
gcntem magiiam. Pactum vero mcnm statuam ad se, ul custodiant viam Domiui, et facianl juslitiam
Isaac, qnem pariet libi Sara tempore isto in anno ct judicium, ut adducal Doniinus propler Abrah.im
altero. Cumque finitus esset sermo loquentis cum omnia ipix loculus esl ad eum. Dixit ilaque Dominus:
eo, ascendil Deusab Abraham. Tulit autem Abraham Clainor Sodomorum et Gomorrxorum mulliplicalus
Ismaelem, filium siium, et omncs vernaculos domus est, et peccalum eorum aggravalum est nimis. De-
sux, universosque quos emerat, cunctos mares ex scendam et videbo, utrum clamorem qui venit ad
omnibiis viris domus sux, el circumcidit carnem 1B me, opere compleverint: an non est ila, ut sciam.
prxputii eorum statim in ipsa die, sicut prxceperat Converterunlqiie se inde, et abicrunl Sodomam : A-
ei Deus. Abraham nonaginta cl novem erat annorum brabam vero adliuc slabat coram Domino. Et appro-
quando circnmcidit carnem prxputii sui. Et Ismael pinquans ait: Numquid perdes jusium cum impio?
lilius ejus [ Vulg. lac. ejus] tredecim annos imple- Si fueriut quinquaginta justi in civilate, peribunt
verat tempore circumcisionis sux. Eadem die cir- simul, et non parces loco illi propter quinquaginla
cumcisusesl Abraham et Ismael tilius ejus. Et om- juslos, si ftterint in ea? Absit a te, ut rem hanc fa-
nes viri domus illius, tani vernaculis, quam einptilii cias, et occidas juslum cum irapio, fiatque justus
el alienigenx pariler circumcisi sunt. sicui impius. Non est boc luum. Qui judicas omnem
[T. XII, B. XXXIII, C. XXXV, Cap. XVIII.] Ap- terram, nequaqiiam facies judiciiini [ Vulg. add.
paruit autem ei Dominus in convalle Mamre sedenli hoc]. Dixitque Dominusad eum :Si invenero Sodo-
in ostio labernaculi sui, in ipso fervore diei. Cum- niis quinquaginta jusios in medio civitaiis, diinittam
que elevasset oculos, apparuerunt ei tres viri slan- omni loco propier eos. Respondens Abraham ait:
tes propier [ Vulg. prope] eum, quos cum vidisset, Quia semel coepi, loquar ad Dominum meuin, cum
cucurrit in occursum corum de ostio tabernaculi, et sim pulvis etciuis. Quid si minus quinquaginlajustis,
adoravit in terram : Et dixil : Domine, si inveni'C quinque fuerinl? delebis, propier a quinque, univer-
gratiam in oculis tuis, ne transeas servum luum; sam urbem ? El ait; Non delebo, si invenero ibi qua-
sed afleram pauxillum aqux, ct lavaie pedes vestros, draginta et quinque. Rnrsumque loculus est ad eum;
et requiesciiesubarbore. Ponaiuqttebuccellam panis, Sin autem quadraginta b invenli fuerint, quid facies?
et confortate cor vestrum, postea transibitis : id- Ait:Non percutiam propler quadraginta. Ne, quxso,
circo enim declinastis ad servum vestrum, Qui dixe- inquil, indigneris, Domine, si loquar : Quid si invenli
runt : Fac ul locutus es. Festinavit Abraham in la- fuerint ibi triginta? Respondit : Non faciam, si in-
bernaculum ad Saram, dixiique ei : Accelera, tria venero ibi triginta. Quia semel, ait, coepi, loquar
sata similx commisce, el fac subcinerilios panes. ad Domiuummcum : Quid si inventi fuerinl ibi vi-
Ipse vero ad armamentum cucurrit, el lulit inde vi- ginli? Dixit: Non interficiam propter viginti. Obse-
tuliim tenerrimum et optimum, deditque puero, qui cro, inquit, ne irascaris, Domine, si loquar adbuc
festinavit el coxit illuiu. Tulit quoque bulyrura et semel: Quid si invenli fuerinl ibi decem? Et dixit:
lac, et vilnlum quem coxerat, ct posuit coram eis : Nondelebo propterdecem. Abiit Dominus, poslquam
ipse vero siabatjuxta eos sub arbore. Cumquecome- cessavit loqui ad Abraham, et ille revcrsus est in
dissenl, dixerunt ad eum : Ubi esl Sara, uxor lua? loctun suum.
ille respondit: Ecce in tahernaculo est. Cui dixit: D [C. XXXVI, Cap. XIX.] Venerunique duo angeli
Revertens veniam ad te lempore islo, vita comite, et Sodomam vespere, sedente Lot in foribus civitaiis.
habcbil filiumSara uxor tua. Quo audito, Sara risit Qui cum vidisset, surrexit [Vulg. add. cos], et ivit
post ostium labernaculi. Erant autem ambo senes, obviam eis : adoravilque pronus in terram, et dixit:
provectxque xlatis, et desievunt Sarx fieri muliebria. Obsecro, domini, declinate iu domum pueri vestri,
Qux risit occulle, dicens : Postquam consenui, et et manete ibi: lavate pedes vestros : ei mane pro-
dominus meus vetulus est, voluptati operam dabo? ficisceminiin viam vestram, Qui dixerunt : Minime,
Dixit autem Dominusad Abraham :Quare risit Sara, sed in platea manebimus. Compulii illos oppido ut
diccns : Num vere paritura sum anus? NumquidDeo diverterenl ad eim : ingressisque domum illius lecit
esl quidquam diflicile? juxta condiclum reverlar ad convivium, coxit azyma, et comederunt. Prius au-
le lioc eodera teinporc, vita comile, et habebil Sara tem quam irent cubitum, viri civilatis vallaverunt
" Vulgalusinterpres : propter quadragintaquinque, b Addit et Hebrxus CW, et Vulgat. interpres ibi.
dissentiente llebrxo iTODTO..
18=5 LIBER GENESIS. 186
domum a pucro usquead senem, omnis populus si-. Aingressus est Segor. [C. XXXVII.] Igitur Dominus
niul. Vocaverunlque Lot, et dixerunt ei : Ubi sunt pluit super Sodomam et Gomorrham sulphiir et
viri qui iniroii rtint ad le nocte? educ illos huc, ut ignem a Dominode coelo, et subvertil civitales has,
cognoscamus eos. Egressns ad eos Lot, post lergum et omnem circa regionem, universos hahitalores ur-
occludcns ostium, ait: Nolite, quxso, fralres mei, biiun, et cuncta leirx virenlia. Respiciensque tixor
nolite malum hoc facere. Habeo duas filias, qux nec- ejus post se, versa est in statuam salis. | B. XXIV. ]
dum cognoverunt virum: educam eas ad vos, et Abraham autem consurgens mane, ubi steterat prius
abutimini eis sicut placuerit vobis, dummodo viris cum Domino, intuitiis est Sodomam el Gomorrham,
islis nibil faciatis mali, quia ingressi sunt sub et universam terram regionis illius : viditque ascen-
unibiaciiluiii culminis mei. At illi dixerunt : Re- dentem favillam de terra quasi fornacis fumum. Cum
cede illuc. Et rursus : ingressus es, inquiunt, enim subverterel Deus civiiates regionis illius, le-
ut advcna; numquid ut judices ? te crgo ipsum cordalus est Abrabx, elliberavil Lot de subversione
magis quam hos affligcmus.Viinque facicbani Lot urbium in quibus habitaverat. [T. XIII.] Ascendit-
vehementissime : jam prope erant [ Vutg. jamque que Lot de Segor, ct mansil in monte, dux quoque
erat ] ut infringerenl fores. Et eece miserunt manum filix ejus cum eO (timuerat enim manere in Segor),
viri, et iniroduxeruni ad se Lot, clauseruntquc B et mansii in spelunca ipse, el dux filix ejus cum eo.
osiium, et eos, qui erant foris, percusserunl cxciiate Dixitque major ad minorem : Pater nosler senex est,
a minimo usque ad maximum, ita ut ostium invenire et nullus virorum remansil in terraqui possil ingredi
non possent. Dixerunt auiem ad Lot: Habes hic tuo- ad nos juxta morem universx lerrx. Veni, inebrie-
mm quempiam? generum, aut (ilios, aut filias, nius eum vino , dormiamusque cum eo, ut servare
omnes, qui tni sunt, educ de urbe hac : delebimus possimus ex patre nostro semen. Dederunt itaque
cnim locum istum, eo quod increvcrit clamor eorum palri suo bibere vinum nocte illa : Et ingressa est ma-
coram Domino, qui misit nos ut perdamus illum jor, dormivitqne cum patre: at ille non sensit, nec
[ Vtttg. illosj. Egressus itaque Lot", locuius est ad quando accubuit filia , nec quando surrexit. Altera
goneros suos, qui accepturi erant filiasejus, etdixit: quoque die dixit major ad rainorem : Ecce dormivi
Surgite, egredimini de loco isto: quia delebit Do- heri cum patre meo , demus ei bibere vinum etiam
rriinus civitatem hanc. Ei visus est eis quasi ludens liac nocie, et dnrmies cum eo , ut salvemus senien
loqui. Cumque esset mane, cogebanl enm angeli, de patre nosiro. Dederunt et illa nocte patrib vinuiii,
dicentes : Surge, tolle uxorem tuam et duas filias ingressaque minor filia, dormivit cum eo, et nec luuc
quas habes: ne et lu pariter pereas in scelere civi- quidem sensit quando concubuerit, vel quando illa
tatis. Dissimulante illo, apprehenderiintmamimejus, iC surrexerit. Conceperunl ergo dux filix Lot de paire
et nianum uxoris, ac duarum filiarum ejus, co quod suo. Peperitque major filium, et vocavit nornen ejus
parceret Dominusilli. Et eduxerunt eum, el posue- Moab: ipse est pater Moabitarum usque in prxsen-
rnnl extra civitatem. Ibi a loculus est Dominus ad tem diem. Minor quoque peperil filium, et vocavit
eum : Salva animam luam : noli respicere post ter- nomenc Ammon, id est, filius populi mei : ipsc est
gum, nec stes in omni circa regione : sed in monte pater Ammoniiarum usque liodie.
salvum le fac, ne el lu simul pcreas. Dixilque Lot [T. XIV, B. XXV , C. XXXVIII, Cap. XX.] Pro-
ad eos : Quxso, Domine mi, qui.i invenit servus luus fectus inde Abraham in terram australem, habitavit
gratiam coram te, et magnificastimisericordiam luam inter Cades et Sur, et peregrinalus est in Geraris.
quain fecisti niecum, ut salvares animam meam, nec Dixitque de Sara uxore sua : Soror mea esi. Misit
possum in monle salvari, ne forle apprehendat me ergo Abimelech rex Gerarx, et tulit eam. Vcnit
malum , et moriar: Est civiias hxc juxia, ad quam autem Deus ad Abimelech per somnium nocte, et ait
possum fugere , parva , el salvabor in ea : numquid illi : En morieris propier mulierem quam tulisti :
non modica est, el vivel anima mea? Dixiique ad habet enlm virum. Abimelech vero non letigerat
eiiin : Ecce eliam in hoc suscepi preces tuas, ut non cam, et ait : Domine, num genlem ignoranlem et
subvertam urbem pro qua locutus es. Festina et sal- ]Djustam interficies? Nonne ipse dixit mihi: Soror mea
vare ibi, quja non potero facere quidquam donec est, ct ipsa ail: Fraler meus est? in simpliciiate
ingrediaris illud. Idcirco vocalum cst nomen urbis cordis mei et munditia manuiim mearuin feci hoc.
illius Segor. Sol egressus est super terrani, et Lot Dixitque ad eum Deus : Et ego scio quod simplici
a Pro his, Ibi locutus est Dominus ad eum , He- vit nomen esl pater, etc. Illud
ejut Ren-ammi,
brxus habcl, Et factum est, cum illi eduxissent eos porro Ben-ammisonat filiumipse populi mei, qnx Hiero-
foras, dixit, elc. Viilgatusquoque inlerpres abludit, nymi inierpretatio est. Hinc autumat Martian. no-
Ibique loculi sttnt ad eum dicentes,elc. men Ammonexcidisse cx llebrxo hodierno, quod
b Addunt Hebrxustexlus et Vulgat. inlerpres,suo.
c Nomen Ammonexcidisse videtur ex Hebrxo ho- tamen adeo non esl verosimile, ut sacro coniexiui
ejusque ingenio lingux repugnet, eiymologiam, quse
dierno : nam Renammi, quod exstat in Hebraico, nec tamen satis bene respondet, vernaculi ejusdem
non est nomen ipsum, sed in eo quasi causa reddi- sermnnis annccti. Hoc propius ad fideifi est, cx Grx-
tur, cur Amtnonvocatus fuerit filius minoris filix ca paraphrasi, ixu\eae xb ovopiuuvxov"\p.p.av, \i-
Lot. MART. Xibsyivovy.ov,versionemhicderivari. Vid.Qu.
—Non est in Hebrxoarchelypo hoc nomen : sed yovaa, Hebraicas.
lantum habet, na Nin »»V p TO Kipm : Et voca-
187 S. IIIERONYMIDIVTNABIBLIOTHECA. 188
corde feceris, et ideo cnslodivi te ne peccares in me, 1A lua, omnia qux dixerii libi Sara, audi vocem ejus ;
cl iHin dimisi iii tangeres cam. Nuuc igitur redde quia in Isaac vocabilnr libi semen. Sed et lilium an-
Viro suo uxorcm, quia propheta cst: et orabit pro tc, cillx faciam in gentem magnam, quia semen tuum
et vives: siauiem nolueris reddere, scitospiod morte est. Surrexit itaque Abrabam mane, el lollens panem
moricris tu, ei omnla qux lua sunt. Stalimque de ei utrem aqux, imposuit scapulx ejus, tradiditque
nocte coiisurgens Abimelecb, vocavit omnes servos puerum, et dimisit eam. Qux cum abiisset, errabat
suos, et lomius esi universa verba hxc in auribus in solitudine Bersabee. Cumque consumpla esset
eorum , limueruntque omnes viri valde. Vocavit aqua in utre, abjecit puerum subler unam arborum,
autein Abimelech eliam Abraham , et dixil ei: Quid qux ibi erani. El abiit, sedilque e regione procul
fecisli nobis? quid peccaviinus in le, quia induxisti quautuin potest arcus jacere. Dixit enim:Non videbo
super me el super regnum ineum peccatum grande? niorienteni puerum : et sedenscontra, levavit vocem
qux non debuisii lacere, fecisti nobis. Rursusque suun, ei llevil. Exaudivil auiem Deus vocem pueri:
exposlulans, ait: Quid vidisti, ut hoc faceres? Re- vocavitque angelus Dei Agar de ccelo, dicens: Quid
spondit Abraham: Cogitavi mecum, dicens : Forsi- agis, Agar? noli timere: exaudivit enim Deusvocem
lau non est limor Dei iu loco isio, el iiuerficient me pueri de loco in quo est: surge , tolle puerum , et
piopler uxoreni ineani: alias autera vere soror mea B ] icne manum illius : quia in gentem magnani faciam
est, filia pntris mci, ei non filia ntairis mex, eiduxi eum. Aperuilque oculos ejus Deus : qux videns
eam in uxorem. Posiquam aulem eduxit me l.eus de puteum aqux, abiit, et implevit ulrern, dcditque
domo patris mei, dixiad cam : Hanc misericordiam puero bibere. Et fuit cum eo : qui crevit, et mora-
facies mecum: in omni loco, ad quem ingrediemur , lus esl iu solitudine , factusque est juvenis sagiita-
diccs, quod fraier luus sini. Tulit igiiur Abimelcch rius. Habitavitque in deserto Pbaran , et accepit illi
oves et boves , et servos et ancillas, et dedit Abra- niaiersuauxorem de lerra ^Egypti. [C. XLl.] Eodem
liain : reddiditque illi Saram uxorem suam, el ait : tempore dixit Abimelech, et Phichol, princeps exer-
Terra coram vobis est, ubicumque tibi placucrit, citus ejus, ad Abraham: Deustecum est in univcrsis,
habila. Sarx autem dixit: Ecce niille argenleos dedi qux agis. Jura ergo per Deum, ne noceas mihi, el
fratri tuo : hoc erit libi in velamen oculoriim ad po,ieris meis, siirpique mex: sed juxta misericor-
oiiines qui lecum sunl, ct quociunque perrcxerig : diam, quam feci libi , facies mihi, et lerrx in qtia
inementoque te deprehensam. Oranle autem Abra- versatus es advena. Dixilque Ahraham : Ego jurabo.
bam, sanavit Deus Abimelech, et uxorem ancillasque Ei increpavit Abimelecb propter puteum aqux,
ejus, el pepererunt: cnncluserat enim Doiuinus om- qiiem vi absiulerant seivi illius. Respoudilque Abi-
ncm vulvam domus Abimelcch propler Saram uxorem C melecli : Nescivi quis fecerit hanc rem : sed el tu
Abrahx. non indicasti mihi, el ego non audivi prxter hodie.
[T. XV, B. XXVI, C. XXXVIII, Cap. XXI.] Vi- Tulit ilaque Abrabam oves et boves, et dedit Abime-
silavit auiem Dominus Saram , sicut pioiniserat, et lech : percus.-erunlque ambo fcedus. El slaluit
implevil qux locutus esl Concepilque et peperit Abraham sepiein agna& grcgis seorsum. Cui dixit
filium in senectute stia, tempore quo prxdixerat ei Abimelech : Quid sibi voluiit septem agnx istx,
Dcus. Vocavitque Abraham nomen filii sui, quem quas siare fecisti seorsum ? Al ille: Scpiem, inquil,
genuil ei Sara, Isaac: ei circumcidit eum nctavo die, agnas accipies de iiianii mea, ut sint in lesiimoniuin
sicul prxceperat ei Dcus, cimi centum esset anno- mibi, quoniam ego fodi puteum isluro. ldcirco voca-
rum ; hac quippe xtale palris, naiusest Isaac. Dixit' lus est locus ille Bersabee : quia ijbiuterque jurave-
que Sara; Risum fecit inihi Deus: quicumque audie- runt. Et inierunl fcedus pro puteo juramenli. Sur-
ril, corridebil milii. Rursumqueait; Quisauditurumi rexit auiein Abimelecii et Phicol, prjnceps miliiix
crederet Abraham, quod Sara lactaret filium, quemi ejus, reversique sunl in terram Pliilisiinoriiiii.
peperii ci jam seni ? Crevit igitur puer, et ablaetaius; Abrabam vero plantavit nemus in Bersabee , et in-
est : feciique Abraham grande couvivium in die) voeavit ibi nomen Domini Dei xterni. Et fuil colo-
ablactationis ejus. [ C. XL.] Cumque vidissei Sarai D iius terrx Philistinorum diebus multis.
filium Agar ^Egyptix ludentema, dixit ad Abraham; [T.XVI, B. XXVll, C. XLll, Cap. XXII.J Qux
Ejice ancillain lianc ei filium ejus ; non eniin eiitt postquain gesta suni, letilavii Deus Abraham, et
h.ures filius ancillx cum filio nieo Isaac. Dure acce- dixit ad eum : Abrah.iin ! Ille respondit: Adsum.
pit hoc Ahraham pro filiu suo. Cui dixii Deus : noni Ail illi : lolle filiunituiini unigenitum, quein diligis,
tibi videatur asperum super puero, et super aucillaa lsaac b, et vade in lerram visionis: atque offer eum
H Addunt, posl Septuaginta, editi libri ac niss. Bi- rior nianus.
bliorum nonnulli codices : Cum Isaac filio suo. Mo b Ubi nunc dicitur, i» lerram visionis, in Ilebrxo
net vcro lectorem Hieronymus in Quxst. Hebraicis, hahet, in terram mBI Moria : lextus Sam. rijninn
bxc verb» non esse in llebrxorum voluminibus : Moraa : NiTOJO doniouroje, Amorrhworum , Syrus
Quod seqnit'1*,inquit, cum lsaac, filio suo, non habe- legit: LXX interpretantur, terramxriv v$r,\r,v,excel-
tur in Hebr/eo, MART. sam, ex D11 rum, ni fallor ; Aquila, TIJV xuxwpuvij,
—Vetus Latina versio addcbat,CHm/5flflc,/i/ios«o, hoc est, lucidam: Symmachus, xH; brtxuaiuc, visio-
Nuslri mss. cum Isaac lantuiu addunt: in unoauiein nis. Alii, terrum divini culius, sive adorationis, di-
Palaiin. voces fitio suo in libri ora aniiolavil posle- cuut : aiunieniin Hcbrui Moria liunc esse nioniem
"
m LIBEB GENESIS. «90
ibi in holocatistum super unum montium quem A filins Nahor fralri suo : Hus primogenilum, et Buz
monstravero tihi: Igitur Ahraham de nocle consur- fratrem ejus, et Camuel pairem Syrorum, et Cha-
gens, stravii asinnin suiim, ducens secum duosju- sed, el Azau,PheldasquoqueetJedlaph, ac Baihuel,
venes et Isaac, filium suum. Cumque concidissel de quo nata est Rebecca : octo istos genuit Melcha,
ligna in holocausium, abiit ad locum quem prxce- Nahor fratri Abraham.Conciibina vero illius nomine
perat ei Deus. Die atitem lertio, elevatis oculis.vidit Roma, peperit Tabee, el Gaham, el Tahas et Maa-
locum procul: dixitque ad pueros suos : Exspeclate cha.
hic cum a*ino: ego et puer illuc usque properantes, [T. XVII, C. XLIH, Cap. XXIII.J Vixit autem Sara
poslquam adoraverimus, revertemtir ad vos. Tulit cenium viginti scptem annis. Et mortua est in civi-
quoque ligna holocausli, et imposuit super Isaac laieArbee, qux estllebron, interraChanaan : venit-
iilium suum : ipse vero purlabat in manibus ignem que Abraham ut plangeret et fleret eam. Cumque
etgladium. Cumque pergerenl duo simnl, dixil Isaac surrexissel ab officio funeris, locutus est ad filios
palri suo: Pater mi! At ille respondit: quid vis, fili? Ileth, dicens : Advena sum et peregriuus apnd vos :
Ecce, inquit, ignis et ligna : ubi est victima holo- date mihi jus sepulcri vobiscum, ut sepeliam mor-
causti ? Dixit Abraham : Deus pjovidebit sibi victi- luiiin meum. Responderunique filii Heih, dicentes:
mam holocausii, (ili mi. Pergebant ergo pariter : R Audi nos, domine, princeps Dei es apud nos ; in
vcneruntque ad locum quem ostenderat ei Deus, in electis sepulcris nosiris sepeli mortuum (uum :
quo xdificavit altare, et desuper ligna composuil : nulliisque te prohibere poterit qnin in monumento
cumque colligasset Isaac filium suum, posuil eum in ejus sepelias mortuum tuiiin. Surrexit Abraham, et
allari super struem lignorum. Exlenditque manum, adoravit populum terrx, filios videlicet Helh : dixit-
et arripuil gladium, ut immolarel filium suum. Et que ad eos: Si placet animx vestrx ut sepeliam
ecce angelns Domini de ccelo clamavit dicens : mortuura meiitn, audite me, et intercediie pro me
Abraham ! Abraham ! Qui respondit: Adsum. Dixit- apud Ephrom, filium Sohar [Vu/a. Seor], ut det mihi
que ei: non extendas manum tuani super puerum , speluncam duplicem, quam habet in extrema parle
nequefacias illiquidquani : nunccognoviquod timeas agri sui : pecunia digna IradaL mihi eam coram
Deum, et non pepercisti unigenilo filio ttio propler vobis in possessionem sepulcri. Habitabal aulem
me. Levavil Abrabam oculos suos, viditque postter- Ephron in inedio filiorum Ileib. Responditque Ephron
guinarielem inter." vepres hxrentem cornibusb suis, e lleiib nis ad Abraham cunctis aiidientibus qui
quem assumens obtulit holocaustum pro filio suo. ingrediebantur portam civitatis illius, dicens: Ne-
Appellavitque nomen loci illius , Dominus videt. qunquam ita (iat, domine mi, scd [Vutg. add. lu]
Unde usque hodie dicitur : In monte Dominus c vi- C magis ausculta quod loquor : Agrum Irado libi et
debit. Vocavit aulem angelus Doniini Abraham se- speluncam qux in co est; prxsenlibus filiis populi
cundode ccelo, dicens: Perniemelipsum juravi, dicit mei, sepeli morluum tuum. Adoravit Ahraham co-
Dominus : quia fecisii rem hanc, et non pepercisti rain populo terrx. Et locuius est ad Ephron, cir-
filio luo unigeiiilo d : benedicam libi, et multiplicabo cunistaiiie plehe : Quxso, ut audias me : Dabo pccu-
semen tuuin sicut siellas coeli, et velul arenam qux niam pro agro; suscipe eam, et sic sepeliam mor-
esl in liltore maris : possidebit semen tiinm portas tuum meum in eo. Respondil Ephron : Domine mi,
inimicorum suorum, et benedicentur in semine luo audi: Terram quam postulas, quadringentos argeiui
omnes gentes lerrx, quia obedisti voci mex. Re- siclos valet: isiud est pretium inter me el le : sed
versus est Abrabara ad pueros suos, abieruntque quantum esthoc? sepeli mortuum tuum. Quod cum
Bersabee simul, et habitavit ibi. His ilagesiis, nun- audissetAbraham,appcudit pecuniam.quam f Ephron
tiatura est Abraham quod Melcha quoque genuisset poslulaverat, audientibus filiis Heih, quadringentos
in quo posiea templum conditum est. Non sine causa b Palatiu. ms. cum Vulg. interprete hic tuis tacel,
faleturhic S. Hieronymus, difficiteesseidioma lingum quod et in sequenti versu facit post vocem filio : ha-
Hebrmm in Latinum sermonem vertere. Certe hanc bet econtrario Hebrxus. Cxterum vide Quxst. He-
difflcultatem probant tam diversx ejusdem verbi D braic. in hunc locum, el qux nos ibi annoiavimus.
- n'in Moria interpretationes. MART. 6 Leclio hodierna Massoretbarum est nNT jorae,
—Hebr. interramn'-inn Moria. S. PatercumSym- id est, videbitut, pro n>n>, ire, hoc est, videbil, ut
macho facit, qui vertit, tnr mxuaiae. Ipsi etiain — Hieronyinus legit. MART.
LXX,qui terrum excelsam interprelali sunl, in eum- lameisi Eadem ulroque in loco Hebrxi textus est leciio,
dem conciiiunt sensum, deducta voce a verbo rwi, varie nunc Massoretharum punctis dislincia,
id est, apparcre, et procul cerni ob loc.ieminentiam, Reddi polest, Dominus videbitur, vel Dominus provi-
non a D1"l,ut Manianxus putat. debit.
a Hebraice habet, d Addit Vulg. propter me, juxla Grxcum.
"J1D3.bassabech.Ut vocis sabech c Tacel Vulg. Helthwus, qux est tamen in Hebrxo,
vim interpretaretur Hieronymus in suis Quxsiinni- Grxco
bus Hebraicis, longiori usus est circuitu vetbornm : atque aliis.
sed nostrates sancii Severi in capite Vasconix si- f Nostri mss. Ephron. Vid, Quxst. Hebraic.
pgy
gnificaniiam dictionis sabech, ei totam Hieronymi Ephran, non Ephron, ut hodie, legebant lempore
circumloculionem uno verbo cxprimunt, vepretuiu Hieronyini : quod ipse manifestissime testalur bis
cnim vel spinelum, condensaet inler se implexa vir- verbis : in Hebrwo, sicul hic posuimus, "primumno-
gulla, vocant pleix, quasi dicas plexum aut implexurn. men ejus tcribilur Ephroo, secundum Ephran. Pott-
Sabech igitar Hebrxorum Ipsumestpleix, sivepleigs quatn enim ptetio victut est, ut sepulcrum venderet
Vasconum. MART. argenlo, ticet eegenieAbraham, Vau littera, quw apud
191 ' S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 192
siclos argenti et [Vulg. tac. et] probatx monetaepu-1*, tur ad hauriendam aquam.
Igitur puella, cui ego
blicx. Confirraatusque est ager quondam Ephronis, dixero : lnclina hydri.im tuam ut bibam : et illa re-
in quo erat spelunca duplex, respiciens Mamre, tam sponderil, bibe; quin et camelis tuis dabo potum :
ipse quam spelunca, et oinnes arboresejus in cun- ipsa esi, quam prxparasti servo luo Isaac : et per
ctis terminis a per circuitum, Abrahx iu possessio- hoc intelligam quod feceris misericordiam cum do-
nem, videntibus filiis Heth et cunctis qui intrabant mino meo. Necdum intra se verba compleverat, et
portam civitatis illius. Atque ita sepelivit Abraham ecce Rebecca egredicbatur, filia Bathuel, filii Mel-
Sarara uxorem suam in spelunca agri b duplici.qux chx.uxorisNahor, fratrisAbrahain, habeus hydriam
respiciebal Mamre. Hxc esi Hebron in terra Cha- in scapula j Vulg. add. sua juxla Hebr.] : puella de-
naan. Et confirmalus estager, et antrura quod erat cora nimis, virgoque pulcherrinia, et incognila viro:
in eo, Abrahx in possessionem monumenti a filiis descenderat autera ad fontem, el impleverat by-
Hetb. driam, ac revertebatur. Occurritque ei servus, et ail:
[T. XVIII, B. XXVIII, C. XLIV, Cap. XXIV. ] Pauxillum mihi ad sorbendum prxbe aqux de hy-
Erat aulem Abraham senex, dierumque multorum : dria lua. Qux respondit: Bibe, domine rai; celeri-
el Dominus in cunctis benedixerat ei. Dixitque ad terque deposuil hydriam super ulnam suam, et dedit
servum seniorem domus sux qui prxerai omnibus B '. ei potum. Cumque ille bibisset, adjecil; Quin etiam
qux habebat : Poue manum luam subter Jemur et camelis tuis hauriam aquam, donec cuncti bibant.
meum, ut adjurem te per Doininum Deum cceli et EITundensquehydriam in canalibus, recurrit ad pu-
terrx, ut non accipias uxorem filio meo de Jiliabus teuin u( bauriret aquam: et haustarn omnibus came-
Chananxoriim, inter quos habilo : sed ad lcrram lis dedit. Ille autem contemplabatur eam lacitus,
c meam et ad cognationem meam
proficiscaris , et scire volens utrum prosperum fecissel Dominus iter
inde accipias uxorem filio meo Isaac. Respondit ser- suum, an non. Postquam ergo [ Vulg. autem] bibe-
vus: Si noluerit mulier venire mecum in terram runt cameli, protulii vir inaures aureas, ° rfppen-
hanc, num reducere debeo filium tuum ad locum, dentes siclos duos, et armillas totidem pondo siclo-
de quo egressus es? Dixit Abraham : Cave nequando rum decem. Dixitque ad eam : Cujus es filia? in-
reducas illuc filium meum : Dominus Deus cceli, dica mihi: est in domo patris tui locus ad manendum?
quitulii me de domo patris mei, et de lerra na- Qux respondit: Filia Bathuelis sum filii Melchx,
tivitatis mex, qui locutus est mihi, et juravild, quem peperit [ Vulg. add. ipsi]Nahor. Etaddidit, di-
dieens : Semini luo dabo lerram hanc : ipse miilet cens: Palearum quoque elfeni plurimum esl apudnos,
angelum suum coram te, el accipies inde uxoreni ellocus spaliosus ad manendura. Inclinavit se homo,
filio meo; sin aulem mulier sequi te noluerit, non iC ei adoravit Dominum, dicens : Benedictus Doniinus
teneberis juramenlo: lilium tantum meum ne redu- Deus domini mei Abraham, qui non abstulil misc-
cas illuc. Posuit ergo servus maniim sub femore ricordiam el vcrilatem suam a domino meo, et reclo
Abraham domini sui, et juravit illi super serraone itinere me perduxil in domum fratris domini mei. Cu-
hoc. Tulitque deccm camelos de gregibus domini currit itaque puella, et nuntiavit in domum malris
sui et abiit, ex omnibus bonis ejus portans secum, snx omnia qux audierat. Habebal autem Rebecca
profeclusque perrexit Mesopotamiam ad urbem fralrera nomine Laban, qui feslinus egressus esl ad
Nahor. Cumque camelos fecisset accunibere exlra hominein, ubi erat fons. Cumque vidisset inaures
oppidum jusla puteum aqux vespere, eo tempore et armillas in manibus sororis sux, et audisset
quo solent mulieres egredi ad hauriendam aquam, cuncla verba referentis : Hxc locutus est mihi
dixil: Domine Deus domini mei Abraham, occurre, boino : venit ad virum, qui slabat juxla camelos, et
obsecro, inilii hodie, el fac misericordiam cum do- prope fonlem [Vulg. add. aqux]: dixilque ad euni:
mino meo Abrahara. Ecce ego sto propter fontem Ingredere, benedicte Domini: cur foris stas? prx-
aqux, et lilix habitatorum hujus civitatis egredien- paravi domum el locum camelis. Et introduxil eura
illos pro o legilur, ablala de ejus nomine est ; el pro I) res dux non appendebanl duas uncias, id est, dnos
Ephron
a Additappellatus esl Ephran. MART. siclos; sed unaquxque habebat pondus semiuncix,
Vulg. ejus, quod affixuin et Hebrxus no- sive dimidium sicli, ex Hieronymo. Chaldxus el Sy-
vitnu. rus legunt in singulari : inaurem auream appendeitiem
b In canone Hebraicx veritatis legimus : In spe- siclum, vel, pondo sic/i umus. Quod favet leciioni
litnca agri duplicis, qui respiciebal Mamre. Quod non Lalinoruin. MART.
miiltmn rcceditab Hebrxo. MART. —Legendum videtur Martianxo, semisictos pro
—Palat. cod. duiilicis. Urbinas vero, qui pro qua. siclos, ex eo quod tradat Hieron. in Quxst. ad hunc
c Vulgat. tacet meam, quod tamen est in Hebrxo locum, in Hebrxo haberi, Race, quodpro didrachmo
*ma. scribitur, et semiuncia esl; Secel vero, qui Laiino ser-
d Ilic quoqueHebraic. et Vulg. addunl milti 17. monesiclus corrupte appeltalur, unciw pondus habere.
e Pro , appendentessiclos duos, legendunt \idelur, Ostendimus autem nos ubi, ipsius sicli pondus se-
teinisictos duos : nam quid aliud nos docent ista 11ic- miunciam fuisse, idque ex ipsiusmei Hieronymi le-
ronymi ipsius verba in Quxsl. Hehraicis? Et tulit stimonio, qui siclum quaiuor dracbmas pendere non
vit, inquit , inaurem auream, didrachmum pondus inficiatur, octo vero drachmas unciaui conficere. In
ejus. BACIquod in hoc loco pro didracluno scribitur, Commeniario in Ezechiel cap. 4 : Siclus, inquil, id
semiuncia est: SECELvero, qui Lalino sermone siclus esl, staler quatuor drachmas habel, ftrachtnw autem
corrtipte appellatur, uncim pondus habet. Igitur inau- ocloLatinam unciam (aciunt.
193 LliJER GENESIS. 194
in hospitium : ac destravit camelos, dedilque paleas A
. eam, el proficiscere, et sit uxor filii domini tui, sicut
et fciiuin camelis [Vutg. lac. camelis], et aquam ad locutus est Dominus. Quod cum audisset puer Abra-
lavandos pedes ejus, et virorum qui venerant cum ham, (Vulg. add. procidens] adoravit in terra Do-
eo. Et appositus est in conspectu ejus panis. Qui minuni. Prolatisque vasis argenleis, el aureis, ac
ait : Non comedam, donec loquar sermones nieos. vestibus, dedit ea Rebeccx pro munere, fratribus
Respondit ei : Loquere. At ille : Servus, inquit, quoque ejus ct matri dona obtulit. Initoque convi-r
Abraham siim : et Dominus benedixit domino mco vio, vescentes pariter et bibenles manserunt ibi.
valde, magnificattisque est : et dedit ei oves el bo- Surgens autem mane, loculus est puer : Dimitie
ves, argenlum et aurum, servos et ancillas, camelos me, ut vadam ad dominum meum. Responderunt
et asinos. Et peperit Sara, uxor domini mei, filium fratres ejus et mater : Maneat puella saltem de-
domiuo meo in sencclute sua, deditque illi omnia cem dies apud nos, el postea proficiscetur. Nolite,
qux habuerat. El adjuravit me dominus meus, di- aii, merelinere, quia Dominusdirexil viam meam :
cens : Non accipies uxorem filio meo de filiabus diniitilte me ut pergam ad dominum meum. Dixe-
Chananxorum, in quorum terra habilo : sed ad do- runt ; Yocemus puellam, etquxramus ipsius volun-
muni patris mei perges, et de cognatione mea acci- latem. Cumque vocata venisset, sciscitati sunl : Vis
pics uxorem filio meo : ego vero respondi domino B ire cum homine isto? Qux ait : Vadam. Dimiserunt
meo : Quid si noluerit venire mecum mulier? Do- ergo eam, et nutricem iliius, servumque Abraham,
minus, ait, in cujus conspectu ambulo, mitiet an- comites ejus, imprecantes prospera sorori sux,
gelum suum tecum, et diriget viam tuam ; acci- atque dicenles : Soror nostra, crcscas in mille millia,
piesque uxorcm filio meo de cognatione mea, et de et possidcat semen tuum porlas inimicorum suo-
domo palris mei. Innocens eris a maledictione mea rum. Igitur Rebecca et puellx illius, ascensis ca-
cum vcneris ad propinquos meos,el.non dederinl libi. melis, secutx sunt virum : qui feslinus reverleba-
Veni ergo liodie ad fontem [Vulg. add. aqux],etdixi; lur ad dominum suum. Eo lempore Isaac deambu-
Domine Deus doniini mei Abraham, si direxisti viam Jabat per viam qux ducit ad Puteum, cujus nomen
meani, in qua nunc amhulo, ecce slo juxta fontem est Vivenlis [Vulg. add. et] videnlis : habilabat
aqux; eta virgo, qux egredietur ad hauriendain enim in terra australi, et egressus fuerat ad me-
aquam, audierit a me : Da mihi pauxillum aqux ad dilandum in agro, inclinata jam die : cumque levas-
bibendum ex hydria tua, et dixerit rnihi: Et tu bibe, set oculos suos, vidit camelos venienies procul.
etcamelis tuis hauriam, ipsa est mulier quam prxpa- Rebecca quoque, conspecto Isaac, descendit de ca-
ravitDominusfiliodominimei. Dum hxcmecum taci- melo, el ait ad puerum : Quis est ille homo qui ve-
tus volvcrem, apparuit Rebecca veniens cum hydria, ^ nit per agrum in occursum nobis? Dixitque ei : Ipse
quam porlabat in scapula, descenditque ad funtem, esl dominus meus. At illn tollens cilo pallium, ope-
et hausit aquam. Et aio ad eam : Da mihi paululum ruit se. Servus autem cuncla, quxgesserat, narra-
bibere. Qux fesiinans deposuit hydriam de hu- vit Isaac. Qui introduxit cam in labernaculum Sarx,
mero, et dixit mihi : Et tu bibe, et camelis tuis matris sux, et accepit eam uxorein, et in lantum
potum l-ibuam. Bibi, et adaquavit camelos. Inler- dilexit eam, ut dolorem, qui ex morle malris ejus
rogavique eam, et dixi : Cujus es filia? Qux respon- acciderat, lemperaret.
dit: Filia Baihuelis sum, filii Nahor, quem pepe- [T. XVHI, B. XXIV, Cap. XXX.] Abraham vero
rit ci Melcha. Suspendi itaque inaures ad ornandam aliam duxit uxorem nomine Ceturam, qux peperil'
faciem cjus, et armillas posui in manibus ejus. Pro- ei Zamran et Jecsan, et Madan, et Madian, et Jes-
nusque adoravi Dominum, benedicens Domino Deo bnc, ci Sue. Jecsan quoque genuit Saba, et Dadan.
domini mei Abraham, qui perduxit me reclo ilincre, Filii Dadan fuerunt, Asurim, ei Lalusim.et Laomim.
utsumerem filiamfratris domini mei filioejus. Quam- At vero ex Madianortus est Epha, et Epher [Vulg.
obrem si facitis misericordiam et veritalem cum Opher], et Enoch, ei Abida, et Eldaa : omnes hi filii
domino meo, indicale mihi: sin autem aliud placet, Ceurx. Dedilque Abrahara cuncla qux possederal,
et hoc dicile [Vulg. add. mihi] ut vadam ad dexle- " Isaac : filiis autem concubinarum largilus est mu-
ram sive ad sinistram. Responderuntque [h. respon- nera, et separavit eosablsaac, filio suo, dum adhuc
dit] Laban el Bathuel: A Domino egressus est ipse viveret, ad plagam orientalem. [C. XLV.] Fue-
sermo, non possiimiisexlra placitum ejus quidquam runt autem dies vitx Abrahx, centum septuaginla
aliud tecum loqui. En Rebecca coram te est, tolle quinque anni. b Et deficiens mortuus est in se-
a llunc locum adversus Judxos urget sanclus Hie- concludit : Ostendanl igilur Judwi in Scripturis ali-
ronymus in libris Quxst. Hebraicarum, ostenditquc cubipositum aalma, ubiadolescenlutamtanium, et non
in Hebrxo , pro virgine scriplum esse aalma. Quod virginem sonet, el concedimuseis illud, quod in Isaia
quiilem et in Isaia habeiur ; nam in eo loco ubi in apud nos dicitur : Ecce virgo concipiet et pariet;
nostris codicihus legitur : Ecce virgo concipiel et pa- non (tbsconditamvirginem,sed adolescenlulamsignifi-
riet, et Aquila subdole transtulit: Ecce adolescentula care jam nuptam. MART.
concipiet et pariet, in Hebrxo scriptura habet: Ecce b llieronymuslibroQuxst. Hebraicarum.dicitmale
aalma concipietel pariet. Nolandum autem ex eodem in Sepiuaginta inlerprelibus additum : Et deficiens
Ilierouymo , quod verbum aalma numquam nisi in Abrahammortuus est, quia non convcnit Abrahx de-
virgine scribitur : undc dispulalionem hujtis loci ila liccre ct imminui. Sed tunc ludit in allegoriis, et ana-
m S. IIIERONYMIDiVJNA BIBLIOTHECA. m
neclule bona, provcclxquc xtalis, el plenus die A.[B. XXX.] Cosit auiem Jacob pulmenlum, ad quem
rum : congregalusque esl ad populum suum, El se- cum venisset Esau de agro lassus, ail: Da mihi do
pelierunt cum Isaac el Israael, (ilii sui, in spelunca coclione hac rufa, quia oppido lassus sum. Quam ob
duplici, qux sita est in agro Ephron, lilii Sohar causain vocalum esi nonien ejus Edom. Cui dixit
[Vulg. Seor] Hellhxi, e regione Mamre, quein Jacoh : Vende milii priinogenita tua. llle respondit :
cmerat a filiis lleih ; ibi sepulius est ipse, et Sara En morior, quid mihi proderunt priuiogenila? Ait
uxor ejus. Et post obilum illius benedixit Deus Jaeob : Jura ergo niihi. c Juravit Esau, et vendidit
Isaac, filio ejus, qui habiiabat juxta puteum nouuue priniogenita. Et sic accepio pane et lentis edulio, et
Vivenlis [Vulg. add. ei] videnlis [C. XLVI.] llx coinedit, el bihit, el abiit, parvipendens quod pri-
sunl generationes lsmael, filii Abrahx, quem peperit mogeniia vendidisset.
ei Agar /Egyptia, famula Sarx, et hxc nomina fi- [C. XLVHI, Cap. XXVI.) Orla autem fame supcr
liorum ejus in vocabulis et generationibus suis. terram, post cara slerililalem qux acciderat in die-
Primogenilus Ismaelis Nabajoth, deinde Cedar, et bus Abraham, abiitlsaac ad Abimelech regem Phi-
Adbeel, et Mabsain, Masma quoque, el Duma, et lislinorum in Gerara. [T.XX, B. XXX.]Apparuilque
Masa, Hadar, et Thema, el Ilur [Vttlg. Jethur], et ei Doininus, et ait : Ne descendas in ASgyplum,sed
Naphis, et Cedma. Istisunt filii Ismael, et hxc no- B quiesce in lerra, quam dixero libi. Et peregrinare in
mina per caslella et oppida eoiuui duodecim prin- ea, eroque lecum, et benedicam libi : Libienim et
cipes tribuum suarum. a Anni vitae Ismaelis cenlum setnini luo dabo universas regiones has, complens
triginla septem, et deficiens moriuus est, et apposi- juramentum quod spopondi Abiaham patri luo. Et
lus ad populuin suum. liabilavit autem ab Evila multiplicabo semen tuiiin, sicut stellas cceli; dabo-
usque Sur, qux respicil ^Egyptum inlroeunlibus que posleris tuis universas regionus bas, et benedi-
Assyrios. b Coram cunctis fraliihus suis obiil [C. cenmr in semiue tuo omnes genles terrx, eo quod
XLVII.] Mx quoque sunt generationes lsaac, lilii obedierit Abraham voci inex, et custodieril prx-
Abrabam : Abraham genuil Isaac : qui ciini qua- ccpta el niandala inea, et cxremonias legesque ser-
draginta esset annorum, duxit uxorem Rebeccam, vaverit. Mansit itaque Isaac in Geraris. Qui cum
filiain Balhuel Syri de Mesopotamia, sororem La- interrogarelur a viris loci illius super uxore sua,
ban. Deprecatusque esl Isaac Dominum pro uxore respondil: Soror mea est; (imuerat enim confiieri
sua, eo quod esset sterilis : qui exaudivil eum, et quod sihi esset sociata conjugio, reputans ne
dedit conceplum Rebeccx. Sed collidebanlur in forle inlerficerent euui propter illius pulchriludinem.
ulero ejus parvuli; qux ait : Si sic mihi fttlurum Cumque periransisseni dies plurimi, el ibidem mo-
erat, quid neeesse fuit concipere ? Perrexitque ut C raretur; prospiciens Abiinclech, Philisiinorum rex,
consuleret Dominum. Qui respondens, aii : Dux per lenesiram , vidit eum jocaniem cuni Rehecca,
gentes in utero tuo sunt, et duo populi ex venlre uxore sua. Et accersilo, ail : Perspicuum est qttod
duo dividenlur, populusque populum superabil, ct uxor lua sii, cur menlitus es eain sororem luani
niajor serviet minori. Jam lempus pariendi advene- esse? Respondit: limui ne morerer propler eam<
rat, el ecce gemini in utero ejus reperii sunt. Qui Dixitque Abimelech : Quare imposuisii nobis? po-
prior egressus est, rufus erat, et totus in morem luit coire quispiam de populo cum uxore lua, cl in-
pellis hispidus: vocatumque est nomen ejus Esau. duxeras super nos graude peccatum. Prxcepitque
Prolinus alter egrediens, planlam fratris lenebat omni populo, diccns: Qui leiigerit hominis hujus
manu, et idcirco appellavit eum Jacoh. Sexagena- uxorem, morte moriettrr. Sevit aulem isaac in lerra
rius erat Isaac, quando nati sunt ci parvuli. Quibus illa, et invenil in ipso anno centuplum : benedixit-
adultis, facitts esi Esau vir gnarus venandi, ethomo que ei Dominus. El locupleiatus esl homo, et ibat
agricola : Jacob autem vir simplcx habitabat in ta- proliciens atque succrescens, donec magnus vehe-
bernaculis. Isaac amabatEsau, eo quod de venaiio- menler effecius est: habuit quoque possessinnes
nibus iilius vescerelur; etRebecca diligebat Jacob. oviuni el armenlorum, et Jamilix plurimum. Ob boc
gogicos sensus prosequitur : hic autcm verba Scri- ]D delur, quas in boc opere e mss. lihris exhibemus :
pturx plena fide, ut oplimus interpres, expressit. agnoscil enim extrema esse capituli verba, qux vere
Quare nn,l S13'1vajigva vaijamoih, quod hodie in hoc loco extreuia sunt. Aiiigitur : Quodauteminex-
llebrxo legimus, interpreiatur : El deficientmortuut iremo hujus cupituli juxta Septuagintalegimus: Con-
esl. Addil similiter, dierum, ad vocem plenus; etsi tra laciem frairum suorum habiiavii, rerius est quod
in lextu, ysw sabea tanliim, id est,sa(ar vel plenus, nos posuimus: Coram omnibus fratribus snis occu-
legatur. Confer isia cuin Hieronymi coinmentariisin buit, id esl, in manibus omnium filiorurn mortuus
cap. i Sophonix, ubi verba illa probat, qux hic male esl, eic. Sed ne fuciiin faciamus candido leciori, in-
addita dicii. MART. genue fatemur capitula indifferenter ab Hieronymo
— Hehrxus proprie habet, Extpiravit, et mortuus vocari, quxcumque versuum eola, ei commaia Scri-
est. Vide Quxst. Ilebraic. et qux nos ibi observa- pturarum, qux suis ipselucubrationibus intermiscet,
m>ts. ac connnenlariis illusirat, ut inlra in libris Qua^t.
a In Vulgaia editione, et faeti sunl ami, etc. He- Hebraicarum vocat capitulum, verskulum 24 capitis
brxus w rb.sl et hi anni, etc. xxxvi libri Genesis. Consule locum. MART.
b Locus hic insignis apud Hieronymum in Quxst. c Nonnibil ab Hebraico textu abludit, in quo esi,
Ilebraicis, ubi lolum fere capitulum istud XLVIreci- Jura mihi juxta hunc diem; et juravil ei: et vendi-
tans, easdem sacri coniextus divisiones sccuius vi- , dit primogenituramtuatn Jacob.
«07 LIBER GENESIS. 198
invidentes ei Philistini, omncs puteos, quos fode- j Lcal tibi anima mea antequam moriar.Quod ciimau-
rantservi patris illius Ahraham, illolemporeobslru- dissel Rebecca, ei ille abiisset in agrum ut jiissionem
xerunt, implentes humo, in tantum, ul ipse Abime- patris explerel, dixit filiosuo Jacob: Audivi pairem
lech diceret ad Isaac : Recede a nobis, quoniain po- luum loiuentemciim Esau, fratre luo, el dicenlem
teniior noslri [Vutg. nobis] factus cs valde. Et ille ei: Affer mihi de venatione lua, ct fac cibos ut co-
disccdens, ul veniret ad lorrentem Gcrarx, habita- medam, et benedicam tibi coram Domino anlequam
reique ibi: rursumque fodil alios puleos, quos fode- moriar. Nunc ergo, (ili mi, acquiesce ronsiliis meis:
ranl servi patris sui Abraham, el quos, illo mortuo, et pergens ad gregem, affer mihi duos hxdos opti-
olim obstruxerant Puilisthiim : appellavitque eos mos, ulfaciam ex eisescas patri tuo, quibus lihenter
iisdem nominibus quibus ante pater vocaverat. Fo- vescitur, quas cum iniuleris , etcomederit, bencdi-
deruntque in Torrente et repererunt aquani vivam. cal tibi priusquam mnrialur. Cui ille respondil :
Sed et ibi jurgium fuil pasiorum Gerarx adversum Nosti quod Esau, frater ineus, I101110 pilosus sil, et
paslorcs Isaac, dicenlium : Nostra est aqua : quam ego lenis : si altrectaverii ine pater meus, el sensc
ob rcm nomen pnlei ex eo quod acciderat, vocavit ril, timeo ne puiei me sibi voluisse illudere, et in
Calumniam. Foderunt et alium, et pro illo quoquc ducam super me maledh lionem pro benediclione.
rixati sunt, appellavitque eum, a Inimicitias. Profe [\ Ad qnem maler : ln me sit, ail, ista malediciio, (ili
clus inde fodit alium puteuin, pro quo non coiilen- mi, lanlum audi vocem meam, et pergens affer qux
derunt, iiaque vocavii nomen ejus, Lalitudo, dicens : dixi. Abiii, et altulii, dcditque matri. Paravil illa
Nunc dilatavit nos Domiiiu^ el fecit ciescere super cibos, sicut noverat velle paireni illius. Et vestibus
terram. [T. XXI.J Ascendit autem ex illo loco in Esau valde bonis, quas apud se habehat domi induit
Bersabee, ubiapparuit ei Domimis in ipsa nocle, eum : pelliculasque bxdorum circumdedit manibus,
dicens : Ego aum Deus Ahraham palris ttii, noli et colli nuda protexit. Dedit pulmentum ; et panes,
metuere, quia tecum sum, el benedicam tibi, et quoscoxerat, tradidit. Quibus illaiis, dixit : Pater
multiplicabo semen luuui propter servum meum mi! At ille respondit : Audio. Quis es lu, fili nii ?
Abraham. Iiaque xdificavit ibi allare, el invocato Dixitque Jacob : Ego smn Esau piiniogenitus tuus;
nomine Domini, extendit tabernaculum : prxcepit- feci sieut prxcepisti mihi : surge, sede et comcde
que servis suis ut fodereni puteum. Ad quem locum de venaiione mea, ut benedicat niihi. anima tua.
cum venisset de Geraris, Abimelech, et Obuzath Rursum Isaac ad (iliuni stiuni : Quomodo, inquit,
[Vulg. Ohozathl amicus illius, ei Phichol, dux mili- lamcito invenire potuisti, fili mi? Qui respondit :
tum, locutus e.-t eis Isaac: Quid venistis ad nie, ho- Voluntas Dei fuii ui ciio milii occurrerel quod vo-
mincm quem odistis, et expulistis a vobis? Qui re- fj lebam. Dixitque Isaac : Accede huc, ut tangani ic,
spoiiderunt: Vidimus lecum esse Dominum, et id- (ili mi, et probem ulrum tu sis filius meus Esau, an
circo nunc [Vulg. nos] diximus : Sit juramenium non. Accessil ille ad palrem, et palpalo eo, dixit
intcr nos, et iueamus feedus, ut non facias nobis Isaac : Vox quidem, vox Jacoh est: sed manus,
quidquam mali, sicut et nos nibil tuorum atligimus, manus suut Esau. Ei non cognovit eum, quia pilo-
nec fecimus quod te lxderet : sed cum pace dimisi- sx niaiuis simililudiiicm majoris expresserant. Be-
mus auctum benedictione Domini. Fecit ergo eis nedicens ergo illi, ait: Tu es lilius meus Esau? Re-
convivium, et post cibum et poium, surgentes mane, spondit, Ego sum. At ille : Affer inihi, inquil, cibos
juraverunl sibi mutuo, dimisilque ens Isaac pacifice de venaiionc lua, fili ini, ut henedicat libi anima
in locuiitsuum. Ecce aulem veuerunl in ipso die mea. Quos cum oblalos comedissel, oblulit ei eiiam
servi Isaac, aununiiantes ci de puteo quem fndcrant, vinum, qno hausto, dixil ad eura : Accede ad me,
alque dicenles : Invcnimus aquam. Unde ap, ellavit el da inihi osculum, fili mi. Accessii, et osculaius
eum, Abundanliam, et noinen urbi imposilum est est eum. Stalimque ut sensit vestimcntorum illius
Bersabee, usque in prxsentem diem. Esau veroqua- fragrantiam, benedicens [Vutg. add. illi], ail: Ecce
dragcnarius duxit uxores, Juditb, filiara Bceri Het- odor filii mei sicut odor agri pleni, cui benedixit
ihxi, ei Basematl), (iliam Elon ejusdem loci, qux p Dominus. Det tibi Deus de rore cceli, et de pinguc-
ambx offendcrant animum Isaac el Rebeccx. dine lerrx, abundanliam frumenli ct vini. Et ser-
[T. XXII, B. XXXH.C. XLVIIl, Cap. XXVH.] viant tibi populi, et adorent te tribus : eslo donii-
Senuit aulem Isaac, et caligaverunt octrli ejus, et nus fratrum luorum, et incuTventur anle te filii
videre non poterat : vocaviique Esau filium suuni matris tux : qui maledixcrit tibi, sil maledictus ; et
majerem, et dixit ei : Fili mi! Qui respondit : Ad- quibenedixerit tibi, benediciionibus repleaiur. Vix
tum. Cui pater : Vides, ii.quit, qtiod senueriin, cl Isaac sermoneiB iinpleverat: et egresso Jacob foras,
ignorem diem moriis mex. Sume arma tua, pliare- venit Esau, coctosque de venatione cibos iniulit pa-
iram et arcum, et egredere foras: Cuniitue venalu tri, dicens : Surge, pater mi, et comcde dc vcna-
aliquid apprebenderis, fac milii inde pulmentuin sic- lione filii tui : ut benedicat mihi aniina lua. Dixit-
ul velle me nosti, et afler, ul cofcedain, et benedi- que illi Isaac : Quis enim es tu ? Qui respondit:
a Pro inimiciiiis, quod AquiJa el Symmathus xvv ttiua. Exquo imelliginuis 5i'nl«Kflmc(mtrariMtm'iiicr-
ei ivuvxio>atv
B.vxtxetp£vn\>, iianstuleruiii, idesi, adver- prcUii. MAIIT.
suni aique contrariuia; in llebrxo habel DXU7Sa- —Hehraic.romS«la»o. Vid. Quxsl. ll<ibiaicai.
199 S. HIERONYMIDlVlNA BIBLIOTHECA. 200
Ego sum (ilius (uus primogenilus Esau. Expavii. A sopolamiamSyrix, ul inde uxorem ducerel; et quod
Lanc stupore vehemeuli, ct ultraquam credi poiest, post benediciionem prxcepissct ci, dicens : Non ac-
admirans ait : Quis igilur ille est qui dudum c.ip- cipias conjugem de filiabusClianaan : quodque obc-
lam venationem altulil mihi, el comedi ex omnibus, diens Jacob pareniibusb isset in Syriam : probans
priusquam lu venires? benedixique ei, et eril bene- quoque quod non libenlcr aspiceret filias Chanaan
dictus. Auditis Esau serraonibus palris irrugiit cla- patcr siius: ivit ad Ismaelem, el duxit uxorem, abs-
more magno, et consicrnatus ait : Benedic etiam que iis quas prius habebal, Mahelath, filiam Ismael,
mibi, paier mi. Qui aii: Venil germanus luiis frau- filii Abraham, sororem Nabajoih. |T. XXIV, C. Ll.]
dulenter, et accepit benediciionem tuam. At ille Igitur egressus Jacob de Bersabee pergebat Haran.
subjunxit : Justc vocalum est nomen ejus Jacob : Cumque venisset ad quemdam locum, ci vellet in co
supplantavit enim me in altera vice, primogenita requiescere post solis occubitum , lulil dc lapidibus
mea anie lulit, el iiunc secundo surripuit benediciio- qui jacebant, el supponens capiii suo, dormivilin
nem meam. Rursumque ad patrem : Numquid non eodem loco. Viditque in somnis scalam stantem su-
reservasti, ait, el mihi benediclionem? Respondit per terram, el cactimen illius tangens ccelum ; an-
Isaac: Dominum luum illum conslitui, et omnes gelos quoque Dci ascendentes et desccndentes per
fralres ejus serviluli illius subjugavi, frumento et vi- B eam, el Dominuminnixum scalx dicentem sibi : Ego
no stabilivi eum, et tibi post hxc, fili rai, ullra quid sum DoniiiuisDeiisAbraham patris tui,et DeusIsaac:
faciam? Cui Esau ; Num unam, inquit, lanlum be- Terram, in qua dormis, tibi dabo et seniini tuo. Eril-
nediciionem habes, pater? mibi quoque obsecro ut que c semen luum quasi pulvis terrx : dilataberis ad
benedicas. Cumque ejulatu magno flerei, motus Occidentem, ei Orientem, Septentrionem, cl Meri-
Isaac, dixit ad eum : In pinguedine terrx et in rore diem : el benedicentur in te et in semine luo cun-
cceli desuper, eril benedictio tua. Vives in gladio, et ctx tribus terrx. Et ero custos tuus quocumqueper-
frairi tuo servies : tempusquc veniei, cum exculias rcxeris, et reducam te in terram hanc: uec dimiitam
cl solvas jugum ejus de cervicibus tuis. [B. XXXII!]. uisi complcvero universa qux dixi. Cumque evigi-
Odcrat ergo semper Esau Jacob pro benedictione lasset Jacob de somno, ait : Vere Dominus est in
qua benedixerat ei pater : dixiique in corde suo : loco isio, et ego nesciebam. Pavensque, Quam ler-
Vcnient dies luclus patris mei, a eloccidam Jacob, ribilis, inquit, est locus iste ! non est hic aliud nisi
frairem nieum. Nuntiata sunl hxcRebeccx, quxmit- domus Dei et porla cceli. Surgens ergo Jacob mane
tens ctvocans Jacob, filiumsuum.dixitadeum: Ecce tulit lapidem quem supposuerat capili suo, et erexil
Esau frater tuus minalur ul occidal te. Nunc ergo, in titulum, fundens oleum desuper. Appellavilque
[Vulg. add. mi] fili, audi vocem nieam,etconsurgens C nomen urbis Belhel, qux prius Luza vocabatur. Vo-
fngead Laban, fratrem meum in Haran : babitabisque vit etiam votum, dicens : Si fueiit Deus mecum, et
cum eo dies paucos, donec quiescat furor fratris lui, custodierit me in via, per quam [Vulg. add. egoj
ct cesset indignatio ejus, obliviscaturque eoriim qux ambulo, el dederit mibi pancm ad vesccndum, et
fecisti in eum : postea niiuam, el adducam le inde vestimcnlum ad induendum, reversusque fuero pro-
huc. Cur utroquc orbabor filio in uno die? Dixit spere ad domum palris mei : erit mihi Dominus in
quoque Rebecca ad lsaac : Txdet me vilx mex pro- Deum, el lapis isle, quem erexi in titulum, vocabi-
ptcr filias lletb; si acceperit Jacob uxorem de siir- lur Domus Dei : cunctorumque qux dederis mihi,
pe hujus lerrx, nolo vivere. dccimas offeram libi.
|T. XXlll, C. L., Cap. XXVHI.J Yocavil ilaque [B. XXXIV,C. Lll, Cap. XXIX.] Profecius ergo
Isaac Jacob, et benedixit ei, prxcepitquc ci diccns: Jacob venil ad terram Orientalem. Ei vidit puteum
Noli accipere conjugem de genere Chanaan : sed in agro, tres quoque greges ovium accubantes juxta
vade el proliciscere in Mesopotaiiiianv Syrix, ad eum : nam ex illo adaquabantur pecora, ei os ejus
domum Baihuel pairis malristux, ctaccipe libi inde grandi lapide claudebatur. Morisque erat, ut cunctis
uxorem de filiabus Laban avunculi tui. Deus aulera ovibus congregatis, devolverent lapidem, el refectis
omnipoiens benedical tibi, 61 crescere te faciat, at- " grcgibus, rursum super os putei ponereut. Dixitque
que mulliplicet : ul sis iu lurbas populorum. Et ad paslores : Fratres, unde estis?Qui responderunt:
det libi benediclionem Abraham, et semini luo De Haran. Quos interrogans, Numquid, ait, noslis
post le : ut possideas lerram peregrinationis Laban, lilium Nahor? Dixerunt: Novimus. Sanusne
tux, quam pollicitus est avo luo. Cumque dimi- esl? inquit. Valet, inquiunt : et ecce Rachel, filia
sisset eum Isaac, profeclus venil in Mesopota- ejus venil cum grege [Vulg. add. suo]. Dixitque Ja-
miam Syrix ad Laban, lilium Balhuel Syri, fratrem cob : Adhuc multum diei superest, nec est tempus
Rebeccx matris sux. Yidens autem Esau quod be- ut reducantur ad caulas greges: date ante polum ovi-
nedixisset pater suus Jacob, el misisset eum in Me- bus, et sic ad pastum eas reducite. Qui respunde-
" codices mss. anuquiores et LXX legiint: vement bri oram annotasse.
dies tuctus palrit mei, ut occidam Jacob, etc. MART. c In canone Heb. verit. inque plurimis lihris mss.
— Palatiu. ms. occidam, pro et. habelur : Eritque germen tuum quasi pulvis lerrm.
b Vulgat. addit suis; Hebr., palri suo el matri suw MART.
liubel. Levia id gcnus deinceps salis nobis erit ad li- — Palat. ms., gcrmcnpro semen.
201 LIBER GENESIS. 202
runt: non possumus, donec omnia pecora congre-. \. et peperit filium, el ail: Modo confilehor Domiuo,
gentur, et amoveaniuslapidem de ore pulci, ut ada- et ob boc vocavit eum, Judam : cessavilque parerc.
quemus gregcs. Adhuc loquebanlur, et ccce Rachel [C. LIV, Cap.XXX.] Cernens autem Rachelquod
veniebat cum ovibus pairis sui : nam gregem ipsa infecunda cssel, invidil sorori sux, ct ait marito suo:
pascebat. Quam cum vidisset Jacob, elsciretconso- Da mihi libcros, alioquin moriar. Cui iratus respon-
brinam suam, ovcsque Laban avunculi sui : amovil dil Jacob : Num pro Deo ego sum, qui privavit te
lapidem quo puteus claudebalur. Et adaquato grcgc, fructu vcntris lui? At illa : Habeo, inquit, famulam
osculatus esi eam : elevataque voce flevit, et indi- Balam : ingredcre ad illam, ut pariat super gcnua
cavit ci quod frater esset patris sui, et filiusRebec- mea, et babeam ex ea filios. Dcditque illi Balani in
cx : al illa festinans nunliavit patri suo. Qui ciim conjugium,qux, ingressoad se viro, concepit, ctpe-
audissel venisse Jacob filium sororis sux, cucurrit peril filium. Et dixit Rachel : Judicavil inihi Deus,
obvismei, complexusqueeum, et in oscula ruens, el exandivit vocem meam, et dedit mihi filiuni : ct
duxitin domum suam. Auditis aulem [Vulg. lamen] idcirco appellavil nomen illius, Dan.RursumqueBala
causis itiueris, respondit: Os meum cs, el caro mea. concipiens peperit alierum pro quo ait Racliel : Com-
Et posiqnamexpleti sunt dies mcnsis iinius, dixit ei: paravit me Deus cum sorore mea, et invalui. Voca-
Num quia frater mcuses, gralis servies mihi? dic B vilque euiri, Nephlhali. [C. LV.] Sentiens Lia quod
quid mercedisaccipias[Vu/(?.accipies].Habebatvero parerc desiissel, Zelpham ancillam suam maritolra-
filias duas, nomen majoris Lia [h. Lea]: minorvero didit. Qua post conceptum edenle filiuni, dixit: Fe-
appellabatur Rachel. Sed Lia lippis erat oculis : Ra- liciter: et idcirco vocavit nomen ejus, Gad. Peperit
chel decora facie, et venusto aspectu. Quamdiligens quoque Zelpha alterum. Dixitque Lia : Hoc pro bea-
Jacob, ait: Serviam libi pro Rachel (iliatua minore, tiludine mea : Bealam quippe me dicent mulieres.
seplem annis. Respondit Laban : Meliusest ut tibi Propterea appellavit eum, Aser. Egressus autcm Ru-
cam dem quam viro alteri, mane apud me. Servivit ben tempore messistriticex in agrum, reperit rnan-
ergo Jacob pro Rachel sepiem annis : et videbanlur dragoras : quas malri Lix delulit. Dixilque Rachel :
illi pauci dies prx amoris magnitudine. Dixitquead Da mihi partem de mandragoris filii tui. Illa re-
Labam : Da mihi uxorem meam : quia jam tempus spondit:Parumne tibi videlur, quod prxripueris ma-
expletum est,ut ingrediar ad illam.Qui, vocatismul- rilum mibi, nisi etiam mandragoras filii mei luleris?
tis amicorum turbis ad convivium, fecit nuptias. Et Ait Rachel ; Dormiat lecum hac nocte pro niandra-
vespere filiamsuam Liam inlroduxit ad eum, dans goris filii lui. Redeuntique ad vesperani de agro Ja-
ancillam filix, Zelpham nomine. Ad quam cuin ex cob, egressa est in occursum ejus Lia : et, Ad me,
more Jacob fuisselingressus, facto mane, vidill.iam: C inquit, intrabis : quia mercede conduxi le pro man-
cl dir.it ad socerum suum [Vulg. tac. suum] : Quid dragoris filii mei. Dormivit cum ea nocte illa. Et
cst quod facere voluisti? Nonne pro Rachel servivi exaudivit Deus preces ejus : concepitque et peperit
tibi? quare imposuisti mihi?Respondit Laban :Non filium quinlum, et ait: Dedil Deus mercedcm mihi,
est in loco noslro consuetudinis, ut minorcs anlc quia dedi ancillam meam viro meo, appellavilque
tradamus ad nuplias. Imple hebdomadam dierum nomen ejus, a Issachar. Rursum Lia concipiens, pe-
bujus copulx : hanc quoque dabo tibi pro opere quo perit sextum filium, ct ait: Dolavit me Deus dotc
serviturus es mihi septem annis aliis. Acquievitpla- bona : etiam hac vice mecum erii maritus meus, eo
cito, et hebdomada (ransacla, Rachel duxit uxorem : quod genuerira ei sex filios : cl idcirco appellavitno-
cui paler servam Balamdederal.Tandemque poiitus men ejus, Zabulon. Post quem peperit filiam, no-
optalis nuptiis, amorem sequenlis priori prxtulit, mine Dinam. [C. LVI.] Recordatus quoque Deus Ra-
serviens apud eura septem annis aliis. [T. XXV, chelis, exaudivit cam, et aperuit vulvam ejus. Qux
C. LIH.] Videns autem Dominus quod despiceret concepit el peperit Ulium, diccns : Abslulil Deus op-
Liam, aperuit vulvam ejus.sorore slerili permanen- probrium meum. Et vocavit nomen illius Joseph,
le. Qux conceplum genuit iilium, vocavilque nomen dicens : Addat mihi Dominus filium allerum. Nato
ejus Ruben, dicens : Vidit Dominus humilitatera D autem Josepb , dixit Jacob socero suo : Dimitte me
meam : nunc amabit me vir meus. Rursumque con- ut reverlar in patriam, et ad terram mcam. Da mihi
cepit et peperit filium, et ail : Quoniam audivit me uxores, et liberos meos, pro quibus servivi libi, ut
Dominushaheri contemplui, dedil etiam isium mihi, abeam ; tu nosii servilutem qux servivi libi. Ait ei
vocavitque nomen ejus Simeon. Concepit tertio, et Laban : Inveniam graliam in conspeclu tuo ; expe-
genuit alium : dixitque : Nunc quoque copulabitur rimento didici, quod benedixerit niihi Deus propler
mihimaritusmeus.eo quodpepererim ei tres filios,ct le : constitue mercedem luam quam dem tibi. At ille
idcircoappellavitnomen ejus, Levi.Quarlo concepit, respondit : Tu nosti quomodo servierim tibi, et
a Manuscriplicodices Isachar semper legunt cum non tttique,ut pleriqueaddilo pronomine,male legunt,
unico s, et in Hebrxo hodierno alterum schimotio- wslimandumest ila scriptum esse, quod esi roerces,
sum esse videiur, quia nullam habet vocalem sibi sed lotumnomen interpretatur, est merces. Is qttippe
sociam. Nibilominus duplex ss ab Hieronymolegen- dicitur est, el Sachar merces.MART.
dum discimus; de eodem enim nomine iia disseruit — Nostri mss. constanter Isachar legunt. Vid.
in Quxst. liebraicis : Etymologiam,inquit, hujus no- Qnxst, Hebraicas.
tninis Sepluaginla interpretes cdiderunt, est merces:
PATROL.XXVIII. 7
203 S. IIIERONYMIDIVINABIBLIOTIIECA, 204
me-
quanta in manibus meis fueritpossessio lua. Modicum k et nudiiislertius : Deus autem palris mei fuit
meisservie-
liabuistiantequam venirem [Vulg. add. ad te], etnunc cum. Et ipsx nostris qnod (otis viribus
diveseffectuses : benedixitque libiDomintisad inlroi rim patri vestro. Sed pater vester circumvenil me,
meam decem vicibus: et ta-
lum meum. Justum estigiiur, utaliquandoprovideam et mutavit mercedem
tibi ? men non dimisiteum Deus, ut noceretmihi.Si quando
eliam domui mx. Dixitque Laban : Quid dabo
dixil: Varix erunt mercedes lux : pariebant omnes
:
At ille ail: Nihil volo sed si feceris quod postulo, oves varios
fetus; quando vero econtrario ait: Alba
ilerum pascam, et custodiam pecora tua. Gyra om-
quxque accipies promercede:omnesgreges alba pe-
nes greges tuos, et separa cunctas oves varias et perernnl. Tulilqoe Deus subsiantiam patris vestri, ct
sparso vellerc : et quodcumque fulvum et niaculo- dcdit mihi. Poslquam enim conceplns ovium tempus
sum, variumque fuerit, tam in ovibus, quam in ca- advenerat, levavi oculos meos, et vidi in somnis as-
pris, erit merces mea. Respondebitque mihi cras eendentes marcs superfeminas, varios et maculosos
juslilia mea, quando plaeiti lempus advenerii coram el diversoruin colorum. Dixitque angelus Dei ad me
te, ci omnia qux non fuerint varia, et maculosa, et in somnis : Jacob! Et ego respondi : Adsuin. Qui
rufa [Vulg. furva], lam in ovibus quara in capris, furti ait : Leva oculos tuos, et vide universos masculos
me arguent. Dixitque Labau : Gratum habeo quod B ascendcntes super feminas, varios, maculosos at-
petis. Et separavit in die illo capras, et oves, hir- que respersos. Vidi enim omnia qux fecit tibi La-
cos, et arietes varios atque maculosos, cunctum ban. Ego sum Deus Belhel, ubi unxisli Japidem, e*.
autein gregem unicnlorein, id est, albi et nigri volum vovisti mihi. Nunc ergo surge, et egredere de
velleris, tradidit in manti filiorum suorum. Et terra hac, revertens in terram nativilalis tux. Re-
posuii spaiium ilineris irium dierum inter se et [h. sponderuntque Rachel et Lia : Numquid habemus
Jacob] generum, qui pascebat reliquos greges ejns. residui quidquam in facullatibus et bxrcdiiate do-
[T. XXVI.] Tollens ergo Jacob virgas populeas viri- mus patris nostri ? Nonne quasi alienas repnlavit nos,
des.clamygdalinas, et ex platanis, ex parle decorli- ct vendidit, comeditque pretium nostrum? Sed Deus
cavii cas : detractisque corlicibus, in bis qux spo- tulit opes palris noslri, et nobis eas tradidit, ac filiis
liata fuerant candor apparuit : illa vero qux inlegra nostris : unde omnia qnx praecepit tibi Deus, fac.
fueranl, viridia permanserunt: atque in bunc moduin [B. XXXV.]Surrexit iiaque Jacob, et impositis libe-
color effectus esl varius. Posuiique e;is in canalibus, ris et conjugibus suis super camelos, abiit. Tulitque
ubi effundebalur aqua : ut cum venisseni greges ad omnem substantiam suam, et grege-, el quidquid in
bibendum.ante oculos baberent virgas, etin aspectu Mesopotamia acquisierat, pergens ad Isaac palrem
earum conciperent. Factumque esl ut in ipso calore C suum in terrani Chanaan. Eo tempore Laban ierat
coilus oves inluerenlur virgas, el parerenl niaculo- ad londendasoves, aet Rachel furata est idola patris
sa, et varia, et diverso colore respersa. Divisitquc sui. Noluiiqne Jacob confileri socero suo quod fuge-
gregcm Jacob, el posuit virgas [Vulg. add. in cana- ret. Ciimque abiissettam ipse quam omnia quxjuris
libus] aute oculos arietum; eranl auiem alba qux- ejtis erant, etamne transmisso pergeret contra mon-
que et nigra Laban : cxiera vero, Jacob, separatis lem b Galaad, nuntiatiim esl Laban die tertio quod
inter se gregibus. lgiiur quaudo piimo tempore as- fugeret Jacob. Qui, assumplis lratrihussuis,perseciH
cendebanlur oves, pnnebat Jacob virgas in canali- tus est eum diebus septem : et comprebendii eum in
bus aquarum ante oculos arietura et ovium, ut in nioiile Galaad. Vidilque in somnis dicentcm sibi
earuin coniemplatione conciperent : quando vero Deum : Cave ne quidquam aspere loquaris coutra
serotina admissura erat, etconceplusexiremu-,non Jacob. Jamque Jacob extenderat in nionte taberna-
ponebat eas. Faclaque sunt ea, qux erant serotina, culuin : cumque ille consecuitts fuisset eum ciun
Laban : el qux prinii leinporis, Jacob. Ditatusque fratribus suis, in eodem monie Galaad fixit tento-
est hoino ultra modum, et habiiit greges inultos, rium. Et dixit ad Jacob: Quare ita egisii, ut clani
ancillas et servos, camelos et asinos. me abigeres filias meas quasi captivas gladio?Cur
[C. LVH, Cap. XXXI. ] Postquam autem audivit D ignoranie me, fugere voluisti, nec indicare mibi, ut
verba liliorum Laban dicentium : Tnlit Jacob omnia prosequerer le cum gfiudio, et canticis, et lynipanis,
qux fueranl patris noslii, et de illius lactiltate dita- et citharis?Nones passus ut oscularer filios meosac
tus, faclus est inclyius : aniinadvei lit quoque faciem filias : stulte operalus es : el nunc quidem v.ilet
Laban, qnod non esset orga sesicul heri et nudius- manus mea reddere tibi malum : sed Deus patris
tertius, inaxime dicente sibi Domino : Reveriere in vesiri hei i dixit mihi : Cave ne loquaris cum [Vutg.
terram palrum tuorum, cl ad generationem luam, contra] Jacob quidquam durius. Esto, ad luos irc
eroque tecuin. Misit et vocavit Rnchel et Liam in cupiebas, et desiderio libi erat domns patris mi :
agrum ubi pascebat greges, dixilque eis : Video fa- cur furauts es dcos meos?Respondit Jacob : Quod
ciem patris veslri quod non sit erga nie sicutheri inscio le profectus sum, timui ne violenter auferres
a Ubi nunc idoln legimu*, in Ilebrxo D'3"in the- libro
theraphim sonet. MART.
ruphim scripliim est, quod Aquila ixopywpuxu,id est, b Mons iste per anlicipationem, ut frequenler do-
figurata vel imaaines inlerpreiatur. Iloc autem ideo cet llicronynius, iiln hic vocatur noiniue, quo posfea
monet S. Ilieronyuius, ut scianius quid in judicum nuncupandus est. MART.
SOS LIBER GENESIS. 201
filias luas. Qtiod aulem furli me arguis, apudquem A eorum. Juravitque Jacob per limorem patris sui
cumque inveneris deostuos,necetur coram fratribus Isaac, immolatisque victimis in itionlc, vocavit fra-
nostris. Scrulare quidqnid tuorum apud me invene- trc-i suos, ul ederent panem. Qui cum comedisseut,
ris, et aufer : bxe dicens, ignorabat quod Rachel manserunt ibi. Laban vero, de nocle consurgens, os-
furata esset idola. Ingressus ilaque Laban tabernacu- culaius est filios el filias suas, et benedixit illis : re-
lum Jacob et Lix, el ulriusque famulx, non invenii. versusque est in locum suum.
Cumque inlrassel tenlorium Rachelis, illa festinans [T. XXVII, C. LVIII, Cap. XXXII.] Jacob quoque
abscondit idola subter stramenta cumeli, el seditde- abiit itinere quo cceperat; iueruntque ei obviaman-
super : scrulantique omne lentorium, et nihil inve- geli Dei, quos cum vidisset, ait: Castra Dei sunt
nienli, ail: Ne irascalur dominus meus quod coram hxc : et appellavil nomen loci illius Mahnaim, id
te assurgere nequeo: quia juxta consuetudiuem fr- est, Castra. Misil auiem et nuntios anle se ad Esau
minarum nunc accidit mihi: sic delusa sollicitudo fratrem suum in lerram [Vulg. in regionem] Seir,
qnxrentis est. Tumcnsque Jacob, cum jurgio ait : regionis Edon : prxcepitque eis : dicens : Sic loqui-
Quam ob culpam mcam, et ob quod peccatuininenm miui domino meo Esau: Hxc dicit frater tuns Jacob:
sic cxarsisti post me, et scrutatus es omnem supel - Apud Laban pcregrinalus sum, et fui usque in prx-
lectilem meam? Quid invenisti de cuncla subslanlia B sentem diera. Habeo boves, et asinos, oves, et ser-
domus tux? pone hic coram fratribus meis et fralri- vos, atque ancillas -.miiloque nunc legationem ad
bus tuis,et judicent inter mc et le. ldcirco viginii dominum meum, ut inveniam gratiam in conspeclu
annis fui tecum ? oves lux et caprx steriles non fue- luo. Reversi sunt nuntii ad Jacob, dicentes : Veni-
rnnt, arieles gregis lui non comedi : nec caplum a mus ad Esau fralrem luum, et ecce properat in oc-
bestia oslendi tibi, cgo damnnrn omne reddebaui : cursum libi cumqiiadringenlisviris.Timuiique Jacob
qnidquid furto periebat, a me exigebas : die noctu- valde : et perterrilus divisit populum quisecum erat,
que xslu urebar, et gelu, fugiebatqiie soninus ab gregcsquoqueetoves etbovesetcanielos.in duastur-
oculis meis. Sic per viginii annos in domo tua ser- mas,dicens:Sivenerit Esau adunamturmam, etper-
vivi libi, quatiiordecim pro filiabus, cl sex pro gre- cnsserit eam,alia lurma, qux reliqua est, salvabitur.
gibus luis : immuiasli quoque mercedem meam DixitqueJacob:Deuspatrismei Abraham.etDeus pa-
decem vicibus. Nisi Deus pairis mei Abraham, ct tris mei lsaae : Domine,quidixisii mihi, Revertere in
timor Isaac adfuisset mihi, forsiian modo nudum me terram tuam.et in locum nativilalis lux, et benefa-
dimisisses : alflictionem ineam et laborem manuuni ciamtibi: minor snm ciinclisiniseraiionibiis.etverila-
mcarum respexit Deus, et arguit te heri. Respondit le[Vulg. miseralionibiiselveritate tua],quam exple-
ci Laban : Filix mex eliilii, ct greges tui ct omnia C sti servotuo. In baculo meo transivi Jordanem islum :
qux cernis, mea snni : quid possum faccre filiis et et nuiic cuin duabus turmis regr«dior. Erue me de
nepotibus meis?Yeni ergo, et incamus foedus, ut maim fratris mci, 4e maim [Vulg. tac. de inanu]
sit in lcslimonium inter me et te. Tulit Haque Jacob Esau, quia valde euni limeo : ne forte veniens per-
lapidem, et erexit illu-n in lilulum : dixilqne fratri- cutiat niatrem cum filiis. Tu lnctitus es qnod bene-
bus suis : Afferte lapides. Qui congregantes fecerunl faeeres inibi.el dilataies semen menin sicut arenani'
tumulum, comedernnlque siipereum : quem vocavit maiis, qux prx imill.itudineDinneraii non potest.
Laban, Tumnlum tesiis: et Jacob, Acervuni testimo- Cnmque dornii*set ibi nocle illa, separavitde his
nii; a uterque juxla proprielatem lingux sux. Dixit- qux babebat, munera Esau fratri suo, capras du-
fjire Laban : Tumulus iste teslis erit inter me el te centas, hircos viginti, oves ducenias, et arietes vigin-
liodie, el idcirco appeliatum est nnraen ejus Galaad, ti, camelos fetas cum pullis suis triginta, vaccas qua-
id est, Tumulus lesiis. Iniuestur Dominuset judicet draginta, el tauros bdecem, asinas viginli, et pullos
inter nos quando recesserimus a nobis, si afflixeris earum decem. Etmisit per manus servorum suorum
filias meas, et si inlrodiixeris uxores alias super singulos seorsum greges : dixitque puerissuis : Ante-
eas : imlltis sermonis nosiri testis est absque Deo, cedite me, ct sit spatium imer gregem et gregem. Et
q«j prxsens respicit. Dixitquerursus ad Jncob : En » pnecepit priori dicens : Si obvium liabueris Esau
tumuliisliic, et lapis quem crexi inter me et te, tes- fratreni meum, etinterrogaverit le, Cujus es? aut,
tis erii : tnmulus, inquam, iste et lapis sint in (esli- Quovadis?et [Vulg. aut], Cujus simt ista qux se-
monium, si aut ego transiero illum pergens ad le, queris ? Respondebis : Servi tui Jacob, munera mi-
•auttuprxterieris, malom mihi cogilans. DeusAbra- sit domino meoEsau : ipse qtioque post nos venil.
ham, et Deus Nahor, judicet rnter nos, Deus patris 'Similiter mandata dedit secundo, et tertio, et cun-
a Verba islhxcab interpreteaddila sunl, neque in Laban vero idipsum, id est, acervum lestimonii, igar
Hebrxorum voluminibus hoc modo posita reperiun- sednlha, genlis suw sermonevocavil; eratenim Syrus,
tur : sed ibi scriptum est, quod Laban acervum lapi- et antiquam linguam parentum, provincimin qua ha-
ututnvocaveritigar sedutha, Jacob vero Galaad. Unde bilabal, sermonecammutaveral.MART.
S. Hieronymus in Quxst. Hebraicis : Acervuslingua —Ilanc clausulam, werque juxla proptietatem lin-
fiebrwa^bi) gal dicitur, (72) aad vero iestimonium. gttmsttm, addit Lalinus inlerpres de suo. Vid. Quxst.
Jitirsuin liugtta Syru acervus (~\3,i)ijgar appellatur, Hebraicas.
testitnomum(NrfTTOU?) sedutha. Jacob igilur acervum b Nostri oniues uiss vigitili iniiiieiant, cum Sy-
tcstimonii,hoc est, Galand,linguriaapellavit He.brwa: riaco el Yulgatointerprete.
207 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTIIECA. 208
ctis qui scquebanlur greges, dicens : Iisdem verbis A vultum Dei: esto mihi propilius, et suscipe bene-
loquimini adEsau, cum inveneritis eum. Et adde- dictionem quam altuli tibi, et quam donavit mihi
tis: Ipse quoque servus luus Jacob iter nostrum Deus tribuens omnia. Vixfratre compellente susci-
insequilur : dixit enim : Placabo illum rauncribus piens, ait : Gradiamur simul, eroque socius itineris
qux prxcedunt, et postea videbo eum, forsiian pro- tui. Dixitquc Jacob ; Nosli, domine mi, quod parvu-
pitiabilur mihi. Prxccsserunt itaque munera ante los liabcam leneros, et oves ct boves fetas, mecum:
cum, ipsevero mansit nocte illa in caslris. Cumque quas si plus in ambulando fecero laborare, morien-
mature surrexisset, tulit duas uxores suas, et toli- tur una die cuncti grcges. Prxcedat dominus meus
dem famttlas, cum undecim filiis et transivil vadum anle servum suum, et ego sequar paulatim vesligia
Jebboc. Transductisque omnibus qux ad se perli- ejus sicut videro posse parvulos meos, donec veniam
nebant, remansil solus : eccevir luclabalur cum eo ad dominum meum in Seir. Respondit Esau: Oro te,
usque mane. Qui cum videret quod eum superare ut de populoqui mecum esl, saltem socii remaneant
non posset, teligil nervtim femoris ejus, el statim vix tux. Non esl, inquit, necesse : hoc uno tanlum
cmarcuit. Dixitque ad eum : Dimitte me, jam enim indigeo, ut inveniam gratiam in conspectu a domini
asccndit aurora. Respondit: Non dimillam te, nisi mei. Reversus est ilaqueillodie Esau itinere quo
bcnedixeris mihi. Ait ergo : Quod nomen est libi? B veneral in Seir. [C. LIX.] Et Jacob venil in Socholh :
Respondit : Jacob. At ille, Nequaquam, inquit, Ja- ubi xdificata domo et fixis tentoriis, appellavit no-
cob appellabilur nomen tuum, sed Israel: quoniam men loci illius Sochoth, id est, tabernacula. [B.
si conlra Deum fortis fuisli , quanto magis contra XXXVI.]Transivitque inb Salem urbem Sichimo-
bomines prxvalcbis ! Interrogavit eum Jacob : Dic rum, qux est in terra Chanaan, postquam reversus
mihi.quo appellaris nominc? Respondit: Curqux- est de MesopolamiaSyrix, et habitavit juxta oppi-
ris nomen nieum? Et benedixit ei in eodem loco. dum. Emitquc partcm agri in quafixerat labcrnacula,
Vocavilquc Jacob nomen loci illius Phanuel, dicens: a (iliis Emor patris Sicbem, centum agnis. Et ercclo
Vidi Deum facie ad faciem, et salva facta est anima ibi allari, invocavit super illud fortissimum Deum
mca. Orlusquc est ei statim sol, postquam trans- Israel.
gressus cst Phanuel: ipse vero claudicabat pede. [T. XXVIII, Cap. XXXIV.] Egressa est autem
Quam ob causam non comedunt filii Israel nervum, Dina, filia Lix, ul vidcret mulieres regionis illius.
qui emarcuit in femore Jacob, usque in prxsenlem Quam cum vidisset Sicbem filius Emor Evxi, prin-
diem : co quod tetigeril nervum femoris ejus, et ceps (errx illius, adamavit eam, et rapuit, el dormi-
obstupuerit. vitcum illa, vi opprimens virginem. Et conglutinala
\Cap. XXXIII.] Levans autem Jacob oculos suos, C esl anima ejus cum ea, tristemque blandiliis delini-
vidil venieniem Esau, et cum eo quadringentos vi- vit. Et pergens ad Emor patrem suum, Accipe mihi,
ros, divisitque filiosLix ct Rachel, ambarumque inquil, puellam banc conjugem. Quod cum audisset
famularum ; et posuit ulramque ancillam, cl liberos Jacob, absentibus filiis, et in pastu pecorum occupa-
carum, inprineipio ; Liam vero, ct filios ejus, in lis, siluit donec redirent. Egresso auiem Emor pa-
secundo loco ; Rachel aulem et Joseph, novissimos. tre Sichem, ut loqueretur ad Jacob, ecce filii ejus
El ipse progrediens adoravit pronus in terram sep- veniebant de agro, auditoque quod acciderat, irali
ties, donec appropinquarcl Irater cjus. Currens ita- sunt valde, eo quod fcedam rem esset operatus in
qtie Esau obviam fratri suo, amplexalus est cum : Israel, et, violata filia Jacob, rem illicitam perpe-
stringensque colluin ejus et osculans flevit. Levatis- trassel. Locutus est itaque Emor ad eos, et dixit;
que oculis, vidit mulieres et parvulos earum, et ait: Sichem filii mei adhxsit aniiriafilix vestrx : date
Quid sibi volunl isli ? et si ad le perlinent ? Re- eam illi tixorem, et jungamus vicissim connubia ;
spnndif.Parvuli sunt, quos donavit inihi Deusservo filias vestras tradite nobis, et filias nostras accipite.
tuo. Et appropinquantes ancillx et filii carum, in- Et babitale nobiscum : terra in potestate vestra est :
curvaii sunt. Accessit quoque Lia cum liberis [Vulg. exercete, ncgotiamini, et possidete eam. Sed et Si-
pueris] suis : et cum simililer adorasscnt, cxtremi D chem ad patrem et fratres ejus ait; Inveniam gra-
Joseph et Rachcl adoraverunt. Dixiique Esau: liam coram vobis, et quxcumque statueritis, dabo:
Quxnam sunl istx turmx, quas obviani habui ? Re- augele dolcm, munera postulate, et libens [Vulg. li-
spondit: Ul invenirem gratiam coram domino mco. benler] tribuam quod pelieritis : tanlum date mihi
Al illc ail : Habeo plurima, frater mi, sinl tua libi. puellam banc uxorem. Responderunt filii Jacob Si-
Dixilque Jacob ; Noli ila , obsecro : sed si inveni chem et patri ejus in dolo, sxvientes ob stuprum
graliam in oculis tuis, accipc munusculum de mani- sororis : Non possumusfacerequod petitis, necdare
bus meis: sic enim vidifacicm tuam, quasi vidcrim sororem nostram homini incircumciso : quod illici-
n Vulg. in conspectu tuo, domine mi, longius ab — Vocem Salem Urbinas ms. lacel. Fuerit ejus
Hcbrxo. descriptor in ea senteniia, non esse illud proprium
b Error ohoritur hic loci, si crcdatur ista Salem urbis nomen; Hebrxorum enim magisiride ipso Ja-
cssc Jerusatem, qux Satem eliani ante dicta est, in cobaccipiunt.quodaStZJsa/em,id esl, illmsus, incolu-
qua regnavit Melcbisedech. Consule lib. Quxst. Ile- mis, vcnerit Sichem. Obslare autem Hebrxi texlus
braicarura sancti Hieronymi. MART. syntaxis videlur.
20!) LIBER GENESIS. 210
tum et nefarium est apud nos. Sed in hoc valebimus A ibi altare, et appellavit nomen loci [Vulg. add. il-
foederari, si esse volueritis noslri similes, et circum- lius], Domus Dei : ibi enira apparuit ei Dcus cum
cidatur in vobis omne [Vulg. omnis] masculinisexus: fugeret fratrem suum [Vulg. tac. suum]. Eodem
tunc dabimus et accipiemus mutuo filias nostras ac tempore mortua est Debbora nutrix Rebeccx, et se-
vestras, et habilabimus vobiscum, erimusque unus pulia estad radices Betbel subter quercum : voca-
populus : sin autcm circumcidi nolueritis, tollemus tumque cst nomen loci [Vulg. add. illius], Quercus
filiam nostram, et recedemus. Placuit oblalio eorum fletus. Apparuit atitcni iterum DeusJacob postquam
Emor, et Sichem filio ejus : necdislulit adolescens reversus est de Mesopolamia Syrix, benedixilque
quin slatim quod petebatur, expleret : amabatenim ei dicens : Non vocaberis nltra Jacob, sed Israel erit
puellam valde, et ipse erat inclytus in omni domo nomen tuiiivi. Et appellavit eum Israel, dixitqueei:
patris sui. Ingressique portam urbis, locuti sunt Ego Deus omnipotens, cresce et multiplicare: gen-
populo : Viri isti pacifici sunt, et volunt liabiiare tes et populi nationum erunt ex le, rcges de lum-
nobiscum : negotienlur in terra, et exerceant eam, bis luis egredientur. Terramque quam dedi Abra-
qux spatiosa et lata cultoribus indiget : filias eorum ham ct Isaac, dabo libi et semini tuo post te. Et
accipiemus uxores, el nostras illis dabimus. Unum recessit ab eo. [C. LXII.] llle vero erexit litulum
esl, quo differtur lantum bonum : Si circumcidamus B lapideum in Ioco quo locuius fuerat ei Deus : libans
masculos nostros, ritum gentis imitantes. Et sub- super eum libamina el efTundens oleum : vocansque
stantia eorura, ela pecora, etcuncta qux possident nomen loci illius, Bethel. [T. XXIX.] Egressus au-
nostra erunt: tantum in hoe acquiescaraus, et lia- lem inde, venit verno temporead lerram qux ducit
bitanies simul, unum efliciemus populum. Assensi Ephralam: in qua cum parturiret Rachel, ob dilfi-
suntomnes, circumcisis cunctis maribus. Et ecce cullalem parlus periclitari coepil. Dixilque ei obste-
die tertio, quando gfavissimus vulnerum dolor est, trix: Nolilimere, quia et hunc habebis filium. Egre-
arreptis,duo Jacob filii Simeon el Levi, fratres Di- diente autem anima prx dolore, et immincntc jam
nx, gladiis, ingressi sunt urbem confidenter : in- morie, vocavit nomen filii sui Benoni, id est, filius
terfectisque omnibus masculis, et Emor el Sichem b doloris mei : pater vero appellavit eum Benjamin,
filium suum pariter necaverunt, tollentes Dinam de id est, filius dextrx. Mortuaest ergo Rachel, et sc-
domo Sichem sororem suam. Quibus egressis, irrue- pulta in via qux ducit Epbrataro, hxc est Bethle-
runt super occisos cxteri filii Jacob [In h. non ha- hem. Erexilque Jacob titulum super sepulcrum ejus.
bet, cxleri filii Jacob, sed filii Jacob venerunt super llic est titulus monumenti Rachel, usque in prxsen-
occisos],el depopulali sunt urbem in ultionem stu- tem diem. Egressus inde, fixit tabernaculum trans
pri. Oves eorum, et armenta, et asinos, cunctaque C turrera gregis. Cumque habitaret in illa regione,
vaslantes qux in domibus et in agris erant; parvu- abiil Ruben, cl dorniivit cum Bala concubina patris
los quoque el uxores eorum duxerunt capiivas. sui, quod illum minime latuit. Erant autcra filii Ja-
Quibus patratis audacter, Jacob dixit ad Simeon et cobduodecim. Filii Lix : primogenilus Ruben, ct
Levi : Turbastis me, etodiosum me fecistis Cbana- Simeon el Levi, et Judas, et Issachar, et Zabulon.
nseis et Pherezxis habitaloribus lerrx hujus. Nos FiliiRachel: Joseph et Benjamin. Filii Balxancil-
pauci sumus: illi congregati perculient me, et de- lx Rachelis, Dan et Nepblali. Filii Zelphx ancillx
lebor ego, eldomus niea. Responderunt : Numquid Lix, Gadet Aser ; hi filii Jacoh, qui nati sunt ei in
ut scorto abuti debuere sorore nostra ? MesopoiamiaSyrix. Venit etiam ad Isaac patrem
[C. LX, Cap. XXXV.] Interea Ioculus est Deus ad suum inMamre, civitatem Arbce, hxc est Hebron ;
Jacob : Surge, et ascende Bethel, et habita ibi, in qua peregrinatus est Abraham et Isaac. Et com-
facque aliare Deo qui apparuit libi quando fugiebas pleti sunt dies Isaac cenlum octoginla annorum.
Esau fratrenr tuum. Jacob vero, convocala omni domo Consumptusque xtate morluus est: et appositus cst
sua, ait : Abjicile deos alienos qui in medio vestri populo suo senex et plenus dierum : et sepelierunt
sunt, el mundamini, ac mutate vestimenta vestra. eum Esau et Jacob filii sui.
Surgite, et ascendamus in Bethel, et [Vutg. ulj fa- D [ T. XXX, C. LXIII, Cap. XXXVI. ] Hx sunt au-
ciamus ibi altare Deo, qui exaudivit me in die tri- lem generationes Esau, ipse est Edom. Esau acce-
bulationis mex, el socius fuit itineris mei.Dederunl pit uxores de filiabus Chanaan; Ada filiam Elon
crgo ei omnesdeos alienos quos babebant, et inau- Iletthxi, et Oolibama filiam Ana, filiam Sebeon He-
res qux erant in auribus eorum : at ille infodit eas vxi: Basemathquoque DliamIsmael sororem Naba-
subter terebinthum, qux est post urbem Sichem. joth. Peperit autem Ada, Elipbaz : Basameth ge-
Cumqueprofecti essent, lerror Dei invasit omnes nuit Rahuel : Oolibama edidit Jesus et Jalam [Vulg.
per circuitum civitates, et non sunt ausi persequi re- genuit Jelom] et Core. Hi filii Esau qui nali sunl ei
cedentes. [C. LXI, B. XXXVII.] Venit igilur Jacob in terra Chanaan. Tulit autem Esau uxores suas et
Luzam, qux est in terra Chanaan, cognomento Be- filios et filias, et omnem animam domussux,et
thel; ipse et omnis populus cum eo. ,/Edificavilque substantiam, et pecora, et cuncta qux habere po-
a Istud et pecora, quod inHebrxo quoque resonat, b Hic quoque filium suum, quod in Hebrteo est
Vulgatus Interpres nescil. Ua, in Vulgat. edit. desideratur.
2H S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 212
lerat in lerra Cl.anaan : el abiit in " alteram rcgio-1fc,raThemanoriini. Iloc quoque morluo, rcgnavil pro
nem, recessilque a fratre suo Jacob. Diviles enim eo Adad filius Badad. qui percussit Madian iu re-
erant valde, et siinul habitare mui pnteram : nec ginne Moab, et iiomcu urbis ejns Havith. Cuinque
sustinebat eosterra pcregrinaiionis eorum prx mul- moriuus esset Adad, regnavit pro eo Scmla de Ma-
litudine gregum. Habiiaviique E au in monte Seir, sereca. Hoc quoque mortno, regnavit pro eo Saul
ipse est Edom. II.f sunl autem jieneraliones Esau de fluvio Rooholh. Cumque et hic obiisset, successit
palris Edom in monle Seir, ei ha'c nomina(iliorum in regnum Bahalanan filius Achobor. Isio quoque
ejus : Elipliaz filius Ada uxoris Esau : Rahuel quo- mortuo, regnavit pro eo Adad [Vulg. Adar], no-
que lilius Rasemath uxoris cjus. Fiierunii|iie filii menque urbis ejus Phau, et appellabatur uxor illius
Eliphaz : Theman, Omar, Sepbu, cl Gatham, et Mehetabel, filia Matred, filia Mesaab. Hxc ergo no-
Ceuez. Erat autem Tbamna, conculiini Eliphaz filii mina ducum Esau, in cognalionibus, cl locis, etvo-
Esau : qux pcperil ei Amalech. Ili sunt filii Adx cabulis snis : dur. Thamna, dux Alva, dux Jelheih,
uxoris Esau. Filii aulem Rahucl : Nahat el Zara, dux Oolibama, dux Ela, dux Phinon, duxCenez, dux
Semma et Miza[Vttlg. Samma ei Meza]. Ili filii Ba- Theman, dux Mabsar, dux Magdiel,dux Iram : hi
seuialh uxoris Esnu. Isti qiioque eranl filii Ooliba- duces Edom babitanles in terra impcrii sui : ipse
ma lilix Ana, filiae Seheon, uxoris Esau, quos ge- B est Esau pater Idumxorum.
nuit ei, Jeu* et Jalam, et Gore. [C. LXIV.j lli duces [Cap. XXXVII.] Ilabitavil autem Jacob in terra
lilioriini Esau : filii Eliphaz priinogenili Esau : dux Chanaan, in qua peregrinatusest pater suus. Et hx
Thenian, dux Omar, dux Sepliu, dux Cenez, dux siiul generaliones ejus [Hebr. Jacoh. Vulg tacei\.
Core, dnx Gatbam, dux Amalech. Hi duces Eliphaz [T. XXXI, B XXXVill, C. LXVl.] Joseph cum
iu terra Edom, et bi b filii Adx. 11i quoque filiiRa- c sexdecim esset annorum, pascebal gregem cum
buel filii Esau, dux Nahaih, dux Zara, dux Semma, fratribus snis adhuc puer, ct crat cum (iliis Balx et
duxMizi. Hi autein duces Rnhuel in Terra Edom : Zelphx uxorum palris sui, accusavitquc fratres stios
isti lilii Hasemalb uxoris Esau. Ili aiilein filii Ooliba- apudpairem crimine pessimo. Israel aulem dilige-
nii uxoris E-au : dux Jens, dux Jalam, dux Core. bat Joseph super omnes filios suos, eo quod in se-
Hi duces Oolibama(ilix Ana uxoris Esau. Isti (ilii nectute genuisset eum, d fcciique ei lunicam poly-
Esau, et hi duces eorum : ipse est Edom. Isti sunt milain. Videnles anlem fratres ejus qucd a palre
filii Seir Horrxi, hahitatores terrx : Lolan, et Sn- plus cunclis filiis ainarelur, nderant ciim, ncc pote-
hal, ei Sebeon, et Ana, Dison, et Eser, et Disan. rant ei quidquam pacifioe loqui. Accidil quoque ul
Hi duces Horrhxi, filii Seir, in Terra Edom. Facli visum somnium referret fralribus suis, qux causa
sunt aulem filii Loian : Hori etHenian ; erat autem C majoris odii seminai ium fuit. Dixitque ad eos:
soror Lolhan, Thamna. Et isti filii Sohal : Alvan et Audiie somnium nieiim quod vidi : Puiabam ligftre
Manahath et Hebal, el Sepho et Onam. Et hi filiii nos mauipulos in agro, el quasi consurgere niani-
Sebeon : Aja et Ana. lstc est Aua qui iuvenit aquasi pulum meiim, el stare, vestrosque manipulos cir-
calidas |in Hebr. Dicn, mulos in soliludine), cumt cumslanles adorare manipuluin nieiiin. Responde-
pascerel asinos Sebeon patris sui : habuilqiie filiumi runi fratres ejus : Numquid rex nostereris? aut
Disan, et filiam Oolibama. Et isti filii Disan: Am- subjicieinur ditioni lux? Hxc ergo eausa soniiiio-
dara, et Esehan, et Jetbran, etCharan. lli quoquei riim alque seimoniim, invidix et odii fomitem mi-
filii Eser : Balaan etZavan, et Acan. Habuit aiiiemi nistravit. Aliud quuque vidil somnium, qund nar-
filios Disan : llus el Arara. Isti duces lloirxorum : rans fra.lribus suis [Vulg. lac. suis], ait : Vidi per
dux Lotan, dux Sobal, dux Scheon, dux Ana, dux soiiinium, quasi solem ei Innam, el sicllas undeciili
Dison, dux Eser, dux Disan : isti duces Horrxnrumt adorare me. Quod cum patri suo et fratribus retu-
qui imperaverunt in terra Seir. [C. LXV.] Reges> lisset, increpavil eum pater [Vulg. add. suus], et
autem qni regnaverunt in terra Edom antequam ba- dixit: Quid sibi vult hoc soiimiuni quod vidisli?
berenl regem filii Israel, fuerunl hi: Belalilius Beor,, nuin ego et mater lua et fratres (ui adorabimus te
nomenqueurbis ejusDenaha. Mortuusestaulem Bela,, " super terram? lnvidebant ei igilur Iratres sui : pa-
et regnavit pro eo JobabfiliusZarxdeBosra.Cumque i ter vero rem lacitus considerabat. Cumque fratres
niortuus esset Jobab, regnavit pro eo Husam de ler- illius in pascendis gregibus patris morarenlur in Si-
a Neque Heb. textus, neque Vulgalus interpres ha- omnes, septemdecim hic quoque debere legi pro
ben talteram; sed Targum Chal. ubi explicalius ad- sexdecim,ut minime audiendus Marlianxus sit, qui
dilur nniN. expressisse Hieronymum putat annos jam exple-
b Sic et Hehr. habel i*rhi, duces. Vulgata edi- tos, et quem nondum exegeral Joseph, deciinuin
tio filii prxfert. septimum prxlermisisse. Nibil niinus : llieronymo
c In Hebrxo filius decemet septemannorum dicitur immutare pro arbitrio texiuin neque licuit, neque
Joseph. Quod sequuntur Grxci, et cunctx Orienta tanlum sibi ille iiiiiqu.un tribuit.
lium versiones; sensiiin tainen recte expressit Hiero- d Pro uariosivu polymita, Aquili interpfeiadis est
nymus.quiaannossexdecimexpletos intelligit. MART.
—Excideiit e Laiino apograpbo ultiina numeralis aaxpuyu\eiov,id esl, tUnicamtalarem. Symmachus ,
tnnicam manicntam; sive quod ad talos usque de-
nota, aut qttodpassim usu venit, effugeril descri- scenderet, et manibus artilicis mira esset varielate
bentis ocuros, qui XVIdepinxit pio XVII. Cxtera disiincta; sive quod haberei manicas : antiqui enim
euiin adco certuin est juxta HeJ>rxumet versiones maeis colobiis ulebantur. MXRT.
913 LIBER GENESIS. 2M
chem, dixit ad eum Israel: Fratres tui pascunt i\ solationem recipere, et [Vutg. scd] ait: Descendam
oves in Sichimis : veni, niiliam te ad eos. Quore- ad filium meum lugens in infernum. Et illo perse-
spondente, Prxsio sum, ail [Vulg. add. ei] : Va- verante in fletu, Madianitx vendiderunt Joseph in
de el vide si cuncta prospera sint erga fratres tuos, iEgyplo Putiphari eunucho Pharaonis, magistro mi-
et pecora, et renunlia mihi quid agalur. Missus de litix.
valle Hebron, venit inSichem : invenitqueeum vir [T. XXXII, C. LXVHI, Cap. XXXVIII.] Eodem
errantem in agro, et interrogavit quid quxreret. tempore descendens Judas a fratribus suis divertit
At ille respondit : Fratres meos quxro, indica mihi ad virum Odollamitem, nomine Hiram. Viditque
ubi pascant greges. Dixitque ei vir : Recesserunt ibi filiam hominis Chananxi, vocabulo Sua : et uxore
de loco isto : audivi aiilem eos dicentes : Eamns in accepta, ingressus est ad eam. Qux concepit, et pe-
Dotbain. [C. LXVIl. ] Perrexit ergo Joseph post perit filium , vocavilque nomen ejus Her. Rursns
fraires suos, el invenil eos in Doihain. Qui cum vi- conceplo fetu , natum filium norainavit Onam. Ter-
dissent cum procul, antcquara accederet ad eos, co- tium quoque peperit : quem appellavit Sella : quo
gitaverunt illum occidere, et mutuo loquebantur : nato, parere ultra cessavit. Dedit auiem Judas uxo-
Ecce somniaior venit : venite, occidamus eum, et rem primogeniio suo Her, nomine Thamar. Fuit
mitiamus in cisternam veterem : dicemnsque : Fera ]B quoque Her primogenitus Judx, nequam in con-
pcssima devoravit eum : cl lunc apparebil quid illi spectu Domini: et ab eo occisus est. Dixil ergo Ju-
prosint somnia sua. Audiens hoc Ruben, nilebatur das ad Onam filium siiuni : Ingredere ad uxorem
liberare eum de rnanibus eorum, et dicebai: Non fratris tui, et sociare illi, ut suscites semen fratri
" interficiamus animam ejus, nec effundatis sangui- tuo. Ille autem sciens non sibi nasci
filios, inlroiens
nem : sed projiciteeum in cisternam hanc, qux est ad uxorem fratris sui, semen fundebat in lerram ,
in solitudine, manusque vestras servate innoxias : ne liberi fralris nomine nascerentur. Et idcirco
hoc autem dicebai, volens eripere eum de manibus percussit eura Dominus, quod rem detestabilem la-
eorum, et reddere pairi suo. Confesiim igitur ut ceret. Quamobrem dixit Judas Thamar niirui sux :
pervenit ad fratres [Vulg. add. suos], nudaverunt Esto vidua in domo palris tui, donec crescat Sela
eum tunica talari et polymita : niiseruntque [Vulg. iilius meus: timebal enim, ne et ipse moreretur $ic-
add. euni] in cisternam, qux non habebat aquam. ut fratres ejus. Qux abiit, et habitavit in domo pa-
Et sedentes utcnmederent panem, viderunt vialo- tris sui. Evolutis atitem mullis diebtis, mortua est
res Ismaelilas venire de Galaad, et camelos eorum, filia Sua uxor Judx : qui post lucium consolatione
portantes aromata, et resinam, et slacten, in jEgy- suscepta , ascendebat ad tonsores ovium suaruin ,
ptum. Dixit ergo Judas fralribus suis : Quid nobis (] ipse el Hiras h opilio gregis Odollamita , in c Tim-
prodesl si occiderimus fratrem nostrum, et celaveri- natha. Nuntiatumque est Thamar quod socer illius
mus sanguinem ipsius? Melius est ul venundelur Is- ascenderet in Thimnalha ad tondendas oves. Qux,
maelitis, et manus nostrx DOMpolluantur : fraier deposiiis viduitatis vestibus, assumpsit therisirum :
enim el caro nostra est. Acquieverunt fratres ser- et mutalo habitu, sedit in bivio itineris, quod ducit
monibus ejns. Et prxiereuntibus Madianitis ncgo- Timnatham : eo quod crevissei Sela , et non eum
liatoribus, extrahentes eum de cisterna, vendide- accepisset mariium. Quam cum vidisset Judas, sus-
runt [Vtilg. add. eum] Ismaelitis, viginti argenteis, picatus est esse meretricem : operuerat enim vultum
quiduxerunt eum injEgyptum. Reversusque Ruben suum, nc agnoscerelur. Ingrediensque ad eam, ait :
ad cisternam,non invenit pueriim, et, scissis vesli- Dimitle me, ut coeani tecum : nesciebat enim quod
bus, pergens ad Jraires suos, ait: Puer non compa- nurus sua esset. Qua respondente : Quid mihj dabis
ret, el egoquo ibo? Tulerunt aiitem tunicam ejus, ut fruaris concubitu meo ? dixit: Millam tibi hxdum
et in sanguine hxdi, quem occiderani, tinxerunt: de gregibus. Rursumque illa dicente : Paliar quod
miltcntes qui ferrent ad palrem, et dicerent: Hanc vis, si dederis mihi arrhabonem, donec miltas quod
inveiiimus : vide utruin tunica filii ttti sit, an non. polliceris. Ait Judas : Quid vis tibi pro arrhabone
Quam cum agnovisset pater, ait: Tunica filii mei ]Ddari ? Respondit: Annulum tuum, el armillam , ct
est, ferapessimacomedit eum, besiia devoravit Jo- baculum tuum [Vulg. tacet tuumj quem in manu te-
seph. Scissisque vestibus, indutus estcilicio, Jugens nes. Ad unum igilur coilum cnncepit mulier, et sur-
filium multo tempore. Congregatis autem cunctis gens abiit: depositoque habitu , quem assumpseral,
liberisejus, ut lenirent dnlorem patris, noliiit con- induta est viduitatis vestibus. Misit autemJudas hx-
a Sic canon Hebr. verit. et manuscriptus alier Bi- b Pro opilione sive Pastore, amicus legitur (nyi).
bliorum. In Hebrxo ac Samaritano textu habelur Sed verbum ambiguum est, quia iisdem lilteris
13D3naccennu, percuiiamus eum, sive inierficiamus; ulriiinqiie iioinenscribitur : veruin^amiciis, rce pastor
quam lectionem sequuniur quoque LXX ac cxleri roe legitur. njT) igitur noinen Hebrxum diversimodc
interpretes : sed dissentiunt in consequentibus: nam legit Hieronymus, roe hie loci, ree vero in Quxstiu-
legunt in tertia persona 'cSWrriii al-thisphechu, ne nibus Hebraicis. De hac diversa inlerpretandi ra-
effundatis : duo autem codices mss. jam memorati tionc apud llieronyiiiiim noii insolita, diximus in
habent, effundamus,manifesto, ni fallor, scriptorum prolegomenis nostris. MART.
errore. MART. ° Vulgatus interpres constanter efferl Thamnas.
—Vulgat. inlerpres non inlerficiatis. Unus Urbinas Hebrxus vero nrunn.
ms. conscquenter, nec effundamus.
215 S. HlERONYMlDIVINABIBLIOTHECA. 216
dum per pastorcm suum Odollamitera, ut reciperet A Deum [Vulg. add. meum] ? Hujuscemodi verbis per
pignus quod dederat mulieri, qui cum non invenis- singulos dies , ei mulier molesta erat adolescenti,
set eam , interrogavit homines loci illius ? Ubi est el illc recusabat stuprum. Accidit aulem quadam
mulier, qux sedebat in bivio? Respondentibus cun- die, ul inlraret Joscph domum , cl opcris qnidpiam
clis : Non fuit in loco isto merelrix, reversus est ad absque arbitris faceret : et illa, apprehensa lacinia
Judam, et dixit ci : Non inveni eam : sed et homi- vestimenli ejus, diceretiDormi mecum. Qui, relicto
nes loci illius dixerunt mihi, numquam ibi sedisse in manu illius pallio, fugit, et egressus est foras.
scortum. Ail Judas : Habeat sibi, certe mendacii Cumque vidisset mulier veslem in manibus suis, et
nos arguerc non polerit [Vul, potestj : ego misi seesseconlemptam,vocavit[Vtt/o;.add'. adse] homi-
hxdum qucm promiseram, et tu non invenisli eam. nes domus sux, ct ail ad eos : En iniroduxit virtim
Ecce aulem post tres menses renuniiaverunt Judx, Hebrxum, ut illudcret nobis : ingressus esl ad me,
dicentes : Fornicata esl Thamar nurus tua, et vide- ut coiret mecum, cumque ego succlamassem, et au-
lur uterus illius intumescere. Dixit Judas : Producite disset vocem meam, reliquit pallium quod teneham,
eam, utcumburatur. Quxcum educereturad pocnam, et fugit foras. ln argumenlum crgo fidei retenlum
misit ad socerum suum, dicens : De viro, cujus hxc pallium ostendit marito reverlenti in domum suam
sunt, concepi; agnosce cujus sit annulus, et armilla, I I [Vulg. lacet in et suam], et ait : Ligressus est ad
et baculus. Qui, agnitis muneribus, aii: Justior me me servus Hebrxus quem adduxisii ut illudcrct
est, a quia non tradidi eam Sela filio meo. Attamen mihi : cumquc b audisset me clamare, reliquit pal-
ultra non cognovit illam. Instante autem partu, ap- lium [Vulg. add. quod tenebam], et fugit foras. His
paruerunt gcmini in uiero : atque in ipsa effusione auditis dominus, et nimium credulus verbis con-
infantum, unus protulit manum, in qua obstetrix li- jugis , iratus est valde : tradiditque Josepb in car-
gavit coccinum, dicens : isle egredietur prior. Illo cerem, ubi vincti regis cuslodiebanlur, et erat ibi
vero retrahenle manum , egressus est aller : dixit- clausus. Fuit autem Dominus cum Joseph , et mi-
que mulier : Quare divisa est propter te maceria? et serttis illius dedit ei graliam in conspectu principis
ob hanc causam vocavit nomen ejus Pbares. Postea carceris, qui tradidit in manu ipsius universos vin-
cgressus esi frater ejus , in cujus manu erat cocci- closquiincuslodia tenebanlur.-etquidquidfiebai, sub
num : quem appellavit Zara. ipso erat. Nec noverat aliquid cunctis ei creditis: Do-
[T. XXXIII, B. XXXIX, C. LXIX, Cap. XXXIX.] miniisenimeratcumillo.ctomniaoperaejusdirigebat.
Igimr Joseph ductus in /Egyplum est, emitque eum [T. XXXIV, C. LXX, Cap. XL.] His ilaque gesiis,
Puliphar eunuchus Pharaonis, princeps exercitus accidit ut peccarent duo eunucbi,c pincerna regis
[Vulg. add. sui|, vir jEgyptius, de manu Ismaeli- 'S jEgypti, et pistor, domino suo. lratusquc Pharao
tarum, a quibus perductus erat. Fuitque Dominus contra eos (nam aller pincernis prxerat, alter pis-
cum eo, et cral vir in cunciis prospere agens : ha- loribus) et misit eos in carcerem principis mililum
bitaviique in domo domini sui, qui optime noverat in quo erat vinctns et Joseph. At custos carceris
esse Dominumcum eo, et omnia, qux gereret, ab tradidit eos Josepb, qui et ministrabat eis. Aliquan-
eo dirigi in manu illius. Invenilque Joseph gratiam tum temporis fluxcrat, ct illi in custodia tenebantur.
coram domino suo, et ministrabat ei, a quo prxpo- Videruntque ambo somnium nocle una juxla inter-
situs omnibus gubernabat crediiam sibi domum , et pretationem congruam sibi: ad quos cum introisset
universa qux ei tradita fuerant : benedixitquc Do- Joseph mane, et vidissct eos tristes, sciscitatus cst
minus domui /Egyptii propter Joseph, et mullipli- dicens : Cur tristior est hodie solito facies vestra ?
cavit tam in xdibus, quam in agris, cunctam ejus Qui responderunt : Somnium vidimus, et non cst
substanliam : nec quidquam aliud noverat, nisi pa- qui interpretetur nobis. Dixiique ad eos Joscph :
nem quo vescebatur. Erat aulem Joseph pulchra Numquid non Dei est inierpretalio? referle inilii
facic, et decorus aspectu. Posi miiltos itaque dies quid videritis. Narravit prior, prxposilus pincer-
injecit domina oculos suos in Joseph, et ait : Dormi narum, somnium suum : Videbamcoram nie vitcm,
mecum. Qui nequaquam acquiescens operi nefarin, D in qua erant tres propagines, crescere paulatim in
dixit ad eam : Ecce dominus meus , omnibus mihi gemmas , et post flores uvas maiurescerc : calicem-
traditis, ignorat quid habeat in domo sua : nec quid- que Pharaonis in manu mea : tuli ergo uvas, et
quam est quod non in mea sit polestate, vel non exprcssi in calicem quem tenebam , et tradidi pocu-
tradiderit mihi, prxtcr te , qux uxor ejus cs : quo- lum Pharaoni. Respondit Joseph : Hxc est inter-
modo ergo possum malum hoc facere, et peccare in pretatio somnii : Tres propagines, tres adhuc dies
" In Hebrxo habet: Justificala est ex me, non quod pro audissel.
justa fueril, sed quodcomparationeilliusminus inali c Nolat sanclus Hieronymus in Hebrxo scriptum
fecerit, ncquaquam vaga ad turpiludinem, sed libe- esse Masec,illud verbum quod in nomineservi Abra-
ros requirendo. MART. ham supra legitur. Hodie tamenin Hehrxoillud ver-
— Addit ms. Urbinas hic nomen Thamar.
b Aliter mss. cndices et canon Hebr. verit. qui le- bum nonnihil habet diversiiatis, quia pro servo
Abrabam supra, cap. xv, 2, scribitur. purn mesce:
:
gunt Cumque vidisset me clamare; sed idem est sen-
in
sus utraque lectione. MART. hic vero npliTOmasce.Nomenautem ntasecmore vulgi
— Noslri ct quos Marlian. consuluit mss. vidisset pincernamvocat Hieronymus. MART.
LIBER GENESIS. 218
217
sunt, post quos recordabitur Pharao minislcrii tui, ^ dit Joseph : absque me Deus respondebit a prospera
et reslituet te in gradum pristinum : dabisque ei Pharaoni. Narravit ergo Pharao quod viderat: Pu-
calicem juxla officium tuum, sicut facere ante con- labam me stare super ripamfluminis, etseptemboves
sueveras. Tantum memento mei, cum tibi bcne de amne conscendere, pulchras nirais, etobesis car-
fuerit, et facias mecum misericordiam : ut snggeras nibus, qux in pastu paludis vireta carpebanl. Et
Pharaoni, ct [Vulg. ul] educat me de isto carcere : ecee, has sequebantur alix septem boves in tantum
quia furio sublalus sum de terra Hebrxorum, et hic deformes et macilentx', ut numquam lales in lerra
innocens in lacum missus sum. Yidens pistorum jEgypli viderim : qux, devoralis et consumptis prio-
magister quod prudenter somnium dissolvisset, ail: ribus, nullum saluritatis dedere vestigium : sed simili
Et ego vidi somnium : Quod haberem tria canistra macie etsqualore torpcbant. Evigilans, rursum so-
farinx super caput meum : et in uno canistro quod pore depressus, vidi somnium : septem spicx pullu-
erat excelsius, portare me omnes cibos qui fiunt arte labant in culmo uno plenx atque pulcherrimx. Ali.-c
pistoria, avesque comedere ex eo. Respondit Jo- quoque septem tenues et percussx uredine, oricbiin.
seph : Hxc est inlerpretalio somnii: Tria canisira, tur e stipula : qux priorum pulchritudinem devora-
ircs adhuc dies sunt: post quos auferet Pharao ca- runt. Narravi conjectoribus somniorum [Vttlg. som-
pul luum, ac suspendet te in cruce , et Iacerabunt B nium], et nemo est qui edisserat. Respondit Jo-
volucres carnes tuas. Exin dies tertius natalis [Vulg. seph : Somnium regis unum est : qux faclurus est
natalitius] Pharaonis eral: qui faciens grande con- Deus, oslcndit Pharaoni. Seplem boves pulchrx , et
vivium pueris suis, recordatus est inter epulas ma- septem spicx plenx , septem ubertatis anni sunt :
gistri pincernarum , et pistorum principis. Resli- eamdemquevim somniicomprehendunt. Septemquo-
tuitque allerum in locum suum , ut porrigeret regi que boves tenues atque niacilentx, qux ascenderunt
[Vulg. ei] poculum : allerum suspendit in cruce post eas , et seplem spicx lenues, et vento urenle
[Vulg. patibulo], ut conjecloris veritas probaretur. percussx : seplem anni sunt venturx famis. Qui
Et tamen succedentibus prosperis, prxposilus pin- hoc ordine complebuntur : Ecce septem anni ve-
cernarum oblilus est interpreiis sui. nient ferlililatis magnx in universa terra jEgypti :
[C. LXXI, Cap. XLI.] Posl duos annos vidit Pha- quos sequentur septem anni alii tantx sterilitatis ,
rao somnium. Puiabat se stare super fluvium , de ut oblivioni tradalur cuncta retro abundanlia : con-
quo ascendebant septem boves, pulchrx et crassx sumpturaestenim fames omnem terram, el uberta-
nimis : et pascebantur in locis palustribus. Alix tis magnitudinem perditura esl inopix magnitudo.
qunque sepiem emergebant de flumine, fcedx con- Quod autem vidisti secundo ad eamdem rem perli-
fectxque macie : et pascebantur in ipsa amnis C nens somnium, firmitatis indicium est, eo quod Jiat
ripa in locis virentibus : devoraveruntque eas , sermo Dei, et velocius implealur. Nunc ergo provi-
qtiar. m mira species et habitudo corporum erat. deat rex virurn sapientem el industrium, et prxficiat
Expergefaclus Pharao, rursum dormivit, et vidit al- eum terrx ^Egypti : qui constitual prxpositos per
lerum somnium :Seplein spicx pullulabanlin culmo singulas [Vulg. cunctas] regiones, et quintam par-
uno plcnx atque formosx : alix quoque tolidem , tem fructuum per septem annos feriilitatis [Vulg.
spicx lenues, et percussx uredine oriebanlur, devo- sierilitatis], qui jani nunc futuri sunt, congregel in
rantes omnera priorura pulchritudinem. Evigilans horrea : el omne frumentum sub Pharaonis potc-
Pharao post quietem, et facto mane, pavore perter- state condatur serveturque in urhibus. Et pareiur
ritus, misit ad [ Vulg. add. omnes ] conjectores futurx septem annorum fami, qux oppressura est
iEgypti cunctosque sapientes, et accersitis narravit jEgyplum, et non consumetur terra inopia. Placuit
somnium , nec erat qui inlerpretaretur. Tunc de- Pharaoni consilium et cunclis ministris ejus : locu-
mum reminiscens pincernarum magister ait: Con- (usque est ad eos : Num invenire polerimus lalem
fiteor peccatum meum : Iratus rex servis suis , me virum, qui spiritu Dei plenus sit ? Dixit crgo ad Jo-
et magislrum pistorum relrudi jussit in carcerem " seph : Quia ostendit Dcus libi omnia qux locuius
principis mililum : ubi una nocte uterque vidimus es , numquid sapieutiorem et similem lui invenirc
somnium, prxsagiura futurorum. Erat ibi puer He- polero ? Tu eris super domum meam-, et ad tui oris
brxus, ejusdem ducis militum famulus : cui narran- imperium cunclus populus obediet : uno tanluni
tes somnia , audivimus quidquid postea rei probavit regni solio te prxcedam. Dixit quoque rursum Pha-
eventus : ego enim redditus sum officiomeo : et ille rao ad Josepb : Ecce , constitui le super universani
suspensus esl in cruce. [ B. XL. ] Protinus ad regis lerram /Egypli. Tulil annulum de manu sua et dedit
iniperium eductum de carcere Joseph toionderuut : eum inmanuejus : veslivitque eum slola byssina, ct
ac veste mutata , oblatus est ei. Cui ille ait: Vidi collo torquem auream circumposuit. Feciique eum
somnia, nec est qui edisserat: qux audivi le pru- . ascendere super currum suum secundum, clamante
dentissime [Vutg. sapientissime] conjicere. Respon- prxcone , ut omnes coram eo genu fleclerent, et
a In Hebrxo DTO Salom habet: quare Hicrony- suo apertius lranstulit: Non ego, sed Deus respon-
mus in Quxstionibus jam centies nominatis ila in- debil pacem Pharaoni. MART.
— Mavult in Hebraic. Quxstionibus transferri,
terpretatur ad verbum : Sine me Deus respondebil
pacemPharaoni. Denique, inquit, Symmachus more pacem, juxta Hcb. ohst
219 S. IHERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 220
prxpositiim essc scirent universx terrx /Egypti. I^ Undevenistis? Qui responderunt: De terra Chanaan,
Dixit qtioque rex ad Joscph : Ego sum Pbarao : abs- ut emamns victui necessaria. Et lameu fratres ipse
que tuo imperio non movebil quisquam manum aut cognoscens, non est agnilus ab eis. Recordatusquc
pedem in omni lerra ^Egypli. a Vei titque nomen somniorum , qux aliquando viderat, ait ad eos :
illius , et vocavit eum lingua ^Egyptiaca, Salvaiorem Exploratores eslis : ut videatis infirmiora terrx ,
mundi. Dcdilque illi uxorem Aseneth , filiam Puti- venistis. Qui dixerunt : Non esl ita , domine, sed
pliares , sacerdntis Heliopoleos.[T. XXXV.] Egres- servi lui veneruni , ut emerent cibos. Omnes filii
sus itaque Joseph ad terram ^Egypti(triginta autem unius viri sumus : pacifici venimus , ncc quidquam
annorum erat quando stelil in conspeclu regis Pba- famuli tui machinantur mali. Quibus ille respondil:
raonis), circuivit omnes regiones jEgypli. Venitque Aliter est : iinmunita lerrx hujus considerare veni-
feriilitas seplein annorum : el in inanipulos reda- stis. \:X[Vulg.At] illi : Duodecini , inquiunt, servi
ctx segeles congregatx sunt in horrea yEgypli. tui, fratres sumus, filii viri unius in terra Cbanaan :
Omnis eliam frugum abundantia in singulis urbihus minimus cum patre nnslro est, el alius non est su-
condita esl. Tanlaque fuil mulii>.udo[Vttlg. abun- per. Hoc est , ail, quod loculus sum : Exploratores
dantia] tritici, ut arenx inaris coxquarelur, et copia ' eslis. Jam nunc experimentum vestri capiain : per
mensurara excederei. Naii stint auteni Joseph filii * salutem Pharaonis non egrediemini hinc, donec ve-
duo anlequam veniret fames: quos ei peperit Ase- niat frater vester minimus. Millile e vobis unum ,
neih , filia Puiiphares , sacerdotis Heliopoleos. Vo- et adducat eum : vos autem eriiis in vinculis, donec
cavitque nomen primogeniti , Manasses , dicens : probenlur qux dixislis , ulrum falsa an vera sint :
Oblivisci me fecit Deus omnium laborum meorum , alioquin per salutem Pharaonis exploratores estis.
et domus patris mei. Nomen quoque secundi apella- Tradidit ergo eos custodix tribus diebus. Die aulem
vil Ephraim, dicens : Cresccre me fecit Deu« in lerlio eductis e carcere , ait : Facile qux dixi, el
tcrra pauperlatis mex. Igitur iransactis sepiem vivetis : Deum enim timeo. Si pacifici estis, frater
annis ubertalis , qui fuerant in jEgypto, cceperunt vester unus ligelur in carcere : vos autem abile,
venire seplem anni inopix, quos prxdixerat Joseph: el ferle Irumenla qux emislis , in domos vestras,
ct in universo orbefames prxvaluit; in cuncta au- el fiairem vestrura iniiiimiiiii ad me adducile , ut
tem terra ^Egyptideeral panis. Qua esuriente, clama- possim vestros probare scrmones, et non moria-
vit populus ad Pharaouem , alimenta petens. Qtiibus inini. Feceruiii ut dixerat, et locuti sunt ad invi-
ille respondil : lte ad Joseph , el quidquid vobis ccm : Meriio hxc paiimur, quia peccaviinus in fra-
dixcril, facite. Crescehat autem quoiidie fames in Irem nostrum , videntes angustiam animx illius ,
omni terra : aperuitque Josepb universa horrea , et' ^ cum deprecaretur nos, cl non audivimus : idcirco
vendebal /Egyptiis : nain et illos oppresseral fames. venil supcr nos ista tribulalio. E quibtis untis Ru-
Omnesque provincix veniebant in ASgypium, ut ben , ait : Numquid non dixi vobis : Noliie peccare
emerent escas, el inaltim inopia:lemperareni. in puerum , et non audistis me? en sanguis ejus
[B. XLI, C. LXXII, Cap. XLII.] Audiens autcm exqiiiritup. Nesciebant aulem quod inlelligeret Jo-
Jacob quod alimenta vendereiuur in ^Egypto, dixit seph : eo quod per interpretem ioquerelur ad eos.
iiliis suis : Quare negligitis ? audivi quod trilicum Avertitque se parumper, et flevit : et rcversus locu-
venundctur in ASgypto: descendite et emile nobis lus esl ail eos. Tollensque Simeon , et ligans iliis
necessaria , ut possimus vivere, ct nou consumaniiir prxsentibus, jussit ministris ul implerent saccos
iuopia. Descendenles igitur fratres Joseph decem , eorum tritico, et reponcrenl pecunias singulorum in
ul emerenl frunicnta in ^Egypto (Benjamin domi re- sacculis suis , datis supra cibariis in viam : qui fe-
tcnto ab Jacob, qui dixerat fratribus ejus : Ne forte ccrunt ita. At illi portantes frumenla in asinis
iu itinere quidquam paliatur mali )J,'!3ingressi sunt [ Vulg. add. suis] profecti sunt. Aperloque uiiiis
terram lEgypti cum aliis qui pergebant ad emendum. sacco , ut daret jumenlo pabuluni iu diversorio ,
Erat autem fames in terra Chanaan. Et Joseph, contemplatus pecuniam in oresacculi, dixit fratri-
princcps [Vtilg. add. erat in terra ] ^Egypti , atque D bus suis : Reddita est niibi pecunia mea [Vulg. tac.
ad illius nutum frumenta populis vendebanlur. Cum- mea], en habelur in sacco. Et obstupelacti, turbati-
que adnrassent eum fralres sui, et agnovisset eos , que , dixerunt muluo : Quidnam est hoc quod fecil
quasi ad alienos durius loqnebatur, inierrogans eos: nobis Dcus? Veneruntque ad Jacob palrem sutim iu
a Hunc locum paraphrasticws vertit Hieronymus: fuvrix, Salvator mundi: eo quod orbem terim
if/ofio-Goft
in Hebrxo enim bxe lantiiin legnnlur : Et vocavit ub immincnte(atnis excidio liberarit. MAIIT.
Pharaonomen Joseph rVJVD roSi' Saphaneth Pliane. —Nonnihil ab Hebrxo abludii, neque eniiu babet
Sed ad sensum Scripturx facilius pereipiendum non lexlus , verlitque nomen cjus , niulloque ininns illud,
parum conducunt qux ab llieronymo addita moue- lingua /Egtjpliaca : sed lanluin , et vocuvit Phitrao
mus : unde libro Tradilionum Hebraicaruin de no- nomenJoscph, Zaphnal Pantach. Nec iguorabat llic-
mine imposilo Josepb ipse scribit : Licei llebraice rmi , commodum in llebr.ro signilicalum balierc
hoc nomen absconditorum rcpenorem sonet, tamen has voces, scilicet , a/iscondi/a revelantis : sed
qttia ab /Egyptio ponitur, ipsius lingumdebet habere maluit iEgyplix pulare originis , quod alii tamcn
ralionem. Interprelalur ergo sermoneJEqyptio Sapba- auctores non probanl: Vide Quxsl. ilebraicas.
neth phiine, sive ut Septtiaginta transferre voluerunl
221 LIBER GENESIS. 222
lerram Chanaan, el narraverunt ci oinnia qux acci-. \ et fratrem vestrum tolliie, et ite ad virum. Deus
disscnt sihi, dicenles : Locutus est nobis domimis auiem[Vulg. add. meus]omnipotensfaciatvobiseum
lerrx dure , et pulavit nos exploratores provincix. placabilem, el remiltat vobiscum fratrem vestrum
Cui respnndimus : Pacifici sumus , nec ullas inoli- qiiein tenet, et hunc Benjamin : ego aulem quasi or-
mur insidias. Duodecim fratres uno patre geniti su- balus absqueliberisero. Tulerunl ergo viri munera,
mus : unus non est super, minimus cum patre ver- ct pecuniam duplicem, et Benjamin : descende-
salur in terra Chanaan. Qui ait nobis : Sic probabo runtque in jEgyptum, et steterunt coramJoseph.
quod pacilici silis : Fralrem vestrum unum dimittite Quos cum ille vidisset, et Benjamin simul, prxcepit
apud me, et cibaria domibus vestris necessaria su- dispensatori domus sux, dicens : lnirodiic viros
mite, et abite, fralremque vestrum minimum addu- domum, et occide victimas, et instrue convivium,
cite ad me , ut sciam quod non sitis exploratores, quoniam [Vulg. add. hodiej mecum sunt comesturi
ct isium, qui tenetur invinculis, recipere possitis : meridie. Fecit ille quod sibi luerat iniperalum, et
nc deinceps emendi qux vultis habealis licenliam. introduxit viros domum. Ibique exterriti, dixerunt
His dictis, cum frumenta effunderent, singuli repe- niutuo : Propterpecuniam, quam retulimus prius in
rcruut in ore saccorum ligatas pecunias : exterri- saccis nostris, introducii sumus, ul devolval in nos
lisque simul omnibus, dixit paler Jacob : Absque B calumniam, et violenter subjiciat servituti, et nos,
liberis me esse fecistis , Joseph non est super, Si- et asinos nostros. Quamobrem in ipsis foribus acce-
meon lenetur in vinculis, Benjamin auferetis : in me dentes ad dispensatorem [ Vulg. add. domus] loculi
hxc mala omnia reciderunt. Cui respondit Ruben : sunt: Oramus, domine, ul audias [Vulg. add. nos].
Duosfilios meos inlerlice , si non reduxero illum Jam aute descendimus ut emeremus escas, quibus
libi: trade illuin in manu mea, et ego eum libi re- empiis, ciim venissemus ad diversoriuin, aperuimus
stiluam. At ille ; Nnn descendei, inquit, filiusmeus sacculos nostros, et invenimus pecuniam in ore sac-
vobiscum : frater ejus morluus est, ipse soJus re- coruin : quara nunc codem pondere reportavimus.
mansit : si quid ei adversi acciderit in terra ad Scd et aliud altulinius argenium, ut emamus qux
quam pergitis, deducetis canos meos cum dolore ad [ Vulg. add. nobis ] necessaria sunt : non est in
inferos. nostra conscientia, quis eam posuerit in marsupiis
[ B. LXII, C. LXXIH, Cap. XLIII. ] Interim fames nostris. At ille respondil. Pax vobiscum, nolile ti-
oninem terram vehementer premebal. Consumptisque mere : Deus vester, et Deus patris veslri, dedit
eibis, quos ex ^Egyplo detulerant, dixit Jacob ad vobis tbfisauros in sacculis veslris ; nam pecuniam,
filios suos : Revertimini, el emite [Vutg. add. nobis] quam dedislis mihi, prubatam ego babeo. Eduxitquo
pauxillimi escarum. Respondit Judas : Denuntiavit lu ad eos Simeon. Et introductis domum,attulit aquam,
virnobis ille sub lestificatione juraudi, dicens : Non el laverunl pedes suos, deditque pabula asinis eo-
videbitisfaciemmeam.nisi fratremvestruin miiiiiiuim rum. llli vero parabantmunera, donec ingrederetur
adduxerilis vobiscum. Si ergo vis mittereeum nobis- Joseph meridie : audierant eiiini quod ibi comesuri
cum, pergemus pariter, et emeraus tibi necessaria : essent panem. Igitur iugressus est Joseph domum
sin autem non vis, non ibimus : vir enim, ut sxpe suam, obtuleruntque ei munera, lenentes in mani-
diximus, denuntiavit nobis, dicens : Non videbitis bus[Vu/g. add. suis ] : et adoraverunt proni in
faciem meam absque fratre vestro minimo. Dixit lerram. At ille clemenler resaluiatis eis, interrogavit
eis Israel: In meam hoc fecistis miseriam, ut indi-
[ Vutg. add. eos ], dicens : Salvusne esl pater vesler
careiis et alium habere vos fratrem. At illi respon- senex, de quo dixeratis mihi? adhuc vivil? Qui
derunt: Interrogavit nos homo per ordinem nostram responderunt: Sospes est servus luus pater noster,
progeniem : si pater viveret, si haberemus frairem, adhuc vivil. El incurvali, adoraverenl eum. Allol-
ct nos respondimus ei coiisequenier juxla id qued lens autem oeulos Josepb, vidit Benjamin fralrem
fuerat sciscitalus : nuraquid scire poteramus quod suum uterinnm, et ait: Iste est frater vester parvn-
dicturus esset: Adducite vohiscumfrali em vestrum ? lus, de quo dixeralis mihi? El rursus:Deus, inquit,
Judas quoque dixit palri suo: Mitte puerum mecum, 1t) misereatur tui, filimi. Festinaviique, quia commota
ut proficiscamlir, et possimus vivere, ne inoriamur fuerunt viscera ejus super fraire suo, et erumpebant
nos et patvulinostri. Ego suscipio puerura :de manu lacrymae, el inlroiens cubiculum, flevil. Rursusque
mea require illum : hisi reduxero, et tradidero eum lola facie egressus, continuit se et ait: Poniie panes.
libi, ero peccati in te reus omni lempore. Si non Quibusapposilis seorsum Joseph, et seorsum fratri-
inlercessisset dilatio, jam vice altera venissemus. bus, jEgypliis quoque, qui vescebanlur simul, seor-
Igilur lsrael pater eorum dixit ad eos: Si sic necessc sum (illicitum est euim ^Egyptiis comedere cum
est, facile quod vultis, sumile de optimis[ Vulg. add. llebrxis, et profanum putanl hujuscemodi convi-
fructibus] lerrx in vasis vestris, et ferle viro mu- vium), sederunt coram eo, primogenitus juxia pri-
nera, modicum resinx, et mfeTlis,etslyracis, SlacteS, mogenila sua, et niinimus juxta xtatem suam. Et
ct iercbinthi, et amygdalarum. Pecuniam quoqtte mirabantur (nimis) [ h. viri ad invicem ] sumptis
duplieem ferte vobiscum, et ilhtm, qtiam invenistis pariibus, quas ab eo acceperanl : majorque pars
in sacculis, repomie, neforte errore fattum sit; sed venii Betijamin , ita ut quinque parlibus ex.ce-
223 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTIIECA. 224
deret. a Biberuntque et inebriati sunt cum eo. AL nerit frater vester minimus vobiscum, non videbitis
[ Cap. XLIV. ] Prxcepit autem Joseph dispensatori ampliusfaciem menm. Cum crgo ascendissemus ad
domus sux, dicens : Imple saccos eorum frumenlo, faniulum luum, palrein nosirum, narravimus ei
quantum possint capere, et pone pecuniam singulo- omnia qux locutus est dominus meus. Et dixil pater
rum in summitate sacci. Scyphum aulem meum ar- noster : Reverlimini, et emitc nobis parum iriiici.
genleum, et prelium quod dedit tritici, b pone in ore Cui diximus. Ire non possumus : si frater noster mi-
sacci junioris. Faclumqiieestita.Etortomane, dimis- nimus descendat [Vutg. descenderii] nobiscum, pro-
si sunt cum asinis suis. Jamque urbc exieranl, et ficiscemursimul :alioquin, illo absente, non audemus
processerant paululiim:lunc Josephaccersito dispen- viderefaciem viri. Ad qux ille respondit:Vos scilis
satore domus : Surge, inquit, persequere viros : ct quod duos genuerit mihi uxor mea. Egressus est
apprebensis dicito : Quare reddidislis malum pro unus, et dixislis: Beslia devoravit eum: et hucusque
bono? Scyphnm quem furali estis, ipse est in quo non comparet. Si tuleriiis et islum, et aliquid ei in
bibit dominus meus, et in quo augurari solel: pessi- via conligerit, deducetis canos meos cum mcerorc
mam rem fecistis. Fccit ille ut jusserat. Et apprc- ad inferos. Igilur si intravero ad servum luum pa-
hcnsis per ordinem locutus esl. Qui responderunt : trem noslrum, et puer defuerit(cum anima illius ex
Quare sic loquilur dominus noster, ut servi tui "B hujus anima pendeat) videritque euin non esse no-
lantuni flagitii commiserint ? Pecuniam, quam inve- biscum, morietur, et deducent famuli tui canos ejus
nimus in summitate saccorum, reportavimus ad te cum dolore ad inferos. Ego proprie servus tuus sim,
de tcrra Chanaan : et quo modo consequens est ut qui in meam hunc recepi fidem: et spopondi, dicens:
furati simus de domo domini lui aurum vel argen- Nisireduxcroeum, peccati reus eroin patrem meum
lum ? Apud quemcumque fuerit inventum servorum omni tempore. Manebo itaque servus luus pro puero
luorum quod quxris, moriatur, et nos servi erimns in ministerium domini mei, et puer ascendat cum
domini nostri. Qui dixit eis : Fiat juxia vestram fratribus suis. Non enim posstim redire ad patrem
sententiam : apud quemcumque fuerit invenlum , meum, absenle puero, ne calamilalis, qux opprcs-
ipse sil servus meus, vos autem eritis innoxii. Itaquc sura est palrem meum, testis assistam.
festinato deponentes in lerram saccos, aperuerunt [Cap. XLV]. Non se poterat ultra cohibere Josepb
singuli. Quos scrutatus, incipiens a majore usque muliiscoram astantibus : unde prxcepit ut egredc-
ad minimum, invenit scyphum in saccoBonjamin. rentur cuncti foras, et nullus interesselalienusagni-
At illi, scissis vestibus, oneratisque rursum asinis , tioni mulux. Elevavitque vocem cumfletu ; quamau-
revcrsi sunt in oppidum. Primusqne Judas cum fra- dierunt yEgyptii, omnisque domus Pharaonis. Et di-
iribus ingressus est ad Joseph (necdum enim de loco C xitfratribus suis : Ego sum Joseph : adhuc paler
abierat) omnesque ante eum in lerram pariter cor- meus vivit? Non poterant respondere fratres nimio
rucrunt. Quibus ille ait: Cur sic agere voluistis? an terrore perterriti. Ad quos ille clementer: Accedite,
ignoratis quod nonsitsimilismei in augurandiscientia? inquil, ad me. Et cum accessissenl prope, Ego sum,
Cui Judas: Quidrespondebimus,inqui(,dominomeo? ait, Joseph, frater vester, quem vendidistisin ^Egyp-
vel quid loquemur, aut jusle poterimus obtendere ? tuni. Nolite pavere, nec vobis durum esse videatnr,
Dcus invenit iniquitatem servorum tuorum : cn quod vcndidistis me in his regionibus : pro salute
omnes servi sumus domini mei, et nos, et apud quem enim vestra misit me Deus anle vos. Biennium est
inventuseslscyphiis. Respondit Joseph:Absit a me quod faines esse ccepit in lerra : et adhuc quinque
ut sic agam: qui furatus est scyphnm, ipse sit servus anni restani, quibus nec arari poterit, nec meti.
meus : vos aiuem abile liberi ad palrem vestrum. Prxmisiique me Deus ut reservemini super terram,
Accedens autem propius Judas, confidenter ait: Oro, etescasad vivendunihaberepossitis.Non vestro COIIJ
domine mi, loqualur servus luus verbum in auribus silio, sedDeihuc voluntate missus sum : quifecit me
luis, ct ne ira?caris famulo tuo: tu es enim posl quasi patrem Pbaraonis, et dominum universx do-
Pharaonem dominus meus. Interrogasii prius servos mus ejus, ac principeni in omni terra jEgypti. Fes-
luos : Habetis patrem, aul fratrem ? et nos respon- " linale et ascendite ad patrem meum, et dicetis ei :
dimus libi domino meo : Est nobis pater senex , et Hxc mandat filius luus Joseph : Deus me fecit Do-
puer parvulus, qui in senecia illius natus est: cujns minum universx terrx jEgypii : descende ad mc,
uleriiius frater mortuus est, et ipsum solum habet ne moreris, et habita [Vutg. habitabis] in terra
mater sua, pater vero tenere diligit eiim. Dixislique c Gesen : erisque juxla ine tu, et filii tui, et filii
servis tuis : Adducile eum ad me, et ponam oculos filiorum tuorum, oves tux, et armenta tua, et uni-
meos super illum. Suggessimus domino meo : Non versa qux possides. Ibique te pascam (adhuc enim
polest puer relinquere patrem suum : si eiiim illum quinque anni residui sunt famis), ne tu pereas, et
dimiserit, morielur. Et dixisti servis tuis ; Nisi ve- domus lua, et omnia qux possides. En oculi veslri,
a Idioma esl lingux tlebraicx , ut ebrietatem pro Ita S. Hieronymus. MART.
satietate ponat, sicut Psal. LXIV,11 : i» stillicidiis c Eodem modo legit sanclus Hieronymus in Qux-
ejus inebriabitttrgerminans; haud dubium quin terra slionibus Hebraicis. MART.
MART. — Palatin. ms. cum Vulgatis libris, Gessen.Vide
pluviis
b Proirrigata.
sacco, peronemvel fotlem in Ilebrxo habet. Quxstion. Hebraicas.
225 LIBER GENESIS. 226
ct oculi fralris mei Benjamin, vident quod os meum A nilus Ruben. Filii Hitben ; Enoclicl Pliallu et Esron
loquatur ad vos. Nuntiate patri meo universam glo- et Charmi. Filii Simeon: Jemucl ct Jamin, cl Ohad
riam mcam, et cnncla qux vidistis in iEgypto. Fes- [Vulg. Ahad], et Jachin el Soher, et Saul filiusCha-
tinate el adducile eum ad me. Cumque amplexatus naanilidis. Filii Levi: Gerson et Caath et Merari.
recidisset in collum Benjamin fralris sui, flevii: illo Filii Juda : Her et Onan et Sela et Pbares et Zara,
quoque flenle simililer super collum ejus. Oscula- mortui sunt autem Her et Onan in terra Cbanaan.
tusque est Joseph omnes fratrcs suos, et ploravit Fuerunlque filii [Vulg. Natique sunt] Phares : Es-
supcr singulos. Post qux ausi sunt loqui ad eum. ron et Amul. Filii Issachar : Thola et Phua et Job
Audiiumque est, et celebri sermone vulgatum in et Simron. Filii Zabulon : Sared et Elon et Jahelcl.
aula rcgis; Venerunt fratres Joseph : et gavisus est Hi lilii Lix quos genuil in Mesopotamia Syrix cum
Pharao, atque omnis familia ejus. Dixitque ad Jo- Dina filia sua, omncs animx filiorum ejusetfiliarum,
sepli ut imperaret fralribus suis, dicens : Onerantes triginta et tres. Filii Gad : Sephion et Haggi, Suni,
jumenia, ite in tcrram Cbanaan, et tollite inde pa- et Esebon et Heri et Arodi et Areli. Filii Aser :
irem vestrum el cognationem, et veniie ad me : et Jimna; et Jisua, et Jisui, et Beria, Sara quoque
ego dabo vobis omnia bona ^Egypti, ul cumedatis soror corum. Filii Beria : Heber et Melchiel: hi
medullam terrx. Prxcipe etiam ut tollant plaustra B filii Zelphx, quam dedit Laban Lix, filix sux, et
de lerra ^Egypti, ad subvectionem parvulorum suo- hosgenuitJacob sexdecim animas.Filii Rachel uxo-
rum ct conjugum : ac dicito : Tollile palrem ve- ris Jacob: Joseph et Benjamin. Natique sunt Joseph
strum.etproperate quanlocius venientes. Necdimit- filii in lerra ^Egypti, quos genuit ei Aseneth, filia
tatis [h. amitlaiis] quidquam de supellectili vestro ; Putipbarc, sacerdotis Heliopolcos : Manasses et
quia omnes opes .(Egypli, vestrx erunt. [B. XLIII.] Ephraim. Filii Benjamin : Bela et Becheret Asbcl,
Feceruntque filii Israel, ut eis mandaium fuerat. Gera et Naaman, et Ehi, etRos, Mopbim, etOphim,
Quibus dedit Joscph plaustra, secundum Pharaonis et Ared. Hi lilii Rachel quos genuit Jacob; omnes
imperium : et cibaria in itinerc. Singulisque proferri animx, quatuordecim. Filii Dan : Husim. Filii Neph-
jussit binas stolas ; Benjamin vcro dedit trecenlos ihali: Jaseel, ei Guni, et Jeser, et Sellem. Ili filiii
argenleos cum quinque slolis optimis : tanlumdem Balx, quam dedit Laban Racheli, filix sux : et hos
pccunix et vestium mittcns patri suo, addens et gcnuit Jacob : omnes animx, seplcm. Cunctxque
asinos decem, qui subveherent cx omnibus divitiis animx, qux ingressx sunt cum Jacob in ^Egyptum,
iEgypli ; et toiidem asinas, triticum in itinere pa- et egrcssx sunt de femore illius, absque uxoribus
nesquc porlantes. Dimisit ergo fratres suos, et pro- filiorum ejus, scxaginta sex. Filii aulem Joseph, qui
ficisceutibus ait: Ne irascimini in via. Qui ascen- Q nali sunt ei in terra ^Egypti, animx dux. Omnes
dentes ex ASgyplo, venerunl in terram Cbanaan ad animx domus Jacob, qux ingressx sunt .lEgyplum,
palrem suum Jacob. Et nuntiaverunt ei, dicentes: fuere septuaginta. [C. LXXVI.] Misitaulem Judam
Joscph lilius tuus vivit, et ipse dominatur in omni ante se ad Joseph, ut nuntiaret ei, et ille occurreret
terra ..Egypti. Quo audito [Vulg. add. JacobJ, quasi in Gesen. Quo cum pervenisset, juncto Joseph curru
de gravi somno evigilans, tamen non credebat eis. suo, ascendit obviam palri suo ad eumdem locnm :
Illi contra refcrebant omnem ordinem rei. Cumque vidensque eum, irruit super collum ejus, et intcr
vidissct plauslra et universa qux miserat, revixit amplexus flevit. Dixilque pater ad Joseph : Jam
spiritus ejus, et ait; Sufficil mihi si adhuc filiusmeus Ixlus raoriar, quia vidi faciem tuam, ct supersiitem
Joseph vivit: vadam, etvideboillum antequam moriar. le relinquam. [C. LXXVII.] Et [Vulg. relinquo. At]
[T. XXXVI, C. LXXIV.Cap.XLVI.] Profectusque ille locutus cst ad fratres suos et ad omnem doraum
Israel cum omnibus qux habebat, venit ad Puteum patris sui: Ascendam et nuntiabo Pharaoni, dicam-
juramcnti, et mactatis ibi victimis Deo patris sui que ei: Fratres mei, et domus patris mei, qui erant
Isaac, audivil eum per visionem noctis vocantem se in lerra Chanaan, venerunt nd me: ct sunt viri pas-
et dicenlem sibi: Jacob, Jacob;qui respondil; Ecce tores ovium, curamque habent alendorum gregum :
adsum. Ait illi Deus : Ego sum fortissimus Deus D pecora sua, et armenta, elomnia qux habere polue-
palris lui: noti timere, descende in ^Egyptum, quia runt, adduxerunt secum. Cumque vocaverit vos, ct
in gentem magnam faciam te ibi. Ego descendam dixerit: Quod est opus vestrum ? Respondebitis :
tecum illuc, et ego inde adducam te revertentem : Viri pastores sumus servi tui ab infautia nostra us-
Joseph quoque ponet manum suam super oculos que in prxsens, et nos et paires nostri. Hxc autcm
tuos. [C. LXXV.] Surrexit autera Jacob a Puteo ju- dicetis, uthabilare possitis in terra Gesen: quia de-
ramemi; lulerunlque eum filii cura parvulis et uxo- testantur jEgyptii omnes pastores ovium.
ribus suis in plaustris qux miserat Pharao ad por- [Cap. XLVII.] Ingressus ergo Joseph nuntiavit
tandum senem et omnia qux possederant [In h. et Pharaoni, dicens; Pater meus et fratres, oves eo-
duxerunl secum greges suos] in lerra Chanaan : ve- rum et armenta, et cuncta qux possident, venerunt
nitque in jEgypium cum omni semine suo, filii de terra Chanaan: el ecce consistunt in terra Gesen.
ejus, et nepoles, filix, et cuncla simul progenies. Extremos quoque fratrum suorum quinque viros
IIxc siint aulem nomina filiorum Israel, qui ingressi slaluit coram rege; quos ille interrogavit: Quid ha-
sunt in iEgyptum, ipse cum Iiberis suis; Primoge- betis operis ? Responderunt: Pastores ovium sumus
82» S. HIERONYMlDIVINABIBLIOTHECA. 228
servi tui, et nos, et patres noslri. Ad peregrinandum i i. usque in prxsentem diem, in nniversa lerra jEgypti,
n lerra lua venimus : quoniam non est herba gre- regibus quinla pars solvilnr, et faclum est qnasi in
gibus servorum luorum, ingravescenie fame in terra legem, absque terra sacerdotali, qux libera ab hac
Chauaan ; peiimusque iit esse nos jubeas servos luos COnditionefuii. [C. LXXIX.] Habitavil ergo Israel iii
in terra Gesen. [C. LXXVHI.] Dixit iiaque rex ad iEgypto, id est, in terra Gesen, et possedit eam :
JOseph : Paler tuus et fralres tui venerunt ad te; auclusque est, et muliiplicatus nimis. Et vixit in ea
lerra ^Egypli in conspectu luo est: in optimo loro decem et septem annis: faclique sunt omnes dies
fac habitare eos, el trade eis lerram Gesen. Quod si vitx illius centum quadraginia et septem annorum.
nosti esse in els viros industrios, constiiue illos ma- Cumqne approplnquare cemeret morlis diem [Vulg.
gislros pecorum meorurn. [B. XLIV.] Post bxc intro- add. sux], vocavii filium suuin Joseph, et dixil ad
duxit Joseph patrem sumn ad regem, et statuit eum eum ; Si inveni graiiam in conspeclu tuo, pone ma-
coram eo; qui benedicens illi, et interrogatus abeo: niim luam sub femore meo, et facies mihi miseri-
Quot suntdies annorum vilx tux? Respondit: Dies cordiam et veritateni: ut non scpeliasme in jEgypto:
peregrinationis "mexcenlum triginta annorutti sunl, sed dormiam cum patribns meis, et auferas me de
parvi et mali, et non pervenerunt usque ad dies pa- bac lerra, condasquein sepulcro majorum meorum.
trum meorum quibus peregrinati sunt, et benediclo '.8 Cui respondit Joseph : Ego faciam quod jussisti.
rege, egressus est foras. Joseph vero patri et fratri- Et ille : jura ergo, inquit, mihi. Quo juranle, ado-
bus sttis dedit possessionem in ^Egyplo in optimo ravit lsrael Deum, conversus ad Jecluli caput.
lerrx solo [Vulg. loco], Ramesses, ut prxceperat [T. XXVII, C. LXXX,fCap.XLVIII.] His ita trans-
Pharao. Et alebat eos, omnemque domum patris actis, nuntiatum esl Joseph quod xgrotaret pater
sui, prxbens cibaria singulis: in toto enim orbe panis suus : qui , assumpiis duobns liliis Manasse ct
deer.il, et oppresserat fames lerram, maxime iEgypli Ephraim, ire perrexit. Dictumque est seni: Ecce II-
et Chanaan. E quibus omnem pecuniam congregavit lius tuus Joseph venit ad te. Qui confortfltus sedit in
pro venditione frumenli, et intiilit eam in xrarium leciulo. Et ingresso ad se ait : Deus omnipolens ap-
regis. Cnmque defecisset b emptoribus pretium, paruit mihi in Luza, qux csl io lerra Chanaan : Bc-
venit cuncla ASgyptUsad JOseph, dicens : Da nobis nedixitque mihi, et ait : Ego te augebo et multipli-
panes: quare morimurcorani le, deficieniepecunia? cabo, el faciam [Vutg. add. lej in lurbas populorum :
Quibus ille respondil : Addncile pecora veslra, et daboque tibi lerram hanc, et semini tuo post le, in
dabo vobis pro eis cibos, si pretium non habetis. possessionem sempilernam. Duo igitur filii tui, qui
Qux cum addiixissent, dediteis alimenta pro equis, nati sunt [Vulg. add. tibi] in terra -Egypti, antequam
et ovibus, et bobus, et asinis : sustenlavitque eos J huc venirem ad tc, mei erunt: Ephraim et Manas-
lllo anno pro coinmuiatione pecorum. Venerunt ses, sicul Ruben et Simeon reputabuntnr mihi. Rc-
quoque anno secundo, et dixeruntei : Non celamus liqnos auiem quos genueris post ens, tui erunl, el
domino [Vulg. cclabimus doniuuj noslro, quod, nomine fratrnm suorum vocabuntur in possessioni-
dcficiente pecunia, pecora simul defecorunt : nec bus suis. Mihi enim, quando veniebam de Mcsopo-
rlam te est, quod absque corporibns ct terra nihil tamia, mortua est Rachcl in terra Chanaan in ipso
habeamus. Cur ergo moriemur, le vidente? et nos itinere, eraique vernum lempus : et ingrediebar
et terra nostra tui eriinus: eme nos in servitutem Epbratam, et sepelivi eam juxta viam Ephralx, qux
regiam, et prxbe semina, ne, pereunie cultore, re- alio nomine appellaiur Belhlehem. Videns autcm li-
digatur terra in solitudinem. Emit igitur Joseph lios ejus dixit ad eum. Qui suni istiH Respondil: Fi-
omnem terram ^Egypli, vendcntibus singulis posses- lii mei sunt, quos dedit milii Deus in lioc loco. Ad-
siones suas prx magnitudine fatnis. Subjecitque eam duc, inquit, eos ad me, ul benedicam illis. [B. XLY.]
Pharaoni, et cunclos populos ejus, a novissimis ler- Oculienim Israel caligaverani prx nimia seneclute, et
minis jEgypli u^que ad extremos fines ejus, prxter clare videre non poterat. Applicitosque ad se deoscu-
terram sacerdotum, qux a rege tradita fuerat eis; lalus est, el circumplexus [Vulg. add. eos] dixit ad
quibus et statuia cibaria ex borreis publicis prxbe- . filium suum : Non sum fraudatus aspectu tuo : in-
bantur, el idcirco non Suni compolsi vendere pos- super osiendit iuihi Deus setnen tuum. Cumque tu-
sessiones suas. Dixit ergo Joseph ad populos : En lisset eos de gremio patris, adoravil pronus
Pbarao Joseph
ul cerniiis, et vos et terram veslram possi-
in lerram. Et posuil Ephraim ad dexteram suam, id
del: accipite semina, et serite agros, ut fruges ha-
: vero In sinistra
bere possitis. Quinlam partem regl dabiiis; quatuor est, ad sinistram Israel Manassen
ad dexteram scilicet palris, applkwilqiie ambos
reliquas perinilto vobis in Sementem, et in cibum sua,
familvlset liberis Vestris. Qui responderunt: Salus ad eum. Qui extendens manum dexteram, posuit su-
nostra in manu tua esl: reSplciat nos tanlum Domi- per caput Epbraim junloris [Vulg. minoris} fratris :
tous noster, et lxti serviemus regi. Ex eo tempore sinistram autem super capul Manasse, qui major nalu
a In antiquis mss. codd. iirque canone Ileb. verit. — Addunt nostri mss. vitw. Sed ei Hebrxus, et
legitur, Diespercgrimtiotiis vitm tttew, sed vitw mu- Aquila nescioqtiid plus habet, quain dies peregrina-
tuatuin videtur e LXX inlerprelibus, qui legunt, tionismew, scilicet dies annorum peregrinationismem.
JDiesannorumvitwtnew.MART. b Alii libri lemporibuspraferuut.
<klD LIBER GENESIS. 230
crat, commutans manus. Bencdixitquea Joseph filio .Acrescas : quia ascendi-ii cubile patris lui, ct macu-
suo, et ait : Deus, in cujus conspectu amlvulaverunt lasti stratum ejus. d Simeon et Levi fratres : vasa
patres mei, Abrahamel Isaac, Deus qui pascit nie ab iniquitaiis bellantia. In consilium eoruin non veniat
adolesccntia mea usque in prxsenlem dicm ; Ange- anima mea, et in coetu illorum non sit gloria mea ;
Ins, qui eruit me de cunctis malis, benedicat pueris quia in furore suo occiderunl virum, et in voluniate
[Vulg. add. istis] : et invocelur super eos nomen sua snffnderunt muruni. MaledicluSfuror eorum,
meum, nomina quoque patrum meorum Abrahamet quia pertinax ; ct indignatio eoriiin , quia dura ; di-
Isaac; etcrescant in muliiiiidinetn super terram. Vi- vidam eos in Jacob, et dispergam eos in Israel. Juda,
dcnsauiem Joseph quod posuisset p;Her suus dexte- (e laudiiliiinl fratres lui : manus ttia in cervicibus
ram mnnum snpcr caput Epbraim, graviter acccpit : inimicorum luorum : adorabunt te filii patris lui. Ca-
et apprchensam patris mantim levare conatus est de tulus leonis Juda ; e ad prxdam, fili mi, ascendisii :
capiie Ephraim, et iransferre supcr caput Manassc. requiescens accubuisli ut leo, et quasi lexna, qiiis
Dixilque ad patrem : Non ila convenii paier : quia suscitabit eu:n? Nnn aulcreliir sceplmm de Juda, et
hic est primogenilus, pone dexteram tuara super ca- dux de femoribus [Vulg. femore]ejus, donec veniat
put ejus. Qui renuens, ait: Scio, fili mi, scio : ct qni mitlcndus esl, et ipse eril cxspectatio genliuni.
iste quidem crit in popnlos, et mulliplicahitur : sed B Ligans ad vineain pullum suiim f, el ad vitem, o fili
frater ejus junior major illo erit : et semen illius mi, asinam su.tm. Lavabit in vinostolam snain, ci in
crescel in gentes. Benedixiliue eis in ipso teiupore, sanguine uvx pallium suiim. Pulchriores oculi ejus
diccns : In le benedicelur Israel, atque dicetur : Fa- vino, et denfcs lacte candidiores. Zabulon in liltorc
ciat libi Detis sicut Ephraim et sicul Manasse.Con- maris habitabit [Al. habitavit], ct in slalionc na
stituitque Ephraim antc Manassem.Et ait nd Joseph vinm perlingens lisque ad Sidonem. 8 Issachar asi-
filium suum : En ego morior, et erit Deus vobiscum, nus fortis accubans inier lerminos. Vidit requicin
reduceique vos ad lerram patrum vestrorum. Dotibi quod esset bona, et lerram quod opiima, et suppo-
b pariem unam extra fraires luos, quam tuli de manu suit htimerum suum ad pnrtanduni, factusqiic est
Amorrhxi in gladio et arcu meo. tributis serviens. Dan judicabit populum suum sicut
[T. XXXVIII, C. LXXXI, Cap. XLIX.] Vocavit et alia tribus in Israel. Fiat Dan coluber in via, cc-
atilem Jacob (iliossuos, et ait eis : Congregamini,ut rastes in semiia, mordeus iingnlas equi, ut cadat
annuntiem qnx ventura sunt vobis in diebus novis- ascensor ejus retro. Salutare tuum exspectabo, Do-
simis. Congregamini, et audite, filii Jacob, audile mine. h Gad, accinctus pixliabitur ante eum, et ipse
Israel patrem vestrum : c Ruben primogenilus ineus, accingelur reirorsum. Aseer, pinguis panis ejus, et
tu forlitudo mea, el principiiimdoloris mei: prior in C prxbebit delicias regibus. * Nephtbali, cervus emis-
donis, major in imperio. Effususes sicut aqua, non sus, et dans eloquia pulchritudinis. Filius accresccns
" Vulgati libri, benedixitqueJacob filiis Joseph, et cas, ubi aliter ex Hebrxo S. Pater inlerprelatur.
ail, elc. d Ex eoJem llieronymo legiiur hic loci in Uebraica
b Hehrxus habet TriN o;ttf Sichem ahad, quod verilale, Simeonet Levi fralres, vasa iniquitaiis arma
Sepiuaginta interpreiantur ilixip.uk%aipexov , id est, eorurn. In arcanum eorum ne intret artimtt, et in con-
Sicimam prwcipttam.ilunc locuin saiis obscurum va- ventu eorutnne dissolvnturgloria mea: quia in furore
ria erudiiioiie Hieronynius explicavil : Sicima, in- suo interfeceriinlvirum, et in libidine sua suffoderunt
quit, juxla Grmcam el Lalinam consuetutiinemdecli- mttrum. MART.
nata est. AlioquinHebraiceSichemdicitur, ttt Joannes e In Hebrxo babel juxta Hieronymnm : De capli-
quoqueevangclislalestatur; licet vitiose, ul Sichar le- vitate, fili mi, ascendisli. MART.
gatur, error inolevit,el esl nunc Neapolis urbs Sama- f Hic quoque in Hebrxo sci iptiiinest: Alligansad
rilanorum. Quia igitur Sicheni ZingHrtHcbrma trans- vitempullum snitm, elin Sorec, fiii mi, asinamsuam.
(erelur in humerum,pulchre allusil ad nomendicens: Sorec aulem electavitisdicilur. Sed el boc scienduin,
Et egodabo tibi biinieniiniiniiin : pro prmcipuoenim, quod ubinos legiinus : altigansadtilempttllum suum,
idest, eiaipsxov,unum scribilurin Hebrmo. Quodau- pro pullo in Hebrxo possit legi, urbem suam, rniy.
tem clicitse eam in arcu et gladio possedisse, arcurn .p. MART.
hic ei gladium, juslitiam vocat, etc. Vide in Quxst. '
" B lssacharasinusosseusrecumbensinterterminos, et
Hebr. MART. vidensrequiem,qttia bona esl : ct tcrram, quia pulchra
—Nostriniss., Dabo in futuro : Hebrxus prxteri- est : inclinavilhumerumsuumadporlandum, et factus
tum potius notat 'nre, dedi. Porro quod ait, partem esi in iributum serviens.Itaad verbum iranstulitHie-
unam. Hebrxus prxfert humerum unum "TTIN QzW, ronyrniis. MART.
quamquani c~W, pro pSn parte, expouuni, qux sci- h Gad lairuncutus latrocinabilureum, et ipselatro-
licet in humero porlatur. Cxterum vid. Quxsl. He- cinabitur ptantam. Juxta Hebrxiim sic se interpre»
braicas. tari dicit Hieronymus, el deinde : ubi nos lattnncu-
c VcrbaHebraica non sempcreodem inodo inter- lum posuimus, ibi scriptum est GEDUD, ttt ad Gad uo-
preiatur llieronyiiius : in Qiiast. enini llebraicisde men alltiderel, qtti sigttificantiusev&vos, id esl ,
lUibenin Hebraio iia scripium esse dncei : Ruben accinctus 1
sive expedilusexprimipotest. MART.
primogenitusmeus, (ortiludo mea, el capitutum in II in Hebrxo iia scriptum est : Nephtati ager irri-
beris meis. Major ad porlandum, el tnajor robore: guus, dans eloquiapulchritudinis. Hebrxi aulem vo-
effususes sicut aquii, tte adjicias. Ascendistienim cu- liiut proptcr Tiberiadem, qux legis videbaiur bnbere
bile pairis lui, et conlaininasli stralum in ascensu. notiiiain, agrum irriguum, ct eloquia piilchritudiliis
Quis sit horuni verboruni sensus apud eum, discere prophetari. Porro ubi nos agriim irriguiim, et LXX
nemo uoii poiest. MART. virgulliim resolulum posuerunl, in Hebrxo legitur
—UIIIIS1'alat. hic qiioque addit, et ait eis, Ad se- AJALA SELUA (nnbltfnS'KJ quod potest et cervusmis-
queulia putriarcharuin nomina confer Qu. liehrai- ttt» transfcrri propter temporaneas fruges, velocita-
231 S. HIERONYMIDIYINABIBLIOTHECA. 252
Joseph, a filius accrcsccns et dccorus aspectu : filix .A Habuit quoque in comitalu cnrrtis et equites, et facta
discurrcrunt super muruin. Sed cxasperaverunt eum, est turba non roodica. Vcneruntque ad Aream Atad,
ct jurgati sunt, invideruntque illi habcnies jacula. qux sita est trans Jordanem : ubi celebraules exse-
Sedit in forti arcus ejus, et dissolula sunt vincula quias planclu magno atque vehemenli, impleverunt
brachiornm et manuum illius per manus potentis seplem dies. Quod cum vidissent habitatores lerrx
Jacob : inde pastor egressus est Iapis Israel. Deus Clianaan, dixerunl : Planclus magnus cst isle jEgy-
patris tui erit adjuior tuus, et omnipotens benedicet ptiis. Et idcirco appcllaverunl [Vulg. vocatum esl]
tibi benedictionibus cceli desuper, beuediclionibus nomen loci ejus, Planctus .(Egypti. Fecerunt ergo
abyssi jacenlis deorsum, benediclionibus uberum et filii Jacob sicut prxceperat eis. Et portantes eum in
vulvx. Bcnedicliones patris lui confortatx sunt be- lerram Chanaan , sepelierunt eum in spelunca du-
ncdictionibus patrum ejus : douec veniret deside- plici, quam emerat Abraham cum agro in posses-
rium colliuni xternoruin : iiant in capitc Joseph, et sionem sepulcri ab Ephron Hellhxo contra faciem
in vertice Nazarxi inter fratrcs suos. Benjamin lu- Mamre. Reversusque est Joseph in ^Egyptum cum
pus rapax, mane cumedet prxdam, et vespere divi- fratribus suis, el omni comitatu, sepullo patre. Quo
det spolia. Omnes hi.in tribus lsrael duodecim : hxc morluo, limentes fralres ejus, et mutuo colloquen-
locutus est eis pater suus, benedixilquc singulis, be- B tes : Ne forte memor sit injurix quam passus esi, et
nediclionibus propriis. Et prxcepit eis, dicens : Ego reddat nobis omne malum, quod fecimus, mandave-
congregor ad populum meum : sepelite me cum pa- runt ei dicentes : Paier tuus prxcepit nobis ante-
tribus meis in spelunca duplici, qux cst in agro quam morcrelur, ut hxc tihi verbis illius diceremus :
Ephron Hetthxi conlra Mamre in lerra Chanaan, Obsecro, ut obliviscaris sceleris fratruni luorum, ct
quam emit Abraham cum agro ab Ephron Hellhxo peccati atque malitix quam exercuerunt in te : nos
in possessionem sepulcri. Ibi sepelierunt eum, et quoque oramus, ut servis Dei patris lui dimittas ini-
Saram uxorem ejus : ibi sepultus est Isaac cum Re- quitatem hanc. Quibus audilis, flevit Joseph. Venc-
becca conjuge sua : ibi et Lia condita jacel. Finitis- runique ad eum fratres sui, et proni [Vulg. add. ado-
que mandatis quibus filios inslruehat, collegit pedes ranles] in terram dixcrunt: Servi tui sumus. Quibus
suos super lectulum, et obiit : appositusque cst ad ille respondit : Nolite timere : num Dei possumus
populum suum. renuere [Vulg. resistere] voluntati? Vos cogitastis de
[B. XLVI, Cap. L.] Quod cernens Joseph, ruit mc malum, et Deusvertit illud in bonum, ul exalta-
super faciem patris flens et deosculans eum. Prxce- ret me, sicut in prxsentiarum cernilis, et salvos fa-
pitque servis suis medicis ut aromalibus condirent cerct multos populos. Nolite metuere ; ego pascam
patrem. Quibus jussa explentibus, transierunt qua- C vos et parvulos vestros; consolatusque esl eos, ct
draginta dies : iste quippe mos erat cadaverum con- blande ac leniler est locutus. El habitavit in ^Egy-
ditorum, flcvitquc eum jEgypttis septuaginta diebus. pto cum onini domo palris sui : vixitque centum
Et expleto planctus tempore, loculus est Joseph ad dccem annis. Et vidit Ephraim filios usque ad tcr-
familiam Pharaonis : Si inveui gratiam in conspectu tiam generationem. Filii quoque Machir filii Manasse
vestro, loquimini in auribus Pliaraonis ; eo quod nati sunt in genibus Joseph. [C. LXXXII.] Quibus
pater meus adjuraverit me, dicens : En morior; in Iransaciis , Ioculus est fratribus suis ; Postmonem
sepulcro meo, quod fodi mihi in lerra Chanaan, se- ineam Dcus visitabit vos, et ascendere faciel de tcrra
pclies mc. Ascendam igitur, et sepeliam paircm isia ad terrara, quam juravit Abraham, Isaac, et Ja-
nienm, ac reverlar. Dixiique ei Pharao : Ascende et cob. Cumque adjurassel eos, atque dixissel: Deus
sepcli patrem tuum sicut adjuratus cs. Quo ascen- visitabil vos : asporlate vobiscum ossa mea de loco
dentc, ierunt cum eo omnes senes domus Pharaonis, isto ; morluus est, expletis ccntum decem vitx sux
cunctique majores natu terrx iEgypti; domus Jo- annis. Et condilus aromatibus, reposilus est in loculo
seph cum fralribus suis, absque parvulis et gregibus, in ./Egypto.
atquc armentis, qux dereliquerant in lerra Gesen.
Explicit liber Rresilh, id est Geneseos.
lem lerrx uberioris ostendens. Hxc sanctus Hiero- j ) moveret, si parum sibi coustare videalur: quia nunc
nymus. Variantes autem ex Hehrxo hujusmodi le- verbum de vcrlio, modo sensum e sensu exprimerc
cliones afferre curavimus, ut inlclligerct lector quam voluit. MART.
diversas habeainus ejusdem Hebraici contextus ab a Alterum, filiusaccrescens,in Palat. ms. inducilur,
uno Hieronymo interpretationes, et ne quemquam conlra sacri textus fidem.
TITULI LIBRI EXODI.
1. Numerus eorum, qui ingressi sunt /Egyptum. In- fugil: fitiam sacerdolisMadian a pastoribus defen-
cremenlum populi, ac depressio ejus a rege. Obsle- dit : et Sephoram sortitur uxorem.
Itices convocal, el ut masculos necatent, impetat. II. Mortuo rege .Egypti, clamoremIsrael Deusexau-
Dc nativilate Moysi, ac adoptioneapud filiam Pha- divil : Moysesin monte Oreb Dominumconspicil:
monis. JEgyplum petculit: a conspeclu Phataonis In rubo flammante vocalusaccedit: ad Pharaonem
255 CAPITULATIOEXODI. 231
ire prmcipitur. Signa deposcit, cl accipit: excusat, A
. dtttcanlur, et judicia propoituntur: in Elim veniunt,
et ineloquenlemseessepronunlial. Iralits Dominus, duodecimfontes, el septuagintaarborespalmarum
ul cumAaron pergerel,jubet. inveitiunl, ac deinde in Sina murmurant : panem
III. Jliousi revertenti in JEgyptum occutril angetus el carnes desideranl. Manna de cwlo prmstalur, cl
Dominiob circumcisionemfilii, el sponsionemsan- tnodusqui sufficial,imperatur.
guinutn Aaron prwcipilur obviam Moysi pergere. X. Venerunt Raphidim, et non erat aqua ad biben-
Audil ab co quwDominus imperarat. Signa faciunt dum: ac virga petram percussit, aquw fluxerunt.
coram populo : credunt, tmtantur, exsullant, Pha- De pugna Israel el Amalech. De Jelhro cognalo
raonis auribus ingerunl, Imperio Dei resultanl, ac Mosi, et de judicibut conslitutis.
duriora poptdo quam ingerebut, ingessil.Flagellal XI. De Raphidim veniunl Sinai, ubi Moscs montem
principesIsrael: Moysi el Aaron Dci judicium im- ascendk ad Deum , jubel terlio die sanclificare po-
precantur, nec ullra eorumsermonibuscrcdunl ma- puliim. Decalogumproponit, populus lerretur vo-
jore anguslia coarctali. cibus Dei, et rogat ut per Mosen prwcepla Dti
IV. Catalogus fatnilim Lcvilarum: et ubi Moyses a auliat.
Deo Deusconstiluitur Pharaoni : signaque coram XII. Leges pro singulis rebusDominus imperal , vcl
Pharaone faciunt; virga convertilur in draconem; B quojudicio quis pleclendussit.
aqttmvertuntur in sanguinem; producunlur ranm , XIII. JEdificato altari, Moysesofferlholocattstum, ct
quw lotam inquinant supellectilem: nec his tribus sanguine respergil populum, et tibrum. Prmcipitur
plagis coercelur, sed polius induratur. ascendereitt monlctn, ut tabutas lapidcas accipiat:
V. Dominus jubet Pharaonem iterum convenire.Im- jubelur a poptttoprimitias acciperc : aurutn, el ar-
peralur Aaron pulverem terrm percutere , ul omnis gentum, vel cmlerasspeciesud labeniacutumfarien-
pulvis verterelur in ciniphes: itemquemttscisdiversi dum , vel universam sitpelleclilcmejus, veslesquc
gcncriscuncta repletur /Fgyptus, exceptalerra, in saccrdolaleset Levilicas, vcl quo ordincin sacrificio
qua fitii Israel habilabant. Pcslem super universa consecretur, et jura sacrificiimandalur.
animanliainduci jubel : gravia vulnera et vesicw XIV. Prmcipilur quod singuli pro animabussuis pre-
lurgentes in hominibusex cineris aspersionefiunl. littm o/ferant Domino, et tabiu.n mneumsancluario,
Grando superinducitur, qui univerta virentiapopu- compositiothymiamalis, olcum sanclificationis, et
larelur , el pmnilentiamPharao simulansdonecre- denominatioprudcnliumvirorum , qiti universaper-
quies daretur, deprecatur; cum prmstarelur tnullo ficiant.
gravius, induralur. XV. Tabulas lestimoniiaccipit, et, tardante Mose, po-
VI. Prmcipitur Moysi ul ad eum ingrediatur, locustmfj pultts idolum fabricalur. Mosi iralus nitntial, el ille
ducanlur. Tenebrmsuperinducunlur, el in omnibus pronus adoral: de monte detcendens,tabulas fran-
his minimecohibetur. git: vilulum arripuit, combussil,alque contrivil, et
VII. Lex paschmprmcipilur, et qttod mediatiocteJE- cum Levilicafamilia quanlos poluit, inter[ecit : ac
gyptus perculienda sil, nuntialur. Superlitninare, rursum Dominumdeprecalur.
et posles Israel pro signo , sangttine liniuntur. In XVI. Tabernaculum(mderisextra cttslra ponil, in quo
noctis medio primogenilajEgypliorumexslinguun- Dominus facie ad faciem cum Mose loquilur : et
lur. Pharao consuryit, ac sine mora populum de rogat ostendisibi gloriam Dei; ac deindejubel alia-s
terra sua exire compellit. tabulas prmparare , cum quibus ascendil monlem,
VHI. Profectio populi Israel de Rantessein Sochoth: ibique qumpopulus custodire debeal, imperalur, et
religionempaschmaudiunt, el quibus comederesit decemverba fwderis conscribunlur.
licitum. Loquilur Dominusad Moysen, quod secu- XVII. Clarificalovullu, de monledescendil,ac vclala
turus sit Pharao filios lsrael, qttique seculus esl facie, poputoqttwDominusjusseral, enarrabat, ob-
eos super mare : ac limorecoarctali murmuraverunl scrvationemad constructionemtabernaculi: populus
conlra Moysen; Mosiqueprmcipilurul mota castra sponte offcral, et prudcntes viri sapieuliwspiritu ,
mare perculiatac dividat. De transilu eorum , et D ut faciant, adimplenlur.
necc/Egyptiorum, et canlico triumphorum. XVIII. Perfecto tabernaculo, cunctus poputus offert,
IX. De rnari Rubro translali in Maraht veniunt. Aquw el a saccrdotecollocalo,gloria Dominiopcritur.
BREVES LIBRI EXODl.
I. De regequi opprimebalfilioslsrael, et de obstetri- V. De inlroitu secundoMoysi, el Aaron ad Pharao-
cibusHebrworum,et de nalivilate Moysi. nem, et de illatis JEgyploplagis usquead decimam.
II. De percussoa Moyse/Egyptio , el ftiga Moysi in VI. De agni immolatione,el de egressuHebrworumex
lerram Madian, ubi accepla uxore, duos fitios susce- JEgyplo in consummaiionedecimmplagw.
pit, et de visionein rubo. VII. De primogenitisDominoconsecrandis,et de ossi-
III. De virga in colubrumversa, etmanu in sinu: el pro- busJoseph ex JEgypto abiatis.
feclioneejus injEgyplum, el ingressuadPharaonem. VIII. Decolumna nubiset ignis, el transitu maris Ru-
IY. De recapitulationegenerationumHebraicarum. bri, el canlico.
eXTROL. XXVIIL »
235 S. IIIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 236
IX. Deamaritudine aquw in Maralh, et de manna in A rum illic demoratione: ubi de tabernacuti et arcw
desertoprimum delapso. fabricaiioneinstiluilur.
X. De profectionepopuli in Raphidim, ubi aqua dc XVI. De sacerdolalibusinditmenlis.
pelra fluxil, et de bello conlra Amalecilas, cl tibi XVII. De sacrificiis, et victimis.
Jethro cognatusMoysi, uxorem ei cum filiis re- XVIII. Dealtare thymiamatis,et de unguenloponlifi-
prmsental,dans consiliumde prmficiendiscenlurio- cali, et de Reseleelel Oliab, et de observanliasab-
nibus. bali.
XI. De profeclionein desertum Sinai, ubi populus in XIX. De redilu Moysi posl quadraginla dies, et de
diem tcrlium sanctificatus assistens, et Deum confractionc tabularum, et de vitulo ex auro con-
in verticemonlisvidit, et prmceplalegis accepit. flato, et de ccedein sacrilegosgesta, et deprecalione
XII. De servis Hebrmis,remissione, et percussoribus, Moysi pro populo.
vel homicidis,furibus, vel fatsis teslibut, el de reli- XX. De secundoascensu Moysi in montem,et repa-
quisjudiciis. ratione labularum, et non adorandis, ac de cunclis
XIII. De tcliquiis lettm in nniio seplimo, et de solem- prmceptis, et de recapitulatione instrumentcrum
tiitatibus,ac decimis. tabernaculi, el redilu Moysi post qttadraginta dies.
XIV. De sepluagintasenioribusqui juncti sacerdolibusB XXI. De collalione populi, vel apparatu, et de fa-
viderunt Dominuinlsrael. bricatione labernaculi, quando apparuil gloria
XV. De ascensu Moysi in monte, el quadragiiila die- Domini.
GAPITULA LIBRI EXODI.
I. De nominibutfiliorum Israet, qui ingresti sunt in 8. Vemitlocusta super omnesfines/Egypti.
/Egyplum, et de infantibut Hebrmorum,quot prw- 9. Factm sunt lenebrm in tota terra /Egypti
cepil Pharao in flumenprojici. triduo.
II. De pttero, queminvenit filia Pharaonis, el cogno- iO.De decimaplaga, in qua percusstlDominusomne
miriaviteumMoysen. primogeniliimjEgyptiorum.
III. De /Egyptio, quem occidit Moses,et fugit. XVII. Dicil Dominus Moysi, adhuc unam plagam ego
IV. Mortuo Pharaone, exaudivil Dolnintts filios Is- inducoin Pharaonem.
rael. XVIII. Loquitur Dominus Moysi el Aaron de sacra-
V. Ubi appuruil angelus Mosiinrubo. mento paschm.
VI. De signoquod dedit DominusMosiitt virga. C XIX. Habitaverunt filii Israel in /Egyplo annis
VII. De signo secundo. ccccxxx.
VIII. De signo terlio. XX. Legempaschcedat Dominus.
IX. Ubi venit ad soccrum Moyses, et dixil ei: Vado XXI. Dicil Doininus , ut sanclificent omne primi-
ad fralres meos. livum.
X. Mortuo Pharaone, dixit Dominus ad Moscn: XXII. Quinta progenie ascenderunl filii Itrael de
Vade in /Egyplum, et circumciditScphora filium /Egypto.
suum. XXIII. ConseculuseslPharao filiosItrael, et cooperuit
XI. Dixil Dominttt ad Aaron : Vade obviamMoysi. /Egyptios mare.
XII. Dicunt Pharaoni , ut dimitlat Israel de terra XXIV.Canficum.
sua. XXV. Cantavitet Maria cnm mulieribttsin tympanis
XIII. Jubet DominusMoysiloqui ad populum. et choris.
XIV. De principibusIsraet. XXVI.Murmuravitpoputut in desertopro aqtta.
XV. Dedi te, dicit Dcminus, DeumPharaoni. XXVII. Murmuraverttntet pro carnibus.
XVL Projecil Aaron virgamcoram Pharaone, el facta XXVIII.Dedit Dominuspopulo coturnicet el manrta.
csl draco : el fecerunlmagi similiter. D XXIX. Manducaveruntmanna annis quadraginla.
Plagx /Egypli : XXX. Murmuraverunt pro aqua, et eduxit de pelra
1. Ubi aqua flumittis(acta est sanguis: feccrunt et aquam.
magi simililer. XXXI. Venil Amalechad pugnam, et percussiteum
2. Percussit iterum Aaron aquat JEgypli el eduxit Josue.
ranas: (ecerunt et magi similiter. XXXII. VenilJelhro ad Moysenin desertum.
3. Percussii Aaron pulverem lerrw, cl (acli tunl XXXIII. Consiliumdedit Jethro Moysi, ut prmponerel
ciniphesin hominibus: et cesseruntmagi. tribunos et ccnluriones.
4. Immisit cwnomyiamin tolatnlerram /Egypli. XXXIV. Testaltir Dominus per Moysen populo, ul
5. JMisitDominusmortemin pecora/Egyptiorum. audianl cum.
6. De favilla quamsparsil Moysesin cwlum,etfacta XXXV. Descendit Dominus in tnontem Sina in
sunl ulcera in hominibus. igne.
1. Exlendit Moysesmanumin cmlutn,et pluil Domi- XXXVI. Prmcipil Dominus Moysi, ut ascendat in
nui ignemet grandinem. montemsolus.
237 CAPITULATIOEXODI 258
XXXVII.Decem verba legis, quw prmcepil Dominust.A LXXVHI. Errans inimicijumentum tevocandum.
cuslodiri : LXXIX. Inimici jumentum pressum pondere cri-
1. Non erunt libi dii absqueme. gendum.
2. Non facias tibiidolum nequeullam simililudinein. LXXX. Judicium pauperis tton subvertendum.
5. Non sumesnomenDei tui in vanum. LXXXI. Ab omni verbo iniquo rccedcndum.
i. In menlehabe diem sabbatorum. LXXXII. Innocentemet justum nou occidendum.
5. Honora palrem luum et malrem. LXXXIII. Munera non accipienda.
6. Non occides. LXXXIV. De peregrinis, et remissionisanno.
7. Non mmchaberis. LXXXV. Sabbato non operandum.
8. JVonfurtum facies. LXXXVI. Oinnia quw prwcepit Deus, facienda.
9. Non dicet falsum teslimonium. LXXXVH.Tribuslemporibusannidiemsolemnemagen-
10. Non concupiscesuxorem proximi lui, nequeali- dum.
LXXXVIIl. De (eslivilaleAzymorum.
quid ejus.
XXXVIII.Timuit populus et dixerunl ad Moysen, tu LXXXIX.Vacuumin conspectttDomini minimettppa-
rendum.
tsquere ad nos.
XXXIX. Deos argenteosvel aureos non faciendos; sed B * XC. Tiifrus tcmporibttsanrti omnetnascutinum parere
altare Domino. Domino.
XL. De puero Hebrwo emplo. XCI. Primitias lerrmofferendas.
XLI. De filia distrada. CXII. Non coquendumagnum in lactematris sum.
XLII. De percusso et mortuo. XCIH. Angelumpromiltit Dominus Moysi, qui eum
XLIII. De his qui occiderintdolo'. prmcedat.
XLIV. De his qui percusscrinl palrem aul matiem. XCIV. Qui Deum audierit liberari ab inimicis suis.
XLV. Qui furto ereptumvindiderint. XCV. Deos alienigenarum non adorundos.
XLVI. Qiti maledixerintpatri vel mairi. XCVI. Timorem et vespas missurum Dominum, qni
XLVII. Si in rixa percttsseri! aliquis lapide aul ejicerent alienigenas.
pugno. XCVll. Dixil Domihut Moysi ascendercad se in mottle.
XLVIII. Si servurnaut ancillam percusserit a/iijuts, et cum majoribus nalu.
morlui fuerint. XCVHI.JEdificavitMoysesaltare ex lapidibus duo-
XLIX. Si mulierempercusseril, el abortiveril. decim.
L. Oculum pro oculoeruendum. XClX. AscenditMoysescum majoribusnatu.
LI. Oculumserviaut ancillw qtti eruerit. 1 C. Omneselecli venerunt in locum Dei.
f'
LII. Si cornu aliquem percusserit taurus. CI. Dicit Dominits Moysi ut ascendal in monlemttc-
LIII. Si foveamquis foderil. ciperetabulas Testamenii.
LIV. Si taurus alium cornu percusserit laurum. CH. Ascendit Moysesel descendii ad eum majestas
LV. Si quis vitulttm, aut ovetnfuralus [ueril. Domini.
LVI. De furc percusso. CHI. Dicil Doniinus offerri inilia ad labernaculurn fa-
LVH. Deagro alieno depasto. ciendum.
LVIII. De area incensa, vet messe. CIV. Qumdebeant offerri.
LIX. De comtnendato,et furlo ab aliquo sitblato. CV. De [abrica arcm, ntensm, labernaculi et altaris.
LX. De jumenlo, vel uliqua pecude commcndata et CVl. De oleo lucernm.
moritia. CVH.De sacerdolioAaron ci filiorum ejus.
LXI. Si petierit quis animal, cl morluttm fitcrit. CYIII. Deslola sancta.
LXIL De virginenondum spontata. CIX. De veste sacerdotali.
LXHI. Maleftcttmoccidendum. CX. De ordinandis sacerdolibus, et de hostia imino-
LXIV. Qtii dormieritctm pecudeoccideitdus. landa.
LXV. Qui immolaverildiis eradicandus. * CXI. De altari incensi.
D
LXVI. Advenmnon nocendum. CXII. De obtatione odorationis.
LXVII. Vidaa; et orphano non nocendum. CXIII. Sacerdoiesjubentur lavare et manus et pedes
LXVHI. De fenore et pignore. cum ascendunl sacrificare Domino.
LXIX. Non blasphemandum. CXIV. De ttnguenloincenti.
LXX. Primiiias Domino offerendas. CXV. De Reseleelquem replevit Dontinus spititu sa~
LXXI. Omne primitivumDominooffetendum. pientimad omneopiis.
LXXII. Carnema bestia prmguslatam nonedendam. CXVI. De Sabbato obsetvando.
LXXIII. Non credendumfacile quod audieris. CXVII. Ubi dal Dotninus Mcysi labulas Testamenii.
LXXIV. Non consenliendumtestibus ittiquis. CXVIII.Ubi fecil Aaron vitulum conflatilem.
LXXV. JVonesse malttmcum multis. CXIX. Dicit Dominus Moysi : Descende velvciier.
LXXVI.JVondeclihare cum multis in judicio. CXX. Ubi oravil Moysespro vopulo.
LXXVH. Non spernendum pauperem in judicio, nec CXXI. Vidit Moysesvitulttm, el
con(rcgii tabulas.
pro ilto faciendum. CXXH. Vtiarguit Moyses Aaron propter vitulum.
2J9 S. IHERONYMlDIVINA BIBLIOTHECA. 810
CXXIII. Jussit Moysespopulo ut occiderenl invicem.j ^ CXXXIV. Initia tubel Moyses offern Domtno,qum-
CXXIV. Rogal Moyses Dominum pro poputo, ut cumque disposuissent in corde stto ad opus taber-
dimitlut illis peccatum eorum. naculi, el altaris, el rerum sacerdotalium.
CXXV. Dicit Dominus Moysi: Ascenditead tcrram, CXXXV. Fecerunt Reseleel, et Ooliab, el omnis sa-
quamjuravi patribus vestris. piens stolas sanctas, et omne opus labernaculi.
CXXVI. Increpal Dominuspopulum el jubel Moysen. CXXXVI.Fecit Reseleel, arcam Teslamenti, et tnen-
extra tabcrnaculum erigere, et loquilur ad eutn in sam, et candelabrum, et seplem lucernas, et ailare
columna nubis. mneum, et oleum liniamenti : el de allari wreo, co-
CXXVH.Locutus esl Dominusad Moysen, quomodo lumnis et ulensilibus labernaculi, el oblatis ad nu-
loquiturquis ad amicumsuum. merum bellatorum : et de vestesacerdotali, linlinna-
CXXVIII. Petit MoysesDominum videre, et ait illi bulis, et omniornatu et pcr(eclione tabernaculi, et
Dominus: Non potes videre faciem meam. omnibusvasis ejus.
CXXIX. Ascendil Moyses in montemcum aliis labn- CXXXVII. In die primo mensis primi, prmcepitDo-
lis, ubi accepit legcm et prmceptumDomini. minus Moysi sanctificareomnia, et induere Aaron
CXXX. Omne primitivum jubet sibi offerri Dominus. slolam tanclam ejus.
CXXXl. Non manducavitMoyses dicbus XL,cumscri- CXXXVIll. In primo mense anni secundi profeclio-
berel verba Teslamenti. nis de /Egypto, slaluil Moyses tabernaculumtesti-
CXXXII. Gloriosa facta esl facies Moysi, el velabalI\ tnonii.
eamcoram populo, quod eis cornttta viderelur. CXXXIX.Consummatolabernaculo, texit illud nubcs,
CXXXIII. De dic sabbatorum. el majeslas Domini implevilUlud.
INCIPIT
LIBER ELLE SMOTH
Qui grsecc dicilur
EXODUS.
[T. 1, B. I, C. I, Cap. I.j Hxc sunt nomina filio- (] tus, et fortior nobis est. Venile, sapienter oppri-
rum Isracl, qui ingressi sunt in Aigyplum cum mamus eum, ne forle multiplicetur, et si iugrucrit
Jacob : singuli cum domibus suis introierunt: conlra nos bellum, addatur inimicis noslris, expu-
Ruben, Simeon, Levi, Judas, Issachar, Zabulon, gnalisque nobis, egredialur e terra. Prxposuitilaquc
ct Benjamin, Dan, et Nepbtbali, Gad, et Aser. cis magistros operum, ut alfligerent eos oneribus :
Erant igitur omnes animx eorum " qui egressi xdificaveruntque urbes c tabernaculorum Pharaoni,
sunt dc femore Jacob, sepluagiuia : Joseph aulem in Phithom et Ramesses. Quantoque opprimcbant eos,
JEgyplo erat. Quo morluo, et universis fratribus ejus, tanlo niagis muliiplicabanlur et crescebanl : ode-
h omnique cognatione illa, filii Israel creverunl, et ranlque filios Israel jEgyptii, et affligebant illuden-
quasi germinantes multiplicali sunt : ac roborali tes eis d : atque ad amaritudinem perducebant vi-
niniis, impleverunt lerram. Surrexit interea rex no- tam eorum operibus duris luti et lateris, omnique
vus super iEgyplum, qui ignorabat Joseph :et ait ad famulatu, quo in terrx operibus premebanlur. Dixit
populum suum : Ecce, populus filiorum Israel mul- aulera rex ^Egypti obslelricibus Hebrxorum : qua-
a Errore librariorum nonnulla fluxeruni e Septua- D legalurinms.Alcxandrino:septuagintrto;uino;ue.MART.
giuta in Canonem llebraicx verilatis : indc esl quod — Sic optime habet ms. Urbinas : reliqui autem, e
liic legat cum altero ms. codice : Eranl igitur omnes quibus ct ille, quem Canonem Hebraicx veritatis
tttiimweorum, qui egrcssi sunt de [emore Jacob, sep- Mart'i3nxus vocat, juxta Grxcum numerant, Seplua-
tuaginla qttinque : qund S. Ilieronymus diserle re- ginta quinque, Vide Quxst. Hebraic. in Genes. cap.
fellit in libris Quxslionum Hebraicarum, docens /iCvers. 20.
b
piiulalim per siugulos suppulato numero, el in He- Pro cognationeilla, in can. et aliquot mss. codd.
J)rn'is voluminibus inveniri lautuinmodo, sepluaginta legitur, cognationestta. Id verofalsum esse nemo non
unimas. Ex quo tnanifestum est, inquit, oinnes ani- videt. MART.
»iifl«,quwingressmsunt /Egyplum de [emoribusJacob, —ldem ms. Urbinas, cognationesua perperam. He-
(uisse septuaginla; dum texaginla sex postea inqressw brxus habet Ninn -mn, gencratio illa.
c Legerit S. Pater, rrcittro "ns pro rWJZOta'1»,
suni, et repereritnl in /Egypio tres anitnas, Joseph
scilicel cum duobus filiit ejus : sepluagesimus aulem sive U?pro n , tabernaculorumpro Ihesaurorum,quod
ipse fueril Jacob. Suam deinde senteniiam lueiur ab Cbaldxus prxfert, et Rabbini, aliique passim inler-
ipsisLXX translatoribus, qui in Deuleronomii cap. preies. •l Addunt hic loci mss. quamplures, et invidenles,
x, 22, sepluaginta tanlum animas in .<Egyptumin-
trasse memorant: quamvis eiiam hoc loco corruptc sed frustra. MART.
241 LIBER EXODI. [242
rum una vocabalur Sephora [In h. Siphra], altera Aatque . illuc, et nullum adesse vidissel, perctissum
Phua, prxcipiens eis : Quando obstetricabitis He- /Egyptium abscondit sabulo. Et egressus die allero
brxas, et parlus lempus advenerit, si masculus fue- conspexit dttos Hebrxos rixantes; dixilque ei qui fa-
rit, interficite illum ; si femina [ Vulg. add. fueril], ciebant injuriam : Quare pcrculis proximum tuum?
reservate. Timuerunl autem obstetrices Deum, el Qui respondit: Quis te constituil principem et judi-
non fecerunl juxla prxceplum regis ^Egypli, sed cem supcr nos? num occidere me tu vis, sicut occi-
conservabant mares. Quibus ad se accersilis, rex disti heri ^Egyptium? Timuit Moses, et ait : Quo-
ait : Quidnam est hoc quod facere voluistis, ut pue- modo palam factum est verbum istud?
Audivitque
ros servaretis? Qux responderunt: Non sunt He- Pharao sermonem bunc, et quxrebat occidere Mo-
brxx sicut iEgyptix mulieres : ipsx enim obslelri- sen : qui fugiens de conspectu ejus, moralus est in
candi habent scienliam, et priusquam veniamus ad terra Madian, et sedit juxta puteum. Erant aulem
eas, pariunt. Bene ergo fecit Deus obstelricibus, et sacerdoti Madian seplem filix, qux venerunl ad
crevit populus, eonforlatusque est nimis. Et quia hauriendam aquam, et impletis canalibus, adaquaro
timuerunt obstelrices Deum, xdificavit illis domos. cupicbant greges patris sui. Supervenere paslores,
Prxcepit ergo Pharao omni populo suo, dicens : et ejecerunt eas : surrexilque Moses, ct, defensis
Quidquid masculini sexus natum fuerit, in flumen B puellis, adaquavit oves earum. Qux cum reverlis-
projicite : quidquid feminei, reservatc. senl ad Rahuel patrem suum, dixit ad eas : Cur vc-
|C. II, Cap. II.] Egressus est post hxc vir de domo locius venisli solito? Responderunt : Vir ^Egyptius
Levi, accepla uxore slirpis sux. Qux concepit, et liberavit nos de manu pastorum : insuper et hausit
peperit filium, et videns eum elegantem, abscondil aquam nobisc.um, potumque dedit ovibus. At ille :
tribus mcnsibus. Cumque jam celare non posset, Ubi est? inquit: quare dimisistis hominem? vocale
sumpsit fiscellam scirpeam, et linivit eam biiumine eum ut comcdat panem. Juravil ergo Moses quod
ac pice : posuitque intus infanlulum, et posuil eum habilaret cum eo. Accepitque Sephoram filiam
in careclo ripx iluminis, slante procul sorore ejus ejusb uxorem : qux peperit ei filium, quem vocavit
et consideranle evcnlum rei. Ecce autem desccnde- Gersom, dicens : Advena fui in terra aliena. [T. H,
bat filia Pharaonis, ut lavaretur in fliiniine, et puel- C. IV.] « Post mullum lemporis morluus est rex
las ejus gradiebantur per crepidinera alvei. Qux cum ^Egypti: et ingemiscentes lilii lsrael propter opera,
vidisset fiscellam in papyrione, misit unam e farau- vociferati sunt: ascenditque clamor eorum ad Deum
lis suis, et allatam apericns, cernensque in ea par- pro [Vtilg. ab] operibus. Et audivit gemilum eorum,
vuliim vagientem, miserta ejus, ait: De infanlibus ac recordalus est foederis quod pepigerat cum Abra-
Ilebrxorum est hic. Cui soror pueri : Vis, inquit, ut t> hani, Isaac et Jacob. Et respexit Dominus filios
vadam, et vocemtibi Hebrxam mulierem , qux nu- Israel, et cognovit [Vulg. add. eos].
trire possit infantulum ? Respondit ei : Vade. Per- [C. V, Cap. III.] Moses autem pascebat oves Je-
rexit puellaet vocavit matrem a ejus. Adquam locula thro cognati [Vulg. soceri] sui, sacerdolis Madian :
filia Pharaonis : Accipe, ait, puerum istum, et nutri Cumque minasset gregem ad interiora deserti, venit
mihi: cgo tibi dabo mercedem tuam. Suscepit mu- ad montem Dei Horeb. Apparuitque ei Dominus
lier, el nutrivil puerum : adultumquc tradidit filix [h. apparuiique angelus Domini] in flamma ignis de
Pharaonis. Quem illa adoptavit in locuin filii, voca- medio rubi, et videbat quod rubus arderet, et non
vitque noraen ejus, Moses, dicens : Quia de aqua combureretur. Dixit ergo Moses : Vadam, et videbo
tuli cum. visionem hanc magnam, quarc non comburatur ru-
[C. III.) In dicbus illis poslquam crcverat Moses, bus. Cernens autem Dominus quod pergeret ad vi-
egressus ad fralres suos, vidit affliclioncm eorum , dendum, vocavit eum de medio rubi, et ait: Moses,
et virum iEgyptium percutientem quemdam de He- Moses. Qui respondit: Adsum. At ille : Ne appro-
brxis fratribus suis. Cumque circumspexisset huc pies? inquil, huc : solve calceamentum de pedibus
a In Hebrxo matrem pueri habet, quod lollit om- D tam hanc pericopem exhibet in margine : codex au-
nem ambiguitaiem librorum editorum, qui matrem lem Regius optimx notx, num. 5563, extra seriem
tuam legunt. MART. ac numerum linearum habet eadem verba in ora in-
— Meliusin HebrxoTTn Qti, tnatrem pueri :Vul- feriori minuiis characleribus descripla. In uno de-
gaia editio, malrem suam. niqueCorb. ms., lium. l,hxetanlum leguntur intra
b Palaiin. ms. lacet uxorem, mox Gersan cum Ur- textum : El eripuit me de mantt Pharaonis. Cxiera
binate et vulgatis legit pro Gerson. manus recentior supplevit ad oram inferiorem libri.
c Editi libri ac manuscripii quamplures addunt Ex hac lanla exemplarium varietaie satis explora-
ista : Alterumvero peperit : quemvocavilEliezer, di- lum habemus, qux de Eliczer dicunlur primum an-
cens : Deusenim patris mei adjulor meus eripuit me nolata in margine, successu temporis in corpore
de manuPharaonis. In aliis tum Grxcis, luin Lati- posita fuisse a librariis. MART.
nis exemplaribus hoc modo legiiur : Alium verovo- —Addunl nostri mss. et quos Martian. coiisuluit,
cavit Eliezer, etc. Horum autem vcrborum nihil ex- editique libri, Alterum vero peperit, qtiem vocavit
Stat in Hebraico contexlu , neque in Samaritano : Eliezer, dicens: Deus enim patris mei adjulor meus,
absunt similiter in LXX edit. Roin. manuscripto et eripu.itme de manu Pharaonit. Qux cum origina-
Alexandrino, et in Paraphrasi Chaldaica. Mutuata les textus non haheani, in Hexaplis tamen sub aste-
videntur ecapitedecimooctavo ejusdem Exodivers. risco fuisse descripta, lidem facit Coislinian. ms.
3 et 4, ubi de Eliezer eadem prope legimus. Deinde penes Montfauconium.
codex Bibliorum ms. S. Germ. a Pratis num. 3, to-
245 S. IIIERONYMIDIVINABIBLIOTllECA. 241
ttiis : locus eniin , in quu stas , lerra sancla est. El dv [Cnp. IV.] Respondit Moses el ait : Non credent
aii: Ego sum Deus patris tui, Deus Abraham, Deus mihi, neque amlienl vocein meam ; sed dicenl: Non
lsaae, el Deus Jacob. Ab-icotidilMosesfacicm suam : apparuit tibi Duniiiius. |B. III, C. VI.] Dixit ergo ad
lion enim audebat rcspicere conlia Deuin. Cui ait eum : Quid cst hoc quod tenes in inanu lua ? Re-
Doniinus : Vidi afflictionem populi mei iu ^Egypio, spoudit: Virga. Dixitque Doininus: Projice eani in
el clamorem ejns audivi propier duriiiam enrum qui teriam. Projecit, et versa est in colubrum, ila ut
prxsunt operibus : el sciens dolor, ni ejus, desceudi fugeret Moses. Dixitque Dominus : Extende manum
nl liberarem [Vulg. liberein et educam] eum de ma- tuam, et apprehende caudatn ejus. Kxtendit, et te-
nibus /Egyptiorum, et educerem de tcrra illa in ter- nnit, versaque est in virgam. Ut credant, inquit,
ram bonam, et spatiosam, iu lerrani qux fluitlacte °
quod apparuerit tibi Dominus Deus palrum suo-
etmelle.adloca Chananxi, etlletthxi, elAnioirhxi, rum.Deus Abraham , Deuslsaac, el Deus Jacob.
Phorezxi, et Hevxi, et Jebusxi. Clamor ergo filio- [C. VII.] Uixitque Dominus rursum : Mitte nianum
rum lsrael venit ad me : vidique afflictionem eorum, liiain in sinum iuiini. Quam cum misissel in sinum,
qua ab .lEgyptiis oppriinunlur. Sed veni, iniiiani le prolulit leprosam inslar nivis. Relrabe, ait, maiium
ad Pharaouem, ut educas populum mcuui, (ilios [Vutg. add. tuam] in sinum tuiiin. Retraxit, et pro-
Israel dc ^Egyplo. Dixit Moses :id Deum : Quis ego Ii inlii ileriiin, et erat similis cami reliqux. Si non
suin, ut vadnni ad Pharaonem, el ediicam filios crediderini, inquil, tibi, neque audieiint sermonem
lsrael de jEgypto. Qui dixit ei: Ego ero tecuni, et signi prioris; credent verbo signi seqiientis. [C. VIII.]
hoc habebis signum, quod miserim le: Cum eduxe- Quod si nec duobus quidem his signis crcdiderint,
ris populum [Vclg. add. nietim] de ^Eiiypto, iinmo- ncqne audicrint vocem luam, sume aquain fluininis,
labis Deo super monieiii islum. Ait Moses ad Uetim: et effunde cam super aridam, et quidquid hatiseris
Ecce ego vadam ad (ilios Israel, el dicam eis : Deus de fluvio, vertetur in sanguinem. Ait Moses: Obse-
pairum veslrorum niisit me ad vos. Si dixerinl mihi: cro, Doraine, non sum eloquens ab beri ei nudins-
Qund est nomeii ejus? quid dicam eis? Dixit Deus tertius, et ex qno locutus es ad servuni luiim, im-
ad Mosen : Ego sum qui sum. Ait : Sic Dices filiis pediiioris et tardioris lingux sum. Dixit Doininus
IsraeI:Quiest,misitmeadvos: DixilqueiieruniDeus ad eum : Quis fecit os honiinis? aut quis fabricatus
ad Mosen : ilxc dices filiis Israel : Dominus Deus est inuluin aul surdum, videnteui el ca'cuin? nonne
patruui veslrorum , Deus Abraham, et Deus Isaac, ego? Perge igiuir, et ego ero in orc lun : doceboquc
ct Deus Jacob, misit me ad vos : boc nomen mihi tequid Ioquaris. At ille : Obsecro, inquit, Domine,
esl in xterntim, et Imc memoriale meum in genera- b niitte quem inissurus es. Iralus Dominusin Mosen,
tionem et generationein. Vade, cougrega seniores C ail : Aaron frater tuus Levites, scio quod eloquens
Israel.et dices ad eos: Dominus Deiis patrum ves- sit; ecce ipse egredietur in occursum luum, videns-
trorum apparuit inihi , Deus Abrabam, et Deus que le, Ixtabitur cordc. Loquere ad euni, el
lsaac, et Dcus Jacob, dicens : Visiians visitavi vos, pone verba mea in ore ejus, et ego ero in ore tuo,
el vidi omnia qux accidcrunt vobis in yEsiypio: El el iti ore illius, et osiendam vobis quid agere
dixi ut ediicam vos de afflictione ^Egypli, in tei- debeatis. Ipse loquetur pro te ad populum, el. crit
rain Chanaiixi, et Hctilixi, et Amorrhxi, Pherezxi, os luum : lu aiitem er\s[Vvlg. add. ei] in his qux
el Evxi, et Jebuzxi , ad terram fluenlem lacte ei ad Deum penineni. Virgara quoque hanc sumes
melle. Et audient vocem luain : ingredierisque lu, [Vulg. sume] in manu tua , in qua faciunis es
et seniores Israel, ad regem yEgypti, et dicetiii signa. [C. IX.] Abiit Moses, et reversus e>l ad Je-
[Vulg. dices] ad eum : Dominus Deus Hebrxoruu i thro cognaluni [Vulg. soceruin] suum, dixiique
vocavit nos : ibimus viam irium dierum per solilu ei : Vadam, et reveriar ad fraires meos in ^Egyp-
dinem, ut immolemus Domino Deo nostro. Sed eg<i luni, ut videam, si adbtic vivunt. Cui ait Jetbro :
scio quod noii dimillet vos rex^Egypii, ut eaiis , Vade in pace. [T. III, C. X.] Dixit ergo Domiuus ad
nisi per manuin validam. Extendam enim manuni Mosen in Madiau: Vade, el revertere in yEgyptum :
meam , et percutiam jEgypium in cunciis mirabili D Mortui enini sunt omues qui quxrebant auimam
lius meis, qux faclurus sum in medio enrum : posL tiiani. Tulit ergo Moses uxorem snain, ei lilios suos,
hxc diinittet vos. Daboque gratiain populo huic co et imposuit eos super asinum, reversusque est iu
ram jEgyptiis, et cum"egrediemini, non exibitis va iEgyplum, portans virgam Dei in iiianu sua. Dixit-
cui: sed postulabit mulier a vicina sua et ad hos que ei Dominus revertenti in iEgyptum : Vide ut
pila sua, vasa argentea et aurea, ac vestes : poneiis omnia ostenla, quxposui in manu lua, facias coruiu
que eas super filios et filias vestras, et spoliabiti 3 Pliaraone : ego indurabo cor ejus, cl non dimiitct
.(Egyptum. populum. Dicesque ad eum : Hxc dicit Dominus :
a Loco, patrum tuorum, omnes mss. codices lp- pro suorum legunt.
b Ita ex Hebrxo vertendqm docet llicroiiyuiiis lib.
gnnt, patrum tuorum : quod perperatn imitata est
versio Laiina lexius Sainaritani, cuiii in Sainarita- III Conunent. in Is.ii cap. vi. Post recitatam enim e
norum ac Hebrxorum voluminibus se.riptiimrepe- LXX inlerprelibiis hnnc lectiouem : Obsecro, Dg-
rialur DrQN avotham, id est, palrum eoruni, vei mine, non sum dignus , provide alium queni nutlas,
suorum. MART. subjungil aliain dicens : Sive ut in Hebrwo legi(u'r,
—El nostri, cl quos laudat. Marlian. ms. tuorum, niiiiequeiii missuruses. MART.
245 LIBER EXODI. 246
filius primogenitus meus cst Israel. Dixi tibi: Di- A Dispersusque est populus peromnem terram^Egypli
milte (ilium meum, ul scrviat mihi, et noluisli di- ad colligendas paleas. Prxfecli quoque operum in-
mittere eum : ecce ego inlerficiam filiuin luum pri- stabanl, dicentes : Complete opus vestrum quotidie,
mogenitum. Cumque essel in itinere, iit diversorio ut prius facere solcbatis, quando dabantur vobis pa-
occurrit ei Dorainus, et volebat occidere eum. Tulit lex. Flagellalique sunt qui prxerant operibus filio-
illico Sephora acutissimam pelram, et circumcidit rum lsrael, ab exactoribus Pharaonis , dicentibus :
prxputium filii sui, letigitque pedes ejus, et ail: Quare non impletis mensuram laterum sicut prius,
Sponsus sanguinum tu mihi es. Et dimisit eum nec heri, nec hodie? Veneruntque prxpositi liliorum
posiquam dixerat : Sponsus sanguinum, a ob cir- Israel, et vociferati sunt ad Pharaonem, dicenles:
cumcisionem. [C. XI.] Dixit autcm Dominus ad Aa- Cur ita agis conlra servos luos? Palex non dantur
ron : Vade in occursum Mosi in deserlum. Qui per- nobis, et lateres similiter imperantur : en famuli tui
rexil ei obviam iu Monlem Dei, et osculalus esl flagellis cxdimur, et injuste agitur contra populum
eum. Narravitque Moses Aaron omnia verba Do- tuum. Qui ait : Vacatis otio , et idcirco dicitis : Ea-
mini, quibus miserat eum, et signa qux mandave- mus, et sacrificemus Domino. Ile ergo, et opcramini,
rat. Veneruntque siinul, et congregaverunt ctincios palex non dabunlur vobis, et reddetis consnetum
seniores filiorum Israel. Locutusque esl Aaron om- B numerum laterum. Videbanlque se prxposiii filio-
nia verba, qux dixeral Dominus ad Mosen, et fecit rum Israel in malo, eo quod diceretur eis : Non mi-
signa coram populo, el credidit populus. Audierunl- nuetur quidquam de lateribus per singulos dies.
que, quod visilasset Dominus filios lsrael, el quod Occiwreruntque Mosi etAaron.qui stahant ex adver-
respexisset afflictionem eorum, et proni adorave- so, egredienles [Vulg. egredientibus] a Pharaone, et
runt. dixerunl ad eos : Videat Dominus, et judicet, quo
[C. XU.] Posl hxc ingressi sunt Moses et Aaron, niam foetere fecistis odorem nostriim coram Pba-
et dixerunt Pharaoni : Hxc dixit Dominus Deus raone el servis ejus, et prxbuisti ei gladium, ut oc-
b Israel: Dimitte populum meum ut sacrifieet mihi cideret nos. Reversusque est Mosesad Dominum, ei
in deserlo. At ille respondit : Quis est Dominus, ut ait : Domine, cur afflixisti populuni istmn ? quare
audiam vocem ejus, et dimittam Israel? nescio Do- misisli me? Ex eo enim quo ingressus sum ad Pha-
minum, et Israel non dimittam.Dixeruntque : Deus raonem ul loquerer in nomine tuo, afflixit populum
Hebrxorum vocavil nos, ut eamus viam trium die- tuum, et non liberasli eos.
rum in solitudinem, et sacrificemus Domino Deo [Cap. VI.) Dixitque Dominus ad Mosen ; Nunc vi-
noslro : ne forte accidat nobis pestis aut gladius. Ait debis qux facturus sim Pharaoni, per manum enim
ad eos rex ^Egypti : Quare, Moses et Aaron, sollici- C foriem dimittel eos, etin manu robusta ejiciet illos
talis populum ab operibus suis? ite ad onera vesira : de terra sua. [C. XIII.] Locutusque est Deus ad Mo-
Dixilque Pharao : Multus est populus terrx : videlis sen dicens : Ego Dominus, qui apparuit Abraham,
quod lurba succreverit : quanto magis si c dederilis Isaac, et Jacob, in Deo omnipotente, et noiiien
eis requiem ab operibus? Prxcepit ergo in die illo meura Adonai non indicavi eis. Pepigique cum eis
prxfeciis operum et exacloribus populi, dicens : Ne- foedus, utdarem illis terramChanaam, terrani pere-
quaquara ulira dabitis paleas populo ad conliciendos grinationis eoruin , in qua fuerunt advenx. Ego au-
laleres, sicut prius : sed ipsi vadani, el colligant sti- divi geinitum filiorum Israel, quo ^Egyptii oppresse-
pulas. Et mensuram laterum, quus [Vulg. quam] rwii eos, et recordatus sum pacti niei. ldeo dic filiis
prius faciebant, imponetis super eos , nec minuelis Israel: Ego Dominus, qui educam vos de ergastulo
quidquam; vacant enim, et idcirco vociferantur, di- ^Egyptiorum, et eruam de servitule, ac redimam iu
centes : Eamus, et-sacrificemus Deo nostro. Oppri- brachio excelso, et judiciis magnis. Et assumain vos
mantur operibus, el expleant ea, ut non acquiescanl mihi in populum, et ero vester Deus; et scietis quod
verbis mendacibus. Igiiur egressi prxlecti opcrum el ego sim Dominus Deus vester , qui eduxerim vos de
exaclores, ad populum dixerunt: Sic dicit Pharao : ergastulo ^Egyptiorum, et induxerim in lerram, su-
Non do vobis paleas; ite, el coiligiie sicubi invenire D per quam levavi manum meam, utdarein eam Ahra-
poleritis, nec minuetur quidquam de opere veslro. ham, Isaac, et Jacob, daboque illara vobis possiden-
" Canon Heb. yer. ac mss. anliquiores addunt posf isto signn n in margine, qiio docere nos voluu iin
vocem, sanguinum, ul in prxcedenti versiculo, tu scripium legi in Hebrxo. Restat igitur ex hac obser-
milti es. Sed absunt hxc verba in foiite Hebraico, el vatione, in aliquot sallem exemplaribus Hebraicis
notariorum incuria in mss. libros fluxisse non du- oliin seriptum : Dominus Deus Hebrmorum : contra-
biuni est. MART. rium tainen manifeste suadet unus omnium imerpres
— Addit Palat. ms. pluresque ulii penes Maitian. tum cuni hodierno Hebrxo consensus; necnon Pha-
hic ut in prxcedeuti versiculo, tu mihi es. Ac sunt raonis responsio subnexa : Nescio Dominum, et
qui velint, ea censuisse llieronyiniiiii rcpelenda, ta- Israel non dimiilam. Itaque hic suspensus hxreo.
metsi in Hebraico archelypo desiderentur. MART.
b Pro DeoIsrael, in Canone llebr. ver. ac in alterq c In pluribus mss. codicibus scriplum esi, si de-
oplimx nolx ms. codipe S. Germani a Pratis, num. derimus. Iloc vero miitualum videtur a Grxcis, ces- qui
3, lej;ilur Dominus Deus Hebrmorutn, ut pluries in- legunt in prima persona, xuxot.TruvaMti.ev, id est,
fra dicitur in toto Exodo. Id vero in piimis nolan- sationem demus, vel quiescerefaciamus. MART.
diiui, hoc loco in canone fuisse deletum nomen Is- —In Palaijn. inss., si dederUis ei„
ruel, et pro eo appusilum verbum /le/itwoniificuiii
247 S. IHERONYMIDIVINAISIBLIOTHECA. 248
dam, cgo Dominus. [T. IV.] Narravit ergo Moses J^.constitui te Denm Phanonis : ct Aaron fraler luus
omnia filiis Israel, qui non acquieverunt ei, propler eritpropheta tuus. Tu loqueris [Vulg. add. ei] oninia
angustiam spirilus, et opus durissimum. Locutnsque quce mando tibi: ille loquetur ad Pharaonem, ul di-
estDominusadMosen, dicens : Ingredere etlnqnere mitlal filios Israel de terra sua. Sed ego indmabo
ad Pharaonem regem jEgypli, ut dimiltat (ilios Is- cor cjus, et mulliplicabo signa et ostenta mea in
rael de terra sua. Respondit Moses coram Domino : lerra jEgypti, et non audient vos : immiliamque ma-
Ecce filii Israel non me audiunt, et quomodo audiet num meam super jEgyptum, ct educam exercitum
Pharao , praeseriim cum sim incircumcisus labiis ? et populum meum filios Israel de tcrra /Egypli pcr
|C. XIV.] Locutiisque est Doniinus ad Mosen el Aa- jndicia maxima. Et scient iEgyptii quod ego sim Do-
ron, et dcdit mandatum ad filios lsrael, ei ad Pha- ininus qui extenderim manum mcam super jEgyp-
raonem regem jEgypti, ut educerent filios Israel de lum, et eduxerim filios Israel de medio eorum. Fecit
lerra iEgypti. [B. IV.] lsti sunl principcs domorum iiaque Moses, ct Aaron sicut prseceperal eis [Vulg.
per familias suas. Filii lUiben primogeniti Israelis : tacet eis] Dominus : iiaegeruni. [C. XVI.] Eralautem
Enoch ct Pliallu, Esron et Cliarmi. llae cognationes Mosesocloginia annorum, ct Aaron octoginta liium,
Ruben. Filii Simeon : Jamuel, et Jamin, et Oliad quiuido loculi sunt ad Pliaraonem. Dixiique Doiui-
[Vulg. Aliocl],Jachin , et Soar, et Saul filius Cliana- ]B nus ad Mosen ct Aaron : cum dixerit vobis Pharao,
nilidis. 11« progcnies Simeon. Et hoec nomina filio- Oslendile signa : dices ad Aaron : Tolle virgam
rnmLcviper cognationes suas : Gcrson, et Caatli, et luain, el projice cam coram Pliaraone, ac verletur in
Merari. Anni auiem vitaeLevi fuerunt centum triginta colubrum : lngressi itaque Moses et Aaron ad Pha-
sepiem. FiliiGerson [ h. ]Libeni et Semei, per co- raonem, fecerunt sicut praeceperat Dominus, tulil-
gnaliones suas. Filii Caalh : Amram , et Isaar , et que Aaron virgam coram Pharaone cl servis cjns,
Hebron, et Oziel, annique vilse Cs>ath, centum tri- qucc versa est in colubrum. Vocavit aulem Pharao
ginta tres Filii Merari : Mooli [li. Maliali] et Musi: sapientes et maleficos ; et feccrunl elinm ipsi per iu-
Hoecognaliones Levi per familias snas. Accepit au- cantationes /Egypiias ct arcana quxdam similiter.
tem Amrani uxorem [h.] Jocliebed palruelem suam, Projecerunique singuli virgas suas, qure versae sunt
quae peperit" ei Aaron et Mosen. b Fueruntque anni in dracones; sed devoravit virga Aaron virgas eo-
vitac Amram, cenlum iriginta scptem. Filii quoque rum. Induratumque cst cor Pharaonis, et non audi-
Isaar : Core, et Nepheg, et Zechri. Filii quoque vit eos, sicul[l).] dixerat Dominus. [1 Plaga.] Dixit
Oziel : Misael, et Elsaphan, el Sithri. Accepit aulem aulem Dominus ad Mosen : Ingravalum est cor Pha-
Aaron uxorem c Elisabe, filiam Aminadab, sororem raonis, non vull dimitlere populum. Vade ad eum
Naasen, quae peperit ei Nadab, et Abiu, Eleazar, et C niane, ecce egredielur ad aquas : et stabis in occur-
Ithamar. Filii quoque Core : Asir, et Elcana, et sum ejus super ripam fiuuiinis : et virgam, quaacon-
Abiasaph. Haesunt cognaiiones Coritarum. At vero versa est in draconem, tolles in manu tua. Dicesque
Elcazar filius Aaron accepit uxorem de filiabus Pliu- ad euin : Dominus Deus Hebreeorum misil me ad te,
liel; quac peperit ei Phinees. Hi sunl principes fa- dicens : Dimitle populum meum, ut mihi sacrificet
miliarum Leviticarum per cognaliones suas. Iste est in deserlo : et usque ad praesensaudire noluisii. Hcec
Aaron et Moses, quibus prcecepit Dominus, ut edu- igitur dicil Dominus : In hoc scies quod Dominus
cerent filios Israel de lerra iEgypli per lurmas suas. sim : ecce percutiam virga, quse in manti mea est,
Ili sunl, qui loquuntur ad Pharaonem regem ./Egy- aquam fluminis, et vertetur in sanguinem : Pisccs
pti, ul educant filios lsrael de ^Egypto : iste Moses quoque, qui sunt in fluvio, morientur, et computrcs-
et Aaron, in die qua locutus est Dominusad Moscn, cent aquae, et alfligenlur /Egyptii bibenies aqnam
in terra ^Egypti. [C. XV.] Et locutus est Dominus fluminis. Dixit quoque Dominus ad Mosen : Dic ad
ad Mosen, dicens : Ego Dominus : loquere ad Pha- Aaron : Tolle virgam tuam, etextende manum tnan)
raonem regcm jEgypti, omnia quacego loquor tibi. superaquas ^Egypti, et superfluvios eorum, et rivos
El ait Mosescoram Domino : En iitcircumcisus labiis ac paludes, et omnes lacus aquarum, ut vertanlur in
sum, quomodo audiet me Pharao? D sanguinem : et sit cruor in omni tcrra ^Egypti, lam
[Cap. VII.] Dixitque Dominus ad Mosen : Ecce in ligneis vasis quam in saxeis. Feccruntque ita Mo-
a Urbinus ms. tacet ei: tum cum Palatino post ctal; sed neque in codicibus Latinis melioris noLe.
Moysen addit et Mariamex LXX editione. MART.
t Scpluaginta addnnt hoc loco, et Mariamsororem c In Hebraeo legimus v^nN, hoc est, Elisabe,
eorum. Ilfcc quoquc leguntur in texiu Hebraeo- Sa- non Elisabeth, ut habentLXX interpretes, quos se-
mari t:\no, in quem non pauca fluxisse e LXX inier- quuntur editi, et nonnulli codd. mss. receniiores.
pretibus, constans est virorum doctorum sentenlia. Porro nomen Elisabe in exemplaribus Grsecisfuisse
Syrus cum aliquot mss. exemplaribns Latinorum corruptum probari potest non soluin e canone He-
legit quiiiem, et Mariam; sed nonhabet, sororem braica; veritatis, aliisque mss. codd. Latinis anti-
eorum. Quaeoninia adscititia esse satis manifesle de- quioribus ac melioris nota;; sed ex libris etiam He-
monstrat canon Ileb. veritatis, ubi erasis in corpore braicoruin nominum, ubi S. Hieronymus de Exodo
hujusmodi verbis, scholion isiud e latere apposi- hoc nomen recensens legil Elisabe, quod interpre-
tum legitur : h. non habet Mariam, id est, Hebraus lalur Dei mei juramentum, etc. Hoc vero non essel,
non habet, Mariam. Huic adjungendi Chaldxus , et si Elisabetli legeretur. MAKT.
Arabs, apud quos nihil reperias quod Mariam spe- — Palatin ms., Ilelsabee.
259 LIBER EXODI. 250
ses et Aaron, sicut prseceperat Dominus : el elevans A nens : percussitque pulvcrem terrae, et facti sunt
virgain, percussit aquam fluminiscoram Pharaone et ciniphcs in hominibus, el in jumentis: omnis pulvis
servis cjus ; quse versa est in sanguinem. Et pisces, terrae versus esl in ciniphes pei\lolam terram jEgy-
qui erant in flumine, morlui sunt: computruitque pti. Fcceruntque similiter malefici per incantaliones
fluvius, et non polerant iEgypiii bibere aquam flu- suas, ut educerent ciniphes, el non poluerunt.-erant-
ininis, et fuil sanguis in tota lerra jEgypti. Fece- que ciniphes tam in hominibus quam in jumentis.
runlqiie similitcr malefici jEgypliorum incanlationi- Et dixerunt malefici ad Pharaonem : DigitusDei est
bus suis : el induratum est cor Pharaonis, nec audi- hoc [Vulg. liic], induratumque est cor Pharaonis,
vit eos, sicul [h.j dixerat Dominus. Averlitque se, ctnonaudivit eos sicut locuius est [Vulg. proeccpe-
et ingressus est domum suam, nec apposuit cor etiam rat] Dominus. [4 Plaga.] Dixit quoque Dominusad
hac vice. Foderunt autem omnes jEgyplii per cir- Mosen : Consurge diluculo, et sia coram Pharaone,
cuiiuin fluminis aquam, ut biberent: uon enim pote- egredietur cnim ad aquas : et dices ad eum : Haec
rant bibere de aqua fluminis. Impletique sunt seplcm dicii Dominus : Dimitte populum meum ut sacrificet
dies, postqunmpercussit Dominusfluvium. mihi. Qiiod si non dimiseris eum, ecce cgo immillam
[B. V, Cap. VIII, 2 Plaga.] Dixit quoque Dominus in te, et in servos luos, in populum tuum, ct in do-
ad Mosen ; Ingrcdere ad Pharaonem, et dices B mos tuas, omne genus muscarum : et implebunlur
ad eum ; Ucec dicit Dominus : Dimitie populum domus iEgyptiorum muscis diversi generis, et uni-
meiini, utsacrificet mihi : sin autcm nolueris di- versa terra in qua fuerint. Faciamque mirabilem in
mittere, ecce ego perculinm omnes terminos tuos dic illa terram Gesen, in qua populus meus esl, ut
ranis. Et ebulliet fluvius ranas : quaeascendent, el non sint ibi muscae, et scias quoniam ego Dominus
ingredicntur domum tuam, et cubiculum lecluli tui, in medio lerrce. Ponamque divisionem inter popu-
et super slralum tuum, et in domos servorum luo- lum meum et populum tuum : cras erit signum istud.
rum, et in populum luuin, el in furnos tuos, et in Fecitque Dominus ita. Et venit musca gravissima
reliquias ciborum tuoruin, et ad te, et ad populum indomos Pharaonis et servorumejus, et in omnem ter-
tuuni, et ad omnes servos tuos, inirabunt ranse. ram jEgypli, corruptaque est terra ab hujuscemodi
Dixitque Dominus ad Mosen : Dic ad Aaron : Ex- muscis. Vocavitque Pharao Mosen et Aaron, et ait
lende manum tuam super fluvios el supcr rivos ac eis : Ile, sacrificate Deo veslro in terra [Vnlg. et
paludes, et educ ranas super terram ^Egypli. Et cod. Mem. addunt hac]. Et ait Moses : Non potest
extendit Aaron manum super aquas jEgypti, et ita fieri: abominationes cnim yEgyptioruni immola-
ascenderunt ranae [In h. rana], operueruntque ter- bimus Domino Dco noslro, quod si mactaverimus ea
ram ^Egypli. Fecerunt aiilem el malefici per incan- " qutecoIuntjEgypliicorameis, lapidibusnosobruent,
taliones suas similiter, cduxernntque ranas supcr Viam trium dierum pergemus in soliludiuem : et
terram jEgypti. Vocavit auiem Pharao Moscn et sacrificabimus Domino Deo nostro sicul prsecepil
Aaron, el dixit eis : Orate Dominum, ut auferal ra- nobis. DixitquePharao : Ego dimittam vos ut sacri-
nas a me et a populo meo : et dimitlam populum ut ficetis Domino Deo vestro in deserto : veriimlauien
sacrificet Domino. Dixitque Moses Pharaoni : Con- longiusneabeatis.rogatepro me. ElaitMoses:Egres-
stilue niihi quando deprecer pro te, et pro servis susa te,rogaboDominum,etrecedel muscaa Pharao-
tuis, et pro populo tuo, n ut abiganlur ranse a te, et ne, et a servis, et a populo ejus cras : verumtamcn
a domo ttia : et lanlum in flumine remaneant. Qui noli ultra fallere, ut non dimittas popnlnin sacrifi-
respondit : Cras. At ille : Juxia verbum, inquit, care Domino. Egressusqnc Moses a Pharaone, ora-
tuum faciain: ut scias quoniam non est sicut Domi- vit Dominum. Qui fecit juxta verbnm illius : et abs-
nus Deus noster. Et recedent ranac a te, et a domo lulii muscas a Pharaone, et a servis, el a populo
(ua, ct a servis luis, e.t a populo tuo : tanium in flu- cjus : non superfuit ne una quidem. El ingravatum
mine remanebunt. Egressique sunt Moses et Aaron est cor Pharaonis, ita ut ne hac quidem vice dirait-
a Plmraone : et clamavit Moses ad Dominum pro teret populum.
sponsione ranarum quam condixerat Pharaoni. Fe- [Cap. IX, 5 Plaga.] Dixit autem Dominus ad Mo-
citque Dominus juxta verbnra Mosi, et morliise sunl sen : Ingrcdere ad Pbaraonem, el loquere ad eum :
ranao de domibus, et dc viliis, et de agris. Congre- Hrcc dicit Dominus Deus Hebrseorum : Dimittc pn-
gaveruntque eas in immensos aggeres, et compu- pulum nieum ut sacrificet niilii. Quod si adhuc re-
truit terra. Videns autem Pharao quod dala essct nuis, ct retincs eos : ecce manus mea erit super
requics, ingravavit cor suum, et non audivit eos,sicut agros tuos : super equos, et asinos, el camelos, et
dixcrat[ru/</. prseceperatj Doniinus. [T. V, 3 Plag.] boves, et oves, pestis valde gravis. Et faciet Domi-
Dixitque Dominus ad Mosen : Loquere ad Aaron : nus mirabile, inter possessioncs Israel et posscs-
Extende virgam tuam, et percute pulvercm terrae : siones iEgyptiorum, ul nihil omnino pereat ex his
et sint ciniphes in universa terra ^Egypli. Fece- quce perlinent ad filios Israel. Constiluitque Do-
runtque ita. El extendit Aaron inanum, virgam le- minus tempus, dicens : Cras faciet Dominus
a Legnnt hic, post LXX, editi Latini lihri, ut abi- sentit canon Heb. verilatis, legitur ul nosedidimus.
gantur rana; ate, et a domo tua, el a servis luis, el a MART.— Addit idem ms. cuin ediiis libris, juxta
pnputo tuo : et tantum, etc. At in Hebrseo, cui con- Grcecum,et a servis tuis, et a populo tuo, tanlum,eic.
2ol S HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 252
verbum islud in terra. Fecil ergo Dominus ver- jVnon cecidil. Misilque Pharao, et vocavit Mosen et
1)11111 hoc altera die : mortuaqiie suiit omnia ani- Aaron, dicens ad eos : Peccavi etiam nunc :
nianlia jEgyptiorum : de animalihiis vcro filioruin Dominns justus : ego et populus meus, inipii.
lsrael nihil oninino periil. El misit Pharao ad vi- Orate Dominum, ut desinant louitrua Dei, el gran-
dendum : nec eral quidquam inorluum de his quce do : ut dimittam vos , et nequaquam bic ultra
possidebat Israel. [6 Plaga.] Ingravalumque esl cor manealis. Ait Moses : Cum egressus fuero de urbe,
Pharaonis, ct non dimisit populum. Et dixit Domi- exleudam palmas nieas ad Dominum, ei cessabunt
iins ad Mosen el Aaron : Tollite plenas manus cine- tonilrua, et grando non erit: ut scias quia Domini
ris de camino, et spargat illtini Mosesin ccelum co- est terra : novi autem, quod et tu, et servi tui, nec-
ram Pharaone : Sitque pulvis super oniiiem lerram dum limeatis Dominuin Deum. Linum ergo et hor-
jEgypti: erunt enim hominibus el jumentis vulnera deum lcesumest, eo quod esset hordeum virens, et
[ Vulg. ulcera], et vesicccturgenles, in universa terra liiiuni jam folliculos germinaret: triticum aulem et
jEgypli. Tuleiuntque cinerem de caiuino, et stete- far non stini lcesa, quia serotina eraut. Egressnsque
runt coram Pharaone, ct sparsit ilhim Moses in cce- Mosesa Pharaonc ex urbe lelendit manus ad Do-
lum : factaquc sunt vnlnera vesicariiin lurgentium minum : el cessaverunt toniirua et grando, nec ultra
in hominibus, ei junieniis, nec poterant malefici ;B stillavii pluvia super terram. YiJens autein Phar.to
stare corain Mosepropier vulnera, quaein illis erani, quod cessasset pluvia, et grando, et tonitrtia, anxit
ct in omni lerra jEgypli. Iiidtiravitqnc Dominus cor peccatum, et ingravatum est cor ejus, et servorunt
Pliaraonis, el non audivit cos sicul loculus est Do- illius, et induraiiini nimis : nec dimisit filios Israel,
minus ad Mosen. [7 Plaga.] Dixilque Dominus ad sicut locutus estDominus per nianuin Mosi.
Mosen : Mane consurge, et sta coram Pharaoiie, el [T. VI, Cap. X, 8 Plaga.] Et dixit Dominus ad
dices ad eum : Hacc dicit Dominus Deus Hebraeo- Mo.^en: Ingredere iul Pliaraouem : ego enim indu-
rum : Dimitie pnpuliiin meuin, ut sacrificel milii. ravi cor ejus, el servorum illius : ut faciam signa
Quia in hac vice mitlam oinnes plagas nieas super niea huecin eo, et narres in atiribus filii tui, et ne-
cor tuuni [Vulg. add. etj, super scrvos tuos, et su- pottim liiorum, quoties contriverim jEgyptios, et
per populum tuum : ul scias qund non sil similis signa mea feceriin in eis, ei scietis [Vulg. sciatis]
mei in omni terra. Nmic enim extendens manum quia ego Dominus. Introiertiiil ergo Moses el Aaron
nieani [Vulg. tac. meain], percutiam le cl populum ad Pharaonem, et dixerunt ad eum : Hsecdicil Do-
luum peste, peribisquc de terra. Idcirco autem po- miuus Deus llebrseoruin : Usquequo non vis subjici
sui te, ut osiendam in te fortiiudiuem meam,elnar- niihi? dimilie populum meiim, ut sacrificet mibi.
retui' nomen ineum in omni terra. Adhuc rctines C Sin autein resislis, et non vis dimittere eum : ecce
populum meum, el non vis cum dimillere? En ego inducam cras loeustam in fines tuos: quaeope-
pluam hac ipsa hora cras grandiiiein muliam niinis, riat superliciein terrce, nec [Vulg. ne] quidquam
qualis non fuit in yEgypto, a dic qua fundaia est, us- ejus appareat, sed coinedalur quod residuum fueril
que in prausens lempus.Mille eigo j;iin iuinc,etcon- grandini : corrodet eiiim oninia ligna quce germi-
grega jumenia tua, el omnia quce hahes in agro : nanl in agris. El irnplebunt domos tuas et servorum
homines enim, ct jumenta, et universa, quae in- luorum, el omnium jEgypiiorum : quiwitamnon vi-
venta fuerint foris, nec congregata de agris, ceci- derunl patres lui, el avi, ex quo orli suiil super
deritque super ea grando, moriemur. Qui limuit tcrraiu usque in praeseiiiem diem. Averlitqne se, el
veibum Doniiui de servis Pliaraonis, fecilconfugere egressus est a Pharaone, Dixerunt autem servi Pha-
servos suoset junienta in domos : quiauiem neglexit raonisad eum : U^quequopaiiemur hoc scandalum?
sermonem Domini, dimisit servos suos et jumenla Dimitte honiines, ut sacrificent Domino Deo suo:
in agris. El Dixil Doininus ad Mosen : Exlende ma- nonne vitles quod perierit jEgyptus? Revocaverunt-
nuin tuam in ccelum, ut fiatgrando in universa lerra que Mosen et Aaron ad Pharaonem : qui dixil eis :
.^Egyptisuper homines, et super jumenta, et super lte, sacrificate Domino Deo vestio: quinainsunt i|iii
oinnem herbam agri in terra yEgypii. Extenditque " ituri sunt? Aii Moses : Cum parvulis nostris et se-
Moses virgam in cceluin, et Dominus dedit lonitrun, nibtis [Vulg. senioribus] pergemus, cum liliis cl li-
ct grandinem, ac discurrenlia fulgura super lerram : liabus, cuni ovibus et armenlis : est enim soleinni-
pluilque Dominus grandinem *upcr lcrram /Egypti. las Doinini Dei nostri. Et respondij; Pharao : Sic
El grando elignis immisia pariter ferebanlur : lan- Dominus sit vobiscum, quomodo ego diinittam vos,
tceque fuit magniludinis, quanta ante numqunm ap el parvulos vcslros, cui tlubium est quod pessime
p:iruil in universa leira jEgypii a ex quo gens ill:i cogilclis? Non fiet ila, scd ile tantum viri,ct sacrili-
condila est. Et percussit gr.mdo in omni lerr:• cate Domino : hoc epim, et ipsi pctistis. Stalimque
jEgypti cuncta quse fuerunt in agris, ah liomimi ejecti sunl de conspeciu Pharaonis. Dixit aulem Do-
usque ad jumentum, cunclamque herbam agri pcr niiiius ad Mosen : Extende maiium luam super ler-
cussil grando, ct oinne lignum rcgionis coiilregii ram jEgypti ad locustam, utascendat super eam, et
Tanlum in terra Gesen, ubi erant filii Israel, grandi> devorel omnem herbam quceresidua fuerit grandiuL
» Aliter c.anon Ilebraiccc verilatis, sed eodem sensu : legil enim hunc iu modum : Ex quogens in itltf
condita esl. MAUT.
255 LIBER EXODI. 254
El exlendit Moses virgam super lerram ^Egypti; et \ diar] in jEgyptum, et morielur omne primogenitum
Dominus induxit venlum urenlem tota illa die, ac in tcrra <Egypiiorum, a primogenito Pharaonis, qui
nocie, et inane facto, yentus urens levavit locustas. sedet in solio ejus, usquead priniogenitum ancillre,
Qnse ascenderunt super universam lerram jEgypti, qinc est ad molam, el oinnin primogenila jumento-
el sederunt in cunclis finibiis jEgyp:iorum innunie- rum. Eritque clamor magnus in universa terra
rabiles, qiiales anle illud tempus non fuerani, nec jEgypti, qualis nec ante fuit, nec postea futurus est.
poslea futurce sunt. Openieruntque universam su- Apud omnes autem filios lsrael non inutiet canis ab
perficiem terrce, vastantes omnia. Devorata estigi- homine usque ad pecus, ut sciatis quanto miraculo
tur herba terrae, elquidquid poumrum in arboribus dividat Dominiis jEgyptios, et Israel. Descendent-
fuit, quac grando dimiserat, nihilque onmino virens queomnes servi tni isii ad me, etadorabunt me.di-
reliclum est in lignis et in herbis teir.e, in cuncla cenles : Egrcdere lu, et omnis populus, qui subjec-
^Egypto. Quam ob rem feslinus Pharao vocavit tns est lihi: post IIODC egrediemur. Et exivil a Pha-
Mosen et Aaron, ctdixit eis : Peccavi in Domintim raone iraliis nimis. Dixit autem Dominus ad Mosen:
Deum vestrum, et in vos. Sed nunc dimitiite pecca- Non audiei vos Pliarao, ut mulia signa fiantin lerra
tum mibi eliam hac vice, et rogaie DoniinumDeum jEgypti. Mosesauiem et Aaron fecerunt omiiia os-
veslriiin, utauferata meiiiorlcni isiam Egressusque B tenta, qucescripia sunt, corain Pharaone; et indu-
esi de conspeciu Pharaonis, et oravit Doiniuum. Qui ravilDominus cor Pbaraonis, nec dimisil filios Israel
flare fecit ventum, ab occidente vehemeiiiissimum, de lerra sua [Vulg. tacet de terra sua].
et arrepiam locusiam projecit in mare Rubrum : [T. VII, B. VI, C. XVIII, Cap. XII.] Dixit quo-
non remansit ne una quidem in cnnctis finibus que Dominus ad Mosen et Aaron in terra jEgy-
^Egypti. Et induravit Dominus cor Pharaonis, nec pti : Mensis iste, vobis principium mensium :
dimisit filios Israel. [9 P/a</a.]Dixil autem Dominus primus erit in mensibus anni. Loquimini ad univer-
ad Mosen : Extende inanuin luam in ccelum, el siut suin coetuin liliorum lsrael, et dicite eis : Decima
lenebrae super terram jEgypti, tam densce, ul palpari die mensis hujus tollat unusquisque agnum c per
queant. Exlenditque Moses mantim in cosltiin, el faniiliasetdomos suas. Sin autem minor est nume-
factse sunl lenebrse horribiles in universa lerra rus, ut sufficere possit ad vescendum agnum, assu-
/Kgypti tribus diebus. Nemo vidilfratrein stiuui, nec met vicinuni suuin qui junclus esi domui ejus, juxla
movit se de loco in quo erat : ubicunii|ue autem nuineriini animaruin quce sufficere possunt ad esum
habiiabanl filii Israel, lux erat. * Vocavilque Pha- agni. Erit autem agmis absque macula, masculus,
raoMosen, et dixil: Ite, sacrificate Domino, oves anniculus : juxla quem riluni lolletis et haedum. Et
laulum veslree et armenta remaneanl, parvuli ves- <J servabiiis eum usqiic ad quarlain decimam diem
tri eanl vobiscum. Ail Moses : llostias qiioque et niensis.hiijus : immolabitque eum universa multi-
liolocatista dabis nobis, quaeofferainus Domino Deo tutlo filiorum Israel ad vesperum. Et sument de san-
noslro. Cuncli greges pergent nobiscum : non re- guine ejus, ac ponenl super utrumque poslem, et in
nianebii ex eis ungula : quce necessaria sunt in superliminaribus domorum, in quihus couiedenl il-
cullum Domiui Dei nosiri : prsesertim cum ignore- lum. Et edent carnes nocie illa assas igni et azymos
musquid debeat immolari, donec ad ipsuin locum panes cum laclucis.agrestibus. Non eomedetis exeo
peiveniamus. Induravit autem DoininuscorPharao- crudum quid, nec coclum aqua, sed assum tanlum
nis, et noluit dimittere eos. Dixilque Pharao ad igni : caput cum pedibus ejus et intestinis vorabitis.
Mosen : Recede a me [Vulg. add. et], cnve ne ultra Nec remanebit quidquain ex eo usque mane, si quid
videas faciem meam : quocumque die apparueris residuum fuerit, igne combureiis. Sic autem come-
mihi, morieris. Respondit Moses : Ita *>fiet ut locu- detis illum : Renes vestros accingelis, el calcea-
tu.ses, non videbo ultra faciem luam.. menta habebilis in pedibus, lenentes baculos in ma-
[C. XVII, Cap. XI]. Et dixil Domiuus ad Mosen : nibus, et comedetisfestinanler: est enim Phase (Id est
Adhuc una plaga taugam Pharaonem et jEgyptum, transitus) Domini. Et transibo per terram jEgypti
et post baec dimitlel vos, el exire compellet. Dices 1) nocle illa , perculiamque omne primogenitum in
crgo omni plebi, ul postulet vir ab amico suo, ei terra jEgypti ab homine usque ad pecus, el in cunc-
niulier a vicina sua, vasa argenlea et aurea. Dabit lis diis jEgypti faciam judicia, ego Dominus. Erit
autem Dominus gratiam populo suo coram .Egyptiis. autem sanguis vobis in signum in sedibus in quibus
Fuiique Moses vir magnus valde in terra jEgypti, eritis, ei videbo sanguinem, et iransibo vos, nec erit
coram servis Pharaonis et omni populo. Et aii: Hsec in vobis plaga disperdens quando percussero terram
dicit Dominus : Media nocte egrediar [Vulg. ingre- yEgypti. Habebilis auiem banc diem in monumen-
a Editi libri leclionem LXX interpreium, et tex- nam ad domos suas adjecit, ab ovibus el hmdis; quod
tum Samaritanum seculi, hic loci post, Mosen, ad- Arabs partim expressit dicens, idque caput exovibus.
dunt, efjloron.SciendiimveroverbumAaronabessein Glossema videtur marginale in corpore posiluni a
IIebraieo,Syr.Arab. etcanonescepiuslaud;ito. MART, librariis. Proximum est huic quod legilur cap. i
—Nostri mss. Moysenet Aaron, et dixit eis: cum Levitici, vers. 10. MART.
editis el juxta Graecum. —Voculaset domosUrbinas ms. ignorat. Hebrseus
b Urbinas, aliique penes Martian. mss., fial. ITab ns» naK"nuS n© , agnum per domum palrum,
c Canon lleb. ver, Uocetuude lolleiulus
sitagnus, «ynum perjomum.
253 S. HIERONYMIDIVINA «IBLIOTHECA. 2E6
tum, et celebrabitis eam solemnem Domino in gene- Jj (i nes moriemur. Tulit igilur populus conspersam
ralionibus vcstris cultu sempilerno. Septem diebus farinam antequam fermentaretur : etligans inpnlliis,
azyma comedelis: * in die primo non erit fermen- posuit super humeros suos. Fecerunlque filii Isracl
tum in domibus vesiris: quicumque comederit fer- sicut prceceperat Moses : et pelicrunt ab jEgypiiis
mentaium, peribit anima illa dc Israel, a primo die vasa argentea et aurea, vestemque plurimam. Dedit
usquc ad diem septimum. Dics prima erit sancta at- autem Dominus graliam populo coram jEgyptiis, ut
que solemnis, et dics septima eadem festivitate vc- commodarcnteis: etspoliaverunt jEgyptios. [T.VIll.]
nerabilis : nihil operis facielis in cis, exceplis his Profectique sunt filii Israel de Ramesse in Soccotb,
qusead veseendum pcrlinent. Et observabitis nzyma, sexcenta ferc millia pedilum virorum, absqne parvu-
in cadcm enim ipsa die educam exercitum veslrum lis, b el mulieribus [h. non habet, mulieribus]. Sed
de lerra jEgypli, et custodielis diem islum in genc- ci vulgus promiscuum innumerabile ascendit cum
rationcs vestras rilu perpetuo. Primo mense, quarta eis, oves et armenta et animanlia diversi generis
dccima dic mensis ad vesperam, comedelis azyma multa nimis. Coxeruntque farinam, quam dudum
usquc dicm vigesimam primam ejusdcm mensis ad conspersani de ^Egypto tulerant : el fecerunt subci-
vesperam. Scptem diebus fermeuium non invenielur nericios panes azymos: neque enim poterant fermen-
in domibus vestris: qui comederit fermentatum, per- B I tari, cogenlibus exire jEgyptiis, ct nullam facere
ibit anima ejus de ccelu Israel; lam de advenis sinentibus moram : nec pulmenti quidquam occnr-
qiiam de indigenis terrse. Omne fermentatum non rerat prseparare. [ C. XVIII. ] Habilatio autem filio-
comcdetis : in cunctis habitaculis vestris edilis rum lsrael, qui manserunl in jEgypto, fuit quadrin-
azyma. Vocavit auleni Moses omnes seniores [h.] gentorum triginta annorum. Quibus cxplelis, eadem
Israel, et dixit ad eos : Ite tollenles animal per fa- die egressus est omnis exercilus Domini de lerra
milias vestras, et immolate Phase. Fasciculumque jEgypti. Nox esl ista observabilis Domini, quando
hyssopi tingile in sangnine qui est in limine, et as- eduxit eos de lerra jEgypii : hanc observare dehent
pergite cx eo superliminare, et ulrumque postem : omnes filii Israel in generationibus suis. [C. XX. ]
nullus veslrum egrediatur oslium domus susc usqiic Dixitque Dominus ad Mosenet Aaron : Ilaec esl re-
mane. Transibil enim Dominus percutiens jEgyp- ligio Phase : Omnis alienigena non comedet ex eo.
lios : cumque vidcrit sanguinem in superliminari,et Omnis autem servus emplitius circumcidctur, et sic
in utroque poslc, transcendet oslium domus, el non comedet. Advena et mercenarius non edent ex eo.
sinct percussorem ingrcdi domus vestras et lscdcre. Iu una domo comedetur, nec efferatis de carnibus
Custodi verbum islud legilimun) tibi et filiis tuis us- ejus foras, nec os illius confringetis. Omnis ccetus
qne in ceternuin. Cumque inlroieritis terram, quam (C filiorum Israel faciet illud. Quod si quis peregrino-
Dominus daturus est vobis ut pollicitus est, obser- rum in vestram voluerit transire coloniam, el facere
vabitis cccremonias isias. Et cum dixcrint vobis filii Phase Domino, circumcidelur prius omnc masculi-
veslri : Quae est ista religio? dicelis eis: Victima iiuni ejus, et lunc rite celebrabit: eritque sicul in-
Iransilus Domini est, quando transivit super domos digena terrae : si quis autem circumcisus non fuerit,
filiorum Isrnel in jEgypto, percutiens iEgyplios, et non vescelur ex eo. Eadem lex eril indigensect co-
domos noslras liberans. Incurvalusque populus ado- Iono, qui peregrinatur aptid vos. Fecerunlque omnes
ravit. Et egressi filii lsrael fecerunt sicul prscccperat filii Israel sicut prccceperat DominusMosi et Aaron.
DomiuusMosi et Aaron. [10 Plaga.] Factum est ati- Et eadem die eduxit Doniinus filios Israel de lerra
tem in noctis medio, percussit Dominus omne pri- jEgypli per lurmas suas.
mogenilum in lerra jEgypii, a primogenito Pliarao- [T. VII, C. XXI, Cap.XIII.] Loculusque estDominus
nis, qui sedebal in solio ejus, usque ad primogcni- ad Mosen, dicens : Sanciifica mihiomne primogeni-
lum captivae quae erat in carcere, et omne primogc- tum, qund aperit vulvam in liliis Israel lam de lio-
nitum jumenlorum. Surrexitque Pharao nocte, et minibus quam de jumenlis : mea sunt enim omnia.
omnes servi ejus, cunctaque jEgyptus, et ortus est Et ait Moses ad populum : Memenlote diei hujus, in
clamor magnus in jEgypto : neque enim erat D qua egressi esiis de jEgypto et de domo servituiis,
domus in qua non jaceret moriuus. Vocatisque quoniam in manu forli eduxit vos Dominus de loco
[Vulg. add. PharaoJ Mose et Aaron nocie, ait: islo, ut non comedalis fermentalum pancm. Ilodie
Surgite, egrcdimini a populo meo , et vos , ct egredimini mense novarum frugum. Cumque inlro-
filii Isracl : ite, immolate Domino sicut dici- duxeril te Dominus in lerram Chananseiet Helllm
tis. Oves vesiras et armenia assumiic ut petiera- el Amorrhceiet Evsei etJebussei, quamjiiravitpatri-
lis, ct abeunlesbenedicite mihi.UrgebantquejEgyp- bus tuis, ut daret libi terram fluentem lacle et
lii populum de terra exirc velociter, dicentes : Om- melle, celebrabis hunc morem sacrorum mense isto.
a Pro fermento mss. omnes fermentaium legunt: alii fermentatum.
relinenda lameu editornm lectio, quia in fonte Ile- b Lectioni canonis consentiunt tres mss. codd.
braico (ermcnlumlegimus , non fermenlatum. MART. Colberlinae bibliothecac, et unus e receniioribus S.
—Sic recte habent mss. noslri, fermenlum : secus Germani a Pratis. Deleia autem vidcntur in aliis ol-
quibus Martian. usus esi, fermentatum. Can. Mem. lima verba, et mulieribus; propter annotationem
hanc habet notalionem in marg. fermentum, non ut marsinalem canonis. MART.
257 LIBER EXODI. 258
Sepiem dicbus vcsccris azymis, et in dic sepiiino .\. sum Dominus. Fccerunlque ila. Et nunli.Hiim cst
crit solcmnitas Domini. Azyma comedetis septem regi jEgyptiorum quod fugissel populus, ininiula-
diebu<, non apparebil apud te aliquid fermentatum, tumque est cor Pharaonis ct servorum ejus super
nec in cunctis finibus luis. Narrabisque filio luo in populo, et dixcrunt: Quid voluimus faccre, ul dimil-
die illo, dicens : IIoc est quod fecit Dominus mihi, teremus Israel, ne servirel nobis? Junxii ergo cur-
quando egressus sum de ^lgypto. Et erit quasi si- rum, et omnem populum suum assumpsit sectim.
gnum in manu lua, et quasi monumcntum ante Tulilque sexcentos currus electos, el quidquid in
ccttlos tuos, et ut lcx Domini semper sil in ore luo : jEgypto curruum fuil, etduces totius exercilus. In-
in manu enim forti eduxit le Dominus de /Egypio. duravitque Dominuscor Pharaonis regis jEgypli, et
Custodies hujuscemodi cultum statuio tempore a perseculus est lilios Israel, al illi egressi erant in
dicbus in dies. Cumque inlroduxeril te Dominus in manu excelsa. Cumquepersequerenlur jEgyptii ves-
terram Ctiananaei,sicut juravit (ibi et patribus luis, tigia procccdenlium, repererunt cos in casiris super
el dederit cam lihi, separabis omne, quod aperit mare; omnis cquilatus et currus Pharaonis, et uni-
vulvamDomino, etquodprimitivum esl in pccoribus versus exercitus, erant in " Phiahiroih contra Bcel-
tuis, quidquid habueris masculini sexus, consecrabis scphon. Cumque appropinquasset Pharao, levantcs
Domino. Primogenitum asini mulabis ove, quod si B lilii Israel oculos, vidcrunt ^Egyplios post se, et li-
non rederaeris, inlerficies. Omne autem primogeni- muerunt valde, clamavcrunlquc ad Dominum, et
tum hominis dc filiis tuis, pretio redimes. Cumque dixeruntad Mosen : Forsilan non eranl sepulcra in
inlerrogaverit le filius tuus cras dicens : Quid est jEgypio, idco tulisti nos, ut moreremur in solilu-
hoc? rcspoiidebis ci : In manu forti eduxil nos Do- dine? quid hoc facere voluisli, ut educercs nos ex
minus de lerra jEgypli de domo servitutis. Namcum ^Egypto : Nonne isie est sermo, quem loquebamur
induratus esset Pliarao, et nollet nos dimittere, oc- ad tc in jEgypto dicentes : Recede a nobis, et ser-
cidit Dominus omne primogcnitum in lerra jEgypli, viamus jEgypliis ? multo enim melius est servire eis,
a primogenito hominis usque primogenitum jumen- quam moriin solitudine. Et aitMoses ad populum :
torum : idcirco immolo Domino omne quod aperit Nolite timere: stale, et videte magnalia Doinini qux
vulvam masculini sexus, et omnia primogenita Olio- faclurus est hodie : jEgyplios enim, quos nunc vi-
rum meorum redimo. Erit igitur quasi signum in detis, nequaquam ulira videbitis usque in sempiler-
manu tua, et quasi appensum quid, ob recordatio- num. Dominus pugnabit pro vobis, et vos tacebitis.
nem, inter oculos tuos : eo quod in manu forti Dixilque Dominus ad Mosen : Quid clamas ad mc?
cduxit nos Dominus de jEgypto. [ C. XXII. ] Igitur Loquere filiis Israel, ut proficiscanlur. Tu aulem
cum emisisset Pharao populum, non eos eduxil' C eleva virgam tuam, et extende manum luum super
Dctis pcr viam lerrae Philisthiim , quae vicina est, mare,'et divide illud, ut gradiantur filii Isracl
reputans ne forle pceniteret eum, si vidisset advcr- in mcdio mari per siccum. Ego autem indurabo cor
sum se bella consurgere, et reverteretur in jEgy- jEgypiiorum, ul persequanlur vos, et glorificabor in
ptum. Sed circumcidit per viam deserti, quse est Pharaone, et in omni excrcilu ejus, in curribus et in
juxla mare Rubrum, et armati ascenderunt filii Is- equilibus illius. Et scienl .-Egyptiiquia cgo sum Do-
racl dc terra jEgypli. Tulit quoque Moses ossa Jo- minus, cum glorificalus fuero in Pharaone, et in
seph secum,eo quod adjurasset filios Israel, dicens: curribus atque in equiiibus ejus. Tollensque se
Visitabit vos Deus, efferle ossa mea bincvobiscum. angelus Dei, qui prxcedebat castra Israel, abiit post
Profectique de Soccolh castrametati sunt in Etham eos, el cum co parilercolumna nubis, priora dimit-
in extremis finibus soliludinis. [C. VIII. ] Dominus tcns, post tergum steiit, inier castra jEgyptiorum et
autem praecedebat eos ad ostendendam viam per castra Israel, el erat nubes tenebrosa, et illuminans
diem in columna nubis, et per noclem in columna noctem, ita ut ad se invicem loto noctis tempore ac-
ignis: ut dux csset itincris ulroque tempore. Num- cedere non valerent. Cumque exlendisset Moses
quam dcfuit columna nubis per diem, nec columna maniim supermare, abstulit illud Dominus, flanle
ignis per noctem, coram populo. D vento vehementi et urente tola nocle, et verlit in
[C. XXIII, Cap. XIV.] Locutus est autem Dominus siccum : divisaque est aqua. Et ingressi sunt filii
ad Mosen, dicens : Loquere filiis Israel: Reversi Israel per mediummaris sicci: erat euim aqua quasi
castrametenlur eregione Phiahirolh, quse est inter murus a dexlra eorum et Iscva. Persequenlesque
Magdalumet mare contra Beelsephon, in conspectu jEgyptii ingressi sunt post eos, omnis equitatus
ejus caslra ponelis super mare. Dicturusque est Pharaonis, currus ejus et equites, per medium ma-
Pharao superfiliis Israel: Coarctaii sunt in terra, ris. Jamque advenerat vigilia matuiina, et ecce re-
conclusit eos desertum. Et indurabo corejus, ac spiciens Dominus super castra ./Egyptiorum pcr
perscqnetur vos, et glorificabor in Pharaone, et in columnam ignis et nubis, interfecit exercitum eo-
omni exercitu ejus : scienlque jEgyptii, quia ego rum , el subvenit rolas curruum, fercbanturque in
a Errore librariorum omiltitur in omnibus codd. — Opiime Urbinas Phyayroth : secus Palatin.
manuscriptis prima syllaba phi, et legitur tantum, Athiroth. Tum idem Urbinas subsequcns Pltaraonis
erant in Abireth: quaeexscriptorum incogitanlia le- nomen praetermittit.
clorern non debuit Iatere. MART.
259 S. HIERONYMIDIVINA BIBL10THECA. 260
profundum. DixeriiiU ergo jEgyptii : Fugiamtis Is- \ qui similis lui, magnificus in sanciitalc :
raelem . Dominus enim pugnal pro eis contra nos. terribilis atque laudabilis, faciens mirabilia?
Et ait Doininus ad Mosen : Exlendc manum luam Extendisli manum luam [b. Dexieram luam],
super mare, ut revertantur aquae ad .Egypiios et devoravit eos terra.
super currus eiequiles eorum. Cumque extendissel Dux fnisii in misericordia lua
Moses manum conlra mare, reversum esl primo di- populo quem redemisti.
luculo ad priorem locum : fugienlibusque jEgyptiis Et poriasti eum in fortitudine tua
occurrerunt aquae, et involvii eos Dominus in me- ad habilaculum sanclum tuuin.
diis fluctibus. Rcversseque sunt aquae, el operuerunt d Ascenderunt populi, el irali sunt [h. Atidierunt
currus et equites cuncti exercilus Pharaonis, qni populi, et pcrlurbali sunt]:
sequentes ingressi fuerant mare, ne unus quidem dolores obtiniierunt babitatores Philislhiim.
superfnit ex eis. Filii autcm Israel perrexerunt per Tunc conturbaii sunl principes Edom,
mcdiuro sicci maris, et aquae eis eranl quasi pro robustos Moab obtinuit tremor :
inuro a dexlris eta sinislri» : liberavitquc Domiuus obriguerunl omnes habiiatores Chanaan.
in die illa Israel de manu jEgyptiornm. Et viderunt Irruat super eos formido efpavor,
c
jEgyplios mortuos snper litlus maris,et manura ma- B in raagnilmline brachii tui.
gnam quain exercueral Dominus contra eos, timuit- Fiant immobilcs quasi lapis,
que populus Dominum, ci crediderunt Domino, ct donec iranseat populus luus, Dominc,
Mosiservo ejus. donec Iranseat populus tuus istc.qiietn posscdisli.
Tunc cecinii Mosesel filii Israel carmen hoc Do- Introduces eos, el planiabis in monte hserediiatis
mino, et dixerunt: tuse,
Cantemus Domino: firmissinio habitaculo tuo, qnod operalus cs,
glorioseenim magnificatus est, Domine :
equum et ascensnrem dejecit in niare. Sanctuarium \Vulg. add. luum], Domine, quod (ir-
Forliludo mea, et laus mea Dominus; maverunt manus tuae.
et faclus est mihi in salutem. Dominus regnahit in sclennim ei ultra.
Isle Dcus meus, et gloriticabo eum : lugressus est enini [h. sic] equus Pharao cum curri-
Deus patris mei, et exaltabo euin. bus et equitibus ejus in mare :
Dominus quasi vir pugnator : et reduxit super eos Dominus aquas maris.
omnipotens [In h. Dominus] nomen ejus : Filii autcm lsrael ambulaverunt per siccum, in mc-
ciirrusPharaoniset exercitumejusprojecitinmarc. C dio ejus.
Elccti principes cjus submersi sunt in mari Rtibro : [C. XXV.] Sunipsit ergo Maria prophetis [Vulg.
abyssi operuerunt eos: prophetissa] soror Aaron, tympanum in manu sua :
descenderunl in profundum quasi lapis. egressoequesunt omnes mulieres posi eani cum tym-
CextCra lua, Doinine, b magnificata est in forli- panis ct choris, quibus prsecinebat, dicens : Cante-
Uidine. mus Domino, gloriose eniui mngnificatusest, equum
dextera tua, Domine, percussil inimicum : et in et ascensorem ejus dejecit in marc [T. IX, B. IX,
muliitudine glorise luse deposuisti advcrsarios C. XXVI.] Tulit auiem Moses Israel de mari Rubro,
c meos [h. tuos]. et cgressi sunt in deserlum Sur : ambulaverunlquu
Misistiiram luam, quce devoravit eos sicut stipulam: tribus diebus per soliludinem, el noii inveniebant
el in spiritu furoris tui congrcgata?sunl aqusc. aquam. El veneiunl in Maralh, nec poterant biberc
Stetil unda lluens: aquas de Mara, eo quod essenl amarae: unde ct
congregatse suhl abyssi in medio mari. congruum loco nomen imposuil, vocans illud Mara,
Dixit iriimicus: Persequar et compreliendam, id est, amariiudinem. Et murmuravit populus con-
dividam spolia, implcbituranima mea. tra Mosen, dicens, quid bibemus? At ille clamavit
D ad Dominnm, qui ostendit ei lignuin : quod cuin mi-
Evaginabo gladium meum -.
inlerficiet eos rrianusmea. sisset in aquas, in dulcedinem versaasunt : ibi con-
Flavit spiritus tuus, et operuit eos mare : slituil ei prsecepla, atque judicia, et ibi lcntavit
submersi sunt quasi plumbum in aquis veheinen- eum, [h.] et dixit: Si audieris vocem Ddmini Dei
tibus. lui, et quod rectum est coram eo feceris, el obedie-
Quis similis lui in fortibus, Domine? ris mamlatis ejus, custodierisquc omhia prsecepla
• Laudal Rabbanus edilionem, quceferl, Dominus glorificata est.
nomen est illi. c Ediii legunt, (uos, juxta Hebfseum. At mss.
b Huuc locum diversimode legunl mss. codices. omnes optime notoe et antiqniores habent. meos.
Canon Heb. ver. it.i hahet: Dextram tuam, Domine, Quare ne quid propria auctoritate a nobis muiare-
magnificemin fortitudine. Alii, Dcxtra tua, Domine, tur, res ut sunl in canone, manere voluimus. MART.
— Sic nostri, aliique omnes mss. habenl meos. lle-
magmfice in fortiluiine. Rccenlior unus legit, Ma- brseus lamen et Vulgalns, tuos.
gnificelnrin forlitudine. Sic pro volunlale exscriplo- 4 Invenit et Rabbanus in alia edilione, Audierunt
riiin unius senlenliae miiliae sccpius occurrunl va-
riahies Ieciioncs. MART. genles, et iratm sunt.
—In Latina editione alia, quam Rabbanus laudat. c Unus Palat., Magnitudines.
261 LIBER EXODI. 262
illius, cunctum languoreni, quem posui in jEgyplo, A leranl, congiegavcruiit. Dixiique Moses ad cos :
non iuducam super le : cgo enim Doriiinussanator Nullus rclinqual cx co in maue. Qui 11011 aiidierunt
tuus. [C. XXVII.] Venerunt autem in Elim filii enii), scd dimiseruut quidam ex eis -usqtic inane, et
lsrael, ubi erant duodecim fontes aqnai um, et scaiere cccpit vennibus, atque computruit, cl iratus
sepiuaginla paliiiae,et castrameiali sunt juxta aquas. est conira eos Moses. Colligebant autem mane sin-
[Cap. XVI.] Profectique sunt de Elim, et venit guli, quaniuin sufficere poterat ad vescenduin, cum-
omnis multitudo filiorum Israel in deserlum Sin, que incaluisset sol, liqucfiebal. In die vero sexla
quod est inter Elim et Sinai: quinto decimo die collegerunt cibos duplices, id est, duo gonioi per
mensis secundi, poslquam cgressi sunt de terra singulos homines : venerunt autem omnes principes
/Egypli. Et murmuravit omnis congregalio filioium multitudiuis, et narraverunl Mosi. Qui ait eis : lloc
Israel contra Mosen et conira Aaron in soliiudine. cst quod locutus est Doininus: Reqnies sabbaii san-
Dixerunlque ad eos filii Israel: Utinam mortui esse- clificala eiit Doniinocras : quodcumqiie operanduni
mus per manum Domini in terra jEgypti, quando cst, facile, el qucecoquenda sunl, coquite; quidquid
sedebanius superollas carnium, el comedebamus[li,] aulem reliquiui) fuerii, reponile usque in manc. Fc-
panem in salnrilate : cur eduxistis nos in desertum ceruntque ila ut prceceper.il Moses, el non compu-
islud, ut occideretis omnem multitudinem fame? BI truit, iieque vermis inventus est in eo. Dixilque
Dixit autem Dominus ad Mosen: Ecce ego pluam Moses: Comediie illud hodie, quia sabbalum est
vobis [li.] pahem de coelo: egrediaiur populns, et Domini: non invenietur hodie in agro. Sex diebus
colligat qiise sufllciunt per singuIOsdies : ut tentem colligile, in die aulcm seplimo sabbatum esi [Vulg.
eum, ulrum ambulet in lege mea, an non? Die au- add. Domini], idcirco non invenieiur. Venil septima
lem sexta parenl quod inferanl, et sit duplum quam dies, el egressi de popnlo, ut colligerent, non inve-
colligere solebant per singulos dies. Dixeruntque nerunt. Dixit aulein Dominus ad Mosen: Usquequo
Moses et Aaron ad oniiies filios Israel : Vespere non vultis custodire mandaia mca, et legem meam?
scielis quod Dinninus eduxerit vos de lerra ^Egypti, Videte quod Dominus dederil vobis sabbatum, cl
et mane videbitis gloriam Domini : audivil enim propier hoc die sexta iribuerii vobis cibos duplices:
murmur vestrum contra Doiuinum : nos vero quid maneat unusquisque apud semciipsuui, nullus egio-
sumus, quia mussitalis [Vulg. mussiiastis] conlra dialur de loco suo die septimo. Et sabbalizavit po-
nos? Et ait Moses : Dabit vobis Dominus vespere pulus die seplimo. Appellavilque domus Israel no-
cames edere, el mane panes in saturitatem : eo men ejus MAN : quod erai quasi semen coriandri al-
quod audieril murmuraiiones vestias, quibns mur- bum, gustusque ejus quasi similae cnm melle. Dixil
murati estis contra eum, nos enim quid sumus? nec Cl autem Moses: lsle est sermo, quein prsecepit Domi-
contra nos est murmur vestrum, sed conlra Domi- nus: Imple gomor ex co, et custodiatur in futuras
num. Dixitque Mosesad Aaron : Dic universse con- retro [h. non habet relro] generationes, utnoverint
gregationi filiorumIsrael: Accedite coram Domino. panem, quo alui vos iu solitudine, quando cducti
audivit enim murmur vcstrum. Cumque loquerelur cstis de terra iEgypti. Dixitqne Moses ad Aaron :
Aaron ad omnemcceuiin filiorumIsrael, respexerunt Sume vas unum, et mitle ibi MAN,quantum potest
ad soliludinem, et ecce gloria Domini cpparuit in capere goinor, el repone corani Domino, ad servan-
nube. [C. XXVHI.] Loeulus est aulem Dominusad dum in generationes vesiras, sicut praecepit Domi-
Mosen, dicens : Audivi nmrniui ationcs liliorum nus Mosi. Posuitque illud Aaron in labernaculo re-
Israel, loqtiere ad eos : Vespere comeditis carnes, ei servandum. [C. XXIX.) Filii autem Israel comede-
mane saturabimini [h.] pane: scieiisque quod sim runt MANquadraginla annis, donec venirent in ter-
[Vulg. ego sum] Dominus Deus vester. Faclum est ram liabitabilem hoc cibo aliii sunt, usquequo tan-
ergo vcspere, et ascendens colurnix operuitcastra : gerent fines terrae Chanaaii. Gomor auiem decima
mane quoque ros jacttit per circuitum castrorum. pars est [li.j Epba.
Cumque operuisset superficiem terrse, apparuit in [T. X, B. X, C. XXX, Cap. XVII.] Igiiur profecta
soliludihe niinulum, et quasi pilo lunsum, in simili- ID omnis muliiludo filiorum Israel de deserlo Sin per
ludinem pruinse super terram. Quod cum vidisscnt riiansiones suas, juxla sermonem Domini, caslra-
filii Israel, dixerunt ad invicem, MANHO? quod signi- metati sunt in Raphidim, ubi non erat aqua ad
ficat ; Quid est hoc? ignorabant enim quid esset. bihendum populo. Qui jurgatus contra Mosen, ait:
Quibus ait Moses: lste est panis, quem dedit Domi- Da nobis aquam, ut bibamus. Quibus respondit Mo-
iius vobis ad vescendum. Hic est sermo, quem prce- ses: Quid jnrgamini contra me? cur leniatis Domi-
cepit Dominus: Colligal unusquisque ex eo quantum num? Sitivit ergo populus ibi pro aquae penuria, et
sufficiatad vescendum : gomor p.er singnla capita, murmuiavil conlra Mosen, dicens : Cur nos exire
juxla numerum auiiiiariiin vestrarum qucc habitant fecisti de jEgypto, ut occideres et nos, el liberos
iu labernaculo, sic tolleiis. Feceruntque ita lilii nosiros, ac jumenia siti? Clamavii aulein Moses ad
Israel: el collegerunt alius plus, alius mintis. Et Dominum, diccns : Quid raciam populo huic ? adhuc
mensi suht ad mcnsuram gomor: nec qui plus col- pauxillum ct lapidabit inc. Aii Dominus ad Moscn:
legerat, habuit mnplius : ncc qui ininus paravcrat, Anicccde populum, el sume lecum dc senioribus
reperit minus : sed singuli juxla id quod edere po- Israel: et virgam, qua percussisli fluvium, tolle in
265 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 264
inaiiu luri, el vade. En cgo stabo coram tc lbi, su- i [L. AXXIII.J Attera auiem oic seuit Moscs, ut jiiui-
pra pctrain Ilorch, percutiesqucpelram, ctcxibit ex carcl populum, qui assislebat Mosi dc mane usque
ea aqua, ul bibat populus. Fecit Moses ita coram ad vesperam. Quod cum vidisset cognatus ejus, om-
senioribus Israel: el vocavit nomen illius loci, Ten- nia scilicetquce agebatin populo, ait : Quid esthoc
talio, [h] el lis, proptcr jurgium filiorum lsrael, et qtiod facis in plcbe? cur solus sedes, et omnis popu-
quia teuiaverunl Dominum, diccntcs: Esl ne Domi- lus prseslolalur de mane usque ad vesperam ? Cui
nus in nobis, an non? [C. XXXI.] Yenit autem respondit Moses: Yenit ad me populusquserens sen-
Amalech : et pugnabat contra lsrael in Raphidim. lcntiam Dei. Cumtjue acciderit eis aliqua discepla-
Dixitque Moses ad Josue : Elige viros, et egressus, tio, veniunt ad me ut judicem inler eos, et osten-
pugna contra Amalech:cras ego stabo in verlice dam preecepta Dei ct leges ejus. At ille : Non bo-
collis, habens virgam Dei in inanu mca : Fecit Josue nam, inquit, rem facis : slulto labore consumeris ct
ut locutus ei erai Moses, ct pugnavit conlra Ama- lii et populus istequi tecum csl: ulira vires tuas est
lcch : Mosesaulem et Aaron et Ilur ascenderunt su- negotium, solus illud non potcris sustinere. Sed audi
pcr verticem collis. Cumque Ievaret Moses inanus, verba mea atque consilia, et erit Deus tecum. Esto
vinccb.it Israel: sin autein paululum remisisset, su- lu populo in liis quae ad Deum pertinent, ut referas
perabat Amalech. Manus aulem Mosi erantgraves : ] I qucedicunlur ad eutn : ostendasquc populo cceremo-
sumentes igitur lapidem, posuerunt super euni, in nias et ritum colcndi, viamque per quam ingredi dc-
quo sedit: Aaron autem et Ilur sustentabani manus beant, et opus quod facere [Vulg. add. debeant]. Pro-
ejus ex utraque parle. Et factum est ut manus ipsius vide autem de oinni plebe viros polentes, el limenles
non lassarenlur usque ad occasum solis. Fugavilquc Deum, in quibussit veritas, et qui oderint avariliam,
Josuc Amalech ct populum ejus in ore gladii. Dixit el conslitue ex eis tribunos, elcenluriones, et quin-
aulem Dominus ad Mosen : Scribe hoc ob moni- quagenarios, et decanos,qui judicent populum omni
menlum in libro, el trade auribus Josue: delebo tempore : quidquid aulem majus fuerit, referant ad
cnim mcmoriam Amalech sub ccelo : jEdificavilque tc, cl ipsi minora tanlummodo judicent, leviusquc
Moses altare : et vocavit nomen cjus, Dominus tibi sil, partilo in alios onerc. Si hoc (eceris, implc-
cxaltalio mea, dicens : Quia manus super solium bis imperium Dei, el prsejcepiaejus poleris susten-
\Vulg. solii] Domini, bellutn Domini erit contra lare : ct omnis hic populus revertetur cum pace ad
Amalech, a generationc in generalionem. loca sua. Quibus auditis, Mosesfccit omnia quae ille
[C. XXXII, Cap. XYHI.] Cumque audissel Jelhro, suggesserat. Et, electis viris strenuis de cunclo
sacerdos Madian, cognatus Mosi, omnia quse fecerat Isracl, consliluit eos principes populi, tribunos, e
Dcus Mosi, et Israeli populo suo, eo quod adduxissel i ! cenluriones, et quinquagenarios, et decanos. Qui ju-
Dominus Israel de jEgyplo : tulil Sephoram uxo- dicabant plebem omni tempore : quidquid aulem gra-
rcm Mosi quam remiserat, el duos filios cjus, quo- vius erat, referebant ad eum, faciliora tantummodo
rum unus vocabalur Gersom, dicente patre : Ad- judicantes. Dimisitqticcognatum [Vulg. add. suuni],
vcna fui in terra aliena. Alter vero Eliezer : Deus qui reversus abiit in lerram suam.
cnim, ait, palris mci adjutor meus, et cruil me de [T. XI, B. XI, C. XXXIV, Cap. XIX.] Mense ler-
gladio Pharaonis. Venit ergo Jethro cognatus Mosi, tio egressionis [h.] filiorum Israel de lerra vEgypti,
el filiiejus, et uxorejus, ad Mosenin descrtum, ubi in die hac venerunt in soliludinem Sinai. Nam pio-
crat caslramelatus juxia montem Dei. Etmandavit fccti de Raphidim, et pervenientes usque in deser-
Mosi, dicens: Ego cognatus tuus Jetbro venio ad le, liiin Sinai, caslramelali sunt in eodcm loco, ibiquc
ct uxor lua, el duo filii lui cum ea. Qui egressus in Isracl fixit lenloria e regione montis. Mosesaulcm
occursum cognati sui, adoravit, et osculatus est eum, ascendit ad Deum, vocavitque eum Dominus dc
salutavcruntque se mutuo vcrbis pacilicis. Cumque monte, et ail: llaec dices domui Jacob, et annuntia-
inlrasset labernaculum, narravil Moses cognaio suo bis filiis lsracl : Vos ipsi vidistis quaefecerim jEgy-
cuncla quse feceral Dominus Pharaoni, cl iEgypliis ptiis, quomodo portaverim vos supcr sdas aquilarum,
propter Isracl, universum laborem, qui accidisset D et assumpserim mihi. Si ergo audieritis vocem
eis in itinere, quo [ Vulg. et quod ] liberaverat eos meam, et cuslodierilis pactuin meum, eritis mihi in
Dominus. Lsetalusque esl Jelbro super omnibus bo- peculium de cunctis populis : mea esl enim omuis
nis, quse fecerat Dominus Israeli, eo quod eruisset terra. Et vos eritis miiii in regnum sacerdotale, et
eum de manu iEgypliorum, et ait: Benediclus Do- gens sancla. Hsec sunt verba quae loqueris ad filios
minus, qui liberavit vos demanu^Egyptiorum, etde Israel. Venit Moses : et convocatis majoribus nalu
manu Pbaraonis, qui eruil populum suum de mauu populi, exposuit omnes sermones, quos mandaverat
jEgypti. Nunc cognovi , quia magnus Dominus Dominus. Responditque universus populus simul :
super omnes deos : eo quod superbe egerinl contra Cuncta quec locutus est Dominus, facienius. Cum-
illos. Obtulit ergo cognatus Mosi holocausta el bos- quc relulisset Moses verba populi ad Dominum, ait
lias a Deo : veneruntque Aaron et omnes seniores ei Dominus : Jam nunc veniam ad te in caligine nu-
lsrael, ut comederent panem cum eo coram Deo. bis, ut audial me populus loquentcm ad te, et cre-
"Itaetnostrimss.; Marlian.in aliis invenit Domino.
965 LIBEB EXODI. 268
dat tibi in perpetuum. [ C. XXXV. j Nunliavit ergo \ eorum qui oderunt me : ct faciens misericordiam
Mosesverba populi ad Dominum. Qui dixitei : Vade inmillia bis qnidiligunt me, et cusioditint prcccepia
ad populum : et sanctifica illos, hodie et cras, la- inea. [5 Prmc.] Non assumes nomen Domini Dei tui
ventque vestimenia sua. Et sint parati in diem ter- in vanum : ncc enim babebil insonlem Doininus
tiura : in die enim teriio descendet Dominus coram eum qui assttmpseril nomen Domini Dei sui fru-
omni plebe supermontem Sinai. Constitucsque ler- stra. [i Prmc.] Memento, ut diem sabbaii sanctifices.
minos populo per circuitum, et dices [ Vulg. ad. ad Sex dicbus operaberis, et facies omnia opera tua.
eos] : Cavele, ne ascendaiis in montem, nec tanga- Seplimo autem die sabbatum Domini Dei tui : nou
lis fines illius : omnis qui tetigerit montem, inorle facies"lneo omne opus, tu, et lilius tuus*et filia tua,
morielur. Manusnon tanget eum, sed lapidibus op- servus luus ct ancilta lua, jumentum luum, et ad-
primetur [li. Aliter, mauus non tangai eum, quia si vena, qui est intra porlas tuas. Sex enim diebus
letigcrit, lapidibus opprimelur], aut confodietur ja~ fecil Dominus ccelum et icrratn, et marc, et oinnia
culis; sive jumentum fuerit, sive homo, non vivet. qucc in eis sunt, et requievit in die septimo : idcirco
Cum cceperit clangere buccina, lunc ascendant in benedixit Dominusdiem sabbati et sanciiGcaviteum.
montem. Descendiique Mosesde monte adpopulum, [5 Prmc.] Honora patrem tuum et matrem luam, ut
et sanclificavit eum. Cumque lavissent vesiimenla B[ sis longaevus super lerram, quam Dominus Deus
sua, ait ad eos : Estote parati in diem tertium, ne tuus dabit tibi. [6 P.] Non occitles. [7 P.] Non moa-
appropinquelis uxoribus vestris. Jam advenerat ter- chaberis. [8 P.] Non furtum facies. [9 P.] Non lo-
tius dies, et mane inclaruerat: et ecce cceperuntau- queris contra proximum luum falsum testimonium.
diri tonitrua, ac micare fulgura, et nubes densis- [10 P.] Non concupisces domum proximi tui : nec
sima operiremonlem, clangorque buccinsevehemen- desiderabis uxorem ejus : non servum, non ancil-
tius perstrepebat: timuitque omnis [Vulg. tac. oin- lam, non bovem, non asinum, nec omuia quaeillius
nis] populus, qui erat in caslris. Cumque eduxisset sunt. [C. XXXVIII.]Cuncius aulem populus videbat
eos Mosesin occursum Dei de loco castrorum, ste- vocesel lampades, et sonitum buccinae, montemque
terunt ad radices montis. Totus [Vulg. Tunc] aulem fumantem ; et perterriti ac pavore concussi, stete-
mons Sinai fumabat, eo quod descendisset Dominus runt procul, dicentes Mosi: Loquere lu nobis, et
super eum in igne, et ascenderet fumus ex eo quasi audiemus : non loquatur nobis Dominus, ne fortc
dc fornace : eratque mons omnis terribilis. Et so- moriamur. Et ait Moses ad populum : Nolile (ime-
nitus buccinse panlatini crescebat in majus, et pro- re, ut enim probaret vos venit Deus, et ut lerror
lixius tendebatur. Moses loquebalur, et Deus re- illius esset in vobis, et non peccaretis. Steliique po-
spondebatei. Dcscendilque Dominus super montem C] pulus de longe. [ T. XII, C. XXXIX.] Mosesautem
Sinai in ipso montis verlice, et vocavit Mosen in ca- accessit ad caliginem in qua erat Deus. Dixit prac-
cumen ejus. Quo cum ascendisset, dixit ad eum : terea Dominus ad Mosen : Ileec dices filiis Israel :
Descende, et conteslare populum, ne forte velint Vos vidisiis qnod de coelo Ioculus sira vobis. Non
transcendere terminos ad videndum Dominum: et facietis a mecum deos argenteos, nec deos aureos
pereat ex eis plurima multiludo. Sacerdotes quoque, facielis vobis. Altare de terra facietis mihi, et offe-
qui accedunt ad Dominum, sanclificenlur, ne per- retis super eo holocausta et pacifica vesira.oves
culiat eos. Dixilque Moses ad Dominum : Non pote- vestras et boves, in omni loco in quo mcmoria fue-
rit vulgus ascendere in montem Sinai : lu enim les- rit nominis mei, veniam ad te, et benedicam lihi.
tificatus es, et jussisti: Pone lerminos circa montem, Quod si altarc lapideum feceris mihi, non sedificabis
et sanclilicaillum. [C.XXXVI.]Cui ait Dominus : Va- illud de sectis lapidibus : si euim levaveris cultrum
de, descende : ascendesque lu, et Aaron tecum : sa- tuum [ Vulg. tac. tuum ] super eum, polluetur. Non
cerdotes autem el populus uelranseantterminos,nec ascendes per gradus ad altare ineum, ne reveleiur
ascendantad Dominum, ne forle interficiat illos. De- turpiludo tua [h. super illud].
scenditi|ue Mosesad populum, et omuia narravit eis. [C. XL, Cap. XXI.] Hsecsunt judicia qtiaepropo-
[C. XXXVII,Cap. XX] Loculusque est Deus cun-1Dnes eis. Si emeris servum Hebraeum, sex annis ser-
ctos sermones hos : [1 Prmceptum]Ego sum Domi- viet tibi : in septimo egredietur liber gratis. Cum
nus Deus (uus, qui eduxiiede terra iEgypti,dedomo quali veste inlraveiit, cum tuli exeat: si habens
servituiis. [2 Prmc.] Non habebisdeos alienos coram uxorem, et uxor egredietur simul. Sin aulem domi-
me. Non facies tibi sculplile, neque ornnem simili- nus dederit illi uxorem, et peperit filios et filias ;
ludinem, quae est in ccelo desuper, el quse in terra mulier et liberi ejus erunt doniini sui, ipse vero exi-
deorsum, nec eorum quse sunt in aquis sub terra. bit cum vestitu suo. Quod si dixerit servus : Diligo
Nonadorabis ea, neque coles; ego enim sum Domi- dominum meum et uxorem ac liberos, non egrediar
nus Deus tuus fortis, zelotes, visilans iniquitatem liber : ofleret eum dominus diis, et applicabilur ad
patrum in filios, in lertiam et quariam generationem oslium et postes, perforabitque aurem ejus subula,
a Parlicula mecum abesl in editis : exslat tamen Speculo, ubi Scriplurse recitanlur juxta translatio-
in fonte Hebraico, canone He,b. verit. et in aliis nem Latinam S. Hieronyrai, quam ille ex Hebraeo
mss. codd. Latinis antiquioribus ac melioris nolse. nobisedidit. MART.
Eamdcrn reperics lectionem apud Augustinum in —UnusPalatin. e noslris mss. vocemmecumignoral.
PATROI..XXVIII. 9
267 S. IIIF.RONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 268
et erit ei servus a in sseculum. [C. XLl.] Et si ven- jVoccideritque virum aut mulierem : bos lapidibus
dideril filiam ejus in famulam, non egredietur sicut obruelur, et dominum illitis occident. Quoil si
anciilaeexire consueverunt. Si displicucril oculis do- prelium ei lueril impositum, dabit pro anima sua
niini sui, cui tradila fuerit, dimitlet eam : populo quidquid fuerit postulatus. Filium quoque et filiam
autem alieno vendendi non babebil potestalem, si si cornu percusseril, simili sententiae subjacebit. Si
spreverit earo. Sin autem filio suodcspoiiderileam, servum ancillamque invaserit, triginla siclos argenli
juxta morem filiarum faciet illi. Quod si alteram ei dabit domino, bos vero lapidibus opprimeltir. [C.
acceperit, providebil puellae nuptias, et vestimenta, Llll.] Si quis aperuerit cislernam, et foderil, et non
ct pretiuui pudicitiae non negabit. Si tria ista non operuerit eam, cecideritque bos vel asinus in eam,
fecerii, egredielur gratis absque pecunia. [C. XLII.] dominus cislernaereddet pretium jumentnrnm : quod
Qui percusserit hominem volens occidere, morte mo- aulein inortunm est, ipsins erit. [C. LIV.J Si bos
riatur. Qui auiem non esl insidialus, sed Deusillum alienus bovem alierius vulneraverit, et ille mortnus
tradidit in manus ejus : constiluani libi lociini quo fuerit: vendent bovcni vivum, et dividenl pretiuin,
fugcre debeat. [C. XLHI.] Si quis induslria occiderit cadaver aulem moriui inter se dispertient. Si autem
proximum suuui, et per insidias : abaliari meoevel- sciebat quod bos cornupeta esset ab heri et nudius-
les eum, ul moriatur. [C. XLIY.J Qui percusseril 1B tertius, et non custodivit eum dominus suus : reddet
patrem suum et malrem, inorte moriatur. [C. XLV.J bovem pro bove, et cadaver integrum accipiei.
Qui furatus luerit liominem, et vendiderit eum, con- [('.. LV, Cap. XXII ] Si quis furatus fuerit bovem,
viclusnox;cmortemoriattir.[C. XLVI.] Qui maledixe- ant ovem, et occiderit, vcl vendiderit: quinque bo-
rit patri suo et matri, morte moriaiur. [C. XLVII.J Si ves pro uno bove restituet, et quatuor oves pro una
rixati fuerint viri, ct percusserit alier proximum ove. [C. LVI.] Si effringens fur domum, sive suffo-
suiitn lapide vel pugno, el ille morluus non fueril, diens fuerit inventus, el accepio vulnere, mortuus
sed jacucrii in lcctulo : si surrcxerit, et ambulaveril fuerit: percussor non erit reus sanguinis. Quod M,
foris super baculum suum, innoccns erit qni percus- orto sole, hoc fecerit, homicidium perpetravit, et
serit : ita tamen ul operas ejus et impensas in inc- ipse morietur. Si non habuerit quod pro lurto red»
dicos restituai. [C. XLVIII.] Qui percusserit scrvum dat, [Vulg. add. ipse] venumdabilur. Si invenium
siium vcl ancillam virga, et b niortuiis fuerit in ma- fucrit apud eum quod furatus est, vivens, sive bos,
nibus ejus, criminis reus eril. Sin autem uno die sive asinus, sive ovis : duplum restituet. [C. LVII.]
supervixerit vel duobus, uon subjacebit pcenae,quia Si Iseserit quispiam agrum vel vineam : et dimiserit
pecunia illitis est. [C. XLIX.] Si rixati fuerint viri, jumentum suum, ut depascatnr aliena : quidquid opli-
et percusscrit quis mulierem prcrgnanteni, ctaborii- 'C mum liabueril in agro suo, vel in vinea, pro damni
vum quidem lecerit, scd ipsa vixerit : subjacebit sestimaiione restituet. [C. LVIII.] Si egressus ignis
damno quantum expetierit marilus mulieris, el ar- inveneril c spinas, ct comprehenderil acervos fru-
bitri judicarinl. [C. L.] Sin aulem niors ejus fuerit gnm, sive stanles segetes in agris, reddet damilum
subsecula, reddet uiiimam pro anima, oculuin pio qui igncui suecemlcrii. [C. LIX ] Si quis commenda-
oculo, dentem pro denle, mantim pro iiiann, pedem verit amico pecuniani, aut vas in ctistodiam, el ab
pro pede, aduslionem pro adustione, vulnus provul- eo qui susceperat, furto abbua fuerint : si inveniiur
nere, livorem pro livore. [C, LI.] Si pcrcusserit quis- fur, duplum reddet. Si lalet fur, dominus domus ap-
plam oculum servi sui aut ancillsc , et luscos eos plicabilur ad deos, et jurabit quod non extenderil
feceril, diinitlct eos liberos pro oculo quem eruit. manum in rem proximi sui, ad perpetrandam frau-
Dentem quoque si excusserit servo vel ancillae suce, dem, lam in bove, quam in asino, et ove ac vesti-
siiiiililcr eos dimiitct liber. [C. Lll.] Si bos cornu meuto; et quidquid damni inferre poiest : ad deos
pelieril [Vulg. percusserii] virum aut mulierem, et uuiusque causa perveniet, et si illi judicaverint, du-
inorlui fuerint, lapidibus obruetur : el non come- pluin restituel proximo suo. [C. LX.J Si quis com-
denlur carnes cjus, dominusque bovis innoccns crit. mendaverit proximo suo asinum, bovem, ovem, ct
Quodsi bos cornupeia fuerit ab heri ctnudiusteriius, D omne juiuetitum, ad custodiam, el tnorluum fnerit,
et coniestati siinl dominum ejus,i>ecrecluserilcum, aut dcbililatuin, vel captuin ab hosiibus, nullusquc
B Sic legit cnnon Heb. ver. et ms. alter codex S. et morlui fuerinl. MART.
Germani a Pratis nu. 3. Porro in cditis alius est — Iidem mss. editique libri, elmortui fuerint.lm-
omnino seitsus , :ic ordo vcrhorum ; quia in iis ge- pressani lectionem ex Aiigustini Speculo Mariian.
nerale prcecepliiin est de quolibei liomine, qui fi- accepit.
liam suam vendiderii: liic aniem sensusesi tle ser- c Proclivi librariorum lapsu .ypicashoc loco legi-
vt), ctijtis filiain in fainulam vendit dominus servi. mus in omnibus codicihus inss. IIIIOexcepio canone
Conferai «ui volueril, h.inc ediiioiiem nostram cum Heb. verilatis, qni veram lectionem, id cst, spinas,
antea vulgaiis exemplaribiis. MART. reiinet. Errorem vero exscripiorum nostri seqniin-
— Urbimis ms. servns usque in smculum.Tum cutn Inr in Specu.o sancti Augnsliiii, non quidem impc-
Palalino, Memmiano, aique editis, si quis vendiderit rilia, sed religione ducti propter unanimem cousen-
filiam suam in famidnm. sum mss. codlcum quos inspexerunt. MART.
b IIuuc IOCIIIIIrcsiiluimus ad fnlcm Speculi san- —Ita et Vulgataeexemplar et Canon Hebraicacvc-
cti Augustini, iu quo lcgimus ut in Hebr.co , el mor- rilaiis apud Marlian. reciissime habent. Pleriqne alii
tuus fuerit, eic. Alii omnes libri Icgtiuf in plurali, Latini libri, nostriqtie mss. spicas.
S69 LIBER EXODI. 270
hoc viderit: jusjurandum erit in medio, quod non Ai [C. LXXIH, Cap. XXIII.] Non suspicies vocem
extenderit manum ad rem proximi sui: suscipietque mendacii. [C. LXXIV.] Nec junges manum tuain, nt
dominus juramentum, et ille reddere non cogetur. pro impio dicas falsum tesiimonium. [C. LXXV.] Non
Qund si furto ablaium fuerit, restituet damnum do- sequeris lurbam ad faciendum m.ilum : [C. LXXVI.]
mino. Si comeslum a bestia,a proferat ad eum quod Nec in judicio, plurimorum acquiesces sententiac, ut
occisum est, et non restituet. [C. LXI.] Qui a proxi- a vcro tlevies. [C. LXXVn.J Pauperis quoque non
mo sno quidqtiam boriim muluo postulaverit, et de- misereberis in b negotio. [C. LXXYIII.] Si occurre-
bilitalum autmoriuum fuerii, doinino nnn prctsenle, risbovi inimici (ui, autasino erranti, reduc ad eum.
reddere compelletur. Quod si in praesentiarum fue- [C. LXXIX.] Si videris asinum odientis te jacere
rit dominus, non restituei, maxime si cnnductiim sub onere, non pertransibis, sed sublevabis cum eo.
venerat pro mercede operis sni. [C. LXII ] Si se- [C. LXXX.] c Non dcclinabis in judicio pauperis.
duxerit quis virginem necdum desponsatam, dor- [C. LXXXI.J Mendaciumlugies. [C. LXXXII.] lnson-
mieritquccum ea : dotabit eam, el habebit eam uxo- lem eijuslnm nonoccides : quiaaversor impium. [C.
rem. Si pater virginis dare noiueril, reddet pecuniam LXXXIII.JNec accipies munera, quceexcsecanletiam
juxta modum dotis, quam virgines accipere consue- prudentes, et subveiliint verba juslorum. [C.
runt. [C. LXIH.] Maleficos non patieris vivere. [C. I1 LXXXIV.] Peregrino nioleslus non eris : scitis enim
LXIV.j Qui coierit cnm jumenio, morte moriatur. advenarum animas, quia el ipsi peregrini fuistis in
[C. LXV.] Qui iinmolat diis, occidetur, prccterquam lerra jEgypii. [B. XII.] Sex annis seininabis terram
Dominosoli. [C. LXVI.] Adv,enam non coiitrislabis, tuam, et congregabis fruges ejns. Anno autem sepli-
neque affliges eum : advenan enim et ipsi fnistis in ino dimittes eam, ei requiescere facies, ut comcdant
terra jEgypli. [C. LXYII.] Viduseel pupillo nnn no- pauperes populi lni, et quidquid reliquum fueril,
cebilis. Si laeseritis cos, vociferabuntur ad me, et edant bestise agri; ita facies in vinea el in oliveto
ego audiam clamorem eorum. el indignabitur Itiror tuo. [C. LXXXV.] Sex dicbus operaberis : septima
meus, percutiamque vos gladio, et erunt uxores ve- die cessabis, ut requiescai bos elasinus tuus, et re-
slrsc viduae, et filii vcsiri pupilli. [C. LVIII.] Si pe- frigerelur filius ancillcc luse, ct advena. [C. LXXXVI.]
cuniam nnilun.nidcderis populo nieo pauperi, qui ha- Omnia quaedixi vobis, custodite. El per nomen scler-
bitat tecum, non urgebis eum quasi exactor, nec norum deorum non jurabitis, neque audieiur ex ore
usuris opprimes. Si pignus a proximo tuo acceperis veslro. [C. LXXXVII.] Tribns vicibus per singulos
vestimentum, ante solis occasum reddes ei. Ipsnm annos mihi festa celebrabiiis. [C. LXXXVIII.]Solem-
enim esi solnm quo operitur, indumenium camis nitatem azymorum cusiodies. Septem diebus comedes
ejus, nec liabet alitid in quo dormiat; si clamavcrit CJ azyma, sicut prsccepi libi, lempore mensis novorum
[h. Eterii, si clamaverit] ad me, exaudiam eum, quia quando egressus es de jEgypto. [C. LXXXIX.] Non
misericors sum. [C. LXlX.j Diis non deirahes, et apparebis in conspeclu meo vacuus. Et solemnilatem
principi populi tui non maledices. [C. LXX.] Decimas messis primitivorum operis tni, quaecumque semi-
tuasei. primiiias nias non lardabis offerre. [C LXXI.] naveris in agro. Solemnitaieni quoque in exitu anni,
Primogenilum filiorum luorum dabis milii. De bobus quando congregaveris omnes frnges luas de agro.
<|uoque, et ovibus similiter facies : sepiem diebus [C. XC.] Ter in amio apparebit omne masculinum
sitcum rnatre sua, die octava redtles illum mihi. [C. tttum coram Domino Deo [Vulg. add. tuo]. Non
LXXII.] Viri sancti erilis mihi. Carnem, quae a be- immolabis super fermento sanguinem viciintaemeap,
siiis fuerit prsegustata, non cnmedetis, sed projicie- nec remanebit adeps solemnilatis meae usque mane.
tis canibus. [C. XCl.J Primitias frugum lerree luae deferes in
a Diversa est interpunctio hujus loci in Hebrceo quod in Hehraico esl, non item in Samarit.ino, pro-
hodierno, el in Samarilano textu : nam Hebraice noinen novisse, et in sequentibus, quod occisum est,
hoc modo legitur : Adduceteum testem: raptum non videiurpro SamnritanoTO teslem, legisse nN articu-
reddel. Al in Samnritanorum volnmiiie ila scrip- luni, hoc fere modo rfi-yon m VlNl' jabihou eth
tum esi, obttn vfolnSlCH rj Wli, jabi ed halterepha, attrepliah.
velo jesallem , id est, adducet lestem raptus, ci non _ b Huic canonis lectioni eonsentinnt veteres Bi-
reddet. Nec soltnn interpunclo differunt bi duo" bliorum codices mss. ac Spectilnm S. Aug in co-
textus, sed vocibus eiiam nonniliil discrepani. He- dice ms. Carnulensis Ecctesiae. In Hebraeo scrip-
braetts legit cutit affixo pronomine Y"KO',jebiehu, ttim est, "0,'"Q beribo, quoil interpretatur, in causa
adducet eum; Samariianus absque ullo pronomine sua. in liie ejus, vel, in negotio ejus. MAT.
—Pabtiin. eti:im absqne negandi part cula, ptmpc-
H^.jabi, itl est, addncet. Idem liabet NVI, velocum ris quoque miserebe.m in judicio. Urbinas ab im-
particula connexiva. Hebrceusnullam habet conne- pressa leciione abludil una vocula quoque, qiiam
xivam conjunctionem cum negatione xh, lo. Caeie- praetnrmittil.
rum in Hebraico lextu nonnulla fuisse permiiiala, c Sensus|est : Non pervertes jtidicium cum
Massoretharum inlerpunctis nulli, dubitun esse de- apud
le pauper liiigabit. Porio ila legendum moniiit nos
bet, cum Hieronymm hic in suo exemplari Hebrcco Speculuin S. Migustini: caeterienim libri luin editi,
legerit, ut nuncleguntSamaritani. MART. tum manuscripii non bene legunt, non declinabisin
— In Urbinale ms. de/eref.,jPalalin. deferat. Porro
judkium pauperis. Hebraeusliabet, non declinabis,
haud scio quain vere ait Martianaeus, legisse Hiero- sive, non flectes judicium pauperis lui in lite ejns,
nymum in suo oxeinplari Hebraeo, ut nunc Ieguut qui' scntentia opiime congruit cum nostro texiu
Samaritani. Nani et lis verbis ad eum, indieat se, Latiuo. MART.
871 S. IIIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 273
domum Domini Dei tui. [C. XCII.] Non coques haedum.A legit, audiente populo, qui dixcrunt: Omnia quse lo-
in lacte matris susc. [C. XCIH.J Ecce ego mitlam cuttis est Dominus, faciemus, el crimus obedienies.
angclum, qui prsecedat te, et cusiodial in via, et llle vero sumplurn sanguincm respersit in populum,
inlroducal ad locum quem paravi. Observa cum, et ei ait: Hic est sangttis fcederis,quod pepigit Dominus
audi vocem ejus, nec contemnendum putes , quia vobiscum super cunctis sermonibus his. [C. XCIX.J
non dimittct cum peccaverilis, et est nomen meum Ascenderuntque Moses et Aaron , Nadab et Abiu, et
in illo. [C. XCIY.] Quod si audieris vocem ejus, et sepluaginta de senibus Israel. [C. C.] Et viderunt
fcceris omnia quae loijuor, iniinicusero inimicis tuis, Deum Isracl, et sub pedibus ejus quasi opus lapidis
el affligam affligentes le. Prseeedetque le angelus sapphirini, et quasi coelum, cum screnum est. Nec
ineus, et introducet te ad Ainorrhaeum, et HeltliKuin, supcr eos qui procul recesserant de filiis Israel,
ct Plierezseum,Cliananaeumque,elllevaeum,et Jebu- niisit manum suam, viderunlque Deum, et comede-
sseum, quosego conieram. [C. XCV.J Non adorabis runt, ac biberunt. [C. CI.] Dixit autem Dominus ad
deos eorum, neccoles eos : noi\ facies opera eorum Mosen : Ascende ad me in monlem, et eslo ibi :
scd destrues eos, et confringes statuas eorum. Ser- daboque libi labulas lapideas, et legem ac mandata,
vielisque Domino Deo vestro, ut benedicam pani luo quaescripsi, ut doceas eos. Surrexerunl Moses et
Ct aquis, et auferam infirmitatem de medio lui.JNon B Josue minisler ejus : ascendensque Mosesin monlem
crit infecunda nec sterilis in terra tua : numerum Dei, senioribtis ait : Exspectate his donec reverla-
dierum tuorum implebo. [C. XCVI.] Terrorein meum mur ad vos. Habctis Aaron et Ilur vobiscum ; si
miltam in pra*cursum tuum, et occidam omnem po- quid natum fuerit quoestionis, referetis ad eos.
pulutn, ad quem ingredieris, cunctoi umque inimico- Cumque ascendisset Moscs,operuit nubes monlem,
rum tuorum coram le terga verlam , emittens cra- et liabiiavilgloria Domini super Sinai, tegens illum
brones prius, qui fugabunt Hevseum,ct Cliauanecum, nube sex diebus. [C. CIl.] Seplimo autem die voca-
cl Hcilhaeum, anlequam introeas. Non ejiciam eos a vit eum [Vulg. add. Dominus] de medio caliginis.
facie tua anno uno, ne lerra in solitudinem rediga- Eralautem species glorise Domini, quasi ignis ardens
lur, et crescant conlra te beslice. Paulatim expellam super verticem montis, in conspcctu filiorum Israel.
eos de conspectu luo, donecaugearis, et possideas Ingressusque Moses mediura nebulse ascendit iu
tcrram. Ponam autem terminos tuos a niari Rubro moniem : et fuit ibi quadraginta diebus , et quadra-
usque ad mare a Philisiinorum, et a deserto usque ginta noeiibus.
ad fluvium : tradam in rnanibus vestris habitatores [C. CIII, Cap.XXV.] Locutusque est Dominus ad
lerrae, el ejiciam eos de conspectu veslro, Non ini- Moscn, dicens: Loquere filiis Israel, ut tollant mihi
bis cumeis fcedus, neccum diiseorum. Non habitent C primitias [h. oblaiiones], ab omni homine qui * offe-
in terra tua, ne forte peccare te faciant in me, si ret ullroneus , accipietis eas. [C. CIV.] Hcec sunt
servieris diis eorum : quod tibi certe erit in scan- autem quse accipere dcbetis : Aurum, et argentum,
daltim. et aes, hyacinlbum et purpuram , coccumque bis
[C. XCVII, Cap. XXIV. J Mosi quoque dixit : A- tinctnm, et byssum, pilos caprarum, ct pelles arie-
scendc ad Dominum lu, et Aaron, Nadab, et Abiu, et tum rubricatas, pellesquc ianthinas, et ligna sellim,
septuaginta seniores ex Israel, ctadorabiiis procul. oleum ad luminaria concinnanda [h. non liabet,
Solusque Moses ascendet ad Dominum, ct illi non concinnanda] : aromata in unguenlum , et Ihymia-
appropinquabunt : nec populus ascendet cum eo. mata boni odoris : lapides onycliinos et gemmas ad
[T. XIII, B. XIII.] Yenit ergo Moses , el narravit ornandnm Ephod ac Rationale. Facienlque mihi
plebi omnia verba Domini alque judicia : respondil- sanctuarium, et habitabo in medio eorum : juxla
que cunclus populus una voce : Omnia verba Do- omnem simililudinem tabernaculi quod ostendam
mini , quse loculus esl, faciemus. [C. XCVlll.] libi, et omnium vasorum in cultum ejus : sicque fa-
Scripsit aulem Mosesunivcrsos sermones Domini, et cieiisillud : [C. CV.J Arcam de lignis seltim com-
mane consurgens xdificavit altare ad radices montis, pingite, cujus longiludo habeat duos semis cubilos :
et duodecim lilulos per duodecim tribtis Israel. " latiludo cubitum et dimidium : altiludo cubitum si-
Misitque juvenes de filiis Israel, et obtulerunt holo- militer ac semissem. Et deaurabis eam auro mun-
causta, iramolaveruntque victimas pacificas Domino, dissimo intus et foris : faciesque supra coronara au-
vilulos. Tnlii itaque Moses dimidiam partem sangui- ream per circuitum, et quatuor circulos aureos, quos
nis, et misil in crateras : parlem autem residuami poues per quatuor arcae angulos; dtio circuli sinl in
fudit super altare. Asiumensque voluinen fojderis, latere uno, et duo in altero. Facies quoque vecles de
a Non Palmslinorum, ul babelur in cdiiis ac niss. obscrvavil canon Heb. verit. ubi alii habent
p, ut
libris, sed Pliilislinorum legimus frcli auctorilate supra in nomine Putipharis, etc. MART.
ipsius ilieronymi, qui in Danielis capnt undeciiniini — Unus Palut. Palmstinorum: csetera notum ma-
jta disserit : Notandum aukm, quod cum n litteram luisse Hieronymum, Philislinorum.
Jlebrmus sermo non habeat, sed proivsa uiaiur phe b Manuscnpli codices , nullo excepto, legnnt, qui
(3) cujus vim Grmcum <f sonat, in islo tanlum loco offerl: editoruin iiibilomiiuis lectio praeferenda vi-
apud Hebrmos scribulur quidem pbe, sed lcgalur detur, qnia ad sensum Scripturcc, ei ad veritaiem
p. Extepto itaque verbo Apadno in Daniele, semper Hebraicam propius accedit. MART.
5 legitur ph in vocibus Hebraeis : quod scepiusetiam
27" LIBER EXODI. 274
lignis scttim, et operies eos auro. Inducesque per A pondus candelabri cum universis vasis suis ba»
circulos qui sunt in arccclateribus, ut portetur in eis, bebit talcnlum auri mundissiini. Inspice, et fac
qui semper erunt in circulis, nec umquam extrahen- secundum cxemplar quod tibi in monte monstra-
tur ab eis. Ponesque in arca teslificationem quam lum est.
dabo libi. Facies et propitiatorium de auro mundis- \Cap. XXVI.] Tabernaculum vero d ita facies :
simo, duos cubitos et dimidium lenebit Icngiliido Deccm cortinas de bysso retoria , et hyaciniho , ac
ejus : semissem et cubitum latiiudo. Duos quoque purpura, coccoque bis lincio, variatas opere pluma-
Cherubim aureos et productilcs facies , ex uirat|ue rio facies. Longitudo cortinae unius habebit viginti
parte oraculi. a Cherub unus sit in lalere uno, et ccto cubitos : latitudo, qnatuor cubilorum erit.
alter inaltero. Utrumque laius propitiatorii legant, Uniusmensurcefient universa tentoria. Quiuque cor-
expandentes alas et operientes oraculum, respiciant- tince sibi jungentur mutuo, et alix quinque nexu
que se mutuo versis vultibus in propitiatorium quo similicobserebunt. Ansulas hyacinlhinas in biteribus
operienda est arca, in qua pones testimonium quod ac suinmilatibus facies cortinariim, ut pnssint invi-
dabo libi. Inde prsccipiam. et loquar ad le super cem copulari. Quinquagenas ansulas corlina habebit
propitiatorio b scilicet, ac medio duorum Cherubim, in ulraque parle, ita insertas, ut ans;c coutra ansas
qui erunt super arcam testimonii, cuncta quae man- B veniant, et altera alleri possit aptari. Facies et
dabo per te filiis Israel. Facies et mensam de lignis qninqtiaginla circulos aureos quibus corlinarum vela
setiim, habentem duos cubitos longiludinis, et in la- jungenda snnt, ut unum labernactilum fiat. Facies
liludine cubitum, et inallitudine cubitum ac semis- et saga cilicina undecim, ad operiendum icctum
sem. Et inaurabis eam auro purissimo, faciesque illi tabcrnaculi. Longitudo sagi unius habebit triginla
labium aureum per circuitum, et ipsi lnbio coronam cubilos, el latitodo , quatuor : sequa erit mensura
interrasilem altam quatuor digilis, etc super illam , sagorum omnium. E qttibus quinque junges seorsum
alleram coronam [h. non habet hcec] aureolam. et sex sibi muiuo copulabis, ita ut sextum sagum in
Quatuor quoquecirculosaureos prseparabis, et pones fronte tecti duplices. Facies et quinquaginta ansas
eos in quatuor angulis ejusdem mensceper singulos in ora sagi unius, ut conjungi cum altero queat, et
pedes. Subter coronam erunt circuli aurei, ut mit- quinquaginia ansas in ora sagi alterius, ut cum al-
tantur vectes per eos, et possit mensa portari. Ipsos lero copulctur. e Facies et quimiuaginia fibulas
quoque vecies facies de lignis settim, et circumdabis seneas, quibus jnngantur ansce, ul uuuin cxomnibus
auroad subvehendammensam. Et parabisacelabula, operimenium fiat. Quod autein superfuerit in sagis
ac pfiialas, thuribula, et ciatlios,in qtiibus offe- quceparantur lecto, id est, unum sagum quod am-
renda sunt libamina, ex atiro purissimo. Et pones C plius est, ex medielateejus operies posteriora taber-
super mensam panes proposiiionis in conspeclu naculi. Et culiilus ex una parte pendebil, cl alter ex
meo scmper. Facies et candelabrum ductile de allera, qui pltis est in sagorum longitudine, ulrum-
auro mundissimo, hastileejus, et calamos, scyphos, que latus labernaculi prolegens. Facies et operimen-
et sphaerulas, ac liiia, ipso procedentia. Sex ca- tuin aliud lecto de pellibus arietum rubricaiis , et
lami egredientur de lateribus, tres ex uno latere, super hoc rursum aliud operimentum de ianihinis
et tres ex altero. Tres scyphi quasi in nucis modum pellibus. Facies et labulas slantes tabernaculi de
per calamos singulos, sphserulaqucsimul et liliuin, lignis settim , quaesingulae denos cubilos in longi-
et tres similiier scyphi instar nucis in calamo tudine babeant,et inlatiiudinesingulosacsemissem.
altero, sphaerulaque simul et lilium. Hoc erit opus In laleribus labulcc, dtue incaslraiurae fient , quibus
sex calamorum, qui producendi sunt dc haslili : in tabula alteri tabulae conneclaiur, atque in liunc
ipso auiem candelabro erunt quatuor scyphi in nucis modumcunctaelabulae parabuntur. Quarum viginti
modum, sphserulcequeper singulos, et lilia. Splice- erunt in latere meridiano , quod vergit ad Austrum.
rula sub duobus calamis per tria loca, qui simul sex Quibus quadraginta bases argenteas fundes, utbince
fiiint, procedentes de hastili uno. El spbaerulceigilur bases singulis tabulis pcr duos angulos subjiciantur.
ei calami ex ipso erunl, universa ductilia de auro D In latere quoque secundo tabernaculi, quod vergit
purissimo. Facies et lucernas septem , et pones ad Aquilonem, viginti tabulaeerunt, quadraginta ha-
eas super candelabrum , ut luceant ex adverso. bentes bases argenleas. Binsebases singulis tabulis
Emuncloria quoque , et ubi qusc emuncta sunt supponentur. Ad occidentalem vero plagam taberna-
exslinguantur , fiant de auro purissimo. Omne culi facies sex tabulas , et rursum alias duas quce in
a In uno ms. Corbeiensismonaslerii codice, atque non possumus. MART.
in canone Heb. verilatis addiium est hoc loco ver- d Pro , ita facies , canon et aliquot mss. habent,
bum, oraculi, sic enim habent: Cherubunus sit ora- ita fiet. MART.
culi in latere uno. MART. e Hsecciun superioribus conjungit canon ac mss.
; b ApudVulg. supra propitiatoriumac de medio, elc. omnes codices. Quare in nullo eoruni legas, facies
c Nota islhsec marginalis minime vera compro- el; sed post copuletttr, immediate scriptum est,
batur, aut suo loco neutiquam apposita dicenda quinquaginta fibulas , etc. Nos morem Hieronymia-
est:nam dictiones asterisco noiatns , quas iu He- num secuti , tnutarc nolumus librorum ediioruin
brseo abesse dicit, invenimus iu omnibus libris He leclioiies, ubinullum estdamnuin in sensibus. MART.
brceorum. Quid ergo sibi velit hoc scholion, scire
2:.i S. HIKRONYMIDIVINA DIHLIOTIIECA 276
angulis erigantur po»t lergiim labcrnaculi. Erunlque \ lolidcin. In ea quoquealrii lalitiidine , quccrespicit
conjiiiictcca deorsum usque sursum , el uua omnes ad Orienlcm , i|uinquaginia cubiti erunt. In quibus
compago retinebit. Duabus quoqne tabnlis quce in quindecim ciibitorura tentoria laleri uno deputabun-
angulis prinendaestinl , similis junctura servabitur. tur, columnaequetres et b:ises tolidem , et in latere
Et crtint simul labulae octo , bas s earum argenlecc allero erunl lentoria cubilos obtinentia quindecim ,
sedecim , duabus basibus per unam labulam suppn- columiae tres , et bases totidem. In iutroilu vero
latis. Facies et vecle-i de lignis scttitn , quiuque ad atrii liet lenlorium cubitoruin vigiuti ex hyacintho
continendas labulas in uno latere labernaculi, et et purpura , coccoque bis tincto , et bysso retorta ,
quinqiie alios in altero , et ejtisdeni ntimcri ad occi- opere plumarii: columnas babebit quattior cum basi-
dentalem plagam, tiui millenlur per medias labulas a bus tolidem. Omnes columnae atrii per circuitum
summo usquc ad summum. Ip asque tabulas deau- vestilse erunt argenti laminis , capitibus argenleis ,
rabis, et fundes in eis annulosaureos, per quos vectes etbasibus aeneis. ln longitudine occupabit atritim
tibulata coulincant: quos operies laminis aurcis. Ei cubitos centuin , in latitudine quinquaginla [Vulg.
erigcs labernaculum juxta excmplum quod libi in quadraginta], altiiudo quinque cubitortim erit. Fiet-
inonie iitoiisiralum est. Facies et velum de byacin- que de bysso rclorta, et habehil bases icneas. Cuncta
tho, et purpura coccoque bis tincto, ct bysso rctorta, B vasa tahernaculi in omnes usus et caTemonias , lam
opcre plumario ct pulchra varielatc conlextum, paxillos ejus quain atrii, ex a'rc facies. (C. CVI.]
qund appeudes aule qnatiior columnas de lignisset- Pr.ccipe filiis Israel ut aflerani libi oleum de arbo-
tim qucc ipsaequidem deaiiralcc erunt, et habebunl rtbus olivarum purissimum , piloque contusum , ut
capita aurea, sed bases argenteas. Inserelur aulem ardeat lucerna seinper in tabernaculo tesiimonii.extra
velum per circulos , intra qnod pones arcam lesli- vclum quod oppansum est testinionio. Et coilocabiint
inonii, el qtio Sancluarium , et sancluarii sanctuaria eain Aaron et filii ejtis, ut usque maue luceat coram
dividenlur.Poiies et propiiiatoriuin snper nrcam tes- D.iiiiino.Perpeiiiuseritculius per successionescornm
limonii iu sanclo sanclorum: mensamqtie cxtra a filiis Israel.
velum, <l contra mensam candclabrum in laterc [C. CVII, Cap. XXVIII.] Applica quoque ad te
taberuaculi meridiano : mcnsa enim stabit in parle Aaron fratrem luum curn filiis suis demedio filiorum
Aqiiilonis. Facies ct lentorium in iniroitu laberna- Israel, ut sacerdotio fungantur niihi: Aaron, Nadab,
culi de byacinilio, ei purpura , c>ccoque his tincio, et Abiu , Eleazar, el Ithainar. [C. CVIII.J Faciesque
et bysso relorla, opere plumano. Etquinque coltim- vesiem sanclam Aaron fratri tuo ingloriain et deco-
nas deaurahis lignorttm seilim , antc quas ducetur rem. Et loqueris cunciis sapieniibus corde , qnos
tcntorium : quarum erunl capiia aurea , el hases J replevi spiritu priuleiiliae, ut faciant vestes Aaron ,
scneae. inquibus sanciiiicalus ministrel mihi. [C.CIX.J llaec
[Cap. XXVII.] Facies et allare de lignis seitim , aulem erunt vestimenla qtiaefacienl: Rationale , et
quod habebit quinqueciihilos in longilutidine , et siiperhuinernle, lunicam et lineam strictam, cidarim
loiidem in latitudine , id esi, qu.ulriini, el trcs cubi- el balteum. Facienl vestimenta sancta Aaron fratri
tos in altiiudinc. Conttia antein per qtialuor angulos luo et filiis ejus, utsacerdotio luugantiir mibi. Acci-
ex ipso erunt , et operies illud scre. Faciesque in pientque aurum, et hyacinthum , et purpuram, coc-
ustis ejus lebetes ad suscipiendos eineres, ctforcipes cumquebis tinctiim.et byssuni. Facient aiitem super-
al;|iie fuscitiulas eligniiim receplacula. Omnia vasa humerale de auro ei hyaciniho ac purpura,coccoque
ex sere fabricabis. Craticulainqtie iti niodum relis bis lineto , el bysso retorta , opere polymito. Dtias
cetieam: per cujtis quatuor angulos eiunt quatuor oras junclas habebit in utroque lateresummitatiim ,
annuli serei [Vulg. anici], quns poncssubter arulam iitin iinuni redeanl. lpsaque tevtura et cnncia operis
altnris. Eritque craiicula usque ad altaris medium. varietaserilex auro, et liyacintho, et purpura, coc-
Facies etvectes altaris [Vulg. tac. altaris] de lignis coque bis lincto, ef bysso retorla. Sumesque duos
sellim duos , quos operies laminis apneis, el induces lapides onychinos , et sculpes in eis nomina filiorum
per circulos, eruntqiie ex ulroque latere altaris ad " Israel: sex nomina in lapide uno , et sex reliqua in
poriandum. Non solidum, sed inanc et cavum inirin- altero, juxta ordinem nativitatis eorum. Opere scul-
secus facies illud , sicut tibi in monte monstratum ptoris el cselalura gemmarii sculpes eos nominibus
est. Facies et atrium tabernaculi, in cujus plaga filiorum Israel, inclusos auro atque circumdaios : et
australi conlra meridiem erunl lenloria de bysso pones in utroque latere superhumeralis, memoriale
retorta: ccntum cubitos unum latus lenebit in longi- filiis Israel. Ponabilque Aaron nomina eorum coram
tudiue. Et columnas viginti cnm basibus tolidein Dominosiiperiitrumquehumerum,obrccordationem.
ccneis, qtiae capita cum cselaturis suis habebunt Facies et uncinos ex auro , et duas catenulas auri
argentea. Simiiiler in latere Aquilonis per longum purissimi sibi invicem coha*rentes , t|uas insercs
erunt tentnria centum cubitorum , columnccviginii, uncinis. Raiionale quoque judicii ficies opere poly-
et bases ceneaeejusdcin numeri, et capita earum cum mito juxta (exturam superhumeralis, ex auro, hya-
caelaturis «uis argentea. In laiiludine vero atrii , ciniho , et purpura , coccoque bis tinclo , et bysso
quotl respicit ad occidentem, erunt lenloria per retorta. Quadrangulum erit et duplex : mensuram
quinquaginta cubilos , et coluinna- decem , basesque palmi habebit tam in longitudine quaro in latitudinAt
277 LIBER EXODI. 278
a Ponesque in eo qualuor ordines lapidum: in primo A filii Israel, in cunctis muneribus el donariis suis.
versu erit lapis sardius, ct topazius, ei sniaragdus : Erii autem lamina semper in fronte ejus , ut placa-
in secundo carbunculus, sapphirus, et iaspis: in ter- lus eis sit Dominus. Stringesque tunicam bysso , et
lio ligtirius, achales, et amethystus: in t|uarto chry- tiaram byssinam facies , et balteum opere plumarii.
solythus, onychinus, et beryllus. Inclusi auro erunt Porro filiis Aaron tunicas lineas parabis , el balteos
per ordines suos. Habebuntqde nomina filiorum ac tiaras, in gloriam etdecorera: vestiesque his omni-
Israel: duodecim nominibus caelahuntur, singuli bus Aaron fratrem tuum el (ilios ejus cum eo. Et
lapides nominibus singulorum pcr duodecim tribtis. cunclorum consecrabis manus, sanctificabisqueillos,
Facies in Rationali catenas sibi invicem cohaerenles ut sacerdotio fungantur mihi. Facies et feminalia
ex atiro pnrissinio: clduos annulos aureos, quos linea , ut operiant carnem turpitudinis suce , a reni-
pones in utraque Ralionalis summitate: catenasque bus usque ad femina: et utentureis Aarou et filii
aurcas junges annulis, quisunt in marginibus ejus , ejus quaudo ingredientur tabernaculum testimonii,
et ipsarum cntenarum extrema duobus copulabis vel quando appropinquaul ad altare ut niinislrcnt in
uncinis in utroque latere superhumeralis quod Ra- sanctuario , ne iniquiiatis rei moriantur. Legilimum
tionale respicit. Facies ei duosannulos aureos, quos sempiiernum erit Aaron , et semini ejus post eum.
pones in summitatibus Ratioualis , in oris , quae e B [ B. XVII, C. CX , Cap. XXIX. ] Sed et hoc
regione sunl superbunieralis, et posteriora ejus aspi- facies, ut mihi in sacerdotium consecrentur. Tolle
ciuni. Nec non et alios duos annulos aureos , qui vilulum de armento, et arieies duos immacula-
ponendi sunt in utroque latere superliumeralis deor- los, panesque azymos, et crusiula absque fermento,
sum, quod respicit conira faciem juncturx inferioris, quac conspersa sint oleo, lagana quoque azyma
ut aptari possit cum stiperhumerali, et siringaiur oleo lita : de simila triticea euncta facies. Et posita
Rationale nnnulis suis ciim annualis superliumeralis in canistro offeres : vitulum autem et duos arieles,
vitia hyacinthina, ut maneat junclura fahrefaela, et et Aaron ac filios ejus applicabis ad hostium taber-
a se invicem Rationale et superhumerale ncqtieant naculi testimonii. Cumque laveris patrem cum filiis
separari. Portabilque Aaron noniina filiorum lsrael [Vulg. add. suis] aqua, indues Aaron veslimenlis
in Rationali judicii super pectussiium, quando ingre- suis, id est, linea et tunica, et superbumerali et Ra-
dietur sanctuarium , memoriale cOram Domino in tionali, quod constringes balteo. El pones tiaram in
aternum. Pones aulem in Rationali judicii doetri- capite ejus, et laminam sanctam super tiarara , et
nam et veritatem , quce eruni in pectore Aaron , oleum unctionis fundes snper caput ejus : aique
quando ingredietur coram Domino: et gestabit judi- hoc rilu consecrabittir. Filios quoque illius applica-
cium filioruin Isr.iel in pectore suo, in conspectu C bis, et indues tunicis lineis , cingesque balteo. Aa-
Domini semper. Facies el tnnicam stiperhumeralis ron scilicet el liberosejus, et impones eis miiras :
tolam hyacinlhinam, in cujtis medio supra eritcapi- erunique sacerdotes b mihi religione perpeiua. [C.
tium, et ora per gyrum ejus texiilis, sicut Deri solet CXI.] Postquam initiaveris manus eorum, applicabis
in extremis vestium partibus , ne facile rumpalur. et vituluni coram labcrnaculo leslimonii. Impo-
Deorsum vero , ad pedes ejusdeni lunicse , per cir- iienique Aaron el lilii ejus manus snper caput il-
cuitum, quasi mala punica facies , ex hyacinlho , et lius, et mactabis eum in conspectu Domini , juxla
purpura , et cocco bis lincto , mixlis in medio tin- osiitim tabernaculi teslimonii, sumptiimque dc san-
tinnabulis, ita ut tintiiinabulum sitaureum el malum guine vituli pones super cornua allaris digilo tuo,
punicum, rursumque lintinnahuliim aliud auretimel reliqutun autem sanguinem fundes juxta basira ejus.
malum punicum. Et vesiielur ea Aaron in officio Sumes etadipcm totum qui operii inlestina, el c re-
minislerii, ut audiatur sonitus quando ingrediiur et liculum jecoris ac duos renes, et adipem qui super
egredilur sancltiarium in conspeciu Domini, el non eos esl, et offeres incensum snper aliare : carnes
moriatur. Facies et iaminam de auro purissitno: in vero viluli et corium et fimum combures foris ex-
qua sculpes opere cselatoris, Sancium Domino. Li- tra castra, eo quod pro peccato [Vulg. peccalis] sit.
gabisque eam villa hyacinthina, et eril super tiaram, Unum quoque arietem sumes, super cujus caput po-
imminens fronii ponlificis. Portabitque Aaron ini- nent Aaron et filii ejus manus. Quem cum macta-
quitaies eorum , quae obtulerunt et sanctilicaverunt veris, tolles de sanguine ejtis, etfundes circa altare
" De quatuor lapidum ordinibus , sive versibus cum nihil retiforme velit esse in jecore, hanc ipsara
in Raiinnali Aaron saepe meminit S. llieronymus, emendandam lectionem puiai, et pro reticulum, legi
ut lib. xv Commenl. in cap. LIVIsace, Hi, inquit, reslicnliim, quoquidem vocabulo, quod a resti, et re-
duodecim lapides scribuntur per ordinemin Exndo, sticuln deducitur , usus est S. Doctor eliam I Reg.
etinEzechiele, id est, h T« loyeia pontificis,et inco- vn,23.Sedprceterquam quodaliaibivox llebroc.iest,
rona atque diademale principis tyrii, eic. Sed et de non boc tantum loco ex Bocharti scnlentia, resticu-
vesle sacertlotali iraclatum edidil in Epistola ad lum, oporieatrescribere, sed etalibisaepiusinLevitis.
Fabiolam.cujus iniliiiin est: Vsquehodie,etc. MART. iii, 4, 10, 15; ct iv, 9; et vn, i ; et vm, 16, 25 ; et
•>Ita babeiur in canone Heb. verit. el in codici- ix, 10, quibus locis omnibus cadem et vox Hebraica
bns mss. antiquioribus. MART. est mn, et Lalina explicaiio rcliculum in vulgatis
—Palatinus, etquihus usus est Marlian. mss., sa- aeque acmss. libris. Lectioue autem nihil immuia-
cerdotesmei. ta, pingues jecoris libras denotari, par magis est
c Hebraice estn"iM',i/ot7ieref/i. Bocharius autem credere.
279 S. IHERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 280
Ipsum aulem arietem secabis in frusta, lotaque in- j^ hin, et vinum ad libandum ejusdem mensurse in
tcsiina ejns ac pedes pones super concisas carnes, agno uno. Allerum vero agnum offeres ad vesperam
el super capul illius. Et offeres lotum arielem in in- juxla ritum matutina*oblaiiouis, et juxla ea quae
censum super aiiare. [C. CXII.J Oblatio esl Domino diximus in odorem suavilatis : sacrificium Domino,
odor suavissimus viciimae Doraini : Tolles quoque oblatione perpetua in gencrationes vestras, ad
arictem allerum,super cujuscaput Aaronet filiiejus ostium tabernaciili testimonii coram Domino, ubi
ponent manus. Quem cum immolaveris, sumes de constituam ut loquar ad le. Ibique prsccipiam filiis
sanguine ipsius, et pones super exiremum dcxtrae Isracl, et sanciilicahiluraltare in gloria mea. San-
auriculaeAaron et filioritra ejus , el super pollices clilicabo el tabernaculum testimonii cum altari, et
manus eorum et pedis dextri, fundesque sanguinem Aaron cum iiliis suis ut sacerdotio fungantur mihi.
super allare per circuiium. Cumque luleris de san- Et habitaho in medio filiorum Lrael, eroqtte cis
guine qui esl super altare, et de oleo unciionis, Deus, el scient quia ego Doiniiius Deus eorum, qui
asperges Aaron et vestes ejus , filios et vestimenta eduxi eos de terra jEgypti, ut manercm inler illos,
eorum. Consccratisque et ipsis, et vestibus, tolles ego Dominus Deus ipsorum.
adipem de ariete, et caudam et arvinam , qusc opc- [Cap. XXX.] Facies quoque aliare ad adolendum
rit vitaliaac reticulum jecoris, et duos reues atque B Ihymiama de lignis seltim.liabens cubitum longitu-
adipem, qui super eos est, armumque dexirum eo dinis, etallerum lalitudinis, id est, quadrangulum,
quod sil aries consecrationum , tortamque panis et duos cubiios in altitudinc. Cornua ex ipso proce-
uniiis, cruslulum conspcrsum oleo, laganum de ca- dent. Vestiesqueillud auro purissimo , tam craticu-
nislro azymorum , quod posilum est in conspectu lam ejus, quam parietes per circuitum, ct cornua.
Domini : ponesque omnia super manus Aaron , el Facies quoque ei coronain aureolam per gyrum , ct
filioruni ejus, et sanclificabis eos elevans coram duos annulos aureos sub corona per singula latcra,
I)omino. Suscipiesque universa de manihus eorum : ut mitlantur in eos vecies, el allare porielur. Ipsos
et iucendes super altare in bolocaustum , odorem quoque vecles facies de lignis settim, et inaurahis.
suavissiinuni in conspectu Domini, quia oblatio ejus Ponesque altare contra velum , quod ante arcain
est. Sumes quoque pectusculum de ariele quo initia- pendel lestimonii coram propitiatnrio , quo legitur
lus est Aaron, sanclilicabisque illud elevatum coram testimonium, ubi loquar tibi. Et adoleliit inccnsum
Domino, ct cedel in partem tuam. Sanclificabisque super co Aaron , suave fragrans, mane. Quando
et pectusculum consecralum , el armum qucm de componei lucernas, incendet illud : et quando col-
ariete separasii, quo initiatus est Aaron et Uliiejus, locat \Vulg. collocabil] eas ad vesperum, uret ihy-
cedentquc in partem Aaron et filioriim ejus jure C.niiama sempitcrnum coram Domino in generationes
perpeiuo a Uliis Israel : quia [h. oblatin] primitiva vestras. Non offerelis super eo thymiama composi-
suni et initia de victimis eorum pacificisquse offe- tionis alterius, nec oblalionem , et viclimam , nec
runl Doraino. Veslem autem sanclam , qua uielur liba libahiiis. Et deprecabitur Aaron super cornua
Aaron, habehunt filii ejus post eum , ut unganlur in ejus semel per aunum, in sangtiine quod oblatuin
ea, et consecrentur manus eorum. Septem diebus est pro peccato, el placabit super eo in generationi-
utetur illa qui ponlifex pro eo fuerit constitutus de bus vestris. Sanctum sanclorum crit Domino. [T.
filiis ejus, el qui ingredielur tabernaculum lestimo- XIV.] Locutusque est Dominusad Mosen , dicens :
nii ut minisirel in sanctuario. Arietem autem con- Qtiaudo luleris suuimam filiorum Israel juxla nu-
secralionis lolles, et coquens carnes ejus in loco merum, dabunt singuli preiium pro animabus suis
sancto, quibus vescetur Aaron et filii ejus. Panes Domino, et non eril plaga in eis cum fuerinl recen-
quoque, qui sunt in canislro, in vesiibulo laberna- siti. Hoc auiein dabit omnis qui transil [h.J ad iiu-
culi testimonii comedent, ut sit placabile sacrifi- merum, diinidium sicli juxta mensuram lempli. Si-
cium, ct sanctificentur offerenlium manus. Alieni- cltis viginti babet obolos. Media pars sicli oiferetur
gena non vescelur ex iis, quia sancti sunt. Quod si Domino. Qui habetur in numero, a viginti annis et
remanscrit de carnibus consecratis, sive de panibus D supra, dabit pretium. Dives non addet ad medium
usque mane, combures reliquias igni : non comc- sicli, et pauper nihil mintiel. Susceptamque pecu-
dentur, quia sanctificata sunt. Omnia quce prseccpi niam, qu;e collala est a liliis Israel,iradcs inususta-
libi, facies super Aaron et filiis ejus. Seplem diebus bcrnaculi lesiimonii, utsiliiionimenlumeoruincoram
consecrabis manus eorum, ct vilulum pro peccato Domino, et propitielur animahus eorum. [C. CXUI.J
offeres per singulos dies ad expfandum. Mundabis- Locutusque esl Domintis ad Mosen, dicens : Facies
que altare cum immolaveris expialionis hostiam, ei labrum acneuincum basi sua ad lavandum : po-
et unges illud in sanctiticationem. Septein diebus nesque illud inter taberuaculum testimonii ct altare.
expiabis aitare et sanctificabis, et erit sanctum san- Et missa aqua, lavabunl in eo [Vulg. caj Aaron et
clorum. Omnis qui tetigerit illud , sanctificabitur. filii ejus manus suas ac pedes , quando ingressuri
Hoc est quod facies in allari : Agnos anniculos duos sunt tabernaculum tcslimonii, etquando accessuri
per singulos dies jugiter, unum agntirn niaiie, et al- ad altare, ut offerant in eo Ihymiama Domino , ne
terum vespere, decintam partem similae conspersac forte moriantur; legilimum sempilernum erit ipsi,
olco tunso, quod haheat mensuram quartam partcm etsemini ejus per successiones. [CCXIV.JLoculus
281 LIDER EXODI. 28*
que est Dominus ad Mosen , dicens: Sumc lihii A tribu Dan. Et in corde otnnis eruditi posui sapicn-
aromata[b. aromata prima smyrrhse cleclse], primae tiam, ut faciant cuncta quse praecepi tibi, taberna-
8 niyrrhoe electae quingenlos siclos , et cinnamomi culum foederis, et arcam icstimonii, et propiiiato-
medium, id est, duceutos quinquaginta, calami si- rium, quod super eum est, et cuncta vasa taberna-
mililer ducenlos quiuquaginta, casiac auiem quin- culi, mensamque et vasa ejus, candelabrum puris-
gentos siclos, in pondere sanctuarii, olei de olive- simum cum vasis suis, et altaria thymiamatis, et
tis mcnsuram hin : faciesque unctionis oleum holocausli, et omnia vasa eorum, labrum cum basi
sanclum, unguentum compositum opere unguenta- sua, vestes sanctas in minislerio Aaron sacerdoti el
rii, et unges ex eo tabernaculum lestimonii, et filiis ejus, ut funganlur officiosuo in sacris : oleutn
arcam lestamcnti, mensamque cuin vasis suis, can- unclionis, et lliymiama aromalum in sanctuario,
delabnim, et utensilia ejus, allaria thymiamatis, et omnia quceprcecepitibi, facienl. [C.CXYI.J Et locu-
holocausti, et universam supelleclilem, quse ad tus est Dominus [h. El dixit DominusJ ad Mo-en, di-
cnltum eorum pertinet. Sanctificabisque omnia, cens : Loquere filiisIsrael, ct dices ad eos : Vidcte
et erunt sancta sanctoruin : qui letigerit ea, sancti- ut sabbatum meum custodiatis, quia signum est
licabitur. Aaron et filiosejus unges, sanctificabisque inter me el vos in generationibus vestris, utsciatis
eos, ut sacerdotio fungantur inihi. Filiis quoque B quia ego Dominus, qui sanciificovos. Cuslodite sah-
Israel dices : Hoc oleum unctionis sanclum eril balum [Vulg. add. meumj, sanctum est enim vobis :
mihi in generaliones vestras. Caro bominis non un- qui polluerit illud, morte morielur : qui fecerit in
getur ex eo, el juxta composiiionem ejus non fa- eo opus, peribit anima illius de medio populi sui.
cietis aliud, quia sanctilicatum est, et sanctum erit Sex diebus facietis opus : in dic septimo sabbatum
vobis. Homo quicumque tale composuerit, et dede- est, requies sancla Domino. Omnis qui feceril opus
ril ex eo alieno, exterminabitur de populo suo. in hac die, morietur. Custodiant filii Israel sabba-
Dixitque Dominus ad Mosen : Sume libi aromala , tum, et celebrent illud in generalionibus suis. Pac-
stacien et onycha, galbanum boni odoris , et tlius tum est sempilernum inter me et Filios Israel, si-
lucidissimum, scqualis ponderis erunt omnia : Fa- gnumque perpetuum. Sex enim diebus fecit Domi-
ciesque thymiama b compositura opere unguenlarii nusccelumet terram, et in septimo ab opcre cessavit.
mixtum diligenter, et purum, et sanctificalione di- [T. XV, B. XIX, Cap. CXXVII.] Deditque Dominus
gnissimum. Cumque in tenuissimum pulvcrem uni- Mosi, completis hujuscemodi sermonibus in monie
versa conluderis , pones ex eo coram lestimonio Sinai, duas tabulas testimonii lapideas, scriptas
labernaculi [Vulg. labernaculo testimoniij, in quo digito Dei.
loco apparcbo tibi. Sanctum sanclorum eril vobis C [C. CXVIII, Cap. XXXII.] Videns autem populus
thymiama. Talem compositionem non facietis in quod moram faceret descendendi de monie Moses,
usus vestros, quia sanctum esl Domino. Homo qui- congregatus adversus Aaron, ait: Surge, fac nobis
cumqtie fecerit simile , ul odore illius perfruatur, deos, qui nos praecedant: Mosienim buic viro, qui
peribit de populis suis. nos eduxit de lerra jEgypli, ignoramus quid acci-
[C. CXV, Cap. XXXI.] Locutusque est Dominus deril. Dixitque ad eos Aaron ; Tollite inaures au-
ad Mosen, dicens : Ecce, vocavi ex nomine Beseleel reas de uxorum filiorumque el filiarum veslrarum
filium Uri filii Hur de Tribu Juda, et implevi eum auribus, et afferte ad me. Fecilque populus quco
spiritu Dei, sapienlia, et intelligentia, et scientia in jusserat, deferens iuaures ad Aaron. Quas cum ille
omni opere, ad excogilandum fabre quidquid fieri acccpisset, fnrmavil opere fusorio, et fecit ex cis
potest ex auro, et argento, etsere, marmore [h. non vitulum conflatilem. Dixcrunlque : Hi sunt dii lui,
habet, marraore ], et gemmis, eldiversilate lignorum. lsrael, qui le eduxerunl de lerra ^Egypli. Quod cum
Dedique ei socium Ooliab filium [h.J Ahisamach dc vidisset Aaron , cedilicavit allare coram c eo [h.
a Non myrrhm, sed smyrnmlegunt omnes codices
net, sicut caetera scliolia , qnid sibi respondeat in
mss. juxta Grsecamvocera a/jtvpYosLXX interpre- corpore , vel ad quam ambiguitatem dissolvendam
tum. Poteramus et nos veterum exempla sequi, sit apposilum. Quidquid sit de itlo verbo, certum
nisi usus scribendi myrrham, non smyrnam, praeva- exstat non esse Hieronymi, qui puncla Massoreiha-
leret. MART. r riun vocalia nusquam agnovit. MART.
— Urbinas ms. myrrhm, et electm: Palatin. cum — Expunxiinus alibri
iis, quos praesto hahuit Martianaeus, smyrnm electce, quod in margine interiori oraverbumHebraicumn"VOp
Graec. ap.-ipm;. Canonis Hebraicae veri-
juxia
b Verbum istud Hebraicum hoc modo punclatum taiis e regione dictionis Thymiama , Marlianseus re-
reperitur jn margine interiori canonis Hebraicae petii; quodque ipse non tlilfiielur, et a sequiori
veritatis e regione diclionis thymiama. Verum ma- manii, et a sciolo scboliaste appositum. Verus ilie-
nu receniiori, ac temere fuisse positum multa sua- ronymus episi. 106, ad Sunniam ei Fretelam , ad
dent. Primum est, quod Hebraicis characteribus sit tur. psalm. LXV,Catoreth legit, et incensum intcrnreta-
Vide qua: nos ibi annoiamus.
exscriptum , cum verba Hebrceain scholiis ejusdem c Hebraice babet T3S-S,lephanau, id esl, ad facies
canonis, litteris ubique Lalinis repcriantnr expres-
sa, til in caeteris Hieronyuii lucubrationibus. Deinde ejus. Docet itaque nola isthaec marginalis, quod
eodem atramento annolationes marginales semper juxta seusum liebraicae Scripturae Aaron sedificarit
scribuniur in canone, quo et textus ipse : at in hoc aliare coram monte, non coram vitulo conflaiili.
verbo Cetoreth minus airum apparet degenerans in Sed contrariutn voltint critici sacri liujus lemporis,
flavum colorem. Nullo denique signo lectorem rno- qui ad haecverba, coram eo, inoneiit subaudiri, vt-
«85 S. MEKONYMIDIVINA BIBLIOTUECA. 284
coram raontej, et prseconis voce clamavit dicens : JL ego dixi: Quis veslium habet aurum? Tuleruni, ct
Cras solemniias Domini esi. Surgentesque mane dcderunl niilti: et projeci illud in ignem, egressus-
Oblulcrunl holocausla, ct hoslias pacificas, et sedit que est hic vitultis. Videns ergo Moysespopulum
populuscomedere, et bibere, et surrexerunt ludere. quod esset nudalus (spoliaverat enim eum Aaron
[C. CXIX.] Locutus est auiem Dominus ad Mosen : propter ignominiam sordis, et inler hosles nudum
Vade, deseende : peccavit populus tuiis, qiiemedu- conslituerat). [C. CXXIII.]Etsiansinportacastrorum
xisti de terra jEgypti. Recesserunt cilo de via, ait : Si quis est Domini,jungatur mihi. Congregati-
quam ostendisti eis : fecerunlque sibi vitulum con- que sunt ad eum omnes filii Levi : quibus ait : Haec
flatilcii), et adoraverunt, atijue immolantes ei lios- dicit Dominus Deus Israel: Ponat vir gladium super
lias, dixcrunt : Isti sunt dii tui, Israel, qui te edu- femur siium : iie, et redite de porta usque ad por-
xerunt de terra jEgypli. Rtirsumqtie aii Dominusad lam per medium castrorum, et occidat untisquisque
Mosen : Cerno quod populns iste duraecervicis sit: fralrem, et amicum, et proximum suum. Fccerunt-
dimitte me, ut iiascalur furor meus conir.i eos, et que lilii Levi juxla sermonem Mosi, ceciderunlque
deleam eos, facianiquc te in gcnieni magnam. [C. in die illa quasib (ria millia hominum. Et aii Moses:
CXX ] Moses aulem orabal D.>minutn Dcum suum, Consecraslis manus vestras hodie Domino, unus-
diccns :Cur, Domine, irascitur fuior tuus contra B quisque in filio, et fratresuo, ut detur vobis bene-
populnm tuuin, quem eduxisli de terra jEgypti, in dictio. [C. CXXIV.J Factoautem die altero, locutus
fortitudine magna, et iu inanu robiisla? Ne, quaeso, esl Moses ad populum : Peccastis peccatum maxi-
dicant jEgyptii : Callide eduxit eos, ut inlerficeret mum : ascendam ad Dominum , si quomodo eum
in monlibus, et delerel e terra : quiescat ira tua, et quivero deprecari pro scelere veslro. Reversusque
eslo placabilis super neqtiitia populi tni. Recordaro ad Dominiim, ait: Obsecro, peccavil populus iste
Abraham, Isaac.el Israel, servorum itiorum, quibus peccatum maxiinum, feceruntque sibi deos aureos :
jurasii per temelipsum, dicens : Muttiplicabo semen aui dimilte eis hanc noxam, aut si non facis, dele
veslrum sicul stellas coeli , et universain lerram me de libro luoqnetn scripsisii. Cui respondit Do-
hanc, de qua locuius suin, dabo seniini vesiro, et mimis : Qtii peccaverit mibi, delebo eum de libro
possidebitis eam semper. Placaiusque esl Domi- meo : t:i autem vade, et dtic populum islum quo
nus, ne faceret maliim qtiod locutus fueral adversus locutus sum tibi : angelus meus prcccedet te. Ego
populum suuin. [C. CXXl.] Et reversus esl Mosesde atitem in die ultionis visitabo et hoc peccalum
monte, portans duas tabulas testimonii a in manu eorum. Percussit ergo Dominus populum pro realu
sua, scriptasex ulraqtie parte, et factas opere Dei : viitili, quem fecitAaron.
scriplura qnoque Dei erat sculpta in tabulis. Au- C [C. CXXV, Cap. XXXIII.] Locutusque esl Domi-
diens autem Josue tumtiliiim populi vociferantis, nus ad Mosen, dicens : Vade, ascende de loco isio,
dixit ad Mosen: Ululalus pugn;e aiidilur in caslris. lu, et populus luus [h. non habel, luus] quem edu-
Qui rcspondit : Non est clamor adhorlantiuin ad xisti de terra jEgypti, in terram quam juravi Abra-
ptignam, nequevociferaiio compellentiuin ad fugam; liam, Isaac, et Jacob, dicens : Semini luodabo eam :
sed vocem canlanliiiin ego audio. Cuinque appro- et mittam praecursnrein lui angelum , m ejiciam
pinquasset ad caslra, vidil vitulum, el cheros, ira- Chananoeum,et Amorrhoeum, et Hetthceum,et Phe-
tusque valde projecit de inanu labulas, et confregit rejmnn, etHevsciim, el Jebusaeum, et intres in ter-
eas ad radicem monlis : arripiensque vilulum quem ram fluentem lacte et melle. Non enim ascendam
fecerant, combussii, ct contrivil usque ad pulverem, tecum, quia populus durae cervicis es : ne forte dis-
quem sparsit in aquam, et dedit ex eo poluin filiis perdam te in via. Audiensqne populus sermonem
lsrael. [C. CXXII.] Dixitque ad Aaron : Quid tibi bunc pessimum, luxit ; el nullus ex more indiilus
fecit hic populus, ut induceres super euni peccatnm est cultu suo. [C. CXXVI.J Dixilque Dominus ad
maximnm? Cui ille respondit : Ne indignetur domi- Mosen : Loquere filiis lsrael : Populus durae cer-
nus meus : lu enim nosti populum isttun, quod pro- vicis es, se.melascendam in medio tui, et delebo le.
nus sit ad malum : dixerunt mihi : Fac nnbis deos, T\ Jam nunc depone-ornatum tuum, ut sciam quid fa-
qiii praecedant nos : huic eniin Mosi qui eduxit nos ciam tibi. Deposuerunt ergo lilii Israel ornatum
de terra ^Egypti, nescimus qnid accideril. Quibus suum a monte Horeb. [T.XYI.] Moses quoque tol-
tulo : quorttm sentenliam nos quoque ut veriorem dum tabulm testimonii in manu ejus, labulosscriptm
ampleclimur : nec par est credere hujusmndi scho- duobus lateribus suis, et hinc Ulmscriplm.
lion ab Hieronymo fuisse profecium. MART. b Iii edilis ac mss. qtiamplurimis libris, quasi vi-
" Canon lleb. verit. cuni duobus aliis uiss. codi- ginli tria millia hominum, legimus. Quod ad canonis
cibus, uno Colbertinac bibliothccae, nuni. 74, et al- fidem , atque ad tres alios codices mss. emendavi-
tero S. Germani, num. 3, legit bic, porlans duas mus, niicioritaicin eiiam llebroeorum voluminuin
tabulat testimonii manu Dei scriplas ex ulraque parte: secuti. MART.
sed inanifestus esl error librariorum. qui ad sutim — P.ilatin. cum editis aliisque apud Martian. mss.
sensum nmnia srcpius refundunl. MART; libris viginli tria millia, etc, qui numeriis in Latinos
— Urbinas nts. portans duas labulas in manu scrip- codices irrepsisse videlur occasione ejus tesiimonii
tas ex utraque parte. Palaiiuus ab impressa leciione I ad Corinth. x, 8 : ceciderunl una die viginli tria
ahludit una vocula sua, qttam pnctermillil : alii millia.
mss. manu Dei prieferunt. Uebrueusad verbum : Et
285 LIBER EXODI. 286
lens tabernaculum, letendit exlra castra procnl, A Rursumqne ait : Non potcris videre faciem meam :
vocavitque nomen ejus, Tabernaculum foederis. Et non enim videbit me homo , et vivet. Et iterum :
omnis populus, qui habebat aliquam quoestionem, Ecce, itiqtiit, est locus apud me, et stabis supra pe-
egrediebatur ad labernaculum fcederis, exlra cas- tram. Cumque transibit gloria mea, ponam te in
tra. Ciimque egrederetur Moses ad tabernaculum, foramine petrae, et protegam dextera inea, donec
surgebat universa plebs, el stabat untisquisque in transeam : tollamqiie manum meam , ei videbis
osiio papilionis sui, aspiciebanlque tergum Mosi, posteriora nica : (aciem autem meam videre non
donec ingrederelur lenlorium. lngresso autem illo poieris.
tabernaciilum foederis, descendehat colnmna nubis, [B. XX, C. CXXIX,Cap. XXXIV.J Ac deinceps :
etstabat ad oslium, loqucbalurque cnin Mose.Cer- Prcccide, ait, tibi duas tabulas lapideas instar prio-
nentibus univcrsis quod columna nubis staret ad rtim, et scribam snper eas verba, quse habuerunt ta-
ostiumlabernacuii. Stabantque ipsi, et adorabant bulcc quas fregisti. Esto paratus mane, ut ascendas
per fores tabernaculorum suorum [C. CXXYII.JLo- stalim in monlem Sinai, stahisquemecum super ver-
quebatur autem Dominus ad Moscn facie ad faciem, licem montis. Nullusascendaltecum, nec videatur
sicut loqui solet homo ad amicum suum, Ctiinqiie quispiara per toltim montem : oves quoque et boves
ille reverteretur in casira, mini>ter ejns Josue filius B non pascanlur e contra. Exciditergo duastahulasla-
Nun , puer, non recedebat de tabernaculo. Dixit pideas, quales antefiterani : et de nocte consurgens
autem Moses ad Dominum : Praecipis ul educam po- acendit in montem Sinai, sicutei praeceperat Domi-
pulum islum : et non indicas inihi quem missurus nus.portanssecum tabtilas. Cumquedescendisset Do-
sis mecuni, prseseriim cum dixeris : Novi tc ex no- minus per nubem,stetilb ibidem cumeo [idesl,cum
niine [h. Nolescam libi in nomine], et invenisli Mosc, sic habet in b.J, invocans in nomine Domini.
gratiam coram me. [C. CXXVIII.] Si ergo inveni cEttransiens Dominus corameo,.ait :DominaiorDo-
gratiam in conspectu tuo, ostende mihi a viam mine Deus, niisericors et clemens, paliens et ntultae
tuam, utsciamte, et inveniam graiiam anic oculos miseraliouis,'ac verax, qui custodis misericordiam
tuos : respice populum Inum gentem lianc. Dixit in millia : qui aufers iniquiialem, el scelera, aique
Dominus : Facies mea procccdet le, et rei|uicm dabo peccata, niillusqueapiid te per se innncens cst. Qui
tihi. Et ait Moses: Si non tu ipse praecetlcs, ne reddis iniquitatem patrum (iliis ac nepotibus, in ter-
edncas nos de lnco isto. In quo enim scire poieri- tiam et qiiariam progcniem. Festinusque Moses,
inus cgo et populns luus, invenisse nos gratiam in cuivatusest pronus in lerram, et adorans ait : Si
conspectu tuo, nisiambulaveris nobiscum, ut glori- in' eni gratiam in conspectu tuo, Domine, obsecro
ficemur ab omnibus populis qni babitant sttper ter- 'J ul gradiaris nobiscum (populus enim durao cervicis
ratti? Dixil auiem Dominus ad Mosen : El verbum est) et auferas iniquilates nostras atque peccata,
is'.ud, quod locutus es, faciant : invenisii ••nini gra- nosque possideas. Respondit Dominus : Ego inibo
tiamcoram me, et leipsum novi ex noininc [h. no- pactum videntibus cunctis, signa faciam qtise nuin-
tescam til>iin noinine]. Qni ait: Ostendc mihi glo- quam sunlvisa snpcrterram, nec in ullis gentibus :
riam luam. Respondit: Ego ostendam onine bonum ul cernat populus, in cujus es mcdio,?_opusDomini
tibi, et vocaho in nomine Domini coram tc; et mi- lerribilequod facturus suni. Observa cuncta quoobo-
serehor cni voluero, et clemens ero in quem inilii die mandavit (Vulg. mando) tihi : ego ipse ejiciam
placuerit [h. Hoc est, ostendam libi quomodo -mc anle faciem tuain Amorrhajum, el Chananaium, et
debeas deprecari, et ad misericordiain flcclerc]. Iletihceum, Pherezacum quoque, et Hevaeiiin,et Je-
a Edili cumaliquol mss. legunt, faciem tuam. In oravil Moseset dixit: Domine,Domine Deus miseri-
Hebraeoscriptuin est -pTT , deracheca, sive ut Hie- cors , elc. Quae propterea post eruditum virum an-
ronymus alibi legit, darchach, id est, viam luam. In notamus, ne temere quis Yulgalam nostram dam-
textu Hebraeo-Samaritano legimus pluraliter yyn, nare praesumat, si quando a veriiate Hebraica no-
darchecha, viastuas. LXX interpretati sunt, oslende bis discrepare videtur; liabei enim opiimos aucto-
mihi leipsum: Chaldscusdenique, oslendemihi viam res quos secuta est, et dignos Deo ubique senstts
bonilatis tum. lnter has varianl.es lectiones, cano- *D promit. MART.
nem Hebr. veritalis e suo fonte bicpure fluenlem — Cum VulgaiaeIeciione faciunt nostri mss. quo
seculi sumus. MART. transeuntecoram eo ait : Dominator, elc, ul Mosis
b Urbinas ms., stetit Moysescum eo, juxta Vulga- baecsint, Dominum ante os speluncse periranseun-
lam. lemcotnpellantis verba. Econtrario habct impressa
c Ilactenus insignem hunc Iocum ita Latini iniel- lectio, quam ex Canone, utvocat.Hebraicaeverilatis
lexerunl , ut Moses steterit cum Deo invocans no- Martianseus reposuil , et cui quidem et Hebracus
men Domiiii et clamans transeunte Domino, Doini- texlus suffragatur, ut ea signilicet esse Dei verba,
nutor DoinineDeus, etc. Sed ex Hebrsco, seu ex ca- qui corain Moyseperlransicns, dotes illi suas rele-
noneHebraicaeveritatis, manifestum est omnia quae vat. Sed ut nib.ithic de alteruirius lectionis pracstan-
sequuntur, esse Dei verba, nou Mosis : nt enim su- sane lia. quae non levis est qusestio, dispntem : nmltum
pra dixerat, cum transiero, vocaboin nomine Domini, vcreor, ne correctoris Hebraei verba ex libri
sic nunc vocans in nomine illo, id est, nomen suuui albo in lextum pridem intrusa in uno Memmianoco-
inagnificum rVn', Adonai, expriinens ail: Domina- dice, pro Hieronymi interpretatione perperam Mar-
tor DomineDeus , misericors, etc. Notanduin tamen tianxus obtrudat. Equidein praeferre malini reliquo-
Yulgatam Latinam editionem suse lectionis habere ruin omnium lihroriim fldem. Videsis tanien Mar-
astipulatorem Thargum Ilierosol. quod ita legit; liansei Prolegoinenon m versus linem, ubi de hac
Et cuin transirel gloria majeslulis Domini coram eo, Scholiasicc emendatione loquilur.
287 S. HIERONYMIMVINA BIBLIOTHECA. 288
busacum. Cave ne umquam cum habiiatoribus lerrse A [C. CXXXIII, Cap. XXXV.] Igitur congregaia
illitis jtingas amicitias, quae libi sint in ruinnm : sed omnilurba filiorum Israel, dixit ad eos: Haecsunt
aras eorum destrue, confringe statuas, lucnsque qucejussit Dominus fieri.Sex diebus facietis opus :
succide : noli adorare Deum alienum. Dominus ze- septimus dies erit vobis sanctus, sabbatum, et re-
lotes nomen ejtis, Deus est semulator. Ne ineas quies Domini : qui fecerit opus in eo, occidetur.Non
pactum cum hominibus illarum regionum : ne, cum succendetis ignem in omnibus habitaculis vesiris
fornicati fuerint cum diis suis, et adoraverint simu- perdiem sabbati. [C. CXXXIV.J Et ait Moses ad
lacra cornm, vocet te quispiam, et (Vulg. ut) come- omnem caiervam filiorum Israel : Iste est sermo
das de immolatis. Nec uxorem de filiabus eorum quem praecepit Dominus, dicens : Separateapud vos
accipias filiis luis : ne postquam ipsae fnerint forni- primitias [h. oblationesj Domino : Omnis volunla-
catae, fornicari faciant ct filios lnos in deos suos. rius et promplo [Vulg. pronoj animo offerat eas Do-
Deos conflaiiles non facies tibi. Solemniialem azy- mino : aurum, argentum.et aes, hyacinlhum et pur-
morum custodies. Septem diebus vesceris azymis, puram, coccumque bis tinctum, et hyssum, pilos
sicut praeccpi tibi, in tempore mensis novorum : caprarum, ct pelles arietum rubricatas, el ianthi-
mense enim verni temporis egressus es de jEgyplo. nas, ligna seltim, et oleum ad luminaria concin-
[C. CXXX.J Omne quod aperit vulvam generis ma- B nanda, et ut conficiatur unguentum, et tbymiama
sculini, meum erit, dc cunclis animantibus, tam de suavissimura, lapides onychinos, a et gcramas ad
bobus, quam de ovibus, meum erit. Primogenitum ornaium superhumeralis et rationalis. Quisquis
asini redimes ove : sin autem nec preiium pro eo veslrum est sapiens, veniat et faciat quod Dominus
dederis, occideiur. Primogenitum filiorum tuorum imperavit. Tabernaculum scilicet et tcctum ejus,
rcdimes: nec apparebis in conspectu meo vacuus. atque operimentum, annulos, et tabulatacum vccli-
Sex diebus operaberis, die septimo cessabis arare ct bus, paxillos et bases : Arcam el vectes, propitialo-
metere. Solemnitatem hebdomadarum facies tibi in rium, el velum quod ante illud oppanditur : Mensam
priiiiiiiisfrugum messis luae triticeae, et solemnita- cum vectibus et vasis, et propositionis panibus :
tem, quando redeunte anni temporecuncta condun- Caudclabrum ad luminaria suslentanda, vasa illius
lur. Tribtis temporibus anni apparebit omne mascu- et lucernas, et oleum ad nutrimenta ignium : Al-
linum luum in conspectu omnipotentis DominiDei tare thymiamatis, et vecles, oleum unctionis et thy-
Israel. Cum enim lulcro gcnlcs a facie tna, ei dila- miama ex aromatibus : Tentorium ad ostium iaber-
tavero lerminos tuos, nullus insidiabittir terrse tuse, naculi: Altare holocausti, et craiiculamejns ceneam
asceiideiite te, et apparente in conspectu Domini cum vectibus et vasis suis : labrum el basim ejus :
Dei tui ler in anno. Non immolabis super fermento C! Cortinas alrii cum columnis et basibus, tentorium
sanguineni hosti Kmese: neque residebit mane de in foribus vestibnli, paxillos labernaculi et atrii cum
viclima solemnitatis Phase. Primitias frugum terrse funiculis stiis : Vestimenta, quorumustis est in n.i-
tuse offeresin domo Domini Dei tui. Non coques hce- nisierio sanctuarii, vestes Aaron pontificis ac filio-
dum in lacte matris suce. [T. XVII, C. CXXXl.] rum cjus, utsacerdotio ftinganlur milii. Egrcssaque
Dixilque Dominusad Mosen: Scribe libi verha haec, omnis mullitudo filiorum Israel dc conspectu Mosi,
quihiis et lecum et cum Israel pepigi fcedus. Fuit obtulit[Vuf<j. obtulerunt] mentepromplissima atque
crgo ibi cum Domino quadraginta dies et quadra- devoia primitias [h. oblationes] Domino, ad facien-
ginia nocies : panem non comedit, et aquam non dum opus labernaculi testimonii.Quidquid in cullnm
bibit, et scripsit in tabulis verba feederis decem. el ad vestes sanclas necessarium erat, viri cum mu-
[C. CXXX1(.| Cumquc descenderet Mosesde monte lieribns praebuerunt armillas et inaures, annulos et'
Sinai, teuebal duas labulas leslimonii, et ignorabat dextraria : omne vas aureum in donaria Domini se-
quod cornuta esset facies sua ex consortio sermonis paralum esl. Si quis habuil [Vulg. habebal] hyacin-
Dei. Videnles aulem Aaron et lilii Israel cornulam llium, el purpuram, coccumque bis tinctum, byssum
Mosi faciem, timuerunt prope accedere. Vocaiique el pilos caprarum, pellesarietum rubricatas, ct ian-
ab eo, reversi sunt lam Aaron quam principes syn-1 ) thinas, argenti et seris metalla, obtulerunt Domino,
agogae. Et postquam locutus est, venerunt ad eum lignaque settim in varios usus. Sed et mulieres
eliam oinncs filii Israel : quibus prsecepit cuncta doctse dederuntquse neverant, hyacintbum, purpu-
quae audierat a Dominoin monte Sinai; impletisque ram, et vermiculum, ac byssum, et pilos caprarum,
sermonibus, posuit velamen stiper faciem suam. sponie propria cuncta tribnentes. Principes vero
Quod iugressus ad Dominum, et loquens cum eo, obtulerunt lapides onycliinos, et gemmas ad su-
auferebatdonec exiret, et lunc loquebatur ad filios perhumerale et rationale, aromataque et oleum ad
Israel omnia qnae sibi fuerant imperaia. Qui vide- luminaria concinnanda, et ad prceparandumunguen-
bant facicm egredientis Mosi csse cornutam, sed tum, et thyraiama odoris suavissimi componendum.
operiebat ille rursus faciem suam, si quando loque- Omnes viri et mulieres mente devota obiulerunt
batur ad eos. donaria, ut Derent opera, quaejnsserat Domiuus per
Ubicumque in Exndo, sive in Levitico superhu- conveniens pontificibus omnis Scripiura teslaiur.
merale legitur, sciamus apud Hebrceosephod appel- HaecS. liieronymus ad Fabiolam scribens de vestitu
lari. IIoc autem esse ponlificisvestimenlum, el solis saccrdotum. MART.
289 LIBEli EXODL 290
manum Mosi. Cuncii filii Israel voluntaria Domino J\. pellihus iantbinis. Fecit et (abulas tabernaculi de
dedicaverunt. [C. CXXXV.JDixitque Mosesad filios liguis seltim stantes. Decem cubilornm erat longi-
Isracl: Ecce, vocavit Dominus ex nomine Beseleel tudo tabulae unius, et unumac semis cubitum lati-
filium Uri Alii Hur de tribu Juda. Implevitque eum tudo relinebat : Binseincaslratursc erant persingu-
spirilu Dei, sapientia ct intelligenlia, el scientia, et las labulas, ut altera alteri jungerelur. Sic fecit in
omni doclrina, ad cxcogilandum, el faciendum opus omnibus labulis tabernaculi. E quibtis viginti nd
in auro el argenlo, et eere, sculpendisque lapidibus, plagam mcridianara erant contra Austrum, cum
et opere carpentario, quidquid fabre adinveniri po* quadragiuta basibus argenteis. Duaehases sub una
test, dedit in cordc ejus : Ooliab quoque filium tabula ponebantur ex utraquc angulorum parte, ubi
Ahisamach de tribu Dan : ambos erudivit sapienlia, incastraturcc lalerum in angulis terminantur. Ad
ut faciant opera abietarii, polymilarii, ac plumarii, plagam quoque labernaculi, quac respicit ad Aquilo-
de hyacinlho, et purpura, coccoque bis lincto, el ncm, fecit viginli labulas, cum quadragiuta basibus
bysso, et texant omnia, ac nova qusequereperiant. argenteis, duas bases per singulas labulas. Conlra Oc-
\Cap. XXXVI.J Fecit ergo Beseleel, et Ooliab, et cidentcm vcro, id est, ad eam parlem tabernaculi,
omnis vir sapicns, quibus deditDominus sapientiam quae mare respicit, fecit sex (abulas, et duas alias
eta intellectum, ut scirent fabre operari qtice in ]B per singulos angtilos tabernaculi retro : quaejunclse
usus sanctuarii necessaria sunt, et quae praecepit eranl a deorsum usque sursum, el in unam coin-
Dominus. Cumque vocasset eos Moses, et omnem pagem pariler ferebantur. Ita fecil ex ulraque parle
eruditum virum, cui dederal Dominus sapientiam, per angulos ; ut octo essent simul tabulae, et habe-
ct qui sponte sua oblulerant se ad faciendum opus, rent bases argenteas sedecim, binas scilicet bases
tradidil eis universa donaria filiorum Israel. Qui sub singulis tabulis. Fecit et vecies de lignis sellim,
cum instarent operi, quolidie niane voia populus of- quinque ad continendas tabulas unius laleris laber-
ferebat. Unde artifices venire compulsi, dixerunt naculi, ct quinque alios ad allerius lateris tabulas
Mosi: Plus offert populus quam necessarium est. coaptandas, et extra hos, quiuquc alios vectes ad
Jussit ergo Moses prseconis voce canlari: Nec vir occidentalem plagam tabernaculi conlra mare. Fc-
nec mulier quidquam ulira offerat in operc sanciua- cit quoque vectera alium, qui per medias tabulas ab
rii. Sicqtte cessatum est amuneribus offerendis, co angulo usque ad angulum perveniret. Ipsa autem ta-
quod oblata sufficerent, et superabundarent. Fece- bulaia deauravitbet circulos eorum, fecit aureos,
ruulque omnes corde sapientes ad explendum opus per quos vecics induci possent; quos et ipsos lami-
tabernaculi, cortinas decem, de bysso retorla, et nis aureis opcruil. Fecit et velum de hyacintho,
hyai inilio, et purpura, coccoque bis lincto, opere (2 purpura, vermiculo, ac bysso retorla, opere poly-
vario et arle polymita : quarum una habebal in lon- mitario, varium alque distinclum, et qualuor co-
gittidine viginti oclo cubilos, et in latiludine qua- lumnas de lignis settim, quas cum capitibus deaura-
tuor, una mensura erat omnium corlinarum. Con- vit, fusis basibus earum argenteis. Fecit et tento-
junxitque corlinas quinque, alteram alteri, et alias rium in inlroiiu labernaculi, ex hyacintho, piirpura,
quinque sibi invicem copulavit. Fecil et ansas bya- vermiculo, byssoque retorla, opere plumarii, et co-
ciniliiiiasin ora cortinseunius ex ulroque lalere, el lumnas quinque cum capiiibus suis, quas operuit
in ora cortinse alterius similiter, ut contra se invi- auro, basesque earum fudit seneas.
cem venirent ansae, et muluo jungerentur. Unde et [C. CXXXVI,Cap. XXXVII.J Fecit aulem Beseleel
quinquaginta fudit circulos, aureos, qui morderent ct arcam de Iignis settim, habentem duos semis cu-
corlinarum ansas, et fieret unum labernaculum. bitos in longitudine, et cubitum ac semissemin Iali-
Fecil el saga undecim de pilis caprarum ad ope- tudine, altiiudoquoqueunius cubiti fuit et dimidii,
riendum lectum tabernaculi: unum sagum in longi- veslivilque eam auro purissimo inlus ac loris. Et
tudine habebat cubilos triginla, et in ialitudine cu- fecit illi coronam auream per gyrum, conflans qua-
biios qualuor : unitis mensurae erant omnia saga, tuor annulos aureos per quatuor angulos ejus :
quorum quinque junxit seorsum, et sex alia separa- ]D duos annulos in latere uno, et duos in altcro. Ve-
tim. Fecitque ansas quinquaginta in ora sagiunius, et cfes quoque fecit de lignis settim, quos vestivil auro,
quinquaginta in ora sagi alterius, ut sibi invicemjun- etqtios misit in annulos, qui eranlin lalerihus arcse
gerenlur.Etfibulasseneasquinquaginta,quibus necte- ad portandum eam. Fecit et propitiatorium, id est,
retur teclum, ut unum pallium ex omnibus sagis fie- oraculum, de auro mundissimo, duorum cubitorum
ret.Fecit el opertorium tabernaculidepellibusarie- et dimidii in longitudine, et cubiti ac semis in lati-
tura rubricatis : aliudque desuper velameutum de ludine. Duos eliam Cherubim ex auro ductili, quos
a Et omnis vir sapiens, quibus dedil Dominus sa- erasit, docens hoc
signo h. marginali non esse in
et
pienliam scientiam; hoc modo legtiut nonnulli co- Hebraeo. MART.
dices mss. et can. Hebr. verii. post LXX interpre- — Addunt et nostri mss. fusis basibus earum ar-
tes. Alii babent, intelligentiain, sive intellectum genleis, ut et in suis Marlian. invenit, et vulgati II-
juxta quod scriptum est in Hebrseo,nani rtfnn, the- bri retinent, verba ex tertio ab hoc versiculu repe-
buna in eo legitur. MART. tita. Canon Hebraicae veritalis erasil juxta arcbely-
b In editis et in omnibus mss. libris adduntur ista,
pum.
fusisbasibus earum argenleis; quae canon lleb. verit.
«91 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 29»
posuit ex ulraqne parlc propiliatorii: Cherub unnm \ ejus paravit cx cere vasa diversa, lebetes, forcipcs,
in summilaie unius partis, et Cherub alterum in fuscinulas, uncinos ct ignium receplacnla. Craticu-
summitate parlis alterius : duos Clierubim in singu- lamqtie ejus in modum retis fecit .-rneam, et subtcr
lis summitalibus propiliatorii : exlendenles alas, et eam iti altaris medio arulam, fusis oustuor annulis
tegentes propiiiaiorium, seqne muluo et illud respe- per lotidem rctiactili summitales, ad immiltendos
clantes. Fecil et mensam de lignis settim in longi- vecles ad ponandum : qnos et ipsos fecit de lignis
tudine diiorum cubitorum , el in lalitudine ttnins settim, eloperuit laminis ceneis: induxilquein cir-
cubiti, quce habebat in allitudine [Vulg. latittidine] culos, qui in altaris laleribus cminebanl. Ipsum au-
cubitum ac semissem. Circumdeditque eam auro tem altare non erat solidum, sed cavum ex tabula-
mundissimo, et fecit illi lahium aureum per gyrum, tis,el intus vacuuin. Fecil et labrum aeneumcum basi
Ipsique labiocoronam aurcam interrasilem quatuor sua de speculis mulierum, quseexcubabant in ostio
digilorum, el super eamdem, alteram coronam au- tabernaculi. Fecitet atrium, in cujus auslrali plaga
ream. Fudit et qualuor circulos aureos, quos posuil erant lentoria de bysso retorla, cnbitoriim centum,
in quatuor angulis per singulos pedcs menscecontra columnae aeneaeviginli ctnn basibus suis, capita co-
coronam : misitque in eos veeies, ul possit mensa lumnarum, el tola operis caelatura, argentea. jEque
portari. Ipsos quoque vcctes fee.itde lignis setlim, et B ad seplenirionalein plagain, tenloria, columnae,ba-
circumdedit eos auro. Et vasa ad diversos usus sesqueet capiia coltimnartim, cjusdem mensurse, et
mensse, aceiabula, phialas, cyathos, et ihuribula, operis, ac inetalli, erant. In ea vero plaga, qux Oc-
cx auro puro, in qtiibus offerenda siinl libainina. cidenlem respicii, ftiere tentoria citbitnruin quinqua-
Fecit et candelabrum duciile de auro inundissimo. ginia, columnifi tlecem cinn basibus suis aenese,et
De cujus veciecalami, scyphi, splicerulaeaclilia pro- capita "colunuiaruni, et tota operis caelatura, argcn-
cedebant: sex in utroque laiere, tres calami ex lea. Porro cnnir.iOiienleni, nuinqnaginta cubitorum
parie una, et tres cx altcra : tres scyphi in nucis paravit tent"ria, e quibtis quindceim cnbitos colum-
modiim per calamos singulos, spba*.iulaeqtiesimul narum trium, cjioi hasibus suis, unum lencbat lalus,
etlilia, el tres scyphi instar iuicis in calamo altero, cl in parie altera (b qnia utraque inlroitum taberna-
sphacrulsequc situiil et lilia. ^Equum erat opns sex culi facii) quindecim aeque cubilorum eranl tento-
caltmoruin, qui procedebant tle stipite candelabri. ria, columncetres , et bases loiidem. Cuncta atrii
In ipso autem vectc erant quatuor scyphi in nticis tentoiia byssus retorla lexuerat. Bases coliimnarum
modiim, sphaeruhcque per singulos siiiiul et lilia. Et fuere aniece, capita aiticni earum cum [Vulg. add.
sphserulsc sub duobus calamis per loca tria, qui si- cunctis] caelaturis suis argentca ; sed et ipsas co-
mul sex liuni calami procedenles de vecte uno. El 1 luiitnas airii vesiivit argenlo. Et in introitu cjus
sphceriilaeigilur, el calatni cx ipso erant, unircrsa opere plnniario fecil tentotitim ex byacinibo, pur-
duclilia ex auro purissimo. Fecit et lucemas septem pura, vermiculo, nc bysso reiorla , quod babebat
cmn emtincloriis suis, el vasa, ubi quae eintincla viginti cuhiios in longiludine, allitudo vero qninque
sunl exslinguanttir, de auro mundissiitio : Talcnliim cubitortim erat, juxla mcnsuram, quam cuncia alrii
auri appendebat caiidelabruni cum omnibus vasis habebanttenioria. Columnceautem in ingressu fuere
suis. Fecit el aliare thymiamatis dc lignis scttim, quatuorcum basibus acneis,capiia(|iie earum el cac-
habens per qiiadrum singulos cubilos, el in altitu- lattirsu argenleae. Paxillos quoquc labernaculi et
dine[Vuig. latitudinej duos : e cujus angulis pro- atrii pcr gyrum fecit aencos. Haecsunt instrumenta
cedebant cornua. Veslivitque illud auro purissimo, labernaculi lcsiiinonii, quac numerata sunt juxta
ctim craticula ac parietibus et cornibus. Fecilque ei prseceptum Mosi in ceremoniis Levitarum per ma-
coronam aureolam per gyium, ct duos annulos au- num llbamar filii Aaron sacerdotis : quae Beseleel
reos subcorona per singula latera, ut mitianlur in filius Uri filii llur dc tribu Juda, Domino per Moscn
eos vecles, et possit aliare poriari. Ipsos aulem ve- jubente, compleveral, juncto sibi socio Ooliab (ilio
ctes fecil de lignis sellim, et operuit laminis aureis. Ahisamacb de tribu Han : qni et ipse arlifex ligno-
Coniposiiit et oleuni ad sanclilicationis ungucntura, D riim egregius fuit, el polymilarius alque plumarius
et lliymiauia de aromalibus mundissimis, opere pig- ex hyacintho, ct purpura vermiculo et hysso. Omne
mentarii. aurum quod expensum est in opere sanctuarii, et
[Cap. XXXVIII.] Fecit et altare holocausli de li- quod oblalum est in donariis, viginli novem talen-
guis seltim , quinqite cubitorum per quadrum, et lorum fuit, ct seplingentoriiiii irigiuta siclorum, ad
trium in allituiline : cujus cornua de angulis proce- mensiiram sanctuari.e Numerus autem argenti de
debant : operuitque illud aeneislaminis. Et in usus donariis poptili centum taleniorum ct mille scptin-
a Lihri mss. plures bic legunt,e( capilacolumna- rum erant ex argento.
rum cmlata argentea; sed longc praestal edilorum et b Ita canon Hebraica?veritatis et codd. mss. ca-
aliorum mss. lectio , ttt vidcre cst cx isto capite stigatiores. Sensus est qtiod inler utrumque laius
xxxvin, vers. 10 el 17, ubi eadcm verba scripta re- columnariim , et pendctuium c.Tlinarum ingrcssus
periiintur. MART. erat in tabernactilum. MART.
—Verbaeitoiaoperisc<Bi'alura,Urbinasms. ignorat, — Vulgati, <7i«ainler ulraque introitum tubernaculi
proque his habet Palat. cmlatdumtaxal. Hebracusad fecil. c Integrum Itoc loco restiluimus vcrsiculuin »d
lerram, capitella vero columnarum, et cincturmea-
m LIBER EXODI. 29i
gcntorum sepluaginla quinqtio siclorum ad mcnsu- Ji per ordines suos. Ipsique lapitles duodecim, scnlpli
ram sanctuarii mediumsiclum per capita singulorum. erant nominibus dnodecim irihuum Israel, singuli
Oblatnm esl aulem ab his qui iransierunt ad nume- per noniina siignlorum. Feccrunt in Rationali ct ca-
ruin a viginii annis et supra, de sexcenlis tribus tcnnlas sibi invicem cohaerenles.de auro purissimo,
millibus etquingentis quinquaginta armatorum. Fue- et duos uncinos, lotidemque annulos aureos. Porro
runl praetereaccnlum talenta argenli, equibuscon- annulos posuerunl in ulroquc laterc Rationalis, e
flatae sunt bases sanciuarii, el inlroitus ubi velum quibus penderent du.iecatenaeaureae, quas inserue-
pendet. Centum basesfaciae sunt dc talentiscentum, runt nncinis, qui superhumeralisangulis eminebant.
singulis talentis per bases singulas supputatis. De Haecetante et retro iia convenicbant sibi, uisnper-
mille auiem sepiingentis et septuaginla quinque si- humerale elrationale niiituo necterenlur, stricia ad
clis [Vtilg. tac. siclis],fecit capita columnarum,quse balieum, et annulis lortius copulaia , quos jungcbat
et ipsa vestivit [h.] auro. iEris quoque oblata sunt vitia hyacinthina, ne laxa fluerent, et a se inviccm
talenla septuaginia duo millia, et quadringenti su- moverentur, sicut prcccepilDoinintisMosi. Feeertint
pra sicli, ex qtiibus fusae snni bases in introituta- qnoque tunicam superhnmeralis tolam hyacinllii-
bernaculi testimonii, ei altare aeneumcum cralicula nam, et capitium in superiori pirle conlra mediini',
sua, omniaquc vasa, quse ad usum ejus perlinent, et '.R oramque per gyruin capiiii lextilem : deorsum ati-
bases atrii lam in circuitu quam in ingressu ejtis et lem ad pedes mala puriica cx liyacintho, purptira,
paxilli labcriiaculi alque atrii pcr gyrum. vermiculo, ac bysso rctorta, et tinlinnabula de auro
(Cap. XXXIX.)Dehyacinihovero el purpura, ver- mundissimo, quaeposuerunt inier inalogranata, iu
miculo ac hysso, fecit vesles a ad ministrandum in extrema parle lunicaeper gyrum : tiiiliiiiiabulumau-
sancluario, et vestes sanctas, quibus induereinr Aa- tem aureum, et malum punicum, quibns ornatiis in-
ron (quando ministrabat in sanciis), sicut praecepit cedebatponlifexquando ministerio fungebaiur, sicut
Dominus Mosi. Fecit igitur stiperhumerale de auro, praeceperatDoininusMosi.Fecerunt el tunicas bys-
hyacinlho, et purpura, coccoqtie bis tincto, et bysso sinas opere lexiili Aaron et filiis ejus, el mitras ctim
retorta, opere polymilario : incidilque bracteas au- coronulis snis ex bysso : fcminalia quoque linea ,
reas, et extenuavil in fila, nt possent torqueri cum byssina : cingulumvero de bysso relorla, byaciniho,
priorum colorum subtegmine, duasque oras sibiin- purpura, ac vermiculo b bis tincto, arte plumaria,
vicem copttlatas in utroque latere summitatum, el sicul praeceperat Dominus Mosi. Fecerunt et lami-
balleum ex iisdem coloribus, sicut praeceperai Do- nain sacrae venerationis de auro purlssimo, scripse-
minus Mosi. Paravit et duos lapides onychinos , runtque in ea opere gemmario, Sanciiim Domini, et
astrictos et inclusos auro , et scnlptos arle gemma- C strinxerunt eam ctiin milra villa hyacinlhina, sicut
ria nominibus filiorum Isracl : postiitque eos in la- praeceperat DominusMosi.Perfectum estigitur omne
teribus superhiinieralis, in monimentiiin filiorum opus tabernaculi, et tecti lesiitnonii : fecerunlque
Israel, sicut praeceperat DominusMosi. Fccit etRa- filii Israel cuncla qnaeprseceperat DominusMosi.El
tionale opere polymiio juxta opus superhumeralis , oblulerunt labernaculiim et tectum et univcrsam
ex auro, hyacinlho, purpura, coccoijuebis lincto, et supelleclilcm, annulos, labulas, vectes, columnas
bysso retorta : quadrangulum, duplex , mensurce ac bases, opertoritim de pellibus arieium rubricalis,
palmi. Et posuit in eo gemmarum ordines qualuor. el aiiud operimenlum de ianlhinis pellibus, velum,
ln prinio versu eral sardius, topazius, smaragdus. In arcam, vectes, propitialoiium, mensam cum vasis
secundo, carbiinculus, sapphirus, iaspis. ln lertio, suis et propositionis panibus : candelabrum, lucer-
ligurius, achates, ametliy6lus. Iu quarto, chrysoli- nas, et ulensilia earum cuin oleo, altare aureum, et
tltus, onychinus, beryllus, circumdali el inclnsiatiro unguentuii), ihymiama ex aromatibus, et lentorium
lidem canonis Heb. verit. el alteritts niannscripli qnilur, quando minislrabal in sanclis, superflutim
codicis S. Germnni a Praiis, num. 3. Porro quod est, quia lotus contextus Hebr.Torumfontium abs-
sequitur iinfnediate , oblalumest autem , etc. , nnn que his verbis sufficienlerexpresstis invenitur; ideo
refertur adauruni, sed ad argenimn, cum nume- et nos qncjesuperfltia videbantur lineolis sive unci-
randus quilibel Israelita solveret dimidium siclum. nis claudimus , id taniuni lectorem monuissc con-
Hinc apparel nonnihil Scriplurae deesse in edilis, tenti, nihil amplius in delendo qusc scripta sunt,
ac senstun nonnuniqnam essedisturbaium el confu- I calamo nostro permitlentes. MART.
suii). Quod planum erit conteiidcnii hanc editionem —Verbaisthsec,ad ministranduminsanctuario,et ve-
cum vulgalis exeinplaribus Bibliorum, ubi insuper stes sanclas, Urbinas et Palatin. mss. ignoranl,
vers. 28 argenlum pro auro poniiur, et de columnis quemadmodumet vulgali. Qucesubsequmilur, quan-
dicuntur, qtiaeproprie pertinent ad earum capilella.- do ministrabatin sanctis, uncinis inclusil Marlian.
MART. ulpote superflua.
—Versiculiiiulitiiiciiitegriiiii,quem Marlian.antea b Canon cum omnibiis mss. codicibus legii , ac
rcstiiuil, nostri quoque inss. asseruni : parque est vermiculo dislinclum, nempe cingulumAaron et fi-
opinari ob ejusdeinvocis Sanctuarii recursum, fuisse liorum ejtis : quod non incongriium reddil scnsum ;
solemni lapsu a Laiinisamaiiueiisibuspraeiermissum;
quaeenini posl eain vocem in line versiculi subse- cisi Hebraice legamus ut in edito, '© TCSTT Ve-
quuntur, mediumliclum per capita i>ingulorum, n^que thotaath sani, id esl, et rermiculo cocci, sive bis lin-
Urbinas, Palatin. mss. habent. cto. MART.
neque
" lidem manuscripti codices isluin locum cmen- — Nostri, etquos Marlian. cmisuluil, mss. »mni-
dant, leguntque ut uos posuimus. Verum quod se- culodislinctumarle, elc.
295 S. HIERONYMIDIYINABIBLIOTHECA. 296
in inlroitu labernaculi : allare aeneum, retiaculuin, ^ expandil tectum super tabernaculum , imposito de-
vectes, et vasa cjus omnia : labrnm cum basi stia : super operimenlo, sicut Dominus imperaverat. Po-
tenloria atrii, ct columnas cum basibus suis, lento- suit et testimonium in arca, subdilis infra vectibus,
rium iu inlroilu atrii, funiculosque illius el paxillos. el oraculum desuper. Cumque inlulissel arcam in
Nihil ex vasis defuit, quoe in ininislerium laberna- labernaculum, appendit ante eam velum , ut exple-
culi, et in tectum fcederis jussa sunt fieri. Vesies ret Dominijussionem. Posuit et mensam in taberna-
quoque ad ministrandum in sanctuario, et vestes culo teslimonii ad plagam septenlrionalem extrave-
sanctas quibus sacerdoles utuniur, Aaron [Vulg. lum, ordinatis coram propositionis panibus, sicut
quibus saccrdotes utuntur in sanctuario Aaron ] sci- preeeeperat Dominus Mosi. Posuit et candelabrum
licet et filii ejus, oblulcrunt filii Isracl, sicut prcece- in tabernaculo testimonii e regione mensne in parle
perat Dominus. Quae postquam Mosescuncta vidit australi, locatis per ordinem lucernis, juxta prae-
expleta, henedixit eis. ceptum Domini. Posuit el aliare aureum sub tecto
[C. CXXXVII, Cap. XL.] Loculusque esl Domi- leslimonii conlra velum, et adolevit super eo incen-
nus ad Mosen,dicens : Mense primo, die prima men- sum aromatum, sicttt jnsserat DominusMosi. Posuit
sis, eriges tabernaculum leslimonii, et pones in eo et lentorium in introitu tabernaculi \Vulg. add. te-
arcam, demiltesque ante illam velum, et illaia men- B stimonii], et aliare bolocausti in vestibulo teslimo-
sa, pones super eam quae rile praecepta sunl. Can- nii, oflercns in eo holocaustum, et sacrificia, ul Do-
delabrum stabit cum lucernis suis, et altare aureura minus imperarat. Labrum quoque statuit inter la-
in quo adoletur incensum, coram arca teslimonii. bernaculum testimonii el altare, implens illud aqua.
Tentorium in introilu labernaculi pones, et ante il- Laveruntque Moses et Aaron, ac filii ejus manus
lud allare holocausli: labrum inter altare et taber- suas et pedes, cum ingrederentur tectum fcederis, et
naculum , quod implebis aqua. Circumdabisque accederent ad altare, sicut praeceperat Dominus
atrium lentoriis, et ingressum ejus. Et assumpto Mosi. Erexil el alrium per gyrum tabernaculi et al-
unctionis oleo, unges tabernaculum cum vasis suis, laris, ducto in introilu ejus tentorio [C. CXXXIX.]
ut sanctificentur : altare bolocausti et omnia vasa Postquam omnia perfecta sunt, operuit nubes ta-
ejus : labrum cum basi sua : omnia unctionis oleo bernaculum lestimonii, et gloria Domini implevit
consecrabis, ut sint sancta sanctorum. Applicabisque illud. Nec polerat Moses ingredi tectum fcederis,
Aaron et lilios ejus ad fores tabernaculi testimonii, nube operiente omnia , et majeslale Domini corus-
et loios aqua indues sanctis vestibus, ul ministrent cante, quiacuncta nubes operneral. Siquandonubes
mihi, el unclio eorum in sacerdotium proficiai sem- tabernaculum deserebat, proficiscebantur filii Israel
piternum. Fecilque Moses omnia, qtise prseceperat C per turmas suas : si pendebat desuper, manebant
Dominus. [ T. XVIH, C. CXXXVill. ] Igitur mense in eodem loco. Nubes quippe Domini incubabat per
primo anni secundi, in prima die mensis, collocalum diem labernaculo, el ignis in nocte, videnlibus cun-
est tabernaculum. Erexiique illud Moses, et posuit ctis populis Israel per cunclas mansiones suas.
labulas ac bases et vectes, statuitque columnas, et
Explicit liber Elle Smolh, id est, Exodus.
TITULI LIBRI LEVITICI, ID EST, VAJECRA.
I. Ubi lex holocaustorumde immundis animalibus, ve\ taminationevel discrimine. De lepra vestimenlorum.
avibus Domini promulgatur. De mundatione leprm. De divilis el pauperis lepra,
II. Sacrificium pro peccato per ignorantiam admisso. el mundatione domorum.
Jubelur de ignoranlia ponlificis pro errore populi, VIII. De viro fluxum seminis sustinente, vel de iis,
pro aclu immundi, el recordatione peccati, el temeri qum per somnum contingere solent. De menslruis
curantibus. mulierum, vel profluvio.
III. De sacrificio eorum, qui per errorem sanctificatt IX. De duobus hircis, et de duobusvitulis pro populo
comedunt, et de negante ct pejerante, et libamentis. et ponlificeimmolandis.
IV. De oblalionibus sacerdotum, quas pro se offerrt X. Prmcipilur, ut omnis viclima, qum in agro ma-
debeant, vel quid de oblationibus consequantur, dii D ctalur, ut primiiim ex eadem Dominoofferantur, et
adipe el sanguine. ne sanguinem quis comedat, vel morticinum, vel
V. Quomodo initiandi sunl sacerdoles, vel quibut caplum a beslia-
vestibusinduendi. Deunclionetabernaculiel vasorum XI. Timor Dei imperatur : tbnendum patrem : idola
ejus. Ubi Moyses sicut ponlifex accipit portionem non facienda, et cmtera, qum ad legem etjustifica-
Aaronsacerdotis: FiliiAaronilliciteignemoflerentet tiones perlinent.
percussisunl. XII. Prmcipitur nullum ex Israel el sancli seminis
VI. Sacerdotibus prmcipitur vinum non bibere, cum idolo consecrandum. De mmchis et adultera : qum
templumingrediuntur. De mundis el immundisani- sunt personm,quibus liceat conjugio sociari.
malibuset avibus comedendis. XIII. Prmcipitur sacerdos neminem lugere, nequevi-
VII. De muliere pariente, et immunda. De leprm con- duam, aul repudiatam uxorem aecipere: el corpo-
247 CAPITULATIONESLEVITICI. 298
ralibus vitiis maculnlum sacrificimn non offerre : Ai XYI. De blasphemo legis kpidalo : et ingressi qnali-
nullum alienigenamSancta sanctorum attingere. ter terram promissionisoblineant. De attenuatoIle-
XIV. De victimis pacificorum,qumsinl Domino con- brmovendentepossessionemsuam. DemdibusLevi-
secranda. De solemnitate azymorum, et consecra- tarum : de vendilione ingenuorum : de adventis.
lione spicarumin Penlecoste. Benedictiones servantium legem, cl maledictioms
XV. De mense seplimo,jejunio, et feriis tabernacu- contemptoribuslegis Dei. De votis el sacrifieiis, et
lorum. Oleumad luminaria offerendum. El de pa- mslimationesacerdotis.
nibusduodecimsuper altare jugilcr imponendis.
BREVES LIBRI LEVITICI.
I. De decem generibus oblalionum absque fermento, X. De lurpitudinibus et sacrilegiis gentium exsecran-
et melle solo, admiscendissale. dis, et de constitutioneprwceptorum.
II. De aliis decemgeneribus oblalionum pro ignoran- XI. De magis, et adulleiis, el de ttirpiludinibus. De
lia, vel oblivione, vel immundilia, et errore atque pythonibusnon sequendis,el de sacerdotibus, alque
contemptu. omniclcro, ulin loloviliis careanl, et sanclum im-
III. De ritu sacerdolaliumhosliarum, el cmlerorum ° mundi non comedant.
sacrificiorum,el de sanguine nonedendo. XII. De sacrificiis absque macula offerendis, et dc
IV. De consecrationeAaron et filiorum ejus, omniuin- atienigenarumoblalionibusreprobandis.
que vasorum, et de hostiis immolatis. XIII. Dc quinque solemnilalibusanni celebrioribus,et
V. De prmsentiaglorim Domini super labernaculum, de oleo lucernarum, et de panibus propositionis.
et holocauslisdivino igne comsumplis,ubi Nadab, XIV. De filio mulieris Israelitidis, qui blasphemavit
el Abiuignis occidit. nomen,et oculumpro oculo,et ul terra anno septimo
VI. De mundis et immundisanimantibus,el de mulie- sabbatizet, et de remissionibusanni jtibilmi, el Do-
ris purificationepost partum. minus ad Judmos : Terra, inquit, mea est, el vos
VII. De diversitaleleprm, ejusque mundalione. advenmet coloni.
VIII. Dc passionibus vel immunditia lam viri, quam XV. De prosperitatibus quas Dominus pollicetur, si
fcminm. fiat quod prmcepit, et de vindicta ob transgressio-
IX. De observalioneintroeunlisin sancla Pontificis : nem septemplici.
el de duobus hircis sorte discrelis: et de die affli- XVI. De diversisvolorum pretio redimendorum sta-
clionis, et sanguine non edendo. tulis.
GAPITULA LIBRI LEVITICI, ID EST VAJECRA.'
I. Locutusest Dominusad Mosen de tabernaculo te- iC XV. De pecoribusmanducandis.
stimonii, et de sacrificiis. XVI. De piscibusqui manducentur.
II. Quid offeralur pro deliclo ignorantima sacerdote, XVII. De volatilibusnon manducandis.
velpopulo, dicit Deus Mosi. XVIII. De pecoribusnon manducandis.
III. Quid pro negligenliao/ferendumsit. XIX. De reptilibusnon manducandis.
IV. De commendatoel invento : si mentialur aut XX. De muliere qum masculumpepereril.
juret injuste. XXI. De ea, quazpuellam pepereril.
V. De holocauslo. XXII. De tactu leprm.
VI. Desacerdoleuncto, quidofferat. XXIII. Mundalum a lepra ostendi sacerdoti, et sic
VII. Hosliam pro delicto. intrare in castra.
VIII. Adipem et sanguinem, et a fera comestumnon XXIV. De macula leprm in domo.
manducandum. XXV. De viro, cui fuerit fluxus ex corpore.
IX. De sacrificio salutari. XXVI. De muliere, qum fuerit in fiuxu sanguinis.
X. Lavil MosesAaron el filios ejus, et induit eum ve XXVII. Non debereAarott assidue ingredi interius in
stem sacerdotalem. Sancta.
XI. Vnxit Aaronet filios ejus, et vestivil, el obtulerunl D XXVIII. Seplimo mense, decimodie mensisjejundn-
holocatistaet sacrificia, et descendilignis consumens dum.
omnia. XXIX. Sacrificia per Dei sacerdolesofferenda.
XII. Nadab et Abiu offerentesignem alienum, igne XXX. Sanguinem, et per se mortuum non mandu-
ceelesliconsumptisunt. candum.
XIII. Jubet sacerdolescum accedunl a ad Deum, vi- XXXI. Morticinumel a fera captumnon comedendum.
num non bibere. XXXII. Cum omni domestica generis non dormien-
XIY. De sacrificioquod remanserit, b sacerdotescum dum.
~ ""
suis prmcepitmanducare. XXXIII. Non adulterandum.
a In palatin. mss., ad altare. b Idem, ciimsuis sacerdotibus.
PATROL.XXVIII. 10
9.00 S. IIIERONYMIMVINA BIBLIOTHECA. !S00
XXXIV. Sanctosesse debere, qui ad Dettmaaccedunl, At LXV. Quicumquedederit concubilum in quadrupe-
et parentes diligere. dem morialur, et quadrupedem occidetis.
XXXV. Reliquias messis pauperibus dimittendas. LXVI. ° Qumcumquemulier ad aliquod pecus acccs-
XXXVI. Non furandum, nec mentiendum, nec per- seril causa coitus, occidantur.
jurandum, neque delaturam faciendam. LXVII. Quicumqueacceperit uxorem dsororem suam,
XXXVII. Proximum non Imdendttm. exslirpabuntur de populo.
XXXVIII. Mercedemmercenarii non delinendam. LXVIH. Si quis cum menstruata coierit, vel cum
XXXIX. Non maledices surdo. uxore patris, vel avunculi, vel fxatris sui, morte mo-
XL. Ante cmcumnon pones o/fendiculum. riatur.
XLI. DominKmDeum luum limebis. LXIX. Ventrtloquumet incantatorem lapidandos.
XLIL Nonjudicabis injuste. LXX. Sacerdoles in nullo inquinari, sed esse sanclos.
XLIII. Personas non uccipies. LXXI. Filia viri sacerdotis, si prostituatur ad forui-
XLIV. Non ambulabis dolose. candum, igne cremabilur.
XLV. Non insistes in sanguinem proximi tui. LXXH. Homo in quo fuerit macula, nonaccedet offer-
XLVI. JVOH b oderis fratrem tuum, nec vindicabis te re dona Deo.
ipsum. ]B LXXIII. Sacerdolem, in quo fueril immundilia, el sic
XLVII. Diliges proximum tuum tamquam te. dccesserilad sancla, exterminari a Deo, et de san-
XLVIIl. Jumenla lua non sines coire diverso generi. clis exlraneus non manducet.
XLIX. Veste, qum ex discoloribusest, non indueris. LXXIV. Maculosa et vitiosa non offerenda.
L. Si quis dormierit cum ancilla desponsata viro. LXXV. De sacrificio orationis.
Ll. Non augurandum vel auspicandum. LXXYI. De sabbato observando.
Lll. Non profanabis filiam luamin mcechiam. LXXVII. De Pascha et Azymis.
LIII. Ventriloquos el incantalores non audiendos. LXXVIII. De primitiis messis offerendis.
LIV. Seniores et presbyteros honorandos. LXXIX. De mense septimo.
LV. Advenamdiligendam. LXXX. Ad lumen lucernceoleutn inferendum.
LVI. Pondera et mensuras mquehabendas. LXXXI. Eum qui blasphemaverit,lapidaudum.
LVH. Quicumquedederit filiam suam prineipi Mo- LXXXII. Eum qui occideril, accidendum,el de Jubi-
locli, mortemoriatur. Imo.
LVHI. Quicumque secutus fuerit vetitriloquos aul LXXXIIl. De fratre paupere.
prmcantatores, pereat de populo. LXXXIY. De fratre venumdaioet comparato.
LIX. Qui maledixerit palri aut matri, moriatur. C LXXXY. Idolanon facieuda.
LX. Adulteri pariter moriantur. LXXXVI. Sabbata observanda.
LXI. Cum uxore patris qtii dormierit, ambo moriantur. LXXXVll. Bcllum abfuturum , si mandata cuslodian-
LXII. Si quis manserit cum nuru stta, ambo mo- tur.
riantur. LXXXVIIl. In tribulationibm, el fame, et plagis ma-
LXIH. Quicitmquemanseril cum masctdo coitu femi- lis castigandos, si prmcepta non servanlur.
neo, ambo morianlur. LXXXIX. Votum mascuti vcl feminm pretio efferen-
LXIV. Quicumqueacccperit mitlieremet malrem ejus, dum, in pecudibus vero non mutandum.
Igni cremabunlur.
a Ms. palalin., qui ad Deutn pertineant. d Sufferimus ex palal. ras. uxorem, qiiod nomcn
b Idem ms., non occideris, pro oderis. deerat.
<•lntegrura lioccecapiiulum 66 palatin.ms. nescit.
INCIPIT
LIBER VAJECRA
QUI GRJECEDICITUR
LEVITICUS.
[t.I,B.I,C.l,C'ap. I.JVocavitaulemMosen.ellocu- D oblatio, ac de armento, inasculum immaculatnm of-
tiisesleiDoniiiiusdetaI>eriiaculoleslimonii,dicens:Lo- feret ad ostium labernaculi testimonii, ad placan-
quercfiliisIsrael, cltliccsad cos: Homo quiobtulerit ex dum sihi Dominum, ponetque manum supcr caput
vobis bosliaiiiDoinino depecoribus, id estde bobus et hostise, ei acccplabilis erit, alque in expiationem
ovibus offerens victimas, si holocaust.um fuerit ejus ejus proficiens. Iinmolabitque vituluni coram Do-
f,Ol LIBER LEYITICI. m
niino : offerent filii Aaron sacerdotes sanguinem ejus, ,A otlorem suayitaiis Domino; quidquid autem reli-
fundentes per allarig circuitum, quod est anteostium qnuro est, erii Aaroii et liliorum ejtis, sanctum san-
tabernactili : detractaque pelle hnsliac, arlus in fru- ctorum de oblationibus Domini. Oinnis oblatio, qna:
sta concidenl, et snhjicient in altari ignem, strue offeriur Domino, absque fermenio liet,nec quidquain
lignorum antecomposila.el membra, quaecaesa sunl, fermenli ac mellis adolebilur in sacrificium Domino.
desuper ordinantes, caput videlicet, et cuncta quae Primitias tautum eormn offeretis ae mtinera: super
adhasrenl jecori, intestinis ct pedibus Iolis aqua : altare vero non poneulur in odorein suaviialis. Quid-
adolebiique ea sacerdos super altare in holocau- quid obtuleris sacrificii, sale condies, nec aufcres
stum et suavem odorem Domino. Qnod si de peco- sal fcederis Dei tui de sacrificio tuo. In omni oblatio-
ribus oblatio esi, de ovibus, sive de capris holocau- ne [Vutg. add. luaj offeres sal. Sin auteni obiule-
stum, 8 masculum, absque matula offeret: immnia- ris niuniis priniitiarum frijgum tuarum Domino de
bitque ad latus altaris, quod respicit ad Aquilonem, spicis adhuc viremibus, iorrebis.e:is[y«/</. tac. easj
coram Domino : s.inguinem vero illius lundent sn- igni, et confringes in mprein farris, et sic offeres
per altare filii Aaron per circuiium, dividenique priniilias tuas Dcinino, fundens supra oleum, etlhus
membra, capul et omnia quae adhaerent jecori, et imponens, quia oblatio Domiui csx : de qua adolebit
imponent super ligna, quibus subjiciendus est ignis : ]B sacerdos in memomm uiun.eris , partem farris fra-
intestina vero el pedes lavabunt aqua. Et oblaia cti, et olei, ac totura Ihus.
omnia adolebit saccrdos super altare, in liolocau- [Cap. 111.]Quod Mhoslia pacificorum fuerit ejus
stum et otlorem siiavissimum Domino. Si auleni de oblatio, et de bobns voljjerit offerre, marem sive fe-
avibus, holocausti oblatio fueril Domino, de turlu- minam, immaculala offeret coram Doniino. Ponel-
ribus, aut pullis columbae, offeral eam sacerdos ad que manum super caputvictiniae suae, qtiac iminola-
altare, et retortoadcollum capite, ac ruplo vnlneris hitur in introiiu tabernaculi lesiimonii, fundenU|iie
loco, decurrcre faciet sanguinem super crepidinem filii Aaron s; cerdotcs sanguiiiein per circuiium al-
altaris, vesiculam vero gullnris, et plnmas projicet laris. El offerent dc hostia pacificorum in oblalio-
proptcr allare ad orientalern plagani, in loco in qno nem Domino, adipem qui operit viulia, et qtiidquid
cineres effundi solent, confringeique aseellas ejns, pinguedinis iniriusecus est: dtios renes cuni adipe
et non secabit, nec ferro dividet eam, ei adolebit quo tegimtur ilia, et reticulum jecoris cuni renuncu-
super altare, lignis igne supposito. Holocanslum esl lis : adolebunlque ea super altare in liolocauslnni,
e oblatio suavissimi odoris Domino. lignis igne supposito, in oblaiionem suayissimi odo-
[Cap. II.] Anima ciim obtulerit oblationem [h. ntu- ris Domino. Si vero de oyibus luerit ejus oblatio, et
nera] sacrificii Domino, simila eritejus oblaiio, fun- IC pacificorum hnstia, sive inasculutn, sive feminam ob-
detque super eam oleum, et ponet thus , ac deleret liileril, immaculala crunl. Si agjiutn obtulerit coram
ad filios Aaron sacerdotes, quortini uiiiis tollel pu- Domiiio,pf;netmatuinisu:iinsiipercaputvictim;csiiae,
gillum plenuin similae et olei, ac totum ilius, et po- quaeimmolabimr in veslibulo tabernaculi lestimonii:
net memoriale super altare, in odorem suavissimum funtleniqiie filii Aaron sanguincm ejus per altaris
Domino : qnod autem reliquum fuerit de sacrificio, circiiitum. El offerent de p;;cificorum hqstia sacrifi-
crit Aaron et filiorum ejus, sanctum sanctorum de ciura Domino : adipem ct caodam tolani cum reni-
oblationibus Domini. Cum autem obtuleris sacrifi- bus, ei pinguedinetn quae opei it ventrem ajque uni-
ciura coctum in clibano : de simila , pancs scilicet versa vitalia, et uirumque rciiiiiiculum cutn adipe
absque fermento, conspersosoleo, et lagaua azyma qui est juxtailia, reticiilumqiie jecoris ciqn renun-
oleo lita : si oblalio lua fuerit de sarlagine, sirni- culis: et adolebil ea sacerdos super altare, in pabu-
lae conspersae oleo et absque fermcnto, divides lum ignis etoblationis Domini. Sicapra fueril ejus
eam minuiatirn, et (iindes super eam oleum. Sin oblatio, etobtulerit eam Domino, ponet mauum suam
autem de craticula fueril sacrificium : aeque simila super caput ejus : immolabitque eam in iutroitu ta-
oleo conspergeuir, quam offeres Domino , tradens hernaculi testimonii. Et fundent filii Aaron sangui-
manibiis sacerdotis. Qui cum oblulerit eam, tollet >p. nem ejus per altaris circuituin. Tollentque ex ea in
memoriale de sacrificio, et adolebit super allare, in pastum ignis Doniinici, adipein qui operit ventrem,
a Undecim mss. codices, quos in hoc opere atl- latum adducet, sive, offeret illum. Iluic lectioni con-
ainussim coniulimus, duohus modis legunt hic loci. seniiuut LXX imerpretes , et lextus Samaritanus;
Canon Heb.verit., Biblipruin codex Regins, n. 3563, sed diversa consequenter addidernnt, lextus qitidein
et alii quatuor S. Germani, vel Corbeiensis mona- Sam. ista , ad oslimn Tabernaculi adducel eum , etc.
slerii, sic habent: Quod si de pecoiibus oblatio est, Scptuaginla vero , x«s liz&nosi rijv x&Pa "™ fcw
de ovibus, sive de capris holocaustum, anniculum el xsfalnv «OTOU , hoc esl, et imponel maitum super ca-
absquemacula offerel. Colbertinae autem bibliotliec;c put ejus. Caelerutn error inaiiifesius est iii omnibus
mss. tres , nempe 74, 157, et 181, cum uno Corb. Lalinis codicibus inss. ubi exscriplores aonuni et ait-
n. i, etalteroS. Germ. num. 7, ad praecedeniiunile- niculitm posuerunl pro masculo, sive pro masculum.
clionem addunt, agnuvi, id est, legunl hoc modo, MART.
agntiin anniculum et absque niucula offeret. Ai He- — Nostri ross. e| quibiis usus est Martian. fero
brajus nec agnum habet, nec anniculum , ibi enim oinnes legunt holocaustum, ttuniculumet absque ma-
legimus ut in cditis, Wlpl D'an "i3t Zachar tha- cnla : alii agntim annicuhun, eic. Hebra_»usad liltc-
mim jacribennti, qtiod significal: masculnmimmacu raiu uiasculumimmaculaiiim offeret iltum.
305 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTIIECA. 504
ct qui tegit universa vilalia, duos renunculos, cum A laverit eum in loco , uhi solel maclari holocaustiim
rciiculo quod cst super eos juxta ilia , et arvinam coramDomino, quia pro peccato est, tinget sacerdos
jecoris cum renunculis, adolebitque ea sacerdos su- digiium in sanguine hostise pro peccato, langens cor-
p*r altare, in alimoniam ignis et suavissimi odoris. nua altaris holocausii, et reliquuin [Vulg. add. san-
Omnis adeps, Domini erit jure perpetuo in gene- gitinem] fundens ad basim ejus. Adipem vero ado-
rationibus el cunctis habitaculis vestris , nec adi- lebit supra, sicut in viciimis pacificorum fieri solet:
pem, nec sanguinem omnino comedetis. rogabitque pro eo sacerdos, et pro peccato ejus,
[T. II, B. II, C. II, Cap. IV. | Locutusque est Dominus ac dimilteturei. Quod si peccaverit anima per igno-
ad Mosen.dicens : Loquere liliis Israel: Anima, cum raniiam, dc populo terrse, ut faciat quidquam ex iis
[Vu/t/.quaVJpeccaveriiper ignorantiara, etdeuniver- quae Domini lege prohibentur , atque delinquat, et
sis mandatis Domini, quae prsecepit, utnon fierent, cognoverit peccatum suum, offeret capram immacu-
quidpiam fecerit: si sacerdos, qni est unclus, pecca- latani. Ponetque manum super caput hostiae , quae
verit, delinquere faciens populum, offeret pro peccato pro peccato est, et immolabit eam in loco holocau-
suo vilulum immaculaluin Domino, el adducet illuin sti. Tollelque sacerdos de sangnine in digilo suo, et
ad oslium labernaculi testimonii coram Domino : po- langens corntia altaris holocausii, reliquum fundet
netquc manum super caput ejus, et immolabit eum B ad basim ejus. Oinnem aulem adipem auferens, sicut
Domino. Hauriei quoque de sanguine vituli, inferens auferri solet devictimis pacificorum, adolebit super
illum in labernaculum testimonii. Cumqueintinxerit altare in odorem suavitatis Domino: rogabitque pro
digitum in sanguine, asperget eo septies coram Do- eo, et dimittetur ei. Sin autem de pecoribus obtule-
mino contra velum sancluarii: ponelque de eodem rit viciimam pro peccato, ovem scilicet immacula-
sanguine super cornua altaris ihyiniamatis graiissimi tam, ponef manum super caput ejus, et immolabit
Domino, quod est in tabernaculo testimonii: omncm eam in loco ubi solent holocaustorum caedihostiae.
autem reliquum sanguinem fundet in basim altaris Sumelque sacerdos de sanguine ejus digilo suo, et
holocausti in introilu tabernaculi. Et adipem viiuli tangens cornua altaris holocausti, reliquum fundet
auierei[h. et omnein adipem vituli peccati auferel] ad basim ejus. Omnem quoquc auferensadipem, sic-
pro pcccato, tam eum qui operit vitalia , quam om- ut auferri solet adcps arietis qni immolatur pro
nia quse inlrinsecus sunt: duos renunculos, et reli- pacificis, cremabit super altare in incensum Do-
culum, quod est supcr eos juxla ilia , et adipcm mini, rogabitque pro eo el pro peccato ejus, etdi-
jecoris cum renunculis, sicul aufertur de vitulo ho- mittetur ei.
stise pacificorum, et adolebil ea super altareholo- [C. III, Cap. V.J Si peccaverit anima, et audierit
causti. Pellem vero, et omnes carnes cum capite et C vocem adjurantis, testisque fuerit quod aul ipse vi-
pedibus et inieslinis a fiino, et reliquo corpore dit aut conscius est : nisi indicaveril, portabit ini-
efferet extra castra in locum mundum, ubicineres quitaleni suam. Anima quaeletigerit aliquid immun-
effundi solent : incendetque ea super lignorum dtun, sive quod occisum a bestia est, aut per se
struem, quse in loco effusorum cincrum cremabuntur. mortuum, vel quodlibetaliud reptile, et oblila fuerit
Quod si omnis lurba Israel ignoraverit, et per im- [ h. anima quaeletigeril aliquid immundum, aulcada-
periiiam leceril quod contra mandaiura Domini est, ver bestiseimmundaevel cujuslibet quadrupedis vel re-
ct postea inlellexerit peccatum suum, offcret vilulum plilis animantisimmundi, ct oblita lueritj iminiiiidilia:
pro peccalo [ Vulg. add. sno], adducetque eum ad suae, rea est, et deliquil: et si letigerit quidquam
ostium tabernaculi. Et ponent seniores populi manus de immunditia hominis juxta omnem impuritatem
super caput ejus coram Domino. Immolatoquevitulo qua pollui solet, oblilaque cognoverit postea, subja-
in conspeclu Domini , inferet sacerdos , qui unclus cebit delicto. Anima quse juraverit el prolulerit Ia-
cst, de sanguine ejus in tabernaculum lestimonii, biis suis, ul vel male quid faceret, vel bene, et
tincto digito aspergens septies conlra velum. Ponet- idipsum juramento et sermone firrnaverit, oblitaque
que de eodem sanguine in cornibus altaris, quod est poslea intcllexeril delictum suum, agat poenilentiam
coram Domino in tabernaculo lesiimonii; reliquum D pro peccalo, et offerat agnam de gregibus, sive ca-
autem sanguinem fundct juxta basim allaris holo- pram, orabitque pro ea sacerdos et pro peccato
caustorum, quod est in ostio labernaculi testimonii. ejus: sin auiem non potuerit offerre pecus, offerat
Omnemquc ejusadipem tollet, et adolebit super al- duos lurtures, vel duos pullos columbarum Domino,
tare: sic faciens et de hoc vilulo quomodo fecit et unum pro peccalo, el allerum in holocaustum, da-
prius, et rogante proeis sacerdote, propitius erit eis bitque eos secerdoti, qui primum offerens pro pec-
Dominus. Ipsum autem vitulum efferet extra caslra, calo, relorquebit capul ejus ad pinnulas [h. cervi-
atque comhuret, sicut et priorem vilulum, quia pro cem], iia ut collo biere.it, et non penilus abrumpatur.
peccato est multitudinis. Si peccaverit princeps, et Et asperget de sanguine ejus parielem altaris; qnid-
feceril unum e pluribus per ignorantiam, quod Do- quid autem reliquum fuerit, faciet distillare ad fun-
mini [h. quod Domini Dei sui lege] lege probibelur, damcntum ejus, quia pro peccato est. Alterum vero
ct posiea inlellexerit peccatum suum, offerct hos- adolebit liolocaustum, ut fieri solet: rogabitque pro
tiam Domino, hircumde capris immaculatum, Ponel- eo sacerdos et pro pcccato ejus [ h. expiabit super
quc manum suam super capul cjus, cumque imrao- eum sacerdos pro peccato ejus], ct diiniltetur ei.
505 LIBER LEVITICI. 506
Quod si non quiveril manus cjus offerre duos turtu- A . Tollet sacerdos pugillum similsc, quse conspersa cst
res, vel duos pullos columbae , offeret pro peccato oleo, et totum llius, quod sttper similam posilum
similam, partem epha decimam, non mitlet in est: adolebitque illud in altari, in monimentum
eam oleum, nec thuris aliquid imponet, quia pro odoris suavissimi Domino : reliquam aulem partem
peccato esl: tradelque cam sacerdoti, qui ple- similse comedet Aaron cum liliis suis, absque fer-
nttm " ex ea pugillum bauriens , cremabit super al- menlo, etcomedetin loco sancto atrii labernaculi.
tare in nionimenium ejus, qui obtulit, rogans pro liieo autem non fcrmenlabilur, quia pars ejus in
illo, el expians, reliquam vero partem ipse hahebit Domini offertur incensum. Sanclum sanctorum e>it,
in munere. [T. III.] Locutusqiie est Dominus ad Mo- sicut pro peccato alque dclicto. Mares lantum stirpis
sen, dicens: Anima si praevaricanscseremonias per Aaron comedent illud. Legitimum ac sempiternum
errorem [ h. per ignorantiamj, in his quse Domino est \Vulg. erit] in generaiionibus veslris de sacrifi-
suntsanclificata, peccaveril, offerel pro deliclo suo ciis Domini. Omnis qui tetigerit illa, sanclificabilur.
arietem immaculatum de gregibus, qui emi potesl [T. IV, C. VI.] Et locuius est Dominns ad Mosen,
duobus siclis juxla pondus sanctuarii: ipsumque diceus: Ilcec est oblaiio Aaron et filiorum ejus,
quod tulit damni [h. non habet] restituet, et quin- qnam offerre debent Domino in die unctionis suac.
lam partem ponet supra, tradens sacerdoli, qtii ro- B J Decimam partem epha offerent similae in sacrificio
gabit pro eo offerens arielem , et dimillctur ei. sempiterno, medium ejus mane, et medium ejus
Anima si pcccaverit per ignoranliam, feceritqtie vcspere: quao in sartagine oleo conspersa frigetur.
unum ex iis qua; Domini lege prohibentur, el pec- Offerataulem eam calidam, in odorem suavissimum
cati rea intellexeriiiniquitatemsuam, offeret arielem Domino, sacerdos qui patri jure successeril: et tola
immaculaltim de gregibussacerdoti, juxla mensuram cremahilur in altari. Omne enim sacrificium sacer-
sestimationeinque peccali: qui orabit pro eo , quia dolum igne consumetur, nec quisquam comedet ex
nesciens fecerit, et dimittelur ci, quia per errorem eo. [C. VII.] Locutus est autem Dominus ad Mosen,
deliquil in Dominum. dicens : Loquere ad Aaron el ad filios ejus: ista est
[C. IV, Cap. VI.] Loculus est Dominus ad Mosen, lex boslise pro peccato : In loco ubi offerlur holo-
dicens : Anima quse peccaverit, et contempio Do- causium,immolabilurcoram Domino. Sanclum san-
mino, negaverit depositum proximo suo, quod fidei ctorum est. Sacerdos, qui offeret \Vuly. offert], QO-
ejus creditum ftierat [h. aul id quod fidei ejus credi- medet eam in Ioco sanclo , in airio labcrnaculi.
tum fueral], vel vi aliquid exlorseril, aut calumniam Quidquid [h. quisquis] tetigerit carnes ejus, sanctifi-
fecerii, sive rem perditam invenerit, et inficians cabitur. Si de sanguine illitis vestis fuerit aspersa,
insuper pejeraveril, et quodlibet aliud ex pluribus C 1 lavabitur in loco sancto. Vas autem ficlile, in quo
fecerit, in quibus peccare solent homines, convicia cocta est, confringelur: quod si vas seneum fuerit,
delicli, reddet omnia, quae per fraudem voluit obti- defricabitur, et lavabitur aqua. Omnis masculus de
nere, inlegra, et quintam insupcr partem domino, generc sacerdolali vescelur carnibusejus, quia san«
cui damnuraintulerat. Pro peccato aulem suo offeret ctuin sanctorum est. Hostia enim quae caeditur pro
arietem immaculatum de grege, et dabit eiitn sacer- peccalo, cujus sanguis infertur in tabernaculum
doti, juxta aestimalioiiem mensuramque delicii, qui lestimonii ad expiandum in sancluario, non come-
rogabit pro eo coram Domino, el diniiitetur illi pro detur, sed comburetur igni.
singulis , quae faciendo peccavit. [B. III, C. Y.J [Cap. VII.] Hsec quoque est lex bostise pro dcliclo,
Locutus est Dominus ad Mosen, dicens: Praecipe sancla sanclorum est : idcirco ubi immolahitur ho-
Aaron et (iliis ejns: IJaec est lex holocausli: Crema- locauslum, mactabilur et victima pro delicto : san-
hitur in altari tola nocte usque mane : ignis ex eo- guis ejus per gyrum fundetur altaris. Offerent ex ea
dem allari erit. Vesiietur sacerdos lunica et femi- caudam et adipem, qui operit viialia. Duos renun-
nalibus lineis: tollelque cineres quos vorans ignis culos, et pingiiedinem quse juxiailia esl, reliculum-
excussit, et ponens juxta allare, spoliabitur priori- que jecoris cum renunculis. Et adolebit ea sacerdos
bus vestimentis, indulusque aliis , efferet eos extra rn super altare : incensum est Domini pro delicto. Om-
castra et in loco mimdissimo [h. non habet, tisqtie nis masculus de sacerdolali genere, in loco sanclo
adfavillam consumi faciei] usqueadfavillamconsumi vesceiur his camihus, quia sancta [Vulg. sanctum]
faciel. Ignis aulem in altari semper ardebit, quem sanclorum est. Sicut pro peccato offertur hoslia, ita
nutriet saccrdos subjiciens ligna mane per singulos et pro deliclo : utriusque hoslix lex una erit; ad
dies, et imposiio holocausto, desuper adolehit adi- sacerdotem, qui eain obtulerit, pertinebit. Sacerdos
pes pacificorum. Ignis esl ipse perpetuus, qui num- qtti offert holocausti victimam, hahebit pellem ejus.
quam deficiet in altari. Hsec est lex sacrificii et . Et omne sacrificiuin similse, quod coqnitur in cli-
libamenlorum, quae offerenl filii Anron coram Do- bano, quidquid el in craticula vel in sartagine prae-
mino, et coram altari [h. coram Domino in allari]. paratur, ejus erit sacerdolis a quo offerlur : [h. etj
« Aliter codex Regius ms. Bibliorum, unus Corb. num ex ea pugillum. MART.
el canon Heb. veril. qui legunt, plenum ex lolo pu- — Palatin. et Urbinas mss., plenum ex eo pugilium;
gittum. Sed melius ut in edilis juxta Hebrseum, ple- alii penes Marlian., ex toto legunl pro ex eo.
507 S. lllliRONYMi DfVINABIBLIOTHECA. 30$
sive oleo cotispersa , sive arida fueril, ctfticris liliis t viciimis : quas [Yulg. qtiaiu| consiituit Dominus
Aaron mensur.i icqtia per singulos dividelnr. Ilsce Mosi in inonle Sinai , qiiando niandavii filiis lsracl
,cst fex hosliae pacificorirm i-iiocuffcitur Doinino. Si utofferrenl oblaiioncs suasDoifiino in deserto Sinai.
pro gratiarum actioue fuerit oblaiio, offerent panes [C, X,Cap. VIU.J Locutusque est Dominus ad
absque fermcnto conspcrsos oleo, el lagana azyma Mosen, dicens : Tolle Aaron cum liliis suis vestes
uncta olco, coctainqtte similam, el collyridas olci eorum, ct unciionis oleum, vititium pro peccato,
admixlione conspersas : pancs quoqiie fcrniciitatos, duos arietcs , et canistrum cum azymis, etcongre-
cuin hostia gratiarum, qmc iimnolatur pro pacificis: gabis oinnein cceluin ad ostium tabernaculi. [C. XI.]
ex qtiibiis unus pto primiiiis offeretur Domino, et Fecit Moses ut Dominus imperaverat. Congregata-
eril saccrdotis qui fnndet hostitf sanguineni. Ctijus que omni ttirba anie fores labernaculi, ait : Isle est
carnes cadcin comedentur die, nec reniatiebit ex eis senno, qnem jussit Dotninus fieri. Statimqtie obtulit
quidquain ustjue mane. Si voto vel sponte qnisquam Aarou et filios ejus. Cuinqne lavisset eos, vestivil
oblulerii liostiam, eadem similiter edeiur die : sed pouiificem subucula linea , accingens eum balteo, et
et si quid in crastinum rentanseiit, vesci lieiium induens [Vulg. add. eum] tunica Iiyacintbina, et
esl : qiiidqifid aulem lertiiis ihvenerit dies, ignisab- desuper humerale imposuit, quod astringens cin-
sumet. [C. VIII.] Et si quls de carnibus victinuc pa- i gulo, aptavit rationali, in quo erat Dortrina ct Ve-
cificorom die tertio comcderit, irriia fiet oblaiio, rilas. Cidari quoqne lexitcapul: et snper eam, con-
ncc proderit oflerenti : quin potius quaccumque tra frontem, posuit laminam auream consecratam
anima tali se edulio contaminaverit, praevaricatio- in sanctilicatione, sicut pracceperal ci Dominus.
nis rca erit. Cafo, quse aliquid tetigerit immiindum, Tulit et unctionis oleum , quo linivit tabernaculiim
noii comeuVliir, sed combufetur igni : qui fuerit ciim oiiini supellectili sua. Cumque sanclificans
imintltis, vcscetur ea. Aniina polluta, qua' ederit de aspersisset allare septemvicibus, unxit illud, et om-
carnibtts hosliae pacilicorum, qure oblafa csl Do- nia vasa ejus, labrumque ctim basi [h. hslula] sua
tnino, periliit de populis suis. Et quic tetigcril im- sanctilicavit oleo. Quod fundens supercaput Aaron,
nitiiidiiiam hominis, vel jumcnli, sive omnis rci unxiteum et consecravit ; tilios quoque ejus obla-
quse pulluefe potest, ct coniederit de hujuscemodi tos vestivii lunicis lilieis, et cinxii balico [Vulg. bal-
earnibus , interibit de populis stiis. Locutusque est leis], intposuitque mitras, nt jussefat Doininus. Ob-
Dumintis ad Mosen, diccns : Loquere liliis Israel: tulit el viliiliim [vro peccato. Cnuiqiie super caput
Adipcln ovis , ct bovis, el caprai, non comedeliS. ejus imposuissel Aaron, et lilii ejus manus suas,
Adipem cadaveiis morticini, et ejus animalis quod imtnolavit eiiti), haiiricns saiigiiinetn, el tincto di-
a hesiia captitin est, habebitls in IISIISvarios. Si - gito, tetigit cornua altaris per gyrum. Quo expiato
quis adipem , qtii offerri debet in incensum [h. Si et sanctificato, fudit relii|uum s.mguinem ad lunda-
qtiis adipem animalitini quaEo/ferri debent iri sacri- menia ejus. Adipein auicui qni erat super vitalia, et
(itiiiinj Domini, ciniiedeiil, peribil tle populo suo. reticuliim jecoris, duosque reuunciilos ctun arvinu-
Sanguinem quoque omnis auiiiialis uon sumetis in lis suis, adulcvit super allare : viiulum ciim pelle,
cibo, tam de avibus quam de pecoribus [b. non carnibus, ei fimo, cretnans extra castra , sicut prae-
sutnetis incibo,in cunclis habituculis vestris]. Omnis ceperat Douiiniis.Obiulit el arietein in holocaustnm,
aiiima,qua; ederit sanguineni , pcrihit de populis super cujus caput cum imposuissent Aaron cl filii
suis. [C. IX.] Loculiisque esl Dominiis ad Moscn, ejus manus suas, immolavit eum , el fudit sangui-
dicens : Loqnere filiis lsrael \Vulg. add. dicens] ; nem ejds super altare per circuitum [Vulg. per cir-
Qtii offerl victimam pacificorum Domino , offerat cuilum altaris]. Ipsuniquc arietem in friisla conci-
simul et sacfificium, id est, et libamenla ejus. Tc- dens, caput ejus, et artus, et adipem adolcvil ignl,
nebit manibus adipcm hoslia:, et pectusculum : lotis prius intesiinis ei pedibus, totutnque sirmil
cumque ambo oblata Domino consccraverit, tradet arictem iucendit super allare, eo quod esset holo-
sacerdoti, qul adolehil adipcm super aliare, pec- causlum suavissimi odoris Domino, sicut praecepe-
tusciilum autem erit Aaron et (iliorum ejus. Armus ' rat ei. Obtulit et aricteai seciinilum, in consecra-
quoque dexler de pacificorum hostiis cedet in primi- lione sacerdolum : posueruntque super capot illius
lias sacerdoiis. Qui obtulerit sanguinem el adipcm, Aaron et filii ejus niaiius suas. Quem cum immolas-
iiliorum Aaron, ipse habebit armum de\trum in sel Moses, sumens de sanguine, letigit extremum auri-
porlione sua. Pectusculum eniiii elevatiohis el ar- cube dextrso Aaron, etpollicem manus ejus dex-
miim separationis tuli a filiis Israel dc hostiis eorum trae, similiteret pedis. Obtulit et filios Aaron. Cum-
pacificiS; et dedi Aarou sacerdoti ac filiis ejus, que de sanguinearietisimmolati tetigisset extremum
lege perpetua; ab omni populo Israel. [T. V, B. IV.] auriculx singulorum dextra;, et pollices manus ac
Haec esl nnctio Aaron et filiorum ejus in cseremo- pedis dextri, reliqutitn fudit super altare percircui-
nlls Domlui; die qua obtulit eos Moses; ut sacer- tdm : adipem vero, et caudam^ omnemque pinguedi-
dotio fungerenlur, el quae prsecepit dari eis Domi- nem quae operil inlestina reliculumqtie jecoris, et
nus a filiis Israel religione perpetua in generalioni- duos reues cum adipibus suis el armo dexlro sepa-
lms sliis. Ista lex holocausti et sacrlficii pro peccalo ravit. Tollens autem de canislro azymorum, quod,
atque dellcto, et pro consecralione et pacificorum erat coraui Domino, pahem absque fermenloi et
309 LIBER LEVITICl. 510
collyridam conspersam oleo, laganumque posuitsti- A J taris, et fudit residuum ab basim ejus. Ad.pemque
per adipes et armum dextrum, iradens simul omnia et renunculos, ac reticulum jecoris, qtiae sunl pro
Aaron et filiis ejus. Qui postquam a levaverunt ea peccalo, adolevitsuper altare, sicut praeceperat Do-
coram Domino, rursum suscepta de manibus eo- minus Mosi : carnesvero et pellem ejus exlra caslra
rum, adolevit super altare holocausti, eo quod combussit igni. Immolavit el holocausii victimam :
consccratiouis esset oblatio, in odorem suavitatis obtulerunlque ei filii sui sanguinem ejus, quem fudit
sacrilicii Domino. Tulit el pectusculuni, elevans per allariscircuitum. Ipsam etiam hostiam in frusta
illud coram Domino, de ariete consecrationis in coucisain, cum capitc el membris siugulis oblule-
partem suam [ h. In partem suam Moses ], sicu| ruiil. Quse omnia super altare cremavit igni [h. non
praeceperat ei Dominus. Assumensque ungtientum habel], Iotis prius aqua inlestinis et pedibus. Et pro
cl sanguinem qui erat super altare [ Vulg. altari], peccato populiofferensmactavithircum: expiatoque
aspersit super Aaron ct vestimenla ejus, et super altari [h. quo loto aique oblatoj, fecit holocaustiim,
filios illitis ac vestes eorum. Cumque sanctificasset addens in sacrificio libametila, quse pariter offerun-
eos in vestitu suo [ h. Cumquc sanctilicasset eos et tur, et adolens ea super altare, ahsque caeremoniis
vestes eorum ], praecepit eis, dicens : Coquite car- holocausti matutini. Immolavit et bovem atque arie-
nes ante fores labernaculi [h. Tabernaculi teslimo- B 1 tetn, hostias pacificas populi : obluleruntque ei filii
nii], et ibi comedelis eas. Panes quoqueconsecralio- sui sanguinem, quem fudit super altare in circuitu.
nis cdilc qui posiii sunt in canistro, sicul praecepit Adipes aulem bovis, et caudam arietis [h. Adipem
milii Dominus, dicens : Aaron et filii ejus comedent auteni bovis et arietis, et caudam arietis], reiiuncii-
eos ; quidquid aulem reliquum fuerit dc carne ct pa- losque ctim adipibus suis, et reticulum jecoris po-
nibus, ignis ahsumet. De oslio quoque labernaculi suerunt super pectora. Cumque cremali essent adi-
non exibilis seplem diebus, usque ad diem quo pes in altari, pectora eorum, et armos dexlros se-
complebitur tempus consecrationis vestrse. Septem paravit Aaron, elevans coram Domino, sicut praece-
enim diehus linilur consecralio : sicut et impraesen- perat Moses. Et b tendens manum coulra popnliim,
tiarum factum esl, ut ritus sacrificii compleatur bencdixit eis. Sicque completis Itosliis pro peccato,
[Vulg. complereturJ.Die ac nocte manebilis in laber- et holocaustis, elpacificis, desceudit. Ingressi aulem
naculo observanles custodias Domini, ne moriami- et Moses et Aaron labcrnaculum testimonii, et dein-
ni : sic eniin inilii prseeeptuin est. Feceruntque Aa- ceps egressi, benedixerunt populo. [B. V.] Apparuil-
ron et iilii ejus cuncta quse locutus esl Dominus per que gloria Doinini omni mullitudini, cl ecce egressus
manum Mosi. ignis a Domino , devoravit holocauslum, et adipes
[Cap. IX.] Facto autem octavo die, vocavit Moses(C qui erant super altare. Quod cum vidissent turbae,
Aaron et filios ejus, ac majores natu Israel, dixit- laudaverunl Dominum, ruentes in facies suas.
que ad Aaron : Tolle de armento vitulum pro pec- [C. XII, Cap. X.] Arreplisque Nadab et Abiu filii
calo, et arielem in holocausltim, utrumque iminacii- Aaron thuribulis, posuerunt ignein el incensum de-
lattiin, et offer illos coram Domino. Et ad filios super, offerenles coram Domino ignem alienum :
Israel loqueris : Tollite hircum pro peccato, et vi- quod eis prxceptuin non erat. Egressusque ignis a
tulum alque agnum anniculos, et sine macula, in Doinino, devoravit eos, et morlui sunt coram Do-
holocatistum, bovem el arieiem propacificis: el ini- niino. Dixit Mosesad Aaron : lioc est quod loculus
molate eos coram Domino, in sacrificio singulorum esl Dominus : Sanctificabor iu iis qui appropinquant
similamoleoconspersam offerentes. Hodieenini Do- mihi, ei in conspectu ornnis pOpuli glorificabor.
minus apparebit vobis. Tulerunt ergo cuncta quasjus- Quod audiens lacuit Aaron. Yocatis autem Moses
serat Moses ad osiium labernaculi: ubi ciiin omnis Misaele et Etsaphan, filiis Oziel, patrui Aaron,ail ad
astaret multiludo, ail Moses : Iste esl sermo, quem cos : Ite et tolliie fratres vestros de conspectu san-
prsecepit Dominiis : facite, et apparehil vobis gloria cluarii, et asporiate exlra castra. Confeslimque
cjtis. Dixitque ad Aaron: Accedeadaltare, etiuimola pergeules, tulerunt eos sicut jacebant, vcstitos lineis
pro peecato luo : offer holocausiuin, et deprecare D 1 tunicis, et ejecerunt foras [h. confeslimque pergen-
pro te el pro populo. Cumque maciaveris hostiam les tulerunl eos in tunicis suis* et ejecerunt foras],
populi, ora proeo, sicut praecepit Dominus. Stalim- ut sibi fueral imperatum. Et dixil Moses ad Aaron
que Aaron accedens ad altare, immolavit vittilum el ad Eleazar, atque Ithamar, filios ejus : Capita
pro peccato suo : cujus sanguinem obtulerunt ei veslra nolite uudare, et veslimenta nolite scindere,
filii sui: in quo tingeus digitum, tetigit coriiua al- ne forte moriamini, et super omuem ccetum oriatur
a Non incongruo sensu habent hic canon, et S. b Diversae occurrunt voculae hoc loco in Ilebraco
Gcrmani ms. codex, num. 3, poslquam libaverunl ea etSamaritano texlu. Hebrseus legii Dyn Stf, el haam,
coram Domino. MART. id est , ad populum: Samaritanus DJMbv, al hauni,
—Quidam penes Mariian. mss., tibaverunt, pro le- vel contra populum. MART.
vaverunt, salis absurde, quidquid ipsi videalur, ne- super,
— Urbinas et Palatin. mss., extendens: tufn ille
que enim deguslare Hebraais licebat quae offerrent.
Laiinortun is est librarioriilli solemnis efror, qui paulo pressiiis Hebrseo, ad populum, Dyn 1H et
Iitteras I pro E, el B pro V, ex vulgi pronuntiaiione benedixit ei, pro eis.
substituunt.
5H S. HlkRONYMl DIVINABIRLIOTIIECA. 5)2
indignatio. Fralres qtioque vestri, a omnis domus /\ quaegignuntur in aquis, et vesci licitum cst. Omne
lsrael, plangunt incendium quodDominussuscitavit: quod habet pinn.ulas et squamas, lam in mariquam
\os autem non egredicmini fores tabernaculi, alio- in fliiminibus ei stagnis [h. non habet, et stagnis],
quin peribitis : oleum quippc sanctae unctionis est comedetis. Quidquid autem pinnulas et squanas
super vos. Qui fecerunt omnia juxia praccepium non habet eorum, qua? in aquis movenlur et vivuni,
Mosi. [T. VI, C. XIII] Dixit quoque Dmninus ad abominahile vobis et exsecrandum erit, carnes eo-
Aaron : Viniiin et omne quod inebriare potest, non rum non coinedetis, el morticina vitabitis. Cuncta
bibeiis ttt et filii tui, quando inlreiis in labernacu- qusc non babent pinnulas ct squamas in aquis, pol-
Iu111tesiimonii, ne moriamini : quia [li.non habet| luta erunt. [C. XVII.] Haec stiul qu;ic dc avibus
praeceptum sempilernum est in generationcs ve- comedere non debeiis, et vilanda sunt vobis : aqui-
stras. Et ul habeatis scientiam discernendi inlcr lam et grypbem, cl haliscetum, niilvum ac viillnreni
sanctum et profanuin, inter pollulum et miindum, juxta genus suum , et omne corvini generis in si-
doceaiisque (ilios Israel oninia legitima mea qtisc iiiilitudinem stiam, struthionem, et noctuam, ct
locutus csl Dominus ad eos per manum Mosi. larum, el accipitrem juxta genus sunm : buboncm,
[C. XIV. | Loculusque est Moses ad Aaron, et atl et incrgiilum, ct ibin, cygnum, et onocrotalum, ct
Eleazar, et Ithamar filios ejus, qni residui erant: B porphyrionem, herodioneni et charadrion jtixta
Tollite sacrificiuni, quod remansit de oblaiione geiius suujn, upupam quoque, et vespertilionem.
Domini, et comcdile illud absque fermcnto juxta [C. XVIH.J Omne de volucribus quod graditur su-
altare, quia sanctum sanctorum est. Comedetis per quatuor pedes, abominabile eril vobis. Quidquid
aulem in loco sanclo, quod dalum esl libi et filiis aulem ambulat quidem super quatuor pedes, sed
tuis de oblationibus Domini, sicul prseceptum esl habet longiora relro crura , per quae salit su|ier
niilii. Pectuseulum quoque quod oblatum cst, ct terram, comederc debeiis, ut est hruchus in gcnere
armum qui separalus est, cdeiis inloco mundissimo suo, et attachus alque ophiomachus, ac locusta,
tu et filii lui, ac filiaeluse lccum. Tibi enim nc libcris singula juxla gcnus suum. Quidquid aiilcm cx vo-
tuis reposiia sunt dc hosiiis salutaribus filiorum lucribus qualuor tanlum habet pedes, exsecrabile
Israel : en quod arinum et pectus, ei adipes qui erit vobis, et quicumquc moriicina eorum tetigcrit,
cremantur in altari, elcvaverunt coram Domino, el polliielur, et erit immundus usquc ad vesperum,
penineant ad te, et ad filios luos, lege perpelua, et si necesse fuerit ut portet qitippiam horum [h.
sicut praecepit Dominus. lnter hsec hircum , qui et qui portaverit quippiam horum] morluum, lava-
ohlatus fnerat pro peccato, cum quaereret Moses, bit vestimenta sua, et immundus erit usque ad
CMISIUIII reperil, iratusque contra Eleazar et Iiha-1C oceasum solis. Omne animal quod babet quidcm
mar, filios Aaron, qui remanserant, ait: Cur non ungularn, scd non dividit eam, nec ruminat, im-
comedistis hostiam pro peccaio in loco sancto, quse mundum erit, et qui letigeril illud, contaminabilur.
sancta sanclorum est, ct data vobis ut portelis ini- Quod ambulat super manus, ex cnnclis animanli-
quilatem muliiludinis, et rogetis pro ea in conspeclu bus, qusc incedtint quadrupedia , immundum erit:
Domini, pracsertim cum de sanguine illius non sit qui teligerit morticina eorum, polluelur usque ad
illatum inira sancta, et comedere eam debueriiis vesperum. Et qni portavcrit hujuscemodi cadavera,
in sancluario, sicut pracceptum est niibi? Respondit lavabit vestimenta sua, ct immundus cril usque ad
Aaron : Oblala est hodie victima pro peccato, et vesperum, quia omnia hsec iramunda sunt vobis.
holocaustum coram Domino : mihi autem accidit, Haec quoque inter polluta reputabuntur dc his quae
quod vides. Quomodo potui comedere eam, aut moveniur in lerra, mustela et mus et crocodilus,
placere Domino in caeremoniis, menle lugubri? singula juxla genus suum, mygale, et chamadcon,
Quod cum audisset Moses, recepit satisfaclionem. el slellio, el Iaccrla, ct talpa, omiiia haec immunda
[B. VI, C. XV, Cap. XI.] Loculus cst Dominus stint; qui letigerit morticina eoruin , immundus
ad Mosen et Aaron dicens : Dicite filiis Israel: Ilsec erit usque ad vespernin, et super quod ceciderit
sunt animalia quae comedere debetis de cunciis 1D quidquam de monicinis eorum , polluetur, lam vas
animantibus [h. quadrupedibus] terrsc : Omnc quod ligneum et vesiimenlum, quam pelles ct cilicia, et
liabet divisam ungulam, et ruminat in pecoribus, in quocumquc fil opus, iulingenlur aqua, et polluta
comedetis. Quidquid autem ruminat quidem, et erunt usqne ad vesperum, et sic postea mundabun-
habel ungulam, sed non dividil eam, sicnt camelus tur. Vas autcm iictile, in quod horum quidquam
et cseiera.non comedelisillud.et inier immunda re- inlro ceciderit, polluetur, et idcirco frangendum
putabitis. Chcerogryllius qui ruminat, ungulamque esl. Omnis cibus quem comedetis, si fusa fuerit
non dividit, immundus est: Lepus quoque , nam cl super eura aqua, immundus erit : et omne liquens
ipse ruminat, sed ungulam non dividit. Et sus, qui quod bibilur de universo vase, immundura erit. Et
cum ungulam dividat, non ruminat. Horum carni- quidquid de morticinis istius modi ceciderit super
bus non vescemini, nec cadavera contingetis, quia illud, immundum erit, sive clibani, sivc chylropo-
immunda sunt vobis. [C. XVI.] Haec sunt etiam des, dcstruentiir el immundi erunl. Fontes vero
a Nosiri mss., et omnis, etc.
513 LIBER LEVIIICI. SH
ct cislemrc, et omnis aquarum congregatio munda A leprse humiliorem cule et came rcliqua, plaga leprce
crit. Qui morlicinum eorum tetigerit, pnlluelur. Si esl.etadarbiirium ejusseparabitur.Sinaulem lucens
ceciderint snper scmentem, non polluent cam. Si candor fucrit in cule, nec huniilior carne reliqua,
autem quispiam aqua semenlem perfuderit, et post- et pili coloris prislini, rccludct eum sacerdos sep-
ca monicinis tacta fuerit, illico pollnetur. Si tem diebus, et considerabil dic seplimo, et siquidem
inortuum fuerit animal, quod licet vobis comedere, lepra ulira non creverit, nec (ransierit in cute prio-
qui cadaver ejus letigerit, immundus erit usque ad res lerminos, rursum includel [Vulg. reclaudetj,
vesperum, et qui comederit ex eo quitlpiam, sive cum seplem diebus aliis. Et die seplimo contcmpla-
portaveril, lavabit vestimenta sua, et immundus bilur: si obscurior fuerit lepra, et non creverit in
erit usqtie ad vespertim. [C. XIX.] Omne qtiod cnte, mundabit eum,quia scabies esl; lavabitque
reptat super tcrram, aboininabile erii, nec assume- homo veslimenia sua, ct muudus erit. Quod si post-
lur in cibtim. Quidquid snper peclus quadrupes quam a sacerdote visus est, et redditus munditise ,
gradilur, ct multos habet pedes, sive per humtim ilerum lepra creverii, addueclur ad eum , ct im-
trahitur, non comedetis , quia abominabile est. mundititc condemnabilur. Plaga leprse si fuerit
Nolite contaminarc animas veslras, nec tangaiis in homine, addticetur ad sacerdoiem , et videhit
quidquam enrum, ne immundi silis. Ego enim suin B euin. Cumque color alhus in cute fuerit, et capillo-
Dominus Deus vester : sancti cslole, quia ego san- rum mutaverit aspeetum , ipsa quoque caro viva ap-
cius sum. Ne polluatis animas vcstras in omni paruerit: lepra vetustissima judicabitur, alque ino-
repiili, quod movetur snper lerrani. Ego enim sum lita culi. Conlaminabil iiaque eum sacerdos, et
Doniinus qui eduxi vos de terra jEgypii, ut essem non recludet, a quia perspicuse immunditise esl. Sin
vobis in Deum. Sancti eritis, quoniam ego sanctus autem elfloruerii discurrens lepra in cute , et ope-
sum. lsia est lex animantium ac volucrum, et omnis ruerit ontnem ctileni a capite usque. ad pedes : quid-
aniiiKe viventis, quse movelur in aqua, et replat in quid sub aspectum oculorum cadit, considerabit euni
terra, ut differcntias noverilis mundi et immundi, sacerdos [b. sub aspectu oculorum sacerdotis], et
et sciatis quid comedere et quid respuere debeatis. tcncri lepra mundissima judicabit: eoquod omnis
[U. VII, C. XX, Cap. XII.] Loculusr|ue est Domi- in candorera versa sit, et idcirco honio mundus
nus ad Mosen, dicens: Loquere filiis Israel, et dices erit. Quando vero caro vivens in eo apparuerit,
ad eos: Mtilier, si suscepio semine [h. fuso semine] lunc sacerdotis judicio polluetur, el inler immundos
pepererit masculum , immunda erit septem diebus , repuiabilur. Caro enim viva si lepra aspergalur,
juxta dies scparationis menstruse. Et die octavo immunda esl. Quod si rursum versa fuetit in albo-
circumcidetur infantulus: ipsa vero triginta tribus (Crem, el totum hominem operuerit, considerabil
diebus manebit insanguine purificationis suse. Oinne eum sacerdos, et mundum esse decernet. Caro et
sanctum non tanget, nec ingredieiur in sancluarium, culis , in qua ulcus natum est et sanatum, ct in loco
donec impleantur dics purificationis ejus [C. XXIJ. ulceris cicatrix apparuerit alba, sive suhrufa ,addu-
Sin autem feminam pepererit, immunda eritduabus cetur homo ad sacerdotem : qui cum viderit lo-
hebdomadibusjnxta ritum iluxus menstrui, etsexa- cum leprae humiliorem carne reliqua, et pilos ver-
giuta ac sex diebus manehit in sanguine purifica- sos in candorcm, conlaminabit eum, plaga enim
lionis suse. Cumque expleti fuerint dies purilicatio- leprse orta est in ulcere. Quod si pilus coloris cst
nis ejus, pro filio , sive pro filia , defercl agntirtt an- pristini, et cicatrix subobscura, etvicina carne non
niculum in holocaustum, et pullum columbae, sive est humilior, recludet eum seplem diebus. Et siqui-
turturem pro pect-atoad ostium labernaculitestimo- dein creverii, adjudicabit cum leprai. Sin antem
nii, et tradet sacerdoti, qui offerel illa corani Do- steierit in loco suo, ulceris est cicatrix , et honio
mino, et rogabit pro ea, et sic mundabilur a proflu- mundus eri(. Caro et cutis, quam ignis exusscrit,
vio sanguinis sui. Isla est lex parienlis masculum et sanata albam sive rufani hahuerit cicatricem ,
aut feminam. Quod si nou invenerit manus ejus, nec considerabit eam sacerdos , et ccce versa est in al-
poluerit offerre agnum, sumet duos liirtitres vel 1D horeni [h. Et ecce pilus versus est in alloremj, et
duos pullos columbse, unum in holocaustum , et al- locus ejus reliqua cute himiilior: contaminabit eum ,
tcrum pro peccato. Orabilque pro ea sacerdos, et quia plaga lepra; in cicatrice orla esl. Quod si pi-
sic mundahitur. lorum color non fuerit immutatiis, nec humilior
[B. VII, C. XXII, Cap. XIII.] Locutusque cst Do- plaga carne reliqua , et ipsa leprae species fuerit
niinus ad Mosen et Aaron, dicens: Homo, in cujus subobscnra, recluilel enm septem diebus, et die
cute et carne ortus fueritdiversus colorsive pusttila, seplimo conlemplabitHr : si creverit in cute lepra,
aui quasi lueens quidpiam , id est, plaga leprse, contaminabit etnn. Sin autem in loco suo candor
adducelur ad Aaron sacerdolem, vcl ad tintim quem- stetcrit non satis clarus, plaga combuslionis cst,
libetfiliorumejus.Qui cumvideritlepram in cute, et el idcirco mundabittir, quia cicalrix est combtistu-
pilos in album muiatos colorem , ipsamque speciem rae. Vir, sive mulier, in cujus capile , vel barlia ger-
"
Legi etiam hic potest, ut in canone et aliquot binate, atque aliis apud Marlian., quia perspicue im-
mss. libris, quia
perspicue immunditia est. MART.
— Unus Palalin. conaemnabil: mundilimest.
et paulo posl cuni llr-
315 S HIEKONYMlDIVINABIBLIOTHECA. 316
ininavcrillepra, videhiteossacerdos. Eisiquidemhu- AVad Mosen, dicens: Hic est rilus leprosi, quando
milior fuerit locuscarue rcliqua, et capillus ilavus, so- mundandus esi : Adducetur ad sacerdotem, qui
liloquesublilior, coiiianiinal)iieos,quia lepra capitis egressus extra castra, cum invenerit leprani esse
ac barbaeesi. Sin autcui viderillociuiimaculaescqualein inundatam , praecipiel ei qui purificatur, ut offerat
vicina*carni,ei capillum nigrum, recludel eum seplem pro se duos passeres vivos, quibus vesci licitum est,
diebus, eldie septimo iuluebitur. Si noncreverit macu- et lignum cedrinum, vermiculumque et hyssopum.
la, et capillus suicoloris est, el loctis plag;ucarni re- El unuin ex passeribus immolari jubebit in vase fic-
liquaeaequalis,radeturhomo absque loco maculae,et iu- lili super aqnas viventes ; alium atitem vivum ctitn
cludelur septem ilie:us aliis.Si die septimo visa fue- ligno cedrino, et cocco et hyssopo, tinget in san-
ritstetisse plaga in locosuo,nec humiliorcarnereli- gnine passeris immolati, quo asperget illum, qui
qua , mundabit eum, lolisque vestibus suis, mundus mundandus est, seplies , ut jure purgetur, et diinit-
eril. Sin autem posl einundalioneni rursus creverit let passerem vivum , ut in agrum avolet. Cumque
nutcula in cuie , nou quaeret antplins uirum capillus laverit lioino vestimenta sua, radet omnes pilos cor-
in flavum colorem sit couimutatns *quia aperte ini- poris, et lavabilur aqua : purificalusque ingredietur
mundus esl. Porro si sicleril uiacnla, et capilli nigri caslra, ita dumlaxat ut maneat extra labernaculum
fuerint, noverit hominem esse sanaluin, et confiden- B I suum septem diebus, et iu die septimo radal capil-
ler eum pronuniiet inunduin. Vir, sive tnulier, in los capitis, barbamque el supercilia , ac totius cor-
cujus cule candor apparuerit, intuebilur eos sacer- poris pilos. Et lotis rursum vesiibus et corpore, die
dos. Si deprelienderii suliobscuriim alborcm Iucere ociavo assumet duos agnos immaculatos, ei ovcm
in cute, sciat non esse lepram , sed maculam colo- anuiculam absque niacula , et Ires decimas sitnilae
ris candidi, et bominem mundum. Vir, de cujus ca- in sacrificium, quse conspersa sit oleo, ei seorsum
pite capilli fluunt, calvus ac nuindus est; et si a olei sexlaiium. Cumiine sacerdos purificans homi-
fronie ccciderint pili, recalvaster et mundus est. Sin nem, slatneiil eum, ct haecomnia coram Domino
autem in calvitio sive in recalvatione albus, vel ru- in ostio labernaciili testimonii, tolletagnum , offeret
fus color fueril exorlus, et hoc sacerdos viderit, cum pro delicto, oleique sextarium. Et oblatis ante
condemnabit eum haud dubie leprae , quae orla est Douiiiiuin omnibus, iiiunolabit agnmn, tibi ,lm-
in caivitio. Quicumque ergo maculatus fuerit lepra, iuolari solet hoslia pro peccato, el holocaustum,
et separatus ad arbitrium sacerdotis, habebit ves- id est,in loco sancto. Sicut enim pro peccuto, ita
timenta dissuta [h. scissaj, caput nuduni, os vesle et pro delicto ad sacerdotein pertinet hostia : sancla
conleclum, contaminatum ac sordidum se clamabit sanctorum esi. Assumensque sacerdos de sauguine
[h. containiiiatiiin ac sordidum eum clamabit]. Omni 'C hostia*, quae immolata est pro delicto, ponet super
teuipore, quo leprosus est et immundus, solus ha- cxireinum ainicul.c dexirae ejus, qui mundatiir, et
biiabil exlra ca-tra. Vestis lanea , sivelinea, quae super pollices maniis dexlrae el pedis, et de olei sex-
leprain liabueril in slamine alque siiblegmine , aut tario miltel in manum suatn sinistram, tingelquc di-
certe pellis , vel quidqniil ex pelle f or.fectuni est, gituin dexlrum in eo, etasperget seplies conlra Do-
si alba vel rufa inacula fuerit iufecta, lepra repu- minum [Vulg. coram Domino].Quod antem reliqiiuni
tabitur, ostcndetiirqiie sacerdoti. Qui consideralam est olei in lacva manu, fundet super exlremum auri-
recludet septein dielius, et die septimo rursus as- culaedLxtra: ejus, qui mundatur, et super pollices
piciens si crevisse dcpreheiidcrii, lepra perseverans manus ac pedis dexlri, et super sanguiiiein qui fusus
cst: pollutum judicahit vestimentum, et otune in est pro delicto, el super caput ejus. Rogabitque pro
quo fuerit inventa : et idcirco comburetur llaininis. eo coram Domino, et faciet sacrificium pro peccato.
Quod si eam viderit non crevisse, praecipiet, et la- Tunc immolabit holocaustum, elponel illud in altari
vabuni id m quo lepra est, recludetque illud seplem cumlibamentissuis, ethomo ritemundabilur. Qtiodsi
diebns aliis. Et cura viderit faciein quidem pristinam pauper est.et non potest nianus ejusinvenirequse dicta
non reversam, nec lamen crevisse lepram, immun- sunt.stunetagnum pro delicto ad oblalionem ut roget
dum judicabii, et igne comburet, eo quod infusa sit D pro eo sacerdos , decimamque partem similac con-
in superficie veslimenti, vel pcr totum, lepra. Sin spersseoleo insacrificium, el olei scxtarium.duosqtie
aiitem obscurior fueril locus lepr.e, poslquam vestis turttires, sive duos pullos columbae, quoritin sit
cst loia, abrumpet eum , et a solido dividet. Quod unus pro peccalo, et alter in holocaustum : offerct-
si ultra apparuerit in bis locis quaeprius immaculala que ea die octavo piirtficationis suse sacerdoii, ad
erant, lepra volatilis et vaga, debet igne comburi. ostiuni tahernaculi testimonii coram Domino. Qui
Si cessaveril, lavabil" ea quse pura sunt, secundo, suscipiens agnum pro delicto et sexlariuin olei, lc-
ct munda erunt. Ista est lex leprse vesiimenti lanei et vabil siinul : immolatoque egno, de sanguine ejus
linei staminis, atque subtegminis, omnisque supel- ponct super extremnin auricubc dextrse illius qui
lectilis, pellicise,quomodo mundari debeat,vel con- mundaiiir, ct super pollices manus ejus ac pedis
taminari. dextri : olei vero partem millet in manum suam si-
[C. XXIII, Cap. XIV]. Loculusque esl Dominus nistram, in quo tingens digitum dextrae manus
a Videturex vocibus ea qum nonnemo]scripsisse aqua, ex qiio facium; u( ulrumque simm pr®ier»i»
vulgali libri.
"17 LIBER LEVfTiCI. 518
aspergcl sepiies coram Domino : langetque eslre- A filiis Israel, et dicitc eis : Vir, qu! patitur fluxum
inum dexlr.r anriculae illitts qui raundatur, et polli- seminis, immundos erit. Et lunc judicabitur huiC
ces nianus ac pcdis dexlri, iu loco sanguinis, qni vitio subj.iceie, cum per momeut.t sihgula adhaeserit
effusus esl prodelicto : reliquam anlein partemolei, carni illius, atque concreveril fcedus humor. Omne
quae est in sinisira manu, mitlet supercaput ptirifi- stratiini, iu quo dormierit, immundum erii, et ubi-
cati, ut placct pro eo Dominum ; et lurturem sive cumque sederil. Et si quis hominum tetigerit leclum
pnllum coliimbaeofferei, uniiiii pro delicio, ei alie- ejus, lavabit vesiimenta sua, et ipse lotus aqua, im-
ium in holocnnsium cum libamenlis suis. IIoc est nmndus erit usque ad vesperum. Si sederit ubi ille
sacrifieinm leprosi, qni habcrc non polest omnia in scderat, et ipse lavabit vestiineula sua, et lotus
cmundationem stti. [C.XXIV.J Locnlusqiie eslDonii- aqtia, immundus crit usque ad vesperum. Qui leti-
niisadMosen et Aaron, dicens : Cum ingressi lueritis geritcarnem ejuslavabit vestimema sua, et ipse lo-
lcrram Chanaan, quam ego daho vobis in possessio- tus aqua iinmundus eril usque ad vesperum. Si sali-
nem, si fuerit plaga leprac iu aedibus, ibit cnjus est vam hujiiscemodi homo jecerit super eum, qui mtin-
domus, nuiiliaus sacerdoli, el dicet: Qnasi plaga le- dtts est, lavabit vestimenta sua, et lotus aqua, im-
prse videtur milii esse in domo mea. Al ille praecipiel, inundus erit usque ad vesperum. Sagma snper quod
ul efferant universa de domo, priusqnam ingredialur B sederit, iminunduin crit, ct quidquid sub eo fuerit
eam, ct videat utrum lepra [Vulg. leprosa] sil, ne qui fltixum seminis patitur, pollutum erit usque ad
iinmunda fiant omuia quae in tlomo suni. Intrabiique vesperiini. Qui portaverit horum aliquid, lavabit
postea, ut cousideret domus lepram -.et cum viderit vestimenla sua, ct ipse lotus aqua, immundus erit
in parielilms illins quasi vallictilas pallore siverubore usque ad vespeium. Ornnis quem tetigerit qui lalis
deformes, et hiimiliorcs superlicie reliqua, egredie- cst, non lolis anle manibus, lavabit veslimenta sua,
tur ostittm domus, el staiim claudet eam septem et lotus aqua, iinmtindus erit usque ad vesperuni.
diehus. Reversnsque dieseptimo, considerabil eam. Vas lictile quod tetigerit, confrhigetur [h. fluxutn
Si invenerit crevisse lepram, juhebit erui lapides in seniinis paiiens, confringetur ] : vas auiem ligneum
qtiibus lepra est, et projici eos exlra civitatem iu lavabitur aqna. Si sanatus fuerit qtii hujuscemodi
locum iininundum : tlomiimaulem ipsam radi inlrin- snstinei passioncm, numerabit sepiem dies post
sccus per circtiilum, et spargi ptilvereni rasurae cx- eniundalioiiem sui, et lotis vesiibus ac tolo corpore
tra tirbeni in locuin iminiiiiduni, lapidcsque alios re- in aqitis vivenlibus, erit mundus. Die aulem octavo
poni pro his qui ablati fuerint, et ltilo alio liniri do- sumei duos lurtures, autduos pullos coluiiibae,et ve-
inum. Sin auiem poslquam eruti snnl lapides, et pul- niet in conspecium Dominiad oslium tahernaculi (e-
vis erasus, et alia terra lita, ingressus sacerdos vi- -* stimonii, dabitque cos sacerdoti, qni faciet unum
derit reversam leprant, et parieies aspersos [ Vulg. pro peccato, el alieium iu holocattstum : rtgabiiqiie
respersosj maculis, lepra est persever.itis , et im- pro co coram Doinino, ul emundettira fluxu seminis
munda domus : quam sialim dcslruent, et lapides sui. Vir, de quo egreditnr semen coilus, lavabit
cjus ac ligna, aique universum pulverem projicient aqua omne corpus suum : ct immundiis erit usque
e\tra oppiiluni in locum immundum. Qtti intraverii ad vesperuin. Veslem et pellem, quam habiietii, la-
domum quando clattsa esi, imniuudus eril usquc ad vabit aqua, et iinmund.i erit usqtie ad vesperum.
vesperum; et qui dormierit in ea, elcomederitquip- Mulier, ciini qua coicrit, lavabitur aqua, et imiiiunda
piam, lavabit vestimcnta sua. Quod si inlroierit sa- erit usque ad vesperum. [C. XXVI. J Mulier quae,
cerdos, et viderit lepram non crevisse in domo, redeuntc mense, patitur flnxiim sanguinis [li< Mulier
postqu ini denuo liia fuerii, purificabii eam, rcdtlila quae patitur fltixunt sanguinisj, seplem diebus sepa-
saniiate, et in purificaiionem ejus sumel duos pas- rabitur. Onniis qui tetigeril eam, immundus eril
scres, lignumqtie cedrinum, et vermiculum atque u^que ad vesperum: et in quo dormieril, vel sederit
hyssopum, et immolato uno passere in vase (ictili diebus scparationis suae, polluciur. Qui letigerit
super aquas vivas, tollet lignum cedrifiuin, et hysso- lectum ejus, lavabit vesiimenla sua : el ipse louis
pum, ct coceum, ct passereni vivuin, et linget omnia -*aqua, iinmundus eril usque ad vesperum. Omne vas,
in sanguine passeris immolati, att|ue in aquis vivcn- super quod illa sederit, quisquis alligeril, lavabit
libus, et asperget domiim septies, purificabilque eam veslimenti sua : et [ Vulg. add. ipsej lotus aqua,
lam in sangiiine passeris quam in aquis viventibus, pollutus erit usque ad vesperum. Si coieril Cumea
et in passerc vivo, lignoque cedrino et hyssopo alque vir tenpOre sangninis inenslrtialis, immundlis erit
verriiicnlo. Cumque dimiserit passerem avolare in septem diebus : et omne stralum, in quo dormieril,
agrura libere, orabit pro domo, ei jure mundabiiur. polluctur. Mulier, qnsc palitur multis dieblis fluxum
Lla est lcx omnis leprae et percusstirae, leprac ve- sanguiuis non in tempore menslruali, vcl quae post
stium, et domorum, cicalricis et eruinpcniiuni pa- , nienslrtium sanguinem fluere uon cessat, quamdiu
pularum, lucentis maculac,et in varias specics colo- liuic subjacet passioni, iinmunda erit quasi sit in
ribus immulatis, ul possit sciri quo lempore intiu- tempore menstruo. Otnne slratum ih quo dormierit,
dum quid vel immundtim sit. et vas in quo sederit, pollutum erit. Quicumque ie-*
[T. VIII, B. VIII, C. XXV, Cap. XV. ] Loculusque ligeril ea, lavabit vestimenta siia, et ipse Iotus aqua,
est Doniinus ad Mosenet Aaron, dicens : Loquiinini immundus erit usque ad vesperum. Si sleterit san-
319 S. HIERONYMIDIYINABIBLIOTIIECA. 520
guis, et fluere ccssavcrit, numerahil seplem dies pu- J\. libus coram Doinino, nebula eorum et vapor operiat
rificationis suae: et octavo die offeret pro se sacer- \Ms. operiet] oraculum, quod cst super testiinoiiiuni,
doti duos lurlures vel duos pullos columhsc ad et non moriatur. Tollet quoque de sanguine viiuli,
oslium tahernaculi testimonii : qui unum faciel pro el asperget digitoseplies d [ii. Tollet quoque de san-
peccato, et alterum in holocauslum, rogabiique pro guine vituli, et asperget super propitiatorium ad
ea coram Domino, et pro fluxii iinmunditise ejus. Orientem, et coram propiliatorio aspcrget septies]
Doccbiiis ergo filios Israel, ut caveant immunditiam, conlra propiliatorium ad Orienlem. Cumque ma-
et non moriantur in sordihus suis , cum polluerint clavcrit birrutii pro peccato poptili, inferet sangni-
labernaculum meum, quod est inter eos. Isla est lex nem ejus intra velum, sicut praeceptumest de san-
ejus, qui palilur fluxum seminis, et qui polluilur guine vituli, ut aspcrgat e regione oraculi [h.ut
coitu, el quse menstruis temporibus separatur, vel aspergat eo super propitialorium et coram propitia-
quae jugi flnit sanguinc, et hominis qui dormierit lorio], cl expiet sanctuariura ah immunditiis filio-
cuni ea. rum Israel, et praevaricalionibuseorum, cunclisque
[T. IX, B. IX, C. XXXVII, Cap. XVI.] Locutusquc peccalis. Juxtn hunc rilum faciete tabernaculo tesli-
esl Dominusad Mosen posi mortemduorum filiorum monii,quod fixumest inlereosinmediosordiumhabi-
Aaron, quando offerentes ignem alienum interfecti I1lationiseorum.Nullushominumsitin tabernaculof le-
sunl: el prsocepit ei, dicens : Loquere ad Aaron fra- stimonii, quando pontifex ingredilur in sancluarium,
trcm tuum, ne omni tempore ingrediatur sanctua- ut roget pro se et pro domo sua, et pro universo
rium, quod est in velum coram propitialorio, quo ecetu Israel, donec egrediatur. Cum antem exierit
tegitur arca, ut non moriatur (quia in nubeapparebo ad altare, quod coram Domino est, orel pro se R, et
super oraculum), nisi hsec anle lecerit. Vilulum of- sumptum sanguinem viiuli atque hirci fundat super
ferct pro peccaio, et arietem in holocaustum. Tunica cornua cjus per gyrum : aspergaique digito septies,
linea vestielur, feminalibus lineis verenda celabil : etpnrificetet sanctilicetilltidab immunditiis filioruni
accingetur zona linea, cidarim lineam impoiiel ca- Isracl. Postquain emundaveril sanctuarium , et la-
piii: haecenim vestimenla sunt sancta : quibus cun- bernaculum, et allarc , tunc offerat liiicum viven-
ciis, cum lotus fuerit, induetur. Susc.ipietqueab uni- tem, etposila ulraque manu super capui ejus, con-
versa inullitiidine filiorum Israel duos hircos pro fileatur omnes iiiiquitatcs UliorumIsrael, et universa
peccaio, ct unum arictcm in bolocauslum. Cumqiie delicta alque peccata eorum : quaeimprecans capiti
oblulerit vituluin, et oraverit pro se et pro domo ejus, emitiet illum per hominem paratum, in deser-
sua, duos hircos stare laciel coram Dominoin » ostio tum. Ctimquc portaverit hircus omnes iniquilales
tabernacitli teslimonii: mitlens super utrumque sor- i2 eorum in terram solitariam, et dimissusfuerit in de-
tes ; soricm unaiii Doinino, et alleram [h. et alleram serto, revertetur Aaron in labernaculum testimonii,
crudeli Dei ] b capro emissario, cujus sors exierit et deposiiis veslibus, quibus prius induius erat,
Douiino, offerel illum pro peccato : cujus autem in cum inlraret sanctuarium, reliclisque ibi, lavabit
caprtim einissarium, statuet eum vivum coram Do- carnein suam in loco sancto, induelurque vesliineu-
mino, ul ftindat precessuper eum, et emittat illum tis suis. Et pnstquam egrcssus obluleril holociuslum
in solitudinem [ h. Lazazei in solitudincm ]. His rite sutim ac plebis, rogabit tara pro se qnam pro po-
cclebralis, offeret vitulum, et rogans pro se et pro pulo : et adipem, qui oblilus est pro peccatis, ado-
domo sua, immolabit ctitn. Assumptoque tburibulo, lcbit super altare. llle vero qui dimiserit caprum
quod de prunis altaris impleverit, el hauriens nut- emissarium [in Latino habet, eniissarius : in He-
nu composilum lliyiiiiama in incensum, ultra vclum braeo habet, ad Azazelquod inlerpretaiur crudelis],
inlrabit in sancia : « ut posilis super ignem aroma- lavabit vestimcnta sua etcorpus aqtia, el sic ingre-
a Vetnslissiinrequaedammemhranan, qtiae ex de- desertum emissi. At tle lltrco ennssarto vide plura
perditn Vcroncnsi ins. superant, quibuscum hoc ct apud eruditutn Bocharlum lib. n de Animal. Scrip-
siibscquens capiiulum, mm alia inferius nonnulla D turae cap. 54. MART.
Coiilnlimiis, hic praeferiinlin ostia. —Palalin. atque Urbinas mss., super utrumqttesor-
b Nomen hic exposiltitn posuit Scholiastes, cum tcm, unam, elc. Qnod pro capro emissarioSeholia-
in lIcbr:co sit 5WT.T},laazazel, itl est, nzazeli. Aza slcs vertit Crudeli Dei. llcbraeaevocis SwtvS laaza-
zel anieiii infra, v. -26, abeodem Scholiasie nostro zel exposilio est. Adito hujus loci interpretcs.
inierpreiatur ileruin crudelis Dei, quia pulal azazel c Veronenses metnbranae, el positis. Mox in codic.
essc vocem compositam ex ttj;, azaz, et SN, el, ut Urbin. verba coramDoniinodcsideranlur.
d Palat. ins. hic qunqtie inierserit coram Domino.
lAWJ atazel legalur pro SxT?V,azazel, qnod proprie e Drbinas ms., in tabernaculo, baud bene : sed mox
sonat, asperum, smvum,sive crudelemDei. Idein sen- temere
magis Veronen*esmembran-.esortium, pro
sisse videtur Syrus inlerpres, qui hic hahet bwtyS, sordiumcontra sacri textus fidein obtrudunt.
id
lazozojel, est, fortissimoDeo, vel crudeli Dei jnxia f Vocein lestimonii hic reticent nostri mss. vul-
annniaiionein marginalem. Hanc vocis, azazel, ori- gatiqne libri, quae lamen in Hebraeoest TVTQ.
ginaiionem probal similitcr R. Saadias Gaon ; scd 6 Ilic quoque adtlit Palatin., el pro domo sua, con-
eam alii doctores Hebrscortim rejiciunt, qni liltera- tr.t Hebra'i lexlus fidem. Tum Ycronenses Membra-
rum ordine servato, verbtim VtNty, azazel confla- n*jc,et sttmptosanguine vituli, elc, aspergetquedigito
tum esse dicunt ex ty, ez, caper, et StN, azal, abiit: sepiies, et expiet, el sanctificat. Palatin. nis., asper-
quo sensu lianc vocem accipiunt tnm Grseci, tum gensque.... eipiel et sanclificetur, Urbinas postremo
L.ttini, qnolqtiot volunt azazel fuisse nomei>.hirci in lioc nno verbo abludit, sanctificet.
5-21 LIUER LEVITICI. 5-22
dietur in caslra. Vitulum autem el hircum, qui pro .A guis pro aniinae piaculo sit. Idcirco dixi filiis
peccaio fuerant immolati,elqtiorum sanguis" illatus Israel : Omnis anima ex vobis non comcdei sangtti-
cst, ut in sanctuario expiatiocompIerelur,asportabunt ncm,nccexadvcnisquiperegriiianturinlervos.Homo
foras castra, et comburent igni tam pelles quam car- quicumque de filiis lsrael et de advenis qui pcre-
nes corum et fimum : et quicumque combusserit ea, grinantur apud vos1, si venationc alque aucupio ce-
lavahit vesiimenta sna et carnem aqua, et sic ingre- perit feram vel avem, quibus vesci licitum cst, fundat
dietur in castra. Eriique vobis hoc legitimum sem- sanguinem ejtis, et operiat illum lerra [h. pulvcre].
pilernum : [C. XXVIII.J Mensc septimo, decima Anima enim omnis carnis in sanguine est: unde dixi
dic mensis, afiligetis animas vestras, nullumque filiis Israel: Sanguinem universaecarnis non conic-
facietis opus , sive indigena , sive advena, qui pe- detis, quia anima carnis in sanguine est: et qui-
regrinalur inter vos. In hac die expiatio erit vestri, cumque comederil illum, interibii. [C. XXXI.JAnima
atque mundatio ab otnnibus peccatis veslris : b co- qusecomederit moriicinum, vel eaptum a besiia, lam
ram Domjno mnndabimini. Sabbatum enim requie- dc indigcnis, quam de advcuis, lavabit vestimenta
lionisest, et affligetis animas vestras religione per- sua et semelipsum aqua, et contaminalus erit usque
petua'. Expiabit autem sacerdos, qui unclus fuerit, ad vesperum : ct hoc ordine mundus fiet. Quod si
et cujus initialac manus, ut sacerdotio fungalur pro B non laverit vestimenta sua, ncc corpus portabit ini-
palresuo : indueturque stola lineaelvestibussanctis, quitatcin suam.
el cxpiabit sanctuarium ct tabernaculum testimonii [B. X, C. XXXII, Cap. XVIII.] Locutus est Do-
atque allare, sacerdolcs quoque ct universum po- minus ad Mosen, dicehs : Loquere (iliislsrael, et di-
pulum. Eritque hoc vobis legiiimum sempilernum, ces ad eos: Ego Dominus Deus vesier, juxta consue-
ut orelisprofiliis Isracl, el procunctispeccatiseorum tudinem [h. opera] terrsejEgypti, in qua habitastis,
scmel in anno. Fecil igilur sicut praeceperat Domi- non facictis : etjuxtamorem [h.operaJregionisCha-
nus Mnsi. naan, ad quam ego introducturus sum vos, non
[ T. X, C. XXIX, Cap. XVII.J.Et locutus est Do- agetis, nec in legilimis eorum ambulabitis. Facieiis
minus ad Mosen, dicens : Loqucre Aaron ct filiis judicia mea, et priccepta mea servabitis, et ambu-
cjus, et cunctis filiis Israel, et dices ad eos ; Iste est lahitis in eis [h. nt ambuletis in his]. Ego Dominus
sermo, quem mandavit Dominus, dicens : Homo Deus vester. Cuslodite leges meas atque judicia,
quilibct dc domo Israel, si occiderit bovcm aut quse faciens homo, vivet in eis. Ego Dominus. Om-
ovem, sive capram, in caslris, vel extra castra, et nis homo ad proximam sanguinis sui [h. carnis
non obtulerit ad ostium labernaculi oblalionem Do- sux] non accedet, ut revelet lurpitudineni ejus. Ego
mino, sanguinis reus erit : qtiasi sanguinem fuderit, C Dominus. Turpitudinem patris tui et turpiludinem
sic peribit de medio populi sui. Ideo offerre dchent matris tuse non discooperies : mater tua est. Non
sacerdoli filiilsrael hosliassuas.quasocciduntinagro, revelabis lurpitudinem ejus. Turpiludinem uxoris
c ut sanclificentur Domino ante ostium tabernaculi palris tui non discooperies : (urpiludo enim patris
testinionii, et immolenl eas hostias pacificas Do- tui est. Turpitudinem sororis tuae ex patre, sive ex
niiuo. Fundetque sacerdos sanguinem super altare matre, quse domi vel foris genita est, non revclabis.
Domini ad ostium tabernaculi testimonii, et adolebit Turpitudinem filise Olii lui vel neplis ex filia non
adipem in odorem suavilatis Domino : et nequaquam revelabU : qnia lurpiiudo lua esl. Turpiludinem
ullra immolabuiithostias suasdsemonibus, cum qui- filiaeuxoris patris tui, quam peperit patri luo, etest
bus fornicali sunt. Legitimum sempiternum erii illis soror tua [h. quam peperil patri tuo, non revelabis,
ct posteris eorum. Et ad ipsos dices : Homo de dorao soror lua est] non rcvelabis. Turpimdinem sororis
Israel et de advenis qui peregrinanlur apud vos, qui patris tui non discooperies : quia caro [h. propin-
obtulcrit holocaustum sive viclimam, et ad oslium quaj est patris tui. Turpitudinem sororis matris tuae
tabernaculi lestimonii non adduxerit eam, ul offera- non revelahis, eo quod caro [h. propinquaj sit matris
tur Domino, interibil de populo suo. [C. XXX.] tuse. Turpiiudinem patrui lui [Vulg. tac. tuij non rc-
Homo quilibet de doitio Israel et de advenis qui D velabis, nec accedes ad uxorem ejus, quae libi affi-
peregrinantur inter d vos, si comederit sanguinem, nitate conjungitur [h. Vxor patrui tui est]. Turpitu-
obfirmabo faciem meam contra animam illius, et dinem nurus tuac non revelabis, quia uxor filii lui
disperdam eam de populo suo, quia anima carnis in est, nec discooperies ignominiam ejus. Turpiludi-
sanguine est: el ego dedi illum vobis, ut super al- nem uxoris frairis tui non revelabis: quia turpitudo
tare in co expietis pro animabus vestris, et san- fratris tui est. Turpitudinem uxoris luse et filiseejus
a Perperam Palatin. ms., sanguis oblatus est. Vul- tum. MART.
galus interpres, illatus esl in sanctuarium, ut expia- d Ita canon et ms. alter S. Germani : caeleri ba-
lio compleretur,etc. bent ut in editis, inter eos. Utraque leciio suos habet
b Tacet Urbinas ms. verba coram Domino. astipulalores : LXX, Chald. et Syr. legebanl in suis
c Codcx ms. sancii Germani, num. 5, ul sacrifi- exemplaribus Hebraicis Dzoim, bethochechem,in me-
cent Domino, etc. ln Hebrseo legimus nN'nm, vehe- dio veslri. Alii legunt hodie juxla exemplar Masso-
biuin, el adducant ea. Sensus esi, adducant (ilii Israel reiharum QDTO.belhocam,in medio corum. MART.
victimas suas ad osiium tabernaculi, ut ibi sanctifi- — Palatin. ms. pluresque alii apud Martian. inter
eos,
centur Domino, sivc offcrantur per manus sacerdo- juxta llebr. DSTO in medio eorum.
5iS S. IIIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. $H
[h. mulieris el filiaecjtis] non rcvelabis. Filiam filii A, [C. XXXVI.] Non facietis furlum. Non mentiemini,
ejits, et filiam filiae illius non sumes, iit reveles igno- nec a decipjat iinusquisqiie proximum suiiin. Non
miniain ejus : quia caro [h. propinquse] illius sunt, perjnrabis in nomine meo, nec pollucs [b. violabis|
et lalis coitus incesins est. Sororem uxoris luae in nomen Dei lui. Ego Dominus. [C. XXXYH.] Non
pellicalum illius non accipies, nec revelabis turpitu- facies calumniam proximo tuo, nec vi [h. nec
dinem ejus, adhuc illa vivente. Ad mulierem quse fraude] opprimes eum. [C. XXXVIII.] Non morahi-
patitur ntenstriia, non accedcs, nec revelabis fcedi- tur opus inercenarii \Vulg.add tuij apnd te usque
lalem ejus. Cum uxore proximi ini non coibis, ncc ina:'e. [C. XXXIX.] Non maledic-s surdo, [C. XL.]
seminis commixtione maculaberis. De semineltio non ncc coram cscco pones ostendiculuni: [C. XLl.] sed
dabis,ut consecreturidoloMoJocb, necpolluesnomen limebis Deum tuum, quia [b. non habetj cgo suin
Dei lui.EgoDominus|C. XXXlIl.JGummasculonon [h. non habetj Dominns. [C. XLII.JNon faciesquod
conamisceberis coitn femineo, qnia abominatio est. iniquum est, nec injuste judicabis [h. quod iniquum
Ctim omni pecore non coibis, nec maculaberis cum est in jndicio]. [C. XLIII.] Nec consideres personam
eo. Mulier non succumbct jumento, nec miscebiiur panperis, nec honores vultuin potentis. Juste judica
ei :quia scelus est. Nec polluaniini in omnibus his, proxirno tuo. [C. XLIV.] Non eris criminator, ncc
quibus contaminatse sunt universm [h. non hahel] ]J susurro in populis. [C. XLV.] Non slabis conlra
gentes, quas ego ejiciani ante conspecliun vcslrum, sanguinein proxitni lui. Ego Doniinus. [C. XLVI.J
et qiiihus polluta est lerra : cujus ego sceler.i visi- Nc oderis fralrcm tuum in corde luo, sed publice
labo, ut evnmat hahiiaiores suos. Custodile legi- argue eum, ne habeas super illo peccatum. Non
tima mea aique judicia, et non faciaiis ev omnibus quaeres iillionem , nec memor eris injuriae civiutn
abominalionibus istis, tam indigena qnain colo- ttiorum. [C. XLVII.J Diliges ainicum [b. proximum]
nus, qui peregrinanlur apud vos. Omncs enim tiinm sicut te ipsum. Ego Dominus. Leges meas
cxsecrationes islas fecerunl arcolae lerrse, qui [h. lcgitima mea ] custodite. [C. XLVIII.] Jumcnta
fneriiiii ante yos, et pollucrunt eam. Cavetc ergo lua non facies coire cuni alterins gencris animanti-
ne ei vos similiter eyomat, cum paria feceri- bus. Agrum timm non scrcs diverso semine. Veste
lis, sicut evoniuit geniem, quae fuit ante vos. Omnis quaecx duobus texta est, non indueris. [C. XLIX, L.J
anima, quae fecerit de iibominationibus istis quid- Homo si dormierit ciun nntliere coilu seminis, quae
piam, peribit de medio populi sui. Cusiodite man- sil. ancillaetiam nubilis [li.quaesilancilla ct alligata
data mea. Nolite facere quse fecerunt ii, qui fuerunt viroj, et tamen prctio non redempta , nec libertale
ante vos, et ne polluamini in eis. Ego DominusDeus donata : vapulabunt aniho , et non morientur, quia
vesler. C non fuit libera. Pro delicto autem suo offeret Do-
[T. XI, C. XXXIV, Cap. XIX.] Locuiusque est mino ad osiiinn labcrnaculi lestimonii arielem :
Dominus ad Mosen, dicens : Loqueread oinnemcce- orabilque pro eo sarerdos , et pro deliclo ejus
luui filiorum Israel, et dices ad eos : Sancli eslote , coram Domino, et repropitiabilur ei, ditniileturque
quia ego sanctus sum, Dominus Dcus vesler. Unus- pcccalum. Quando ingressi fueritis ler/am, et plan-
quisqne matrem [Vulg. add. snam] el patrem suum taveritis in ea ligna pomifera , auferelis praeputia
(jmeat. Sabbata mea custodile. Ego Dominus Dcus eorum : ponia quae germinant, immund i crunt vohis
vesler. Nolile converli ad idola, nec deos conflatiles [h. tribus annis], nec edelis ex eis. Quario autem
facialis vobis. Ego Doniinus Deus vester. Si immo- anno omnis Iriiclus eorum sanctificabilur laudabilis
laveritis hostiam pacificorum Doinino, ut sit placa- Domino. Quinto antem anno comedetis fructus ,
bilis, eo dieqno fuerit immolaia, comedetis eatn, et congreganies poina quae, proferunt. Ego Dominus
die altero [h. si immolaveritis bostiam pacifico- Deus vester. Non comedetis cum sanguine f h. su-
rum,voluntarie immolaJe, «t eo die (jno fueritimmo- per sanguinem]. [C. Ll.] Non augurabimini, nec oh-
lala vescetur el die altero] : quidquid autem resi- servabitis soninia. Neque in rotundum atlondebitis
duujm ftierit in diem leriium, igne conihuretis. Si comam : nec radelis barbam. Ei super morluo non
quis postbidnum comederit ex ea, profanus erit, et D incidetis carnem vestram, neque figuras aliquas et
impielalis reus. Portabitiniqgitaiem stiam, quia san- sligmata facietis vobis. Ego Dominus. [C. LII.] Ne
ctum Domini polluit, et peribit aniuia illa de populo prostituas (iliam luam, ne contaminetur terra, et
suo. [C. XXXV.J Cum messneris segetes terrse luae, implealur piaculo. Sabbata mea custodite, et san-
iion tondebis usque ad solum superficiein lerrse : ctuarium nieum meluile. Ego Dominns. [C. LIII.]
ilficrerpanenles spicas colliges [h.cnni messueris se- Ne declinetis ad magos [h. Pithones], nec ab ariolis
getes terrse tuae, non metes totum agrum, sed par- aliquid sciscitemini, ut polluamini per eos. Ego Do-
tem relinques]. Neque in vinea lua racemos el grana minus Deus vester. [C. LIV.] Coram cano capite
decidentia congregahis, sed pauperibus et peregri- consurge, ethonora personam senis : et time Domi-
nis carpenda dimittes. Ego Doijiinus Deus vesier. num Deum tuum. Ego sum Domiu.us. [C. LV.] Si
a Can.Oi)cutn aljqupt mss., Nqn pejerabis, quod Levilici lociiin : Non profandbilisnomen Domini Dei
idem es|. MAAT. vestri, quod, inquil, Hieronymi transtatio edidit, Non
— JJrJnrias ins. nec 4ecipiet. Mox fidejussor pro pollues Dei lui.
Hicronymiana iraijslatione est Hesyehius in hunc
S33 LIBER LEVITICI. m
haliilaverit advena In terra ves'ra, et moralus fuerit J\\. quae succubucrit iiiilibet jiinienln, simul' interli-
inler vos [h. non hahelj, ne exprobretis ei [h. ne cietur cum eo : sanguis corum sit stiper eos.
circuraveniatis eumj : sed sil inter vos quasi indi- [C. LXVII.J Qui acceperit sororem suam, fili ini pa-
gena : et diligeiis eum quasi vosmelipsos : fuislis tris sui, vel filiam matris suae, et viderit lurpitudi-
enim et vos advense in lerra jEjiypti. Ego Dominus nem cjns, illaque conspexerit fratris ignominiam :
Deus vester. [C. LVI.JNolitefacere iniquum aliquid ncfariam rem operati sunt: occidentur in conspectu
in judicio, in regula, in pondere, in mensura. Sta- populi sui, eo quod (urpituttinem suam muluo reve-
tcra jusla , et aequa tirtt [li. non hahetj pondera, ju- Iaverinl.et porlahunt iniquitatem suam. [C. LXVIII.J
slus modius, aequusque sexiarius [h. sunl vobis|. Qui coierit cum muliere in fluxu mensiruo, et reve-
Ego Dominus Deus vester, qui eduxi vns de (erra laverit ttirpittidinem ejus, ipsaque aperuerit fonlem
/Egypti. Cuslodite omnia prsecepta mea, et uuiversa sanguinis sui, interficientur ambo de medio populi
judicia, et facite ea. Ego Dominus. stti. Turpiludincm materierae et amilae luae noii dis-
[T. XII, C. LVH, Cap. XX.] Locutusque estDomi cooperies : qui hoc fecerit , ignnminiam carnis
nus ad Mosen , dicens : Ilaec loqueris filiis Israel: [h. propinquae] suaeuudavit, portabttnt ambo iniqui-
Homo de (iliis Israel, et de advcnis qui habitant in latem suam. Qui coieril cum uxore patrui, vel avun-
Israel, si quis dederil de semine suo idolo Molocli, IB culi stii, ct rtvelaverit ignoininiam cognationis suae,
morie moriatur : populus lerrae lapidabit euin. Et pnrtabuut ambo pcccatum suum : absque liberis
ego ponam facieni meam contra illuni : succidamque niorienttir [h. Qui coierit cum uxore patrui sui, ct
eum de roedio populi sui, eo quod dederil de seinine revelaverit ignominiam ejtis, portabunl ambo pecca-
suo Molocb, et conlaminaverit sanctuarium ineum, tum suum , absque liberis morienturj. Qui duxerit
ac pollucrii [h. violaveritj nomen sanctuin meum : uxorem fratris sui, rem facit illicitain, lurpiludinem
Quod si negiigens populus terrae, et quasi parvi- fratris sui revclavit: absque liberis erunt. Custodite
pendens imperium meum, dimiserii hominem qui leges meas [h. legitima mea], atquejudicia, et facitc
dedit de semine suo Moloch, nec volucrit eum oc- ea : ne et vos evomat lerra quam intraiuri estis tt
cidere : ponam faciem meam supcr hominem illum, habitaluri. Nolite ambulare in legitiniis nationum ,
el cogiiaiionein ejus , succidamque et ipsuin , et quas ego expulsurus sum ante vos. Omnia enim hacc
omnes qui consenserunt ei ut fornicarelur cum Mo- fecerunt, et abominaius sum cas. Vobis autem lo-
loch, de medio populi sui. [B. XI, C. LXHI.JAnima, quor : Possideie lerram eorum, qnam dabo vobis in
quic dcclinaverit ad magos [h. PyihonesJ et ariolos, heereditatem, terram flnentein lacie et melle. Ego
et fornicaia fuerit citin eis, ponam faciem meani Dominus Deus vester, qui separavi vos a caeieris
conlra eam , et interliciam illara de medio populi C I populis. Separale ergo et vos jumenlum mundum
sui. Sanctificainini et estote sancti, » quia et [u. non ab iminundo, et avem mundam ab immunda : nc
habetj ego (sanctus sum) Dominus Deus vester. polltialis nnimas vestras iu pecore, el in avibus, et
Custodite prsecepia mea, et facite ea : Ego Dominus cunctis qu;c moveniur in terra, el quae vohisostendi
qui sanclifico vos. [C. LIX.] Qui maledixerit patri esse pollula. El [Vulg. tac. Elj erilis mihi sancti,
suo, et matri, morte morialur : pairi matrique ma- quia sanctus ego sum Dominus, et separavi vos a
ledixii, sanguis ejus sit super eum. [C. LX.] Si moe- cacteris populis, ul essetis mei. [C. LXIX.J Vir,
chatus quis fuerit cuni uxorealierius, et adulterium sive mulier, in quibus pyihonicus, ve) diviuaiionis
perpelraveril cum conjuge proximi sui, morte mo- fuerit spiritus, morie morianlur. Lapidibus obruent
riantur mcechus et adultera. [C. LXI.] Qui dormie- eos : sanguis eorum sit super iilos.
rit cum noverca sua, el revelaverit ignominiam pu- [T. XIII, C. LXX, Cap. XXI.] Dixit quoqueDo-
tris sui, morte morianlur ambo : sanguis eorum sit inimis ad Mosen ; Loquere ad sacerdotes filios
sjiper eos. [C. LXil.J Si quis dormierit cum nuru Aaron , ct dices ad eos : Ne eontaminetur sacerdos
sua, ulerque morialur, quia scelus operali sunl : in mortihus civium suoruin, nisj ianlum in consan-
sanguis eorum sit super eos. [C. LXIH.J Qui dormie- guineis ac propinquis, id est, super roaire, et pa-
ril cum mascuio , coitu femineo , ulerqtte operatus D ire, et filio, ac filia, fratre quoque, et sorpre vir-
cst nefas, morte moriantur : sit sanguis eorum su- gine, quse non esi nupta viro : sed nec in prinripe
per eos. [C. LXIV.J Qui supra uxorem filiain, duxe- populi sni conlaininabitnr. Nou radenl caput, nec
rit aiatrem ejus, scelus operatus est : vivus ardebiii barbam [h. non radent in capite suo calvilium, nec
cum eis [h. igni comburentur tam ipse quam ille] , barbam tondentj, neque in carnibus suis facient in-
nei; permanebit tantum nefas in medio vesiri. [ C., cisuras. Sancii erunt Deo suo, et non polluent
LXV.J Qui cum jumento et pecore coieril, morle [h. violabunt] nonien ejus : incensum enim Domini,
moriatur: pecus quoque occidite. [C.LXVI.J Mulier• el [h. non habet] panes Dei sui offerunt, ei ideo
a Septuaginla , quos sequuntur Samaritanus, et Verum ne in aliquo offendamus, et meliorum oblentu
Arabs, legunt hoc modo:El eritis sancti, quiasanctus fides noslra vacillet, res prout cxslant "suis Jocis
ego Dominus Deus vcsler, vel, <j«iacgo DominusDeus exhibemtis. MART.
vestersqpctus sum. Iuilehr.ro ;i)'s.umyerba qu;e scbo- — Yerba uncinis uiclqsa, e\ sanctus sum, Urbinas
lion inonet abessc, et in Vulgata Lalina pptima legi- ms. cnm Hebi«o et Vulgaia rcctius ignorat.
mus, etlote sancti, quia ego stm DominusDeusvesler.
527 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 528
sancti crunt. Scortum ct vile prostibulum n n«n du- j\\ sanclificata sunt mihi, doncc sanetur. Qui letigerit
cet \Vulg. docenl, et consecrati sunt, et offerunt. immundtim super mortuo [h. donec curetur. Anima
Sint ergo saucti] uxorem, ncc cam qux repudiaia est qum tetigerit iiinnuiidum super morluo], et ex quo
a marilo : quia consecratus cst Deo suo, et panes cgrediiur scmen quasi coiius, ct qui tangit replile,
proposilionis offcrt [h. sanctifica itaque cuin, quia et quodlibet immundum, cujtis tactus est sordidus,
panes pro|iOsitionis Dei tui offerlj. Sit ergo sancius immundus erit usqtie ad vesperum, ct non vescetnr
quia sanctus ego sum, Dominus, qui sanctifico vos bis quse sanctificala sunt, sed cum laverit carnem
\Vulg. eos]. [C. LXXl.] Sacerdotis filia, si depre- suam aqua, et occubuerit sol, tunc mundatus ves-
hensa fueril in stupro , et violaverit nomen patris celur de sanctificatis, quia cibus illius est. Morlici-
sui, flammis exuretur. Pontifex , id est, sacerdos num et captum a beslia non comedent, nec pol-
maximus inter fratres suos, super cnjtis caputfusum luenlur in eis. Ego sum Dominus. Cuslodiant prac-
csl unctionis oleum, et cujus manus in sacerdoiium cepta mea [b. Observent cuslodias measj, ut non
consecratsc sunt, vestitusque est sanclis vestibus, subjaceant peccato, et moriantur in sancluario, cum'
capui suttii)non discooperiet, vestiinenta non scindet: polluerint [h. violaverinl] illud. Ego Dominus qui
el ad omnem morluum non ingredietur omnino. Su- sanctifico eos \Vttlg. vos]. Omnis alienigena non
per patre quoque suo et matre non contaminabiiur. jp, comedet de sanctificalis, inquilinus sacerdotis ct
Nec egredielur de sanctis , ne polluat [ b. violet ] mercenarius non vescenlur ex eis. Quem aulem sa-
sanctuarium Dei sui , quia oleum sanctae unctionis cerdos emerit et qui vernaculus domus ejus fnerit,
Dei sui [h. quia corona olei unclionis Dei sui super hi comedent ex eis. Si (ilia sacerdolis cuilibet ex
cum esl] super eum csl [Vulg. Domini, el tac. suij. populo nupla fuerit, de his quse sanclificata sunt,
Ego Dominus. Virgincm ducet uxorem : Viduam ct de primiliis non vescetur; sin autem vidtia, ct
autem et repudiatara , et sordidam , atque meretri- repudiala, et absque liberis reversa fueritaddo-
cem iion accipiet, sed puellam de populo suo : nec mum palris sui : sicut puella consueverat, alettir
comraisceat stirpem generis sui vulgo genlis suse cibis patris sui. Omnis alienigena comedendi ex eis
[h. nec commisceat semen sunm sicut vulgus gentis non habel poteslatem. Qui comederit de sanctificatis
suae ] : quia ego Dominus qui sanciifico eum. per ignorariiiam, addet quintam partem cum eo
[B. XII, C. LXXH.] Locutusque est Doniinusad Mo- quod comedit, et dahit sacerdoti in sanctuarium.
sen, dicens : Loquere ad Aarou : Homo de semine Nec conlaminabunt sanctificata (iliorum Israel, quae
luo per familias suas qui habuerit maculam , non offerunt Domino : ne forte sustineant iniquitatem
offerct panes Deo suo, necaccedet ad ministerium delicli sui, cum sanclificata comederint. Ego Do-
ejus : si csecus fuerit, si claudus , si vel parvo, vel (C niinus qui sanctifico eos. [T. XIV, C. LXXIV.J Lo-
grandi, vel torto, si fraclo pede, si manu, sigibhus, cutusque est Dominus ad Mosen, dicens : Loquere
si lippus, si albiiginem habens in oculo, si jugem ad Aaron et filios ejus, et ad omnes filios Israel, di-
scabiem, si iinpeiiginem in corpore, vel herniosus. cesque ad eos : Homo de domo Israel et de adve-
Omnis qui habuerit maculam de semine Aaron sa- nis qui habitant apud vos, qui obtulerit oblationem
cerdotis, non accedet offerre hoslias Domino, ncc suam, vel vota solvens, vel sponte offerens, quid-
panes Deo suo : vescelur tamen panibus, qui offerun- quid illud obliileiit in holocaustum Domini, ut of-
tur in sanctuariu : ita dumlaxat, ut inlra veluin non feratur per vos, masculus immaculatus erit ex bo-
ingrcdiatur, nec accedat ad altare , quia maculam bus, et ex ovibus, et ex capris : si maculam hahue-
habet , et contaminare non dcbet sanctuarium rit, non offeretis, neque erit acceplabile : hoino qui
meum. Ego Duminus qui sanclifico eos. Loculus est ohtulerit viclimam pac.ificorum Domino, vel vota
ergo Moses ad Aaron, et filios ejus, el ad omnem solvens, vel sponte offerens, tam de bobtis quani
Israel, cuncta quse fueranl sibi imperata. de ovibus, immaculatum offerct, ut acceptabile sit:
[C. LXXUI, Cap. XXII.] Loculus quoque est Do- omnis macula non erit in eo. Si csecura fuerit, si
minus ad Mosen, dicens : Loquere ad Aaron et ad fractum, si cicairicem habens, si papuias, aut sca-
filios ejus, ut caveant ab his quse consecrala sunt D - biem, vel impetiginem, non offeretisea Domino, ne-
ftlioriiin Israel, ct non contaminent nomen sanctifi- que adolebiiis ex eis super altare Domini. Bovem et
catorum mihi, quae ipsi offerunt. Ego Dominus ovem aure el cauda amputatis, volunlarie offerre
[h. ut non conlaminent nomen sanctum meum in his potes [h. bovem et ovem, quaegcneraliter plus mi-
quae sanclificata sunt mihi. Ego Dominus]. Dic ad nusve hahuerit, volunlarie offerre potesj, votum
eos el ad posleros eorum : Omnis homo qui acces- aulem ex his solvi non potest. Omne aoimal quod
serit de stirpe vestra ad ea quae consecrata sunt, et vel contrilis, vel tunsis, vel seclis ablalisque testi-
quae obtulerunl filii Israel Domino, in quo est im- -culis est, non offeretis Domino, et in terra vestra
munditia, perihitcoram Domino.Ego sum Dominus. I:oc omnino ne facialis. De manu alienigense non
Homo de seminc Aaron, qui fuerit leprosus, aut offeretis panes Deo vestro, el quidquid aliud dare
patiens fluxum seminis, non vescetur de his quae voluerit : quia corrupta et maculata sunt omnia,
a Ilebrseus, Sam. et LXX legunt in plurali, ducent, dem sacerdolem referantur. Melius itaque legitur in
accipient, et quod imraediate scquitur, quia consecra- canone Heb. verit. ac in mss. omnibus Latinis, du-
lus cst Deo suo, in singnlari; licel omnia bsecad eum- cet, offert, consecratus est, sit sanctus, eic. MART.
529 LIBER LEVITICL 550
non suscipietis ea [h. De manu alienigense non offe- A mini. Offeretisquccum panibus seplem agnos imma-
retis panes Deo vesiro de omnibus istis, quia corru- culatos anniculos, et vitulum de armento unum, et
pta et maculata sunt omnia; non suscipictis eaj. arietes duos, et ernnt in liolocaustumcum libamcntis
Locutusque est Dominusad Mosen,dicens: Bos, ovis suis, in odorem suavissimum Domino. Facietis et
ct capra, cum genila fuerint, septem diebus erunt hircum [h. caprarumj pro peccato, duosque agnos
sub ubere matris sux : die autem octavo, et deinceps anniculos hostias pacificorum. Cumque elevaverit eos
offerri poterunt Domino. Sive illa bos, sive illa ovis, sacerdos cum panibus primitiarura coram Domino,
noii immolabuntur iina die cum fetibus suis. [C. cedcnt in usum ejus |h. sanctitas erunt Domino ad
LXXV.] Si immolaveritis hostiam pro gratiarum sacerdolem]. Et vocabilis hunc diem ccleberrimum
aetionc Domino, ul possit esse placabilis, eodem die atque sanctissimum : omne opus servile non facielis
comedelis eam [h. eodem die comedetur], non rema- in eo. Legiiimum sempiternum eril in cuiictis bahi-
nebil [h. non remanebit cx ea quidquam in mane] taculis, el generationibus vcstris. Postqtiam atitem
quidquam in mane altcrius diei. Ego Dominus: Cu- messueriiis segetem [h. Et cum messueritis segetemj
stodite mandata mea, et facite ea. Ego Dominus. Ne terrse vestrae, non secabiiis eam usque ad solum :
polluatis nomen meum sanclum, ut sanctiiicer in nec remanentes spicas colligetis, sed pauperibus et
medio filiorum Israel. Ego Dominus qui sanctifico [ | peregrinis dimiltetis eas. Ego sum DominusDeus
vos, et eduxt de terra jEgypti, ut essem vohis in vesler|T. XV, C. LXXIV.] Locutusque est Donii-
Deum. Ego Dominus. nus ad Mosen, dicens : Loqucre filiis Israel: Mense
[B. XIII, C. LXXVI, Cap. XXIII.] Locutusque est septimo, prima die mensis, eritvobis sabbatum me-
Domiuus ad Mosen,dicens : Loquere filiis Israel, et rr.oriale, clangcntibus tubis, el vocabitur sanctum:
dices ad eos : Ilse sunt feriae Domini, quas vocabiiis omne opus servile non facietis in eo [h. non habel|,
sanclas: Sex diehus facietis opus: dies seplimus, et offeretis holocaustum Domino. Locutusque esf
quia sabbati requies est, vocabitur sanctus. Onine Dominus ad Mosen, dicens: Decimo die mensis hu-
opus non facietis in eo: sabbatum Dominiesl in cun- jus seplimi, dies expiationum erit ceieberrimus, el
clis hahitationibus vestris. [C. LXXVII.J Haesunt vocabilur sanctus: affligetisqueanimas veslras in eo,
ergo feriae Domini sanctae, quas celebrare debeiis et offeretis holocaustum Domino. Omne opus [Vulg.
temporibus suis. Mense primo, quarta deciina die add. servilej non facielis in tempore diei liujus : quia
niensis ad vesperum Phase Domini esl, ct quinta de- dies propitiationis esi, ut propitietur vobis Dominus
cima die mensis hujus, solemnitas azymorum Domini Deus vester. Omnis anima, quseafilicta uon fuerit in
est. Septem diebus azyma comedetis. Dies primus die hoc, peribit de populis suis, et quaeoperisquidpiam
cril vobis celeberrimus sanclusque : omne opus ( ! feceril, delebo eam de populo suo. Niliil ergo operis
servile non facietis m eo [h. non habel], sed offe- facietis in eo [h. non habet]: legilimum scmpilernum
relis sacrificium in igne Domino septem diebus. [C. erit vobis incunctisgeneralionibus et habitationibus
LXXVIII.]. Dies aulem septimus erit celebrior et veslris. Sabbatum requietionis est, et affligetisanimas
sanciior, nullumque servile opus facietis [Vulg.add. veslras die nono mensis a vespera usque [h. Affligetis
in eoj. Locutusque est Dominus ad Mosen, dicens: animas veslrasdie nona mensisad vesperam, a vespera
Loquere (iliis Israel, et dices ad eos: Cum ingressi usque]ad vesperam celebrabilis sabbata vestra. Et lo-
fueriiis terram, quamego dabo vobis, et messucrilis ctitus est Dominus ad Mosen, dicens : Loquere filiis
segelem, feretis manipulosspicarum, primitias mes- Israel: Aquintodecimodie mensisliujusseplimieruiit
sis vestrse, ad sacerdotem : qni elevabit fasciculum feriae lahernaculorum septem diehus Domino. Dies
coram Domino, ut acceptabile sit pro vobis, altero primus vocabitur celeberrimus atque sanclissimus :
die sabbati, et sanctificabil illuni : Atque in eodem omne opus servile non facieiis in eo [h. non habel].
die quo manipulus consecratur, cacdetur agnus im- Et septem diebus offeretis holocausla Domino; dies
maculatus, anniculus in holocaustum Domini. Et quoque octavus erit celeherrimus alque sanclissi-
libamenta offerentur cum eo, duse decimse similae mus, et offeretis holocausium Domino: est enim coe-
conspersseoleo in incensum Domini, odoremque sua- -rxtus atque collectae: omne opus servile non facietis
vissimum: libaquoque vini, quarta pars hin. Panem,' in eo [h. non habeij. Hsesunt feriacDomini, quas vo-
et pulentam, el pulles [h. spicam teneram] non co- cabitis celeberrimas atque sanctissimas, offere-
medelis ex segete, usque ad diera, qua offerelis ex lisque in eis oblationes Domiuo, holocausla et li-
ea Deovestro. Praeceptumest sempilernum in gene- bamenta juxta rilum uniuscujusque diei : exce-
ralionibus, cunctisque habitaculis vestris. Numera- ptis sabbaiis Domini, donisque vestris, et quae
bilis ergo ah altcro die sabbati, iiv-quooblulistis ma- offerelis ex voto, vel quaesponte tribuetis Domino.
nipulum primitiarum, scptem hebdomadas plenas , A quinio decimo ergo die mensis septimi, quando
usque ad alleram diem expletionis hebdomadse septi- congregaveritis omnes fructus terraevestrae, celebra-
mae, id est, quinquaginta dies, et sic offeretis sacri- bitis ferias Domini septem diebus. Die primo etdie
ficiuni novumDominoexomnibus habitaculis vestris, octavo eritsabbalum,idesi, requies.Sumetisquevo-
panes primitiarum duos [h. Ex habitaculis vestris bis die primo fructus arboris pulcherrimae, spalhu-
offerelis panes primitiarum duosj de duabus decimis lasquepaimarum, et ramos ligni densarum frondium,
similsc fermeniatae, quos coquetis in primilias Do- et salices dc torrente , et lsetamini coram Domino
PATROL. XXVIII. 11
551 S. HIERONYMlDJYJNABIBLIOTHECA. m
Deo veslro. Celebrabitisque solemniiatem ejus se- A. grinus, sive civis peccaverit [h. fueritj : quia ego
ptem diebus per annum. Legitimum sempiternum suin Dominus Deus vester. Locutusque est Moses ad
erit in generationibus vestris. Mense septimo festa filios Israel, et eduxerunl eum, qui blasphemaveral,
celebrabiiis, et habitabilis in umbraculis [h. taber- extra castra, ac lapidibns oppresserunl. Fecerunlqiic
naculis] septem diebus. Omnis, qui de genere est filii Israel sicut prseccperat Dominus Mosi.
Israel, manebit in tabernaculis, ui discant posteri [Cap. XXV.] Locutusque est Dominus ad Mosen
vestri, quod in tabernaculis habitare fecerim filios in monte Sinai, dicens : Loquere filiis Israel, el di-
Israel, cum educerera eos de terra ^Egypli. Ego ces ad eos: Quando iugressi fueritis terram quam
Dominus Deusvester. Locutusque est Moses supcr ego daho vobis , a sabbatizet sabbatum [h. lerra ]
solemnitatibus Domini ad filiosIsrael. Domino. Sex annis seres agrum tuum, et sex annis
|C. LXXX, Cap. XXIV.] Et loculus est Dominus putabis vineam tuam, colligesque fructus ejns: sep-
ad Mosen, dicens : Praecipe filiis Isracl, ut afferant timo autem anno sabbatum eril terrae, requietionis
tibi oleuni de olivis purissimum , ac lucidum , ad Domini: agrum non seres , el viiteam non pulabis.
concinnandas lucemas jugiler, exlra veluin teslimo- Quie sponte gignet humus, non meles, et uvas pri-
nii in labernaculo foederis |h. testimonii]. Ponel eas mitiarum tuarum non colliges quasi vindemiam
Aaron a vespere usque iu mane corara Domino, I I [h. El uvasquas vinea sponte altulerit non colliges
cultii rituque perpetuo in generationibus veslris su- quasi vindemiamj: annus enim requielionis lerrac
per candelabrum niundissimum ponentur semper est: sed crunl vobis in cibum, tibi et servo luo,
in conspeclu Dnmini. Accipies quoque similam, et ancillae luae et mercenario luo, et advenaequi pere-
cot|ues ex ea duodecim panes [h. placenlas], quisiu- grinaniur apud te : jumentis tuisel pecoribus, omnia
guli liabebiint duas decimas : quorum senos altrin- quae nascunlur, praebebunt cibum. Numerabis quo-
secus super mensam purissimam coram Domino qtie libi septem hebdomadas annorum, id est, sep-
slatties, el pones super eos thus lucidissimum , ut lem sepiies , qnae simu! faciunt annos quadraginta
sit |h.| pani in monimenttim oblationis Domini. Per novem : et clangcs buccina mense sepiimo, decima
singula sabbata mulabuntur[h. praeparabuntiirjcorain die mcnsis propitiationis temporc in universa icrra
Domino suscepti a filiis Israel fcedere sempiterno : vectra. Sanctificabisque annum quinquagesimuui,
eriinlque Aaron et liliorum ejus, iit comedant eos et vocabis remissionetn cunctis habitaioribus terrae
in loco sancto : quia sanctum sauctorum est de sa- luae : ipse est enim Jubilaeus. Revertetur hoiuo ad
crificiis Domini jure perpetuo. [T. XVI, B. XIV, possessionem suam, et unusquisque rediet ad fami-
C. LXXXI.] Ecce autem egressus filius mtilieris liam pristinam : qtiia jubilceus esl et quinquagesi-
Israclitidis, quem pepererat de viro jEgypiio inter *' mus annus. Non seretis , neque melelis sponte in
filios Israel, jurgalus est in castris cum viro Israc- agro nascentia, et primitiasvindemiaenon colligeiis,
lita. Cumque blaspheinassel nonien Dei, et niale- ob sanctificalionem jttbilsei, sed siatim oblata come-
dixisset ei [b. iVoithabet, Dei,nec, ci], adductus esl dctis [h. el vineam non vindemiabitis, sed in agro
ad Mosen(vocabatur auicm matcrejus Solomitb ), s'.atim comedetis]. Anno jubilsei rcdient omnes ad
iilia Dibri de tribu Dan. Miserunique euin in carce- possessiones suas. Qnando vendes quidpiam civi tuo,
rem, donec nosseni quid juberet Dominus.Qui locu- vel emes ah eo , ne conlristes fratrein tuum , sed
tus est ad Mosen,- dicens : Educ blasphcmura extra juxla numerura annoruni jubilaei eines ab eo, et
caslra, et ponanl omnes, qtii audierunt, manus suas juxta supputalionem friigum vcndet tibi.Quantoplu-
super capul ejus, el lapidet cum populus universus : res anni remanserinl post jubilseum, tanlo crescet et
Et ad lilios Israel loqueris : llomo, qui maledixerit pretium : el quanlo inirius temporis numeraveris,
Deo suo , portabit peccatum stium, et qui blasphe- lanto niinoris et emptio conslabit. Tempus enim frti-
maverit nomen Domini, morte uioriatur : lapidibus gum vendet tibi. Nolite afffigere coutribules veslros,
opprimet eum omnis muliiludo, sive ille civis, sive sed linieal unusquisque Deutn suum, quia ego Do-
peregrinus fuerit. Qui blaspbeniaverit nomen Do- minus Deus vester. Facite prsecepta mea, et judicia
miui [h. non babet, DominiJ, morte moriatur. •D custodite, etimpleleea, ut habiiare possitis in terra
[C.LXXXII.J Qnipcrcusserit, el occiderithotninem, absque ullopavore, et gignal vobis humus frnctus
morle morialur. Qui percusserit animal, reddat vi- suos, quibiisvescainini usque ad saturitatem, nullius
carium, id est, animam pro anima. Qui irrogaverit tmpelum formidantes. Quod si dixeritis : Quid co-
maculam cuilibet civiuin suorum : sictit fecit, sic medemus anno septiino, si non severimtis , ncque
fial ei : fraciurain pro fraclura, oculum pro oculo , collegerimus fruges nostras ? Dabo. benedictionem
dentem pro dente resliluet, qualem inflixerit ma- meam vobis anno sexto, et faciet fruclus trinni anno-
culam, laleni sustinerc cogctur. Qui percusserit ju- rum : seretisque anno octavo, et comedctis veieres
mcnlum, reddet aliud. Qui percusserit hominem , fruges usque ad nonum annum : donec nova nas-
punietur. jEquum judicium sit inter vos, sive perc- cantur, edetis vetera. Terra quoque non vendetur
" Editi, sabbatizes. At mss. codices nieliorisnolse, delur c marginali annoiationc canonis, protu in aliis
sahbatizelsabbaUtmDomino.Recentior untis S. Gcr- sexcentis loc.is, ubi in corpore Biblioruminveniuntur
luaui a, Pratis, nuin. 164, purc legil ul in Hebruo, posiia, qnoccanon in margine monet essein HCORVO.
saibatizet lexra sabbatumDomino.Quod sumpluni vi- MART.
555 LIBER LEVITICL 554
in perpetuum : quia mea est, et vos advense el co- ^ autem et ipse potuerit, redimet se, supputatis dum-
loni mei estis[h. et coloni apud mej. Unde cuncta taxat annis a tempore venditionis snse usque ad
regio possessionis veslrae sub redcmplionis condi- annum jubilseiim : et pcciinia, qua venditus fueral,
lione vendetur. [C. LXXXIII.J Si attenuatus fra- juxtaannorum numerum et ralioneui mercenarii sup-
ter tuus vendiderit possessiunculam suam, et volue- pulaia. Si plures ftierint anni qui remaneut usque
ril propinquus ejus, potest redimere quod ille vendi- ad jubilaeum, sectindtitii hos reddet el pretiuni. Si
derat. Sin autem non habuerit proximum, et ipse pauci, ponet rationem cuni eo juxla annorum nu-
preiinm ad reditrtendum potuerit invenire : <•ompu- merum, et reddel einptori quod reiiquum est anno-
tabuniur fruclus ex eo tempore quo vendidit, et rum, quibus ante servivit mercedibus iuiputatis :
quod reliquum est, reddet emptori, sicque reci| iet non affliget eum violenier in conspectu tuo. Quod
possessionem suam. Quod si non invenerit manus si per haec redimi non potuerit, anno jubilaeo egre-
ejus, ut reddat pretium, habebit emptorquod eme- dietur ciim liberis suis. Mei enim servi sunt filii
rat, usque ad annum jubilseum. In ipso cnim oinnis Israel, quos eduxi de lerra jEgypti.
venditio redit [ Vulg. redibitj ad dominum et ad [C. LXXXV, Cap. XXVI.] Ego Dominus Deus
possessorem prisiinum. Qui vendiderit domum intra vesler : Non facietis vobis [ b ] idolum et sctil-
urbis muros , habebit licentiam redimendi, donec 3 ptile, nec titulos erigetis, nec insigem lapidem po-
unus impleatur anuus. Si non redemerit, et anni netis in lerravestra.ut adoreiiseuin. [C.LXXXVI.]
circulus fuerit evoluiirs, emptor possidebil eam , et Ego enim sum Dominus Deus vester : custodite
posleri ejus in perpetuum, et redimi non poterit sabbata mea, et pavete ad sancluarium meum. Ego
eliam in jubilaeo. Sin autem in villa fticrit domiis, Dominus. [C. LXXXIX. B. XV. J Si in praecepiis
qnae muros non habet, agrorum jure vendetur. Si meis ambulaveritis , el mandatn mea custodieritis
anleredempta non fuerit, in jubilaso revertelur ad et fecerilis ea, dabo vobis pluvias leraporibus suis ,
dominum. jEdes Levilarnm , qttse in urbibus sunt, et lerra giguet germen suum et pomis arbores reple-
semper possunt redimj .si redemptae non fuerint, in bunttir. Apprehendet messium triiura vindemiain ,
jubilaeo revertentur ad dominos, qtiia doinusurbium et vindeuiia occupabit sementetn : etcomedeiis pa-
Levitarum propossessionibus sunt inter lilios Israel. nem veslrum in saturilale , el absque pavore habi-
Suburbana auiem eorum non veneant, quia posses- labitis in lerra vesira : Dabo pacem in finibus ves-
sio sempiterna esl. Si attenuaius fueril frater luns, tris, dormietis , et non erit qui exterreat. Auferam
ct infirnius manti, et susceperis eum quasi advenam malas bestias : et gladius non iransibit terminos
et peregrinum, el vixerit tecum, ne accipias ab eo vestros. Perseiiuemini ininiicos vestros, el corruent
itsuram, nec amplius quam dedisti. Time Deum C corain vobis : persequeniur quinquede veslris cen-
tuunt,ui vivere possit fraler lutisapud te. Pecuniam lum alieuos, et ceutum de vobis decem millia : ca-
tuara non dabis ei ad usuram, et frugnm supera- denl inimici vesiri in conspectu veslro gladio. Re-
bundantiam non exiges. Ego Dominus Deus vestcr, spiciam vos.et crescere faciam : multiplicabimini, et
qtii eduxi vos de terra ^Egypti, ut dareni vobis ter- (irmabo paclum meum vobiscum. Et comedetis vc-
ram Chanaan, et essein vester Deus. [C. LXXXIV.J ttistissima veterum, el veiera novis supervenienti-
Si pauperiate compulsus vendiderit se libi frater bus projicielis. Ponam tahernaculuin meum in nte-
tuus, non eum opprimes servitute fumulorum, scd dio vestri, et non abjiciei vos anima mea.
quasi mercenarius ei colonus erit [h. tecumj, us- [C. LXXXVHl.J Et ambnlabo inler vos, et ero ves-
que ad annum jubilseutn opcrahilur apud le, et ter Deus, vosque eritis populus meus. Ego Douiinus
postea egredietur cum liberis suis, et reverteiur ad Deus vester : qui eduxi vos de lerra jEgyptiorum ,
cognationem el ad possessiouem patrum siiorum; ne servireiis eis ; et qni confregi catenas cervicum
mei enim servi sunt, el ego eduxi eos de terra vestrarum, ul incederetis erecii. Quod si non audie-
jEgypli. Non veneant condiiione servorum : ne ritis me, nec feceritis oninia pr«cepia mea : si spre-
affligas eiin: per potentiam, sed metuilo Deum tuum. verilis leges meas [h. legitima meaj, et judiciamea
Servus el ancilla siut vobis de nationibus, quae in " contempseritis, ut non faciatis en quse a meconsli-
-circuitu vestro sunt. Etde advenis, qui peregrinan- tuta suut, et ad irrilum perducatis pactum meum :
tur apud vos, vel qui ex his nati fuerint in terra ego quoque haec faciam vobis : Visitabo vos ve-
vestra; hos habebitis famulos : et haeredilario jure lociter in egestate et ardore, qui conficiat oculos
transmilletis ad posteros , ac possidebilis in seter- vestros, et consumat auimas vesiras. Frtistra serc-
nura Fralres aulem vestros filios Israel ne oppri- lis sementem, quacab hoslibus devorabitur. Ponaui
inatis per potenliam. Si invalueril apud vos manus faciem nieara contra vos, et corruetis corain hosti-
advenae atque peregrini, et alteiiuaius fraier tuus bus veslris, et subjicieinini his qui oderunt vos, fu-
vendiderii se ei, aut cuiquam de slirpe ejus : post gietis, neinine persequente. Sin autem nec sic obc-
venditioneni potest redinii. Qui voluerit ex fratri- dierilis mihi, addam correptiones vestras sepluplum
bus suis, redimel eum , et pairuus, et paintelis, propter peccata vesira, et conteram superbiam du-
el consanguineus, et aflinis [h. unus ex fralri- ritke vestrai. Daboque ccelum vobis desuper sicut
bus suis redimet eiiin, aut patruus, aul palruelis, lerruin, et lerram seneam. Consumelur incassurn la-
aut qtiilibet consangniiieus cognalionis suse J. Siu bor vester, non proferet terra gennen, nec arborcs
5i5 S. HIERONYMlDIVINABIBLIOTHECA. 556
poma pracbebunl. Si ambulaveritis ex adverso mibi, A cum eis. Egoenim sum DominusDeuseorum, et re-
nec volueritis audire me, addamplagas vesiras usqne cordabor fcsderismei pristini, quando eduxi eos de
[VM/g[.I<7c.usqiie]insepltiplumpropter peccataveslra: terra ^Egypli in conspectu gentinm, ut essem Deus
emittamquein vosbestiasagri.quse consumantvos, et eorum. Ego Dominus. Haecsunt prapcepta atque ju-
pecora veslra, et ad paucilatern cuncta redigant, dicia et leges, quas dedit Dominus inter se et inler
deserianque fienl viacvestrae. Quod si nec sic volue- filios Israel in monte Sinai per manum Mosi.
ritis recipere disciplinam, scd ambulaveritis ex ad- [B. XVI, C. LXXXVIII, Cap. XXVH.JLocutusque
verso milii: egoquoque conlra vos adversus ince- esl Dominus ad Mosen, dicens: Loquere filiis Israel,
dam, et percutiam vos septies propter peccata ves- et dices ad eos : Homoqui votum fecerit, et spopon-
tra, inducamque super vos gladium ulioretn foede- derit animam suam, sub aestimalione dabit pretiutn.
ris mei. Cumque confugeritis in urbes, miliam pes- Si fuerit masculus a vigesimo anno usque ad sexa-
tilentiam in medio vestri, et trademini in hostium gesimum annum, dabit quinquaginla siclos argenti
manibus, postquam confregero baculum panis ve- ad mensuram sancluarii : si inulier, triginta. A
stri : ita ul decem mulieres in uno clibano coquant quinto autem anno usque ad vigcsimum, masculus
panes, et reddant eos ad pondus [ h. et vertelur dabit viginti siclos; feminr decem. Ab uno mense
panis vester ad pondus ]: et comedetis, et non sa- B usque ad annurn quintum, pro masculo dabuntur
turabiinini. Sin atttem nec per haecaudieritis me, quinque sicli, pro fcmina tres. Sexagenarius el ultra
sed amhulaveritis contra me : et ego incedam ad- masculus dabit quindecim siclos; femiua decem.
versum vos in furore contrario, et corripiam vos Si pauper fuerit, et aestimationem reddere non va-
septem plagis [h. seplies] propler peccala vestra, lebit, stabil coram sacerdote, et quanium ille aesli-
ila utcomedatis carnes filiorum vestrorum et filia- maverit, et videril eum posse reddere, lantum da-
rum vestrarum, destruam excelsa vestra, et simula- bit. Animal atiiem quod immolari potest Domino,
cra vestra [Vulg. tac. vestra] confringam. Cadetis si quis voverit Domino [Vulg. tac. DominoJ, san-
inter ruinas idolorum veslrorum, et abominabilur clum erii, ct mutari non polerit, idest, nec me-
\os anima mea, intantum ut urbes vestras rcdigam lius malo, nec pejus hono : quod si mulaverit,
in solitudinem, et deserta faciam sanctuaria vesira, et ipsum quod mulatum est, el illud pro quo
necrecipiam ultra odorem suavissimura. Dispcrdam- mulalum est, consecratum erit Domino. Animal
que terrarn vestram, et slupebunt super eam inimi- autem immundum, quod immolari Domino non
ci vestri, cum habitalores illius fuerint. Vos autem potest, si quis voverit, addticetur ante sacerdo-
dispergam in gentes, et evaginabo post vos gladium, tem. Qui judicans utrum bonum an malum sit ,
eritque terra vestra deserta, etciviiatesvestrcedi- iC statuet pretium. Quod si dare [h. redimerej vo-
rutae. Tunc placebunt terrae sabbata sua cunctis lueritis qui offert, addet supra aestimationem quin-
dicbus solitudinis suse : quando fueritisin lerra hos- lam partem. Homo si voverit domum suam, et san-
lili, sabbalizabil, et requiescet in sabbatis solitudi- ctilicaverit Domino, considerabitcam sacerdosulrura
nis suae, eo quod non requieverit in sabbalis veslris bona an mala sit, et juxta prelium, quod ab eo fuerit
qtiando habitabalis in ea. Et qui de vobis remanse- constitutum, venumdabitur : sin autem ille qui
rint, dabo pavorem in cordibus corum in regioni- voverat, voluerit redimere cam , dabit quintam
bus hostium, terrebit eos sonitus folii volantis, et partem aestimalionis supra , et habebit domum.
ita fugient quasi gladium : cadent, nullo persequen- Qnod si agrum possessionis suae voverit et conse-
te, et corruent singuli super fratres suos quasi bella craverit Doniino : jnxtamensuram sementis aestima-
fugienles, nemo vestrum inimicis audebit resislere. bitur pretium : si triginta modiis hordei serilur
Peribitisinter gentes, et hostilisvosterra consumet. tcrra, quinquaginta siclis vendetur argenti. Si sta-
Quod si elde iis aliqui remanserini,tabesceiit in iniqui- tim ab anno incipientis [Vutg. aecipientisj jubilaei
latibus suis, in terra inimicorum suorum, et propter voverit agrum, qtianto valcre potest, tanlo aesti-
peccata patrumsuorumetsuaaffligentur: doneccon- mabitur. Sin autem post aliquantulum lemporis, sup-
liteantur iniquilalessuas, et majorum suorum, qui- D ptitabit sacerdos pecuniam juxta annorum, qui re-
bus praevaricati sunt in mc, et ambulaverunt ex ad- liqui sunt, numerum usque ad jubilaeum, et de-
verso mihi. Ambulabo igitur et cgo contra eos, et iraheturex pretio. Quod si volueritredimere agrum
indiicam illos in terram hostilem, donec erubescat ille qui voverat, addet quintam partem aestimalac
incircumcisa mens eorum : tunc orabunt pro impie- pecuniac, et possidebit eum. Sin aulem noluerit
talibus suis. Et recordabor fcederis mei, quod pepigi redimere, sed alteri cuilibet fuerit venumdalus,
cum Jacob, et Isaac, et Abraham. Terrae quoque me- ultra eum qui voverat, redimere non poterit : quia
mor ero : quaecum relicta fuerit ab eis.complacebit cum jubilaei venerit dies, sanctificatus erit Domi-
sibi in sabbaiis suis,paliens soliludinem propter illos. no, et possessio consecrata ad jus perlinet sacer-
Ipsi vero rogabunt pro peccatis suis, eo quod abje- dolum. Si ageremptus est, et non de possessione
ccrint judicia mea et leges meas [h. legitima J majorum sanctificatus 1'uerilDomino, suppuiabit sa-
despexerint. Et lamen etiam cum essent in terra cerdos juxta annorum numerum usque ad jubilaeiim,
hostili, nou penitus abjeci eos, neque sic despexi, pretium, et dabit ille qui voverat eum, Domino
ut consumerentur, et irrilum facerem pactum meuin In jubilao autem revertetur ad priorem dominum
557 CAPITULATIONESLIBRI NUMERI. 558
qui vendiderateum, et habuerat in sorte possessionis ±t^cratio, quse offertur ab homine, non redimelur,
suae.Omnis aesiimaiio siclo sancluarii ponderabitur. sed morte morietur. Omnes decimse terrae, sive
Siclus viginti obolos Iiabet. Primogenita, quse ad de frugibus, sive de pomis arborum, Domini sunt,
Dominum pertinent, nemo sanctificare poterit, et et illi sanctificantur. Si quis autem voluerit re-
vovere, sive bos, sive ovis fuerit, Dominisunt. dimere decimas suas, addetquintam parleraearum.
Quod si immundum est animal, redimet qui ob- Omniumdecimarum bovisel ovis etcaprm [h. non ha-
lnlit, juxta sestimationem tuam , et addet quin- betj, quae sub pastorisvirga (ranseunt, quidquid de-
tam partem pretii; si redimere noluerit, vende- cimum vcnerit, sanctificabitur Domino, Non eligetur
tur alieri quantocumque a te fuerit aestimalum. necbonum nec malum, necaltero commutabitur : si
Omne quod Domino consecratur, sive homo fue- quis mutaverit, et quod muiavit [Vulg. mutatumestj,
rit, sive animal, sive ager, non vcndetur, nec re- et proquo mutatum est, sanclificabiturDomino, et non
dimi poterit. Quidquid semel fuerit consecratum, redimetur. Hsec sunt prsccepta, quae mandavit
sanclum sanctorum erit Domino. El omnis conse- Dorainus Mosi ad filios Israel in monte Sinai.
Explicit Vajecra, id est, Leviticus.
TITULI LIBRI NUMERI, QUI HEBRAICE DICITUR VAJEDABBER.
I. Prmcepit Dominus Mosi, ul numerum totius populi ] I percutere cmpit, et Aaron thuribulumcum thymia-
a viginti annis el supra, omniumvirorum, ac princi- male offerensprohibuerit vastatorem.De virgis duo-
pum familiarum describat, excepta tribu Levi, et decim, el virga Aaron frondescente.
qualiter castra promoveanlur, vel ponantur. XI. De custodia tabernaculi, quod ad sacerdotem per-
II. Descriptio tribus Levilicm,el utquis debeatin minis- tinet. De primoyenitis redimendis, el de dccimisde-
terio Domini officiomancipari. cimandis.
III. Vbi prmcepitmaculatosextra castra esse, de volis XII. De vitula rufa, qum extra eastra mactatttr. De
reorum, de aquis zelotypiminler uxorem et tnari- expiatione.De aqua contradictionis et morte Marim.
tum. XIII. Mosesnuntios mittit ad Edom transitum petens,
IV. De consecralioneNazarmorum el oblalionibus eo- et prohibittts est. De morte Aaron in monte Hor, ct
rum : quomodosacerdotes populum benedicant. Eleazaro successorefilio ejus. De serpenle mueo, et
V. De dedicdtione tabernacitli, el altaris, el quid per ntmtiis ad Seon regem Amorrhmorumdireclis.
duodecim dies singuli principes tribuum obtulerint. XIV. De Balaac rege, et Balam ariolo, ubi asina lo-
De consecrationeLevitarum, et de lucernis contra cuta est, el quomodo econtrario benedixerit populo
Aquilonem ponendis, ul mensam panum propositio- lsrael.
nis respiciant. ( \ XV. Populus initialus Belphegor. Jubel Dominus
VI. De primo Pascha in deserto, et secundo eorum, principes populi suspendi in paiibulis. DescorloMa-
qui primum facere non potuerunt : el tubis argen- dianitide-, et vindicta Phinees. De bello Madianitis
teis ad congregandum populumfaciendis. itlato, et populo iterum numerato. De filiabus Sal-
VII. Vbi mola sunt castra, cognalo suo Moses sua- phaad hmreditatem qumrentibus. Be Mosi morle
det, ut ad terram promissionis secum pergat. De prmdicta, el Josue ordinato successoreejus.
murmuralione populi, el igne iracundim Dei vindi- XVI. De ritu sacrificii malulini, et holocausti faciendi
canlis in eo. De desiderio populi qumreniis carnes, persingulos menses,qui sibi anno vertenlesuccedunt.
cepas, et cucumeres,et cmtera, et nolenlium dulcis- De oblationein Pentecoste. De oblationibusmensis
simum man. De Seplttaginta presbyterisprophetan- tubarum, et votis mulierum.
tibus, et de coturnicibus ad comedendumeis ira- XVII. De interfectione Madianilarum, et prmda eo-
scente Deo adductis, et de sepulcris concupiscen- rum. De petitione Rubenitarum el Gaaditarum, ut
tlm. in eadem terra animalium merito sortes suscipiant,
VIII. De murmuratione Aaron et Marim, et de lepra et concessioneMosi.
ejus. De exploraloribus ad lerram promissioniscon- XVIII. Hic profectionum loca commemorat,et in qui-
siderandam missis. De frucluum indiciis allatis. De 1 bus locis fixerint tenloria.
tentatione populi et pavore. De fide Josue el Cha- XIX. Dominus prmcipit qualiter terram repromissionis
teb. De iracundia Dei, ubi per seipsumjurat nutlum sorle dividant, et unaqumquetribus cujus loci debeat
ex eis terram promissionisconlingere. fine concludi.
IX. De sponlaneis votis. De primitiis separandis. De XX. Vbi jubelur urbes in fugitivorum prmsidia sepa-
anima qumper ignorantiam, vel superbiampeccat. rari, et qui sint qui debeant prmsidioconfoveri.Filii
De homine ligna colligente; qua senlentia debuit filiorum Joseph Mosen interpellant pro filiabus Sat-
Deo imperante bercelli. De fimbriis in angulis pat- phaad,ne hmreditate donanle in alia tribu, conjugia
liorum. sorliantur, ne sorlium confusio fiat, et aliorum pos-
X. De certamineDathan, Core, et Abiron, el de interitu sessio ad alteros transeat, et prmceptmsunt in Iribu
eorum. Poputus contra Mosenet Aaron pro eis mur- sua quibus voluissenlconjugia sociari.
muralus est. Vbi ira exiit a Domino, ett poputum
5.-,fl S. HIERONYMiDIVINAMBLIOTIIECA. 540
BREVES LIBRI NUMERI.
**.Recognitioduodecimtribnum facta a MoseetAaron; Ji XXVIII. Flevit populus, petentes carnes : et dixit
et " duodeciinprincipibus, a viginli annis el supra, Mosesad Dominum: Non potero solus ferre popu-
prwter Levilas, DC.III. et DL. lum istum.
II. Jubet Dominus tribum Levi non nunterari: ut ipsi XXIX. Dixit Dominus Mosi : Convoca ad me se-
tabernaculo deserviant, el minis rent. ptuaginla viros seniores, et dabo eos libi i« «uxi-
III. Jttbet Dominusul ordinule procedanl per domus lium.
palernas, et per lurmas suas. XXX. Tulit Dominus ab spirilu Mosi, et posuit sttptr
IV. 'De progenie Mosis, et Aaron, el filioriitnejtts, qui seniores, et prophelaverunt.
ad iacerdolium ttncti sunl. XXXI. Misit Dominttsgregemcolufnicumin castra, ei
V. Lmitas dicit Dominus adjungi Aaron, eo quod sibi percussit ex populoviginli tria milliavirefum.
ctcceperiteos pro omnibusprimogenitis Israel. XXXII. Aaron el Maria mate loculi sunt de Mose, et
VI. Lcvitm dinumerantur a mense uno et supra, duo Maria ' percussa esl lepra, et fuit exlra castra se-
millia duccnliet septuagintaquatuor. ptem diebus.
VII. Oinneinprimogenitumfiliorum Israel a mensenno XXXIII. Mittil Mosesspeculntoresduodecim,singulos
et supra jussil Duminilsdinumerari. de singulis tribubus, qiti reversi miserttnl terrorem
VIII. Filios Caatlt jubet Dominus porlare arcam, et B in populo. Chaleb autem exhorlabatur populiim, ttl
mensam, et altare, et ut non tanganl sancta, ne mo- ascenderentadversus eos.
rianiur. XXXIV. Murmuravitpopulus dicens : Demus d nobis
IX. Filins Gerson jubel portare tabernaculum et ducem, el reverlamurin jEgyplum.
lora. XXXV. Iratus est Dominus,et dixit, percutere popu-
X. Filios Merari capila tabernaculi, et seras el colum- lum, et deprecatusest Moses Dominum, et propitius
nas, et bases, omnesportantes opns tabernaculi octo factus est eis.
millia qitingenliocloginta. XXXVI. Jurat Domintis non introducere eos in ter-
XI. Jubel Dominus ejici de castris onmem immun- ram promissionispro eo quod murmitritveritil.
dttm. XXXVII. De hotocaustoet sacrificio.
XII. De muliere, qumlatenter fueril udullerata. XXXVIII. Primilias panis lerrm quamingressi ftierinl,
XIII. De iis, qui votumvoverint casliiatis. jubet sibi offerri Uomintis.
XIV. Quomodobenedicanl populum tacerdotes. XXXIX. Eum qui colligit tigna in sabbuto, jnbet Do-
XV. Vvgit Moses tabernaculum, el principes munera minus taptdari.
offerunt. XL. De fimbriis fticiendis.
XVI. Singuli per singulos tliesduodecimprincipts mtt- C XLI. De Core, Dathan, et Abiron, et ducentis quin-
nera sua Mosi offerunt. quaginta principibus.
XVII. De cundelabro, et tuceritis. XLH. Dixit Doiitinusdelere omnemsynagogam, et de-
XVIII. De Levitis purificatis ad ministerium laber- preaiti suni Moses et Aaron pro popttlo, el gtutlvit
naculi. terra <-Dathan ct Abiron, el constimpsitigttis dit-
XIX. A viginliquinque aunis Levitas accederead mi- centos quinquagintaferentes incensum.
nistrandum, et a quinquaginla recedere. XLIII. Exiil ira a facie Domini, et fragor factus est,
XX. Anno secundo ex JEgyptoin primo mensejubet et morlui sunt ex populo qualuordecim milliu sep-
Dommus cetebrariPascha. lihgenli,pro eo quod murmuraverunt adversusMosen
XXI. Perfectum esl tabernaculum, et nubestexit illud et Aaron.
in die, et ignis in nocle. XLIV. De virga Aaron qum floruit, el ttt desinat po-
XXII. Pracedenle nube, ex prmceploDomini promove- pulus murmurare, ne moriuntur.
banl, el consktebanl. XLV. Tribum Levi jubet servire labernaculo, et cu-
XXIII. De lubis argenteis ad promotenda castra. stodire, ct ad vasa sancta ne accedant.
XXIV. In secundo anno, secundo mense promoVent XLVI. Levitas jubel accipere decimas, et ex ipsis de-
vmnes filii Israel castra. cimas offerre.
XXV. Hobab b cognatum suttmhorlalur Moses venire XLVII. Vaccam cremari in cineres ad aquam spar-
secum. sionis.
XXVI. Promoverunt de monte Domini, et arca testa- XLVHI. Mortua esl Maria in deserto: murmnratit po-
menli prmeedebaleos. pulus pro aqua, el percussit Moses petram vkga di-
XXVII. Murnwravit populus, et ignis consumit ali- cens: f Numquid de petra hac prodncemns vobis
quos ex jpsnh aquam? et exiit aqua multa. Dominus dixit ad Mo-
a Unus Palatin. ms., el duodecimTribus princi- deinus nobis duces.
pibus atriginta etsupra, prmter Levitas DCIV
et DL. c Iulerseril Palat. ms. hic nomen, Chore.
b Idem ms. generum<suum,pro cognatum. '- Quae subsequuiilur hujus capiiuli verba, ms".
c In Palat. ms; perfusa est, pro perCus-ta. Palat'. ignoralv
li Bis effert Palat. nis. verha, Demusnobis duces
541 CAPITULA-TIONES LIBR*NliiMERi. 544
sen, el Aaron : Non inducetisvospopulum istum iii .A super eum mantis coram onini poptttd; skut contti-
terram, quam dedieis. luit illi Dominus.
XLIX.Mitlit Mosesad regem Edon, ut transirent fer LXI. Dicit Dominus Mosi, ut prmcipiatpopuld de sa-
ipsum, et ilte noluit. crificiiset hosliis offerendis.
L. Jubet Dominus Mosi, ut vesliatEleazarum slolanl LXH. QU<E in die Paschm offerridebeant, oslendit.
palris sui Aaron " in Or monte, el ut Aaron moria- LXIII. Qum in Pentecoste.
tur ibi. LXIV. Qum in mense septitnoper dies septem.
LI. Rex Arad belligeravit adversus Israel, Domino LXV. VolHm quod voverit qttis non prcetermitten-
prohibente,et sttbdilisunl ei. dum.
LII. itfttfmuraui!populus; el immisil eis Dominus co- LXVI. Dicit DominusMosi, ut faciat vindictamin Ma-
lubros ir.ortis. dianitas, el commiseruntcontra Madian, et occide-
LIII. Profecti ambulant per deserlum, et misit Moses runt omnemmasculinumeorum.
ad Seon, ut transirenl per finesejus, et notuit Seon, LXVII. Filii Ruben et Gad pelierunt a Mose terram
sed venit ad pugnam, b el occidil eum Israel. d intra Jordanem, dicenles: Mulieres nostraS el pe-
LIV. Exiit Og rex in obviamIsraet ad pugnam, et fecit cora nostra relinquemushic, et nos prmcedemusante
ei sicut fecil Seon regi Amorrhmorum. 1B populum armati et ordinati.
LV. Balaac rex Moabmisit ad Balaam, ut »eniret, et LXVIH.Diverticula filiofum Israel ex quo profeeti
malediceretIsrael: el obviavititli angelus evaginalo sunt ex JEgyplo.
gladio, et volebat occidereettm. LXIK. Dicit Dominttsul disperdanl omnes e inhabr-
LYI. Forntcati sunt ex populo cum Madianitis, et Oc- tanles in Chanaan : qitod si residui fuerint, eise stt-
cidit Phinees Zamri cum Madianile, et morltti tunt des in oculis eorum.
ex popnlo viginti qualuor millia. LXX. Novem tribubus et dimidim tribui Mdhaise
LVH. Dicit Dominusad Mosen ut percutiat Madia- terram Chanaanjubet Dominusdividi in sortem.
nitas. LXXI. iVoinina hominum,qui dispertiunt filiis Irael
LVII.l. Prmcepit Dominus Mosi, a c vigesimoanno et terram Chanaan.
supra considerari populum : et itumerati sunt sex- LXXII. Civilatessignificat, qum dantur Levitis, vel
centa millia, et mille septingenliiriginta. qum sint in refugium.
LIX. Filii Levi, ex quibus Amram, et uxor ejus Jo- LXXIH. In civilntibus refugiorum, quibtis causis per-
chabed(qum peperit Aaron et Mosen et Mariam) pelranles homicidia confugeredebeant, ostendit.
qui considerati sunt ab uno mense, el supra viginli LXXIV. De filiabus Salphaad jubelur, ut sint in tribu
tria millia. (] plcbispalris sui.
LX. Accepit MosesJesum filium Nave, et imposuit
aJiaec qiioque. in Or moitte,etc, nescit Palat. co- et cvolebatoccidereeum, desiderantur.
dex. Palat. ms., a tricesimoanno.
b Rursum haec, et occidil eum Israel in Palal. ms. d Idem ms., transJordanem.
sicutiet tertio ah hoc capitulo postrema illa verba, c Pro Chanaan, praefert ms. Palat. Moab.
CAPITULA LIBRI NUMERI QUI HEBRAICE DICITUR VAJEDABfiER.
I. De Levitisnon numerandis. XIX. Principes vehicula offerentes. Munera prin-
II. De castris constituendis. cipum.
III Progenies Aaron. XX. Arm dedicatio.
IV. LevitmobsequioAaron dati. XXL De candelabro.
V. Levitas pro primogenitisIsrael datos. XXII. Depurificatione Levitarum.
VI. Numerus Levitarum. XXIII. De printogehitls.
VII. Consideratiopriniogeniloruni. XXIV. De Levitarumordindtitme.
VIII. Redemptioprimogenitorumpro Levilis. XXV. A quo lemporemtatis, el usque quo Levitm in
IX. De servitiofiliorum Canilt. D tabernaculodeserviunt.
X. Levitasa triginla annis usque ad quinqitdgesimum XXVI. DePascha.
minislrare. XXVII. De immundis, qui Pascha celebrare non po-
XI. De serviliofiliorumGerson. luerunt.
XII. De serviliofiliorum Merari. XXVIII. Quomodopromoveantur.
XIII. Vbi leprosi de castris ejiciuntur. XXIX. De tubis ad Moysen.
XIV. De peccatisnegligentim. XXX. Profectio primaa monteSina.
XV. Primitias sacefdotumesse. XXXI. Cognatosuo Moysesproficisci secunlsuadet.
XVI. De Zelotypis. XXXII. Vbi murmurat populus, el igne percussusob-
XVII. Qui votumvovitcastitatis. urilur.
XVIII. Vbi Deus jubet quotnodobenedicanturfilii Is- XXXIII. Desideria carnium^et peponum, et ceparum.
raet. XXXIV. De manna.
315 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 514
XXXV. Moysesad Deum pro carnibus. A.LXHI. Populus lsrael pugnat conira regemMoab, el
XXXVI. De sepluaginta senioribus,qui acceperuntde Seon, el Og regem Basan, et expugnaviteos.
spirilu ejus. LXIV. /)e Balac, et Balaant.
XXXYH. Maria et Aaron adversumMoysenmurmu- LXV. De asina loquente.
rant. LXVI. Vbi populus forntcatur.
XXXVIII. Vbi misit Moysesconsiderareterram, et de LXVII. Phinees adullerosinterficil.
botro, el malo. LXVIII. NumerusLevilarum.
XXXIX. Mosessalisfacit pro pbpulo. LXIX. Quibus terra dividijubetur.
XL. Vbi mtirmuravitsynagogaadversus Deum, et vin- LXX. De numero filiorumLevi.
diclam sumpserunt. Comminatioquod in eremomo- LXXI. Vbi filimSalphaad pro hmredilate Moysenin-
riluri cssenta viginti annis et supra. terpellant.
XLI. Ubi moriuntur, qui terrm delraxerunt explora- LXXII. De successionibttshmredilalis.
lores. LXXIII. Vbi Moysesin montemascenderejubetur.
XLII. Vbi populns montem ascendere prohibetur ab . LXXIV. Vbi Jesus a Dominodestinalur.
Amalec. LXXV. De sacrificiisagnorum.
XLIII. Deprecatiosacrificiorttm. j} LXXYI. De sacrificio Sabbati.
XLIY. De primitiis. LXXVII. Sacrificium Neomenia'.
XLV. De Synagoga si nolenspeccaverit. LXXVIII. Sacrificium Paschm.
XLVI. De peccatosuperbim. LXXIX. Sacrificium novorumin Pentecoste.
XLVII. De eo qui lignum colligit sabbato. LXXX. Sacrificiummensisseplimi.
XLVIII. De Core, Dathan, Abiron, et ccctera. LXXXI. Sacrificiumjejunii septimi.
XLIX. De arutis el thuribulis. LXXXII. Sacrificium tabernaculorum in mense sep-
L. De virga, qumfloruit. tinio.
LI. Dominusad Aaron, de sacerdotioet Levilis. LXXXIII. De voto complendo.
LII. De portionibus sacerdolttm, qttm sunl ex oblalio- LXXXIV. De votofeminm.
nibus populi. LXXXY. De vindictain Madianitas.
LHI. De sucerdolibuset Levitis, nihil deberehabere. LXXXVI. Vbi Moysesindignaiur propler Madianitas.
LIV. Pecunias deberedare Levitas ex decimissuis. LXXXVII. De divisionibusprmdmMadianitarttm.
LV. De Purificalione aqum sparsionis, et immundum LXXXVIH. Vbi pars populi hmreditatempetit.
langenlibus, et aqua. LXXXIX. Itinera populi.
LVI. Maria defuncla. C XC. De idolis confringendis.
LVH. De aqua conlradictionis. XCI. Desorte possessionis.
eranl terrani.
LYHI. Vbi nonest populus admissttstransire per filioi XCIl. Nomina principum, qui partituri
XCIII. Prmcepla populi, ut Levilis denl civitales et
Edom.
suburbana.
LIX. VbiAaronmorilur. XCIV. De civitatibusrefugii.
LX. Vbi populus DeoChananmumdevovit. XCV. De inlerfectis.
LXI. De serpenlemneo. XCVI. Si fortuilu et absqueodio quit percusseritpro-
LXII. Vbi Dominus aquam de puteo dedit filiis lsraet, ximum suum.
et de cantico, quod estdictum super cum. XCVH. De filiabusSalphaad, ul proximis mtbant.
INCIPIT
LIBER VAJEDABBER
Qui apudnosdicilur
NUMERI.
[T. I, B. I, Cap. I.] Loculusque est Dominus ad D Israel J, et numerabitis eos per lurmas suas, tu et
Mosen in deserto Sinai in tabernaculo foederis , Aaron. Eruntque vobiscum principes tribuum ac
prima die mensis secundi, anno altero egressionis domorum in cognalionibus suis, quorum isia stuu
eorum ex jEgypto, dicens : Tollite summam uni- nomina. De Ruben, Elisur filiusSedeur. De Simeon,
versaecongregalionis filiorumIsrael per cognaliones Selumiel (ilius Surisaddai. De Juda, Naasson filius
el domos suas, et nomina singulorum, quidquid Aminadab. De Issachar, Nalhanael iilius Suar. De
sexus est masculiui a vigesimo anno supra, omnium Zabulon, Eliab filius llelon. Filioruin autem Josep/i,
virorum fortium cx lsrael [h. omnes bellatores ex de f'"phraiin, Elisama filius Ammitid. De Manasse,
543 LIBER NUMERI. 546
Gamaliel filius Phadassur. De Benjamin, Abidan A quadringenti. De filiis Dan, per generationes et fa-
filius Gedeoni. De Dan, Aiezer filius Amisaddai. milias ac domos cognationum suarum recensiti
De Aser, Phaganicl filius Achran. DeGad, Eliasaph sunl nominibus singtilorum a vigesirno anno et
filius Dehtiel. De Nephlali, Ahira filius Henan. Hi supra, omnes qui poterant ad bella procedere,
nobilissimi principes mullitudinis pcr tribus et co- sexaginta duo raillia septingenti. De iiliis Aser, per
gnaliones suas, et capita exercitus lsrael : quos gcnerationes et familias ac domos cognationum
tulerunt Moses et Aaron cum omni vulgi multitu- suarum recensili sunt per nomina singulorum a
dine, et congregaverunt primo die mensis secundi, vigesimo anno et supra, omnes qui polerant ad
recensenles eos per cognaliones, el domos ac fami- bella procedere , quadraginta millia et mille qnin-
lias, et capila, et nomina singulorum [h. domosque genti. De (iliis Nephtali, pergeneraliones et familias
familiarum, ct nomina singulorumj a vigesimo anno ac domos cognationuin stiarum recensiii sunt nonii-
et supra, sicut praeceperat Dominus. Numeraiique nibus singtilorum a vigesimo anno et supra, onines
sunt in deserlo Sinai. De Ruben primogenito Israe- qui poterant ad bella procedere, quinquaginta tria
lis per generationes et familias ac domos suas, et niillia quadringenti. Hi sunt, quos numeraverunt
nomina capilum singulorum, omne qtiod sexus est Moses et Aaron, et duodecim principes Israel, sin-
masculini a vigesimo anno et supra, procedenlium B gulos per domos cognationum suarum. a Fuerunl-
ad bellum, quadraginta sex millia quingenli. De iiliis que omnis numerus filiorum Israel per domos et
Simeon per generationes suas \Vulg. tac. suas hic familias suas [h. semper, pro domos familiarium
el infra] ac familias ac domos cognationum suarum suarum, habet] a vigesimo anno et supra, qui pote-
recensiti sunt per noinina et capita singulorum, rant ad hella procedere, sexcenta tria fnillia viro-
onine quod sexus esl masculini a vigesimo anno ct rum [h. non hahet, virorumj quingenli quinqua-
snpra, procedeniium ad bellum, qiiinqiiaginla no- ginta. Levitae atilem in tribu familiarum suarum
vem millia trecenti. De filiis Gad, per generationes non sunt numerati cum eis. [B. II, C. I.J Loculus-
. suas et familias ac domos cognalionum suarum re- que est Dominns adMosen, dicens : Tribum Levi
ccnsiti sunl per noniina singulorum a viginli annis noli numerare, nec ponam summam eorum cum
et supra, omnes qui ad bella procederent, quadra- filiis Israel : sed constilue eos super tabernaculum
ginta quinque millia sexcenti quinquaginta. De filiis testimonii et cuncta vasa ejus, et quidquid ad cae-
Juda per generationes et familias ac domos cogna- remonias pertinet [h. et omnem supelleclilem ejnsj.
lionura suarum , per nomina singulorum a vigesimo Ipsi portabunt tabernaculum et omnia uiensilia
anno et supra, omnes qui poterant ad bella proce- ejus, et erunt in niinisterio, ac per gyrum taberna-
dcrc, recensiti sunt septuaginta quatuor millia sex- C culi metabuntur. Cum proficiscendum fueril, depo-
centi. De filiis Issachar, per generaliones et familias nent Levitse tabernaculum : cum caslrametandum,
ac domos cognationum suarum, per nomina singu- erigent: quisquis externorum accesserit, occidetur.
lorum a vigesimo anno ct supra, omnes qui ad Metabuntur autem castra filii Israel unusquisque pe.r
bella procederent, recensili sunt quinquaginta qua- turmas et cuneos atque exercitum suum. [C. II.]
luor millia quadringenti. De filiis Zabulon per gene- Porro Levitse per gyrum tabernaculi figent [h. me-
raliones et familias ac dornos cognationum suarum labunturj tentoria, ne fiat indignatio super multi-
recensiti sunt per nnmina singulorum a vigesimo tudinem filiorum lsrael, et excubabunl in custodiis
anno et supra, omnes qui poterant ad bella procc- [b. custodiaj labernaculi testimonii. Fecerunt ergo
dere, quinquaginla septem millia quadringenti. De filii Israel juxta omnia, quae praeceperat Dominus
filiis Joseph, filiorum Epbraim per generationes Mosi.
et familias ac domos cognaiionum suarum recensiti [B. III, Cap. II.] Locutusque est Dominus ad Mo-
sunt per nomina singulorum a vigesimo anno et sen et Aaron, dicens : Singuli per lurmas, signa,
supra, omnes qui poterant ad bella procedere, alque vexilla [h. non habetj et domos cognationtim
quadraginta millia quingenti. Porro filiorum Ma- suaruin, castrametabuntur filii Israel, per gynim
nasse per generationes et familias ac domos cogna- tabernaculi fcederis. Ad Orienlem Judas figet ten-
tionum suarum recensiti sunt per nomina singulo- toria per turmas exercitus: erilque princeps filiorum
rum a viginti annis el supra, omnes qui puterant ejus Naasson filius Aminadab, et omnis de stirpc
ad bella procedere, triginla duo millia ducenti. De ejus summa pugnantium, septuaginta qualuor millia
filiis Benjamin per generationes et familias ac do- sexcenti. Juxta eum castrametati sunt de tribu Is-
mos cognalionum suarum recensiti sunt nominibus sacbar, quorum princeps fuil Nathanael filius Suar.
singulorum a vigesimo anno et supra, omnes qui Et omnis numerus pugnaiorum ejus, quinquaginta
poterant ad bella procedere, triginta quinque miliia quatuor millia quadringenti. In tribu Zabulon prin-
&In mss. legimus,
fueruntque omnesfiliorum Israel, scalpro delela sunt, et supra posilnm est, simul, ut
elc., aut, fueruntque simul omnes filiorum Israel. ln lioc modo legatur : fueruntque simul filiorum Israel,
Aniciensis autem Ecclesiae ms. codice, qui nnnc est etc. MART.
in bibliotlieca Colberlina 157, prima manu scripluin — Urbinas ms. Fueruntque omnes filii Israet.
fuisse videlur, ftteruntque omnes supputali filiorum Alias variantes leciiones Martian. affert.
Israel, elc. Quse lectio opiima esset : sed duo verba
547 S. HIKRONYMIDIVINABIBLIOTHECA. M8
ceps fuit Eliab filius Ilelon. Orrinls de stifpe ejtis l k ceps fuit Phagahiel filius Achran [ Vulg. Ochran].
exercitus pugnalorum quinquagiiita seplem millia Cunctus exercilus pugnatortim ejus qui numerati
qtii.dtingenii. Universi qui in castris Juilae unnume- simt, (juadraginta ntillia ei mille quingenti. De tribu
rati sunt, fuerunt cenium octoginta sox miilia qua- filiorum Nephthali princepsfuit Ahira filius Henan.
dringenti, et per turmas suas primi egredientur. Gunctus exercilus pugnatorum ejus, quinquaginta
Itl casiris filioruin Ruben ad meridianam plagam liia millia quadringenti. Omnes qui numerati sunt
erit princeps Elisur filius Sedeur, et cuncius exer- in castris Dan, fuerunt cenltim quinqoaginta septem
Ciius pugnatortim ejus, qui numerali sunt, quadra- millia sexcenti, ct novissimi proficisceniur. Hic
ginia sex millia quiugenti. Juxta eum castrametati numerus filiorum Israel, per domos cognationum
sunt de tribu Simeon : quorum princeps fuit Selu- suarum et turmas divisi exercitus, sexcenta tria
miel \Vttlg. Salamiel] filius Surisaddai. Et cunctus millia quiitgeuti quinquaginta. Levitse autem non
Cxercilus pugnatoruin ejus, qui nnmerali sunl, sunt numerati inter filios Israel; sic enim praecepit
quinquaginta novem millia trecenli. In tribtt Gad [Vulg. prseceperat 1 Dominus Mosi. Fecerunt filii
princeps fuit Eliasaph filius a Duel [b. RahuelJ, et Israel juxta oninia, quae prseceperat Dominus Mosi.
cunctus exercitus pugnatorum ejus qui numerali Castrametati sunt per turmas suas, et profecti per
sunt, quadraginla quinque millia sexcenti quinqua- ]B familias suas [Vulg. tac. suasj ac domos patrum
ginta. Omnes, qui recensiti sunl in castris Rnben, suorum.
cenium quinqnaginla millia el mille qnadringenti [T. II, B. IV, C. III, Cap. III.] Haj sunt generar-
quinquaginta per turmas suas : in secundo loco pro- liones Aaron et Mosi, in die qua locufus est Domi-
ficiscentur. Levabiiur autem labernaculum lestimo- nus ad Moscn in monte Sinai. El hacc nomina filio-
nii per officia Levitarum ei turmas eorum. Qitomodo rum Aaron : primngenilus ejus Nadab, deinde [h. non
erigetur, ita et deponetur. Singuli per loca et ordi- habet.] Abiu et Eleazar , et Ilhamar. Haecnomina
nes suos [h. Levabitur aulem tabemaculum lesli- HliorumAaron sacerdotum qui uncti suni, et quortim
monii per oflicia Levitariitn in medio Custrorum. repletae el consecrataernaniis ut sacerdotio fungeren-
Quomodo metabuniur, ita proficiscentur singuli et lur. Moriui siim antem Nadab et Abiu, cum offerrent
ordines suos] proficiscentur. Ad occidentalem pla- ignem alienum in conspectu Domini in deserto Sinai,
gam erunt castra filiorum Ephraim, quorum prin- absque liberis: functique sunt sacerdotio Eleazar et
ceps fuit Fdisama filius Ammiud. Ciincius exereitus lthamar coram Aaron pairesuo. [B. V, C. lV.JLo-
pngnatorum ejns, qui numcrati sunt, quadragiuta cutusque est Dominus ad Mosen, dicens : Applica
millia quingemi. Et cum eis tribus iiliorum Ma- tribum Levi, et fac slare in conspectu Aaron sacer-
nasse, quorum princeps fuit Gamaliel lilttis Phadas- 'C dotis, nt ministrent ei, et excubent, et ohservent
stir. Cunctus exercitus pugnatorum ejus qui htime- quidquid ad cultum pertinet multiludinis corani ta-
raii sunt, triginta duo millia ducenti. ln tribu bernaculo tesiimonii, etcustodiant vasa tabernaculi,
fiiioruin Benjamin princeps fuit Abidan filius Ge- servienles in ministerio ejus. Dabisque dono Levitas
deonis. Et cunctus exercitns pnguatornni ejus qui Aaron el filiis ejus; quibus traditi sunl a filiis Israel.
recensiti sunt, trigiula quinque millia quadringenli. Aaron auteni et filios ejus constilues super culiuin
Omnes qui numerali sunt in castris Ephraim, cen- sacerdotii. Exlernus, qui ad minislrandum [h. non
tum octo millia, centum per inrmas suas : lertii habet ] accesserit morielur. Loculusque esl Dominus
proficisceniur. Ad Aquilonis parlem casirametaii ad Mosen, dicens: Ego luli Levitas a filiis Israel pro
sunt [h. caslranietahuiiturj filii Dau: qiiorum prin- omni primogenilo, qui aperit vulvam in filiis Israel,
ceps fuit Ahiezer filius Amisaddai. Cuuctus exerci- erontque Levitae mei. Meum est enitn omne primo-
lus pugnalorum ejns, qui nutnerali sunt, sexaginla genilum, ex quo percussi primogenitos in tCrra
duo miilia septingenti. Juxta euin fhere lentoria jEgyiiii: sanctificavi mihi quidquid primum nascitur
|h. castrametahuntiir] de tribu Aser : qiiorum prin- in Israel ab homine usque ad pecus: mei sunt. Ego
» Hoc nomen Samaritani et AraheS legant cum I ) vult, faciat: una urbs et per m, et per b litieram scri-
dalelh bNTjn, Dauel el Dauail; quod Vulgatiis noslef bitur; e qttibus Dimon, sileniium interpretatur, D;-
similiter legit. Hebraeus autem hodiernus, LXX, bon, fliiens : indito utroque nomineproptertalkes, et
qui
Di
fluunt. Vsque hodie indifferettlerel Dlmon
Cliald. et Syr, habent resch ah initio bxiyi, Rahuet, tacite bon hoc oppidum dicituf: VCfum qni rfecesse fuit in
vel Raguel. At S. Hieronymus juxta Samaritanorum Dibon sumere, cum ipsissimum nomen de
codices, in libro nomintira (lebraicorinn iegit ileriiiil exemplum
nobis est, infra, cap, vn, 42, 47,
cum daleth, et ipsuin nomen ciians ex Numefis iii- quo iiunc sernio
terprelaiur, agnoscant Deum : Deuel, inqtiit, agno- scribalurHauel? et in Hebrseo, et in Cbaldaico Sx"iVT,Deuel,
scant Deum; nempe a radicc jn', jada, quaesignifi- ei non MART.
cat, agnovil. Non ideo lanien de marginali annota- —Yefissiiifiianiiotatum HehrseoSchOliaSlse,in He-
tione incidat stalitn aliqua suspicio, quasi nou sit braico esse Ra/i«e/ bK'Vl. Sed idem hoc nomen est,
Hieronymi, qui in suo exemplari Hebraico legebat quod superiore Capitulo v. 14, in ipso Hebraico
SKITTIdeuel; quia frequenter ipse nos docet eadem Dahuel, Swr scribiiur, sicque inferius bis cap. vn,
nomina diverso modo, ac diversis lilteris scribi fuisse 42 et 47. Constatque totam dtvefsitatis causam esse
solita : ut est nomen Dibon, <3equo haec observari ex scribarum properahtia himiaque similitudine
voluit lib. vi romment. in cap. xv Isaise : Ne quis, litterarum T etn repetendam.
ait, scriptoris vilium putet, el errorem, emendare dum
St-» LIBEB MiMERl. 550
Dominus. [B. VI, C. VL ] Lociitiisque est Dominus A Israel, et pecora Levilarinn pro pecoribus eorum ,
ad Mosen in deserto Sinai, dicens : Numera filios ernntque Levitse mei. Ego sum [h. nOn habet, siim]
Levi per domos palrum suortim et familias, omnem Doiiiinus. In pretio atilem ducentortini sepluaginta
masculum ab uno mense et supra. Numeravit Moses, trium, qui excedunt nuraeruni Levitarum de priind-
utpraeceper.il Doniinus, et inventi sunt filii Levi per genitis filiorum Israel, atcipies quihque siclos per
nomina sua, Gerson et Caathet Merari. Filii Gerson : singula capita ad mensuram sanctuarii. Siclns habet
Lebni et Semei. Filii Caath: Amram el Jessaar, obolos viginli. Dabisqtie pecuniam Aaron et illiis
Hebron et Oziel. Filii Merari: Mahali et Musi. De ejns prcfium eorum qui supra sunt. Tulit igitur
Gerson fuere familia? duae, Lebniiica, et Semeitica: Moses periiniam eorum, quifueranl amplius, etquos
quarunt nunieratus est populus sexus masciilini ab redemefant aLevitis pro primogeniiisfiliofum Israelj
uno mense et supra, sepiem millia quingenti. III mille treCentorum sexaginta quinqiie siclorum juxiai
post labernaculum metabuntur ad Occidentem, sub pondus sauctuarii, etdediteam Aaron ei filiis ejus
principe Eliasaph filio Lael. Et habebunt excubias juxia vefbum quod praeceperat sibi Dominus.
in tabernaculo fcederis, ipsum labernaculum et ope- [C. IX, Cap. IV. ] Locutusque est Dominus ad
rimentum ejus, tentorium, quod trahitur ante fores Mosen ei Aaroit, dicens : Tolle surrtmam filiorurfi
lecti fcederis, et cortinas alrii: tentorium qtioque B Caath de inedio Levitarum pef domos et filias suas,
quod appenditur in inlroitu atrii tabernaculi, et quid- a irigesitiio ahno et siipral, usqtie ad quinquagesimum
qiiid ad rilum allaris peitinet, funes tabernaculi et aniium, omiritimqui ingfediuritur, ut stent, el mi-
omnia utensilia ejus. Cognatio Caath habebit populus nistrent in tabefnaculo fcederis. Hic est cultus fllio^
Amramitas et Jessaaritas, et llebronitas et Ozielitas. rum Caaih: tabernaculum fOederis,et sanctum sanc-
Ilaesunt familiae Caathitarum recensitae per nornina torum [ h. Mic esi culms filiorum Caalh in taber-
sua : omnesgeneris masculiui ab uno mense, et su- naculo teslimonii sancta sanctOrhm] ingredientur
pra, octo miliia sexcenti babebunt excubias sanc- Aaron et filii ejus, quando nioveiida suhf castra, et
tuarii, et castrameiabuntiir ad meridianam plagam. deponent velum, quod pehdet anle fores, ihvolvenl-
Princepsque eorum erit Elisaphan filins Ozie) : ei qne eo arcam testimOnii, et operient rursnm vela-
cn-todient afcarri, mensamque el catidelabrum , al- mine janlhiriarum peltiuni , extenderilque desuper
laria et vasa sancliiarii, inquibits mihistralur, et ve- pallium totum hyacinthinum, et inducent vectes.
lunij cunctanique iiujuscemodi supellectilem. Piifi- Mensam quoque proposilionis involvent hyacintliiiio
cepsautem principum Levitarnin Elcazariilius Aarori pallio , et pOhentcum ea tlmribula et mortafiola ,
sacerdotis", erit stiper excuhitores custodise Safic- cyathos et crateras ad liba fundenda : panes semper
luarii. At vero de Merari erunt poputi Mahalitaeet C in ea eruht : extendenlque desupcr pallinm cocci-
Mnsilae recensiti per nomina sua : omnes gerieris iieum, quod rursum operieni velainentojanthinarum
mnsculini ab uno mehse et supra, sex miliia ducenti. pellium, et inducent vectes. Sument et pallium hya-
Princeps autem [ Vulg. tac. autem] eoruin Suriel fi- cinthinum [Vulg. etj, qud operierit candelabrum
lius Abiajil: in plag-f septentrionali castrameiabuii- cuin lucernis et forciprbus suis e't emunetoriis et
tur. Erunt sub custodia eorum labulse labemaculi et cunclis vasis olei, quae ad cohcihnandas lucernas
vectes, et coliimnse ac bases earnm, et oiunia quau necessafia sunl: et super ofniiia poneiit operimen-
ad cultum hujuscemodi pertinent : columnseque tum janihinarum pelliuni, et inducent vecles. Nec
atrii pcr circuitum cutri basibus suis , et paxilli cum non et altare siureum involvent hyacintliiuo vesli-
funibus. Castrametabitnttir ante tabcrnaculum fcede- meiilo, et extendent desuper operiirienium janthina-
ris, id est, ad orienlalem plagam , Moses et Aaron rum pellium, inducentqiie vectes. Omnia y.isa^mt^
[h. Moses, Aaron et filii ejus , id est, Aaron], ciim bus ministratur in saitCtuario, involvent IfyacifwSutffi
filiis suis, habentes custodiam sancluarii in medio pallio, et extehdent desuper operimeiitum Janlliinf*-
filiorum Israel. Quisquis alienusaccesscrit, morlelur. ruin pelliuin, indoceiitque vectes. Sed et altaremun-
Omnes Levilae, quos inimeraverunt Moseset Aaron dabunt cinere , et involvent illud purpiirfeolvesti-
juxta prseceptum Domihi per familias suas in genere D mento , poneiitque cum eo omnia vasa , qnB^nSih
masculino a mense uno et supra , fuerunt viginti duo minislerio ejtis utuntur, id est, igniuni recepta«fta*r
millia. [B. VII, C. VII.] Et ail Dohiinus ad Mosen: fusciiiulas ac triderilcs, iincinos et baiilla. Cuncta
Numera primogenitos Sexus masculini de filiis Israel vasa allaris operient Simul velamiiie jarilhinarurii
a mense uno et supra, et habebis suirimam eorum. pellium, et iriducent vectes. [B. VIII. ] Ciimque in-
Tollesque Levitas mihi pro omni primogenito filio- volverint Aaron et filii ejus sanctuarium , et omnia
rum Israel: ego sum [h. non habet, siim] Dominus: vasa ejus in commotione castrorum , lunc intrabunt
et pecora eorum pro universis primogenitis pecoris filii Caath, ut portent involuta : et non (angeiK vasa
[Vulg. pecorum] filioriufi Israel. Recensuit Moses, sanctuarii, ne morianlur. Isla sunt Onera filioruiri
sicut prseceperat Dominus, primogenitos filiorum Caaihiiitabernaculofo3deris:superquoserilEleaz:ir
Israel. Et fnerunl masculi per ndmiiia sua, a mense (ilius Aarort saceidotis, ad cujus cursiiii pertinet
Uno et supra, vigihli duo millia ducenli sepiuaginta oleum ad concinhandas Iucefnas [h. erit aulerri
tres. [C. VIII. ] Locutusque est J)ominus ad Mosen, Eleazar filius Aaron sacerdolis super oleiim ad cori-
dicens ,* Tolle Levitas pro primogeiiitis filiorum cinnandas Idcernas J, et composilionis incenstim, et
551 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 552
sacrificium, quod semper offertur, et oleum unclio-. A annis et supra, usque ad quinquagesimum annum ,
nis, et quidquid ad culium tabernaculi pcrtinci, om- omnes qui ingrediunlur , ut ministrent in laberna-
niumque vasorum , quae in sanctuario sunt. Locu- culo fcederis; et invenli sunl duo millia sexcenli tri-
tusque est Dominus ad Mosen et Aaron , dicens : ginta. Hic est populus Gersonitarum, quos nume-
Nolite perdere populum Caatli de medio Levitarum : raverunt Moses et Aaron juxta verbum Domini.
sed hoc facite eis, ut vivant, et nonmorianlur, si te- [C. XII. ] Numerati sunt et filii Merari per cogna-
tigerint sancla sanctorum [h. cum accesserint ad tiones et domos patrum suorum , a triginta annis et
porlanda sancta sanctorum J. Aaron et lilii ejus in- supra, usque ad annttm quinquagesimum, omnes qui
trabunt, ipsique disponent opera singulorum , el di- ingrediuntur ad explendos riiustabernaculi fcederis :
vident quid portare quisdebeai. Alii nulla curiositate et inventi sunt tria millia ducenti. Hic est numerus
videant quaesunt in saiictuario, priusquam involvan- filiorum Merari, quos recensuerunt Moseset Aaron
tur, alioquin morienlur. [B. IX, C. X.J Loculusque juxta imperium Domini per manum Mosi. Omnes
est Dominusad Mosen,dicens ; Tolle summam etiam qui recensiti suntde Levitis, et quos n recenseri fecit
filiorum Gerson per domos ac familias et cognatio- ad nomen Moses, et Aaron [h. quos numeraverunt
nes suas [h. per domos familiarum suarum J, a tri- Moseset Aaron J, et principeslsrael, percognaiiones,
ginta annis et supra, usque ad annos quinquaginta. B et domos patrum suorum, a triginla annis el supra,
Numera omncs, qui ingrediunlur, et ministrant in usque ad annum quinquagesimum, ingredientes ad
taberoaculo fcederis [h. testimoniij. Hoc esl officium miuisteritim tabernaculi, et onera porlanda, fuerunt
familiaeGersonilarum, utportent cortinas tabema- simul octo millia quingenli octoginia. Juxia verbura
culi, et teclum fcederis, operimentum aliud, et super Doinini recensuit eos Moscs , unumquenique juxta
omnia velamen janihinum tentoriumque, quod peu- olficium et onera sua, sicut prseceperat ei Dominus.
det in introilu tabernaculi fcederis , cortinas alrii, [T. III, B. XI, C. XIII, Cap. V.J Locutusque est
et velum in inlroitu , quod est anle labernaculum. Dominus ad Mosen, dicens : Prsecipe filiis Israel, ut
Omnia quse ad altare pertinent, funiculos, elvasa ejiciant de castris omnem leprosum, et qui semine
minislerii.jubcnteAaron eifiliis ejus, porlabunl filii fluit, pollutusque esi super mortuo [h. pollulusque
Gcrson : et scient singuli cui dcbeant onera niauci- est super anima]: tam masculum quam feminam eji-
pari. Ilic est cuitus familiseGersonitarum in laber- cile de castris, ne conlaminent ea cum •>hahilave-
naculo fcederis, eruntque sub manu llliamar filii rint vobiscum [h. in quorum medio ego hahilo].
Aaron sacerdolis. [B. X.J Filios qtioque Merari per Feceruntque ila filii Israel, et ejecerunt eos cxlra
familias et domos patrum suorum reccnsebis, a tri- caslra sicut locuius est Dominus Mosi. [C. XIV.J
ginta annis el stipra, usque ad annos quinqtiaginla , C Locutusque est Dominus ad Mosen, dicens: Loquere
omnes qui ingrediuntur ad officium minislerii sui ct ad filios Israel: Vir, sive mulier, cum fecerint ex
cultum fcederis teslimonii. IIxc siint onera eorum : omnibus peccalis, quae solent hominibus accidere,
Portabunt tabulas labernaculi et vectcs ejtis, co- et per negligenliam transgressi fuerint mandatum
luinnas ac bases earum , columnas quoque alrii pcr Domini, atque deliquerint, confitebuntur peccatum
circuituin cum basibus et paxillis et funibus suis. suum, et reddent ipsum caput, quinlamque partcm
Omniavasa etsupellcctilem ad numerum accipient, desuper, ei in quem peccaverint. Sin antem non
sicqiie porlabunt. IIoc est officiumfamiliseMerarita- fuerit qui recipiat, dabunl Domino, et erit sacer-
rnm, et ministerium in tabernaculo fcederis: ernnt dotis, excepto ariete, qui offertur pro expiaiionc,
que sub manu Ilhamar filii Aaron sacerdoiis. Re- ut sit placabilis hostia. [C. XV.J Omnes quoque
censuerunl igilur Moses et Aaron et principes syna- primitiae, quas offerunt iilii Israel, ad sacerdotem
gogaefilios Caalh per cngnationes et domos patriuni pertiucnt . et quidquid in sauctuarium oflerlur a
suorum, a Iriginla annis et supra, usque ad annunii singulis, et traditur manibus sacerdotis, ipsius erit.
quinquagesimum, omnes qui ingrediuntur ad minisle [B. XII, C. XVI.J Locutusque est Domiuus ad Mo-
rinm lahernaculi fa*deris: et invenli sunt duo miilisi sen, dicens : Loquere ad filios Israel, el dices ad
seplingenti quinquaginla. Ilic esl numerus populii D eos : Vir cujus uxor erraverit, maritumque contein-
Caath, qui intrant labernaculum fcederis: hos nume- nens dormierit cum allero viro, et hoc maritus de-
ravit Moses el Aaron juxta sermonem Domini peir preltendere non quiverit, sed latet aldutcrium, ct
manum Mosi. [C. XI. J Numerali sunt et filiiGersori lestibus argui non potest, quia non est inventa in
per cognationes et domos patrum suorum, a triginui stupro : si spirilus [h. et spiriiusj zelolypiae conci-
.;. a Verbum recenseriabest iu omnibus mss. nostris, dex. Palalinus nedum illud, sed et voces ad nomen
quodque magis miramur, abest et in textu canonis praeiermittil.
b Iia mss. omnes ad uniun; sed melius quod legi-
Hebraicc veritalis, quamvis e regione appositum sit
scholion quo sufficienter docetttr leclor, nulliimcssc lur in Vulgata nostra, scilicet, habilaverim, in prinia
sensum hujus loci, nisi adsii in contextu supradiclum persona stngulari, ul scire licet e marginali scholio
verbum. Ad Udetnigilur cdilionis Yulgaiaeea stipple- canonis Heb. ver. MART.
vimus, quae notariorum antiquorum incuria fuerant —Palalin. priina manu, quia habitovobiscum.Cerle
pisctermissa. MART. el Hebrseus in prima persona iisdem prope verhis
— Verbumrecenseri, qudd ab omnibus Marliansei legit; D3TO \Xf 'JN nwx.
mss. aberat, supplet, asseritque nostris Urbinas co-
555 LIBER MJMERl. 554
lavcrit virum conlra uxorem suam, quse vel pollula ,A rint votum, ut sanctificentur, et se voluerim Doinino
est, vel falsa suspicione appetitur, adducet eam ad consecrare: vino, et omni quod inebriare potesl,
sacerdotem, et offeretoblationem pro illa, decimam abstinebunt. Aceliim ex vino, et ex qualibet alia po-
partcm sali [h. EphaJ larinae hordeaceae : non fun- tione, el quidquid de uva exprimilur, non bibent :
det super eam oleum, i;ec imponet thus : quia sa- uvas recentes siccasque non comedent cunctis die-
crilicium zelotypise est, et ohlaiio invesligans adul- bus, quibus ex voto Domino consecranlur : quid-
terium [h. et oblatio recordationis investigans ini- quid ex vinea esse polest, ab uva passa usque ad
quilatem]. Offeret igitur eara sacerdos, et statuet acinum non comedent. Omni leinpore separationis
coram Domiuo: assumetque aquam sanctam in vase suac novacula non transibit super caput ejus, usque
ficlili, el pauxillum lcrraede pavimento labernaculi ad completum diem, quo Dominoconsecratur. San-
mitlel in eam. Cumque stelerit mulier in conspectu ctus erit, crescente caesarie capitis ejus. Omni tem-
Domini, discooperiet caput ejus, et ponet super pore consecrationis suaesuper morluum non ingre-
inainis illius sacrificium recordalionis, ct oblatio- dietur, nec super patris quidem et malris et fratris
nein zelolypiae : ipse autein lenebit aquas amaris- sororisqtie funere conlaminabitur, quia consecralio
simas, in quibus cum exsecratione maledicla con- ' Dei sui super caput ejus cst. a Omnes dies [h. omni-
gessit. Abjurabitque eam, et dicet : Si non dormi- B hus diebusj separalionis suae sanclus erit Domino.
vit vir alienus tecum, et si non polluta es, deserto Sin autem mortuus fueril subito quispiam coram eo
mariii thoro, non te nocebunt aquae istae amarissi- [h. snper eumj, polluetur caput consecrationis ejus:
mse, in qnas maledicta congessi. Sin autem decli- quod radet illico in eadem die purgationis suse, et
nnsti a viro tuo, atqtie polluta es, et concubuisli rursum septima. In octava autem die offeret duos
cum alicro viro, ltis maledictionihus subjacebis: turtures, vel duos pullos columbsc sacerdoti in in-
Del te Dominus in maledictionem exemplumque troitu fcederisteslimonii. Facielque sacerdos unum
cunctorum in populo suo : puirescere facial femur pro peccato, et alterum in holocaustum, et depreca-
luiiin, et tumens ulerus tuus disrumpatur. Ingre- bitur pro eo, quia peccavit super morluo [h. super
diantur aquac maledictsein venlrem luum, et utero animaj : sanctificabitque caput ejus in die illo: et
lumescenle, putrescat femur [h. Cadere faciat femtir consecrabit Dominodies separationisillius [h. san-
liium, ct uterus tuus intumescat.Ingrediantur aquae ciificabitque caput suum in die illa, et consecrabit
nialedictacin viscera lua, ut disrumpalur uierus fe- Domino dies separationis suaej, offerens agnum
niorisj. Et respondebit mulier, Amen, amen. Scri- anniculum pro peccaio : ita tamen ut dies priores
bctque sacerdos in libello ista maledicta, et delebit irriti fiant; quoniara pollula est sanctificatio ejus.
ca aquis amarissimis, in quas maledicta congessit, iC Ista est lex consecralionis. Cum dies, quos ex voto
cl dabit ei bibere. Quas cum exhauserit, lollet sa- decrcverat, complebuntur, adducet eum ad ostium
cerdos de manu ejus sacrificium zelolypiae,et eleva- tabernaculi fcederis, el offeret oblationem ejus Do-
bit illud coram Domino, imponetque super altare : niino, agnum anniculum immaculatum in holocaus-
iia dtimtaxat ut prius pugillum sacrilicii tollat de eo tum, et ovem annicul.-imimmaculalam pro peccato,
quod offeriur, et incendat stiper altare :ct sic polum et arietem immaculalum, hostiam pacificorum, ca-
det mulieri aquas amarissimas. Qnas cum biberit, nistruni quoque panum azymorum, qui conspersi
si polltita est, el coniempto viro, adulterii rea, per- sint oleo, et lagana absque fermenlo uncia oleo, ac
Iransibunt eam aquae malediclionis, et inilato ven- libamina singulorum : quae offeret sacerdos coram
tre, computrescet femur [h. et disruplo ulero cadet Dornino, et faciet lam pro peccato, quam in holo-
femur ejusj: eritque mulier in maledictionem, et in causium. Arielem vero immolabit hostiam pacilico-
exemplnm omnipopulo [h. in maledictionera in me- rum Domino, offerens simul canislrum azymorum,
dio populisuij. Quod si pollula non fuerit, erit in- et libamenta quaeex more dehentur. Tunc radet Na-
noxia, et faciet liberos. Ista est lex zelotypise. Si de- zarsei [Vulg: radetur Nazarseus] anle oslium taber-
clinaverit mulier a viro suo, et si polluta fueril, naculi foederis csesariemconsecrationis ejus, tollet-
maritusque zelotypise spiritu concitatus adduxerit D que capillos ejus, et ponet super ignem, qui est sup-
cam in conspeciu Domini, et fecerit ei sacerdos positus sacrificio pacificorum. Et armum coctum
juxla omnia quaescripta sunt: maritus absque culpa arietis, lortamque absque fermenlo unam de canis-
cril, et illa recipiet iniquitatem suam [h. mulier re- tro, et laganum azymum unum, et tradet in manu
cipiet iniquitatem suamj. Nazarsei, postquam rasum fueritcaput ejus. Suscep-
[T. IV, B. XIII, C. XVII, Cap. VI.] Loculusque: laque rursum ab eo, elevabit in conspectu Domini :
esl Dominus ad Mosen, dicens : Loquere »d filiosi ct sanclificala sacerdotis erunt, sicul pectusculum,
Israel, et dices ad eos ; Vir, sive mulier, cum fece- quod separari jussum est, et femur. Post hsec potest
a Manuscripti lihri hunc versiculum duobus vel verit. docens quid juxta Hebrseum legere debeas.
tribus modis legunt : plures sic habent, omnesdies MART.
separationis sum sanctus erit Domino. Alii vero, —Frustra Marlianaeusreposuit omnis, perinde at-
Omnisdies separationissum, elc. Regius denique, de que alittd sonet ab omnes, cum idem sit tamen, nec
qno supra dictum est, legit cum Vulgata Latina, nisi veleris pronunlialionis, qtiaeI el \i litteras pro-
Omnibus diebus separationissum, etc. Varianles att- misctie niutai, ralione distenl. Codcx Urbinas clarius
lcm hujusinodi lcctioncs complcctitur canon lleb. habcl omnibusdiebus, etc.
5BN S. HIERONVMIDIVINA BIBLIOTHECA. BStl
bibere Nazaraeus viniim. Ista est lex Nazaraei. curn J .corum boves duos, arietes quinque, hircos quinque,
vovcrit oblalioneni suam Domino tempore consecra- agtios anniculOSquinque. Hsec fuit oblalio Natha-
tionis suae, exceptis iis quae invencrit maiins ejus. nael lilii Suar. Tenio die princeps filiorum Zabu-
Juxla qHod meniedevovcral, iia facietad perfeciio- lon, Eliab filius Helon, obtulit acetabulum argen-
nem sanctificalionis stiae. |B. XIV, C. XVIII.J Locu- tcnm, appendens centum triginta siclos, phialam
ttisque est Dominus ad Mosen, dicens : Loquere argenteam hahe)item sepluaginta siclos, ad pondus
Aaron el filiis ejus : Sic benedicetis liliis Israel, et saucluarii, ulrttmqtie pleiiiim simila conspersa olco
dicetis eis : Benedicat libi Dominus, ei ci.istodiat in sacrificium : mortarioluin aureum appendens de-
te. Ostendat Dominus faciem suam lihi, et miserea- cem siclos [h. aureos], plenum iucenso : bovem de
lur lui [h. illuminei Dominus f cieni suam super lc, armento, et arietem, et agnum annicnluin in holo-
el misereatur luij. Couveriat Dominus vultum sunin caustum : hircumque pro peccato, et in sacrificio
ad te, et del tibi pacem. Invocahutitque noincn meum pacificorum boves duos, arietes quinque , hircOs
super filios Israel, elego benedicam eis. quiuque, agnos anniculos qninque. ilsec est oblatio
[T. V, B. XV, Cap. VII.J Factum est auleni in die, Eliab filii Helon. Die quarto princeps filiorum Rtiben,
qua complevit itluses tabernaculum, et erexil illud : Elisur filius Sedeur, obiulit acetabulum argenteum
unxitque, et sauclificavit cum omuibus vasis suis, 1I appendens ceiittnn triginia siclos, phialam argen-
ailare simililerei omnia vasaejus: oblulerunl princi- team habentem scpluaginla siclos, ad pondus sauc-
pes lsrael et capita lamillarum, qui eranl per singu- luarii, utrumque plenum simila conspersa oleo in
las tribus, prxdecti eorum, qui numerali fucrant, sacrificiura : moriariolum aureum appendens decem
muuera coram Domino.sex plaustra tecta cum duu- siclos [h. aureos], plenum inccnsn ; bovem de ar-
decim bobus: Unum plausirum oblulere duo duces, mento, el arietem, etagnum anniculum in holocau-
etunumbovem singuli, obiuleruniqiie ea in con- stuin, hirctimquepro peccalo, elin hostiasfh.sacrili-
speclu tabernaculi. Ait aulem Dominus ad Mosen : ciiiinj pacificornmbovesduos, aricies qninque, hircos
Suscipe ab eis ut serviant in ininisterio tabernaculi quinque, agnos anniculos quinque. Ilsec fuit oblatio
testimonii [Vulg. tac. teslimoiiiij, el trades ea Levi- Elisur filii Sedeur. Die quinlo princeps filiurum
lis juxta ordinem ministerii sui. Itaque cum susce- Simeon, Selumiel [Vulg. Salamiel] filius Surisad-
pisset Moses plaustra el boves, tradidit eos Leviiis. dai, obtulit acetabulum argenteum appendens cen-
Duo plaustra el quatuor bovcs dedit filiis Gerson, (um iriginta sielos, philiam argenteam habentcm
juxta id quod habebant uecessarium. Qualuor alia septuaginta siclos, ad pondus saneliiaeii, ulrum-
plaustra et «cto boves dedit filiis Merari, secundum que plenum simila conspcrsa oleo in sacrilicium :
ofliciaet cullum sutim, sub manu Ithamar filii Aaron ' j mortariolum aureum appendens decem siclos [h. au-
sacerdolis. Filiisaulem Caaih nondeditp/ausfraef bo- reosj, plenuni incenso : bovem de armeiilo, et arie-
ves[h. non habeij: quia in sanctuario serviunt el one- tem, etagnurn anniculum in bolocausiuin ; bircum-
ra propriis portant bumeris. [B. XVII.J Igiluroblule- que pro peccalo et in hostias [h. sacrificium] paci-
runlduces in dedicationem altaris, die qua unctum ficorum boves duos, arieiesquinque, hircos quinquc,
est, oblaiiouem suam anle altare. [C. XIX.J Dixit- agnos anniculos quinqtie. llaec iuil ob/atio Selumiel
que Dominus ad Mosen: Singuli duces pcr singulos [Vulg. Salamiel] filii Surisaddai. Dic sexlo princeps
dies olferant muncra in dedicaiionem altaris. Primo filiorum Gad, Eliasaph filius Dehuel obtulit acclabu-
die obtulil ohlalionem suam Naasson filius Amina- lum argenteum appendens ceulum triginta siclos,
dab de tribu Juda : fueruntque in ea acelabulum ar- phialam argenleam habentem septtiaginla siclos,
genteuin pondocenium trigiuta sicloruin, phiala ar- ad p^ndiis sanctuarii, utrumque plenum simila cou>-
gentea habens septuagiula siclos, juxla pondus spersa oleo in sacriliciiim; inorlarioliim aureum
sanctuarii, utrumque plenum simila conspersa oleo appendens decem siclos [b. semper babel, decem
in sacrificium : inortarioluin ex decem siclis [h. non aurens], plenuni incenso : bovem de armento, et
habetj aureis, plenum incenso : bovem [Vulg. add. arielem, et agnum anniculum io holocaustttm : hir-
de armentoj, et arietem.et agiiitm anniculum in he- 1' cuinque pro peccato : et in hostiam [h. setnper ha-
locaustum : hinumque pro peccalo : et in sacriiicio bet, in sacrificium] pacilicorum boves duos, arietes
pacilicorum boves duos, arietes qnin(|ue, hircos quinque, bircos quinque, agnos anniculos qninque.
quinque, agnos anniculos quinque. Haec est ohlatio Ilaec fuil oblalio Eliasaph filii Dehuel. Die septitno
Naasson lilii Aminadab. Secundo die oblulit Natha- princeps filiorum Ephraim, Elisama filius Ammiud,
nael filiusSuar, dux de Iribu [h. non habetj Issa- obtulit aceiabuhiHi argenteum appendens cetitum
char, acelabulum argenteum appendens ceniuin tri- triginta siclos, phialam argenteam habenteiu septua-
ginta siclos, phialam argenteam hahentem sep- ginla siclos, ad pondus sanciuarii, ulrtomque ple-
luaginta siclos , juxla pondus saucluarii, utrum- ntim simila conspersa oleo in sacrificiura : morla-
que plenum simila conspefsa o!eo in sacrificium : riolum aureum appendens decem siclos, plenum in-
mortariolum aureum babens decem siclos [ h. censo: bovein de armento,et arietem,etagnumanni-
aureos ], plenum incenso : bovem de arroento, culuin in holocaustum: hircumque pro peccato;et Ui
etarietetn, el agnum anniculiim in holocaustum : hostias pacificorum,boves duos, arieles quinque.Iiir-
hircumque pro peccato : et in sacrificio pacifi- cos qtiinque, agnos aiinicuios qtiinque. Hafcfait.ob-
337 LIBER NUMERI. m
latio Elisama filiiAinmiud. Dicociavo princeps Ulio- A ,princeps filiortimWepliihal;, Ahira filius Henan ob-
rum Manasse,Gamaliel iilius Phadasstir, ohtulit ace- lulit acelabulum argenteum appendens ccntiun Iri-
tabulum argenteumappendenscenlum triginta siclos, ginta siclos. phialam argeuteam babentein seplua-
phialam argenleara habenlem septuaginia siclos, ad ginta siclos, ad pondus sancliiarii, utrumque pie-
poudus sanctuarii.utrumque plenumsiinilaccnspersa num simila conspersa oleo in sacrificium ; morla-
oleo in sacrificium, mortariolum aureumappendens riolum aureum appcndens decein siclos, pleniim in-
decem siclos, plennm incenso : bovem dc armento, censo : bovem de armento, et arietem, el agnura
etarietem, et agnum anniculum in liolocaiislum: aiiniciiluiniu holocaustum ; hircumque pro peccato,
hirciimqne pro peccato, et in hostias pacificorum et in hosiias pacificorum bovesduos, arietes quin-
boves duos, arietes quinque, hircos qiiim-ue, agnos que, hircos qtiinque, agnos anniculos quinque. ilaec
anniculos quinque. Haec ftiil oblatio Gamaliel filii fuitoblatio Ahira filiiHetian. [C. XX.] H;rc in dcdi-
Phadassur. Die nono princeps filiorum Benjauiin, calione altaris oblala sunta principibuslsrael indic,
Abidan filius Gedeonis, obtulil acetabulum argen- qua consecraitim est. Acctabula argenlea duodecim;
teura appendens centum triginta siclos, phialam ar- phialseargentese duodecim : mortariola aurea duo-
genteam habentem septuaginia siclos, ad pondiis dcciin : ii.<ut cetittim triginta siclos argenli habcret
sanctuarii, ulrumque plentim siniila conspersa oleo B unuin acetabuluiii, et sepltiagihia siclos una phiala:
in sacrificium : mortarioltiin aureum appendens de- id cst, in commune vasorum omniuin ex argento
cem siclos, plenum incetiso : bovem de arinenio, et sicli duo millia qiiadringcnii, pondcre sanctuarii.
arielem, et agnum anniculura in lioloeauslum : liir- Morlariola aurea duodecim plena incenso, denos
cumque pro peccato : et in boslias pacificorumboves siclos appendeniia pondere sanctuarii: id est, simiil
duos, arieles quinque, hircos quinque, agnos anni- auri sicli ceniuin viginti: boves de arraento in ho-
culos quinque. Haeefuit oblatio Abidam filii Gedeo- locaustum dnodeciui, aiicles duodecim , agni anni
nis. Die deciuto princeps filiorum Dan, Abiezer li- culi duodecira, et libamenia eorum : liirci duodecitn
lius Amisaddai, obiulit aceiabiilulum ai-genteum propeccalo. Hostiae [h. Sicrificium. Vulg. In hos-
appendens cenluni trigintasiclos, pliialaniargenteam tiasj pacificoiuin , boves viginti quatuor, arietcs
habentem sepluaginia siclos, ad pondus sanciuarii, sexaginta, hirci sexaginta. agni anniculi sexaginta.
ulrumque plenum simila conspersa oleo in sacrifi- Haecoblala sunt in dedicationc allaris , quando unc-
ciiiin : morlariolum aureum appendens decem siclos, tum est [h.postquainuitctumestj. [B. XVII.)Cumqtie
plenum incenso : bovem de armenio, et arielem, ct ingrederetur Mosestabernaculum fcederis, ut con-
agnum anniculum in holocausium : hircumque pro suleret oraculum, audiebat vocem loquentis ad se
peccato : et in hostias pacificortimhoves duos, arie- C de propitialorio, quod erat super arca testimonii iu-
les quinque, hircos quinque, agnos anniculos quin- ter duos Cheriibim, unde el lo |ueliatur ei.
que. Haecfuit oblatio Abiezer filii Amisaddai. Die [Cap. VIII.] Locutusque esl Domiitus ad Mosen,
undecirao principes (iliorum Aser, Phagahiel lilius dicens : Loquere Aaron, etdices ad eum : Cum po-
Achran, obtulit acelabulum argcnteum appendens sueris septem lucernas ,a conira eam partem,
centum triginta siclos: phialam argenteam haben- quam candelabrnm respicit, lucere debebunt. Fecil-
tem septuaginla siclos, ad pondus sanciuarii, iilrum- que Aaron, et iniposuil lucernas supercandelabrum,
que plentim simila conspersa olco in sacrificium: ut praeceperat Dominus Mosi. Haec atitem erat firc-
moriariolum aureum, appendensdecemsiclos,plenum tura candelabri, ex auro duclili, tam medius stipes,
incenso : bovem de armenlo, et arielem, et agnum quam cuncta quaeex utroque calamorum lalere nas-
anniculum in holocauslura : hircumqtie pro peccato, cebantur ; juxta exemplum quod ostendit Dominus
et in hoslias paciiicorumboves duos, arietes qiiin- Mosi, ita operaius est candelabrum. [B. XVIII, C.
que, hircos quinque, agnos anniculos quinque. Haec XXI.J Et loculus est Dominus ad Mosen, dicens :
fuit oblatio Piiagahiel fiiii Acbran. Die duodecimo ToIIe Leviias de medio filioritm Israel, el ourifica-
a In editis ac mss. aliquot libris seqiiiinlur isliaec,I) dicesad eum, ul cum posueritseplemlucernas, cande-
candelabrum in australi parte erigatur. Hoc igitur tabrum in auslfali parle erigat. Hoc igitur prmcipeul
prmcipe,ul lucernmcontra boreame regionerespicianl tucernmconlra boreame regionerespiciant ad mensam
ad mensam panum propositionis. Quse verba in cdi- panttmpropositionis; conira eam parlem, qumcande-
tione Bibliorum suorutn liobertus Slephanus, ac labrumrespicit, lucere debebunt.In alio autem codice,
Tbeologi Lovaniensesobelo praenotarunl: idque me- h. 5 .*Loquere Aaron, et dices ad eum : Cum posueris
riio, nullum enim addilamenti hiijiis vestigium ex- septemlucernas candelabrorum,in auslrali parte erige
stat nec in canone Hebr. verii. ncc in multis aliis eas. Hoc igilur prmcepitut lucernm,etc. Porro in ca-
Latinis codicibus vetustissimis et optimte notae puta none sensus isie est, cum posueris luCernas, versus
Regiis, Colbertiuis, Corbeiensibus, S. Germ. a Pra- eam parlem quaerespondet froiili candelabri, lucere
lis, etc. Sed neque aliquid liortim reperies in textu debebunt, id est, roslra, in quibus ellyclmia sunt,
llebraeo, vel in Samaritano: non denique apud inter- habebuni antrorsum spectanlia. MATIT.
pretes LXX, Cbald., Syr. aut Arab. Crediderim ma- — Urbinas ms. addit, candelabrttm in Attstrati
jori ex parte fuisse mutuala e cap. XLExodi, vers. parte erigat. Hoc igitnr prmcipe, ut litcernw' contra
22, huc vero translata pattcis ad sensura muiatis et Boream e regionerespicianl ad mensam panum pro-
superadditis. Huic conjeclunc favet ipsuminel addi- positionis ; quod qtiidem addii.imenliim ct psulo*
lametituin, quod non uno inodo, nec eisdem verbis diversis verbis in aliig mss. Martianicusinvenft, et
conceplum reperiltir in mss. Naru iu codice iium. 5 praeferunl Vulgalilibri, jamdin vero olim iheologi
S. Germani a Pratis ita legimus : LoquereAaron, et Lovauienses obelo prsenotaruni.
559 S. IHERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 560
bis cos juxta hunc rilum : Asperganlur aqua luslra-, i, faciant. Sic dispones Levitis in cuslodiis suis.
tionis, el radant omnes pilos camis stise. Cumque [T. VI, B. XX, C. XIX, Cap. IX.] Locutus est
laverint vestimenla sua, et mundati fuerint, tollant Dominus ad Mosen in deserto Sinai, anno secundo
bovcm de armento, et libauienium ejus similam posiquam egressi sunt de lerra jEjiypli, mense
oleo conspersam ; bovein autcm alierum de ar- primo, dicens : Facianl filii Israel Phase in lemporc
mento tu accipies pro peccalo, cl applicabis Levilus sno, qnariadecima die mensis hujus ad vesperam ,
coram tabernaculo fcederis, convocala omni multi- juxta omnes cnremnnias et justificalionesejus. Prx-
ludine filiorum Israel. Cumque Levitsc fuerint co- cepitque Moses filiis Israel, ut facerent Phase. Qui
ram Domino, ponent filii Israel manus suas super fecerunt lempore suo : quartadecima die rnensis ad
eos. Et offeret [h. elevabiij Aaron Levitas, niuntis vesperam, in monte Sinai [h. in deserto Sinai]. Jnxta
in conspectu Dominia filiis Israel, ut serviant in mi- omnia qusc mandaverat Dominus Mosi, fecerunt filii
nisterio ejtis. Levitae quoque ponent manus suas su- lsracl. [C. XXV.] Ecce autem qnidam immundi super
per capita boum, c quibus unum facies pro peccato, anima hominis, qui non polerant facere Phasein die
cl allerum in holocauslum Domini, ut depreceris illo, accedentes ad Mosenet Aaron dixerunt eis: Im-
pro eis. Statuesque Levitas in conspectu Aaron et mundi sumus super anima hominis. Quare fraudamur
iiliorum ejus el consecrabis oblatos Domino, ac se- B ut non valeamus offerre oblationem Domino in lem-
parahis de medio fitiorum Israel , ut sint mei. pnre suo inter filios Israel? Quibus rcspondit Moses:
El postea ingredientur tabernaculurn a fcederis [h. State ut consulam quid praecipiat Dominus de vobis.
semper hahet labernaculum placiti ] ut serviant [C. XXYl.J Locutusque cst Domiutisad Mosen,dicens:
mihi. Sicque purificahis el consecrabis eos in obla- Loquere filiis Israel: Homo qui fuerit immundus su-
lionem Doinini [h. non habet DominiJ. quoniam per anima, sive in via procul in genle vestra,c faciat
dono donati sunl mihi a filiis Israel. [C. XXII. | Pro Phase Domino mense secundo, quaria dccima dic
primogenitis quae aperiunt omnem vulvam in Is- mensis ad vesperam, cum azymis et lactucis agresti-
rael, accepi eos. Measunt omnia primogenita filio- bus [h. non habetj comedent illud: non relinqnent ex
rum Israel, tam ex hominibus quam ex jumentis. eo quidpiam usque mane, et os ejus non confringent,
Ex die quo percussi omne primogenilum in terra omnem ritum Phase observabunt. Si quis autem et
jEgypti, sanclificavi eos mihi, et tuli Levitas pro mundtis est, el in itinere non fuit, et tamen non fecit
cunctis priinogenitis filiorum Israel : tradidique Phase, extermiuabiiur anima illa de populis suis,
eos dono Aaron etfiliis ejus de mediob filiorum Is- qtiia sacrificium Domino non obtulit tempore suo :
rael, ut serviant mihi pro iiliis Israel in tabema- peccatum suum ipse portabit. Pcregrinus d quoque
culo foederis et orcnt proeis, nc sit in populoplaga, ij et advena si fuerit apud vos [h. advena quoque qui
si ausi fuerint accedere ad sauctuarium [h. et orent peregrinabitur apud vosj, faeietPhase Domino juxta
pro filiis Israel, ne sit in filiis Israel plaga, cum ac- caeremonias et justificaiiones ejus. Praeceptum idem
cesserint filii Israel ad sancluariumj. Fecerunique crit apud vos tam advense quam indigense. [B. XXI.J
Mosescl Aaron ct omnis inultiludo filiorum Israel Igitur die qua erectum est tabernaculum, operuit
super Levitis quaepraeceperat Dorninus Mosi: puri- illud nubes. A vespere autem supcr tentorium crat
ficatique sunt, etlaverunt vestimenla sua. Elevavit- quasi species ignis usque mane. Sic fiebat jugiter:
que eos Aaron in conspectu Domini, et oravii pro per diem operiebat illud nnbes, et pernoclem qnasi
cis, ut purificati ingrederentur ad officia sua [Ii. ut species ignis. [B. XXII, C. XXVII.] Curoque ablala
purificarentur. Et post haec ingressi sunt Levitae ad fuisset nubes qux labernaculum protegebat, lunc
olficia suaj in tnhernaculum fcaderis coram Aaron proficisccbanlur lilii lsrael, et in loco ubi sletisset
et filiis ejus. Sicut praeceperat Dominus Moside Le- nubes, ibi castrarnetabantur. Ad imperinm Domini
vilis, ila factum est. [B. XIX, C. XXIII.] Loculus- proficiscebantur, et ad imperium illius figebant la-
que Dominusad Mosen, dicens : tlaec est lex Levi- bernaculum [h. castrametabanlur]. Cunctis diebus,
tarum : A vigintiquinque annis et supra, ingredien- quibus stabat nubes super labernaculum , manebant
in eodem loco; et si evenisset ut multo tempore ma-
tur, ut ministrent in tahernacuio fcederis. Cmnque p neret
annum sctatis servire super illud, erant filii Israel in excubiis Dornini,
quinquagesiinum implevcrint, et non proliciscebantur quotquot diebus fuisset nubes
ccssabunt; eruntque ministri fratrum suorum in la- super tabernaculum. Ad imperium Domini erigebant
bernaculo foederis, ut custodiant quse sibi fuerint tentoria [h. proficiscebantur, et ad imperium Domini
commendata, opera aulem ipsa [h. non habetl non castrameiabanlurj, et ad imperium illius deponebant.
a Monet hic scholion marginale, textum Hebrai- fmderisvertit, rarius placiti. Et potuit tamen ex hoc
cum, pro labernaculo fmderis, semper habere laber- ipso pulare Martianseusauctorem scholiorum Hiero-
naculum placiti. In Hebrseo quidem legimus semper nymum.
b In Vulgatis, de medio populi, ut serviantmihi pro
1JHOSitN,ohelmoed: Tyin, moedvero ab Hieronymo
placitum inierpretatur lib. I Regum cap. xx, 55, et lsrael. 0 Mss. elcanon, faciet, phase Domini; quod per-
alibi : unde non improbabilc sumitur argumenlum,
scholia margiualia canonis lleb. veril. auctorem ha- inde est, quia nin'S, Ladonai potesl inierpretari, et
buisse eumdem Hieronymum. MART. Domino el Domini, ut noruni linguse Hebraicaepc-
— Idemms., intjredian/ur. Quod annotat Scholias- riti. MART.
lcs sempcr in Ilebraeo haberi tabernaculumplacili, d Urbinas ms., Peregiinus vcroet advena; moxcuin
idest-Tjnn, Hieroiiymus plerumque testimouii, aut aliis, faciet Phase Domini, pro domino.
•zai LIRKR NIIMERI. 362
Si fuisset nuhes a vespere usque mane, ct slatim di- A fuit Selumiel filius Surisaddai. Porro in tribu Gad
luculo tabernaculum reliquisset, proficiscebanlur: et erat princeps Eliasaph filiusDehuel. Profeclique sunt
si post diem et nnclem recessisset, dissipabant tcn- el Caathitse portanles sanctuarium [h. Et erigebant
toria [h. proficiscebanlurj. Si biduo aut uno mense tabernaculumdonec venirent, id est, crigebant laber-
vcl longiori lempore fuisset super labernaculum, naculum filii Gerson et Merari, donec venircnl Caa-
manebant filii lsrael in eodem loco, et non profici- ihitae].Tamdiu tabernacultim portabatur donec veni-
scebantur: statim autem ut recessisset, movebant rent ad erectionis locum. Moverunt castra et filii
castra [h. non habet.J. Per verbum Domini figebant Ephraimper turmas suas, in quorum excrcitu princeps
tentoria [h. caslramelabantur], et per verbum illius erat Elisarna filiusAmmiud. In tribu autem filiorum
proficiscebaniur; erantque in excubiis Domini juxla Manasse princeps fuit Gamaliel iilius Phadassur. Et
imperium ejus per mauum Mosi. in tribu Benjamindux [Vulg. add. crat] Abidan filius
[B. XXIII, C. XXVIII, Cap. X.] Locutusque cst Gedeoni. Novissimicaslrorum omnium profecti stint
Dominusad Mosen, diceus: Fac libi duas tubas [h. filii Dan per (urmas suas, in quorum exercitu prin-
libiasj argenleas ductiles, quibus convocare possis ceps fuit Ahiezer filius Amisaddai. In tribu autem
mullitudinem quando movendasunt castra. Cumque filiorum Aser erat princeps Pbagahiel filiusAchran.
increpueris [h. increpuerintj tubis, congregabitur ad B Et in tribu filiorum Nephlhali princeps Aliira filius
tc omnis lurba ad oslium tahernaculi fcederis. Si Henan. Haecsunt castra [h. Hae^sunt profectionesj,
semel clangueris, venient ad te principes, et capita et profectiones liliorum Israel pcr ttirmas suas ,
multitudinis Israel. Sin autem prolixior atque con- quando egrediebantur. [B. XXV, C. XXX.JDixilque
cisus clangor increpuerit [h. Si una illarum clangue- Moses Hobah filio Raguel Madianiti, cognato suo:
rint, venient ad te principes, capita mulliludinis Proficiscimur ad locum qtiem Dominiisdalurus est
Israel: sin autem concisus clangor increpueritj, mo- nobis : veni nobiscum, ut benefaciamus libi: quia
vebunt castra primi qui sunt ad orientalem plagam. Dominus bona promisit Israel. Cui ille respondit:
In secundo autem sonitu et pari ululatu tuba3 leva- Non vadam lecum, sed revertar in terram meam, in
bunt tentoria [h. caslraj qui habitant ad meridiem , qua nalus sum. Et iile: Noli, inqtiit, nos reliitquere:
ct juxta hunc modum reliqui facient, ululantibus tu- lu eniin nosti in quibus locis per desertum castra
bis in profeclionem. Quando autem congregariduscst ponere debeamus, ei erisductor noster [h. Tu enim
populus, simplex tubarum clangor erit, et non con- nosti quomodo in deserlo castrametali suraus , et
cise ululabunt. Filii autem Aaron sacerdotes clan- eris nobis ul oculij. Cumquenobiscum veneris, quid-
gent tubis : erilqtte hoc legilimum semp.iternum in qttid optimum fuerit ex opibus, quas nobis daturus
generationibus veslris. Si exieritis ad bellumde terra C [Vulg. traditurusj est Dominus, dabimtis tibi. [B.
vesira contra hosles, qui dimicanl adversum vos, XXVI.] Profecli sunt ergo de monle Domini viam
clangeiis ululantibus tubis, et erit recordatio vestri trium dierum, arcaque fcederis Domini prsecedebat
coram DominoDeo vestro, ut eruamini de manibus eos, per dies tfes providens castroruin locum. Nubes
inimicorum vestrorum. Si quando habebitis cpulum, quoque Domini super eos erat per diem, cum ince-
et dies festos, el Kalendas, canetis tubis super holo- derent. Cumque elevaretur arca, dicebat Moses;
caustis et pacificisvictimis, ut sint vobis in recorda- Surge, Domine, et dissipenlur inimici tui, et fugiant.
tionera Dei vestri [h. in recordalionem in conspectu qui oderunt te, a facie tua. Cum autera deponeretur,
Dei vestrij. Ego Dominus Deus vesler. [T. VII, B. aiebal: Reverlere, Domine, ad muliiiudinem exerci-
XXIV, C. XXIX.] Anno secundo, mense secundo, tus Israel.
vigesima die mensis, elevala est nubes de taberna- [B. XXVII, C. XXXI, Cap. XI.] Inlerea ortum est
culo fcederis [h. teslimonii]: profeclique sunt filii murmur populi, quasi doleniium pro labore, contra
Israel per turmas suas de deserlo Sinai, et recubuit Dominum. Quod cum audisset Dominus, iratus est.
nubes in soliiudine Pharan: Moveruntquecastra pri- Et accensus in eos ignis Dorainidevoravit extremam
mi juxta iraperium Dominiin manu Mosi. Filii Juda castrorum partem. Cumque clamasset populus ad
per turmas suas: quorum princeps erat Naasson E' Mosen, oravit Moses ad Dominura, et absorptus est
fiiius Aminadab. Iu tribu filiorum Issachar fuit prin- ignis. Yocaviiquenoraenloci illius, Incensio: eo quod
ceps Nathanael filius Suar. In iribus Zabulon erat incensusfuissetconlra eos ignis Domini. [B. XXVIII.
princeps Eliab filiusHelon. Depositumqueest taber- C. XXXII.]Vulgus quippepromiscuum, qtiod ascen-
naculum, quod portanles egressi sunt filii Gerson et derat cum eis, flagravit desiderio a, sedens et flens,
Merari. Profectiquesunt et filii Ruben, per turmas junclis sibi pariter liliis Israel, et ait: Qtiis dabit
et ordinem suum : quorum priuceps eral Elisur filius nobis ad vescendum carnes? Recordamur piscium ,
Sedeur. ln tribu aulem filiorum Simeon, princeps quos comedebamus in ^Egyptogratis, in mentem
a Nonnullicodices mss. legunt cum canone Heb. vox carnium scripta erat in margine prsecedenlibus
veritatis, desiderio carnium : sed illud carniumme- duobus punctis, quaeibidem adhuc supersunt, quam-
rum est additamentum marginale, exponens quo de- vis nomen carniumexpunctura sit omninout alienum
siderio vulgusflagraverit. Translatum est autem in a textu. MART.
sacrum contextum librariorum imperitia, uti scire — Addil Urbinas ms. carnium, quam vocem et
licel e ms. Bibliorum Regio codice nu. 5565, in quo in suis codd. Martianaeusinvenit.
PATROL.XXVIII. 12
5C5 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 564
nobis veniunt cucumeres, et pepones, porrique et / Lbem, ct locntus esl ad eum aufercns de spiritu, qui
cepae,etaIlia.[h.Nuncautem anima noslraarida estj. erat in Mose, et dans septuaginta viris. Cumque re-
Anima noslra arida est, nihil aliud respiciunt oculi no- quievissel in eis spiritus, prophetaverunt, nec ultra
stri nisi man. [C. XXXIII.JErat autein manquasi semen cessaverunl [h. et non cessaveruntj. Remanserant
coriandri, coloris bdellii. Circumibatque populus, et autem in castris duo viri, quorum unus vocabatur
colligens illud, frangebat mola, sive terebat in mor- Eldad, et alter Medad, super quos requievit spiritus.
lario, coquens in olla, et faciens ex eo torlulas sapo- Nam et ipsi descripti fuerant, et non exierant ad
ris quasi panis oleati. Cumque descenderet nocte tabernaculum. Cumque propbetarent in caslris ,
super castra ros, descendebat pariler et man. Audi- cucurrit puer, et nuntiavit Mosi, dicens : Eldad et
vit ergo Mosesilentem populum per familias, singii- Medad prophetant in castris. Statim Josue filius
los per ostia tentorii sui. Iratusque estfuror Domini Nun , minister Mosi, electus e pluribus , ail: a Do-
valde: sed el Mosi iuioleranda res visa est. Et ait mine mi Mose, prohibe eos [h.reclude eosj. At
ad Dominum: Cur afflixisliservum tuum? quare non ille : Quid , inquit, semularis pro me? quis tribuat
invenio gratiam coram le? et cur imposuisti pondus ut omnis populus prophelet, et det eis Dominus spi-
universi populi hujtis super me? Numquid ego con- ritum snuin ? [B. XXXI.] Reversusque est Moses ,
cepi omnem hanc mulliiudinem, vel genui eam, ut I $ et majores natu lsrael.in castra. Venlus autem egre-
dicas milii: Porta eos in sinu tuo sicut portare solet diens a Domino , arreptas trans mare coturnices de-
nulrix infanlulum, et defer in terram, pro qua jura- tulit, et demisit in castra itinere quantum uno die
sti patribus eorum? Unde mihi carnes, ut dem tanlai confici potest, ex omni parte casirorum per circui-
mulliludini? flcnt contra me, dicentes: Da nobis lum , volabantque in aere duobus cubitis altitudine
carnes, ut comedamus. Non possum solus sustinere super terram [ h. ex ornni parte casirorum per cir-
umnem hunc populum, quia gravis mihi esl. Siu ali- cuitum, et duorumctibitorum altitudine super faciem
ter libi videiur, obsecro [h. Si sic mihi faciuuis es, terrsej. Stirgens ergo populus toto die illo , et nocle,
obsecroj, ut interficias me, et inveniam gratiam in ac die allero , congregavit coturnicum , qui parum ,
oculis tuis, ne tantis afficiar malis. [R. XXIX.J Et deceni coros [h. qtii parum decem aggeres, qui He-
dixil Dominusad Mosen: Congrega mihi septuaginia braice dicunlur hamarim], el siccaverunt eas per
viros de senibns Israel, quos tu nosti quod senes gyrum castrorum. Adhuc carnes erant in dentibus
populi sint ac magistri: et duces eos ad ostium la- [h. inier dentesj eorum, nec defecerat hujuscemodi
bernaculi foederis [h. ad labernaculum fcederisj, fa- cibus : et ecce furor Domini concitatus in populuin,
ciesque ibi stare lecnm, ut descendam, et loquar percussit eum plaga magna nimis. Vocatusque est
tibi: et auferam de spiriiu tuo, tradamque eis, ut (] ille locus , Sepulcra concupiscenliae : ibi enirn sc-
sustentenl tecum onus populi, et non tu solus gra- pelierunt populum qui desideraverat. [T. VIII. J
veris. Populo quoque dices : Sanctificamini cras, et Egressi autem de Sepulcris concupiscentiaevenerunt
comedetis carnes. Ego enim audivi vos dicere : Quis in Asarolh, et manseruitt ibi.
dabit nobis escas carnium? bene nobis erat in jEgy- [B. XXXII, C. XXXVI, Cap. XII.] Locutaque est
pto. Ut det vobis Domiuus carnes, et comedaiis [h. Maria et Aaron conlra Mosen propter uxorem ejus
Dabil quoque Dominus vobis cames, <jt comedeiisj: JElhiopissain , et dixerunt: Num per solum Mosen
non uno dic, nec duobus, vel quinquc aul dccem , locutus est Dominus? nonne et nobis similiier est
nec viginti quidem, sed usque ad mensem dierum , locutus? Quodcum audisset Dominus ( erat enim
donec exeat per nares vestras, et vertaiur in nau- Moses vir mitissimus super omnes homines, qui
seam, eo quod repuleritis Dominum, qui in medio morabantur in terra), slatim locutus est ad eum , et
veslri est, et flevcritis coram eo dicentes: Quare ad Aarori et ad Mariam : Egredimini vos tantum
egressi sumus cx ^lgypto ? [C. XXXIV.JEt ait Moses: tres ad tabernaculum foederis. Cumque fuissent
Sexcenla millia peditum hujus populi sunt. Et tu egressi, descendit Dominus in columna nubis , et
dicis : Dabo eis esum carnium mense integro ? Num- sieiit in introitu tabernaculi vocans Aaron et Ma-
quid ovium et boum muliitudo caedetur, ut possit D riam. Qui cum issent, dixit ad eos : Audite sermo-
sutiicere ad cibum? vel omnes pisces maris in unum nes meos : Si quis fuerit inter vos propheta Domini,
congregabunlur, ut eos salienl? Cui respondit Domi- in visioue apparebo ei, vel per somnium loquar ad
nus : Numquid manus Doinini invalida csl? Jam nunc illutn. At non lalis servus meus Moses, qui in omni
videbis utrum meus sermo opere compleatur. [B. domo mea fidelissimusest : ore enim ad os loquor
XXX, C. XXXV.J Venit igitur Moses , et natravit ei, et palam, el non per aenigmata et figuras Domi-
populo verba Doniini, congregans sepluaginia viros num videl [h. et figuram Domini aspexitj. Qtiare
de seuibus populi [Vulg. IsraelJ, quos slare fecit ergo non tirauistis detrahere servo meo Mosi? Ira-
circa tabernacnluiu. Descenditque Domiuus per nu- tusque conlra eos , abiil: nubes quoque recessit,
a Hebyaice DNSJ,kelaem,sivec/ieZaem;quodChal- tatur prohibereaut claudere, et Nlbs, calu, apud eum
daeus vertitpiDX, esarinum, id esi, mitte eos in car- in Prophetis signiiicat clausuram seu carcerem. Nihil
cerem, sive reciude eos juxta scholion. Porro verbuin igilur ohstat, quin scholion islud vere sil Hierony-
mianum. MART.
KSS,chala vel cala, Hieronymus saepissimeinterpre-
KflS LIBER NUMERI. 56G
quae eral super tabernaculum : et ecce Maria appa-j \ usque ad lorrenlem Bolri, absciderunt palmitem cum
ruit candens lepra quasi nix. Cumque respexisset uva sua, quem portaverunl in vecte duo viri. De
eam Aaron , ct vidisset perfusam lepra , ait ad Mo- malis quoque granatis et de ficis loci illius tulerunt:
sen : Obsecro, domine mi, ne imponas nobis hoc qui appellatus est Nehel-Eschol, id est, Torrens
peccalum, quod stulte commisimus, ne fiat haec Botri, eo quod botrum inde portassent filii Israel.
quasi morlua, et ul abortivum quod projicitur de Reversique exploralores terrae post quadraginta
vulva matris suse. dies , omni regione circuita [h. non habetj venerunt
Ecce jam medium carnis ejus devoraturn est a ad Mosen et Aaron et ad omnem ccetum filiorum
lepra [h, medietate carnis ejus jam consiunpiaj. Cla- Israel in desertum Pharan , quod est in Cades. Lo-
mavitque Moses ad Dominum , dicens : Deus, obse- culique eisel omni muitiludini ostenderunl fructus
cro, sana eara. Cui respondit Dominus : Si pater terrae ,' el narraverunt, dicenles : Venimus in ter-
ejus exspuisset in faciem illius, nonne debuerat ram , ad quam misisti nos quse revera fluit lacte el
saltem septem dierum rubore suffundi ? Separetur melle , utex his frnctibtis cognosci potest: sed cul-
septem diebus extra castra, et postea revocabilur tores fortissimos babet, et urbes grandes nimis
[It. colligeturj. Exclusa esl itaque Maria extra castra [Vulg. tac. nimisj atque muratas. Stirpem Enac vi-
septem diebus : et populus non est motus de loco ]R dimus ibi. Amalec habitat in meridie , Helbseus et
illo , donec revocaia [h. collecta] est Maria- Jebusseus et Amorrhaeus in monlanis : Chananaeus
[B. XXXIII, Cap. XIII.] Profeclusque est populus vero moratur juxta mare et circa fluenta Jordanis.
de Aserotb, fixis lentoriis [h. castrametali sunt] in Inter haecCbaleb compescens iiiurniur populi, qui
deserto Pharan. Ibique , iocuius est Dominus ad oriebalur contra Mosen, ait: Ascendamus , et pos-
Mosen, dieens : Mitte viros , qui considerent terrara sideamus terram, quoniam polerimus obtinereeam.
Chanaan, quam daturus sum filiis Israel, singulos Alii vero, qui fuerant cum eo, dicebant : Nequaquam
de singulis tribubus, ex principibus [ h. patrum suo- ad hunc populum valemus ascenderc , quia forlior
rumJ.FecitMoses quod Dominus imperaverat, de de nobis est. Detraxeruntque terrse, quam inspexerant,
serto Pharan mittens principes viros, qtioruni ista apud filioslsrael, dicentes: terra, quam Iustravimus,
sunt nomina. De tribu Ruben , Saninuia filium Zec- devorat habitatores suos : popnlus, quem aspeximus,
chur. De tribu Simeon , Saphat filium lluri. De procerse staturse est. Ihi vidimus monstra quaedam
tribu Juda , Chaleb (ilium Jephonne. De tribu Issa- liliorum Enac de genere giganteo : quibus compa-
char, Igal filium Joseph. De iribu Ephraim , Osee rati, quasi locustse yidebamur.
filium Nun. Detribu Bcnjamin, Phalii filium Raphu. [B. XXXIV, Cap. XIV.J Igitttr vociferans oinnis
De tribu Zabulon , Geddiel filium Sodi. De tribu G lurba flevit nocle illa, et niurmiiraii sunl contra
Joseph, ex Iribu [Vulg. sceplrij Manasse, Gaddi fi- Mosen et Aaroncuncli filiilsrael, dicentes : Uliiiftm
lium Susi. De tribu Dan , Ammiel filium Gemalli. mortui essemus in ./Egypto : a et in bac vasta soli-
De tribu Aser, Saihur [Vulg. SthurJ filium Michacl. tudine utinam pereamus, et non inducai nos Domi-
De tribu Nephtali, Naabi filium Vaphsi. De tribu nus in terram istam, ne cadamus gladio, [h. Ulinam
Gad , Guel filium Machi. [C. XXXVR.JHaecsunt no- mortui cssemus in jEgypto , aut iu hac vasta solitu-
mina virorum, quos misit Moses ad considerandam dine. Quare Doininus inducit nos in terram istam,
terram : vocavitque Osee filium Nun , Josue. Misit ut cadamus gladio ?J et uxores ac liberi nosiri ducan-
ergo cos Mosesad considerandam lerram Cbanaan , tur captivi. Nonne inelius es| reverli in jEgyptura?
et dixitad eos : Ascendite per meridianam plagam. Dixeruntque alter ad alterum : Constituamus nobis
Cumque veneritis ad montes [b. montem, id est, Je- ducem , et revertamur in ./Egyptum. Quo audito
rusalemj, considerate terram , qualis sit, el popu- Moseset Aaron ceciderunt proni in terram coram
lum qui babilator est ejus, utrum fortis sil an in- oinni multitudine filiorum Israel. At vero Josue fi-
firmus : pauci numero an plures : ipsa tcrra , bona lius Nun , et Chaleb iilius Jeplionne , qui et ipsi ln-
an mala ; urbes quales, mtiralae an absque muris : slraveranl terram , sciderunt vestimenta sua , etad
humus, pinguis an sterilis, nemorosa an absque D omnem mullitudinem filiorura Israel loculi sunl :
arboribus. Confortamini, el afferte nobisdefruclibus Terra qtiam circuivimus, valdebona est. Si propitius
terrae. Erat aulem tempus quando jam praecoces fuerit Dominus , iuducet nos in eam , el tradet hu-
uvse vesci possunt. Cumque asccndissent, explora- liiiiin lacte et melle mananlem. Nolite rebelles esse
verunt terram a deserlo Sin, usque Roob intranli- contra Domiuum : neque timealis populum terra:
bus Emath. Ascenderuntque ad raeridiem , et vene- hnjus, quia sicut panem ita eos possumus devnrare.
runt in Hebron , ubi erant Ahiman et Sesai ct Recessit ab illis omne praesidium : Dominus nobis-
Tholmai filii Enac. Nam Hebron septem annis ante cum est, nolite metuere. Cumqtie clamaret omnis
Thanim urbem jEgypti condita est. Pergentesque multiludo, et lapidibns eos vellet oppriraere, appa-
a Cum negatione hunc locum legunt omnes mss. — Nostri et quos Marlian. consuluit, mss. libii
veteres, et non in hac vasta solitudine utinam perea- cum negandi particitla, et non in hac vasla solitu-
mus. At manifestus ibi est error librarioiiun, qui dine. Ita et vulgali ante corrcctiouem Sixti Quinii
sensum Scripturse tiequaquam assequuntur. Consule praefertinl.
annolalionem canouis. MART.
567 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 368
ruit gloria Domini super tectum fcederis [h. in la- Ljacebunt in solitudine [h. in solitudine isla]. Filii
bernaculo fcederisj cunctis filiis Israel. [B. XXXV.l vestri erunt vagi [h. pastoresj in deserto anni qua-
Et dixil Dominus ad Mosen: Usquequo deirahct mihi draginla, et portabunt fornicationem veslram, donec
populus iste? Quousque non credent mihi, in om- consumantur cadavera [h. vestraj patrum in deser-
nibus signis, quse feci coram eis? Feriam igilur eos to, juxta numerum quadraginta dierum, quibus con-
pestilentia, atque consumam : te autem faciam prin- siderastis terram : annus pro die impulabitur. Et
cipem super gentem magnam , et forliorem , quam [h. non habetj quadraginla annis recipietis iniqtii-
haec est [h. Te autem faciam in gentein magnam et lates vestras, et scietis ultionem meam : quoniam
fortiorem, quam hscc estj. [C. XXXVIII.] Et ait sicul locutus sum , ila faciam omni muliiiudini huic
Mosesad Dominum : Ut aucliaut jEgyptii, de quorum pessimae, quse consnrrexit adversum me : in solitu-
medio eduxisli populum isltim, et habitalores lerrae dine bac deficiet, et morietur. [C. XL.J Igitur omnes
lrujus , qui audierunt quod lu , Domine , in populo viri, quosmiserat Moses ad contemplandam terram,
isto sis , el facievidearis ad faciem. Et nubes tua et qui reversi murmurare fecerant contra eum om-
prolegat illos, et in columna nubis praecedas eos nem multitudinem, detrahentes lerrse quod esset
per diem , et in columna ignis per noctem : quod mala , mortui sunt atque percussi in conspectu Do-
occideris tantam multiludinem quasi unum ho- I mini. Josue autem filius Nun , et Chaleb filius Je-
ininem, et dicant; Non polerat introducere populum plionne, vixerunt ex omnibus, qui perrexerant ad
in terram, pro qua juraverat : idcirco occidit eos considerandam lerram. Loculusque est Aloses uni-
in solitudine. Magnificelur ergo forlitudo Domini versa verba hsec ad omnes filios Israel, et luxit po-
sicut jurasli dicens [h. sicut loctilus es, dicens] : pulus nimis. Et ecce mane primo surgentes ascen-
Dominus patiens et multae misericordise , auferens derunt verlicem montis , atque dixerunt: Parati
iniquilatem el scelera , nullumque a innoxium de- sumus ascendere ad locum, dequo Dominus loculus
relinquens, qui visitas peccata patrum in filios in est, quia peccavimus. Quibus Moses : Cur, inquit,
terliam et quariem generalionem. Dimilte, obsecro, transgredimini verbum Domini , quod vobis non
peccalum populi hujus secundum magniiudinem mi- cedet in prosperum ? [C. XLI.J Nolite ascendere ,
scricordiae tuae , sicutpropitius fuisti egredientibus nonenim est Dominus vobiscnm [h. in medio ve-
de iEgypto usque ad locum isium. [B. XXXVI.J slrumj, ne corruatis coram inimicis vestris. Ama-
Dixitque Dominus : Dimisi juxtaverbum tuum. Vivo lecites et Chananseus anle vos sunt, quorum gladio
ego, et implebitur gloria Domini universa terra. At- corruetis, eo quod nolueritis acquiescere Domino ,
tamen omnes homines qui viderunt majeslatem nec erit Dorainus vobiscum. At illi contenebrali as-
meam , et signa , quse feci in jEgypto et in solitu- i cenderunt in verticem monlis. Arca aulem testa-
dine, et tcnlaveruut me jam per decem vices, nec menli Domini et Moses non recesserunt de castris.
obedierunt voci meae, non videbunt terram pro qua Descendilque Amalecites ei Cbananseus , qui habi-
juravi patribus eorum, nec quisquam ex illis , qui tabat in monte, et perculiens eos, atque concidens,
detraxit mihi, intuebilur eam. Sed [Vulg. tac. Sed] persecutus esl eos usque Horma. ji
servum meum Chaleb, qui plenus alio spiritu seculus [T. IX, B. XXXVII, C. XLII, Cap. XV.] Locutus
est me, inducam in terram lianc, quam circuivit, et est Doniinus ad Mosen, dicens : Loquere ad filios
semen ejus possidebileam. Quoniam Amalecites ct Israel, et dices ad eos : Cum ingressi fueritis ter-
Chananaeushabitant in vallibus. Cras movete casira, ram habitationis vestrse , quam ego dabo vobis, et
cl revertimini in solitudinem per viam maris Rubri. fecerilis oblationem Domino in holocaustum, aut
[C. XXXIX.J Locutusque est Dominus ad Mosen et victimam, vota solventes, \el sponte offerentes mu-
Aaron , dicens : Usquequo multiludo haec pcssima ncra, aut in solemnitatibus vestris adolenies odorem
murmurat contra me ? querelas filiorum Israel au- suavitatis Domino, de bobus, sive de ovibus : offeret
divi. Dic ergo eis : Vivo ego , ait Dominus : sicut quicumque immolaverit victimam, sacrificium si-
loculi cstis, audiente me, sic faciam vobis. In solitu- milaedecimam partem ephi [h. non habetj consper-
dincm hanc jacebunt cadavera veslra. Omnes qui 1sain oleo, quod mensuram habebit quartam partem
nunierati estis a viginti annis el supra , et murmu- hin, et vinum ad liba fundenda ejusdem mensurae
raslis contra me, non intrabitis lerram, super quam dabit in holocaustum, sive in victimam. Per agnos
levavi manura meam ut habitare vos facerem [h. in singulos b et [h. Et per singulos] arietes erit sacrifi-
ea[, pracler Cbaleb iilium Jephonne, ei Josue fi- cium similasduarum decimarum , quaeconspersa sit
lium Nun. Parvulos autem veslros.de quibusdixistis, oleo terlise partis hin : et vinum ad libamentum
quod praedae hostibus forent, introducam, ut vi- terlise partis hin [Vulg. tac. hinj ejusdem mensurse
deanl terram, quaevobis displicuil. Vesira cadavera offeret in odorem suavilatis Domino. Quando vero
i '• Hebrseus np3i *h np21 : quse ad verbum reddi tes, etsi scholion moneat. Syrus lamen eodem modo
et non puriftcabis. Eadem illa legit, id est, pro arieceuno, quod signiiicat per singu-
possunt, purificando
verha Hieronymus supra ad Exorj. xxxiv, 7 , inter- los arietes. MART.
— Ilic Tstatavo-Ttyf/vjv appnnit Urhinas ms. supe-:
pretatus est, Nullus apud te per se innocensest.
Exponit vero in Dialogo conira Pelagianos, alque rioribus nectens verba per agnos singulos. Legijque
alibi. Et Arietis eritsacrificium simile: qtiselicel teuieritatem
b Hehraeushodiernus non habet, per singulos arie- critici antiquarii redoleant, mininie pigeat novisse. j
569 LIBEB NUMERL [570
de hobus feceris hoiocauslum aut liostiam, ut im- A fornicanles : sed magis memores prseceptorum Do-
pleas votum, vel pacificas victimas, dabis per singu- mini faciant ea, sintque sancti Deo suo. Ego Domi-
los boves similaetres decimas conspers.c oleo, quod nus Deus vester qui eduxi vos de terra ^Egypti, ut
habeat medium mensurae hin , et vinum ad liba essera vester Deus [h. Ego Dominus Deus vesterj.
fundenda ejusdem mensurae in oblationem suavis- [T. X, B. XLI, Cap. XVI.] Ecceautem Core filius
simi odoris Domino. Sic facies per singulos boves et Isaac, lilii Caath, filii Levi, et Datlian atque Abiram
arietes et agnos et haedos. Tam indigenae, quam pe- filii Eliah, On quoque filius Pheleth de filiis Ruben,
regrini eodem ritu offerent sacrificia. Unum prae- surrexerunl conlra Mosen, aliique filiorum Israel du-
ceptum erit atque judicium [h. legitimum unum et centi quinquaginta viri proceres synagogae, et qui
judicium unum] tam vobis quam advenis terrae. ternpore concilii per nomina vocabantur. Cumque
[B. XXXVIII, C. XLHL] Locutus est Dominus ad stetissent adversum Mosen et Aaron, dixerunt :
Mosen, dicens : Loquere filiis Israel, et dices ad Sufliciatvobis : quia omnis multitudo sanctorum est,
eos : Cum veneritis in terram, quam dabo vobis, et et in ipsis est Dominus [h. in medio eorum Domi-
comederitis de panibus regionis iilius, separabitis nus]: Cur elevamini super populum Domini ? Quod
primitias Domino de cibis veslris. Sicut de areis cura audisset Moses, cecidit pronus in faciem [h. ce-
primitias separatis, ita et de pulmenlis [h. de farina B cidil super facics] : locutusque est ad Core el ad
conspersa] dabitis primiliva Domino [h. a genera- omnem multitudinem : Mane, inquit, notum faciet
tione et generationibus vestrisj. [C. XLIV.JQuod si Dominus qui ad se perlineant, et sancios applicabit
per ignoranliam praeterieritis quidquam horum, quae sibi : et quos elegerit, appropinquabunt ei. Hoc igi-
locutus esl Dorainus ad Mosen, et mandavit per eum tur facite : Tollat unusquisque ihuribuia sua, tu
ad vos, a die, qua coepit jubere el ullra, oblitaque Core, et omne concilium luum : et hausto crasigne,
fuerit facere mullitudo : offeret vilulum de armento, ponite desuper thymiama coram Domino : et quem-
holocauslum in odorem suavissimum Domino, et cumque elegerit, ipse erit sanctus : raullum erigi-
sacrificium ejus ac liba, ul caeremoniaeposiulanf, mini.filii Levi.Dixitque rursum adCore :Audite, (ilii
bircumque pro peccato, et rogabil sacerdos pro Levi : Num parum vobis est, quod separavit vos
omni muliitudine iiliorum Israel, et dimittelur eis, Deus Israel ab omni populo, el jiinxit sibi, ut ser-
quoniam non sponte peccaverunt, nibilominus offe- viretis ei in cultu tabernactili, et ul staretis coram
rentes incensum Domino pro se et pro peccato atque frequentia populi, et ministrarelis ei [h. ei, id est,
errore suo : et dimitletur universse plebi filiorum populo]? Idcirco ad se fecil accedere te et nmnes
Israel, et advenis , qui peregrinantur inter vos fratres tuos filios Levi, ut vobis eliam sacerdoiium
[Vulg. eosj : quoniam culpa est omnis populi per (] vindicetis, et omnis globus tuus stet conira Domi-
ignorantiam. Quod si anima una nesciens peccave- ntim? quid est enim Aaron ut murmuretis contra
rit, offeret capram annictilam pro peccato suo, et eum? Misit ergo Moses ut vocaret Dalhan et Abiram
deprecabitur pro ea sacerdos, quod inscia peccave- filios Eliab. Qui responderunt : Non venimus. Num-
rit coram Domino : impetrabitque ei veniam, et di- quid parum est tibi [h. non habet] quod eduxisti nos
mittetur illi. Tam indigenis quam advenis una lex de terra, quae lacle el melle manabal, ut occideres
erit omnium, qui peccaverint ignorantes. [C. XLV.J nos in deserlo, nisi et dominatus fueris nosiri? Re-
Anima vero, quae per superbiam aliquid commiserit, vera induxisti nos in lerram, quae fluit rivis lactis et
sive civis sit ille, sive peregrinus (quoniam adverstis mellis, et dedisti nobis possessiones agrorum et vi-
Dominum rebellis fuil), peribit de populo suo : ver- nearum, an el oculos nostros vis eruere? Non veni-
bum enim Domini conlempsit, et prseceplum illius mus [h. Non enim induxisti nos in terram quse fluit
fecit irritum : idcirco delebitur, et poriabit iniqui- rivis lactis et mellis, nec dcdisli nobis possessiones
latem suam. [B. XXXIX,C. XLVI.J Faclum est au- agrorum elvinearum. Etiamsi oculi virorum illoruni
tem cum esscnl filii Israel in solitudine, et invenis- eruerentur, non veniemusj. Iratusque Moses valde,
sent hominem colligentem ligna in die sabbati, ob- ait ad Dominum: Ne respicias sacrilicia eorum : lu
tulerunl eum Mosiel Aaron et universse multitudini. ]D scis quod ne asellum quidem uraquam acceperim ab
Qui reciuserunt eum in carcerem, nescienies quid eis, nec afflixerira quempiam eorutn : Dixiique ad
super eo facerc deberent. Dixiique Dominus ad Mo- Core : Tu et omnis congregatio tua staie seorsura
sen : Morte moriatur homo iste, obruat eum lapidi- coram Domino, et Aaron die crastino separatim.
bus omnis turba extra caslra. Cumque eduxissent Tollile singuli thuribula vestra , et ponite super ea
eum foras, obruerunt [Vutg. add. eumj lapidibus, incensum, offerentes Domino ducenta quinquaginta
et mortuus est sicut praeceperat Dominus. [B. XL, thuribuia : Aaron quoque teneat thuribulum suum.
C. XLVH.J Dixit quoque Dominus ad Mosen : Lo- Quod cum fecissent, stanlibus Mose et Aaron, et
quere filiis Israei, et dices ad eos ut faciant sibi fim- coacervassent adversum eos omnem multiiudinem
brias per angulos pallioTum, ponentes [b. per gene- ad oslium tahernaculi, apparuit cunctis gioria Do-
rationes suas, ponentes, elc.J in eis vittas hyacin- mini. [B. XLII.| Locutusque Dominus ad Mosen et
thinas : quas cum viderinl, recordabuntur [Vulg. Aaron, ait: Separamini de medio congregalionis hu-
recordenturj omnitim mandatorum Domini, ncc jus, ut eos repente disperdam. Qui ceciderunt pront
sequantur cogitaliones suas, et oculos per res varias in faciem, alque dixerunt: Fortissime Deus spiri-
r,71 S. HIERONYMIDIVINA lliBLIOTHECA. 512
iitiini nniversic tarnis, nuin uno peccanle, cotitrft <\ ad offerendiltn inccnsiim Domino , ne patiatur sicut
onincs ifa tua desaeviet [h. contra omnes indignabe- passtis esl Core, et omniscongregalio ejus, loquenla
autem omnis multi-
ris|? Et alt Dominus ad Moseri : Praxipe uhiverso Domino ad Mosen. Miirmuravit
die contra Mosen et
populo ut separetur a labernaculis Cnre, Dathan et ttido filiorum lsrael sequenti
Abirarh. Suirexiiqne Moses, et abiit ad Datban et Aaron, dicens : Vos interfecistis populum Domini.
Abiram : et sequentibiis eum senioribus lsrael, dixit Cumque a oriretur seditio, et lumultus incresceret,
ad liiriiain : Recedite a lahernaculis hominnm im Moses et Aaron fngerunt ad taberiiaculum fcede-
istorum, et nolite tangere quae ad eos ris. b Quod postquam ingressi sunt, operuit nubes
piorum [h.J
et appa-
periinent, ne involvamini in peccatis eorum. Cum- tabernaculum [Vulg. tac. tabernacultimj,
c:
que recessissenl a tentofiis corum per circiiitum, ruit gloria Domini. Dixitque Dominus ad Mosen
Dathan ct Ahiram cgtessi slabaril in introilu papi- Rccedite de medio hujus mulliiudinis, etianl nunc
lionum suorum, cum lixofibus et liberis, omnique delebo eos. [B. XLIII, C. XLVIIIJ.Ctimquejaceret in
frequentia : Et ait Moses : In hoc scietis , quod Do- lerra, dixit Moses ad Aaron : Tolle thuribulum, et
niinus miseril me ut facerem universa quse cerniiis, hausto igne de allari, mitte incensum desuper, per-
ei non cx proprio corde ea protuleriin : Si consueta gens cito ad populuin, ut roges pro eis : jam enihi
homiiiiiin morie in:eriefint, et visitaverit eosplaga, ] ; egressa est ira [h. indignatioj a Domino, et plaga
qua et c.cteii visitari solent, non misit me Dominus: desaivit. Quod cum fecisset Aaron, et cucurrisset
sin ntitem novani rem fecefit Domihus, ut aperiens ad mediam multitudinem, quam jamvastabat incen-
terra os sttum deglutiat eos ct omhia quse ad illos diiiin, oblulit ihymiama : et stans inter tnortuos ac
d
pertinent, descenderintque viventes in infernum, viventes, pro populo deprecalus est, et plaga [11.
scietis, quod blasphemaverint Dominum. Confeslim incendiumj cessavit. Fuerunl autem qui pcrcussi
igiiur ut ces<-avitloqui, disrupta est terra sub pedi- sunl, qualuordecim millia hominum, et septingenti
bus eonim : ct aperiens os snum, devoravit [h. de- absque his qui perieranl in seditione Core. Rever-
glutivit] illos cum labernaculis suis et universa sub- susque est Aaron ad Mosen ad ostium tabernaculi
starilia [Vntg. add. eorumj, rlescenderuntqiie vivi iri foederis poslquam quievit inieriius.
inferniim operti humo, et perieruntde medio multi- [B. XLIV, C. XLIX , Cap. XVILJ Et loculus est
itiditiis. At veroomnis Israel, qui stabit pcr gyrum, Dominus ad Mosen, dicetis: Loquere ad filios Israel,
fugit atl clamorem pefeuntium, dicentes : Ne forte etaccipe ab eis virgas singulas per cogitatiOhessuas,
et nos terra degluiiat. Sed et ignis egressus a Do- a cunctis principibus tributtin, virgas duodecint
mino, interfecit ducentos qninquaginla viros, qtii [h. et sinlvirgae duodecimj, et uniuscujusque tiomen
offefebant incensutn. Locutusque, est Dominus ad i \ superscribes virgse su:e. Nomen autem Aaron erit in
Mosen , dicens : Praecipe [h. dicj Eleazaro filitt tribu [h. in virgaj. Levi, ei una Vlfga cuuclas eorum
Aaron sacerdoti ut tolhu (hnrihula qm» jacentinin- | Vulg. seorsumj familias continehit: ponesqne eas
cendio, el ignem huC illucque tlispergat : quoniam iii tabernacnlo fcedefiscofam teslimonio, uhi loqnaf
sanclilii ata sunt in mortibus peccaiorum, producat- ad te. Quem ex his elegero, germinabit virga ejus,
que ea in laminas |h. Et eadem lliuribula peccato- el cohibebo a me querimonias filiormn Israel, quibus
rnfn proditcat in laininas], et affigat aliari en qnod contra vos inurmurant. Loculusque est Moses ad
oblatum sil in eis ihcensum Dnmino, el sanciificata filios Israel : et dederunt ei omnes principes virgas
sint, ut cefnaiit ea pro signo el inonimento filii Is- per singulas tribus : fueruntque e
virgae dtiodecim
rael. Tnlil ergo Eleazar sacerdos tliurihula renea, in cum [h. Cum. Nostri, absque] virga Aaron. Quas
quibus obtulerant hi quos incendiiirii deVOravit, et cum posuisset Moses coram Domino in tabernaculo
die regressus invenit germi-
prodlixit ea in laminas, affigens aliari , ut haberent testimonii , sequenti
postea fllii Israel, quibus commorierenlur, he qnis nasse virgam Aaron iu domo Levi, et turgcntibus
accedat alienigeha, et qui non est de semine Aaron, gemmis, eruperant flores, qui, foliis dilalatis, iu
a II. Cumquecongregaretur multitiido populi adver- ![) d Monet nos marginalis islhaecannotatio, pro plaga
sus Mosen et Aaroh, aspexerunt ad labemaculum in Hebraeo haberi incendium. ld vero certura esse
foederis, et ecce operuit illud nubes, et apparuit glo- comprobatur,si Scripturae praesentis sensum allenda-
ria Domini. Quod postquam ingressi suni Moses et inus, non verba; nam verbum llebraicum esi DSja,
Aaron, locuius est Dominus ad Mosen dicens : Re- maggepha, quod significal plagam ac percussionem
cedile de inedio hujtis multiliidinis, repente devorabo quamlibet : pro qualitate autem lmjus loci determi •
eos.CeciderunlMosesetAarou proni in terram.MART. natiir ad significandtini incendiiim, quo vastabalur
— Hebr. Scbolion ita habet: Cumque congrega- iniillitudo filioruin Israel, ul dicitur versu superiori.
retur multitudo populi adversus Mosen et Aaron , MART. — Codices omnes, quos ad bunc locum consului-
aspexerunt ad tabernaculuiri fcederis,el ecce opertiit
illutl ntlbes, et apparuit gloria Domirii. Quod post- mits, afts-juebabelit pro cunt. Notatum et Hebrsco
quatn ingressi sunt Moses et Aaron* locutus est Do- Scholiastae ita sub tempore pra*tulisse Latinos codi-
minus ad Mosen dicens : Recedite dc medio htijus ces, e quos nostros vocat.
multitudinis, repente devofabo eos. Ceciiierutit Ex hOcloco observandum venit, scholiasten no-
MoSesdl Aafon bfOrtiiu terrahi. Martianseusqiioqtie strum, more Hieronymiano, cddices Laiinorum no-
ad liunc locum< incefirfiumpro plaga dici e$ hisio- slros Vocare. ilebraeus, inquit, habet cum; noslrii id
riae contexlu magis probat hic alque inferius. esi, codices Latini habent, absque. Vide similern sly-
b Urbinas ms., qui postquam, etc. lura lib. u Commenl. in cap. nt Epist. ad Gala-
• De suo addil ideni Ins., ef Aaron. las. MART.
373 LIBER NUMERl. 574
amygdalas deformati sunl [h. qui in amygdalas de A Domino, sive ex hominibus, sivede pecoribus fuerit,
formati siintj. Protulit ergo Moses omnes virgas de lui juris erit : ita dumlaxat, ut pro hominis primo-
cohspectu Domini ad cunclos lilios Israel : vide- genilo preiium accipias, et orane animal quod im-
runtque, el receperunl singuli virgas suas. Dixitque mundtim est, redimi facies, ciijus rederaptio erit
Dominus ad Mosen : Refer virgam Aaron in taber- post unum mensem, siclis argenli quinque [h. Cujus
naculum teslimonii, ul servetur ibi in signum rebel- redemptio erit post unum mensem, ad aestimationem
lium filiorum [Vulg. add. IsraelJ, et quiescant que- fuam siclis argenti quinquej, pondere sanctuarii.
relae eorum a me, ne moriantur. Fecitque Moses Siclus viginti obolos habet. Primogenitum aulem
sicut praeceperat Dominus. Dixerunt autem filii bovis et ovis el caprae non facies redimi, quia sanc-
Israel ad Mosen : Ecce defecimus [Vulg. consumpti tificata sunt Domino; sanguinem tanlum eorum
sumusj, omnes perivimus. Quicumque accedit ad fundes super altare, et adipes adolebis in suavissi-
tabernaculum Domini, morietur [Vulg. moritur]. mum odorem Domino. Carnes vero in usum tuum
Num usque ad internecionem cuncli delendi sumus? cedenl, sicut pectusctilum consecratura, et armus
[T. XI, B. XLV, C. L, Cap. XVIII.]Dixitque Do- dexter, tua erunt. Omnes primitias sanctuarii, quas
minus ad Aaron : Tu, et filii tui, et domus palris offerunt filii Israel Domino, tibi dedi, et filiis ac
tui tecuin, portabitis iniquitatem sanctuarii : et tu B filiabus luis, jure perpetuo. Pactum salis est sempi-
el filii lui simul sustinebitis peccata sacerdotii ves- ternum coram Domino, tibi ac filiis luis. [C. LII.J
tri. Sed et fratres tuos de tribu Levi, sceptrum Dixilque Dominus ad Aaron : In terra eorum nihil
patris tni sume lecum, praestoque sint et ministrent possidebitis, nec habebitis partem ihter eos : ego
tibi, tu autem et iilii tui ministrabitis in labernaculo pars et hsereditas lua in medio filiorum Israel :
testimonii. Excubabunlque Levitae ad praeceptaf*tua, Filiis aulem Levi dedi omnes decimas Israelis iil
et ad cuncta opera tabernaculi : ita dumlaxat, tit ad possessionem, prO minislerio quo serviunl mihi in
vasa sanctuarii et ad altare non accedant, ne et illi tabernaculo fcederis: ui uon accedant ullra filii Israel
morianlur, et vos pereatis simul. Sint autem lecum, ad tabernaculum [h. fcederisj, nec Committant pec-
et excubent in custodiis tabernaculi, el in omnibus catum mortiferuin, solis filiis Levi mihi in laberna-
cxremoniis ejus. Alienigeua non miscebitur vobis. culo servientibus, et portantibus peccata populi.
Excubale in custodia sancluarii, et in minislerio Legitimum sempiternum erit in generationibus ves-
allaris, ne ofiatur indignaiio super filios Israel. Ego tris. Nihil aliud possidebunt, decimarum Oblatiorie
dedi vobis fratres vestros Leviias de inedio filiorum conlenti, quas in usus eorum ei necessaria separavl.
Israel, ct iradidi a domum Domino, ut serviaht in mi- [C. LIIl.J Locutusque est Dominusad Mdsen, dicehs:
nisteriis tabemaculi ejus. Tu autem et filii tui, cus- C PrsecipeLevitis, atque denunlia : Cum acceperitis a
todite sacerdotium vestrum ; etomnia quaaad cullura filiis lsrael decimas, quas dedi vobis [h. qtias dedi
altaris pertinent, et inira velura sunt, per sacerdoles vobis in haereditatemj, primitias eariim offerte Do-
administrabiintur. Si qtiis exlernus accesserit, occi- inino, id est, deciriiam partOm decimae, ilt repute-
delur [h. morielur]. [B. XLVI.C. LIJ. Loculusque lur vobis in oblationem primitivoruih, tam de areis
est Dominus ad Aaron : Eece ego dedi tibi cuslo- quarn de torcularibus : et universis quorum accipi-
diam primitiarum mearum. Omnia quaesanctifican- tis primilias [h. et repulabiluf vobis, quasi de area
tura fiiiis Israel, tibi tradidi et filiis tuis pro officio ei torculari dcderitis primiiiasj, offerie DominO, ct
sacerdotali legitima sempitefna. Haec ergo accipies daie Aaron sacerdoti. Omnia quae offeretis ex deei-
[h. Ilaecergo erunt tibij de his quae sarictilicantur, mis, et in doharia Dofnini sepafabitis, optinia Ct
et oblala sunt Domino. Omnis oblatio, el sacrili- electa erunt. Dicesque ad eos : Si [h. CumJ prscclara
cium, el quidquid pro peccato atquedelicto redditur et meliora quaequeobtulefitisex decimis, repiitabitur
mihi, et cedit ili sancta sanctorum, tuum erit, et vobis quasi de area et torculari dederitis primitias :
filiorum tuorum. In sanctuario comedes illud [h. In et cofnedelis eas in omnibus locis veslris, tam vOs
sanctis sanctorum comedes illiid] : mares lantum quam familisevestrse:quia prelium est pro ministerio,
edeut ex eo, quia consecraium est tibi. Primitias •Dquo servitis in tabernaculo leslimonii. Et non pecca-
autera, quas voverint et obtulerint (ilii Israel, libi bitis super lioc, cgregia vobis et pihguiflresefvantes,
dedi, ei filiis, ac filiabus (uis, jure perpetuo : qui nc pollualis oblationes filiorum Israel, et moriaminh
mundus est in domo tua, vescetur els. Omnem me- [T. XII, B. XLVII, Cap. XIX.] LoCutusque est
dullam [h. pinguedinemj olei, ct vini, ac frumcnti, Dominus ad Mosen et Aaron, dicens : Ista rcligio
quidquid offerunt primitiarum Domino, tibi dedi. viclimac [h. religio legisj quam constittiil Dominus.
Universse frugum primiliac, quas gighit humus, et Prcecipe filiis Israel, ut adducant ad te vaccam
Domino deportanluf, cedent in usus ttios : qui mun- rufam setatis integrse, in qua nulla sit macula, nec
dus est in domo lua, vescetur eis. Omne quod ex poftaverit jitgum : tradetisque Cam Eleazaro saCcr-
voio reddiderint filii Israel, tuuin eril [h. omnequod doti. Qui eductam exlra castra, immoiabit in con-
consecratur a filiis Israel tuum eritj. Quidquid pri- spectu omnium : et lingcns digilum in sanguine ejus
mum eruinpit e vulva cunclae carnis, quam offerunt [h. et tolleus de sanguine ejus in digito suoj, asper-
a Legendum donum, ex Hebr. nruo et Vulgala,*quseprseterea addit vobis.
575 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 37(5
get contra fores labernaculi septem vicibus, com- A modo mundus lustrabit immundum terlio et sep-
buretque eam cunclis videntibus, tam pelle et carni- limo die. Expiatusque die seplimo, lavabit et se
bus ejus quam sanguine et fimo flammae traditis. ct veslimenta sua, et immundus erit usque ad
Lignum quoque.cedrinum, et hyssopum, coccumque vesperam. Si quis hoc rilu non fuerit expia-
bis linctum sacerdos miltet in flainmam, quse vac- lus, peribit anima illins de mcdio Ecclesiae :
cam vorat. Et lunc demum, lolisvestibus et corpore quia sanctuarium Domini polluit, el non esl aqua
suo, ingredietur in castra, commaculatusque eril Iiistralionis aspersus. Erit [h. Non est aqua luslra-
usque ad vesperum. Sed et ille qui combusserit eam, tionis aspersus, immundus eritj hoc praeceptumle-
lavabit vestimcnta sua et cnrpus, et immundus erit gitimum sempiiernum. lpse quoque qui aspergit
usque ad vesperum. Colliget autem vir mtindus ci- aqnas, lavabit vestiinenta sua. Omnis qui teligerit
]icresvaccx,eteffundeteos[h. el poneteosj extracas- aquasexpialionis, immundus erit usqueadvesperum.
lr,t in loco purissimo, ut sinl multitudini iiliorum Quidquid tetigerit immundus, immundum faciet :
Isracl in custodiam, et in aquam aspersionis : quia et anima qusc horum quidpiam leligcrit, immunda
pro pcccato [h. ;quia pro peccalo suntj vacca com- erit usque ad vesperam.
busia est. Cumque laverit , qui vaccae portave- [B. XLVIII, C. LV, Cap. XX.] Veneruntque lilii
rit cineres, vesiimenta sua , immundus erit usque B Israel, et omnis mulliludo in deserlum Sin, mense
ad vesperum. Habcbunt hoc filii Israel cl advense, primo, el mansil popultis in Cadcs. Morluaque est
qui habilant inter eos,a sanclumjure perpetuo[h. le- ibi Maria, ct sepulla in eodem loco. Cumque indi-
gitimum sempiternumj. Qui letigerit cadaver homi- geret aqua populus, coierunt adversus Mosen et
nis, ct propter hoc septem diebus fuerit iramundus : Aaron : et versi in seditionem, dixerunt : Ulinam
aspergelur ex hac aqua die tertio et septimo, et sic periissemus inter fratres nostros coram Dominn.
mundabitur. Si die tertio aspersus non fuerit, sep- Cur eduxistis Ecclesiam Domini in solitudinem, ut
timo non poterit emundari. Omnis qui tetigerit hu- et nos et nostra jumenta moriantur [Vttlg. moriamurj?
maiiacanimae morticinum, et aspersus hac commix- Quare nos fecistis ascendere de ^Egypto, et ad-
tione non fuerit, polluet tabernaculum Domini, et duxistis in locum istum pessimum, qui seri iion po-
peribit ex Israel : quia aqua expiationis non est test, qui nec ficutn gignit, nec vineas, nec mala
aspersus, imraundus erit, et manebit spurcitia ejus granala, insuper et aquam non hahet ad bibendum?
super eum. Ista est lex hominis qui morilur in ta- lngressusque Moses el Aaron, dimissa multitudine,
bernaculo: Omnes qui ingrediuntur tentorium illius, tabemaculum fcederis, corruerunl proni in terram b.
et universa vasa quse ibi sunt, polluta erunt septem [C.LVI.J Et apparuil gloria Domini [h. Et apparuit
diebus. Vas, quod non habuerit operculum, nec li- C illis gloria DominiJ super cos. Loculusque est Do-
gaturarn desuper, immundum erit. Si quis in agroi minus ad Mosen, dicens : Tolle virgam, et congrega
tetigerit cadaver occisi hominis, aut per se morlui, populum, tu et Aaron frater luus, et loquimini ad
sive os illius, vel sepulcrum, immundus erit septem petram coram eis, et illa dabit aquas. Cumque
diebus. [C. LIV.J Tollenlque de cineribus corabus- eduxeris aquam de pclra, bibet omnis multitudo et
tionis aique peccaii [h. combustionis peccatij, et jumenta ejus. Tulit igilur Moses virgam, quae crat
mitient aquas vivas super eos in vas. In quibus cum in conspectu Domini, sicut prseceperat ei, congre-
bomo mundus linxerit hyssopum, asperget ex eo gata multitudineanle pelram, dixitque eis : Andile,
omne tentorium, etcunclam supelleclilem, et ho- rebelles et increduli [h. non ltabel, incredulij.
mines hujuscemodi conlagione pollutos : alque hoc c Num de pelra hac vohis aquam poterimus [h. po-
a In Hebroeoest oSiy
ripnS, lehhuccatholam, quod Arabem.
apud alios interpretes, Clialdaeum puta, Syrum, ct
infra v. -21, ab ipso llieronymo transfertur, legiti- sacrorum Denique supersunt adlnic Lalini Bibliorum
mum sempiternum,juxta praesentem hauc anuotatio- codices oplimae notse , in quibus absunt
nem marginalem Canonis Hebraicaeveriiaiis. Confer quae in editis ahundare videntur. Hujus rei fidemfa-
eliam scholion, Et reputabitur, eic, cum versu 50, cil Bibliorum exemplar Corbeiense ante octingenlos
immediate sequenti. MART. . annos descriptum, in quo nihil invenias praeter ea,
b Ediii ac mss. fere omnes libri hunc locum ita lc- *) quaein Hebraico textu leguntur : ctsi posterius emen-
dalorviiiosus
gunt, corruerunt proni in terram, clamaverunlquead lit adoram aliquis, lotumadditamentum suppleve-
Dominum, atque dixerunt: Domine Deus, audi clamo- in marginalem voluminis, cum signo pnsito
rem httjus populi.et aperi eis thesaurum luum,fontem textu, quasi hacc verba ibi desiderarentur. MAUT.
aqum vivm,ut saliali cesselmurmuralioeorum. El ap —Insigneilludaddiiamenlum, quoilsubjungunt hic
Ioci Latini omnes vulgali Bibliorum codices, in uno
paruit gloria Domini super eos. Haecautem verha ex- Urbinale ms. invenimus : scilicet, clamaveruntquead
pungil Canon Heb. verit. a verbo, clamaveruntque,
inclusive usque ad illud, murmuratio eorum. Addita Dominum,atque dixerunt: DomineDeus, audi clamo-
credi possuut ab aliquo interpreie Latinorum, apud rem hujus populi, el aperi eis thesaurum luum, fontem
quos, ut leslantur Hieronymus et Aiigustinus, tot aqttm viem, ut saliali, cesselmurmuratio eorum. Quse
erant exemplaria diversa, quot codices. Sunt qui miniine novit Palatin. ms. et in Memmianoquoque
pulant hoc addiiamentum sumptum fuisse ex aliqua exemplari dicuntur expuncia. Notum vero neque in
paraphrasi Chaldaica, quarum olim major numerus ad llcbra-o, Chaldseo,aut Septuaginta, sive in expressis
erat, quam sit hodie. Quidi|uid vero dicalur, certum eostextus Yersionibus haberi.
est verba haecsuperahundare in exemplaribus Biblio- c Ad solum Mosen loqucntem hoc verhum refert
rum, quia non exstant in textu Hebraeo,vel Samari- Seholiastes noster ; sed in Hehrseo vox est piuralis
tano : non in translatione LXX Seniortim, nequc numeri, ejiciemus,vel, educemus.MART.
577 LIBER NUMERI. 578
leroj ejicere? Cumque elevasset Moses manum,. \ eis Eleazarum filium ejus. Illo mortuo in montis su-
percutiens virga bis silicem, egressac sunt aquse lar- percilio, descendit cum Eleazaro. Omnis aulem
gissimae,ita ut populus biberet et jumenta. Dixitque muliitudo videus occubuisse Aaron, flevit super eo
Dominus ad Mosenet Aaron : Quia non credidislis triginta dicbus per cunctas famiiiassuas.
milii, ut sanctificaretis me coram filiis Israel, non [B. LI, C. LIX, Cap. XXI.J Quod cum audisset
introducetis lios populos in lerram quam dabo eis. Cltananseus rex Arad, qtti habitabat ad meridiem,
Haecest aqua contradictionis, ubi jurgati sunt filii venisse scilicet Israel per exploralorum viam, pu-
Israel contra Dominum, et sanctiftcatus est in eis. gnavit contra illum, et viclor exsistens, duxit ex eo
[T. XIII, B. XLIX.J Misit interea nuntios Moses de prsedam. At Israel voto se Domino obligans ait: Si
Cades ad regem Edom, qui dicerent : Haecmandat tradideris populum istum in manu mea, delebo [h.
[h. dicit] Fratcr tuus Israel. Nosti omnem laborem anathematizaboj urbes ejus. Exaudiviique Dominus
qui appreliendit [li. invenitj nos, quomodo descen- preces Isracl, et tradidit Chananaeum, quem ille in-
derint palres noslri in jEgyptum, et hahilaveriinus terfecil, subversis urbibus ejus, et vocavit nomen
ihi multo lempore, afflixerintque nos jEgyplii, et loci illius Horma, id est, anathema. Profecti sunt
paires noslros, et quomodo clamaverimus ad Domi- autem et de monle Hor per viam, quse ducit ad mare
num, el exaudieril nos, miserilque angelum, qui B Rubrum, ut circumirent terrara Edom. El taederc
eduxerit nos de jEgypto. Et ecce in urbe Cades, ccepit populum ilineris ac laboris. [B. LII.J Locu-
qusc est in cxtremis finibus tuis, positi obsecramus, tusque contra Deum et Mosen, ait: Cur eduxisti nos
ul nobis transire liceat per terram tuam. Non ibimus dejEgypto, ulmoreremurin solitudine? Dcestpanis,
per agros, nec per vineas, non biberaus aquas de non sunt aqusc : anima nostra jam nauseat super
puleis tuis, sed gradiemur via publica, nec ad dex- cibo isto levissimo. Quamobrem misit Dominus in
leram nec ad sinistram declinantes, donec transea- populum ignitos serpentes, ad quorum plagas [h.
mus lerminos luos. [C. LVH.J Cui respondit Edora : morsusj, et mortes plurimorum, veneruntadMosen,
NonNtransibis per me, alioquin armatus occurrara atque dixerunt: Peccavimus quia Ioculi sumus con-
tibi. Dixerunlque fihi Israel : Per triiam gradiemur tra Dominum et le :ora ut tollat a nobis serpenleni.
viam, et si biberimus aquas tuas nos et pecora nos- Oravilque Moses pro populo. [C. LX.J Et locutus
tra, dabimus quod justum est : nulla erit in pretio est Dominus ad eum : Fac serpentem \ el pone eum
difficultas,tanlum velociter iranscamus. At ille re- pro signo, qui percussus aspexeril eum, vivet. Fecit
spondit: Non iransibis. Statimque cgressus est ob- ergo Moses scrpentem aeneum, et posuit eum pro
vius, cum infinita multitudine, et manu forli, nec signo; quem cum percussi aspicerent, sanabanlur.
voluit acquiescere deprecanii, ul concederet trans- (2 Profeciique filii Israel castrainetati sunl in Oboth.
ilum per fines suos , quamobrem diverlit ab co Is- Unde egressi fixere lenloria in Ilieabarim, in soli-
rael. Cumque castra movissent de Cades, venerunt tudine, quae respicit Moab contra orientalem pla-
in moniem Hor, qui est in finibus lerrae Edom. [C. gam. Kt inde moventes, venerunt ad torrentem Za-
LVIII.J Ubi locutus est Dominus ad Mosen : Per- red. [B. LIII.J Quem relinquenies caslrametati sunt
gat, inquit, Aaron ad populos suos : non cnim in- contra Arnon, quae est in deserlo, et prominet in
trahit terram, quam dedi filiis Israel, eo quod in- finibus Amorrhaei. Siquidem Arnon terminus est in
credulus fuerii [h. eo quod incrcduli fueritisj ori Moab, dividensMoahitaset Amorrhseos.Unde dicitur
meo, ad Aqnas contradictionis. Tolle Aaron, el fi- in libro Bellorum Doinini:Sicul fecit in mari Rubro,
lium ejus cum eo, et duces eos in raonlem Hor. sic faciet in torrenlibus Arnon. Scopuli torrentium
Cumque nudaveris pairem vesle sua, indues ea inclinali snnt, ut requiescerent in b Ar, et recum-
Eleazarum filium ejus, et Aaron colligetur, et mo- bereut in finibus Moahitarum. [C. LXI.J Et ex eo
rietur ibi. Fecit Moses ul praeceperat Dominus, el loco apparuit puteus, supcr quo locutus est Domi-
ascenderunl in montem Hor coram omni mullitu- nus ad Mosen : Congrega poptilum, et dabo ei
dine. Cumque Aaron spoliasset vestibus suis, induit aquam. Tunc cecinit Israel c carmen islud : Ascen-
—Notalum etMartianaeoconlra Scholiastis senten- TJl ita posuit ut legilur in Hebrmo, Aquila et Symmachus
liam, in Hebraco archetypo dici plurium numero urbem interxirelati sunt, non consideranlesquod inter
N-jfU : exprimemus. AINet RESelementa Hebraica, IODlitleram non habe-
" Addunt Vulgati libri mneum, pro quo malim rel: qum si esset, recte civitasdiceretur. MART.
i<yNeuni;Hebr3Busenitn serpenlemhic non habet, sed « Totum carmen illud recitat S. Hieronymus epi-
tantum spty, quod est, urentem. stola ad Fabiolam de 42 mansionibusIsraeliiarum in
b Pro Ar, Canon et alii fere omnes mss. codices deserto : quod cum insignes habeat a nostro textu
legunt, Arnon; sed error hic est librariorum, qui ex variantes lectinnes, non abs re visum est huc ipsa
immediatc praecedenti Arnon decepti sunt, non in- Hieronymi verba transtulisse. Sic igiiur iegas in
lelligentes apud Hieronymum libro de locis Hebrai- Mansione 59 : Post hmcveneruntad puteum, ubi ce-
cis, Arnon csse rupem quamdain in sublime pro- cinil lsrael carmen hoc : Ascende, putee, quem fode-
jectam in finibus Amorrhaioruni , inter Moab et runt principes, ct aperuerunt duces popnlorum in
Amorrhaeos : Ar vero locum vel oppidtim Ariiona>, datore legutn, et in baculo ejns, et dc solittidine in
quoda Sepiuaginta inlerpretibus per exlensam voca- Mattltana, et de Matthana ad tonentem Dei, et de
lem Er diciiur. De nomine Ar idem Hieronymus torrente Dei ad excelsa, ei de excelsis ad valleni,
lib. vi Comment. in cap. xv lsaiae haeca nobis ob- quaeest in regione Moabin vertice Phasga, qui pro-
servari voluit: Pro Ar, inquit, quod solus Theodotio spicil conlra deseriura. Hcec loca in finibus Amor-
579 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 580
dat puteus. ConCinebant : Puleus, quem foderunt A in campestribus Moab, ubi trans Jordanem Jericho
principes, et paraverunt duces rnnltittidiriis in daiore sita est. [T. XIV.C.LXIH.J Videns antem Balac filius
legis |h. in doclore legisj, et itt baciilis snis. a De Sepphor omnia, quae fecerat Israel Atnorrhseo, et
soliiudine, Malthana : et de Matthana, Nalialiel : de quod pertimuissent eum Moahitae, et impelum ejus
Nabaliel inBamoth. De Bamolh, vallis est in regione fefre non possent, dixit ad majores nalu Madian :
Moab, in vertice Phasga, quod respicit conira de- ita delebil hicpopulus omnes, qui in nostris finibus
serlum. Misil autem Israel nunlios ad Senn regem commorantur, quomodo solet bos herbas usque ad
Amorrhaeorum, dicens : Obsecro ut transire mihi radices carpere. Ipse erat eo tempore rex in Moab.
liceat per terram luain, non declinabimus in agros Misit ergo nuntios ad Balaam filium BCor harioium,
et in vineas, non bibemus b aquas ex puicis, via qui habitabat super flumen terrse f filiorum Ammon
regia gradicmur, donec transeamus terminos luos. [ h. Misit ergo nunlios ad Balaam filium Behor, qui
Qui concedere noluit, ut transiret Israel per ilnes habitabsilin Phetho super flumen terra? filiorum po-
suos : qtiin potius, exercitu congregato, egresstis est puli suij, iitvocarenleum,eidicerent:Ecceegressus
obviam in deserlum, el venit in Jasa, pttgnavitque esi pnpulus ex jEgypto, qui operui l superficiem terrse,
contra eum. A qno percussus est in ore gladii, el sedens contra me. Veni igitur, et maledic populo
possessa esl terra ejus ab Arnon usque Jebboc, et 1$ huic, quia fortior me est: si quo modo possim per-
filios Ammon : quia forli prsesidio tenebantur ter- cuiere eum, et ejicere de terra mea [h. non habet,
mini Ammonitarum. [C. LXII.J Tulil ergo Israel meaj : novi enim quod henedictus sit, rui bencdi-
omnes civitates ejus, el habitavit in urbibus Amor- xeris, et malediclus, in quem maledicta congesseris.
rhaei, in Esebon scllicet, el viculis ejus. Urbs Esebon Perrexeruntque seniores Moab, et majores natu Ma-
fuitSeon regis Amorrhaci,qhi pugnavit conlra regemc dian , habentes divinationis pretium in manibus.
Moab : d el liilit omnem [h. contra regem Moab Cumque venissent ad Balaam , et narrassent ei
prioremj lerram, quae ditionis illius fuerat, usque omnia verba Balac , ille respondit : Manete hic
Arnon. Idcirco dicitur in Proverbio : Venite in Ese- nocte, et respondebo quidquid mihi dixerit Domi-
bon, aedillceiur, et constriiatur civitas Seon. Ignis nns. Manenlibus autem illis apud Balaam , venit
egressus est de Esebon, flamma de oppido Seon, et Deus , et ait ad eum : Quid sibi volunt liomines isii
devoravit Ar Moabitarum, et habiiatores excelsorum apud te? [h. qui sunt omnes isti qui sunl apud te?J
Arnon. Vae tibi, Moab! peristi, popule Chamos! De- Respondit: Balac, filius Sepphor rex Moabitarum,
dil filios ejus in fugam, et filias in captiviiateui regi misit ad me, dicens : Ecce populus qui egressus esl
Amorrhaeorum, Seon. Jugum ipsorum disperiit ab de jEaypto, operuit superficiem terrse : veni et ma-
Esebon usque Dibon : lassi pervenerunt in Nophe, <2 ledic ei, si qtio modo possim pugnans abigere eum.
etc usque [h. quse contraj Medaba. [B. LIV.J Habi- Dhitque Dcus ad Balaam : Noli ire cttm eis, neque
tavilitaque Israel iu terra Amorrhx-i. Misitque Moses maledicas populo , quia benedictus est. Qtii mane
qui explorarent Jazer : cujus ceperunt viculos, et consurgens dlxilad principes: Ite in terram vestram,
possederunt habitalores. Veriernntque se, t't ascen- quia prohihuit meDominus venirevobiscum. Reversi
derunl per viam Basan, el occurrit eis Og rex Basan principes dixerunt ad Balac : Noluit Balaam venire
cuin omni populo suo, pugnalurus in Edrai. Dixil- nobiscura. Rursum ille multo plures et nobiliores
que Dominus ad Mosen : Ne timeas eum, quia in quam ante ntiserat, misil. Qui, cum venissent ad
manu lua tradidi illum, et omnem populum ac ler- Balaam , dixerunt: Sic dicit [ h. Haec dicit] Balac
ram ejus, faciesque illi sicut fecisii Seon regi Ainor- lilins Sepphor : Ne cuncieris venire ad me : paratus
rhaeorum Itahilaiori Esebon. Percusserunt igilur et sum honorare te, et quidquid volueris dabo [h. fa-
hunc cnm filiis suis, universumque populum ejus ciam. Vulg. add. tibi]: veni, et maledic populo isti.
usque ad internecionem, et possederunt terram Respondil Balaam : Si dederit mihi Balac plenam
illius. domum suam argenti el aiiri, non potero immuiare
[B. LV, Cap. XXII.] Profeclique castrametali sunt verbum Domini Dei mei : ut vel plus, vel minus
rhmorum quidam inlerpretantes, pulantnon mansiones]I) Seone regem Moabilarum prinium, vel eum qni re-
esse, sed transitus, etc. Prudenlem studiosuinque le- gnaverat ante Balac. MART.
ctorem rogaluin velim, ul sciat Hieioiiymiiin hoc < Olim pro "V, ad, quod scribiiur in Hebrseo Iio-
loco vertere quaedamnominallebraica juxta proprias diemo, legebant hic 7y, al, ut liqtiet e textu Sama-
significaiiones, licet in sacro lextu ea posueril ut ritano, ac es praesenli canonis annotaiione inargi-
legunliir in Ilebraeo. MART. nali. MART.
a CodexUrbinas plus, atque alitcr habet: Profec- —LegeriiScholiasles,quemadinodumSamarilanus
lique de soliludinein Matthana : de Malthana in Na-
ferme reclitis. si inlerpres, Sy pro TS, quod et Martian. pulat.
haliel, eic, Confer, libet, Epist. 78, f Omnium optinie inierpretattir Hebrxus Scho-
de Mansionibus, ad Fabiol., Mans. 59, ubi tolum liastes , in Phelor super flumen terrm filiorum populi
hoc carmen aliis ssepe verbis recitat S. Paier.
b Vocem aquas Urbinas ms. ignorat; babet lamen sni, pro filiorumAmmon. Nam fluvius , qui lerram
Ammoniiariim perlueret, penitus ignoraiiir. S. llie-
Hebrseum archelypnm, aliique libri.
c Equidem et in Hebraeoadditur ronymus acceperit vocem rnlPiS , juxta eiymolo-
yuTN-inprimum. giam , quia Ariolus significalur , pro loci nomine,
d Bene monei Scholiastes, quod Seon rex Amor- idest, Phator, Graece yofiovpa : legeritque prae-
rhaeorutn expugnavit regem Moab priorem : siguili- terea pny, Ammon, pro 113V,Ammo, quod e»t po-
cat enim Scriptura hujus loci cxpugnatum fuisse a puli sui.
«31 1 Ittlrn rciiMirfct sod
loquar. Obsecro , ul hic maneatls etiam hac nocte, A quae in extremis finibus regui ejus erat. Sic tiabel:
el scire qiieam quid mihi rtirsum respondeat Do- Et venerunt in urbem ]. Cumque occidisset Balflc
minus. Venit ergo Deus ad Balaam nocie, et ait ei: boves et oves , misit ad Balaam , et principes qui
Si vocare te venerunt homines isli, surge, et vade cum eo erant, munera. Mane auiem facto, duxit eum
cura eis : ita dumiaxat, ut quod tibi prsecepero, ad excclsa Baal, et imuitus est extremam partem
facias. Surrexit Balaam mane, el sirata asina sua , popnli.
profectus esl cum eis. Et iralus est Deus [h. Et [Cap. XXIII.] Dixitque Balaam ad Balac : jEdilica
iraius esl Dens coquod pergeret]. Sletiiqtie angelus mihi hic septem aras, et para totidem vilulos, ejus-
Domini in via contra Balaam, qui sedebat asinse, et demqtie numeri arietes. Cumque fecisset juxta ser-
duos pueros habebat secum. Gernens asina angclum iiionemBalaam.imposueruntsimulvituliimetarietem
[li.J Domini stantem in via, evaginato gladio, avertit superaram. DixilqucBalaam ad Balac: Sla paulisper
se de itinere, etibat per agrum. Quam cum verbe- [b. non habet paulisper] jtixta holocauslum tuum,
raret Balaam, et vellet ad semitam reducere, sletit donec vadam, si forte occurrat mihi Dominus , et
angeius [h.J Domini in angustiis duarum maceria- qttodcumque imperaverit, loquar tibi. Cumque abiis-
rum, quibus vinese cingebantur. Quem vidensasina, set velociter, occurrit ei Deus. Locutnsque est ad
junxit se parieti, et altrivit sedentis pedem. At ille B eum Balaam : Septem, inquit, aras erexi, et imposui
iterttm verberabal eam : et nihilominus angelus [li.J vilulum et arielem desuper. Dominus aulem posuit
Doinini ad locum angustum transiens, ubi nec ad verbum in ore ejus, et ail : Reverlere ad Balac , et
dexteram nec ad sinistram poterat deviare , obvius hsec loqueris. Reversus invenit siantem Balac juxta
stetit. Cumqtie vidisset asina staniem angelum [h.J holocaustum suum, el omnes principes Moabitarum:
Domini , cecidit sub pedibus sedentis, qui iratus , assumptaque parabola sua, dixit : De Arara adduxit
vehementius caedebat fuste [ h. baculoj latcra ejus. nie Balac rex Moabitarum , de monlibns Orientis :
[C. LXIV.J Aperuiique Domiiiusos asinae, et locuta Veni, ittqiiit, etmaledic Jacob : propera, ctdetestare
cst : Quid feci tibi ? cnr percutis me ecce jam tertio ? Israel.Quomodomaledicam, cui uon maledixilDeiis?
Respondit Balaam : Quia commeruisii, et illusisti Qua ratione deteslerquem Dominusnon deteslatur?
milii [h. Quia illusisti mihij : uiinam haberem gla- De summis silicibus videbo [h. video, et considero]
dium, ut te percuterem [h. Si habcrem gladium in eum, ei de collibus considerabo illtini. Popitlus solus
maiui mea , ulique inlerficerem te ]. Dixit asina : habitabil, et inter gentes non reputabiiur. Quis di-
Nonne animal tuiim sum, cui semper sederc consue- nnmerare possit pulverem Jacob, et nosse numerum
usti usque in praesenteni diem? dic quid simile um- stirpis Israel? Morialur anima mea morle juslorum,
qnam fecerim libi. At ille ait : Numquani. Prolinus et fiant novissima mea lioritm similia. Dixilqne Balac
aperuit Dominus oculos Balaam , et vidit angeltim ad Balaara : Quid est hoc quod agis ? ut malediceres
[h.]Domini stantem in via, evaginato gladio, udora- inimicis meis vocavi te [ h. luli te] : et ln econ-
vitque eum pronus in lerrahi [h. non h.ihet, in ler- trario benediciseis. Cui ille respondit : Niim aliud
ram]. Cui angelus [h.] Domini :Cur, inquit, terlio possum loqui , nisi qtiod jusseril Dominiis ? Dixit
verberas asinam tuam? Ego veni ut adversarer tibi, ergo Balac : Veni mocum in allerum locum nnde
quia perversa est via tua, mihique contraria, el nisi pariem Israelis videas , et toium videre non possis :
asina declinasset de Via, dans locum resistenti, te inde maledicito ei. Cnmque duxissei eum in locum
occidissem, et illa viveret. Dixit Balaam : Peccavi, sublimem , super verticem monlis [ h. non habei,
nesciens quod tu stares contra me , et nunc si dis- montisj Phasga, aedificavitBalaam septem aras , et
plicet tibi ut vadam, revertar. Ait angelus [h.J Do- imposiiis desupervilulis atque arietibus [Vulg. vitulo
niini: Vade cum istis , et cave ne aliud quam prae- et arietej, dixitad Balac : Sia hic juxia holocaustum
cepero tibi loquaris : Ivit igitur cum principihus. luum, donec ego pergam obvius. Cui cum Dominus
Qund cum atidisset Balac, egressus est in occUrsum occurrisset, posuissetque verbum in ore ejus , ait:
ejus, in oppido Moabitarum, quod situm est iri ex- .n Revertere ad Balac, et hsecloqueris [Vulg. add. eij.
tremis finibus ArnOn. Dixitque ad Balaam : Misi Reversus invenit eum stantem juxta holocausttim
nuntios ut vocarem le : cur non slalim venisti ad suum , el principes Moabitarum cum eo. Ad quem
me ? an quia mercedem advenlui tuo reddere ne- Balac : Quid , inquit, loculus est Dominus? El ille
queo? Cui ille respondit : Ecce adsum : numquid assumpta parabola stia, ait: Sta, Balac, et ausculta ;
potero loqui aliud , nisi quod Deus posnerit in ore audi, fili Sepphor [h. Sta.Balac, et audi, ausculta,
meo? Perrexerunt ergo simul, et venerunl in urbem, fili Sepphor, eloquia mea] :Non est Deus quasi homo,
quae ih exiremis [Husoth, quae vertitur in Latinttm, ul menliatnr : nec ut filius hominis , ut mutelur.
extremaj regni ejus a finibus erat [ h. Non hahet, Dixit ergo , et non faciet ? locutus est, et non im-
a Samarilse legunt mTn, hltizoth, id est, visionum, urbem platearum, id est, frequentissimam.Concinunt
ut habetur in Latina versione lexlus Ilebraeo-Sama- etLXX, qui I-TKU^EWV inierpretati sunt, qtiod est, fa-
ritani. MART. bernacuiorum, aul </ii'ersoriorum,atque his. similium.
— Pro verbis qum in exlremis regni 'ejus finibus Noster ciim Onkeloso legerit 'mYirra , m finibus
erat, unum est, in Hebrseor\isn Chuzoth, qund nisl iriiperii sui. Sunt autein et qui sentiant, mendose
veiis pfn nomine proprio accipefe : recte interpre- h.iberi in Hebraeo mvn, pro rtXnn , quam urbem
lari licet, platearttm: ul setisus sit venisse iilos iri Areopoliin putanl: quibus ego numquam assentiar.
383 S. HILRONYMlDIVINABIBLIOTHECA. 584
plebit? ° Ad benedicendum adductus sum, benedic-. A genti et auri, non potero prseterire sermonem Do-
tionem prohibere non valeo [h. Ecce benedictiones mini Dei mei [h. non habet Dei mei], ut vel boni
accepi, a quibus prohiberi non valeoj. Non est ido- quid vel mali proferam ex corde meo: sed quidquid
lum in Jacob, nec videtur simulacrum in Israel. Dominus dixerit, hoc loqtiar? Verumiamen pergens
Dorainus Deus ejus cum eo est, et clangor victorise ad popultim meum, dabo consiiium, quid popuius
regis in illo. Deus ednxit eum de ^Egypto, cujus luus huic populo faciat exlremo tempore. Sumpta
fortitudo similis est Rhinocerotis. Non est augurium igitur parabola, rurstim ait : Dixit Balaam filius
in Jacob , nec divinatio in Israel. Temporibus suis Benr : dixil homo, cujus obturatus cst oculus : dixit
dicetur Jacob et Israeli quid operalus sit Dcus [ h. auditor sermonum Dei, qtii novit doctrinam Altis-
quid operatur DeusJ. Ecce populus ut Ieaenaconsur- simi et visiones Omnipotenlis videt, qui cadens
gel, et quasi leo crigetur : non accubabit, donec apertos habet oculos. Videbo eum, sed non modo :
devoret pracdam , et occisorum sangninem bibat. inttiebor illum, sed non prope [h. Video eum, sed
Dixitque Balac ad Balaam : Nec maledicas ei [Vttlg. non modo; considero illum, sed'non propej. Orietur
tac. eij, nec benedicas. Et ille ait: Nonne dixi libi, stclla ex Jacob, etconsurget virga ex Israel, et per-
quod quidquid mihi Dominus [Vulg. Deus] impcra- cutiet duces Moab, vastabitque omnes filios Selh.Et
ret, hoc facerem? Et aitBalac ad eum : Veni et ducam B erit Idumsea possessio ejus : haereditas Seir cedet
te ad alium locum : si forte placeat Deo ut inde ma- inimicis suis : Israel vero fortiter aget. DeJacoberit
ledicas ei. Cumque duxisset cum super verticeni qui dorainetur, et perdat reliquias civilatis. Cumque
montis Phohor , qui respicit solitudinem , dixit ei vidisset Araalec, assumens parabolam ait: Princi-
Balaam : jEdifica mihi hic septem aras, et para (o- pium gentium Amalec, cujiis extrema perdentur.Vi-
tidem vitulos, ejusdemque numeri arietcs. Fecit dil quoque Cinaeum: ct assumpta parabola ait : Ro-
Balac ut Balaam dixerat : imposuitque vitulos et bustum estquidem habitaculum luum-.sed si in pe-
arietes per singulas aras. tra posueris nidum tuum, et fueris electus de stirpe
\Cap. XXIV.J Cumque vidisset Baiaam quod pla- Cinaei [Librariorum errore vitium inolevit, ut pro
ccret Domino , ut benediceret Israeli , nequaquam CinaeohicCain scribatur], quamdiu poteris perma-
abiit ut ante perrexerat, ut augurium quaereret: sed nere ? Assur enim capiet te. Assumptaque parabola
dirigens conlra desertum vultum suuin , et elevans iterum loculus est: heu, quis victurus est, quando
oculos vidit Israel in tcntoriis commorantem per tri- ista faciet Deus? Venient in trieribus de Ilalia, su-
bus suas, et irruente in se Spiriiu Dei, assumpta perabunt Assyrios, vastabuntqne Hebraeos, etadex-
parabola, ait : Dixil Balaam filius Beor : dixit homo, Iremum etiam ipsi peribunt. Surrexitque Balaam, et
cujns obluralus est oculus : dixit auditor sermonum C reversus est in locum suum : Balac quoque via, qua
Dei, qui visionem Omnipotentis intuilus esl, qui venerat, rediit.
cadit, et sic aperiuntur oculi ejus. Quam pulcbra [T. XV, B. LVI, C. LXV, Cap. XXV.JMorabalur
tabernacula tua , Jacob, et lentoria tua, Israel ! ut autem eo tempore Israel in Setthim, et fornicatus
valles nemorosae, ut horti jtixla fluvios irrigui, tit est populus cum filiabus Moab, quae vocaverunt eos
tabernacula quae fixit Dominus, quasi cedri propter ad sacrificia stia [h. ad sacrificia deorum suorum].
aqttas. Fluetaqua de silula ejus, et semen illius erit At illi comederunl et adoraverunl deos earum. Ini-
in aquas multas. Tolletur propter Agag, rex ejus, el lialusque est Isracl Beel-Phehor, et iralus Dominus
auferctur regnum illius. Deuseduxit eum de jEgypto, Israel [h. Adjunclusque est lsrael. Vulg.tac. lsrael],
cujus fortiludo similis esl rhinocerotis. Devnrabunt ait ad Mosen : Tolle cunctos principes populi, et
gentes hostes illius, ossaque eorum confringent, et suspende eos contra solem in patibulis : ut averta-
perforabunt sagiltis. Accubans dormivit ut leo , et tur furor meus ablsrael. Dixitque Mosesad Judices
quasi leaena, quam susciiare nullus audebit. [h. Quis Israel: Occidat unusquisque proximos suos, qui ini-
suscitabit eum?J Qui benedixcrit tibi, erit et ipse liati [h. adjuitcti] sunt Beel-Phehor. Etecceunus de
benediclus: qui maledixerit tibi [Vulg. lac. tibij, in filiis Israel intravit coram fratribus suis ad scorium
malediclionem reputabitur. Iratusque Balac conlra D Madianilin, videnteMose, et omni turba filiorum
Balaam, complosis manibus, ait : Ad maledicendum Israel, qui flebant anie fores tabernaculi |C. LXVI].
iniuiicis meis vocavi te, quibus econlrario lertio be- Quod cum vidisset Phinees filius Eleazar filii Aaron
nedixisti: reverlere [h. (ugej ad locum tuum. De- sacerdolis, surrexit demedio multitudinis, et arre-
creveram quidem magniflce honorare le, sed Domi- plo pugione, ingressus est post virum Israeliten in
nus privavil te honoro disposilo. Respondit Balaam lupanar, el perfodit ambos simul, virum scilicet ct
ad Balac : Nonne nuntiis luis, quos misisli ad me, mulierem, in locis genitalibus. Cessavitque plaga a
dixi: Si dederit mihi Baiac plenam domura suam ar- fiilis Israel, etoccisi sunt viginti qualuor millia ho-
a Varianthocloco texlus Hebraeusac Samaritanus: Latine vertunt: Ecce ad benedicendumassumptus sum,
benedicam.MART.
legit Hebrasus, "j-ai VinpS "pa run, hinne barech —Urbinasms. inductus sum; qua?.lantula lectionis
acahhthi uberech, hoc est : Ecce benedicereaccepi, diversitas, multi facienda esl hic loci, ubi originales
et benedixit. Samariianus aulem ita habet, -j-oS p inter se textus discrepant, nec satis intelligitur, quo
nunc se dicat Balaam venisse ad benedicen-
TTflN TiTpS, hen tebarech lacahthi; abacha, quod sensu cura ad maledicendum venisset.
dum,
583 LlBERNUMERl. 586
minum. Dixilque Dominus ad Mosen; Phinees filius i\ ab hoc familia Oznitarum : Heri, ab lioc familia llc-
Eleazar filii Aaron sacerdotis averlit iram meam a ritarum : Arod, ab hoc familia Aroditarum : Arcli ,
filiis Israel, quia zelo meo commotus est conira ab hoc familia Arelitarum. Islae sunt familise Gad,
eos, ut non ipse delerem iilios Israel in zeio meo. quarum omnis numerus fuit, quadragintamillia quin-
Idcircoloquere ad eum [h. non habet, ad eum]: Ec- genti. Filii Juda, Her ct Onan , qui ambo morlui
ce do ei pacem fcederis mei, et erit tam ipsi quam sunt in terra Chanaan. Fueruntque filii Juda, per co-
semini illius pacium sacerdotii sempiternum, quia gnationes suas : Sela, a quo famiiia Selanitarum :
zelalus est pro Deo suo, et expiavit scelus filiorum Phares, a quo familia Pharesitarum : Zare, a quo fa-
Israel. Eratautem nomen viri lsraelitae, qui occisus milia Zareitarum. Porro filii Phares : Esron, a quo
est cum Madianitide, Zambri filius S.ilu, duxde co- familia Esronilarum : et Amul, a quo familia Amu-
gnationc el tribu Simeonis. Porro mulier Madianilis, lilarum. Islae sunt familiaeJudae, quarum omnis nti-
quse pariler inlerfecla est, vocabatur Cliozbi, filia merus fuit, septuaginta sex millia quingenli. Filii
Sur, principis nobilissimi Madianitarum. [B. LVIl.] Issacliar, per cognationes suas : Tbola, a quo fami-
Locutusque est Dominus ad Mosen, dicens: Hosles lia Tholaitarum : Phua, a quo familia Phuaitarum :
vos sentiant Madianitae, et percutile eos : quia et g Jasub, a quo familia Jasubilarum : Semron , a quo
ipsi hostililer egerunl contra vos, et decepere insidiis familia Semronitarum. Hae sunt cognationes Issa-
per idolum Phehor, et Chozbi filiam ducis Madian char, quarum numerus fuit sexaginta quatuor millia
sororem suam, quse percussa est in die plagse pro trecenti. Filii Zabulon per cognationes suas : Sared,
sacrilegio Phehor. a quo familia Sareditarum. Elon, a quo farailia Elo-
[B. LVIIP, C. LXYII, Cap. XXVI.] Poslquam 110- nilarum : Jalel, a quo familia Jaleliritarum. Ilaesunt
xiorum sanguis effususest, dixit Dominusad Mosen, cognationes Zabulon , quarum nuraerus fuit, sexa-
et Eleazarum filium Aaronis sacerdolem : Numerate ginta millia quingenti. Filii Joseph per cognationes
oinnem summam filiorum Israel a viginli annis et suas, Manasse et Ephraim. De Manasse ortus est
supra, per domos [h. per domos pairnm suorum], Machir, a quo familia Machiritarum. Machir genuit
el cognationes suas, cunctos qui possunt ad bella Galaad, a quo familia Galaaditarum. Galaad habuit
procedere. Locuti sunt iiaquc Moses et Eleazar [h. filios : Hiezer, a quo familia Hiezeritarum : et Heiec,
Numcraverunt itaque Moseset EleazarJ sacerdos in a quo familia Helecitarum, et Asriel, a quo familia
campestribus Moabsuper Jordanem conlra Jericho, Asrielitarum : etSechem, a quo familia Secbemita-
ad eos qui erant a viginti annis et supra, sicul Domi- rum : et Semida , a quo familia Semidaitarum : ct
nus iinperarat, quorum isle est numerus : Ruben Epher, a quo familiaEpheritarum.FuitautemEpher
a fa- Q
primogenitus Israel. Hujus filius, Enoch, quo pater Salphaad, qui filios non habebat, sed tanlum
milia Enochiiarum : et Phallu, a quo familia Plial- filias , quarum ista sunt nomina , Maala, et Noa, et
luitarum, et Esron, a quo familia Esronitarum , et Egla , el Melcha , el Thersa. Haesunt familiseMa-
Charmi, a quo familiaCharmilarum. Hoesunt familiae nasse, ct numerus earum, quiuquaginta duo millia
dc siirpe Ruben: quarum numerus inventus est, qua- scptingenti. Filii aulem Ephraim per cognationes
draginla tria millia et septingenti triginta. Filius suas, fuerunt hi : Suthala, a quo familia Sulhalaiia-
Phallu, Eliab. Hujus filii, Namuel et Dathan, el rum: Becher, a quo familia Becheritarum : Tlialian,
Abiram. Isti sunt Dathan et Abiram princi- a quo familia Thahanitarum. Porro filius Suthala
pes populi, qui surrexerunt conlra Moscn el Aa- fuit Heran , a quo familia Ileranitarum. Hae sunt
ron in seditione Core, quando conlra Dominum cognationes filiorum Epbraim, quorum numerus fuit
rebellarunt, et aperiens lerra os suum devoravit triginta duo milliaquingenti. Isti sunl fiiii Joseph per
Core [h. deglutivit eos et CoreJ, morienlihus pluri- familias suas. Filii Benjamin in cognalionibus suis :
mis, quando combussit ignis ducenlos quinquaginla Bale, a quo familia Baleitarum ; Asbel, a quo fami-
viros, factum est grande miraculum , ut, Core pe- lia Asbelitarum : Ahiram, a quo familia Ahirami-
reunte, Dlii illius non perirent [h. filii quoque Core D tarum : Sephupham, a qao familia a Sephuphamita-
non perierunlj. Filii Simeon per cognationes suas. rum : Hupham, a quo familia Huphamitaruni. Filii
Namuel, ab hoc familia Namuelitarura : Jamin, ab Bale, Ard, et Naaman. De Ard farailia Arditarum :
hoc familia Jamiiiitarutn : Jachin, ab hoc familia Ja- de Naaman familia Naamitarum. Hi sunt filii
Benja-
chinitarum : Zare, ab hoc familia Zareilarum : Saul,
ab hoc familia Saulilarum. Haesunt familiaedeslirpe minpercognationes suas, quorum numerus, quadra-
ginta quinque miliia sexcenti. Filii Dan per cogna-
Simeon, quarum oranisnumerus fuil.vigintiduomil-
iia ducenii. Filii Gad per cognationes suas : Sephon, tiones suas : Suham , a quo familia Suhamiiarum.
ab hoc familia Sephonitarum : Aggi, ab hoc familia Hser-ognaliones Dan per famiiias suas. Omnes fuere
Aggiiarum : Suni, ab hoc familia Sunitarum : Ozni, Suhamitse, quorumnumerus erat, sexaginta quatttor
n Excidit hic loci in Hebrseounum £ , phe , unde phamitarum, Hebr. tephuphamquidem liabet, non
legimus Suphamitarum, pro Sephuphamitarttmjuxta autem Sephuphamitarum, sed tanlum Suphamita-
Canonem Heb. verilatis. MART. rum : unde alterum phe ex Hebrseoarchetypo exci-
—Cumvulgatis libris Urbinas ms. Supham, et Su- disse Marlianseuspronunliat.
5^7 S. IHERONYMIDIVINABIBLIOTIIECA. m
millia quadringenli. Filii Aser per cognationes suas: l , judicium Domini [h. Retulitque causam earum coram
Jcmna, a quo familia Jemnaitarum : Jesui, a quo DominoJ. Qui dixitad eum: Justam rem poslulant
familia Jesuilarum : Bria, a quo familia Briaitarum. filise Salpbaad: da eis possessionem inter cognatos
Filii Bria, Heber, a quo familia Heberitarum, ct Mel- [h. fralres] pairissui, et ei in haereditalem succe-
cliiel.aquofamiliaMelchielilarum.Nomenaulemfiliae dant. [C. LXXI.J Ad filios autem Israel lbqueris
Aser, iuit Sarah. Haecognationes filiorum Aser , et haec [h. non habet, baecj: Hoino cum mortuus fueril
numerus enrum, quinquaginta tria millia quadrin- absque lilio , ad (iliam ejus transibit hseredilas. Si
genti. Filii Nephlhali per cognationes suas : Jasel, a filiani non habueril,habebit successores fralres suos.
quo familia Jaselitarum : Gnni, a quo familia Gu- Quod si el fratres non fuerint, dabitis hacreditatera
nitarum :Jeser, a quo familia Jeseriiarum. Sellem, fratribus palris ejus. Sin autem nec patruos habue-
a quo familia Sellemitarum. Hae sunt cognalio- rit, dabitur hsereditas his qui ei proxirai sunt, eril-
nes filiorum Nephlhali per fainilias suas : quo- que hoc filiis Israel sanctum lege perpetua , sicut
rum numerus, quadraginta quinque millia qua- prsecepil Dominus Mosi [li. Eritque hoc iilius Israel
dringenti. Isla est summa filiorum Israel,qui reccn- legiiimum judicii, sicui praecepit Domiiius Mosi].[C.
siti sunt, sexcenta millia, et niille sepiingenti tri- LXXII.] Dixit quoque Dominus ad Mosen: Ascende
ginta. Locutiisque est Dominus ad Mosen, dicens : ] \in monlem istum Abarim, et contemplare inde ter-
Istis dividetur lerra juxla ntimerum vocabulorum in ram, quam daturus suni filiis Israel. Cumque videris
possessiones suas. Pluribns majorem pariem dabis, eam , ibis et lu ad [ h. colligeris j populum tuum ,
ct paucioribus minorem : singulis, sicut nunc recen- sicut ivii [h. collectus est] frater tuus Aaron: quia
sili sunt, tradetur possessio : ita dumlaxat ut sors offendistis me in deserlo Sin in contradiclioiie mul-
terram tribubus dividat el familiis. Quidquid sorle titudinis , nec sanctificare mc voluistis coram eis
contigerit, hoc velpluresaccipient, velpauciores. [B. super aquas. [B. LX.JHae sunt aquaeContradiciionis
LIX, C. LXIX.J Hic quoque estnumerus filiorura [h. in Cades in deserlo Sin. Cui respondiiMoses [h. Et
non hahet filiorumj Levi per familias suas : Gerson, lncutusest Mosescoram Domino, dicensj: Provideat
a quo familia Gersonitarum : Caaih, a quo familia Dominus Deus spirituum omnis carnis, hominem ,
CaaihUarum : Merari, aquo familiaMcrarilarum. Hae qui sit super multitudinem banc: et possit exire , et
sunt familiaeLevi : Familia Lobni, familia Hebro- intrare ante eos, et educere eos, vel iniroducere, ne
ni, familia Moholi, familia Musi, familia Cori. Al ve- sit populus Domini sicut oves absque pastore. [C.
ro Caatli genuil Amram : qui habuit uxorein Joche- LXXIII.J Dixit Dominusad eum: Tolle Josue filium
bed filiam Levi, quae nata est ei in jEgypto. liaec Nun, viruminquo csiSpirilus, et ponemanum tuam
genuit Ainrant viro suo filiosAaron et Mosen, et Ma- (] super eum. Qui stabit coram Eleazaro sacerdole et
riam sororem eorum. De Aaron nati siint Nadab oinni inultitudine : el dabis ei praecepla, cunctis
et Abiu, et Eleazar, et Thamar : quorum Nadab : et videntibuset parlem gloriae tiiae,ulaudiat eumomnis
Ahiu morlui sunt, cutn oblulissent ignein alienum synagoga filiorum Israel. Pro hoc, si quid agendum
coram Domino. Fueruntque omnes [h. non habetj erit, Eleazar sacerdos consulet Domiuum [h. Coram
qui numerati sunl , viginti tria millia generis ma- Eleazaro saccrdote stabit, ut consulat eum injudicio
sculini, ab uno mense et supra : quia non sunt re- doctrinae coram DoininoJ. Ad verljuiii ejus egredie-
censiti inler filios Israel, nec eis cum caeteris est lur, et ingredietur ipse.et omnes filii Israel cum eo,
data possessio. Hic esl numerus iiiiorum Israel, qui ct caetera multitudo. Fecit Moses ut praeceperat Do-
descripti sunta Moseet Eleazaro sacerdote, in cam- minus. Cumque tulisset Josue, statuil eum coram
pestribus Moab supra Jordanem contra Jericho. ln- Eleazaro sacerdote ct omni frequentia populi. Et
ter quos, nullus fuit eorum qui ante numerali sunt impositis capiti ejus manibus, cuncta replicavit,quae
a Moseet Aaron in deserlo Sinai. Praedixerat enim mandaverat Dominus.
Dominus, quod oinnes morerentur in soliiudine. [T. XVI, B. LXI, C. LXXIV, Cap. XXYHLJ Dixit
Nullusque remansit ex eis, nisi Chaleb filius Jephone, quoque Doniinusad Mosen: Praecipe Dliis Israei, et
ex Josuefilius Nun. J) dices ad eos: Oblalionem meam et panes [h. Obla-
[C. LXX, Cap. XXVII.J Accesserunt auiem filiac tionem panis meij, el incensum odoris suavissimi
Salphaad , filii Epher, filii Galaad , filii Machir, ftlii offerte per tempora sua. Ilaec sunt sacrificia quae
Manasse, qui fuit filius Joseph: quarum sunt nomina, olterre debetis: Agnos anniculos immaculatos duos
Maala, et Noa, et Egla, et Melcha, et Thersa. Stete- quotidie in holocaustum sempiternum : unum offe-
runlque coram Mose el Eleazaro sacerdote, et cun- relis mane , et alterum ad vesperam : decimam par-
ctis principibus populi ad ostium labernaculi fcede- tem Eplti similae, quae conspersa sit oleo purissimo,
ris , alque dixerunl : Pater noster mortuus e=t in et habeat quartam partem hin. Holocaustum juge
deserto , nec fuit in seditione, quae concitata est est quod obtulistis in monteSinai in odorem suavis-
conira Dominum sub Core, sed in peccato suo mor- simum incensi Domini. Et libabilis vini quarlam
tuus est: hic non habuit mares filios. Cur lollitur partem hin peragnos singulos in sanctuario Doraini.
nomen illiusde familia sua , quia non habuit filium? Alterumque agnum similiter offeretis ad vesperam ,
Date uobis possessionem inter cognatos Lh. fratresj jiixla omnera rilum sacrificii matulini, et libamento-
palris nostri. Retulitque Moses causam carum ad rum ejus, oblationem suavissimi odoris.Bomino. [C.
S89 LIBER NUMERI. 590
LXXV.J Die autem sabbati offereils duos agnos an- j l habet, in ea quiaj dies clangoris est [h. Dies clan-
nbulos immaculatos , et duas decimas similaeoleo goris erit vobisj et lurbarum. Offeretisque holocau-
conspersae in sacrilicio , et iiba quse rite fundunlur sttim iu odorem suavissimum Domino viluliini de
per singula sabbata in bolocaustum scrnpiternum. armento unum , arietem unura , agnos anniculos im-
[C. LXXVI.J In kalendis autem [ id est, in mensium maculatos septem , et in sacriiiciis eorum , similac
exordiisj offeretis bolocaustum Domino , vitulos de oleo conspersae tres decimas per singuios vilulos ,
armento duos, arietem unum , agnos anniculos se- duas decimas per arietem , unam decimam per
ptem immaculatos, et tres decimas similse oleo con- agnum , quisimul sunl agni septem : et hircum pro
spersae in sacrificio per singulos vitulos: el duas peccaio, qui offerlur in expialionem populi, prseler
decimas simila; oleo conspersaeper singulos arietes: holocaitstum kalendarum cum sacrificiis suis, ctho-
a et decimam decirase similsc ex oleo in sacrificio locausmm sempiiernum cum libationibus solitis. Eis-
per agnos singulos [h. Et singulas decimas similse dem caeremoniis offeretis in odoreni suavissimum
oleo conspersmin sacrificio per agnosj. Holocausium incensum Domino. [C. LXXX.J Decima quoque dies
suavissirni odoris atque incensi est Domino. Liba- mensis hujus septimi erit vobis sancla atque venera-
meiiia autem vini, quse per singulas fundenda sunt bilis, el affligetis animas vestras: omite opus servile
victimas , ista erunt: media pars hin per singulos ]3 non facietis in ea |b. non liabet in eaj. Offeretisque
vilulos, tcrtia per arietem , quarta per agnnm. Hoc holocaustum Doinino in odnrem suavissimura , vitu-
erit holocauslum per oinnes mcnses , qui sibi anno lum de armenio uiitini, arietem nnuin , agnos anni-
vertente succedunl. Hircus quoque offeretur Domino culos immaculatos septem , et in sacrificiis eorum ,
pro peccatis in holocaiistura sempiternum cum liba- Similseoleo conspersae tres detimas per singulos
meniissuis. [B. LXU , C. LXXVII.J Mense aulem vitulos, duas decimas per arietem, deciinain decimae
prirao, quarta decima die mensis, Phase Domini erit per agtios singulos [h. singulas decimas per singulos
[h. non habet,eriij,et quinta decima die solemnilas: agnosj , qui sunt simul septem agui: elhircum pro
septem diebus vescenlur azymis. Quarum dies prima peccato, absque his quai offerri pro delicto soleul in
venerabilis et sancta erit: omne opus servile non expialionem , et holocaustum sempiternum , cum
facielis in ea [!>.non habet, in eaj. Offeretisque in- sacrificio et libaminibus eorum. Quinta decima vero
censum holocaustum Domino , vitulos de armento die mensis septimi , quse vobis sancta erit aique vc-
duos , arietem uniini, agnos anniculos immaculalos nerabilis, omne opus servile lion facietis in ea [h.
septem: et sacrificia singuloruin ex simila , quse non habei in eaj, sed celebrabilissolemniiatem Do-
conspersa sit oleo, tres decimas per singulos vitulos, mino septem diebus. [C. LXXXl.J Oiferetisque Iiolo-
et duas decimas per arielem , et [ h. similiter bic ] I'] causlum in odorem suavissimum Domino, vilulos dc
decimam decimac per agnos singulos : id est, per armento tredecira , arieles duos , agnos anniculos
septem agnos. Et hircum pro peccato unum , ut quatuordecim imraaculalos: et in libamemis corum,
expietur pro vobis, praeter holocaustum matulinum similae oleo conspersa; tres decimas per vitulos sin-
quod semper offeretis. Ita facietis per singulos dies gulos, qui sunt simul vituli tredecim : et duas deci-
septera dierum in lorailem ignis , et in odorem sua- nias arieti uno , id esi , simul arietibus duobus , et
vissimum Domino , qui surget de holocausto , el de [h. ul supraj decimam decimse agnis singulis , qui
libationibus singulorum. Dies quoque septimus cele- sunt simul agni qualuordecim: el hircum pro pec-
berrimuset sanctus erit vobis: omne opus servile non calo , absque holocausto sempilerno , el sacrificio ,
facietis in eo [h. non habet, in eoj. [B. LXIH, C. et libamine ejus. In die allero offeretis vitulos de
LXXVIH.JDies etiam primitivorum , quando offe- armenlo duodecim , arieles duos , agnos anniculos
retis novas fruges Domino, expletis hebdomadibus, immaculatos quatuordecim: sacriticiaque et libaraina
venerabilis et sancta erit: omne opus servile non singulorum per vitulos ei arietes et agnos rite cele-
facietis in ea [b. non habetin eaj. Offeretisque holo- brabilis: ethircum propeccato, absque holocauslo
causlum in odorcm suavissiinum Domino, vilulos de sempiterno , sacrificioque et libamine ejus. Die ter-
annento duos, arietem unum, et agnos anniculos im- D tio offeretis vitulos undecim, arietes duos, agnos
maculatos septem: atque in sacrificiis eorum similsc anniculos immaculatos qualuordecim: sacrificiaque
oleo conspersae tresdecimas per singulos vitulos , el libamina singulorum per.vitulos et arietes et agnos
per arietes duas , per agnos (h. Hic ut supraj deci- rite celebratis : et hircura pro peccato, absque holo-
mara decirnae, qui simul sunl agni septera. Hircum causto sempiterno. sacrificioque et libaraineejus. Die
quoque unum [Vulg. tac. unumj. Qui maclatur [h. quarto offerelis vitulos dccem, arietes duos , agnos
qui mactaiur, non habelj pro expiaiione: prseler anniculos immaculatos quatuordecim: sacrificiaque
hnlocaustum sempiternum et liba ejus. Immaculata eorum [ Vulg. tac. eorum J, et libamina singulorum
offeretis omnia cum libalionibus suis. per vitulos et arietes et agnos rilc celebrabitis : et
[B. LXIV, C. LXXIX, Cap. XXIX.J Mensis etiam hircum pro peccato absque holocausto sempilerpo,
septimi prima dies venerabilis et sancta eril vobis. sacrificioque ejus et libamine. Die quinto offeretts
Omne opus servile non facietis in ea , quia [h. non vitulos novem, arietes duos, agnos anniculos imnia-
a Docet scholion legendum csse hoc loco ut
supra ad versum 13, Et singulas deeimas, etc. MART.
591 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 592
culalosqualuordecim:sacrificiaque et libaniina sin- A contradixerit, non tenebilur promissionis rea : quia
gulorum per vitulos et arieies et agnos rite celebra- maritus contradixit, et Dominus ei propitius eril. Si
bitis : et hircum pro peccato , absque holocausto vovcrit, et juramento se constrinxerit, ul per jeju-
sempilerno, sacrificioque ejus et libaminc: Die sexto nium, vel caeterarum rerum abstinentiam affligat
offerelis vilulos oclo, arieies dtios, .agnos anniculos animam suam : in arbilrio viri erit ut faciat, sive
immaculaios qualuordecim :sacrificiaque cl libamina non faciat. Quod si audiens vir lacuerit, et in alte-
singulorum per vitulos et arietes cl agnos rite cele- ram diem distulerit senienliam : quidquid voverat
brabitis : et hircum pro peccato, ahsque holocauslo alque proiniserai, reddet : quia statim ut audivit,
sempiterno, sacrificioque ejus et libamine. Die septi- lacuit. Sin aulem contradixerit postquam rescivit,
mo offereiis vilulos septem, arietes duos, agnos portabit ipse iniquilatem ejus. Istae sunt leges [h. le-
anniculos immaculatos qualuordecim : sacrificiaque gilimaj, quns constituil Dominus Mosi, inter viruin
ellibamina singulorum per vitulos et arietcs et agnos et uxorem, iHter patrem et filiam, qnse in puellari
rite celebrabilis : et hircum pro peccalo absquc ho- adliuc aeiale est, vel quae manet in parentis domo
locauslo sempiterno, sacrificioque ejus el libamine. [h. in palris domoj.
Die octavo, qui est celcberrimus, omne opus servilc [T. XVII, B. LXVI, C. LXXXIV,Cap. XXXI.J Lo-
non facielis, offerenles holocaustum in odorem sua- cutusque est Dominus ad Mosen, dicens : Uleiscere
vissimum Doraino, vilulum unum, arielem unum , prius [h. non habel priusj filios IsraeideMadianilis,
agnos anniculos immaculatos septem : sacrificiaque jj ct sic colligeris ad populumtuum. StatimqueMnses,
et libamina singulorum per vituloset arieles et agnos Armate, inqtiit, cx vobis viros ad pugnam, qui pos-
rite celebrabitis : et hircum pro peccalo absque sint ultionein Domini expelere de Madianitis. Mille
holocausto sempiterno, sacrificioque ejus el liba- viri de singulis tribubus eliganliir ex Israel qui mit-
mine. Haecofferelis Domino in solemnitalibus ves- lantur ad bellum. Dederuntque L millenos de cunc-
tris : praeter voia et oblationes spontaneas in holo- tis tribubus, id est, duodecim mille expeditorum ad
causto, in sacrilicio, in libamine, et in hosliis paci- pugnam, quos misit Moses cum Phinees filio Elea-
ficis. zaii sacerdotis, vasa quoque sancta, el lubas [h. li-
[B. LXV, C. LXXXH, Cap. XXX.] Narravilquc biasjad clangendum (radidit ci. Cumquepugnassenl
Moses filiis Israel omnia quscei Dominus imperarat: contra Madianitas atque c vicissent, omnes mares
ct locuius est ad principes tribuum filiorum Israei : occiderunt, et reges eorum, Evi, etRecem, et Sur,
Iste est sermo quem praecepit Dominus : Si quis vi- et Hur, et Rebe, quinque principes gentis [h. quin-
rorum votum Domino voverit, aut se conslrinxerit que reges MadianJ : Balaam quoque filium Beor in-
juramento : non faciet irritum verbum suum, sed terfecerunl gladio. Ceperuntque mulieres eorum, et
omne quod promisit, implehit. [C. LXXXIH.JMulier parvulos, omniaque pecora, et cunctam supellecti-
si quippiam voverit, ct se conslrinxeril juramenlo, Q lem : quidquid habere poterant depoptilali sunt:
quse est in domo palris sui, ct in setate adliuc puel- tam tirbes quam viculos et castella flamma con-
lari : sicognovcril pater votum, quod pollicita cst, sumpsit. d Et tulerunt prsedam, et universa quae
ct juramentum, quo obligavit animam suam, et ta- ceperant tam cx homitiibus quam ex jumenlis, ct
cuerit, voli rea erit: a quid pollicita est, et juravit, adduxerunt ad Mnsen, et Eleazarum sacerdotem, et
opere complebit. Sin autem stalim ul audierit, con- ad omncm muliitudinem filiorum Israel. Reliqua au-
tradixerit paler, et vota et juramenla ejus irrita lem ulensilia porlaverunt ad castra in campeslribtis
erunt, nec obnoxia lenebitur sponsioni, eo quod Moab juxia Jordanem contra Jericho [Et tulerunt
contradixerit pater [h. Dominus quoque propitiabi- pracdam, et universa quae ceperant tam ex homini-
lur ei, eo quod contradixerit paler]. Si maritum ha- bus, quam ex jumentis, et reliqua utensilia, et ad-
buerit, el voverit aliquid, el semel verbum de orc duxerunt ad Mosen, et ad Eleazarum sacerdotem,
ejus egredicns animam illius obligaverit juramento : et ad omnem muititudinem filiorum Israel ad castra
quo die audierit vir, et non coniradixerit, voti rea in campestribus Moab juxla Jordanem conlra Jeri-
erit, reddetque qiiodcumque promiserat. Sin autem choj. Egressi sunt auteni Moseset Eleazar sacerdos,
audiens siaiim conlradixerit, et irriias fecerit polli- et omnes principes synagog», in occursum eorum
citationes ejus, verbaque quibus obstrinxerat ani- ^ extra castra. [C. LXXXV.J Iratusque Moses princi-
mam suam : propitius ei eril Dominus. Vidua et re- pibus exercitus, tribunis, et centurionibus qui venc-
pudiata quidquid voverint, reddenl. Uxor in domo rant de bello, ait: Cur feminas reservastis? Nonne
viri cum se voto constrinxerit et juramento : si au- ista?.sunt, qusedeceperunt filiosIsrael ad suggeslio-
dierit vir et lacueril, nec contradixerit sponsioni, nem Balaam, et praevaricari vos fecerunt in Domino
reddet quodcumque promiserat; sin autem extemplo super peccato Phohor, unde et percussus est popu-
a Marlian. ponit quidquid, et subdit ad calcem
hujus inlerpretationis contextus, quod nec ipsi qui-
paginae : i Quia juravit, opere complebil. Sic legiiur dcm Scholiastae notaium est. Ilic ex. gr. pro verbis
in Canone, et aliero veteri ms. cod. S. Germani a afaue uicissenl,llebrseus habet, sicut prmceperatDo-
Pratis. » minus Mosi.
b lnterserit Urbinas ms. pronomen ei. d Sensus liquidus est in scholio , in textu nonnihil
c ldem ms. venissent,quod vitiosum esse, non in- obscurus, etsi ordinem verborum pressius sequatur
ficior; verum ipse ab Hebrseolongius abludit Latinsc Latinus inlerpres. MART.
595 LIBER NUMERI. 594
ius? Ergo cunclos interficile quidquid cst generis /A septem millibus quingintis, et de bobus triginla sex
masculini, etiam in parvulis, et mulieres, quae no- millibus, et de asinis triginta millibus quingcntis,
verunt viros in coilu, jugulate:puellasaulemet om- et deliominibus sedecim millibus, lulil Moscsquin-
nes feminas virgines reservate vobis, et manete ex- quagesimum caput, et dcdit Levitis, qui excubant
tra caslra seplern diebus. Qui occiderit hominem, [Vulg. excubabantj in tabernaculo Domini, sicut
vei occisum teti^erit, lustrabitur die tertio el sepli- praeceperat Dominus. Cumque accessissent principes
mo. [h. Qni vero hominem occidcrit, vel occisum exercitus ad Mosen,et tribuni, cenlurionesque, dixe-
tetigerit, maneat exlra caslra septem diebus lustra- runt : Nos servi tui recensuimus numerum pugnato-
biturqne die terlio et seplimoj. Et de omni prseda, rnni, quos habuimus sub manu nostra, ct nc unus
sive vestiinenlum fueril, sive vas, eialiquid in ulen- quidem defuit. Ob hanc causam offerimus in dona-
silia prscparatum, de caprarum pellibus, et pilis, et riis Domini singuli quod in praeda auri poluimus in-
iigno, expiahilur [h. luslrabilurj. Eleazarquoque sa- venire, periscelideset armillas, annuloset dextralia,
cerdos, ad viros exerciius qui pugnaverani, sic locu- ac murscnulas, ul depreceris pro nobis Dominum.
tus est : Hoc esl praecepium legis, quod mandavit Susceperunlque Moses et Eleazar sacerdos omne
Dominus Mosi : Aurum, el argcnlum, et aes, et fer- aurum in diversis speciebus, a pondo [h. non habelj
rum, et stannum, et plumbum, et omne quod potest gI sedecim millia, septingentos quinquaginta siclos, a
transire per flammas, igne purgabilur [h. igne pur- tribunis etcenturionibus. Unusquisqne enim quod in
gahilur, et aqua expialionis lustrabiiurj. Quidquid prseda rapuerat, suumerat. Et susceptum inlulerunt
autem ignem non potesl sustinere, aqua expiationis in tabernacuium (esiimonii, in monimenlum liliorum
sanctificabitur : et lavabitis vestimenla vestra die Israel coram Domino.
septimo et purificali postea castra intrabitis. [C. [B. LXVII, C. LXXXVII, Cap. XXXII.J Filii auiem
LXXXVI.J Dixitque Dominus ad Mosen : Tollite Rubenet Gad habebant pecora multa,et erat illisin ju-
sumrnam eorum quae capta suiit, ab homine usque menlis infinita substanlia. Cumque vidisscnt Jazer et
ad pecus, lu et Elcazar sacerdos el principes vulgi: Galaadaplas alendis animalibus tcrras, venerunt ad
dividesque ex sequoprsedam, inler eos qui pugnave- Mosen, elad Eleazarum sacerdoiem,etprincipesmul-
runt etegressi sunt ad bellum, et inler omnem reli- titudinis,aiquedixerunt:Alaroth,etDibon,et Jazer, et
quam multitudinem, et separabis [Vulg. separa- Nemra, Esebon,el Eleale, et Saban, et Nebo, et Beon,
bitisj partem Domino ab his qui pugnaverunt ct terra quam percussit Dominus in conspcctu filiorum
fuerunt in bello, unam animam de quingentis, tam Israel [h. multitudinisj, regio iiberrimaestadpastura
cx hominibus quam ex bobus et asinis et ovibus, et animalium.etnos servi lui habemusjumentaplurima
dabis eam Eleazaro sacerdoti, quia primitise Domini C fj [h.nonhabel plurima]:precamurquesiinvenimusgra-
sunl. Ex media quoque parie filiorumIsrael accipics tiam coram te, ut des nobis famulis tuis eam in pos-
quinquagesimum caput hominum, el boum, et asi- sessionem, nec facias nos transire Jordanem. Quibus
norum, et ovium, cunctorumque animantium, et da- respondit Moses: Numquidfraires vestri ibunt ad pu-
bis ea Levitis, qui excubant in custodiis tabernaculi gnam, et vos hic sedebiiis? Cur subvertitis menies
Domini. Feceruntque Moseset Eleazar [h. sacerdos], filiorum Israel, ne iransire audeant in locum, quem
situt prseceperat Dominus. Fuit autem pracda, quam eis dalurus esl Dominus? nonne ila egerunt patres
exercitus ceperat, ovium sexcenta sepluaginia quin- veslri, quando misi de Cades-Barne ad explorandam
que millia, boum sepluagima duo millia, asinorum terram ? Cumque venissent usque ad Vallem Botri,
sexaginta millia el millc : animse hominum sexus luslrata omni regionc, subverierunt cor filiorum
feminei, quac non cognoverant viros, triginta duo Israel, ut non intrarent fines [h. terram], quos eis
millia. Dataque est media pars his qui in praeliofue- Dominus dedit. Qui iratus juravil, dicens : Si vide-
rant, ovium trecenta iriginta sepiem millia quin- bunt homines isti, qui ascciiderunt ex ^Egyplo, a
genlse : e quibus in partem Domini supputalse sunt viginli annis elsupra, terram, quam sub jnramento
oves sexcentaeseptuaginta quinque. Et de bobus tri- pollicitus sum Abraham, Isaac et Jacob : et [b. quiaj
ginta sex millibus boves septuaginlaet duo: de asinis ID noluerunl sequi me, praeter Chaleb filium Jephone
triginla millibus quingentis, asini sexaginta unus : Cenezseuin,et Josue fiiium Nun : isti impleverunt
de animabus homiuum secedim millibus,cesseruni in voluntatem meam. Iratusque Dominus adversum Is-
parlem Domini triginta duae animae. Tradiditque rael, circumduxit eum per deserlum quadraginla
Mosesnuraerum primiliarum Domini Eleazaro sacer- annis, donec consumeretur universa generalio, quse
doti, sicut fuerat et imperalum, ex media parte filio- fecerat malum in conspectu ejus. Et eccc, inquit,
rum Israel, quam separaverat hisqui in prselio fue- vos surrexislis pro patribus vestris, incremeula et
ranl. De media vero parle quse contigerat reliquse alumni hominura peccatorum, ul augerelis furorem
multiludini, id est, de ovibus trecentis triginta et [Domini contralsrael. bQuodsilnolueritis sequi eum,
"Noslri mss. aliiquepcnes Martian. pondere sanc- verit. iegunt hoc modo , Qui si nolueritis sequi eum.
tuarii : verum non hacc lantum verba abHebraeo ab- Parum autem refert ut qui, vel quod legalur, quia
sunt; sed et praecedentia proxime, in diversis specie- nullum est damnum in sensibus. MART.
bus. — Ed. nosiri, et Marlianseimss. omnes, qui.
*>Omnes mss. Bibliorumcodices cum Canone Heb.
PATUOI. XXVIII. 13
5..5 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 596
in solitudine populum dcrelinquel, et vos causa eri- A et Eleale, et Carialhaim, et Nabo, et Baal-Meon,
tis necis omnium. At illi prope accedcntes, dixcrunl: versis nottiinibus, Sabama qttoquc : imponentes vo-
Caulas ovium fabricabimus, et stabula jumentorum, cabula urbibusqtias exstruxerant [li. Et Bal-Meon,
parvulis quoque nostris urbes munitas : nos aulem et Musaboili Sem, et Sibama. Imponentes vocabula
ipsi armati ctaccincti pergenius adpraelium ante fi- urbihus quas exstruxerantj. Porro filii Machir, filii
lios Israel, donec introducamus eos ad loca sua. Manasse, perrexeruni in Galaad, et vastaverunt
Parvuli nostri et quidquid habere posstnnus, erunl eam interlecto Amorrliaeohabitaiore ejus. Dedit er-
in urbibus muratis, propter habitatorum insidias. go Moses terram Galaad Macbir (ilio Mnnasse,qui
Non revertemur a in domos nostras[h. ad parvulos habitavit in ea. Jair aulem filius Manasse abiit, et
noslrosj, usque dum possideant filiilsrael haeredita- occupavit vicos ejus, quos appellavit Avoth Jair, id
tem suam : nec quidquam quacremus trans Jorda- esl, Villas Jair [b. non babel]. Noba quoque per-
nem, quia jam hahemus nostram possessionem in rcxit, et apprehcndit Canaih cuni vinculis suis:
orientali ejus plaga. Quibiis Moses ait : si facitis vocavitque eam cx nomine suo Noba.
quod promittilis, expedili pergite coram [b. si fece- [B. LXVIII, Cap. XXXIII.J Hae sunt maiisioues
rilis quod j-romiffitis, expedifi ttt pcrgalis coramj filiornm Israel, qui egressi suntde jEgypto pcr lur-
Domino ad pugnam, et omnis vir bellator armalus B mas sttas iu manu Mosi et Aaron, quas decripsit
Jordanem transeal, doiiecsubverlal Dominus inimi- Mnses juxta castrorum loca, quae Domini jussiono
cos suos et subjiciatur ei omnis terra [h. Et postea niuiahant. [T. XVIII, C. LXXXVIII.J Profeeii igittir
reverliminij : lunccritis inculpabiles apud Doininuui dcRamesses mense prirno, quinta deciina diemcn-
et apud Israel, et oblinebiiis regiones, quas vultis, sis primi, allera die Phase, filii Israel in manu ex-
corain Domino : Sin atileni quod dicitis, non leceri- celsa, videntibus cunctis jEgyptiis, ct sepelientibus
tis, nulli dubium esl quin peccetis in Doniinum : primogenitos, quos percusserat Dominus (nam et in
et scilote quoniam peccatum vestrum apprehendet diis eorum exercucrat ultionem), castrametati sunt
vos. jEdilicale ergo urbes parvulis vestris, el caulas itt Socchotb. Et de Socchoth venerunt in Eihatti,
ctslabula ovibus ac jnmentis, et qttod polliciti eslis, quse csl in extreinis finibus [li. non liabetj solitudi-
implete. Dixeruntque (ilii Gad el Ruben ad Mosen: nis. Indc egressi venerunl conlra Phi-Ahiroth, qu.e
Scrvi tni suinus, faciemus quodjtibet doniinus nos- respicit Beel-Scpbon, et castratnetaii sunt anie Mag-
ler [h. Servi lui facientquod jnbet Dominus nosler]. dolum. Profectique de Pbi-Ahirotb, transieruiit per
Parvulos nostros, et mulieres, et pecora, ae jumeiila mediuin mare in solUudinem, ct ambulanles trilius
relinquemus in urbibus Galaad : nos aulem latnuli diebus per desertuin Elliam, castrametati sunt in
lui omnes expedili pergetnus ad bellum, sicut tu, C Mara. Profectique de Mara vencrtinl in Elini, ubi
domine, loqueris. Prsecepit ergo MosesEleazaro sa- erant duodecim fontes aqiiarum, et palm;e septua-
cerdoli, cl Josue filio Nun, ct principibus fantilia- ginta : ibique caslramelali sunt. Sed et indc egressi,
rum per tribus Israel, el dixil ad eos : Si traiisierinl (ixere lentoria super mare Riibrutn. Profectiqne <le
lilii Gad el filii Rubeu vobiscum Jordaiiein, onines mari ltubro, castranietati suul in dcserto Sin. Unde
armati ad belluit) coram Domino, et vobis literit egrcssi veneriinl in Dephaca. Profcciiqucde Depba-
lerra subjccta : •>dalecis Galaad [b. datb eis lerram ca, caslramelali snnt in Altts. Egressiquc de Alus,
GalaadJ in possessioneiii. Sin autem noluerint trans- in Rapbidim (ixere tentoria [notandum quod in Hc-
ire c armati vobiscum in lerrani Chanaan, inter braeo non liabetur, fixerunt lentoria, sed castiamc-
vos habitandi accipiant loca. Besponderuniqiie filii taii suntj, ubi aqoa populo defuit ad bibendum.
Gad, et filii Ruben : Sicut locuius est doininus ser- Profeclique de Raphidim, casirametaii sunt in
vis suis, ila faciemus : ipsi annati pergcmus coram dcserto Sinai. Sed et de soiitudine Siuai egressi,
Domino in terram Clianaan, ct possessionem jam venerunl ad sepulcra concupisceittise. Profeciiquc
suscepisse noscoiifitemiird cis Jordanem. Dedit ita- de septtlcris concupiscentia', castrametati sunt iu
quc Mo-sesfiliis Gad el Kuben, et diniidiaetribui Ma- Aseroth. Et de Aseroth venerunt in Reibina. Pro-
nasse filii Josepli regnuni Seon regis Ainoirhaei, et ]1)fectiquc de lieihma, castrameiati sunt in Reminon-
reguum Ogregis Basan, terram eorum cum urbibus Piiares. Undc cgressi, venerunt in Lebna. Et deLebna,
suis per circuilum. Igitur exstruxerunt fiiii Gad, castrametatisuniin Ressa. Egressique deRessa, ve-
Dibon, et Atarotli, el Aroer, cl Atrotb, Soplian, nerunt in Ceelatha. Unde profecti, castrainelaiisunt
et Jazer, et Jegbaa, et Beth Nemra, et Beth Aran, in monte Sepher. Egressi de monteSeplier, venerunt
urbes mtinilas, el caulas pecoribus suis [b. non in Arada. Inde proliciscenles, castratnetati sunt in
habet.suisj. Filii vero Ruben aedilicaveruntEstbon, Maceloth. Profectique de Macelolb, venerunt inTlia-
a Legebat scholiasles in suo exeniplari Hebraico Canonis Heb. verilalis. MART.
IJ^IISN el banenu, id cst, ad filios, sive parvulos c Urbinas nis. vocetn armati praclermiuit.
noslros : nisi forte sensum altenderit, uou verba. llo- d Ita ms. Bibliortim cudex Regius, num. 5505;
die ubiqne legimus "Uira.SN, ei battenu , ad domos Corb. alter, nuui. 10, et uitus S. Germani, utini. 7.
nostras. MART. Alii cuin editis legunt, trans Jordanem , sed incou-
b Manuscriptus codex Bihliorum, nuni. I, io nosira gruo sen.su. MART.
liibliotneca sancti Germani, legit ut in Hebraico. dal — Idem IIIS.,coufitebimur, ttiin juncto Palalino, al-
eis terram Galaad. Quod fluxit, ni fallor, ab scholio que cditis libris, trans Jordanem; idobraeus,cttru.
J97 LIBER NUMERl. 598
ath. De Thaath, caslrametati sunt in Tbare. Unde ^ rint, erunt vobis qu.isi clavi in oculis, et lancese iu
egressi, fixere tentoria in Melhca. Et de Methca, lateribus, et adversabuntur vobis in terra habitatio-
castrametati sunt inEsmona. Profectique de Esinoiia, nis vestrae, ct quidquid illis cogitaveram facere, vo-
venerunt in Moserotlt. Et de Moserotb, castrame- bi-.faciam.
tati sunt iu Benejacan. Prolectique de Benejacan, [T. XIX, B. LXX, Cap. XXXIV. | Locutusque est
venerunt in monlem Gadgad. Unde profecti, castra- Domimis ad Mosen, dicens : Praecipe filiis Israel, et
metati sunt in Jetabalha. Et de Jetabatha. venerunt dicesad eos : Cunt ingressi fueriiis terraniChanaan, et
in Hebrona. Egressique de Hebrona, castrametati in possessionem vobissorte ceciderh, his finibus ter-
«unl in Asion-Gaber. lnde profecti veueruni in de- minabiiiii'. Pars meridiana incipiet a solitndine Sin,
serlum Sin, baec est Cades. Egressique de Cades, .quaeestjuxta Edom, et hafoebiiterminos conira orien-
castrametali sunt in monte Hor, in extreinis finibus temmare salsissHiium.Quicireiiinibuinatisiralempla-
[h. non hahet finibusj terrae Edom. Ascendiique gara per ascensuwi Scorpionis, ita »t transeant iu
Aaron sacerdos in montem Hor, jobenle Domino, et Sinna, et perveniant b a Meridie usque ad Cades-
mortuus est ibi anno qnadragesimo egressionis fi- Barne, unde egredientur conlinia ad villani nomine
liorum Israel ex jEgypto, mense qtiinto, prima die [h. non babetj Adar, et lendent u-que ad Esemona.
mensis, ciini esset annorum centum viginti trium. JJ Ibilque per gyrum lerminus ah Esemona usque ad
Audivitque Ghananseus rex Arad, qui habilabal ad lorrentem jEgypti, et maris Magniiitiore finietur.
meridiem in terra Chanaan, venisse filios Israel. Et Plaga autein Occidentalis a niari Magno incipiei, et
profecti de monte llor, castranieiati sunt in Salino- ipso fine claudetur. Porro ad Septentrionalem pla-
na. Unde egressi veiierunl in Phinon. Profectique gam a mari Magno lermini incipient, pervcnientes
dePhinon.caslrametati sunt in Oboih.Elde Obotl), ttsque ad monteni altissiniuin [li. moniitimj a quo
venerunt in Hieabarim, quae est [h. non habet, i|use venienl in Emath usque ad terminos Sedada ; ihunl-
estj iu linibus Moabilaruin. Profectiqtie de a Hiea- que confinia usque ad Zephrona, e,t viMamEnan. Hi
barim [h. De Hiim, hic habet; supra, HieabarimJ, cranl terinini iu parte aquilonis. Inde iiietabuntiir
fixere lentoria in Dibon Gad. Unde cgressi, casira- fines contra orientalem plagam de villa Enan usque
metati sunt in Helnion-Deblaihaim. Egressiqtie de Sepliama, et de Sephama dcscendent termini in Re-
Helmon-Deblathaiin, venerunt ad montes Abaritn bla conira fontcm c Daphim [b. ad orieniemj: inde
contra Nabo. [B. LXIX.J 1'rofectique de moiilibns pervenienl contra Orienleui a iuare Chenereih, et
Abarim, transierunt ad campeslria Moab, super Jor- leadent usque ad Jordanem, et ad iiliiinum salsis-
danem conlra Jericbo. lbique castrainelati suni de simo claudentur tnari. Ilanc babebitis lerram per
Belh Isimoth usque ad Ahels.iiiitii iu p'anioribus Q fines suos in circuilu. [C. XC.j Praecepilque Moses
locis Moabitarum [h. in planicie Moabitarum|, ubi filiis Israel, diceus: Hiieccst [Vulg. eritj lerra, quam
iocutus est Dominus ad Mosen. [C. LXXXIX.J Prae- possidehilis sorle, ct quain jussit Dominus dari no-
cipe iiliis Israel, et dic ad eos : Qnando iransieritis vem iribnbiis, et dimiiliaetribni. Tribus eniin (ilio-
Jordanern, intrantes terrani Chanaan, disperdite ruin Ruben per familias suas , el tribus filiorum
cunclos babitatores regionis illius : confringiie titu- Gad juxia cogiiationuin iitiinerum , media quoquc
Jos, et staluas comminuite, atque oninia cxcelsa iribus Manasse, id esi, dtiaesemis tribns, ivcceperum
vastate, mundantes terram, et habitantes in ea. Ego parteiii suam trans Jordanem contra Jericho ad
enim dedi vohis illain in possessionem, quam divi- orientalem plagam. Et ait Doniiniis ad Mosen : [B.
detis vobis sorte. Pluribus dabitis latiorem, et pau- LXXI, C. XCI.J Hsecsttut nomina virorum qui ler-
cis angustiorem. Singulis ut sors ceciderit, ita iri- ram vobis divident, Eleazar sacerdos, et Josue filius
bnetiii' haereditas. Per tribus et fainilias possessio Nun, et singuli princip.es de tribubus singulis, quo-
dividelur[h. Per iribus familiacumvestrarum hmre- rum isla suut vocabula : De tribn Juda, Chaleb (ilius
ditatem capielis]. Sin aulem noiueritis interficere Jephonne. De tribu Sinieon, Samuel filius Amiud.
habilatores terrse [h. a facie vestraj : qui remanse- De tribu Benjamin, Elidad filius Chiselon. De tribu
a Eaindem legimus annotationom apud Hierony-;D mss. autem omnes post Sepiuaginla sic legunt :
mum, epi^tola jam laudalade iSMansionibus Israeli- et perveniant in Meridiem usque ad Cades-Barne.
larum in deserto. Ibi igitur ista observal Hierony- MART.
miis, Etprofecti, inqiiil , de Hieabarim, sive ul in — Palaiin. ms., in Senna el pervenianlin Meridiem
secundoloco apud Hebrmos habelur, HIIM, castrame- usqiie, ctc. Urbinas, in Semnam, el perveniant ad me-
tuti sunt in Dibon-Gad , etc. MART. ridianam,usque, eic.
—Ms. Urbinas Jeabarim qum est, pula Hiim. Sanc • « Hehra-tis non babet vocem Daphim , et in veteii
lus ipselnterpres itt episl. 78, ad Fabiol., mans. 59 : •ms, codice Latino additum illud verhum reperi.
Profecti, inquit, de Jeabarim, sive, ut in secundoloco Frustra etiam illud requisivimus in libris iioininiim
apud Hebrmoshabetur, Hiim, etc. Mihi idem ntroqiic el locorum Hebraicorum. MART.
in loco nomen aiiy , in llebraeo scribi persiiasum —MalimadUrbinatiscodicis fidem expungi nomen
est, quod eniin prinitwi absqne finali, Q scribilui" Daphim, aut Daphnin, quod prapferunt vulgati libri.
"y , iu causa est regitneo, quod grainmatici vocatit, Neiti|>etieqtiein Hebraeoest, neque quis fuerit loctts
subse lueiuis vocis D'"aj?n, Habarim- Ipsa autein isle, definiri potest. Kt qui post Targumin de fonlc
terra videtur esse, qit;c Gai, aut Hai dicitur Jere- Daphni non procul aj) Anliochia dici inierpretanliir,
ntiae xtix. nemini facile persuadeant.
b Hoc modo legilur cx Uebraeo lcxtu liodierno :
399 S. HIERONYMIDlYlNA BIBLIOTHECA. 400
filiorum Dan, Bocci filius Jogli [h. Dux Bocci. Sic Jv fecerit, et hoc, audiente populo, fuerit comproba-
ab binc per singulas tribusj. Filiorum Joseph de iribu lum, atque inler pcrcussorem et propinquuin san-
Manasse, Hanniel filius Epliod. De tribu Ephraim, guinis quscstio vcntilala : liberabitur innocens de
Camuel iiliiis Sephthan. De tribuZabtilon, Elisaphan ultoris manu, et reducelur per sentenliam in urbem,
ftlius Pharnach. De tribu Issachar, dux Phalticlfi- ad quani confugerat, manebitqne ibi, donec sacerdos
lius Azan. De tribu Aser, Ahiud filius Salomi. De niagnus, qui oleo sanclo unclus est, moriatur. Si iu-
tribu Nephthali , Phedael filius Ammiud. Hi sunl, terfector exlra fines urbium, quaeexsulibus deputalae
quibus praecepit Dominus ut dividereut filiis Israel sunt, fuerit invenius, et percussus ab eo, qui ultor
terram Chanaan. esl sanguinis : absque noxa crit qui eum occiderit.
[C. XCH, Cap. XXXV.] Haec quoque locutus est Debueral enim profugus usque ad mortem pontificis
Dominus ad Mosen [h. Et loculus cst Dominus ad in urbe residere. Postquam aulem ille obierit, ho-
Mosen] in campesiribus Moab super Jordanem, con- ' micida revertetur in lerram suam. Hsecsempiterna
Ira Jericho : Praccipe filiis Israel ut dent Levitis de crunl,etlegitima in cunctis habitalionibus [h. habel,
possessionibus suis urbes ad habiiandum, et subur- in cunctis generalionibtis et habitationibusj vestris.
bana earum per circuitum : ut ipsi in oppidis ma- Homicida sub tesiihus punietur : ad unius testimo-
neant, etsuburbana sintpecoribus acjumenlis : quse ;B nium nullus condemnabilur. Non accipielis pretium
a muris civitatum forinsecus, per circuitum, mille ab eo, qui retis est sangiiittis, slalim et ipse morie-
passuum spatio tendentur. Conlra orientem duo mil- tur. Exsules et profugi anle mortem ponlificis nullo
lia erunt cubiti, et contra meridiem similiter duo modo in urbes suas reverti polerunt : ne [h. quia
millia : ad mare quoque, quod respicit Occidentem, moriefnr. JVonaccipietis prelium ab exsulibus et pro-
cadem mensura erit, et septentrionalis plaga sequali fugis, ut ante mortetn ponlificis in urbes revertan-
termino finietur. Erttntqiie urbes in medio, el foris tur. NeJ polluatis terram habitalionis vestrae, quae
suburbana. [B. LXX.1II.]De ipsis autem oppidis, qu;c insoniiuin cruore maculalur : nec aliter expiari po-
Levitis dabitis, sex erunl in fugitivorum auxilia se- test, nisi per ejus sanguinem, qui alterius sanguinem
parata, ut fugiat ad ea qui fuderil sanguinem : et fuderit. Atqtie ita emundabilur vestra possessio, mc
exccptis his, aliaqnadraginta duo oppida, id esi, si- commorante vobiscum. Ego enira sum Dominus, qui
mul quadraginta oclo cum suburbanis suis. Ipssequc liabito inter filios Israel.
iirbes, quse dabuntur de possessionibus filiorum Is- [B. LXXIV, C. XCVI, Cap. XXXVI.J Accesserunt
rael, ab his qui plus habent, plures auferenlur : et autem principes familiarum Galaad filii Macchir, filii
qui minus, pauciores. Singuli juxta mensuram lisere- Manasse de stirpe filiorum [h. Principes familiarum
dilatis susedahunt oppida Levilis. [T. XX, C. XCHI.J C cognalione filiorum] Joscph : locutique sunt Mosi
Ait Dominus ad Mosen : Loquere iiliis lsrael, ct dices coram principibus Israel, alque dixerunl; Tibi do-
ad eos : Quando irausgressi fueritis Jordanem in ter- mino noslro praecepit Dominus, ut terram sorte di-
ram Chanaan, decernile quse urbes esse debeant in videres filiis Israel, et ut filiabus Salphaad fralris
prasidia fugitivorum qui nolentes sanguinem fude- nostri darcs possessionem debilam palri : quas si
rint : in quibus cum fuerit profugus, cognalus occisi alterius iribus homines uxores acceperinl, sequelur
eum non poterit occidere, donec stet in conspeclu possessio sua, et translata ad aliam tribum, de no-
niultitudinis, et causa illius judicetur [h. ad judi- stra hsereditate minuetur. Atque ita fiet, ut cum ju-
ciumj. De ipsis aulem urbibus, quae ad fugitivorum bilseus, id est, quinquagesimus annus remissiouis
subsidia separantur, tres erunt trans Jordanem, et advenerit, confundatur sorlium distributio, et alio-
ires erunl in lerra Chanaan, tam filiis Israel quam rum possessio ad alios transeat. Respondit Moses fi-
advenis atque peregrinis, ut confugiat ad eas qui no- liis Israel, et Domino prsecipiente, ait ; Recte tribus
lens sanguinem fuderit. Si quis ferro |lt. Si quis vase: filiorum Joseph locuta est. Et hsec lex super filiabus
ferrijpercusserit.elmortuus fuerit qui percussus est; Salphaad a Domino promulgata est: Nubant quibus
reus erit homicidii, et ipse morietur. Silapidem je- volunt, lantum ul suse tribus hominibus : ne com-
cerit, et iclus occubueril: similiter punietur [h. Sii D misceatur possessio filiorum lsrael de tribu in tri-
lapidem incusscrit et morfuus fuerit qui percussusi bum. Omnes enim viri ducent uxores de tribu et
est, lapisque.... magniiudinis... ejus mag... interierit., cognatione sua : et cunctac feminaemariios de eadem
percussor morle morielur.... serit quod lanlae. tribu accipient, ut hsereditas permaneat in familiis :
nis ut ad aeslima...ejus magnilud.erit.percussor h., nec sibi misceantur tribus, sed ita maneant, uta Do-
wiorieiurj. Si ligno percussus inlerierit : pcrcussoriss mino separatse sunt. Fecerunique filise Saiphaad, ut
sanguine vindicabitur. [C. XCIV.J Propinquus occisi fueral imperatum : et nupserunt, Maala , et Thersa,
homicidam intcrficiet: slalim ut apprehenderil cum , et Egla, et Melcha, et Noha, filiis palrui sui de fa-
interficiet.Siper odium quis liomincm impulerit, ve1 milia Manasse, qui fuit filius Joseph : et possessio,
jecerit quippiam in eum per insidias : aut cum esselI quse illis fuerat attributa, mansit in tribu et familia
jnimicus, mami percusserit, el ille moriuus fuerit; : patris earum. Haecsunt mandata alque judicia, quae
percussor, homicidii reus erit. Cognatus occisi sta- prsecepit Dominus per manum Mosiad filios Israe/,
iimutinvencriteum,jugulabit. [C. XCV.J Quod si for- in campeslribus Moab super Jordanem conlra Je-
luiiu. absnue odio el inimicitiis. auidouani horum rietin
Explicit liber Numerorum, qui Hebrake dicitur Vajedabber.
401 CAPITULATIONESLIBRI DEUTERONOMH. 403
TITTJLI LIBRI DEUTERONOMII.
I. Trans Jordanem populotegemexplanat, commemo-A sequendumscelus transgressorum. Benedictiones,si
raf quemadmodumeos hortalus fuerit, ul prudenles obedieris; maledictiones,sineglexeris.
eligerentvirosquosjudices consliluerenl: quomodoad VIII. Vbiprmcepiljudicia, qum in lerra promissionis
terram promissionismiserit inspeclores : et quod re- debeant fieri. Idola confringenda: decimas, et pri-
bellisexslileritcuncta populimultitudo : elquod pro- mogenita danda: holocausta offerenda, et sacerdoles
pter delictum eorum eliam ipse Moysesterrm pro- non deserendos.
missionis.privareturinlroitu. El ubi a Dominoprm- IX. De propheta falso et somniatore. De fratre, filio,
cipilur ne de possessionefiliorum Esau et Lol aliquid amico, et uxoresuadentibusire post idola, lapidibus
contingatur. obruendos esse monet. De discrelione animalium,
II. Transilum memorat per urbem Har, quam Cappa- avium, pisciumque tnundorum et immundorum.
doces possederunt, et quomodo nuntios direxit ad Quid comedereliceal, quidve non liceat. Anno re-
Seon et Og reges Amorrhmorum, qui cum sprevis- missionis nihil repetendum ab egeno et paupere,
sent prmcepta Domini, adversus ipsos initum est nihil negandum. De Hebrmo distracto : de primo-
cerlamen : ipsis duabus semis tribubus possidenda genilis reddendis, et sanguis ne comedatur.
eorum terra fuil tradita. X. Faciendum pascha, el de rilu solemnitatisejus. In
III. Horlalur populum, ut prmceplaeljudicia servetac B judicio personam non accipiendam. Sotis et lunm
facial; nec cmremoniisgentium dediti Dominum of- adoratores lapidibus obruendos. Regem alterius
fendant : et paterna charitale blandilur nullam esse gentis hominemnon debere constitui: et Levitas ae
lam inclytam genlem, qum Deo sil proxima. Quo- sacerdotes decimisel oblationibusesse contenlos.
modoad monlem accesserint, et vocemDeide medio XI. Levitam venienlemex civitale sua in aliam, jure
ignis audierint; ac decalogumin tabulis lapideis di- inter [ratres Domini deberefungi ministerio. Male-
gilo Dei fuisse conscriptum.Moriturum se dicil. Ne ficosauferenttos.Prophelam ex eademgenlemagnum
idola faciant commonet,et quia non est alius nisi surgere : falsum autem exslingui debere. Et de le-
unus Deus. Commemoratqum sint civitatesseparatm gibus quas debeant observare.
in prmsidia [ugilivorum, qui nolentes hominemoc- XII. De progressubellalorum, quomodo progredi de-
ciderint. beant, et exstinctishoslibusquomodo exercilui divi-
IV. Accilo omni populo dixit se ipsum sequestrem datur prmda. De cadavere hominisjuxta urbem re-
* fuisse vel medium, el inlerIsraelem et Deum, et qum perti: de muliere pulchra el capliva : de duabtts
sinl decemverba per ordinem digerit : hortulur cu- uxoribus et filiis earum. De filio conlumace.Depec-
slodiant, ne ut transgressorespereanl. cato gravi : de inventionereddenda : de vesteviri et
V. Audi, Israel, DominttsDeus luus, Deus unus est: C mulieris, et diversis legibus.
et diliges DominumDeum luum. IIoc sempermedi- XIII. De his qum per somniumcontingere solent, et
tandum : hoc filiis et nepotibus commendandum: alim legesprojuslificalionibus promulgatm.
non eundum post deos alienos. Non tacendumquod XIV. De ingressu terrm promissionis, et quomodo co-
servierunlPharaoni, et seplemgentes a Dominoex- ram sacerdolibusobtinuisseprofiteantur.
stinguendas esse. Quorum vel filiabus non licet XV. Prmcepta custodienda, et malediclionesnegligen-
misceri connubio. Non formidandum hosles amplis- tibus, benediclionescustodientibtis,et responsumpo-
simos, eo qnod Dominus tradal eos. Niliil auri vel puli dicentis amen.
argenli deidolis concupiscendum; eo quod sit ana- XVI. Verba fmderisreplicat, el hortalur ne derelicto
thema. Commemoratilinera unnorum quadraginla Domino idola sequanlur, vel cmremoniasgentiiun,
per desertum: prmslitum man : veslimenla vet su- quarum terram accepturi sunl possidendam.
peltex cmteranulla velustate consumpta,pro quibus XVII. Centttm viginti se dicit annorum: vocal Jostte,
scmperDominiDei memoresessedebeant. verbisquecorroborat suis, ac prmdicit quod terram
VI. Vbi dicit ingressurum populum terram quam pro- ipse sorle dividal: legem scripsit, ac sacerdotibus
misit DominusDeus, et admonel ne juslilia sua sibi tradidit, eamquecongregatopopulo legit.
subjectamvel datam terram fuisseprwsumant,maxi- u XVIII. Dominttsdicil ad Mosen: Prope sunt dies mor-
me quia semper ad iracundiam provocaverant Do- lis lum ; voca Josue ad ostium tabernaculi, et prm-
minum, cumvitulum fabricassent, et ob hocipse ta- cipiam ei: apparuitque eis Dominusin colttmnanu-
bulas confregisset, alque pro hoc scelere deprecator bis, et pronunlial populum idota secuturum. Moyses
accesserit. Deinde in sepulcris concupiscentim.De scribit canticum, et docet filios Israel, ac Levitis
exploratoribusmissis ac postea aiiis tabulis factis. prmcipit in arcm latere pro testimoniolegem repo-
Arcam (abricatam dicit, et de morte Aaron in monte nendam. Invocat contra eos testes cmlumet terras,
Hor. quod pereant cum mala patrarint, et cantat prmsa^
VII. Commonetnihil aliud imperarehomini Dominum, gum canticttm (ulurorum, in quo ex persona Do-
nisi culluram suum, et prmcepta custodienda: nec mini eis improperat dicens: Vbisunl dii tui, Israel^
4C5 S. IHERONY.VH MVINA IHBLIOTIIECA. 40»
in quibus confidebits, el cmtera mirabiliter tre- j { gulas tribus beneilixil; usceitsoqtie verlice montis,
miscenda. nnhersum terrain. promissionis aspexil, ad qnam
XIX. Postquam Moyses omnia carntinis verba com- pro conlradiclione el exncerbatione aquarum con-
plevit, loquitur ei Dominus eadcm die : Ascende in tradictionis intrare non poluit : ibique describitttr
montnn Nebo, cl morere, et jungere populis luis. mortitus, et incognilum essc ejus sepulcrum, ac ta-
Et antequamascenderet, nniversum Israel per sin- lem ttltra in Isrnel non surrexisse prophetam.
BREVES LIBRI DEUTERONOMII.
I. DeJudicibus. XLI. Cielumcmliet ontnia Domini Dei tui sinl.
II. Commemoralioexploralionis terrm. XLII. Duritiam cordis circumcidendam.
III. Commemoratioftliorum Esau. XLIII. DominumDeum tuum timebis, et itli soli ser-
IV. CommemoratioMoabitarum. ries.
V. Commemoratiopugnm Israel adversus Seon et Og XLIV. Dathan el Abironcommemoratio.
reges. XI,V. Definitio terrm, vel laudatio.
VI. De leclo ferreo Og. XLVI. Si auditu audieris Dominum, dabil pluriam
VII. DeJosue. tempore suo.
VIII. Moysesde se toquitttr. XLVII. Ne cum repleli [nerinl, deserant Domimtm,
IX. De juslitia, ei judicio servando. g ef contineat cmlum, et non sit pluvia.
\. De filiislegem riocendis. XLVIII. Filios semper doccndos.
XI. Nullam similitudinemfaciendam. XI.IX. De fortiludine Dei super genles lerrcndai.
XII. Solemel lnnam et stellas non adorandum. L. Di benediclioneet maledictione.
XIII. Vbi dicit Moysesqnoi merito popnli ei Domi- LI. Item de idolo confringendo.
nus indignatus sit. Lll. In uuo loco sacrificandum.
XIV. Cotnminittioud filios Israet. LIII. Sacrificia et omnia vola non nisi ttbi lemplum
XV. Exlwrtatio post comminalionem. fuerit, celebranda.
XVI. Commemoratiovirtutum. LIV. Levitas non deseri in votis, et saiiguinem non
XVII. Civitatesrefugii cum omnibussttis. manducandum.
XVIII. Decalogicommemoratio. LV. De prophela si surrexerit , el sundentibus ntt
XIX. Qitis dabit eis cor sic esseul timeantme. idola.
XX. De prmceptisobserrandis. LVI. ,S»pr«iiiortuum non decatvandum.
XXI. Dominum non contemnenditm. LVII. De pecoribttsmnndis, el non comedendis.
XXII. Filios instrtiendosesse. LVIH. Decimasin templum offerendas.
XXIII. De gentibusChananmorumpertlendis, el testa- C LIX. In voti solutione Levitam non prmlermitten-
menllimcumeis non disponendum. dum.
XXIV. Filias gentium non accipicndas. LX. Remissionisprmceplnm.
XXV. Aras coii\rinqendaS. LXI. Si aure audieritis nomen Dei vestri.
XXVI. Non propter mnltitm elegisseDeum Israel. LXII. De gentibttsproximis.
XXVII. Promissio bonorum, si obedierinl filii Israel LXIII. De servoHebrmo.
Domino. LXIV. De primitiispecorum.
XXVIII. De vespis. LXV. Quare pascha el asgnta mnnducetur.
XXIX. Non semel gentesperhe propter bestias. LXVI. De Penlecoste.
XXX. Aurnmet dtgentum idotorum gentium non con- LXVIl. Festa Tabernacutorum.
cupiscendum. LXVIII. JVo»apparebis in conspeclu Domini lui va-
XXXI. Redditio causm, qttare populus diu tentattts cuus.
sil. LXIX. Judices constituendi, ut judicent justa.
XXXII. Quia non in tolo pane vivit homo,sedinomni LXX. Immaculata offerenda hostia.
verboDei. LXXl. Non parcendum idota ac sidera colenlibus.
XXXIII. De vestibusnon trilis. D LXXII. In duobus vel tribus teslibus constare om-
XXXIV. Ne dilalus deserat DominumDeumsuum. nia.
XXXV. Deus ignis devorans. LXXIII. Si verbum judicis defecerit, el ambiguum
XXXVI. Populum non propter justiliam nccepisse aliquid fuerit.
commemorat. Jejunitim Mosi XLdierum. LXXIV. De sacerdote et judice audiendo.
XXXVII. Commemoratiovituli. LXXV. De prmponendisprincipibus.
XXXVIII. Commemoralioirm Dominiadversus popu- LXXVI. De parlibus prmstandissacerdotibusex sacri-
lun et Aaron, propter vitulum, el ilem secundije- ficiis.
junii quadfaginla dierum. LXXVII. Levitasi de commorationesua in Jerusqtem
XXXIX. Commemoratiotabularum secundatum. venirevoluerit.
XL. Quld bominus Deus tttus exquiril s te, Israet. LXXVIII. De auguriis ct incanlatoribuset male<kit.
-JOS CAPITULATIONESLIBRI DEUTERONOMH. 106
LXXIX. Prophelam suscilari in populo. A CXHI. Denon pignoranda mola.
LXXX. Quomodoverbumagnoscitur an Dominisit. CXIV. De vendito [ralre, si pretium acceperit, inler-
LXXXI. De civitatibusrefugii. ficiatur venditor.
LXXXII. Non iransferendosterminos. C.XV. I)e tactu leprce.
LXXXIII. De leste iniquo : in ore duorum vel irium CXVI. DeMaria.
stabit omneverbum. CXVII. De pignore reddendo.
LXXXIV. Oculum pro oculo. CXVHI. De mercedemercenarii.
LXXXV. Exhortalio in pugna. CXIX. Non mori patres pro filiis.
LXXXVI.De tigno[ructifero non excidendo in obsi- CXX. De judicio pupilli et vidum.
dione civitatis. CXXI. De Messe.
LXXXVII. De occisoa lalrone. CXXII. De oliva et vindemia.
LXXXYHI.De mttlierecaptiva, si uxor (uerit facta. CXXIII. De plagis peccatori quadraginta imponen-
LXXXIX.De duabus uxoribus. dis.
XC. De filiis non dicto audienlibtts. CXXIV. De bove triluranle.
XCI. De crucifixo. CXXV. De suscilando defunctisemine.
XCH. De pecore proximi. U CXXYI. De uxore rixanlis.
XCIII. De vesteviri, el mulieris. CXXVII. De pondere.
XCIV. Denido. CXXVIII. DeAmalec.
XCV. De balleodomus. CXXIX. De primiliis terrm.
XCVI. Devineanon seminanda. CXXX. Quod Israel Dominum Deum elegerit.
XCVII. De asina et vilttlo. f.XXXl. De lapidibusscribendiset slaluendis.
XCYIII. /.'« lino el lana el opertorio. CXXXII. Vbi clicil, maledictns qui dormierit cum
XCIX. De projicienda ttxore, si virgo inventn non uxore patris sui, vel qui (ecerit scutptile , etc.
(uerit. CXXXIII. Ilem benediclio.
C. De adutlerio, vel virginesponsala. CXXXIV. Et erit vita tua pendensante oculos luos.
CI. De virginevim passa in agro. CXXXV. Commemoratioprmstilorum, qumnequecor,
CII. Ile nuditate uxoris palris non nudandn. ncqueoculos, neque aures habuerint,ut cognosce-
Clll. Deabcisoel [ornkario. reni, el de vestibusct calceamentisquadraginla an-
CIV. De polluto fluente semine. tiis.
CV. Deservo non tradendo. CXXXVI. Qumabsconsasunt Deo, qummanifesta (unt
CVI. iVon(ornicari filios Israel. fC vobis.
CVH. De pretio [ornicarim, et canis non offerendo. CXXXVII. De vita et morte anle te.
CYIII. Vsurmnon dandum. CXXXVni. Testdtio.
CIX. Vofa cito reddenda. CXXXIX. Jesu deslinavit Moyses.
CX. De segeteet vineavicini. CXL. Canticum Moysi.
CXI. De libello repndii. CXLI. Loquilur Moysesad populum, el ascenditad
CXII. De novis nttplis , non alienari uno anno de monlem.
domo. CXLII. BenedictioMoysis snper populum.
CAPITULA LIBRI ELLE ADDABARIM QUI GRyECE DICITUR DEUTERONOMIUM.
I. Verba qum loculus esl Moysesomui Israel qwidra- VIII. Et mihi iratus est Dominus causa vestri dicetis :
gesimoanno in eremo post oecisionemSeon et Og Nec tu inlrabis ibi, sedJesus filius Nave intrabit ibi,
regum, per omnia qum prwcepit illi Detts in et filii eorum, quos dixerunt caplivos fuluros.
Horeb. IX. Et contra tnandaltim ascendislis in montem, et
II. Dixil Moysesadpoputum in lemporeilto, Non po- JJ exivit Amorrhmits, etperseculus est vos.
lero solus sufferre vos, el ordinavi vobis viros sa- X. Similitcr decurril per singttla, el dinttmeral ttni-
pientes, qui prmessentvobis. versa magnalia Dei, et virtules quibus prwibal eos
III. Tollentesse de Horeb, ambulaverunl per omnem Detts, et quonwdo aluit eos in deserto per quadra-
eremum. ginta annos, et qum fecit Deusdttobusregibus Seon
IV. Accessistisad me, el dixislis : Mitlainus virosante etOg.
nos, et feci secundnmhoc verbum. XI. Et precatus sum Dominum in tempore illo, et
V. Et noluistisascendere, neque credidistis verbo Do- dcspexilme cattsa vestri.
mini. XII. Hic iterum aslringil ne discedanl a mandatis.
VI. El dixi vobis, DominusDeus prmcedetros, el non XIII. Videlene faciatis vobis scttlptile, siinililudinem
credidislis, omnis hominis, aut pecoris, aut alicujus rei, qtta1
VII. Mnrmurasliset exacerbalusesl Dominus, cljttra- sunl super terram, attt in coelo, aut in mari.
vil non intraluros vos in terram illam bonam, nisi XIV. Eominusiratus est mihi propter vos, et non in~
Chalebel filios ejtts. Irabo vobiscum, sed morior in hac terra. Attcndite
407 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 408
ne obliviscamini teslamenlum Domirii Dei vestri:, kXXXV. Et deprecatus sum Dominum ilcrum sicut
quoniam si exacerbaveritisDeum, testor vobishodie prius, quadraginta diebus, et quadraginta noctibus
cmlum et lerram, quia peribitis de terra illa. panem non edi, el aquam non bibi.
XV. Interrogale si a quo creavit Deus hominem, au- XXXVI. Et in Aaron iratus est vakle Dominus pro eo
dilum est hoc, si est gens sub,cmlo cui loculus sil quod fecistisvitulum.
Dominus de medio ignis. XXXVII. Et sumpsi, el combussiillum.
XVI. Tunc disposuil Moysescivilalesad refugium ho • XXXYIH. Et in tentatione exacerbastis Dominum.
micidarum. XXXIX. Et quando misit vos Dominus a Cades-
XVII. Hmc est lex, quam locutus est Moyses convo- Barne.
cans ad se otilnemI&rael. XL. Et precatus sum ante Dominum quadraginta
XVHI. limc verba locutus cst Dominusad omnem syn- diebtis, et quadraginta noclibus.
agogam Israet, el dixislis tnihi ut audirem a Deo, XLI. ln illo tempore dixil mihi Dominus: Prmcide tibi
et tocutus essem vobis, et nunc facite qumcumque duas tabulas lapitleas sicut priores, et ascende att
prwcepit vobis Dominus, non declinantes ad dex- me in montem.
tram, ncque ad sinistram. XLII. Et feciarcam et ascendi in monlem.
XIX. Audi, Israel, Dominus Detts noster Deus untts 5 XLIIl. Et descendi, et misi tabulas in arcam.
est, ct diliges Dominum Deum tuum ex toto corde XLIV. In illo tempore separavit Domimts tribum
tuo, et ex lota virtule lua. Levi, ul portarenl arcam.
XX. DominumDeutn litum limebis, et itli soli serries. XLY. Et nunc, Israel, quid Dominus postulat a te
XXI. iVon ifrifis posf deos alienos , ne eradicemini, aliud, quam ul timeas DominumDcum tuum, et tli-
XXU. JVo»tenlabis DominumDeum luum , sed facies ligas eum, et servias ei?
qum prmcepit libi, et filio luo dices quemadmodum XLYI. Dominum Deum luum timebis, et itli soli ser-
eduxerit te Dominus de JEqyplo. vies.
XXIII. Qitod si introduxeril te Dominus in terram, XLVII. Cum a septuaginta animabus descenderuntpa-
quam possessuruses, disperdes omnes gentes ipsas, tres tui in sEgyplum , et fecit te Deus sicul slellas
et aras carum, et litulos el sculplilia comburesigni. cmliin muliitudinem.
XXIV. Si ooseruaDeWiisprmcepta et justilias istas, XLVIII. Et amabis Dominum, et scies quomodo te
servabilet vobisDominus leslamentum,quodjuravil eduxit Dominus de JEgyplo, et qum fecerit Dalhan
palribusvestris, et benedicelvos, el expellel omnem el Abiron filiis Eliab.
languorem a vobis. XLIX. Quod si audierilis prwcepta iilius, dabii plu-
XXV. Non parces genlibus, quas Dominus subjiciel J viam lerrm vestrw, et satietatem in cgris veslris.
libi, nec dices, Magna gens hmc , quomodo potero L. Ef si obaudieritis omne prmceplum istud , ejiciet
adversus eam? et non ioncupisces aurttm vel argen- Dominusomnes gentes a facie veslra.
tum de sculptilibus eorum, sed analhematizabis ea. LI. Ecce do vobis hodie benediclionemet maledictio-
XXVI. Omnia mandata qum trado vobis hodie, obser- nem.
vabitis, ut vivatis, et in mente habete omnia qum LII. Islaprmcepla sunl el judkia, qum observabitis.
experli estis in desertis, el esuristis et dedil vobis LIII. Non facielis voluntatem vestram.
Dominus manna : ut scirelis quia non in pane tan- LIV. In locoquemelegerit Dominus, offeretis omnia
. lum vivil homo, sed in omni verboDei. qumego mando vobis.
XXVII. Attende tibi, ne obliviscaris beneficia Domini LV. Omnes primiiias luas in conspectu Domini ttii
Dei tui. manducabis.
XXVIII. Non dicas in corde tuo, virtus mea fecit hwc LVI. Altendite ne manducelis sanguinem.
omnia. LVII. Cuslodi, el fac omnia verba , qum ego mando
XXIX. Audi, Israel, tu transies hodie Jordanem, et tibi.
possidebisgentes magnas, el civitales munitas , et " LVIII. Omneverbum quod ego mando tibi, custodi el
scies quia DominusDeus tuus prwcedet te. fac, et prophetam qui dixeril tibi: Eaimis ef servia-
XXX. Non dicas in corde tuo , propter justitias meas mus diis, non audies.
inlroduxil tne Dominus in terram istam. LIX. Post Dominum Deum veslrum ibitis, et ipsum
XXXI. In mentehabele quolies exacerbavcrilisDomi- tintebitis.
num in deserlis. LX. Si autem frater tuus, aut filius, aut conjux, aut
XXXII. El in Horeb exacerbastis Dominum , quando amicus dixeril tibi : Eamus, serviamus diis , non
fecistisconflalile. parces ei, sed deferes eum, et lapidabitur.
XXXIII. Et dixil Dominus ad me, sine me, et deleam LXI. Si autem audieris in una ex civitatibus luis esse
iltos. homines peccatores, qui recedere fecerunt omnes
XXXIV. El descendide monle, et vidi quia peccastis, inhubitantes in ea, et si vere factum est, interficies
et projeci tubulas de manibus meis, et confregi omnes.
itlas. LXII. Non [acietis decalvationemsuper mortuum.
« In Palatin. ms., cum 75 animabus.
IM CAPITULATIONESLlBRl DEUTERONOMII. 410
LXIH. Hwc pecora, qummdnducabitis. A CV. Si invenerit quis puellam virginem, et dormierit
LXIV. Hmc manducabitis ab his, qum sunt in aquis. cum ea.
LXV. Omnemavemmundam manducabitis. CYI. Non accipiet homouxorem patris stti.
LXVI. Decimasagri tui offeres in loco, quem elegerit CVII. Non intrabit abscisus in EcclesiamDomini.
Dominus. CYIII. Non intrabil fornkaria, nec Ammanitesel Moa-
LXVIL Cum aulem longe fueril a te, vendesea et il- bites in Ecclesiam Domini.
lic redimes. CIX. Non abominabisIdummum, neque JEgyplium.
LXVIII. Post septem annos faciesremissionem. CX. Si (ueril homo immundus, exibit extra castra.
LXIX. Si audieris vocetn Domini Dei tui, princeps GXI. Non trades servumdominosuo.
eris genlium multarum. CXII. Non erif Israeliles fornkaria.
LXX. Si factus fuerit in te egens de fratribus tuis. CXIII. Non inferes mercedem fornkarim.
LXXI. Si emerisptierum Hebrmum, sex annos serviet CXIV. •*IVOH exigesa fratre tuo usuram.
tibi. CXV. Si voverisvotumDomino , non tardes reddere
LXXII. Omneprimitivum sanclificabisDomino. illud.
LXXIII. Custodimensemnovorum, et facies pascha CXVI. Si intraveris in vineam proximi lui.
Domino Deo tuo. B CXVII. Si intraveris in segetemproximi tui.
LXXIV. Judices et scribas conslitues, ut judicent CXVIII. Si quis acceperit uxorem , et inveneritin ea
jusle. rem lurpem.
LXXV. Non plantabis tibi lucum. CXIX. Si quis acceperit uxorem in recenti, non exiet
LXXYI. Si invenlus fuerit in te serviens diis, in duo- ad bellum.
bus vel iribus testibusmorietur. CXX. iVon pignorabis molam.
LXXYIL Si lalueril te verbum, vade ad sacerdotem. JCXXI. Si captusfuerit fur.
LXXVIII. Qui non audierit sacerdolem,moriatur. CXXH. In menlehabe qumfecerit Dominus Marim.
LXXIX. Alienigenamnon facies principem super le. CXXIII. Debitoremnon pignorabisper vim.
LXXX. IIoc judicium sacerdotum. CXXIV. In pignore pauperis non dormies , el merce-
LXXXI. Non invenietur in te lustrans filium suum dem laboranli ne tarde reddidcris.
aul filiam. CXXV. Non morknlur palres pro filiis.
LXXXII. Prophetam suscilaboeis ex fralribus eoruin. CXXVI.Non declinabisjudicium advenm, el orphani,
LXXXIII. Propheta si loculusfueril verbum , el non et vidttm.
conligeril, interficialur. CXXVII. Nonpignorabis viduam.
LXXXIV. Hoc prmceptumhomkidm. C CXXVIH.Si secaverissegetem.
LXXXV. Non transferes terminosquos posueranl pa- CXXIX. Si collegerisolivam.
tres lui. CXXX. Si vindemiabisvineam.
LXXXYI. Non accipies testimonium unitis adversus CXXXI. Si judicaveris impium, dabis ei quadraginta
hominem. ftagclla.
LXXXVII. Animapro anima, oculum pro octtlo, den- CXXXII. JVoninfrmnabisbovemtriturantem.
tem pro dente. *; CXXXIILSi mortuus fueril quis habens uxorem sine
LXXXVIII. Si exieris ad bellum, noli timere. filiis, accipiel eam fralcr ejus.
LXXXIX. Si accesserisexpugnare civilatem. CXXXIY. Si nolueril homo accipere uxorem fralris
XC. Si obsederiscivitatem. sui.
XCI. Si inventusfuerit vulneratus in terra. CXXXV.Si rixaverint duo hominesin se.
XCII. Si tradiderit tibi Deusinimkos tuos. CXXXVI. JVonerif tibi pondus iniquum, et mensurx
XCni. Sifuerint homini dum uxores, ditecta, et odi- dttplices.
bilis. CXXXVII.In menlehabe quanta libi feceril Amalec.
XCIV. a Si fuerit alicui filius inobediens. CXXXVIH.Cum inlroieritis in lerram, quam Domi-
XCV. Si ftterit in aliquo peccalum ad morlem. D
u nus Dettsdabit vobis.
XCVI. Si viderisanimal fratris tui errans, vel ca- CXXXIX.El dixit Moysesad populum , tacete , el au-
dens. dite.
XCVH. Non induet tnulier vestemvirilem. CXL. Hi stabunl benedicereplebem,et hi maledicere.
XCVIII. Si inveneris nidum avium. CXLI. Maledklus omnis qui fecerit hmc.
XCIX. Si domumnovam mdificaveris. CXLII. Sicuslodieritis prmceptaDomini, venienlsuper
C. Non arabis in vilulo et asino. vos benedklionesistm.
GI. Si quis acceperituxorem, et oderit eam. CXLIH. Si non audieritis, venient in vos maledktio-
CII. Si invenlusfueril aduller cum adullera. nes istm.
CIII. Si dormierit aliquis cum puella desponsata. CXLIV. Vocavit Moyses omnesfitios Israel, ef rfi-r.it
CIV. Si in campo invenerit quis puellam desponsa- ad eos : Scilis quanta fecertt Dominus Pharaoni
tam, et vimfecerit ei. propter vos.
» Tolum hoc capilulum Palat. ms. ignorat. bHoc quoque capitulum ineodemms.desideralur.
411 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 4:2
CXLV. Qumsunt absconsa Deo, qtim autem palamno- A bm tuis, et fornicabilttr plebs hmc posl deosalienos.
bis. CLI. Scripsit Moyses canticum hoc.
CXLVl. Prope eslverbumin ore tuo, et in corde luo. CLII. Dixit Dominus ad Moysen : Ascendein morttem
CXLYII. Eccededi ante oculosluos vilam et mortem. Abarim, et morere ibi.
CXLVIII. El consumtnavitMosesomnia verbaisla. CLIII. BenedixitMoyseshomoDei filios Israel.
CXLIX.Ef vocavitMoysesJesum, el dixil ei :Viriliter CLIV. Morluus esl Moysesin lerra Moab.
age, et convalesce. CLV. Et uon fuHprophela in Isracl sicul fuil Moyses.
CL. Dixil Dominus ad Mosen : Tu dormiescum palri-
INCIPIT
LIBER ELLE ADDABARIIVI
Qai Graece dicilur
DEUTERONOMIUM.
[T. I. C. I, Cap. I.J llsec sunt verba , quse locutus B in hoc monte mansistis : revertimini , et venite [h.
est Moses a ad omnem Israel trans Jordanem [h. in respicite , et venitej ad moiitem Amorrhaeoriim, et
transitu JordanisJ in solitndine campestri [b. in cam- ad caetera qtiac ci pioxima sunl campestria atque
pestrij, contra mare Uubrum inter Pharan et Tho- montaiia, et ad humiliora loc.i contra Meridiem, et
phel ct Laban et Aserolh, nbi auri [li. et abundan- juxta littus niaris, terrnm Chananaeorum , el Libani
tia aurij est plurimum : undecim diebus de Horeb tisque ail lliimen magnum Enphralen. En,inquit,
per viam montis Seir usque Cades-Barne [h. undecim tradidi vobis : ingredimini et possidete eam; snper
dierum iter de Horeb ad montem Seir usque Cades- qua juravit Doniinus pairibus vesiris, Abraham,
BarneJ. Quadrngesimo anno [et facium est quadrage- Isaac, et Jacob, ut daret illam eis, et semini eorum
simo aniio], undeciino mense , prima die mensis , post eos. [B. I, C. II.J Dixique vobis illo in tem-
locutus est Moses ad (ilios Israel omnia, quaepraece- pnre : Non possum solus susiinere vos : quia Domi-
perat illi Dominiis, ut diceret eis : postquam percus- nus Deusvester multiplicavit vos, el estis hodie sic-
sit Seon regem Ainorrlueorum, qui habitavit in Ese- ut stellae coeli, pluvimi. (Dnminus Deus patrum ves-
bun, et Og regem Basan, qui mansil in Asiarolh, et Irorum addat ad hunc numerum mnlta millia, et be-
in Edrat, trans Jordanem [li. in transitu JordanisJ in nedicat vobis sicut locuius est.) Non valen solus ne-
terra Moah. Ccepitque Moses cxplanarelegein [h. le- C gotia vestra sustinere , et pondus ac jurgia. Dale e
gem hancj, el dicere : Dominus Deus noster locn- vobis viros sapiente.s elgnaros, etqiiorum conversa-
tus est ad nos in Horeb, dicens : Sufficit vobis qnod tio sit probata in tribitbus veslris, ul ponam eos vo-
n Hoc loco ahutunltir Judeaster Aben-Ezra, ac Mosis loquentis erat Irans Jordanem : quare niillum
Chrislianorum feces Hobbesins, Spinosa, et alii ejus- ibi appositum est scholion, uti factum conspiciiur
dem audaciae scriplores , qui praefracte itegani Mo- v. 8 ejusdeiu cipilis ; quia reges Aniorrhaeide quibus
sen tolius Pentnteuchi auctoretn exslitisse. In quam sermonem habuit Moses, erant nou trans, sed cis
senteniiam abiere similiter Le Clerc , et Richardus Jordanem respectu ejusdem. Quis credidissei ali-
Simon , qui cum in multis infensissime dissideant, qtiando prolligatum iri C;inone verilalis llebraica>
in hoc landem conscntiunt, ut antiquissimam in Ec- audaculos nostri teinporis scripiores, palmariumqite
clcsia Dei traditionem , atiiue omniuui animis per- quod puiabant argiimentum, velerum dnctorum sen
suasionem receptatn convellam. Sed hujusmodi no- tenliis penitus fore dissolvendum ? Nnn cst omitten-
vatores profligat doclissimus schnliastes noster, dum auctorem supposititii operis De decem lenlalio-
apposiie observans ex Hebrseo legeudum esse : H.rc nibus in deserto , quod inler lliernnymiaia scripta
sunt verba qum loculus esl Mosesad omnemIsrael in ediinm est, miilta fuisse inuluatuni e schnliis Canonis
transitu Jordanis. Qnod et in consequenlibus tam ad- Heb. veritatis. MART.
mirabili diligentia annotavit ad tollendam ambigui- —Sicen^ttiverohabetHebriieusadlillerai)), quemad-
tatem dictionis, (rans, ut diceres non alia mente haec modum et Scholiaslae annolatum est Hi'ri ~i'-Vi, in
ab eo fnisse scripta , quam ut doceremur .singuia transitit Jordanis. Quotl Irans Jordanem relinuissevi-
Deuieronomii verba Mosen ipsissinium auctorem ha- detur ex vcteri Latina inierpretalione Iliernnyiniis,
buisse. Conferat lector curiosus capnt istud primtim, minns ei|tiidem conveniai Moysi, qtii numqiiam enni
v. i et5,cum iis qtiaclegtinturinfra, capile lerlio, v.8 D amnem perlransiit. Proinde alii ex Hebr;csc lingua:
et 25 : pervidebit statitn particulani, trans, scholiis ingeniu lllud accipiunt pro cis, alii pro ad lattis, sive
illustratam, ubiad Mosem toqueniem non poluit re e reaione. Nec defuertint qui e contrario ex ea parii-
ferri: intactam vero ac sitie scholiis manentem , ciilaconientlerent, hunc lexlnin ab altero post Mo-
cum Mosi sermncinanti convenit. Precatur, verbi sein fuisse substitutnin : qtn>s inter Hicliiiduin Si-
grntia, DominumMoseshis verbis cap. m, vers. 25 : lnoniuin haudplane merito Martianaeusrecenset et
Transibo igilur, et videboterram hanc optimam trans castigat. Nullum vero cavillationi locum Hebraeum
lordanem , id est, tcrraut Chanaan, qux respectti exemplar relinquit.
413 LiBER DEUTERONOMII. 414
bis principes. Tunc respondistis mihi: Bona res est, 1^ deberetis, nocte osteudens vnbis iter per ignem , et
quam vis facere. Tuliquede tribubus vestris viros sa- die per columnam nubis. [C. VII.] Cumque audisset
pientes, et nobiles, ct constitui eos principes, Iribu- Dominus vocem sermonum vestrorum, iralus jura-
nos, et centuriones, et quinqttagenarios ac decanos, vit, et ait: Non videbit quispiam de bominibus gene-
qui docerent vos singula. Praccepique eis, dicens : rationis hujus pessimse terram bonam, quam stib ju-
Audite illos, el quod justum est, judicale , sive civis ramento pollicitus sum patribus vestris , praeter
sil ille, sive peregrinus. Nulla erit distantia persona- Chaleb filium Jephonne. Ipse enim videbil eam , et
rum, ita parvum audictis ut magnum : nec accipie- ipsi dabo lerram, quam calcavit, et filius ejus, quia
tis cujusquam personam , quia Dei judicium est. sccutus est Dominiim. Nec miranda indignalio in po*
Quod si difficiie vobis aliquid visum fuerit, referte pulum, cum mihi quoque iralus Dnminus propter
ad me, et ego audiam. Prsecepiqtie omitia quaefacere vos dixerit: [C. VIII.] Nec tu ingredieris illuc : sed
deberetis. [C. III.J Profecti autem de lloreb, transi- Josue, filius Nun, minister tuus, ipseintrabit prote.
vimus per eremum terribilem et maximam , quam Hunc exhorlafe et robora, el ipse terram sorie di-
vidistis, pcr viam monlis Amorrhsei, sicut prsecepe- videl Israeli. P.irvuli vestri, de quibus dixistis, quod
rat DominusDens noster nobis. Cumque venissemus captivi ducerentur, et filii qtti bodie boni ac mali
in Cades-Barne, dixi vobis : Venistis ad monlem iB ignnrant distantiam, ipsiingredientur, et ipsis dabo
Amorrhaei, quem Dominus Deus noster daturus est terram, et possidebunt eam. Vos autem reveriimini
nnbis. Vide terram, quam Domintis Deus tuus dat et abite in solitudinem per viam maris Rubri. Et
tibi: ascende, et posside eam, a sicut locutus est li- respondistis mihi : Peccavimus Domino : [[C. IX.]
bi Dominus Deus patrum tuorum : noli meluere, nec Ascendemus alque pugnabimus, sictit praecepit Do-
quidquam paveas. |C. IV.] Et accessisiis ad me om- niinus Deus noster. Cumque inslructi armis perge-
nes, alque dixislis : Mittamus viros, qui considereut reiis in montem, ait mihi Dominus : Dic ad eos:
terram [h. ante conspectum noslrumj, et renun- Nolite ascendere, neque pugneiis, non enim sum vo-
tienlper quod iter debeamus ascendere, et ad quas biscum : ne cadatis eoratn inimicis vestris. Locutus
pergere civitates. [B. II.] Cumque mibi sermo pla- suin, el non audistis : sed adversanies imperio Do-
cuisset, misi e vobis duodecim viros, singulos de tri- mini, ct tumentes superbia , ascendislis in montem.
bubtts suis. Qui cnm perrexissent, et ascendissent in Itaqne egressus Amorrhseus, qui habilabat in monti-
monlana, venerunt usquead vallem Bolri II). usqiie bns [h. in monte et obviamj, veniens, perseculus cst
ad torrenlem BotriJ, et considerata terra, sumentes vos, sicut solent apes persequi : etcedidit de Seir
de fructibus ejus, ut ostenderent uhertatem , attnle- usque Horina. Cumque reversi ploraretis coram Do-
runt ad nos, atqne dixerunt : Bona est terra , quam (Z ntino, non audivit vos, nec voci vestrae voluit ac-
DominusDcus nosler daturus csl nobis. [0. V.J Et qniescere. Sedistis ergo in Cades-B;trne multo leni-
noluislis ascendere, sed increduli ad sermonem Do- pore. [C. X, Cap. II. J Profectique inde venimus
mini Dei nostri murmurali estis in tabernaculis ve- in solitudinem , quae ducit ad niare Rubrum ,
stris, atque dixislis : Odit nos Dominus, ei idcirco sicut mihi dixerat Dominus, et circumivimus nion-
edtixit nos de terra jEgypti, ut traderet nos in manu lem Seir longo iempore. |B. HI.J Dixilque Dominus
Amorrltaei, atque deleret. Quo [h. Fratres nostrij ad me : Suflicit vubis circumire monlem istum :
ascendemus? nuniii terruerunt cor noslrum dicen- ite contra Aquilonem , et populo prsecipe, diceus :
tes : Maxima muliiludo est, et nohis slalura proce- Transibitis per lerminns fralrum vestrorum filioriim
rior : urbes magnse, et ad ccelumusque munitae , fi- Esau, qui hahilanl in Seir, et timebunt vos. Videte
lios Enacim vidimus ibi. Et dixi vobis : Noliie me- ergo diligenier, ne moveamini contra eos. Neque
luere, nec timeatis eos : [C. VI.J Dominus Deus, qui enim dabo vobis de terra eorum quantum potest
ducior est b vesier, pro vohis ipse pugnabit, sicut unius pedis «alcare vestigium, quia in possessionem
fecit injEgypto, videntibus ciinctis.c Et in soliiudine Esau dedi montem Seir. Cibos [li. CibumJ emetis
(ipsevidisii) poriavit te Dominus Deus luus,ut solet ah eis pecunia, et comedelis : aquam emptam hau-
homo gesiare parvulum [h. non habet, parvulumj ii- J^ rietis, et bibelis. Dominus Deus luus benedixit tibi
limn suum, in omni via, perquam ambiilastis.donec in omni opere manuum tuarum: novit iler luum,
venireiis ad locum istum. Et nec sic quidem credidi- quomodo transieris solitudinem hanc magnam, per
stis DominoDeo veslro, qui praecessit vos in via , et quadraginta annos habilans tecum Dominus Deus
nietatus est locum in quo tentoria [h. castraj figere tuus, et nihil libi defuit. Cumquc transissemus
a In editis Iegimus, sicut locutusesl Dominus Deus c Pluraliter expressa est haecparenthesis in Cano-
noster patribus tuis, quod plures mss. codices sc- ne ac plurimisaliis aniiquissimis mss., scilicet, ipsi
quuntur, paucis otnissis, vel muiatis : aliqnot enim vidistis; sed inhujusmodi leclionibtis nulla conienlio
habent, palribus nostris : alii omitlunt, noster, le- est : unde sanclus Hieronynius sintilem varianlem
guntque Dominus Deus palribus tuis. Canon ptire le- leciionem psalmi LXXXIIIexponens in episiola ad
git juxia Hebrseum. MART. Sunniam el Fretelam, liscchabet : El qumsovos, in-
—CumVulgatis Urbinasms. *icuf loculus estDomi- quit, ut hujusmodi ineptias, et superfluas contentiones,
mts Dettsnoster palribus tuis : a quo Palatin. Iioc uno ubi nulta esl sensus immutatio, declinelis. Qune prop-
abludit., noster, pronomen praetermittit. lerea leciorem semei admonuisse visum est, ut sciat
b Idem quod
Palatin, nosfer. Paulo post, jtineto Urhi- multa similia a nobis fuisse prsetermissa. MAR-F.
nale, plurium nur.ero habet, ipsi vidistis.
JIIK S. HIERONYMIDIYINA BIBLIOTHECA. 416
fratres nostros filios Esau, qui habitabant in Seir, ALest nobis. Noluitque Seon rex Esebon dare nobis
per viam campesirem de Elath, et de Asion-Gaber, transilum : quia induraverat Dominus Deus tiius
venimus ad iter, quod ducil in dcsertum Moab. spiritum ejus, ct obfirmaverat cor illius, ut trade-
Dixitque Dominus ad me : Non pugnes contra Moa- retur in manus tuas, sicut nunc vides. Dixilque
bitas, nec ineas adversus eos praelium : non enim Dominus ad me : Ecce coepi tradere libi Seon, et
dabo tibi quidquam de lerra eorum, quia filii Lot terram ejus, incipe possidereeam. Egressusque est
tradidi Ar in possessioncm. Emim primi fuerunt Seon obviam nobis cum omni populo suo ad prsc-
habitatores ejus, populus magnus, et validus, et lium in Jesa. Et tradidit eum Dominus Deus nostcr
tam excelsus, ut de Enacim stirpe, quasi gigantes, nobis : percussimusque etim cum filiis suis et omni
crederentur, et essent similes filiorum Enacini. populo suo. Cunctasque urbes in tempore illo cepi-
Deniquc Moabilae appellant eos Emim. In Seir au- mus, intcrfeclis habitaloribus earum, viris ac mu-
tem prius habitaverunt Horim : quibus expulsis lieribus et parvulis. Non reliquimus in eis quid-
alque delelis, habitaverunt Tilii Esau, sicut fecit quam : ahsque jumeniis, qtiae in partem venere
Israel in terra possessionis suse, quam dedil ei Do- piTedanliuiii, et spoliis urbium quas cepimus ab
minus. Surgentes ergo ut transiremus torrenlem Aroer, quse est super ripam torrenlis Arnon, et
Zared, venimus ad eum. Tempus autem, quo ambu- JB oppido quod in valle silum est, usque Galaad. Non
lavimus de Cades-Barne usque ad lransitum lor- fuit vicus el civitas, quae nostras effugeret manus :
rentis Zared, triginta et octo annorum fuit: donec omnes tradidit Dominus Deus noster nobis. Absque
consumeretur omnis generatio hominum bellatorum lerra filiorum Ammon, ad quam non accessimus, et
de caslris, sicut juraverat Dominus : Cujus manus cunctis quse adjacent lorrenti Jebboc, et urbibus
fuit adversum eos, ut interirent de caslrorum medio. montanis, universisque locis a quibus nos prohibuit
[B. IV.J Postquam aulem universi ceciderunt pugna- Dominus Deus noster.
lores : [T. II.] Locutus est Dominus ad me, dicens : [Cap. III.J Itaque conversi ascendimus per iter
Tu transibis hodie terminos Moab, urbem nomine Basan : egressusque est Og rex Basan in occursum
Ar, et accedens in vicina filiorum Ammon, cave ne nobis cnm populo suo (ii. cum omni populo suoj ad
pugnes contra eos, nec movearis ad prselium : non bcllandum in Edrai. Dixitque Dominus ad me : No
enim dabo libi de lerra filiorum Ammon, quia filiis timeas eum : quia in manu lua traditus est cum
Lot dedi eam in possessionem. Tcrra gigantum re- omnipopuloac lerra sua : faciesqueei sicut fecisli
putataesl:et in ipsa olim babitaverunt gigantes, Seon rcgi Amorrhseorum, qui babiiavit in Esebon.
quos Ammotiiisc vocant Zomzommim, populus ma- Tradidit ergo Dominus Deus nostcr in manibus
gnus, et multus, el procerae longiludinis, sicul C nostris etiam Og regem Basan, et universum popu-
En.icim, quos delevit Dominus a facie eorum, et lum ejus: percussimusque eos usque ad internecio-
fecit illos hahitare pro eis, sicut fecerat liliis Esau, nem, vaslantes cunclas civitates illius uno tempore
qni hahitani in Seir, delens Horrseos, et terram [h. in illo temporej. Non fuit oppidum, quod nos
eorum illis tradens, quam possident usque in prsc- eifugeret: sexaginla urbes, omnem regionem Argob
sens. Evaeosquoque, qui habilabant in Aserim usque regni Og in Basan. Cunctaeurbes erant niunilic mu-
Gazam, Cappadoces expulerunt : qui egressi de risaliissimis, porlisque et vcctibus, absque oppidis
Cappadocia deleverunt eos, et habitaverunt pro innumeris, quae non habebant muros. Et delevimus
illis. [h. Evaeos quoque, qui habitabant in Aserim eos, sicut feceramus Seon regi Esebon, disperden-
usque Gazam, Cappadoces qni habiiabant in Cap- tes omnem civilatem, virosque ac mulieres et par-
padocia , deleverunt, et habitaverunt pro illis.J vulos; jtnneitta autem et spoiia urbium diripuimus.
[B. V.J Surgite, et transite torrentem Amon : ecce Tulimusque illo in tempore terram de manu duo-
tradidi in manu tuaSeon regemEsebon-Amorrhaeum, rum rcgum Amorrhseorum, qui erant trans Jorda-
et terram ejus incipe possidere, et committe ad- nem [h. qui crani in transitu JordanisJ : a lorrenle
versus eum praelium. Hodie incipiain mitlere terro- Arnon usque ad montem Hermon, quem Sidonii Sa-
rem atque formidinem tuam in populos, qui habitant D rion vocant, et Amorrhaei Sanir : omnes civitates ,
sub omni ccelo, nt audito nomine luo [h. ut aud.ta quae sitaesunt in planitie , et universam terram Ga-
fama ittaj, paveanl, et inmorem parturienlium con- laad et Basan usque Selcha et Edrai civilates regni
iremiscant, el dolore teneantur [h. contremiscant Og in Basan. Solus quippe Og rex Basan restiterat dc
in conspectu luoj. Misi ergo nuntios de solitudine stirpe giganlum.
Cademoth ad Seon regem Esebon verbis pacificis, [B. VI.J Monstratur lectus ejus ferreus, qui est iu
dicens : [h.J Transibo per terram tuam, publica Rabbatli [h. ecce lectus ejus, ferreus est in RabbaihJ
gradiar via : non declinabo neque ad dexterairi, filiorum Animon , novem cubitos habens longiiudi-
neque ad sinistram. Alimenta pretio vende mibi, ut nis, et quatuor latitudinis ad mensuram cuhiti viri-
vescar : aquam pecunia tribne, et sic bibam. Tan- lis manus [h. ad cnbitum virij. Terramque possedi-
tum est, ut mihi concedas transitum, sicut fecerunt mus [h. Hancquoque lerram, quam possedimusj in
filii Esau, qui habitanl in Seir, et Moabitae,qui mo- tempore illo ab Aroer, quae est super ripam torrentis
vanlur in Ar : donec veniam ad Jordanem, et trans- Arnon, usque ad mediam partem montis Galaad, et
eaui in terrain quam Dominus Deus nosier daturus civitales illius dedi Ruben, et Gad. Reliquam autem
417 LIBER DEUTERONOMH. 418
parlem Galaad , et omnem Basan regni Og , tradidi J Lnus conlra Beel-Phegor, quomodo conlriverit omnes
dimidisc tribui Manasse , onineni regionem Argob : cultores ejus de medio vestri. Vos aulem qui adliae-
cuncta Basan vocatur terra Giganlum. Jair filius retis Domino Deo vestro, vivitis universi usque in
Manasse possedit omnem regionem Argob usque ad prsesentem diem. Scitis quod docuerim vos praecepla
terminos Gesuri et Machathi. Yocavitque ex nomine atque justitias, sicul mandavil mihi Dominus Deus
suo Basan, Avolh Jair, id est, Villas Jair [h. non ha- meus : sic facielis ca in terra, quam possessuri es-
bet, id esl, villas JairJ, usque in prsesentein diem. lis : et observabitis et implebitis opere [h. atque ju-
Machir quoquc dcdi Galaad. El tribubus Ruhen, et dicia , sic ut prsecepit mihi Dominus Deus meus, ut
Gad dedi de lerra [h. non habet, terraj Galaad usque faciatis ea in terra quam possessuri esiis, et observe-
ad torrentem Arnon medium torrentis, a et confinium tis et impieatis opere [Hsecest enimvestra sapienlia el
usque ad torrenlem Jebhoc, qui est terminus filio- inlellcclus coram populis , ut audientes universa
rum Aminon, el planitiem solitudinis, alque Jorda- praecepta hsec, dicant: En popuius sapiens ct intel-
nem, et lerminosChenerelh [h. et solitudinem atque ligens, gens magna [h. gens magna hsecj. Nec est
Jordancm, et terminum de ChenerelhJ usque ad mare alia nalio tam grandis, quae habeal deos appropin-
deserti, quod est salsissimtim, ad radices montis quantes sibi, sicnt Dominus [Vulg. lac. DominusJ
Phasga contra orientem. Prscccpique vobis in tem- 1I Deus noster adest cunclis obsecrationibus uostris.
pore illo dicens : Dominus Deus vester dat vobis ler- Qusc est enim alia gens sic inclyta, ul habcat cscre-
ram banc in haereditalem, expeditiprxcediteiratres monias, justaque judicia, et universam legem [h.
vestros filios Israel omnes viri robusti, absque uxo- juxta universam legem], quam ego propouam hodie
ribus, et parvulis, ac jumentis. Novi enim quod ante oculos veslros [h. ante conspectum vestrumj ?
plura liabealis pecora, el in urbibus remanere debe- [B. X.J Custodi igilur temetipsum, et animam tuam
bunt, quas tradidi vobis, donec requiem tribuat Do- sollicite. Ne obliviscaris verborum, qtise viderunt
miniis fratribus vestris, sicut vobis tribuit, et possi- oculi lui, ct ne excidant de corde tuo cunctis diebus
deanl etiam ipsi terram, quam dalurus est eis trans viisc tuse. Docebis ea lilios ac nepotes tuos : diem
Jordanem : tunc reverletur unusquisque in posses- [Vulg. a diej in quo sieti coram Domino Deo tuo in
sionein suam, quam dedi vobis. [B. VII.J Josue quo- Horeb, quando Dorainus locutus estmihi, dicens :
qne in (empore illo praecepi, diccns : Oculi tui Congrega ad me populum, ut audiant sermones mcos,
viderunt quae fecit Dominus Deus vesler duobus his et discant timere me omni tempore quo vivunt in
regibus : sic faciet omnibus regnis, ad quac transi- terra, doceantque fllios suos. El accessistis [h. Et ac-
lurus cs. Ne limeas [h. Ne timeatisj eos. Dominus cessislis et stelistisj ad radices monlis, qui ardebat
enitn Deus vester pugnabit pro vobis. Precatusque I ' usque ad coelum : erantque in eo tenebrsc, nnbes,
sum Dominum in lempore illo, dicens: DomineDeus et caligo. Locutusque est Dominus ad vos de medio
[h. Dnmine, DomineJ, tu coapisli ostendere servo tuo ignis. Vocemverborum ejusaudisiis, et formam peni-
magniludinem luain, manumque foriissimam. Neque tus non vidislis. Et osiendit [h. Et annuntiavitj vobis
enim est alius Deus , vel in ccelo, vel in terra , qui pactum suum, quod prsecepit, ut faceretis, ei [h. non
possil facere opera lua, et comparari fortiludini tuae. habet,etjdecem verba,quae scripsit induabus tabulis
Transibo [h. Transeam, obsecroj igitur, et videbo lapideis. Mibique mandavit in illo tempore, ul do-
terram hanc optimam trans Jordanem , et monlem cerem vos caeremonias el judicia, quaefacere debe-
isltiin cgregium, et Libanum. Iratusque est Dominus retis in terra, quam possessuri estis. Custodile igilur
mihi propter vos, nec exaudivit me, sed dixit milii: sollicite animas veslras. [B. XI, C. XI1I.1 Non vi-
Suflicit libi ; nequaquam ullra loquaris de hac re ad distis aliquam similitudinem, in die qua locutus est
me. Ascende cacumen Phasgse, oculos tuos circum- vobis Doininus in Horeb de medio ignis : ne forte
fer ad occidentem, et aquilonem, austrumque et decepli faciaiis vobis sculptam similitudinem, aut
orientem, et aspice : nec enim transibis Jordanem iinaginem masculi vel feminae [h. sculpiam similitu-
islum. Praectpe Josue, et corrobora eum, atque con- dinem idoli, imaginem masculi, vel fcminaej, simi-
foria : quia ipse prsecedet populum istum, et dividet •) litudinem omnium jumentorum quae sunt supcr
eis terram quam visurus es. Mansimusque in valle terram, vel avium sub ccelo volantium, atque repti-
conlra fanum Pholior. lium quse moventur in lerra, sive piscium, qui sub
[T. III, B. IX, C. XII, Cap. IV.J Et nunc, Israel, terra moranlur in aquis. [B. XU.J Ne forie [h. Et
audi praecepta et judicia, quae ego doceo le : ut fa- ne fortej elevalis oculis ad coelum, videas solem et
cietis ea, vivas, et ingrediens possideas lerram, quam lunam, etomnia astra cceli, et errore deceptus ado-
Dominus Deus palrum vesirorum daturus est vobis. rcs ea, et colas quse creavit Dominus Deus tuus in
Non addetis ad verbum, quod vobis loquor [h. quod ministerium cunctis gentibus, quae sub ccelo sunt
ego prsecipio vobisj, neque auferetis ex eo : custo- [h. quse divisit Dominus Deus tuus cunctis genlious
dite mandata Domini Dei vestri, quae ego praecipio quw sub ccelo suntj. Vos autem tulit Dominus, et
vobis. Oculi vestri viderunt onniia, quse fecit Domi- eduxit de fomace ferrea jEgypti, ut haberet popu-
a Non confinium, sed finium habeiur in Canone et — Ms.
Urbinas? dedi terram Galaad. Mox Paiat.
aliismss.antiquioribus,qtiilegunisic,merfiu-nfon-enfis aliiquepenes Marlian. mss., finium pro confiniumha-
ct finium ; id vero in eutndem sensum recidit. MART. bent.
119 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 42«
luin bacrediiarium, sicul est in preesenti die. [B. XIII, A et cogitato in corde tuo, quod Dominus ipse sit Deus
C. XIV.] Iralusque esl Dominus contra me propter in ccelo sursum, et iu lerra deorsum, et nonsil alius.
sermones vesiros, et juravit ut nott transirem Jor- Gitslodi pracepta ejus ittqtie mandata, quaeego prae-
dauem, nec ingrederer terram opiimam, quam da- cipio tibi : ut hene sit tibi [b. prmcipio libi hodie],
turus est vobis [h. vobis in hsereditatem]. Ecce et liliis tuis post le, et permaneas multo lempore
morior in hac humo, uon transibo Jordanem : vos super terram, quam Doininus Deus tuus dalurus est
transibitis, et possidebiiis terram egregiam. Cave ne tibi.
quando obliviscaris pacti Doiniui Dei tui, quod pe- [B. XVII, C. XVI.J Tunc separavit Mosestres ci-
pigil tecum : et facias tibi sculptam similiiudinem vitates irans Jordanem [h. in transilu JerdanisJ ad
eorum, quse fieri Dominus proliibuit: quia Dominus Orientalem plagam, ut confugiat ad eas qui occi.
Deus tuus ignis consumens est, Deus semulator. deril nolens proximuui suum, nec fuerit ei inimicus
[B. XIV.J Si genueritis [li. Cum genueritisj filios ac ante ununt el alterum diem [h.' nec iuerit ei inimi-
nepoles, etmoraii fuerilis in lerra, deceptique fece- cus ab heri et nudius tertiusj, et ad harnin aliquam
ritis vobis aliquam similitudinein, palrautes malum urbium possit evadere : Bosor in solitudine, qtiae
coram Domino Deo vestro, ut eum ad iracundiam siia est iu terra cauipeslri de tribu Ruben : ct Ra-
provocetis : tesies invoco hodie coelum et terram, B moth in Galaad, quae est in tribu Gad : et Golanin
cito perituros vos esse de terra, quam, transito Jor- Basan, quae est in iribu Manasse. [C. XVII.] Isla est
dane, possessuri estis. Non habitahitis in ea longo lex, quaiu proposiiil Mosescoram liliis Israel, et haec
tempore, sed delebit vos Doininus, atque disperget testimonia et cseremoniaeatque judicia, quae loculus
inomnesgentes, el remanebitis pauci numero[VM/<ji. est ad filios lsrael, qnando egressi sunt de jEgyplo,
lac. numero|in uaiionibus, ad quas vos ducltirus est Irans Jordanem [h. in transiiu JnrdanisJ in valie
Dominus. Ibique servietisdiis, qni liominunimanula- contra fanutn Piiohor in terra Seon regis Anionhaei,
bricali sunt, ligno el lapidi, qui non vident, unn au- qui babitavit in Escbnn, quem perctissit Moses,
diunl, iion comedunt, non odorantur. [B. XV.J Ctiin- b filiique Israel egressi ex iEgypto. Posscderunlque
quequaesierisibi OomiiitiniDeuni liiiini, inveiticseum: lerram ejus, ct lerram Og regis Basan, duorum rc-
si lamen toto corde quaesieris, et toia tribttlatione gum Amorrliseoruin, qui erant lrans[h. in transituj
[h. Si lainen tco corde et nnimo quaesieris eum... Jordanem ad solis ortum : ab Aroer, qua> sita est
tribulatio h...J animse tuae. Postquam te invenerint super ripam lorrentis Arnon, usque ad monteiii Sion,
omnia quae praedicta sunt, novissimo temporerever- qui estet Hermon, oniuem planiliem trans Jordanem
teris ad Dominum Dcum tiiuin, el audies vocemejus. ad orientalem plagaui, usque ad mare solitudinis, ct
Quia Deus misericors, Dominus Deus tutis esl: non '-' nsque ad radices niontis Phasga.
dintillei te, nec omnino delebit, nerjtie obliviscetur Vocavilque Moses onmem Israelem, et dixit ad
pacli, in quojuravit [li. quod juravit| patrihus tuis. eum [h. ad eosj : Audi, Israel, caremonias atque
[B. XYI, C. XV.J Inlerroga de diebus antiquis, qui judicia, qtiae ego lo.|uor iu attribus ve tris hodie :
ftierunt anle le ex die quo creavit Dcus hominem discile ea, ct opere complele. Dominus Deus noster
super terram, a summo cceli usque ad sunimuin pepigit nobiscum fcedusin Horeb. Non cuin palribus
cjus, si facta est aliqtiando hujusceinodi rcs, aut uin- nostris iniit pactuni [h. pactum hoc], sed nobiscmn
quam cognitum est, ul audiret populus vocem Dei qtii impra'sentiaruiii sumns, et vivimus. Facie ad fa-
loquentis de medio ignis, sicut tu audisli et vixisii ciem locutus est nobis in montede uiedio ignis.Ego
[h. et vixilj : si fecit Deus ut ingrederetur, et tol- sequester ct medius fui inter Doniiimm et vos in
lerel sibi gentetn de medio itatinnutn, per tenta- tempore illo, ut antnintiarem vobis verba ejus. Ti-
tiones, signa, aique porlenta, per pugnain, el robus- muistisenim ignem, et non ascendistis in niontem,
lafii manum, extemumque brichiuni, et horribiles el ail: [B. XVIII.JEgo Dominus Deus tuus, qui eduxi
visiones, juxia omnia quae fecit pro vobis Dominus te de terra jEgypii, dedomo servitniis. [1 Prmcept.]
Deus vester in jfSgypto, videntibus oculis tuis: ut Nonhabebis Deosalienos in conspectu meo. [2 Prmc.]
scires quoniam Dominus ipse est Deus, a et non est •^ Non facies libi sctilptile, nec[h. non habelnecj simili-
alius praeler unum [h. praeter eumj. De ccelo le fecit ludinemomnium, quaein coelosunt destiper, elquscin
audire vocem suain, ut doceret le : et in lerra osteu- terra deorsum, el quae versantur in aquis sub terra.
dit libi ignem suuni maximum, el audisti verba illius Noiiadorabisen,etnoncoles.EgoenimsuinDominus
de medio ignis, quia dilexil patres luos, et clegit Deus luus : Deus femulator, reddens iniquitalem pa-
semen eorum post eos. Eduxiique te prsecedens in irum super filiosin lerliarn et quartamgenerationem
virtute sua magna ex jEgyplo, ut deleret nationes his qui nderunt ine, et faciens miserieordiam in
maxirnas et fortiores te in introitu tuo: et introdu- multa [h. Non habet multaj millia diligentibus me,
ceret te, daretque tibi terram earum in possessio- etcusiodieiililnis praecepta mea.[5 Prwe.] Non usur-
nem, sicut certiis in prscbenti die. Seilo ergo hodie, pubis nomen Domini Dei tui frustra [h. Non assu-
a Prwter unum habenl exemplaria quaedam mss.; in mss. codicibus. Solus Canon veritalis Hebraicae,
in ahis legitur juxta scholion marginaie Canonis. isto in loco, velut in aliis sexceiuis, tmtis stn scn-
MART. sum fideliier reddit. MART.
b Alius est sensus, et interpunctio in editis atque —Nosiri inss. Filii quoquelsraet, etc,cuniV*rt(^ti6»
421 LIBER DEUTERONOMII. 4>-S
mes nonien Domini Dei tui in vamtinj: quia non erit <A mecum, et loquar tibi otnnia mandata, et caeremo-
impunitus qui super re vana nomen cjus assump- nias atque jndicia : quae docebis eos, ut facianl e.i in
seril. [4 Pra>c.JObserva diem sabbati, ul sancli- lerra, quam dabo illis in possessionem. Cuslodite
fices eum, sicut praecepit libi Dominus Detis tuus. igitur, et facite quae praecepit Dominus Deus vobis :
Sex diebus operaberis, et facies otnnia opera ina. non declinabitis neqne ad dexierani, neque ad sinis-
Scptinius dies sabbati est, id csi, requies Domini tram : sed per viam, qnam praecepit Dominus Deus
Deilui [h.Septimus dies sabbati est Domini Dei luij. vester, ainbulabitis. Ul vivatis, et bene sit vobis, et
Non facies in eo quidquam opetis tu, ct iilius luus, protelentur dies in lerra possessionis vestrae.
et filia, servuset ancilla, et bos, et asinus, et omne [B. XX, Cap. VI.] Ilaec siinf praecepta, el caere-
jumeniuni luum, et peregrintis qui esl iutra porlas nioniae, alque judicia, quae mandavit Dominus Deus
tuas, ut requiescat servus ttius, ct ancilla lua, sieut vester ut docerem vos, et faeiatis ea in lerra, ad
el tu. Meineuto quod et ipse servieris in jEgypto, et quam transgrcdjmini possidendam, m limeas Domi-
eduxeril le inde Dominus Deus tuus in manu forli, nuii) Deum tuuin, et custodias omnia mandaia et
ct brachio extcmo. ldcirco i rsecepil libi [h. Idcirco prsecepla cjus, quae ego praicipio libi, et filiis, ac
prsecepit tibi Dominus Deus tuusj, ul observares nepolibus luis, cunciis diebus vitae tuae, ul proh-u-
diem sabbati. [5 Prmc.] Honora patrein tuinnet ina- ]B gentur dies tui. Audi, Israei, ° el nbserv;- ul facias,
trem, sicut praecepit libi Dominus Detts tnus, ul el bene sit tibi, et niultipliceris amplius (sicut pi.lli-
longo vivas tenipore, et bene sitlibi in terrant, qtiatn citus est Doininus Deus patriun itrnruni b libi) in
Dominus Deus tuus daturus est tibi. [6 Prwc.\ Non lerra lacte el melle man.ante. [T. V, C. XIX.J Andi,
occides. [7 P.] Neque mcechaberis. [8 P.J Furlum- Israel: DominusDeus nosler, c Deus unus [b. Audi,
que non facies. [9P.JNec loqueris contra proxininm Israel, Dominus Detis nonler, Dominusunus] c>l. Et
luum falsum lestinionium. [iOP.)Non concupisces diliges Dominuin Deum luuni ex io:e corde luo,
uxorem proximi lui. non domum, non agrum, non et ex lota anitna lua, et ex tota foriitudine lua.
servum, non ancillam, non bovein, non asinum et Erunlque verba haec, qti;c cgo praecipio tibi ho-
universa quse illius sunl. [C. XVHI.J Haecverba lo- dic, in corde luo : et narrabis ca filiis luis, ct
cutus esi Doniinusad oinnem niultitudineii) vestram meditabeiis d, sedens in domo tua, et ambii-
in montein de medio ignis et nubis, et caliginis, voce lans iit itincre, dormiens atque consurgens. Et Lga-
magna, nihil addens amplius, et scripsit ea in dna- bis ea quasi signum iu inanu tua , erunlque, el
bus tabulis lapideis, quas tradidit mihi. Vos ante.m movebuntur inter oculos tuos[h. ut signum supcr
poslquam audislis vocem de niedio lenebrarum, et mauuin luam,eiuntque phylacieria interoculos tuosj,
iuonteni ardere vidistis, accessisiis ad ine omnesCJ scribesque eain liinineet ostiis domus tuae[h. super
principes tiibuum, et majores natu, atque dixislis : postes domus tuse, et in januis tuisj. Cumque inlro-
Ecce ostendit nobis Dontinus Deusnoster majestatem ditxerit le Dominus Deus luus in terram, pro qua
et magnitudinem suam- Voceni ejus audivimns de juravit patribus luis, Abraham, Isaac, et Jacob, et
inedio ignis, et probavinius bodie quod, h quente dederit libi civilates magnas cl optimas, qnas non
Deo cuiii homiue, vixerit lionto. Cur crgo inoriemnr, acdificasli, domos plenas cunciariun opum, quas non
el devorabit nos ignis hic inaximus? Si eniin audie- exstruxisii [b.quasnoniniplesiij, cislernas qnasnon
rinius ulira vocem Dotnini Dci nostri, moriemur. fodisti, vineta et oiiveta, quse non plantasii, et
Quid est omnis caro, ul audiat voccm Dei [h. Qttae coinederis, et saturatus fucris : cavc diligenier ne
est omnis caro quse audivit vocem DoiniuiJ viventis, obliviscaris Dotnini, qui eduxil Lede terra jEgypti,
qui de medio ignis loquitur sicut nos audivimus, et de domo servitutis. [C. XX.] Domiuum Deum tuum
possit vivere? Tu magis accedc, et audi cuncia quae timebis, ete ipsi servies, ac per nonicn illius jura-
dixerit Domious Deus noster tibi : loquerisque ad bis. [C. XXI.JNonibilispostdeosalienos cunctarum
nos, et nos audientes faciemus ea. [C. XIX.J Quod gcntitim quae in circuitu vestro sunt: quoniam Deus
cum audisset Dominus, ait ad me: Audivi vocem aemulator, Dominiis Deus tuus in medio iui:nequan-
verborum populi bujus, quae loculi sunl libi : bene £> do irascatur furor Domini Dei lui conlra te, et au-
oninia sunt locuii. Quis del lalcm eos habere men- ferat le de superficie terrse. [B. XXI, C. XXII. JNon
tem,ut limeant me, et custodiunl univcrsa mandata tentabis Dominum Deum luum, sicut leniasti in
mea in onmi tempore [h. cunctis diebusj, ut bene loco tenlalionis [ h. Non tejnabilis Doiijinum Deum
sit eis, cl filiiseorum in sempiiernutn? Vade, et dic veslrum, sicut teniastis jn tentalionibusj. Cus.todi
eis: Revertimini in lentoria vcstra. Tu vero hic sta nrseccnla DominiDei lui. ac testimonia el cseremo-
"EditijCuni aliquot rccenlioribus mss..addunllwc <unusest, pro, Deus, etc, juxta scholiasiac anno-
vCrba , qum prmcepit tibi Dominus : sciisuni quoqtie lationem.
ejnsdetn versits aliier exprimunt: sed planior est ac c Oiitnes mss. Biblinrum codices ita Iegunl, uno
dilucidior in Canone et aliis mss.optimae nolse.Arabs excepto Corbeiensi, niirn. 1, qui legil, Dominuswms
lnterpres favet ieclioni noslrae; habel enim, in regio- est, juxta aiiiiolalionein uiargiiiiileniCaitoriis.cquoin
ne numante tacle el melle. MART. cunulem codicem mulia iluxisseiiobisconstat. MART.
—Iterum plus Iiabeul cuin Vulgala leclione mss. d Viilgitti libri addtinl, in fis.
nostri, observaquwprwcepiltibiDemiiiiis,elbene,elc. e lia Cnnon et antiquiorcs niss. codices. A1ii ha-
b Uibinas ins. Deits palruin luorum, dare tibi ter- beiil, ipsi soli servies,juxta quod
scripliim csl Mallh.
ram lucte et mellemananlem.Mox Palaliu., Doiuinut IV, 10. <1/ART.
*25 S. HIERONYMlDIVINA BIBLIOTHF.CA. 424
nias, quas praccepit libi: etfac quod placilum csl et A te ac multiplicahit bencdicctque [ h. et diliget (c,
boniun in conspectu Domini, ul bene sit libi : et in- benedicet, ac multiplicabitj, fruclui venlris tui, el
gressus possideas lerrain optimam, de qua juravit fructui terrae tuse, frumento tuo, atque vindemiae,
Doniinus patribus tuts, ul deleret omnes inimicos oleo, et armentis, gregibus ovium luarum super
tuos coram te, sicnt loculus est. [ B. XXII. J Ctim lerram, pro qua juravit patribus tuis, ul daret cam
interrogaverit te Gliusluus cras, diccns : Qtiid sihi tibi. Benedictus eris inter omnes populos. Non erit
volunl testimonia hxc, et cacremonise,atque judicia, apud te sterilis utriusque scxtis, tam in hominibus
quaepraecepit Dominus Deus noster vobis? dicesei: quam in gregibus luis. AuferetDominus a te omnem
Servi eramus Pharaonis in ./Egypto, ct eduxit uos languorem : et infirmitales jEgypli pessimas, quas
Dominus dc jEgyplo in manu forti: fecitquefh. de- novisii, non inferet libi, sed cunctis hoslibus luis.
dilquej signa alque prodigia magna ct pcssima in [C.XXV.J Devorabis omnes populos, quos Dominns
fEgypio contra Pharaonem, elomnem domum illius, Deus luus daturus cst tibi. Non parcel eis oculus
in conspectu nostro [ h. ante oculos nostrosj, et tuus, necservies diis eoriuii, nesint in ruinam tui.Si
cduxit nos inde, ut introductis daret lerram, super dixeris in corde tuo: Plnressunlgentesista* quam ego,
qua juravit pairibus noslris. Prsecepilque nobis Do- qtiomodopolero delere [ h. ejicerejeas? noli meluere,
minus.ul faciamus omnialegilima hsec, et timeamus B sed recordare quaefecerit Dominus Deus tuus Pha-
Dominum Deum nnstrum, ut bene sit nobis cunclis raoni, el cunctis j£gyptiis, plagas [ h. lenlalionesj
diebus vitie nostrse, sicut est hodie. Erilque nostri maximas, qtias viderunt oculi tui, et signa alque por-
misericors, si custodierimus, et fecerimus omnia tenla, manumque robustam, et exlenlum hrachium,
praecepia ejus [ h. hacc] coram Domino Deo nostro, ut educeret te Dominus Deus tuus. Sic faciet cunctis
sicut mandavit nobis. populis, quos metuis. [ B. XXVIII. ] Insuperet cra-
[ B. XXIII, C. XXIII, Cap. VII.J Cum inlroduxerit bronesmillelDominusDeustuusin eos, donec deleat
tc DomintisDeus luus in terram, quam possessurus omnes, atque dispcrdat qui te fugerint, et lalere
ingrederis, et deleveril gentes multas coram le, poluerint. Nonlimebis eos, quia Dominus Deus tuus
Helihseum, et Gergczseum, el Amorrbaenm, Cha- in medio lui est. [B. XXIX. J Deus magnus et lerri-
naniKum, et Pherezxum, et Evaeum, et Jebusseum, bilis : ipse consumet nationes lias in conspectu tuo
septem genies multo majoris numeri quam tu es, et paulaiim atqtie per parles. Non poleris deiere eas
robustiores te : tradideritque eas Dominus Deus.tuus pariter : ne forte multiplicenlur contra le besliae
tibi, perculies eas usque ad inlernecionem. Non inibis lerrae [h. agrij. Dabitque eos Dominus Deus luus
cum eisfceilus, nec misereberis earum, neque socia- in conspecluiuo, et interficiet illos donec penitusde-
bis cum eis conjugia. [ B. XXIV.J Filiam tuam non C leanlur. Tradet rcges eorum in niantis luas, et dis-
dabis filio ejus, nec liliam illius accipies filio tuo . perdes nomina coruin suh ccelo : nullus poterit
quia seducet filium tuum, ne sequalur me, et ut resistere libi [ h. in conspeclu luo], donec conteras
magis serviat diis alienis. Irasceturque furor Domi- eos. Sculptilia eorum[h. Sculplilia deorum] igne
ni, etdelebil te cito. [B. XXV. J Quin potius haec combures [ B. XXX. ] Non concupisces argenlum et
facietiseis : Aras eorum subveriite, confringitc sta- aurum, de quibus facla sunt, neque assumes ex eis
tuas, lucosque succidite, et sculptilia comburite. libi quidquam, ne offendas, proplerca quia abomi-
Quia poptilus sanctus es Domino Deo tuo. Te elegit natio estDomini Dei tui. Nec inferes quidpinm cx
Dominus Deus tuus, ut sis ei populus peculiaris dc idoloin domum luam, ne fiasanathema, sicut illud
cunctis populis, qui sunt super lerram. [B. XXVI. ] cst. Quasi spurciliam delcstabcris, et velul inquina-
Non quia cunctas genles numero vinccbalis, vobis mentum ac sordes abominalioni habebis, quia ana-
junctus esl Dominus, et elegit vos, cum omnibus thema est.
silis populis pauciores: sed quia dilexit vos Domi- [ B. XXXI, C. XXVI, Cap.VIIl.JOmnemandatuni,
nus, ct cuslodivit juramentum, quod juravit pa- quod ego prsecipio tibi hodie, cave diligenler ut fa-
tribus vestris : eduxitque vos in manu forli, et re- cias, ut possitis vivere, et mulliplicemini, ingressiquc
demit de domo servitutis, de manu Pharaonis regis D possideatis terram pro qua juravit Dominus patri-
/Egypti. Et scies, quia DominusDeus tuus, ipse est bus vestris. Ei rccordaberis cuncti itincris, per quod
Deus fortis et fideiis, custodiens pacium et misericor- adduxit te DominusDeus luus quadraginta annis[ b.
diam diligentibus se, et his qui custodiunt praecepta ecce quadraginla annisj per desertum, ut afiligeret
ejus, in miile generationes, et reddens odientibus se te alque lentaret, et nota fierent quae in tuo animo
statim, ila ut disperdat eos, el ultra non differat, versabantur, utrum custodires mandata illius, an
protinus eis reslituens quod merentur. [ B. XXVII, non. [B. XXXII. J Afflixit le penuria [ h.Afflixit te
C. XXIV. ] Custodi ergo praecepta et cseremonias et esurire te fecitj, etdedit tibi cibum manna, quotl
alque judicia, quaeego mando libi hodie ul facias. Si ignorabas tu , et patres tui : nt ostenderet tibi
postquam audieris Iisec judicia, custodieris ea, et quod non in solo pane vivat homo, sed in omni ver-
feceris, cuslodiet et DomimisDeusluus tibi pactum, bo quod egreditur ex ore a Domini. [ B. XXXIII.J
etmisericordiam quam juravit palribus luis, etdiliget Veslimentum tuum, quo opcriebaris, nequaquam ve-
[_* llic quoque legunl editi [ac mss. aliquot libri juxta quod scriptum reperilur Matlliseiquarto capi-
i<i", MRttR riF.UTERONOMIL 42fi
tuslate defecit, et pes tuus non est subtritus, en A \. ante faciem tuatn velociler, sicut locutus cst tibi.
quadragesimus annus est. Ut recogites in corde tuo, [ B. XXXVI, C. XXX. ] Ne dicas in corde lno, cttm
quia sicut erudit homo filium snum, sic Dominus deleverit eos Dominus Deus tuus in conspectu tuo
Deus tuus erudivit te, ut custodias mandata Domi- [ cum expulerit eos Dominus Deus luus anie con-
ni Dei lui, et ambules in viis ejus, et limeas eum. specium ttium ] : Propier justitiam meam introduxit
Dominus enim Deus tuus introducet te in terram me Dominus ut terram hancpossiderem, cum propter
bonam, terram rivorumfh. torrenlium] aquarumque impietates suas islsedeletaesintnationes. Neque enim
et fontium : in cujus campis et monlibus erumpunt propter justitias tuas, et sequitalem cordis tui, in-
fluviorum abyssi : terram frumenti, hordei, ac vi- grederis ut possideas lerras earum : sed qtiia illae
ncarum, in qua ficus, et mala granata, el olivela egerunt impie,introeunlete, deletae sunt:cl ut com-
nascuniur : terram olei ac niellis. Ubi absque ulla pleret verbum suum Dominus, quod sub juramento
penuria[h.egeslate]comedes panem tuum,et rerum pollicilus est palribus luis, Abraham, Isaac et Jacob.
oninium abundantia perfrueris; cujus lapides ferrum Scito igitur quod non propter justilias tuas Dominus
suni, et de moniibus ejus seris metalla fodiunlur : Deus luus dederit tibi lerram hanc nplimam in pos-
ut cum comederis et salialus fueris, benedicas Do- sessionem, cum durissimaecervicis sis populus. [ C.
inino Deo tuo pro terra optima, quam dedit tibi. EB XXXI.JMemenlo, el neobliviscaris, quomodoadira-
[B. XXXIV, C. XXVII. J Observa et cave nequando cundiam provocaveris DominumDeumtuuni in solilu-
obliviscaris Domini Dei tui, et ncgligas mandata dine. Ex eo die, quo es egressus ex jEgypto usque ad
ejus alque judicia et cseremonias, quas ego praecipio locumistum,semperadversuniDominumconlendisli.
tibi hodie, ne postquara comederis et saiiatus fueris, [ C. XXXII.] Nam et in Horeb provocasti enm, et ira-
domos pulchras aedificaveris, et habitaveris in eis, tusdelere levoluit, quando ascendi in montem, ut
habuerisque armenta boum.etovium greges, argenti acciperCmlabulas lapideas, tabulas pacii quod pepigit
et auri, cunctarumque rerum copiam , elevetur cor vobiscumDominus, et perseveravi [ h. sedi] in mnntc
tuum, et non reminiscaris Domini Dei lui, qui quadraginla diehus ac noctibus, pauem non come-
eduxit te de terra jEgypti, de domo serviiutis, et dens, et aquam non bibens. Deditque mihi Dominus
ductor tuus fuit in soliludinemagna atque terribili, duas tabulas lapideas scriptas digito Dei, et conti-
in qua erat serpens flatu adurens, et scorpio ac nentes omnia verba, quse vobis in monle locutus est
dipsas, et nullaj omnino aquse : qui eduxit rivos [ h. de medio ignis, quando concio populi congrcgala
aquam J de pelra durissima, et cibavit te manna in est [B. XXXVII.] Cumque transissent quadraginta
solitudine, quod nescierunt patres tui. Et posiquam dies, et totidem noctes, dedit mibi Dnminus duas
afflixit ac probavil, ad extremum miserlus est lui. C ( tabulas lapideas, labulas fcederis .[C. XXXIIl.J Dixit-
[C. XXVIII.] Ne diceres in corde luo : Fortitudo mea que mihi: Surge, etdescendehinccito, quia populus
ct robur manus mcse, haec mihi omnia praasliterunl: luus, quem eduxisli de jEgypto, deseruerunt velo-
sed recorderis Domini Dei tui, quod ipse libi vires citer viam quam n demonstrasli [h. quam prsece-
praebuerit, ut impleret pactum suum, super quo ju- pistij eis, feceruntque sibi conflatile. Rursumque
ravit patribus tuis, sicut prsesens indicat dies. Sin ait Dominus ad me : Cerno quod popuius iste durae
auiem oblitus Domini Dei tui, secutus fueris deos cervicis sit : dimitte nie ut conteram eum, et de-
alienos, coluerisque illos et adoraveris : ecce nunc leam nomen ejus de sub ccelo, et constituam tc
prsedico libi quod omnino dispereas. Sicut gentes, super geniem [h. Et faciam te in gentem], quae hac
quas delevit Dominusin introitu tuo, ita et vos per- major et forlior sit [C. XXXIV.] Cumque de nionle
ibiiis, si inobedienles fueritis voci Domini Dei ardente descenderem, etduas tabulas fcederis ulra-
vestri. que tenerem manu, vidissemque vos peccasse Do-
[ T. VI, C. XXIX, Cap. IX. ] Audi, Israel : Tu mino Deo vestro, et fecisse vobis vitulum conflali-
transgrederis [Vulg. iransgredierisjhodie Jordanem, lem, ac deseruisse velociler viam ejus, quam vobis
ut possideas nationes maximas et foniores te, civi- ostenderat [h. praeceperatj : projeci labulas de ma-
lates ingentes et ad coelum usque muratas, populum D ] nibusmeis, confregique eas in conspectu vestro [h.
magnum atque sublimem, filios Enacim, quos ipse ante oculos vestrosj. [B. XXXVIII, C. XXXV.J Et
vidisli et audisii, quibus nullus potest ex adverso procidi ante Dominum sicut prius, quadraginta die-
resistere [h. Quos tu novisti et audisti. Quisstabit co- bus et noctibus panem non comedens, et aquam
ram fitiis Enac?J [ B. XXXV. JScies ergo hodie quod non bibens, propter omnia peccala vestra quae ges-
Dominus Deus tuus ipse transibit anle te, ignis de- sistis contra Dominum, et eum ad iracundiam pro-
vorans atque consumensf h. Non habet atque consu- vocastis : timui cnim indignationem et iram illius,
mensj, qui conterat eos, et deleat atque disperdat qua adversum vos concitatus, delere vos voluit. Et
le. Cseterum in Hebraeoet Samaritano habet fV.n\ pretes, Chaldieus, Syrus et Hieronymus noster, le-
Adonai. sive Jehovah, quod interpretaturDomini, non gebanl 1111!?, siuwit/iojn,quod significat, prmcepisti
Dei. MART. eis. MART.—Quodin Hebraicoest verbum DJVTJrdi-
— Ms. Urbinas ex orc Dei cum vulgatis. versis punctis instruclum.et prmcepieis, et prmcepisti
a Hebrseus hodiernus habet verbum primaeperso- eis, reddipmest, utet Martianaeusobservat. Hierony-
nae, si Massorelharum vocalihus punctis credamus,' mus post LXX hanc alteram prsetulit luclionem, seu
Dn'12f,Isiuvithim, id csi, prmcepieis. At LXX inter- qua lunc obtinebat, retinuit.
PATROL. XXVIII. 14.
427 S. IHERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. m
cxaudivit me Dominus ctiam hac vice. [C. XXXVI.J A possessioejus est,sicut promisil ei Dominus [h. sic-
Adversum Aaron qiioque vehcmenter iratus, voluit ut locutus est ei DominusJ Deus lutis. Ego autein
eum conterere, el pro illo similiter deprecaitts sum steti in monie, sicnt prius, qitadraginla diebus ac
|h. deprecatus sum in tempore illo.J [C. XXXVil.J nociibus : exaudivitque me Dominus eliam liac vice,
Peccalum autem vestrum quod feceratis, id est vi- ct te perdere noluit. Dixilque mihi : Vade et prae-
tulum, arripiens, igne comhussi, el in frusla com- cede populuin, ul ingrediantur et possideant ler-
miuuens, omninoque in pulverem redigens, pro- ram, quam juravi pairibus eorum ut traderem eis.
jeci in torrentem, qui de monte descendit. [C. [T. VII, B. XL, C. XLV.J Et nunc, Israel, quid
XXXVHI.J In incendio quoque et in tcntatione, Dominus Deus luus petit a le, nisi ut limeas Do-
et in sepulcris concupiscenliae provocastis Domi- mintim Deum luum, et ambules in viis ejus, et dili-
nuin. [C. XXXIX.J Et quando misit vos dc Cades- gas euni, ac servias Domino Deo tuo in toto corde
Bame, dicens : Ascendite ct possidete terrain , luo, et in toia anima tua : cnslodiasque mandata
quam dedi vobis, ct conlempsistis imperium Do- Domini, et caeremonias ejus, quas ego hodie prseci-
mini Dei vesui, et noii credidistis ei, neque vocem pio libi, ulbene sit libi? [B. XLI.J En Domini Dei
ejus audire voluistis : sed semper fuistis rebelles a tui ccelum est, et ccelum cceli, terra et omnia quae
die qua nosse vos ccepi. [C. XL.) Et jactii coram B in ea sunl : el tamen palribus luis conglulinatns csl
Domiuo quadraginta diebus ac noctibus, quibus euin Dominus, et aniavit eos, elegilque semen eorum
suppliciter deprecabar, ne deleret vos, ut fuerat post eos, id est vos, de cunclis gentibus : sicut Lo-
comminalus : cl orans dixi : Domine Deus [h. ct die comprobatur. [B. XLII.J Circumcidite igitur prae-
orans ad Dominiiin dixi : Domine, Domine], ne piiliuin cordis veslri, et cervicem vestram ne indu-
disperdas populum tuum, et haareditatem tuam, retis amplius : quia Dominus Deus vesler ipse est
quam redeinisti in magiiiludine lua, quos eduxisti Deus deorum, et Doniintts dominaiiiium, Deus ma-
de j-Egypto in nianu forti. Uecordare servorum tuo- gnus et polens, et terribilis, qui personam non ac-
rum, Abraham, Isaac, el Jacob : ne aspicias duri- cipit, nec inunera. Facit judicium pupillo et viduae,
tiam populi hujus, el itnpielalem alque peccatum : amai percgrinum, dat ei [h. ut det eij vicium atque
ne forte dicant habitatores terrse, de qua eduxisli vesliluin. Et vos ergo amate peregrinos, quia ct
nos : Non polerat Dominus introduccre eos in ter- ipsi fuistis advense [h. percgrinij in lerra jEgypti.
ram, quam pollicilus est eis, et oderat illos : idcirco [B. XLIII, C. XLVI.J Dominum Deum tuum time-
cduxit, ut intcrficerel eos in solitudine. Qui suiit bis, et ei [Vulg. add. solij servies : ipsi adhserebis,
populus tuus et hseredilas lua, quos eduxisii in for- jurabisque itt noinine illius. Ipse est laus tua, el
titudine lua magna, et in brachio tuo extento. C Dens tuus, qui fecit tibi haec magnalia et terribilia,
[B. XXXIX, C. XLI, 6'ap. X.J Irt tempore illo quaeviderunt oculi lui.[C. XLVII.JIti septuaginla ani-
dixit Dominus ;id ine : Dola tibi dnas tabulas lapi- mabus desccndi riint palres lui jEgyptum; et ecce nunc
deas, sicut priores fucrunl, el aseende ad me in multiplicavit le Dominus Deus tuus sicut asira cceli.
montem : faciesque arcam ligneant, et scribam in [C. XLVIII, Cap. XI.] Ama ilaque Domiuum
tabulis verba, qtiae fueriiniin his quas anle confre- Deuni luutn, et obscrva prsecepta cjns ei caeremo-
gisti, ponesqne cas in arca. Fcci igiiur arcain de nias, judicia atque inandata omni tempore. [B.
lignis seltint. [C. XLll.J Cunique dolasseni duas ta- XLIV.] Cognoscile hodie, qusc ignorant filii veslri,
bulas lapideas instar priorum, ascendi in montcin, qui non viderunt [h. Cognoscile bodie quia non lo-
habens eas in manibus. Scripsitque in tabulis, juxla quor haec filiis veslris, qui non cognoverunt et non
id quod prius scripserat, verba decem, quae loculus viderunlj disciplinam Domini Dei vestri, magnalia
est Dominus ad vos in monte de medio ignis, ejus el [h. non habetj robusiam manum, extentum-
quando populus congregatus est : dedil eas uiihi [h. que bracliium, signa el opera, quse fecit in medio
in die congregationis, et dcdit eas Doininus mihij. jEgyptl Pharaoni regi, ct universae terrseejus, omni-
[C. XLHI.J Reversusque deiiionte, descendi et posui que exercitui jEgyptiorum, et equis ac curribus ;
tabulas in arcam, quam feceram, quaehucusque ibi ) quomodo operuerint eos aquae maris Rubri, cum
sunt, sicut mihi prseccpit Dominus. Filii autem vos persequerentur, el deleveriteos Dominus usque
Israel moveruntcasiracxBerolli (iliorumJacan in Mo- in pracsentein diem : vobisque quse fecerit in solilu-
sera, ubiAaronmortuusacsepultusest, proquosacer- dine, donec veniretis ad luinc locum : el Dathan
dotio funcius cst filius cjus Eleazar.Inde venerunt in atque Abiram filiis Eliab, qni fuit filius Ruben [h.
Gadgad[h.IiiGud-god.]:deqiio loco profecti, caslra- Filiis Eliab, lilii RubenJ : quos aperte ore suo terra
meiatisunt in Jelabatha, in terra aquarum [h.interra absorbuit [h. degluliviij, cutn domibus el taber-
torrentiuni aiiuartim] atque lorrenlinm. [C. XLIV.J naculis, et universa substantia eorum, quam babe-
Eo letnpore separavii |b. eeparavil DnminusJ tribum bant in medio Israelis. Oeuli vestri [h. Oculi autem
Levi, ut poriaret arcaui fcederis Domini, ctslaret vestrij videruiit oinnia opera Domini magna quse fe-
coram eo in miivislerh), ac bcnediccrei in nomine cit, ut custodiatis [h. custodite ergoj universa man-
illius usque in praesenlcmdiem. Quam ob rem non data illius, qtiaeego hodie proccipiovobis, ut possiiis
lutbuit Le.vi parteni., ncque possessioiicm cum fra introire et possidere terram, ad quam ingredimini,
tribu» [Vulg. fruciibusj suis : quia ipse Dominus multoque in ea vivalis tempore: quam subjura»
129 LIBER DEUTERONOMIl. ilb
mento pollicitus esl Dominus patribus vestris, et A^ mini Dei vestri, sed recesseritis de via, quam ego
scmini eorum, lacte et melle manantem. [B. XLV.J nunc ostendo vobis, et ambulaveritis post deos alie-
Terra enim ad quam ingrederis [Vulg. ingredierisj nos, quos ignoratis. [B. L.J Cum inlroduxerit lc
possidendam, non est sicut terra jEgypti, de qua Dominus Deus luus in lerram ad quam pergis habi-
existi, ubi jacto semine in hortorum morem aquae tandam, ponens benedictionem super montem Gari-
diiciiniur irriguse:sed monluosaestetcampestris, de zim, maledictionem super montem Hebal : qui sunl
ccelo exspectans pluvias. Quam Dominus Deus tuus Irans Jordanem, post viam quae vergit ad solis oc-
semper invisit, et oculi illius in ea sunt a principio cubitum, in terra Chananaei, qui habitat in cam-
anni usque ad finem ejus. [B. XLVI. C. XLlX.J Si pestribus contra Galgalam, quae est juxla a vallem
ergo obedieritis mandatis meis, quae ego hodie prai- lendentem [h. qnae esl juxta quercum apparentenij
cipio vobis, ut diligatis Dominum Deum veslrum, el intrantem procul. Vosenim iransibilis Jordanem,
et serviatis ei in tolo corde vestro, el in loia anima ut possidealis terram, quam Dominus Deus vesler
vestra : dabit pluviam terrse vestrae temporaneam daturus est vohis, et habealis et possideatis illam.
et serolinam, ut colligatis frumenlum, el vinum, et Videle ergo ut implealis caeremonias atque judicia,
oleum, fenum ex agris ad pascenda jiimenia, el quaeego hodie ponam in conspeclu vestro.
ut ipsi comedatis ac saturemini. Caveie ne forte ]B [T. VIII, B. LI, C. LII, Cap. XII.J Hsec sunt prse-
decipiatur cor veslrum, et recedalis a Domino, ser- cepta alquejudicia, quaefaceredebetis in terra, quam
viatisque diis aiienis, et adoretis eos : iralusque Dnminus Deus patrum tuorum daturus est tibi, ut
Dominus ciaudai ccelum, et pluviae non desccn- possideas eam cunctis diebus quibus super humuni
dant [h. non sinlj, nec terra det germen suum, pe gradieris. Snbverliteoninia loca, in quibus coluerunt
reatisque velociler de lerra optima, quani Dominus gentes, quas possessuri estis, deos suos super mon-
datiirus est vobis. [B. XLYII.J Ponite hsec verba tes excelsos, et colles, et snbler omne lignum fron-
mea in cordibus et in animis vestris, et stispendiie dosum. Dissipate aras earuni, et confringite siatuas,
ea pro signo in manibus, et inter oculos vestros lucos igne comburite, et idola coa niintiite : disper-
collocate [h. et ligate ea pro signo super manum dite nomina enrtim de locis iilis. [B. LII, C. LHI.J
vestram , et ertint ut phylacieria inler oculos Non facieiis ila Domino Deo vestro. [C. LIV.J Sed
vestros. Phylacteria Graece, Hebraice TotapboihJ. ad locum, quem elegerit Dominns Deus vester de
[B. XLVIII.J Docete filios vestros ut illa meditentur, cimclis tribubiis vestris, itt ponat nomen suum ibi,
quando sederis in domo lua, et ambulaveris in via, et liabitet in eo, venielis et olfereiis in loco illo ho-
et acctibueris atque surrexeris. Scribes ea snper locausta ct victimas ve-lras. [C. LV.J Decimas et
postes et jannas domus tuae [h. super postes do-1C primitias manuum vestrarum, et vola alquedonaria,
mus tuae et in januis tuisj : ut multiplicenlur dies primogenita boum et oviiim. Et comedetis ibi in
tui, et filiorum tuoruni, in terra, quam juravit conspectu Domini Dei vestri : ac latabimini in cun-
Dominus palribus tuis, ut daret eis quamdiucoelum ctis, ad quae miseriiis manuin vos et domus vesiroe,
imminel lerrae. [B. XLIX, C. L.JSi enim custodieri- in quibus benedixcrit vobis Dominus Deus vesier.
tis mandata qusc ego praecipio vobis, et feceritis ca, Non facietis ibi qusc nns liic facimus hodie, singuli
ut diligatis Dominum Deum vestrum, et ambnletis quod sibi reciurn videtur. Neque enim usque in prae-
in omnibus viis ejus, adhoerentes ei, disperdel Do- sens lempus venistis ad requiem et possessionem
minus omnes gentes islas ante faciem veslrara, et quam Dnminus Deusvesler dalurus esl vobis.Trans-
possidebitis eas quse majores et fortiores vobis ibilis Jordanem, et habitahitis in terra, quam Do-
suni. Omnis locus, quem calcaverit pes vester, niinus Deus vesier daturus est vobis, ut requiescatis
vesier erit. A deseno, et Libano, a iluniine magno a cunctis hostibus pcr circuitnm : et absque ullo li-
Euphrale [b. A flumine ttamine Euphrale] usque ad more habilelis. J>Et in locum, quem elegerit Domi-
mare occideniale erunt termini yestri. Nullus stabit nus Deus vester, ut sit nomen ejus in eo, illuc omnia,
contra vos : terrorem vestrum et formidinem dabit quse prsecipio conferetis : holocausta, et hoslias, ac
Dominus Deus vester super omnem terram, quam D decimas, et primitias manuum vestrarum : et quid-
calcaturi estis, sicut locutus est vobis. [C. LI.J En quid prtecipuum esl in niuneribus, quse vovebitis
[h. Vide, en egoj, propono in conspectu vestro ho- Doroino. Ibi epulabimini coram Domino Deo vestro,
die benediclionem et maledictionem : benediclio- vos et lilii ac filiseveslrae, fanmli et famulse, atque
nem, si obedieriiis mandatis Domini Dei veslri, quae Leviles, qui in urbibus vestris commoraiur [h. Qui
ego hodieprsecipio vobis: maledictionem,si non au- inlra portas vestras esij. [B. LIII.J Neque enim habet
dierilis mandata [Vulg. obedieritis mandatis] Do aliam pariem et possessionem inter vos. Cave ne of-
* oeptuagiitta, irhiaiovin;
dpuoc;TVJJvfnkfis, prope —Hebrseusad litteram tantuni habet, juxta quercus
quercum excelsam.ln Hebrseolegimus rrflO IJSK iSH, More. Estqtte hic idem locus, qui Convallisillustris,
etsel elenemore. Hoc modo legunt etiam Samaritatii, Genes. xn, 6, dicilur.
addentes tamen duo hsec verbap^ttf VlO,mul Skhem, b Sensum hujtis loci nonnihil diversum reperies in
id est, «ersus Sichem. rniD, more antem, sive &mlO, editis. Confcral qui voluerit. MART.
mora diversas habet interpretationes : alii elone mo- — Nostri quoque mss. ciim vulgatts lihris praofe-
re volunt esse planitiem, vel prafa More : Syrus, rtinl, Imbitelisin loco, qucm eletjeritDominus, etc.
quercus Mamre,elc. MART.
431 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTIIECA. 432
feras holocaiista tua in omni loco, quem videris : i offerentes filios et filias, et comburenles igni. [C.
sed in eo, quem elegerit Dominus, in una tribuum LYIII.J Quod prsecipio libi, hoc tantum facito Do-
tuarum offeres hostias, et facies qusecuniqueprsecipio mino : nec addas quidquam, nec minuas.
tibi. [C. LVI.J Sin autem comedere volueris, et lc [T. IX, B. LV, Cap. XIII.] Si surrexerit in mcdio
csus carnium delectaverit, occide, et comede juxla tui prophetes, aut qui somnium vidisse se dicat, et
benediclionem Domiui Dei tui, quam dedit libi in ur- praodixerit signum atque porlenlum, et evenerit
bibus tuis : sive immundum fuerit, hoc est, macula- quod locuttisest, etdixerittibi: Eamus, et sequamur
lum et debile : sive mundum, hoc est, integrum et deos alicnos quos ignoras, et serviamus eis : non
sine macula, quod offerri licet, sicut capream et cer- audies verba prophetse illius aut somniaioris : quia
vum comedes [h. Benedictionem Domini, quam de- tentat vos DominusDeus vester, ut palam fiat utrum
dit tibi in omnibus porfis fuis. Tam mundus 71/am diligalis eum an non, in loto corde et in tota anima
imiiiuridusvescenlur ex eis; sicuf caprea et cervo ab- vestra. [C. LIX.] Dominum Deum vestrum sequimini
sque, etc.J, absque esu dumtaxat sanguinis, quem et ipsum timete, et mandata illius custodite, et au-
super terram quasi aquam effundes. Non poteris [b. dile vocem ejus : ipsi servietis, el ipsi adhserebitis.
In hoc loco, sacrificium intelligiturj comederc in op- Propheta autem ille, aut fictor somniorum [h. som-
pidis tuis decimam frumenti, et vini, et olei tui, pri- 3 niatorj interficietur : quia locutus esl, ut vos aver-
mogenita armentorum, et pecorum, et omnia quse teret a Domino Deo vestro, qui eduxii vos de terra
voveris, et sponte offerre volueris, et primitias jEgypti, et redemit de doino servitutis : ul errarc
manuum tuarum : sed coram Domino Deo tuo co- le faceret de via, quam tibi praecepil Dominus Deus
medes ea, in loco quem elegerit Dominus Deus tuus, luus : et auferes malum de medio lui. [C. LX.J Si
111et filius luus ac filia lua, servus et fainula, atque tibi voluerit persuadere frater luus, lilius malris tuae,
Levites, qui manet in urbibus tuis : et Iselaberis et aut filius luus, vel filia, sivc uxor quae cst in sinu
reficieris coram DominoDeo luo, in cunctis, ad qusc tuo, aut amicus, quem diligis utanimam tuam, clani
extenderis manum tuam [B. LIV.J Cave ne derelin- dicens: Eamus, et serviamus diis alienis quos igno-
quas Levilem omni tempore quo versaris in terra. ras tu, et patres tui, cunctarum in circuilu geniium,
Quando dilataveril DominusDeus tuus terminos tuos, qusejuxta vel procul sunt, ab initio usque ad finem
sicut loculus est libi, et volueris vcsci carnibus, terrse, noii acquiescas ei, nec audias, neque parcat
quas desiderat anima tua : locus autem, quem ele- ei oculus tuus, ut miserearis, et occultes eum, scd
gerit Dominus Deus tuus, ut sit nomen ejus ibi, si statim interiicies. Sit primum manus tuasupcr eum,
procul fuerit, occides de armentis et pecoribus, quac et a postea omnis populus mittat manum. Lapidibus
habueris, sicut prsecepi libi, et comedes in oppidis Z obrutus necabilur : quia voluil te abstrahere a Do-
tuis, ut tibi placet. Sicul comcditur caprea el cervus, mino Deo luo, qui eduxit de terra jEgypti, de domo
ita vesceris eis : et mundus et immundus in com- servilutis: ut omnis Israel audiens timeat, et nequa-
mune vescenlur. Hoc solum cave, ne sanguinem co- quam ultra faciel quidpiam hujus rei siinile [li. Ilu-
medas. Sanguis enim eorum pro anima est: et id- jus rci simile in mcdio tuij. [C. LXI.J Si audieris in
circo non debes animam comedere cum carnibus : una urbium tuaruni, quas Dominus Deus tuus dabit
scd super terram fundes quasi aquam, ul sil libi bene tibi ad habitandum, dicenles aliquos [h. Non habet,
et filiis tuis post te, cum feceris quod placet in con- dicentes aliquos, sed lantum dicensj: Egressi sunt
spectu Domini. Quse autem sanctificaveris, et vove- filii Belial de medio lui, et averterunt habitatores
Tis Domino, tolles et venies ad locum, quem elege- urbis lu;e [h. susej, atque dixerunt: Eamus, et ser-
rit Dominus: et offeres oblationes tuas carnem et viamus diis alienis quos ignoralis : qusere soiiicitc
sanguinem super altare Domini Dei tui : sangui- et diligeriler, rei verilate perspecta, si inveneris cer-
nem hosliarum luarum [Vulg. tac. tuarumj fun- tum esse quod dicitur, et abominalionem hanc operc
des in altari : carnibus autem ipse vesceris. [C. pcrpetratam [h. perpetratam in mcdio luij, siatim
LVH.JObserva etaudi omnia verba [Vulg. tac. verba percuties habilatores urbis illius in ore giadii, el de-
et egoj, qusc ego praecipio tibi, ut bene sit libi et fi- D lebis eam, ac omnia quae in illa sunt, usque ad pe-
liis luis post le in sempiternum, cum feceris quod cora. Qitidqtiideliam supellectilis fuerit, congregabis
bonum est et placitum in conspectu Domini Dei lui. inmedio platearum ejus, et cum ipsa civilate suc-
Quandodisperdiderit Dominus Deustuus ante faciem cendes : ila ut universa consumas Domino Deo tuo,
luam gentes, ad quas ingrederis [Vu/<j.ingredierisj etsit tumulus sempiternus.Non aedificabituramplius,
possidendas, et possederis cas, alque habitaveris in elnon adhaerehitdeilloanathemate quidquaminmanu
terra earum : cave ne imileris eas, postquam fuerint, lua: ul avertalur Dominus ab ira furoris sui, et miserea-
te introeunle, subversae, et requiras cseremoniasea- tur tui, multiplicetque te sicut juravit palribus tuis,
rum, dicens [h. deos earum, dicens]: Sicut colue- quando audieris vocem Domini Dei lui, custodiens
runt gentes istae deos suos, ila et ego colam. Non omnia praecepta ejus, quse ego prsecipio tibi hodie,
facies similiter Domino Deo tuo. Omnes enim abomi- ut faciasquodplacilum eslin conspeclu DominiDeitui.
naliones, quas aversalur Dominus, fecerunt diis suis, [B. LVI, C. LXII, Cap. XIV.J Filii eslole Domini
." Palatin. atque alii penes Martian. rass., pott te.
4.-5-? LIBER DEUTERONOMIL 451
Dei veslri [h. Filii estis vosDomini DeivestriJ :non Aeoj tempore [h. In flne anni tertii separabis omnem
vos incidetis, nec facielis calviiium super mortuo. decimam fructuum tuorum ex omnibus quse nascun-
Quoniam populus sancttis tu es Domino Deo tuo, et tur libi eo annoj : et repones intra januas tuas. Ve-
te elegit, ut sis ei in populum peculiarem, de cunctis nielque Levites, qui aliam non habet partem nec pos-
genlibus quae sunt super terram. [B.LVll, C. LXIIJ.J sessionem tecum, et peregrinus et pupillus ac vidua,
Ne comedatis quae immunda sunt [h. Non comedaiis qui intra portas tuas sunt, et comedent et saturabun-
omne quod abominatum esij. Hoc est animal quod tur : ut benedicat tibi Dominus Deus tuus in cunctis
comedere debelis, bovem, et ovem, et capram, cer- operibus manuum tuarum quse feceris.
vum, capream, bubalum, tragelaphum, pygargon, [B. LX, C. LXVIII, Cap. XV.] Septimo annofacies
orygem, camelopardalum. Omne animal, quod in remissionem, quse hoc ordine celebrabitur : Cui de-
duas partes ungulam findit, el ruminat, comedetis. betur aliquid ab amico vel proximo acfratre suo, re-
De bis auiem quse ruminant, el ungulam non fin- petere non poterit, quia annus remissionis est Do-
dtinl, haec [Vulg. tac. hsecj comedere non debetis : mini. A peregrino et advena cxiges [h. Ab externo
[Vulg. add. utj camelum, leporem, chcerogrillium; autem exigesj : civem et propinquum [h. civem ct
quia ruminant, et non dividunt unguiam, immunda fratremj repetendi non a habebis polestatem. Et om-
erunt vobis. Sus quoque, quoniam dividit ungulam, B I nino indigens et mendicus non erit inter vos : ut be-
et non ruminat, immunda erit. Carnibus eorum non nedicat tibi Dominus in tcrra, quam traditurus est
vescemini, et cadavera non tangetis. '[C. LXIV.J Hsec tibi in possessionem. [B. LXl, G. LXIX.J Si tamen
comedetis ex omnihus quae morantur in aquis. Quse audieris vocem Domini Dei tui, ct custodieris uni-
liahent pinnuias et squammas, comedite : quse abs- versa quse jussit, et quse ego hodie prsecipio libi,
que pinnulis et squammis sunt, ne comedatis, quia benedicet tibi, ut polticitus est. Foenerabis geniibus
immunda sunt. [C. LXV.J Omnes aves mundas come- mullis, et ipse a nullo accipiesmutuum. Dominaberis
diie. Immundas ne comedalis : aquilam scilicel, et nationibus plurimis, et tui nemo dominabitur. [B.
gryphem, et haliseetum, ixion, et vulturem ac inil- LXH, C. LXX.J Si unus de fratribus tuis, qui nio-
vum juxta genus suum : et omne corvini generis, ranlur inira porias civilatis tuae, in terra quam Do-
struthionem, ac noctuam, et Jarum, atque acci- minus Deus tuus daturus est tibi, ad paupertatem
pitrem juxta genus suum : herodium et cygnum, venerit : non obdurabis cor tuum, nec contrahes
et ibin, ac mergulum, porphyrioneni, et nycli- manum, sed aperies eam pauperi, etdabis muluum,
coracem, onocrotalum, et charadrium, singula in quo eum indigere perspexeris. Cave ne forte subre-
genere suo, upupain quoque et vesperiilionem. pat tibi impia cogitatio , et dicas in corde tuo : Ap-
Et omne quod reptat et pennulas hahet, immun-(C propinquat septimus annus remissionis : el avertas
dum erit, nec comedetur. Omne quod mundum est, oculos luos a paupere fratre tuo, nolens ei qund po-
comedite. Quidquid autem morticinum est, ne vesca- stulat muluum commodare : ne clamet contra te ad
niini ex eo. Peregrino, qui inlra portas tuas est, da Dominum, et fiat tibi in peccatum. Sed dabis ei: nec
ut comedat, aut vende ei [h. aut vende externoj: ages quidpiam callide in ejus necessilatibus suble-
quia tu poptilus sanctus Domini Dei tui es. Non co- vandis: ut benedicat tibi Dominus Deus tuus in omn
ques haedumin lacte matris suse. [B. LVIII, C. LXVI.J tempore, et in cunctis ad quae manum miseris. Non
Decimam partem separabis de cunctis fruclibus deerunt pauperes in terra habitalionis luse : idcirco
luis, qui nascuntur in terra per annos singulos, et ego prsecipio tibi, ut aperias manum fratri luo egeno
comedes in conspectu Domini Dei tui, in loco qnem et pauperi, qui tecum versantur in terra'. [B. LXHI,
elegerit, ut in co nomen illius invocetur, decimam C. LXXI.J Cum tibi vendilus fuerit frater luus He-
frumenti tui, et vini, et olei, et primogenita de ar- brseus, aut Hebrsea, et sex annis servierit tibi, in
mentis ct ovibus tuis : ut discas limere Dominum septimo anno dimittes eum liberum, et quem liber-
Deum tuum omni lempore. [C. LXVII.J Cum auiem tate donaveris , nequaquam vacuum abire patieris :
longior fuerit via, ct locus qtiem elegcrit Do- sed dabis viaticum de gregibus, et de area, et torcu-
minus Deus tuus, libique benedixerit, nec potueris D ] lari tuo, quibus Dominus Deus luus benedixerit libi.
ad eum haeccuncta porlare, vendes omnia, et in pre- Memenlo quod et ipse servieris in terra jEgypti, et
lium rediges, portabisque manu lua, et proficisccris liberaverit te Dominus Deus tuus : et idcirco ego
ad Iocum, quem elegerit Dominus Deus tuus : et nunc prsecipio tibi. Sin autem dixerit: Nolo egredi:
emes ex eadein pecunia quidquid libi placuerit, sive eo quod diligat te, et domum tuam, et bene sibi apud
ex armentis , sive ex ovibus, vinum quoque et sice- te esse sentiat: assumes subulam, et perforabis au-
ram, ct omne quod desiderat animajua : et comedes rem ejus in janua domus tuae, et serviet tibi usque
coram Domino Deo tuo, et epulaberis tu et domus in seternum. Ancillae quoque similiter facies. Non
tua ; et Leviles qui inlra portas tuas est : cave ne de- avertes ab eis oculos tuos, quando dimiseris eos li-
relinquas eurn, quia [Vulg. quij non habet aliam par- beros, qunniam juxta mercedem mercenarii per sex
tem in possessione tua. (B. LIX.J Anno tertio sepa- annos servivit tibi: ut benedicat tibi Dominus Deus
rabis aliam decimam ex omnibus quae nascuntur (ibi tuus in cunclis operibus, quse agis. [B. LXIV, C.
* ln mstanti, Iegitur m Palatm.
aiiisqtte mss. penes Martian., non habet.
AV; S. Hll.RONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. K6
LXXIl.J De priinogenilis, qu;e nascunttir in armentis, <\ Vstivitate tua, tu et (ilius luus cl lilia, et servusltius et
et ovibus tuis, quidquid sexus esl mascuiini, sancti- ancilla, Levites quoqiie et advena, et pupillus ac vi-
ficabis Domino Deo tuo. Non operaberis in primoge dua, qui inlra portas tuas sunl. Septem diebus Do-
nilo bovis, et nou tondebis primogenita ovium [h. mino Deo luo festa celebrabis, in loco quem elegerit
tiiaram.J ln conspectu Domini Dei lui comedes ea Dominus : benedicetque tibi Dominus Deus tuus in
per annos singulos, in loco quem elegeril Dominus, cunctis frugibus tuis, et in omni opere tnaiiuum tua-
tu et domus tua. Sin autem habue; it maculam, el vel rum, erisque in laetitia. Tribus vicibus per annum
claudum fuerit, vel caccum, aut in aliqua parle de- apparebit omne tnasculinum tuum [Vulg. lac. tmimj
forme vel debile, non immolabiitir Domino Deo tuo. in conspectu Doniini Dei tui, iu loco quem elegerit:
Sed inira porlas urbis tuae comedes illud : lam mun- in soleiiniiiaie azymorum , et in solemnitate hebdo-
dus qiiam iminundus similiter vescentur cis, quasi madaruii), et in solemnitate tabernaculorum. [B.
C3prcael cervo. Hoc solum observabis, ut sanguinem LXVHI.J Non apparcbit ante Dominnm vacuus. Scd
coruiii non comedas, sed effundes in lerram quasi offeret unusquist|ue secnndiim quod habuerit juxta
aquam. benediclionem DoininiDei sui, qnam dedcrit ei. [B.
|T. X, B. LXV, C. LXXHI, 6'ap. XVI.J Observa LXIX, C. LXXIV.J Judices oi magistros constilues in
mensem novarnm frugum, ef verni primttm temporis Iij omnibus porlis tuis, quas Doniinus Deus luus dede-
[h. nnn babeij, ut facias Phase Domino Dco tuo, rit libi, per singulas tribns luas, uljudicent popu-
quoniam in isto mense eduxil lc Dominus Deus tuus lum juslo jndicin, nec in alteram partem declinent
de jEgypto nocte. Immolabisque Phase Domino Deo [h. declines]. Non accipies personam, nec munera :
tuo tle ovibus , et de bobus, in loco quem elegerit quia munera excsecant oculos snpienlum , et mutant
Dominns Detis luns, ut habitet nomen ejus ibi. Non verba Jiislorum. Juste quod jusium cst persequeris ,
comedes in eo panem lermenlalum : Sepicm diebus ut vivas et possideas terram , quam Dominus Deus
comedes absipie fermento afflictionis panem, quo- ttius dederit tibi. [C, LXXV.J Non planlabis lucum,
niam in pavore egressus es de jEgypto : ut memi- et [h. non habeij omnem arborem juxia altare Do-
nerisdiei egressionis luaede jEgyplo, omnibus die- mini Dei tui. Nec facies tibi, atque [Vulg. nequej
bus vitae tuae. Non apparebit a fermenltim in omni- constitues staiuam [h. non plantabis lticum, oinnem
hus terminis tuis seplem diebus, et non remanebit de arborem, juxta altare Dnmiui lui, quod facturus es.
carnibus ejus quod immolaium estvesperi, > in die El non constilues tibi statnanij : quse odil Dominus
primn mane. Non poteris imnmlare Pliase in qualibet Deus luus.
iirbinin tuarum, quas DnminusDeus luus daturus est [B. LXX, Cap. XVII.] Non immolabis Domino DeO
libi; sed in loco, quem elegerit Dominus Deus luus, IC tuo bovem ct ovem, iu quo est macula, aut quidpiam
ut habilel notuen ejus ihi, imniolabis Pliase vcsperii vitii: quia aboininatio estDomino Deo luo. [B. LXXI,
ad solis occasum, qnando cgressus es de yEgypto. Ell C. LXXVI.J Cum reperii fuerint apud le, inlra iinam
coques, et eomedes in loco quem elegcrit Dominusi portarum luarum quas Domiuus Deus tuus dabit tibi,
Deus tuus, inaueque cniisurgens vades in taberna- vir aut mulicr qui faciant maliim in conspectu Do-
cula tua. Sex diebus comedes azyma , et in die se- niini Dei tui, et transgredianiur pactum illius, ut va-
plimo, quia collecta est Domini Dei tui, non facies; danl et serviant diis alienis, et adorent eos, solem
opus. [B. LXVI.J Septem hebdomadas numerabisi cl lunam, et omnem inilitiam cceli [b. snlem et lu-
libi ab ca die qua falcem in segetem miseris. Et ce- nam, aut omnem militiam ccelij, quae non praecepi,
lebrabis diem [h. non habelj fesium hebdomadarum! ct hoc libi fuerit nuntialum, autliensque inqnisieris
Domino Deo tuo, oblaiionem spontaneam manusj diligenter, et verum esse repereris, et abominatio
tuse , quam offeres juxla benedictionem Domini Deii facta est in lsrael: educes virum ac mulierem, qui
tui, et epulaberis coram Domino Deo tuo, lu, ett rein sceleratissimam perpetrarunt, ad porlas civi-
filius tuus, et filia lua, et servus tuus, etancilla tua,, tatis luac, ct lapidibus ohruentur. [B. LXXII.J In ore
cl Levites qui esl inlra portas tuas, et advena, ac pu- duorttm aul trium lestium peribit qtti interficietur.
pillus et vidua, qui morantur vobiscum : in locoi D Nemo occidatur, uno contra sedicente testimonium.
queni elcgerit Dominus Deus liius, ul habitet nomen Manus tesliuin prima interficiet eum, et manus re-
ejus ihi, et recordaberis quoniam servus fueris in liqui populi extrema mittetur , ut auferas malum de
jEgypto : cusiodiesque ac facies quse prsecepia sunt. medio tui. [B. LXXII, C. LXXVH.J Si difficile et
[B. LXVII.J Solemnitatem quoque tabernaculorumi ambiguum apud te judicium esse perspexeris inter
celebrabis per septem dies, quando collegeris de; sanguinem et sanguinem, causam el causam, le-
area tua et tofculari fruges tuas, ct epulaberis in fe- pram et c lepram, et judicium intra porias luns
8 Mss. Urbinas fermentalum, pro fermentum. Tum c Eumdem sensum, non eadem vcrba reperimus
paulo post, in die primo ttsque mane, cum Vulgalis in mss. libris, ubi constanter legiiur, lepram, et non
ipsoque HcbraeoipaS. lepram. MART.
b Hebraeusbabel — Tuin cum nostri, quos consuluit Martian. mss.
nplb, labboeer, id est, usque ma- et non lepram, id est, ulrum ea lepra
ne, quod editi sequunlur : omnes autem mss. Latini libri,anlepram, nnn. Negandi tamen partieulain origiiw/es
nostri codices legunt cum Canone Heb. veritalis, in sit,
die primo mane. MART. lextus non agnoscunt.
457 LIBER DEUTERONOMII. 438
videris verba variari : surge, et ascende ad lo- A filii ejus in sempiternum. [T. XI, B. LXXVILJ Si
cum , quem elegeril Dominus Deus tuus. Venies- exierit Levites ex una urbium tuarum ex omni lsrael
que ad saccrdotes Levitici generis, ct atl judicem in qua habitat, et volucrit venire, desiderans locum
qui fuerit in illo tempore : quaeresqtie ab eis, qui quem elegerit Dominus, ministrabit in nomine Do-
indicabunt tibi judicii veritatem. Et facies quod- mini Dei sui, sicut omnes fralres ejus Levitae, qui
cttmqtie dixerint, qui pracsunt loco quem elegerit stabunt eo tempore coram Domino. Parlem ciborum
Dominus, el docuerinl le. Jttxla legem ejus sequeris eamdem accipiet, quam et cscteri : excepto eo, quod
sententiam corum. Nec declinabis ad dexteram ne- in urbe sua ex paterna ei successione debelur. [B.
que ad sinislram. [B. LXXIV, C. LXXVHI.J Qui LXXVIII, C. LXXXI.J Quando ingressus fueris ter-
autem superbierit, nolens obedire sacerdotis impe- ratn, quam Dominus Deus luus dabit libi, cave ne
rio, qui co tempore ministrat Domino Deo tuo, et imitari velis abominaliones illarum genlium. Nec
decreto judicis [ h. judici ], morietur homo ille, el inveniatur in le qui lustrel filium suum, aul (iliam,
auferes malum de Israel: cunclusque populus au- ducens per ignem : aut qui hariolos sciscitetur, et
diens limebit, ul nullus deinceps intumescat super- observet somttia atque auguria, nec sit maleficus,
bia. [B. LXXV,C. LXXIX.J Cuni ingressus fueris nec incantator, nec qui pythones tonsulat, neque
lerram, quam" Dominus Deus lutis dabil libi, et B divinos [ Vulg. divinus, autj, el quserat a morluis
possederis eam, habitaverisque in illa, et dixeris : veritalem. Omnia enim haec abominatur Dominus,
Consliluam super me regem, sicut habent omncs et propter istius mcdi scelera delebit eos in inlroilu
per circuitum nationes: enm constitues, quem Do- luo. Perfectus eris; et absque macula cum Domino
minus Deus luus elegerit tle numeio [h. de medioj Deo luo [h. Ahsque macula eris cum Domino Deo
fnttrum tuorum. Non poteris alterius gentis liomineui ttioj. Genles isise , quarum possidebis \Vulg. possi-
regem facere, qui non sit frater tuus. Cumque fuerit debitisj terram, augures ci divinos audiunt : lu
constitutus, non multiplicabit sibi equos, nec reducet aniem a Domino Deo tuo aliler institutus es. [C.
populum iu jEgyptum, equitatus numero sublevatus, LXXXII.J Prophetam de gente tua et de fratribus
prsesertim cum Dominus praeceperil vobis, ut ne- luis sicut me [h. De medio tui de fratribus luis si-
quaquam ainplius per eamdem viam revertamini. milcm meij, suscitabit libi Dominus Deus lutis :
Non habebit uxores plurimas, quae iiliciant animum ipsum imdies, ut peiisti a Domino Deo tuo in Horeb,
ejus, neque argenli etauri immensa pondera. Posi- quando concio congrcgata est, atque dixisli : Ultra
quam auiem sederil in solio regni sni, describet non audiam vocem Domini Dei mei, et ignem hunc
sibi Deuteronomium legis hujus in volumine, acci- maximum amplius non videbo, ne moriar. Et ait
piens exemplar a sacerdotibus Leviticae tribus, et (I Dominus milii:Bene omniasunt locuti. [B. LXXIX.J
habebit secum, legetque illud omnibus diebus vitse Propltetam susciiabo eis de medio fratrum suorum
suse, ui discat timere DominumDeum suum, et cu- similem tui, et ponam verba mea in ore ejus, lo-
stodire verba et cseremoniasejus, quaelege praecepta quetttrque ad eos oinnia quae praecepero illi. Qui
sunt. Nec elevetur cor ejus iu superbiam super fra- aulem verbaejus, quae loqueiur in nomine nieo, au-
tres suos, neque declinel [b. a prseceplo » legisj iu dire noluerit, ego ultor exsistam. [C. LXXXIII.]
partem dexteram vel siuislram, ul longo lempore Prophela auiem, qui arrogantia dcpravatus voluerit
regnet ipse, et filii ejus, super Israel. loqui in nomine meo, quaeego non praecepi illi, ut
[B. LXXVl, Cap. XVIII. \ Non babebttnt sacerdo- diccret, atit ex nomine alieitorum deortim, interfi-
les ef [h. non habet J Levitae, et omnes qui de eadem cielur | h. Propheta auiem qui superbia locuttis fue-
tribu sunt, parlem et hereditalem cum reliquo [h. rii in nomine meo, quae ego non praecepi illi ut di-
non habet] Israel, quia sacrificia Domni ei ohla- ceret aut ex noinine alienorum locutus fuerit, mo-
liones ejus[li. haereditaiem ejusj comedent, el niliil ricturj. [B. LXXX. ] Quod si tacita cogitalione
aliud accipient de possessionc fralrum suorum : responderis : Quo modo possuin intelligere verbum,
Dominus enim ipse est hsereditas eorum, sictit Io- quod nou est loculus Dominus? hoc habebis signum:
culus est illis. [C. LXXX. ] Hoc erit judicium sacer- ]) Quod in nomine Domini propheta ille praedixerit,
doium a populo et ab his qui offcrunt viclimas : et non eveuerit : hoc Dominus non est loculus, sed
sive bovem, sive ovem immolaverint, dabunt sacer- per turnorem animi sui propheta confinxit: et idcirco
doti armum b ac ventriculum [h. armum, et maxil- non limebis eum [h. non timebis de eo].
lam, ac ventriculumj: pritnitias frumenli, vini, et [B. LXXXI, Cap. XIX.] Cum disperdiderit Do-
olei, et lanarum partem ex oviutn lonsione : ipstim minus Deus ttius gentes, quarttm tibi traditurus est
enim elegit Domiiius Deus tuns de cunctis tribubus terram,el possedcris eam, hnbilaverisque in urbibus
tuis, ut stet, et ministrel nomini Domini ipse, et earum [Vulg. ejus] et in sedibus : tres civilates sc-
a Verbum letjis non est in textu Hebraico : sed non item, quod Scholiastes notat, et legis.
addiittm credi potest ab Scboliaste Latino explica- b Verissime notalum Sclioliasiae, in llebrrco ma-
tionis causa, ut factuni conspicinnis ab lnterpreie xillas, quam Sacerdoti pariem tribuit, qurc ibidicun-
Cbaldaicae paraphrasis, qui atl vocem prmceplum, tur, D"rOm, Septttaginta j*«t-7-ay6v«, Oukclos NVlSl
sive, a prmceploaddidit nomen Domini. MART. vocant. Ipse eliani llieron. in suis scriptis el partein
—Addit revcraliebr. lexlus, aprmceptorfKyyTVO; lianc agnoscit, et allegorias ex ca capiat.
439 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 410
parabis tibi in medio terrse, quam Dominus Deus. A cilus multitudinem, non timcbis eos: quia Dominus
tuus dabit libi in possessionem, sternens diligenter Deus tuus tecum est, quieduxit tede lerra jEgypti.
viani[b. parans libi viamj, etintres sequalitcr partes Appropinquante autem jam prselio, stabit sacerdos
tolamterrae luaeprovinciamdivides: uthabeatevicino anteaciem, etsicloquelurad populum : Audi,Israel,
qui propter homicidium profugus est quo possiteva- vos hodie conlra inimicos vestros pugnam commit-
dere. [C.LXXXIV.J llaec erit lexhomicidaefugienlis, litis, non pertimescat cor vestrum, nolite meluere,
cujus vita servanda est : Qui percusserit proxitntim nolite cedere, nec formidclis eos : quia Dominus
suum nesciens, ct qui heri et nudiustertius nullum Deus vesier in medio vestri est, et pro vobis conira
contra cumodium habtiissecomprobatiir:sed abiisse adversarios diinicabit, uteruat vos de periculo. Du-
simplicitcr cum eo in silvam ad ligna cacdenda, et in ccs quoque per singulas turmas, audiente exercitu,
succisione lignorum securis fngerit manu, ferrum- proclamabunl: Quis est homo qui sedificavit domum
que lapsum de manubrio amicum ejus percusserit, novam, et non dedicavit eam? vadat et reveriatur
et occiderit : hic ad unam supradictarum urbium in domiim suam, ne forle moriatur in bello, et alius
confugiei, et vivet: ne forsitan pioximus ejus, cujns dedicet illam. Quis est homo qui plantavit vineam,
effusus est sanguis, dolore stimtilaius, persequatur, ct necdum eam fecit esse communem, de qua vesci
ct appreliendat eum, si longior via fuerit, ct percu- B omnibus liceat? vadat, et reverlatur in domum
liat animam ejtis, qui non est reus mortis: quia nul- stiam, ne forte mdriatur in bello, et alius homo ejus
lum contra eum, qui occisus est, odium prius ha- fungatur officio. Quis est homo qui despondit uxo-
buisse monslratur. ldcirco prsecipio libi ut tres ci- rem, et non accepit eam? vadat et revertatur in do-
vitates xqualis inler se spatii dividas. Cum autem mum suam, ne forte morialur in bello, et alius homo
[h. Si autem | dilataverit Dominus Deus tuus termi- accipiat eam. His dictis addent reliqua, etloquentur
minos tuos, sicut juravit patribus luis, ct dederit ad populum : Quis est homo formidolosus et corde
libi cunctam terram, quam eis pollicitus est (sita- pavido? vadat et revertalur in domum suam, ne pa-
mcn custodieris mandata ejus, et feceris quae hodie vere faciat corda fratrum suorum, sicut ipse limore
prsecipio tibi, ut diligas Dominum Deum tuum, et perlerritns est. Cumque siluerint duces excrcilus,
ambules in viis ejus omni lempore), addes tibi tres el finem loquendi fecerii, unusquisque suos ad hel-
aliascivitates, etsupradictarum trium urbiumnume- landum cuneos prseparabit [b. Et finem loquendi
rum-duplicabis, ut non cffundalur sangttis innoxius fecerint, constitueitf priucipes exercituum in capite
in medio terrae, quam Dominus Deus luus dabit populi]. [C. LXXXIX.J Si quando accesseris ad
tibi pnssidendam, ne sis sanguinis reus. Si quis au- expugnandam civitatem, offeres ei primum pacem.
tein odio habens proximum suum, insidialus fuerit C Si rcccperit et apcruerit tibi porlas, cunclus popu-
vilae cjus, surgensque pcrcusserit illum, et mortuus lus, qui in ea est, salvabitur, et serviet libi sub tri-
fuerit, fugeritqiie ad unam de supradictis urbibus, buio. Sin autem foedus inirenoluerint, et receperint
millent seniores civiiatis illius, et arripient eum de [h. fecerintj contra te bellum, oppugnahis cam.
loco effngii, tradcntque in manu proximi, cttjus san- Cumque tradiderit Dominus Deus tuus illam, inma-
guis elfusus est, et morielur. Nec misereberis ejus, nu tua, perculies omne quod in eageneris masculini
et auferes innoxinm sanguinem de Isracl, ul bene cst, in ore gladii, absque mulieribus et infanlibus,
sitlibi. [B. LXXXII, C. LXXXIII.J Non assumes jumentis et caeteris quae in civitate sunl. Omnem
et transferes lcrminos proximi tui, quos fixerunt praetlamexercitui divides, et comedes de spoliis ho-
priores in possessione tua, quam Dominus Deus luus stium luorum, quse Dominus Deus tuus dederit tibi.
dahit tibi in tcrra, quam accepcris possidendam. Sic facies cunclis civilatibus, quaea le procul valde
[B. LXXXVI, C. LXXXVLJ Non stabit testis unus sunt, et non sunt de his urbibus, quas in possessio-
conlia aliquem, quidquid illud peccati et facinoris nem accepiurus es. De his autem civitaiibus, quae
fuerit: scd in ore duorum aut trium lcstium stabit dabuntur tibi, nullum omnino permiwes vivere, sed
omne verbum. Si slclcrit testis mendax contra ho- interficies in ore gladii, Iletthaeumvidelicet et Amor-
minem, accusanseum praevaricationis, siabuntambo, D rhacum, et Chananaeum, Pherezaeum, el Evaeum,et
quorum causa cst, anlc Dominum in conspectu sa- Jcbussetim, sicutpraecepit tibi Dominus Deus tuus :
ccrdotum cl judicum qui fuerint in diebus illis. Cum- ne forte doceant vos facere ctinctas abominaliones,
que diligentissime perscrulantes, invenerini falsum quas ipsi operali sunt diis stiis, et pecceiis in Do-
testem dixisse conira fratrcm suum mendacium : mintim Deumvestruni. [B. LXXXVI, C. XC.JQuan-
reddenlei[h. facientcij sicut fralri suo facere cogiia- do obsederis civiialcm mullo tempore, et munitio-
vit, et auferesmalum dc niedio tui, ut atidientes cscteri nibus circumdederis ut expugncs eam, non succides
timorcm habcant, et ncquaquam lalia audeantfacere. arhores de quibus vesci potest, nec securibus per
[B. LXXXIV, C. LXXXVH.JEt non misereberis ejtts, circuitum debes vastare regionem : quoniam lignum
sed animam pro anima, oculum pro oculo, dcnlem est, et non homo, nec potest bellaniium contra te
prodenie, manum pro manu, pedem pro pede exiges. augere nurncrum. Si qua autem ligna non sunt po-
[T. XII, C. LXXXVHI, Cap. XX.] Si exieris ad mifera, sed agrestia, et in caeteros apia usus, suc-
bellum contra hostes tuos, et vidcris equilalum et cide [h. nec polest se osfe/iderc ante faciem titam.
currus, et majorem quam tu liabes, adversarii exer- Ligna autem quw non sunt pomifera, succidej, ct
4il LIBER DEUTERONOMH. 442
instrue machinas, doneccapias civitalem, quae con A afflixisti eamj. [B. LXXXIX, C. XCIII.] Si habuerit
tra le dimicai. homo uxores duas, unam dilectam, et alteram odio-
[ B. LXXXVIII, C. XCI, Cap. XXI. ] Quando in- sam, genuerintque cx eo liberos, et fuerit filius
ventum fuerit in lerra, quam Dominus Deus luus da- odiosae priinogenilus, volueritque substantiam inler
turus est tibi, hominis cadaver occisi, et ignorabilui filios suos dividere : non poterit filium dilectse fa-
csedis reus, egredientur majores natu, et judices tui, cere primogenitum, el praeferre filio odiosse, sed fi-
et metienlur a loco cadaveris singulamm per circui- lium odiosse agnoscet primogenitum, dabitque ei de
tum spatia civitatum, et quam viciniorem cseteris bis quae habuerit, cuncta duplicia : iste est enim
esse perspexerinl, seniores civitalis ejus tollentvitu- principium liberorum ejus, et huic debeniur primo-
lam de armenlo, quae non iraxit jugum, nec terram genita. [B. XC, C. XCIV.] Si genuerit homo filium
scidit vomere [h. nec in ea aliquando operaturn fuit], contumacem et protervum, qui non audiat patris ac
et ducent eam :ad vallem asperam atque saxosatn malris imperium, et coercitus obedire contempseril:
[h. non habet, atque saxosamj, quaenumquam arala apprehendent eum, et educent ad seniores civitalis
est, nec sementem recepit.eta caedent in ea cervices illius, et ad portam judicii[h. et ad portam locij, di-
vitulse [h. el prsecipiiafcunfin torrentej : accedent- centque ad eos: Filius noster iste protervus el con-
que sacerdotes filii Levi (quos eiegit [ Vulg. elege- B tumax est, mcnila nostra audire coniemnit, co-
ritj Dominus Deus luus ul ministreut ei et benedicant messationibus vacat, et luxuriae atque conviviis :
in nomine ejus, elad verbum eorum, omne nego- lapidibus eum obruet populus civitatis, et morietur,
tium, et quidquid mundum, vel immundum est, jtt- utauferalis malum de medio vestri, et universus ls-
dicetur). Et h omnes majores natu civitalis illius ad rael audiens pertimescat. [B. XCI, C.XCV.J Quando
inlerfectum, lavabuntque manus suas super vitulam, peccaverit homo quod morte plectendum est, et
quse in valle percussa est [b. quae praecipitata estj, adjudicalus morti appensus fuerit in patibulo : non
et dicent : Manus nostrse non effuderunt hunc san- permanehit cadaver ejus in ligno, sed in eadem die
guinem, nec oculi viderunt. Propitius esto populo sepelielur: qtiia cmaledicius a Deo est qtti pendet in
tuo Israel, quem redemisti, Domine, et non reputes ligno, etnequaquam conlaminabis terram tuam, quam
sanguinem innocentem in medio populi tui Israel. Dominus Deus tuus dederit tibi in possessioncm.
Et auferelur ab eis reatus sanguinis : tu autem alie- [B. XCII, C. XCVI, Cap. XXHI.J Non videbis ho-
nus eris ab innocentis cruore, qui fusus est, cum vem fratris tui, aut ovem erranlem, et prscleribis :
feceris quod praecepit Dominns [ b. quod reclum est sed reduces fralri tuo , etiam si non est propinquus
in oculis DominiJ. [B.LXXXVIH, C.XCII.J Siegres- tuus, frater, nec nosti eum : dtices in domum ttiani,
sus fueris ad pugnam conlra inimicos tuos, et tradi- C et erunt apud le quamdiu quaerat ea fraler luus, et
derit eos Dominus Deus tuus in manu tua, capti- recipiat. Similiter facies de asino, et de vestimento,
vosque duxeris, et vidcris in numero caplivorum et de omni re fratris lui, quae perierit : si inveneris
mulierem pulchram, et adamaveriseam, voluerisque eam, ne negligas quasi alienam. [B. XCIII, C.
liabere uxorem, introduces eam in domum tuam : XCVII.] Si videris asinum fratris lui aut bovem ce-
quaeradet caesariem, et circumcidet ungucs, et depo- cidisse in via, nondespicies, sed sublevabis cum co,
net vestem, in qua caplacst: sedensque in domo tua, Non indueiur mulier veste virili, nec vir utetur veslc
flebit patrem et matrem suam un.o mense, et postea feminea : abominabilis enim apud Deum est qui facit
intrabis ad eam, dormiesque cum illa, et erit uxor hsec. [ B. XCIV, C. XCVIH.J Si ambulans per viam,
tua.Si autem postea nou sederil in animo tuo, dimit- in arbore vel in terra nidum avis inveneris, et ma-
tes eam liberam.nec veiiderepoterispecunia,necop- trem pullis vel ovis desuper incubantem, non lene-
primere per polenliam : quia humiliasti eam [h, quia bis eam cum filiis : scd abire palieris, caplos te-
a In textu Hebraico legimtis 1~3571,vearephu, quod versa haec replicare : id lantum monere sufficial,
interprelaiur ef auferent cervkem, sive, et cxcervka- inHebraeo scriptum oiim fuisse ut et nunc, y-*rnbbp
bunt. Seholiasies hicetinfra v. 6,verbum tpy, arapli,
n 'foVirj'nbN, quod Hieronymus ipse italegil, chi cala-
sumit codem sensu, quo sumitur yyi, balaa apud D latli Eloim thalui: Ebion vero hseresiarches ac seini-
Ilieronymum, qui balaa Laline reddit saepius, prm- christianus inierpretalur, OTIugpi? ©sou6 xpip.up.evo;,
cipitare eldestruere: ut est illud 11Samuelis, cap. xx, id est, quia injuria Dei esf suspenstts. Dicebat Hiero-
vers. 19: Quare prwcipilas hwredilatem Domini? El nymo Hebrseus qui eum in Scripluris aliqua ex par-
Isai. cap. xxv, vers. 7 et 8 : Prmcipitabit (acicm vinr te insiiluil, quod possit ct ita legi : Quia contume-
culi. Prmcipitabil mortem in sempiternum, ctc. Mac- liose Deus suspensus est. Denique magis sestimandum
fare igilur, destruere et prmcipitare pro eodem acci- est, si eidem Hieronymo fides babeatur, post pas-
piiiniur apud Hieronymum. MART. sionem Chrisli, et in Hehraeisetin nostris codicibus
—Minori numero Urbinas ms., cervkem. Hebraeus, ab aliquo Dei nomen appositttm, ul infamiam nobis
qucmadmodum et Aquila, habent uno verbo, decervi- inurerel, qui in Christum maledicUun a Deo credi-
cabunt. mus. Caetera videsis loco citato. MART.
1 Vulgati libri, et venienl majores natu : dissen- — Recole , quod el Martian. monet, S. Docloris
ticnte Hehraeotextu 'jpT bal, el omne.sseniores, abs- Commentarios in Epist. ad Galatas cap. 5. Cave au-
quec venient. tem putes cum eo editore, nomen DTlbN, sive Dei,
Ad illusirandam hanc sentenliam mulla conges- post passinnem Christi in Ilebraicis et nostris codici-
sit doctissimus Hieronymus lib.iiCommenl. inEpist. bus appositum luisse ab aliquo, ut infamiam nobis
ad Galatas cap. m. Sed non esi prsesentis loci uni- inttreret.
443 S. HIERONYMIDIYINA BIBLIOTHECA. 44i
nens illios, ul bene sit lihi el longo vivas tempore. ,\ chus, attritis vel ampiitalis testiculis, et abscisso
[B. XCV, C. XCIX. ] Cum xdiflcavcris domum no- verelro, ecclesiam Domini. [C. CVIII.JNon ingredie-
vam, facies murtun tecti per circulliirn : ne efftinda- tur mamzer, hoc esl, de scorlo natus [h. non habet
ttir sanguis in doino lua, et sis reus labenle alio et descorto natusj, in ecclesiam Domini, usque ad de-
in praeceps ruente. [B. XCVI. ] Non seres vineam cimam generalionem. Ammonites el Moahiteseliam
tuam altero semine : ne et seinentis quam sevisti, et post decimam generalionem non intrabunt ecclesiam
quae nascuntur ex vinea, pariler sanclificentur. [ B. Domini in aeternum : quia noluerunl vobis occur-
XCVIl, C. C.J Non arabis in bove simul et asino. rere cum pane et aqua in via quando egressi estis
[B. XCVIII.J Non indueris vestimento, qtiod ex lana de jEgypto, quia conduxcrunt contra le Balaam fi-
linoque contextum esl. [B. XCIX, C. CI.J Funiculos lium Behor de MesnpotamiaSyrise [h. filium Behor
in fimbriis lacies [h. fimbrias faciesj per quatuor de Phelor, quae est in MesopotamiaSyriaeJ, ut male-
angulos pallii lui, quo opeiieris. Si duxeritvir uxo- dicerel tibi : et noluit Dominus Deus luus audire
rein, cl postea eam odio habuerit, quaesieritque oc- Balaam, vertitque malediclionem ejus in bcncdiciio-
casiones quibus dimittat eam, objiciens ei noinen nem tuam, eo qund diligcret le. Non facies cnni eis
pessimum, et dixerit : Uxorem hanc accepi, et in- pacem, nec quaeres eis bona cunctis diebus vilsc luae
gressus ad eam non inveni virginem : tollent eam ;B in sempiternum. [C. CIX.J Non abominaberis Idu-
pater et inater ejtts, et ferent secum signa virginilatis maeum, quia frater luus est : nec ./Egyptium, quia
[Vutg. in porlaj ejus ad seniores urhis qui inlra por- advena fuisti in lerra ejus. Qui nati fuerinl ex <is,
las sunt: et dicet pater : Filiam ineam dedi huic lertia generatione intrabunt in ecclesiam Domini.
uxorem : qtiam quia odit, imponil ei nomen pessi- Quando egressus fueris adversus hostes tuos in pti-
nuiiii, utdicat: Non inveni filiain luam virginem, et gnam, custodies le ab omni re mala. [ T. XIII, B.
ecce haecsuni signa virginilatis filisemeae. fixpan- CIV, C. CX.J Si fuerit inler vos homo, qui nociurno
denl vestimentum coram senioribus civitatis: appre- pollulus sit somnio, egredielur cxlra castra, et non
hendentque senes urbis illius virtim, et verberabunt revertetur, priusquam ad vespernin lavetur aqua, et
illiim, condemnantes eum insuper centtim siclis ar- post solis occasum regredielur in castra. Ilabebis
genti [h. cenlum argenteisj, quos dabit palri puellae: locum exlra castra, ad quem cgrediaris ad re-
quoniam diffamavitnonten pcssiuium super virginem quisita naturae, gerens paxillum in balieo. Cum-
lsrael : hahebitque eam uxorem, et non poterit di- qtie sederis, fodies per circtiitum, el egesla hu-
miilere eam omni tempore vitaesuse. Quod si verum mo operies, quo revelatus es ( Dominus enim
est quod objicit, et non esl in puella invenla virgi- Deus lutis ambulat in medio castrorum luorum
niias : ejicient eam extra fores domus patris sui, et iC [Vulg. tac. luorum], ut eruat te, et tr.idat tibi
lapidibus obruenl viri civiialis ejus, ei morietur: inimicos tuos), ut [Vulg. etj sint castra tua san-
quoniam fecit nefas in Israel, ul fornicaretur in domo cia, et nihil in eis appareat fceditalis, nec [Vulg.
palris stii : el auferes maltim de medio titi. [B. C, C. nej derelinquat te. [B. CV, C. XI.] Non trades ser-
CII.J Si dormierit vir cnni uxore alierius, uterque vum Dominosuo, qui ad te confugerit. Habitabit le-
morieiur, idest, adulter et adultera, et auferes ma- cum in loco qtii ei placucrit, et in una urbium lua-
lum de Israel. [C. CIII.J Si puellam virginem despon- rum requiescet: nec [ Vulg. ne ] contristes eum.
derit vir, el invenerit eam aliquis in civilate, elcon- [B.CVI, C. CXIl.]Non erit merelrix de filiahus Israel,
cubuerit cum illa, educes utrtimi]ue ad portam civi- neque scortaior de iiliis Israel. [B. CVII, C. CXIH.J
taiis illius, el lapidibus obruentur : puella, quia non Non offeres mercedem prostibuli, nec pretium canis,
clamavit, cum esset in civitate : vir, quia biiiniliavit in domum Domini Dei lui, quidquid illud est qtiod
[h. AftiixitJuxorem proximisui.Etauferes malumde voveris : quia abominatio esl ulrumque apud Domi-
medio lui. [C. CIV.J Sin aulem in agro repererit vir num Deum tuum. [B. CVIH, C. CXIV.J Non fcenera-
puellam, quae desponsala est; el apprehendens con- bis fratri tuo ad usuram pecuniam , nec fruges, nec
cubuerit cum illa, ipse morietur solus : puella nihil quamlibet aliam rem; sed alieno. Fratri autem ttio
palietur, nec est rea morlis : quoniam sicut lalro D absque usttra, id quod indiget, commodabis : ut hc-
consurgil conlra fratrem sutim, et occidit animam nedicat libi Dominus Deus tuns in omni opere tuo
ejus : ita et puella perpessa est. Sola erat in agro : in terra, quam ingrederis [ Vulg. ad quam ingredie-
clamavit, el nullus affuit qui liberaret eam. [B. CI, risj possidendam. [B. CIX, C. CXV.J Cum voveris
C. CV.J Si invenerit vir puellam virginem, quse non voium Doinino Deo luo, non retardabis reddere :
habet sponsum, et apprehendens concubuerit cum quia requiret illud DomihusDeus tuiis [h. Dominus
ea, et res ad judicium venerit : dabit qui dormivit Deus tuus a lej. Et si moralus fue.ris, reputahilur
cum ea, patri pueliac quinquaginia siclos argcnti tihi in peccatum. Si noiueris polliceri, absqtie pec-
[h. argenteosj, et hahebit eam uxorem, quia humi- cato eris. Quod aulem semel egrcssum est de labiis
liavit [h. affiixitj illam : non polerii dimillere cam tuis, observabis et facies sicut promisisti Domino
cunctis diebus vilrc suae. [B. CII, C. CVI.J Non acci- Deo tuo, et propria volunlate et ore tuo locutus cs.
piet homo uxorem patris sui, nec revetabit opcri- [C. CXVI. ] Ingressus vineam proximi lui, comede
mentum ejus [li. ejus, id est patrisj. uvas quantum libi placuerit : foras autem ne efferas
[B. CIII,C.CVII, Cap. XXIII.] Non inlrabil eunu- tecum. [B. CX, C. CXVII.] Si intraverisin segetent
415 LIBER DEUTERONOMH. AiR
amici lui, franges spicas, el manu conleres : falce j L diiani auferre patieris, ut henedicat tibi Dominus
autem non metes. Deustuusin omni opere manuumtuarum.[B. CXXII,
[B. CXI, C. CXVIII,Cap. XIV.l Si acceperit bomo C.CXXIX.JSi fruges colliges olivarttm, quidquid
uxorem, et h.ibuerit eam, et non invenerit graiiam remanserit in arhoribus, non reverteris ut colligas ;
ante oculos ejus propter aliquam fceditatem : scribet scd relinquesadvense, pupillo, ac viduae.[C.CXXX.J
libellum rcpudii, el dabit in manu illius, et dimiltet Si vindemiaveris vineam tunm, non colliges rema-
eam de domo sua. Cumque egressa aliertim niari- nenles racemos, sed cedent in usus advenae, pupilli,
lum duxerit, et ille quoque oderit eam, dederitque ac viduae. Memento quod et lu servicris in jEgyplo,
ei libellum repudii, ct dimiserit de domo stia, vel et idcirco prsecipio libi utfaciashanc rem.
certe morluus fuerit, non poteiit prior marittts re- [B.CXXIII, C. CXXXI, Cap. XXV.] Si fuerit causa
cipere eam in uxorem : quia pollula est et abomi- interaliquos, et interpellayerint judices : quem ju-
nabilis facta est coram Domiuo : ne peccare facias stum esseperspexerint, illi juslitiae palmam dahunl:
terram luam, quam Dominus Deus libi tradiderit quein iinpium, condemnahunt impielatis. Sin au-
possidendani.[B.CXII,C.XIX].Cuiii acceperit homo tem eum qui peccavit dignum viderint plagis, pro-
nuper uxorem, uon procedet ad bellum, nec ei sternent et coram sc facienl verherari. Pro mensura
qiiidpiam neccssitaiis injungeiur puhlicae, sed vaca- i 3 peccali erit et plngarum modus ; ita dumtaxal, ut
bit absque culpa a domi susc, ul uno anno lselelur quadragcnarium nnmerum non excedant: ne fcede
cum uxore stia. [B. CXHI, G. CXX.] Non accipies laccrattts ante oculos tuos abeal frater luus [h. ante
lnco pignoris inferiorem et superiorem molam ; ociilostuos sitfrater tuus]. [B. CXXIV,C.CXXXII.J
quia aniinam stiam apposuil [Vulg. posuit] libi. Non ligabis os bovis terentis in area fruges tuas.
[B. CXIV, C.CXXl.JSi deprehensus fuerit liomosol- [B. CXXV, C. CXXXIII.JQuando habitaverint Iralres
licitans fratrem suum de (iliis Israel, et vendito eo, simul, et unus ex eis absque liberis mortuus fuerit,
acceperit pretium, inlerficietur, et auleres nialuin uxor defuncti non nubet alleri, sed accipiet eam fra-
de medio tui. [B. CXV.J Observa diligenler ne in- ter ejus, et suscitabit semen fratris sui; et primoge-
curras plagam leprae, sed facies qiuceuniqiie docue- nilum ex ea filium nomine illius appellabil, ul non
rint te sacerdotes Levitici generis , juxta id quod deleatur nonien ejusIsrael.[C.CXXXlV.JSin aulem
praecepi eis, et imple sollicite. [B. CXVI, C. CXXII.J noluerit accipere uxorem fratris stii, quac ei lege
Memenlote quae fccerit Dominus Deus vester Mnrise dcbetur, perget mulier ad portatn civitatis, et inter-
in via cum egrederemini de j*Egypto.[B. CXVH, pellabit majores naiu, dicetque : Non vult frater viri
C. CXXIII.J Cum repeles a proximo tuo rem ali- mei susciiare nomen fratris sui in Israel: ncc niein
quam, qttam debet tibi, non ingredieris domum ( 1 conjugeni sumere. Statimque accersiri eum facieni,
ejtis ut pignus auferas ; sed stahis foris, et ille libi et interrogabunt. Si responderit: Nolo eam nxorem
proferet quod habuerit. [C. CXXIV.J Si autem pau- acciperc : accedet niulier [h. cognata ejusj ad eum
per est, non peruoctabil apud te pignus [h. pignus coram senioribus, et lollet calceamentum de pede
ejusj, sed stalim reddes ei ante solis occasum ; ut ejus, spuetque infaciem illius, eldicet : Sic iiel ho-
dormiens in vestiinento suo, benedicat tibi, et ha- inini, qui non tedifical domum fralris sui. El vo-
beas justitiam coram Domino Deo tuo. [B. CXVIH.J cabilur uomen illitts in Israel, Domus discalceati.
Non negabis [h. Non cahimnierisj mercedem indi- [B.CXXVI.C.CXXXV.JSihabuerintinter se jnrgium
gentis, el pauperis fratris lui, sive advenae,qui te- viri \Vulg. add. duoj, et unus conlra alterum rixari
cum moratur in terra, et inlra porlas tuas esl; sed ccepcrit, volensqite uxor alterius eruere virum
eadem die reddes ei pretium laboris sui ante solis suum de manu fortioris [h. percuiientisj, miseritque
occasum, quia pauper est, el ex eo sustenlant ani- manum, et apprelienderilverenda ejus:abscidcs ma-
mam suam ; ne clamet cnntra te ad Dominum, et num illitis, nec flecleris supeream ulla misericordia.
rcpntetur tibi in peccatum. [B. CXIX, C. CXXV.J [B. CXXVII,C.CXXXVI.J Non habebis insacculo di-
Non occidentur patres pro liliis, nec filii pro palri- versa pondera, majus et minus : nec erit in domo
bus , sed unusquisque pro peccato suo morietur. I >lua modius majoret minor. Pondus habebis jnstum
[B.CXX,C.CXXVI.J Non pervertes judicium advenae et verum, et modius aequaliset verus erit libi ; ut
et pupilli. Nec auferes pignoris loco viduse vesti- multo vivas tempore super terram, quam Dominus
mentum. [C. CXXVII.J Memenlo quod servieris in Deus luus dederit libi. Abominatur enim Dominus
jEgypto , et eruerit te Dominus Deus tuus inde. eum [h. Dominus Deus tuus eumj qui facit haec,
[C. CXXVIII.JIdcirco prsecipio tibi ut facias hanc et aversatur omnem injustiliam. [B. CXXVIII,
rem. [B. CXX.I.JQuando messueris segetem in agro C. CXLVII.JMemento quaefecerit tibi Amalec in via
tuo, et oblitus manipulum reliqueris, non reverteris quando egrediebaris ex jEgypto : quomodo oc-
ut lollas illum ; sed advenam, et pupillum, et vi- currerit tibi; et extremos agminis tni, qui lassi re-
" Omnes mss. codices legunt hoc modo cum Ca-
gnmus, ubi verborum sensus in idem recidit. MART.
none, sed vacabil absque culpa domui sum. Etimdein —Urbinasms.cum aliis penes Martian. domuisum,
quoque sensum expressit interpres Arabs. ln He- quod et magis Hebrseo "in-aSadhseret; Palal. ha-
braeo est in^b, Lebelho, quod sum oplime respon- bet domussum.
dct. Vcrum non maximi relert quocumque modo le-
447 ,'S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTIIECA. 448
sidehant, ceciderit, quando tu eras fame et labore A prsecepta ejus; et faciat te cxcelsiorem cunclis gen-
confectus, et non timuerit Deum. [T. XIV.] Cum tibus quas creavit in laudern et nomen, et glo-
ergo DominusDeustuusdedcrittibi requiem,et sub- riam suam [h. non habetj; et ut sis populus sanctus
jecerit cunctas per circuitum nationes, in terra, quam Domini Dei lui, sicut loculus est. Prsecepit auiem
libi pollicitus est:delebis nomen [h. memoriamjejus Moses et seniores Israel populo, dicentes; Custodite
suh ccelo.Cave nc obliviscaris. omne mandatum quod praecipio vobis hodie.
[B. CXXIX, C.CXXXVIII,Cap. XXVI.] Cumque [T.XV.B.CXXXI.Cap.XXVlI.JCumquetransierilis
intraveris terram, quam Dominus Dcus tuus libi Jordanem in terram, quam DominusDeus tuus dabit
daturus est possidendam, et obtinueris eam,a(que libi, eriges ingentes lapides, et calce laevigabiseos,
habitaveris in illa: tolles de cunctis frugibus luis pri- ut possis in eis scribere omnia verba legis hujus
mitias, et pones in cariallo, pergesque ad locum, [h. Et scribes super eos omnia verba legis hujusj,
quem Dominus Deus luus elegerit, ut ibi invocelur Jordane transmisso : ut inlroeas terram, quam Do-
nomen ejus: accedesque ad sacerdotem, qui fuerit minus Deus tuus dabit tibi, terram Iacte et melle
in diebus illis,et dices ad eum : Profiteor hodie co- manantem, sicut juravit patribus tuis. Quando ergo
ram Domino Deo tuo, quod ingressus sim terram, transieriiis Jordanem, erigile Iapides, quos ego ho-
pro qua juravitpatribus nostris, ut daret eam nobis. B dic praecipiovobis, in monle llebal, et lacvigabiseos
Suscipiensque sacerdos cartallum de manu tua, po- calce, et xdificabis ihi altare Domino Deo tuo, de
net ante altare Domini Dei lui ; et loqueris in con- lapidibus quos ferrum non tetigit, et de saxis infor-
speclu Domini Dei tui: Syrus persequebatur patrem mibus et impolilis, et offeres super eo holocausla
meum, qui descenditin jEgyptum, et ibi peregrina- Domino Deo tuo, et immolabis hostias paciiicas, co-
lus est in paucissimo numero: crevitque in gentcm medesquc ibi, el epulaberis coram Domino Deo tuo.
inagnnm ct rohustam et infinitsc mulliludinis. Af- Et scribes super lapides omnia verba legis hnjus
flixeruntquenos jEgyptii,etpersecuti sunt iinponen- plane el Iucide. [C. CXXXIX.J Dixeruntque Moses
tes onera gravissima, et clamavimus ad Dominum etsacerdoles Levitici generis ad omnem Israelem :
Deum patrtim nostrorum : qni exaudivit nos, et re- Attende, et audi, Israel : hodie factus es populus
spexit humilitatcm noslram, ct laborem, atque an- Domini Dei tui: audies vocem ejus et facies man-
gustiam ; et eduxit nos de /Ef-yptoin manu forti, et data atque jtislitias, quas ego prxcipio tibi hodie
brachio exlento, in ingenti pavorc, in signis atqtic [Vulg. tac. hodiej. [C. CXL.J Praecepitque Moscs
portenlis ; et inlrodnxit ad locuiii istum et tradidit populo in die illo, dicens : Hi stabunt ad benedi-
nobis terram hanc lacte et melle mananlem. El id- cendum populo super montem Garizim, Jordane
circo nuncoffero primitias frugum lerrse.quam Do- C transmisso :Simcon, Levi, Judas.Issachar, Joseph,
minus dedit mihi. Et dimiltes eas in conspectu Do- etBenjamin. Et e regione isli slabunt ad maledi-
mini Dei lui; et adorato DominoDeo tuo, epulabe- cendum in monte Hebal: Ruben, Gad, el Aser, Za-
ris in omnibus bonis, quse DominusDeus luus dcde- bulon, Dan, et Nephthnli. [C. CXLI.J Et pronuniia-
rit tibi, et domui tuae, lu et Levites, et advena qui bunt Levitae.dicenlque ad omnes viros Israel exeelsa
tecum est. Quando compleveris decimam cunctarum voce : [B. CXXXII.J Malediclus homo qui facit
frugtim tuarum, anno decimarum tertio, dabis Le- sculptile et conflatile, abominationem Domini, opus
vitae, et advenae, et pupillo et viduse, ut comedant mantium ariificum, ponetque illud in abscondito.
intra portas tuas, et saturenlur : loquerisque in con- Et rcspondebit omnis populus, etdicel: Amen. Mnle-
speclu Domini Dei lui: Absiuli quod sanctificatum dictus qui non honorificat pnlrem suum, et matrem.
est de domo mea, et dedi illud Levitaeet advenae, Et dicet omnis populus : Amen. Maledictus qui
pupillo ac viduae, sicul jussisti mihi; non prsclerivi transfert terminos proximi sui. Et dicet omnis po-
mandata lua, nec sum oblilus iinperii |Vu/g. atld. pulus : Anicn. Maledictus qui errare facit caecurn
tuij. Non comedi ex his in Iuctu meo, ncc separavi in itinere. Et dicet omnis populus : Amen. Mnle-
ea in qualibet immundilia, nec expendi ex his quid- diclus qui perverlil judicium advenae, pupilli et vi-
quam in re funebri. Obedivi voci Domini Dei mei,et D duae.Et diCet omnis populus: Amen. Maledictus qui
feci omnia sicut praccepistimihi.Respice de sanctua- dorniit cum uxore patris sui, et rcvelat operimcn-
rio luo, et de excelso cceloruin habitaculo, el bene- tum lectuli ejus. Et dicet omnis populus : Amen.
dic populo luo Israel, et terrse quam dedisii nobis, Malcdiclus qui dormit cum omni jumento. Et dicet
sicutjurasii palribusnoslris, terrse lncte et mellema- omnis populus : Amen. Maledictus qui dorroit cum
nanti. Ilodie DominusDeus tuus prsecepit libi.utfa- sorore sua, filia patris sui, vel matris suae. Et dicet
cias mandata hscc atque judicia ; et custodias et omnis populus : Amen. Maledictus qui dormil cum
impleas ex loto corde tuo , et ex tota anima tua. socru sua [h. cum socru, hoc est, cognata suaj. Et
[B.CXXX.J Dominumelegisti hodie, ut sil tibi Deus, dicetomnis populus : Amen. Maledictus qui clam
et ambules in viis ejus, el custodias cseremonias il- percusserit proximum suum. Et dicet omnis popu-
lius, et mandata alque judicia, et obedias ejus impe- lus : Amen. Maledictus qui accipit munera, ul per-
rio.Et Dominus elegit te bodie, ut sis ei populus pe- cutial animam sanguinis innocenlis. Et dicetomnis
cularis, sicut locutus est libi, et cuslodias omnia populits : Amen. Maledictus qui non permanet in
449 LIBER DEUTERONOMII. '4S0
scrmonibtis lcgis htijus, nec eos opere perficit. Et A donec consumat te de lerra, ad quam ingrederis
dicel omnis populus : Amen. a [Vulg. ingredierisj possidendam. Perculiat le Domi-
[B. CXXXIII,C. CXLII, Cap. XXVHI.J Si aulem nus egestate, febri et frigore, ardore et aeslu, et
audieris vocem DominiDei tui.utfaciasatquecusto- aere corrupto ac rubigine, et persequatur donec pe-
dias omnia mandata ejus, quaecgo prsecipiotibi ho- reas. Sit coelum, quod supra te est, scneum : et
die, facietteDominus Deus tuus excelsiorem cunctis terra, quam calcas, ferrea. Det Dominus imbrem
genlibus, quacversanturin lerra. Venientque super terrae tuacpulverem, et de coalodescendat super le
le universaebenedictiones istse, et apprehendent le: cinis, donec conteraris [h. Pulverem et cinerem dc
si lamen prsecepta ejus audieris. Benedictus tu in ccelo; descendant super te, donec conlerarisj.
civitate, el benedictus in agro. Benedictus frucius Tradet te Dominus corruenlem ante hostes tuos.
ventris tui, et fruclus terrse tuse, fructusque jumen- Per unam viam egrediaris contra eos, et per septem
tonun tuorum, greges armentorum tuorum,et caulae fugias, et dispergaris per omnia regna letrse. Sitque
ovium luarum. Benedicta horrea tua, et benedictse cadaver luum in escam cunctis volaiilibuscceli, et
reliquisc tuae. Benedictus eris et ingrediens et egre- besliis lerrae, et non sit qui abigat. Percutiat te Do-
diens. Dnbil Dominus inimicos tuos, qui consur- minus ulcere jEgypti, et partem corporis, per quam
gunt adversum le, corruentes in conspectu tuo : per B slercora egerunlur, scabiequoque et prurigine : ita
unam viam venienl conlra te, et per seplem fugient ut curari nequeas. Percutiat te Dominusamenlia et
a facie lua. Emitlet Dominus benediclionem super cseciiaie ac furore mentis, et palpes in meridie sicut
cellaria lua, et super omnia opera manuum luarum paipare solet caecusin tenebris, et non dirigas vias
[h.etsuper omnia ad quae manum miserisj : bene- luas. Omnique lempore calumniam sustincas, el op-
dicetqiie tibi in terra quam acceperis. Suscitahit te primarisviolentia, nec habeas qui liberet le. Uxo-
Doininiissibi in populum sanclum,sicul juraviltibi: rem accipias, et alius dormiat cum ea.Domum aedi-
si cusiodicris mandala Domini Dei lui, et ambiila- fices, et non habites in ea. Plantes vineam, et non
vcris in viis ejus. Yidebuntque omnes terrarum po- vindemieseam. Bos luus immoletur coram te, et non
puli quod nomen Domini invocatum sit super te, et comedas ex eo. Asinus ttius rapialur in conspeclu
timcbtint (e. Abundare te faciet Dominus omnibus luo, et non reddatur tibi. Oves tuaedeutur inimicis
bonis, fructu uteri ilui, et fructu jumentorum tuo- tuis, et non sit qui te adjuvet. Filii tui et filiae tuae
rum, fructu lerrae luae, quam juravit Dominus pa- tradanlur alteri populo, videntibus oculis luis, et de-
tribus luis, ut daret tibi. Aperiet Dominus thesau- ficientibus ad conspectum corum tota die, et non sit
rum sunm optimum, ccelum, ut tribuat pluviam fortitudo in manu lua. Fruclus terrae tuae, et omnes
terrse tuse in tempore suo : et benedicat cunctis C labores luos, comedat populus quem ignoras ; et sis
operibus manuum tuarum. Fenerabis gentibus mul- semper calumniam sustinens, et oppressus cunciis
lis, ct ipse a nullo fenus accipies. Constiluet le Do- diebus, et stupens ad terrorem eorum.qusevidebunt
minus in caput, et non in caudam, et eris semper oculi tui. Percutiat te Dominus ulcere pessimo in
supr.n,cl non subter: si audierismandata Domini genibus et i» suris, sanariqtie non possis a plania
Dei (tii, quaeego praecipio tibi hodie, et cuslodieris pcdisusquead verticem tuum. Ducet te Dominus,
ct feceris, ac non declinaveris ab eis, nec ad dexle- et regem luum, quem constitueris super le, in gen-
ram, nec ad sinislram, nec secutus fuerisdeos alie- tem, quam ignoras tu et patres tui: et servies ibi
nos, neque colueris eos [h. et non declines a prae- diis alienis, ligno, ct lapidi. Et eris perdilus in pro-
ceptis quse ego prsecipiolibi hodie, nec ad dextram verbium ac fabulam omnibus populis, ad quos tc
nec ad siuislram ieris, secutus deos alienos, neque introduxerit Dominus. Semenlem mullam jacies in
colas eosj. [C. CXLIH.JQuod siaudire nolueris vo- terram, et modicum congregabis : quia locusise om-
cem Domini Dei lui, ut custodias, et facias omnia nia dcvorabunl. Vineam plantabis et fodies, et vi-
mandata cjus et caeremonias,quas ego prsecipio libi num non bibes, nec colliges ex ea quidpiam : quo-
hodie, venientsuper leomnes malediciiones islae, niam vastabitur vermibus. Olivas habebis in omni-
etapprehendent le. Maledictuseris in civitale, male- D bus terminis tuis, et non ungeris oleo : quia deiluent,
dictus in agro. Malediclum horreum tuum, et male- et peribunt. Filios generabis et filias, el non frueris
diclse reliquise tuae. Malediclus frucius ventris lui, eis : quoniam ducentur in captivilatem. Omnes ar-
etfructus terrsetuse, armenta boum tuorum,elgre- bores tuas et fruges terrse tuae rubigo consumet.
ges ovium tuarum. Maledictus eris ingrediens, et Advena, qui tecum versatur in terra, ascendet super
maledictus egrediens. Mittet Dominus super te fa- te, eritque sublimior: lu autem descendes et eris
mem et esuriem, et increpationem in omnia opera inferior. Ipse fenerabit tibi, et tu non fenerabis ei.
tua, quse facies: donec conterat te, et perdat velo- Ipse erit in caput, et tu eris in caudam. Et venient
ciier, propter adinventiones tuas pessimas in quibus super te omnes maledictiones istte [Vutg. tac. istsej,
reliquisti me. Adjungat Dominus tibi pestilentiam, et persequentes apprehendent te, donec intereas:
0 De variantibus hujus versiculi lectionibus apud curiosus. MART.
Hebrseos, Samaritanos, ac Grsecos fuse disputat — Recolendus denuo est S. Pater Commen. in
S. Hieronymus lib. u Comment. in Epist. ad Gal. Epist. ad Galat. cap. m, quod et Marlian. jubel.
cap. III, illuc se a nobis amandari patietur lector
481 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 45$
quia non audisli vocem Domini Dei tui, nec servasti A cceli prse multitudine, quoniam non audisti vocent
mandata ejus et cseremonias, quas prsccepit libi. Et Dnmini Dei lui. Et sicut ante Isctatus est Dominns
ertint in te signa aique prodigia, et in semine luo super vos, bene vobis faciens, vosque multiplicans :
usque in sempiternum : eo quod non servieris Do- sic laetabitur disperdens vos atque subverlens, ut
mino Deo luo in gaudio, cordisque laetitia, proper auferamini de terra, ad quam ingredieris (Vulg. in-
rerum omniiim abundantiam : servies inimico tuo, gredieris) possidendam. Disperget te Dominus in
quem iininillet Dominus tibi, in fame, et siti, et omnes populos, a sumniilate lerrae usque ad lermi-
nuditale, el omnium penuria : ct imponet jugtim nos ejus, etservies ibi diis alienis, quos et luigno-
ferreum super cervicem tuam, donec te conteral. ras el patres lui, liguis et lapidibus. In genlibus
Adducet Domintis super te gentem de longinquo, ef quoque illis non quiesces, ne.queerit rcquies vesligio
[h. non habetj de extremis lerrse finibus, etin simi- pedis tui. Dabil enini tibi Dominusibi cor pavidum,
liludinem aquilse volantis ciun impetu : cujus lin- et deficienles oculos, el animam mcerore con-
guam intelligere non possis, gentem procacissimam, stimptam. (B. CXXXIV.)!Ei. eril vila lua quasi pen-
quse non deferat seni, nec misereatnr parvuli.et de- dens ante a oculos luos (h. anie te). Timebis nocte
voret fruclum jumentorum tuorum, ac frnges terrse et die, et non credes vitae tuse. Mane dices : Quis
tuse : donec intereas, et non relinquat libi iriticum, ] mihi det vesperum?etvespere : Quis mihi del mane?
vinum et oleum, armenla boum et gregesovium : propier cordis lui formidincm, qua terreberis, et
donec le disperdat et conlerat in cunclis urbibus propter ea quse luis videbis oculis. Heducet le Do-
tuis , et destruaniur muri lui lirmi [h. Obsideftens, ininiis classibus in j-Egypinm, per viam de qua dixit
in omnibus portis tuis donec desfruaulur ninri luij tibi, ut eam amplius non videres. Ibi vcnderis inimi-
alque suhlimes, in quibus babebas fiduciam in oinni cis luis in servos et ancillas, et non eril qui emal-
terra lua. Obsideberis inira portas in omni lerra [T. XVI, Cap. XXIX.] Haecsunt verba fcederis,
[Vulg. add. tuaj,quamdabit tibi Domintis Deustuus, quod praecepit Dominus Mosi ut feriret cum filiis
et comedes fructum ventris tui, cf[h. non habelj car- Isrnel in terra Moab : prsettr illud fcedus, quod cum
nes filiorum \Vulg. add. luorumj elfiliarumtuarum, eis pepigil in Iloreb. [C, CXLIV.] Vocaviique Mo-
quas dederit tibi Dominus Deus tuus, in angustia et ses omnem Israel, el dixit ad eos : Vos vidislis
vastilaie, qua opprimet le hoslis tuus. llomo delica- universa, quae fecit Doininus coram vobis in terra
tus in te, et ltixuriosus [h. Et lener] valde, invidebit jEgypti Phamoni, et omnibus servis ejus, univer-
fralri suo, et uxori, quae.cubat in sinu suo, ne det s;cqne terrae illius, tenlationes magnas, quas vide-
eis de camibus filiorum suorum [Vulg. tac. suorumj, runt oculi tui, signa illa porlentaqtie ingentia.
quascomedel : eo quod nihil habeat aliud in obsi- <, [B. CXXXV.J Et non dedil vobis Dominus cor in-
dione ct penuria, qua vastaverint le inimici tui in- telligens, et oculos videnies, et aures quae possint
traomnes portas tuas. Tenera mulier et delicata, audire, usqtie in praesentem diem. Adduxit vos
quse super lerram ingredi non valebai, nec pcdis quadraginta annis per desertum : non sunt attrita
vestigium figere , propter mollitiem et leneritudi- vestimenta vestra, nec calceamenta pedum b luorum
nem nimiatn, invidebit viro suo, qui cubat in sinu vetuslatc consumpta sunt. Panem non coniedislis,
ejus, super filii et filiaecarnibus, et illuvie secun- vinuin ct siceram non bibistis : ut scireiis, quia
darum, quae egrediuntur de medio feminum ejus, et ego sum Dominus Deus vester. Et venistis ad locum
super ltberis, qui eadem hora nati sunt. Coinedent hunc : egressusque est Scon rex Esebon, el Og rex
cnim eos clam propter rerum omnium penuriam in Basan, occurrenles nobis ad pugnam. Et percus-
obsidione et vaslitate, qua opprimet te inimicus siinus eos, et lulimus lerram eorum, ac tradidimus
tuus inlra porlas tuas. Nisi custodieris et feceris possidendam Ruben et Gad, et dimidite tribui Ma-
omnia verba legis hujus, quse scripta sunl in hoc nasse. Custodite ergo verba pacti hujus et implete
volumine, et timtieris nomen ejus gloriosum et ter- ea, ul inlelligatis universa quae facilis. Vos siatis
ribile, hoc est, Dominum Deum tuiini: augebil Do- hodie cuncli coram Domino Deo vestro principes
minus plagas tuas, et plagas seminis lui, plagas ) vestri, ac tribus, et majores natu, atque doclores,
magnas et perseverantes [h. fideles], inlirmiuies omnis populus lsrael, liberi et uxores vestrse, et
pcssimas el perpetuas [b. fidelesj. Et convertet in tc advena qui teeum moratur in cnslris, exceptis li-
oinnes affliciiones ^Egypti, quas timuisti, et adbae- gnorum caesoribus, et his qui comportant aquas
rebunt tibi. Insuper et universos languores, et pla- [h. Lignorumque csesores, et hi qui comporiant
gas, quae non sunt scriptae in volumine legis hujus, aquasj, ut transeas in fcedere Doniini Dei tui, ct
inducet Domintis super te, donec te conterat, et re- in jurejurando quod hodie Dominus Deus tuus per-
manebitis pauci numero, qui prius eratis sicut astra cutit tecum, ut suscitet le sibi in populum, et ipse
tt Primum e Septuaginta Interpretibus mutuati b Unus Canon Hebraicse verilatis veram hic reti-
suiULalini, anfe oculos luos, quod scriptum reperi- net e suo fonte lectionem -.cseieri tum editi, ium
tur in Canone et paucis aliis antiquioribus mss. co- inss. habenl pedumvestrorum., MART.
dicibus : successu vero temporum e Canonis margi- — Hic quoque nostri mss. et plerique alii aptid
nali scholio fluxisse videtur in plures Latinos codi- Martianaeum cum Vulgalis vestrorum legunt pro
ces, rmfe te : nam cum editis ita maxiiua pars tuorum. Hebr. ad lilteram, calciamentumluumm peie
librorum mss. MART. tuo, etc.
455 LIBER DEUTERONOMII. 454
sit Deus luus, sicul lncutus csl tibi, et sicul juravit. A tua : reducel DominusDcus tuus captivitatem luam,
palribus tuis, Abrahain, Isaac el Jacoh. Nec vobis ac iniserebiiur tui, et rursum congrcgabit te de
solis ergo hoc fcedus ferio, et haec juramenta con- cunciis populis, in quos le ante dispersit. Si ad car-
firmo, sed curtctis praesentibus et abseniibus. Vos dines cceli fueris dissipalus, inde te retrnhet Do-
cniii) noslis quomodo habitaveriinus in terra jEgypti, minus Deus tuus, et assumet, atque inlroducet in
et quomodo transierimus per medium nationum, lerram, quam possederunt palres lui, et obtinebis
quas transeuntes, vidistis abominationes ct sordes, eam, etbcnedicens tibi, majoris numeri te esse fa-
id est, idola eorum, lignuni et lapidem, argenlum ciel quam fuerunt patres tui. Circttmcidet Dominus
etaurum, qusecolebani. Neforte sit inter vos vir Deus tuus cor tuum, et cor seminis lui, ut diligas
aut mulier, familia aut Iribus, cujus cor aversum Doniinum Deum luum in loto corde tuo, el in tola
est hodie a Domino Deo noslro, ut vadat et serviat auima lua, et possis vivere. Omnes autem maie-
diis illarum gentium, et sit iuter vos radix germi- dicliones lias convertel super inimicos luos, et eos
nans fel et amaritudinem. Cumque audieril verba qui oderunl te, et persequuntur. Tu autem rever-
juramenti hujus, benedicat sibi in corde suo, di- teris, et audies vocem Domini Dei tui : faciesquc
cens : Pax erit milii, et ambulabo in pravitaie cor- universa mandata quse ego prx-cipio libi hodie, et
dis mei, et a assumat ebria sitientem, et Dominus B abundarc te facict Dnminus Deus luus in cunctis
non ignoscat ei : sed tunc quam maxime furor ejus operibus manuiim luarum, in sobole uleri tui [h. In
sumet, et zelus contra hominem illum, el scdeanl fructu venlris luij, et in frtxtu jumentorum luorum,
[ I). Et recumbantj super eum omnia maledicta, quae in ubertate terrae tttae, el in rertiin omnium largi-
scripta sunt in hoc volumine, et deleal Dominus no- late. Reverteiur enini Dominus, ut gnudeatsupcr le
men ejussub ccelo, et consumat eum in perditionem in omnibiis bonis, sicut gavisus est in patribus
ex omnibus tribubus Israel, juxta malcdictiones luis : si lanien audieris vocem Domini Dei lui, et
quae in libro legis hujus ac fcederis conlinenlur. custndieris prseceptaejtts et cserenionias, quae in
Dicetque sequens generatio, et filii qui nascenlur hac lege conscripko sunt, et reverlaris ad Dominuni
deinceps, el peregrini, qui de longe venerint, vi- Deum tuum in toto corde ttio, el in toia anima ttia.
dentes plagas terrse illius, et inlirmitates, quibus [C. CXLVI.JMandatum boc, quod ego prsecipio tibi
eam afflixerit Doininus, sulpliure et salis ardore hodie, non supra te esl, neqtie procul positum, nec
comburens, iia ut ultra non seralur, ncc virens in ccslo sitiim, ut possis dicere : Quis noslrnm ad
quidpiam germinet, iu excmplum subversionis So- ccelum valet conscendere, ut deferat illud ad nos,
domseet Goniorrae, Adamsc et Seboim, qtias snb- et audiamus atque opere conipleainus ? Neque trans
vcrlit Dominus in ira el furore suo. Et dicent omnes IZ mare posilum, ut causeris, et dicas : Quis e nobis
gentcs : Qunre sic fecit Dominus terrae huic? quse transfretare poterit mare, et illud ad nos usquo
est hsccira furoris ejus immensa? Et rcspoiidebuni: deferre, ut possimus audire et facere quod prae-
Qnia dereliquerunt pactum Domini, quod pepigil ceptum est ? Sed jtixta te esi sermo valde in ore
cum patribus eorum, qunndo eduxit cos de lerra ttio, el in corde luo, ul facias illum. [B. CXXXVII,
jEgypti, et servicrunt diis alienis, et adoraverunt C. CXLVH.J Considera quod hodie proposuerim
eos, quos nesciebant, el quibus non fuerant atlri- in conspectu tuo vilam cl bonum, el econlrario
buti: idcirco iratus est furor Domini contra lerram mortem et malum, ut diligas Dominum Deum
islam, ut induceret super eam omnia maledicla, tuum, el ambules in viis ejus, et cuslodias man-
qux in hoc volumine scripta sunl, et ejecit eos de daia illius et caeremonins alque judicia, et vivas, ac
lerra sua in ira cl in furore, et in indignatione multiplicet te, benedicalque libi in terra, ad quam
maxima. [B. CXXXYI, C. CXLV.J Projecitque in ingrederis possidendam. Sin auteni aversum fuerit
terram alienam, sicut hodie comprobatur. Abscon- cor luum, et audire nolueris, atqueerrore deceplus
diia Domino Deo nostro : quae manifesta sunl nobis adoraveris deos alienos, et servieris eis : prsedico
et filiis nostris usque in acternum, ut faciamus uni- tibi hodie quod pereas, et parvo lempore moreris
versa veiba legis hujus. ;D in lerra, ad quam, Jordane transmisso, ingrederis
[Cap. XXX.] Cum ergo venerint super le omnes possidendam. [B. CXXXVHI.JTestes invoco hodie
sermonesisii, benedictio, sivemalediciio, qnam pro- ccelum et terram : quod proposuerim vobis viiam
posui in conspcctu luo, et ductus pcenitudine cordis et mortem, benediclionem et malediciionem. Elige
tui in universis gentibus, in quas disperserit le Do- ergo vitam, ut et lu vivas, ei semen tuuni, et dili-
minus Deus tuus, et reversus fueris ad eum, etobe- gas Doininum Deum tuum, atque obedias voci ejus,
dieris ejtis imperiis, sicut ego hodic prsecipio tibi, et illi adhaereas (ipse est enim vita tua, et iongi-
cum filiis tuis, in tolo corde tuo, et in tota anima tudo dierum tuorum), ut habiles in lerra, pro qusr
> Ita Canon Heb. verit. ac manuscripii omnes, Sixtus Vreponi jussit in Latinis Bibliis, et comniode
quibus concinunt Syr. Chahl. et Arabs cum versione potest ab «IDXIlebraeoderivari. Certe obscurus suo-
Samarilana. Sonsus obscurior est k>edilis ex muta- pte ingeuio Inctis mininie fil, ut pulat Marlinna;us,
tione iinius litterulae, s neinpc in b, absumat. MART. hac lectione obscurior, quin planior doclissimis Iu-
— Urbiitas nis., usmmal ebriussiiientem. tlaud au- lerpretibus visusest.
lem scio, uum rectius VuJgatihabeanlaosumat,quod
455 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 456
juravit Dominus palribus luis, Abraham, Isaac ct A eo, et erit in devorationem : invenient eum omnia
Jacob, ul darcl eam illis. niala [h. Mala mullaj et alflicliones, ita ut dicnt in
[T. XVII, C. CXLVIII, Cap. XXXI.] Abiit itaque illo die : Vere quin non est Dcus mecum [h. Deus
Moses, el locutus csl omnia vcrba hsecad universum nteus in mcdio inei], invenerunl me haecmala. Ego
Israel, et dixit ad eos : Centum viginti annorum aulem abscondam, et celabo faciem meam in die illo,
sum liodie, non possum ultra cgrcdi et ingredi, propter omnia mala quae fecit, quia seculus est dcos
prsesertim cum et Dominus dixerit mihi: Non trans- alienos. Nunc itaquc scribite vobis canticum islud,
ibis Jordanem istuin. Dominus ergo Deus tuus et docete lilios Israel, ut memoriter teneant, et ore
transibil antc le, ipse delebit omnes gentes has in decantent, et sit mihi carmen istud pro teslimonio
conspcctu luo, et possidebis eas, el Jusue ipse inier filios Israel. Introducam enim eum in terram,
transibil ante te, sicut locutus esl Dominus. Fnciet- pro qua juravi patribus ejus, lacte et melle nianan-
quc Dominus eis sicut fecit Seon et Og regibus lem. Cumque comederint, et saiurali, crassiquc
Amorrhaeorum,et lerrse eorum,delebitque cos. Cum fuerint, avertentur ad deos alienos, el servicnt
crgo et hos tradidcrit vobis, similiter fncietis cis sic- eis, et detrahent mihi, et irritum facienl pactum
ut prsecepi vobis. Viriliter agite, et conloriamini : meum. Postquam invenerint eum mala multa
nolite limere, nec paveatis a conspeclu eorum, quia ;B et afflictiones, respondebit ei canticum istud pro le-
Dominus Deus tuus ipse est ductor tuus, et non di- stimonio, quod nulla deiebitoblivio ex ore seiuinis
mittet, nec derelinquet te. [C. CXLIX.J Vocavitque sui.Scio enim [h.Jcogitaliones ejus, qusefacturus sit
MosesJosue , et dixit ci coram omni Israel: Con- hodie, antequam inlroducam eum in terram, quam
fortare el esto robuslus : tu enim inlroduces popu- ei pollicilus sum. [C. CLI.JScripsit ergo Moses cau-
lum istum in terram , quam daturum se juravit pa- licum [h. Canlictim hoc in die illoj, et docuit filios
tribus eorum Dominus, et tu eam forle divides. Et Israel. PrancepitqueJosue filio Nun, el ait: Confor-
Dominus qui conductor vester est, ipse erit tecum : lare, et esto robuslus: tu enim introduces fiiios
non dimittet, nec derelinquet te : noli timere, nec Israel in lerram, quam pollicitus sum, et ego ero te-
paveas. Scripsit iiaque Moses legem hanc, et tradi- cuni. Postquam ergo scripsit Moses verba legis hu-
dit eam sacerdotibus filiis Levi, qui porlabanl ar- jus in volumine, atque complevit: pra'cepil Levitis,
cam fcederis Domini, et cunctis senioribus Israel. qui portabantarcam fcederis Domini, dicens: Tollile
Praecepitque eis, dicens : Post sepiem annos, anno a librum istum [h. Librum legis hunc], et ponite eum
remissionis, in solemnitate labernaculorum , conve- in latere arcae fcederis Domini Dei vestri : ut sit ibi
nicnlibus cuneiis ex Israel, ut appareaut in con- contra te intestimoitiurn. Egoenimsciocontenlionem
spectu Domini Dei tui, in loco quem elegerit Domi- (Z luam.etcervicemiuamdurissimam. Adhucvivenleme
nus, leges verba legis hujus coram omni lsrael, etingrediente[h. non habet ctingredientejvobiscum,
audientibus eis , et in unum omni populo congre- semper conteutiose egistis contra Dominum: quanlo
gato, tam viris quam mulieribus, parvulis et ad- magis cum mortuus fuero ! Congregate ad me omnes
vcnis, qui sunt intra portas tuas : ut audientcs di- mares natu per tribus vestras, atque doctores, cl lo-
scant, et limeant Dominum Deum veslrum, et custo- quar audientibus eis sermones istos, et invocabo [h.
diant, impleantque omnes sermones Icgis hujus. Filii testes invocabo]contra eos ccelumet terram. Novi
quoque eorum qui nunc ignorant, ut audire possint, enim quod post moriem meam inique agetis, et de-
et timeanl [h. Audiant et discant, ut timeantj Domi- clinabiiiscito de via, quamprsecepi vobis : et occur-
num Deum vestrum cunclis diebus quibns versantur rent vobis mala in extremo tempore, quando fcccri-
in terra, ad quam vos, Jordane transmisso, pergiiis tis malum in conspeclu Domini, ut irritetiseum per
obtinendam. [T.XVIII, B. CXXXIX.J Et ait Domi- opera manuum vestrarum. [B. CXL.J Locutus est
nus ad Mosen : Ecce prope sunt dies mortis luae : ergo Moses, audiente universo ccetu Israel, verba
voca Josue, et state in tabernaculo lestimonii, ut prae- carminis linjus, et ad finem usque complevit.
cipiam ei. Abierunt ergo Moseset Josue, et sletcrunt [Cap. XXXII.] Audiie, cceli, qusc loquor :
in tabernaculo testimonii : apparuitque Dominus ibi ]D audiat terra verba oris mei.
in columna nubis, quaj stelit in introitu tabernaculi. Concrescat ut pluvia doctrina raea :
[C. CL.J Dixit Dominus ad Mosen : Ecce lu dormies fluat ut ros eloquium meum :
cum palribus tuis, et populus iste consurgens forni- Quasi imber supra herbam,
cabitur post deos alienos in terra, ad quam ingredi- et quasi slillacsuper gramina :
lur, et habitabit in ea : ibi [h. non habet hocj dere- quia nomen Domini invocabo.
linquet me, et irritum faciet fcedus, quod pepigi cum Date magnificentiam Deo nostro :
eo. Et irascetur furor meus contra eum in die illo, Dei perfecta sunt opera ;
et derelinquameum, et abscondam faciem meam ab et omnes visc ejus judicia.
»Samaritanus textus bene legit hoc loco TVpb, librum legis istum, ponite, elc. Hinc liquet nonnulla
excidisse e lextu Hebraeohodierno : quod etsi plu-
lichhu, id est, lollite, seu capite. Hodiernus autem rimis
Hebrxus non habet litleram vau servilem in fine, exemplis jam probaverimus, adhuc lamen in
sed tres tantummodo radicales npb, tacoahh, quod MART. consequentibus idipsum observare non pigebit.
signiiicat, capienrfo,sive, tollendo, hoc est, tollendo
XKI LIBER DEUTERONOMII. 458
Dcus fidelis, et absqne ulla iniquilale, \t Et ego provocabo eos in eo qui non esl populus,
justus ct rectus : . et in gente stulia irritabo iilos.
peccaverunt ei, non filiisejns in sordibus : Ignis succensus est in furore meo,
Generatio prava atque perversa : ct ardebil usquead inferni novissima :
hseccine reddis Domino, popule stulte et insipiens? Devorabilque d terram cum germine suo,
Numquid non ipse est pater tuus, qui possedit te, et montium fundamenta comburet.
et fecit, et creavit le? Congregabo super eos mala,
Memenlo dierum antiquorum, et sagittas meas complebo in eis.
cogita generationes singulas : Consumentur fame,
lnterroga patrem tuum, et annunliabit libi; et devorabunt eos aves morsu amarissimo.
majores tuos, et dicenl libi : Dentes bestiarum immittam in eos,
Qtiando dividebat Altissimus gentes; cum furore trabentium super terram, atque ser-
qtiando separabat filios Adam, pentium.
Conslituii lerminos populorum Foris vastabil eos gladius, et inliis pavor :
juxia numerum filiorum Israel. juvenem simul ac virginem, lactentem curn ho-
Pars autem Domini, populusejus : B mine sene.
Jacobfuniculus hsereditatis ejus. Dixi : Ubinam sunt?
Invenit eum in terra deserta, cessare faciam [h. E-tferminabo eos in furore meo
in loco horroris et vastse solitudinis, et cessare faciamj ex hominibus memoriam eo-
Circumduxil eum, et docuit: rum.
el custodivit quasi pupillam oculi sui. Sed propter iram inimicorum distuli :
Sicut aquila provocans ad volandum pullos suos, ne forte superbirent hosles eorum,
et super eos volilans. Et dicerent: Manus nosira excelsa,
Expandit alas suas, et assumpsit a eum, et non Dominus, fecit hsec omnia.
atque porlavit in humeris suis. Gens absque consilio est, et sine prudentia.
Dominus solus dux ejus fuit : Utinam saperent, et intelligerent,
et non erat cum eo Deus alienus. ac novissima providerent,
Couslituit eum super excelsam (erram : Quo modo o persequatur unus mille,
utcomederet fructus agrorum, et duo fugarent decem millia ?
Et sugeret mel de petra, Nonne ideo, quia Deus suus vendidit eos,
oleumque desaxo durissimo. C et Dominus conclusit illos ?
Btiiyt um de armento, et lac de ovibus Nonenim est Deus noster ut Deus [Vulg. diijeorum :
cum adipe agnorum el arielum, filiorum Basan : et inimici noslri sunl judices.
Et hircos cum medulla tritici, De vinea Sodomorum, vinea eorum,
el sanguinem uvaebiheret meracissimum. elde suburbanis Gomorrhae.
Incrassatus est dilectus [h. rectusj, et recalcilravit: : Uva eorum uva fellis,
incrassalus, impingualus, dilatatus. ct bolri amarissimi.
Dereliquit Deum factorem suum, Fel draconum vinum eorum,
et recessit a Deo salutari suo : et venenum aspidum insanabiie.
Provocaverunt eum in diis alienis, Nonne hseccondita suntapud me,
et in abominationibus b ad iracundiam concilave- et signata in tbesauris meis?
runt. Mea est ultio, et ego retribuam in tempore,
Immolavernnt daemoniis et non Deo, utlabatur pes eorum :
diis quos ignorabant: Juxtaestdies perditionis [h. perditionis eorumj,
Novi recentesque venerunt c, et adesse fcslinant tempora.
quosnon coluerunt palres eorum. JJ Judicabit Dominus populum suum,
Deum qui te genuil, dereliquisti, et in servis suis miserebilur.
ei oblitus es Dominicreatoris tui. Videbil quod infirmala sil inanus,
Vidil Dominus, et ad iracundiam concitalus est: et clausi quoque defecerunt,
quia provocaverunt eum filii sui et filiae. residuique consumpti sunt.
Et ait: Abscondam faciem menm ab eis, Et dicent : Ubi sunl dii eorum,
el considerabo novissima eorum : in quibus habebant fiduciam?
Generatio enim perversa est, De quorum victimis comedebant adipcs,
et infideles filii. et bibebant vinum-libaminum.
Ipsi me provocaverunt in eo, qui non eratDeus, Surgani, et opitulentur vobis,
et irrilaveruntin vanitalibus suis : et in necessilate vos proiegant.
a Palatin. ms. e( eos. <tRabbanus legit, Comedisterram et nascentia
assumpsit
b Inierseriint alii libri, suis. ejus.
« Ms. Palat., persequelur; aliilibri,
c Hic quoque addunt alii libri, adeos. persequitur, e't
mox (uganl pro [ugarent.
PATROL. XXVIII. 15
459 S. IHERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 480
Videte quod ego [h. ego, egoj sim solus, A cipient de doctrina illius. Legem prsecepit nobis Mo-
et non sitalius Deus prseter me : ses, hsereditatem multiludinis Jacob. Erit apud re-
Ego occidam, et ego vivere faciam : ctissimum rex, congregatis principibus populi ctiiti
perculiam, et ego sanabo, tribubus Israel.
et non est qui de manu mea possit eruere. Vivat Ruben, et non moriatur, ei sit parvus in
Levabo ad ccelummanum meam. numero.
et dicam : Vivo ego in seternum. Haecest Judse benedictio : Audi, Domine, vocem
Si acuero ut fulgur gladium meum, Judse, et ad populum suum introduc eum : nianus
etarripuerit judicium manus mea : ejus pugnabunt pro eo, et adjutor illius conlra ad-
Reddam ullionem hostibus meis : versarins ejus erit.
el his qni oderunt me, retribuam ; Levi quoque aii : Perfectio tua el doctrina tua
Inebriabo sagittas mcas sanguine, viro sancto tuo, quem probasti in lentatione, ct ju-
et giadius meus devorabit carnes, dicasli ad aquas contradiclionis. Qui dixit patri suo
De cruore occisorum, et matri su;e : Nescio vos; et fralribus suis : Ignoro
et de captivitale nudati inimicorum capitis. d vos : et nescierunt [ h. nescivit J filios suos. Hi
Laudate, gentes, populum ejtis, B custodierunt eloquium tuum, et pactum tuum ser-
quia sanguinem servorum suorum ulciscetur. vaverunt, judicia tua, o Jacob, et legem tuam, o
Etvindiclam retribuet in hostes eorum, Israel [h. illumineni judicia tua in Jacob, et legem
et propilius erit a lerrae populi sui. luam in IsraelJ : ponent Ihymiaina in furore luo, et
[B. CXLI.J Venitergo Moses, et locutus est omnia liolncaustum super altare tuum. Benedic, Domine,
verba Cantici hujus in auribus populi, ipse ctb Josue fortiludini ejus, et opera manuum illius suscipe. Per-
[h. OseeJ filius Nun. Complevitque omnes sermones cute dorsa inimicorum ejus, ctqui oderunt eum, non
islos, loquens ad universum Israel. Ei dixii ad eos: Po - consurgnnt.
nitecordavestrainomniaverba.quaeegoiestificorvo- Ei Benjamin ait : Aniantissimus Dominihahitabit
bis liodie: utmandelis ea filiisvestriscuslodire el face- confidenter in eo, quasi in thalamo tota die morabi-
re, elimplere [h. non habet et itnplerej univcrsa, quac tur, et inler hurneros illius requiescet.
scripla sunl legis bujus : quia non incassum praece- Josaph quoque ait : De benedictione Domini terra
pla stinl vobis, sed ut singuli in eis viveient: quae ejus; de pomis coeli, et rore, alque abysso subja-
facienles longo perseveretis tempore in lerra, ad cente. De pomis fructuum solis ac lunse. De vertice
quam, Jordane iransmisso, ingredimini possiden- aniiquorum monlium, de pnraiscollium aelernorum :
dam. [T. XIX, C. CLHJ Locutusque est Dominns (1 etde frugibus lerrae, et.pleniiudine ejus. Benedictio
ad Mosenin eadcm die, dicens : Ascende in mon- illius [h. volunias illiusj qui apparuit in rubo, veniat
tcin istum Aharini, id est, transitum , in montem super caput Joseph, et super veriicemNazaisei inier
Nebo [h. islum Abarim, montem NeboJ, qni est in frntres suos. Quasi primogeniti lauri pulchritudo
terra Moabcontra Jericho : ct vide terrain Chanaait, ejus, cornua rhinocerotis cornua illius : in ipsis
quam ego iradam filiislsrael oblinendain, ei morere ventilnbit gentcs usque nd terminos lerrse. Haesunt
in monle. Qnem consccndens jungeris populis tuis, multitudines Ephraiin : et h:cc millia Manasse.
sicut mortuus esl Aaron frater ttitis in monte Hor, Et Zabulon ait: Lsetnre, Zabulon, in exiln tuo, ct
el apposilus populis suis : quia praevaricatiestis con- Issachar in tabernacttlis luis. Poptilos ad montem
trn me, in medio liliorum Israel, ad aquas coniradi- vocabunt : ibi imtnolabunt viclitiias justltise. Qui
ctionis in Cades deserti Sin : et non sanclificastis me iniindationem maris quasi Inc sugent, et thesauros
inter lilios Israel. E contra [h. Proptcrea econtraj ahsconditosarenarum.
videbis terram, et non ingredieris in enm, quam cgo Et Gnd ail: Benediclus in lalitudinc Gad : quasi
dabo filiis Israel. leo requievit,cepitque brachium et verticem. Et vidit
[B. CXLII, C. CLIII, Cap. XXXIH.JHaecest bene- principatum suum, quod in parte sua doctor essel
dictio, qua henedixit Moses,c homo Dei [h. vir DeiJ, Ip. : fuil cum principibus populi, et fecit
flliis Israel ante morleni sunm, et ait : Doininus de repositus qui
Sinai venil, ci de Seir ortus est nobis. Appaiuit de justitias Dottiini, et judicium suum cum Israel.
nionle Phaian,et cum eosanctorum millia.In dext.ra Dan quoque ait: Dan catulus leonis, iluet largi-
ejusignealex. Dilexit populos, omnessnncii inmnnu ler de Basan.
illius sunt : et qui appropinquanl pedibus ejus, ac- Et Nephthali dicit : Neplnhali abundantia per-
a Interscriint veieres libri hic Dominus. tio Mosiviri Dei : jttxta Septuaginta, Oratio Moysi
b Hcbraeusei Chaldseusleginil yxT\, id esl, Ho- boininis Dei. Itt HebraeoD.nbt-tnUHN,is haelohimle-
sea, vel Oseemnre antiquorum : Samanlnnus atilem, giiiins, quod apudLXXeiiain hoc loco interprelaiur,
LXX et Syrus bnbenl Jod ah initio, jtolfp, Jehosea 0soO,homo Dei : apud Chald;i'ini)vero,
vel Josue. MART. uvQpwiosTOO
prophetd Dei. ln versione Syriaca servus Dei, et in
c Hieronymus iii epistola ad Gyprianntn scholion Arabica apostolusDei dicilur Moses.MART.
istttd maniieste probat: ibi enim psalmi 89 expla- d Undecimmss. noslricodices legunt, ignoro iltos:
naiioneili aggresstjs, haec ait : Prtmttm tciendum, ediiorum nibilominus leciio prapferenda est, quia
quoi Ptatmi ittiutjuxta Bebraicorum titulutsit, Ora- texttti Hebraico consonat. MART.
461 PRJEFATIO AD LIBRUM JOSUE. 462
fruelur, et plenus erit bencdictionibus Doinini : ,V auslralem rarlem, et latiiudincm campi Jericho ci -
inare cl meridiem possidebit. viiaiis palniarum usque Segor. Dixitque Dnminus
Aser quoque ait : Benedictus in filiis Aser, sit ad eum : llsec est terra,proqua juravi Abraham,
placens fratribus suis, el tingat in oleo pedem suum. Isaac, et Jacob : dicens : Semini tuo dabo eam. Vi-
Ferrum et aes calceamentum ejus. Sicut dies juven- disti cam octilis tuis, et non irausibis ad illani. [G.
tulis tuse, iia et senectus tua. Non est Deus nlius CLIV.J Moriuusque est ihi Moses servus Domini, in
ul Deus rectissimi, ascensor cceli auxiliator tuus. terra Moab, jubente Domino, et sepelivit eum in
Magnificentia ejus [h. Ei judicia ejusjdiscurrunt [h. valle lerrae Moab contra Phobor, et non cognovit
Non habet, discut runtj nubes [b. Et in magnificcniia homo sepulcrum cjiis usque in prsesentem diem.
ejus nubesj, habitaculum ejus sursum, et subterbra- MosescenUini el viginti annorum erat quando mor-
chia sempiterna : ejiciet a facie tua inimicuin, dicet- tutis esl: non caligavil octilus ejtts, nec deutes illius
que : Conterere. moti sunt [h. nec geiise illius rugatae suntj. Fleve-
Habitabit Israel confidenter, et solus. Oculus Ja- rttnlque eum filii Israel in campesiribus Moab tri-
cob[h; fons JacobJ in terra frumenli et vini, cceli- giuta diebtis : et eompleti sunt dies planctus lugen-
que [h. coelique ejusj caligahunt rore. Beatus tu, lium Mosen. Josue vero filius Nun repletus est spi-
Israel : quis similis lui, popule, qui salvaiis iu Do- B ritu sapientiae, quia Moses posuit super eutn manus
)iiino?,scutuni auxilii tui, etgladius gloriae tuae: ne- suas, Et obedierunt ei filii Israel, fecerantque sicut
gabunt te inimici tui, et lu eorum colla calcabis. praecepit Dominus Mosi. [C. CLV.J Et non surrexit
[Cap XXXIY.J Ascendit ergo Moses de campe- propheta ultra in Israel sicut Moses, quem nosset
stribus Moab snpcr montem Neho, in vcrticem Doininus facie ad faciein, in ohlhibus signis atque
Phasgha conlra Jericho : ostenditque ei Dominus porlentis, quae misil per eiim, ut faceret in terra
omncm terrain R Galaad usque Dan. Et uiiiversum /Egypti Pliaiaoni, et omnibus servis ejus, universse-
Nephthali, lerramque Ephraim et Manasse, et oin- qiielerraeilliiis,etcunctammanumrtihiistam,niagna-
nem terram Juda usque ad mare novissimtiin, et que niirabilia.quaefecitMoscs coiainuniversolsrael.
Explkit liber Deuteronomii.
* Canori habel, de Galadd usdue Dan, quod satis tianaeo videalur, habet Cannn Hebrseus, de Galaad ;
accommodalum Scripturse reddit sensum. MART. i neque enim ly^ seripium est, sed mybaiTTlN.
—Mihlisrectead Hebrseum texlum, quidquid Mar- (
S. EUSEBII HIERONYMI
STRIDONENSIS PRESBYTERI,
DITIN^ BIBLIOTHECiE
PARS PRIMA.
ORDO SECUNDUS, PROPHETARUM.
PRSFATIO HlERONYMI IN LIBRUM JOSUE BEN NUN .
Tandem finiio Pentateticho Mosi, velut gfandi quoque et * ESTHER quos iisdem nominibus
*ir,DN,>
fehore lihefati, ad J-Jsiinililiiim Nave manum mit- efferitnt. Monemusque lectorem, ut silvam Hebrai-
limus, qiieih Hebrsci iostif- BENNUNfu 12 , id corum nominum, et disiinctiones per membra
c divisas diligcns scriptor conservet, ne et noster
esi, Josuc filiiim Nun, vocant, et ad Judicum li-
brum, querti sOPliTiM B-liS© appellant, ad RUTHnn labor et illius studium pcreat. Et ut in primis,
» Plures ntss. legunt, Prm[atio S. itieronymi in D b Hic antem libef in nulla qtiod sciam reccnsione
librum Josue et Jitdicum. El revera nullus exsiat pe- hic habetur loci, aitt in Prophelarum ordine. Quin
fuliaris Hieronymi prologus in librum Judkum : ipse idem Hieronymus etim ponit in Hagiographis
KorumUaqtie duorutn librorum conimunis censenda tumin hac ipsaScripturae inlerpreialioneex Hebrseo,
est isla Pr;el"alio.MART. cufn in Prologo Galeaio, ubi singulos juxta suam
— Addiinl nonnulli mss. ef Judicum, ulet Mnrtia- quemquCclassem ehumerat.
nseus in suis reperit. Scd et Rutb- qui parvtis libel- « Iutellige cola versuUmet cominata, uti
liquet ex
lus olimin He)ir:cocanone quasi appendix libri Judi prafaiione in librnm Paralipomenon. in qua proli-
Chm snb ejus Uhica tidtaiioue nominls censebatllr, letuf Hieronymus versioiiis ex Hebrseo curam iu
Praefaiioliseenna contprehendit. se susceptsse; «* inexMtmbUesMoras , ei silvam
463 S. HIERONYMIDIYINAEIBLIOTHECA. 464
quod ssepe testatus sum, scial me non in repreben- j^ dolere Judacos quod caiumniandi eis et irridendi
sionem veterum nova cudere, sicut aamici nici cri- Chrisiianos sit ablata occasio, el Ecclesiac homines
minantur; sed pro virili parte offerre b linguac mese id despicere, immo lacerare, unde adversarii lor-
hominibus (quos lamen nostrn delectant), ut pro queanlur? Quod si vetus eis lantum interprelatio
Grxcorum iZomloi;, quse et sumptu et labnre ma- placet, quaeetmihi non displicet, et nihil extra reci-
ximo indigent, editionem nostram habeant. Et sicubi piendum putant: cur ca qua>sub asteriscis et obelis,
in antiquorum voluminum lectione dubitarint, haec veladdiiasunt, vel amputata, dlegunt, et negligiml?
illis conferentes, inveninntquodrequirunt: maxime Quare Daitielem juxla Theodotionis translalionem,
cum apud Lalinos tot sinlexemplaria, quolcodices; Ecclesiae susceperunt ? Cur Origenem mirantur, et
et unusquisque prO arbitrio suo vel addiderit, vel Eusehium Pamphili, cunctas editiones simililer dis-
suhlraxerit quod ei visum est : el utique non possit serentes? Atit quae fuit stultitia, postquam vern dixe-
verum esse quod dissonat. Unde cesset arcualo vul- rint, prolerre quse falsa sunt? Unde auiem in novo
nere contra nos insurgere scorpius, el sanclum opus Teslamento probare polerunt assumpta teslimonia,
venenata carpere lingua desistat, vel suscipiens, si quae in libris veteribus non habentur? llsec dicimus,
placel, vel conlemncns, si displicet: memineritque ne omnino calumniantibus lacere videamur. Cscte-
illorum versuum (Ps. xxxix, 19 seq.) : ]B rum post sanctae Paulse dormitionem , cujus \ila
Os luum abundavil nequitia, virtutis exemplum est, ethos libros, quosEustochio
et lingua tua concinnabatdolos. virgini Christi negare non poiui, decrevimus, dum
Sedens adversus (ratrem luum loquebaris, spiritus hos regit artus, Proplietarum explanationi
et adversus filium matris tuw ponebasscandalum:
hwc [ecisti el tacui. incttmbcre, et omissumjamdiu opus, quodam posl-
Exislimasli, inique, quod ero tui sitnilis : liminio repetere : praesertim cum el admirabilis
argttamle, el statuam c contra [aciem tunm. sanctusque vir Pammacbius hoc idein lilteris flagi-
Quae eniui audientis vei legentis utililns est, nos tet, et nos ad patriam feslinanles, morliferos Sire-
laborando sudare, et alios detraliendo laborare? narum cantus surda"debeamus aure Iransire.
nominum, quwscriptorumconfttsaerant vilio, sensuttm. me, inquil, respondere compulsussum, exspectans tria
que barbariem, apertius el per versuum cola digereret. amici volumina, et ad congeriem criminum ejus tola
1-Iicin Hugonem Cardinalein propter multas ejus al- mente suspensus. MART.
lticinaiiones acerbe invehilur Erasmus Hieronymi —Perspicuttm est Rulinum, ejttsque asseclas Y.UTU.
Scholiasies; sed acerbius adbuc Marianus iti repre- iia appellari, quibus et alibi aii, in more
u-JTLtjipuo-iv
Iiensoreni Erasmum, quia nec ipse sen^um llierony- posituiii arcuato Scorpii morsu Isedere.
mi assecutus est supra, cum de libris Ruth et Esther C b Bene monet bic Marianus, Hieronymum linguse
loqueretur. MART. suae homines, Latinos vocare, non Dalmatas, ul fal-
— Urbinas ms. jacenlem virgulam hic inlerponit so aliqui putanl. MAUT.
ad hunc modum, ditiisas diligens scriplor, eic, quae —Lalinisscilicet, qtios passim hoc vocabulo com-
porro sit islhsec versuum distinctio, cum alibi dixi- pellat, et nemo nou inlelligit.
mus, lum ex inferius proponendo esemplo liquet. c Palaiin. ms. hic interserit illa.
11Rufinum inlelligit ac socios ejus, qui ad calum- d Locum liuiicnequaquam asseculus Valesins ita
niam Hieronymi conspirabanl. Id mauifestum appa- corrigi vult epistola ad Usserium de LXX inierpre-
rel e libro secundo ApologiscS. Doctoris adversus tibus, lcgiinl,nec negligunt. At vero alius Hieronymi
Rulinum, ubi hsec ab eo scripta leguntur : Ergo ille, sensus est, qui id sibi uimm vult, ut eos dicat, quae
qui epistolam sub nomine meo pwnitentim finxeral, sub asteriscis addila sunt, legere, quse obelis sunt
quod male Hebrma volumina translulissem, objicere praenotata, ncgligere. Paulo post vitiose erat penes
akiturmein Sepluaginta condemnalionemScripluras Martian. Danielis pro Danielem.
sanclas interpretatum. El in line ejusdcm libri : Pro
TITULI LIBRI JOSUE.
I. Posl morlem Most, Josue Dominus loqutlur, el hor-TJI consistebant mole, inferiores vero deskcalm sunt:
fafur, ut surcjens, Jordane transmisso, ad terram super siccam humum omnis poputus pertransivit.
quam promiserat pergerel oblinendam. Tecum ero, Bis duodenos pro teslimoniolapides de ejus tnedio
ait, confortare et eslo robuslus. Volumen legis de apporlarunt.
corde luonon recedat, et cmtera. Vbi Josue prmce- III. Caslrametantur in Galgalis : Dominusad Josue
pitpopulo in crastinum, ut, cibariis prwparalis,Jor- dicit ut lapideos faciat cuttros, el causam secttndm
danem pergerent transiluri. Duos absconditos viros circumcisionisoslendit. lbi Pascha celebranl: come-
exploratorcs ad Jericho dirigit civilalem,qtti mere- clerunt de frugibus terrw promissionis azyma nova,
tricis Rahab domum ingressi, atque a rege quasiti et non esl ullra eis datum manna. Ibi Josue, ele-
abscondili sunl, pucloque inito per murum demissi valis oculis, militiw ccelestisgladium lenenlem prin-
montana conscendttnt, adJosue veniunt, et qum sibi cipemcernit, et audit: Solvecalceamenlumde pedi-
contigerant panditnt. bus tuis, el cwtera. Et ilerum : Tradidi Jericho et
II. itfofis casfris, Josuevenit ad Jordanem, populum regem ejus in manu tua : sit omtiis anathema : sic
triduo tanctificat Dominus, el Josue dicit: Hodie te et sic clamabitis, et supradklw sequitur inlertttts
incipiam exaltare coram filiis Israel, dic Levitis, civilalis. Rahab educitur ac servatur. Filii Israet
cum ingressi [uerint aquas Jordanis, ul slent : ac prmvaricali sunt, id est, Achan filius Charmi. Ad
deindedescendenlibussacerdotibusin aquam, super- Hai exercitum dirigit, qui terga hostibusdedit:
venientesaquw instar montium inlumescentesin una ipse, scissisvestibus,Dominumdeprecatur, et Domi-
65 CAPITULATIONESLIBBI JOSUE. 466
nus dirit quod peccaveritpopulus. Inquisitus qui A deref, skut jusserat Dominus. Et sequilur qum sors
hoc fecerit, deprehensusel a poptilo lapidalus. unkuique tribui sit tradila.
IV. Prwcepil Dominus, ul ad supradictam pergeret VIII. In Silo fixerunt tabernaculumtestimonii, el inde
civitatem,atque, clypeoelevato,sciret sibi eam fuisse ad reliquam, quw necdum subjecta fuerat, terram
conlraditam : qui pergens cepit , occidit, delevit: dirigit inspectores.
jumenta autemet prmdam civilalis populus invicem IX. Prwcepit Dominus Josue, ut urbes in prwsidia
sibi distribuit, et wdificatoaltari sacrificium ob- fitgilivorumseparenlur, skut loculusestadMosen, et
tulit. Deuteronomium scripsit, verba benediclionis legem dat, qui illarum civitatumdebeat intrare prw-
et maledktionis omni populo legil. Vbi reges Cha- sidia. Levitis et sacerdolibuscivitates et suburbana
naan turbantur, Gabaonitmlegatoscallide mittunt, distribuunlur.
fmdusineunt, et in serviliumdepulantur. X. Josue vocavit Rubenitas, et Gadilas, et mediam
V. Vbi quinque reges Amorrhmorum congregantur partem tribtis Manasse, et dixil eis : Implestis im-
adversus Israel, et Josue eos persequilur, et dicit: perium Domini, ite in tabernacula veslra, el pergen-
Slet sot in Gabaon, et cwlera, cwsoque exercilu, les ad tumulosJordanis wdificaveruntaltare infinitw
quinque reges in speluncamfugiunt, alque appre- magniludinis, quod Josue et Israel pulaverunt esse
hensi occiduntur : eodemdie percutit Mageda el B sacrilegum, el nuntios dirigunt, qui ratione accepta
Lemna, deinde Lachis et Gaser, omnesquemonlanas leniti sunt.
et plano posilas civitales,Dominotradenle, possedit. XI. Josue vocavitomnemIsraelem, et admonetul ser-
VI. Vbi Enacim inlerfectos reges enumeral singutos, vianl Domino. Enumerat seriem generationisanti-
if/ esf, triginta unum, quibus exstinctis provincias qum, et quomodo de JEgypto sint liberati : quo-
eorum possedil. modo Amorrhwi, Chananwi et cwteri sinl traditi in
VII. Dixil Dominusad Josue: Senuisli et longwvuses, manus eorum. Josue tapidem posuit in leslimonium,
divideterram filiis Is.ael, alquesedens cumEleazaro post hwc morluus estac sepullus in Thamnalhsare.
sacerdoteuniversam lerram dividil. Chaleb ad eum Ossa Joseph sepeliuntur in Sichem, et Eleazar sa-
loquitur ut Cariath-Sepher civilatemei sorte contra- cerdos morluus est.
" BREVES LIBRl JOSUE.
I. Promtttil Deus Josue dicens : Skut fui cum Moyse, XIX. Ruben, Gad et dimidia tribus Manasse lerram
ero et tecum. Q sibi dari postulant a Moyse.
II. Prmparare cibaria jubetttr populo, ut transeal Jor- XX. Hi sunt reges terrm quos percussit Josue et filii
danem. Israel.
III. Deslinantur exploratores a Josue in Jericho. XXI. Dividereterras populis hortatur Dominus Josue.
XXII. Promissum repetit Chaleb montem, in quo He-
IV. Promittit DominusJosue dicens: Hodie incipiam
bron : hic Adam situm.
exaltare te coram omni Israel, ut sciant quia sicut XXIII. Sors legis
Judm.
fui cum Moyse, ila et tecum sum. XXIV. Sors filiorum Joseph, Ephraim, et Manasse.
V. Jubente Domino, siccalur alveus Jordanis trans- XXV. Filii
Joseph petunt sibiaugmentari funiculum a
eunte Israel. Josue, quibus ait : Ascendilein montent, et succidite
VI. Duodecimlapides elecli deJordanis alveo obcom- silvam, el mundalevobisad habitandum spatia.
memorationemfuluri lemporis. XXVI. Congregaliquesunt omnes filii Israel in Silo.
VII. Introeunte Israel terram Chanaam, lerrili sunl XXVII. Deslinantur viri ad describendam terram, re-
cuncli reges. versiqtte descriplionemtradunt Josue, qui misit sor-
VIII. Hwc aulem causaest secundte circumcisionis. tes coram Dominoin Silo, divisitque terram fitiis
IX. Httcu"(jttecomederuntmanna. D Israel in septem partes.
X. Ostendilse angelusDominiJosue, qui dixit : Prin- XXVIII. Vrbes fugitivorum.
ceps exeicitus Dominisum. XXIX. Vrbes Levilarum.
XI. De obsidionsvelsubversioneurbis Jericho. XXX. Posf bellorumlurbines data est requies a Do-
XII. Imprecalio Josue. mino.
XIII. Prmvarkatio populi. XXXI. Inconsulta re faclum a tribu Rttben altare
XIV. ConfortatDominus Josue ad prwliandum. immensmmagniludinis.
XV. Perlurbalio regum. XXXII. Replkat a principio Josue cuncta Israeli cum
XVI. Simutalio Gabaonitarum. testalione,nediscedanta prmceplisDomini,appropin-
XVII. Conglobatiquinquereges contra Josue ascende- quante die obilus sui.
runt. Tunc imperavitsoli, et sletit spatio diei nnius. XXXIII. Vnde natus sit Abraham,velubi perductus.
XVIII.Juvante Domino, exstincli sunt reges cumexer- Item congregaliscum pacto obtestationis, alloquilur
cilu suo. eosJosue.
In codice Palatin. capitula nuncupantur.
m S. HIERONYMIDIVINABIHI.IOTHECA. 488
CAPITULA LIBRI JESU NAVE.
I. Transtte per media castra. A Ll. Terram montuosampercussit.
II. Exploraiores missi de Settim. LH. Jabin congregat omnesreges adversus Jesum.
III. Exptoralores Rahab testalur. LIII. Equi geitliitmsubnervati.
IV. Hic poputo dicil : Purificale. LIV. Civitatesmtiratas non succendit.
V. Vbi Dominus dicit ad Jesum: Incipiam te exal- LV. Dominusdedit in his agendum, ul bellarent, nee
tare. haberenl misericordiam.
VI. Jordanis siccatus. LVI. Enacim exterminati.
VII. Parate duodecimviros ad lapides tollendos. LVII. Nomina regum interfectorum a Moyse.
VHI. Lttpides sublati. LVIII. Reges quos Jesus inlerfecit.
IX. De inslructione filiorum. LIX. Terra expugnata, et in hmredilalemdivisa.
X. Jesus exaltalus. LX. Divisio lerrm quam Moyses duabus et dimidim
XI. Sacerdotes de Jordane excesserunt. tribui Manasse trans Jordanem divisit.
XII. Item filii inslruendi. LXI. Sors tribus Ruben.
XIII. Gentiumreges lerrili. LXII. Sors filiorumGad.
XIV. De culteilis pelrinis. i LXIII. Sors dimidimIribus Manasse.
B
XV. Circumcisio. LXIV. Hic Eleazar el principes lerramnovem tribubus
XVI. Maledictumabtalum. parliuntur.
XVII. Pasclia. LXV. Chaleb ad Jesum.
XVIII. Manna defecil. LVI. Nomen Hebron qumpriusvocabalur Cariatharbe.
XIX. /i*ige/i<svisus. LXVII. Sors tribus Judm.
' XX. Jericlio circumdari LXVHI. Chalebpars inter filios Judm.
jubetur.
XXI. Jesirs rficif populo : Nec ctamaveritis. LXIX. Chaleb propler civitatem litlerarum , Axam
XXII. De anathemate. filiamsuam dedit Olhoniel.
XXIII. Muri Jericho ceciderunt. LXX. Filia Chaleb partem agri a patre postulat.
XXIV. De Rahab servanda. LXXI. Nomina civitatumJuda.
XXV. Maledkliis qui wdificaoerit civitalemJericho. LXXII. Nomina civitatum quw sunl in campeslribus.
XXVI. De anaihemate, qui cencupivii. LXXIH. JebuswumJndu expugnare non poluil.
XXVII. Populus jugatus. LXXIV. Sors filiorum Joseph.
XXVIII. Peccavit plehs. LXXV, Terntini Ephraim.
XXIX. Jesus de anathemate scrulalur. Q LXXVI. Quem Ephraim non expugnavit.
XXX. Achar de anathemale eonfusus. LXXVH. Sors filiorum Manasse,
XXXI. Prima pugua Jesus, Ahi chitatem per insidiam» LXXVIII. Filim Satphaad.
capil. LXXIX. Terminus filiorum Mqnasse,
XXXII. Gentes adversum Jesum colteclm. LXXX. Quem Manasse expugnare non potuit.
XXXIII. Jesus attare wdificat, el ibi Deuteronomium (i LXXXI. Congregntiofiliorum Israel in S.ilo,
sctibit. LXXXII. Jesus sepletntribubus semellerram partitur,
XXXIV. Jesus legem benedictionumet maledictionum ii ef miffif viros ad terminandum.
omni pqpulolegit. LXXXIII.Sortes missmin Silo, sors prima tribus Ben-
XXXV. Gabaonitwaudientes famam Josue. jamin.
XXXVI. Vbi acceperunt Gabaonitw pacem, et Deum n LXXXIV. Nomina civitalumBenjamin.
non invocaverunt. LXXXV. Sors secunda filiorum Simeon.
XXXVII. Gabaouitwligni cmsoresfacli. LXXXVI. Sors tertiu filiorum Zabulon,
XXXVIII. Rex Jerusalem adversus Gabaonitas cum n LXXXVII.Sors quarta filiorum Issachar.
aliis regibus pugnal. LXXXVIII. Sors quinla filiorum Aser.
XXXIX. Gabaonitmauxitium petunt a Jetu. D LXXXIX. Sors sexla filioritmNephthati.
XL. Lapidibus cceliregesgenlium interfecti. XC. Sors septima filiorum Dan.
XLI. Sol stal in Gabaon, el luna in valle Aialon. XCI jF//ii Dan pugnaverunt contra Lesem, et ceperunt
XHL Reges in speltmca. eam.
XLIII. Reges de spetunca producti atque interfecti. XCII. Civitas quam filii Israet Jesu dederunt.
XLIV. Sedes super cervkes regum,. XCIII. Prwceptum civitalum refugii.
XLY. Regioitesquas accemt iesus cum suit regibus, s, XCIV. Nomina civitatum refugii.
Macedamet omneshabitalores epis. XCV. Filii Levi propter civitates interpeltaverunt et
XLYI. D,eLebna,in Lachiti. acceperunl.
XLYU. Umun mvHvUorL&ehis- XCVI. Sors populi Caath.
XLVIII. Egton expugnatur. XCVII. Sors filiorum Gerson.
XLIX. Hebron capta. XCVIII.Sors filiorum Merari.
L. Dabiram cepit atque vatlavit. XCIX. Hebrm civitas refug» film Aoron dntta.
469 LIBKHJOSUE. 470
C. Civilasrefugii filiorumGerson. A CV. Jesus populum novissimeconlestalur.
CI. Civitas refugiifiliorum Merari. CVI. Jesus dkil: Ecce ego decurro viam.
CIL Dominus sicul promisit, implevit. CVn. De crabronibus quos misit Dominut.
CIII. Ruben et Gad Jesus reverti jubet in terram CVIII. Liberum arbitrium.
suam. CIX. Non potettis Dominoservire, quia Deus sanclut
CIV, De ara quam dum tribus et dimidia mdificave- est.
runt. CX. De lapide testamenti.
rjNCIPIT
LIBER JOSUE BEN NUN.
[T. I, B. I, Cap. I.] Et faclum est post mortem B quoque terram, quam Dominus Deus vesler daturus
Mosi, servi Doniini, ul loqtterctur Dominus ad Josue est eis, et sic reverlemini in terram possessionis
filium Nun, minislrum Mosi, et diceret ei: Moses vesirae, et babiiabitis in ea, quam vobis dedit Moses
servus meus moriuus esi: sttrge, et transi Jordanem famulus Dominitrans Jordanem contra solis ortum.
istum, tu, et omnis populus lecum in terram, quam Respondcruntque ad Josue, atque dixerunt: Omnia,
ego dabo filiis Israel. Omneni locum, quem calca- que prsecepisti nobis, facienius, et quocumque rai-
verit vesiigium pedis vestri, vobis tradam, sicut seris, ibimus. Sicul obedivimus in cunctis Mosi, iia
locutus sum Mosi. A deserlo el Libano usque ad obediemus et tibi: lantum sit Dominus Deus tuus
flumen magnum Euphratem, omnis terra Hetthsco- lecum , sicut fuit cum Mose. Qui contradixerit ore
rum usque ad mare lnagnum contra solis occasum tuo, ei non obedierit cunctis sermonibus tuis [Vutg.
eril lerminus vester. Nullus poterit vobis [h. tibi] tacet luisj quos praeceperis ei, morialur. Tu lanliun
resistere cunctis diebus viise iu;e : sicut fui cum confortare et viriliter age.
Mose [Vulg. addit ita], ero et lecum-. non dimit- (B. 111,C. II, Cap. H.) Misit ergo Jostte filius Nun
lam , nec derelinquam te. Confortare , et esto ro- de Setlim duos viros exploratores abscondite, et
bustus : lu enim sorle divides populo huic terram , dixit eis: Ite, et cqusiderate terram, urbemque Je-
proqua juravi patribus luis [h. eoruin], ut tradereui 1[) richo. Qni pergentes ingressi sunt dopiuro mulierig
eam illis. Confortare igitur, et esto robustus valde, meretricis, nomine Rahab, et quieverunt apud enm.
ut custodias et facias omnem legem quam praeoe- Nuntiatumque est regi Jericho, et dictum : Ecce
pit libi Moses servus tneiis : ne declines ab ea ad viri ingressi sunt huc per nocteni de filiis Israel, Ut
dexteram vel ad sinistram, ul intelligas cuncia quae explorareul terram. Misilque rex Jericho ad Rahab,
agis. Non recedat volumen legis bujus de ore tuo : diccns : Educ viros, qui venerunt ad te, et ingressi
sed meditaberis in eo diebus ac noctibus, ui custo- sunf domum tuam: exploratores quippe sunt, et
dias et facias omnia quae scripta sunt in en : lunc omnem terram [h. explorare enim venerunt oinitem
diriges viam tuam, et intelliges enm. Ecce praecipio terram ] considerare venerunt. Tollensque mulier
libi, confortare el esto robustus. Noli meluere, et viros, abscondit, et ait: Fateor, venerunt ad ine,
noli timere, quoniam lecum esl Dominus Deus luus sed nesciebam unde essenl : cumque porta ciaude-
in omnibus ad quaecumqueperrexeris. [B. II, C. I.] retur in lenehris, et illi pariter exierunt, nesciq
PraecepitqueJosue principibuspopuli,dicens: Trans- quo abierint, persequimini cito, et comprebendetjs
ite per medium castrorum, et imperate populo, ac eos. Ipsa autem fecit ascendere viros in solarium,
dicite: Praeparate vobis cibaria : quoniam post diem domus suse [h. Non habet, domus suae], qneruiiqna
tertium transibilis Jordanem, <*tinirabitis ad possi- i ) eos lini stipula, quje ibi erat. li autem qui inissi
dendam terram quam Dominus Deus vester daturus fuerant, secuti sunt eos per viam quae ducitad va-
est vobis. Rubeuitis quoque et Gadditis et diniidiae dutn Jordanis : iliisque egressis statini, porta ciausa,
tribui Manasse ait : Meinentote sermonis, quem est. Necdum obdormiorant qui latebant, el ecea
prsecepit vobis Moses famulus Dumini, dicens : Do- mulier ascendit ad illos, etait [h. ad illos in sola-
raiuus Deus vester dedit vobis requiem el omnem rium et ait ]: Novi quod Dominus tradiderit vobis
terram [h. el terram islaraj. Uxores veslrae, et filii, terrain : etenim irruit in nos terror vesler, et elan-
ac jumenta nianebuut in terra, quam dedit vobis guerunt ompes habitatores terrse [h. a facie vestra],
Mosestrans Jordanem : vos autem transite armali Audivimus quod siccaverit Domiuus aquas maris
anle fratres vestros , a omnes forles manu, et Rubri ad veslrum inlroitum, quando egressi estis
pugnale pro eis, donec det Dominus requiem fratri- ex ifigyplo , et qucefeceritis duobus Amorrhseorum
bus veslris, sicut et vobis dedil: et possidcant ipsi regibus, qui erant traiis Jurdanem, Seon el Og, quos.
a L\\ iegunt in singulan, omnts fortts manu : et
fortis facile scrihi potuit pro omnes,et fortes; quia
quod Canon Heb.verit., ms. Bibliorum codexRegius, veleres t pro e scnbebant saepius. MART.
ct unus Corbeiensis imitanlur : etsi in ni6s. omnis,
471 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 472
nterfecistis. Et haec audicnles pertimuimtts, et J1 ibi tres dies. Quibus evolutis transierunl prsecones
[h. nonhabet] elanguit cor nostrum , nec remansit per castrorum medium , et clnmare cceperunt :
in nobis spiritus ad introilum vestrum. Dominus Quando videritis arcam fcederis Dnmini Dei vesiri ,
enim Deus vester, ipse est Deus in ccelo sursum, et et sacerdOtes stirpis Leviticae portantes eam , vos
in lerra deorsum. [C. III.] Nunc ergo jurate mihi per qtioque consurgite [h. de locis vestris], et sequimini
Dominum , ut qunmodo ego feci vobiscum miseri- prsecedentes : sitqtie inter vos et arcarn spatium cu-
cordiam, ita el vos faciatis cum domo patris mei: bitorum duum millium, ut procul videre possitis, et
detisque mihi signum verum , ut salvetis [b. et vi- nosse per qnam viam ingrediamini , qtiia prius non
vificetis, etc, et cst sensus, Reeipite eos in cultum ambulaslis per eam : et cavcte ne appropinqueiis ad
fidei vestrse ] patrem meum et matrem meam, fra- arcam [h. duum millium ad mensuram , etcavete ne
tres ac sororcs meas, et omnia quae eorum sunt, et appropinqueiis ad arcam , ut cognoscatis viam per
eruntis animas noslras de morte. Qui responderunt qnam ingrediamini, quia non nmbulastis per eain
ei: Anima nostra sit pro vobis in mortem, si tamen ab heri elnudius tertius]. [C. IV.] Dixilque Josue ad
non prodideris nos. Cumque tradiderit nobis Domi- populum : Sanctificamini: cras enim faciet Dominus
nus terram, faciemus in te inisericordiam et verita- inter vos mirabilia. Et ail ad sacerdotes : Tollite ar-
tem. Demisit ergo eos per funem de feneslra : do- 1B cam foederis , et praecedite populum : Quijussacom-
mus enim ejtis haerebat muro. Dixitque ad eos: Ad plentes, tulerunt et ambulaverunl ante eos. [B. IV,
montana conscendite, nc forte occurrant vobis re- C. V.] Dixitque Dominus ad Jostte : Hodie incipiam
vertentes [ h. persequentes ] : ibique latele tribtis exallare le coram ornni Israel: ut sciant, quod sicut
diebus, dnnec redeant, et sic ibitis per viam veslram. cum Mose fui, ita et tecum sim. Tu aulem prsecipe
Qui dixerunt ad eam : Innoxii erimus a juramenio saeerdotibus, qui portant arcam fcederis, et dic eis :
hoc, quo adjurasii nos, si ingredientibus nobis ter- Cum ingressi fuerilis partem aquaeJordanis, stale in
ram, sigtium fuerit funiculus iste coccineus, etliga- ea.Dixitque Josue ad filios lsrael: Accedite buc , et
veris eum in fenestra, per quam nos demisisti : pa- audite verba Domiui Dei veslri. Et rursum : In hoe,
trem ttium ac matrem, fratresque et omnem cogna- inquit, scieiis quod [h.| Deus vivens in medio veslri
tionem tnam, congregaveris in domum luam. Qui est, et disperdet in conspectu vestro Chananseum,ct
oslium domus tuae egressus fuerit, sanguis ipsiuscrit Iletlhseum , et Evseumei Pherezaeum, Gergesaeum
in caput ejus, et nos erimus a innoxii. Cunctorum quoque et Amorrhacum et Jebusaeum. Ecce , arca
autem sanguis, quitecumin domo fuerint, redunda- fccderis Domini omnis lerrae anlecedet vos per Jor-
bit in caput nostrum, si eos aliquis tetigerit. Quod danem. Parate duodecim viros de tribubus Israel,
si nos prodere volueris, el sermonem istum proferre C singulos per singulas tribus. [C. VI.] Et cum posue-
in medium, erimus mundi ab lioc juramenlo, quo ad- rint vestigia pedum suorum, sacerdoies qui porlant
jurasti nos. Elilla respondit: Sicutloculi eslis , ila b arcam [h.]fcederis Doniini Dei universse lerrse, in
fiat. Diniitiensqueeos ut pergerent, appendit funicu- aquis Jordanis, aquae quae inferiores sunt, decurrent
lum coccineum in fenestra. Illi vero ambulantes per- alque deficient : quacautcm desuper veniunl, in una
venerunl ad mohlana , et manserunt ibi tres dies , mole consislent. [B. V.] Igitur egressus est populus
donec reverterentur qui fuerant persecuti : quaereit- de tabernaculis suis [Vulg. tac. suis], ut transirent
tes enim per [Vulg. add. omnem] viam, non repere- Jordanem : et sacerdoles , qtti porlabant arcam fce-
ruiit eos. Quibus urbem ingressis[h. non habel hoc], deris, pergebnnt anteeum. Ingressisque eis Jorda-
reversi sunt et descenderunt exploratores de mon- nem, et pcdibus eorum tinciis in parte aquae ( Jorda-
te, et, Jordane transmisso, venerunt ad Josue filium nis autem ripas alvei sui lempore messisimpleverat),
Nun, narraveruntque ei omnia quae acciderant sibi, steterunt aquaedescendentes in uno loco, etad instnr
atque dixerunt: Tradidit Dominus in manus noslras montis intumescentes apparebant procul , ab urbe
omnem terram lianc, et liniore prostrati sunt cuncti qusevocatur Adom usque ad locum Sarthnn : qtiae
habitatores ejnsfli. ante faciem nostram]. autem inferioreserant, in mare Solitudinis ( quod
"
[T. n, Cap. III.]Igilur Josue de nocte consurgens nunc vocalur Mortuum),descenderuni, usqnequo om-
movit caslra : egredientesque de Seltim , venernnt nino deficerent. Populus autem incedebat contra
ad Jordanem ipse et omnes filii Israel, etmorati sunt c Jericho: et sacerdotes, qui portabant arcam foederis
« Ita solns Canon Heh. vcrit. juxta id quod supra b Sepluaginla, Canon et Interpres Arabs habent
scriptum esl v. 17. Alii cum manuscripli, tum editi verbum fmderis: quod tamengabest in Hebraeo ho-
libri legunt, et nos erimus alieni : quorum verborum dierno et in Samnritano. MART.
sensus non videlur satis expeditus ad intelligentiam — Nulli e nostris mss. vocem fmderis hic hajjent,
popnlarem. Advertat lector versuum nutneros hic et quam nec Hebraeusipse texius agnoscit. Palalin. prse-
alibi in annotnlionibus nostris esse citatos, prout lerea portabunt in futuro legit pro portanl.
divisi reperiunttir in Yulgata Latina, quamvis nu- c Ilanc lectionem niulnre noluimiis, etsi niss.
mericae versiculorum nolse minime appareant in codices undecim legant omnes contra Jordanem : in
lextu nostro propter rationem in Prolegomenis alla- Hebrseis eniin exemplaribus, et in Grncis nomen
tnm. Videsis quae ibi dicuntur. MART. Jericho, non Jordanis invenimus. Sensus quoqtie ob-
— Cum Urbinate ms. plerique alii cum editi libri, scurior fieret in Scriptura, si Latinos codices seque-
lum mss., alieni legunt pro innoxii. Palalin., illa ex- remur. MART.
puncta voce, hanc posteriori manu substituit. — Refraganlur mss. omnes cum noslri, tum quos
473 LIBER JOSUE. 474
Domini, stabant super siccam humtim in medio Jor A castrametati sunl in Galgalis contra orienlalem pla-
danis accincti, omnisque populus per arenleui alveure gani urbis Jericho. Duodecim quoque lapides, quos
transibnl. de Jordanis alveo sumpseranl, posuit Josue in Gal-
[B. VI, C. VII, Cap. IV.] Quibus transgressis, dixil galis, ct dixit ad filios Israel: [ C. XII. ] Quando in-
Doniinus ad Josue : Elige diiodeciiii viros singulos terrogaverint filii vestri cras palressuos, et dixcrint
per singulas tribus : et praecipue eis, ut tollant de eis: Quid sibi volunt isti lapides? docebitis eos ,
inedio Jordanis alveo , ubi steterunt sncerdotum atque diceiis: Per arentem alveum transivit Israel
pedes , duodecim durissimos [ h. non habet, duris- Jordanem istum , siccante Domino Deo vestro aquas
siir.os] lapides, quos ponetis in loco caslrorum , ubi ejus in conspectu vestro , donec transiretis: sicut
fixerilis hac nocte tenloria. [ C. VIII. ] Vocavitque fecerat prius in mari Rubro, quod siccavit donec
Josue duodecim viros , quos elegerat de liliis Israel, transiremus: ut discant omnes terrarum populi for-
singulos de tribubus singtilis, et ait ad eos : Ite anle lissimamDoniini manum, et ut vos timeatisDominum
arcam Domini Dei vestri ad Jordanis mcdium , et Deum veslrum omni leinporc.
portate inde singuli singulos lapidcs in humeris ve- [B. VII, C. XIII, Cap. V.] Postquam ergo audie-
stris , juxta nurnerum filiorum Israel , ut sitsignum runt omnes reges Amorrhaeorum, qui habitabant
inler vos. [C. IX.] Et quando interrogavcrinl vos B trans Jordanem ad occidenialem plagam , et cuncli
filii vestri cras , dicenles: Quid sibi volunt isii lapi- reges Cbanaan , qni propinqua possidebaut magni
des? respondebitis eis: Defecerunt aquae Jordanis maris loca, quod siccasset Dominus fluenta Jordanis
anle arcam fcederis Domini, cum transirel eum : coram filiis Israel donec transirent, dissolutum est
idcirco positi sunt lapides isii in monimentum filio- cor eorum , et non remansit in eis spiritus timen-
rum Israel usque in aeternum. Fccerunt ergo filii lium introitum filiorum lsrael. [T. III, B. VIII , C.
Israel sicut eis prsecepit Josue , porlantes de medio XIV.] Eo tempore ait Dominus ad Josue: Fac tibi
Jordanis alveo duodecim lapides, ut ei Dominus cnltros Iapideos, et circumcide secundq filios Israel.
imperaral, juxta nuinerum filiorum Israel.usque ad [C. XV.] Fecit quod jusserai Dominus,et circumeidit
locum , in quo castramelali sunt, ibique posuerunt filios Israel in colle praeputiorum. Hsecautem causa
eos. Alios qtioque duodecim lapides posuit Josue in est secundse circumcisionis : Omnis populus , qui
inedio Jordanis alveo , ubi stelertint sacerdoles , qui egressus est ex ^Egyplogeneris masculini , universi
portabant arcam fcederis: el sunt ibi usque in proe- bellatores viri , mortui sunl in deserlo per longissi-
sentem diem. Sacerdotes autem , qui portabant mos vise circuitus , quiomnes circtimcisi erant. Po-
arcam , stabant in Jordanis medio , donec omnia pulus autem qtii natus est in deserto , per qtiadra-
complerenlur.qtiae Josue, ut loquerelur ad poptilum, C ginta annos itineris lniissimse soliludinis , incirctim-
proeceperat Dominus, ct dixerat ci Moses. Festina- cisus fuit,doncc consiimerenlur qui non audierant
vitque populus , et transiit. Cumque iransisscnt vocem Domini, et quibus ante juraverat, ut non
omnes, transivit elarca Domini, sacerdolesque per- ostenderet eis a terrnm lacie et melle manantcm.
gebant anle popttlum. Filii quoque Ruben , et Gad , Horurn filii in locum successerunt palrum.et circum-
et dimidia iribus Manasse, annati prsecedebant cisi sunt a Josue: quia sicut nati fuerant, in prse-
fratres suos filios Isracl, sicut eis pracepernl Mo- pulio erant [h. quia prmpuiiati erant], nec eos in via
ses [h. praecedebant lilios Israel, sicut loculus aliquis circumciderat. Posiquam autem onines cir-
est ad eos Moses. Quadraginta millia pugnatorum cumcisi sunt, manserunt in eodem castrorum loco ,
incedebant coram DoininoJ.[C. X.J Et quadraginta donec snnnrenltir. [C. XVI. J Dixitque Dominus ad
pugnatorum millia per turmas, et cuneos inccdc- Josue : Ilodie abstuli opprobrium ^Egypti a vobis.
bant per plana atqtic campestria urbis Jericho. In Vocatumque est nomen loci illius Galgala [h. Gilgal],
dic illo magnificavit Dominus Josue coram omni usque in praesentem diem. [C. XVII.] Manscrunlque
Israel, ul limerenl eum, sictit timueranl Mosen, dum filii Israel in Galgnlis , et fecerunt phnse, quanadc-
adviverei. [C. XI.J Di&itquead eum : Praecipesacer- cima die mensis ad vesperum , in campeslribus Jeri-
'
dotibus, qui portant arcam fcederis [h. tesiamenli], B cho : el comederunt de frugibus terrse die altero ,
ut ascendant de Jordane. Qui proecepit eis , dicens : azymos panes, et polentam ejusdem anni. [B. IX, C.
Ascendite de Jordane. Ctimque ascendissent por- XVIII.] Deiecitque manna postquam comederunt de
lantes arcam fcederis Domiui, et siccam humum cal- frugibus terrse, nec usi sunt nltra cibo illo filii Israel,
c re ccepissent, reversse snnt aquae in alveutn siium, sed comedertint de frugibus praesenlis anni lerrse
et iluebant sicuiante consuevcrant. Poptilus autem Chanaan. [B. X, C. XIX.] Cum autem esset Josue in
ascendil de Jordane , decima die primi mensis, et agro urbis Jericho , levavit oculos , el vidit virnm
Martiau. consuluit, qui pari consensu habent contra diximus, quae post lerram, priore loco sunt verba ,
Jordanem :quod Innieiiscribariim osciiantioe uibiias. rcctirrente oculo ad eam vocem, nbi secundo babe-
a Qiiadam hinc exciderunt sncri textns verbn, La- tnr, temere praetermisit. Nnm et Hebroeumexemplar
tinoruni, ul arbitror, scribarum solemni lapsu oh
ejudem vocis terram recursum. Ad hunc nempo repeiit, y-** vhnrh omxh rvirpjnKM-rttfNy-itn-nN
modum S. Paier fuerit iiitcrpretatus, ostcnderet eis et Graecutn pnri consensu, TVJV yjjv nv S>p.oo-z
Kvptot
lerram, quam juraverat Doininus pntribus eorum TOIJnurpao-LV «OTWVSovvat,yijvpiovauv, elC.Eral llOC
dare, terram, etc. Laiinus autem anliquarius , ut certe pretium operse animadvertisse.
475 S. HIERONYMlDTVINABIBLIOTHECA. 476
staniem conlra se,et evaginalum leiienleiii gladium, .A praecepta sunl, quidpiarn contingaiis , et silis prse-
pcrrexilquead eum , et ait: Nosteres , an adversa- varicationis rei, el oninia castra Israel sub peccalo
riorum?Qui respondit: Nequaquam : sed sum prin- sint atque ttirbeniur. Quidquid autem auri el argenli
ceps exercitus Dotnini, et nunc venio. Cecidit Josue fuerii, et vasorum aeneorumac fcrri, Dominoconse-
pronus in terram , et adorans ait: Quid dominus crelur, reposilum iu thesauris ejus. [C. XXIIIJ. Igi-
meus loquitur ad servum suum?Solve , inquii, cal- tur vociferante omni populo , et clnugentibus lubis,
ceamentum tuum de pedibtts tuis; locns enim , in postquamin aures muliiuidinis vox sonitusque incre-
quo stas , sanctus esl. Fecilque Josue ul sibi fuerat puit, muri illico corruerunl: et ascendit unusquisque
imperaium. per locum.qui contra se erat, ceperuntquc civitatem,
[B. XI, Cap. VI,J Jericho autem clausa eratatque et interfecerunt omnia quse erant inea, a viro usque
munita , timore Qliorum Israel, el nullus egredi au- ad mulierem , ab infante usque ad senem. Boves
debat aut ingredi: [C. XX.J Dixitqne Dominus ad quoque et oves et asinos in ore gladii percusseruni.
Josue: Ecce dedi in rnnniitua Jeriebo, el regem ejus, [C. XXIV.] Duobus autem viris , qui exploratures
omnesque fortes viros. Circuite urbem cuncti bella- missi fuerant, dixit Josue: lngredimini domtim mu-
tores semel per diem : sic facietis sex diebus. Se- lieris meretricis, et producite eam , et omnia quse
ptimo autem die sacerdotcs tollant sepiem buccinas B illius sunt, sicul illi juramenio lirmasiis. Ingressique
[h. Sic facielissex rfiebus.et septem sacerdotes tollent juvenes, eduxerunl Rahab , et parentes ejus, fratres
septem huccinas, quarum usus est in jubilwo, etprae- quoque, ei cunctam supelleclilem ac cognationem
cedant arcam. Et in septima die septies circnibitis illius, el extra castra Israel manere fecerunt. Urbem
civitalem , el sacerdutes clangeyiij, qtiarum usus est autem, et omnia quse in ea eraut, succenderunt,
in jubilseo, et priccednnt arcain fcederis: septiesque absque auro et argento, et vasis aeneis, ac ferro,
circuibitis civiialem, et sacerdotes clangent buccinis. qunein serarium Domini consecrarunt. Rahab vero
Cumque insonucrit vox tubse longioratque concisior, meretricem, et domum patris ejus, atque oinnia quse
et in auribus veslris increpuerit, conclamabit omnis babebat, fecit Jnsue vivere, et habltaverunt in medio
populus vociferalione inaxiina , et muri funditus Israel usque in pracsenieindiern : eo quud absconde-
corruent civiiatis, ingredienturquesinguliper locuin rit nuntios, quos miserat ut explorarent Jericho.
conlra quem steterint. Vocavit ergo Josuefilius Nun [II. XII.C. XXV.JIn lempore iltoiniprecatusesiJosue,
sacerdotes, et dixit ad eos: Tollile arcam fcederis, et dicens : Mnledicius vir coram Domino, qui suscita-
septem alii sacerdoles tollanl septem jubilseorum verit et oedificaverit civitatem Jericho. In primoge-
hucciuas, et ittcedant anle arcain Domini. Ad popu- nito suo fundamenta illius jaciat; et in novissimo
lum quoque ait: lle, et circumite civitatem, armali C liberorum ponat porlns ejus. Fuit ergo Dominuscum
prsecedenles' arcam Doniini. Cumque Josue verba Josue , et nomen ejus in omni terra vulgalum esi.
finisset, et septem sacerdotes septem buccinis clan- [B. XIII, C. XXVI, Cap. VII.] Filii auiem Israel
gerenl anle arcam fuederis Doinini, omnisque praece- praevaricati sunl mandaiuin, el usurpaveruut de
deret arraatus exereiius , relit|iiuiii vtilgus arcam anathemate. Natn Aciiati lilius Cliarmi, lilii Zahdi,
sequebatur , ac bticcinis oninia concrepabanl [C. filii Znre de tribu Juda, ttilit aliquid de anathemate :
XXI.J Praeceperat autein Josue populo, dicens : Non iratusque est Dominus conlra filios lsrael. Cuinque
clamahitis , nec audietur vox vestra , neque ullus mitterei Josue'de Jericho viros conlra Ai, quae est
sermo ex ore vestro egredielur : donec venint dies juxta Beth-Aven, ad orientnlem plagam oppidi Betli-
in quo dicam vobis : Clnmaie et vociferainiiii. Cir- El, dixit eis -.Ascendite, el explornte terram. Qui
cumivit ergo arca Doiuini civitateni semel perdieui, prsecepta complentes exploraverunt Ai. Et reversi
el reversa in castra, mansii ibi. lgitur Josue de nocte dixeruniei: Non ascendal omnis populus, sed duo
consurgente , tulerutti sacerdoles arcant Domini, et vel tria millia virorum pergant, et deleant civita-
seplem ex eis septem buccinas , quarum in jubilaeis lem : quare omnis populus frustra vexelur [Vulg.
[ Vulg. jubilseoj ustis est :' praecedebanique arcam vexabiturj contra hostes paucissimos? [C. XXVII.]
Domini amhulantes aique clangenles: ei armatus D Ascenderunl ergo tria inillia pugnatorum [h. viro-
populus ibat anle eos, vulgus autem reliqiium seque- rumj. Qui statim terga vertenles, percussi siinl a
balur arcam, el buccinispersonabat. Circtimierunl:- viris urbis Ai, el corrueruut ex eis triginla et sex
que civitatem secundo die semel, et reversi sunt in hoiniites : persecutiqiie sunt eos adversarii de porta
casira. Sic fecerunt scx dicbus. Die auicm seplimo, usque Snbarim, el cecideiunt per proua fugienles ;
diluculo consurgenles , circumierttni urbem , sicut pertimuitque cor populi, et instar aquseliqtiefacltim
dispositutn erat, septies. Cumquc septimo circuiiu est. Josue vero sciditveslimenta sua, et cecidit pro-:
clangerent buccinis sacerdotes , dixit Josue ad om- nus in terram coram arca Doniini tisqtie ad vespe-
nem [h.ad populumj Israel : Vociferamini: tradidit rum, tam ipse quam omnes senes Israel : tniserunt-
enim yobis Dominus civilalem. [C. XXII.] Siique que pulverem super capita sua, et dixit Josue : Heu,
civilas haec anailiema, et oninia qusc iti ea suht, Domine Deus, quid voluisti tradueere popuiuin is-
Domirio. Sola Rahab mereirix vivat cum universis lum Jordnnem fluvium [h. non hnbel fiuvium], ut Ira-
qui cum ea in dqttio sqnt: abscondit eniin nuntiqs deresnos 'ininanus Amorrhaei, et perderes? ulinamu(
quos direxiinus.Vosautein cavete , ne de his, quaj ccepimus, mansissemus trans Jordancui. Mi Donwo»
4"7 LIBERJOSUE. 478
Deus [h. non habetj, quid dicam, videns Israelem A et cuncta qttae illins eram, igne consumpta sunt.
hnslibus suis lerga verlentem? Audient Chanancei Congregaverunt quoque super eum aeervum magnum
et omnes habitatores lerrse, ac pariter conglobati lapidum, qui permanet usque in prsesentem diem,
circuindabunt nos, atque delebunt nomen nostrum Et aversus est furor Domini ab eis. Vocatumque est
de terra : et quid facies magno nomini luo? [C. nomen loci illius, Vallis Achor, usque hodie.
XXVIIi.J Dixitque Dominus ad Josue : Surge, cur [T. IV, B. XIV. C. XXXI, Cap. VIII.J Dixit au-
jaces pronus in terra? Peccavit Israel, et praevari- tem Dominus ad Josue : Ne timeas, neque formi-
catus est pactum meum : tuleruntque deanatbemaie, des : tolle tecum omnem multitudinem pugnatorum,
et furati sinit atque mentiii, et absconderunt intei et consurgens ascende in oppidum Ai. Ecce tradidi
vasa sua. Nec poterit Israel stare ante hostes suos, in inaiiu tua regem ejus, et populum uibemque et
cosque fugiel : quia pollutus est anatbemate [h. fa- terram. Faciesqne urbi Ai, et regi ejus, sicut fecisti
ctus esl annihema]. Non ero ultra vobiscum, dnnec Jericho, ct regi illius : prsedam vero et omnin auii
conteratis eum qui hujus sceleris reus cst. Surge, mantia diripietis vobis : pone insidiasurbi post eam.
sanctifica populum, et dices eis : Sanctificamini in Surrexiique Josue, et omnis exercitus bellalorum
crastinum: haec enim dicit Dominus Deus Israel : cum eo, ut ascenderent in Ai : el electa triginta
Annthema in medio tuiesl, Israel: non poterisstnre B millia virorum fortium misil nocte, prsecepitque eis,
coram hostibus luis, donec deleaiur ex te qui hoc dicens : Poniie insidias post civilatem : uec longius
eonlaminaius est scelere. Accedetisque mane singuli recedatis : et eritis omnes parati. Ego autem, et
per tribus veslras : et quamcumque iribum sorsin- reliqua muliitudo quse mecum est, accedemus ex ad«
venerit, accedet per cognationes suas, et cognatio verso contra urbem. Cumque exierint contra nos,
per domos domusque per viros. Et quicumque ille sicut autefecimus [h. non habel fecimus], fugiemus
in hoc facinore fueril deprehensus, comburelur et terga veriemus : donec perseqtientes ab urbe lon*
igni ciim omni substantia sua : quoniam praevarica- gius prolrahanlur [Vulg. protrahamurj : pntabunt
tus est paclum Domini, et fecit nefas in Israe). enim fugere nos sicut prius. Nohis ergo fugientibus,
[C. XXIX.J Stirgens itaque Jusue mnne, applicavil et illis sequenlibus, consurgelis de insidiis, et va-
Israel per tribus suas, et inventa est iribus Juda. stabitis civitntem : tradetque eam Dominus Deus,
Quse cum juxta familias suas esset oblatn, inventa vester in manus veslras. Cuinque ceperiiis urbeiu
est familiaZarai. lltaui quoque per a viros olfereiis, [Vulg. lacet urbem], succendile eatn, el sic omnia
reperit Zabdi: cnjus domum in singtilos dividens Incietis, ut jussi [h. juxta verbiim Domini facite,
viros, invenitb Achan liliuui Charmi, filii Zabdi, li- Yidete quia ego proecipiovobisj. Dimisitque eos, et
lii Zare de tribu Jutla. Et ait ad Achan : Fili mi, da C perrexerunt ad insidiarum loctiin, sederuntque inter
gloriam Domino Deo Israel, el confiteare, atqne in- Bcth-El et Ai, ad occidenlalem plagam urbis Ai:Jo-
dica mihi quid feceris, ne abscondas. [C. XXX.J sue auiem iu nocte illa in medio mansil populi, sur-
Rcspouditque Achnn Josue, el dixit ei: Vere ego gensque diluculo recensuit socios, et ascendit cuni
peccavi Domino Deo Israel, et sic et sic feci. Vidi senioribtis in IVonleexercitus, vallatus auxilio pu-
enim inler spolia pallium coccineum valde bonum gnaioruin. Cumque veuisseni et ascendissent ex ad-
[h. pallium de Seuaar unum bonum], et ducentos si- verso civitalis, stelerunt ad seplenirionalem urb'is
clos argenti, regulamque auream quinquaginta si- plngam, inter quam el eos vallis media erat. Quin-
clorum : el concupiscens ahsluli, el abscondi in que miHin aulem viros elegerat, et posuerat in insi-
terra contra medium tabernaculi mei, argentumque diis inter Beth-El et Ai, ex occideniali parte ejus-
fossa humo operui. Misit ergo Josue ministros : qui dem civitatis : omnis vero reliquus exercitus ad
currentes ad tabernacukim illius repererunl cuncta aquilonem aciem dirigebat, ita ut novissimi multi-
abscondita iu eodem loco, et argenlum simul. Aufe- ludinis [Vulg. addit illius] occidentalem plagam ur-
reniesque de lentorio tuleruut ea ad Josue el ad bis atlingerent. Abiii ergo Josue nocte illn, el stelit
omnes filios Israel, projeceruntque ante Dominum. in vallis medio. [C. XXXII.] Qnod cum vidisset rex
Tollens itaque Josue Achan filinm Zare, argentum- D Ai, festinnvit mane, el egressus est cum omni exer-
que et pallium, et auream regulam, filiosque ejus et citu civilatis, direxitque aciem conlra desertum,
filias, boves et asinos, et oves, ipsumque taberna-- iguorans quod posl lergum lalerent insidiae. Josue
culum, et cunctam supelleciilcm (et omnis Israel vero et omnis Israel cesserunt loco; simulantes me-
cum eo) ; dnxerunt eos ad Vallem Achor : ubi dixil tum, et fugienles per viam solilndinis. At illi vocife-
Josue : Quia \Vulg. quij lurbasti nos, exturbel lc ranles pariier, et se muluo cohortantes, persecuti
Dominus iu die hac.Lapidaviique eiiiu oiiinis Israel: sunt eos. Cutnque recessissenl a civilate, et ne unus
per domos, dissentienle Hebraeoni-aj'*' esf locus juxla Jericho, haud procul a Galgalis. Male
b"Vulgati,
Nomen istud in Grsecis ac Latinis quibusdam ergo quidam putant vallem Achor, a nomine ejus qtii
exemplaribus mutatum est in Acharei Achor. Ma- lapidaius est, nuncupatam : cum ilte Achan diclus sit,
nuscriptus laraen Alexandrinus optime legit cum el non Achor, sive Achar. MART.
Hebraeo, Achan; quod ita legendum docetetiam f|ie» —Palat. ms., Achar, Urbinas Achor legit. Recole,
ronymus lib. de locis Hebraicis : Emec Achor, inquit, si lubet, S. inierpretem, libro de Locis Hebraicis,
quod interpretalur vallis Achor, id est, tumidius alque ad vocem Emac Achor, et quae nos ad eum locum
turbarum, ubi Achan lapidibut oppressusesl, ohservamus.
479 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 480
quidem in urbe Ai et Beth-El remansisset qui non A } [B. XV, Cap. IX.] Quibus auditis, cuncti reges
persequeretur Israel (sicut eruperant aperta porta trans Jordanem, qui versabantur in montanis et
[Vulg. tacet portaj oppida relinquenles), dixit Domi- campestribus, in maritimis ac litiore maris inagni,
nusad Josue : Leva clypeum, qui in manu ttti est, hi quoque qui habitabaut juxta Libanum, Hetihaeus
contra urbem Ai, qtioniam tibi tradam eam. Cumque et Amorrbseus, elChananaeus,Pherezaeus,et Evseus,
elevasset clypeum ex adverso civitatis, insidise,qtiae ct Jebusaeus, congregati sunt pariter, ut pugnarenl
lalebant, surrexerunt confeslim : et pergenles ad ci- conlra Josue et Israel uno animo, eademquesentenlia
vitatem , ceperunt ct succenderunt eam. Viri autem [h. uon habetj. [B. XVI, C. XXXV.]At bi qui babita-
civitatis, qui persequebanlur Josue, respicientes et bant in Gabaon, audientes cuncta quae fecerat Josue,
videntes fumum urbis ad ccelumusque conscendere, Jericho et Ai : et callide cogitanles, tulerunt sibi
non potuerunt ullra huc illucque dilfugere : praeser- cibaria, saccos vetcres asinis imponentes, et utres
tim cum hi qui simulaverant fugam, et lendebant vinarios scissos atque consulos, calceamentaque
ad solitudinem, contra persequenies foriissimc re- pernntiqua., quae ad indicium velustnlis pittaciis
stilissent. Vidensque Josueetomnis Israel quod capta consuta erant, induli veteribus vesiimentis : panes
esset civitas, et fumus urbis ascenderet, reversus quoque quos portabant ob viaticum, duri erant, ei
percussit viros Ai. Si quidem et illi qui ceperant et B 1 in frusta commintili: perrexeruntque ad Josue, qui
succenderant civilatem, egressi ex urbe contra suos, lunc morabatur in castris Galgalse , el dixerunt ei,
medios hostium fcrire cceperunt. Cumque ergo ex alqtie omni simul Israeli : De terra longinqua veni-
ulraqne parte adversarii caederenlur, ita ut nullus mus, pacem vobiscum facere cupientes. Responde-
de tanta multitudine salvarelur, regem qnoque ur- runlqtie viri Israel ad eos [li. ad Eva*um], alqtte
bis Ai apprehenderunt viventem, et obtulerunt Jo- dixerunt : Ne forsan in terra, quas nobis forte de-
sue. Igitur omnibtis interfectis, qui lsraelem ad de- belur, habiielis, el non possimus fcedus inire vo-
serta tendentem fuerant persecuti, et in eodem lo- biscum. Alilli ad Josue : Servi, inquiunt, tuisumus.
co gladio corruentibus reversi filii Isracl percusse- Quibus Jnstie : Quinam , ait, eslis vos? et unde ve-
runt civitatem. Erant autem qui eo die conciderant nistis? Responderunt : De terra longinqua valde
a viro usque ad mulierem, duodecim millia bomi- venerunt servi tui in noinine Domini Dei tui. Audi-
num, omnes urbis Ai. Josue vero non coniraxit ma- vimus enim famam polentise ejus, cuncta quae fecit
num quam in sublimc porrexerat, tcnens clypeum in /Egypto, et duobus Amorrhaeorum regibus, qui
donec interficerentur omnes habitatores Ai. Jumen- fuerunt trans Jordanem, Seon regi Esebon, et Og
ta auiem el prsedam civitatis diviserunt sibi filii Is- regi Basnn, qui erant in Asiharotb : dixeruntque
rael.sicut praeceperal Dominus Josue. Qui succen- C nobisseniores, et omnes habitatores terrsc noslrse :
dit urhcm, ctfecit eam tumulum sempilernum : re- Tollite in manibus cibaria ob longissimam viam, et
gem quoque ejus suspendit in patibulo usque ad occurrite eis, ac dicile : Servi vestri sunius, fcedus
vesperam. Et solisoccasu pr.ccepit Josue, el depo- inite nobiscum. En, panes quando egressi sumus de
suerunt cadaver ejus de cruce : projeceruntquc in domibus nostris, ut veniremus ad vos, ealidossump-
ipso introitu civitatis, congesto snper eum magno simus , nunc sicci facti sunt, et vetustate nimia
acervo lapidum, qui permanet usque in praeseniem comminuti. Utres vini novos implevimus, nunc
diem. [XXXIII.] Tunc acdificavitJosue allare Domi- rupii sunt et soluli. Vestes et calceamenla qtiibus
no Deo Israel in monlc Hebal : sicut praeceperat induimur, ei quae habemus in pedibus, ob longitu-
Moses famulus Domiui flliis Israel, et scriptum est dinem largioris [Vutg. longioris] vioetrita sunt, et
in volumine legis Mosi : Altare de lapidibus impo- pene consumpta. [C. XXXVI.J Susceperunt igittir de
lilis, qtios ferrum non letigit : et obtulit super eoi cibariis eortim , et os Domini non interrogaverunt.
holocausta Domino, immolavitque pacificas victi- Fecitque Josue cum eis pacem, et inito fcedere pol-
mas. Et scripsit super lapides Deuteronomium legis> licitus est, qnod non occidcrentur: principes queque
Mosi, quod ille digesserat coram filiis lsrael. Omniss multitudini juraverunt eis. Post dies autem tres
aulem populus [h. el omnis Israel], et majores nniu,, D initi fcederis, audierunt quod in vicino habitarent,
ducesque ac judices stabant ex utraque parle arcoe,, et inter eos fuluri essent. Moveruntque castra filii
in conspectu sacerdolum [h. sacerdotum Levita- Israel, et venerunt in civitales eorum die tertio,
rum], qui porlabant arcam fcederis Domini, ul ad- quarum haecvocabula sunt, Gahaon, et Caphira , et
vena ita et indigena. Media pars eorum juxia mon- Beroth, et Carialh-Jarim. Et non percusserunt eos,
tem Garizim, et media jnxta montem Hebal, sicutt eo quod jurassent eis principes multiludinis in no-
procceperat Moses famulus Domini. Et primum qui- mine Domini Dei Israel [h. in Domino Deo IsraelJ.
dem benedixil populos Israel. [C. XXXIV.] Postt Murmuravii itaque omne vulgus contra principes.
hscc legii omnia verba benediciionis et malediclio-- [C. XXXVII]. Qui responderuni eis : Juravimus illis
nis, ef cuncta [h. non habetj quae scripla erant inl in nomine Domini Dei Israel [h. in Domino Deo Is-
legis volumine. Nihil ex his quae Moses jusserat, re- rael], et idcirco non possumus eos contingere. Sed
liquit intaclum, sed universa replicavit coram omnii hoc faciemus eis. Reserventur quidem, ut vivant, ne
multitudine Israel, mulieribus ac parvulis et adve- contra nos ira Domini concitetur, si pejeraverimfls:
nis, qui ioter eos morabanlur. sed sic vivant, ut in usus universse mullitudinis
481 LIBER JOSUE. 482
Iigna cxdant, aquasque comportent. Quibus hsec lo- ^ Amorrhseorum , qui habitant in montanis. Ascen-
qiientibus : vocavit Gabaonilas Josue, el dixil eis : ditque Josue de Galgalis, el omnis exercitus bella-
Cur nos decipere fraude voluisiis [h. quare decepis- torum cum eo, virique fortissimi. [B. XVHI.J Dixit-
tis nosj, ut diceretis : Procul valde habitamus a queDominusad Josue :Ne limeas eos : inmanusenim
vobis cura in medio nostri sitis? Itaque sub male- tuas tradidi illos : nullus tibi ex eis resistere polerit.
.diclione erilis, et non deficiet dc stirpe veslra ligna lrruil itaque Josuesuper eos repente, tola nocle as-
caedens, aquasque comportans in domum Dei mei. cendens de Galgalis. Et conlurbavii eos Dominus a
Qui responderunt : Nuniiatuin est nobis [h. -non facie Israel : contriviique plnga magna in Gabaon,
habet nobisj servis tuis, quia promisisset Dominus ac persecutus est [Vulg. addil eos] per viam ascensus
Deus liius Mosfservo suo, ut traderet vobis omnem Beth-Horon, et percussit usque Azeca et Maceda.
terram, etdisperderetcunctos habitatores ejus [h. a [C. XL.] Cumque fugerent filios Israel [h. a facie
facie veslraj. Timuimus igilur valde, et providimus IsraelJ, et essent in descensu Beth Horon, Dominus
animabus noslris vesiro lerrore compulsi, et boc misit super cos Iapides magnos de ccelo usque ad
consilium inivimus. Nunc autem in manu lua su- Azeca : et morlui sunt multo plures lapidibus gran-
mus : quod libi bonum etrectum videtur, fac nobis. dinis, quam quos gladio percusserant filii Israel.
Fecit ergo Josue ut dixerat, et liberavit cos de manu B Tunc locutus esl Josue Domino, in die qua tradidit
filiorum Israel, ut non occiderenlur. Decrevitque in Ainorrhoeum in conspectu filiorum Israel, dixitque
illo die eos esse in minislerio cuncti populi, et al- coram eis : Sol, contra Gabaonne movearis; et luna,
laris Domini, csedentes ligna, et aquas comporlantes, contra vallem Aialon. [C. XLI.J Steterunlque sol el
usque in prsesens lempus, in loco quem Dominus luna, donec ulcisceretur se gens de inimicis suis.
elegisset. Nonne scriptum est hoc in a libro Justorum [h. recli,
[B. XVII, C. XXXVIII, Cap. X.] Quae cum audis- id est, DeiJ? Stetit ilaque sol in medio cceli, et non
set Adonisedec, rex Jerusalem,'quod scilicet cepisset festinavit occumhere spatio uniusdiei. Non fuit anle
Josne Ai, et subvertisset eam (sicut enim fecerat et [Vulg. nec] postea tam longa dies [h. talis dies],
Jericlioet regi ejus, sic fecit Ai et regi illius), et obediente Domino voci liominis, pugnantepro Israel.
quod transfugissenl [li. pacem inissentj Gabaonilae Reversusque est Josue cum omni Isracl in castra
ad Israel, et essent frederaii eorum, timuit valde. Galgalae.[C. XLII.] Fugerunl enim quinque reges, ct
Urbs enim magna erat Gabaon, et una regalium ci- sc absconderunt in spelunca urbis Maceda. Nuntia-
vitatum, et major oppido Ai, omnesque bellatores tumque esl Josue, quod invenli essent quinque reges
ejns foriissimi. Misit ergo Adonisedecrex Jerusalem latentes in spelunca \Vulg. addit urbis] Maceda. Qui
ad Oham regem Hebron, et ad Phiram rcgem Jari- C prseccpit sociis, et ait : Volvite saxa ingeutia ad os
muih, ad Japhie quoque regem Lachis, et ad Dabir speluncac, et ponite viros industrios , qui clausos
regem Eglon, dicens : Ascendite ad me, et ferie cuslodianl : vos autem noiitestare, sed perseqtiimiui
prnesidium, ut expugnemus Gabaon , quare trans- hostes, et extremos quosque fugientium caedite : ne
fugerit [h. pacem inieritj ad Josue et ad filiosIsrael. dimiuatis cos urbium suarum intrare prsesidia, quos
[T. V.] Congregali igitur asccnderunt quinque reges tradidit DominusDeusin iiianus vestras. Cxsis igilur
Aniorihseortim, rex Jerusalem, rex Hebron, rex Ja- adversariis plaga magna, et usque ad inlernecionem
riinuth, rex Lachis, rex Eglon, simul cum exerciti- pene consumptis, hi qui Israel effugere potuerunt,
bus suis , ct casiramclati sunl circaGabaon , oppu- ingressi sunt civitates munitas. Reversusque cst
gnnntes eam. [C. XXXIX.]Habitatores autem Gabaon oinnis exercitus ad Josue in Maceda, ubi tunc erant
urbis obsessw[h. non habelj miseruntad Josue, qui castra , sani et integro numero : nullusque contra
tunc morabatur in castris apud Galgalam, et dixerunt filios Israel mutire ausus est. [C. XLIII.] Prsecepitque
ei : Ne rclrahas manus luas ab auxilio servorum Josue, dicens : Aperite os speluncac, et producite ad
luorum : ascende cito, et libera nos, ferque prsesi- nic quinque reges, qui in ea lalitant. Feceruntque
dinm : convenerunt enim adversum nos omnes reges minislri ut sibi fuerat imperalum, et eduxerunl ad
ft Indefinila nimis apparet hsec de libro juslorum, D 10) : Si Balaam vanum populum sonat, perspi-
sive, recfiintelligentia; nullum esi enim e canonicis cuum est, inquil, quod vanus prius genlium populus
Scripturis volumen, quod non sit, ac recte dicatur desiderethabere consorliumcum animabus justorum,
liber Dei. Melius itaque sancius Hieronymus lib. xn Abraham, Isaac, et Jacob, qui tvtius, id est, recti el
Comment. in Isai. cap. xnv, ubi conceptis verbis li- justi nuncupantur. Vtide et Geneseosliber ex eorum
brum Geneseos, librum juslorum appellari definivit: vocabttlo nomen accepit. Hoece Commentariis Hie-
Alio nomine, inquit, Israelem vocat, ISURUN (inKfl) ronymi annotavimus, ut videant nunc critici recen-
eiiim verbutn Hebraicum, cwteri SVQVTUTOV, sive, sO- tiores quam longe sint a vero, qui putant commen-
tum esse auctorum Gemaroth, librum Geneseus
fliv, id esl, rectissimum et rectum interpreiati sunt:
soli LXX, dilectissimum, jungentes de suo, Israel. appellari librum justorum. Certe si coinmeiitum est,
Proprk enimjuxta Hebrwos et tillerarum fidem, ls- aniiquius demnnstrattir omnibus Thalmudicis, nec
solum apud Hebroeos,sed apud veleres scripiores
rael, reclus, Dei dicilur : Vir autem videns Deum, non eliam Ecclesiasticos olim acceplum. Plura adhuc de
in elementis,sed in sono vocis est. Vnde et liber Ge- libro
neseus appellatur, $\>Qiuv,idest, justorum, Abraham, ventum justorum, cum ad secundum Samuelis librum
lsaac, et Israel. Eadem aifert lib. vi Comment. in erit. MART.
Ezech., cap. xvm, recitansilla verba Balaam: Moria- —Vide quse nobis in Commentariisin Isaise cap.
lur anima mea in animabusjuslorum (Numer. xxni, XL.V el Ezecbielisxvm hac superre sunt anirnadversa.
483 S. HIERONYMIDIVINA BIBUOTHECA. 484
eum quinque reges de spelunca , regem Jerusalem, \. Deus Israel pugnabat pro eo , reverstisque esl cun
regem Hebron, regem Jarimuth, regem Lacbis, omni Israel ad locum castrorum in Gnlgala.
regera Eglon. [C. XLIV.J Cumque educti essent ad [C. Lll, Cap. XI. j Quse cum audisset Jabin rex
eum, vocavit omnes viros Israel, et ait ad principes Asor, misil ad Jobab regem Madoiij el ad regem Se-
exercitus qui secum erant : Ite et ponite petles meron, atque ad regem Achsaph : ad reges quoque
super colla regtim istorum. Qui cum perrexisseni, et Aquilonis, qui habitabant in monlanis et in planitie
subjectorum pedibus colla calcarent, rursum ait ad conlra meridiein Cbineroih, in cnmpestribus quo-
eos : Nolite timere, nec paveaiis, confortamini et que el in regionibus Dor jtixta inare; Chnnanseum-
estote robusli : sic enim faciet Dominus cimctis bos- que ab oriente et occidente , et Amorrhaoum atque
tibus veslris, adversum quos dimicalis. Perctissiique Hetthseum ac Pherezacum et Jebusseum in monlanis:
Josue, et interfecit eos, atquesuspendit super quin- Evseum quoque qui habitabal ad radices Ilermon in
que stipites : fueruntque suspensi usque ad vespe- terra Mispba. Egressique sunl onmes cum turmis
rum. Cumque occumberet sol, prsecepil sociis, ut suis, populus multus nimis sictit arena , qtise est in
deponerent eos de patibulis. Qui deposilos projece- littore maris, equi quoque et currus immensse inul-
runt in speluncam, in qua latueram, et posuerunt litudinis. Conveneruntque omnes reges isti in unum
super os ejus saxa ingentia , quse perinanent tisqite B ad aquas Merom, ul pugnarent conlra Israel. Dixit-
in proesens. [C. XLV.J Eode.nidie Macednin quoque que Dominus ad Josue : Ne timeas eos: cras enim
cepit Josue, et percnssit in ore gladii, regernque il- hac eadcm hora ego tradam omnes istos vulnerandos
lius interfecit et omnes habilatores ejus : non dimi- [h. vulneratos | in conspectu Israel: equos eorum
sil in easaltem parvas reliquias. Feciique regi Ma- snbnervabis, et currus igne combures. [C.LIII.JVe-
ceda, sicut fecerat regi Jericho. Transivitquc cum nitqne Jostie, et omnis exerciius cnni eo adversum
omni Israel de Maceda in Libna, et pugnabat contra illos ad aquas Merom subito, etirruerunt stiper eos,
eam : quam tradidil Doininus cum rege suo in mattii trndidiique illos Dominus in tnanu Israel. Qui per-
Israel : percusseruittque urbetn in ore gladii, et cusserunt eos, et persecuti stint itsqite ad Sidonem
omnes habitatores ejus. Non dimiserunt in ea ullas niagnam, et aquas Miserephotb [h. Miserephoth, in
reliquias. Fecerunlque regi Libna, sicut fecerant Latinum , aquas cnlidas], campumque Misphe, qui
regi Jericbo. [C. XLVI.J De Libna transivitin Lncbis est ad orientalein illius partem. Ita percussit oinnes,
cum omni Israel : et exercitu per gyruin di>posilo ut nnllas dimilteret ex eis reliquias : feciique sicut
in praeceperal ei Dominus, equos eorum subnervavit,
oppngnabat eam. Tradiditque Doiniiius Lncltis
manu Israel, etcepit eam die altero, atque percussit currusque igne combussit. Reversusqtte slniim cepit
in ore gladii, omneinqne animam, qttaefuernt in ea, C Asor, et regem ejus percussit gladio. Asor enim
sic.ut fecerat Libna. [C. XLVII.J Eo tempore ascen- .intiquilus inter omnia regna hsec principatum tene-
dit Horam, rex Gezer, ut auxiliarelur Lachis, quem bat. Perciissilque omnes animas, quae.ibidein mora-
ad in- bantur : non dimisit in ea ullas reliquias, sed usque
percussil Josue ciun omni populo eju.s usque
ternecioneni. [C. XLVIH.J Transivitque de Lachis ad inlernccionem universa vastavii, ipsamque ur-
in Eglon , et circumdedit, alque exptignavit eain bem [b.J combussit incendio. | C. LIV.J Et omnes
eadem die : percussitque in ore gladii onines animas, per circuitum civitates, regesque earum cepit, per-
quoeeranl in ea, juxta omnia quae fccerat Lacbis. cussit atque delevit, sicut praeceperat ei Moses famu-
[C. XLIX.J Ascendit quoque cum oinni Israel de lus Domini. Absque urbibus, quae cranl in collibus
Eglon in Hebron, el pugnavit contra eam, cepitque, et in lumtilis silse, caeteras succendit Israel: unam
et percussil in ore gladii, regem quoque ejus , et lantitm Asor munitissimain flamma consumpsit
omnia oppida regionis illius, universnsque animas [h. Verumtamen urbes quae erant in lumulis sitoe
in ea lion succendit Israel. Unam tatilum Asor munitissi-
quse in ea fuerant commoratae : non reliquit
ullas reliquias : sicut feceral Eglon, sic fecit el Ile- mam Josue flamma consumpsitj. Omnemque proe-
bron, cuncta quoe in ea [reperit consumens gladio. dam isiarum urbium ac jumenia diviserunt sibi filii
eam atqtie D Israel, cunctis hominibus interfectis. Sicut proece-
[C. L.] lnde reversus in Dabiram, cepit
vastavit : regem quoque ejtis, et omnia per circui- perat Dominus Mosi servo suo, ita praecepit Moses
tum oppida, percuSsit in ore glarlii : nondimisit in Josue, et ille uhiversa complevit -.nriHprseteriit de
universis mandalis ne unum quibem verbiim, quod
ea ullas reliquias : sicot fecerat Hebron et Lihna et
earum, sic fecit Dabir et rcgi illius. [C. Ll.J jusserat Dominus Mosi. Cepit itaque Josue omnem
regibus terram montanam, et meridianam; lef ramque Gosen,
Percussit itaque Josue omncm terram montanam et
cum re- et planitiem , et occidentalem plagam , hiohtemqiie
hierldlaham atque campeslrcm, et Asedotb,
Israel, et campestria ejus: et parlem liiontis quac
eis ullas reliquias,
gibus suis : non dimisit in [h.] ascendit Seir usque ad Baal Gad, per planiticm
sed omne quod spirare poteratj interfecil, sicut prse- Libani subter montem Ilermon : omnes reges eormn
Cndes-Bame
ceperai ei Domiiius Deiis Isracl, a cepil, percussit et occidii. Multo tempore pugnavit
terram Goscn Josue conlra reges istos. Non fuit civiias qtise [h.]
usque ad Gazam |h. Aza]. Omnem
usque Gabaon , universos reges et regiones eorum, se traderet filiis Israel, prseter Eva'uin, qui bahila-
Do-
uno cepil impetu, atque vastavit; Domirius enini bat jn Gabaon : omnes bellando cepit. [G. LV.]
4*8 LIBER JOSUE. , J88
mini enim 'sententia fuernt, ut indurarentur corda \ naam Charmeli unus, rex Dor, ct provincise
eorum, et pugnarent conlra Israel, et caderetit, et [h. de provincia.] Dor iinus, rex Genlium Calgal
non merercnlur ullani clementiam, ac perirent, unus, rex Thirsa uniis:oinnes reges triginta et utius.
sicut prseceperat Dominus Mosi. [T. VI, C. LVI. ] [T. VII, C. LIX, Cap. XIII.] Josue senex , pro-
In tempore illo venit Josue, el interfecit Enacim dc vecioeque setaiis eral, et dixit Dominus ad eum :
montanis, de [Vulg. tacet de] llebron, et Debir, et Senuisti, et longaevus es, lerraque latissima dere-
Auab, el de omni nionle Juda et Isrnel, urbesque licta csl, quae necdum esl sorte divisa : omnis vide-
eorum delevit. Non reliquit ullum de stirpe Enacim, licet Galilara, Philisihim, ct universa Gesuri. A
in terra filiorum lsrael : absque in civilatibus fluvio lurbido, qui irrigat ./Egyplum, usque ad ter-
[h. non hnbel in civitalibtts] Gaza, et Gelli, el minos Accaron conira aquilonem : terra Cbana.in,
Azoto, in quibus solis relicli suni. Cepil ergo Josue quai in quinque regulos Philislbim dividitur, Ga-
omnem terram, sicut locutus est Dominus ad Moseh, zoeos, et Azotios, Ascalonilas, Getthscos, el Acca-
et tradidit eam in possessionem filiis lsrael, secun- ronitas. Ad nieridiem vero sunl[h. Ad austrtim
dum partes et trihus suas. Quievitquc terra a sunt] Evaei, omnis terra Ch.inaan, et Maara Sido-
prseliis. niorum, usque Apheca et lerminos Amorrha i,
[Cap. XH.JHi sunt reges, quns perctisserunl lilii B ejtisque conlinia | h...J. Libani quoqne regio conira
Israel,et possederunl terrnni corum trans Jordanem orieniein [h...], a Baal Gad sub inonte Hernion,
« ad solis orttim, a torrente Arnon usque ad ntnn- donec ingredinris Emath. Omiiium qtti habitant in
tcm Herrnon, ct oinnem orientnlem plagain , quse monle, a Libano usriue ad aquas Misercpbnth , uni-
respicit solitudinem. [C. LVH.] Seon rex Amor- versique Sidonii. [B. XXI.] Ego sum qui delcbo
rhsenruni,qui Iiabitavitin Esebon, dnminatus est ab [h. cjiciatn ] eos a fncie (iliorumIsrael. Veniat ergo
Aroer, quaesita est super ripam torrenlis Arno.ii, el in partem hocreditalis Israel, sicut prsccepi libi.
mediae partis in vallc, dimidiique Galaad, usque ad [C. LX. ] Et nunc divide terrani in possessioncin
lorrenlem Jabuc, qui est terminiis filioruni Ammoii. novem tribubus, ei dimidin: tribui Manasse , ciim
Et a solitudine usque ad niare Cbeiieroih contra qua Rtihen et Gad possederunt terram, quam ir.idi-
orientem, ei usque ad mare deserii, quod est mare dil eis Mosesfamulus Domini trnns flttenlnJordanis
salsissimum, ad orientalem plagam per viain, quse ad orientnleni plagam. Ab Aroer, quse sita esi in
ducit Beih-Jisimoth : et ab atistrali parie, quaesub- ripa toirenlisArnon, el in vallis medio', univcrsaquc
jacel Asedotb-Phisga. [B. XIX. ] Terminus Og regis campeslria Medaba, usque Dibon, el cuncias civiia-
Basan, de reliquiis Raphaitn, qui habitavit iti Asia- tes Seon regis Amorrbsei, qni regnavit in Escbon,
rolh, et in Edrai, et dominatus est in monte Her- G usque ad terminos filiorum Ammon, et Galaad, ac
mon, et Salacha, alqtie in universa Basnn, usque ad terminum Gesuri el Machaii, et omnem niontem
terminum Ge^uri, elMachnti, et dimiditc pnrtis Ga- Hertnon, el universam Basan, usque Salecha, ommj
laad ; terminum Seon regis Esebon. Moses famulus regnum Og in Basan, qui regnavit in Astharoth et
Domini, et filii Israel percussernnt eos, tradiditque Etlrai, ipse fuitde reliquiis Raplmim : perctissitque
terrntn eorum Moses in possessionem Hubcnitis, et eos Moses, atque delevit. Noluemntque disperdere
Gnddilis ct diniidioe tribui Manasse. [ B. XX, C. filii Israel Gesuri et Maachnti : et habilaverunt in
LVHI.] Hi sunt reges terra-, quos percussit Josue, et medio Israel usque in prcesentem diem. Trihui au-
filiilsrael, trans Jordanem ad occidenlalem plagam, tem Levi non dedit possessionem ; sed sacrificia
a Baal-Gad in canipo Libani, usque nd montem, et victimsc [h. et victimse , non habel] Domini Dei
cujus pars ascendit in Seir : tradiditque eam Josue Israel, ipsa est ejus hcereditas, sicut locutus est illi.
•in possessionem tribubus lsrael, singulis parles [C. LXI.] Dedit ergo Moses possessionem tribui
suas, tam in nioiilanis quam in planis atque cam- filiorum Rtiben juxta cognationes suas. Fuitque ter-
peslribus. In Asedoth , et solitudine , ac meridie minus eorum ab Aroer quse sita est in ripa lorrenlis
Helthscus fuit el Aniorriiseus.Chauanaeiis,et Phere- Amon, et in valle ejusdem torrentis media : uni-
zseus, Evseus et Jebusseus. Rex Jericlio unus : rex D versam planitiem [h. et urbem quae est in medio
Ai, quse est ex latere Belhel, unus : rex Jerusalem ejusdem torrenlis, et universarn planiliem], quse
unus, rex Hebron unus : rex Jarimuih tinus, rex ducit Medaba, Esebon, cunctosque viculos ejus
Lnchis untts, rex Eglon unus, rex Gezer unus , rex [Vulg. earum], qtii sunt in campestribus : Dibon
Debir unus, rex Geder unus, rex Harma unus , rex quoque , et Bnmoth-Baal, et oppidum Baal Maon,
Harad unus, rex Libna unus , rex Adulam unus, Jasa, el Cedemoth, el Mephaath , et Cirinthaim, ct
rex Mncednunus, rex Bcth El uims , rex Tnpphua Sibnma, etSereth-Assahar in monte convallis. Bcth-
unus, rex Epber unus, rex Apliec unus, rex Lnssa- Pliohoret Asedoih-Phisga, et Beih-Jisiinoth ; omnes
rnn unus, rex Madon unus, rex Asor iintis, rex Si- urbes campesires, universaque regna Seon regis
meron Maron uritts, rex Acbsapli unus, rex Thanac Amorrhaei, qui regnavit in Esebon, quem pcrcussit
unus, rex Mageddounus, rex Cedes unus, rex Jaca- Moses cuin principibus Madian : Evi, et Rccem , et
" in canonc legitur, a solis orlu. Id vei'0 fluxit e ne ,1 locali in fine. Hodie in Hebrseoesl nniTd, miz-
LXX Intcrpretibus, t|ui legebanl mttt mizzerach si- rehhah, id est, ad ortm. MABT.
487 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 488
Sur , cl Hur, el Reba, duces [ Vulg. lac. duces ] A \ lua, et filiorum tuorum in aeternum : quia seculus es
Seon babilntores terrae. Et Balaam filium Beor ba- Dominum Deum meum. Concessil ergo Dominusvi-
riolum occiderunt filiilsrael gladio cum caeteris in- lam niilii, sicut pollicitusest usquein praesentemdiem.
terfeclis. Factusquc esl terminus filiorum Ruben Quadraginta et quinque anni sunt, ex quo locutus est
Jordanis iluvius. Hsec esl possessio Rubenilarum Dominus verbum istud ad Mosen, quando ambulabat
per cognationes suas urbium et viculorum. Israel per soliludinem :hodie octoginla qtiinqueau-
[C. LXII. J Dedilque Moses Iribui Gad et filiis ejus norum sum, sic valens, ut eo valebam tempore quan-
per cognaliones suas possessionem, cujus hsec divi- do adexplorandum missussum.illius in nie lemporis
sio est[h. cujusiste estterminusJ.Terminus Jaser, fortitudo usque hodie persevcrat, lam ad bellandum
et otnnes civitntes Galaad, dimidiamque pariem quam ad gradiendum. Da ergo mihi monlem istum,
terrtc liliorum Ammon, usque ad Aroer, quae est quem pollicitus cst Dominus, tc quoque audiente, in
conlra Rabba. Et ab Esebon usque Rnmath, Misphe quo Enacim sunt et urbes [h. quem pollicitus est
el Ba'tonim : et a Manaim usque ad[b.J terminum Dominus in die illa, quia lu quoque audisti, quod
Dabir. In valle qnoque Belh-Aram, et Betb-Nemra , Enacim sunt ibi et urbes] magnaeatque munitae, si
et Soccoth, et Snplion reliquam partem regni Seon forte sit Dontinus mecum, et potero delere eos, sicut
regis Esebon : bujtis quoque Jordanis finis est, IB promisit mibi, [C. LXVl.J Benedixitque ei Josue, et
usque ad extremam parlem maris Cbencrelh trans iradidit [Vttlg. add. ei] Hcbron in possessionem.
Jordanem ad orientalem plagam. Hsecest possessio Atqtie ex eo fuit Hebron Cbaleb filio Jephonne Ce-
filiorum Gadper familias suas, civilales et villoe nezx'0 usque in prsesentem diem : quia secuttis est
earum. [C. LXIII.] Dedilet dimidisetribuiManasse, DominumDeum Israel. Nomen Hebron antevocaba-
filiisque ejus juxla cognationes suas possessionem , tur Cariat-Arbe : Adani maximus ibi inter Enacini
cujus hoc principium est : a Manaim universam Ba- silus est: et terra cessavit a prseliis.
san , et cuncta regna Og regis Basan, omnesque [B. XXIII, C. LXVII, Cap. XV.] Igilur sors filio-
vicos Jair, qui sunt in Basan , sexaginta oppida. Et rum Judse per cognaliones suas ista fuit, a termino
dimidiam partem Galaad, Astltaroth, et Edrai, ur- Edom, deserlum Sin conlra meridiem, el usque ad
bes regni Og in Basan : filiis Machir, filii Manasse, exlremam partem australis plagse. Inilium ejus a
dimidise parli Uliorum Machir juxta cognationes summitate maris salsissinii, et a lingua ejus, quse
suas. Hanc possessionem divisit Mosesin campe- respicit meridiem. Egrediturque contra ascensum
siribus Moab trans Jordanem contra Jericho ad Scorpionis, et pertransil in Sina : ascenditque in
oiienialem plagam. Tribui autcm Levi non dedit Cades Barne, et pervenit in Esron, ascendens Adda-
posscssionem : quoniam Dominus Deus Israel ipse C ( ra, et circumiens Carcaa, atque inde pertransiens in
est possessio ejus, ul locutus est illi. Asetnona, et perveniens ad torrentem /Egypti :
*
[C. LXIV, Cap. XIV.] Hoc esl quod possederunt eruriique termiui ejtis mare magnuin [h. non habet,
filii Israel in terra Chanaan, quam dederunt eis magnumj. Hie erit finis meridianse plagoe. Aborien-
Eleazar sacerdos et Josue filius Nun, et principes le vero erit iniiium, mare salsissimum usque ad cx-
familiarum per tribus Israel : sorte omnia dividen- irema Jordanis, et ea quae respiciunt ad aquilonem,
les, sicut prseceperat Dominus in manu Mosi, novem a lingua maris usque ad eurndem Jordanem fluvium.
tribubus et dimidise tribui. Duabus enim tribubus Ascendilque terminus in Beth-Agla, et transit ab
et dimidiae dedemt Moses iransJordanem possessio- aipiilone in Belh-Araba :ascendens ad lapidemBoen
nem : absque Levitis, qui nihil lefroe acceperunt lilii Ruben. Et tendens usque ad terminos Debera
inler fratres suos : sed in eorum successerunt locutn de Valle Achor, contra aquilonem respiciens Galga-
[h. non habet ea, sed sic : Quoniam filii Joseph in la, quae est ex adverso ascensionis Adommim, ab
duas fuere divisi tribus] filii Joseph in duas divisi australi parte torrentis : transitque aquas, quoe vo-
tribus, Manasse et Ephraim : nec acceperunt. Levi- cantur Fons solis, et erunt exilus ejus ad fonlem
tx aliam in terra partem, nisi urbes ad habilandum, Rogel. Ascenditque per convallem filii Ennoni ex
et suburbana earum ad alenda jumenta et pecora D Iatcre Jebussei ad meridiem, ha-c est Jerusalem, et
sua. Sicut praeceperat Dominus Mosi, ita fecerunt inde se erigens ad verlicem montis, qui csl contra
filii Israel, et diviserunl lerram. [B. XXII, C. LXV.] Ge-Ennom ad occidentem in summitate vallis Ra-
Accesserunl itaque filii Juda ad Josue in Gnlgala, pliaim conlra aquilonem. Pertransilque a verlice
locutusque est ad eum Chaleb filius Jeplionne Cene- montis usque ad fonlem aquseNephthoa.el pervenit
zaeus : Nosti quid loculus sil Dominus ad Mosen usque ad vicos monlis Ephron : inclinaturque in
homincm Dei de me et te in Cades-Barne. Quadra- Baala, quoe est Cariath-Jarim, id est, urbs silvarum
ginia annorum eram quando me tnisii Moseslamulus [h. non habetj. Etcircumit de Baala contra occiden-
Domini de Cades-Barne, ut considerarem terrarh, tem, usque ad monlem Seir : transitque juxla lalus
nuntiavique ei qttod mihi verum videbatur. Fratres montis Jarim ad aquilonem in Cheslon, el descen-
autem mei, qui ascenderanl mectim, dissolverunt dil in Belh-Saines, transilque in Thamna. Etperve-
cor populi : el nibilominus ego scculus sum Domi- nit contra aquilonem panis Accaron ex lntere : in-
ntim Deum meum. Juravitque Moses in die illo, di- clinaturque Secbrona, el transit moniem Baala :
cens: Terra, quam calcavit pes luus, erit possessio pervenitque in Jebneel, eunaris magni contra occi-
489 LIBER JOSUE. 490
dentem finc concluditur. Hi sunt termini filiorum A Same, el Molada, ct Aser-Gadda cl Asemon, Belh-
Judapercircuitum in cognationibussuis. [C.LXMII.J Phelel, et Aser-Sual ct Ber-Sabee ei Baziotbia, Bala
Chaleb vcro filio Jephonne dedit pnrtem in inedio el Hiiin, Esem et Eltbolad, et Xiil el Harina, Sice-
liliorum Juda, sicut praceperat ei Dominns : Ca- leg et Medemena et Sensenna, Lebaotb et Silim et
riath-Arhe palris Enac, ipsa eslllebron. Delevitque Aen et Renimon. Omnes civitales viginii c novem, et
ex ea Chaleb tres filios Enac, Sesai et Ahinian et villsc earum. [C. LXXIl.] In campeslribus vero:
Tholinai de stirpe Enac. Alque inde conscendens Estaol et Saraa et Asena, el Znnoe et Aen-Gannim,
venit ad habitatores Dabir, quse prius vocabatur Taphphua et Enaim, et Jarimulh, Adulam, Soccho
Cariath-Sepher, id est,civitas litterarum [h. non et Azeca et Sarim, Adithaim et Gedera et Gidero-
habei]- |C. LXlX.j Dixilque Chaleb: Qtii percusserit thaim : et urbes quatuordecim, et villseearum. Sa-
Carialh-Sepher, et ceperit eam, dabo illi Axam fi- nan et Adessa et Magdal-Gad, Delean et Mespba et
liam nieam uxorem. Cepitque cam Otboniel, filius Jectliel, Lachis et Bascat, et Aglon, Chebbon et Lee-
Cenez, frater Chaleb junior : deditque ei Axam fi- mas et Cetblis Gideroth, Beth-Dagon ct Neeina et
liam suam uxorem. Quse cum pergcrent simul,a sua- Macedn : civilates sedecim, et villoe earum. Labana
sa est a viro suo ut peteret a patre suo agrum. ei Ether el Asan, Jephtha elEsna et Nesib, et Ceila
[C. LXX.j Suspiraviique ut sedebat in asino. Cui'.B et Achzib ct Maresa : civitales novem el villae ea-
Chaleb : Quid habes, inquil ? Al illa respondit : Da Tiim. Accaron cum vicis et villulis suis. Ab Accaron
mihi benedictionem : lerram auslralem ef arentem usque ad mare : omnia quse vergunt ad Azotum et
[h. non hnbet] dedisti mihi.junge et irriguam. De- viculos ejus. Azotus cum vicis et villulis suis. Gaza
dit itaque ei Chaleb irriguum superins et inferius. cum viculis [Vttlg. vicisj et villulis suis.usque ad
Haecest possessio tribus filiorum Juda per cognatio- lorrenlem ^Egypii, mare inagnum et terminum ejus.
nes suas. Erantque civitales ab extremis partibus El in monte ; Samir et Jathir et Soccho, et Denna
filiornm Juda [h.] terminum Edom a meridie : Cab- et Cariath-Senna, ha;c est Dabir; Anab et lsihemo,
sael et Eder et Jagur, el Cina et Dimona, Adeda.et et Anim, Gosen et Olon et Gilo : civitales undecim
Cedes b et Asor, et Jcihnam, Ziph et Telem, Baloih et villse earum. Arah et d Ruma et Esaan, et Janum
ei Asor nova [h. Asor nova ideo dicilur quia altera et Bet-Thaphphua et Apheca,» Amata et Cariath-
Asor velusj et Carioth, Esron hacc est Asor. Amam, Arbe, hoecest Hebron et Sior : civiiaies novem, et
8 Contrarius esi in Hebraco sensus
hujus loci, ne- tum ab se iuvicem abludunt. E nostris Urbinas ha-
que vero ibi dicitur, Axam suasam fuisse a viro suo bet, QtAcum pergerent simul, etc. Palalin., Cumque
Otlioniele, ut peteret agrum a patre suo Chaleb : pergerent simul, suasitei, ut peterel, elc. Quae tnmen
sed quod ipsamet Axa impulerit maritum ad pelen- lectio pro vetere, quae non apparet, sequioii mantt
dum agrnm hujusmodi. SxtI?Sinn^ODm vatlesithehu videtur snbstiluta.
lischol, id esi, ef illa excilavit eum (maritum scilicet) C b Utriustiue Asor meminit sanclus Hieronymus
ad petendum. Quod constanter legilur etiam infra, libro de locis Hebraicis; ac juxta prsesentem anno-
Judicuin i, 14, nlii de Axa, sive Achsa eadem rtar- tationem Cnnonis, islam Asor novam in Scriptura
rantur. Veritati Hebraicaeconsenlit Corbeiensis unus appellaiam fuisse dicit, ad distinciionem veteris
ms.codexBibliorum in nostra bibliotheca S.Germnni Asor. quae fuit civitas regni Jabin. MART.
a Pratis num. 1. Prima enim mnnu sic habet Josue —Urbinasms.,Capsel, et mox Addada, et Aziph,
xv, 18 : Quw, cum pergerent simul, suasit viro ut et Celetn, denique cf Asoref Naba nova, quod nouien
peterel a patre suo agrum. Hanc lectionem prope iVafiapro JVouarepetitum temere est. Plures autem
erat ut ainplecteretnur, nisi unanimis aliorum niss. cognomines Asor urbes S. Paler lib. de Nominibus
codicum cousensus lam hic qnain Judicum capiie recenset.
c Idem ms., ciuifafestriginta novem, elc. Equidem
primo, aliud suasisset: cl lectori haud sane proba-
rentur in una Scripturnrum narratione diversa; ac si descriptarum urbiutn numerum supputes, iiedtim
dissidentes ejusdem contexlus interprelationes. Cae- viginti novem, quod prsefert impressa Iectio,sed tri-
terum hoc loco Hieronymus consuetudini LXX Se- ginta quinque reperias, quibus si addns Hebron, Da-
nioruni, ut et alibi ssepius, se coaptavit, docetque bit,d ei Cariath-Sepher, jam erunt iriginta octo.
in Epitaphio Paulae, Otlionielem, filium Jephonne, Pro Ruma, Hebrseus et Chaldseus legunt Duma,
pro austrnli terra et arida , quas superiores ei infe- propter similiiudineni Resch, et Daleth, quae parvo
riores su-cepisse possidendas. Unde non improba- apice distiiigiiuntiir. Contra, Isaisecap. xxi, quidam
bilis ouinino exsistit conjectura, Hieronyinum de llebroeorum pro Duma, Roma legunt: volenles pro-
Axa ab Othoniele persunsa, idem sensi-.se quod phetiain contra Romanum regnum dirigi, Irivola
LXX Translatores. Liberum tamen circa bseclecto- ]F. persnasione, qua semper in Idumseoe nomine Ro-
ris esto judicium. MART. manos exislimant deinonsiraii. Vide lib. v Com-
—De Hebraaitextus sensu disputalum eruditis viris ment. sancii llieronymi in lsaiam. MART.
in ulramque pnrtem : videtur enim econtrario pro- —Nostrims.ftomalegutit pariconseusu : Hebraeus
nuntiare, quod ipsamet Axa viruin suum ad peien- habet Duma. Conler commentar. in Isaiae cap. xxi.
dum agrum excilarii : quemadtnodum et parallelus e Edili cum aliquot inss. legunt Athmatha : alii
textus capitis primi tum veteres versiones Syriaca Atmallta, vel Admulha. Canon autem Vmata niinc
atqtie Arabica,muliidenique interpreiesextis eliam, habel, pro Humaia, sive Hhumta hodierno Massore-
qui ndliaerentHcbraeopressius,Vulgatamsenteiitiam, tbaruni. Illud lanien Vmata derivari potuit ex Eu^-i
leciioiiemque codicum Latinorum probant. Et refert LXX inlerpretum. Primitus scriptum fuit in Canone
quidein Mnrlian. in ttiio Corbeiensi scriptum inve- Amata; quod Hieronyinus legit in libris locorum et
nisse prima manu, suasit viro, quod postea mutatum nominuin Hebraicorum : nusquara vero Huinata ve!
est. Verum praeierquam quod adulteras manus per- Vmala. Porro in uominibus emendandis, quae in
pessi codicis eo ipso in loco fluxa est fides, contra- Graecis et Latinis codicibus, praeter pauca, omnia
rium sensum prseferunl aliiomncs, qui in verhis lan- corrupta Hieronynius repererat, nos quoque ita su-
PATROL. XXVIII. 16
491 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 493
villseearum. Maon et Chermel et Ziph, ct Joia, et ^{ < et Ba-an irans Jordanem. Filiteenim Manasseposscde-
Jezrael et Jacadaam el Zanoe, Accain, Gebaa, et rnnl i hseredilatemin medio filiorum ejus. [C. LXXIX.]
Thamna : civitates decem, el villae earum. Alul, et Terra auiem Galaad cecidit in sortem iiiiorum Ma-
Beth-Sur, et Gedor, Mareih, et Beth-Anot, et Ellhe- i
nasse qui reliqui eranl. Fuitque terminus Mnnasse
con : civitates sex villse earum. Cariath-Baal, baec ab : Aser, Machmathath, tjuse respicit Sichem, et
est Caiiaih-Jnrim, urbs silvarum [h. non habetj, et iegreditur ad dextram juxla habitatores fontis Taph-
Arebba : civilales duoe el villai earum. In deserto phuae. Etenim in sorlem Manasse ceciderat terra
Beth-Araba, Middin, et Schacha, Anebsan, etcivitas Taphphuse, quse est juxta tcrminos Manasse filioriim
Salis, et En-Gaddi : civilates sex , et villse earum, Ephraim. Dcsccnditqne terminus vallis arundineti in
[C. LXXIH.] Jebusaeum autem habitatorem Jerusa- meridiem torrentis civilatum Ephraim, qnoe in mc-
lem non potuerunt filii Juda delerc : habitavitque dio stint urbium Mauasse : terminus Manasse ab
Jebusseus cum iiliis Juda in Jerusalem usque in prae- aquilone torrentis , et exitus ejus pergit ad mare :
sentem diem. iia u( ab austro sit possessio Ephrnim, et ah aqui-
[B. XXIV, Cap. XVI.] Cecidit quoque sors filiorum lone Manasse, et utramque claudat inare, et conjun-
Joseph, ab Jordnne contra Jericho et aquas ejus ab gatur sibi in tribu Aser ab aquilone, et in tribu
oriente : solitudo quae ascendit de Jericho ad inon- -n a lssachnr ab oriente. Fuitque haereditas Manasse in
tana [Vulg. monlemj Betli-EI: et egredilur de Bcth- Issachar et in Aser Beth-San et viculi ejus, el Je-
El, Luzam : transitque terminura ArchiAtarotti. Et blaam cum viculis suis, et habiiatores Dor cum op-
descendit ad occidentem juxta terminum Jephleti, pidis suis, habitalores quoque En-Dor cum viculis
usque ad [h.] teriuinum Beth-lioron inferioris, et suis, simiiiterque habilatores Tbanach cum villis
Gazer : liniuiHiirqiie regiones ejus mari magno. [Vulg. viculisj suis, et habitatores Mageddocum vi-
|C. LXXIV.J Possedernntque filii Joseph Manasse et culis suis, et terlia pars nrbis Napheth. [C. LXXX.)
Ephraim. Et faclus est terminus filiorum Ephraim Nec potuerunt lilii Mannssebas civitntes subveriere,
per cognationes suas : et possessio eorum contra sed ccepit Chananaeus liabitare in terra ista [Vultj.
orientem, Alarolh-Addar usque Beth-lloron supcrio- suaj. Poslquam auletn convnliiertitil filii Israel.sub-
rem. Egrediunturque coniinia in mare : Mechme- jccerunt Chananaeos, et feccrunt sibi tribuiarios, nec
thath vero aquiloncm respicit, el circuniit [h.J (errni- interfecerunt eos. [B. XXV.J Loculiqtie sunl filii
num contra orientem in Tanalh-Selo : et pertransil Josepli ad Josue, atque dixerunt : Qu;ire dedisli
ab orienle Janoe. Descenditque de Janoe in Aiaroth mihi possessionem sorlis funiculi unius, cum sim
el Naratha : et pervenit in Jericlio, et egreditur ad tantae iiiultiludinis, et henedixerit mihi Doininust
Jordanem. De Tapbphua pertransit conlra mare in Q Ad quos Josue ait : si populus multus es, ascende
Valletn arundineti, suntque egressus ejus in mare in silvam , et succide tibi spatia iu terra Pherezoei
salsissimum [h. non bnbetsalsissimumj. [C. LXXY.J| et Rapliaim : quia angusla est tibi possessio monlis
Haecest possessio trihus filiorum Ephraim per familiasi Ephraim. Cui responderunl filii Joseph : Non pote-
suas. Urbesque separatae sunt filiisEphraim in medio> rimus ad inonlana conscendcro, cum ferreis curri-
pcssessionis filiorum Manasse, et villse earum [C. hus utantur Clianansei, qui habitanl in lerra cam-
. LXXVl.J Et non inlerfecerunl Ulii Ephraim Chana- pestri, in qua siloe sunt Beih-Sau cum viculis suis,
iioeura,qtiihabilabatiiiGnzer:habitavilqueChananaRus 5 et Jezrael mediam pnssidens vallem. Dixitque Josue
in medio Ephraim usque in diem haitc tributarius. ad domtim Joseph, Ephraim et Mannsse : Populus
[C. LXXVH, Cap. XVII.JCecidit autcin sors tribuii mnltus es , et magnse fortimdinis , et non habebis
Manasse (ipse est enim primogenitus Joseph ) : Ma- sortem unam ; sed transibis ad monleni, ei succides
chir primogenito Mnnasse patri Galaad , qui fuii virr libi, atque purgabis ad habilandum spatia : et poteris
[Vulg. tac. vir] pugnator, hnbuitque possessionem Ga- ultra procedere cum subvcrieris Chananaeum, quem
laad et Basan : el reliquiis filiorum Manasse juxia fa- dicis ferreos habere currtis, et esse forlissimum.
miliassuas, liliis Aliiezer, el filiis Helech, et (iliisEs- [T. VUI, B. XXVI, C. LXXXI, Cap. XVIII.] Con-
riel, et filiis Sechem, et flliis Epher, et Uliis Semida.'• D j gregatiqtie sunt onmes filii Israel in Silo, ibique
Isti sunlfilii Manasse, filii Joseph, mares,percogna-i- lixerunt tabernactilum teslimonii, ct fuit eis terra
lioncs suas. [C. LXXVIH.JSalphaad vero liiio Eplter, r, subjecta. [C. LXXXII.] Remanserant auleni filiorum
filii Galaad, lilii Macbir, filii Mnnasse, non crant filii,
i, lsrael septem tribus, quse nccdum acceperant pos-
sed sohefilioe: qtiaruiit isia sunt nomina.MaalaetNoaia sessiones suas. Ad quos Josue ait: Usquequo innr-
el Egla ei MelchaetTliersa. Venerunique in conspecln n cciis ignavia, et non intrafis ad possidendnm terram,
Eleazari sacerdotis, el Josue, UliiNun, et principunt, t, quam Dominus Deus patrum vestroruni dedit vobis?
dicenie» : Dominus praecepil per waniim Mosi, ut iit Eligite de singnlis iribnbns ternos viros, ut mittam
daretur nohis possessio iii medio fratrum noslro- »- eos, et pergant atque circiimeant terram, ei desrri-
rum. Dediique eis juxta itnperiuni Domini pnsses- s- bnnt eani juxta numeruin uiiiusctijusque niultiludi-
sionen», in niedio fratrum palris carum. Et ceci- i- nis : rcferantque ad me quod descripserint. Divi-
derunt fmiiculi Manasse decem, absque terra Galaad id dite vobis lerram in septem partes : Jndas sit in
dnvinius, utmillies tsedcret ccepti laboris ac hujnsce ;e —Palaiin.mss., Atma: Urhinas, Amatha. Ilebraice
restitutkmis. MART. est rrsran.
493 LIBER JOSUE. 431
lerminis snis ab auslrali plaga, et domus Joseph ab A Araba et Semaraim el Beth-EI el Avim et Aphphara
aquilone. Mediaminter hos terram in septem partes et Ophra, Viila Emona et Ophni et Gabee : civitnies
describite [h. Vos vero lerram in septem pnrtcs de- duodecini, et villaeearum. Gabaon et Rama et Berotli
scribiiej : et huc venietis .id me, 111coram Domino et Mespbe, Cnphera et Ammosa et Recem, Jarephel
Deo vestro miltam vobis bic sorlerh, quia non est et Thar.il.i, et Sela, Eleph, et Jebus, quse est Jeru-
inler vos pars Lcvitarum , sed sacerdotinm Domini salem, Gabanth, Cariatli : civilates quatuordecim et
esl Coriini hsereilitas. Gad autem et Ruben , et villoe eartim. llaec est possessio filiorum Benjamiu
dimidia iribus Manasse, jam acceperunt possessiones; juxla familias suas.
suas irans Jordanem ad orienialem plagnm : quasi [C. LXXXV, Cap. XIX.] Et egressa est sors
dedit eis Moses famulus Domini. [B. XXVII.] Ctini- secttnda filiorum Simeon per cognaiiones suas : fuit-
que surrexissenl viri, ut pergerent ad descrihcndam que ha-rediias eorum in medio possessionis (iliorum
letrain, praecepit eis Josue, dicens : Circuile terrami Juda : Ber-Sabee et Sabee et Molada et Aser-Sual,
etdescribite eam, ac reVerlimini ad me, ui liic co- Bala et Asem et Ellholad, Belbul et Arma et Siceleg
ram Domino °, in Silo, miltaih vobis sortem. Itaquei et Beih-Marchnboih et Aser Susa et Belh Lebaoih et
perrexeruni, et lustrantes eam, in septem pnrlcsi Sareon : civitalcs tredecim et villae caruin. Ain,
diviserunt, scribeutes in voliiinine. Reversique sunt, g Remmon, et Athar, et Asan : eiviiales quatuor et
ad Josue iu castra Silo. [C. LXXXIII.] Qui misit villse earum : omnes viculi per circuitum urbium
sortes coram Domino in Silo, dividilqne lerram istarum usque ad Bnlaih-Beer Rnmalh conlra auslra-
filiis Israel in sepiein paries [h. juxta divisiones ca- lem plagam. Haecest hnereditas filiorum Simeon juxia
rum]. Etascentlit sors prima filiorum Benjamin per cognaiiones stias, in funiculo et possessione fillorum
familias sn.is, ut possiderent lerram [Vulg. tac. ler- Jnda, quse major erat. El idcirto possederiini filii
ram] inter (ilios Juda et filiOsJoseph. Fuitqne lcr- Simeon in medio bseredilaiis eoruin. [C. LXXXVI.]
ininus eorum contra aquilonem ah Jordane : pergens Cecidit qunque sors lertia filiorum Zabulon per
juxta lntus Jericho septenlrionalis plng;c, el intlc cognationes suas, et lacms est tei minus possessionis
colilra occidentcm ad mnniana conscendens, etper- corum usque Sarid. Ascenditque de mari et Marala,
veiiieiisin soliludinem Be.th-Aven,alque periraiisiens et pervenil in Debbaselh , usque ad lorrenlem qti'
juxta Luzam ad meridiem, ipsa est Beth-EI : descen- est contra Jecennam. Et revertiiur de Sarid conlra
dilque in Aiarolh-Addnr, in monlem qui est ad nie- orientem in fines Cheseletli-Tliabor, et cgredielurad
ridiem Belh-Horon inferioris. Et inclinainr circum- Dabralh, ascenditque contra Japhie. Et inde pertransit
iens contra maread mcridiem monlis qui respicit [Vulg. add. usque] ad Orienmlem plagam Getha-
Belh-Horon contra Alricum : suntque exilus ejus in ig Epher, Itha-Casin , et egredietur in Remmon. \m-
Cariath-Baal, quae voeniur el Carintli-Jaiiin, nrbem thoar, Anea. El circumit ad aquilonem Annathon :
filiorum Juda. Haecest plaga conlra marc, et [Vulg. suniqiie egressus ejus Vallis Jephln-EI, el Calelh
ad] occidentem. A meritiie antem ex pnrtc Cariaih- et Nealal et Seinron et Jednla el Beth Leem : ci-
Jarim egreditur terminus contra mare , el pcrvenit vitales diioilecim el villse earnm. Haecesl hseredi-
usque ad fontera aquarum Nepbtho.i. Descenditque in tas iribus (iliorum Znbulon per cognaliones suas,
parteni montis qui respicit Vallem filiorum Ennotn : urhes et viculi carum. [C. LXXXYII.] Issachar
et est conira septentrionnlein plagam in extrema egressn cst sors quarta per coghationes suas. Fuilque
parle Vallis Raphtim. Descendiique in GcEnnom, ejus hoeredilas [h. lenninus], Jczraela et Cbasalotli
id est, Vailis Ennon [h. non habeij juxta lalus Jebu- ct Stniein et Apliraim, Seon, et Anaaraih et Rab-
saeiad austriim : et pervenitad fontem Rogei, traus- bilb el Cesion, Abes, et Hameih, et En-Gaiinim, et
iens ad aqutlonem, et egrediens atl En-Semes, id En-Adda, el Belb-Phcses. El pervcnit terminus
esf, fontem Solis [h. non habetj: et pertransit usque ejus usque Thabor elSeesima el Beih-Semes : erunt-
ad tumulos, qui sunl e regione ascensus, Adomrain : que cxilus ejus Jordanis : civiiates sedecim et vil-
descendiiqHe ad Aben-Boen, id esl, lapidem Boen laeearum. Haec est possessio filiorum Issacltnr per
[h. non habelj filii Ruben, et periransit ex laiere T) ] cognationes suas , urbes et viculi earum. [ C.
aquilouis ad catnpcstria : descendilque in planitient, LXXXYIH.]Cecitlitque sors qtiinta tribtii filiorum
et proetergreditur contra aquilonem Beth-Agla : Aser per cognaiiones snas : fuitque terminus eo-
suntque exiius ejus contra linguain maris salsissinii riim Alcatb et Oali et Beten et Axaph, Elmelech et
ab aquilone in (ine Jordanis ad australem plagam, Amaadet Messal, et pcrvenit usque ad Carmelum
qui est terminus iltius ab oriente. Hsecest possessio maris et Sior, Labanntb. Ac icvertitur contra orien-
(iliortim Benjainin per tenniuos suos in circuilu, et tem Beth-Dagon, ei pertransit usque Zabulon ct
familias b suas. [G. LXXXIV.J Fueriintque civitates Vallein Jephlha-IDlcontrn nqiiilonem in Beth-Emec
ejus, Jericho el Betli-Agln et Vallis Casis, Belh- et Nehiel. Egrediiurque ad isevam Chnbul , et
ft Mss. coram Domino Deo; sed Hebrseus non ha- — Addunt iidem ms. Deo : sed Urbihas prseterea
bet vocein Deo. Norriinaautein Dei el Domini addira uesfro.
h Palat. quoque nostris mss. singvlas habet pro
saepissime reperiiWtur in Grsecis ac Latinis exem-
plaribus; qu;e tnmquam superilua radenda inonet suas, eodem sensu.
S. Hieronyinus. MART.
49S S. IHERONYMlDIVINABIBLIOTHECA. 496
" Achran [h. Hebron] et Roob et Ammon et Cane, A non tradent in manns ejus : quia ignorans percussit,
usqne adSidonem magnnm. Reverliturque in Orma proximum ejus, nec anle biduum, triduiimve, ejus
usquc ad civitnlem munitissimam Tyrum, et usque probatur inimicus. El habitabit in civitate illa, do-
Osa : erunlquc exilus ejus in mare de funiculo nec stet ante judicium causam reddens fncti sui, et
Achziba, et Amina et Apbec el Roob : civitales vi- morialur sacerdos magnus, qui fuerit in illo tempo-
ginti duaect villaeearum. Hsec est possessio filio- re : tunc reverletur homicidn, et ingredielur civila-
rum Aser per cognationes suas, urbesqtie et viculi teni etdomum suam dcqiiafugerai. Decreveruntque
carum [C. LXXXIX.J Filiorum Nepbthali sexta sors [h. sanclificaverunij Cedes in Galilseamontis Ncph-
cecidit per familias suas, et ccepitierminus de Heleph ihali, et Sichem in monte Ephraim, et Carinih-Ar-
et Elon in Sananim, et Adami, quse est Neceb, et be, ipsa est Hebron, in monte Juda. [C. XCIV.J Et
Jehnacl usque Lccum, et egressus eorum usque ad trans Jordanem conlra orienlalem plagam Jericho,
Jordanem : revertiturque lerminus contra occiden- siatueruni Bnsor [h. BeserJ, quaesiia est in campe-
tem in Aznot-Thabor, atque inde egredilur in Uco- stri solitudine, de tribu Rubcn, et Ramolh in Ga-
ca, et pertransit in Zabulon conlra meridiem, et in laad dc tribu Gad, etGaulon in Bnsan de tribu Ma-
Ascr contra occidentem, et in Juda ad Jordnnem nnsse. Ilae civitates constitulse sunt cunclis filiis Is-
contra ortum solis : et civitates munitissimoe, Ased- B rael et advenis qui hahitabant inter eos, ut fugeret
dim, Ser et Ammath, et Reccath el Chenereth, ct ad eas qui animam nescius percussisset, et non mo-
Edema ct Arama, Asor, et Cedcs et Edrai, et En- reretur in manu proximi, elTnsum sanguinem vin-
Asor, et Jeron et Magdal-EI, Ilarem et Bcth-Anath dicare cupientis, donec siarel anle populum exposi-
et Beth-Semes: civitates decem et novcm, etvillse turus causam suam.
earum. Haeccst posscssio tribus filiorumNephihali [C. XCV, Cap. XXI.J Accesserunlque principes
percognationcssuas, urbcs et viculi earum. [C. XC.] familiarum Levi ad Eleazar sacerdotem, et Josue
Tiibui filiorum Dan per familias suas egressa est filium Nun, et ad duces cognationum per singulas
sors septima, ct fuil terminus possessionis ejus Sa- tribus filiortim Israel : locutique sunt ad eos in
raa et Esthaol, et Air-Semes, id est, civitai Solis [h. Silo tcrrac Chanaan, atque dixerunt : [B. XXIX.]
non hahel]. Selebin et Ajalon cl Jethela, Elon ct Dominus praccepit per manum Mosi, ut darentur
Tbemnatha et Achron, Elthece, et Gebbethon et nobis urbes ad habitnndum, et suburbana earum ad
Baalath, Jud et Bene-Barac et Geth-Reminon : alenda jumenta. Dederunique filii Israel [h. Levitis]
AquoeJercon et Arecon, ctim termino qui respicit de possessionibus suis jtixta imperium Domini, ci-
Joppen, et ipso fine concludilur. [C. XCI.] Ascen- vitates et suburbana earum. [C. XCVI.J Egressaque
<
deruntque filii Dan, etpugnaverunt contra Lesem, C est sors in familiam Caalh filiorum Aaron sacerdo-
cepcruntqueeam, el percusserunt in ore gladii, ac tis, de tribubus Juda, et Simeon, et Benjamin, ci-
possedertint, ethabiiaverunl in ea, vocanles nomen vilates tredecim. Et reliquis filiorum Caalh, id est
ejus Lesem-Dan [h. vocantes Lesem-Dan], ex no- Levilis qui superfuerant de tribtibus Ephraim, ct
minc Dan patris sui. IIscc est pnssessio tribus filio- Dan, et dimidia tribu Manasse, civitates decem.
rum Dan, per cognaliones suas, urbes et viculi ea- [C, XCVII.] Porro filiis Gerson egressa est sors, ut
rum. [C. XCII.] Cumque complesset sorte dividere acciperenl de tribubus Issachar et Aser et Neplnhali,
terram singulis per tribus suas, dcderunt filii Israel dimidiaque tribu Manasse in Basan, civitates nume-
possessionem Josnc lilio Nun in medio sui, juxta ro tredecim. [C. XCVIII.J Et filiis Merari per co-
proeceptum Domini.urbem qttam postulavii, Tham- gnationes suas de tribubus Ruben et Gad et Zahu-
rialh-ScraainmonteEphraiin.etsodificavilcivilatem, lon, urbes duodecim. Dederuntque filii Israel Levi-
linbitavitque in ea. ll;c sunl possessiones quas sorte tis civitates et suburbana earum, sicut praccepit Do-
diviserunl Eleazar sacerdos et Josue filius Nun, et minus pcr manum Mosi, singnlis sorte iribuentes.
principes familiarum, ac iributum Israel, in Silo, De Iribubus filiorum Juda et Simeon dedit [h. dede-
cornm Domino ad osiium labernaculi testimonii, runtj Josue civilates : quarum ista sunt nominn, fi-
1D liis Aaron per familias Caalh Levitici generis
pariitique sunt terram. (pri-
[T. IX, B. XXVIII, C. XCIII.Cap.XX.] El loculus ma enim sors illis egressa est) [h. filiis Aaron per
esl Dominus adJosue, dicens : Loquere filiis Israel, familias Caath Levitici generis prima sors egressa
el dic eis : Separate urbes fugitivorum, de quibus estj Cariath-Arhe palris Enac, qua- vocatur Hehron,
locutus sum ad vospermanum Mosi, ut confugiat in monie Juda, et suburhana ejus per circttitum. A-
ad eas quicumque aniinam percusserit nescius, et gros vero et villas ejus dederat [h. dederuntj Cha-
Tiossitevadere iram proximi, qui ultor est sangui- ieb filioJephonneadpossidendum. [C.XCIX.J Dedit
nis : cum ad unam harum confugerit civitaium, sta- ergo filiis Aaronsacerdotis, Hebron confugii civita-
biique anie porlam civilatis, et loquetnr senioribus tem, ac suburbana ejus : et Lebnam cum subnrba-
urbis illius, ea qusese comprobent innoceniem : sic- nis suis : et Jether, et Isthimoa, el Holon, Dabir, et
quc suscipienl eum,et dabunt ei locum ad habiian- Ain, et Jula, et Beth-Semes, cum suburbanis suis :
dum. Cumque ultor sanguinis eum fuerit perseculus, civilatcs novem,de tribubus, ut dicium est, duabus.
« Itamss. omnes : editi vcro Iegunl Abran. MART.
497 LIBER JOSUE. 408
De tribuauiemfilioruniBenjamin.Gabaon, eiGabae, X confugiicivilalem [Vulg.civitates] Gaulonin Basan,et
et Anatholh, el Alnion cum suburbants suis: civitalcs Bosram[h. Boslhram], cumsuburbanissuis.civilates
quatuor. Omnes simul civitates filiorum Aaron sa- duas'. Porro de tribu Issacbar, Cesion, etDabralb,
cerdotis, tredecim, cum suburbanis suis. Reliquis et Jarimuth, etEn-Gannim, cum suburbanis suis,ci-
vero per familias filiorum Caath Levitiei generis, vitales quatuor. De tribu auiem Aser, Misal et
Iixc est data possessio. De tribu Ephraim urbes Abdon el Elcath et Roob, cum suburbanis suis,
confugii, Sichem cum suburbanis suis in monte civitatesqnatuor. [C. Cl.]De tribu quoqueNephthali
Ephraim, et Gazer etCebsaim et Beth-Horon, cum civilatem [Vulg. civitates] conlugii : Cedes in Ga-
suburbanis suis, civitates quatuor. De tribu quoque liiflca, et Ammoth Dor, et Cartban, cum suburba-
Dan, Elthece el Gebbethon, et Ajalon et Geth-Rem- nis suis, civitates tres. Omnes urbes familiarum
mon, cum suburbanis suis, civitates quatuor. Porro Gerson, Ircdecim cum suburbanis suis. Filiis autem
de dimidia tribu Manasse, Thanach et Geth-Rem- Merari Levitis inferioris gradus per familias suas
mon, cum suburbanis suis, civitatesduae. Omnesci- data est de tribuZabulon, Jecenam et Chartha ct
vitaies decem, et suburbana earum, dalse sunt filiis Damna et Nalal, civitates quatuor cum suburbanis
Caath inferioris gra4u&.[C. C.] Filiis quoque Gor- suis. " Et de tribu Gad civitates confugii, Ramoih
son Levitici generis dedit de dimidia Iribu Manasse g in Galaad et Manaim el Esebon et Jaser, civitates
n Posl urbes Zabnlonias addunt edili et mss. ali- reuben, elh-hir miclal harotsealih :eth-betser bammid-
quot libri : De tribu Ruben ultra Jordanem contra bar, veeihmigrasclieha; cth-jahalsa, veelh-migrasceh-
Jericho chilates refugii, Bosor in soliludine, Misor et ha. Elh-cedemoih,veeth-migrascheha;veeth-mephahat,
Jaser,el Jethson et Mephalh,civitalesqualuor cum sub- veetk-migrascheha, arim arba. Inlerpretatur aulem :
urbanis suis : quod e LXX Translatoribus fluxisse Et de tribu Ruben, civilatem refugii homicida;, Bosor
vix dubium esse polcst : nam quac leguntur in lle- in descrto, el suburbana ejus , et Jxsa, et suburbana
braeis voluminihus, aliis verbis, ut niox dicemus, ejus. Cedemoth el suburbana ejus; et Mephaath et
concepta sunt. Ne quid vero diligentian, aut fidei a suburbana ejus civitates qualuor. Porro liaec verba
nobis queat desiderari, ubi maxima videmur ad scripla reperiuntur in mss. Hehraeocodice Regio n. 7,
inielligentiam Srripturarum momenta : qusecumque et in allero optimo exemplari ros. noiato BB. 32 in
versiculi istius absentiam, varianlesque spectant bibliotbeca domus Orationis Parisiensis in vico
lectiones Hebraeorum, Graecorum, ac Latinorum, S. Ilonorati : in quo lamen ultimo codice secunda
non gravabimur dicere. Itaque sciendum primo in manus expunxit, non versus duos integros, ut per-
GraeeisLXX Interpretum exemplaribus omnia esse peram asserit Hicardus Simon lib. l Hist. Criticoevet.
consona, praeier pauca levinris momenti, et unam Tesi. cap. 22, sed solummodo quatuor aut quinque
variantem lectionem, quam Nobilius affert, dicens in verba, quae non legunlur in aliis exemplaribus lle-
aliquo libro esse, Bosor in solitudine Misor, pro his braorum, nec in impressis. Verba expuncta sunt
qu* in textu legunlur, Bosor in deserlo : Miso, el isthxc, eth hirmiclat harotseahh... bammidhar, id est,
suburbana ejus,etc. Apud Latinos autem dissidia bene .,* urbem refuijii homicidm in deserto. Quatuor aut
multa : abest enim integer ille versus 36 in mss. quinqiie his verbis exceptis, cactera scripta sunt in
aniiquioribus ac melioris noise, puia in Regio ms. mss. exemplaribus Regiaebibliotbecaj, n. 5 et n. 6,
codice, num. 3563, Colbertino Aniciensi, nnm. 157, in uno eliamms.codice viri clarissimi Pauli Pelisso-
Corbeiensibus 1 et 10, ei in uno S. Germani, num. nii, quem bibliotliecao nostrse S. Germani a Pratis
157. Deniqueexscripior Canonis Heb. verit. ad fidem nuper donavit, inque plurimis aliis, quos breviiatis
alterius exemplaris casiigatioris suum emendans, ergo non recensemus. Exstant etiam nonnulli, sed
universa verba haecliliira delevit, utsimiliaquaedam recentiores, in quibus absunt duo versus praedicti,
additamenta. Tres tantummodo habemus recentiorcs quemadmodum et in antiquis Latinis libris. Unde
mss. codices Bibliorum, qui leguul comma praedic- exploratum hahenius, et amiqua,et recentiora, sive,
lum, prout exstat pnsitum in Vulgata nostra Latina, inuiiiae oetatis volumina quxdam Hcbraea, errore
non tumultuario ordines Bibliorum Roberti Slephani lihrariorum esse mutila : indeque lit ut hoc loco Jo-
et theologorum Lov.miensiuni, ubi prius commemo- sue, iinperfectam habemus uno vel duobus versicu-
rantur urb'sGalaaditanim Meraritis concessac,qu.im lis versionem Latinam Hieronymi, qui saepius lesta-
Ru')enitarum : in quo peccavit etiatn Syrus interpres tur se nihil mutasse de veritale Hebraica, sed puro
rccensus urhes de tribu Ruben, anle eas quae fuerunt ac fideli sertnone suae linguae hominibus editionem
e tribu Zabulonis. llis ita observaiis, maiiifesluni novam condidisse. Mutila diximus anligrapha quae-
apparel, exemplaria Hebraica Hieronymi aliqua sui dam Hebraeorum, atque imperfectam hic loci Hiero-
parte fuisse mutila, nec versus omnes Bibliorum ha- nymianain versionem, quia nisi duobus his versibus
bnisse ascriplos : quia si fuisset in eis versiculns 36 ascriberentnr quaiuor urbes de Rubenitarum hae-
hiijiis capilis xxi Josue, Latine illum Hieronymus ]} reditaie, summa duodecim civiiatum, quae Merarilis
reddidisset, ct in antiquioribus editionis Latinae lamen attribuiae dicuniur, nullalenus conflci posset: quam
S. Doctoris codicibns reperirelur, in quibus abesse in Scripiura vers. 38 expresse subductam
snpra dicebamus. Vera est igitur annotatio Hebrai- legimus. Supplendus igitur locus in versione Hiero-
corum lihrorum, qua docemur in Hillelis et aliis ve- nymi exLXX translatione Graaca, vel poliuseversi-
tusiioribus libri Josue exemplaribus Uebrais abesse bus 78 et 79 capitis vi lih. i Paralipomenon, uhi ea-
duos veisus (nos unum dicimns) in quihus quatuor dem verba , quauhoc loco desideraniur, reperiunlur
Ruheniiarum urbes memorantur : cum enim Hiero- expressa tain in Hebreeis, quam in Latinis exempla-
nymi aetaie in aliquot libris desiderarentur, inficiari ribtis. MART.
millns potest et in quibusdam aliis fuisse omissos. — Supplel Palatin. ms. ad oram libri pericopen,
Sed de Hebraeisvoluminibus haecnoianda supersunt, quam addunt Vulgati libri, De tribu Ruben ultraJor-
nempe in velusiis et oplimis nonnullis mss. excm- danem contra Jericho, civitates refugii, Bosor in soli-
plaribus eo modohaberi : labpQTy na ptn "1313131 ludine Misor et Jaser, et Jethson el Mephaath, civita-
les quaiuor cum suburbanissuis. Notum porro, hunc
rm n^ nx n»ttnaa nxi -cnna -isn m rw-in versiculum et in Hebracis codicihus jamdiu olim de-
rranan nsi nvs'a n*ti neruanNi mmp nx: rmsa siderari, quod et Massora noiat, et R. David Kim-
: 72"1ND^T; quod a nobis ila legilur : Vmimmatte chi. Quin et liieronymi sevo defuisse illum vulgo
i<)> S. IIIEUONYMIDIVINA BIULIOTHECA. 500
qiialuor CUIIIstiliuibaiiis suis. Omiies urbes (ilio- A altare iu teir.i Cliaiuam , super Jordanis lumulos ,
rmii Meiari per familias et cognaliones suas, duo- contra (ilios Israel [ii. in IransUu filiorum Israel]:
deciin. Ilaque iiniversseeiviiatcs Levitartira in ine- coiivejieriini oinnes iu Silo, in asceiiclereiil et diioi-
dio possessionis lilioniin Israel, fuerunt quadra- carenl conira eos. Et inlerini uiiserunl ad illos in
(jinia oeto cuiti subiirbanis suis, singukc per fami- terrain Galaad Pninees filitim Eleazari sacerdotem,
lias dislriuutae. [C. €11. j Deditque Dotninus [VIIUJ. el decem principes cum eo , singulos de triliuhug
add. Dcusj Isr-^li oinnem terrnm, quaiu iradilurum singulis. Qni veneriuil ad filios Ruben, et Gad , et
se patrihus eoruni juiaverat : et pussederunl illam, dimidiin trihus Manasse , in lerrara Galaad ; dixe-
atque habitaverunt in ea. [B. XXX.] Daiaque cst runique ad eos : liacc mandal oinnjs populus Do-
ab eo pax in omnes per circuituiii nationes ; nul- iiiiui : Quae est ista trausgressio ? Cur reliquistis
Iusque eis hosiium resislere ausus esl, scd cuncti Domiiiiim Deum lsrael aediGcauies altare sacrile-
in eortun diiioneui redacii 6uni. Ne utium qui- gtiiu , el a ctiliu illius readentes ? An paruut vobis
dem verbnm, quod illis praeslaltirum se esse pro- est quod peccaslis in Beel-Pliegor [h. Phohor], et
miseial, iiriium fuii, sei rrbtis explela sunt om- usque in ptaesentem diein niacula liujus sceleris in
nia. nohis permanel'! iiiullique de populo corrueruul ?
| T. X, C. CIH, Cap. XXII. [ Eodem tempore vo-- j$ ] Et vos hodie reliqttisiis Dominum, et cras in uni-
cavit Jostie Rnhenilas, ct Gadditas, el dimidiami verstim Israel ejus ira desaevicl. Quod si ptiialis im-
Irihutn Mauasse, dixitque ad eos : Feeistis omniai nniitdain esse lerrain possessionis vcslrce, transite
quae yobis pr.eccpit Moscs famulus Domini : iniiii ad lerram, in qua tabernaculuui Domini est, et ha-
quoque in O.IJ'ibus ohedislis, nec reliquistis fratres' hitate inler nos : lanlum ul a Doniino , c.t a iiostro
vestrus loiijto tempore, usqtie in praesentem diem,, consortio non reecdatis , aediticalo altari pracier a!-
ciislodieiite-, impcriiui) Domini Dci vestri. Quiai larc Doiuiui Dei nosiri. Nonne Acham ftlius Zare
igimr dedii Donihius Deus vesler fratribus vestris> prieteriil mandatum Domiui, et super omuem popu-
qnietcin ac paeem, sicul poliicitiis est : lcverlimini, , lum Israel ira ejus incubuil ? Et ille erat twus homo :
c.i iie in tii/crnacula vcslra, et in terram pos a|i|ue uiinam solus periisset in scelere suo. Re-
sessionis , qiiam tr.ididii. voliis Moses, fainiiliis< spniideiiiiitqiie filii Ruben et Gad , ei dimidiaeIribus
Domini, lians Jordaneui : ila diimlaxat, ui custo- Manasse, principibus legaiiouis Isiael: fnrtissitwis
tliatis allente, el opere coitipleatis mandalnmi Deus Dominus, fortissirtius Deus Dominus, ipse no-
et legem quaui praicepit vobis Moscs, servus Do- vit, el Israel simul ijilelligel : si praevaricationis
inini, ut diligalis Diiminuni Deuiti vestium, et am- animo hoc aliare constnuiinus, non cnslodiat nos,
buleiis in omnihiis viis ejus, et <>bservelisman-- iC *ed puniat nos in praesenii: et si es menie fecimus,
daia illius, adhaereali-que ei, ac serviatis in onmii ul holocausta , et sacrificium et paeificas viclimas
corde, et in oinni anima veslra. Benedixitiiue eis% super eo impoiierenuis, ipse quaeral et jndicei ; et
Josue, et ditiiisit eos. Qni reversi mitt in lahernacnlai non ea magis cogiiatione atqne iraclatu, ut dicere-
sua. Triliui aiifeni Manasse mediae possessioneinI inus : Cras djcenl lilii vcslri liliis iitisltis : Quid vobis
Mosesdederat iu Basstn : e.i jdcirco medjse quac su- et Do.uino Deo Israel ? terminum posuil Dominus
perfuil, dedil Josim sorlem inler caelerns fratress inter nos ei vos, o filii Rubett el filii Gad, Jordatiem
SUQS trans Jcrdauem ad occidentalem plagani. Cum- fluyium : et idcirco pnriem no» liahetis in Domino.
que diittitierel eos in taberuacula sui, ct bene- Et per banc occasionem averlent filii vestri flliQS
dixissct illis , dixii ud eos : In imilta suhstaniiat nostros a timore Dnmini. Putavimtis itaque inelius,
atijue divitiis revenimini ad sedes [h. uedesj ves- et diximus : Exstriiamus nohis aliare, nou in holo-
iras, cuni argenlo et auro, aere ac ferro , el veslaj causia, rieque ad viciimas offerenda, sed in leslimo^
muitiplici : dividile pradam hosiium ciim fralrihus$ niuni iuter nos el vos, et sobolem nostram vesirant-
vestris. Revcrsique suttt, el ahierunt filii Ruben, ett que progeniem, ut serviamus Domino, et juris noslri
iilii Gad , el dimidia tribus Manasse, a iiliis lsraell sit offcrre liolocausta, et victimas, et pacificas hos-
de Silo, quoe siia esi in Clianaan, ut intrarent Ga-- D lias : et nequaquam dicanl cras filii vestri filiis nos-
laad terram possessionis suae, quam oblinucranll tris ; Nou est vobis pars in Dontino. Quod si volite-
juxla impcriurn Poniini in manu Mosir [B. XXXI,, rint dicere, respondebunt eis : l^cce allare Dotnini,
C. CIV.] Cumque veuisseut ad lunnilos Jordanis inl quod feeerunt patres nosiri, nnn in holocausta ,
terra Chanaan, aedificaveruntjuxta Jordanem aliarei neque in saerificium, sed in testiinoniuin nostrum
ijiOniise magniludinis. Quod cum audissenl filii Is- ac vestrum. Absit a nobis hnc scelus, ut recedamus
rael, ei ad eos certi nuntii deiulissent, aedificasse ; a Domino, et ejus vestigia relinqiiamns, exstruclo
filios Ruben , et Gad, el dimidiae tribus Manasse,, aliari ad holocausta , et sacriftcia , el viclimas offe-
erndili arbitranlur; quo enim moilo haheri notamus cultim isiutn deesse. Quod si observarit, tnm vero
in Vulgatis libris, ex Graeco-rav LXX translatus ad vix credani, quod de llebraici archetypi lacuna lec-
verbitm esl. Disputanl vero hac de re tmiltis cum lorem nionere prasterierit in praefa ione, aut alibj
Marliapaeus in annolalione, cum critiei sacri atque oceasione arrepla : qund aijtein supplere muluQiil
inierpreles. Quod facium speeiat S. Patris, ferme locum ex LXX cuni pr«siare id longe rectius posset
persuasum est mihi, non poluisse illum a LXX acci- ex Aquila et Symmacho, ne vis quidem.
pere, nisi si antea animadvertissei in iiebraco versi-
501 LIBER JOSUK. £02
rendas, praelcr allare Doinini Dei noslri, quod ex- ALi|ii;c se Domintts pnestaluriim vobis esse poilicitus
structum est anie labernaciilum ejus. Quibus audiiis, est, iiniim non praterierii incassum. Sicut ergo im-
Phinees sacerdos, et principes legationis Israel, qui plevit opere quod protnisil, et prospera cuncta ve-
erant cum co, placnti suut: et verba filiorum Ru- neriiiit : sic adducet super vos quidquid malorum
ben, etGad, etdimidiae tribus Manasse, libenlissime comminaius est, donec vos auferat aique disperdat
susceperuni. Dixilque Phinees ftlius Eleazari sacer- de lerra hac optima . quam iradidit vobis , eo quod
dos ad eos : Nunc scimus quod nobiscum sil Dottii- praelerieritis pacium Domini Dei vestri, quod pepigit
iius, quoniam alieni estis a proevaricatione hac, et vobiscum , et servieritis diis alienis , et adoraveritis
lilierastis (ilios Israel de iiianu Domini. Reversusque eos : cito alque velociter consurget in vos furor Do-
est cum principibus a filiis Ruben et Gad , de terra mini, el auferemini de terra liac oplima , quam tra-
Galaad , finium Chanaan, ad filios Israel, et relulit didit vobis.
cis. Placuilque sermo eunclis audienlihus. Et lau- [B. XXXIII, Cap. XXIV.] Congregavitque Josue
daverunl [h. heiiedixeiiint) Deum filii Israel, el ne- omnes tribus Israel in Sicltem , et vocavit majores
quaquam ultra dixerunt, ut ascenderent conlra eos, natti, ac principes, et judices , et magistros : stete-
nique piigtiareiit, ct delerent terram posscssionis runique in conspectu Dei \Vulg. Domini] : et ad
eorum. Vocaveruiiique filii Ruben , ct filii Gad , al- ]B populnm sic loculus esi : Haecdicit Domintis Deus
tare quod exslruxeranl, Testimonium nostrum, Israel: Trans fluvium habitaverunt palres vestri ab
quod Dominus ipse sil Deus. iuiiio. Tbare pater Abraham et Nahor: servieruntque
[T. XI, B. XXXII, C. CV, Cap. XXIII.] Evoluto diis alienis. Tuli ergo pairem veslrum Abraham de
auiem mullo lempore, |iosiquam paceui Dominus Mesopotamiae finibus : et adduxi eum in terram
dedcrat Lraeli, subjeclis in gyro nationibus uni- Chanaan , muliiplicavique semen ejus, et dedi ei
versis, et Josue er.tt longa:vns, et persenilis aetatis: Isaac : illique rursum dedi Jacob et Esau. E qnihns,
vocavit Josue omncm lsraelem , majoresque natu , Esau drdi montem Seir ad possidendum : Jacob vero
ct principes ac duces, el magislros, dixiique nd eos ; et filii ejus descenderunt in iEgyptum. Misique Mo-
Ego senui, et progressioris setatis sum : vosque scn ct Aaron , et percussi ^Egypium multis signis
cernitis omnia , quac fecerit Dontinus Deus vesier atque portentis. Eduxiqttc vos el palres vesiros de
cuuctis per circuituiu nationibus, quo uiodo pro vo- ^Egypto, et venistis ad mare : persecutique stint
bis ipse pugnavent ; ei nunc quia vobis sorle divi- ^Egyptii palres vestros cum curribus et equiiatu,
sit omnem lerram, ab orientali parte Jordanis us- usque ad mare Rtibrum. Clamaverunt autem ad Do-
que ad mare magnum , multacque adhuc supersunt minum filii Israel [h. non habel] : qui posuit tene-
nationes ; Dnmiuus Detts vester disperdet eas el G bras inler vos et ^Egyptios , et adduxit super eos
auferet a facie vestra, et possidebiiis terram, sicul mare, et operuit illos. Videruni oculi vesiri cnncta
vobis pollicitus est. Tantum confortamini, et estote qnae in iEgypto fecerim , el habilasiis in soliludine
solliciti ut cuslodiatis cuncta <iuse scripla sunl in mulio lempore : et inlroduxi vos ad terrara Amor-
volumiiie legis Mosi : et non decliuelis ab eis nec rhaei, qui habiiabat trans Jordanem. Cumque pu-
ad dexieram nec ad sinisiram : ne postqtiam inlra- guarent conira vos, tradidi eos in manus vestras, et
veritis ad gentes, quae inter vos futurae sunt, juretis possedislis lerram eorum , atque interfecisiis illos.
in notnine deorum earum, et serviatis eis, el ado- Surrcxii autem Balac, lilius Sepphor, rex Moab, et
relis illos : sed adhaereaiis Domino Deu vestro : puguavil contra Israelem. Misitque el vocavit Ba-
quod fecistis usqtte iu diem hanc. Et tunc auferet laam, filium Beor, ut maledicerei vobis : ei ego no-
Domiuus Deus iu couspeciu vestro genles maguas lui audire eum, sed econtrario per illum benedixi
ct robustissimas, et iiullus vobis resistere poterit. vobis, el liberavi vos de manu ejus. Transistisque
Unus e vobis perscquetur hosiium niille viros : quia Jordanem , et venislis ad Jericho. Pugnaveruntqtie
Dominus Deus vester pro vobis ipse pugnabit, sicut contra vos viri civiiaiis ejus, Amorrhaeus, et Phe-
poliiciuis est. Hoc tautum diligeniissime praecavete, rezaeus, et Chananaeus, et Helthaeus, et Gergeseus,
ut diligalis Dnninum Deum vestrum. Quod si vo- D ei Evaeus, el Jebusaeus : et tradidi illos in manus
lueritis gentium barum , quae inier vos babitant, vestras. [C. CVII.] Misique ante vos crabrones : et
erroribus adhaerere , el cum eis misccre connubia, ejeci [h. et ejecerunt] eos de locis suis, duos reges
atque ainicitias copulare : jam nune scitote quod Amorrhaeorum, non in gladio nec in arcu tuo. De-
DominusDeus vester non eas deleatanie faciemves- diqtie vohis terrain, in qua non laborasiis, et ttrbes
tram, sed sint vobis in foveam ac lajqueum, et offen- quas non sedilicastis, ut habitaretis in eis : vinens
diculuin ex lalere vestro, et sudes in oculis vestris, et oliveta, quae non plantaslis |h. comeditis]. Nunc
donec vos auferat atque disperdat de lerra hac op- ergo timele Dominttm, et servite ei perfeclo corde
tinia , quam tradidit vobis, [C. CVI.] En ego bodie atque verissimo : et auferte deos, quibus servierunt
ingrediar viam universae terrse , et a IQlo corde, et patres vestri in Mesopotamiaet in jEgypto, ac ser-
loto animo coguoscetis, quod de omnibus verbis, vite Domino. Sin- autem malum vobis videlur ut
a Eiciderunt librariorum oscilaniia eVulgatis libris hacc verba, et toto corde, quae nedum Hebraeu8<tex-
tns habet, et Graectts.
5o5 S. HIER0NY.M1DIVINA BIBLIOTHECA. £04
Domino servialis , optio vobis datur : eligite hodie A populus ad Josue: Domino Deo noslro serviemus, ct
quod placei, cui servire potissimum debeatis, ulrum obedientes erimus praeceptis ejus. Percussit igitur
diis, quibus servierunt patres veslri in Mesopota- Josue in die illo foedtis, et proposuit populo prte-
mia, au diis Amorrhaeorum , in quorum terra ha- cepta alque judicia in Sicbem. [C. CX.] Scripsilque
bitatis : ego autem ct domus mea serviemus Do- omnia verba hoecin volumine legisDomini: et tulit
mino. Responditque populus, et ait: Absit a nohis , lapidem pergrandem, posuitque eum subler quer-
ut relini|tiamus Dominum.et serviamus diis alienis. cuni, quae erat in sancluario Domini: et dixil ad
Dominus [h. Quoniam Dominus] Deus nosler ipse omnem populum: En lapis iste erit vobis in testi-
eduxit nos, et patres noslros, de lerra ^Egypti, de monium, quod audierit omnia verba Domini quae lo-
domo servilutis : fecitque videmibus nohis signn cutus est vobis : ne forte postea negare veliiis, et
ingentia, et cuslodivit nos in omni via , per quam meniiri Domino Deo vestro. Dimisitque populum,
ambulavimus, et in cunctis populis, per quos transi- singulos in possessionem suam.^Et post haecmortuus
vimus. Et ejecit universas genles , et Amorrhaeum esi Josue, filius Nun, servus Domini, centum decem
ltabilatorem lerrse , quam nos inlravimus. Scr- aniioruin : sepelierun>jqueeum in fiuibus possessio-
viemus igitur Domino, quia ipse cst Deus noster. nis suac in Tliamnnth Sare, quae sila esl in monie
[C. CIX.] Dixitque Josue ad populum: Non poterilis „ Epliraim, a septentrionali parte monlis Gaas. Ser-
servire Domino:Deus enim sanctus, etfortisaemula- viique Israel Domino cunctis diebus Josue, el senio-
torest, nec ignoscetsceleribusvesliisalque peccatis. rum qui longo vixerunt lempore post Josue, et qui
Si dimiseritis Dominum , et servieritis diis alienis , noverant omnia opera Domini quae fecerat in Israel.
convertetse, et affliget vosalque subvertelposlquam Ossa quoque Joseph, quae tulerant filii lsrael de
vobis praestiterit bona. Dixitque populus ad Josue. ^Egyplo, sepelierunl in Sichem, in parie agri, quem
Nequaquam ila ut loqueris, erit, sed Domino servie- emerat Jacob a filiis Emor, patris Sichem, cenlum
mus. Et Josue ad populum : Tcstes , inquii, vos novellis ovibtis, et fuit in possessionem filiorum Jo-
eslis, quia ipsi elegerilis vobis Dominum ul servia- seph. Eleazar quoque, lilius Aaron, mortuuscst: et
tis ei. Responderuntquc: Tesles. Nunc ergo, ait, sepelierunt eum in Gabaatb Phinees filiiejus, quae
auferte deos alienos de medio vesiri, el inclinate data est ei in montem Ephraim.
corda vestra ad Dominum Deum Israel. Dixitque
Explicit liber Josue Ben Nun.
TITULI LIBRI JUDICUM.
I. Post morlem Josue consuluerunt filii lsrael Domi- G ct humiliati clamant ad Dominum; et millit ad eos
num, quis essetdux belli; et Dominus: Judas. Ado- prophetam, improperans angelus Domini venil ad
nibezechrexub Israel comprehendilur; deinde Ca- Gedeon frumenta lerentem, et mata qum sibi acci-
rialh-Arbe el coelermcivitates. De Chaleb et Axa, derant, enumeral, et audit Gedeon quod per se ip-
filia ejus: de agro postulato, el de Gaza : de filiis sum liberalurus essel Dominus Israelem. De sacri-
Enac exslinctis : de Bethel, de Luza, et hominc ficio oblato : et dixil Dominus ad eiun nocte, ul
prodilore ejus; quarum cum habilatores non dele- deslructa ara Baal, et luco exciso, de lauro septena-
vissenl, poslea reversi oppresserunt lsraelem : et rio palris lui offeral sacrificium. De conventu, el
angelus Domini venit, et improperal eis flentibus. Madianilis. Gedeon, vellere posito in area, qumrit
II. Vbi tamquam mox morluum Josue commemorat, signum. Dominus dixit ad eum : Multus est lecum
et senioribus timoralis morluis noveltamlas lasciva populus. Ad aquas probantur, ei Irecenti viri probi
inveniunlur ; et jussu Domini descendil in caslra,
succrevil, qum Deumomninonon coluil; et Baalim et audit somniumreferentem de provenlu belli. De
serviendoDominumad iracundiam provocavil; et
Salmana ei Zebee. De Oreb. De viris Socchot, et
tradidil eosin manibushoslium. De quinquesatrapis
de turre Phanuel, et cxx millia occisoriim. De in-
Philistinorum reliclis : de filiis Chananmorum to-
ciatis : de Chuzan Razathaim Mesopotamim: el de '.p. auribas aureis a Gedeon de prmda postulalis ; et de
morte quieta ejusdem Gedeon.
Othoniel, rege Israel. V. Iterum peccaverunlfilii Israel, et Abimelcchnalu-
III. Peccaverunt filii Israel, et tradidit eos Dominus ralis Gedeonconspirat cumSichimilis. Conduclisva-
Eglon regi Moab; et clamaverunlad Dominum, et occidil septuaginla viros, filios Gedeon, e quibus
gis
suscitavit eis Aod, (itium Gera, qum occidit Eglon Jonalha minor absconditus, in posterum venit, et
crassum, et Moabilas decem millia. De Samgari dicit super eos parabolam. De Gaal, filio Hebed, qui
filio Anath, qui occidit sexcenlosviros vomere. Ite- cum fratribus suis transil in Sichimam ; et Zebul,
rum peccaverunt, et tradili sunl Jabin regi: Deb-
bora el Barach, exercitu duclo, occiderunl Jabin.De priuceps civilalis, miltit ad Abimelechoceutte.Com-
mittunt prmlium.De turre Sichimorum, ubi fumo et
Jabel, uxore Haber, qum palo occidit Sisaram. Et mille homines periervnl. De popiclo Thebes,et
canlicum Debbormet Barac. igne
turre in medioejusfirmissima,adquam accedensAbi-
VI. Peccanles iterum traditi sunt in manu Madian : melech,jecitmulicrfragmentummolw, et occiditeum.
605 CAPITULATIONESLIBRI JUDICUM. 506
VI. Post Abimelechsurrexit Thota : post eum Jair. A 4 VIII. De Micha et mille centuni argenleis. De sculp-
Iterum peccaveruntfitii Israet Deo, et traditi sunt tili et conflaliti. De alio adolescente Bethkhemita,
Philisllueis; et afflicti nimisclamaverunt ad Domi- qui factus est sacerdos in domo Micha. De filiis
num dicentes : Peccavimustibi. Similiter secundo, Dan euntibus Lachis auferentibus sacerdolem, et
el misertusest illis. De Jephthe Galaadite conslituto idola. De Jonathan, filio Gersan, filii Moysi, sacer-
principesuperIsrael.El legalosmiltit ad Philislhiim. dote idoli.
De votoejus temerario. De victoria belli, el morte IX. De Levita accipiente uxorem de BelhlehemJuda,
filim. De sedilionein Ephraim. Post Jephlhe sur- qua reversain domum palris, vir ejus secutus grate
rexil Abessan, deinde Ahialon et Abdon. Rursum suscipiiur. De tmtilia eorum, et itinere. De homini-
de peccatoIsrael. bus Gabaa Benjamin iniquis, qui virum appelunt ac
VII. De Menube,cui angelus apparuit. De nativitate mulierem. De abusa muliere, el faiigata, et morlua.
Samson, qui adultus accepit mulieremde filiabus De cadavere ejus diviso in duodecim partes, et
Philistliiim. De leone occisoel favo mellis. Et pro- misso per duodecimtribus. Pro hoc facto omnis po-
ponit parabolam,quam uxor publical : qua dimissa pulus congregatur ; adversus tribum Benjamin bel-
alteri tradilur. Iratus Samsonvulpes capit, el colti- lum indicunt : seniel et ilerum superantur; tenio
gatis,ignem supposuil.et segetesaccendil.Den.axitla g\ viclores exsistunt. Poenitenlia ducti flentes dolent
asini mille viros occidit, et inde aqua ipsi sitienli tmamperiissetribum, ex qua sexcentis viris rema-
processit. De muliere, el porlis in Gaza. De Dalila, nenlibus consiliumineunl qualiter tribusjjum cecidit
qum eum accepit, Productus e carcere ut luderet, reparelur.
templumsuper eosuna secum dejecit.
" BREVES LIBRI JUDIGUM.
I. Judas etigitur dux belli. IX. Constanlia mulieris Jaliel, qumclavum infixil tem-
II. Increpat populum Dominus pro excessu ido- pori Sisarm. Seijuilur canticum Barac et Debborm.
lorum. X. Post excessus populi consuetos, apparuit angelus
III. Post obitum Josue fecerunt Israelitm malum in Domini Gedeon, confortans ad prmliandum. Subver-
conspectu Domini: b quos tradidil inimicissuis in til etiam Baal, et obtulit sacrificium Domino. Ipsius
prmdam. viri trecenti tamberunlaquas ul cunes. ls postmodum
IV. Excitantur a DominoJudices ad liberationem Is- excessitcum Israel.
tael; eliam ipsosspreverunt; quibus reservavit gen- XI. De regno Abimelech infirmo, qui morilur de
tes, ut in ipsis experiatur Israel. fragmento petrm molme.
V. Hm sunt gentes, quus Dominus dereliquit c. C XII. RegnumJair.
VI. Pro excessu idolorum caplivati sunt a rege Chu- XIII. Regnum Jephthe. Is occidit filiam suam, el fecit
consuetudinemmalam.
san Mesopolamim.
XIV. Judex Abessan.
VII. Item pro malis traduntur Eglon regi Moab : XV. Judex
3Ianue, cujus fiiius famosus Samsoit.
queminterfecit Aod in ccenaculosuo cum arle, in- XVI- Excessus Michm.
terfectisetiam decem millibus Moabitarum, el quie- XVII. De adolescenteLevita agnilo apud Micham, et
vil terra 11ocloginta annis. revocatoa tribu Dan in sacerdotiumidoli.
VIII. Samgar qui occidit sexcentos virosvomere. XVIII. Vir Levilescui contigit nefas.
a Pal. Capitula de more vocat : unumque facit ex ' Econtrario bic addit idem Palatin. ms.j ut eru-
primo et secundo, stib unius numeri nota, et conti- direl eas in lsrael.
iienli serie, ubietlegii : Increpateos angelus Domini <UnPal. ms., triginta annis, dumtaxnl.
» Addil Palaiin. ms. : ls occidit fitiam suam et
prob excessu,etc.
Rcliqiium textum verborum, quos tradidil inimi- fecit consuetudinem malam : quse mox referunt ad
cissuis in prmdam, Palatin. ms. ignoral. Jepluhe ad qtiem perlinent.
CAPITULA LIBRI JUDICUM.
I. Adonibezechfugiens comprehensus est, cmsissum- D VI. Aser non delevit habitalores Accho.
milatibus manuum ejus ac pedum. VII. Loquente angelo Domini ad filios Israel, eleva-
II. Habitalores Dabir, cujus nomenvetus erai Carialh- verunt vocemsuam et flevnunt.
Sepher, id est, civitaslitterarum. VIII. Dimisit Josue populum, et abierunt filii Israel
III. Filii Cinmi cognati Moysi ascenderunl de civitate unusquisquein possessionemsuam.
Palmurum cum filiis Juda. IX. Iralus Dominus contra Israel, tradidil eos in
IV. Jebusmumhabilatorem Jerusalem non deleverunt manus diripientium.
filii Benjamin. X. Iratus est furor Domini in Israel, et ait: Quia
V. Vocavitqueurbem Luzam, qumita appellatw usque irritum fecil gens isla paclum meum, non delebo
in prmsenlemdiem. qentes.
5(7 S. IIIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 508
XI. Dimisit Dominushas nationes, et cito subvertere A, XXXIV. Locutus est Jonathan viris Sichem timilitu-
noluit. dinem de oliva, et vite, et rubo.
XII. Hoesunt gentes quas Dominus dereliquit, ul eru- XXXV. Jonathan dicit viris Sichem, si recte el absque
dirct in eis Israelem. peccatoconstituistissuper vos regem Abimelech?
XIII. Ilaque filii Israel hubitaverunt in medio Chana- XXXVI. Post Abimelechsurrexit dux in Israel Thola,
nmorum. fitius Phua.
XIV. Liberalor poputi Othonielfilius Cenez. XXXVII. Jair Galaadites judicavit Israel per viginli
XV. Liberalor populi Aod filius Gera, filii Gemini, et duos annos.
qui ulraque manu ulebalur pro dexlra. XXXVIII. Dicil Dominut filiis Israel, non addam
XVI. Samgar,filius Anath, qui percussit de Philislhmis nltra vosliberare.
sexcenlosviros. XXXIX. Fuit illo tempore Jephthe Galaadiies, vir
XVII. Eral aulem Debbora prophelis uxor Lapidoth, fortissimus atque pngnator.
qum jndicabal populum. XL. Locutus est Jephihe omnessermones coram Do-
XVIII. Surrexit ilaque Debbora, et perrexil cumBalac mino in Maspha.
in Cades. XLI. Jephthe volum filia vovit pro filiis Ammon.
XIX. Nuntiatum est Sisarm, quod ascendissel Barac ]3 XLH. Quare vadensad pugnam contra filios Amnion
in montemThabor. vocarenos notuisiis?
XX. Egressa Jahel in occursumSisarm, dixit: Intra XLIII. Judicavit Israel Abessande Bethlehem,qui ha-
ad me, domine mi. buit triginia filios, et lotidem fitias.
XXI. CaniicumDcbbormquod cecinit cum Burac. XLIV. Aliialon Zabuloniles judicavil Israel decem
XXII. Filii Israel traditi sunl in manuMadian seplem annis, morluusque esl ac sepultus in Zabulon.
annis. XLV. Judicavit hrael Abdon filius Hetet Pharn-
XXIII. Israel clamat ad Dominumauxilium postulans lonites.
contra Madianilas. XLVI. Erat vir quidam de Sara et de stirpe Dan.
XXIV. Angelus Domini sedit sub quercu, qum exal in XLVII. Samson natus.
Ephra. XI,VIII. Samson dixit patri : hanc mulierem accipe
XXV. Signum Gedeonpostulat in vellere. mihi, quia placuit oculis meis.
XXVI. De trecentis viris ad aquas probatis. XLIX. Spiritus Dominiirruit in Samson, et dilacera-
XXVII. Gedeonoravit Domiuum, narranle Madianita vil leonem.
somnium proximo suo de pane subcinericio. L. Samson sodalibus suis proposuit problema de favo
XXVIII. Trecenti viri hydrias confringentes, et tnbis C mellis nb ore leonis sumpto.
sonantcs clamavcrunt; gladius Domini, el Gedeonis. LI. Dr vulpibusquas Samson cepit.
XXIX. Immisit Dominus gladium in omnibus castris, Lll. De maxilla, id est, mandibulaasini.
el mutua se cmdetrucidabant. LIII. De porlis quas Samson in verlice montis tulil
XXX. Ephraim persecuius est Maitian, capHa Oreb cum postibus et sera.
et Zeb portantes ad Gcdeon. LIV. De Dalila.
XXXI. Nonne melior esl racemus Ephraim rindemiit LV. Philislhmi latantes per convhia, vocant Samton,
Abieter? LVI. Mrhas matri sum loquilur.
XXXII. Interrogavit Gedeon Zebee et Salmana de LVII. DefiliisDan.
fralribus suis, quos occideruntin Thabor. LVIII. De Jonathan filio Gersan.
XXXIH. Fuit Abimelechfilius Jerobaat in Sichemad LIX. De Levita habilante in tatere montis Ephraim.
fralres matris tuas.
INCIPIT
LIBER SOPHTIM
id est,
JUDICUM.
[T. I, B. J, Cap. I.] Post morlem Josue cnnsulue- D suo : Ascende mecum in sorle mep, ct pugna conlra
runt filii hrae\ Domintim, dicentes : Quis asccndet Cliananaciim,ut et ego pergam tecum in sorle lua,
ante nos contra Chananacum, et erit dux Lelli? Et abiit cum eo Simeon. Ascendilque Judas, et ira-
Dixitque Dominus : Judas ascendel : ecce iradidi didit DominusChananaeum ac Pherezseum in manus
terram i i mauus ejus. Et ail Judas Simconi fratri eorunt: et percusserunl in Bezec dccein millia viro-
509 LIBER JCDICUM. 510
rum. [C. I,] Iitvcneruntque Adoni-Bezec in Bezec, et A habiiaiores Dor, et Jeblaani, et Mageddocum vicu-
pugnaverunt contra eum , ac percusserunl Chana- lis suis, ccepitque Chananaeus habitare cum eis.
naBum et Plierezaeum. Fugit aulem Adoni-Bezec : Postquam autem conforialus est Israel, fecit eos
quem secmi comprchenderunt, coesis surnmitatibus tributarios, et delerenoluil. Ephraimetiam non in-
manuum ejus ac pedum. Dixilque Adoni Bezec : Sep- terf cii Chananacum , qui hahiiabat in Gazer, sed
tuaginta reges, apiputatis mantium ac pedum siiiiiini- habilavit cum eo. Zabulon non delevit habitatores
talihus,colligebantsub tnensa nieaciborumieliquias i Celron et Naalol: sed habitavit Chananacus in me-
sicut feci, ita reddidit mihi Deus. Adduxeruntque eum dio ejus, faciusque est ei trihtiiariiis. [C. VI.] Aser
in Jerusalem, et ibi mortuus esi. Oppugnanies ergo quoqiie non delevit bahilalores Accho , el Sidonis,
filii Judae Jerusalem, ceperunt eam, et percusserunl et Aalab et Achazib, et Alba, et Aphec , et Roob :
in ore gladii, iradenles cunctam incendio civitatem. babitavitque iiimedioChanana&ihabiiatoris illiuster-
Et postea descendenles pugnaveruiit conlra Chana- rac, nec interfeciieum. Nephlhali[Vu/g. arfd.quoque]
ux»tini,qui hahitabat in montnnis, et ad meridiem, non delevithabititores Beib-SemesetBelh-Anath:et
et iu campestribus. Pergensque Judas conlra Cha- hahitavii inter Cltananaeiimhabilatorem lerrae, fue-
nanaeum, qui habitabat in Hebron, cujus nomen fuit rtmtque ei Belhsainitae et Belbanilie ti ibuiarii. Ar-
antiquitus Cariath-Arbe, percussit Sisai, ct Ahiniam, B ctavitque Amorrhaeiis lilios Dan in monte, nec de-
et Thulmai: atque inde profectus nbiil ad hahilato- dit eis locum ul ad planiora descenderent: babita-
res Dabir, cujus nomen vetus erat Carinth-Sepher, viique in monte Hares , quod interpretatur, tesla-
in"esi, civitas litierarum. [C. II.] Dixitque Chaleb : ceo, in Ailon et Salabim. Et aggravata esi manus
Qui percusserii Carialh-Sepher, et vastaverit euin, domus Josepb, faclusque est ei tribuiarius. Foitaii-
dabo ci Axam filiam meam uxorem. Cumqiie cepis- tem terminus Amorrhaei ab ascensu Scorpionis, pe-
set eam Otlioniel, filius Cenez, frater Chaleb minor, tra, el superiora loca.
dedit ei Axam filiam suam conjugem, quam pergen- [B. II, Cap. II.] Ascendilque angelus Domini de
tem in iiinere » moouit vir suus, ut peterel a patre Galgal ad locum flentiuin , et ait : Eduxi vos de
stto agriim, Quae cuiii suspirassel sedens in asino, JEgypto, el introduxi in lerram, pro qua juravi pa->
dixit ei Chalob : Quid habes? At illa respondil: Da trihus vestris : et pollicitns sum ut non facerem
inilii benedictionem , quia terram arentem dcdisti irrilum pacium meum vobiscum in sempiternum :
niihi : da el irriguam aquis. Dedit ergo ei Cltaleb itn dumiaxat ut non feriretis fceilus cum habiiato-
irtiguum superius, et irriguum inferius. [C. III.] Fi- ribus terrae hiijus, et [Vulg. sed] aras eorum sub-
lii autein Cinaei cognati Mosi, nscenderunt de civi- verierciis : et noluistis audire vocem. meam : cur
tate palmarum, cum filiis Juda , in desertum sorlis C hoc fecislis? Quain ob rem tioltii delere eos a facic
ejus, quod est ad meridiem Arad, et habitaverunt vcslra : ut haheatis liosles, etdii eorum sinl vobis
cum eo. Abiit autem Judas cum Simeone, fratre suo, in ruinam. [C. VII.] Cumque loqueretur angelus
ct percusserunt simtil Chauanaeum qui habiiabat in Domini verba haec ad omnes fiiios Israel, elevave-
Sephath, et intei leceriint eum. Vocatuinque esl no- runt [Vulg. add. ipsi] vocem suam , et flevcrunl.
nicn urbis, Horma, id est, anathema. Ccpilque Ju- Ei vocalum est nomen loci illitts , Flenlium [Vulg..
das Gazam cum finihns suis , el Ascalouem , atque add. Locus] sive lacrymarum : immoiaveruntque ibi
Accaron cum lerminis suis. Fuiique Dominus cum hostias Doniino[C. VIII.] Dimisii ergo Josue popu-
Juda, et moutana possedit; nec potuit delere babita- litm, et abierunt filii Israel iiuusqiiisque iu posses-
tores vallis, quia falcalis curribus abitndabant. De- sionem suam, ut obtinerenl eam : servierunlque
deruntque Chaleb Hebron, sicut dixerat Moses, qui Domino cunciis diebus ejus , ei seniorum qui longo
delevit ex ea tres filios Enac. [C. IV.] Jebusaeum post eum vixerunt tempore, et noverant omnia
autem habilalorem Jertisalein non deleverunt lilii opera Domini, quse fecerat cum lsrael. [T. II, B.
Benjamin : babiiavitque Jebusteus cum filiis Benja- III.] Mortuus esl autem Josue, filius Nun , famulus
min iu Jei usalem , usque in prsesentem diem. Do- Domini, centum el decem annorum, et sepelierunt
mus quoque Joseph aseendit iu Beth-EI, fuitque Do- D eum in finibus possessionis suae in Thaninatli-Sara
inlnus cum eis. Nam cum obsiderent urbem , quae in monle Ephraim , a septentrionali plaga montis
prius Luza vocabaiur, viderunt hominem egredien- Gaas. Omnisque illa generatio congregata est palres
tem de civitaie, dixerunlque ad eum : Ostende no- suos : et surrexerunl alii, qui non noverani Domi-
bis introilum civitatis , et faciemus tecum miseri- num, et opera quae fecerat cum Israel. Feceruntque
cordiam. Qui cum osiendisset eis, percusserunt filiilsrael malum in conspectu Domini, el servie-
uibem in ore gladii : hominem autem ilhiin, et om- runl Baalim. Acdimiserunt DomintimDeurn patrum
nem cognationem ejus dimiserunt. Qui dimissus, suoruin, qui eduxerat eos de terra /Egypii : et se-
abiii in terram Etthim, el sedificavit ihi civitatem. cuti sunt deos alienos, deosque populorum, qui ha-
[C. V.] Vocavitque eam Luzam : quae ita appellatur bilahant jn circuitu eoruni, et adoraverunt eos, et
usqtie in praesentem diem. Manasses quoque non ad iracundiam conciiaverunt Dominum , dimillenles
delevit Beib-San, ct Thanac cum viculis suis , et eum, et servientes b Baal et Asibaroth. [C. IX.] Ira-
* Palaiin. ms, monuit eam vir. Vide qucc de hujus >>Jtixta Hebrscumhabeni codd.uostri Baal, quain-
loci sensu diximus paulo superius in capul Josue xv. quam in Palatin. posterior manus rescripsil, Baatim,
511 S. HIERONYMlDIVINA BIBLIOTHECA. 512
tusque Dominusconlra Israel, tradidit cos in mani-1ASpirilus Domini, et judicavit Israel. Egressusque
bus diripientium, qui deceperunt eos, et vendide- est ad pugnam et tradidit Dominus in manu
ejus
runt hostibus, qui habitabant per gyrum, nec Chusan-Rasalhaim, regem
Syriae, et pressit cum.
potuerunt resistere adversariis suis; sed quocum- Quievitque lerra quadraginta annis, et mortuus est
que pergere voluissent, manus Domini erat super Olhoniel (ilius Cenez. [T. III, B. VII.] Addiderunt
eos, sicut locutus est, et jtiravit eis, et vehementer autem filii Israel facere malum in conspectu Domi-
afflicti sunt. [B. IV.] Suscilavilque Dominus judi- ni : qui conforlavit adversutn eos Eglon, regem
ces, qui liberarcnt eos de vastantium manibuss sed Moab : quia fecerunt malum in conspectu ejus. Et
nec illos audire voluerunt, fomicantes cum diis copulavit ei ftlios Ammon et Amalec,
abiilque el
alienis, et adorantes eos. Cito deseruerunt viam , percussii Israel, atque possedit urbem Palmarum.
per quam ingressi fuerant patres eorum , et auriieo- Servieruntque filii Israel Eglon, regi Moab, dccem et
les mandata Domini, omnia lecere conlraria. Cum- octo annis : [C. XIV.] Et posiea clamaverunt ad
que Dominus judices suscitaret, in diebus eorum Dominum : qui suscitavit eis salvatorem vocabulo
flcctebalur misericordia , et audiebat affliciorum b Aod, (iliuin Gera , filii Jemini, qui ulraque manu
gemitus, et liberabnt cos de cacde vastanlium. ulebalur pro dextera. Miseritnlque filii Israel per
Postquam autem mortuus esset judex, reverteban- B ] illum munera Eglon regi Moab. Qui fecit sibi gla-
tur, tt et multo majnra faciebant quam fecerant pa- diiim ancipitem, habentem in medio capulum longi-
tres eorum, sequentes deos alienos, servientes eis, ludinis palmac manus, et accinclus est eo suhter sa-
el adorantes iilos. Non dimiserunt adinventiones gum in dcxlro femore. Obtulitque munera Eglon,
suas, et viam durissimam, perquam ambulare con- regi Moab. Erat aulem Eglon crassus nimis. Cum-
sueverant. [C. X.] Iratusque est furorDomini in que obtulisset ei munera, prosecutus est socios, qui
Israel, el ait: Quia irritum fecil gens ista pactum cum eo venerant. Et reversus de Galgalis, ubi erant
meum, quod pepigeram cum pairibus eortim, et idola, dixit ad regem : Verbum secrelum habeo ad
vocem meam audire coniempsit :«l ego non delebo te, o rex. Et ille imperavit silentium ; egressisque
gentcs, quas dimisit Josue, et moritius est, ut in omnibus qni circa eum erant, ingressus est Aod ad
jpsiscxperiarlsrael, uirum custodiant viam Domini, eum : sedehat autem in aestivo ccenaculo solus,
el ambulent in ea, sicut cuslodierunt palreseorum, dixitque : Verbum Dei babeo ad te. Qui statim sur-
an non. [B. V.] Dimisit ergo Dominus omnes has rexit de llirono. Exlenditque Aod manum sinistram,
nationes, et cito subvertere noluit, nec tradidit in el tulil sicam de dextro femore suo, infixitque eam
manus Josue. in ventre ejus lam valide, ut capultis ferrum seque-
[C. XI, Cap. III.] Haesunt gentes quas Dominus C ' relur in vulnere, ac pinguissimo adipe
stringeretur.
dereliquit, ut erudiret in eis Israclem, et omnes Nec eduxil gladium , sed ita ut percusserat, reliquit
qui non noveranl bella Chananaeorum : ut poslea in corpore : stalimque per secreta naturae alvi ster-
discerent filii eorum ceilarecuni hostibus, el habere cora proruperunt. Aod autem clansis diligentissime
consueltidinem praeliandi : quinque salrapas Phili- ostiis ccenaculi, et obfirmatis sera , per posticam
slinorum, omnemque Chananacum , et Sidonium , egressus est. Serviqite regis ingress: viderunt clau-
atque Evaeum, qui habiiabal in monie Libano, de sasforesccenaculi, atque dixerunt: Forsitan purgat
monle Baal Ilermon usque ad introitum Emaih. alvum in aeslivocubiculo. Exspectantesque diu do-
Dimisitque eos, ut in ipsis experiretur Israelem, nec erubcscerent, et videntes quod nullus aperiret,
utrum audiret mandala Domini quae praeceperat pa- tulerunl clavem : et aperienies invenertint domi-
Iribus eorum per manum Mosi, an non. [B. VI, C. num stium in terra jacentem mortuum. Aod autem,
XII.] Itaque fllii Israel Itabitaverunt in medio Chana- dumilli lurbarentur, effugit, et pertransiit locum
naei, et Hetlhaei, et Amorrhaei, et Pherezaei, et Evx-i, idolorum, unde reversus fuerat. Venitque in Sei-
et Jebusaei : et duxerunt uxores filias eorum , ipsi- rath : et statim insonuil buccina in monle Ephraim:
que filias suas filiis eorum tradiderunt,et serviernnl, descenderuntque cum eo (ilii Isracl, ipso in fronte
diis eorum. Feceruntqiie malum in conspeciu Do- " gradiente. Qui dixit ad eos : Sequimini me , tradi-
mini, etoblitisunl Dei stii, servientes Baalim et dit enim Dominus inimicos nostros Moabitas in ma-
Astharolh. Iratusqttc Dominus conlra Israel, tradi- nus nostras. Descenderuntque post eum, el occupa-
dit eosin manus Chusan-Rasathaim regis Mesopo- verunt vada Jordanis quae transmillunt in Moab : et
tamiae, servieruntque ei octo annis. [C. XIII.] Et cla- non dimiserunt transire quemqiiam : sed percusse-
maverunl ad Dominum : qui suscitavit eis salvato-- runt Moabitas in lempore illo , circiter decem mil-
rem , et liberavil eos, Oihoniel videlicet filiuml lia, omnes robustos et fortes viros. Nullus eorum
Cenez , fratrem Chaleb minorem : fuitque in eo» evadere potuit. Humiliatusque est Moab die illo sub
a Sic mss. omnes ; editi, mullo pejora; sed aliud esse praeler interprelationem nominis Aod,
unus est sensus, sive majora, sive pejora legamus. quie errore librariorum fluxit e margine in sacrum
MART. cotttextum. MART.
b Non solum Aod, sed Aod inclytum filium Gera, — Mss., Aoth , vel Haoth. Unus Palalin. e nosiris
legunt mss. aliquot recentiores libri cum Caiione addil secunda manu inclytum; quaevox ipsius noini-
Heb. verit. Cerlum est autem illud, inclytum, nihil nis Aod inierpretatio est.
'""
513 LIBER JCDICUM. "-? 514
manu Israel, ct quievit lerra, octoginta annis. [B. A iostium tahernaculi, et cum vcnevit aliquis inlerro-
VII, C. XV.] Post hunc fuit Samgar, lilius Analh , gans te, ct dicens : Numquid hic esl aliquis?Rc-
qui percussit de Pbilistim sexcentos viros vomere, spondebis: NuIIusest. Tulit itaque, Jabel uxor Aber,
et ipsc.quoque defendit Israel. clavum tabernaculi, assumens pariter et malleum: el
[B. IX, Cap.IV.] Addideruntque filii Israel facere ingressa abscondite et cum silentio , posuit supra
malum in conspectu Domini post morlem Aod , et lempus capiiis ejus clavum, percussumque malleo
tradidit illosDominusin iiiaimsJabin,regisChanaan, delixit in cerebrum usque ad terram : qui snporem
qui regnavit in Asor: babuitque ducem exercitus sui morti socians delecit, et mortuus est. Et ecce Barac
nomine Sisaram, ipse autcm babitabat in Aroselh sequens Sisaram veniebat; egressaque Jabel in oc-
genlium. Clamaveruntque filii Israel ad Dominum: cursum ejus dixii ei: Veni, el ostendam tibi virum
nongentos enim habebal falcalos currus, et per vi- quem quxris. Qui cum inlrasset ad eam, vidil Sisa-
ginti annos vehementer oppresserat eos. [C. XVI. ] ram jacentem morluum, et clavum infixum in tem-
Eral aulem Debbora prophelis uxor Laphidoih, quae pore ejus. Humiliavil ergo Deus in die illo Jabin re-
judicabat populum in illo tempore. El sedebat sub gem Channan coram filiis Israel: qui cresccbant
palma, quac nomine illius vocabalur, inter Rama et quoiidie, et forti manu opprimebanl Jabin regem
Betb-EIin monle Ephraim: ascendebantque adeant B Chanaan, donec delerent eum.
lilii Israel in omne judicium. Quae misit et vocavit [C. XX, Cap. V.] Cecinerunique Debbora et Ba-
Barac-filiura Abionemde Cedes Nephihali: dixilque rac, filius Abinoem, in illo die, dicentes:
ad eum : Praecepit tibi Dominus Deus Israel, vade, Qui sponie obiulistis de Israel animas vestras ad pe-
et duc exercitum in montem Thabor, tollesque tecum riculum,
decem millia pugnatorum de filiis Nephthali, et de benedicile Domino.
filiisZabulon : ego autem adducamad te in loco tor- Audile, reges, percipile auribus, principes :
remis Cison, Sisaram principem exercitus Jabin, el Ego sum, ego sum quae Domino canam,
currus ejus, atque omnem muliitudinem , et tradain psallam Domino Deo Israef.
eos in manu lua. Dixilque ad eam Barac: Si venis Domine, cum exires deSeir,
mecuni, vadam : si nolueris venire, non pergam. et transires per regiones Edom ,
Qunedixit ad eum : Ibo quidem teciim , sed in hac Terra mota est, coeliqueac nubesstillaverunlaquis.
vice lihi vicloria non reputahitur, quia in mattu mu- Monlesfhixerunt a facie Domini,
lieris tradetur Sisara. [C. XVII.] Surrexit ilaque et Sinai a facie Domini Dei Israel.
Debbora, et perrexil cum Barac in Cedes. Qui accitis Indiebus Samgar filii Anath,
Zabulon ct Nephthali, ascendit cum decem millibus C ( in diebus Jaliel, quieverunt semitae:
ptignatorum, habens Debboram in comitatu suo. ei qui ingrediebantur per eas, ambulaverunt per
Aher atitem Cinaeus recesserat quondam a caeteris calles devios.
Cinacis fralribus suis, filiis Jobab, cognati Mosi, et Cessaverunt forles in Israel, et quieverunt:
lcienderat tabernacula usque ad vallem, quaevoca- doncc surgeret Debbora, surgeret mater in Israel.
batur Sennim, et erat juxia Cedes. [C. XVIII.] Nun- Nova bella elegit Dominus,
tiatum |ue est Sisarae,quod ascendissel Barac filius. ct portas hostium ipse subverlit:
Ahinoem in monlem Thabor. El congregavit nongen- Clypeus et hasla si apparuerint
tos falcatoscurrus, omnemque exercitum de Aroseth in quadraginta millibus Israel.
gcnlium ad lorrentem Cison. Dixitque Debbora ad Cor nteum diligit principes Israel,
Barac: Surge, baecest enimdies, in qua tradidit Do- qui propria voluntaie oblulislis vos discrimini,
minus Sisaram in manus tuas: en ipse ductor esl benedicite Domino.
tuus. Descendil ilaque Barac de monte Thabor , et Qui ascenditis super nilentes asiuos ,
decem millia pugnatorum cum eo. Perterruitque Do- ct sedelis in judicio,
minus Sisaram, et omnes currus ejus, universamque et ambulaiis in via, loquimini.
mullitudinem, in ore gladii, ad conspectum Barac : D I Ubi collisi sunt currus , el hostium est suffocatus
in lantum, ut Sisara de curru desiliens, pedibus fu- exercitus,
gerei, et Barac persequeretur fugientes currus et ibi narrentur jusiiliae Domini
exercilum, usque ad Aroseth gentium, et omnis et clementia in forfes Israel.
hosiium multitudo usque ad intcrnecionem caderet. Tunc descendit populus Domini ad porlas,
Sisara auiem fugiens pervenit ad tentorium Jahel et obtinuit priucipaium.
uxoris Aber Cinaei. [B. XIX.] Erat enim pax inler Surge, surge, Debbora,
Jabin regem Azor , et domum Aber Cinaei.Egressa surge, surge, et loquere canticum :
igiiur Jahel in occursum Sisarae, dixit ad eum: Inlra Surge, Barac.
ad me, domine mi: intra , ne timeas. Qui ingressus et apprehende captivos luos, fili Abinoem.
tabernaculum ejus, et opertus ab ea pallio , dixit ad Salvalx sunt reliquiaepopuli,
eam : Da mibi, obsecro, paululum aquae, quia valde Dominusin fonibus dimicavit.
sitio. Quaeaperuit ulrem lactis, et dedit ei bibere, et Ex Ephraim delevit eos in Aroalec,
operuit illiim. Dixitque Sisara ad cam : Sta ante ci post eum ex Benjamin in populosluos, o Amalec.
518 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTRECA. 516
De Machir principes dcscenderunl, A qui aulcm diligunl le ,
eideZabulonquiexercitumducerentadbellaridum. sicutsol in ortti suo splcndet, ita rulilent.
Duces Issaehar fuere cuni Debbora, [C. XXI ] Qtiievitque terra perquadraginta annos.
et Barac vestigia sunt secuti, [T. IV, R. X, Cap. VI.] Fecerunt autem filii
quiquasiinpraecepsacbarathrumsediscriminidedii. Israel malum in conspectu Domini : qtii Iradidil eos
Diviso contra se Ruben, in manu Madian sepiem annis, et oppressi snnt val-
magnanimOTiimreperta conlentio est. de ab eis. Feceruniqiie sibi antra el spelunras in
Quare habitas inter duos terminos, monlibus, et munitissima ad rcpugnnndtim loca.
nt audias sibilos gregum T Cumque sccvissei IsraeL ascendebat Mailianet Ama-
Diviso conlra se Ruben, lec, caeterique orienialiiim naiionuin, et apttd ens
magnanimorum reperia contentio est, figentes lentoria , sicut erant in herbis , cuncta va-
Galaad trans Jordnnem quiescebat, stnbant usque nd introiium Gazae: nihilqQe omniho
et Dan vacabat navibus : nd vitam perlinens relinqnebant in Israel, non oves,
Aser habitabat in littore maris, non boves, non asinos. Ipsi enim et universi greges
in portubus morabalur. eorum veniebani cum tabernaculis suis, et instar
Zabulon vero et Nephthali oblulerunt aniinas stias B loeusiarum universa complebant, innumera mulii-
morli tudo hontintim, et canieloruin, quidquid teiigerant,
in regione Merome. devastanies. Humiliattisque esi Israel vnlde in cnn-
Venerunt reges et pugnaverunt, spectu Madian. [C. XXII. ] Et clsmavit ad Dominum
ptignaverunt reges Chanaan, postulans auxilium cdhlra Madianiias. Qtti misit ad
in Thanach juxia aquas Mageddo, eos virum propbetam , et loctitiis est: Haecdicit Do-
et lamen niliil tulere praedantes. minus Deus lsrael : Ego vos feci Conscendere dc
De coelo dimicatum esl contra eos : jEgypto, eteduxi de domoservitniis, el liberavi de
siellac manentes in nrdine et cursu suo, manu jEgypiiorum et omnium inimicorum, qui af-
advcrsuin Sisaram pugnaverunt. fligebant vos : ejecique eos ad iiifroilUm vesirum, et
Torrens Cison traxit cadavera eorum , tradidi vobis terrain eorum. Et dixi : Egrt Dominus
torrens Cadumim, torrens Cison : Deus vester, ue timeatis deos Amorrhacorum, in
conculca , anima inea, robustos. quorum terra habitatis. Et noluisiis antlire voccm
Ungulae equorum ceciderunt, meam.Venit autem angellis Domini, et sedit sub
fugientibus impeiu, quercu, quaeerat in Ephra et pertinebat ad Joas pa-
El per praeceps ruenlibus forti<simis hostitim. C Irem familiaeEzri. Ciimque Gedeon (ilitts ejus excu-
Maledicile lerrae Meroz, dixil angelus Domini: leret atque purgaret frnmeitia iu torciilari, ut
maledicile habilatoribus ejus, fugeret Madian , nppiruit ei angelns Domini, el
quia non venerunt ad auxilium Domini, ait: Dominus tecuin , virorum fortissime. Dixitque
in adjutorium lorlissimorum ejus. ei Gedeon : Obsecro, domine mi, si Dotiiinus nobis-
Bencdicta inler mulieres Jahel uxor AberCiuaei, cum est, cur apprehendemnl nos haecomnia?ubisunt
benedicaiur in labernaculo suo. mirabiliaejus, quae narraveruntpaires nostri, aique
Aquam pelenti Iac dedit, dixerunt: De iEgypto eduxit nosDominiis?Nunc aiiiem
et in phiala principum oblulit bulyrum. dereliquil iios[Vi(/g.ndd>;Domini],cttradiditinmanu
Siuislram nianum misitad clavum, Madian. Rexpexilqne adeum Dominus, et ail : Vade
et dexteram ad fabroriim malleos, in hac forlitudine lua , et liberabis Israel de manti
PercussiiqueSisaram qiiaerensincapila vulueri lociim, Madian : scito quod miserim te. Qui respondens aii:
et tempus valide pcrforans. Obsecro, doniine mi, in quo liberabo lsrael? ecco
Inlcr pedes ejus ruit: familia mea inlima est in Manasse, et ego minimus
defecit, et mortuus esl. indomo pairis mei. Dixitque ei Dominus: Ego ero
Ante pedes illius volvebatur, D tecum, et percitlies Madian quasi unum virum. Et
et jacebal exanimis et miserabilis. iile : Si inveni, inqnit, gratiam coram te , da mihi
Per feuestram prospiciens ululabat maler ejus: sigiittm, quod tti sis qui loqueris ad me. Ne recedas
el de ccenaciilo loquebatur. Itinc, doncc revertar ad te , portans sacrificium, et
Cur moratur regredi curius ejus? offerens tibi Qui respondil: Ego praeslotabor adven-
quare tardaverunt pedes quadrigarum illius? tum iiiuiii. lngressus esi itaque GedeOnet coxit hae-
Una sapientior caeieris uxoribusejus dum et de farime raodio azymos pancs : carnesque
haecsocrui verba respondit: ponens in canistro, etjus carnium millens in obm,
Forsilan nunc dividil spolia , tulit omnia sub quercu, et obtulit ei. Cui dixit an-
et pulchcrrima feminarum eligitur ei: gelus Domini : Tolle carnes et panes azyiuos, et
Vesies diversorum colorum Sisarae traduntur in pone supra pettani illam, et jus desuper luftde.Cum-
praedam, que fecisset ita, exlendit angelus Domini suramita-
ei supcllex varia ad ornanda co-llaeongerilur. tem virgae,quara lenebaiil in manu, et letigit carnes
Sie percant omitcs inimici tui, Domine : et azymos panes, ascenditque ignis dc peira, et car-
S17 LIBER JUDICUM. 513
nes azymcsque panes consumpsit : angelus aulem A tur contra me Israel, ei dical: Meis viribus liberatus
Dontini evanuit ex oculis ejus. Vidensque Gedeon , sum. Loquere ad populum , etcunctis audientihiis
quod esset angelus Domini, ait: Heu mibi, Domine praeilica ; Qni formidolosus et timidus esi, reverta-
Deus, quia vidi angeluut Domini facie ad laciem. tur. Recesseruntque de monteGalaad, et reversi snnt
Dixitque ei Dominus : Pax tecum : ne limeas , non de populo viginti duo millia virorum, et lantum de-
morieris. jfidificavit ergo ibi Gedeon altare Doniino, cem millia remanserunl. [C. XXV.JDixilqueDomihtis
vocavilque illud , Dumini pax , usque in praeseniem ad Gedeon : Adhuc populus multus est, duc eos ad
diem. Cnmque adhuc csset in Ephra, quae est fami- aquas, et ibi probabo illos, ei de quo dixero libi ut
liae Ezri, nocte illa dixit Doininus ad eum : ToIIe lecum vaifat, ipse pergat: fjuem ire prohibuero, ipse
taurum patris lui, et nlteruin laurum annorum revertatur. Cumqiie descendisset populus ad aquas ,
scptem, desiruesque aram Baal, quaeest pairis lui, dixit Domiuus ad Gedeon : Qui lingua lamhuerint
etnemus, quod circa aram est, succide : el aedilica- aquas, sicut solent canes lamhere, Scparabis eos se-
bis altare DominoDeotuo in stinimiiate petraehujus, orstim : qui auiem curvatis genibiis biberini, in al-
superquam sacrificium ante posuisii: Tnllesque lau- tera parte erunt. Fuit itaque nunieriis eoruni qui
rum secundum, et offeres holocanstum super liguo- manu ad os projicienle aqtias lambuerant, irecenil
rtim struem, quae de neinore succidi-ris. Assuntptis B viri : omnisaulem reliqua mntlitiidoflexo poplite bi-
igitur Gedeon decem viris de servis sttis, fecii sictit beral. Et aii Dominus ad Gedeon : In ircceniis viris
pneceperat [Vulg. addit ei] Dominus. Tinieus auiem qui lambueriinl ai|uas, liberabo vos , ct tradant Ma-
domum patris sui, el homines illius civilalis , per dian in manu lua : omnis autem reliqua intiltiludo
diem facere noluit , sed omnia nocte eontplevit. reveriaiur iu loctiiu suuni. Sumpiis itaque pro 1111-
Cumquesurrexissent viri oppidi ejus inane, viderunt mero cibariis et tubis, omnem reliquam multiludi-
destruciam aram Baal, lucumque succistim, el lau- neni abire praecepit ad labernacula stta, et ipso cuiii
rum alterum iuiposiiuin super altare, quod tunc aedi- ireceniis viris se cenaniini dedil. Ca»ird autein Ma-
ficalumerai. Dixeruulque ad inviceni : Quis lioc fe- dian erant subter in valle. Eadem nocte dixit Doini-
cit?Cumque perquirerent auclorem facli, dicium e^l: IIIISad euin : Surge, ei descende iu castra ; quia ira-
Gedeon, liliHSJoas, fecil haccomnia. Et dixerunt ad didi eos iu ninnu tua. Sin autem solus ire formidas,
Joas : Produc lilitim luum, ut inorialur : quia de- descendal tecuin Phura puer tuus. Et cum audieris
siruxit arani Baul, el succidit neinus. Quibus ille re- quid ioquanlur, tunc conforlabuiilur inantis lux-, et
spondit: Numquidultores eslis Baal, ul pugnetis pro securior ad hostium castra descendes. Descendit
eo' qui adversarius est ejus, nioriaiur nnieqtiamlttx ergo ipse et Phura puer ejus in pntem castroi uni,
craslina veniat: si Deus est, vindicet se de eo , qui C ubi erantarmatorum vigilia'. Madinitautein ct Atna-
suffodil aratn ejus. Ei illo die vocatus esi Gedeon , lec, et omnes orientales pojiuli, fusi jacebaut in
Jerobaal eo quod dixissetJoas:lllciscatur se Baalde eo, valle, ut locusiarum intiltiludo : eameli quoque in-
quisuffoditaltare ejus.lgiluromnisMadian.ei Amalec, iiumerabiles crant, sictil arena quae jacet in littore
et orientales populi congregali sunt simul, et trans- maris. [C. XXVI.] Cumque venissel Gedeon, narra-
euntes Jordanem, castrainetali sunt in valle Jezvael. bnt aliqitis somnium proximo suo, el in hunc inodiim
Spiritus autem Domini induit Gedeon , qui clangensi referehat quod viderat: Vidi somnium, et videbatiir
buctina convucavii doittum Abiezer, ut se sequere- milii quasi subcinericius panis ex hordeo volvi, et
tur. Misitque nunlios in uuiversuin Manassen , quii Madian caslra descendere : cumque pervenisset ad
et ipse secutus est eiun , et alios nuniios in Aser ett tabernaculum, percussit illud, aique subveriit, et
Zabulon ct Nephlhali, qui occurrerunt ei. [C. XXIV.]] lerrae fundilus coaequavit. Respondit is , cui loque-
Dixitque Gedeon ad Deura : Si salvum facias per ma- balur; Nonest hocaliud, nisi gladius Gedeonis, filii
num mcam Israel, sicut locuius es, ponain hoc velluss Joas, viri Israeliiae : tradidil enim Deus [Vulg. Domi-
lanaein area : si ros in solovellere fuerit, et in omnii nus] in manus ejus Madian et oinnia eastra ejus,
terra siccitas, sciara quod per manum meam, sicull Cumi|ue attdissct Gedeon somniuni, et interpreta-
locutus es, liberabis Israel. Faciumqtie est ita. Ett D 1 lioneni ejus, adoravit, et reversus ad castra Israel,
de noeteeoiisurgens, expresso vcllere, conebam roree ait: Surgile, liadidil enim Dominusin manus nostras
complevit. Dixiiqtte rursus ad Deum : Ne irascaturr castra Madian. Divisitqueirecentos viros in tres par-
furor luus contra me, si adbuc semel lentavero , si-- tes, et dedit tnbas in manibus eorinn, Ingerrasque
gnum quaerens in vellere. Oro, ut solum vellus sic-:- vacuas ac tampadas iu medio lagenarmn. Et dixit ad
cum sii, el omuis terra rore ntadens. Fecitque Detis s eos : Quod me facere vidcritis, hoc favcite: ingrediar
I- pai tem castrorum, et qtiod fecero sectamini. QuandO
nocle illa ut postulaverat, et fuiisieciias in solo vel-
lere, et roa in omni lerra. personueiit luba in manu mea, vos quoque per ca&-
[Cap. VII.] Igitur Jerobaal, qui et Gedeon, de no- i- trorum circuiium clangite et cenciamale, Dotuinoet
cte consurgens, et omnis populus curn eo, venit add Gedeoni. lngressusquc Gedeon, et trecenli viri qui
fontem qui vocaiur Harod. Erant aulem castra Ma- i- erani cum ea, in pariem castrwrura, itieipientibus vi-
dian in valle ad seplentrionnlemplagain collisexcelsi.
i. giliis noclis medl:c, et CtislodibiissitscltStis, coepa-
Dixiiqiie Domiimsad Gedeon : multus lectim cst po- )- ruiil buccinis elangere, el eoniplotlere inier se lage-
pulus, nec iradetur Madian in manus ejus, ne glorie- 9- nas. [C. XXVH.) Cumqus per gyruni castroruni Ut
519 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 520
tribtis personarent locis, et hydrias confregissent, A ad orienlalem partcm Nobe el Jegbaa, percussit
teniicrunl sinisiris manibus lampadas, et dexlris so- castra hostium, qui securi eranl, et niliil adversi
nantes lubas, claniaverunlque : Gladius Doinini ct suspicabaniur. Fugeruntque Zebee etSalmana, quos
Gcdeonis, slantes singitli in loco suo per circuitum persequens Gedeon comprehendit, lurhato omni
caslrorum hosiium [Vulg. hosiilium]. Omnia itaque exercitu eorum. Reverlensqne de bello anle solis
castra uirbaia sunt, et vociferanles, ululanlesqiie orium, apprchendit pueruin de viris Soccoth : in-
fugerunt, et nihilominus insistebant trccenti viri tcrrogavitque eum nomina principum et seuiorum
buccinis personantes. [C. XXVIII.] lmniisilque Do- Soccoih, et descripsit septuaginta septcm viros : Ve-
minus gladitim in omnibus castris, et mulua se cade nitque ad Soccoth, et dixit cis : En Zebce et Sal-
truncabanl, fugientes nsque ad Bclh-Seta, et crepi- inana, super quibtis exprobrasiis mihi, dicentes ;
dincin Abel-Mculain Tebbatb. Conclamantcs atitem Forsitan manus Zebee et Salmana in manibus luis
viri Israel de Nephlhali, et Aser, et omni Manasse, snnt, et idcirco poslulas ut dcmus viris, <;ui lassi
perscquebantur Madian. Misitque Gedeon ntintios in sunt et defecerunt, panes. Tulil ergo seniores civi-
oinnem montem Ephraim, dicens : Descendile in oc- talis et spinas deserii ac tribulos, et contrivit cum
curstim Madian, et occupate aqtias usque Belh-Bara eis, atque comminuit viros Soccoth. Turrctn quoquc
atquc Jordanem. Clamavilque omnis Ephraim, et B Phanuel subvertit, occisis habitatoribus civiiaiis.
praoccupavil aquas usque Beth-Bara atque Jorda- [C. XXXI.] Dixitque ad Zebee et Salmana : Quales
nem. Apprehensosque duos viros Madian, Oreb et fuerunt viri, quos occidistis in Thabor? Qui respon-
Zcb, interfecit Oreb in Pelra Oreb, Zeb vcro in Tor- derunt : similes tui, et unus ex eis quasi lilius regis.
culari Zeb. [C. XXIX.] Et perseculi sunt Madian, Quibus ille ait [Vutg. respondit] : Fralres mci fue-
ca|iila Oreb et Zeb portantes ad Gedeon a de conlra runt, filii matris meac. Vivit Dominus, quia si ser-
fluenta Jordanis. vassetis cos, non vos occiderem. Dixiique Jeiher
[Cap. VIII.] Dixeruntque ad euin viri Ephraim ; primogenilo suo : Surge, et inlerfice eos. Qui non
Quid est hoc quod facere voluisti, ut non nos vo- cduxit gladium : limehat enim, quia adhuc puer
cares, cum ad pugnam pergerescontraMadian? jur- erat. Dixeruntque Zebee et Salmana : Tu surge, et
gantes fortiler, et prope vim inferenies. [C. XXX.] irrue in nos, quia juxta oelaiemrobur esl hominis.
Quibus ille respondil: Quid enim tale facere potui, Surrexit Gedeon, et iiiterfecil Zebee el Salmana,
quale vos fecislis?Nonnemelior esl racemus Ephraim, lulit ornamenla ac bullas, quibus colla regalium ca-
vindemiis Abiezer? In manusveslras tradidit Domi- nielorum decorari solent. Dixerunlque omties viri
nus principcs Madian, Oreb etZeb : quid lale fncere Israel nd Gedeon : Dominare nostri tu, et filius luus,
poiui, quale vos fecistis? Quod cum loctttus essel, <C et iilius ftl.i tui, quia liberasti nos de m.imi [Vulg.
requievit spirilus eorum, quo tumebanl contra eum. tacet manu] Madian. Quibus ille ait: Non ilominabor
Cumque venisset Gedeonad Jordanem, transivit eum veslri, nec dominabitur in vos filius tneus, sed do-
cum irecentis viris, qui secum erant, et prae lassiiu- minabilur Dominus. Dixiiquead eos : Unam petilio-
dine, fugientes perscqui non poterant. Dixitque ad neinpostuloavohis:Datemihiinauresexpraedaveslra.
viros Soccotb : Dale, obsecro, panes populo, qtti me- Inaures enim aureas Istnaeliiae bahere consueverant.
cum est, quia valde defecerunt, ul possimus persc- Qni responderunt:Libentissime dabimus. Expanden-
qui Zebee et Salmana, reges Madian. Rcsponderunt lesqiiesuperlerrompaH'nim, projecerunlineoinaures
principes Soccolh : Forsitan palmae manuiim Zcbee depraeda,ctfuit ponduspostulataruminaurium, millc
et Salmana in manu tua sunt, ct idcirco postulas scpiingenti auri sicli, absque ornamentis, el moni-
ut demus exercilui tuo panes. Quibus ille ait: Cum libus, et veste purpurea, quibus Madian regcs uti
ergo iradiderit Dominus Zebee et Salmana in manus soliti erani, et prxter lorques aureas camelorum.
meas, conteram carnes vestras cum spinis tribulis- Fecitqueex eo Gedeon epbod, ct posuil illud in ci-
quc deserti. Et inde conscendcns, venit in Phanuel: vitate sua Epbra. Fornicatusque estomnis Israel in
locuiusque esl ad viros ejus loci sirnilia. Cui illi rc- eo, el factuiii est Gedeoni el omni domui ejus in
sicut viri Soccolh. Dixit ^ ruinam. llumilialus esl autem Madian coram filiis
sponderunl, responderant
ilaque et eis : Cum reversus fuero viclor in pace, Israel, nec potuerunt ullra elevare cervices, sed
destruam turrem hanc. Zebee autem et Salmana re- quievit terra per quadraginta annos, quibtis praefuit
quiescebanl cum omni cxercitu suo. Quindecimenim Gedeon. [B. XI]. Abiit itaque Jerobaal, filius Joas,
millia viri remanserant ex omnibus ttirmis oricnta- et habitavit in domo sua : habuitque septuaginla
lium populorum, cacsis cenlum viginti millibus bel- filios, qui egressi sunt de femore ejus, eo quod plu-
latorum el educentium gladium. Ascendensque Ge- res haberet uxores. Concubina autcm illius, quam
deon per viam eorum qui in tabernaculis morabanlur, babebat in Sichem, genuit ei filium nomine Abime-
» In Hehraeo est
fnn -Qya. meever Laijarden, chus elevKvrta?,id esl, trans, vel de contra. Alii mss.
quod Septunginta aitb itipav ToO'iopSavou,sive ut de in Bibliorum legunt, trans. MART.
ms. Alexaudrino sx TOO nipa.vTOO 'IopSavou,id est, — Nostri mss., ad Gedeon transfluenla Jordanis.
trans Jordanem, transiuleruiit. Canon, conlra fltienta Illud de contra prcssius haeret Hebraeo13VD, videtur-
Jordanis. At Hieronymus particulam de supplen- que ipse llieronymus post Aquilam et Symmachum
dam monuit nos lib. de locis Hebraicis : Meeber, in- probasse lib. de Locis, ad vocem Mceber, quod et
quii, pro quo Aquila translutit, «TTO 7rsf«v; Symma- Martian. noiat.
B21 LIBER JUDICLIM. 522
Iech. Morluusquc estGedeon filius Joas in senectute A gem Abimelcchfiliuinancillac ejus supcr habilatores
bona, et sepultus insepulcro Joas patris sui in Ephra Sichem, eo quod frater vcster sit : si ergo recle ct
de familia Ezri. [T. V.] Postquam atitem mortuus absque vitio egistis cnm Jerohaal, et domo ejus,
esl Cedcon, aversi sunt filii Isracl, ei fornicnlisuiit hodie laeleminiin Abimelccb, et ille laetelurin vo-
cum Baalim. Percusserunique cum Baal fcedus.ut bis. Sin autem perverse, egredialur ignis ex eo, el
essel eis in deum , nec rccordali sunt Domini Dei consumal habitaiores Sicheni , et oppidum Mello,
sui, qui eruit eos de manibus omnium inimicorum egrcdialurque ignis de viris Sichem , et de oppido
suorum per circuiium, nec fecerunt misericordiam Mello, et devoret Abimelccb. Quae cum dixissel,
ctnn domo Jerobaal Gedeon, juxia omnia bona quac fugil et abiit in Bera : habiiavitque ihi tnetu Abime-
feceral Israeli. Iech fralris sui. Begnavit ilaque Abimelrcb super
[C. XXXII,Cap. IX.J Abiit autem Abimelechfilius Israel Iribus annis. MisilqueDominus spiriluni pes-
Jerobaal in Sichem ad fraires matris suae, et locu- simum inter Abimelccbct hahitalores Sichcm , qui
tus est ad eos, et ad omnem cognaiionem domus cceperunt cum delesmri, ct scelus intcrfectionis sc-
patris malris suae, dicens : Loquimini ad omnes vi- piuaginla filiorum Jerobaal, et effusioncmsangiiinis
ros Sicbem : Quid vobis est melius, ut domincntur eorum conferre in Abinielechfratrem suum, ct in
veslri septuaginla viri omnes filii Jerobaal, an nt B cacterosSicbimorum principes, qui eum adjitverant.
dominetur vobis iiniis vir? simulque consideratc, Posuerunlque insidias adversus eum in montiuni
quia os vestrum et caro vestra sum. Locutique sunt summilaie, et dum illius praeslolarenlur advenium,
fratres mairis ejus de eo ad omncs viros Sichem exercebant latrocinia, agentes praedas de praetcreun-
universos sermones islos, el incliiiaverunl cor tihus. Nuntialumque est Abiinclech. Venit autcni
eorum post Abimelec, dicentes: Frater noster esi. Gaal (ilius Ehed cum fratribus suis, el transivit in
Dederunlque ilii septuaginta pondo argenti de fano Sicbimam. Ad cujusadvcntum erccii habitatores Si-
Baal-Bcriih. Qui conduxit sihi ex eo viros inopcs et cbem, egressi sunt in agros, vaslantes vineas, uvas-
vagos, secutique sunl eum. Et venit in domiim pa- quc calcantes, et factis cantantinm choris, ingressi
tris sui in Ephra, et occidil fraires suos filios Jero- sunt fanum dei sui, el inter epulas et poctila male-
fcaalseplunginia viros, super lapidem unum, reman- dicebant Abimelech. Et dicit Gaal Hlius [Vulg. cla-
sitque Joatbam filius Jerobaal minimus, et abscon- mantc Gaal filio] Ebed : Quisest Abimelech, etquau
dilus est. Congregati sunt autemomnes viri Sichem, est Sichem, ut serviamus ei? numquid non est filius
et univcrsae familiac urbis Mello : abieruntque et Jerobaal, et consliiuil principem Zebnl servum suum
constilucrunl regem Abimetech,juxta quercum quae super viros Emor palris Sichem ? Cur igitur servie-
stabal in Sichem. [C. XXXIII.] Quod cum nuntia- C mus ei ? utinam daret aliquis populum istum sub
tum csset Joathain, ivit et stelil in vertice raonlis manu mea , ul auferrem de inedio Abimelech. Di-
Garizim, elevataque voce clamavit, et dixil : Au- ctumque est Abimelech : Congrega exercilus niulli-
dite me, viri Sichem , ila ul [Vulg. tacet uij audiat tudinem, et veni. Zebul enim princeps civilatis, au-
vos Deus. lerunl ligna, ut ungercnt super se regem : ditis sermonibus Gaal fiiii Obed, iratus est valde, et
dixertinique olivae: Impera nobis. Quaj respondil: misil ciam ad Abimelechnuutios, dicens : Ecce Gaal
Numquid possum descrere pinguedinem mcam, qua filiusOhed venit in Sichimam cum fratribus suis, et
et dii utunturet homines, el venire ut inter ligna oppugnat adversum te civiialem. Surgo iiaque noi te
promovear? Dixeruntque ligna ad arborem ficum: cum populo qui tecum est, et latita in agro, el primo
Veni, et super nos rcgnum accijie. Quaerespondit mane, oriente sole, irrue super civitatem. Uloautem
eis : Numquid possum deserere dulcedinem meam, egrediente advcrsum le cum populosuo, fac ei quod
fructusque suavissimos, et ire ut inler caetera ligna potueris. Surrexit itaque Abimelech cum omni exer-
promovear? Locutaque sunt ligna ad viiem : Veni, citu suo noctc, et tetendit insidins juxta Sicbimam
et impera nobis. Quse rcspondit [Vulg. addit eis] : in quatuor locis. Egressusque esl Gaal (ilius Obed,
Nuniquid possum deserere viuum meum, quod laeti- et sietil in inlroitu portaecivitalis. Surrexit auteni
ficat Deum ct homines, el inier ligna cxtera promo- Abimelecb,et oranis exercitus cum eo de insidiarum
veri [Al. commoveri]? Dixerunlque omnia ligna ad loco. Cumquevidisset populumGaal, dixit ad Zebul:
rhamuum: Veni, ct impcra supcr r.os. Quserespondit Ecce de montibus multitudo dcscendit. Cui ille re-
ei : Si vere mc rcgem vobis conslittiitis, venite et spondit: Umbras moutium vides quasi bominum ca-
sub umbra mca requiescite. Si autem non vullis, pita , et hoc errore deciperis. Rtirsusque Gaal ait :
egrediatur ignis de rbamno, el devoret cedros Li- Ecce populus de umbilico terrae descendit, et unus
bani. [C. XXXIV.] Nunc igilur, si recte et absque cuneus venit per viam quse respicit quercum. Cui
pcccato conslituisiis super vos regem Abimelech, et dixii Zebul: Ubi estnunc os luum, quo loquebaris :
bene egistis cum Jerobaal, et cum domo ejus, et Quis esi Ahiinelech ut serviamus ei? Nonue iste est
reddidislis vicem beneficiis ejus, qui pugnavit pro populus, quem despiciebas? Egredere et pugna con-
vobis, el animam sunm dcdil periculis, ut erueret tra eum. Abiit ergo Gaal, spcclante Sicbimorum po-
vos dc mniui Madian, qui nunc surrexistis contra do- pulo, et pugnavil contra Abimelech, qui perseculus
mum patris mci, et interfecislis filios ejus septua- esteum fugientem, et in urbem compulit; cecidc-
ginia viros super unum lapidem, ct constituisiis rc- rtinique ex parte ejus plurimi, usque ad porlam ci-
PATROL.XXVIII. n
525 S. IHERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 521
viialis : et Abiinelech sedit in Ruma : Zebul auiem, A & rum, el principes triginla civilaium, quaeex nomiue
Gaal et socios ejus expulit de urbe, nec in ea passus ejus appellalae sunt Havolb-Jair, id esl, opi>ida
est commorari. Sequenli crgo die egressus est po- Jair, usque in praesentein diem, in terra Galaad.
pulns in cainpuiii. Quod cum nuntiaium essel Abi- Morluusque est Jair, ac sepultus in loco cui est vo-
melech , lulit exercilum suum , et divisit in cabulum Camon. Filii autem Israel, peccatis veteri-
ires turmas, tendens insidias in agris. Vidensque bus jungenles nova, fecerunt maltim in conspectu
quod egrederelur populus de civitaie, surrexil el Domini, et servieruntidolis, Baaliinet Astharolh, et
irruit in eos cum cuneo suo, oppugnans et obsidcns diis Syriae ac Sidonis el Moah et filiorum Ammouet
civilalcm : duae autem lurmae palantes per campum Philisthim : (liiniseruntque Dominura, et non cole-
adversarios persequehantur. Porro Abimelech omrii bant cum.Contra quos Domintis iralus, tradiditeos
illo die oppugnabai urbem, quam cepii, inlerfectis in manus Philisibim et filiorttra Aminon. Afflictiquc
habitatoribus cjus, ipsaque deslrucla, ita ut sal inca sunt, et veliementcr oppressi per annos decem et
dispergeret. Quod ciim audissent qtti liahitabaut in oclo, omnes qui habilabant irans Jordanem in lcrra
turre Sichiiiiorum, ingressi suiit famim dei sui Be- Amorrhici, (|ui est iu Galaad : in tantum, ui filii
ritli, ubi fcedus cum eo pepigeranl, et ex eo locus Ammon, Jordane transmisso, vastarent Judam et
iioincn acceperat, qui erat valde munitus. Abiiuc- B I Benjaiiiiu et Ephraim: afflictusque est Israel niniis.
lech quoque, audiens viros turris Sichimoruin pa- El clamanles ad Dominum, dixcrunl : Peccavimus
riier conglobalos, asceudit in monlem Selmon cum libi, quia dereliquimus Deum nostriim [Vulg. addil
omni populo suo, et, arrepla securi, praecidh arbo- DominumJ,et servivimus Baalim. Quibus locutus est
ris ramum, imposilumquc ferens humero, dixit ad Domintis :Ntunquid nonjEgyptii et Amorrhaei, lilii-
sncios : Quod me vidistis \Vulg. videtis] facerc, cilo que Ammon eiPhilisthim, Sidonii quoque et Ama-
facite. Igitur certatim ramos de arboribus praeci- lec et Chanaan, oppresserunt vos, et claniastis ad
dentes, sequebautur ducem. Quicircumdanlespracsi- ine, et erui vos de manu eorum? Et lamen reliquis-
dium, succenderunt; alque Ha factum esl, ul fumo tisme, et coluisiis deos alienos : [C. XXXVIII.] Id-
el ignc mille hominum necarentur, viri |iaritcr ac circo non addain ui ultra vos liberem : Iie, et invo-
iiiuliercs, habilatoruin turris Sicltcm. Ahimelech cale deos quos elejiisiis : ipsi vos liberent in tempore
aulcm, inde proficiscens, venit ad 0|ipidum Thehes, angnstiai. Dixerunlque filiiIsrael ad Doniinum : Pec-
quod circunidans obsidebal exercilu. Erat aulem cavimus, redde lu nobis quidquid tibi plaol: tanium
lurris excelsa in inedia civitate, ad quain coiifugerant nunc libera nos. Qnae dicenles, omnia de finibus
viri simul ac miilieres, et oiiines principcs civilatis, suis alienoriim deorum idola projecerunt, et servie-
clausa firmissinie janua, et super turris lecioni stan- C( runl Doiiiitio 'LVulg. addil Deo] : qui dolttilsuper mi-
tes per propiignacula. Accedensquc Abimeleolijuxta seriis eorum. liaque filii Anniioii coiiclamauies in
liirrint, pugnahat forliier : el appropinquans ostio, Galaad (ixere tentoria : contra quos congregali filii
ignem siipponere niiebatur. [C. XXXVI.] Et ecce Israel, in M»S|iha casliaiitctali sunt. Dixeruiilque
inulier una fragmen molac desuper jaciens, illisil principes Galaad singuli ad proxiinos suos : Qui
capili Abimelecb, et confregit cerebrum ej'us. Qui primus e nobis [h. non habei] contra filios Aiumon.
vocavit ciio aiinigerum suuni, et ait ad eiim : Eva- cceperil dimicaie, erit dux popuii Galaad.
gina gladiuin tuum, et jiercule ine : ne forle dicatur [B. XIII, C. XXXIX, Cap. XI.] Fuit illo letnpore
quod n femiiia inlerfecliis sim. Qui jussa jierficiens, Jephthe Galaadites, vir fortissiiiius alque pugnator,
interfecit eum. Illoqne niortuo, oinnes qui cum eo filius mulicris ineretricis, qui natus est de Galaad.
eranl de Israel, reversi suntad scdes suas : el red- Habuil aulem Galaad uxorein, de qua suscepit lilios,
didil Deus nialum, quod fecerat Abimelech contra qui postquaiiicreverani, ejecerunt Jephtbe, dicenics:
paliein suum, inlerfectis scpliiaginla frairibus suis, Haeresin domo pairis nosiri esse nou poteris, quia
Sicbimitis quoqne, quod operali crant, rctrihutum de alicra matre gcneratus es. Quos ille Ingicns at-
est, el venit super eos malediclio Joatham filii Jc- que devitans, habitavit in lerra Tob : congregatique
robaal. D sunl ad euni viri inojies, et lalrocinantes, el quasi
[T. VI, C. XXXVI, Cap. X.] Posl Abimelech sur- principem seqoebantur. ln illis diehus pugnabant
rexildux in Isracl Thola filius Pbita palrui Aliime- (ilii Ammon contia lsrael. Quibus acriler inst.iniibus,
lech, vir de Issnchar, qui habitavil in a Samir perrexeriiiit majores natu Galaad, ut toilerent in
montis Ephraim : et judicavit I-raelem viginti ett auxilium sui Jephthe de tena Tob : dixeruntque ad
Iribus annis, iiioriuiisque nc sepultus est in Samir. eum : Veni, et esio princeps noster, ct pugna contra»
[B. XII, C. XXXVII].Huic successit Jair Galaadiies, filios Ainnioii. Quibus illu res|iondit : Nonne vos
qui judicavit Israel pcr viginti et duos anuos, habens» estis, qui odistis ine, el ejecisiis dedomo patris mei,
triginta filios sedentes snper triginta pullos asina- et nunc venistis ad me necessitaie compulsi? Dixe-
a Non Samir, sed Sanir legimus in Canonc et aliis> pro u, ctn prom. Hieronymus libro iiominuiii lle-»
mss. codicihus. Id viiii forte inductum e.-ta librariis,, hraicorum habel Samir. MART.
qui snpra Deuieronumii cap. iu, cil. 20 ii, sub liile- —Mss.qitoque nostri Sanir ;in Hebraeoatilcm est
ra B, uomen Sanir legerant. Praetenjuaiii quod er- ~i>CUI,et GraeceZKpip.
ror inolevit apud exscriptores Latinos, ut m sci ibant
525- LIBER JCDICUM. S2fc
riiutque principcs Galaad ad Jephthe : Ob hanc igi- 1i veiit contra eura, quaudo habitavit in Esebon, ct
lur causam nunc ad le venimus, ut proficiscnris no- viculis ejus, et in Aroer , et villis illius, vel in cttii-
biscum, et pugues contra filios Ammon, sisque dux ctis civilaiibus juxla Jordanem, per trecentos annos.
omniiim qui habitant in Galaad. Jephthe quotjue Qtiare lanto lempore nihil super hac repetilione ten-
dixit eis : Si vere venistis ad me, ul pugnem pro lnstis ? Igitur non ego pecco in le, sed tu conlra me
vobis conlra (ilios Animon, tradideritque eos Do- maie agis, indicens raihi bella non jusla. Judicet Do-
mintis in manus meas, ego ero princeps vester? Qui iiiinus arbiter hujus diei, inter Israel et inter filios
responderuiit ci : Dominus, tguihaec amlit, ipse me- Aniinon. Noluilque acquiescere rex filiorum Ammon
diator ac testis est, quod nostra promissa faciemus. verbis Jephlbe, quacper nuntios mandaverai. Faelus
Abiit itaque Jephthe cum principibus Galaad, fecil- estergo super Jephthe Spiritus Domini: et circum-
que eum omnis populus principem sui. [C. XL.J Lo- iensGalaad, et Mauasse , Mespha quoque Galaad,
cutusque est Jephtbe omues sermones suos coram ei inde transiens ad filios Ainmoii, votum vovit Do-
Domino iu Maspha. Et misit nuniios ad regem filin- mino, dkens : [C. XLI.]a Si Iradideris filios Animon
rttm Ammon, qui ex persona stiadicerenl-.Quidinihi in mauus nieas, quicumqiie printus fuerit egressus
el libi est, quia venisti contra ine, ul vaslares ler- fores [.4/. de foribus] domus meae,mihique occurrcril
ram meam ? Quibus ille respondit : Quia tulit Israel ]B revertetili cum pace a filiis Auimon, eum holocaus-
terram meam, quando ascendil de iEgypio, a finibus tum offeram Domino. Transivitque Jephihe ad filios
Arnoii usqne Jebboc alquc Jordanem : nunc igitur Animon, ut pugnaret conlra eos : quos tradidit Do-
cum pace redde mihi eam. Per quos rursum man- minus in manus ejus. Percussitque ab Aroer usque
davit Jepbthe : ct iuiperavil eis, ui dicerent regi Am- dum veniens in Mennith, vigiuii civitates, et usque
mon : Hac dicit Jephihe : Non lulil Israel leriain ad Abel, quae est vineis consiia, plaga magna nimis.
Moab, nec terram filiorum Ammon : sed quando dc Humiliaiique sunt filii Ammon a filiis Israel. Rever-
^Egyplo conscenderunt, ambulavit per solitudincm lenti auiem Jephthc in Maspha doiiiumsuam occur-
usque ad mnre Rubrum, et venit in Cades. Misilque rit unigenita filia cum lympanis et choris. Non euim
nuntios ad regem EJom, dicens : Dimitte me, ut habebat alios liberos. Qua visa, scidit vestimenla
transeam per terram luam. Qui noluit acquiescere sua, et iiit: Ileu! | Vulg. addil me] filia mi, decepisii
precibus ejus. Misit quoque ei ad regem Moab, qui me, et ipsa decepta es : aperni enim os meum ad
elipse transitum praebere contempsit. Mansit itaque Dominum, et aliud facere non potero. Cui illa re-
in Cade, et ciicumivit ex lalere lerram Edom et ter- spnndit: Paler mi, siaperuisti os luum adDominum,
ram Moab : venilque conlra orientalent plagam ter- fac mihi quodcumque polliciius es, concessa libi nl-
rae Moab, et caslrametatus est trans Arnon : ncc vo- C tione atque victoria de liusiibus tuis. Dixitque ad pa-
luit inlrare lerminos Moab : Aruon quippeconfinium trem : llec solum inihi prausla, quod te deprecor :
esl lerrae Moab. Misil itaque Israel tiuntios ad Sccn Diinilte mc, ulduobus mensibuscircumeam monlcs,
regem Amorrhaeorum, qni habiiabat in Esebon, et el plangam virginiintem meain cum sodalibus meis.
dixeritnt ei : Dimilte ul transeam per lerram liiam Cui ille respniniit : Varie. Et dimisit eam duobus
usque ad fluvium. Qui et ijise Israel verba despiciens, ntensibus. Cumqiie abiisset cuin sociis ac sod.ilibus
noii dimisil eum transire per terminos suos : scd in- suis, flehat virginitatem snain in montibus. Exple-
iinila multitudine congregata, egressus cst contra tisque duobus mcnsihus, reversa est ad patrem
cum in Jessa, et foriiler resistebai. Trndidiique etim suuin, el fecil ei sicut voverai, quaeiguorabat virum.
Dominus in manus Israei cum omni exercitu suo, Exinde mos increbuit in Israel.el consuetudo servata
qui percussit euui, et possedit oinuemlerrainAmor- est, ut posl anni circulum conveniant in unum filix-
rhaej habilatoris regionis illius, et universos fines Israel, et plangaitl filiam Jephthc Galaaditacdiebus
ejus, de Arnon usque Jebboc, ct de soliludine ttsque qtiatuor.
ad Jordanem. Domiuus ergo Deus Israel subvertit [C. XLII, Cap. XII.] Ecce autein inEphraim orta
Amorrhaeum, puguanle contra illum populo suo Is- seditio est : nain iranseuntes contra aquilonem ,
rael, d lu nunc vis possidere lerram ejus? Nonne D dixerunt ad Jepbthe :Quare vadensad pugnam con-
ea , qiuc possidet Chamos Deus tuus, libi jure tra lilios Ammon , vocare nos uoluisti, ut pergere-
debeniur? Quse atitem Doiniuus Deus noster viclor mus lecutn? Igitur incendemus te el [ Vulg. tacet le
ohiiniiit, in uosiram cedeni possessionetu : nisiforle - ei| domum luam. Qtiibus ille respondit : Disceptn-
melior es Balac filio Sepphor rcge Monb : aut do- tio erat niihi et populo ineo coutra filios Amuioii
cerc potes quod jurgatussit contra Israel, ct pugna- vehcmens : vocavique vos, ut niihi praeberetis auxi-
a Tolum hunc locum replicat Ilieronymns iibro llcbraica verba piopius accedere , quam illa quae in
primo adversus Jovinianum : A plerisque Hebrmo- ipso coniextu sacro legiiur. MART.
rum, inquit, reprehendilur pater voli temerarii, quia — Locuin hunc pressius ad HebraeumreciiatS. P;i-
dixeril : si iradens tiadideris filios Au nion, iu ma- ler, lib. i conlra Jovinian. uum. 23, qui habel cx
nibus meis. quicuiiii|iieexierit de domo mea in oc- recensione nostra : Si tradens Iradiderisfilios Ammou
cnrsiiiii mihi, ciim tuverti ccepero in pace a filiis in manibusmeis, omnis quicuniqueexierit dedomomca
Aiiiiiion,erit Dniniiio,et olferani illum holocaiisium. in occnrsummihi, cum reverti cmperoin pace a fitiis
Si canis,iHquiuni, si asinus occurrissel, quid fnceres, Ammon, erit Domino, et offeram illum holocaustum.
ctc? Advertnt lector islam Hieronymi veisioncin ad
557 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTIIECA. 528
litiin, el facere noluislis. Quod cerncns posui in ma- ^^ in conspeclu Domini, qui tradidit eos in manus
jiihus iucisanimam meam, iransivique ad filios Am- Philislhinorum, quadraginla annis. [T. VII, B. XV,
inon, ettradidit eos Dominus in manus rueas. Qtiid C. XLVI.j Erat autem quidam vir de Saraa , et dc
cominerui, ut adversum iv.e consurgaiis in prac- slirpe Dan , nomine Manue, habens uxorem sleri-
liuin? Vocatis ilaque ad se cunctis viris Galaad , lem. Cui apparuit angeltis Dotnini, et dixit ad enm :
pugnabat conlra Ephraim : percusseruntque viri Slerilis es et absqtte liberis : sed concipies et paries
Galaad Epbraim , quia dixerat : Fugitivus est Ga- filium ; cave ergo ne vinum bibas ac siceram , nec
laad de Ephraim , el habitai in medio Ephraim ct immundum quidquam comedas, quia concipies et
Manasse. OccupaverunlqiieGalaadilac vada Jordanis, paries filium , cujus non tanget caput novacula,
per qtiae Ephraim reversurus eral. Cumque venisset eiit enim Nazaraeus Dei ab infaniia sua et ex ma-
ad ea de Ephraim numero , fugiens, atque dixisset: tris utero : et ipse incipiet liberare Israel de manu
Obsecro ut me transire permiltaiis : dicebant ci Philisthinorum. Quac cum venissetad mariiumstium
Galandiiae: Numquid Ephrathaeus es? quo dicenle : dixit ei: Vir Dei venit ad me , hahens yulltim an-
Non sum : interrogabant eum : Dicergo a Sibboleih gclicum , terribilis nimis. Quem cum interrogassem,
|Sihbolelh per Sin , Zibboleih per Zamach], quod quis esset, et unde venisset, et quo nomine vocare-
jnlerpreialur Spica. Qui respondebat Zibbolelh , jg tur, noluit mihi dicere , sed hoc respondit : Ecce
eadem liitera spicam exprimere non valens, sta- concipies ct paries filium : cave nevinum bibas, nec
liinque apprebensum jugulabant in ipso Jordanis siceram, et ne aliquo vescaris immnndo : critenim
transitu. Et ceciderunt in illo tempore de Ephraim pucr Nazaraius Dei ab infaniia sua , ct ex utero ma-
qundraginta duo millia. Judicavit itaque JejilulieGa- tris usque ad diem morlis suac. Oravit ilaque Manuc
laadiles Israel sex annis, et morluus est, ac sepul- Dominum , et ait : Obsecro, Domine, ttt virDei,
tus in civilate sua Galaad. [B. XIV, C. XLHI.] Post quem misisli, veniat iieium et doceal nos quid de-
litmc judicavit Israel Abesan de Beih-Leem : qui beamus facere dc puero, qui nascilurus est. Exaudi-
liabuit iriginta filios et totidem filias , quas emil- vitqtie Dominus precaniem Manue, et apparuil rur-
lens foras , niaiitis dedit, ct cjusdem numeri filiis sum angelus Dei uxori ejus sedenli in agro. Manue
suis occepit uxores , introducens in domum suam. aulem mariius ejus non crat cum ea. Qux cum vidis-
Qui septem annis judicavil Israel. Mortnusque est, set angelum, feslinavit et cncurrit ad virum suum :
ac sepultus in Belh-Leem. [C. XLIV.J Cui successit nunliaviique ei, dicens : Ecce apparuil mihi \ir,
Elon Zabuloniles : et judicavit Israel decem annis : quem anie videram. Qui surrexit et secutuscst uxo-
morttiusque esl, ac sepullus in Zabulon. [C. XLV.J rem suam : veniensqne ad virum , dixit ei : Tu es
Toslhunc judicavit Israel Abdon, filius Ilellel, Pha- (C qui locutus es mulieri ? Et ille respondit : Ego sum.
ralhonilcs, qui habuit quadraginla filios, et tri- Cui Manue: Quando, inquit, sermo luus fuerit exple-
ginia ex eis nepotes , ascendentes super sepluaginta lus, quid vis ut fcaciatpucr? aut a quo se observarc
jiullos nsinarum, et judicavit lsrael octo annis : debebit ? Dixilque angelus Domini ad Manue : Ab
inorluusque est, ac sepullus in Pbarathon lerras omnibus, quae locuius sum uxori luae, abslineat se,
Epliraim , in monte Amalec. et quidquid ex vinea nascitur, non corncdat : vinum
|C«p. XIII.J Rursumque filii Israel fecerunt malum et sicer3m non bibat, nullo vescatur immundo , el
11Primum nomen islud apud Hebraeos scribilur S. Germani n. 3, quia ulroque loco scribil Sibboleth,
discrimen XS, et D llebraeorum , nullum sit
pcr Shin, rf/QlP, Schibboleth : posterius autem ba- quasi
apud Latinos, in sono pronuntianlis.
hci Samech, riVl2D,Sibboleth : idque monet scbo- NotatdeiiiqueR. praeterquam
DavidKimhi eodem vitio Ephralseos
liasics noster, qui Hebrseum elemenlum D, vocat laborassc, quo laborant Galli non valenles sonare lit-
Zumac; nisi notariorum, librariorumque pronunlin- teram Schim, sed eam efferenles ac si esset Thau
tione vel imperitia Zamach illud fluxerit pro Sa- D raphatiim, quod verum esse nemo non dixerit, qui
mech. Non levis est apud criticos sacrosconiroversia consulet mss. codices Bihlicos, Regium 5563, Col-
de sono Sibboleth per Sin, et de eoilein per Samech. bertinum 181,Corheiensem10, S.Gcrmani 5 et7, prae-
Quidam volunl lilteram Sin 11}fuisse prolaiam ut s cipue vcro 164, in quo Tliau laphatttm reperilur,hoc
noslium iu principio diclionis : SammechD aulein est, Thoboleih, pro Sibboleth, vel Zibboleth.Caeieri
»ii s inier duas vocales m, lamqunm pionuniiareiur legunl Tebboleth, t nempe pro HehraeoD Samech. At
Zibbolelh per z. Quac profecto quadrant ad scholia de his elementis ac prolatione eorum audiendus esl
Cnnonis llebraicie verilatis, itti perspicuum est, et ipse Hieronymus, qui libro nominum Hebraicorum
ail ieciionem insujier amiqui exemplaris ms. in no- litleram s non proelermisit intactnm : Hoc nuncquo-
stra bihliotbcca obiineutis nunierum 1; nam in eo que, inquii, i» s litlera sciendumest. Siquidem apud
codice Corbciensis nionaslerii scriplum legimus : eos (Ilebracos) tres s sunt tittera : una qum dicitur
J)ic ergo, Sebbolclh,quod interpretalur spica. Qui re- Samech, et simpliciter legitur, quasi per nostram tit-
spondebat Zebboleth, eic. Sic etiam habcbatur olitn teram describaiur. Alia sin, in qua stridor quidam non
iu ins. codice Colberiino Aniciensi n. 157, ubi ab noslri sermonisinterstrepit. Tertia sade, quam nostrm
aliquo emendalore de Zebbolel f.ictum cst Tebolet; aures penitus reformidant. Hinc liquet Samech He-
quemadmodum supersliiibus adhuc litterurum vesii- brseorum simpliciter per s sive a fuisse pronuntia-
giis planissime demoustratur. Alii auiem docent He- tum : sin autem quemdam habuisse stridorem alie-
hrxorum U?pronuntiari ut s crassuin, quod Ephra- mim nc Latinis insuetum. MART.
ihxi proferre nequiverunt, sed loco ejus s acutum — Praeferiininosiri mss. pari consensu, Sebbolelh.
proferebant, id est, pro Schibbolelh, dicebant Sib- Martiauaeusde varia hujus vocis pronuhtiatione et
boleih. lluic opinioni suffragari potcst cndex noster scripiura pluribus disserit.
S29 LIBER JUDICCM. 530
quod ei prxcepi, impleal alque custodiat. Dixiique jA (rem suum et malrem, dedit eis partem, qui et ipsi
Manue ad angelum Domini : Obsecro lc, ut acquie- comederunl, nec lamen eis voluil indicare quod
scas precibus mcis , et faciamus tibi haedum de mel de corpore leonis assumpserit. Descendit itaque
capris. Cui respondit Angelus : Si me cogis, non co- paler ejus ad mulierem , el fecit filio suo Samson
incdam panes tuos : sin autem vis holocaustum fa- convivium. Sic enim juvenes facere consueverant.
cere, offer illud Domino. Et nesciebat Manue quod Cum igitur cives loci illius vidissent eum , dederunt
angelus Domini esset. Dixitque ad eum : Quod cst ei sodales Iriginta, qui essent cum eo. Quibus locu-
tibi nomen, ut, si sermo tuus fuerit explettts, hono- lus est Samson : Proponam vobis problema : quod.
rcmus te ? Cui ille respondit: Cur qu.x-ris nomcn si solverilis mihi intra septem dies convivii, dabo
meum, quod est mirabile ? Tulit ilaque Manue hae- vobis triginia sindones et totidem lunicas : sin au-
dum de capris, et libamenta, et posuit super petram, lem non potucritis solvere, vos dabitis mihi triginla
offerens Domino, qui facifmirabilia ;, ipse autem ct sindones, et ejusdem numeri tunicas. [C. L.J Qui
uxor ejus inluebantur. Cumque ascenderet flamma responderunt ei : Propone problema , ut audiamus.
allaris in ccelum , angelus Domini in flamma pariter Dixitque eis : De comedenle exivit cihus, el de forli
ascendit. Qnod cum vidissent Manue el uxor ejus, egressa est dulcedo. Nec potuerunt per tres dies
proni ceciderunt in terram, el ultra eis non appa- g; projiositionem solvere. Cumque adessel dies se-
ruilangelus Domini. Statiinqtie intellexil Manue an- piimus, dixcrunt ad uxorem Samson : Blandire viro
geltini esse Domini, et dixit ad uxorem suam : Morle luo, et suade ei ul indicet libi b qtiid significet pro-
moriemur, quia vidiraus Deum. Cui respondit mu- blema. Quod sifacere nolueris, incendemus le , et
lier : Si Dominus nos vellet occidere, de manibus domum palris tui. An idcirconosvocastis ad nuptias,
nostris bolocaustuin el lihamenta non suscepisset : ut spoliaretis ? Quae fundebat apud Samson lacry-
sed [Vulg. tacet sed] ncc oslendisset nobis haec mas, et querebatur dicens : Odisti me, et non diligis:
omnia, nequeea quaesunt venlura, dixisset.[C. XLVII.] idcirco problema, quod proposuisii filiis populi mei,
Peperit itaque filium, el vocavit nomen ejus Samson. non vis mibi exponere. At ille respondit : Patri
Creviique puer, et benedixil ei Dominus. Ccepitque meo ct matri nolui dicere, et tibi indicare potero ?
Spiritus Dominiesse cum co in castris Dan inter Sa- Septem igitur diebus convivii flebat apud [Vulg.
raa el Esthaol. ante| eum : tandemque die septimo cuni ei molesta
[Cap. XIV.J Descendit ergo Samson in Thamna- esset, exposuit. Quae stalim indicavit civibus suis.
tha. Vidensque ibi mulierem de filiabus Phili>lhim, El ilii dixcrunt ei die septimo ante solis occubitum :
ascendit et nuntiavit patri suo, et mairi [Vulg. ad- Quid dulcius melle, et quid leone foriius ? Qui ait
dit stiae], dicens: Vidi mulierem in Thamnaiha de jC ad eos : Si non arassciis in vitula mea, non invenis-
liliabus Philistliinorum ; quam, quacso,ut inihi ac- setis propositionem meam. Irruit itaque in eum Spi-
cipiatis uxorem. Cui dixerunt paier el maler sua : ritus Domini, descenditque Ascalonem, et percussit
Numquid non est mulier in filiabus fralrum luorum , ibi triginta viros. Quorum ablalas vestesdediliis qui
et in omni populo a tuo , quia vis accipcre uxorem problema solverant. Iratusque nimis ascendit in do-
de Philisthim , qui incircumcisi sunt. [C. XLVHl.J mum patris sui: uxor autem cjus accepit maritum
Dixitque Samson ad pairem suum ; Hanc mihi ac- unum de amicis ejus et pronubis.
cipe, quia placuit oculis ineis. Parcntcs autem ejus [Cap. XV.] Post aliquanlum autem temporis, cnm
nesciebant quod rcsa Domino fieret, et quacreretoc- dies triticeae messis instarent, venitSamson,invisere
casionem contra Philisihiiu. Eo enint lempore Phi- volens uxorem suam, et altulit ei haedum de capris.
listhim dominabanlurlsraeli. Descendititaquc Sam- Cumque cubiculum ejus solito vellet intrare, prohi-
son cum patre suo et mntre in Thamnatha. Cumque buil eum pater illius dicens: Pulavi quod odisses
venissentad vineas oppidi , apparuit cutulus leonis eam, et ideo iradidi illant aiuico tuo: sed habet so-
saevus,rugiens, ct occurrit ei. [C. XLIX.J Irruil auteni rorem, quse junior et pulcbrior illa est, sit libi pio
Spirilus Domini iu Samson, ct dilaccravit leonem , ea uxor. Cui respondit Samson : Ab bac die non erit
quasi haedum in frusia discerperet [Vutg. discer- D culpa in me contra Philisthreos: faciam enim vobis
pensj, nibil omnino habens in manu , et boc pairi mala. [C. LI.J Perrexitque, et cepit Irecenlas vul-
et matri noluit indicnre. Descenditque el locutus est pes, caudasque earnm junxit ad caudas, et faces
mulieri, quae placuerat oculis ejus. El post aliquot ligavit in medio: quas igne succendens, dimisit, ut
dies reveriens ut acciperet eam, declinavit ut vide- htic illucque discurrerent. Qtiaestatim perrexerunt
ret cadaver leonis, et ccce examen apum in ore in scgeles Pbilisthinortim. Quibtis succensis , et
leonis eral ac favus roellis. Quem cum sumpsissct comporlataejam fruges, et adhuc stantesin stipula,
in manibus, comedebat in via : veniensque ad pa- coticremataesunt, in tantum, ut vineas quoque et
0 Ita Canon et mss. quamplures Latini : idemquc nomen problema scriptum babet in textu littcris
pronomen secundae personae reiinet Syrus, et Arabs Graecis, Itoc modo UTOBAHMA. Eamdem quoque vo-
interpres. Editi legunl juxta Hebraeum, in omni po- cem Graece scripiam ad marginem reperimus in ms.
pulo meo.MART. codice noslro num. 3. At parum refert quibus litte-
— Urbinas ms. cum Vttlgalis populo meo legit ris, Graecis, aut Latinis, exscribatur, cum nihil mu-
prob tuo : idque rectius ad Hebraeum »ny. tatur in nomine. MART.
ln hoc et in sequenii versicuIoCanonHeb. verit.
5>l S. IIIERONYSHDIVINA BIBLIOTUECA. 532
olivela (taiiimacon^umeret Dixeruntque Hrflisthini: A apuil tos, intrassc iirheni Sanison, circumdederunl
Quis fecit hanc rem? Quifewsdicium e*t: Samsoti eutn, posiiis in porta civitniis Custodibus: ct ibi lota
gener Thatnnaihaei: quia inlit nxorctn cjtis , et nl- nocte cmti silentio prxsialantes, ut facio mane
leri tradidil, haecnperntns esl. AscendeTiintqiiePhi- excnntem occiderem. [ C. Llll.J Dormivit aiitem
lisihim, et conibusserunttainmttliiT.m qiiam patrem Samson usque ad noclis inedium: e't inde consur-
ejns. Quibii? ait Samson: Liccthicc fecerilis, tamen gens, apprehendit ambas jiorlae fores cum postibus
adhuccx vobis expetani uliioncin, et ttuic quiescniii, stiis et sera.impositasque humeris [ Vulg. add. suis]
Peicti^silque eos ingenti plaga, iia ut stupcntes portavit nd veriicem montis, qui respicit Ilebron.
s ".ram femori impotiereiit. Et descendins hahiiavit [C. LIV.] Post haccaniavit inulierem, qux habitabal
in spelunca peirx Elairt. Igittir ascendentes Phi- in valle Sorec, et vocabalur Dalila. Venernntque ad
lisihim in lerratn Jnda , casiramclati snnt, in loco eam principes Philisthinoruni, atqtie dixerunt: De-
ijiti po-tea vocatusest Lebi, id esl, maxilla, ubi eo- cipe etiiu, ct disce ab illo, in quo lantam halieal
rum e^t fusus excrcitus. Dixeruntqtte ad eos de fonitudinem, et quo modo eiim superare valeatnus,
tribu Jnda: Cur .vcendistis ndversum nos ? Qui re- etvinctiiin affligere. Quod si fcceris, dabimus libi
sjiouderiiiit; Ct ligemus Samson, venimus, etredda- singuli mille el centum argenicos. Locuta esl ergo
iniis ci i|iii' iu uos operatus esi. De^ccnderunt crgo I) ' Dalila ad Samson: Dic mihi, obsccro, in quo sit ttia
liia iniUiaviroruni de Juda ad spccum silicis Elani, maxima forlitudo, et quid sit qiio ligatus cruntpcrc
dixcrimtque ad Samson : Nescis quod fiiili-lhiin im- nequcas? Cui respondit Samson : Si septcni nervi-
perent nobis? quare hoc faccre voluisti? Qtiibus ille ceis funibus, necdum siccis et adhiic hiimeiilihus,
ait: Sicttt feceriinl mihi, fcci eis. Ligare, inquiunt, ligntus fuero, infiimus cro ul cxleri homincs Aitulc-
le vciiiiniis, cl trndere in manus Philislhitiortim. runtque ad eam salrapae Philislliinnrum seplein fu-
Quihiis res|ioii(lit Sainson : .lurate, el spondete mihii nes, ul dixerat: quibus vinxii eum, latentibus apud
qiind noii nic occidatis. Dixertini: Non le occide- sc insidiis, et in eubiculo finem rei exspeclanlibus;
iiins, setl viiiciiini trademus. Ligaverunlque euini clnuinvitqiie ad eum: Philistliiin super te, Samson.
duohus iiuvis ftinibtts , ct liilermit de pcira Elam. Qui rupil vincula, quo inodosi rumpat (|iiis filum de
Qui einu venis>et ad locum Maxillae, ct Philislbimi stupx tortum u puiaminc, cum odorein ignis acce-
voeiferanles occurrWseiii ei, irruit S|>iriiusDominii perit: et non cst cognituin in quo csset forlitudo
in euin: et siiul solent ad odoretii ignis lina con- ejus. Dixilqtie ad cuin Dnlila: Ecce illusisii tnilti, et
sunii, iia vincula quibus ligatus erai, dissipata suntt falsum locutus es: saltem iiuuc indica inihi quo li-
et solula. |C. LII.] lnvcnlam ;ue innxillani , id est,, gari debeas. Cui ille respondil: Si ligatus fuero no-
inandibiilam asiui, qtiaejaccbai, arripiens, interfecit'lC vis fuuibus, qui nunqiiain fiierunt in opere, inlirmus
in ea mille viros, et aii: In maxilla nsini, in mnndi- ero, el aliorum hmninuin similis. Quibus rursuni
bula pulli asiiiaruni , delevi eos, el percussi mille; Dalilavinxit eum, et clamavit: Philisthim super te,
viros. Cumque In c verha cancns complesset, |>roje- Siiiuson, in cubiculo insidiis pneparatis. Qni iia ru-
cit maudibtilatn du iitauii, et vocavil iioinen luci il- pil vincula i|Uasi lila lelarum. Dixiti|iicDalila rursum
liiisRauiath-Lehi,quod interprelalurelevaiiomaxillx. ad eum : Usquequo decipies itte, el falsiini loqucris?
Siliensque vnlde, clainavit nd Dominum, et ail: Ttll oslende quo vineiri debeas. bSi, inquit, septem
dedisli in manii servi lui salutem hanc maximami criues capitis meicum licioplexueris, et clavum his
atqtie vicloriam: el en sitimorior, incidam(|tie inI circumligatum lerrx fixeris, inlirmus ero. Quotl
jiianus incirctimcisorum. Aperuit itaque Dominus s ciiin fecisset Dalila, dixit ad ettm: Pbilislhim supcr
inolarem denteni in niaxilla asini, ct egressaesuntt te, Samson. Qui consuvgens de somno extraxit
ex eo aquae. Quihus hauslis, refocillavit spiriluin,, (iavum cum crinibus et licio. Dixiique ad eum Da-
et vires recepit. ldcirco appellatum est nomeii loci :i lila : Quomodo dicis quod ames me, cum aninius
illius, fons invocantis de maxilla, usquc iu prxsen- tuiis iion sil mecum ? Pcr tres vices menlitus es
tem diein. Judicavitque Israel in diebus PhilisihimII mil)i,etnoluislidicereinquosillu.a mnximaforliliido.
viginti annis. D Cumque ei molesia essel, et per miiltos dies jogiter
[Cap. XVI.] Abiii qtioque in Gazam , ei vidil ibi •i adlnererei, spatium ad quietem non iribuens, defe-
iiieietricem mulieretn, ingressusque est ad eani.• cil anima ejus, et ad mortem usque lassata est.
Quod cuiii audissent Philisthim , et percrebuisset'l Tunc npet ietts verilateni rei, dixii ad eam : Ferrum
a
Exscriptor Canonis Hebraicae veiilntis codicem n exempli serie.Comparal eniin sacer texlus sobua tino
suum emendans ponii, de stupm, lorlum slamine. '• iciu a Sainsone vincula, cuipiam mV3n~S'n3 qni
Manuscripti caeleri codices legunt, ut editi, tortum odorcnt
pulamine. MART. ignis conceperit. Illud adeo S'rS "nn filum
—Nonincongrue habet Urbinas ms., destupa lor- lortum pulamine, aut destupm pulamine, scd bnt\£>;,
tum sputamine, quod est tputo sativa. Putameti vero 0 ni ego qiiidem seutio, ex ipsa iimniiiis analogia,
proprie repurgameiitum rei cujtislibet dicilur, u( i( floccum, niyin stupm sonat : sicque opiiinecom-
stupx quasi scoriam liic n >tet. Palatin. ms. habel .: paraiio iusliiuitiir, respondetque floccus stupae, qui
filum ttupm tortum staminit putamine; qu:e leciio 0' solo fere ignis odore in fiimuin evanescil, Samsoni^
quoad sensum improbauda ipsa quoque non est._ in bvinculis coufringendis nlacriiaii. Samton. In Hi*
Miror magis, in tanlula re quavnlonge abludaiLa-". Vulgati addunt : Cui respondit
tinaipsa interpretatio ab Hebixo lexiu ac proposili li brxo taiiluin est, n'SK~n.^V Et dixit dd eam.
855 LIBER JUDICUM. 53i
nuinquam ascendit stiper eaput meum, quia Naza-.A juraveras, ecce ego habeo, et apud me sunl. Cui illa
raeus (id est, consecratus Deo) stiin de titero matris re»pondit: Benedictus filius meus Doinino. Reddidit
mese: si rasuin fuerit capul meum, recedet a me ergo eos matri suae, qux dixerat ei: consecravi et
fortitudo mea, el deficiam, eroqtte ul cxteri homi- vovi argentum lioc Domiuo, ut de manu mea susci-
nes. Vidensque illa quod confessus ei esset omneni piat filius ineus, et faciat sculplile atque conflatile:
animum sutim, misil ad principes Philisthinorum at- et nunc trado illud tibi. Reddidit igilur malri suse :
que mandavil: Ascendite adhucsemcl, quia nunc quaetulit ducentos argenlcos, et dedil eos argentario,
mihi aperuit cor suum. Qui ascenderunt, assumpta ut faceretexeissculpiileatqueconflatile, quod fuit in
pectinia quam promiseranl. At illa dormire eum fe- domoMicha.QuixdiculamquoqueineaDeoseparavil,
cit super genua sua, et in sinu suo reclinare caput. elfecitephod, ac tberaphim.id est, vestem sacerdota-
Vocaviique lonsorem, et rasis seplem crinibus ejus, lem, el idola: impleviique unius filiorumsuorum ma-
Ccepit abigere eum, et a se repcllere: statim enim num, el factus est ei sacerdos. ln diebus illis non
ab eo foititudo discessit, dixiique : Philisthim super erat rex in Israel, scd unusquisque, quod sihi rectum
te, Samson. Qui de somno consurgens, dixit in animo videbatur, boc faciehat. [B.XVIII.] Fuitquoque alter
Stio: Egrediar sicut el ante feci, el me excuiiam, » adolescens deBeth-Leem Juda, excognatione ejus:
nesciens quod Dominusrecessisset ab eo. Quem cum gJ b eratque ipse Levites, et habiiabat ibi. Egressus-
apprehendissent Philisibiin, statiui eruerunt oculos que de civiiate Beth-Leem, peregrinari voluit ubi-
cjus, et duxeriint Gazam vincium catenis, et clau- cumque sibi commodum reperisset. Cumque venissel
sum in carcere molcre fecerunt. Jannjue capilli ejus in monlem Ephraim, iter faciens, el declinasset pa-
rcnasci coeperant.el principcs Philislhinorum convc- ruraper in domum Micba, interrogalus est ab eo un-
nerunt in utium, ui immolarem hostias maguilicas de venisset. Qui respondit : Levita sum de Beth-
Dagon deo suo.et epulareniur, dicenles: Tradidit Leem-Juda, el vado ut habilem ubi potuero, ctulile
deus noster inimicum nostrum Samson in IDUIIUS mihi esse perspexeio [Vulg. add. Dixitijue MichasJ.
nostras. Quod etiam populus videns laudabat deum Mane, inquit, apud me, et esto inihi parens ac sa-
suum, eademque dicebat: Tradidit deus noster in cerdos : daboque tibi per annos singnlos decem ar-
ntanus noslras adversarium [ Vulg. add. noslrum ], genteos, ac vestem duplicem, el qux ad victum ne-
qui delevit terram nostram, et occidil plurimos. cessaria sunt. Acquievit et mansii apud hominem,
[C. LV.J Lxtantesque per convivia,stiinptis jani ejttt- fuitque illi quasi uiius de filiis. Implevitque Mieha
lis, praeceperunt ul voc.tretur Samson , et ante eos manum ejus, et habuil apud se pucrum sacerdolem.
luderet. Qui adductus de carcere ludebat ante eos, Nunc scio, diceus, quod bene mihi fncial Deus ha-
fecerunique eum siare inter duas columnas. Qui C I henti Leviiici generis sacerdotem.
dixit puero regenti gressus suos: Dimitte me, ut [Cap. XVIII.] In diebus illis non erat rex in Israelj
tangam columnas, quibus omnis imminet domus, et etc tribus Dan quxrebal posscssionem sibi, ut ha-
recliner super eas, et paultiluin requiescani. Domus bitarctin ea : usque ad illum enim diem iuier csete-
autem erat plena virorum ac inulieruni, eterant ibi ras tribus sonem non acceperat. [C. LVII.] Miserunt
omnes principes rhilisthinorum, ae de tecto el sola- ergo filii Dan, sliipis et familix sux quinque viros
rio eiiciler tria millia utriusque sexus speclabani fortissimos de Saraa et de Esthaol, ut explorarenl
ludentem Samson. At ille, invocato Domino, ail : lerram et diligenter inspicerent : dixcriinlque eis :
Domine Deus, mcmento mei, et redde nunc mihi Ite, ei considerale terratit. Qui ciun pergentes venis-
forliludinem pristinam, Deusmeus, ut ulciscar me sent in moniem Ephraim, et intrassent domum Mi-
de bosiibus meis, ct pro amissione duorum luminum cha, requieverunt ibi : et ngnoscentes vocem adole-
iinam ullionem recipiam. El apprehendens ambas sccniis Levitx, utenlesque illius diversorio, dixerunt
columnas, quihus iunitebaiiir domus, alleramque ad eiiin: Quis le huc adduxit? quidhic agis? quain oli
earumdextera, et alteram lxva lenens, ait: Moria- causam buc venire voluisli? Qui respondit eis : llaec
lur aiiima mea ctim Pliilisthim. Concussisquefortiier el hxc jiiaesiitit mibi Michas , ct nie mercede con-
columnis, cecidit domus super ouines principes et D duxii, ulsim ei sacerdos. Rogaveruntque eum, ut con-
caeleram mulliiudinem quae ibi erat: mulioque plu- suleret Dominum, ut scire possent an prospero iti-
res interfecil moriens, quam anle vivus occiderat. nere peig''reni, et res habereteffecmm. Qui respon-
Descendenies auient fratres ejus et universa co- dit eis : Ite cum pace : Dominus respicil viam ve-
gnatio tulertint corpus ejus, et sepclierunt inter Sa- stram, et iierquo pergitis. Euntes igilurquinque viri
raa et Aslhaol in sepulcrb palris sui Manue: judica- veneruiiiLnis : vidcruntque populum babiiantem iii
viiquelsrael viginti annis. ea absque ttllo littiorc, juxta Sidoniorum consuetli-
[ T. VIII, B. VI, C. XVI, Cap. XVII. ] Fuil eo dinem, securum et quietum , nullo ei penilus resi-
tempore vir quidam de monte Ephraim, nomine Mi- siente, magnarumque opum.etprocul a Sidone aiquB
chas, qui dixit matri sux: Millecenltim argenteos, a cunctis hominibus separatum. Rever»ique ad fra-
quos separaveras tibi, el super quibus, me audiente, tres suos in Saraa et Esthaol, etquid egissent iscisci-
» Jonathan filins Gerson filii Moysi. Vid. infra venis? pro unde venissel.
cap. xvin. c Repetit Hebrxus, in diebusillis : Vulgati autrm
b Palatin. ms., et ipse, paulo quoque post, unde prxterea omiltunl verba, ad habitandumin ea.
835 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTIIECA. 536
tantibus responderunl : Surgite, et ascendamus ad A cum respexissent dixerunl ad Michain: Quid libi vis?
eos, vidimus enim lerram valde opulentam el ube- cur clamas? Qui respondit : Deos meos, quos mihi
rem : nolite negligere", nolite cessare. Eamus, et feci, tulistis, et sacerdotem, et omnia qux babeo,
possideamus eam, nullus erit labor. Intrahiiiius ad etdiciiis : Quid tibi est? Dixcruntque ei filii Dan :
securos in regionem lalissimam, tradetque nobis Cave ne ultra loquaris ad nos, et venianl ad le viri
DoiTiinuslocum, in quo nullius rei est peuuria eo- animo conciiaii, et ipsecum omni domo tua pereas.
rum qux gignuntur in terra. Profecli igitur sunl de Et sic.ccepto iiincre perrexeruni. Vidensautcm Mi-
cognatione Dan, id est, de Saraa et Estbaol, sexcenti chas, quod forliores se esseni, reversus est in do-
viri accincti armis bellicis, ascendentesque manse- mum suam. Sexcenli nulem viri tulerunl sacerdoiem
runl in Carialh-Jarim Judx : qui locus, ex eo tem- et quaesupra diximus : vencruntqtie in Lais nd po-
pore, Caslrorum Dan noinen accepit, et e>l postter- piiliim quiescentem atquc securum, et percusserunt
gum Cariatli-Jarim. Et inde transierunt in monlem eos in orc gladii : urbemque incendio Iradidcrunt,
Ephraim.Cunique venissenl ad domum Micha, di.ve- nullo penitus ferente praesidium, eoquod procttl ha-
runt qitinque viri, qtii prius missi fuerant ad con- bilarent a Sidone, et ciim nullo hominum habercnt
siderandam lcrram Lais, exteris fralribus suis: No- quidquamsncietalis acnegolii. Eratautem civilas sila
slisquod in dornibus islis sit cjihod, ct theraphim, B ] in regione Roob : quam riirsuin exstruenles habilave-
ct sculptile, alijue conflatile : videtequid vobis pla- runt in ca, vocalo nomine civitatis Dan, juxia voca-
ceat. Et cum paiiluium declinassent, ingressi sunt buluni patris sui, quem genuerat Israel, qux p.rius
dnmum adolesceniis Levilx, qui erat in domo Micha, Lais dicebatur. [C. LVIII ] Posucruntque sibi scul-
salniaveruntque eum verbis pacificis. Sexcenti au- ptile, et Jonalhan filium " Gcrsom lihi Mosi, ac filios
tem viii ita ut erant armati, stahant ante ostium. At ejus sacerdotes in tribu Dan usque ad diem capiivi-
illi qui ingressi fuemnt domum juvenis, sculplile, et talis sux. Mansilque apud eos idolum Michx omni
ephod, ct theraphim, atque conflalile tollere nite- lempore, quo fuil domus Dei in Silo. In diebus illis
banitir, et saccrdos stabat ante ostium, sexcenlis vi- non erat rex in Israel.
ris fortissimis haud procttl cxspectantibtis. Tulerunt [T. IX, B. XVIII, C. LIX, Cap. XIX.] Fuit quidam
igiturqui intraverant, scttlptile, ephod, et idola, at- vir Levites habilans in lalere montis Ephraim, qtil
que conflalile. Quibus dixit sacerdos : Quid facitis? accepit uxorem de Beth-Leem Juda : qux reliquit
Cui responderunt: Tace et pone digilum super os eum, et reversa est in domum palris sui Beth-Lecm,
tiIIIm : venique nobiscum , ut habeamus te patrem raansilque apud euin quatuor mensibus. Secutusqiie
ac saccrdolem. Quid tibi mclius est, ul sis sacerdos est cam vir suus, volens ei reconcili.iri, aique blan-
in domo unitis viri, an in una tribu et familia in Is- IG diri, el secum reducere, habens in comitaiu puerum
rael? Quod cum audisset, acquievit sermonibus eo- et duosasinos : qux suscepit eum, el inlroduxil in
rum, et lulit cphod, et idola, ac sculptile, et cum domum patris sui. Quod cum audisset socer ejus,
eis profectus cst. Qui cum pergerent, et nnte se ire cumque [Vulg. eiinique] vidisset, occurrit ei lxlus,
fecissent parvulos ac jumenta, et omne quod erat et amplexntus est homiuem. Mansiique generindn-
prcliosum, jamque a domo Michx essent procul, vi- mo soceri tribus diebus, comedenscum eo et bibens
ri qui habilabanl in xilibus Michx conclamantes se- familiariler. Die aulem quarlo de nocle consurgens,
cmi sunt, ct post lergura clamare coeperunt. Qui proficisci voluit. Qtiem tenuit socer, et ait ad eum ;
Apnd LXX, Gersonet Gcrsomlegimus : in Lati- tur in suis commentariis : qux quantumvis futilia
nis auiem exemplariJms Gersan et Gersam. Canon videbiinlur multis, inde lamen manifeste colligimus
Heb. Verit. capiie prxcedcnti in scholio marginali, vcram cssc lectionem Hieronymi, apnd quem con-
et hic in coniextu sacro Gcrson habel: sed manifcs- slauter legitur iionien Mosis in omnibus codicihus
tus est, ni fallor. exscripioris lapsus, qui promisctie mss., iion autem Mauassis, ut apud Sepluaginta. I)c-
accipit nomina Gorson filii Levi, et Gersomfilii Mo- niqtie Auclor Quaestionum ilebraicarum in lihros
sis. Porro Gersoin iste in llebrxis ac Grxcis volu- p; Paralipomenon, i|ux vulgo Hieronymo tribuuniur,
minihus constnnter dicitur filius Manasse : cum la- de eodcm Jonalhnnc hunc in modum disseruit non
men inomnibus Lalinis codicibus mss. legatur csse longe ante (inem libri prioris : Fitii Gerson filii
filius Mosis. ld vero dissidii conciliare videlur Theo- Moysi, Sebuel primus. Ipsum, inquit, ferunt esse qui
dorelus, dum ait, Jonalham filius Manasse,filii Ger- in Judicum (lihro) Jonathan scribitur,qui fuit sacerdos
sam, filii Moysi. Quod non tacuit scholiastes Grxcus in tribn Dan, etc. Sebuel itaque primogenitus Ger-
apud Nohiliuui; quamvis in omnihus niinime con- sonis sive Gersami filii Mosis, creditus est apud vc-
sential cum Theodoreto : sic enim habei, 'IMV«9«> teresunusesseciimistoJonatlian: ethinc lestamm cx-
vtov 'Pu^aS, uioOMuffn; id est, stal, ipsuui inler Mosisnepotes anniiinerandum.MART.
oritii, viiovMava<rc>j,
Jonathan dicit, fitium Manasse,filium Rhechab, ftlii — Mss. nostri, Gersan: Vulgati Gersam legunt. Sci-
Mosi, Legendumfortc utoO'pv%a6,non utov.Ilebrxo- tumporroJudacis id culpx dari.qtiod buncGersoncm
rum doctores aiuut hunc adolcscentem fuisse qui- Mosis,fecerint Manassis lilinm, uomini nti'D inserlo
dem filiumGersom lilii Mosis; sed quia fecit opern 2 ad hiinc modum nttTO, quasi eam lilteruhun in re-
Manassis, ejusdem quoque filium dici ob cultum liquaruin serieni inferre non ausi,vellenl lamen a ne-
idoloiiiin. Ideo nomen Manassein Hebraeisvolumi- potis degeneris probro Legislatorem suum lihernre.
nibits habet Nun pendultim hoc modo nitfJO. Quod Rem multis post sacros inlerpretcs Martianxus pro-
ita suspeiidernnt, ut significent Jonathau isium luis- sequitur, cstquerevera hocmirum, quaudoipsictinm
se ncpotem Mosi, ei in honorcin Mosis suspensum LXXManassiseum lilium vocant ex Hebraico exem-
esse nun, ac si diceret, lecit opera quasi iilius esset plari, llieronymum antiquius, ut pulatur, el verius
Mannsse, et non Mosi. flxc illi latissime prosequun- Mosis nomen relinuisse.
537 LIBER JUDICUM. 538
Gusia prius paflxillum panis, et conforla stomachum,, A scnex, et ait: Nolite, fralres, nolile facere malum
et sic proficisceris. Sederuntque simul, et comede-- hoc, quia ingressus est homo hospitium meum, ct
runt ac biberunl. Dixiique paier puellx ad generuma cessate ab hac sluititia : habeo ftliani virgineni, et
suum : Quaeso te, ut hodie hic maueas, parilerquee hic homo habet concubinam, educam eas ad vos, ut
lxtemur. Al ille, consurgens, ccepit velle prolicisci. hutnilietis eas, et vestram libidinem compleaiis :
Et nibiloiuinus obnixe eum socer tenuii, et apud see tantum, obsecro, ne scelus hoc contra naturam ope-
fecit mancre. Mane faclo parabat Leviles iter. Cuii rcmini in virum. Nolebant acquiescere sermonibng
rursum socer : Oro te, inquil, ut paululuin cibi ca-r ejus. Quod cernens homo, eduxit ad eos concubiuara
pias.et assiinijitis virihus,donec increscai dies,post-- suam, et eis tradidit illudendam : qua cum tota nocle
ea proficiscaris. Comederuut ergo simul. Surrexit-- abusi esscnt, dimiserunl eam manc. At mulier, re-
que adolescens, ul pergeret cuni uxore sua el pucro. cedcntibus tenebris, venit ad oslium domus, ubi ma-
Cui rursum locutus est socer ; Considera quod diess nebat dominus suus, et ibi corruil. Mane facto, sur-
ad occasum declivior sit,et propinqual ad vesperum:: rexit homo et aperuit ostium, ut coeptam expleret
mane apud me etiam hodie, et duc laetum diem, ett viam : et ecce concubina ej"usjacebat anle osiium
cras proficisceiis, ut vadas in domum luam. Noluitt sparsis in liminc manibus. Cui ille, putans eam qui-
generacquiescere sermonibus ejus : scd staliin sur-- B escere, loquebatur : Surge, et ambulemus. Qua nihil
rexit [Vulg. perrexiij et venitconlra Jebus, qusc al- respondenlc, intelligens quod erat moriua, lulil eam,
lero nomine vocabatur [Vulg. vocaturj Jerusalem,, ei imposuit asino, reversusque est in domiim suam.
ducens secum duos asiuos onustos, et conciibinam. Quam cum esset itigresstis, arripuit gladium, et ca-
Jamque aderant juxta Jebus, et dies mutabatur in1 daver uxoris cum ossibus suis in duodecim partes ac
noctem : dixitque puer ad dominum suum : Veni,, frusta concidens, misit in onines terminos Israel.
obsecro, declinemus ad urbem Jebusxoruin et ma- Quod cum vidissent singuli, conclamaljant : Num-
neamus in ea. Cui respondit dominus : Non ingre- quam res lalis facla est in Israel, ex eo dic quo
diar oppidum genlis alienae, qux non est dc filiisi ascenderunl palres noslri de jEgypto, usque in prae-
Israel, sed transibo tisqtie Gabaa : et cum illuc per- sens leinpus : ferie sentcntiam, et in commune de-
venero, manebimus in ea, aut certe in urbe Rama. cernite rjiiid facto opus sit.
Transierunt igiiur Jebus, et cceplum carpebant iter, \Cap. XX] Egressi sunt itaque omnes filii Israel,
occuhuiique eis sol juxta Gabaa, qux est in Iribui et pariter congregali, quasi vir unus, de Dan usque
Benjamin : diverleruntque ad eam, ut manerenl ibi. Ber-sabee, et terra Galaad, ad Dominum in Mas-
Quo cum intrasscnt, sedcbant in plalea civilaiis, et pha : omnesqtie anguli populorum, et cunclx iribus
nullus eos rccipere volebat [Vulg. voluit] hospitio. C ( Israel in Ecclesiam populi Dei convenerunt, * qua-
Et ccce, apparuit homo senex, reverlcns de ngro et; dringenta millia peditum pugnalorum. (Nec latuit
de opere suo vespcre, qui et ipse erat de monle filios Benj imin, quod ascendi^senl filii Israel in Mns-
Ephiain), et peregrinus hahitabaiin Gabaa. Homines pha.) Interrogalusque Leviia , mariius mulieris in-
autem regionis illius erant filii Jemini. Elevalisque terfeclx, quomodo lanlum scelus perpclralum cs-
oculis, vidit senex sedentem hominem cum sarcinu- sel, respondit: Veni in Gabaa Benjamin cuni uxore
lis suis in platea civitatis, et dixit ad eum : Unde mea, illucque divcrti, et ecce homines civilatis illius
venis? el quo vadis ? Qui respondit ei : Profecii su- circumdederunt nocle domum, in qua manebam,
mus de Beth-Leem Juda, et pergimus ad locum no- volenles me occidere, el uxorem meam incredibili
stritni, qui est in latere montis Epbraim, unde iera- libidinis furore vexantes, denique morlua est. Quam
nius Bclh-Lcem, et nunc vadimus ad domum Dei, arrepiam, in frusia concidi, misique partes in om-
nulltisque nos sub tectum stitim vull recipcre, hahcn- nes (erminos possessionis vestrx : quia iiumquam
tes paleas et fenum in nsinorum pabuliim, et jianem tanium nefas, el lam grande piaculum factum in
ac vinum in meos et ancillx lux usus, et pueri qui Israel. Adestis omnes, filii Israel, decernile quid fa-
mecum sunt: nulla re indigemus nisi hospilio. Cui cere debeaiis. Stansque omnis populus, et quasi
respondil senex : Pax tecum sit, cgo pra;bebo oinnia D E unius lioniinis sermone rcspondens : Non recede-
qux necessaria sunt: lantum, quxso, ne in platca mus in tabernncula nosira, nec suam quisquam in-
maneas. Iniroduxitquc etim in domiun suam : ei pa- trabit domum : sed boc conira Gabaa in commune
bulum asinis praebuit : ac postquani laverunt pcdcs faciemus. Decem viri eligantur e cenium ex omnibus
suos, rccepit eos in conviviuin. Illis epulantibus, cl tribubus Isracl, et centiim de mille, et mille de de-
posi laborem itineris, cibo ac potu rcficientibiis cor- cem millibus , nt comporlent exercilui cibaria, et
pora, venerunt viri civitatis iilius, filii Belial (id est, possimus pugnanles conlra Gabna Benjamin, red-
absque jugo), et circumdantes domum senis, fores dere ei pro scelere, quod meretur. Conveniique
pulsare cocperuni, clamanlcs ad dominum domus, universus Isracl ad civitatem, quasi unus bomo, ca-
aique dicentes : Educ virum, qtii ingressus est do- dem menie, tinoque consilio. Ei miserunt nuniios
mum luam, tit abulamur eo. Egrcssusque est ad eos ad omncm lribum Benjamin , qui dicerent : Cur
aPro quadringenlis millibus, Cnnon cum aliquot — Unus Palalin. atque aller penes Marlian. nis.
mss. habet, quadraginta millia : quod incurix et im- quadraginta vitiose pro quadringenta babent.
peritix librariorum iribucndum csl. MART.
539 S. HIERONYMlDIVINABIBLIOTIIECA. 540
taliiuni neias ih vobis rcpertnm est? Tradile homi- A vitate, et quasi fugientes ad supradictas semitas
nesdcGabaa, qiii boc flngiliiiih peipclranint, ut perduccrent. Omnes ilaqiie filii Israel surgenles de
morianltn', el auferatur nialliin dc Isracl. Qui lio- sedibus suls, leletiderunt aciem in luco, qui vocaiur
luerunl frairiim suorum filiorum Israel audire man- BaalThamar. Insidix quoque, quaecircaurbem erant,
datum : sed ex cunctis urbibus, qux sux sorlis paulatim seaperire coeperunt,el ab occidentali urbis
erant, convenerunt in Gnbaa , ut illis ferrent auxi- parte procedere. Sedetalia decem millia virorum
lium , el conlra universUm Israel poptilinn dimica- de universo lsrael, bahitaiorcs urbis ad certamina
reni. Inveiiliqtie stitii viginti quinque millia de provocabant. Itigravatumque est bellum contra fi-
Bcnjamin educenliuin gladium, prxler habilaiores lios Benjamin, et non inlellexerunt quod ex omni
Gabaa, qui scptingenii erant viri forlissimi, ila si- parte illls insiaret interiius. Percussitque eos Do-
nisira ut dexlra prxliantes, et sic fundis ad certum minus in conspectu filiurtim Israel, el inierfecerunt
jacienies lapides, ut capillmn quoque jiossent per- ex eis in illo die viginli quinque millia et centum vi-
cutere, et nequ.iquam in alteram parten) ictus iapl- ros, onincs bellalores et educentes gladium. Filii au-
dis deferretur. Virorum quoque Israel, absque filiis tem Benjamin, cum se inferiores esse vidissent, cce-
Benjaniin, invenla sunt quadringeiita millia educen- perunt fugere. Quod cernentes filii Israei, dederunt
tium gladios, et paratorum ad pugnam. Qui surgen- B eis ad fngiendum locum, ut ad praeparatas insidias
tes venerunl in domiim Dei, hoc est, in Silo : con- devenirenl, quas juxta urbem posuerant. Qui cum
siilucruntque Deuni [Vulg. Douiinum], atque dixe- repente de latibulis surrexissent, et Benjamin
runt: Quis erit iu exercitu noslro princeps certami- terga cxdenlibus darel, ingressi sunt civitatein, et
nis contra filios Benjamiii? Quihus respondit Domi-. pcrcusserunl cam in ore gladii. Signum autem dede-
nus: Judas sit dux vester. Statimque filii Israel rant filiilsrael his, quos in insidiis collocaveiant, ut
stirgenles mane , castrametaii sunt juxta Gabaa, el postquam urbem cepissent, ignem accenderent, ul
inde procedcntes ad pugnam conlra Benjamin, ur- a-cendente in allum fumo, captam urbem demon-
bem oppugnare coeperunt. Ej;ressique filii Benjarnin slrarcnl. Qttod cum cernerent (ilii lsiael in ipso
Gabaa, occiderunt de filiis Israel die illo viginti dun cei tantine positi (putaverunt enim filii Benjaniin eos
millia virorum. Rursum filii Israel et forliiudine et fugere, et iiislaniius persequebariiur, caesis de
nttmero confidemes, in endem loco, in quo prius exercilu corum triginta viris), et viderenl quasi co-
ceriaverant, aciem direxeruut: ita lamen ul prius ltiinnam fumi de civitale conscendere, Benjamin
ascenderent et flerent coram Domino usque ad no- quoi|ue retro aspicieus, cum captam cerneret civita-
ctem : consulereiilque eum, et dicereut: Debeoullra liMit,et flammam in sublime ferri: qui prius siiiiula-
procedere ad dimicandum contra filios Benjamin C *- veranl fiigam, versa facie, forlius resisiebant. Quod
fratres mens, an nou ? Qiiihus ille respondit: Ascen- ciiin vidisscui filii Benjamin, iu fugam versi stinl, et
dile ad eum [Vulg. eos], ei inite certamen. Ciimquei ad viam deserti ire ccepenint, illuc quO(|tie eos
filii Israel allero die contra lilios Benjamin ad prae- adversariis persequentibus. Sed et hi qui urhem
lium processissenl, erujicnint filii lienjamin de por- succenderant occurrerunt eis. Atque ila faclum est,
tis Gabaa, et occurrentes eis, tanta in eos caede bac- ut ex utraque parte ab bostibus cxderentur, nec erat
chati sunt, ul decem et oclo millia virorum educen- ulla murie.niium reqtiies. Cecideruiiiqiie, aique
lium gladium prosternereni. Qttamobrem oinnesi prostraii sunl ad orientalem plagam urbis Gabaa.
filii Israei venerunt in domum Dei, et sedentes fle- Fuerunt autem qui in eodem loco intcrfecti suni,
banl coram Domino : jejunaveruntque illodie usque; decem el octo niillia virorum, omnes robustissimi
ad vesperam, el oblulerunt ei holocausla, et pacificass pugnatores. Quotl cum vidisstnl qtii remanserani de
victimas, et supcr slatu suo interrogaverunt. Eo) Benjamin, fugerunl in soliludinem : et pergebanl ad
tempore ibi erat arca fcederis Dei [Vulg. Domini],, pelram, cujtis vocabulum est Remmon; In iila qtto-
et Phinees filius Eleazari filii Aaron prxpositus do- que fuga palaities, et in diversa lendentes, occide-
mtis. Cotistiluerunt igitur Dominum, atque dixe- runl quinque millia virorum. Et cum ullra tendc-
'
runt: Exire ultra debemus ad pugnam conlra filioss " rent, persecuti sunt eos , et interfecerunt etiam alia
Bcnjaniin fralrcs noslros, an quiescere? Quibus aitt duo inillia. El sic factum esl, ul omnes qui cecidc-
Dominus: Ascendite, cras eniin iradam eos in ma- ranl de Benjamin in diversis locis, cssenl viginii
nus veslras. Posueruntquc ftlii Israel iusidias perr qiiinqiic inillia, pugnatores ad bella pro.nptissimi.
circuitum urbis Gnbaa , cl lertia vice, sicut semel etil Remanscrunt itaque de omni nuiiiero Benjnmiii, qoi
bis, conlra Benjamin exerciium produxerunt. Sedd evadere potuCrunt, et fugere iu solitudiuem, sex-
filii Bcnjamin audncter eruperunl de civilale, tt fti-
i- centi viri: scdCruntque in petra Remmon mensibus
gieules adversarios'longius persecuti sunt, ita utit quatuor. Regressi autem filii Israel, omnes reliquias
vulnerarent ex eis sicut priino el secundo die, et!t civitntis a viris usque ad juuieiita, gladio pcrcusse-
cxderenl per duas seinitas terga verlcntes, quarumn runt, cunctasque urbes et viculos Benjamin vorax
una ferebatur in Beih-EI, ct allera in Gahaa , atquee flamma consumpsil.
proslernereut triginta circiter viros : puiaveruni it [Cap. XXI.] Juraverunt qunque (ilii Israel in Ma-
enim solito eos morecedere. Qui fngam arte simu-i- spha, et dixerunt: Nullus nosti um dabil filiis Beu-
lantes, iniere consilium, ut abslrahereni eos dc ci- i- jamin de filiabus suis uxorem. Veneruntque onines
511 CAPItULATlO LIBRI RUTH. 542
ad domum Dei iu Silo, et in conspeclu ejus seden- A tem non repereruiu, quas simili modo traderenl.
tes usque ad vespernm, levaverunt vocem, et inagno Uhiversusque Israel valde doluit, et egit poenitudi-
ululalu cceperunt flere, dicentes : Quare, Douiine nem sujier interfectione unius trihus ex lsrael. Dixe-
Deus Israel, facium est hoc malum iti populo tuO, ut runlijue majores liatn : Quid faciemus reliquis, qui
hodieunn iribus auferretur ex nohis? Altera auiem non accejierunt uxores? omnes in Benjamin feminx
die, diluculo consurgenies, exslruxerunt nliare, ob- concidcrunt, et magnn nohis cura, ingeniique studio
lulerunlque ibi holocausta , et pacilicasyictiinas, et providendum est, ne una tribus deleatur ex Israel.
dixerunl : Quis non ascendit in exercilu Domini de Filias uoslras eis dare non possumus, constricii ju-
universis irihubus Israel? Gramii cnim se juramento ramento et maledictione , qua diximus : Malediclus
constrinxerant, cuiii essent in Maspha, inierfici eos qui dedcrit de filiabus suis uxorem Benjainin. Ce-
qui defuissent. Ductique pcenitentia Israel snper pcruntque consiliuni, atque dixerunl : Ecce solem-
fraire suo [Vulg. fraires suos] Benjamin , cceperunt nitas Domini est in Silo anniversaria , qux sita est
dicere : Ablaia esi una tribus de Israel, unde uxo- ad septentrionem urbis Beth-El, et ad orientalem
res accipient? omnes enini in commune juravimus, plagam vix, qux de Beth-EI leudit ad Sichimam, et
non daturos nos his filias nostras. Idcirco dixerunt: ail meridiem op|>idi Lebona. Pracceperumqiie liliis
Quis esl de universis trihubus Israel, qui non ascen- B Benjauiin , atque dixerunt: Iie, ellatitate in vineis.
dit adDominum in Maspha? Et ecce inveniisunt ha- Cuinque videritis (iiias Silo ad ducendos choros ex
bitaiores Jabes Galaad in illo exerciiu non fuisse. more procedere, exite repenie de vineis, et rapite
(Eo quoque tempore cum essent in Silo, nullus ex [Vulg. ex eisj eas, singuli uxores singulas, et pergile
eis ibi reperlus esl.) Miserunt iiaque decem millia in terram Beiijamin. Cunique venerunt patres earuin,
viros robusiissimos, et prxceperunt eis : Ite, et per- ac fratres, et adversuni vos queri cceperint, atque
culiie habitatores Jabes Galaad in ore gladii, lani jingari, diceinus eis : Miseremini eorum : non eiiiin
uxores quam parvulos eortini. El hoc erit quod ob- rajmerunt eas jure bcllantium atque viclorum , sed
servare debebitis : oinne generis inasculini, et mu- roganiibus ul acciperent, non dedislis, et a vesira
liercs qux cognoveruni viros, inlerficiie. " Invenlx- parte peccalum esi. Feceruntque Filii Benjamin, ut
que siini de Jahes Galaad quadringentx virgines, sihi ftierat itnperatum, et juxta numerum suum, ra-
qux nescierunl viri loruitt, et adduxerunt eas nd puerunt sihi de his quae ducehant choros, nxores
caslnt in Silo, in lerra Cbanaan. Miseruutque itun- singulas : abierunlque in possessionem suam aedifi-
tios ad filios Benjamin, qui erant in petra Remmom, caules urbes, et habilantes in eis. Filii quoque Israel
ct prxceperunt eis, ut eos in pacesusciperent. Ve- reversi sunt per tribus et familias in labernacula
nerunlque filii Benjaiiiin in illo tcmpore, el datx C su.i. In diebus illis non erat rex in Isr.iel, sed unus-
sunt eis uxores de filiabus Jabes Galaad : alias au- quisque, quod sibi rectuni videbatur, hoc faciehal.
Explicit Liber Judicum.
a Edili hoc Ioco retinent — Quod habont Vulgati lihri additamenlum, Vir-
qiioddam additanientum
LXX Intcrpreliim, id est, virgines autem reservate. gines autem reservate, Urbinas qtmqiie e nostris niss.
Qux verba absunt in Hebraico textu, iu Canone, et rcliuet, et Palaiin. secunda iiianu.
in antiqiiioribus mss. Latinis. MART.
CAPITULA LIBRI RUTH «.
I. Factd fame in lerra Judm, Elimeteth de Belhleem VI. Reversa Rulh denuo ad socrum suam , mone-
Juda abiit CUmuxore sua Noenli,el duobus filiis ih lur ab ed quemadmodumdebeat Booz conjugio so-
lerra Moabilide causa Viclualium,quo mortuo, filii ciari.
ejus accipienlesuxores et ipsi morlui sunl. VII. Rulh inslrucla, collocavitse nocte ad pedes Booz,
II. Noemi reverientem ad palriam, Ruth nurus dese- qui ab ejus coiiu ubstinuil.
rere noluit, qumperveniensin Belhleem Juda, per- VIII. Booz prmsentibusdecemviris in porta Belhleem,
rexit in agrum Booz ad colligendas spicas. consuluit propinquioremse de nuptiis.
III. Booz dul ticentiam Ruth, ut de agro ejus colligat IX. Solvit propinqiius secundummoremcalciamentum
spicas, el hora vescendi cum.messoribus comedttt, suum, et dedit Booz, cessitquejnre propinquitaiis,
pro eo quod audieral, eam bene egisse circa socrum et Booz Ruih accepit uxorem,natusque illi esl filius,
suam. quem Noelni socrus nuiriendum suscepit.
IV. Inquirenti Noemiindicat Ruth, quale in agro Booi X. Voculumest nomen filii Obed, hic est paler Isai pa-
fecerit opus. tris David, deinde sequunlur generalionet a Phares
V. CommonilaRuth a tocru sua, jungitur puetlis Booz usque ad David.
iterum ad operandum.
a Isthaeccapitula htie nos transtulimus ex Palat. in suis exemplaribus non inve-
praeposuil, quod
ms. atque editione Josephi Marix Casi presbyteri, nisset.
qui e tribus uliis mss. excepit. Nulla Martian.
S« S. HIERONYMlDIVINA BIBLIOTHECA. 544
a INCIPIT
LIBER RUTH.
[C.I, Cap. I.J In diebus unius jtidicis, quando ju- A
j vade cum ea. Qux respondit : Ne adverseris mihi
dices prxerani, facta est fames in terra. Abiitque ut relinquam le el abeam : quocumque perrexeris,
homo de Beth-Leem Juda, ut peregrinaretur in re- pergam : ubi morata fueris.et ego pariter morabor.
gione Moabiiide, cum uxore sua ac duobus liberis. Populustuus populus meus.et Deus luus Detismeus.
El ipse vocabatur Elimeiech, et uxor ejus Noenii, Qux te morienlein lerra susceperit, in ea moriar :
et duo filii, alterMaalon, et alter Chilion, Ephra- ibique locum accipiam sepullurx. Haee mibi faciat
tliaei de Beih-Leem Juda. lngressique regionem Dominus, et hxc addat, si non sola mors me et le
Moabiiidem , morabantur ihi. Et moriuus esl Eli- separaverit.Videns ergo Nocnii qtiod obslinaloRuth
melech maritus b Noemi [h. NahmiJ, remansitque animo decrevisset secum pergere, adversari noluit,
ipsa cum filiis. Qui acceperunt uxores Moabiiidns, nec ad suos ultra redilum persuadere : profeetxque
qiiarum una vocabalur Orpha [h. Ilarpa], et altera sunt simul, et venerunt in Beth-Leem. Quibus nr-
Riith. Manserunlque ibi deccm annis, et ambo mor- bcm ingressis, velox apud ctnictos fama percrebuil:
lui sunl, Maalonvidelicet et Chiliou : remansilque dicebanlque mulieres : Hxc est illa Noemi. Quibus
mulier orbaia duobus liberis ac marilo. Et surrexil ait :Ne vocetis me Noemi (id est,pulcbrani),sed vo-
ul in patriam pergerct, cum utraque nuru sua, de cate me Mara (hoc est, amaram), quia amariiudinc
regione Moabilide : atidieral enim quod rcspcxisset B me valde replevit Omnipotens. Egressa sum plen.t,
Dominus populum suum , ct dedisset eis escas. etvacuam reduxit me Dominus. Curergo vocatisme
Egressa estiiaque de loco peregrinationis sux,cum Nocmi, quam Domintts humiliavit, et afflixit omni-
ulraque nuru, et jam in via posita revertendi in ler- potens ? Venit igitur Noemi cum Ruth Moabitide
ram Juda, dixit ad eas : Iie in domum matris ve- nuru sua, de terra peregrinalionis suae : acreversa
strx, faciat Dominus vobiscum misericordiam, sic- cst in BelhLeem, quando primum liordea mete-
ul fecistis cum morluis el mectim. Det vnbis inve- bantur.
nire rcquiem in domibus virorum, quos sortiturx [Cap. II.] Erat autem viri Elimelecb consangui-
estis. [C.Il.] Et osculata est eas. Qure elcvala voce ncus , homo potens, et mngnarum opum, r.omine
flerccoeperunt, et dicere : Tecum pergemus ad po- Booz. Dixil Ruht [Vulg. lac. RuhtJ Moabilis ad so-
piilum tuum. Quibus illa respondit : Revertimini, crum suam : Si jubes, vadam in agrum ct colligam
filix mi [Vulg. mcxj.cur venitis mecum? num ultra spicas, qux metentium fugerint manus, ubicum-
babco filios in ntero meo, ut viros ex me sperare qiteciemenlis in me pntris familias reperero gra-
possitis ? Revertimini, filix mi, et abite : jam enim liam. Cui illa respondit : Vade, filia mi: Abiit iia-
seneclute confecta sum.nec apta vinculo conjugali: que et colligebat spicas post terga meienlium. Ac-
ctiam si possein hac nocie concipere, et parere fi- C cidit aulem ut ager ille haberet dominum Booz
lios, si eos exspeciare velitis, donec crescant, et [Vulg. add. nominej, qui erat de cognatione Eli-
annos impleant pubenaiis, nnie eriiis vetulx quam inelech. Et ccce ipse vcniebat deBelh-Leem, dixit-
nubatis. Nolite, quxso, filix mi : quia vestra angu- quc messoribus : Dominus vobiscum.[C. Hl.JQui re-
slia me magis premit, et egrcssa esl manus Doinini sponderunt ei : Benedical libi Dominus. Dixilque
contra me. Elevala igitur voce, rursum flereccepe- Booz juveni, qui ntessoribus prxerat : Cujus estha^c
runl : Orphn osculnta eslsocrum, ac reversa : Ruih puella ? Cui respondit : Hxc est Moabitis, qux ve-
adhxsit soerui sux. Cui dixil Noemi : En revcrsa nit cum Noemi, dc regione Moabitide, el rognvit ut
esl cognata lua ad populiini suum, et ad deos suos: spicascolligerel remanenles, sequens messorum ve-
" Liber Rulh iiulla habel in fronte adscripta cnpi- Hebraica nomina isihaec habeant litteram y Ain,
lula; iiullani in sacro contexiti divisionem, vel nu- quam S. Hieronymus ideo vocalem appellat, quod
mericas notas appositas ad inarginem : sed uno te- per niidam ipse vocalem hoc elementum exprimeret,
nore totus descripius invenitur in Cannne, et aliis 'QV3Noemi, -tnV Orpha. El in libro nomintim He-
mss. antiquioribus ac melioris notx. ld vero, nt braicoruni de Gomorrha , ait : Sciendum quod G.
puiamus, quia apud Ilebrxos liher Ruih cst veluli litlera in Hebraico non habelur; sed scribitur per vo-
appeudix libri Judicum : nam in cumdem librum, D calem AIN.Prxterea ex Ilieronymo superius proha-
teste Hieronymo, utrumque volumen compingunt. tum exstat in annotationibus nostris col. 88, sermo-
Consule principium Scripturariim galeatum ejusdem nem Hebrxum , P. litteram non agnoscere : ma!e
Hieronymi, suo loco minc a nobis rcpositum ante igitur scholiasles, aut exscripior Canonis, legit Har-
libros Samuelis et Milacliim. MART. pa, pro Orplia sive Arpha. MART.
b Scholiasles noster hic diversus abiit ab Hiero- —Fntelur demum etMartianxus.ab Hieronymi in-
nymo in lcctione nominum Noemi el Orphm: nain genio ac senlcntiaScholiastem hic longius abludere,
quod monet pro Noemi in Hebrxo haberi Nahmi; qui Nahmi pro Nocmi, et mox Harpa legi velit pro
et pro Orpha legi Harpa , id ab usu Hieronymi Orpha.
prorsus abhorrcre dignoscitur : Cum in Scriptura
EiS LIBER RUTII. 516
stigia, cl de innne usque nunc stat in agro, et ne ad A potumquc finierit. Quando autem ierit ad dormien-
momentiim quidcm domum rcversa est. Et ait dum, nola locum in quo dormial ; veniejque ct dis-
Booz ad Ruth : Audi, filia , ne vadas ad col- cooperics pallium, quo ojieritur a parie pedum, et
ligendum in allerum agrum, nec recedas ab hoc projicies te, et ibi jacehis: ipsc autem dicet lihi quid
loco : sed jungere puellis meis, et ubi messue- agere debeas. Qux respondit: Qnidquid prxceperis,
rinl , sequere. Mandavi enim pueris meis , ul faciam. Descendilquc in aream, et fecil omnia quae
nemo tibi molcslus sit: sed eiiam si sitieris, vade sibi imperaverat socrus. [C. VII.] Ctimque comc-
ad sarcinulas, et bibe aquas, de qttibus et pueri bi- disset Booz, et bibissel, et factus esset hilarior, is-
bunt. Qux cadens in faciem suam et adorans super selque ad dormiendum juxta acervum manipiilorum,
terram, dixit ad eum : Unde niihi hoc, ul invenirem venit abscondiie, el discooperlo a pedibus ejus pal-
[Vulg. invenerim] gratiam ante oculos tuos, et nossc lio, sc projecil. Et ccce, nocte j'am media, expavit
me dignareris peregrinam mulierem ? Cui ille re- homo, et conlurbatus est: vidilque mulierem jacen-
spondii iNiiiiliatasunt mihi omnia, qtixfecerissocrui tem ad pedes suos, et ait illi : Qux es ? Illaque rc-
tux post mortem viri lui, et qued dereliqueris pa- spondit: Ego sumRuth ancilla lua:expande pallium
rentcs luos, et lerram in qua nata cs, et venerisad tuum super famulam ttiam, quia propinquus es. Et
popuium, quem antea nesciebas. Reddat tibi Domi-1B ille, Benedicta, inquil, es a Domino filia, el priorem
nus pro opere tuo, cl plenam mercedem recipias a misericordiam posteriore superasli: qnia non es se-
Duinino Deo Israel, ad quem venisti, et sub cujus cuia juvenes, pauperes sive divites. Noli ergo me-
confugisli alas. Quxail: Inveni graliarn apud oculos tuere, sed quidquid mihi dixeris, faciam libi. Scil
tuos, domine mi, qui consolatus es me, et locutus enim omnis populus, qui habitat intra porlas urbis
es ad cor ancillx tux, qux non sum similis unius mex, mulierem te esse viriutis. Nec abnuo me pro-
piicliaruni luarum. Dixiique ad eam Booz: Quando pinquum, sed esl alius me propinquior. Quiesce liac
liora vescendi fuerit, vcni huc, et comede panem, nocle, et facio mane, si le voluerit propinquitalis
et iuiingc bucellam tuam iu aceto. Sedit itaque ad jure retinere, benc res acta est: sin autem ille no-
nicssoium latus, et congessit polentam sibi, corae- luerit, ego teabsque ulla dubitatione suscipiam.vivit
diiijue ct saturata est, et lulit reliquias. Alque inde Dominus. Dormi usque mane. Dormivit iiaque ad
s^rrexit ut spicas ex more colligeret. Prxcepit au- pedes ej'us, usque ad nociis abscessum. Stirrexitque
tem Booz pueris suis, dicens : Eliamsi vobiscum antequam homines se cognoscerent muluo, el dixit
meterc voluerit, ne prohibeatis eam, et de vestris B >oz: Cave ne quis noverit quod huc veneris. Et
quo jue manipulisprojicite de induslria, el remanere rursum, expande, inquil, pallium luum quo operiris,
permiuite, ut absquerubore colligat, et colligentemi 'C et lene ulraque manu. Qua exlendente, el tenente,
nemo corripiat. Collegil ergo in agro usque ad vcs- mensus est sex modios hordei, ct posuit super eam.
peram, et quaecollegerat virga cxdens et excutiens, Qux porlans iugressa est civitatem, et venit ad so-
invcnit bordei quasi epbi [h. Epha] mensuram, idI crum suam. Qux dixit ci: Quid egisii, filia? Narra-
esl ires modios. Quos portans reversa est in civi- vitque ei omnia, qux sibi fecisset homo. Et ail:
tatcm, ct oslendit socrui sux : insuper protulil et, Eccc scx modios hordei dedit mihi, et ait: Nolo va-
dedil ei de reliquiis cibi sui, quo saturala ftterat. cuam te reverli ad socrum tuam. Dixitque Noemi :
[C. IV.] Dixiique ei socrus sua : Ubi hodie colle- Exspecta, filia, donec videamus quem res exilum
gisii, cl ubi fecisti opus? Sit benedictus qui miserlusi habeat. Ncque enim cessabit homo nisi compleverit
est tui. Indicavilque ei apud quem fuisset operata, quod loculus est.
cl nomen dixit viri, quod Booz vocarelur. Cui re- [C. VIII, Cap. IV. j Ascendil ergo Boozad portam,
spondit Noemi: Benedictus sil a Domino : quoniami et seditibi. Cumque vidisset propinqutim prxlerire,
eamdem gratiam quam prxbuerat vivis, servavit et, de quo prius sermo bahittis est, dixit ad eum : De-
morluis : Rursumque : Propinquus, ait, noster esti clina paulisper, et sede bic, vocans eum nomine
homo. Et Ruth : Hoc quoque, inquit, prxcepit mihi, suo. Qui divertit, etsedit. Tollens atitem Booz decem
ul tanidiu messoribus cjus jungerer, donec oranesi D - viros de senioribus civitalis, dixil ad eos: Sedetc
segetes melerentur. [C. V.J Cui dixitsocrus: Meliusi hic.Qiiibusresidenlibus, loculuseslad propinquum :
est, filia mi, ut cum puellis ejus exeas ad metendumi Parlem agri fratris nostri Elinielecb vendit Nocmi,
[Vnlg. molendumj, ne in alieno agro quispiam re- quae reversa est de regionc Moabitide : quod audirc
sistal tibi. Juncta est ilaque puellis Booz, et tamdiui te volui, et tibi dicere coram cunctis sedentibus, ct
cuin cis messuil, donec hordea et triticum in hor- majoribus natti de populo nieo. Si vis possiderc jure
reis conderentur. propinquitalis: cme, et posside. Sin autem libi dis-
[C. VI, Cap. III.] Poslquam atttem reversa esl ad1 plicet, hoc ipsum indica mihi, ul sciam quid facerc
socrum suam, audivit abca : Filia nii, quxram tibii debeam. Nullus enim est propinquus, exceplo le,
requiem, el providebo, ut bene sit tibi. Booz iste,, qui prior es, et me, qui secundus sum. At ille re-
cujus puellis inagrojuncta es,propinquusest nosier,, spondit: Ego agrum emam. Cui dixit Booz: Quando
el hic nocle aream hordei venlilat. Lavare igitur ett emeris agrum de manu mulieris, Ruth quoque Moa-
ungere , et induere cultioribus vestimentis, ac de- bilidem, quae uxor defuncti fuil, debes accipere : ut
sccnde in aream. Non to videat homo, donec esumII suscites nomen propinqui tui in hxreditale sua.
5« S. HIERONYMIDIVTNABIBLIOTHECA. 548
[C IX.J Qui respondil : Cedo jurc propinquilaiis : A E|ihrat:i, et haheat celebrc noracn in Belh-Leem :
neque enim poslerilatem familix mex delere deheo. liaique domus tua, sicut domus Phares, qnem Tha-
Tu meo ulere privilcgio, quo me libentercarerepro- mar pepe-it Judae, de semine quod dederit Dominns
liteor. Hic autem erat mos antiquilus in Israel inier tibi ex hac puella. Tulit
itaqucBooz Ruth, etaccepit
propinquos, ut si quando aller alteri suo jure cede- uxorem : ingressusque esi ad eam, el dedit illi Po~
bat, ut esset firma concessio,solvebat homo calcea minus ut conciperei,et parerel filiiim. Dixerunique
menlum snum, ei dahat proximo suo. Iloc erat te- mulieres ad Noemi : Benedictus Dominus,
qui non
slimonium cessionis in Israel. Dixil ergo |iropinqiio est passus ut deficeret successor familix lusc, ct vo-
| Vulg. addit suo| Booz : Tolle calceamenttim uiiini. caremr nmnen ejus in Israel. El habeas qui conso-
Quod staiim solvit de pede suo. At ille niajoribus lclur animam luain, ct eniitiiai senecltttem. De nuru
nalu , et universo populo , Tesles , inquit, vos enim tua natus esi, qux te diligit,et mullo libi melior
eslis hodie, quod possederim oinnia qux fiierunt esi, quam si septem haberes filios. Susce|>tumque
Elimelech , et Chilion, etMaalon, tradente Noemi, Noemi puerum posuit in sinu suo, el nutricis
acge-
et Ruth Moabitidem uxorem Maalon, in conju- rulaeofiicio
fungebnlur. Vicinaeaulem mulieres con-
gium sumpserim, ut suscitem nomen defuncti in gratulantes ei, ei dicentes : Naius est filius Noemi:
hxreditaie sua, ne vocabuliim ej'us de familia B vocaverunt nomen ejus Obed : hic est paler lsai.pa-
sua ac fratribus, et populo deleatur. Vos, inquam, iris David. Haesunt generationes Phnres: Pharesge-
bujus rei lesies estis. Respondil atunis populus : nuit Esron, Esron genuitRim, Ram geiiuit Amina-
qui erat in poria, el majores natu : Nos tesles dab , Antinadab genuit Naassnn, Naasson genuit
sumus . fnciat Dominus hanc mulierein, qux ingre- Salmon, Salmon genuit Booz, Booz gcnuit Obed,
diiurdomum tuam, sicut Rachel et Liam, qux acdifi- Obed genuit Isai, Isai gcnuit David.
caverunt domum Israel: ulsit exemplum virtulis in
Expticit LiberRulh.
PRvEFATIOHIERONYMIaINLIBROSSAMUELETMALACHIM.
Viginti el duas litleras esse apud Hebrseos, Sy- sis characteribus. Samaritani etiam Pentaieuchum
rnruin quoque et Chaldxorum litigua lestalur, qiiae Mosi tolidem lilteris scripiilant, figuris (aittum ct
Hebrsesemagna ex parie cnnfinis esi : nam et ipsi apicibtts discrepanti-s. Certumqueb e.slE-dram scri-
viginti duoelementa habenl eodem sono, sed diver- batn, legisque doctoretn, post captam Jerosolymam,
a Hacc esl inscriptio prologi inCanone Hehrnicx (G inscriptionem nb ipso auctore soriitn sil. Qux nd
veriialis, et in aliquot aliis manusci ipiis nniiquiori- eum quo a nobis resiiluta est nioduui, quani bene,
btis. Id vero sumptum videtur ab Hieronymo, qui ad posi veiiisiissimi excmplaris indicium, ciim reliqua-
linein ejusdem praefatiunculx, Prologum Scriptura- rum iiigenio, et Hieronyuii coiisiieiudiue quadret,
rnmipsainappellai.Caeleii libri inm edili, quam mss., inanifesluiu
b
est.
ita inscribuiit, Prmfatio Hieronymi in tibrnm Regum, El nobis hoc cerlum esi quani quod inaxime :
vel in libro Regum. Verum hic prologus Seriptura- in eorum lamen graiinm, ijui lanta: antiquiiatis mc-
rum, ciiin omnibus libris quos ex Hebrneoin Latinum moriam convelleresiudeni, ac ininoris faciunt Cliri-
verlit Hieronymus, possit convenire, merito inscri- slianoriiui velerum, Origenis, Eusebii aiquc nliorum
bitur, de omnibus libris veteris Testamenli. MART. hnc de re teslinionia , vernaculn ejus prxferamus
— Hunc prologiitn, et quod rei caput est, univer- lingux exentpln, ipsique Judxi veieres fidejussores
sum librornm Samnelis et Regum textum post lan- accedant. Thalmitd Bahylonicum Iractalu Sanhc-
datos hacienus Urbinilatem, et Palaiimim, ad om- drin, secl. "2,(ol. 21, Latine iia sonai: Inilio data
niiini anliquissitnum Veionensis bihliotbecx ms. esl lexIsraeli cum scripiura Hebraicael lingua sancta.
Deinde data est ipsis in diebus Esdrm cum scriptura
exegimus, litteris uncialibus exaratum, quem velim Assyriaca et
scplimiim facile sxculuni anlcverlere : et omnium runt autem pro lingua Aramma (sive Chaldaica). Etege-
Israelitis scripturam Assyriacam et
quot hacieiius innotuerunt, in genuina Hieronymia- linguam sanclam : et
n* versionis leciione proferenda, fidem ac diligen- Hcbraicam reliquerunt Idiolis txripluram
tiam longo niinisiiiteivallo superare. Cxterumquod etliiujiiainArammam.Quo<lcave ita inlel-
ligns, qtiasi legem hic dicat Mar-Zulm, conversam
priorem ejus pagellam xlas iuvideril nobis, inscri- U fuisse ab Esdra in Chaldaic.im lingttam; sed qnod
ptionem quam hic pracferimus, ejus munire auctori- Judirorum cuni iu Bahylonica capiiviiate,
tate non licuit: accepimus taiiten exeodem codice, vulgus
ubi Recapitulationum quas vocat , et mox suhnecie- Ilebra>amfere didicisset, calleret vero mngis Cbal-
mus, titulum tribns locis prxfigit. Antea ohlinebat, dxiirum, qttibusassuevernt, dialccttim , exemplaria
quemadmodum in Urbinate et Palatino codd. Prm- Legis hac lingua et liiteri* sibi descripsisse: quae
fatio Hieronymi in libros Regum : quam omnium fer- caracteres,
Esdrasabrogavit quoadlinguam, perniisitveroquoad
siveeiiam aucloritale sua probavit, He-
me libroruin inscripiionem, ex uno ms. Mavtianaeus brxuii) lextiiii)
in hanc mulaverat, Prmfaiio Hieronymi presbyleride liiteris scribi Chaldaicis : econtrario
omnibuslibris veteris Testantenti.Causam addil, quod reliijuit Idiotis rftvzwh Cuthxis scilicet, sive Sama-
omnibus libris , quos ex Rebraeo in Laiininn verlit rimnis, versiones Chaldaicas et Aramxas, sive lle-
Hieronymus, possit convenire. Atque id quidcm ait braicis illas, siveet Chaldaicis lilteris scriptas. Hti-
jiifra S. ipse Paier: Hic prologus Scripturarum, quasi jus generis visa est doctis viris Pentaleuchi Samari-
aaleulum principium omnibus libris, quos de Hebrmo tana versio, qux snne parum a Chaldaico dialecio
vertimutin Lalinum, convrnire potest; nt non adeo abludit. Iierum vero in eodem tractatu S.iiihedrin
peculiaris in lihros Regum prxfatio hxc ipsa non cap. 1, hoc Iradit RabbiJosue, uhi Esdrain cmii
iuerit atque aliam quam in hosmet libros de nomine, Mose cotnparans, Quamquam,aii, dalanon fuerit k$
549 PRiEFATlO HIERONYMlIN LIBROS SAMUEL ET MALACIIIM. 550
. rum ac saccrdolum censu , tnyslice oslendilur. " Et
cl instiurationem lempli sub Zorohabel, alias litte- >
ras reperisse, quibus nunc utimur : curn ad illud us- nomen Domini telragramtnaion in quihusdam Grx-
b
que tempus iidem Samarilanorum et Hebrxorum cis voluminibus, usque hodie anliquis exprcsum
caracteres fuerini. In libro t|uoquo Nitmerorura litteris invenimus. Sed et psalmic tricesimus sexlus,
(Cap. iti, 59) haec eadem supputaiin, sub Leviia- et centesimus decimus.et cenlesimus iindeciiniis,
per manum Esdrm, immulata est per manum ejut noii Samarilicas intellexissc, prodit ipsemel eartun
lormnm ciiin alibi,luin luculeniissime in episl. 23 ad
scriptura. Subdilque , n'T.ttfx ntnpa rroV Quare Marcellam, ubi postquam illud dixNset Hebraicis lit-
(Scriplura perEsdrani tniitnia) voca'aest Assyriaca ? leris scrihi Jod. he, vau, he, id esi, nVT, subdit, quod
"iTONQDnbynSj)U?,Quiti-asceuditcum eis ex Assyria. quidam non intelligentespropter elemenlorumsimililn-
Paria his nlihi apud llehrxos doclores, ianiet>i ali- dinem, cum in Gracis libris repererint, nim legerecon-
quando soitiniis ejusgentis interpolaia, rcperias. sueoeruni. Haud, pulo, clarius appellasset de nomine
a Luxatum manifestc (leprehendethunc locum qui- Chuldaeasliiteras, quas propter elementorum simili-
cumqtie seriem orationis nttenderit : nani quid alti- tudinem dixit a Gnvcis perinde legi ac rtllll : itisi
nct ad characlcres Samaritanoruin , qund in lihro enim antiqox illx litierx hx fnerininw , quaruni
Numeroruin sub Levitaruni ac sacerdotum censu , lanta ciim nim conforinitas esl, ui slaiiin in lcgemis
supputniio iitterarum viginti duarum inyslice oslen B octtlos incurral, nullx jain erant, nui sunt modo cx
ditur : quid etiam ad lalein numeruin, qtiod in qui- toto Orienle, qnx ejus vocis sciiplurain utciiin-
hiisdam Grxcis voluniinibtts nonten Dei teiragrani- que referant ; Samarianx aulem , vix dictu est,
malon aniiquis llehrxnrum, id esl, Sainnritauis ex- quantuiii ab illaruni (igura nhhorreant. Nempebis iu
pressiiiu litleris iiiveniretur? Ergo ul omnia ad sen- Samariiano Dei nnmen incffahile expressum esi elc-
sum sihicolixreani, tota isihxc pericope : Et nomen mentis, \x 3[rr/, qna; si cui possunt videri similia
Domini tetragrammaton in quibusdam Graxis volumi- illis nim, ipsi qui pro Samaritanis slani liltcris, ju-
nibus, usque hodie antiquis expressum titlerit inveni- dicenl. Et lamen ila Grxcis nediun e vulgo , quos
mus, legenda ac reponenda videtur immcdiaie ante Hieroriymiisnoiat,sedetdociissimis tisuvenerai legerc
illa superiora verha, in libro quoqueNumerorum, eic iliud Mmi, ul capitulum sive schnlioit supersit etiaiu-
Hanc restiluiiouem quaiiluitivis necessnriain, judicio num snb Evagrii nomine , quod cl nos post M:ir-
noslro noluimus permitlere, quia e triginla quatuor lianxnm cdidimus tom. III col. 694, lioe litulo «VTO
mss. codicibus, i|uos in hoc opere diligenter coniu- Hltll. Sicque in ipsa expositione continuo seribiinr,
limus cum edilis libris, niillus hic loci dissentiens et eousinre t.unen dicilur rovrot; roc; orotjcstoi?,'Iw9.
invenflur ab alio, sed utio modo conslaiiter universi HV, OU«U,HV , hisce elementts , Jod, he, vau, he,
legunt juxla seriem inversam. Itaqueres bujiismodi quoriiin nnlivarn pictnram "XV, Grarca mni reprx-
leclorem curiosum moiiuissesii salis. MART. sentanl. Olim relulerint adlnic expressins , nam ut
—VisaMariianxoestqiixbiesiihseqiiiturpericope, videreesl in anliquis libris qui Hebraica elemenia
Et nomenDomini lelragrammalon,elc, usque mveni- descrihunl, queiiiadinoduin in aliquot Valicanis ipsis
mus, manifesta iuxaiione laborare, et praeponenda animadvcrliu.us. he n superne clausa est omni-
proxime superiori: In libro quoqueNumerorum, elc, C ( no ad Grscxw instar : vau 1 nutem et jod i lam
usque ottendilur : quibus illico subnectil sequcntem : parva differentia periiorum quoque oeulos iu-
Sed et Psalmi tric, etc. iNamquid, iitquit, atlinetad 1 terdum fallit. Certum est igitur atque evidens, hic
clfcracteresSaiiiarilanoiiiin.quodjnlibroNumerorum i loci Hieroiiyimimanliquas lilteras Chaldaeas nppel-
sub Lcvitarum ac sacerdomm ceusu supputatio lit- Iasse, qtiibus jam ab Esdra: xtate super textns dc-
terarum vigiuti duaruiu myslice ostenditur ? quidI scriptns est : non priores Samariianas, qux fere ex-
eliant ad talcui iiuuieium, quod in quibii.vdamGrx- soleverant: umleelan/tgHasabsolute, nonantiquasHe-
cis voluminibus itouien Dei lelragramm ton antiquiti braicas,dixit. Alqueadenetiilud manifesiiiinesl,qiiod
Hebraeorum, id esl, Samariianis expressum litteris in- snperiori nolaconstituiiiius,nulIalociinihuncluxatio-
venirciur? Probat vero semel atque itcrum in Qux- nelaborare iuillamqiieverboruniaui sensus trajeciio-
siionibus Hieronymianis hanc Beiiediclini editoris> nemesse(|uaiiisoiiit)ianleruiliiiviri,S.Palrisnientem
reslitulioi.em Clericus, homocaeiera in etun iniquior,. non satisassecuii. Jamvcro hucplacetreferri.adfene-
et qui iionalia.uiaii, decausa hie laudat, quam quodI randum his quae diximu-i liicein, Origenis locum,
verjtasundecumqueveniai.sibi sempersii veritas. Ni- quent ex cod. Regio 2818 Monlfauconius protitlit,
hilosecius falli uiruinqtie et fallere, milii persuasumi videiurque ipse Hieronynms ob oculos babuisse. Lo-
est, fraudiatitem illis exsiitisse opinor prxcoitcepiarai quilur Ad.uiianiius de hoc ipso tetragrammalo no-
opiniouem illam qux vulgo obtioet S. Doeiorem , mine, qu<>dinquil, Kvpio;nap' "EWUO-IV h.ywzi-zai, v.al
ciimaniiquos characteres iiomiiial,quibusnoiiien Deii iv TOI;axpiSiai TWVayriypaftav 'E§p«:iy.oi;v.p"/aioi;
scripiumeral in Grxcis codicibus, Samariianos in- ypu{j.y.ao~i yiyparrrat, aXVauj£tTotf vuv 4ao-£yap TOV
et
lellexisse. Nam conceptis verbis ita explicant, etI Ko-Sjsavi tipot; 1 F£T« ^» atx/*«Awo-tav
XP*™-'7®'*- :
J
-D
inanifestumest cx oaiionisserie, si isihxc pericopei Dominusa Groeciseffertur , alque in ditigentioribu»
superiori illi pixponaiur, non alias i]iiam Samari- Hebrmorumexemplaribusantiquisscribilur liiteris, non
lanas lilteras sub aiitiquaniui vocabulo tunc deno- hodiernis. Tradunt enhn Esdram aliis usum esse post
tari. Verum id ntiiiiine omniuui seusit S. Pater, autl captivitatem.Hic utiijue Samaritanx liiterx apxaiuv
in cain trahi potest sentenliaiii : igimr neque illudl vocibulo designantur: neque enim alix in Hebrxis
comma juxia seriem quam constituunl contrario sibii codicibus veteres dici possunt. Al si quid video.Ori-
sensu putandus est posuisse , et quam adeo dictini,, genes xque ac Hieronymus nihil aliud quam origi-
lextus luxatio nulla est. J.tni illud ijuod Cliald:easlii- nales, seu archetypi liileras eo noinine intellexe-
tcras, sive ijuas Esdras suhslituit, non Samarilanas,, runl. Hinc vero noviun sumimus in rcm nos>iramar-
nnliquarura iwmine inleiligi velit, prtfbaiuin inmss gumentum; nain siculi Hxbrxi codicis atniquas fit-
evidentissimis argtimenlis suhseijuetili auiiolalione. teras Santaritanas esse, nemo ilifliteinr : iia ubi de
b Abtuple quidem hanc inferre sententiam Hiero-- Grxco apographo, quod est a Chaldaico exemplari
nymus videalur, nisi ooe ipsum de industria feeit,, translatiini, serino e.-t, anliquas, sive sui archetypi
ut errorem de Samarilicis Itileris leclori suo caveret,;, originales, non alias quam ChaldxiasiuUieari, ex hoc
in qiiem dixunus criticos magui noiuinis iucurrisse.:. ipso icstitiionio peispicuum cst.
Sed itl eettissiuioseias, Amiquaslitteras, quibus oo- c Saiicnis llierouytuus tn e^istola, cuj.us intliuiit
inen Dei leiragiaminatoii iu.Grxeis c^Aicibusseri-- cst, Niiilius tertius, receuaei tawiuiu Psalmos (|iia-
jiiuininvenichaiur, Chaldaieas quibus nunc iiliinur,, tiK>r,ijui secunduni oidineni lilterarum Alpliabeli
851 S. IHERONYMIDIVINA BIBLIOTIIECA. 554
elccnlcsinms a octavus decimus, ctcentesimus qtta- A quimur, et eorum iniliis vox humana comprebendt-
dragesimtis quartus , qtuimqiiara diverso scribantur lur : ita viginli duo volumina supptitantiir, quibus
meiro, tamen ejusdem nunieri lcxiinlur alpbnbeio. quasi litteris et exordiis, in Dei doctrina, tenera ad-
El Jeremix Lamenlaliones , et b Oralio ejtis : Salo- huc et lactens viri justi eruditur infnntia.
monis quoque in.fine Proverbia, ab eo Ioco in quo Primtisapud eos libcr vocatur BRESITH (n^tTN-n)
ail, Mulieremfortem quis inveniet(Cap. ullimo, v. 10, quem nos Genesim dicimus. Secundus ELLESMOTII
ad finem usque) ? iisdem alphabetis vel incisionibus (n"n'.tfHSN),qui Exodusappellaiur.Terlitis VAJECRA
suppulantur. Porro quinque lillcrx duplices apud (frnp'1), id cst, Levitieus. (Juarlus VAJEDABBER
Hebrxos sunt, CAPII,MEM,NUN,PHE, SADE: aliter ("WI). quemcNumeros vocamus. Quinlus, ELLLAD-
enimperhasscribunt principia medietatesque verho- DABARIM (D'~OTI nSx), qui Deuteronomium prxno-
rum, nliler fines. Unde cl quinque a plerisque libri tatur. Hi sttnt, quiiique libri Mosi, quos proprie <
duplices xstimantur : Samuel, Malachim, Dabre-Ja- THORATH (min), id est, legcm appellanl.
mim, Ezras, Jeremias cum Cinotb, id est Lamenta- Secundum Propbetarum ordinetn faciunt; et in-
lionihiis suis. Quomodo igilur viginli duo clcmenta cipiunt ab Jesu (ilio Nave, e qui apud eos JOSUEBEN
sunt, per qux scribimus Hebraice omne quod lo- NUN(pj p,5KW) dicilur. Deinde suhtexunt SOPUTJM
Hebraici, compositi reperiunlur; nec ibi meminil B brxos recensens, non Vajedabber Numeros ab cis
Psaimi tricesimi sexii, neque Orationis Jeremix : dicit appellari; sed a^ftea-ysxwSstft,Ammesphecodim,
Priusquam de singulis disseram, iuquit ille ad Pau- quod Hebraice scripium D'lp3D"!, id esi, hammc-
lam Urbicain, scire debet, qualnor psatmos secundum phecudimabsque ullo s in inedio voeh, signilicat uu-
ordinem Ilebrmorum incipere etementorum, cenlesi- meros , vel potius numeratos. Vajedabber itaque di-
mum decimum, et cenlesimumundccimum, et hunc de citur apud llebrxos libcr Numeroriiin a prima vocc
quo nunc scribimus, el cenlesimum quadragesimum ejtisdeni voluminis : Hammephecudim vero propier
quartum. Et post pauca subdil : Sunl qui clalios hoc argumentum in eo pertractatum, quia ibi agittir dc
ordine putant incipere, sed falsa eorum opinio est. iis qui traiisierunt ad numerum. MART.
Hxc facile conciliabunlur, si dixeris Hieronymum — Grxci OOaAso-fuo9 , aut OusA/so-ftwS
: et oinxpa
in Epistola ad Paulam Urbicam, spectnsse ad capi- pro Vajecra. Ntiuierorum vero librum non a primis
la versuum, qux in psalmis cx, cxi, cxvm et CXLIV, verhis, sed ab ipso appellant argunienlo, 'A^SO-JSXM-
dectirrunl juxta ordinem Hehrxarum litterarum : wSsifjt,ut Origenes, alqne Eusebins, vel 'Aptsa-fsxxir
liic aulem in prologo Scripturarum, de numero vi- Stf*, ut Nicephorns. Hebraice absqtie intcrmedio
ginii et duorum elementorum disserere, ui inde pro- rccte scribas D'TipSOT, quod est, numerati.
bet viginti duo volumitia in Canone llebrxarum d Triginta et quatuor mss. codices, quos habui-
suppulari. Qui pltira de hoc genere Psalmorum de- mus ad collationem hujus prxfationis, legunt nmnes
siderarit, consulat prolegomena nostra. MART. qnasi nomen istud esset in regimine, ut
— Inilium poterat a irigesiino tertio facere; cujus Thoralh;
ciim dicitur rWO mva Thoralh Mose, id est, lex
(ut et centesimi decimi et centesimi undecimi, quos r Mosis. Notandum est autein emendatoreni Canonis
lattdat) singuli versus a singulis juxta ordinem al- S. Germani a Pratis nspirationein /lab iniiio, ct lit-
phabeti litteris inchoantur , si van 1 excipias, qux tcram th in fine, punctis supra infraque positis, ex
aui deest, aut una cum n he versu 6 comprehenditur. . pnngeiidas indicasse, acTorajuxta Hebrxos, non
Veriim enim vero nedum istum , sed et quem hic Thoraih, legendmn : quod apposito eliam signo h iu
laudat tricesjmum sexlum , visum est S. Pairi in margine suo more significavit. MART.
epist. 30 ad Paulum ab hac serie excludere, ubi qua- — Ilxc mss. omnium lectio est, quorum iriginla
tuor dumtaxat psalmos secundum ordincm Hebrmo- quaiuor Martianxus numerat : nos anliquissimttm
tum incipere elemenlorum, cenlesimumdecimum, el Veronensein procunciis laudamus. Equidcm in slalti
centesimum undecimum, centesimum decimum ocia- construclo sic scribitur fTODmin : non autem in
vum, et centesimumquadragesimum quarlum pronun- absoltitn, ut sumere hic videtur Hieronymus. Vcrum
tial : econtrario eorum, qui alios hoc ordine putant et alia id genus sunt nomina, qtix ex vtilgari appel-
incipere fulsam opinionem vocat. Bini aulein versus lalione videtur magis quam ad orlhographixregulas
in tricesitno sexto ab alphabeti lilteris inilium designare : ut est illud paulo post, Malachot pro Ma-
sumunt. lacholh , et Masaloth pro Maschalim, quae tum ipse
n Hujus ocloni versus a singulis alphabeti lilteris cum eo vetustiores inlerpretes retinuere.
e Diximus in observalionibus nosiris ad inscri-
incipiunt : undeet Alphabelummagnumps.ilmusipse
appellatur. Nolandum porro esl de sequenii cenle- ptionem libri Geneseos, Hebrxos, tesle Hieronymo,
simo quadragesimo quarto, versiculum qui 2 nun in- soliios fuisse Volujninibus sacris nomina imponere
cipiat, in Hebraico exemplari jam non haberi. Et vi- ex principiis eorum, ut, v. g.: Bresiih, quod signifi-
deri quidem excidisse anie Hieronymi ipsius ocvum, D cat, in piincipio:£f7esmoi«,id esl.bxcsunt noraina,
siquidem et in ejus versioneex Hebrxo et illum melio- qux priora lihri sunt verba libri Genesis, et Exodi.
ris noiae mss. codices prxlermiilunt, Grxci in- Veruiiiex eodeni Hieronyinonunc apparei id esse in-
terprelcs, Aquila , Symmachus, Theodotio, atque telligendum de solis Mosaicx legis quinque volu-
alii lacent, quod et veius scholiasles tradil. Videsis mimbus : nam cxteri libri tum prophelales, lum
tamen qux ad eum locum Hieronymianx inierprela- hngiographi non soniunlur nomina ex principiis
tionis infra observamus. suis, scd ab ipsis aucioribus, aut cerle ex rebus
b A primo Threnor. ad qunrluni usque caput : personisve de quihusinibi multa scribuntur. Monc-
quamquam in secundo, tertio, et quarto, litterx s mus tamen cmiosum lectorem, librum I et II Iteg-
et V transponunlur : quod librariorum osciiantix nortim, qui ab Hebrxis Malachim dicebantur j'ux-
tribuere, haud sane ausim. ta llieronymum, hoc est, reges, npud Oiigenem, ex
c Mss. quamplures legunt in singulari, quem Nu- principio eorum, appellari VammelechDavid, quod
irierum vocamus; sed errorest librariorum manifes- interpretnlur, El rex David. Unde satis compertum
tus ex Hieronymo, qui de eodem volumine aiebat exstat libros sacros Hebrxorum diversa a diversis
supra, ln libroquoque Numerorum, elc. Origenes in habuisse nomina, ac varias appellationes. MART.
psalmuii) primum Canonicas Scripturas juxta He-
553 PRJEFATIO HIERONYMI1N LIBROS SAMUELET MALACHIM. 554
( D'1DSW), id est, Judicum librum; et in eumdem A quem liiulo SIRASSIRIM (D'-Wn Titf) prtrnotant.
compingunl RUTH (n"n), quia in diebus judicum facta Scxtus est DANIEL (SN'JT). Septimtis f DABRE AJAMIM
narratur historia. Terlius sequiiur SAMUEL (bxlD^), (D'D',"1"Hll), id est, verba dierum , quod signifi-
qucm nos Regnorum primum et secundum dicimus. cantius Xpovtxbvtolius divinx hisiorix possumus
Quartus " MALACHIM (D'3bo), id est, Regum , qui appellare. Qui Iiberapud nos Uapakwropivuv,primus
teriio et quarto Regnorum volumiue conlineiur. et secundus inscribilur. Octavus EZRAS (XTty) [Al.
Meliusque niulto est, MALACHIM , id est, Regum , Elesdras], qui et ipse similiter apud Grxcos et
quam b MALACHOTH (nobo), id est, Rcgnorum di- Latinos in duos libros divisus est. Nonus ESTHER
cere. Non enim multarum gentium regna describil; (-IHDN).
sed unius Israelitici pojiuli, qtti Iribubus duodecim Aique iia fiunt pariler veteris legis libri viginli
continetur. Quintus ISAIAS (n'SW). Sextus JEREMIASduo ; id esi, Mosi quinque : Prophelarum octo :
(ITDT), Sepiimus JEZECIEL (bNpTn')• Octavus liber Hagiographorum novem. Quamquam nonnulli RUTH
duodecim Prophetarum , c qui apud illos vocatur
(nn) et CINOTH (nwp) inter A'yibypa<fascriptitent,
THARE ASRA (N"D5T'"in). el Iibros hos in suo putent numero suppuiandos : ac
Tertius ordo 'Aytifypatpa possidet; et primus liber per boc s esse h libros viginii qualuor:
priscx legis
incipil ab JOB(y\i$). Secundus a DAVJD (TIT), quem
incisionibus et uno Psalmorum volumine quos sub numero viginli qualuor seniorum Apoca-
quinque ,
Joannis inducit adorantes Agnum, cfcoronas
comprehenduni. Tertius est SALAMON (rrdw) tres lypsis
libros babens : Proverbia , qux illi Parabolas , id suas prostratis vultibus offerentes : stantibus coram
est, d MASALOTH (nibtt>D) appellant : Ecclesiaslen, quatuor animalibus oculatis et retro et anle, id est,
id est, • COELETH (nSnp ): Canlicum canlicorum , et
in prxteritum et in fulurum > respicienlibus, et
» Maltint hunc Grxci librum a primis verbis in- dum et in Corbeiensibus liibus Mariiameus invenit.
scribere 0\>ap.p.B.sxAaStS. Sic Origenes vocal: et Foriasse et verius , quod ila cum n Emphatico vo-
Joscphus vetus Chnstianus Auctor in Hypomnestico, carenl Hebrxi olim nbnpn.
dettium etNicephorus, tametsi paulo vitiose. Hebraeus s Non DABRE sed debre ajomin, legebalur
AJAMIM,
habetTYTfJOTl. PorroMartianxus male ab hoc loco olim in ms. codice Corbeiensi nuni. i. Exstat etiam
novnm Prologi capitulum exordiebatur. prope cadem leciio ad oram marginalem manuscripti
b Hoc nomen scribendum esset cum duplici mem noslri num. 3, ubi positum invenimus dibre ajomin.
ab iniiio, id est, nubDO, mamlachoih ; quod in- Hinc in Canonem S. Germani fluxisse videiur ho-
diernum rfifcreajamim : nam iiuite emendalionem in
terpretatur regna : TfiJjD, malachoth, enim cum eoscriptum erat, dabre jamim. Exemplar Carcasso-
mem unico, non regna proprie, sedreginns significat. nense Canonis llebraicaa veriiatis legii dabre
Ne quid lamen alienum induceremus ,: verba He- cum aliis triginta mss. libris. Apud Origenemjamin
braica Hieronymi totidem elementis ad marginem C mns StSpJ atafitp, id est, dibre ajamim, ul jam inlegi- Ca-
apponere visum est quot ille iu textu exprimere none no.-.tro.Verba Hebraica in sacris voluminibus
voluit. MART. sunl isla, 0'O'n '"OT. Nec refert juxla Hierony-
- Diximus superius. Mamlachoth rectius scribi mum in epist. ad Evagrium de Melchisedec, uirum
debuisse : Veronensis ms. Malocholh legil. Paulo dabre, dibre, an debre ajamim pronuniieiur; cum
quoque inferius Hiezecihel pro Jezeciel, ut et supra vocalibus in medio litteris perraro uterentur llebixi
Samuhel pro Samuel, hisque similia aspirat. veteres, el pro voluntale lectorum, atque varieiate
<=Canon Hebraicae veritatis S. Germani a Pratis regionum, eadem verba diversis sonis aique accen-
habet hic secunda manu, TREAZRA.Quod exscri- libus proferrentur. MART.
plor in emendando suo exemplari muiuari potuit — Ilertim Veronen. ms. Dabrejamin sine interme-
ct ex aliis libris, utinobis fidera facil codex Bihlio- dio n quod regiminis vocant, quam lectionem pro-
rum S. Germani ante ociingentos annos scriptus, basse videtur et Nicephorus , qui habet Sa6pt tauiv.
in cujus ora marginali hxc varians lectio reperitur Recte cxteri Scriptores Grxci, Origenes, Eusebius',
Thare arsa,alii, tre azra. Cum ipse nihilominus aliique SiSpnaiafAip..
in lextu legat, Thare, asra. MART. s Ex his Victorinum in Apocalypsin Martianxus
d Ita Canon uterque Heb. veril. Carcassonensis laudat. Prxferendus vero est Tenullianus libro iv
scilicet et noster sancti Germani a Praiis. Omnes contra Marcionem, quem hic tanien describere piget:
alii mss. codd. legunt, Masloth : sed ms. num. 5, ciini hxc sit disputalio a sacris plerisquc omnibus
crilicis copiose niinis alque erudite pertraciata.
jam sxpe laudalus, in limbo Massaloth babet cum h Tolidem libros enumerat Viciorinus in
s duplici; in corpore autem Maslotlitleris Grxcis. " Apoca-
MART. lypsi : Sunt autem, inquil, viginliqualuor libri veteris
: viginli duos in excerptis Theodori invc-
— Veronensis liber cum gemino s, Massalolh. Eu- Testamentinies, elc. Quidam ad viginti duo volumina Canonis
sebius Mio-Aw0, Nicephorus MEO-).W6 appellant. Hebrxorum, Tobiam et Judiih adjungebam, ui es-
e In iribus amiquissimis rass. Corbeiensis mona- sent viginti quatuor. Quibusdam autem, inquit Hila-
sierii noslri scriplum est, ACCOELETH, quasi Hebraice rius prologo in librum Psalmorum, visum esl, additis
HieronymusIegerit nSnpncumrjabinilio, quodgram- Tobia et Judith, viginti quatuor tibros secundumnu-
matici vocant emphalicum, litteram sequentem con- merum Grmcarum iillerarum connumerare. Ad illos
non alludit Hierunymus, sed ad eos potius qui Ruin.
geminans. Canon S. Germani legebat similiter AC- et Cinoth inter Hagiographa scripiitabant. Jtidxi
COELETH;sed manus emendaloris expunxit primam| hodicrni Biblia sacra
syllabam, ac, hodieque superest solum Coheleth. vearbaa, id est, viginti quatuor vocant., JQ-IN1D'ltt)jr, Esrim
: et inter Hagiographa
ApudHebraeosconslanter legitur, nbnp Coheleth abs- numeranl Librum Rulh, et Jeremix Lamentationes.
quc ullo he initiali : Coetelhquoque legebat Origenesi Videsis plura de hoc argumenlo in prxloquiis no-
in Psaimunt i. MART. stris. MART.
— Idem Veronensis ms. Accoheleth, quemadmo- > Verbura respicientibmVeronens. ms. non
agno-
PATROL.XXVIII. 18
j,5S S. IIIERONYMlDIVINVBIBLIOTHECA. 850
indefessa vocc clamanlibus, Sanctus, Sanctus, San- A. Laiinuin, convenire polest: ul scire valeamus quid-
cius, Dominus Deus omnipotens, qui eral, et qui esl, quid exlra hos est, inler immpvfu osse b ponemlum.
cl qui " venturus est (Apoc. iv, 8). Igitur Sapieniia , qux vtilgo Salomonis inscribitur,
Hic prologus Scriplurarum, quasi galeatum prln- et Jesu filii Syracb liber, et Judilb , el Tobias, et
< Pastor, non sunt in d Canone. Machabxorum pri-
cipium omnibus libris, qtios de Ilebrxo verlimus in
scit: fortasse eliam elegantius Hieronymianus lexius locutuni, ubi nonnullos lihros in Ecclesia Canonicos
eo careat. (ut ipse R. S. ait) inler npocryi)|ia volumina esse
a Et qui (ulurus est.Ila legitur in Cannne Carcass. ponenda deccrnit. At si desententia Hierouymi, ei-
cl in ms. codice S. Germani num. 3, id quoque scri- deni Hioronymo fhles habealur, dissimulare non
|ilum hahebalttr iu Canone uosiro anleqiiam mendis possiimus scriplores illos procul a vero recedere,
cxpurgalus esset. MART. propiinniqun, iiou llieronymianam, oblrudere lecto-
— Verius habet Veronens. ms. qui futurus est, ribus opinionem. Id manifeste evincunt verha isthxc
qucmadmoduuiet vettistiores tres, quos latidat e suis qux legtininr in prxfaiione Hieronvmiin libros Sa-
Martinnxus. lomonis: Ferlur et iruvtxpsro;Jesu filii Sirach libcr,
b Idem ms. seponendum, uno verbo pro csse po- el alius lpEuSsTrt»^ayoj,qui Sapientim Salomonis in-
nendum: concinnius. scribiiur : quorum priorem Hebraicumreperi, non Ec-
c Nisi si noiissiniiis Hermx Pastor liic est, haud clesiaslicnm,ul apud Lalinos, sed Parabolas prmnoia-
equidcm iotelligo, quis alius hoc nomine inter scii- B ' tnm; cui juncli eranl Ecclesiasles,et Canlicum canli
pturas apocryphas liber sit rejiciendus. Quod si ilie curum, ut similitudinemSalomonisnon soluin numero
jpse esl, j'am non ah Hieronyoio , qui veieris Tesla- hbrorttm, sed eiiam maleriarum genere comquaret.
inenti, noit Novi apocryphos libros hic metnorat, Secundus a\md Hebrmos nusquam est: quin et ipse
sed a sciolo quopiam , qui S. Pntris contextum ac slylus Grmcameloquenliam redolet, et nonnulti scii-
mentem non salis altendit, lemere omnino cst in- piorum velerum liunc esse Judmi Philonis affirmam.
irusiis : neque enim ad veteris Tesiamenti sive ad Sicul ergo Jtidith, el Tobim, el Machabmorumlibros
Hebrxorum Canonem s|iectare liber aposiolicorum legit quidemEcclesia, sed eosinier CnnonicasScripiu-
tem|iortim potcsi, aut a S. Doctore ad eant serieni ras non recipil : sic et hmcduo voluminalegal ad mdi-
rcvocari. Iteciissime ndeo existimo, Urbinatem co- ficalionemplebis,non ad aucloritalem ecclesiaslicorum
dicein sane pcrquani emeridalum cnrere eo prorsns dogmatnm confinnnndam.Videant niino Marianus, ac
nomine, ac velleni a cxteris quoque abesiet, ac prae- Siuion, quo sensu llieronymus diverit. /</t!urSapien-
ci|iue Veronensi anliquissimo , ui ad eoruin posset tia, qtvr.vulgo Salomonis inscribitur, el Jesu filii Si-
fidem expungi. Nunc (|ttando in reliqttis cst omnihus rucli liber, el Judith, et Tobias, et Pastor non sunt in
libris , sunl el ilocli viri , qui sub Pasloris appella- Canone.Seinms quidem post decrcia concilii Triden-
tione leriinm Machabieorumlibrtun dcnotari voluiti: liiii hos omnes lihros pari cum caeleris veneratione
salisquc ingeniose Franciscus Jtinius Graecisverbis ah omnibus vere piis et orthodoxis esse suscipiendos;
rescribiinao-Topa,dcrivalqno noinen v.nb TrfcTraora- sed iuincitt quxstio nobis est de lempore Ilieronymi,
Sof, sive 7rao-Tt3os, hoc est ali airio, in quo suiniiius quando, ex eodem constai, librosjam dicioslegc-
sacerdos cum lide.li»uo comitatii intcrcessil, ne rex r( hat quideni Ecclesin ad adilicalioneni plebis, cuni
vcniret in sanciuariuni. Meibomius eco.itrario lib. lamen ipsos nou reciperet inter Scripturas Cauoni-
de Fnbrica tiireinium |)ai».45, leiii debere contendit cas. MART.
— Hebnco sciiicet, ut ex hoc tnio Hieronymi con-
Philopator : codem nuiem iiiiolleclu accipit libium
terliiiin Macbabxorum , qui ordinc piinius est, et lextu liquet , ferlque hoininum erudilissimorum ,
tempora Macbabaicis priora aitingit. At qui priorem Victorii, Mmini , Simonii, .ilioriiinquc senlenlia.
conjccluram mutlis iinpugnat exsufilatqiie doeliss. Martiana-us , qui de Eccle.-ix Canone S. Doctorem
Lemoynius epist. ad Ctiperiim de Melanojilioris, lociitum esse contendit, viilgaiissiinum illud laudat
|iag. v2'iS, banc quoijuc niimis prohahileiti iisdem ipsiusmei Hieronymi lesiiiiionium in pra-fatiune i"
arguineniis reddil : ut uihil inteiiin dicam , leciio- libros Salomonis, Ferltir, el itutupsto;Jesu filiSyrach
neiii Phdopalor, ab ca quaa oinuium esl codicuiu , liber, ct alius tyz\><\>ntiypufo;, qui Sapientia Salomonis
Pastor, longe nimiuni abludere. Noliis aliquando inscribilur : quorum priorem Hebraicum reperi, tton
visuin esl, coniinndo substitui posse Esther, sicque Ecclesiaslicuin, ut apud Laiinos, sed Purabolas pim-
acci|>idictum ab llieronymo, ut posteriora sex Iibri nolatum... Secundus apud IJebrmos nusquam est ,
ejus cnpiia deuoiaril, quse ex'Cra-cis tluintaxal TUV quin ei ipse stylus Grmcam eloquentiam redotel : et
LXX. ediiionibiis habenlur : in llebraico auieiu nonnulti Scripiorum veierumhunc esseJudmiPhilonis
exemplari desiderantur, neque adeo smii in co Ca- affirmnnt.Sicut ergo Judith el Tobice, el Machabmo-
none. Nant el ob hanc, ut videtur, causain a Meliione rum tibros legit quidcmEcclesiu , sed eos inler Cuno-
Asiano, Aihanasio, et Greaorin Nazianzen»liher ip>e nicas Scripluras non recipit, sic et hmcduo vclumina
a Divinorum albo expiingiiur : ct vidctur ipse llie- lcgal ad mdificaionem plci.is , tion ad auctoritaiem
'-' Ecclesiasticorum dogmatum confirmandam. Quibus
ronymiaiiifiorationis , librortinique Sz\trepoxuwviy.S>v
serics id postnlnre , nl (le hac ejns lihris interp.da- quidem verliis videlur S. 1'ater non quid Jtidau fa-
tioue, sive ab Hehraico exemplaii diserepanliu hic cereni, sed quid Ecclesia de bis lihris senliret,
diceret. Denique iiuilln hoium csl notniiium Pastor, exjilieasse. Verum haud ita ex hnc loco colligenduin
aique Eslher similitudo, maxime si cx dictantis ore de nliorum sensii, sed potius liunc ad reliquos cmol-
excipiantur : nisi si ei daia opera pulius quarn temere liendum, reclissimeMorinusconstiiiiil; et snnedehet
substituii Pastor criiicus noniicnio, qui paulo supc- aticioris citjuscumquc senteniin ad plura expendi
rius observaiit, Esilier, ut in Hehrnlco est, iu Ca- lestimonia : el snorummei verhornni inierprciem
noneiii recipi tirlio ordiue intiT 'Ayibypufa nonoi ipsuin es-e qui scripsit, ca demum ccrtu prohaiio
locn, puiarilqiie non sibi consiare Ilicronymiitn , sii est. Re atitein ip-a mulia occiirriint ipsiusmet S.
hic loci expungerei. Veruni itto, leeior, athitrioi Doctoris te-iimouia , quibus de Hebrxorum duni-
quam jirobes conjectiiram relniquiinus. Videsis ett taxat catalogo locutum sc es-e pronunliat, ita clara,
Coieleiiom line super re pricfalione in llerinam. ul oulla verborum conlnrsione eludi qncant. Ac de
d De llehrxoriim, non Ecchsiae Cnione hacc in- Tobix quidem libro, sic in prxfatione ad Cliromaliuin
lelligenda doeel Marianns Victorius in scholiis suis ci Ileliodornm habet : Quem Hebrmide catalogo di-
ad prxseniem praefniinnemllieroiiyini. Assoiil qu>>- vinarum Scripturarum secantes, his qum upocrypha
que Rieardus Siiuon llist. Criticx lib. i, c. 19, llie- memorant, manciparunt. Feci sitlis desideriovestro,
ronymum non e sua, sed ex Judacomm seutentia non iamen mco ttudio. Arguunt enim not Hebmorum
8S7 CAPITULATIONESLIBRORUMSAMUELIS. 5S8
niiun librum , a Hebraicum reperi. Secundtis,-Grx- A quidpiam de llebraica veritate. Certe si incredulus
cus est : quod ex ipsa quoque b fpiau probari po- es, lege Grxcos codices el Lntinos etconfer cum his
tesl. Qux eum ita se habeant, obsecro te , lector, opnsculis c : et ubicumque inter se videris discre-
ne laborem meum , reprehensionem xstimes anii- pare, inierroga quemlibet Hebrxorum , cum magis
quorum. In tabernnculum Dei offert unusquisqiie accommodare debeas fidem : et si nostra Ormaverit,
quod polest : alii aurum et argenliim el lapides puto quod eum non xsiimes conjectorem , ut in eo-
preiiosos : alii byssum et purpurnm et coccum of- dem loco mecttm similiter divinarit. Sed et vos,.
fernnl et hyacinthum (Exod. xxv ): nobiscnm bene famulas Chrisii (Paulam et Eusiochium), rogo, quau
agetur , si obtuleriinus pelles et caprarum pilos. Et Domini discumbenlis preliosissimo fidei d myro un-
tamen Aposlolus contemptibiliora nostra inagis ne- giiis eaput, qux neqitaqitam Salvalorem quxritis in
cessaria judicat (I Cor. xn, 21). Unde el lota illa sepulcro, qtiibus jam ad Patrem Chrislus nseendil,
tabernaculi pulchriltido, et per singulns species , ul contra lalrantes canes, qui adversus me rabido
Ecclesix prxsentis futurxque distinctio, peilibus ore desxviuni, et circumeunt civilatem, atque in eo
tegiiur el ciliciis , nrdoremqiie solis ei injuriam se doctos arbitrantur, si aliis delrahani, oralioniiiii
imbrium ea qux viliora sunt probibent. Lege ergo vesirarum clypeos, e opponatis. Ego seiens humili-
priinum, Samuel, et Malarhim meum : meum , in- g taiem mcam, illius semper senlenliae recordabor;
quam, meum. Quidquid enim crebrius verlendo, et Dixi, custodiam vias meas;
emendando solliciiins et didicimus et tenemus , tit non delinquamin lingua mea.
noslrtim esi. Et cuni iniellexeris qnod nnlea nescie- Posui ori meo cuslodiam,
bas, vel inlerprelem tne xstimato, si gralus es, vel cmn | Vulg. dum\ consisleretpeccator adversummc.
Ttv.pafpaarw,si ingratus. Quamqtiam[Ms.quod] mihi Obmutui, el humitiatus. sum, et silui a bonis (Ps.
oinnino conscius non siin [ Jlfs. sum ], mulasse nie xxxvin, 1 seq.).
sludia, ei imputant nobis , contra suum CanonemLa- lerai, id csi, cnm libris Sauiiiel et Malachim. MART.
tinis atuibus isla transferre. Sed meliusesse judicans d Sic legunt omnes mss. nostri, nisi quod plures
Pharismorumdisplicercjudicio , et episcoporumjus- pro tnyro scribunt myrro cum duplici r. Mvpovau-
sionibusinservire,institiul poii/j.De Juililb vero adliuc lem Grxce uttguentiim dicitur : pvppa vero lieibam
luctilenliiis item in prxlatiotte : Apud Hebrmosliber significat. Uiide error editorinu lihtorum nianifeste
Judilh inter apocrypha legilur, cujus aactoritas ad deprehendilur, ubi legimuspretiosissimafidei myrrha.
roboranda illa, qum in conjenionem veniunt, etiam Neque vero caput Domini diseumbeniis iinctiim est
minus idonea judicaiur. Chatdmolamen sermonecon- myrrha, sed myro, id esl, unguentopreliosissimomu-
scriplus inler Hislorias computatur. Sed quia hunc lieris peccalricis in Evangelica uarratione, ad quam
iibrum Synodus Nicmnain numerosanclarum Scriptu- hic allttdit sanclus Hieronymus. MART.
rarum dicitur computasse,acquieviposlulalioni vestrm, iI? — Antiquam lectionein, pretiotissimafidei myrrha,
immoexaciioni. Porro idem diceiidiim est de Eccle- revocandam esse cnntendit llieroiiyniiaiiarum Qnx-
siaslico el Sapientia Salomonis, quos cuin Tobia el siiontim nuclor, qui etvult, multo directiusS. Docto-
Judith una serie eademque classe coiupleclilur. Qui rem re.^piceread mulieres qu;c myrrham tulerunt ad
plura hac super re cupiet, crilicos stipra laudatos, sepiilcruiii Clirisii, quain ad eain, aut eas qux ca
etMorinuni prxsertim adeat, piti ejus acciiinbentis utiguciiiiim affuderuni. Scilicet
a Nullum hodie superest Hebraicum aut Syruin immane illud repognaudi studiuni tenebras ejus effu-
cxempiar. Librum Assamonxorum lnudat Joseptius dii oculis, ut quxduo prxcedunt proxitneclarissima
Ben Gorion , qui auctor circa tindeciinumsa'cnliim verba, Domini discumbeniis,nce legeril. INihilitaque
scripsit : neque est adeo incredihile ad enn usque dubiutn est, myro, seti [i-jpca,id est, unguento scri-
xiatem Hebraicum arciteiypum superfuisse. Ilierouy- ptnm ah Hieronymo, quodSalma^ius pridein certis
mus nullum venit ex his lihris : veluslissima lamen argunicntis oslendit: Martianxus postmodum mss.
cst qux ohtinet versio. ope in textu restiluit. Nostti quoque eodices reposi-
*b Veronens. ms. ipsa quoquehisloria pro fpuosi. : lam leciionem confinnant, in quorum uno tantum
at puto , mendose , et Laiini antii|iiarii qui Grxcas est paulo mendose cum doplici r scriptum myrro.
litteras ignorarit, oipa ; nam et paulo inferius , Conlirmaut vero ei aliorum Patrum loci, quiea voce
historiographum rescnbit pro Grxco verbo nupa- eodem phtne sensu usi sunt; el cuni primis S. Gau-
deniius Brixieusis serm. 15 : Maria prelioso
<-'Addunt hic editi, qumnuper emendavimus.Haec unctosCkristi lersitpedes. Et adhttc pressius serm.myro
fpuarhv.
20:
radeuda sunt lainquaiii supertlua, quoniam nihil co- Alter (idesi, S. Paulus)p''«<to<um/i(/ei myrum doclrina
rum exstai in niss. vetustioribus ac melioris notx. D sua portal in populo, etc. Mox Vcronens, ms., quia
In receniioribus lanlum quinque aut sex legitur, qum nequaquam Salvalorem, pro qum, elc: in uno Ave-
super enumeravimus: quod x tue viliosum esi; non nionensi seductoremsatis viliose scriplum Mariian.
eni.n monet Hieronymus lectoreni, ut Grxcos Lati- invenil pro salvalorem.
nosque codices conlerat cum omnihus opusculis quoe 6 Veronensis ms., subponatis,qui et semper adver-
supra enumeraverat, vel qu.e nupcr emendaverat; hium mox prxtermiitit : denique el prius verbum,
sed cum his tanlutn qux e\ Hebrxo in Laiinum ver- Dixi, in subnexo psalmi tesiimonio tacet.
TITULl LIBRI SAMUEL.
I. Vbi orat Anna corde, labiis immotis. VI. Vbi alloquitur Heti filios suosde peccalis.
H. NaiivilasSamuelis. VII. Propheta sine nomine ab Heli destinatur.
III. Ubioffertvr Samuel templo. VIII. DormienlemDominusallvquitur Samuelem.
IV. CanticumAnnm. IX. Prima alloculioad Samuelem.
V. Vbi peccaiumfiliorum Heti oslenditur. X. Israel ab hosttbus superaiur.
S59 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 560
XI. Vbi arca testamenticontra hostes defertur. & LIV. -Saul Davidemjubet occidi^
A
XII. Vbi populus cwditur, occisis filiis Heli, arca LV. Vbi Daviditerum pugnat conlra Philistmos.
captivalur. LVI. Hic per uxorem Michol, David liberalur.
XIII. Heli sacerdos de sella cadens morilur. LVII. Positus cum Samuele David, et ipse el qui ad
XIV. Vbi arcam Philisthmiin templo ponunt. eum missi fueranl, et Saul veniens, prophelare
XV. Vbi plaga Azotii describilur, cmterarumquccivi- cmperunt.
latum. LVIII. Saul Jonathmirascilur obexcusationemDavid.
XVI. A<xai'om(a;arcam Domini suscipiunl. LIX. De signosagittarum inter David et Jonatham.
XVII. A sacerdolibusordinatur cum quo munere arca LX. Vbi David pancs propositionis comedit.
sit emiltenda. LXI. Vbi David apud Achis regem Gelh dmmonemse
XVIII. De susceptionearcm Domini: sacrificiumfit de finxil habere.
vaccis, qum eam atlduxerunt. LXII. Vbi David profugos sibi collegit.
XIX. Translalio arcm in Gabaa in domoAbinadab. LXIII. Vbi sacerdotes Domini a Doeg occiduntur.
XX. Vbi orat el sacrifical pro populo Samuel. LXIY. Exprmcepto Domini, David cum suis ad Phi-
XXI. De judicio filiorum Samuel,et deregis pelilione. listmospergil.
XXII. Vbi admonelur populus de jure regis et po- B I LXV. Hic accipit Ephod ab Abialhar sacerdoteet orat
tcstate. David.
XXIII. De unctione Sautis regis. LXVI. Zyphmi David se tradiluros Sauli promiltunt.
XXIV. Vbi a Samuele ungitur Saul, et oscuto acci- LXVII. In spelunca posilus David Sauli clamydem
pitur. prmcidil.
XXV. Saul incipit prophetare. LXVIII. Loculio David ad Saul, quod ei peperccril.
XXVI. Confirmaiioregis Saul, et descripliolegis regni. LXIX. De pmnitudine Saul erga David.
XXVII. Primum prmliumSaul. LXX. Cwplum Nabal.
XXVIII. Vbi Samuel de temporibus suis altoquilur LXXI. Nabal negat David alimoniam.
populum. LXXII. JlloritwrNabal, et uxorem ejusaccepit David.
XXIX. Consummalioalloculionis Samuel, et de populi LXXIII. David acceptam Michol filiam Saut, el Abi-
pmniludine. gail, sed et Ahinoemhabet uxorem.
XXX. Samuel Saulem reprehendit in offerendosacri- LXXIV. Vbi Saul Micholalleri dedituxorem.
ficio. LXXV. Dormiente omni exercilu, David a capile Saul
XXXI. Solus Jonathas conlra Philisthmos ingredilur. hastam tulil.
XXXII. Jejuniumindicitur a Saule. 'C LXXVI. Vbi expergefaclus Saul alloquitur Davidem.
XXXIII. 1'ecora non sua poputus decisione mactalai LXXVII. Ubimoritur Samuel.
manducat. LXXVIII. Vbi pythonissam consulit Saul.
XXXIV. OccisurumJonalham Saul promiltil, eo quodI LXXIX. Vbi prohibetur David in betlum ire conlra
indiclum jejunium non observaverit, petiitquepro eo> lsrael.
populus. LXXX. lnsurgenles Amaleciim a JJavid superantur.
XXXV. PrmceplumDomini ad Saul de neceAmalech. LXXXI. Vbi eruit David prmdam.
XXXVI. Dominusirascilur Saul pro Agag rege Ama- LXXXII. Vbi superatur el occiditur Saul.
lec servato. Ibi explicit liber primus Sarauel.
XXXVII. Quod tnelius sit obedientia, quam sacri- LXXXIII. Vbi occiditDavid nunlium, qui nunliaverat
ficium. Saul mortuum.
XXXVIII. Vbi Sumuel Agagregem inlerfecit. LXXXIV. Pos( mortemSaul ungilur David, el regnat.
XXXIX. Vbi miltitur Samuet ad ungendum David d LXXXV. Vbi commemoral David se a populo Juda
regem. unclum esse.
XL. Vbi singuli filii lsai offeruntur Samueli. LXXXVI.Vbi factumesl belluminlerIsboselh etDavid.
XLI. Vbi ungilur David a Samuele. D LXXXVII. Vbi occidit Abner Ataet fratrem Joab a
XLH. De arrepiione Saulis et spiritu nequam. parte David.
XLIII. Vbi David ad Saul adducilur. LXXXVIII. Nomina filiorum David sex, qui nali sunl
XLIV. CmplumGolim. ex diversismatribus.
XLV. Vbi David a Saul recedit. LXXX.IX. Vbi occiditur Abnera Joab principe mililim
XLVI. A patre post fralres mittitur David. David.
XLVII. Ubi se offert David contra Gotiam. XC. MiphibosethJonathm filius invenilur.
XLVIH. Vbi David interfecit Goliam. XCl. Hic occidilur Isboselh filius Saul.
XLIX. Jonalhas in amore accepit David. XCII. Vbi inlerficit David occisoresIsboseth.
L. Ubi cantu virginum in odium David, Saul mo- XCIII. Vbi ab omni populo Israel rex ungitur et con-
tus est. stituitur J/avid.
U. Vbi David a Saul Merobfilia promillitur. XCIV. Vbi Hiram rex prmbetligna domui David.
Lll. Hic alteri datur Merob, et Michol ei promillilur.
'•. XCV. Vbi nomina filiorum David de divcrsis ma-
LIH. Vbi Michol uxorcm David accepit. tribus.
5(31 RECAPITULATIODE LIBRO PRIMO MALACHIM. 562
XCVI. Hic transferlur arca testamenli de domo Ami- A . CXVI. Vbi fttgil David Absalom.
nadab. CXVII. Hic mittit David conlra Absalom.
XCVII. Hic ostenditur Micholfilia Saul sterilis. CXVIH. Vbi Semei convitiaturDavid.
XCVIII. Ubi admonetur David per prophetam, quod CXIX. Consilium Architophel daltim, ut ingredialur
templttm Domiui ipse faclurus non sit. Absalomad concubinaspalris sui.
XCIX. OrafioDavid post allocutionemprophelm. CXX. Vbi Architophelse persecuturum David promit-
C. Consummaliooralionis David. tit, quod Chusai improbat.
CI. Ubi ostenditur,quod multa spolia et munerasancti- CXXI. Vbi Architophellaqueo se interfecit
ficaverilDomino. CXXII. Prodeunt Joab el Abisaiadversus Absalom.
CII. Ubi referlur Scriptura ad Miphibosethfilium Jo- CXXIII. Hic Absalominvenitur quercu suspensus.
naihm. CXXIV. Vbi Absalomnuntialur occisus.
CIII. Ubi contrahilur bellum adversus Amnon filium CXXV.Joab princepsmilitim irascilur, eo quodlugerct
Ammon. David Absalom.
CIV. Hic vidil David Bersabeeuxorem Urim Hetthmi. CXXVI.Vbi optat populus revertere adDavid.
CV. Nalhan Prophela alloquilur David de uxore viri CXXVII. Hic Semei dimitti sibi rogat pro irrogala
Hetihmi. J3 injuria.
CVI. Ubi agnoscil peccatumDavid. CXXVIII.Vbi tradit Berzellai filium suum Chaman
CVII. Filius David natus de Bersabee moritur. David regi.
CVIII. De Bersabeenascitur Salomon. CXXIX. Siba populum lsrael separavit a David.
CIX. Hic Ammonsororemsuam amare cmptt. CXXX. Vbi occiditur Amasiasa Joab.
CX. Vbi Thamar peltiturab Ammon, el suscipitur ab CXXXI. Mulier alloquitur Joab, qum et caput Sibm
Absalom fralre suo. protnlit.
CXI. Hic occitiiturAmmonab Absalom. CXXXII. Vbi Gabaonilmseptemexsemine Saul peluiit
CXII. Vbi Joab immittil mulieremsimulantem luctum in pmnam, quos el accipiunt.
CXXXIH.Vbi ossa Saul, et Jonalhm cotligit David.
pro Absalom.
CXXXIV.Hic Psalmus incipitXVII.
CXIII. Hic David a muliere Thecuite placatur super
CXXXV.David aquam sibi dari jubet de cisterna, qum
Absalom. est in Beth-Leem.
CXIV. Vbi segetemJoab Absalomjubet incendi. CXXXVI. Vbijubet David numerari populum.
CXY. Hic Absatom mentilur votum sacrificii, ut iret CXXXVII.Per Gad prophelam Dominusin tribus cor-
in Hebron et se faceret regem. rectionibus loquitur David.
* RECAPITULATIO DE LIBRO PRIMO MALACHIM.
I. De Helcana et uxoribus tjus et deHeti sacerdoteet C urbem, et de confirmatione regni Saul in Gal-
de nativitate Samuelis. galis.
II. De canticoAnnm, et de iniquitatibusfiliorum Heli. XI. De Samuelis prmceptis ad populum, et de signis
III. De Samuele et imputatione divina ad Heli per de cmlooslensis.
eum direcla, ubi de Christo prwnuntiat [Al. pro- XII. De Jonalha et Saule, quomodo Philistinos per-
nuntiat]. cusserinl: el de Saule, ubi holocausta male prmsum-
IV. De Samuele, ubi eum Detis quarto vocat in visu. psit offerre.
El de Philislinorum bello et arca capta, el de Heli XIII. De Jonatha, ubi per eum Dominus Philistino-
i»oi-(e[AI.ad. sacerdolis]. rum castra percussit, et Saul voluit eum pro gusto
V. DeDei [.\1. tacet Dei] idolo Daqon ad prmsentiam meltis occidere.
arcm confracto, et de playis Philistinis illatis. XIV. De Saute, quomodoomneshumiliavit in circuitu
VI. De arcm reditu in Belhsamis, et de plaga illic ir- naliones, et quos ipse habuerit filios, vel principes.
rogata. Et de interilu Amalech in ultiones [Al. Amalecitai
VII. De arcm transmigratione in Cariathjarim in do- ultionem] Hebrmorum de sEgypio venientium[Al.
mum Aminadab, el de belloin quo Philisthiim per- Regeprovenienlium],et de Agag Rege.
cussi sunt. El de gestis Samuel. Q XV. De Samuele, ubi Saulem deseruit, et David unxit,
VIH. De filiis Samuelis, et ubi populusregempostulat. et de spiritu nequamqui Saulem vexabat.
Et de Saule el asinarum inquisitione. XVI. De bello Philistinorum contra Saulem : ubi Da-
IX. De Saule unctoin regem, et inter prophetas pro- vid Goliath inlerfecil, el audit in decemmillibus.
phetanle, et quomodoin Maspha confirmalur ejus XVII. De Jonathm et David amore, et de odiis Saut in
regnum. David, et [M. ad. ubi] in centum prmputiis accepil
X. De Naas rege Ammon,quomodooppugnavit Jabis Michol,qumpatris dolumprodens salvumfecit David.
" Excepimus e Veronensi nnliquiss. ms. ad quem tulationes cum editione ven. card. Thomasii conltili-
et libros ipsos Uegum exegimus. Martianxus nihil mus, varianlesque lectiones ad paginx oram anno
pracier titulos his libris prxlexuit. Nos ipsas Recapi- tamus.
565 S. HIERONYMl1HVINAUIBLIOTIIECA. 564
XVIII. De transfugio David ad Samuet et dclicto |M. /\ XXX. De Naihan prophela, nbi prohibel havidmdifi*
iacelde/icJo| qui missi prophelaverml, ubi et Saul care lemplum, el prophntat <lcChrislo : el qnomodo
veniens prophelavil, Et de paclo el signo intcr Jona- Duvidomnesin circuilu huiniliaverUnutiones.
llian et David. XXXI. V.eMiphiboseihfilio Jonathm, el de Anon rege
XIX. De fuga David, et qumde Achimelechsacerdote Ammon,quomodoinlusit pueris David, etde prmliis
refernnlur. Et quomodo David immutarit vnllnm ob rindictam insecutis.
suum coram Acis regem, el cnm suis omnibus trans- XXXII.be BetlisabeeVrim[\i. ad. uxore], etparabota
ivit ad regem Moab. per Nalhan, et de morte pueri de stupro nati.
XX. DeGad Propheta: ubi commonuitDavidfugerein XXXIII. De urbe Rubbata Daiid capta et de nativilate
terra Juda in saliu, et Doec prodente, occisnsesl Salomonis(et qum de Ammonel Thamar memoran-
Achimelechcum reliqttis ocloginia sucerdotibns,et lur) [Al. absunt uncinis inclusa] et de Absalonquo-
quomodo David, perctissis Philistinis, sulvavit modo interfecit Ammon.
Ceilam. XXXIV. De fuga Absaton ad Tolmai regem Syrim in
XXI. Ih>,Saule, quomodovoluit Davidin Ceila capere, Gessur, el de muliere Thectiite, quoe pro eo David
qni [Al. quin] etiin fugit in llescrlo Ziph : ubi Jona- regi locuta est.
than ad eum venil, et ut de Saulis clamideDavid in j3 XXXV. De Absalonpulchriiudine, ei quos habueril fi-
speiunca oram excidit. lios : et quomodo patrem regnoexpulit.
XXII. I)e Samuelis morieet sepulcroejus in Rama : XXXVI. De contilio Achitophel, et Vsai dalo Absa-
el qum dc Nabal Carmelioac de Abigatl referunlur. lon , et de Acimaas et Jonatkan exploratoribus
XXItl. J)e llavid, ubi Abigael,et Achinoemuxorcs ac- David.
cepit, et ubi Saulis persequenlisse, scyphum,et ha- XXXVII.De bello in quo Absaton periit, et quomodo
siam absitilii. ettmDavid luxit.
XXIV. De tranfugio David in Geth «d Achis regem XXXVIII. De redilu Davidin Jerusalem, el recupera-
Philislhiim, et qumiltic gesserit. et de Saule,cl Py- tione Regni.
ifwnissa. XXXIX. De Seba, qui cutn pnrle pc.puli rebelluvit
XXV. J)ePhtlislinis adversum Saul cotigregalit, et contra David : et de Amdsa, quein inlerfecit Joab:
de David ubi, percusso Amatec, hominem[Al. om- el de fame, qnm accidil pro Gabaonitis: quos ulltts
nem] captivilalem,el tixores suas reduxilin Seceleg. esl Davidin seplemcrucifixosde stirpe Suul.
XXVI. De bello Philistinorum, in quo Saul cum tri- XL. De prmtio Philisiinorum, in quo David putuit
bus filiis occisusesl [k\. occNbuil\,ttquomodoDavid discrimini, et de reliquis bellis, el de canlico, qtiod
planxeril Suul et Jonalhan. C cantavit Domino[Al. lacet, quod cantavit Doniiito|,
XXVII. he reditu David in ChebrontibisecunxJounctus et propheiia de Christo.
csl, el de Abuer, et Miphiboselhel Joab, el de prmlio XLI. De viiis
ubi luserunt pueri, el Asaeloccuhuil. qui fortissimiin prmlih cnm Davidfue-
rint. El de eorumvirtulibus.
XXVIII.he filiis ilavid in Chebron natis, e! quomodo
XLII. De indignatione divina, cur Dtaidpopuliim jtts-
recepil Melchol,el de Xbner a Joab interfeclo,el de
morteIsboseth filii Saul. seril numerari, et de oplionc per Nulhtin [Al. pro
XXIX. De cunctis tribubus, ul se dediderunl David Gad] iribus modisoblata, et de interfeclione[Al. ad.
[Al. seculi Davld],et quomodoingressus estin Sion, in\ sepluaginta millium per angetum >llata, ct de
et de Chiram el de arlificibus ei lignis, et de uxoribut area Ornm [Al. sacrificio oblato a David, in area
vel filiit qui nati sunt David [AI. ei lanlnmj in Je- Arcitna]Jebusmi.
rusalem.
INCTPIUNT
LIBRI DUO SAMUELIS
qui alias dicuntur una
LIBER SAMUELIS
vel
LIBER I MALACHIM.
LIBER PRIMUS.
[T. I, Cap. I.J Fuitvir unusdeRamalhaim-Sopliim, de inoute Ephraim, el nomen ejus Elcajja, filius Je-
56* LIBER I SAMUELIS. 56G
ronni, filii Eliu, ftlii" Thon, lilii Stiph, Epbraixtis, et A niius non audiebatur. ^Estiniavit igitur enm Heli
baJiuil duas ttxores, nornen uni Annn, et nomen se- tcmulentam, dixitque ei : Usqnequo ebria eris : di-
cundx Phenenna. FuerunlqiiePbeneniix filii : Annx gere paulisper vinum quo mades. Respondens Anna,
autem non erant liberi'Lh.Parvuli].Ela3cendcbai vir Nequaquam, inquit, domine mi, nam mulier infelix
ille de civitaie sua statutis diebus, ul adoraret et sa- nimis ego suui, vinumqtie et omne quod inebriare
crificaret DominoexcrcituuminSilo. Erant autem ibi polesi, non bibi; sed effudi animam meam in con-
duo lilii Heli, Ophni et Pbinees, sacerdotes Domini. speclu Domini. Ne repuies ancillam tuam quasi
Venit ergo dies, ei immolavit Elcana, dediique Phe- unam de liliabus Belial : quia ex mullitudine dolo-
nennx uxori sux, et cunciis filiis ejus, et (iliabus ris et moeroris mei, locuta stim usque in prxsens.
partes : Annaeautein dedit pnrlem unam [h. partem Tunc Heli ait ei : Vade in pace, et Deus Israel det
unatn duplicem] tristis, quia Annam diligebat. Do- tibi petitionem *[Vulg. addit. luam], quatn rogasti
minus autem concluserat vulvain ejus. Affligebat eum. Et illa dixit: Utinam inveniat ancilla tua gra-
quoque eam xintila ejus, et vehemenler angebat, in tiatn in oculis tuis! Et abiit mulier in viam suam, et
taiiimn, ut exprobraret quod conclusissel Doniinus coiuedit, vuUiisque illius non sunt amplius in di-
vulvam ejus : sicque laciebat per singulos annos, versa mtitati. [T. II.] Et surrexeruni mane, et ado-
cum redeuote lempore ascenderunt tem|)lum Do- R raverunt coram Domino, reversique sunt, et vene-
mini, et sic provoeabat eam. Porro illa flebat, et runi in domum suam Ramatha. Cognovit autem
non capiebat cibum. Dixit ergo ei Elcana vir suus : Elcana Annatn uxorcm suam, et recordalus esl ejus
Anna, cur fles? et quare non b comcdis? et quam ob Domintis.Ei faciuni est posl circulum dicrum, con-
rem affligitur cor iiium? Numqnid non ego melior cepit Anna, et peperit Dlium,vocavitque nomen ejus
sum libi quam decem filii? Surrexit autem Anna Samuel, eo qnod aDomino postulassel eum. Ascen-
posiquam comedeiat in Silo, et bihcrat. Et lleli dil autem vir c cjus Elcana, et omnis domus ejus, ut
saccrdote sedenle supersellamante postestempliDo- immolaret Domino hostiam solenmem , et voluin
mini, cumqueesset amaro animo,oravitadDominum, suum, et. Anna non ascendit : dixit enim viro suo :
flens largiter, et voium vovit, dicens : Domine exer- Non vadant, donec ablactetur inlans, el ducam eum,
ciiuiini, si respiciens videris afflictionemfanulx tux, etappareat anle conspcctum Domini, ct maneat ibi
etrecordatus mei fueris, nec oblitus ancillx tux, jiigiier. Et ait ei [VuUj. lacel eij Elcana vir suus :
deilerisque servx tux sexum virilem, dabo eum Facquod honum libi videiur, et mane donec abla-
Domino nmnibus diebus vilx ejus, et novacula non cies euna : precorque , ut impleat Dominus verbum
ascendet super caput ejus. Faclum est ergo, cum suum. Mansii ergo nttilicr, et lactavit filium suum,
illa multiplicaret preces corarn Domino , ut Heli pj donec amoveret eum a lacte. [T. 111.]El adduxil
observaretos ejus. Porro Anna loquebatur in corde eum secuni, postquatn ablactaveral, in vitulis iribus,
suo, tantumque labia illius movebantur, et vox pc- d et tribus inodiis iaiinx, et amphora vini, et ad-
» Editi nonnulli et mss. quampltires legunt, Thau locausiumin odoretnsuavissimumDomino, vituium de
ex Ilebrxo scilicet Tffl. LXX in maiuiscripto Ale- armcnto unutn, arielcm unum, agnos anniculosimma-
xandriiio reiiiient 8eou;quod eliam Chaldseus ex- culatosseplem, et in sncrificiiseorum, similmoleo con-
jiressit cum hollein pleno, ut aiunl Grammalici, inn, spersw tres decimas per singulos vilutos, duas decimas
Thoou, vel Thohu. CauoneiiiHeb. verit. ei allerum per arielem, unamdecimamper agnum. Hmc vero de-
ms. codiceni Corb. secuii sumus, ainbo namque Shou cima, deciina pitrs eral Ephi. Unde dalur intelligi
scrihenles veram prxferunt Hieronymi leciionem, quod Elcana nott obluleriltres modiosfarinm cunt trt-
ul compertum bahemus e libro nominuiii llehraico- bus vilulis, sed novemdecimas; quibus, secundumHe-
rum, et iierum e libro priino adversus Jovininiiuin, braicam mensuram, unus efficitur ephi. lla vetus ille
ubi S. Docior consianter legebat Thou, sive Thoou scriptor, nec indocte quidem, si nieininissel Hehrxo-
juxta Grxcorum codices. MART. rum nS^N, epha, tribus saiis, sive tribus Romaiiis
— Veronens. aique Urbinas mss. cum vulgaiis niodiis aeqiialemfuisse niensuram. Hoe verus Hiero-
Thau, quod ex llehrxo inn fecisse Hierou. poluit : nyiiius expresse docet cap. n lih. Rulh. vers. 17,
qitninquam in aliis libris legerit ciiin Grxci.i Thou. uhi interprelalur : Et qum collegeratvirga cmdensel
b Noster ms. cotnedes,in llebrxo quoqiteest in fu- excutiens, invenit Itordei quasi ephi mensuram,id est,
turo "hzm. tresmodios. Libro quoqttedecimo quarlo Cominenla-
c Ejus, neque Hebrxus texlus hahet, nec Vero- rioruin in Ezechieleni, meusuras tam in aridis,
neusis ms. quam in liquidis speciebus edisserens, hxc de eplia
d Emendator Canonis Hebraicx veriialis pro tri-1 Hubrxoruin scribehat : Decima purs cori in Itis qum
bus modiis farinm, subsliluit in nostro exeinplari, et D modio decima tnenstirantur, appellalur eplta, id cst, tres mo-
inodio farinm: in qua permulandi leciione babuit dii : etsivevadus: pars cori tn speciebusliquidis, vocatur
balus ut ejusdemmensuia sil epha et balus.
astipulatorem falsuin llieroiiyinum , Auctorem
neinpe Quinstioiiuii) seu Tradiiioniiin llebraicaruni Unuiit igiiur ephu larinx, nia sata, vel quod idein
in libros Reguin. Is enim conccplis verbis a-.seril CM, tres decimas fariux modios capiehat : iiniis autem mo-
mendososac corruptos esse Laiinoruiii codices, tibi dius ires babuil, quas in sacrificiis necesse
lectum est, et trihus modiis fnrinx : in Hebrmo,in- erat ollerri per fuisse singulos vilulos. Iliuc colligimiis
falso ascriptuin S. Doetori opus Traditionum
quil, noii iribusmodiisfurinm, sed modio farinm tegi- llehraicarum in libros Kegum, in quo lain contraria;
tur : qtiemlocumapud Lalinos scriptorumvitioconstut
essedepravatum. Si enim cum viiutis tribus, el tribus verbis ipsius llieronyini auctori inveniuiittir sententix. Fa-
tnodiis farinw obtulil, conlra prmceptumtegis fecit : leniur lanien supposito nostro exem|ilaria
in legeenim ila prmcipilur: Mensis seplimiprima dies quxdam scripia acetedita penilus esse conseiilanea :
venerubiliset sancta eril vobis.Omne opus servilenon non eniiit legunt, Iribus modiis farinm; sed ui jam
et tino modio farinm. Quin et Syrus in-
facielis: dies clangorisest el tubarum: offeretisqueho- dicebamus,
507 S. HIERONYMIDIVINARIBLIOTHECA. 808
«luxit enm in domtim Domini in Silo. Puer autcm \ nescientes Dominum, neque officitiinsaccrdoinmad
erat adhuc infantulus : et immolaverunt vitulum, et populum; sed quicumque immolasset victimam, ve-
obtulerunt puerum Heli. Et ait [Vulg. add. Anna] : niebal puer sacerdolis, dum coquerentur carnes, et
Obsecro, mi domine, vivit anima lua, domine : ego babebat fuscinulam tridentem in manu stia, el mil-
sum illa mulier qux steti cnram te hic orans Domi- tebat eam in lebetem, vel in caldariarn, aul in ollam,
num. Pro puero isto oravi, et dedit mihi Dominus sive in cacabum : el omne quod levabat fuscinula,
peiitionem meam quam poslulavi eum. Idcirco et tollelj.it sacerdos sibi. Sic faciebant universo Israeli
cgo commodavi eum Domino, cunctis diebus quibus venientium in Silo. Etinm antequam adolerent adi-
fucrit accommodatus Domino. Et adoraverunt ibi pem, veniebat puer sacerdotis, et dicebat immo-
Dominum. Et ornvit Anna, el dixit : lanti : Da mihi carnem, ut coqunm sacerdoli : non
[T. IV. Cap. II.] Exsuliavil cor meum in Domino, enim accipiam a te carnem coclam, sed crudant.
et exaltalum esta cornu meum in Deo meo. Dicebatque illi immolans : Incendatur ° priinum
Dilataium esl os meum super inimicos meos : juxta morem hodie adeps, et tolle libi quantum-
quia Ixtala sumin saltnari tuo. cumquedesiderat anima ttta. Qui respondens aiebat
Non est sanclus, ut est Dominus : ei : Nequaquam : nunc enim dabis, alioquin lollain
neque enun cst alius cxtra te, B vi. Erat ergo peccatum puerorum grande nimis co-
et non est forlis sicut Deus noster. ram Domino: quia detrahebant [Vulg. retrahebant]
Nolite multiplicareloqui sublimia, glorianles. liomines sacrificio Domini. Snmuel aulcm minislra-
Recedant vetera de ore vesiro : bat ante faciem Doniini, puer, accinctus ephod linco.
quoniam Deusscienliarum Dominus est, [T.VI.j Et tunicam parvam faciebatei mater sua, quam
ct ipsi prxparantur cogilaliones. affcrebatslatutisdiebus,ascendens cuin viro suo.ut
Arcus fortium superatus est, immolaret hosliam solemnem. Et benedixit Heli
el infirmi accincii siint robore. Elcanx et uxori ejus, dixilque [Vulg. addil eij:
Saturali prius, pro pane [h. Saturali pro panc\ se Reddat Dominus tibi semen de mulierc bac , pro
|locavcrunl: fenore quod commodasti Domino. Et abierunl in
el famelici saturali sunt. locum suum. Visitavit ergo DominusAnnam et con-
Donec sterilis peperit plurimos [h. septem]: cepit, et peperit tres filios, et duas filias, et magnifi-
et qux multos habebat filios, infirmata esi. catus est puer Samuel apud Dominum. Heli autera
Dominus morlificat et vivifical, erat senex valde, et audivit omnia qux faciebant
deducit ad infernum,ct reducit. filii sui universo Israeli : et quoinodo dormicbaut
Dominus paupcrem facit, et ditat, ^ cum mulierihus, qux observabant ad oslium taber-
humiliat et subleval. naculi, ct dixit eis : Quarefacilis res hujuscemodi,
Susciiatb depulvere egenum, quas ego audio, res pessimas, ab omni populo? No-
cl de slercore elevat pauperera : lite, filii mei: non enim est bona fama, quam ego
Ut sedeatcum principibus, audio, ut transgredi faciatis populum Domini. Si
et solium glorix teneat. peccaverit vir in virum, placari ei potest Deus : si
Domini eiiim sunl cardines (errx [h. Domini enim autem in Dominum peccaverit vir, quis orabit pro
[sunt afflicti terrxj, eo? El non audierunt vncem patris sui: quia voluit
el posuitsuper eos orbem. Dominus occidere eos. Puer autem Samuel proficie-
Pedes sanctorum suorum servabit, bal, atquecrescebal, et placebat lam Domino quam
et impii in tenebris conticescent: hominibus. [T. VII.] Vcnit aulem vir Dei adHeli,
quia non in forliludine roborabitur vir. el ail ad euin : Hxc dicit Dominus : Numquid non
Dominum formidabunl adversarii ejus, aperte revelatus sum domui palristui, cum essent in
super ipsos in ccelis tonabit. jEgypio in domoPharaonis? El clegi eum ex omni-
Dominus judicabit fines terrx, bus tribubus Israel mihi in saeerdotem, ul ascende-
etdabit imperium regi suo, " ret ad altare meum, et adoleret niilii incensum, et
el sublimabit cornu Christi sui. portarel ephod coram me, et dedi domui palris lui
Et nbiit Elcana Ramatha in domum suam : puer omnia de sacrificiis filiorum Isracl. Quare calcc abji-
aulcmeral minister in conspeclu Dominianle facicm citis [Vulg. abjecistis] victimam meam, et munera
Heli sacerdotis. [T. V.J Porro filii Heli, filii Belial, mca qux prxcepi, ut offerrentur in lemplo, et raagis
terprcs hoc ipsum exprimere voluit dicens, NnxDl eo animadvertimus. Ad hxc antiquissimus alter
NFlCpT NTI, ousathohhado decamhho, id est, el sato Veronensis ms. qui Psallerium continel Grxce ct
uno farinm. Cxierum conferat leclor studiosus to- Latine, ubi et canlicum hoc in fine snbdit, cor prx-
tum liunc locum cum iis qux leguntur cap. xxix Nu» fert pro cornu. Repugnat vero lextus, librique alii
mcrorum, et cum marginalibus scholiisCanonis Heb. omnes.
verit. col. 183, ut non improbabile sumat argumen- b ln aliis libris, suscitat a lerra pauperem,el de
tum de auclore eorumdem scholiorum, deque falso stercore erigitinopem.
Hieronymo, cujus verba jam recilamus. MART. c Cod. Veronensis proximum : in Hebraeo
a Veron. ms. cor pro contu, quod ne lapsum An- hocesi, neque illud prinuim. neque
liquarii putes, iia et in Recapitulationibnslectum ab
5<59 LIBER I SAMUELIS. 570
honorastis filiosluos quam me, ut] comederetis pri- Aiit,
d et vocavit, sicut vocavcrat secundo, Samuel,
mitias omnis sacrificii Israel populi raei? Propterea Samuel. Et ait Samuel : Loquere [Vulg. add. Do-
ait DominusDeusIsrael:Loquenslocutussum,ut do- mine], quia audit servus tuiis. Et dixit Dominus ad
mus lua,etdomus patrislui minisiraret in conspectu Samuelem : Ecce ego facio verbum in Israel: quod
meo, usque in sempitemum. Nunc auiem dicil Do- quicumque audierit, tinnienl ambac aures ejus. In
minus : Absit hoc a me : sed quicumque glorifica- die illo susciiabo adversum Heli ornnia qux loculus
verit mc, glorificabo eum; qui autem contemnunt sum super domum ejus : incipiam el complebo.
me, erunl ignobiles. Ecce dies veniunt, et prsccidam Prxdixi enim ei quod judicaiurus essem domum
brachium luum, et brachium domus patris tui, ut ejus in xlernum propter iniquitatem, eo quod no-
non sit senex in domo lua. Et videbis a xraulum verat indigne agere filios suos, el non corripuit
tiutm in tcmplo, in universis prosperis Israel el non [Vulg. corripueris] eos. Idcirco juravi domui Heli,
erit senex in domo lua omnibus diebus. Verumta- quod non expietur iniquilas domus ejus victimis et
men non auferam penitus virum ex te ab allari meo : muneribus usque in xternum. Dormivit autem Sa-
sed [h. non habet] ut deficiant oculi lui, el labescat muel usque mane, aperuitque ostia domus Domini.
anima ttia, etpars magna domus tux morietur, cum Et Samuel timebal indicare visionem Heli. Vocavit
ad virilem xtaiem venerit. Hoc aulem erit tibi si- B 1 ergo Heli Samuelem, et dixit : Samuel, (ili mi. Qui
gnum, quod venturum est duobus iiliis.tuis, Ophni respondens, ait: Prxsto sum. Et inlerrogavit eum :
el Phinees : in die una morientur ambo. Et susci- Quis est sermo, quem locutus est ad le [Vulg. add.
tabo mihi sacerdoiem fidelem, qui juxia cor meum DominusJ? oro te, ne celaveris me. Hxc faciat libi
et animam meam faciat, et xdificabo ei domum Deus, et hxc addal, si absconderis a me sermonem,
fidelem, et ambulabit [h. et ambulabo] coram Chrislo ex omnibus verbis qux dicta sunl tibi. Indicavit
meo cunctis diebus. Fulurura est enim, utquicum- ilaque ei Samuel b universos sermones, el non
queTemanserit in domo tua, veniat ut oretur pro abscondit ab eo. Et ille respondit : Dominus est :
eo, et offerat nummum argenteuin, et lortani panis qtiod boniim est in oculis suis, faciat. Crevit aiiteni
[h. veniat ut adoret eum, el accipiat ab eo num- Saniuel, el Dominus erat cum co, et non cecidit ex
mum argenieum, el lortam panis], dicalque : Di- omnibus verbis ejus in lerram. Et cognovil univer-
mille me, obsecro, ad unam parlem sacerdotalem, sus Israel a Dan usque Ber-Sabee, quod fidelis Sa-
ut comedam buccellam panis. muel propheia esset Domini. Et addidit Dominus,
[Cap. III.] Puer autem Samuel ministrabat Do- ut appareret in Silo, quoniam revclalus fuerat Do-
mino coram Heli, et sermo Domini erat pretiosus minus Samueli in Silo, juxta verbum Domini. Et
in diebus illis, non erat visio manifesta. Factum esl (C evenit sermo Samiielis universo Israeli. [T. X,
ergo in die quadam Heli jacebat in loco suo, et oculi Cap. IV.] c Et faclum est in diebus illis, con-
ej'us caligaverant, nec polerat videre lucernara Dei venerunt Pbilisihim in pugnam : egressus est
antequam exslingueretur [h. et aniequam lucema Dei namque Israel obviam Pbilislhim in prxlium , ct
exsiinguerelur]. Samuel autem dormiebat in templo caslrametalus est j'uxta lapidem Adjutorii. Porro
Domini, ubi erat arca Dei. Et vocavit Dominus Sa- Philislhim vcnerunt in Aphec, et inslruxerunt aciem
niuel. [T. VIII.] Qui respondens, ait: Ecce ego. Et contra Israel. Inito autem certamine, terga verlit
cucurril ad Heli, et dixit : Ecce ego : vocasii enim Israel Philisthxis, el cxsa sunt in illo cerlamine pas-
me. Qui dixit : Non vocavi, revertere, dormi. Et sim per agros, quasi qualuor millia virorum. Et
abiit, et dormivit. Et adjecit Dominus vocare rur- reversus est populus ad castra : dixeruntque majo-
sum Simuelem. Consurgensque Samuel, abiit ad res natu de Israel : quare percussil nos Dominus
Heli, el dixit. Ecceego, qui vocasli me. Qui respon- hodie coram Philislbim ? Afferatnus ad nos de Silo
dit: Non vocavi te, fili mi: revertere, dormi. Porro aream fcederis Domini, et veniat in medium noslri,
Samuel necdum sciebat Dominum, neque revelatus ul salvet nos de d inanu inimicorum noslrorura. Mi-
ftierat ei sermo Domini. Et adjecit Dominus, et vo- sil ergo populus in Silo, et tulerunt inde arcam fce-
cavit adhuc [h. non habei] Samuelem tertio. Qui D I deris Domini exerciiuum sedenlis super cherubim :
consurgens, abiit ad Heli, et ait: Ecce ego, quia eranlque duo filii Heli cum arca fcederis Dei, Ophni
vocastime. lntellexil igilur Ileli quia Dominusvoca- et Phinees. Cumque venisset arca loederis Domini in
retpuerum, et ailad Samuelem : Vade, dormi, etsi castra, vociferatus est omnis Israel clamore grandi,
deinceps vocaverit te, dices : Loquere, Domine, et personuit terra. [T. XI.] Et audierunt Philisthim
quia audit servus tuus. Abiit ergo Samuel, et dor- vocem clamoris, dixeruiitque : Quxnam esl hxc vox
mivii in loco suo. [T. IX.] Et venit Dominus, et ste- clamoris magni in caslris Hebrxorum? Et cognove-
a Idem ms. : VidebisChrislum mmutumtuum, etc., codice Hieronymianam ex Hebrxo versionem exhi-
quod videtur pii glossatoris addiiamentum. beri, nec nisi ex Grxco T&W LXX in Latinos codices
b Tacel Yeronens. ms. universos sermones, quod ea verba irrepsisse. Nain et Lucas Brugcnsis sex La-
tamen in Hebrxo est, Grreco atque aliis libris. tina exemplaria citat, qux ea cnrent additione :
c Tola bxc pericope, El [actumestin diebus illis, quam tamen uim ipse ex antiquarum Versionum
convenerunlPhilisthim in Pugnam, a Veronensi ms. consensu probat, ctim epanorthotes, sivc correcto-
abesi, quodquereicapiii est, in Hebrxoquoque archc- rium, veierum exemplarium esse tesiatur.
typo desideratur, ul hinc colligas, adamussim eo in d Ms. Veronens, : de medio inimicorum, etc.
;>71 S. IIIKRONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 572
runt quod arca Doniini vcnisset in castra. Timne- A J sui.] In ipso auiem momenlo mortis ejus, dixerunt
runiqiie Philisthim, dicentes :Venit Deus in caslra. ei qux staltant circa eam : Ne timeas, quia fllium
Et ingemiierunt, dicenles : Vx nobis : non enini peperisti. Qux non respondit eis, neque animadver-
fuil lanta exsullatio beri et nudiustertius; vx nobis, tit. Etvocavit puerum, b Ichabod, dicens : Translata
qui nos servabii de manu deoruni suhlimium isto- est glnria de Israel, quia capta est arca Dei, et pro
rum ? hi sunt dii, qui pcrcusscrtint ;£gyplum omni soccro suo et pro viro suo, et ait: Translata estglo-
plaga, iu deserto. Confortamini, et estoie viri, Phi- ria ab Israel, eo quod capla esset arca Dei.
listhim : ne serviatis Hebraeis, sicut illi servierunt [T. XIV, Cap. V.] Philisthim aulem tulerunt ar-
0 vobis : conforlnmini, el bellate. Pugnavcrunt ergo cam Dei, et asporlaverunt eam a lapide Adjulorii in
Pliilislhim, etcxsuscsl Israel, et fugil ttnusquisque Azoium. Tulerunlque Philislhim arcam Dei, et in-
in labernaculum suum. [T. XII.] Et facta esl plaga lulerunt cam in templuin Dagon, et slatiierunt eam
niagna niinis, ct ceciderunt de Israel triginla millia juxta Dagon. Cumquo surrcxissent diluculo Azotii
peditum. Et arca Dei capta esl : duo quoquc filii allera die, ecce Dagon jacebat pronus in lerra ante
Heli morlui sunt, Ojihni et Phinees. Cuirens autern arcutn Domini, et tiileriint Dagon, et restiiuerunt
vir de Benjamin ex acie, venil in Silo in dic illo eum in loco suo. Rursumque mane die alio con-
scissa veste, et conspersus pulvere capul. Cumque g] surgentes, invenerunl Dagonjacenlem super faciem
ille venisset, Ileli sedebat super sellam contra vinm suain in terra coram arca Domini : caput autem
spectnns. Kral enim cor ejus pavens pro arca Dei. Dagon, et dux palmx manuum ejus abscissx ernnt
Vir atitem ille poslquam ingressus est, nuntiavit super limen : porro Dagon truncus solus remanse-
urbi, et ululavit omnis civiias. El nudivil lieli soni- ral. in loco suo. Propter hanc causam non calcant
tum clamoris, dixiique : Quis est hic sonitus lumul- saccrdotes Dagon, et omnes qui ingrediuntur tem-
ttis hujus ? At ille feslinavit, et vcnit, el annunliavit [dum ejus, super limen Dagon in Azoto, usque in
Heli. Heliaulem eral nonaginta etocto annorum, el hodiernum diem. Aggravnla e^t autetn manus Do-
oculi ejus caligaverant, et videre non poierat. Et mini sttper Azotios, ei demolitus est eos, et pcrcus-
dixit ad Heli: Ego smn qui veni de pnclio, et ego sit in secretiori parte natiutn Azolum, et fines
qui de acie fugi hodie. Cui ille ait : Quid actiini est, ejus r. [T. XV.] Videtttesautein viri Azolii hujusce-
fili mi ? Respondens autem qui nuntiabat : Fugit, modi plagam, dixerunt : Non inaneat arca Dei Israel
inquil, Israel cornm Philislhim, el ruiiia magna apud nos: quoniam dura esl manus ejus super nos, el
facta cst in populo : insupcr el duo filii lni morlui superDagondeiimnosiriiin. Et miitenies congregave-
siint, Ophni et Phinees, ct arca Dci capta cst. [T. nintomnessalrapas Phili-iinorumnd se, etdixerunt:
XHI.jCumque ille nominassetarcam Dei, cecidit de C ( Quid facieinus de nrca Dei Israel? Responderunique
sella relrorsum juxia ostium, et fractis cervicibus Getthxi : Circumdncatur [b.In Getlicircumducatur)
mortiiiis csi. Senex enim erat vir et grandxvus, et arca Dei Israel. El circumduxerttnt arcam Dei Israel.
ipse judicavit Israel quadragitiia annis. Nurus au- Illisautemcircumducentihuseain.fiehainianiis Domi-
tem ejus, uxor Phinees, prxgnans eral, vicinaque ni per singulas civilates interfectionis magnae nimis
partui, et audiio nuntio, quod capta essel arca Dei, [h. ln civitate inlerfeclionis niagnx nimisj; el percu-
et mortuus socer suus, et vir suus, incurvavit se, liebat viros uniitscujusque urbis, a pai vo [b. viros ci-
el pepcril : irrueranl enim in cam dolores subili [h. vitatis a parvoj usque ad niajorem, et computresee-
" Cum Grxco ipXvVeronens. ms. nobis.
b Ohelo in Veroneusi codiee priores duac litierx post emendationem suam. Exstant alii veltisiiores
codices, in quibus equidetn purus fluil Bibliorum
jugulantur, ut scias non scahod.sed Cahad appellan- contextus, sed imegrn retinent ad margines sttas
dum. aliena et insititia verba ctim siguis quibusdam intra
c Verba islhxc quac in editis legiinlur consequen- lexliim, ut hxc tamquam omissa sint a lihrariis, ct
(er : Et ebullieruiit villmet agri in tnedio regionis il- ad sacrnui contexlumpertineant, significeni. Tertium
lius, et nati sunl mures, et facla est confusio mortis JJ denique genus est recenliorum prxsertim mss. co-
magnm in civitate, obelo prxnotarunl R. Stephauus dicum, in quoruin coiitextuni varia illa Scripiura-
ac thenlogi Lovanienses; quia non exstani iu texlu ruiu additamenla errore et imperilia librariorum
Hebrnico, nec in anliqiiioribns ei casiigalinribus inductn conspiciuntnr : ut ntillo deinceps ndhihiio
mss. codicibus Latinis Hieroiiymianx versionis. Mu- discriinine, ijiixnam Hieronymo, aui qux cxieris
tuata sunt e LXX Interpretibus, sive ab lllis Lati- Latinis interprelibus propria fuerini, iu illis miuime
norum translaiionibus, quarum viguit IISIISante llie- pos.-it agnosci. Nos vero in bac Canonis llcbraicx
ronymiim. Sed ctim innumera prope hujusmodi oc- veritatis edilione et verilaii siudenies, ct uiilitati
ctirranl addiiainenla in libris prxcipue Regum, non legentium consulenle-, nniversa hxc loca, qux nlie-
abs re erit lectoretn docuisse quomodo posita repe- nis addilamentis confusa sunt et vitiala in aitiea
riantur in veiustissitnis codicibus sacrorum Biblio- edilis, obelis apposilis in margine indicare curavi-
rIIin editionis Ilieronymi. Tria igitur supersunt mus. Ad signum igitur isittd leclorem inteniuin vo-
adbuc genera librorum mss. Latinorutn, qttihus cau- lumus. MABT.
sas, et origines praediciorum additameutoruin |ios- —Vtilgati addunt, El ebullieruntvillmet agri in me-
sumus deprehende.re. Piimum in illis locum obliiieni1 dio regionis illius, ei nali sunt mutes, et facta est con-
mss. codices, qui propriam ac genninam lectioneml fusio morlis magna in civitate, qux neque in Hebixo
Hieronymi sine addiiamentis repvxseniant : ctijus> sunt, neiiue in uostris aliisque melioris not;e Laiinis
generis sunt Colbertiniis Aniciensis, et Corhciensis> mss., et pridem critiei jugularunt; occurrunl vero
major nura. i; his eliam Canon Hebraicx veritalis> sxpius iu libris Regum loca, qux e textu Grxco in
adjungendus esl, ulpoie qui nihil spuriuui habeatt Vulgaiam translata sunt.
573 LIBER I SAMUELIS. £74
bant proniinenlesexiales eoriim. Inieruntque " Get-- A et vasa aurea, qux exsolvistis [Ms. exsolvetisj ei pro
thxi consilium, ei fecerunt sibi sedes pelliceas. delicto,ponelisin capsellamadlalusejus:el diraitlile
Miserunl ergo arcaui Dei in Accaron. (T. XVI.)) enm nt vadai. El aspicietis, et siquidem per viam
Cumque venisset arca Dei in Acearon, exelamave- fiiiiiini snorum ascenderit conlra Belh-Sames, ipse
runt Accaronitx, diccnles: Adduxerunt ad nos ar- fecit nobis nialum hoc grande : sin aulem, minime :
cam Deilsrael, ut inteiiiciat nos el populum no- scicmus quia neqiiaquam mnnus ejus teiigit nos,
strum. Miserunt ilaque, el congregaverunt omnes5 sed casu accidit. Fecerunt ergo illi boc modo, et
satrapas Philistinoium, qui dixernni : Di.miltite [h. lollenles duas vaccas, qux lactabant vilulos, junxe-
Mitlile] arcam Dei Israel, et revertaltir in locumi runt ad plauslrum , vilulosque earum concluserniit
suum , et non interlicial nos cuii) populo noslro. domi. Et posueiunt arcam Domini super planstrum,
Fiebal enim pavor morlis in singnlis urhihus [b. inl etcapsellam^qna 1habebatmuresaureosetsimilitudi-
tola civiiatej, et gravissima valde tnanus Dei. Virii nem anortim. lhani auiem in directum vaccx, per
quoque, qui mortui non fuerant, percuiiebanlur ini viitiiiquxducit Beib-Sanies,etiiinereunogradieban-
secretiori parte n.ttium, et ascendebai ululatiis> tur, pergenles et mugientes: et non declinabant [Ms.
uniuscujusque civitalis [h. ululaius civitatis] in coe- dccliiiavcruni] nequeaddexteramnejue adsinistram,
ittm. JJ sedeisairapxPhi!i>lliimsequebanttirusi|ue adtermi-
[Cap, Vl.JFuil ergoarca Dominiin regionePhilisti- nos Betb-Sames. [T. XVIII.] Porro Bethsamilx mele-
norum eptein mensibus. b El vocavcrunl.Philistbiini banttriiictimiiivallc, eielevantesoculos,videruntar-
mcerdoteset divinos, dicenles: Quid facieniusdearca i cam, et gavisisuniciimvidisseiit. Et plaustrum venit
I!omini? indicate nohis quomodo remiltenius eam in in agrum Josue Bethsaniitx, et steiit ibi. Erat au-
Iociim suum. [T. XVII.] Qui dixeruut: Si reniittiiis tem ibi lapis magntis, et concidernnt ligna plau-
aicam Dei Israel, noliie dimittere cam vacuam, sed stri, vaccasque imposuernnt super ea holocaustum
quod debelis [h. ncn habelj reddite [h. reddetisj ei Domino [b. vaccasque imposuerunt holocnusium
pro peccalo, et tunc curabimiui, ct scietis quarc Domino]. Levitie auiem deposuerunt arcam d Dei, et
non recedal maiius ejus a vobis. Qui dixerunt: Quid capsellam qux erat juxta eam, in qua erant vasa
cst quod pro deliclo reddere deheamus ei ? Responde- anrea, et posuerunl sttper lapidem grandem. Viri
. runlqui-illi:JuxtanumeruiiiproviiiciaruinPiiilisiiiin, autein Bethsnmilacohlulcrunt holaucaiisia, et immo-
quinqueanosaiireosfacietis, etquiiiquemurcsaureos: lavcriiul viclimas in die illa Dominn. Et quinqiie
quia jilaga una fiiit omnibusvobis, et satrapisvestris. snira|)X Philistinoritm viderunt, et reversi suni in
Facietisque c similiiudinem anoiiiinvesirorum, etsi- Accaron in die illo. Hi sunl autem ani aurei, quos
militudiiieiumuriiiin,quidemoliiisiiniicrram.Eidabi- (] ( reddiderunt Philislhim pro deliclo, Domino : Azo-
lis Deo Israel gloriam, si forie relevet manuinsunnia tns uniim, Gaza untini, Ascalon unum, Geih unum,
vobis,et adiisvestris, eiaierra vcsira.Qunregravaiis Accainn uiiiini, et mures aureos sccunduni nnnie-
cordavesira.siculaggravavii y£gyptus,ei Pharao cor ruin iirbium Philisthim , quiuque provinciarum, ab
siium?Noniiepostquam percussusesi, luiicdimisiteos urbe murala u-que ad villam, qux erat absque mu-
|li.Noi)iicquandoillusiteis,luncdimisitillos?J, ctahie- ro, et nsque ad Abel niagniini , super quem posue-
runt? Nunc ergo arripite, et facile plausiruin noviiin riint arcam Domini, qux erat usqiie in illum dicm
ct unum, duas vaccas fctas, quilms non est impositum in ngro Josue Bethsnmiiis. Percussit autem de viris
jugum, j'ungileinpIaustro, et recludite vitulosearum Belhsamitibus, eo quod vidissent arcam Domini, et
domi.TolletisquearcamDomiui,etponetisinplnus(ro, percussit de populo sepluaginla viros [b. seplua-
8 Est boc yvno-ibrriTo;
llieronymianx inierpretatio- dicatam fuisse mtirium ebullitionem e lerrn, siqui-
nis quam nis. Veronensis exhibet, sane perspicuum dem paucis ab hinc versibus eam sacer texlus signi-
argumentiim, qtiod bac careatadditione, Inierttntque ficat pr.nenotasse,ubi Philisthxos tradit, ut se a mu-
Gellhmiconsilium, et fecerunt sibi scdes pelliceas, quac rium infestatione luerenlur, aureas eorum imagines
nequein Hebr.tico exetnplari baheliir, sed eslomnino ad latus uirunique arc;c reposuisse. Ut vero cum
ex Grxcis, xal irtoino-uvolTsQuioiiuvroi; eSpa;, deri- hislorix vetitate xque bene aut illo, aut hoc loco
vala, auciaque in Latino verhis, inierunt consilium, j) TJ congruat: hic lamen videiuret miillo aptior ad.facti
et pelliceas. Quar.iqiianivero illain hinc amovere e memoriam recolendam, et ipsa dictati simplicitas
lextu non ansim : hoc lamen aio, minime eam videri lantam germanitatis prxferre speciem, nt pulare ma-
ex Hieronymi calamo profectam, sed inter asi-u- lim, post Hieronymi tempora pericopem isiam ex
menta, qux in ejus interprelaiionera ex Hehraico, Hebraeo archetypo decidisse, qtiam fuisse ab eo ex
sequior inantis ex LXX aliisque Latinis versionihus LXX iiiterprelihns buc importatam. Et vero eara in
importavit, enunierandnm. Caeterum mirari eliani Hebraico legit veterum quidam, sive Aquila is fuerit,
subit, non ammadveriissellebrxum scholiasien, aut sive Syinmaclnis, sive quis alius Hexaphiiiiim inler-
Martianaeiunbanc interpolati texius laciniain. pretuni, qui i\i%puo-tvveriit, quod proprie esl, ebul-
b Addit Veronens. ms. Et ebullivit terra iltorum livit, pro £?e?s<7svLXX, quod est, efferbuit.Legcrii jiari
mures : quod quidem videatttr assulum ex LXX, xui jincto Hieronymus, qui et eum interpretein pressins
i\sXso-tvij yH uvrav pXtu;: neqiie enim in Uebrnieo secutus c
est.
exemplari quid simile hic loci invenire est. Ai dixi- Plurium numero habel Veronens. ms. cum Vul-
mus paulo ante ad superioris capitis, vcrs. 6, ejus- gaiis, similitudines: Hxbrams quoque 'OTV.
modi addilamenlum inmelsi pluribus conceptum ver- d Veronens. ms., Domini : esique hic reipsa in
bis, ab omnibus, ciini Hebraeolexlu, lum melioris Hebrxo nVT>: lamelsi banc regulam non usque
notx mss., deiniini|et criiicis repudiari. Niliilosecius adeo consinnler aut ms. aul vulgali servanl : qnod
fatendum est, hanc oportere alicubi tandeui in- seuiel monuisse satis sit.
575 S. HIERONYMlDIVINA BIBLIOTHECA. 576
ginla viros, et quinquaginta millia viros], et quin- AVvenirent in terminos Israel. Facia est itaque manus
quaginla millia plebis. Luxitque populus, eo quod Domini super Philisthxos, cunclis diebus Samuelis.
percussisset Dominus plebera plaga magna [h. in Et redditx sunt urbes, quas tulerant Pbilisthim ab
populo plaga magna]. Et dixerunt viri Befhsamitae: Israel, Israeli, ab Accaron usque Geth, et terminos
Quis polerit siare in conspectu Domini Dei sancti suos : liberavit Israel de manu Philislinorum, erat-
bujus? et ad quem ascendet a nobis? Miserunlque que pax inler Israel et Amorrhaeum. Judicabat
nunlios ad habitatores Cariaih-Jarim, dicenles : Re- [Ms. judicavit] quoque Samuel Israel cunctis diebus
duxerunl Philislhim arcam Domini, descendite, et vitx sux, el ibal per singulos annos circumiens
ducite [Vulg. reducite] eam ad vos. Belh-EI el Galgala et Maspha, et judicabat lsraelem
[T. XIX, Cap. VII.] Venerunt ergo viri Cariaih- in supradictis locis. Revertebalurque in Ramatha :
Jarim, et duxerunt [Vulg. reduxerunt] arcam Do- ibi eniin erat domus ejus, et ibi judicabat Israelem :
mini, et intulerunt eam in domum a Abinadab in Ga- xdilicavit etiam ibi altare Domino. -
baa : Eleazarum aulem fiiium ejus sanctificaverunt, [T. XXI, Cap. VIII.] Factum est aulem cum se-
ut cuslodiret arcam Domini. Et factum esl, ex qua nuisset Samtiel, posuit filios suos judices Israel.
die mansil arca b in Cariaih-Jarim, multiplicati sunt Fuitque nomen filii ejus primogenili Joel, et nomen
dies (erat quippe jam annus vicesimus) et requievit B I secundi Abia, judicum in Ber-Sabee. Et non ambu-
omnisdomus Israel post Dominum. Ait autem Sa- laverunl filii illius in viis ejus : sed deelinaverunt
muel ad universam domum Israel, dicens : Si in toto post avaritiam, acceperuntque munera, et pefverle-
corde veslro revertimini ad Dominum, auferle deos runl judicium. Congregali ergo universi majores naiu
alienos de medio vestrum [Vulg. add. BaalimJ, et Israel, venerunt ndSamuelem in Ramatha.Dixerunl-
Asiharoih, et prxparate corda vestra Domino, et queei: Eccetu[Vulg. nunc]scnuisti, etfiliilui nonam-
servite ei soli, eteruet vos de manu Philisthim. Abs- bulant in viis tuis : constitue nobis regem, ut judicet
lulerunt ergo filii Isael Baalim et Astharoth, et ser- nos, sicutet universx habentnationes. Displicuitque
vierunt Domino soli. Dixit autem Samuel : Congre- sermo in oculis Samuelis, eo quod dixissent : Da
gate universum Israel in c Maspha, ut orem pro vobis nobis regem, utjudicet nos. Et oravit Samuel ad
Dominum. Et convenerunt in Maspha : Iiauserunl- Dominum. Dixitautem Dominus ad Samuelem : Audi
queaquain.etefluderuniincoiispeciu Domini, etjcju- vocem populi in omnibus qux loquuntur libi, non
naverunl in die illa , et dixerunt ibi : d Peccavimus enim te abjecerunt, sed me, ne regnem super eos.
Domino. Judicavitque Samiiel filios Israel in Maspba. Juxta omnia operasua, qux fecerunt a diequa eduxi
Et audierunt Pbilislhim qtiod congregati essent filii eos de f ^Egypio usque ad diem isium : sicul dereli-
Israel in Maspha, et ascenderunl satrapx Philisti- G ( queruntme, elservierunt diis alienis.sicfaciunteliam
norum ad Israel. Quod cum audissent filii Israel, libi. Nunc ergo audi vocem eorum : verumtamen
limuerunt a facie Philistinorum. Dixerunt ad Sa- contestare eos, etprxdic eis jus regis, qui regnatu-
muelem : ne cesses pro nobis clamare ad Dominum rus est super eos. [T. XXII.] Dixit iiaque Samuel
Deiini nostrum, ul salvet nos de manu Philistino- omniu verba Domini ad populum, qui pelierat a se
rum. [T. XX.] Tulit auiem Samuel agnum laclenlem regem, etait: Hoc erit jus regis, qui imperalurus
itniim, ct obtulit illum holocaustum integrum Do- est vobis: Filios vestros tollet, et ponet in curribus
minn, et clamavit Samuel ad Dominum pro Israel, suis, facietque sibi equites et prxcursores quadriga-
et exaudiviteum Dominus.Faclitm cst aulem, cum Sa- rtim suarum, el constituet sibi tribunos, et ccnlu-
inuel offerrel holocaustum, Philislhxos iniere prx- riones, et aratores agrorum suorum, el messores se-
liura conlra Israel: intonuit aulem Dominus fragore getum, el fabros armorum et curruum suorum.
magno in die illa stiper Philfsthim, et exlerruit eos, Filias quoque vestras faciel sibi unguenlarias, et fo-
ct cxsi sunte a facielsrael. Egressique viri lsrael de carias, et panificas. Agros quoque vestros, et vineas,
Maspha, persecuii sunt Pbilistbxos, et percusserunt et oliveta optima lollet, et dabit servis suis. Sed et
eos, usque ,ad locuni, qui erat subler Beth-Char. segetes vestras, et vinearum reddilus addecimabit,
Tulil antem Samuel lapidem unum, et posuit eiim D - ut det eumicliis et famulis suis. Servos etiam veslros,
inter Maspha et inter Sen [Ms. Senei], et vocavit ct ancillas, el juvenes oplimos, et asinos auferet, et
nomcn ejus [Vulg. add. loci], lapis Adjutorii. Dixit- ponet in opere suo. Greges vestros addecimabit, vos-
que : Hucusque auxilialus est nobis Dominus. El hu- que critis ei servi. Et clamabilis in die illa a facie
miliali sunl Pbilislhim, nec apposuerunt ullra, ul regis vestri, quem elegistis vobis: el non exaudict
a Vocat ms. Aminadab, Hebrxo 3T3'l3i<dissen- Israel. Sed in Colbertino Aniciensi, et in allcro S.
tiente. Germani ms. codice prima manu scriptura erat, a
b Addit idem ms. Domini, quod textus originalesi facie Israel, quod imperiius emendator mutavit hoc
nomen hic lacent. modo, a filiis lsrael. MART.
c Constanler nosler ms. cum Vulgatis vocat Mas- — Nosiri ms. et quos magno numero Marlianxus
phat, prcssius Hebrxo nnSXOn. consuluit, a filiis legunt pro a facie : et est quidem
d Ms.: dixerunt, Nonpeccavimus, Domine.'(longiusi in Hebrxo perquam similis scriplio utriusque vocis,
tamen ab Ilebraica phrasi. ut sumi, et confundi invicem i;aS possit pro issb.
0 Pro, a facie Israel, mss. codices legunl, a filiisi f Veron. ms. de terrajEgypti.
lill LIBER I SAMUELIS. 578
vos Dominus in dic illa a. Noluit autem populus au-J|A. est populus donec illc veniat: qnia ipsc d benedicit
dire vocem Samuelis, sed dixerunt : Nequaquam : hoslix [h. sacrificio], et deinceps comedunl qui vo-
rcx enim eril super nos, et erimus nos quoque sicut cali sunt. Nunc ergo conscendite, quia hodie reperie-
omnes gentes : et judicabit nos rex nosier, et egre- tis eum. Etascenderunt incivitatem. [T. XXIII].Cum-
dietur anle nos, et pugnabit bella nostra pro nobis que illi ambularent in mediourbis, apparuit Samuel
[h. non habet, pro nobisj. Et audivit Samucl omnia egredieus obviam eis, ut ascenderet in excelsum.
verba populi, et loculus est ea in auribus Domini. Dominus autem revelaverat auriculam Samuelis ante
Dixit autem Dominus ad Samuelem : Audi vocem unam diem quam veniret Saul, dicens : Hac ipsa,
corum, et constitue super eosregem [h. illis regem]. qux nunc est, hora, cras mitlam ad te virum de
Et ait Samuel ad viros Israel: Vadat unusquisque in terra Benjamin, et unges eum ducem super populum
civitatem suam. menm Israel : et salvabil populum meum de manu
[Cap. IX]. Et erat vir deBenjamin nomine Cis,et Pbilistinoriim : quia respexi populum meum, venit
filius Abiel, lilii Seror [Ms. Seor],(iliiBechoral[Ms. enim clamor eorum ad me. Cumque aspexisset Sa-
Beorelh], filii Aphia, filii viri Jemini, fortis robore. muel Saulem, Dominusait ei : Ecce vir quem dixe-
Et erat ei filius vocabulo Saul, electus et bonus, et ram libi, iste dominabitur populo meo. Accessit
non erat vir de filiis Israel melior illo. Ab humero B ] aulem Saul ad Samuclem in medio porlac, et ait:
et sursnni eminebat super omnem populum. Perie- Indica, oro, mihi, ubi cst domus Vidcntis. Et
rant autem asinx Cis palris Saul : et dixit Cis ad respondit Samuel Sauli dicens : Ego sum Videns :
Saul (ilium suura : Tolle (ecum unum de pueris, et ascende ante me in excelsum : ut comedatis mecum
consurgens vade, el quxre asinns.Qui cum transis- hodie, et dimittam [b. mitiam] te mane : et omnia
senl per montem Ephraim, et per terram Salisa, et qux sunt in corde luo, indicabo libi. Et de asinis,
non invenissenl, transierunt eliamper terram Salim, quas perdidisli nudiustertius, ne sollicitus sis, quia
et non crant: sed ct per lerram Jemini, et minime inventx sunt [Ms. addit asinx]. Etcujus erunt opti-
repererunt. Cum autem venissent in terram Suph, ma quxque Israel ? nonne tibi et orani domui patris
dixit Saul ad pucrum b, qui erat cum eo : Veni, et tui ? Respondit auiem Saul, et ait: Numquid non
revertamur, ne forte diraiserit pater meus asinas, et (ilius Jemini ego sum, de rainima Iribu Israel, et co-
sollicitus sit pro nobis. Qui ait ei: Ecce est vir Dei gnatio mea novissima inter omnes e familias de tribu
in civilate hac, vir nobilis : et omne quod Ioquitur, Beojamin? quare ergo locutuses mihi sermonem is-
absqtie ambiguiiate venit. Nunc ergo eamtis iiluc, si lum ? Assumens itaque Samuel Saulem, et puerum
forle indicet nobis devia nostra, propter quam ve- ejus, iniroduxit eos in Iriclinium [b. in cubiculum],
nimus. Dixilque Saul ad puerum suum : Ecce ibi- C et dedil cis locum in capite eorum, qui fuerant invi-
nius : quid feremus ad virum c Dei? panis defecit ini tali. Erant enim quasi triginta viri. Dixitque Samuel
sitarciis noslris : et sportulam non habemus, ut de- coco : Da partem, quam dedi libi, et prxcepi, ut re-
mus bomini Dei [h. viro Dei], nec quidquam aliud. poneres seorsum apud te. Levavit autem cocus ar-
Rursum puer respondit Sauli, el ait: Ecce invenlai inum, et posuil anteSaul. Dixitque Samuel : Ecce
cst in manu mea quarla pars stateris argenii, demusi quod remansil, pone ante lc, et comede: quia de
liomini Dei [b. viro Dei], ut indicet nobis viam no-. induslria servatum est libi, quando populum vocavi.
stram (Olim in Israel sic loquebatur unusquisque va-- El comedit Saul cum Samuele in die illa. Et descen-
dens consulere Deum : Venite [Ms. Veni], eamus adI derunt de excelso in oppidum, et locutus est cum
Videntem : qui enim propheta dicilur hodie, voca-- Saule in solario'. Cumque mane surrexissent, et jam
batur olim Videns) : et dixit Saul ad puerum suum : dilucescerel, vocavit Samuel Saulem in solario, di-
Optimus sermo tuus. Veni, eamus. Et ierunt in civi-- cens : Surge, ul dimitlam [h. miltam] le. Et sur-
tatem, in qua erat vir Dei. Cumque ascenderent cli-- rexit Saul: egressique sunt ambo, ipse videlicet, et
vum civitslis, invenerunt puellas egredienies adI Samuel. Cumque descenderent in extrema parte
hauriendam aquam, et dixerunt eis : Numhicest t civitatis, Samuel dixit ad Saul: Dic puero ut ante-
Videns? Qux respondentes, dixerunt illis [h. noni D cedat nos, et Iranseat: tu autem subsiste paulisper,
habetj: Hic est: ecce anle te, festina nunc : hodie3 ut indicem libi verbum Dei.
enim venit in civilatem, quia sacrificium est hodiee [T. XXIV, Cap. X.] Tulit aulem Samuel leniiculam
populo in excelso. Ingredienles urbem, statim inve- olei, et effudit super caput ejus, et deosculatus est
nietis eum antequam ascendat in [Ms. et Vulg. tacent i< eum, et ait : Ecce, unxit te Dominus super hxredi-
in] excelsum ad vescendum. Neque enim comesuruss tatem suam in principem,« et liberabis populum
a Addunt Vulgati libri : quia pelistis vobit regem,i, { Vulgali addunt stravitqueSaulin solario et dor-
que mss. Hieronymiani ignorant, fueratque pridcm a mivit, qux nec Hebrxus habet nec Latini melioris
ad Hehraeitextus fidem obelo prxnotaia. nolx codices.
b Veronens. ms. addit suum juxta Hebrxum Yiyb. s Allerum yvnatbrvro; Hieronymianx Versionis,
c Neque Veronens. ms. neque Hebrxus texlus ad- I- quam refert Veronens. ms., argumentum hinc sumi
dunt hic Dei. velim, quod totam hanc, nec sane paucorum verbo-
d Hebrxo pressius idcm ms. Benedicet.
e Antiquarii errore filius pro familias rum, pericopen, et liberabispopulum ejus de manibus
legit Vero-
)- inimicorum ejus, qui in circutlu sunt. Et hoc tibi si-
nens. ms. In alioMarlianxus invenit cognationes. gnum, quia unxit te Deus in principem, penitus igno-
B79 S. IIIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. S80
ejus dc manibus inimicorum cjus, qui iu circuiiu A ct erui vos de mnnu ^gypliorum, et de manu om-
sunt. El hoc libi siguum, quia unxit te Deus in piin- niuivi regnm qui affligebnnt vos. Vos auiem hodie
cipem. Cum abieris hodie a mc, invenies duos viros projecistis Deum vestnun, qui solus salvavit vos de
juxia sepulcruui Rachel in finibus Benjamin, in me- nniversis malis et tiibulalionibus vestris : et dixisiis:
ridie [h. in Zelza, quod interprctatur, in umornj.di- Nequaquam : sed regem constilue super nos [h. et
ccnt(|ue libi: Iuvenix sunl asinx,ad qtias ieras per- dixislis ei quia regemconstituessuper nos]. Nunc ergo
quirendas, et inlermissis pater tuus asinis, solliciius statecoram Dominoper Iribusvestras.etper familias.
esl pro vobis, et dic.it: Quid faciam de filio mco ? Ei applicuit Samuelointiestribus I-rael, ei cecidit snrs
Cunique abicris inde, et ultra iransieris, et vencris tribus lienjamin. Ei applicuit Irieum Beojaminei co-
ad quercuin Tliahor, invenicnt te tibi tres viri as- gnaliones ejns ei cecidit cognalio Melri, et pervenilus-
cendeules ad Deum in Belb El, unus portans tres quead SaulfiIiumiis.Quxsieruntergoeum,etnonest
hxdos, et alius tres torias panis, et alius porians inventus. Etconsuliieruiil posihxcDominiim, utrutn-
lagenain viui. Cumqtie le salutaverint, dnbutit tihi nam venturus essel illuc [h. illuc vir]. Respon-
duos paues, et accipies de niaitti eorum. Post hocc dilque Doininus : Eccc abscondilus est [h. inter
venies in collem Dei, tibi cst slatio Philistinorum : vasajdomi. Cucurreiunl itaque el tulerunieumindc:
el cum ingressus fueris ibi iirhem, obvium babebis R sletilque in medi<>populi, et altior fuit universopo-
gregem prophetarnm descendentiuni de excelso, et pulo ah humero et sursnm.[T. XXVI] Etait Samuel
ante eos psalterium eliymjianum, et libiam, et ci- ad omnein populum : Cerlc videlis quem elegeril
tbaram, ipsosque prophelnntes. Et insiliet in te Douiintis, quoniam non sit similis ei in ouuii
Spirilus Domini, et propheiabis ciini eis, et mulabe- populo. Et clainavit omnis populus, et ait: Vivat
ris in virum alium. Quando crgo venerint signa lixc rex ! Locutus est aule.m, .Samuel ad populum
onniia tibi, fac quaecumqueinvencrit maiius tua, quia legem [b. jiuiiciuiu) regni, et scripsit in libro,
Doininus tecum esi. Et desccndes anteme in Galgala et rcposuil coram Doiniito: et dimisit Samuel omncm
(ego quippe descendain ad te), ut offeras oblalionem, populiiiu, siugtilos in domum suani. Sed et Saul abiit
et immoles viciimas pacificas [h. ad offerendas et in domum stiani in Gabnaih, ct nbiit ciim eo pars
immolandas vietimas pacificasj : septem diebtts ex- exercitus, quorum leiigerat Deus corda. Filii vero
spectabis, donec veniam ad le, et ostendam libi qux Belial dixerunt : iNum salvarc nos poierii iste? Et
facias, [T; XXV.] Itaque cum avertisset humerum desjicxerunt eum, ct non attulerunt ei niunera : ille
suum, ut abiret a Satnuele, immutavit ei Deus cor vero dissimulabat se audire.
aliud, ct veiieriint oninia signa hxc in die illa. Vene- \Cap. XI.] a Ascendit aulem Naas Ammoniics, ct
ruiiique ad prxdiclum collem, et ecce cune: s pro- iC pugnnre c>epiladversuin Jabes Galaad [h. et easlra-
phelarum obvius ei : insiluit super eum Spiritus mclaiusestsiiper Jabes Galandj Dixeruntque omnes
Dei, et propbetavit in medio eorum. Videntes autem viri Jabes ad Naas : llabelo nos foederalos, ct scr-
omnes qui noverunt ciiiu ab beri et nudiuslertius, vieiiiustihi.Eiresponditad eos Naas Auiinoiiiies: In
quod esset cum prophetis, et prophelarei, dixerunt hoc feriam [Ms. feiiaiims] vohiscum fcedus, ut eruani
ad invicem : Quxnam res accidil lilio Cis? nnm et omniuiii veslruin ocuios dexlros, ponanique vos op-
Saul inter prophelas? Responditque alter [Ms. aliusj probrium in unkerso Israel. Et dixerunt ad eum
adalterum, dicens: Et quis paler eorum? propterea seniorcs Jabes : Concede nohis septem dies, ut mit-
versum est in proverbium : Num et Saul inler pro- lainus ntintios in tiniversos tenniuos Israel : et si
pbelas? Cessavit autem prophetare, et venit ad excel- noii fuerit qui defendal [b. salvetj nos, egrediemur
sum. Dixitque patruus Saul ad cinn, et ad puerum ad te. Veneriini ergo nniiiii in Gabaatli Saulis : ct
ejus ; Quo ahisiis? Qui responderunt: Quxrere asi- locuii sunt verba \Vulg.addit. hxc], audiente po-
nas quascum non reperisscmus, venimus ad Sainue- pulo : el levavit oinnispopulits vocem suam.eiflcvit.
lem. Et dixit ei patruus suus : lndica mibi quid El ccce Saul veniebat, sequens boves de agro, et ait:
dixerit libi Samuel. Et ait Saul ad patruum suum : Quid habet popnlus qu id plornt? Et narraverunt ei
'
Indicavit nobis quia inventx essent asinae. I>e ser D verba virorum Jabes. El insiluit Spirilus Dei in Snul,
monc autem regni non indicnvit ei quem loculiis illi cum iittdisset verba hxc, et iralus est furor ejus
fuerat Samuel. Et convocavii Samuei populinn nd nimis. Et assuinens utrumque bovem, concidit in
Dominum in Maspha : et ait ad filios Israel : Hxe frusta, misitijue in onmes lerminoslsrael per manum
dicilDominus Deuslsrael: Ego edu\i Israel dciEgypto, nuntiorum, dicens : Quicuroque non exierit, secu-
rat. NcmpeHebrxus quoque texius ea prorsus caret; et TOGOlTOO-JJftEtOV,OTts'//3"7^°"EKvpiO;E7Tt
X>UpOVOplt«V
quanquam videri possil ab ipso oliin arciietypo ob KUTOO ei; apyjmu. Verissime autem prxfattis est
ejusdem vocis Tuab recuisum, solemni aniiquario- S. Pater, sihi conscium non esse quidpiam se de
rum lapsu cxcidisse :hxc lamen ipsa Latinx versio- Ilebraica veiitate mutasse. Quamobrem el hic mi-
nis cum cxemjilari lleb. Uinta conformitas evincit rari subii, nec Hebrxiim scholiastem, nec Martia-
se ab QOfoule religiose derivari, nibilque plus ha- naeum lianc Lntinoruin codicum additionem auimad-
bcre vcl miuus. Idque eo magis, quod inpromptu erat, vertisse.
si fuissct is animus, proposiluinque S. lnterpretis lo- n Prxponunt Vulgali, Et factumest qunsi post men-
ciitu supplcie ex Grauco, in quo habeiur, xat o-J sem : quae neque in Hebrxn sunl, neqne in Latinis
ff&ffli»MUTQV ix %sipb;g/6pwv HUTOU mxloQsv,x«t TOU- emendatioribus libris.
581 LU5ER 1 SAMUELIS. 689
tusque fueril Saul el Samucl, sie fiet bobtis ejus. A . runt advcrsum-eos. Poslea autem clamaverunt ad
Invasit ergo timor [h. pavor], Doiniui populum, et Dominnra, etdixerunt : Peccavitnus, quia dereli-
egMSsisunlquasi virunus. [T. XXVII.] Et recensuil quinius Domintini,el seiviviniusBaalim et Aslharoth :
eoT in Bezec : fuerunlque filiorum Israel irecenla nuncergo erue nos de manti iriimicorum nostrorum,
millia : virorum autem Juda iriginla millia. El dixe- ct serviemus libi. Et misit Dominus Jerobaal, et
riint nuntiis, qui veneraut : Sic dicetis viris, qui Redan, et Jephta, et Samuel, et eruit vos dc mantt
sunl Jabes Galaad : Cras erit vobis salus, cum in- inimicorum veslrorum per circuilum, et habitnslis
calucrit sol. Venerunl ergo nunlii, ci annunliaveruiil confidenier. Videntes autem qttod Naas rex filiorum
viris Jabes, qui lxlati sunt. Et dixerunt : Mane Ammon venisset .tdversum vos, dixistis mihi : Ne-
exihimus ad vos : et facictis nohis oiniie quod pla- qunquam, sed rex imperabit nobis, cum Dominus
cuerii vobis. Et factum est, cum venisset dies cra- Dousvester regnaret in vohis. Nunc ergo prxsto csl
stinus, conslitiiit Saul populum in ires partes : et rox vester, quero elegisiis et petisiis : ecce dedit
ingressus est media caslra in vigilla malulina, et vobis Dominus regem. Si timuerilis Dnminum , et
percussit Ammon usque dum incalescerel dies : reli- servieritisei, et audierilis vocem cjus, ot non exas-
qui autem dispersi sunt, iia ut non relinquerentur peraveritis os Domini : eritis et vos et rex qni iin-
in ois duo pariier. Eiait pojmlus ad Samuelem : B I porat vobis, reqoentes DoininuitiDeuni vesirum. Si
Qnis est iste qui dixit : Saitl a regnahii supor nos? autem non audieritis vocein Domini, sed exaspera-
Date viros, el inlerflcieinus cos. Et ait Saul : Non veritis sernionein [h. osj Doniini, erit ntanus Domini
occideiur qnisquam in die bac, quia hodie fecit Do- gujier vos, et super jiatres vestros. Sed et nunc,
minus salutem in Israel. Dixit autem Sainuel ad po- siate, ei videle rem istani grandem , qiiatti faclurns
pulum : Veniie, et eamus in Galgala, et innoveinus est Dominusin conspectu vestro. Numqtiid non mes-
ibi regnum. Et perrexit omnis populus in Galgala, sis liiiici cst hodie? iuvocaho Dominuni, el dabi t
et leceruot ihi regem Saul coram Domino in Galgala, voees et pluvias : et scietis, et videbills, quia grando
et immolaverunt ibi viclimas pncificas coram Do- iiialtini feceriiis vobis in conspeclu Dnmiui, petenies
mino. Et laelaiusest ibl Saul, el cuncti viri Israel super vos regcm. [T. XXIX.] Et clamavit Samuel ad
nimis. Dominum, el dedil Dominus voces ei pluvias in iila
[T. XXVIII, Cap. XII.] Dixit auleni Samuel nd die. Et limuii omnis poptilus nitnis Dominumet Sa-
universuiti Israel : Eeee audivivocem vestra"tii,juvta iiiiieleni, et dixit universus populus ad Samiieleiii -
omnia qux locuti eslis ad me, et eonslitui super vos Ora pro servis luis ad DominutnDciim iiiuiit, tit non
regem. Et nunc rex gradiiur ante vos. Ego autem moriaiiiur, Addidimus eniiii iinivcrsis peccalis no-
seimi, et incanui : porro filii mei vobiscum sunt: C slris maluin, ut petercnius nohis regem- Dixit autem
itaqtie conversatus coram vobis ab adolescenlia mea Sainuel ad populnm : Noljie limere , vos fecisl;s
usque ad diem hanc, ecce prxstosum. Loquimihi de universuin iiinluin hoc : veruintamen nolite recedero
nie corainDoniinoetcoramChristoejus,ulriiin bovem a lcrgo Domini, el servile Domino in oinni corde
cujusquam tulerim, an asinum : si quempiam caliiin- vestro : et nolile declinarc post vana, qux non pro-
niaiussum, si oppressialiquem.si de manucujusquam dcrunt vobis, neque ertient vos, quia vana sttnt. Et
niuinisaccepi:etconletnnam illudhodie, reslituamque non derelinquei Dpmtttus populum sunm , propter
vobis. Ei cliverunl ; Non es calumiiiatus nos, neque iioinen siiuni inngnum, quia juravil Doiiiitiiis facere
oppressisii, neque lulisti de matm alicujus tiuid- vos sihi popiiliiin. Absit autem a me hoc peccatum in
piam. Dixitque ad eos : Testis est Doniinus adveisum Dominum, ut cessem orare pro vohis : el docebo vos
vos, et lestis Christus cjus in die hac, quia non in- viam honain ct rcctam. Igitur tiinete Dominum , et
veneritis innianu meaquidpiam. Etdixerimi: Testis : servite ei in veritate, et ex totocorde veslro. Vidistis
Et ait Samuel ad populum : Doniiiius [h. Et dixit : enim magnifica qux in vohis gesscrit. Qtiod si
Testis : subauditiir, Dominus], qui fecit Mosen et perseveraveritis in malitia : et vos et rex vester pa-
Aaron , et eduxit jiatres nostros de terra ^Egypti. riter peribitis.
Nunc ergo stale , b el judicio conieudani adversum D I [Cap. XIH.] Filius uniusanniSaulerat.cumregnare
vos coram Domino,de omnibus misericordiis Dotuini, ccepissel, duobus aulem annis regnavit super Israel.
quas fecil vobiscum et cum patribus veslris : quo- Et elegit sihi Saul tria millia de Israel : et eranl cnnj
modo ingressiis esl Jacob in iEgypium, et clamave- Saul duo millia in Macbmas, et in moute Betlt-El ;
runt patres vestri ad Domimim : et uiisit Dominus mille autem cum Jonaiba inGabaath Benjamin. Porro
Mosenet Aaron, elediixit pntres vestros de yEgyplo : cxteruin populum remisit unumquemque in taberna-
et collocavit eos iu loco hoc. Qui ohlilt sunt Domini cula sui. Et percussit Jonathan stationem Philisti-
Dei sui, el tradidit eos [h. el vendidit cos] in manu norum , qux erat iu Gabaa. Quod cum audissent
Sisarxmagislri [h. principis] militix Asor, et in manu Philislhim, Saul cecinit buccina iu omni lerra , di-
Pbilistinorum , et in manu regis Moab, et pugnave- cens : Audiant Hebrxi. Et uuiversus Israel attdivit
B Negandiparticulam prxponii ms, Yeron.ens. non imin. sub interrogaudi praifertinl uota.
regnabit, jnxta Gratxum, ou fiuo-tksvo-si:iinaset com- b M^- Veronens. ut judicio contendam pio et, elc.
modior lortasselcciipest. liehraicuiu taiiieu hodier- Hebr. 1 ve, utramque recipit expo>il.ionem. Prxtuli»
nuin cxemplar NS paiticiilaui uon hahet. Vulgari vero el Syinmachus ut, Ivu Siuy.pSSi.
583 S. HIERONYMIDIVINA BlBLIOTHECA. 584
hujuscemodi famam : Percussit Saul slalionem Phi-1A fucrant cum eo, quasi sexcentos viros. Et Saul et
lisiinoruin : et erexit se Israel adversum Phili- Jonalhan filius ejus, populusque qui invenlusfuerat
sthim. Clamavit [h. Exclamnvit] aulem populus post cum eis, erat in Gabaa Benjamin : Porro Philistbim
Saul in Galgala. Et Philisthim congregali sunt ad consedcranl in Machmas.Et egressi sunl ad prxarm-
prxliandum contra Israel, ttiginla niillia curruum, dnm de castris Philistliim tres cunei. Unus cuneus
et sex millia equilum, et reliquum vulgus, sicut pcrgebat conira viam Aphra [Ms. Ephra] ad lerrara
arcna, qux est in lillore maris plurima. El ascen- Saul. Porroalitis ingrediebatur per viam Betb Oron:
dentes castrametati sunt in Machmas ad oricnlem tertius aulem verterat se ad iler (ermini imminentis
Delh-Aven [Ms. Balhaven]. Quod cum vidissent valli Seboim conlra desenum. Porro fabcr ferrarius
viri Israel se in arcto posilos (affliclus erat cnim [h. non habetj non inveniebatur in omni tcrra
populus), absconderunt se in speluncis , et in abdi- Israel. Caverant enim Philistbim , ne forte facerent
tis, in petris quoque et in antris, et in cisternis. Ilebrxi gladium aut Innceam. Descendebat ergo om-
Hebrxi autem transierunt Jordanem, terrnm Gad et nis Israel ad Philistbim, ul exacucret unusquisque
Galaad. Cumque adhuc esset Saul in Galgala , uni- vomerem suum, el ligonem , et securim, et sarcu-
versus populus perterritus est, qui sequebatur eum. Ium. Retusx iiaque erant acies vomerum, et ligo-
El exspectavitseptemdiebus juxta placitum Samuc- B num, et tridentium, et securium, usque ad stimu-
lis, et non venit Samuel in Galgala, dilapsusque est lum corrigendum. Cumque venisset dies prxlii, non
populus ab eo. Aitergo Saul : Afferte mihi holocau- est invenlus ensis et lanceflfln manu totius populi,
stum, et pacilica. Et obtulil holocausium. [T. XXX.] qui erat cum Saule et cum Jonatha, excepto Saul et
Cumque complesset offerens holocauslum , ecce Jonatha filio ejus. Egressa est autem statio Pbili-
Samuel veniebat : et egressus est Saul obviam ei ut sihim,ut transcenderet in Machmas.
salularet eum. Locutusque est ad eum Samuel : [Cap. XIV.] Et accidit quadam die ut dicerel Jona-
Quid fecisli? Respondit Satil; Quia vidi quod dila- than filius Saul ad adolescentem armigerum suttiii:
beretur populus a me , et tu non veneras juxla pla- Veni, et transeamus ad stationem Philisthim, quae
ciios dies, porro Philistbim congregati fuerant in est trans locum illum : Patri autem suo hoc ipsum
Machmas : dixi : Nunc descendent ad me Philisthim [h. non habetj non indicavii. Torro Saul morabatur
in Galgala, et faciem Domininon placavi. Necessitate in extrema parte b Gabaa, sub malogranato, qux
compulsus, ohluli holocaustum. Dixilque Samuel ad erat in Magron : et erat populus cum eo quasi sex-
Saul : Stulte egisti, nec custodisti mandala Domini centorum virorum. Et Ahias filius Ahitob fratris
Dei lui [Ms. tacet Dei], qux prxcepit libi. Quod si Ichabod filii Phinees, qui orlus fueral ex Heli sacer-
non fecisses, jam nunc prxparasset Dominusrcgnum Q j dote Domini in Silo [h. filii Phinees, filii Heli
tuum super Israel in sempilernum : sed nequaquam sacerdotis Domini in Silo], portahat ephod. Sed et
regnum tuum ultraconsurget. Quxsivit Dominus sibi populus ignorabal c qtto issel Jonaihan. Erant aulem
virumjuxtacorsuum : et prxcepileiDominus, ut es- inter ascensus, per quos nitebalur Jonathan transire
sct dux super populum suum, eo quod non servave- ad slationem Philistinorum, eminentes petrx ex
ris quaeprxcepit [Ms. prxceperit] Dominus. Surrexit utraque parte, et quasi in mnduni dentium scopuli
aulem Samuel. el ascendil de Galgalis in Gabaa Benja- hinc et inde prxrupii, nomen uni Boses, et nomen
min. a El recensuit Saul populum, qui inventi alteri Sene : unus scopulus prominens ad aquilonem
a Mulla quoque boc loco addita reperimus in co- editione uterentur Latini, et quod Sepluaginla Inter-
dicibus Lalinis translationis llieronymi, qux, ut prelum fuit, ipsum Hieronymo ascriherenl. Iiaque
jam diximus, derivata sunt e LXX Interprelibus, ac non inimerilo conqueritur de his in epistola ad Sun-
in manuscriptis posiia juxta moduin notatum supra niam et Fretelam : El hinc, inqtiit, apud voset apud
(col. 571, nol.c). Hic lamenpeculiareestopiimolcodici plerosque error exoriluri quodscriptorum negligenlia,
Corbeiensi num. 11, ante octingentos annos descri- TJ virgulit el asleriscis subtractis, dislinclio universacon-
pto, ut singulis lineis seu versiculis, quibus addiia- funditur. MART.
mentum cousiai, tolidem obelos prxposuerit, indi- —Addunt Vulgatilibri, et reliqui populi ascenderunt
cantes hxc esse aliena et aliunde muluata. Id vero post Saul obviam populo, qui expugnabant eos ve-
oculis omniura reprxsenlare non erit otiosum stu- nientes ex Galgala i« Gabaa in colle Benjamin : qux
diosis horainibus, qui ab uno judiciuni babebunl de quidem periodusob ejusdem nominis Benjamin, quo
aliis similibus addilamentis. Sic igitur res se habet concludilur, recursum, videri possit librariorum
in ms. codice : passim obvio errore ab ipso Hebraico exemplari ex-
-j- Benjamin. Et reliqui cidisse. Desideralur lamen , quod satis proposilo
-v- poputi ascenderunt nostro est, nedum in Hebrxo, Chaldxoque, sed et
-i- post Saul obviampo- in Versionis Hieronymianx pierisque omnibus mss.
-t- pulo, qui expugna- qui vero eam reiinent Vulgati libri, ex Grxcis ali-
-f- bant eos venientesex quot TUVLXX codicibus muluali sunt. Martianxus in
-5- Galgala in Gabaa, cod. Corbeiensi, obelis singulos versiculos hujusce
•*- in colle Benjamin. additionis prxnoiatos reperii.
Hxc signa si locis suis invenirentur posila, quid Hie- b Tacet hic ms. Veronens. Gabaa, juxta Grxcum
ronymianum, quidve a LXX Translatoribus mutua- exemplar: mox aulem pro Magron legit in agrum
lum sit in Latinis exemplaribus, statim omnibus in- Gabaa, Hebrxo textu non assenliente.
noleseerel. Sed incuria lihrariorum sublractis hujus- « Rectius Veronens. mss., quod isset, etc. llebr.
modi signis, lieri non potuit quin promiscue utraque quoque 'a habet, et Grxc. OTE.
ggg LIBER I SAMHELIS. 586
ex adverso Machmas, et alter a ad metidiem conira /Vcisin caslris, reversi stint ul essent cum Isracl, qui
Gabaa. [T. XXXI.] Dixit autem Jonatban ad ado- erant cum Saul et Jonalhan. Omnes quoque Israeli-
lescentem [h. puerum] nnnigerum suum : Veni, tx qui se abscouderant in monte Epbraim, audienles
traiisenmus ad siationein incircunicisorum liornm, quod fugissent Pbilisihim, sociaverunt se cum suis
si forte faciat Dominus pro [h. non babet, pro] no- in prxlio. » Et salvavit Dominus in die*illa Israel.
bis: quia non est Domino difficile salvare, vel in Pugna autem pervenil usque Belh-Aven. Et vir Is-
muliitudine, vel in paucis. Dixilque ei anniger rael sociaiusest sibi in die illa. [T. XXXII.] Adjura-
suus : Fac omnia qux placent animo tuo : perge vit autem Sanl populum, dicens : Maledictus vir,
quo cupis, ego [Ms. /acctego] ero tecum ubicunique qui comederit panem usque ad vesperum, donec
volueris. El ait Jonathan : Ecce nos transimus ad ulciscar de inimicis meis. Etnon manducavit [h. Et
viros istos. Cumque npparuerimus eis, si laliler lo- non gusiavit] universus populus panem : omneque
cuti fueriiit ad nos : Manete, donec veniamus ad terrx vulgus vcnit in saltum, in quo erat mel super
vos : siemus in loco nostro, nec ascendamus ad eos. faciem agri. Ingressus est ilaque populus saltum, et
Si auiem dixerint: Ascendite ad nos: ascendamus, apparuit flueits mel, nullusqtie applicuit manum ad
qtiia tradidil eos Dominus in manibus nostris : hoc ossuum. Timebat enim populus juranicniiiin. Porro
erit nobis signum. Apparuit igitur uterque stationi ]B Jonnlhan non audieral cum adjuraret pater ejTispo-
Philisihinorum : dixertinlque Philisthim : En He- pulum : extenditque summilatem virgx, quam babe-
brxi egrediuntur de cavernis, in quihus abscondili bat in manu, et intinxil in favum mellis, et con-
fuerant. Et loculi sunt viri de siatione ad Jonatbnn, vertit manum suam ad os suum, ct illuminaii sunt
et ad armigerum ejus, dixernntque : Ascendite ad oculi ej'us. Bespondensque unus de populo, ait:
nos, ostendemus vobis rem. Et ait Jnnaihan ad ar- Jurejurando constrinxit piter luus populura, dicens :
migerum suum : Ascendamus, sequere me [h. A- Maledictus vir, qui comederil panem hodie (defece-
scende postme]; tradidit enim eos Dominusin manu rat autem populus). Dixitque Jonathan : Turbavit
Isracl. Ascendit autein Jonathan b manibus et pedi- pater meus terram ; vidistis ipsi quia illuminaii sunt
bus, et armiger ejus post eum. Iiaque alii cadebant oculi piei, co quod gustaverim paululiim de mellc
ante Jonathan, alios armiger ejus interficiebat se- islo : quanlo magis si comedisset populus de prxda
quens eum [h. Et cndebant anie faciem Jonathnn, inimicornm suornni, quam reperit! nonne major
et armiger ejus sequens eum, interliciebat eos]. Et facla luisset plaga in Philistbim? Percusserunt ergo
facta est plaga priina, qua percussit Jonalhan et ar- in die illa Philistheos a Machmis usquc in Ajalon
miger ejus, quasi viginti virorum, in niedia parte [Ms. Ahilon]. [T. XXXIII.] Defatigatus est autem
jugeri, quam par boum in die arare consuevit. Et iC populus nimis, et versus ad prxdam, tulit oves, et
factum est miraculum in castris, jier agros; sed et boves, et vitulos, el maciavcruiil in terra : come-
omnis populus stationis eorum , qui ierant ad prx- ditque populus cum sanguine. Nuntiaverunl aulem
dandum, obstupuit, el cnlurbata est terra, el acci- Sauli dicentes, quod populus peccasset Doniino,
dit quasi miraculum a Deo. El respexerunt [b. Et comedens cum sanguine. Qui ait : Prxvaricati estis,
laclus est terror, in castris per agros: sed et omnis volvite ad me jam nunc saxum grande'. Et dixit
populus stalionis eorum, et hi qui ierantad prxdan- Saul : Dispergiminiin vulgus, et dicite eis, ut ad-
dum obstupuerunt, ei conturbata est terra lerrore ducat ad me unusquisque bovem suum et arielem,
Dei. Et respexerunt] speculatores Saulis, qui erant ei occidite sttper istud, et vescimini, et non pecca-
in Gabaa Benjamin, ct ecce mullitudo prostrata , et bitis Domino comedentes cum sanguine. Adduxit
huc illucque diffugiens. Et ait Saul populo, qui itaque oninis populus unusquisquc bovem in nianu
erat cum eo : Requirite, et videte quis abierit ex sua usque [Non hahei] ad noctem, et occiderunt ibi.
nobis. Cumque requisissent, repertum est non iEdificavit aulem Saul aliare Domino, tuncque pri-
adesse Jonalhan, et armigcrum ejus. Et ait Saul ad mum [li. Non babet] ccepit xdificare altare Domiuo.
Abiam : Applica arcam Dci. (Erat enim ibi nrca Dci Etdixil Saul : Irruamus super Philislhim nocte, ct
in die illa cum filiis Israel.)Cumque loqueretur Snul j^ vastemus eos usque dtim illucescat mane, nec relin-
ad sacerdotem, tuuiullus magnus exortus esl in ca- quamusde eis virum. Dixitque populus : Omne quod
stris Pbili>thinorum : crescebatque jiaulalim, et cla- bonmn videtur in oculis luis, fac. Et ait sacerdos :
rius reboabat. Et ait Saul ad sacerdotem : Contrabe Accedamus huc ad Deum. Et consuluil Saul Deum :
manum tuam. Conclamavit ergo Sattl, et omnis ph- Nurn persequar Philislhim? si trades eos in maim
pttlus qui erat cum eo , ct veneriint usqiie.ad lncnni Isracl? et non respondit ei in die illa. |T. XXXIV.|
ccrlaminis, et ecce versus fuerat gladius iiniuscu- Dixitque Snul : Applicate huc universos angulos
jusque ad proximum suum, et [Non habel] cxdes populi, et scitoie, ei videle, per qiiem acciderii
magna nimis. Sed et Hebrxi, qui fuerant ctim Phi- peccatum hoc hndie. Vivit Dominus salvntor Israel,
lislhim heri ct nudiustcrlius, ascenderanique cum quia si per Jonathan filitim meum laciitin est hoc
a ldem ms., a meridie: sed cl Ilebr. 3a:n. c Addunt Vulgali, et erant citm Sattl quasi decem
b Fere cum VulgatisVeronens. mss.,
reptans ma- millia virorum: quod coinma soli LXX hnbenl, nec
nibus et pedtbus. Ilehrxus habet ad litieraiii, super tamen hic loci, sed infra lerlio ab boc vcrsu.
manibussuis et super pedibussuis.
PATHOI. XXVIII. 19
587 S-. IllERONYMl DIVINA BIBLIOTHECA. 588
[Ms. e.t Vulg. lacent hoc], absque retractatione mo-1A Israel de manu vas(a(orum ej'us. Fuerunt auleni filii
rietur. Ad quod nullus contradixit ei de omni populo. Sanl: Jonathan et Jestii, et Melchisua, et nomina
El ait ad univcrsuni Israel: Scparamini vos in par- duaruin filiarum ejus, nomen primogenitx Merab, ct
tcmunam,ct ego cum Jonathan filio meo ero in nomen minoris Michal. Et nomen uxoris Saul, Ahi-
parle a altera. Respondil populus ad Saul : Quod iioem filia Ahimaas, et nomen principis militiaeejus
bonum videlur in oculis tuis, fac. El dixit Saul ad Abner [h. solummodo in boc loco Abiner habet],
Doininuni [b. ad Dominum Deiini Isroel] b : Domine filius Ner, patruelis Saul. Porro Cis fueral pater
Deus lsrael [h. Deus Domine Deus Israel], da indi- Saul, et Ner paler Abner, filius Abiel. Erat aulem
cium. Et deprehensus est Jonalhan et Saul, populus Jiellum polens adversum Philisihxos omnibus diebus
autem exivit. El ait Saul: Mittile sorlem inter me, Saul. Nam quemcumque viderat Saul virum forteni,
cl Jonalhan (Hiummeum. Et caplus est Jonnthan. ct npium ad prxlium , snciabat eum sibi.
Dixit autetu Saul ad Jonaihan : Indica mihi quid fe- [T. XXXV, Cap. XV.] Et dixit Samuel ad Saul :
ceris. Et indicavit ei Jonatban, ct ait : Gustans gu- Me misit Domintis, ut',ungcrem le in regem super
stnvi in suniiiiitatc virgx, qux erat in manu mea , popultim cjnslsrael: nuncergo audi vocemDomini:
paululuin mellis , et ecce ergo morior. Et nit Saul : Ilxe dicit Dominns exerciluum : Recensui qux-cum-
Hx-c -faciat m.hi Deus, ct hxc addat, quia morte R i|ue fecit Aniaiec Israeli, quomodo restilit ei in via
incrieris, Jonaihan. Dixitque populus ad Saul: Er- cuni aseenderet de jEgyplo. Nunc crgo vade, et per
gone Jonathan morieiur, qui fecit saltitein hanc cule Amalee, et demolire universa ejus, non parcas
inagnam in lsrael? hoc nclas est [h. absiij : vivil ci : c sed interfice a viro usque ad muliercm , ct
Dominus, si ccciderit cajiillus de capile ejns in ler- parvulum aique lactenlem, bovem et ovem, cainelum
ram, quia cum Deo operatus esl hodie. Liberavil et asinum. Pixcepil ilaque Saul populo, el recensuit
ergo popiilusJonallian, ulnonmoreretur. Recessitque eos quasi aguos, ducenta millia pedilum, ct decetn
Satil, nec perseculus est Pbilisthim : porro Phili- millia virorum Juda. Cnmque vcnisset Saul nsquead
sibim ahicruiit inlocn sua. At Saiil.confirnialoregno civitalem Amalec, telendit insidias in torrenfc.
super Isracl, pugnabat per circuituin adversum om- Dixiique Saul Cinxo : Abito, recedite, atque d dc-
nes inimicos ejus, contra Moab, et filios Ammon, scendite ab Amalcc, ne forie involvam (e cum eo.
et Edom, ct reges Soba [Ms. suba]', et Philisthxos. Tu enini fecisli misericordiam cum omnihus filiis
et quocumqite se vcrteiel [Ms. verteraij, superabat. Jsrael, cum ascenderent de ^Egyplo. El recesst Ci-
Congregatoque exercitu, percussit Amalec, et eruit nxus de medio Amalec. Percussilque Saul Amalec,
a Canon solus babct, irtparte uiw ;quodHebraice iC scbolio, in Hebrxo baJjeti : Et dixit Saul ad Donti-
scribitur iriK ""OTbleever ehliad, id est, in transilu num Deum Israel, elc. Nos hunc locum edidimus
uno, vel juxta eumdem sensum, iit parle allera, e la- jnxla ea qux legimiur in ipsn contextu Canonis no-
tere allero, etc. MART. sti, atque iti aliis duobus aiiliquissimis ms. Colher-
—Ms.Vcronens. cuni co quem Canoncm Marlinn. lino Anicicnsi, el San-Germanensi tnaximo num. 3.
Et^i non diffilcamur rediindantein esse in'aliis vocem
vocat, iu parte una, pressius ad Ilebraeum, Tnx ~ayb. Domine in medio; quia nibil occttrrit iu Hebrais
b Magnam subiude perturbationem afferuui in niss. voluminibiis huic nomiui
Latinis Hieronyiniaiix versionis, inserti in ea 11011- que inler tot varianteseamrespondeus. Inlegram ita-
dicimus leclionem, qtiain
nulli versus ex editione lnlerpreluni Scptuginla. nis. Corbeiensis major primo loco a
Adeo enim diversae mullis in locis occurrunt lectio- reprxsenlat
nobis supra ciialus :inhoc enim optimo exemplario
nes ejusdcm conlcxtus, ut vix, ac ne vix quidem iiiliil prxtermiliitur, nihil rcdundat, ut facile conce-
possil agnosci, quxnam gcnnina sit ac propria S. Do- dent Hebraicx lingux periti. MART.
clori. Id probant m niifeslissiine hujiis versienli vn- — Redundat, ipso minimo diflitcnte Marlianxo,
lianles sequentes lcctioncs. Corb. ms. mnjor nuni. i,
iioc niodo legit: Et dixil Saul ad Dominum: Deus qni bniic leclionem suhstituil, vox Dornine. Optime
Israel, da indicium. Aller niim. 13 : El dixil Said ad vero babel Veronens. liber et ad DoiiiinumDeum Israel,
DominumDeum Israel: da indicium. Quain senten- da, etc, queniadmodum lectum olim a S. Gre-
liam secunda manus niulavit cuin his : Et dixii Saul gorio, Lucas Brngensis observat, Hebr. irhx7VT]i~''H
ad Dominum: Domins Detis Jsrael, da indicium. In SNTZ''. Vulgati libri longnm bic subdnnt addiia-
Regio auicm codice 3005, Colberlino 181, Corbeiensi r. iuenitim , Dixil Saul ad DominumDeum Israel: Do-
11 et S. Gcrmani 5 lcgimus: Et dixit Saul ad Dotni- miite Deus Israel, da iudicium: quid est, quod non
num Deum Israel: Domine Deus, da indicium. ha servo tuo hodie? Si in me, ant in Jonatlta
Iiabenl etiam editi el ins. noster n. 164, addentes\' responderis
filio tneo esl iniquilas hmc , da ostensionem: aut si
soluinmo(h) nomen Israel post DomineDeus. Discre- hmc est in poputo luo, da sanctitatem. Qux
lcclionum peperit una vocula ' iniquitas
pantiam hujusmodi Hebrxus non neqtio Hieronymiana: vcrsionis
llcbrxi conlextus, ac repetilio noniiiium Dei : naui1 ms. Mailianxushabet, vero non animadverlit.
in Hel rxo legilur, barwi irha -'r\i-hn lAm -ow ' c Addunt Vnlgati, et non concupiscasex rebtts ipsius
'
D'D.1 na.n Vaijomer schaoul el Adonai etolte Israel aliquid : qux nullus originalis texlus, scd soli qui-
hava tltamim quod iiucrprctatur plurihus modis pr<- dain Lalini libri habent: sunt vero pridcm obelo jti-
pter verbum Sx cl, posiliun nnte iTin\ Adonai, sive gulala.
Jehova : el namque est uniini e nominibus Dei; etest d Manuscripti undecim legunt discedite pro de-
prxj.ositio etinin, qux respondet nosirae Latinx ad. scentlilc. His vero concinit Auctor qq. Hebrnicai iim
Unde lep;ipolest: ii< dixti Saul ad Dominum : Deus in lihros Regum , et Chaldxus etiam Pnraplirastcs,
hrael, ila signum. Aut smnplo el pro Dei nomine : apud quem legimus : Vade, recede, sepurare de inter,
Et dixit Saut : Deus Domiue, Deus Isracl, da indi- elc. H.cbrxiis babct Tn , radu, quod siguiflcai de-
cittm. Eoque modo Laiine vcrlit scboliasles Cunonisi scendite: ct cerle proclivis est librariorum lapsus iu
llcbraicre veriutis; ciun tamcn monuissct allero1 intiiandis verbis discedite et desccndite.MAHT.
589 LIBER I 9AMUELIS. 690
ab Evila, donec venias Sur, qux est e regione ^Egy- A conversus esl Samuel ul abiret : ille auiem appre-
pti. Kt appprehendit Agag regem Amalec vivum, hendit summilatem pallii ejus, qnx et scissa esl. Et
omne aulem vulgus interfecil in ore gladii. Et pe- ail ad cum Samucl: Scidil Dominus rcgnum Israel a
percit Saul, et populus, Agag, et optimis gregibus le hodie, ct tradidit illud proximo luo meliori te.
ovium et armentorum, et vestibus el arielibus, et Porro triumphator in [|i. non habet, in] Israel non
universis, quaepulchra erant, nec voluerunl dispcr- parcet [h. Porro triumphator Israel non nientietur],
dere ea : quidquid vero vile fuit et reprobum, hoc et poenitudinenon flectetur : neque enim homo est
demoliti sunt. [T. XXXVI.] Factum est autem ver- ul agat pcenitenlinm. At ille ait: Peccavi, scd nunc
bum Domini ad Samuel, dicens : Puenitet me qtiod bonnra me corani senioribus populi mei, et cornm
constiluerim Sanl rcgem : quia dereliquit me, ct Israel, et reverlere mccum, ut adorem Dominum
verba mea opere non implevii. Conliislalusque esl Deumtuum. Revcrsus crgo Samucl seculus estd Sau-
Samuel, et clamavit ad Dominumtola noctc. Cum- lem, el adoravilSaul Dominum.[T. XXXVIII.]Dixit-
que de nocle surrexisset Samucl, ut irct ad SauJ que SamueJ : Adduciiead mc Agag regem Amalec.
mane, nuntiatum est Samueli, eo quod venissetSauI Et oblatus est ei Agig pingtiissimus[Vulg. addunt et
in Carmelum, et erexisset sibi fornicem triumpha- tremens].Et dixit Agag : Siccine separat amarn mors?
lcm, et reversus transissel, descendisselque in Gal- B £ El ait Samuel: Sicut fecit absque liberis mulieres
gnla. Vcnit ergo Snmuel ad Saul, a ct dixit ei Saul : gladius tuus, sic absqtte liberis erit inter mulieres
Benedictus tu Doinino, implevi verhum Domini. nialcr luo. El in frusla concidit Samuel Agag coram
Dixilquc Samuel : Et qux esl haecvox gregum, qux Domino in Galgnlis. Abiit auiem Samtiel in Rama-
rcsonat in auribus meis, et armentorum, quam ego tha : Saul vero a-cemiit in donium siiam in Gnbaath
audio? El ait Saul : De Amalec adduxerunl ca : pe- Saul [Vulg. tacet Saul]. Et non vidii Saniuel ulira
pcrcit enim populus mclioribus ovibus et armentis, Saul usque in diem morlis sux : verumtamen Ingebat
ut immolarentur DominoDeo luo : reliqua vcro oc- Samuel Saulem, qunniam Dominum poenitebat quod
cidimus [h. dcmoliii siimusj. Dixitaulem Saninel ad consiiiuisset Saul regem super lsrael.
Snul : Sine me, et indicabo tibi qux Joculus sil Do- [T. XXXIX, Cap. XVI.]Dixiique Dominnsad Sa-
niiniis ad me noctc. Dixitque ei : Loqucre. Et ait muelem : Usquequo lu luges, Saul, cum ego proje-
Samncl : Nonne cum parvulus esses in oculis luis, cerim eum ne regnet super Israel? Imple cornu tuiiin
c:ipul in tribtibus Israel facluses? unxitque te Domi-' oleo, et veni, mitlam le ad Isai Bethleemilem : pto-
nus in regem super lsrael, ct misit ic Dominus in vidi euim in filiis cjus inilii rcgem. Et ait Snniuel :
vi ini, cl ait : Vade, et interfice [h. demolire] pecca- Quomodovadam? audiet enimSaul, ci intcrficict mc.
torcs Amalec, el b pugna contra eos usquc ad inter- G ( Et ait Dominus: Viiulum [h. vititlam]de aimenlo ti.I-
necionem eorum? Quare ergo non audisti vocem Do- lcs in nianu tua, et dices : Ad immolaiidumDomi:o
mini: sed versus ad prxdam es, ct fecisli malumiut veni. El vocabis Isai ad viciimam, cl cgo ostcndani
oculis Domini? Et ait Saul ad Samuclem : Immoau- tibi quid facias. et unges quenicumque monslravero
divi vocem Domini, et ainbulaviin via, pcr qnam mi- [b. dixero] libi. Fecit ergo Samuel, sicut loeulus est
sit mu Dominus, et adduxi Agag regcm Amalec, ett e ei [h. non babci] Dominus. Venitque iu Beibleem,
Amalec interfeci. Tulilaulem populusde prxda oves> et admirati sunt [b. expaverunt] seniores civitatis,
et boves, primiiias eorum, qttx cxsa suni, ul im-• occiirrenles ei, dixeruniquc : Pacificusne ingressus
molet DoniinoDeo c tuo in Galgalis. [T. XXXVII] Etl luus? Et ait : Pacilicus, ad immolandum Domino
ail Samucl : Numquid vult Dominus holocausli autt veni : sanctificamini, et vcnile mecum ut iiniiioleni.
victimas, et non potius ul obedialur voci Domini? i Sanctiftcavitergo Isai et filios ejus, et vocavit cos .id
Mclior esl enim ohedienlia quam viclimx, et auscul-- sacrificium. [T. XL.] Cuinquc ingrcssi essent, vidi!.
tare magis qiiam offerre adipem arietum. Quoniam Eliab, et ait: Num corain Domino est Chrislus ejns ?
quasi peccatum hariolandi est, repugnare : quasi' Et dixit Dominus ad Samuelem : Ne respicias vul-
scelus idololalriae, nollc acquiescere. Pro eo ergo> tum ejus, neque aliitudinem staturx cjtis : quoniam
quod abjccisti sermoncin Doiniiii, abjecit te, ne siss D ] abj'ecieum, ncc juxla intuitum liominisjudico: homo
rcx. Dixilque Saul ad Samuelem : Peccavi, quia» cnim videt ea qux jiarent, Dominus autem intueltir
prxvarlcatus sum sermonem Domini, et verlia tua,, cor. Et vocavil Isai Abinadab, el adduxii cuin coram
timens populum, et obcdiens voci eorum. Sed nunc3 Sainuele. Qui dixil: Nec hunc elegit Domiuus. Ad-
porta, qunrso, peccatum meum, et rcvertere mecum,, duxit autem Isai Samma [Ms. Siimnia], de quo ait :
ut adorcm Dominuni. Et aii Samuel ad Saul : Nonl Etiam hunc [b. In istum] non elegit Dominus. Ad-
rcveriar tecum, quia projecisli sermonem Domini,, duxit itaque Isai septem lilios suos coram Samucle,
el projccit te Dominus, ne sis rex super Isracl. Ell et ail Samuel ad Isai: Non elcgit Domiiius ex isiis.
« Il:rc qtioque Vulgali addunt, qux inter ulrum- KCum Vtilgatisms.
Veronens., suo. Scd tuo Hebr
due Saul nonien continentur, et Saul offerebalhoto- quoque prxfert.
caustumDominode iniiiis prmdarumqttm atluleral ex
K d Hic vero longius ab llcbraro vasr.iMirVeronens.
Amalec.Et cnm venissel Samuet ad Saul. Qux exx ms. qui Iegit, cl seculus est etim Sanl. Hebr. ad ver-
Grxco TWV LXXderivantur. bum, Reversusesl Samuel post Saul.
b Rectius ad Hebr. lexium nonbai Veronens. ms.,, * Quodnon haberi in
Hebraico, ei, Scholiasles no-
el pugnabis. tnt, tacet re ipsa Ycroiiens. ms.
891 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. m
Dixitque Sarauel ad Isai: Numquid jam compleii sunt JA texentium. Ipsum autem ferrum bastx ejus, sexcen-
ftlii? Qui respondit: Adhuc reliquus est parvulus, et tos siclos habebat ferri, et armiger ejus antecedebat
pascit oves. Et ait Sarauel ad Isai: Mille, et adduc eum. Stansque clamabat adversum phalangas Israel,
eum, nec enim discumbemus [h. circumsedebimus] et dicebat eis : Quare venistis parali ad prxlium ?
prius quam ille huc veniat. Misil ergo, et abduxit Numquid non sum ego Philislaeus, elvosserviSaul?
eum. Erat autem rufus, et pulchcr aspcctu, decnra- Eligile ex vobis virum, el descendat ad singulare
que facie, etait Dominus: Surge, et unge eum, ipse certamen. Si quieverit pugnare mecum, et percusse-
est enira. [T. XLI.] Tulit igitur Samuel cornu olei, rit me, erimus vobis servi: si autem cgo prxvaltiero,
et unxit eum in medio fratrum ejus, et directus est ct percussero eum, vosservicritis.ct servietisnobis.
Spiritus Domini in David a a die illa et in reliquum : El aiebal Pbilisthxus: Egoexprobravi agminibusIsrael
surgensque Samuel abiilin Ramatba. [T. XLII.] Spi- hodie: Date mihi virum, et ineat mecum singulare cer-
ritus aulem Domini recessit a Saul, et exagitabat tamen. Audicns aulemSaul, et omnes viri Israelitx,
cum spiriltis nequam a Domino. Dixerunlque servi sermones Philisthxi hujuscemodi, stupebanl, et
Saul ad eum : Ecce spirilus Dei malus exagilat le. mettiebanl nimis. David aulem erat filiusviri Epbra-
Jubeat dominus nosler, et servi tui, qui coram le thxi, de quo supra dicluin est [b. non habet, de
sunt, quxrent[JIJs. quxrunt] bominem scientem psal- B ] quo supra dictum esi], de Bethleem Juda, cui erat
lere cilhara, ut quando arripuerit le spirilus Dei ma- noinen Isai, qui habebat octo filios, et erat vir in
lus, psallat manu sua, el levius feras. El ail Saul ad diebus Saul senex, et grandxvus inter viros [b. Et
servos suos : Providete mihi aliquem bene psallen- ingrediens inler virosj. Abierunt autera tres filii
tem, et adducile eum ad me. El respondens unus de ejus majores post Saul in prxlium, et nomina triuni
pueris, ait : Ecce vidi filium Isai Bethleemilem, liliorum ejus, qui perrexerunt ad bellum, Eliab
scientem psallere, et fortissimum robore, et virum primogenilus, ct secundus Abinadab, tertiusque
beilicosum, et prudenlem in verbis, et virum pul- Samma. David autem erat minimus. [T. XLV.] Tri-
cbruin : et Dominus est cum eo. [T. XLHI.JMisitergo bus ergo majoribus secutis Saulem, abiit David, et
Saul nuntios ad Isai, dicens: Mitte ad me Davidfilium rcversus esl a Saul, ut pasceret gregem palris sui in
tuum,qui est in pascuis.Tulitquelsaiasiitumplenum Belhleem. Procedebat vero Philisthaeus mane et
panibus, et lagenam [h. ulrernj vini, clhxdum de ca- vespere, el stabat quadraginta diebus. [T. XLVI.]
pris unum, el misit per manum David filii sui Sauli. Dixit autem Isai ad David filium suum : Accipe fra-
Et venit Davidad Saul, el stetit coram eo: al ille di- tribus tuis epbi [h. EphaJ polenlx, et dccem panes
lexit eum nimis, et faclus est ejus armiger. Misitque istes, ct curre in caslra ad fraires luos, et decem
Saul ad Isai, dicens : Stet David in conspectu meo : p formellas casei has deferes [ms. defer] ad tribunum,
invenit enim graliam in oculis meis. Igilur quando- ct fralres luos visitabis, si recte aganl; et cum qui-
cumque arripiebat Spiritus b Dei Saul, lollebat David bus ordinati sunt, disce. Saul autem [h. Si recte
cilharam, el perculiebat manu sua, el refocillabatur agant, el pignora eorum tolles. Saul autem], et illi,
Saul, el levius habebat. Recedebat enim ab eo spi- et omnes filii Israel in valle Terebinthi pugnabant
ritus malus. adversum Philisthitn. Surrexit itaque David mane,
[T. XLIV, Cap. XVII.] Congreganles aulem Phili- et commeudavit gregem custodi, et onustus abiit,
slhim agmina sua in prxtium, convenerunt in c Soc- sicut prxceperat ei Isai. Et venil ad locum Magala,
choJudx, el castrametati suntinterSoccboet Azeca, et ad exercitum, qtii egressus ad pugnam vocifera-
in finibus Dommim [h. Dammim]. Porro Saul et viri tus erat in certamine. Direxerat enim aciem Israel,
[Vulg. filii] Israel congrcgali venerunl in vallem Tc- sed et Philisihim ex adversu fueranl prxparati.
rebinlbi, el dircxerunt aciem ad pugnandum contra Derelinquens ergo David vasa, quaa attulerai, sub
Philistbim. El Pbilistbim stabant super monlem cx manu custodis ad sarcinas, ciicurrit ad locum cer-
hac parie, et Israel stabat super montem ex altera tamiuis, et interrogabat si omnia recte agerenlur
parte, vallisque erat inter eos. Et egressus est vir erga fratres suos. Cumque adhuc ille loquerelur
Spurius de caslris Philisihinorum, uomine Goliat, n eis, apparuit vir ille spurius ascendens, Goliaili
de Geth, alliludinis scx cubiloruin et palmo, et cas- nomine Philisthxus, de Geih, ex castris [h. ex acie]
sis xrea super capul cjus, ct lorica d hamata [h, Philisthinorum : et"loquenle eo hxc eadcm verba,
squamata] inducbalur. Porro pondus loricx ejus, audivit David. Omnes auiem Israelilx, cum vidis-
quinque niillia siclorum xris, et ocreas xrens babe- scnt virum, fugerunt a facie ejus, timenies eum
bat in cruribus, el clypeus xieus tegebal humeros [h. non habet, eumj valde. Et dixit unus quispiam
ejus. Ilaslilc autcm haslx ejus, eralquasi liciatorium dc Israel: Nura vidistis virura hunc qui ascendil?
a Yitiosa melathesi scripluni crat antea, et in reli- miuo m reposuimus.
quum a die tlla. Ms. Veronens. cmendat. d Uiraque leclio huic sentenlix coiwenil: nara
b Vulgaii, quandocumqiicspiriitts Domini ntalus ar- miliies utehaniur et squamatis, et b^maiis Ioricis.
ripiebal Saul: longius nb Hcbrxo texlu, qui hic non Ilinc apudVirgilium, nec duplici squama lorica, elc;
addit nvin, malus. et i loricam conseriam hamis, cic. Squa-
c Constanter cffert Veroncns. ms. Socchot, pro- mx JEnciiios,autem , et bami loricarum , caienulx erant ad
pius llebr. TZC: quaeet Syinniacho dicitur loyyiiQ. nnidum squamarum atquc liamorum, in eis cotnpo-
Paulo quoque jiost cx eodera ins. Donmim cuiifge- sitoc et conscrloc.MAUT,
S93 LIBER I SAMUELIS. 594
ad exprobrandum enim Israeli ascendit. Virum ergo A t listhacus, el vidisset David , despexit eum. Erat
qui pereusserit eum, ditabit rex diviliis magnis, enim adolescens, rufus, et pulcher aspectu. Et dixit
ct ftliam suam dabit ei, et domum patris ejus faciet Philisthxus ad David : Numquid ego canis sum,
absque tributo in Israel [h. et domum patris ejus quod tu venis ad me cum baculo [h. cum baculis]?
faciet liberam in Israelj. [T. XLVII.] Et ait David Et maledixit Philisthxus David in diis suis : dixit-
ad viros, qui stabant secum, dicens : Quid dabitur que ad David : Veni ad me, et dabo carnes luas
viro [b. Quid fiet viro], qui percusserit Philisihxum volatilibus cceli et hestiis terrx [h. agrij. Dixit au-
hunc, et tulerit npprobrium de Israel ? quis est enim tem David ad Philisthaeum : Tu venis ad me cum
hic Philisihxus incircumcisus, qui exprobravit acies gladio, et hasla, et clypeo : ego aulem venio ad te
Dei viventis? Referebat auteni ei populus etimdem in nomine Domini exercituum, Dei agminum lsrael,
sermonem, dicens : Haec dabunlur [h. hxc fientj quibus exprobrasti. Hodie b dabit [h. iradet] le Do-
viro, qui percusserit euni. Quod cum audisset Eliab minus in manti mea , et perculiam te , et aufernm
frater ejus major, loquente eo cum aliis, iratus est caput luum a le, et dabo cadavera castrorum Phili-
conlra David, et ait: Quare venisti, et quare dere- slhim hodie volatilibus cceli, et bestiis terrx : tt
liquisii pauculas oves illas in deserto? ego novi sciat omnis terra, quia est Deus in Israel. Et nove-
snperbiam tuam, ct nequiliam cordis tui, quia ut B I rit universa ecclesia hxc, quia non in gladio, nec
videres prxlium, desccndisti. Et dixit David : Quid in basla salvat Dominua : ipsius est cnim bellum,
feci? numquid non verhum est? Et declinavit pau- et tradet vos in manus nostras. Cum ergo- surre-
lulum ab eo ad alium : dixitijue eumdem sermonem. xisset Philisthxus, et veniret, et appropinquaret
Et respondit ei pnpulus verbum sicut et prius. Au- contra David, fcstinavit David, et cucurrit [Al. cur-
diia sunt auiem verba , qux locutus est David, et rii] ad pitgnam ex adverso Philisihxi. Et misit ma-
aitnunliata in conspeclu Saul. Ad quem cum fuisset num suam in peram : tulitque unum lapidcm, ct
adductus , loculus est ei: Non concidat cor cuj'us- funda jec.it et yVulg. add. circumducens] percussit
quam in eo : ego [h. non habet, ego] servus luus Philisthxum in fronle, el.infixns est lapis in fronic
vadam , et pugnabo adversu? Philistbxnm. Et ait ejus, et cecidit in faciem sunm in [Jlfs. et Vulg.
Saul ad David : Non vales resistere Pluiisihxo isli, snper] terram. Prxvaltiilque David adversus Pliili-
nec pugnare adversus eum : quia puer es, hic antem slhaeum in funda et in lapide : percussunique Phili-
vir bellaior est ab adolescentia sua. Dixitque David slhaeum interfecit. Cumque gladium non halierct in
ad Saul : Pascebat servus luus patris stti gregem, manu David, cucurrit, ct slelit super Pliilistbxum,
et veniebal leo, vel ursus, tollebatque arietem de et lulii gladium ejus, ct cduxit eum de vagina sua,
medio gregis: et perscquebar eos, et percutiebam, C ( et interfecit enm, prxciditque caput ejus. Videnles
cruebamque de ore forum, et illi cnnsurgebant autem Philisthim, quod mortuus csset foriissimus
adversum me , cl apprebcndebam mentum eorum, [h. potens] eorum, ftigerunt. El consurgenlcs viri
et suffocabam, interficiebamque eos. Nam et leonem Isrnel et Juda vocifernti sunt, et perseculi sunt
et ursum inlerfeci ego servus luus [h. lnterfecit Philisthaeos usque dum venirent in vallem, et usque
servus luus]:erit igitur et Pbilistbxiis bic incir- .nd portas Accron, cecideruntque vulneraii de Phi-
cumcisus, quasi unus cx eis: a qui ausus est matc- lisihim in via Sarim tisque ad Gelh, et usque Acca-
dicere exercittii [h. exprobrare agminibtis] Dei vi- ron. Et revertente? filii Israel postquam perseculi
ventis. Et ait David : Dominus qui eruit me de fueranl Philisthxos, invaserunl castra eorum. As-
manu leonis, el de manu ursi, ipse liberabit me de sumens autem David caput Philisthxi, altulit illud
manu Philisth.ei hujus. Dixit atilem Saul ad David: in Jerusalem : arma vero ejus posuit in labernaculo
Vade, et Dominus lecum sit. Et induit Saul David suo. Eo autem lempore, quo viderai Saul David
vestimcntis suis, et imposuit galeam .-vream super egredienlem conlra Philistbxum, ait ad Abner prin-
caput ejus, el vesiivit eum Iorica. Accinclus ergo cipem mililix : De qua stirpe descendit hic [h. Cum
David gladio ejus super vestem suam, ccepit tentare aulcm videret Saul David egredientem contra Phi-
si armatus posset inccdere, non enim babebat con- D * Iisibxum, ait ad Abner principem militix : cujcs
sueiudinem. Dixitque David ad Sanl : Non possum esl liic] adolesccns, Abner? dixitque Abner: Vivit
sic incedcre, quia nec usum babeo. El dcposuit ea, anima tua, rex, si novi. Et ait rex : Interroga tu,
et tulit baculum suum, qucm semper babehat in citjus filius sit isle puer [h. adolescens]. Cumqne
manibus, et clegit sibi quinque limpidissimos lapi- regressus esset David, percusso Philisihxo, iulit
des de torrcnte, et misit eos in peram pastoralem, euin Abner, et inlroduxit coram Saul, caput Phili-
quam habebat secum, et fundam manu lulit, ei pro- sthai hahentem in mauu. Et ait ad eum Saul : De
ces-it adversum Philistlixum. Ibat aulem Phili- qua progenie es [h. Cujus filius Hi\; o adolescens?
sihxus ineedens, et appropinqnar.s adversum David, Dixilque David:Filitisservi tui Isai Bethleemilx cgo
et armiger ejus ante eum. Cuinque inspexisset Phi- sum [h. non hahetj.
i Oblriidiint Vulgali a lditamentum Iiujusccmodi: cxercitum pro exercittti, sequc hene.
Nuncvadam, el onferam opprobrium populi:quoniam '» Vcronens. ms., exprobrasli hodie,et dabis, clc,
quit esl tste Philislliaus inchcumcisus ? quo nednni cnm Vulgatis et Grxco. Paulo aulem post reclius
HcbrxuSjSed et LXX ipsi cat ent. MoxVeronens. ms. ad Hebrxuni, cadaver legil minori numero.
595 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTIIECA. 59C
[T. XLVIII, Cap. XVIII.] Et factum est, cum com- A K qux est vita mea, aut cognatio patris mei in Isrnel,
plesset loqui ad Saul : anima Jonathan conligata ut liam gener regis? [T. LII. ] Factum est auicm
cst [Vulg. conglulinata] animx David, et dilexit eum tempus, ciini deberet dari Merob [h. MerabJ filia
Joiialhan quasi animam suam. Tulitque eum Saul Saul David, daia est Adrieli Molathitx uxor. Dilexit
in die illa, et non concessit ei, ut reverteretur in autem Michol[h. MichalJ iilia Sattl allera [h. non
domum pitris sui. [T. XLIX.] Inierunt atilem Jona- babet, allera] David. El nunriaium est Saul, et
than et David foedus : diligebat enim eum quasi placuil ei. Dixilque c Saul: Dnboeam illi, ut fiat ei
animain suam. Nam exspoliavit se Jonathan tunica, in scandalum, et sitsuper cum manus Philistbiuo-
qua erat vcstitus, et dedil enm David, et reliqua rum. Dixitqiie Saul ad David: In duabus rebus gener
veslimenla sua, usque ad gladium et arcum suum, meus eris hodie. Et mandavii Saul servis suis : Lo •
et usque ad balteum. Egrediebalur quoque David quimini ad David clam me, dicentes : Ecce placcs
ad omnia quxcumque misisset eum Saul, et [h. non regi, elomnes servi ejus diligunt te. Nuncergo esio
habetj prudenler se agebat : posuilque eum Saul gcner regis. Et loculi sunt servi Saul in auribtis
stiper viros belli, et acceptus erat in ocnlis universi David oninia [h. nonhahet] verba hxe. Et ait
populi, maximeque in conspeclu famulorum Saul Dnvid : Num parum vobis videtur , generum esse
[b. universi populi, et in oculis servorum Saul]. B I regis? Ego autem siim vir pauper et tenuis. Et renun-
Porro cum reverteretur percussoPhilisihxo, David, tiaverunt servi Saul, dicenles : llajuscemodi verba
cgressx snnt muliercs de universis urbibus lsrael, loculus est David. Dixit aulem Saul: Sic Ioquimini
caniantes, chorosque ducentes in occursum Saul re- ad David : Non hnbei necesse rex sjionsalia, nisi tan-
gis, in tympanis Ixliliae, et in sislris. Et prarcincbant tum centum prxputia Philisthinoriiin, ut fiat ullio de
mulieres ludenles alquc dicenles : Percussit Saul inimicis regis. Porro Saul cogilabat tradcre David in
niillc, ct David decem millia. [T. L,] Iratus est manus [ms. in manibus] Philisihiiiorum. Cumque
auiem Saul niinis, et displicuit in oculis ejus a iste renuntiassent servi ejus David verba, qux dixeratd
sermo : dixitque : Dederunl David decem millia, el Saul, plactiit sermo in oculis David, ut lieret gencr
niihi dederunt raille? quid eisuperest, nisi solum regis. Etpost dies paucos surgens David | h. Etnon
regnum? Non reclis ergo oculis Saul aspiciebat erant dics completi. Surgens autcmDavidJ, ahiit
David a die illa, et deinceps. Post diem autem alte- cum viris, quie sub eo erant. Kt percussis Philisihim
ram, invasit spiritus Dei malus Saul, et prophetabat ducentis viris, altulit prarputia eorum , et nnnume-
in medio domus [h. Timedio domus] sux : David ravit ea regi, ut esset gener ejus. [T. LIII.] Dedil
autem psallebat manu sua, sicut per singulos dies. ilaque Saul ei Michol[h. Micbal] (iliamstiam uxorem.
Tenebatque Saul lanceam, et misit eam , pulans " Elvidit Saul, et intellexit quia Dominus esset [Ms.
quod configere posset David cum pariete, et de- cslj cum David. Michol autem filia Saul diligebal
clinavit David a facie ejus secundo. Et timuit Saul eum. Et Saul raagis ccepit timere David : faclusquc
David, eo quodesset Doniinus curaeo, et ase reces- est Saul inimicus David cunctis diebus. Et' egressi
sisset. Amovit e.rgo eum Saul a sc, et fecit eura tribu- sunt priucipes Philisthinorum : a principio autem
num super mille viros[h. non habet, viros], et egredie- egressionis eorum, prudentius se gerebat David,
baluretingrediebaturin conspectu populi. In omnibus quam omnes servi Saul, et celehre factum est nomcn
quoque viis suis Davidprudenter agebat, et Dominus ejus nrmis.
erat cum eo. Vidit itaque Saul quod prudens essct [T. LIV, Cap. XIX.] Locutus csl autem Snul ad
nimis, el ccepil cavere eum [h. Et limuil eum]. Omnis Jonalhan filium suum , ct ad omnes servos suos, ut
autem Israel et Juda diligebat David: ipse enim egre- occiderent David. Porro Jonatban (ilius Saul dilige-
dicbatur, et ingrediebalur anle eos. [T. LI.] Dixit bat David valde. Eiindicavit JonathanDavid, dicens:
autem Saui ad David : Ecce filiab mea major Merob Quxrit Saul jialcr meus occidere te : quapropter
[h. Merab], ipsam dabo tibi uxorem : lantummodoi observa te , quxso, mane, et manebis clam, et abs-
esto vir [h. esto mihi] fortis, et prxliare bella Do- conderis. Ego autem egrediens stabo juxta patrcm
mini. Saul aulem repulabat, dicens : Non sit manusi meum, in agro ubicumque fuerit [h. In agro ubi tu
mea in eum, sed sit super illum manus Philisthino- fueris], et ego loquar« de tc ad patrem meum, et
rum. Ait autem David ad Saul: Quis ego sum , aut quodcumque videro, nuntiabo tibi. Loculus est ergo
a Hinc suppelunt
reliqux alterius codicis Vero- quod scholiaslae placet.
ncn.sis, membranx aliquoi antiqtiissimx, et maju- cMs. Veronens. Dixit ergo Saul: alix Membranx :
sculis, ut vocat, litteris exaratx, quae ad vigesimum Dixit aulem, etc.
sccundum usque caput hujusce libri, versionem d Idem Veron. ms. avulsxque alix membranx ,
conlinent Hieronymianam. Nos ilfas perquam dili- Verbaqum diximus , non addiio Saul, nomine : oin-
genler coniulimus, earumque infra tesliutoniis hoc nino rectius ad Hebrxum exemplar, quod et reticet
notnine Membranarum capitularium utemur. Hic nomen
interim vocem iste prxtermittunt, qux tamen in illud, el dumtaxat rhxn 0>-QT~i,verba hmc,
Hebrxo esl. prxferl.
6 Mentbranx Capiiulares, cum eo. Ilebr. uno verbo
b Codex Corb. num. 1 habet hic et supra cap. li habet WJNl, e<viiiejus.
Merab , quod fluxit, ul vides , e Canonis Hebraicx t Fortasi-everiiHMetnhranx, Capilulare», regressi.
veritalis scbolio inarginnli. MART. s Exdem Membranx, loqttar te, etc, rectius :
— Meinbraiix Capitulares, Ftivm meam majorgm : et mox indicabo pro nuntiqbo. pro
lum in uno Corbeiensi ms. rejierit Martian. Mcrab,
597 LIBER I SAMUELIS. 598
Jonalhan dc David bona ad Saul palrcm suum: di- A & cum vidissent cuneumi proplictarum vnticinantium,
xiique ad eum : Ne a peccet rex in servum suum et Samuel slantem super cos, factus este super nun-
David, quia non peccavit libi, et opera ejus bona tios Sfiul Spiritus Dei, ct prophelare cceperunt etiam
sunt tihi valde. Ei posuit animam suam iti manu ipsi. Quod cum nuntiatum csset Sauli, misit et alios
sua, et percussit Philislhxum, et fecit Dominussa- nunlios : prophetaverunt aulem et illi. Et rursum
lutem magnam universo Israeli : vidisti, et Ixlatus Saul misit tertios nuntios, qui etipsi propheiavcruiit.
es. Qttare ergo peccas in sangtiine innoxio, interfi- Abiit auiem eliam ipse in Ramalha, et venit usquc
ciens David, qui est absquc [Ms. exira] culpa [b. ad cisternam magnam, qux est in Socclio, et inter-
Interficiens David insontem]? Quod cum audisset rogavit, diceits: In quo loco sunt Samuel et David ?
Saul, placatus voce Jonaihx , juravit: Vivit Domi- Dictumque est ei: Ecce in Najoth sunt in Rama. Et
nus, quia non occidetur. Yocavit iiaque Jonathan abiit in Najoth in Rama, et factus est eliam super
D.ivid, etindicavit ei omnia verba hxc, et introduxit eum SpiritusDei, et ambulabat ingrediens, et pro-
Jonatban David ad Saul, et fuil ante eum, sicut phetabat usque dum veniret in Najoih in Rama. Et
fuerat heri et nudiusiertius. [T. LV.] Motum est exspoliavit se eiiam ipse vestimentis suis, et propbe-
autem rursus bellum, et egressus David, pugnavit tavit cum cxteris [h. non babet, cum caeteris] coram
adversusPliilislhim; percussitque eos plaga magna b, B | Samuele,f et cecidit nudus toia die illa et nocte.
ct fugerunt a facie ejiis. Et factus est Spiritus Do< Utideet exivit proverbium : Num et Saul inter pro-
mini raalus in Saul. Sedebat autem in domo sua, et phetas ?
tenebat iancenm : porro David psallebat in manu sua. [Cop. XX.] Fugit aulem David de Najoth , qux
Nisusque est Saul configere lancea David in pariete, erat in Rama, veniensque locutus est corani Jona-
cl declinavit David a facie Saul: lancea autem casso tham : Quid feci? qux est iniquitas mea , et quod
vulnere perlala est in parietem, et David fugil, et peccatnm meum in patrem tuum , quia quxrit ani-
salvatiis est nocte illa. [T. LVI.] Misit ergo Saul sa- mam meam? Qui dixitei: Absit, non morieris: ne-
lelliles sttos in domum David, utcustodirenl eum ,c que enim faciet pater meus quidquam grande vol
ctinlerficeretur mane. Quod cum annuntiasset David parvum, nisi prius indicaverii mihi [h. Nisi revela-
Michol tixor sua, dicens : Nisi salvaveris te nocle verit aurem meam]: htinc ergo celavil e me jialer
bac, cras ntorieris : deposuit eum per fenestram. meus sermonem (antummodo? nequaquam erit istud.
Pnrro ille abiit et aufugil, alque salvatus est. Tulit Et juravit rursum David. Et ille [h. non habet,
a:ilem Michol statuam, el posuit eain super lectum , ille] ait: Scil profecto pnter luus quia inveni gra-
et pellem pilosam [h. non hahet, pilosam] capra- liam in conspectu tuo [h. ln oculis luisj, et dicet:
rtiinposuitadcaputejus,eloperuiteam vestimenlisd. C Nesciat hoc Jonathan, ne forle trisletur. Quininniio
Misit auiein Saul apparilores, qui rnperent David, vivit Dominus, etvivil anima lua, quia uno lanlum
ct respnnsum est quod aegrotaret. Rursumque misit (ul iia dicam ) gradu, ego morsque dividimur. Et ait
Saul nuntios, ut viderel David, dicens : Afferte eum Jonatban ad David : Quodcumque dixerit mihi aninia
ad me in Jeclo, ut occidatur. Cumque venissenl nun- tua , faciam libi. Dixit autem David ad Jonaihan :
tii, inventum est simulacrum super lectum, et pellis Eccc Kalendx sunt crastino, et ego ex more sedere
caprarum ad caput ejus. Dixitque Saul ad Miehol: soleo juxta regem ad vescendum : dimitto ergo me ,
Quare sic illusisli mihi, etdimisisli inimicum meum, ul abscondar in agro usque ad vesperam diei lertix.
ut fugeret? Et respondit Michol ad Saul: Quia ipse Si requisierit [ Vulg. addunl respiciens] rne pater
locutus est mihi: Diinilto me [h. Mitte], alioquin in- (ttus, respondebis ei: Rogavit meDavid, ut iret ce-
terficiam te. David autem fugiens, salvalus est, ct leriter in Beth-Leem civilalem suam , quia viclimx
venit ad Samiiel in Ramaiha, ei nuntiavit ei omnia solemnes ibi sunt universis contribulibus ejus. Si
qux fecerat sibi Saul : et abierunt ipse et Samuel, dixerit, Bene : pax eritservo tuo. Si autem ftierit
etmorali sunt in Najolh [Ms. Nacbjoth]. Nuntiatum iralus, scito qnia compleia cst malitia ejus. Fac
cu aulem Sauli a dicentibus : Ecce David in Naj'oth crgo misericordiarn in servum tuum: quia fcedus Do-
in Raina. [T. LVII.] Misit ergo Saul lictores [h. Mis- D
] niini me famulum luum lecum inire fecisti. Si aulem
sos, hic, et supra, hahetj, ut rapcrent David : qui cst in me aliqua [h. non habet, aliqua] iniquitas,
a Ediii legunt in secunda persona : Ne pecces, cx veritatis, ac emcndatoris, ut et scholiastis dili-
rex , in servum tuutn. lla quoque legilur in omnibns geniiam cffugit. Persuasum forte habebantilli scrip-
tiiss., uno excepto Canone lleb. verit., quem seculi tores , Saulis propbeliam in canendis Dei laudibus
sumus, eo quod nullum sit discrimcn, vel damnuin fuisse positam : unde error inolevit ut scriberent
in sensihus. MART. cecinii nudus, elc. MART.
—Veronens. ms. cum Vulgatis, Ne pecces,Rex, in ? Veronens. ms. celavit a me, contentiosius for-
servum tuum. lasse nimis ab Hebr. UDQ.
bCapitulares Membranx, plagamagna nimis , elc. h Occurrunt passim hujusmodi minutix in scho-
cIneisdemMembranis, elinferjfcereiiieummaji^clc. liis marginalibus Canonis nostri: sed mos isie in-
d Addunt eiedem memhrange suis. valuit apud crilicos, qui verhorum siint tenacissimi,
e Pro vcrbis super uuntios Saul, ms. Veron. cum• ut Latinis ulerentur vocibus, qux propius accedunt
Vulgntis habet etiam in illis, Hebrxo tamen textui ad phrasim ISehraicam. MART.
dissentieiile. — Cum scholiasie ad liitcram Yeronens. ms. in
1 Pro cecidit undecim mss. nostri scribnnt, ccci- oculis tuit.
ttii. Qtiod vilium irrepsit eiiun in Cauonem Hebrai-
£99 S. IIIERONYMIDIVINA BIBLIOTIIECA. 600
tu me interfice, el ad patrem luum neintroducas me. A Dixitque Saul ad Jonalban filium suum : Cur non
Et aii Jonalban : Absit hoc a le: neque eiiim fieri venit filius Isai, nec heri, nec liodie, ad vescenduni?
potcst, ut si certe cognovero coniplelain patris mei Et respondii Jonaihan Sauli : Rognvit me obnixe, ut
esse roalitiam conlra te, non annuntiem libi. Re- iret in Betli-Lecni, et ail: Dimine me, quoniam sa-
spondiique Dnvid ad Jouaihan : Quis nnnliabit mihi, crificium solemne est in civitate [h. familia est in
si quid forte responderit tibi pater luus dure [Vnlg. civitale], unusde frairihus meisaccersivit me nunc:
addnni dc me]1 Et ait Jonatban nd David : Veni, ergo, si invenigratiam in oculis tuis, vadam cito, ct
egredianiur in agrum [Vulg. addunt foras]. Cunique videlio fratres meos. Ob hanc causam non venit ad
exissent amho in agrum , nil Joiiailmn ad David : mensam regis. [T. LVIII]. Iratus autem Saul adver-
Domine Deus Israel, si invesiigavcro senientiam pa- sus Jonathan, dixit ei : Fili [Ms. filiusj mulieris vi-
iris mei crastino vel perindie: etaliquid boni fuerit rum rapienlis ullro, numquid iguoro quia diligis
super David , ct non statim misero ad le , et noium (iliuni Isai, in confusionem luam, el in conrusioncm
tibi fecero , hxc faciat Dorr.inus in Jonaihan, ct hxc ignomiiiiosxinalris tux? Oiiuiibus enim diehus, qm-
addal. Si autem perseveraverit pairis mei mnlitia bus (ilitis Isai vixerit super terram, non stabilieris
" adversum le, revelabo aurem
luam, et dimittam te, tu, iteqtie regnum tuum. Iiaqtie jam nunc mitle, et
ut vadas in pace, et sit Dorainus tecum , sicut fnit B I adduc |h. cape] euin ad me : quia filius mortis est.
cuin paire meo. Et si vixero , facies mibi misericor- Respondens amem Jonaihan Sauli patri suo, ait:
diam Domini: si vero mortuus fuero , non auferes Quare morietur? quid fecil? Et arripuit Saul lan-
misericordinm tuam a domo niea usque in sempiler- ceam , ut perculeret eum, Et intellexit Jonaihan
num, quando eradicaverit Dominusinimicos David , quod definilum esset patri suo, ui interficeret Da-
unumquemqtie de lerra. b Pepigit ergo foedus Jona- vid. Surrexii ergu Jonathan a mensa in ira furoris,
than cum domo David: et reqtiisivit Dominus et non comedit in die Kalcndacum secunda panein.
de manu ioimicorum David. El addidit Jonatlinn Contrisiatus est enim super David, eo quod coufu-
dej'erare David, eo quod diligeret illum : sicttt dissel eum patcr suus. [T. LIX.] Cuinque illuxissct
animam enim suam, ita diligebat etim. Dixilquo mane, venit Jonatban in agrum juxta placitum Da-
ad eum Jonathan: Cras Kalendce sunt, et requi- vid.etpuer parvnlus cum eo , et ait ad pueriini
reris : requiretur enim sessio tua usque perin- suum : Vadc, el affer inihi sagiltas, quas ego jacio.
die. Descendes crgo feslinus, et venies in locum, ubi Cumque puer currisset, jecii aliam sagitiam trnns
celandus es in die, qua operari licet, et sedebis puerum. Venit itaque puer ad locum jaculi, quod
juxta lapidem, cui est nomen [h. non habei, cui est miseral Jonathan : el clamavit Jonaihnn post lerguin
nomen] Ezel. Et ego tres sagitlas mitlam juxta eiim, C pueri, et ait: Ecce ibi esl sagHia porro ultra te. Cla-
et jaciam quasi exercens me ad signuin. Millam mavitque (Vulg. add. iierum) Jonathan post lergum
quoque ct puerum, dicens ei : Vade, et affer mihi pueri, c dicens : Festina velociter , ne steleris. Col-
sagitias. Si dixero puero : Ecce sagiitx intra le legil autem puer Jonatbx sagittns , et atlulit ad do-
stinl, tollc eas : tu veni ad me, quia pax libi est, eti minum suum : et quid agerelur, penitus ignorabal :
nihil est mali, vivit Dominus. Si autem sic locnius; tantummoilo enim Jonnlban el David rem noverant.
fuero puero : Ecce sagiitx ultra te sunt: vade [Vulg. Dedit igitur Jonathan arma sua puero, et dixit ei :
addunt in pacej, quia dimisit [h. ntisit] te Dominus. Vade, dcfer in civitatem. Cttm abisset puer, surrexit
De vcrbo autem quod loculi sumus ego et tu, sit; David de loco, qui vergehat ad aiistruni, et cadcns
Dominus iitler me et te usqtie in sempiiernum. Abs- pronus in lerram, adoravit tertio : et osculautcs se
conditus cst ergoDavid in agro, el venerunt Knlen- (Ms. lacet se) alterutrum, fleveruni pariter, David
dx, et sedit rev. ad comedendum panem. Cnniqtie; autem amplius. Dixit autein Jonathan ad David :
sedisset rcx super calhedram suam (secundum con- Vade in pace : quxcumque juravimiis ambo in no-
suetudincm) qux erat juxta parielem, surrexit Jona- mine Domini, dicentes : Douiinus sii inter me et le,
than, el sedit Abner ex latere Saul, vacuusque ap- et inter semcn meum et semen tuum usque in sem-
paruit locus David. Et non est locutus quidquaini D ' piternum. Et surrexit, et abiir, sed et Jonathan in-
Saul in die illa : cogitabat enim quod forle evenis- gressus est civitatem.
sct ei, ut non esset mundus, nec purificaiiis. Cum- (T. LX, Cap. XXI). Vcnit autem David in Nobcad
que illuxisset dies secunda post Kalendas [b. dicmi Achinielech sacerdolem : et obslupuit Achimelecb ,
Kalendarum], rursum vacuus apparuil locus David.. - eo quod venisset, d et surrexit obviam David, et
° Cum Veronensi ms. Membrnnx Capilnlares, , d Ila Canon Hebraicaeveritaiis ciim aliquot mss.
augeat: panlo quoque posi, facias mecummisericor- codicibus optimx notac. Regitts, Corheiensis unus,
diam, pro mihi. et alii ires recentiores S. Germani a Pralis, eadem
b Addtuit Vulgnti, auferal Jonalhan de domo sua,' quoqtte retinent verha , licet nmiato jiaulisper or-
el rcquiral Dominus de manu inimicorumDavid ; quse dine. Leguiit igitur hoc modo : Et obsiupuit Abime-
lum Hebrocus lextus ignorai, cum Hieronymianii: ", lech , eo quod venissetDavid , et surrexit obviam, et
versionis pleriquc oniiics mss., denique ct noniiullu,j dixit ei, etc. MART.
Graecx editiones. — Ilabet hxc modo llehr. lextus ,
-pn»"!!* "i-in»l
r Vacat in Vcronensi ms. TITn.XlpS el contremuit Achimelechin occursumDu-
Ilebraeoque ipso cxem-
plari verbum, dicens. vid, cui concinit et Groecus: demum ipsa Yulgata
601 LIBER 1 SAMUELIS. 602
dixit ei: Qnare lu solus, et nullus est lecnm? Et ait A eorum princeps, fueruntque cum co quasi quadrin-
David ad Achimelech sacerdotem : Rex prxcepit genti viri. Et profecius est David inde in Ma^pba,
mihi sermonem, et dixii : Nemo sciat rem, propter qumest (h. non babet) Moab, et dixit ad regem Moab:
quam a me missus es (Vutg. add. a me), ctijusmodi Maneat, oro, pater meus et maier mea vobiscum,
prxcepla tibi [Ms. tacet tibij dederim : nam et purris donec sciam quid faciat mihi Deus. Et reliquit eos
condixi in illum et illum locum. Nunc igilursi quid ante faciem regis Moab: manscrunlqiic npud eura
habes ad manum , vel quiuque panes , da mihi, aut cunclis diebus, quibus David fuit in prxsidio. Dixit-
quidquid inveneris. Et respondens sacerdos David, qtte Gad propheia ad David : Noli manere in prxsi-
ait: Non habeo panes laicos nd manum, sed tamum dio, proficiscere, et vade in lerram Juda. Et profe-
panem sancium : si mundi sunt pueri, maxime a mu- ctus David venit in snltum Ilarelh. Et audivit Saul
lieribus (Ms. muliere)? Et respondit David sacer- quod apparuisset David , et viri qui erant cum eo
doli, et dixit ei: Equidem si de mulieribus ngiiur, Saul autem cum maneret in Gabaa , et esset in ne-
continuimus nos ab heri et nudiustertius, quando more, qund est in Rama, hasiam manu tenens, cun-
egrediehamur, ct fuerunt vasa puerorum sancta. ctique c servi ejus circumslarenl eum, ait ad servos
Porro via haec polluta est (h. via laica est), sed et suos, qui assistebant ei : Audite (Vulg, add. nunc),
ipsa hodie saiictificahilur in vasis. Dedit ergo ei sa- B filii Jemini: numquid omnibus vobis dnbii filius Isai
cerdos sanclificatum panem. Neque enim (h. Dedit agros et vineas, el universos vos faciet tribunos, et
ergo ei sacerdos sanctitatem. Neque enim) erat ibi cenluriones , quoniam conjurastis omnes adversum
panis, nisi tnntum panes propositionis , qui sublati me, et non est qui inihi renuntiet, maxime cum et
fuernnta facie Dotnini), ut ponerentur panes calidi. filitts meus fccdus d inierit cnm filio Isai? Non est
Eral anieiii ibi quidam (Ms. tacel quidam) vir de qui vicem meam doleat cx vobis, nec qui annuntiet
servis Saul, in die illa, intus in labernaculo Doinini mihi: eo quod suscitaverit filius meus servum meum
(ohligatus in conspectu Domini : et nomeii ejus Doeg adversum me, insidianlem mihi usquc hodie (h. sicut
Idumxus, poieniissimus pastortim Saul. Dixit atttcm hodie). Respoudens autcm Doeg Idumxus , qui assi-
Davidad Acliimclech : Sihabeshicad mnnum hastam, stebat, ei erai primus inicr servosSaul (h. qui assi-
atit glndium? quia gladiiim mcum et arma mca slebat cum servis Saul) : Vidi, inquit, filium Isai in
non tuli mecum, sermo enim regis nrgebai. Ei dixit Nobe, apud Achimelech filiuin Ahitob (Vulg. add.
sacerdos : aEcce ghidiusGoliatPltilisthxi, quemper- sacerdolem). Qui consiiluit pro eo Dominum, et ci-
cussisti in valle Terebintlii, e>t involulus pallio post baria dedil ei : sed et gladium Golialh Philislbxi de-
ephod: si isiuni vis lollere, lolle. Neqne enim est hic dit illi. Misit ergo rex ad accersendum Achimelccli
aliusabsqueeo. Et aitDavid:Nun eslhuic alter simi- C filium Ahitoh sacerdoiem, et «mnem doniiim patris
lis.da inihieum. Surrexitiiaque David,etfugit indie ejus, sacerdotum, qui erant in Nobe, qui veuerunt
illa a facie Saul, ct venil ad Aehis regem Geth : dixe- universi ad regem. Ei ait Saul (Vulg. add. ad Achi-
runlque b ei servi Acbis : Numquid non iste est Da- nielecb] : Audi, fili Ahilob- Qui respondit : Prxsto
vid rex ierrx?nonne buic cantahant percboros, suiii, dontinc. Dixitque ad eum Saul : Quare conju-
dicentes : Percussit Saul mille, et David decem mil- rastis (h. rebellasiiy) advcrsum me, tu el filius Isai,
lia? [T. LXl.] Posuit autem David serinones istos et dedisti ei pancs el glndium , et consuluisti pro co
in corde suo, et exlimuit valde a facie Achis regis Deum, ut consurgeret adversum me, insidiator us-
Getb. Et immutavit os suum coram eis, et collabe- que bodie (h. iusidiator sicut hodie) permanens ? Re-
batur iuter mamis eorum , et impingebat in ostia spondensqueAchimelcchregi, ait : Et nuis in omni-
porlx , defluebanlque salivx ejus in barbnm. Ei ait bus servis tnis, sicut David fidelis, etgener regis, et
Achis ad servos suos : Vidistis hominem insanum : jergensad imperium tuum , et gloriosus in domo
quare adduxistis eum ad me ? An desunl nobis fu- lua? Num hodie coejii consulere pro eo Dcum? absit
riosi, quod introduxistis istuni, ul fureret, me prx- boc a me, ne suspicetur rex adversus servum suum
sente? hiccine ingredielur domum meam' n,' rem hujiiscemodi, in universa domo patris mei : non
[T. LXil, Cap. XXII]. Abiit ergo inde David, el enim scivit servus tnus quidqunni super boc nego-
fugil (h. cvasii) in speluncam Odollam (h. Adullam). tio, vel modicum vel grande. Dixitque rex : Morte
Quod cuni audissent fralres ejus, et omnis domus morieris, Achimelecb, lu, et omnis domus patris tui.
pairis ejus, descenderunt ad eum illtic. Et convenc- El ail rex emissariis, qui circumstabanl eum : Con-
ruiitad euiii omnes, qui eranl in angusiia consiituti, vertitnini, et interfieiie sacerdotes Domini: nam ma-
et oppressi «rc alieno, et amaro aniuto, et factus est nus eorura cum David est : scicntes quod fugisset,
leciio verba, et surrcxil obviam, non habet. Quxcum " Ms. Vernnens. non habet Ecce, quod neque in
neque in vetustissinio Veronensi ms. sint, mnliin Hebrxo est. Vulgaii plus habeui, Ecce hic.
xstimnre, ea equibus Marliana:usilla verba excudil, b Addunt Vulgali libri verba , ad ettm, cum vidis-
interpolataexemplaria, qux scholion marginale in sent Daid, qux neque Hehr. textus, nec llierony-
lextum receperinl. Parquippe est opinari, cnm La- mianx Versionis mss. ngiioscuni.
tinn verbn, eoquod venisset, non viderentur Hebrxo c Veronens. cod. ipsxquc Capiiulares membranan,
flNlpS respondcrc , siudiosum aliqucm rcscripsisse socii legunt pro servi, Hebrxo taiiien lextu VTiJfnoii
ad libri oram, el surrexit obviam, qux postmodum a assentienie.
librariis fuerint in lexltim i.nporlata. d Iidem mss., fmdusjunxeril, elc.
605 S. IIIERONYMIDIVINA BIBLIOTIIECA. 604
non indicaverunt niihi. Noluerunt autem servi regis A A nuntialumque estSauli, quod fugisset David de Ceila
cxtendere inanum suam in sacerdotes Domini. Etnit [ Vulg. add. etsalvaius esset] : qunm ob rem dissi-
rcx Doeg : Convertere tu, el irrue in sacerdotes. mulavit exire. Morabalur autem David in deserio in
[T. LXIII.] Couversusque Doeg " Idumxus, irruit in locis iirmissimis, mansilquein monle soliludinisZipli
sacerdoles, et trucidavil in ilie illa octoginlaquinque [ Vulg. add. in monte opaco]: quxrebat tnmeneum
viros vestilos b ephod lineo [b. portantes ephod Saul cunctis diebus, et non tradidit eum Deusin
lineum]. Nobeautem civitatem sacerdotum percussit manus ejtis. Etvidit David quod egrcssus cssel Saul,
in ore gladi', viros el mulieres, parvulos et lactentes, ut quxreret animain ej'us. Porro David erat in deser-
bovem et asiiium, et ovem in ore gladii. Evadens to Ziph in silva. Et surrexit Jonaihan filius Saul, et
siutem unus filius Achiinelech, filii Ahitob, ctijus no- abiit ad Dnvid in silvam, et confortavit manus ejus
men erat Abialhar, fttgit ad David, et annuntiavilei in Deo : dixilque ei: Ne timeas : neque enim inve-
quod occidisset Saul sacerdoles Domini. Etait David nict te manus Saul patris mei, et lu regnabis super
ad Abiathar : Sciebam in die illa, cum ibi esset Doeg Israel, et ego ero tibi secundus : sed et Saul pater
Idumxus, quod proculdubio annuntiaret Sauli : ego meus scit hoc. Percussit igiiuruterque focduscoram
sum reus omnium animarum domus c patris lui. Domino : mansilquc David in siiva: Jonaiban autem
Mane mecuin, ne timens : si quis quxsierit animam -* * reversus esl in d domum h. viam suam. Ascende-
[ ]
meain, quxretetanimam luam, mecumquescrvaberis. runl autem Ziphsei ad Saul in Gaban, dicenles : [T.
[T. LXIV, Cap. XXIII.] Et nuntiaverunt David, di- LXVI. ] Nonne ecce David latitat apud nos in locis
centes: Ecce Philisthim oppugnantCeila, etdiripiunt (uiissimis silvx, in colle Achike, qux cst nd dexlc-
areas. Consuluit igitur David Dominum, dicens: Num ram deserti ? Nunc ergo, sicut desideravit aninia lua
vadam, et percutiam Pliilisthxos istos? Et ait Domi- [ h. anima lua, o Rex ] ut descenderes, descendc :
nus ad David : Vade, et perculies Philisthxos, et noslrum aulem eril, ut tradnmuseum in manus [ Ms.
salvabis Ceila. Et dixerunt viri ,qui ernntcum David, ninnu] regis. Dixilque Saul: Benedicti vos a Domino,
ad eniii: Ecce nos hic in Judxa consisienles time- quia doltiistis vicem meam[h. pepercisiis super mej.
mtis : quanio magis si ierimus in Ceila advcrsuni Abite, et oro , [Ms. ergo] et diligentius prxparnlc,
ngmina Philislinorum ! Rursum ergo David consu- et curiosius ngiie, et considerate locum ubi sit pcs
Iuit Dominuni. Qui respondens, ait ei: Surge, et vade cjus, vel quis viderit eum ibi: recogilat eniin de me,
llt. descende] in Ceila : ego enim tradam Pbilisthxos i quod callide insidier ei- Considernle, et videie omnia
in mnnu tua. Et abiit David, et viri ejus, in Ccila, et' lalihula ejus, in quibus absconditur, et revertimini
pugnavil adversum Pbilistbxos, et abegit jumentni ad me, ad rem ccrtam, ut vadam vobiscum. Qtiod si
corum, ct pcrcussit eos plaga mngna : et salvavit'l C etiam in terram se abslruserit, perscrutabor eum in
David habiiatores Ceilx. Porro eo lempore, quoi cunctis millibus Juda. At illi surgentes abiertint in
fugiebat Abialhar filius Achimelech ad David in) Ziph anie Saul: David auiem et viri ejus eranl in
Ceila, ephod secum liabeus descenderat. Nuntiatumi deserlo Maon, in campestrihus, ad dexteram Jesi-
c t autcm Sauli, quod venisset David in Ceila : et1 niuib \Al. Jesimon ]. Ivit ergo Saul et socii ejus ad
nit Saul: Tradidit eum Deus in manus meas ; con- quxrendtim cum, et nuntinlum est David, statitnque
(iiisnsque est introgressus urbem, in qua portx ett descendit ad petram, et versabatur in deserlo Mnon.
scrac. Et prxcepit Saul omni pnpulo, ul ad pugnami Qnod cum audisset S.iul, persccutus est David iu de-
descendcreni in Ceila : etobsidercnt David, et viross serto Maon, ct ibal Saul nd lalus inoniis cx parte
cjus. [ T. LXV. ] Quod cum rescissel David , quial tina : David aittem el viri ejus eranl in laiere moniis
prxpararet ei Saul clam maluni, dixitad Abiatharr ex parle aliera : porro David desperabat se posse
sacerdotem:Applica ephod. Et ait David:DomincDetis s evadere a facie Saul : ilaque Saul et viri ejus, in
I;iael,aiidivitfamaiii servusluus, quod disponat S.iul1 niodum coronx cingebant David et viros ejus, ut ca-
venircin Ceilam, ul evertat urbcm propter me : si ;i perent eos. Etnuntitis vcnit ad Saul, dicens:Fesii-
tradenl me viri Ccilaein manus ejus? et si descendetl na, ct veni, quoniam infuderunt se Philisthini stiper
Saul, sicul audivit servus luus? Domine Dcus Israel,I, D lerram. Reversus esl ergo Saul desistens persequi
iiulica servo luo.Et aitDominus:Descendel. Dixilque e Divid.etperrexilin occursumPbilisihinortim. Prnpier
David : Si iradent me viri Ceilae, et viros qni' suntit lioc vocaverunt locum illum, petram dividenlem.
mecum, in manus Saul? Et dixil Dominus:Tradcni. [ Cap. XXIV. ] Ascendit autem David inde, et habi-
Surrexit ergo David et viri ejus quasi sexcenli, efif lavit in locis tutissimis En-Gaddi. Cumque reversus
egressi de Ceila, huc alque illuc vagabantur incerti: : esset Saul, postquam persecutus est Pliilistbxos,
a In ms. Veronensi, Doec, quod Grxci prxferunt,, sacerdotali, epist. jam laudaia, et ad Fabiolam, de
ex iisque veteres Laiini, quin et ijise Hieronymus,, Veste sacerdotali, episl. 128. MART.
cpist. ad Marcellam 29, <lecpbod et leraphim. c Vocem domus cumVulgat. Veronens. ms. tncet.
b In epislola Hieronymi nunc 130, qux in novaa d Falsum est apud Hebrxos legi, reversus est in
cditione non 130, sed 8, ponelur, eaindem habess DJainsuam: nam iu fonle Hebraico scriptum est
annolationem qnnni hic exhihei ScholiasteR Cano- '" liTTiS
nis. Ubi nunc legimus, hinc S. D"Ctor ad Mtrcel- "jSn,halach lebelho, id est, ivil in domumsuam.
lain, el omnesportanUs ephod, in Hebrmohubet, por- r- Forte ad seii«uni unum, non ad verbn, qux diversa
tQiilcs ephod bad. Viile plnra de eplmd bad , sive, e, suni, atteudebat schotiastes noster. Qiid-iuid sil,
la fides bujus annotationis pen«s iJIuin«rit. MART.
lineo, epist. jain laudala, el ad Fabiolam, de Vesta
€05 LIBER I SAMUELIS. COlJ
nuntiaverunt ei, dicentes: Ecce David in descrto A tu indicasli hodie qux feceris mihi bona : quomodo
est En-Gaddi. Assumens ergo Saul tria millia electo- tradiderit me Dominus inmaiium luam, et non occi-
rum virorura ex omni Israel, perrexil ad investignn- deris me. Qnis enim cum invenerit inimicum suum,
dum Davidet viros ejus, etiam super abruptissimns dimittet eum in via bona? Sed Dominus reddat tibi
petras, qux solis ibicibus pervix sunt. Et vcnit ad vicissiludinem hanc, pro co quod hodie operatus es
caulas [ Ms. add. quoque] ovium, qux se offerebattt in me. Et ntinc quia scio quod cerlissime regnalurus
vianti. [ T. LXVII. ] Eraique ibi spelunca quam in- sis: et hnbiturus in manu lua regnum Israel, j'ura
gressus esl Saul, ut purgaret ventrem [ h. ad legen- mihi in Domino, ne deleas semen meum post me,
duin pedes suos] : porro David et viri ejus in interiore r.e jue auferasnomcn nieum de domo patris mei. Et
parte speluncaelatebant. Et dixerunt servi David ad juravii David Sauli. Ahiil crgo Saul in domum suam,
etim : Ecce dies, de qua loculus est Dominus ad te : et David etviriejus ascenderunt ad lutiora loca.
Ego tradam libi inimicum Inum [ h. inimicuin luum [ Cap. XXV. ] Mortuus est aulcm Samuel, et con-
in manu lua ], ut facias ei sicul placuerit in oculis gregatus cst univcrsus hrael, et plnnxerunt eum, et
tuis. Surrexit ergo David, et prxcidit oram chlamy- sepelierunt eum in dorao sua in Rama [ Vulg. Ra-
dis Saul silenter. Post hxc percussit cor suum David, niathaJ.Consurgeiisqiie David dcscendilin desertum
eo qtiod abscidisset oram chlamydis Saul. Dixilque B Phnran. [ T. LXX.] Erat autem vir quispiam in soli-
ad viros suos : Propitius niilii sit Dominus [ h. Absil tiidinefb. in Maon habet, non in solitudinej Maon,
a me a Domino], ne faciam hanc rem domino meo, ct possesslo ejus in Charmclo, el homo ille magnus
christo Domini, ut mittam manum in eum, quoniam niinis : erantque ei oves Iria inillia, et mille capra;,
cbristus Domini est.[T. LXVIII. ]Et confregit David et accidii, ut londeretur grex ejus in Cbarmelo. No-
viros suos, sermonibus, et non permisit eos, ut con- rncn autem viri illius Nabal, et nomen nxoris cjus
surgerent in Saul. Porro Saul exsurgensde spelun- Abigail. Eratque mulier illa prudentissima etspe-
ca, pergcbat ccepto itincre. Surrexit autem et David ciosa: porro vir ejus durus, ct pessimus et maliiio-
po.4 eum, et egressus de spelunca, clamavit post sus:cralautem degenere Cbaleb. Cum ergo audissct
lergum SauJ, dicens : Domine mi rex: Et respexit David iu deserto, quod tonderet Nabal gregem suutn,
Saul post se, et inclinans se David pronus in terram, misit decem juvenes [h.puerosj, el dixit eis:Ascen-
adoravit, dixitque ad Saul : Quareaudis verba ho- dite in Charmelum, et venietis ad Nabal, et salula-
niinum loquentium, David quxrit nialum adversum bitis eum ex nomine meo pacifice: Et dicetis a sic :
te? Ecce hodieviderunt oculitui, quod tradideril le Fratribus meis |li. Et dicetis sic, Fratres meij, et
Dominus in manu mea in spelunca, et cogilavi, ut tihi pax, et domui lux pax, ct omnibus, quxcumque
occiderem te, sed pepercit libi oculus meut [ h. non C hibes, sit pax. Audivi quod tonderent pastores lui
habct]; dixi enim : Non extendam manum meam in [h. londentes tui, nunc paslores qui fuerunt tibij, qui
dominum meum, quia chrislus Domini esl. Quin po- bcrantnobiscum in deserto [h. non habet]:numqtiani
lius, pater mi, vide et cognosce oram cblamydis tux eis molesti fuimus, nec aliquando defuit illis quid-
in manu inca, quoniam ctim prxscinderem summi- quam de grege, omni tempore quo fuerunl nobiscum
tatem clilaniydis tux, nnlui exlendere nmnum meam in Charmelo. Interroga pueros tuos, ct indicabnnt
in te [ h. nolui interficerele]: animadverle el vide libi. Nuncergo invenianl pucri [Vulg.add. tuij gra-
quoniam non estin manu mea malum, nequeiniqui- tiam in oculis luis:in die euim bona veninius.Quod-
tas, neijue peceavi in le : tu autcm insidiaris animx cuinque invenerit manus tna, da servis tnis, et filio
mex, ut auferas cam. Judicet Dominus inter me et luoDavid.[T.LXXI.]Cutnqnc venissenlpueri David,
te, et ulciscatur me Doniinus ex te : maiius autem locuiisuntadNabalomniavcrbahxcexnoniiiieDavid,
mea non sit in le. Sicut et in proverbio antiquo di- et siluerunl. Respondens aulem Nabal pueris David,
cilur : Ab impiis egredietur impietas: manus ergo ail: Quis est Dnvid ? el quis est (ilius Isai ? hodie
inea non sitinte. Quem sequeris [Vufg. persequeris], increverunl servi, qni fugiunt dominos suos. Tol-
rex Israel? qtiem persequeris? canem morluum se- Iam ergo panes meos, et aquas meas, etcarnes pe-
queris, el pulicem unum. Sit Dominusjudex,et j'udi- D corum, qux occidi, tonsoribus meis, et dabo viris
cet inter ine et le :etvideat, ct judicet causam meam, quos nescio unde sint ? Regressi sunt ilaque pueri
et erual me de manu tua. Cum auiem complesset David per viam suam, et reversi venerunt, et nun-
David loquens sermones hujuscemodi ad Saul, dixit liaverunt ei omnia verba [h. verba bxc] qux di-
Snul : Numquid hxc vox lua est, flli mi David? Et xerat. Tunc David ait viris suis : Accingnlur
levavit Sanl vocem suam, et flevil: dixitque ad Da- unusquisque gladio suo. c Et accincti sunt singuli
vid: [ T. LXIX. ] Justior lu es quain ego : tu enim gladio suo, accinclusquc est et David ense suo : et
tribiiisti mihi bona: ego nulem reddidi tibi mala. Et seculi sunt David quasi [Vulg. tacel quasi] quadrin-
* Ms. Veronens. cumVulgatis, dicetis:sit fratribtts desidcralur ; et quamquam pulnre malim, Latini an-
meis, eic. Hebrxo tamen dissentiente, in quo est tiquarii erroreob earumdem vocum gladio suo repe-
Sic, sub alia inlerpunctione. titionem ex hoc ej'us apographodecidisse; velirii la-
b Quod placet scholiastx, fuerunt, ms. quoqueVe- men animadvertas, enm neque in Vaiicano exemr
rooens. priefert. plari Gra-coT&ivLXX haberi, neque in aliis optimae
c Hxe pericope, e<nccincti sunt singuli glndio suo, noix, nd qux uupcrx editioncs Lipsiensis annil647
quse totidemcsl in Hebrxoverbis,in Veronens. ms. cl Franequeriana 1709 sunt expressx.
607 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. G08
genli viri : porro ducenti remanserunt ad sarcinas. A tibi domino meo; ct da pueris qui sequunlur te do-
Abigail autem uxori Nabal nuntiavit unus de pueris, minum meum. Aufer [h. Obliviscere] iniquiiatcm fa-
dicens: Ecce misit David nuntios de deserto, ut be- mulx tux : faciens enim faciet Dominus tibi domino
nedicerent domino nostro [Ms. vestro] ; el aversa- meo domum fidelem, quia prxlia Domini, domine
tus est eos. Homines isli, boni satis fuerunt nohis, mi, lu prxliaris : malitia ergo non inveniatur in te
et non molesti: nec quidquam aliquando periit omnibus diebus vitx tux. Si enim surrexit [Ms. sur-
orani tempore,quo sumus conversati cum eis inde- rexerit] aliquando homo persequens te, et quxreus
serto: pro muro erant nobis tam in nocie quam in animam tuam, critanima domini meicus(odila,auasi
die, omnibus diebus quibus pavimus apud eos gre- [h. non hahetj in fasciculo viventium, apud Dominum
ges. Qunm ob rem considera, ct a recogita quid fa- Deum tuiim: porro anima inimicorum luorum rotabi-
cias : quouiam complela esl malitia adversus virum tur, quasi in impetu elcirculofundx.Cumergofecerit
luum, et adversus domum luam [h. adversus do- Dominus libi domino meo omnia, qux loculus esl
minum nostrumet ndversus omnem domum saanj], bona de te, et constituerit le ducem super Israel,
et ipsc filius est Belial, ita ul nemo ei possit loqui. non erit tibi hoc in singulium, etin scrujvulum cor-
Festinavil igiiur Abigail, et lulil ducentos panes, et disdomino meo,quodeffuderissanguinem innoxium,
duos utres vini, et quinque arictes coctos, etquin-6 6 aut ipse te ultus fueris ; el cum benefecerit Dominus
que sata polenlx, et cenlum ligaturas uvx passx domino ineo, recordaberis ancillx tux. El ait David
[h. Et centum uvas passas], el ducenlas massas ca- ad Abigail: Benediclus Dominus Deus Israel, qui
ricarum, et imposuit super asinos : dixitque pueris mi-.it te hodie in occursum meum, et benediclum
suis : Prxcedile me : ecce ego post tergum sequar cloquium ttium, etbenedicta tu, qux prohibuisti mc
vos : viro aulem suo Nabal non indicavit. Cum ergo hodie, ne irem ad sanguinem, et ulciscerer e manu
ascendisselasinum, et descenderet [Ms. descendissel] mea. Alioquin vivit Dominus Deuslsrael, qui prohi-
ad rndicesmontis, Davidet viri ejus descendebant in, buit me d ne malum facerem tibi: nisi cito venisses
occursum ejus; quibusct illa occurril. Etait David : in occursum mihi, non reinansisset Nabal usque ad
Vere frustra servavi omnia, qnx hujtis erant, in de- Iucem maluiinam , mingens ad parietem. Sus<rpit
serto, et non periii quidquamde cunctisquac ad eum ergo David de nianu ejusomnia [h. non habet, om-
pertinebanl, et reddidit mihi malum pro bono. Hicc nia] qux altuleral ci, dixitque ei: Vade ° pacifice in
faciat Deus inimicis David ; ct bxc addai, si reli- domum tuam, ecce audivi vocem tuam, et honoravi [h.
q uero de omnihus qux ad eum periinent usquebmnne, assumpsi] faciem luam. Venil aulem Abigail ad Na-
mingentein ad parielem. Cum autem vidisset Abi- bal; et ecce eral ei convivium in domo ejus, qunsi
gail David, fcstinavit, et descendit de asino, et |>ro-C convivium regis, et cor Nabal jurundum : eratenim
cidit coram David super faciem suam, et adoravitt ebrius nimis ; et non indicavit ei vcrbum pusillum
super terram, et cecidil ad pcdcs ejus, et dixit: Ini autgrande tisque in mane. Diluculo aiitem cum di-
me sit |h. esl], domine mi, bxc iniquitas : loqualur,, gessisscl viiiuin Nahal, iudicavit ei uxor stta verba
obsecro, aneilla tua in auribus itiis ; et auili verbai hxc, et emoriuum esl cor ejus intrinsecns, etfactus
fatnulx lux. Ne ponal, oro, dominus meus rex [li. estquasi Japis. [T. LXXII.] Cumque pertransissent
non habcl] cor suum super virum islum iniquissi- decem dies, percussil DominusNabal,ettnortuusest.
nium Nabal [h. super virum islum Belial Nabal]:: Quod cum audissel David morluum Nabnl, ait: Be-
quin secundum nomen siinm siulttis est, el est stul- ncdictus Dominus, qui judicavit causnm opprohrii
liiia cum eo [h. quia sccundum nomen suum iia est. mei de manu Nabal, et servum suuin custodivil a
Nabal nomen cjus est, et stultitia cum eo] : ego au- malo, et malitiam Nabal reddidit Dominus in caput
tem ancilla (ua non vidi ptieros tuos [h. non habett ejus. [T. LXXHI.] Misit ergo Diivid, et lacutus cst
tuos], « domine mi, quos misisti. Nunc ergo, do- ad Abigail, ut sumeret cam sibi in uxorcm. El vene-
mine mi, vivit Dominus , cl vivit anima tua, quiii runl pueri David ad Abigail in Charmelum, el lo-
prohihuit le ne venires in sanguine, et salvavit roa- cuti sunt ad eam, dicentes: David misit nos ad te, tit
num lunni libi; et nunc fiant sicul Nabal inimici tui,, D
' accipiat tc sibi in uxorem. Qtix consurgcns adora-
clqui quxrunl domino meo malum. Quaproplcr su- vit prona in terram, et ait : Ecce famula lua sil in
scipe benedictionem hanc, quam atlulit ancilla tuaa ancillain ut [Ms. et] lavet pedes servorum domini
" Ms. Vcronen., et vide, Hebrxo 'sm pressius.
b Pro mane legit Vcronen. ms. cmtcm: qux lectio qnam et mcjam diu concessisse, ultro, profiteor. Si-
o mile qtiid Vopiscus de Aureliano tradit, qui in urhis
tamelsi ab Ilxbrxo "Vp,, ca:icrisque libris oiitnibuss Tliiaiiac popultim iratus, hoc se obstrinxit jureju-
dissenliat, non incongrua tamen esi, autglossatoremn rando, Canemitt hoc oppidononrelinquam, quo onines
indoclumsapit. Nenij e cum disputainin tnniopee silll deleiurum se planc homines sacramenlo indixil,
inter cruditos, num vcrbis mingeniem ad parielem „ postea tantx motus inlernecionis miseraiione, ad ver-
mares seu viri, quibus illud pro more convenit, anr| bcrum sonum emollivii, etomnes quot occurretilin
canessignificenlur, qux Irita sermone proverbii estit urbe, canes cxdi jussii.
c In Veronens. ms. et Vulgatis, domine mi. He-
phrnsis, cum quis ita se nemini parsurum minalnr,!
ut ne canem quidem, cni mingere ad parietem insi- jl brai.MTN.
d ln Veron. ms., prohibuit me malum facere libi.
tum est a nalura, vivum relinquat: noster antiquariuss
(neque enini a S. interpreie coniendere ausiin ilaa Hebr. uno verbo, jniQ a malefaciendo.
scriptum) suum alteri scntcnlix calculum addit, in n e Idem ms., in pace : cura Hebr. DlSwb.
609 LIBER I SAMUELIS. 610
niei. Et festinavit, et surrexit Abigail, et ascendit A
1 quietas regem ? Et aii David ad Abner : Numquid
super asinum, et quinque puellx ierunl cum ea, pc- non vir tu es?etqttis aliussimilis tui in lsrael?quare
dissequx ejus, etsecuta est nuntios David ; et facta ergo non custodisti dominutn tuum regem?ingressus
est illi uxor. Sed et Ahinoem accepit David de Jez- est enim unus de turba, ut inierficeret regem domi-
rael;etfuit utrnque uxor ejns. [T. LXXIV.] Saul num tuum. Non esl bonum hoc, quod fecisii: vivit
autem dedit Michol [h. MichalJ filinm suam, uxorem Doininus, quoniam filii mortiseslis vos, qui noncusto-
David, Phalti filio Lais, qni erat de Gallim. ditis dominum vcstrum,christum Domini.Nunc ergo
[Cap.XXVI.J Et venerunt Ziphxi ad Satil in [Ms. vide ubi sit hasla regis, etubiscyphus aqux, qui erat
de] Gabaa, dicentes : Ecce David [h. Num. DavidJ adcapulejus.[T.LXXVI.]CognovitautemSaulvocem
absconditusest in colle Aehilx, qux esi ex adverso David, et dixit: Num vox tua est bxc, fili mi David?
solitudinis. El surrexit Saul, et descendit in deser- et a dixit David : Vox mea, domine mi rex. Et ait:
tum Ziph, et cumeo Iria millia virorum dc electis Quam obcausam dominus meus persequitur servum
Israel, utquxreret David in deserto Ziph.Etcaslra- suiim ?Quid feci ? nul quod est in manu mea malum?
meiatusest Sanl inGabaa Achilse, qux eratex ad- Ntinc ergo audi, oro, domine mi rex, verba servi lui:
verso solitudinis invia: David aulembabitabatinde- Si Domitius incitai le adversum me, odoretur sacri-
serto. [T. LXXV.] Videns antem quod venissel Saul B I ficium ; si auieiti filii hominum, maledicti sunt in
postsein deserlum.misitexploraiores, eldidicitquod conspectu Domini : quia ejecerunl me hodie, ut non
venisset [Vulg.add. illucj cerlissime. Etsurrexit Da- hnbitem in hxreditaieDomini, dicentes : Vade, servi
vid[ Vulg. adrf.clam], etvenit ad locum ubi erat Sanl diis alienis. Et nunc non effundatur sanguis meusin
[b. ubi caslrametalus erat Saul] : cum vidisset lo- tcrram coram Domino : quia egressus est rex Israel,
cum, in quo dormiebat Saul, et Abner filius Ner, ut [Ms. et] quxrat pulicein unum, sicut persequiiur
princeps miliiix ejus, Saulem dormienlem in tento- perdix in montibus. Et ail Saul : peccavi, revertere,
rio, et reliquum vulgus per circuilum ejus, ait David fili mi David : nequaquam enim ultra male tibi fa-
ad Acliimelech Getlbxum [Ms. Cxtheum], ei Abisai ciam, eo quod preliosa fuerit anima mea in ocu-
filium Sarvix, fratrem Joab.dicens :Quis descendel lis luis hodie [Ms. tacel hodiej: appnret quod slulie
mecum ad Saul in castra ? Dixitque Abisai: Ego de- egcrim, ct ignoraverim niulta nimis. Et respondens
scendam lecum. Venerunt ergo David et Abisai ad David, ait: Ecce hasia regis : transeat nnus de pue-
populum nocte, et invenerunt Saul jacentem etdor- ris [Vulg. add. regisj, et tollat eam. Dominus aulem
mientem in lentorio ; et bastam fixam in terra ad retribuet unicuique secundum justitiam suam et fi
capulejus: Abner autem et populum dormientcs in dem : tradidil enira tc Domimts hodie in manti mea,
circuitu ejus [h. Et ecce Saul jacebat et dormiebat' C et nolui levare manum menm in Christum Domini.
in teniorio ; et basta Oxain lerra ad caput ejus, Ab- Et sicut [h. Et ecce sicutj magnificata esl anima lua
ner aulem et populus dormiebant in circuitu ejusj. hodie in oculis meis, sic magnificelur anima mea in
Dixitque Abisai ad David: Conclusit Deus hodie ini- oculisDomini, etliberetmedeomniangustia. Aitergo
micum luum in manus tuas : nunc ergo perfodiam Saul ad David : Benedictus tu, filimi Dnvid: equidcm
cum lancea in terra semel, el secundo opus nonerit. faciens facies, et polens poteris. Abiit autem David in
El dixil David ad Abisai: Ne interficias eum : quis viam suam, et Saul reversus esl iu locum suum.
cnim extendit mantini suam in chrislum Domini.et [Cap. XXVII.] Et ait Davidin corde suo:Aliquan-
innocens erit [h. fuit] ? Et dixit David : Vivit Domi- do incidam uno die in manus Saul : nonne melius
nus, quia nisi Dominus percusseril eum, aut dies ejus estutfugiam, el salver in terra Philistinorum, et
venerit, ut morialur.autin prxlium descendens pcr- desperet Satil, ccsseique me quxrere in cunctis fini-
icrit: propilius mihi sit Dominus [h. absit a me a bus Israel ?fugiam ergo manus ej'us. Et surrexit Da-
Domino] ue extendam manum meam in chrislum Do- vid, et abiit ipse, et sexcenli viri cum eo , ad Achis
lniiii. Nunc igitur tolle hastam, qux est ad caput filium Maoch regem Getb. El babitavit David cum
ejus, et scyphum aqux, et abenmus. Tulit ergo Da- Achis in Geth : ipse ct viri ejus, vir et domus ejtts ,
vid hastam, ct scypbum aqux, qui [Ms. qux] erat. D et David, etdux uxores ejus, Abinoem Jezrahelitis,
ad caput Saul, et abierunt; et non erat quisquam, et Abigail uxor Nabal Charmeli [h. Charmelitis]. £,t
qui videret et intelligeret, et evigilaret, sed omnes nuntiaiumestSauli quod fugisset David in Gelh, et
dormiebant, quia sopor Domini irruerat supcr eos. non addiditulira ul quxreret eum. Dixit antem Da-
Cumque transisset David ex adverso, el stelisset in vidad Acbis : Si inveni graiiam in oculis tuis, detur
vertiee montis de longe, et esset grande interval- mihi locusb inuna urhiiim regionis liujus, ut habi-
luin [h. grandis locus] inter eos : clamavit David ad tem ibi: cur enim mnnet sei vus tuus in civitate re-
popuJum, et ad Abner filium Ner, dicens : Nonne gis [b. rcgni] lecum? Dedit ilnque ei Achis in die
respondebis, Abner? Et respondens Abner, ait: Quis illa Siceleg : propter quam causani facla est Siceleg
es tu, qui clanias [h. qui clamas ad regem], el in- regum Juda, usque in diem lianc. Fuit autcm nume-
» Verbum dixit hic ms.Veron.prxtermittit: econ- urbium circa agros. Cacleri omnes ms. codiccs legunt
trario mox addit rex verbis Dominusmeus: Hebrxo juxta quod editum est: idque pracsiat male emen-
tamen non assentiente. daix lectioni in textu Canonis. MART.
b Secunda manuscriptuin est in Canone, in una
611 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 612
rus dierum, quibus habilavit David in regione Phi- A J eo, venerunique ad mulierem nocte , et ail: Divina
lisiinoruni , "qualuor iiiensiiiiii|h. qualuor, inenses inilii in pyihone, et suscita ntihi quem dixcro libi. Et
ei diesj. Et ascendit David, et viri ejus, et agehant nit mulier ad eum : Ecce , lu nosti quania fecerit
prxdas de Gesuri, et de b Gezri, ct de Ainalecilis : [Ms. fecitJSaul, et quomodo eraserit magos el ha-
bi eiiiin pagi habiiabantur in terra antiquiius, eunli- riolos de lerra :
quare ergo insidinris animx mex ,
bus Sur usque ad terrain iEgypii. Et perculiebat ui occidar?Et juravit ei Saul in Domino , dicens :
David omnem [li. non liabetomiiem] lerram, ncc re- Vivit Dominus, quia non veniel tibi quidquam mali
linquebat vivenlem virum ei mulierem : lnllcnsque propter hanc rem. Dixitquc ei mulier : Quem susci-
oves, et boves, et asinos, et camelos, et vestes, rc- labo libi? Qui ait: Saimielcm suscita mihi. Cum au-
Vertebalur, el veniebat ad Aciiis. Dicebnt nutem ei lcni vidissel mulier Samuelcin, exclamavit vocema-
Acbis : In quern c irrtiisli [b. irruislis J hodic? Rc- gna, etdixilad Saul: Quare iniposuisti mibi[h. dece-
spondcbiitque David : Conira meridiem Judx, el con- pisti. mc?]Tu es enim Saul. Dixitqueei rex : Noli li-
tra metidiem Jerameel, et conira meridicm Ccni.Vi- rnere : quid vidisti?Elaii mulier ad Saul: Deos vidi
ruin et mulierem non vivificabat David, nec adduce- ascendeniesdeierra. Dixitque ei: Qualis est forma
bal in Geth , dicens : Ne forte Ioquanlur adversum ejus?Qux ait: Vir senex ascendit, et ipse amicius
nos: Hxc fecit David : el lioc eral dccretuni illi om- B est pallio. lnlellexit Saul quod Samuelesset, el in-
nihus diehus quibus hahilavit in regione Philislhino- clinavit se stiper faciem siiam in terra , cl adoravit.
rtim. Crcilidil ergo AchisDavid, dicens : Mulla mala Dixit autem Samucl ad Saul : Qnare inquietasli
operatus esl [li. fcetere fecii] contra populum suum [Ms. inquietas] me ut suscilarer? El ait Saul: Coaretor
Israel : cril igiiur mibi servus sempiternm. nimis : siqiiidem Piiilisihim pugnanl adversum me ,
\Cap. XXVIII].Faclum cst autem in diebns illis, con- ct Deus recessit a me, ct exnudire me noluit, neqi.e
gregavernnt Pbilistliim agmina sua, ut pra'parentur in manu propbelarum, neque per somnia : vocavi
ad bellum conlra Isracl : dixilque Achis nd David : ergo te, ut ostenderes mibi quid faciam. Et ail Sa-
Sciens nunc scito, quoniam niecum egrcilieris in ca- muel : Quid interrogas ntc, cum Dominus recesserit
stristu.et viri lui. Dixiique David ad Acr.is : Nunc a le, ct iransieril ad xiiiulum luum? Faciet enim tihi
scicsqux facturus estseivus luus. [T. LXXVII.] Ei Doininus sicut locutus cst in manu mea , et scindet
iiit Achis ad David : El cgo cusiodcm capitis tnei po- reguum [Vulg.add. tuuiti] de manu tua, et dabit il-
nain te cunclis diebus. Samuel auicin moriuus cst, lud proximo luo David : quia non obedi^li voci Do-
planxitqiie eutn omnis Israel, el sepelierunt eum in mini, ne|ue fecisti iram furoris ejus in Amalcch. Id-
Rama [Vulg. RatnaihaJ urhe sua. Et Saul abstulii. circo quod paleris, fec.illihi Dominushodie. Etdahit
ntagos ct hariolos de lerra. Congregatiqiie sunt Phi-' G Dominus ctiain Israel tecum in inantis Philisthim :
listliim, et venerunt, et castramclaii siuil in Snnaui: crascnini lu el filii tui inecuiii eritis : sed et cnslra
coiigrcgavit atilcin el Saul universuiul-rael, el venit I-rael Iradel Doiiiinus in niniius Philislliim. Slatiin-
in Gelhoe \Ms. Gelbue]. Et vidit Saul casira Phili- quc Snul cecidit porrectHS in (erram : extimuerat
Sthiin, et timuil, ct expatit cor ejus nimis. Cousuluil- enim valdc [ Ms. et Vulg. lacent valdej vcrba Saiiiue-
que Doinintim, et non respondit ci neque per somnia, lis, el rohur non cral in eo, quia non coinederat pa-
neque per saccrdotcs [h. per doctrinamj, neque per nem lota dic illa Jh. illa, et tota nocle]. Ingressa est
Propbetas. [T. LXXVIII.j Dixilquc Saul servis suis: itaque mulier ad Saul, d el vidit qniaconturbatnserat
Quxrite mihi mulierem habenlem pyilioncin, et va- valde, dixiiquc ad euin : Ecce obedivit ancilla tHa
damad eam, et sciscitahor pcr illani. Et dixerunt voci tux, et posui an inani iiieam in niaiiu mea : et
servi ejus ad euni : Est mulier hubeiis pythouem in audivi sermoiies luo:-, quos loculuses ad me. Nunc
En-Dor. Mutavit ergo habiium suum : vesliiusquc igilur audi et lu voceai ancillae tux, et pouain corain
est aliis vcstiincniis, et abiil ipse , el duo viri cum te buccellam panis, ui [Ms. eij comcdens convale-
" Codex vetusiissimus Corbeiensis n. 13, addit D Qnin el hodiernus Ilchrxus prxpostcro liiteraruni
verbum quasi, id esi, quasi qualuor tnmsium. ln lle- ordine scriptuiii hahet "na, Gir»i, vel Gerzi pro ">—iTJ.,
brxo scriplum legilur D'U?TnnjmNl 0'C, jamim Gezri. M'itn'1tameit Ceri Massoreiharuin legcndum
vearbaa hhodaschim, quod iitierpretalur dies et qua- ut nos edidimus ad (ideni tnss. Laliuoruin. MART.
luor' menses. Porro Syrus et Arabs per dies aniittni —Veronens. quo juc ms. cuin pierisque aliis penes
Gedri : ininus hcne.
iiitelligun!: hinc apud c.os reperire est : Fuilque Marti.inii.-um,
1 Ctint lltbrxo srholiasie. ipsoquc lcxlti, habet et
nuinenis dierum quibus commoralusesi David in lerra
PliUisiliieornm, aimi et quaitwr mensinm , sivc ul Veroneiis. ms. pliiiiuin numcro, irruisii;.
npud Cliahlxuin, dies lempus in tempore et quaiuor d Caiioheoi Hebraicx veritatis, el aliud
optimiiin
mensts. Conira nuperi Critici doceni hcc loco dies Bililiwuii) evemplar ms. Corheiense n. 1 scctni su-
non posse accipi pro atttio vcl annis; quia David imis : idiiisum i|unquc legitur in llchrxis voliiniini-
non nisi pou morlem Samuelis descendit in regio- hus. Cxieri otnnes inss. eodices pcriurbaiam exlii-
nein Philisthinoriim.Mors auiem Samuelis prxcessit benl lcclioncm, ct coiifusumoinnino sensiun: sic cnini
mortem Saulis sepiem diiintaxai mensibus. Itaque babcnt: Ingressa est itaque mnlier adSaut, etail: Con-
juxia illos scriptores, aliquot dies cuin quatuor nten- turbattis enim eral valde: dixiique ad eum, etc. MART.
sibus Dnvid cniiiiioratus est in illa regione Phili- —Vcroiicns.ms.,{otanoc<ei(/(i; llehru:usulruiiii|iie
Sthiiioruin. MART. hnhet, et lota die illa, eitolu nocte. Moxquoque idcm
b Ita Canon emendatus, et codex Gorb. n. 15 nis. verhis, etvidit quia, prxiermissis, continuo legit
prima mnnu. Alii con upte legunl Gedri aul Getltri. cum Yulgalis, conturbalus enim erat.
615 LIBER I SAMUELIS. (14
scas, et possis iter facere. Qui rcnuit, et ait : Non A , [Cap. XXX.] Cumquevenissent Davidel viri ejus in
conicdam. Coegeruut autem eura servi sui et mulier, Sicelcgdie lertia, Amalecitximpeium c fecerant ex
el tandem aadita voce eornm, surrexitdeterra, etse- pnrie auslrnli in Sicelcg [h. in parlcmaustrnlem,et in
dit super lcciuin. Mulieraulem illa habebnt vilultim •SicelegJ.etpercusseranlSiceleg.etsuccenderanl eam
pascualcm in domo, clfestinavii, eloccidit cum; tol- igni. Ei captivns duxerunt mulieres ex ea, a minimo
Iciisqnc farinam, miscuiteam, ct coxitazyma, elpo- usque ad magnum ; et non intetfecevanlqiieniquam,
suit iinie Satil el antc servos ejus. Qui cuui comedis- sed secutn duxerant, ct pergebant itincre suo. Cum
sent, siirrcxerunl, etambulaverunt perlotam ncctem ergo venisset David cl viri ejus ad civitatem, ci iu-
illam [b. in illa noctcj. venissent eam succensam igni, et uxores suas, et fi-
[Ca;?.XXIX.] Congregaia sunt ergo Pliilistliimuni- lios suos, et filias ductas essc captivas , levaverunt
veisa agmina in Aphec : sed el Israel castramelatus David et popiiliisqui erai cum eo , voccs suns , et
est super fonlein, qui erat in Jezrael. Etsatrnpxqui- planxerunt, donec deficereni in eis lacrymx. Siqui-
dem Philistliiin incedebant in centuriis et milliluis : dem et duae uxores David ca]iiivx duclx fuerant,
Davidauiem el viri ejus erant in novissimo agmiue Aliinoem Jezrealites, et Abigail tixor Nabal Charmel.
cuin Achis. Dixcritntque principes Philislhim [Vulg. Et conlrisiatus est David valde : volebat enim etim
add. ad AchisJ: Quid sihi volunl Hehrxi isti [h. Quid " poptihts lapidare, quia amara erat anima uniusciijus-
Hehrxi i-li|? Et ait Achis ad piincipes Philisthim : que viri super filiis suis el hiiabus : cunforlalus est
Niiin ignoraiis David , qni fuit servus Saul regis auiem David in Doinino Deo suo. Et ait ad Abiatbar
Israel, et est apitd me mullis diebus, vcl aimis [h. An saccrdoiein filium Abimelech: Applica ad me ephod.
non iste David servusSauI regis Israel, qui est apud Et applicavit [Ms. .applicuit] Abiaibar ephud ad Da-
nie dicbiis vcl annis|, et non inveni in eo quidqiiam , vid , ct consuluit David Dominum , dicens : Per-
ex dic qua iransfugit ad me, usque ad diein liauc ? sequar lalrunculos hos, et comprehendam eos, an
|TLXX1X ] lrati sunt autem adversus eum principes noii? [h. non habet, an non ?] Dixitque eid Dominus:
Philisihiin, ct dixerunt ei: Reveriatur vir, et sedeal Pcrscquere : absque duhioenim comjirehendes eos,
in loco siio, in quo coustituisti euni, et uon descen- et excuties prxdam. [T. LXXXl.] Abiil ergo David
dat nobiscum in prxlium, ne fiat nobis adversarius, ipse, et sexcenti viriqui erant cum eo, et venerunt
cum praiiari cceperimus : quomodo enim aliter pla- usque ad torrentem Besor [Ms. Bosor]: et lassi qui-
caie poieris dominum suum, nisi in capitibus no- dam substilerunt [b. reliqui vero... substilerunlj.
slris : Nonne iste est David , cui canlabant a per Pcrsecutus est autem David ipse, et qiiadringcnti
dioros, dicentes : Pcrcussit Saul iu millibus suis, et viri : substiterant enim ducenti, qui lassi tr.msirc
Davidin dcceni millibus suis ? Yocavit ergo Achis non poterant lorrcntem Besor [h. qui jussi fueranl
David,et aitei : Vivit Dominus, quia rectuses lu, et ne Iraiisirent lorrenteni Besor]. Et inveneruntvirum
bonus in conspectu meo; ct exitus tuus, et introiius iEgyplium in agro, et adduxerunt eura ad David :
tutis mecum est in caslris [h. vivit Dominus, quia dcderuntqiie ei panem ut comederel, et biberet
rectus es tu, et bonus in conspectu meo, exitus luus aquam, sed et fraginen massae caricarum, et duas
et introitus tuus mecum in castrisj, et uon inveni in ligaiuras [h. duas pa-sas] uvx passx. Qux cum co-
le quidquam mali, ex die qua venisti ad me, usque medisset, reversus est spiritus ejus, et refocillaius
in diem hanc; scd satrapis non places. Reveriere est: iion enim comedernt panem, ncque biberat
ergo, etvade in jiace, et non [Ms. offendesjoffendas aqiiani, tribus diebus et tribus nociibus. Dixit iiaque
oculos salrapnrum Philislhim. Dixitque David ad ci David : Cujus es lu? vel unde? quo pergis? [h.
Achis: Quid enint feci, et quid invenisii in me servo non habet, quo pergis?] Qui ait: Pucr jEgyplius ego
luo [h. in servo tuoj, a die qua fui in consj ectti tuo sum servus viri Amalecitx: dereliquil aulem nie do-
usque ad dient banc, tit b nbn veniani , et piignem niintis meus, quia xgroiare ccepi nudiusteriius. Si-
cnntra iniinicos Domini meircgis? Respondcus au- quidem nos crupimus ad australem |>artem [Vulg.
lein Achis: loculus est nd David : Scio quia bnnus , pjagam] Clicrethi, et conlra Judain, el ad uicridietn
cs lu in oculis meis, sicut Angelus Dei : scd princi- Chaleb, ei Sicelcg succendimus igni. Dixitqueei Da-
pcs Philisihiiii dixerunt : Non ascendet nobiscum in vid : Poies me ducere ad istiun cunciim? Qui ait:
prxlium. Igitur consurge mane tu, etservi Domini Jiira mihi per Dcum, quod IIOIIoccidas me, el non
tui,qui venerunl lecuintclcum de noctc surrexeritis Iradas me in manum domini mei, et ducain lc ad
etcceperit dilucesccre, pergite. [T. LXXX.]Surrexit cuneum istum e. Qui cum duxissel euni, ecce illi
iiaqucdei/oc/efh. non habelJD.ivid ipse ctvir ejus.ut discumbebant super faciem universx lerrx, come-
proficiscerentur mane , et reveiierentur ad ler- dciiles et bibcnles, el quasi fcslum cclebranles diem
r.mi Philislhini; Philislliim autein ascenderunt in [h. noii habei, dicm], pro cur.cia praeda,el spoliis
Jczrael. qux ceperanl de lerrn Pbilisibim, et dc icrra Juda.
0 Oiniilil hic quoqtie Veronens. ms. vcrba per cho- r Ms. Veroneis. fecmnl, et consequcnter percus-
ros, qu;c in llebrxo lamcn sunt mhnni. seiuni, succenderuni, duxeruul.
d Noirien Doniinus, neijue ins. Vcronens. ncqiie
b Excidit negandi particula a Vcronens. ms. qux Hebr. lextus hic hahet.
jpse
tamcn in llcbrxo cst tO. e Adduul Yiilgaii, et juruvit ei David.
613 S. HIERONYMlDIVINA BIBLIOTHECA. 616
Et percussit eos David a vcspere usque ad vesperam A , [Cap. XXXI.] Pbilislliim aulem pugnabant adver-
allerius diei, clnon cvasil cxeisquisquam, nisi qua- siiin Israel: eifngerunt viri Israel anle faciem Phili-
dringenti viriadulescenies, quiascenderanlcamelos, sthim, etceciderunl interfecli [h. vttlnerali] in tnonle
ct fugerant. Eruit ergo David omnia qux lulerant Gelboe. Irrueruntque Philisthim in Saul, et in filios
Amalecitx, et duas uxores suas eruit. Nec defuit ejus,eiperrusscrunt Jonaihan,et Abinadab,etMelcht-
quidquam [.1/s.quisquam] a parvo usque ad magnum, stte, (iliosSaul.JT. LXXXH.JToiumqtiepondus prxlii
tam de filiis quam de filiahtis, et de spoliis ; ei qnx- versum esl in Saul [h. aggravaium est etiam prselium
cumque rapuerant, omnia reduxit David. Et lulit in SaulJ: et consecuti sunt eum viri sagittarii, et
universos greges et armenla, etminavit anie faciem vulneratus est vehementer a sagiltariis. Dixitque
suam: dixcrunique: Hacc est prxda David. Venit Saul ad armigerum suum : Evagina gladium luum,
autem David ad dncentos viros, « qui lassi subslite- ci peicuie me.: ne forte veniant incircumcisi isli et
rant, nec sequi potuerant David, et residere eos interficianl me, illudenles mihi. Et noltiit armiger
jiisserat [ h. qui jussi fuerant ne pergerent cum Da- ejus, fuerat euim nimio timore perterritus. Arripuit
vid: et residere eos jusserani] in torrenie Besor: itaque Saul gladium, etirruit super eum. Quod cnm
qui egressi suni obviam David et populo, qui erat vidisset arraiger ejus, videlieet qund morittus esset
cum eo. Accedens autein David nd populum, salu- B Saul, irruit etiam ipse super gladium siium, et mor-
lavit eos paciftce. Respondensque omnis vir pessimus Ittus est cum eo. Mortuus est ergo Saul, et tres filii
et iniquiis, de virisqui ieraul cum David, dixit:Quia ejus, et armiger illius, et universi viri ejus in die
non venerunt nobiscum, non dabimus eis quidquam illa pariter. Videntes aulem viri lsrael, qui erant
de praeda, qiinni eruimiis : sed suflicial unicuique Irans vallem, et trans Jordanem, quod fugissent viri
uxor sua et filii: quos cum acceperint, recedant. Isrnelitx, et quod morluus csset Saul, et filii ejus,
Dixit auiem David : Non sic facietis, fratres mei, de rcliquerunt civitales suas, et fugeriint: veneruntquc
bis qu;c tradidit Dominus nobis, et cuctodil nos, et Philisibim, et habilaveriint ibi. Facia auicm dic nl-
dedit latrunculos, qui eruperant adversum nos in tera, venerant Philisihim, ut exspoliarent inlcrfectos,
nianus nostras: nec audiet vos quisquam snper ser- et iuveneriint Saulel tres filios ejtts jacenies in monte
mone hoc. iEqua enim pars erit desccndeuiis ad Gelboe. Et prxciderunt caput Saitl, et exspoliave-
prxlium, et remanenlis ad sarcinas, ei sitniliier di- runt eum armis : el miserttnt in terram Philisthino-
vident [h. simul divident]. Et factum est boc ex die rum per circuiium, ut annuntiaretur in templo ido-
illa, et deinceps constiiutum et prxliniium, ei qtiasi lorum b suorum, et in populis. Et posuerunt arma
lex in Israel usque in diem hanc. Venit ergo David ejus in lemplo Astharoth, corpus vero suspenderunt
in Siceleg, el misit dona [h. non habct, donaj dc 'J in muro Betb-San. Quod cum audissenl habitatores
prxda scnioribus Juda proximis suis dicens: Accipitc Jabes Galand, quaccutui/ue[ h. non habet, cumquc]
benedictionem [h. Ecce vobis benedictio] de prxda fecerantPhilisthim Saul,surrexcruntomnes viri for-
hostium Domini: Ilis qui erant itt et
Beth-EI, qui in
el ambulaverunt lota nocle, et tulerunt ca-
Ramolh [Ms. Ramatli] ad meridiem, et qui in Je- tissimi,
daver Saul, et cadavera liliorum ejus, de muro
lher, et qui in Aroer, et qui in Sephamolh, ct qui in
Esihama, et qui in Rachal, et qui in urbibus Jera- Bel-San : veneruiilque Jabes [Valg. add. Galaad],
meli, et qui in urbibus Ceni, el qui in Arama [Ms. et combusserunt ea ibi : et tulerunt ossa eorum, et
Rama], et qui in lacu Asan, ct qui in Alhacb, et qui sepclierunt in nemore Jabes, et jejunaverunt seplem
in Hebron, et reliquis qui crant in his locis, quibtis diebus.
commoratus fuerat Dnvid ipse, el viri ej'us.
a Auctor quxstionum seu tradilionum Hebraica- jure bellanlium portio prxdx eis
debebalur.quamvis
rum in libros Ivegum non probat Latinatn versionem obleniu Inssitudiiiis ver.e aut fictx remansisscnt in
liujus loci, quam negat esse convenienteiti cum Hebr. lorrente Bcsor. Cxierum peculiare est scriplori jam
veritaie, dicens: i Cuniin Latinis codicibus legaiur, laudato, atque Sclioliasti CationisHebraicx verilatis,
lassos quosdam sulisiitisse ad snrcinas; et in llebr. ut verbum n;s, piggeru, interpretentur, jussi fue-
habcatur, jussos fuisse, ut residerent ad sarcinns : runt. Nemo eniin esi, qtiod sciainus, Hebrxoium aut
locus hic monstral, llebraicam veritnlem in hoc se-. D Hebraizantiiim receniioritm, qui hujiismodi siguifi-
qui dchere, qnx non lassos, seil jussos remansis^e cantiam expresserit ex radice nj3, pigger, sivc pha-
ad sarcinas, dicit fuisse. Ait enim ila : /Equa pars gar : scd omnes consentiiint in Latinam interpreia-
eril descendentis ad prmlium, et remtincnlis ad surci- lionem llieronymi. Igitur non improbabilis exsisiit
nas. Non ait: qnt lassi remanserunl ad sarcina; : quia conjeciura, unnm eiimdemque auctorem habuisse
si lassi reniaiisissent, nulla cis deherelur de prxdis quiestiones jam dictx in libros Rcguin, el scholia Ca
portio, > At pace non iridocti hujus'scriploris di- nonis Ileb. verilaiis; maxime quod totum opus
cere fas sit, oplime legi in Laiinis codieibus juxla quxstioniim scu Iraditionum llebrnicarum coii-
Ilebraicam verilatein, qui lassi substiterant, ctc. Ver- lexlum inveiiialur e seboliis marginalihits ejusdem
biim enim -nOS, piggeru, Laiine redditur, lassifue- Canoiiis Hebr. veriiatis. Recolat ea Lcctor qux su-
runt, vel debiles facli sunl, sive eiiam pigrioresfue- prab RCripsinuisiu nostris Prolegomenis. JIART.
runt, prx licia scilicei lassiiudine, qiiani simulabant, Tacet Veronens. ms. suorum, quod lamen addit
ue pergerent cum David. Prxterea cuniDnvid jiisse- Hebrxus texius.
ril eos residere ad impedimenia, id esl, ad jsarcinas,
"
617 LIBERH SAMUELIS. 618
*
LIBER II SAMUELIS.
[Cap. I.] Factum est aulem, postquam mortuus estiA ct armillam de brachio illius, et altuli ad tc dominum
Saul, ut David reverteretur a cxde Amalec, et ma- meum huc. Apprehendens autem David vestimenta
neret in Siceleg dies duos. In die autem lcrtia, ap- sua scidit, omnesque viri qui erant cum eo, et planxe-
paruit homoveniens de castris Saul,veste conscissa, runt, et fleverunt, et j'ej'unaverunt usque ad ves-
et pulvere aspersus caput, et ut venit ad David, ce- peram super Saul, et super Jonalhan filium cjus, ct
cidit super faciem suam, et adoravit. Dixitque ad super populum Domini,etsuper domum Israel,quod
eum David: Unde venis? Qui ait ad eum : De caslris corruissent gladio. [T. LXXXIH.]Dixiique David ad
Israel fugi. Et dixit ad eum David : Quod est verbum juvenein qui nunliaverat ei : Unde es? Qui respon-
quod factum esi? Indica mihi. Qui ait: Fugit populus dit: Filius hominis advenx Amalecitx ego sum. Et
ex prxlio, et multi corruentes e populo mortui sunt, ait ad eum David : Quare non timuisti miitere ma-
sed et Saul et Jonathan filius ejus interierunt. Di- num tuam, ut occideres christuni Domini? Vocans-
xilque Davidad adolescentem [h. puerum], qui nun- qne David unura de pueris [Vulg. add. suis], ait:
tiabat ei: Unde scis quia moriuus est Saul, et Jo- Accedens irrue in eum. Qui percussit etim, et mor-
nathan filius ejus ? Et ait adolescens, qui narrabat tiius est. Et ait ad eum David : Sanguis tuus super
ei: Casuveni in monlem Gelboe, et Saul incumbebat caput tuum: os enim tuum loculura est adversum le,
super hastam suam, porro currus et equiies appro- B J dicens: Ego inlerfeci clnisium Domini. Planxil au-
pinquabant b ei, et conversus post tergum suum, vi- lem David planclum [h. planxitautem David lamen-
densque me vocavit. Cuicum respondissem : Adsum, taiionej bujuscemodisuper Saul et super Jonathan
dixit mihi: Quisnam es tu? Et aio ad eum : Amale- filiumejus. (Etprxcepitutdocerentfilios Juda arcum,
ciles sum. Et locutus cst mihi: Sta super me, et in- <=sicui scriptum est in libro Justorum [h. Et dixit,
terfice me, quoniam tenent me angustix, et adhuc ut doceret filios Juda arcum. Ecce scriptum est in
lota anima mea in me esi. Siansque super eum, oc- libro Justorum]). d Inclyli,lsrael, super montes luos
cidi illum : sciebam enim quod vivere non poicrat [h. super excelsa lua] inierfecti sunt: quo modo ce-
post ruinam, ct luli diadema quod erat in capite ejus, ciderunt fortes? Nolile annunliare in Geth, neque
Monet hic scholiaslcs nosler, quantum conjicere neque disputationesejus sapienlissimas de lignorum
nobis licet ex his litterarum vestigiis, apud Hebr. natiira,herbarumque omnium, iiemque jumenlorum,
primum Samuelis librum indivisum esse a sectindo. volucrum, reptilium et piscium. Vel quod in libro
ld antea docuit S. Ilieronymus in prxfalione ad li- Verborum dierum dicitur: Reliqua vero operum Sa-
bros Samuel etMalachim , id est, ad Regum libros rs lomonis priorum et novissimorum scripta sunt in
quatuor: qiiainquam, ut ipse ibidem observat, a ple- verbis Nathan prophelse, et in libris Ahix Silonitis:
risquelibri illi duplices liaherentur.Cnnon Hebraicx in visione quoque Addo videniis, contra Jeroboam
veritalis pro uno habei duos libros Samuelis, ul pro- filium Nabat, el mulla hujusmodi, volumina, qux
banl capitulortim sive lilulorum numeri una ac con- scriptura quidem fuisse probat scripta, sed hodie
linua serie annotnti. MART. constat non esse. Vaslata namquc a Cbaldxis Ju-
—Nultainscriptio, nec alia distinclionis a superiori dxa, et Bibliothecaantiquitus congregata inter alias
libro nota in Veronensiest ms. quam qtiod prioris provincix opes hostili est igne consumpia : ex qua
hujus verba minio infecit antiquarius, qui et anno- pattci qui iiunc in S. Scriptura continentur libri,
lavit in libri albo, In antiquis exemplaribushic incipit postmodttm Ezrx pomilicis ct prophetx sunt in-
libersecundus.Nempeversiouuin ex Grxcn TWV LXX, dusiriareslaiirati, » Hxc Rabauus verbo ad verbum
qua: anie Hieronyniianamohiinebant, aniiqua excm- desumpsit c libro Quxsiiontim triginia Bedx in libro
plaria vocnt : moneti|tie iisdem verbis, in nova Regnm. Qnodqnesequitur apud Rahanum : Sunt ta-
verMone, quam ex Hebrxo Hieronymus cudit, nos- men,qui dicttnt, hnnc tibrum Justorum inletligi de-
lerque hic exhibet nis. uiium es>e ad archetypi berc ipsttmlibrum Regum, ubi continenturprophetm
normain Samuelis librtim. Idipsum monuissescho- justi, Smnuel videlicet,Gad et Natltan : in qiiorum li-
liasles voluil, (|uod et Martianxus atinolalioiiis ves- bro sciptum est, qualiter Saut recedensa timore Do-
ligiis conjecit. Sed el S. ipse Pater idem in prologo mini, per inobedietitiamsuam periit. Hoc, inqunm
docuii: nihilque fere est dubium, rejecta veteri dis- scripium reperilur in quxstionibus, seu Iraditioni-
tinctione, sui illum exemplaris seriera coniinuasse. husHehr. in libros Regum, qux vulgo Hieronymo
Ncc eam tamen revocare-nunc. demum est animus, ID.ascripix referuntur. Li6er Justorum, ait falsus ille
sed leciorcm hac de re moiniissesit satis. Hieronymus, liber Samuelisest, ubi conlinentur pro-
b Non habet et Veronens. ms. quod tamen in he- phetmjusti, etc. Ex illa nunc sententiarum varietate
brxo 'h sonat. satisliquet, xque diversas exstitisse de libro Justo-
c Diximus(hujus edit. col.481not. a ) quid de libro rum opiniones3pud veleres ecclesiasticos scripiores
Jttslorum Hieron. scripserit : quoniam autem plura aceas, quxmodoobtinent apudcriticosrecentiores:
adhuc deeodem volnminehoc loco dicenda promisi- et quod prxcipue observari velim, diversum esse ab"
mus, superest, ul Raban. Maurum capite 1 Com- Canonis Hieronymo, Beda, et Rabano Mauro scboliasteni
inent. in n lib. Regum ila disserenlem attdiamus. Hebraicarum Hebr. verilatis nuctoremque quxsiionunx
i Quod vero sequitur, inquit: sicui scriptum esl in in libros Regum. MART.
libro Jiistorum, etc. Ipsuni librum hodie nusquam, d Addunt Vulgati, El ait : Considera,
Israel, pro
neque apud ipsos Hebrxos inveniri posse asseverant; his qui morlui sunl super excelsatua vulnerati : qu;c
sicut nec Jibrum Bellorum Domini, cujus in libro ncc Hieronymianicodices, neque Hebrxus ipse tex-
Numcroruni mentio cst: neque carmina Salomonis, tus habet.
PATROL. XXVUI, JJQ
619 S. IlIERONYMiDIYINABIBLIOTHECA. 6J0
annunlietis in compitis Ascalonis, ne forte Jxlentur A j piscinx, et illi ex altera. Dixilque Abner ad Joab :
lilix Pbilisthini, nc cxsullent filix incircumcisorum. Surgant pueri, ct ludant coram nobis. Et respondit
Monles Gelboe, nec ros nec pluvia veniant [Ms. ve- Jonb : Surgant. Surrexerunt ergo et transierunt nu-
niai] supcr vos, nequc sint agri primiliarum, quia mero duodecim dcBenjamin.exparle Hisboseth filii
ibi abjecius est clypeus forlium, clypeus Saul.quasi Saul, et duodecim de pueiis David. [T. LXXXYI.J
non esset unctus oleo. A sanguinc inlerfectorum, ab Ajiprehensoque unusquisque capile comparis sui,
ndipe fortiuin, sagiila Jonnihan numquam rediit re- delixit gladium in latus contrarii, et ceciderunl si-
trorsum, etgladius Saul non esi reversus inanis. Saul mul: vocatumque est nomen loci illius : Ager ro-
ct Jonatlian amabiles ct decori iu vita sua, in morle busloiuin, in Gabaon. Et orium est bellum durum
quoque non sunt divisi, aquilis velociores, leonibus saiis [ 3/s. lacct satis] in die illa , fugalusque est
fortiorcs. Filix Israel, super Saul flete, qui vesliebat Abner, el viri Israel, a pueris [h. a viris] David.
vos coccino in deliciis, qui prxbebat a ornamcnta Erant autem ihi tres filii Sarviae,Joab, et Abisai, et
aurea cultui vesiro. Quomodo ceciderunt fortes in Asael : porro Asnelcursor velocissimus fuit [h. por-
prxlio : Jonathan in excelsis tuis occisus est. Doleo ro Asael velocissimus in pedibus fuit], quasi unus
super te, fratermi Jonathait, decore nimis [h. Decor cx capreis, qux moranlur in silvis [h. in agris].
enirn], et amabilis super amorem mulierum [Ms. B ] Persequebatur aulcm Asael Abner, et non declina-
mulieris]. b Quomodo ceciderunt robusli, ct perie- vit ad dexteram neque [ Ms. sive] ad sinislram omit-
runt arma bellica. tens persequi Abner. Rexpexit ilaque Abner posf
| Cap. II. ] Igitur post hxc consuluil David Domi- lergum suum, ct ait : Tune es Asael? Qui rcspou-
num, dicens : Num ascendam in unam de civitati- dit: Ego sum. Dixitquc ei Abner : Vade ad dexte-
liiis Juda ? Et ait Dominus ad eum : Ascende. Dixii- ram, sive ad sinistram , et apprelicnde untim de
que David : Qno ascendam ? Et respondit ei : In adoiesccnlibus [ h. de pucris], ct tolle tibi spolia
Ilebron. Ascendit crgo David , el dux uxores ejus , ejus. Noluit autem Asael omitlere, quin urgerct
Ahinocii) Jczraelitcs, ct Ahigail uxor Nabal Char- euin. Rursumque loculus est Abner ad Asael : Re-
meli: sed viros, quicrant cum eo, duxil Dnvidsin- cede, noli ine sequi, ne compellar confodere te in
gulos, cum domo sun, ctmanserunt in oppidis He- terram, et levare non potcro faciem ineam ad Joib
bron. [T. LXXXIV.] Veneruntque viri Juda , et fratrem iiium. Qui audire contempsit, el noluit de-
unxeruni ibi David, ul regnaret superdomum Juda. clinare. [T. LXXXVII.] Pertussil ergo eum Abner
Et nunlialum est David, quod viri Jabes Galaad se- aversa hasta in inguine , et transfodil eum [Ms. ta-
pelissenl Saul. Misit ergo David nuntios ad viros cei eum] et mortuus esl in eodem loco-: omnesque
Jabes Galaad , dixitque ad eos : Benedicii vos Do- (C qui transibant per locum, in quo ceciderat Asael, et
mino, qui fecislis misericordiam hanc cum domino moriuus erat, subsistebant. Persequentibus aulem
vestro Saul, et sepelistis eum. Et nunc retribuet Joab et Abisai fugientem Abner [h. postAbnerJ,
quideni vobis Dominusniisericordiam et veritalem : sol occubuit, et venerunl usque ad Collem aqux
sed et ego reddam gratiam, eo quod feceritis ver- duclus, qui est ex ndverso vallis itineris deserti in
bum islud. [T. LXXXV.] Confortenlur mnnus ves- Gabaon. Congregatique suntfiliiBenjamin ad Abner,
trx, et estole fllii fortiludinis. Licet enim mortuus ct conglobati [Ms. congrcgati] in unum cuneum ,
sif dominus vesler Saul, tamen me unxit domus sieterunt in summitate lumuli unius. Et cxclamavit
Juda regein sibi. Abner autem filius Ner, princeps Abner ad Joab et ait: Num usque ad internccionciu
exercitusSaul, tulit Ilisboseth filium Saul, et circum- tuus [h. non habet, tuus] mucrodesxviet? anigno-
duxit eum per castra [h. in mahnaim , quod inter- ras quod periculo?a sit desperaiio? [h. an ignoras
preialur, castraj, regemque constiluit super Galaad quod amarus erit finis ?] usquequo non dicis po-
ct super Gesuri [h. Assuri], et super Jezrael, et su- pulo, ut omiilal persequi fratres suos, et ait Joab :
per Ephraim , et super Benjamin, et super Israel[ Vivit Deussi Ioculus fuisses, mane recessissel popu •
universum. Quadragintaannorum erat llisboselhfiliusi lus persequens fralrem suum. Insonuit ergo Joab
Saul, cum regnare ccepisset super Israel,ct duobusi D buccina, etstetit omnis exercitus [ h. populus], nec
annis regnavit : sola antcm domus Juda sequebatur persecuti sunt ullra Israel, neque iniere cenamen.
David. El fuit numerns dierum quos commoratusi Abner aulem et vjri ejus abierunt per campeslria ,
esl David, imperans in llebron super domum Juda ,, tola nocte illa, ct transierunl Jordanera, et lusirata
seplem annorum, et sex mensium. Egressusque est, omni Beth-Oron, venerunt ad caslra [ad raahnaim ].
Abner filius Ner, ct pueri Hisboseth filii Saul, des Porro Joab reversus, omisso Abner, congregavit
castris | h. de mabnaim] in Gabaon. Porro Joab fi- omneni populum, et defuerunl de pueris David de-
lius Sarvix, et pueii David egressi sunt, et occurre- cem et novem viri, excepto Asaele. Servi aulem
runt eis juxta piscinam Gabaon. Et cum in unumi David percusserunt de Benjamin, cl de viris qui
convenissent, e regione sederunt, hi ex una parte! erant cum Abner, trecenlos sexaginta c Viros, qui
* In Veronens. ms., indumenta.
b Addunt Vulgali, Sicut materunicum amut filium TWV LXX
c Tacet ignorat.
ms. Veronens. viros, quod et Vtilgali fa-
suum : iia ego le diligebam; qux iicdtim Hicronyiiiia- ciunt.
ni niss. juxta llebrxum exemplar, sed ct ipsa edilio
621 LIBER II SAMUELIS. 622
et mortui sunt. Tulerunlque Asael, et sepelierunt A vid salvabo populum meum Israel de manu Pliilis-
ettm in sepulcro palris sui in Beib-Lcem, et ambula- thim, et omnium inimicorum ejus. Loculus est au-
verunt tota noctc Joab et viri qui erant cum eo, et tem Abner etiam ad Benjamin. El abiit ut loquere-
in ipso crepusculo pervenerunl in Hebrcn. tur ad David in Ilebron, omnia qux placuerant
[Cap. III.] Faclaest ergo longa concertatio inler Israeli ct univcrso Bcnjamin. Venitque ad David in
domum Saul et inter domum David : David profi- Hebron ciiin viginli viris, et fecil David Abner , et
ciens[Vulg. proficiscens],elsemperseijiso rohustior, viris ejus qui venerant cum eo convivium. El dixit
dotnus autem Saul decrescens quotidie. [T. Abner ad David : Surgam, ut congregem ad te do-
LXXXVIII.J Natique sunt iilii David in Hebron : minum meuni regem [h. Surgam et vndam, ut con-
fuitque primogenitus ejus Amnon de Ahinoem Jc- gregem ad dominum nieiini rcgem] oiiineui Israel,
zraelitide, et posl eum Cheleab de Abigail uxore et b incaiit leciiui fcedus, climperes outnibus, sicut
Nabal Gharmeli: porro lerlius Ahsnlom, filius Maa- desiderat anima tua. Cum crgo deduxisset David
cha filix Tholmai rcgis Gesur. Qunrtus nulem Ado- Ahner, et ille isset in pace, stalini pueri [h. servi]
nins, fiiitis Aggilh, etquiulus Saphalia, filiusAbiial. Davidei Joab venerunl, cxsis lalronibus, cum prx-
Sextus quoque Jetbraam, de Agla nxore David. lli da magna nimis. Abner aittcra non crat (iiiii David
naii sunt David iu Hebron. Cum ergo e.-setpraiium B I in llebron , quia jam dimiscrat eum , el profcclus
inter domuin Saul et domum David, Abner fitius fuerat iu jiace. Et Joab, et oninis exerciius qui crat
Ner [b. non habet] regebat domum Saul. Fuerat cnm eo, postea venerant. Nunliatum esl itaque Joab
aulem Satili concubiua nomine Respha , filia Aja. a narraniibus: Venit Ahner filiusNer ad regem, et.
Dixitque a HWbosethad Abner. Quare ingressus es dimisil eum, ct abiit in pacc. El ingressus cst Joab
ad concubinampalris mei? Qui iraiiis nimisproptcr ad rcgcm, et nit: Quid fecisli ? Ecce vcnii Abnernd
verha Hisboseth, ait: Numquid caput canis cgo sum te : quare dimisisli eum, et abiit et reecssit ? Igno-
advcrsutn Judam hodie , qui fecerim misericordiam ras Abner filiuni Ner, quoniani ad boc vcnil c ad
super domum [h. hodie feci misericordiam stiper le, ut dcciperel le, el sciret cxituin luum et introi-
doinuin]Saul patris tui, et super fratres el proxi- tnm tuum , el nosset omitia qux agis ? Egressus
mos ejus, et non tradidii te in manu David : et tu itaque Joab a D.ivid, misit nuntios post Abner , et
requisisti in me, quodargueres pro mulierc liodie? reduxit [b. et rcduxeruni] cum a cisterna Sira ,
Hxc faciat Deus Abner, et hxc addat ei, nisi quo- ignoranteDavid.Cuniijue rediissc.tAbner in Hebron,
modojuravit Dominus David, sic faciaui cum eo, ut seorsum adduxit eum Joah :id incdiuin porlx , ut
iransferatur reguum de domo Saul, cl clevetur loqueretur ci, in dolo. [T. LXXXIX.] Et percussit-
tlironus David super Israel, et super Judam , a Dau C illuni ihi in inguine, el moriuusestin iiliioncmsnn-
usqueBer-Sabee. Et non poluit respondere eiquid- guinis Asael fratris ejus. Quod cum audissel David
quam, quia metuebat illum. Misit ergo Abner nun- d rera jam gestam, ait: Mundusego sum, el rcgnum
tios ad David pro se dicens : Cujus est terra? Et ut meum, apud Doininum usqtte in scinpitcrnum, a
loquerentur: Fac mecura amicilias [li. fcedus], et sanguine Abner filii Ner, el veuiat super capui Joab
eril manus mea teciiin, et reducain ad te universum et super oniiiem doiniiin patris ejus : nec deficiat
Israel. Qui ait: Optime : ego tecum faciam aniici- de domo Joab fluxum seminis susiinens, el leprosus,
lias [h. ftedusj: sed unam rem peto » te, dicens : teuens fusum, et cadens gladio, et indigens pane.
Non vidcbis facicm meam, antcquam adduxeris Mi- Igitur Joab elAbisai fraler ejus interfecerunt Abncr,
chol filiam Saul, et sic venies, et videbis me. Misit eo quod occidisset Asael fraircm eorum in Gabaon,
aulem David nunlios ad Hisboseth filium Saul, di- in prxlio. Dixil autem David ad Joab ct ad omnem
cens : Redde uxorem meam Michol, qtiam despondi populum , qui erat cum eo : Scindile vestimenta
milti cetiiiim jirxputiis Philislbim. Misil ergo Hisbo- vestra, el accingimiiiisaccis, et plangiic atite exsc-
selh, et tulit eam a viro suo [non habel, suo] Phal- quias Abner. Porro rexDavid sequehalur ferelrum.
liel, (ilioLais. Sequebaiurque eam vir suus , plo- Cumquesepelisscnt Ahner in Ilebron, levavit rcx
rans usque Bahurim, el dixit ad eum Abner : Vade, D I [Vulg.add. David]vocem suam, el flevit [h. planxii]
revet lcre. Qui reversus est. Sermonem quoque in- super lumulum Abner : flevit [b. planxit | autein
tulit Abner ad seniores lsrael, dicens : Tam bcri et ontnis populus. Plangcnsque rcx et <•'Iu"ens
quam nudiustcriius quaerebalisDavid, ut regnarel [h. lamcnlaiis] Abner, ait: Neijuaquamut mori to-
super vos. Nunc ergo facite : quoniam Dominuslo- lent ignavi, inortuus cst Abner. Manustux nonsunt
cutus esl ad David; diccnS : In manii servi mei Da- ligatx, et pede$ tui non sunt coinpedibusaggravali:
a S. llieronymus libro de nominibus Hebraicis b Iterum cum Vulgatis et Grxco ms. Veroncns.
docttil nos, legendum essc Hisboseth cuni aspira- incam.
lione, ciiinenim e librosecuiido Regum rcccnsiiis- c Vocuhs adte, quxneque in.llebrxo sunt.
set quatuor ista nomina , Hiram, Hislob, lliras, igno-
ral Veronens. ms.
llisboseih, hanc addidit observaiioneni: Idcircocum d Rectissiine Vcronens. ms. habet, re
hmc nomina jam gesta :
a^piratione apposuimtts:quia apud Ile- quod est in Hebraeo posfea p i-mn et in Grxco
brmosel aptid Grmcosper diphthongum sctibutitur. p.sru ruvru.
Quid ad prxsentem aimotaiioncra bodicrni Hehr. QAhest iterum a Yeroncns. cotl. et
lugeiis, quod
grammaiici respondebunt, qui negant ullam di- neque in llebnco resonat.
phihongum essein lingua Hcbraica? MART.
m S. HIERONYMIDIVINABIBHOTHECA. 624
sed sicut solent cadere cornm filiis iniquitatis A J\ gis nunc, cum homines impii interfecerint virum
non
[ Vulg. addunt sic]corruisti. Congeminansque omnis innoxium, in domo sua, super lectulum suum,
et anfe-
populus flevit [h. planxil] super eum. Cumque ve- quxrain sanguincm ejus de manu veslra,
nisset universamullitudo [h. universus populus] ci- ram vos de terra? Prxcepit itaque David pueris
bum capere cum David, « clara adhuc die, juravit [Vulg. addunt suis], ct interfecerunt eos : prxci-
David, dicens : Hxc faciat mihi Deus, et hxc addat, dentesque manus et pedes eorum, suspenderunt eos
si ante occasum solis gustavcro panem, vel alitid super piscinam in Hebron : caput autem Hisboselh
quidquam. Omnisque populus audivit [h. cognovit], (ulerunt, et sepelierunt in sepulcro Abner in Ile-
et placuerunt eis cuncta qux fecit rex in conspectu bron.
[h. in oculisj totius populi. Et cognovimmne vul- [T. XCIII, Cap. V.] Et vcnerunt universx tribus
gus et universus Israel in die illa, quoniam non ac- Israel ad David in Hebron, dicentes : Ecce nos, os
tum fuisset a rege ut occideretur Abner filius Ner. tuum et caro tua sumus. Sed et heri et nudiuster-
Dixit quoque rex ad servos suos : Num ignoralis tius, cum esset Saul rex super nos, tu eras educens
quoniam princeps et maximuscecidit bodie in Israel? et reducens Israel: dixit autem Dominus ad te : Tu
Ego auteni adhuc delicatus, et unctus [h. Ego hodic pasces populum meum Israel, et lu eris dux snper
] Israel. Venertint quoque senes [h. omnes senes] de
fener, et unctusj rex : porro viri isti filii Sarvix duri B
sunt mihi: relribuat Dominus facienti malum juxta Israel ad regem in Hebron, el percussit cum eis rex
malitiam suam. David foedus in Hebron coram Domino: unxerunt-
[Cap. IV.] Audivit autem [Vulg. addunt Hisbo- que David in regem super Israel. Filius iriginta an-
seth] iilius Saul, quod cecidissct Abner in Hebron, norum erat David, cum regnare ccepisset, et qua-
etdissolutx sunt manuscjus,omnisque Israel pertur- draginta annis regnavit. In Hebron regnavit super
balus est. Duo autem b viri principes latronum Judam septem annis et sex mensibus: in Jerusalcm
erant filio Saul, nomen uni Baana, et nomen alteri aulem regnavil triginta tribus annis super omnem
Rechab, filii Remmon Rerolhitx de flliis Benjamin : Isracl ct Judam. Et abiit rex, et omnes viri qui
siquidem et Beroth reputnta [Ms. reporlala] est in erant cum eo, in Jerusalem, ad Jebusxum habitato-
Benjamin. Et fugcrunt Berolhitx in Getthaim, fue- rem lerrx : dictumque est ad David ab eis : Non in-
runlque ibi advenx usque in tempus iilud. [T. XC.] gredieris huc, nisi absluleris cxcos et claudos di-
Erat autem Jonalhre filio Saul (iliusdebilis pedibus : cenles : Non ingredietur David huc. Cepit aulem
quinquennis enira fuit, quando venit nuntius de Davidarcem Sion : haecest civitas David. Proposue-
Saul et Jonathan ex Jezrael.ToIlens itaque eum nu- ratenim Davidin die illa prxmium, qui percussis-
trix sua, fugil: cumque festinaret ut fugeret, ceci- C set Jebusxum, et leligissct domaium fislulas, et
dit, et claudus effeclus est : habuilque vocabulumi claudos, el cxcos odicntes animam David [h. Et di-
Miphiboseth. [T. XCI.] Venientes igitur filii Rem- xit in die illa David, qui percusserit Jebusxum, et
mon Berothitx, Rechab et Baana , ingrcssi suntl letigerit (istulam, et claudoset cxcos odientes ani-
fervente die domum Hisboseth : qui dormiebat su- mara David]. Idcirco dicilur in proverbio : Cxcus
per stralum suum meridie c. Ingressi sunt aulemi etclaudus non inirabunt lemplum [h. donium]. Ha-
domum assumentes spicas iriiici, et percusserunicumi bitavit autem David in arce, et vocavit eam, civi-
in inguine Rechab et Baana frater ejus, et fugerunt. talem David, et xdificavit per gyrum a Mello et in-
Cum autem ingressi fuissent domum, ille dormiebatt trinsecus. Et ingrediebatur d proficiens atque suc-
super lcctulum suum in conclavi, et perculienless crcscens, et Dominus Deus exerciluum eratcum eo.
interfecerunt eum : sublatoque capite ejus, abieruntt [T. XCIV.] Misit quoque Hiram rex Tyri nuniios ad
per viam dcserli tota nocle, et attulerunt caput His- David, et ligna cedrina, et artilices lignorum, arti-
boselh ad David in Hebron : dixeruntque ad regem: ficesque lapidum ad parietes, et xdificaverunt do-
Ecce capul llisbosetb filii Saul inimici tui, qui qux- mum David. Et cognovit David quoniam confirmas-
rebat animam tuani, ct dedit Dominus domino meoo set [h. firmasset]eum Dominus regem super lsrael,
regi ultiones [Vulg. ullionem] bodie de Saul, el dee D et quoniam exaliasset regnum ejussupcr [h. proptcr]
semine ejus. [T. XCII.] Respondens autem David d poptilum suum Israel. Accepit ergo David adliuc
Rechab, et Baana fratri ejus, filiis Remnion Bero- i- concubinas et uxores de Jerusalem, poslquam ve-
thilse, dixit ad eos : vivit Dominus, qui eruit animamn nerat de Hebron. [T. XCV.] Nalique sunt David
meam de omni angustia : quoniam eum, qui annun- [h. tladhuc] alii lilii et filix, et hxc nomina eorum
tiaverat mihi, et dixerat: Mortuus est Saul, qui li qtii nati suntei in Jerusalem, Samua, et Sobab, et
putabat se prospcra nunliare, tenui, et occidi [Vulg.'. Natban, et Salomon, et Ibahar et Elisua, et Ne-
addunt eum] in Siceleg, cui oporlebal me [Vulg. i. pheg, et Japbia, et Elisama, et Eliada [Ms. Elida],
tacent rae] dare mercedem pro nunlio. Quanlo ma- et Eliphelet. Audierunt ergo Philistbiin quod unxis-
» Salis contentiosc ad Hebrxum exemplar respuitit c Addunt Vulgati:Et ostiaria domus purgans triti-
ms. Veronens, vocem clara. Nempe esl ibi lanium n cum obdormivit : qux ad Hebrxi archelypi fidem,
ndliue in die. ms. quoque llieronymiani ignorant.
b Hic ms. Veroncns. lacet viri: mox Banaa con- d Ms. Veronens, proficiscens, forlasse
prcssius
stanler legii pro Baana. Hebr, n:jn. llebrxo ~{hn.
625 LIBER II SAMUELIS. 62«
sent David in regem super Israel, et ascenderunt A J in domo Obcd-Edom Getthxi iribus mensibus, et
universi ut quxrerent David : quod cura audisset benedixit Dominus Obed-Edom, et omnem domum
David, descendit in prxsidium. Philisthim autem ejus. NuntiatumqueestregiDavid : Benedixit [Vulg.
venienies diffusi sunt in valle Raphaim. Et consu- quod bencdixisset] Domious Obed-Edom, et omnia
luit David Dominum, dicens : Si ascendam ad Phi- ejus, proptcr arcam Dei. Abiit ergo David, ct ad-
listhim? et si dabis eos in manu mea? Et dixit Do- duxit arcam Dei de domo Obed-Edom in civitatcin
ininiis ad David : Ascende, quia tradens dabo Plii- David cum gaudio f. Cumque transcendissent qui
listhim in manu tua. Venit ergo David in Baal-Pba- porlabant arcam Doraini sex passus, immolabant
rasim, et percussit eos ibi, et dixit : Divisit Domi- bovera et arielem, et David snltabat totis viribus anlc
nus iiiimicos meos coram me, sicut dividunturaqux. Dominum. e Porro David accinctus eratephod lineo.
Propterea vocatum est noinen loci illius, Baal Plia- Et David et omnis domus Israel ducebant arcaiu
rasiin. Et reliquerunt ibi sculplilia sua : qux tulit testamenii [h. non habet, tcstamenti] Domini, iu
David, el viri ejus. Et addiderunl adhuc Philislhim jubilo et in clangore buccinx. Cumque inlrasset
ut ascenderenl, et diffusi sunt in valle Raphaim. arca Domini in civitatem David, Michol filia Saul
Consuloit autem David Dominum : " Qui respondit: prospiciens pcr fcnestram, vidit regem David sub-
Non ascendas [Vulg. addunt conlra cos], sed gyra 61 silientem atque saltantem coram Domino, et de-
post lergum eorum, et venies ad eos ex adverso spexit cum in corde suo. Et inlroduxerunt arcam
pyrorum [h. flentiumj. Et cum audicris sonituin Domini, et posuerunl eam in loco suo, in mcdio
gradienlis in cacumine pyrorum [h. fleniiuni], lunc tabernaculi quod telenderat ei David, el obtulit Da-
inibis prxlium : quia tunc egredietur Dominus ante vid bolocausla coram Domino, et pacifica. Cumqiie
faciem tuam, ulb pcrcutiat castra Philislhim. Fecit complesset offereus bolocaustum et pacifica, bcne-
iiaque David sicut ei prxceperat Dominus, et per- dixil populo iu nomine Domini exerciluum. Et par-
cussil Pbilislhim, de Gabee, usquc c dum venias titus est multitudiiii universx Israel, tam viroquam
Gezer. rnulieri, singulis colliridam panis unam [h. laganain
[T. XCVI, Cap. VI.] Congregavit aulcm rursuin panis ununij, et assaturara bubulx carnis unam, ct
D.ividomnes elcctos ex Israel Iriginta millia. Sur- similam frixam oleo, ct abiit omnis populus, unus:-
rexilque [Vulg. ad. DavidJ et abiit, el universus quisque in domum suam. Rcvcrsusque est David ut
populus qui erat cura eo de viris Juda, ul adduce- benediceret domui suae, et egressa Micbol filia Saul
rent arcain Dci, super quam invocatum est nomen in occnrsum David, ait: Quam gloriosus fuit hodic
Domini exerciluum, sedcntis in Cherubim supcr rex Isracl, discooperiens se anleancillas servorum
eam. Et imposuerunt arcam Dei super plauslrum (C suorum, et nudatus csl, quasi si nudelur unus dc
novum : tuleruntqiie eam de domo Abinadab, qui scurris. Dixilque David ad Micbol: Aute Dominuni,
erat in Gabaa : Oza autem et Abio lilii Abinadab, qui elegit me poiius quam patrem tuum, et quam
initiabanl plausirum novum. Cumque tulissent eam omiiera domum ejus, cl prxcepil milii, ut cssem dux
de domo Abinadab, qui erat in Gabaa, cusiodiens ar- super populum Djmini in Israel, et ludam, et vilior
cam Dei Ahio prxcedebat arcam. David autera et fiam plusquam facius suin, et ero humilis in oculis
omnis Israel ludebanl coram Domino, in omnibus mcis, el cum ancillis, de quibus locula es, gloriosior
lignis fabrcfactis, et cilharis el lyris et lympanis et apparebo. [T. XCVII.J Igilur Micliol filix Saul non
sistris et cymbalis. Posiquam autem venerunt ad esl natus lilius usque ad diem morlis sux.
Arcam Nachon, Oza exlendil manum ad arcam Dei [Cap. VII.] Factum esl autem cura sedisset rex in
el tenuit eam : quoniain calcitrabant boves. d Ira- dorao sua, et Dominus dedisset ei requiem undique
lusque est indignalione Dominus contra Ozam, ab universis inimicis suis, dixil ad Nalhan prophe-
et percussit eum super leineritate : qui mortuus est tam ; Videsne quod ego habilem in domo ccdrina, ct
ibi juxia nrcam Dei. Conlristatus est auiem David, arca Dei posita sil in mcdio pcllium? Dixitque Na-
eo quod percussissel [h. divisisset] DominusOzam, than ad regem : Omne quod est in corde tuo, vade,
el e vocatum est nomcn loci illius, pcrcussio [h. di- D] fac : quia Doitiiniistectnn csl. [T. XCVHI.] Facttnn
visioj Oza, usque in diem hanc. Et cxtimuit David estautem in illa nocle, elecce sermo Domiui ad Na-
Dominum in die illn, dicens : Quomodo ingredielur than, dicens : Vade et loquere ad servuni ineuin
ad me arca Domini? Et noluil divertere ad sc arcam David : Hxc dicil Dominus : Numqtiid' lu xdificahis
Domini in civitatem David : sed divertit cam in do- mihi domiini ad babiiandum? Neque enini habilavi
nium Obed-Edom Gelthxi. El habitavit arca Domini in domo ex die u illa, qua edtixi filiosIsrael de terra
a Uursuni addunt Vulgati : Si ascendam contra c Veronens. ms., Et vocavit, rectius ad Ilebrxum
Phitisthmos, el tradas eos in manus meas? qux nec
Hebrxus habet, nec Hieronymianx versionis co- f ln Vulgatis addunlur verba, e< eraii<cum David
dices. septem Chori, et victimaviluli, qux neque in Hebrxo
b Ms.Veronens., n< percutias. IIehr.,indcfiniie, ad' sum. neque in Hieronymianis nnliquis codicibus.
perculiendum. s Consule qux de ephod Jineo legunlur apud
e Idfim ms. cum venies Ga%er.
d Vulgati addunt, e<decfinaiieruiiteam, quod cont» Hieronymum in epislola, quam ad Marcellam supc-
rius scriptam diximus Col. 555. MART.
ma Hebrseus, e( ms. Hieronymiani ignorauh h Ms.Veronens. exdiequaeduxi.jllebtaitlptmivti.
627 S. HlERONYMlDIVINA BIBLIOTHECA, 628
jEgypii, iisque in diem hanc: sed ambulabam in ta- A ADomine, Domine]. Propter verbum tuum, et secun-
bernaculo, et in tenlorio. Percuncialoca, qux trans- dum cor tnum fecisti onniia niagnalia hxc, ila ut
ivi cum omuibus filiis Isracl, numquid loqucns lo- noium faceres servo tuo. Idcirco niagni/icalus es,
culus suin ad unam de iribubus Israel, cui prxcepi, Domine Deus [h. b Domine, Domine], quia non cst
ut pnsceret populum meum Israel, dicens : Quare similis tui, ncque enim est Deus exira te, in omni-
non xdificastis mihi domum cedrinam? El ntinc bxc bus qux audivimus auribtts noslris. Quneest aulem,
dices scrvo meo David : Hxc dicit Dominus exerci- ut populus tuus Isracl, gens [h. unaj in (erra, propter
luum : Ego luli te de pascuis sequentem gregem, ut qtiam ivit Deus, ut redimeret eam sibi in popultim,
csses dux supcr populum meum Israel, et fui lecuin et poneret sibi nomen , facerctque eis magualia, ct
in omnibus ubicumque ambulasii, et inlerfeci uni- horribilia super lerram, a facie populi tui, quem re-
versos inimicos tuos a facie lua : fecique libi nomen demisii tibi ex ^Egypto, gentem, et deum ejus
[h.
grande, juxta nomen mngnorum qui sunt in terrn. gentibus et diis earum]. Firmasti enim libi popu-
El ponam locum populo meo Israel, et plantabo lum tutim Israel in populum sempiternum, et tu,
eum, el habitabit sub co, ct non tttrbabitur amplius:' Dominc [Vulg. addunl Deus], facttis es eis in Deum.
ncc addent filii iniquitatis, ut afftigant eum sicut QNunc ergo, Domine Dcus [h. non habet
Deus],
prius, ex die qua constitui 13
B
judices super populum verhum quod locutus es super servum luum et
mcum Israet, el requiem dabo lihi ab omnibus ini- snper domum ejus, susciia in sempiternum : el fac
micis tuis. Prxdicitque tibi Dominus, quod domum sicut locutus ea, ut [Ms. et] magnificetur nomen
faciat lihi Duniinus. Ciimque compleli fuerinl dies luum usqtie in sempiternum, atque dicatur : Domi-
lui, et dormieris cum patribus luis, suscitabo semen nus exercituum, Deus super Israel. Et domus servi
luum posl tc, quod egredietur de utero luo, el lir- lui David erit stabilita coram Domino [h. coram le],
niaho rcgnum ejus : ipse xdilicabit domum nomini quia tu, Domine exercituum Deus Israel, revelasti
nieo, et siahiliam thronum regni ejus usque in sem- aurem servi tui, dicens : domuni xdificabo JJhi:
jiiiernuiii. Ego ero ei in patrem, et ipseerit mibi in propterea invenit servus tutis corsuum, utorarei te
lilium : qui si inique aliquid gesserit, arguarn eum [Ms. tacel le] oralione hac. Nunc ergo, Domine
in virga virorum, el in plagis filiorum hominum. Deus, tu es Deus, et verba tua erunl vera : Iocutus
Misericordinm aulem meam non auferam ab eo, sic- es enim ad servum tuum bona bxc. lucipe igiltir, et
ut absluli a Saul, quein amovi a facie a mea. Et bcnedic donnii servi tui, ut sit in sempiterniun coram
fidelis erit domus tna , et regnum tuura , usque lc : quia tu, DomineDeus, locutus es, et benediciionc
in xternum ante faciem tuam , et ihrouus tuus tua benedicetur domus servi tui in scmpilerntim.
crit firmus jugiter. Secundum omnia verba hxc, C t [T. C, Cap. VIII.] Faclum esl autem post hxc,
cl juxta universam visionem istatn, sic loculus est percussit David Pbilislbim, et humiliavit eos, ettnlit
Nathan ad David. [T. XCIX.] Ingressus est aulem David frenum tribuli de manu Pbilisthim. Et per-
rex David, et sedit coram Domino, et dixit : Quisi cussit Moab, el mensus est eos funiculo, coxquans
ego sum, Dominc Deus, ct qux- domus mea, quia terrx : mensus esl aulem duos funiculos, unum ad
adduxisti inehucusqiie? Sedet hoc parum visum est occidendum, et unum ad vivificanduni[h. mensus est
in conspcctti tuo [h.in oculis liiis],Domine Deus, nisii autem duos funiculos ad occidendum, et unum ad
loqueris eiiam de domo servi lui in longinquum : isia vivificandum] : faciusque est Moab David servien,
cst enim lex Adam [h. hominisj, Domine Dcus. sub tribtito [ii. esl Moab David serviens, ferens mu-
Quid ergo addere poterit adhuc David, ut loquatur nera]. El pereussil Dnvid d Adndezer filium Roob,
ad lc? Tu enim scis servum tuum, Domine Deus [h. regein Soba, quando prorectus est ut dominareiur
a Oinnino reclius a facie tua prxfert Veronens. non ex Hebraeo
arcbelypo, sed ex Lniino qiiopinm
ms. juxta Hebrxum "pzsba. codice derivasse, in quo nonnulla ex LXX Versione
b LXX, siniililer, Domine, mi Domlne: In Hebr. veteri insederint.
c Abestquoque hoclocoapnd LXX : nomen Dei :
scriptum habet ffirr iSIN.idque legitur juxta puncta K«tvOv
vocalia Massorelharum, ArfojiaiEtohim, non ut im- elc; id est: El nunc, Domine
v.vpiijjiou,pihpj*.,
in hodierno Hebr.
pcriiiores existimant, Adonai Jehovi. Eloin atiteni mi, verbum, etc. Exslat lamen
semper Deus inlerpreiatur : bene igitur S. Hierony-1TJ textu Qirhn rVTPrnj!1, Vealla Adonai Elohim, qnod
miis Latinc reddit, Domine Deus; cui etiam consen- transfertur in Lalinum sermonem. Et nunc, Domine
tiunl Orienialium interpretes, Chaldasus, Syrus, et Deus. Keslat itaque; nisi nos fallat opinio, LXX in-
Arabs. Nec dissimulare possumus scholiaslein Ca- terpreles, ac Scboliasten Canonis Heb. verit. usos
nonis Hehr. veritaiis allucinatum fuisse in annota- esse exemplaribus Hebr. in quibus deerat vox Elohim
lione immediate sequenti, quia Hebr. non habet ibi post nomen Adonai, aut, si placet, Jehova. MART.
nw WN, quod utcumque pateremur inierprelatum, — Iliuc denuo colligere est, scholiasten non ipsuni
Domine, Domine, sed scriptum legimus hoc eodem Hebrxum exemplar consuluisse, est enitn in Hebraeo
loco DVtSaiTltt, Adonai Elohim, quod significat, Do- Deus. d In cditis Adarezer legitur : quod fluxit e LXX
mine Deus. MAHT.
—Hebraeumipsum scholiastenreprehcndiiMarlia- interpretibus, qui legunt 'k^puaiiup, id est, 1, Resch
pro t, Daieth. Hebrxus cuin omiiibus niss. LaiLds
nxus, cum scriptum hic sit iu llebrxo mrp '3TK, antiqtiiornus ac meIiorisnot.Thabei Adadezer. MART.
quod ex Massoretharum prxcepto lcgeiidum est, — in ms. verouens. hic Addadeazer : Ada-
Yulgati
Adonai Etohim : moxvero ipsis verbis D^tnba 'JHN. rezer.
Diximus suspieari nos scholiasten has annotationes
029 LIBER II SAMUELIS. 630
super flumen Euphratem. Et captis David ex parte .A melech filius Abialhar, erant sacerdotes: ct Saraias,
ejus mille septingentis equilibus, et viginli millibus scriba : Banaias autem filius Joiadx, super Cberethi
peditum, subnervavit oranes jugales currutim : dere- et Phelethj [h. Saraias, scriba : et Banaias filius
liquit aulem ex eis centum ctirrus. Venit quoque Joiadx, et Cherethi et Phelethi] : filii autem Dayid
Syria Damasci, ut prxsidium ferret Adadezer regi sacerdotes erant.
Soba: et percussit David de Syria viginti duo millia [T. CH.Cap. IX.] Et dixit David : Putasne est ali-
virorttm. Et pnsuit David prxsidium in Syria Da- quis qui remanserit de domo Saul, et [Ms.ul] faciani
masci : faciaque est Syria David serviens sub tri- cum eo misericordiam propler Jonathan? Eratautem
buto [h. serva ferens munera] : servavilque [h. sal- de domo Saul, servus nomine Siba : quem cum vo-
vavit] Dominus David in omnibus ad quxcumque cassetrex ad se, dixit ei : Tune es Siha? et ille re-
profeclus esl. Et tulit David torques a aureas, quas spondit : Ego sum [h. non habet] servus luus. Et ait
habebant servi Adadezer, eldetulit eas in Jerusalcm. rex. Numquid superest aliquis de domo Saul, ut fa-
Et de Beie et de Berolbai [Ms. Beroth], civitatibus ciam cum eo misericordiam Dei? Dixitque Siba regi:
Adadezer, tulil rex Davidxs multura nimis. Audivit Superest filius Jonathan, debilis pedibus. Ubi, inquit,
autem Thou [h. Thoi] rex Emalh, quod percussisset est? Et Siba ad regem : Ecce, ait, in domo est Ma-
David b omne robur Adadezer, et misit Thou [b. g cbir filii Ainiel in Lodobar. Misii ergo rex David, et
Tiioi] Joram filium suum ad regem David, ut saluta- lulii eum de domo Machirfilii Amiel de Lodobar [Ms.
ret eum congratulans, et gralias ageret, eo quod ex- Lodabar]. Cum autem venisset Miphihosetli, filius
pugnassct [h. et benediceret eum eo quod pugnas- Jonathan, filii Saul, ad David, corruit in faciem suam,
sct] Adadezer, et percussisset eum. [T. CI.] Hostis et adoravit. Dixitque David : Mipbiboseih? Qui re-
quippe cral Tbou Adadezer, et in manu ejus erant spondit: Adsum servus tuus : Et ait ei David : Ne
vasa aurea, et vasa argentea, et vasa xrea : qux et limeas, quiafaciens faciam in te misericordiam pro-
ipsa sanclificavit rex David Doiniuo cum argento el pler Jonatban patrem tuum, et restituam tibi omnes
auro, qux sanctificaverat de universis gentibus quas agros Saul patris tui, et tu comedes panem in mensa
subegcral, de Syria, el Moab, et filiis Ammon, et mea semper. Qui adorans eum, dixit : Quis egosum
Philislbim, et Amalcc, et de manubiis Adadezer filii [h. non habet] servus tuus, quoniam respexisti super
Roob [Ms. Robolh] regis Soba. Fecit quoque sibi canem mortuum similem mei? Vocavit ilaque rex
David iiomen, cum reverlerelur capta Syria in valle Sibam puerum Saul, et dixit ei : Omnia quxcumque
Salinarum , cxsis c decem et octo millibus : et po- fuerunt Saul, et universam domum ejus, dedi filio
suil in Idumxa custodes, stntuilquc prxsidium : et domini tui. Operare igilur ei terram tu, et filii lui,
facia est universa Idumxa serviens David. Et serva- C etservi tui : etinferes filio doniini tui cibos [b. pa-
vit [h. salvavit] DominusDavid in omnibus ad»qux- • neni] ut alalur : Miphibosetb autem filius domini tui
cumque profeclus est. Et regnavit David super om- c comedet semper panem super mensam meam.
ncin Israel: faciebal quoque David judicium et justi- Erant autem Sibx quindecim filii, et viginli servi.
liam omni populo suo. Joab autem filiusSarvix erat Dixitque Siba ad regem : Sicut jussisti, domine mi
super exercitum : porro Josaphath filius Abilud erat rex, servo luo, sic faciel servus luus: et Miphibo-
a comraentariis : el Sadocb filius Ahitob, et d Ahi- sethcomedet super mensam tuam [h. meam], quasi
a Veronens. ms. cum Vulgatis arma aurea, lcctionem reperit, quam ad Hebraici exemplaris au-
qum, elc, quibus et Hehrxus textus, et Hexajdares ctoritatein repudiat.
Grxci interpretes propius accedunt. d lterum corruple legitur in Veronens. ms. Ahi-
b Ad ms. Veronensis fidem, ttim Hebrxi lextus et melechpro Achimelech.Oblinebat hic error in Grx-
Grxci, suffecimushic verhum omne, quod deeral. cis libris jam unde ab Eusebii temporibus, qui in
c Pro deccmel oclo millibus, codicessacrorum Bi- psalm. xxxm sic disserit:« TWV fiuo-ilsmvypufn
' 'Axipi-
oOSevSet
bliorum manuscripti legunt, cmsisdttodecimmillibus. \ty itspiiysi, ivvXkuyri;arovysiovytvop.ivn;
xtvsiaOaf itupu yup rnv bfiotbrnruTOV
De quo disputat Auctor QQ. Hebraicarum in libros Bv)6 aroiysiov TOU
xal rov K«ySiufbpw; i%t-
Regum, diccns : Et si quem movet, quod in plerisque 568»itup"a&puioi;xukov[isvov
T' ovofiK"u^eSovyap sv xui ravrbv so-ri ru SOo
Latinorum codicibus invenilur, David non decetn el _ Re-
fypuyyruxn;xtpaia; p.bvn;ivuXkurrovo~n;•
octo millia in valie Salinarum, sed duodecimmillia D o-rotytia,scriptura Achimelechhabet; ne titiermcommu-
cecidisse, noverit hoc vitio scriplorum in ejusdem co- gnorum
latione quispiatn moveatur : nam ea qum intercedit
dicibttsnolilumesse : veracilertamen David in eadem inter litteras Beth et Chaph, ut Hebrmivocant, simili-
valle Salinorum decemel octomillia ccctdit, Joab vcro tudine, diverse nomenedilum
duodecimmtiiia : sicut in titulo quinquagesimioctavi demque fere est duorum elementorum fuit : siquidem una, ea-
figura, brevis-
psalmi tcribilur. Advertat leclor errorem bic esse simosolumapice distinguente. Verum ipse eliam Eu-
innumerotam in edilis libris, quaminmanuscriplis; sebitis fallitur, neque enim per 3 scribitur in Hebraeo
nam pro quinquagesimooctavopsalmo, legendum esi,
in tilulo quinquagesiminoni psaimi, vel, sexagesimi Tjbnox, sedpern,quxunarecta est scriptio,-jSa'nx.
juxla Hebrxos. MART. Subseqttitur in Veronensi cod. filius Abiathar sacer-
—Veronensis quoque ms.quemadmodum et reliqui dotis : iterum viliose, nisi si passim obvia E in I Jit-
omnes, quos Martian. consulnit magno numcro, ha- lerarum mulatione , putandum est scribi pro sacer-
bent dumlaxat duodecim millibns : quem errorem, dotes, verbumque erat, eleganlius praetermiilitur.
scriptorum vitio inolitum Lminis coilicihus jamdiu e Manuscripii plurcs retinent meiuam luam, alii
a"(ea Auclor Qmcsiion. Hebraic. in Libros Rcgum, babeiit mensam meamjuxta annotaiioiiein margina-
ab ipso Marlianxo laudatus, castigaverat. Sed et lem Canonis.Videsis de illa variantelecioncquxsjio-
Lucas Brugensis corruptam eaindem in suis mss. ncsjaiii citatas supposili llicionymi. MART.
631 S. HlERONYMlDIVINA BIBLIOTHECA. 632
unus de filiis regis. Habebat autera Miphiboseth fi-1 i.*gregati sunt pariler. Misitque Adadezer, b et eduxit
lium parvulum nomine Micba : omnis vero cognatio Syros qui erant trans fluvium, et [h. et venerunt
domus Sibx serviebat Miphiboseth. Porro Miphibo- in Helam] adduxit exercilum eorum; Sobach autem,
seth babiiabat in Jerusalem : quia de mcnsa regis magister railiiix Adadezer, erat princeps eorum. Quod
jugiter vescebatur : et erat claudus utroque pede. cum nunliatum essetDavid, conlraxit oranem Is-
[T. CHI, Cap. X.] Factum est autem post bxc, raelem, et transivit Jordanera, venitque in c Helam:
ut moreretur rex filiorum Amraon , a et regnavit et direxerunt aciem Syri ex adverso David, et pu-
Annon [b. Hanon] filius ejus pro eo. Dixitque gnaverunt contra eum. Fugerunlque Syri a facie Is-
David : Faciam misericordiam cum Anon filio rael, et occidit David de Syris sepiingeulos currus,
Naas, sicut fecit pater ejus mecura misericor- et quadragiula niillia equiium : et Sobach principem
diam. Misit ergo David, consolans eum per servos raililix percussit : qui siatim mortuus est. Videntes
suos superpatris interitu. Cum autem venissent servi autem universi reges, qui eranl in prxsidio Adade-
David in (erram filiorum Ammon, dixcrunt principes eer, vicios se ab Israeld, fecerunt pacem cum Lrael:
filiorum Aminon ad Anon dominum suum : Putas et servierunt eis, timuerunlque Syri auxilium prx-
quod propler bonorem patris tui, David miserit ad te bere ultra [Ms. tacet ultra] filiis Ammon.
consolatores, et non ideo ut investigaret, et explo- J" [Cap. XI.] Factum est autem, veTtenle anno, eo
raretcivitatem, cl everleret eam, niisit David servos temporc quo solent reges ad bella procedere [b. eo
suos ad te? Tulit itaque Anon servos David, rasit- tempore quo reges ad bella processerant], misit Da-
que dimidiani partem barbxeorum, etprxsciditves- vid Joab, et servos suos cum eo, etuniversum lsrael,
tcs medias usque ad nates, et dimisit eos. Quod cum et vastaverunt filios Ammon, et obsederunt Rabba;
nuntiatum esset David, misii in occursum eorum : David autem remansit [b. liabitabai] in Jerusalem.
erant eiiim viri confusi lurpiier [b.non habeljvalde, [T. CIV.J Dum hxc agerentur, accidit ut surgeret
et niandavit eis David [h. rex]: Mancte in Jericbo, David de slratu suo post meridiero, et deambularet
donec crescat barba vestra, et tunc reveriimini. Vi- in solario [h. Et facium est in tempore vesperlino
dentes autera filii Ammon quod injuriam fecissent ut surgeret David de straiu suo, et deambulabat in
David [b. quod fcedassent David], miserunl et con- solario] domus regix, vidilque mulierem se lavan-
duxerunl mercede Syrum Roob [h. Syrum domus tem, ex adverso [h. non habet, ex adverso] super so-
Rohob], et Syrtiin Soba, viginli millia peditum, et a larium suum [h. desuper solario] : erat amem pul-
rege Maacha inille viros, et ab Histob duodecim mil- cbra mulier valde. Misit ergo rex [h. David], et rc-
lia virorum. Quod cum audisset David, misil Joabet quisivit quaeesset mulier. Nunliatumque cst ei,quod
omnem exercitum bellatorum. Egressi sunt crgo (ilii C ipsa esset Betbsabee filia Eliam, uxor Urix Hetthxi
Ammon, et direxerunt aciem ante ipsum [h. non [li. Et dixit: Nonne ista est Bethsabee filia Heliam,
liabet, anle ipsumj in introilu portx : Syrus aulem uxor Urix Hetthxi]. Missis ilaque David nuntiis,
Soba, et Roob, ct Histob, et Maacha, seorsum erant tulit eam. Quac cum ingressa esset adillum.dorniivit
in campo. Videns igitur Joabquod prxparalum esset cum ca : stalimque sanctificata est ab immunditia
adversum se prxlium, et ex adverso et posl tergum, sua [h. Et ipsa sanclificabat se ab iramundilia sua]:
elegit ex omnibus cleclis Israel, et inslruxit aciem ct reversa est domum suam concepto felu. Mitlens-
conlra Syrum : rcliquam autem parlcm populi ira- que nunliavit David, ct nit : Concepi. Misil auiem
didit Abisai [h. Absai] fralri suo, qui direxit aciein David ad Jo.ib, dicens : Milte ad me Uriam Ilet-
contra filios Ammon. Et ait Joab [h. non habet] : Si ihacuni. Misilque Joab Uriam ad David.EtvenilUrias
prxvaluerinl adversum me Syri, eris milii in adju- ad David. Quxsivitque David quamrecleageretjcab,
torium : si autem filii Ammon prxvaluerint adver- et populus, et quomodo administrarclur bellum. Et
sum te, auxiliabor tibi. Eslo vir forlis, etpugnemus dixit David ad Uriam : Vade in domuni tuam, et lava
pro populo noslro, et civitate [h. et civitalibus] Dei pedes tuos. Et egressus est Urias de domo regis, se-
nostri: Dominusaulera faciet quod bonum est incon- cutusque est eum cibus regius [h. secutumque est
spectu suo [h. in oculis suis]. Iniit itaque Joab, et po- eum munusculum regium]. Donnivit autem Urias
pulus qui erat cum eo, certamen contra Syros : qui ante poriam domus regix cura aliis servis domini sui,
stalira fugerunt a facieejus. Filii autem Ammon vi- ct noii descendit ad domumsuam. Nuntiatumque cst
dentes quia fugissent Syri; fugicrunt et ipsi a facie David a dicentibus : Non ivitUrias in domum suam.
Abisai, ct ingressi sunt civitatem : reversusque est Et ait David ad Uriam : Numquid non de via ve-
Joab a flliis Ainmon,, et venit Jerusalem. Videntes nisii? quare non descendisti in domum luam? Et ait
igitur Syri qtioniam corruissenl coram Israel, con- Urias ad David : Arca el Israel el Juda habitanl in
a Ms.Veronens., e<regnaret Anon. c In aliis mss. libris legimus : Helema, et Hetama.
b Hic in Hebr. conlextu scripluin esnrjTi!"!, Ada- Emendator vero Canonis expunxit ultimum a ex fle-
rczer, cum snpra capile octavo legalur cttm duplici lama. MART.
dalelb, Adadezer, quod etiam mss. Latini relinent —Veronens. ms.Helama, atqueaddilur quidem hic
lioc loco. MART.
— Quod bic effert Hebraic. exemplar. per "r. Ada- H in Hebrxo, ro<bn.
d Intcrseruiit vulgati libri hxc, expaverunt, et fu-
rezer, lactumpassim obvia pcrquam similium liltera- gerunl quinquaginta et octo millia, coram Israel. QUas
rum 1 ct 1 mulatjone* Hieronymiani mss. ac texttis originalesncsciunt.y
C53 LIBER II SAMUELIS. «34
papilionibus [h. tabcrnaculis], et dominusmeus Joab, A aiilem nihil habebatomnino.prxler ovem unampar-
et servi domini mci super faciem terrx manent: et vulam, quam emerat, et nutrierat, et qux creverat
ego ingrediar domum nieam, ut comcdam,etbibam, apud eum cum filiis ejus simul, de pane [h. buccella)
et dormiam cum uxore mea? per saluiem tuam, et illius comedens, et de calice ejus bibens, et in sinu
per salulem animx tux, a non faciam rem hanc [h. illius dormicns : eratque illi sicul filia [Ms. lilius].
Vivas tu, et vival anima lua, non faciam hanc rem]. Cum autem peregrinus quidam venisset ad divitem,
Ait ergo David ad Uriam : Mane hic eliam hodie, et parcens ille sumere de ovibus et de bobus suis, ut
cras dimittam le [h. mitlara le]. Mansit autem Urias exhiberet convivinm peregrinoilli,quivcneratadse,
in Jerusalem die illa el altera et vocavit eum David, tulit ovem viri pauperis, et prxparavit cibos homiui
ut comederetcoram se,et biberet,et inebriavileum : [b. viro], qui veneratad se. lraius autem indignatiuiie
qui, egressus vespere, dormivit in stratu sun cum David adversus hominem [h. virum] illum nimis, dixit
servis domini sui, et in domum suam non dcscendit. ad Nathan : Vivit Dominus, quoniam filiusmortis cst
Factum est ergo uiane, et scripsit David epistolam vir, qui fecit hoc. Ovem reddet in quadrupluni, co
[h. librumj ad Joab b : misiique per manum Urix, quod fecerit verbum isiud, et non pepercerit. Dixit
scribens in epistola [h. in libroj : Ponite Uriam ex autem Nnlhan ad David : Tu es ille vir : Ilaecdicit
adverso belli, ubi forlissimum prxliumest : et derc- B DominusDeus Israel: Ego unxi te in regem super
linquite eum, ut percussus intereal. Igilur cum Joab Israel, et ego erui te de manu Saul. Et dedi tibi do-
obsideret urbem, posuii Uriam in loco, iu quo sciebat mum domini lui, et uxores domini tui in sinu tuo,
viros esse forlissimos. Egressique viri de civilate, dediquc libi domura Israel et Juda : ct si parva sunt
bellabant adversum Joab, et ceciderunt de populo isla, adjiciam libi multo mnjora [h. dupliciaj. Quare
servorum David, et moriuus est etiam Urias Het- ergo conlempsisii verbum Domini, ul faceres maluin
ihxus. Misit itaque Joab, et nuniiavit David omnia in conspectu meo [h. in oculisejus]? Uriam Het-
verba prxlii: prxcepilque nuniio, dicens :Cumcom- llixum percussisti gladio, et uxorem illitis accepisti
pleveris universos sermones belli ad regem, si eum tibi [Ms. tacet libi] uxorem, el interfecisii eum gladio
videris indignari, et dixerit : Quare accessisiis ad filiorumAmmun. Quamobrera non recedel gladiusde
niurum, ut prxliaremini? an ignorabatisquod multa domo tua usqucin seni|iiternum,eo quod dcspcxeris
desuper ex muro lela miltantur? Quis percussit Abi- me, et tuleris uxorem Urise Heiihxi, ut essel uxor
mclecb filium Jerobesel [Ms. Hieroboselh; Vu/a.Je- tua.Iiaque[b. non babel, itaque] hxcdicitDomiiuis:
robaal]: nonne mulier misit super eum fragmenmo- Ecce, ego suscitabo super le malum de domo tua, ct
lx de muro, et interfecil eum in Tbebes? quare juxla tollam uxoves ttias in oculis luis, et dabo proximo
murura accessistis? dices : Eiiam servus tuus Urias C 4 tuo, et dormict cum uxoribus luis in oculis solis liu-
Ilctlhxus occubuit. Abiit ergo nunlius, et venit, et jus. Tu enim fecisti abscondite : cgo vcro facinm
narravit David omnia, qux ei prxceperat Joab. Et verbum islud in conspectu oriinis Israel, et in con-
dixit nuntius ad David : Prxvaluerunt adversum nos spectu solis. [T. CVI.] Et dixit David ad Nalban :
viri,et egressi suntc ad nos in agrtim : nos atitcin, Peccavi Domino. DixitqueNathanad David: Domi us
faclo impclu, persecuti cos sumus usque ad porlam quoqtte Iranstulil peccatum tuum : non morieris.
civitatis. Et direxerunt jacula sagitlarii ad servos Verumlamen, equoniamblasphemare fecisti inimicos
tuos ex muro desuper : moriuique smit dc servis re- Domini, propter verbum hoc, filius[li.blasphemando
gis, quin etiam servus tuus Urias Hetthxus mortuus blaspbemasti inimicos Domini, propter verbum hoc,
est. Et dixit Davidad nttntium : Hxc dicesJoab : Non eiiam et liliusj, qui natus cst tibi, morte morietur.
lc frangat ista res : varius enim eventusest prmlii[h. Etreversus esi Naihan in domum suam. [T. CVII.J
non habet], et [b. quoniam] nunc hunc, nuncillum Percussilque Dominus parvulum, quein pepercrat
d consumit gladius : conforta bellatores tuos [h. bel- uxor Urix David, el dcpcratus est. Deprecatusque
lum luumj adversus urbem, ut deslruas eam, ct ex- est David Dominum pro parvulo : el jejunavit David
horlare eos [h. illudj. AudivilautemuxorUrix,quod jejunio [Ms. jejunium] : ct ingressusscorsum, jactiit
mortuus esset Urias vir suus, et planxit eum [h. la- 1" super tcrram.Vencriint autem scniorcs dumusejus,
mentata cstj. Transactoque luctu, misit David, et in- cogentes eum ut surgeret de terra : qui noliiit, ne-
troduxit eara in domum suam, et facla est ei uxor, quc comedil cnni cis cibum [h. panem]. Accidit au-
pcperiique ei filium : ct displicuit verbum hoc, quod tem die scplima ut tnorerelur infans [b. parvnlusj :
fecerat David, coratn Domiuo [h. in oculis Doininij. limucriint |ue scrvi David nuniiarc ci quod mortuus
[T. CV, Cap. XII.] Misit ergo Dominus Nathan ad esset parvulus. Dixcrunt enini : Ecce dum parvulus
David : qui cum venissct ad eum, dixit ei : Duo viri adlitic viveret, loquebamur ad euin, et non audiehat
crant in civitate una, unus dives, el aller pauper. vocetn noslram : quanto magis si [Ms. lacet si] dixc-
Diveshabebal oves, el boves plurimos valde. Pauper rinius : Mortuus est puer [h. parvulus], se affliget?
a Ms.Veronens., quod non faciam, Hebracaphrasis c In Veronens. ms., egressisunt adversumnos: Yer-
est, st faciam. siones quoqtic alix, contra nos babent.
b Recentior manus in Veronens. cod. hic addil, d Idem ms. consumel.Hebrxus qttoque *)2itn.
inanu sua obsighavitannulo suo, quod glosscma, si in e Consulehuuc locum in Quxsiionibus Uebr. in
«lio usquani libro exsiet, liaud scio, librosReguni. MART.
655 S. HlERONYMlDIVINABIBLIOTIIECA. 636
Cum ergoa vidissei David servos suos mussitantes, A [T.CIX, Cap.XIII.]dFactumestaulemposthxc,ut
intellexit qiiodmortiiusessetinfanliilus[h.parvulus]: {AbsalomfiliiDavidsororem speciosissimam,vocabulo
ilixilque ad servossuos : Num morluus est puer [h. 1Thamar, ndnmaretAmnon filius David, etdeperiret*
parvulus]? Qui responderunt ei : morluus est. Sur- propter f eam, ita ul xgrotarct proptcr amorem ejus :
rexit ergo Davidde terra : et lotus unclusque esl : rquiacumessctvirgo,difficiief eividebatur utquidpiam
Cumque mulasset vestes, ingrcssus est domuraDo- itihonesle i ageret cumea. Erat aulem Aranonisamicus,
mini: et adoravil, et venit in donium suam, pelivit- nomine i Jonabab, filius Semmaa [Ais.Semmai] fratris
que tit ponerent ei pnnein , et comcdit. Dixeruntt |David,vir prudens valde. Qui dixit ad etun : Quare
nulem ei servi sui : Quis esl sermo, quem fecisli?t < sicaltenuaris macic, fili regis, per singulos dies : cur
propler infantem [h. parvulum], cum adhuc viveret,, non i indicas mihi? Dixitque ei Amnon : Thamar so-
jejunasti et (lebas : mortuo aulem puero [b. parvulo],, rorem
i Absalomfratris mei amo. Cui respondil Jona-
surrexisli, etcomcdisli panem ? Qui ait: Propter in- ,dab : Cuba super lectulum tuum, et languorem si-
fantem [h. parvulumj, dum adbuc viveret, jejunavii mula :cumquc veneril pater luus ut visilet te, dic ei:
el flevi, dicebam enim ; Quis scit si forte donel eumn Veniat, oro, Thaniar soror mea, ut det mihi cihum
mihi Dominus, el L vivat infans [h. Quis scit si fortee [h. panem], ct facial pulmentum ut comedarade ina-
miserealur mei Dominuset vivet parvulus]? Nunc c B nu ejus. Accubuit itaque Aranon, et quasi xgrotare
aulem qtiia mortuus est, qttare jejiincm? Numquid d coepit: cumque venissel rex ad visilandum euni, ait
potero eum revocare amplius? ego vadam magis add Amnon ad regem : Veniat, obsecro, Thamar soior
eum : ille vero non revertctur ad me. Et consnlatus is mea, ul faciat in oculis mcis duas sorbitiunculas, ct
esl David Beihsabee uxorem suam. [T. CVIII.] In- i- cibum capiam de manu ejus. Misil ergo David ad
gressusque ad eam dormivit cum ca : qux gcnuit it Thamar domum, dicens : Veni in domum Amncn
filium,et vocnvit nomcn cjus Snlomon, et Domiims is fratris lui, et fac ei pulmentum. Yenitquc Thamar in
dilexiteum. Misitque in manu Naihan prophetx, ct ct domum Amnon fratrissui: ille autem jacebat: qux
vocavil nomcn ejus, Ainabilis Domino, eo quod dili- i- tollens farinam [h. conspersam farinam] commis-
geret euin Dominus [b. Et vocavit nomen Domini ni cuit : et liquefaciens, in oculisej'us coxit sorbitiun-
propter DominumJ.Igilur pugnabat Joab conlraRab- i>- cnlas. Tollensquequod coxerat, effudit, et posuit co-
bath fiiium Ammon, et cxpugnabat urbem regiam. n. ram eo, ct noluit comedere : dixitque Amnon : Eji-
Misitque Joab nunlios ad David, dicens ; Dimicavi vi cite univcrsos s foras a me. Cumque ejecissent om-
adversum Rabbath [h. Rabba], et capienda est urhs iis nes, dixit Amnnn ad Thamar : Infer cibum in con-
Aquarum. Nunc igilur congrega reliquam parlem m clave, ul vescar de manu tua. Tulit ergo Thamar
liopuli, et obsidc civitalem, et cnpe enm : ne cum a C sorbitiunculas, quas fecerat, et intulit ad Amnonfra-
nie vastata ftteril urbs, nomini meo ascribatur victo-o- trem 3uumin conclave.Cumqueobtulisset ei [Ms. la-
ria. Congregavii itaque David omnem populum, et cet eijcibum, apprehendil eam, etait:Veni,cubame-
profectus est adversum cRabba:Cumque ditnicasset, 21, cum, sorormea. Qux rcspondit ei: Noli, fraler mi,
cepil eam. Et lulit diadema regis eorum [h. Mel- el- noli opprimere me, neque enim hoc fas est in Israel;
chom, quod inierpretatur,rex eoriim] de capiieejus, ts, noli faccre siulliiiam hanc. Ego enim ferre non polero
pondoauri (alenlum, habens gemmaspreliosissimas, is, opprobrium meum,ettu erisquasi unus de insipiemi-
ct impositum est super caput David. Sed et prxdam im bus inlsrael: quinpotiusloquereadregem.etuonne-
civilatis asportnvit multam valde ; populum quoque ue gabilmetibi.Nolttitautero acquiesccre precihusejus,
ejtis adduccns serravit et circumegit super eos fer- er- sed prxvalens viribus oppressit eam, et cubavit cum
rata carpenta ; divisitque cultris, cl traduxit in lypo
po illa. Et exosam eam babuit Amnon odio magno ni-
lnterum : sic fecil universis civiialibus (iliorumAm m • mis : ita ut majus esset odiumquo oderat eam, amore
nion. Et revcrsus cst David, et omnis exercilus in quo anie dilexerat. [T. CX.] Disilque ei Amnon :
Jcrusalcm. Surge, vade. Qux respondit ei: Majusest hoc malum,
"Cod. Veronens. audissel, Hebrxo propior im-, m- TVvalde: ita ut, etc. Colbertime bibliothecx duo, ct S.
est leclio. u Germani alter lcgunt juxia Vulgatam Latinam ver-
pressa
b Idcin ms., et t'j're<:Ilebraicectiam cst Tfl- Pnulo
ulo sionem nostram, boc solum excepto, et deperiet in
quoqtte post, jejuno pro jejunem, pressius llebrxo, co, eam valde, pro deperirel eamvalde. DeniqueSan-Ger-
ct reliquis lextilms. manensis noster, n.7,Iegitin sacm coiitexlu,e<dili-
c In Hcbrxo ,17131;prxferl Veronens.ms. Rabbath. ith. gerel eam vatde; in margine vero, vel deperiret in eam.
d Multx occtirruni boc loco variantes lectiones, i„ in !lisaddendisCorJ)eiensisniajor.n.l,solus|)uramexhi-
';IU. bet lectionem Vulgalx : nam
mss. libris. Cnnon legit ul nos cdidimus : Regius ati- qui su|ierest ex unde-
lem codex cum Corbeiensi uno n. 22, ct altero §_ S. citn mss. codicibus. quos in hoc opere contulimtts,
Germ;inin. 5: Factttmesl auiein post hmc, ut Absa- isa- n:,nc diversatn ab aliis relinet Jectionem, e( deperiret
lomfi.UoDavidesselsoror speciosissima,vocabuloTha- ha- Pr0 eavaide. Phrasisisihaec, deperireeam, vel, depe-
mar; adamaretqtteeam Ammon filius David, el dili- IJIJ. nre tn eam, minime insolens est apud Hieronymum,
gerel valde; ila ut mgroluretpropter amoremejus. jla lla ut °suis locis notabimus. MART.
1'ere LXX interpretes, et sic Ilebr. Major S. Gcr- icr. Cum VulgatisVeronens. qttoquems., e<deperiret
,Pr. eam valde.Hehraica phrasis longius n Lntinaahludit.
iiiani, n.M, etnndrni sensumexpres<il,sed aliis ver- <Tacet Vernn.ei. Hebr:i'iis iiomenrepHit ^"DD^.
bis : Faclumesl nttteinuosi limc.ut Absalonfilius Da.Da-
vidhaberetsororcmspeciosissimam,vtcabuto Thamar ar ;. e Idem tacet hic foras, ferme concinnius, flebr.
adamaretquetam Amnonfilius David,et ditigeret eam eant "hys, quod est ad verbura, desuper a mc.
637 LIBER II SAMUELIS. 638
quod nunc agis adversum mc, qtiam quod ante fecis-• A . quoniam in ore Absalom erat positus, ex die qua
li, expellens». El noluit audire eara :sed-vocalo i oppressit Tliamar sororeiu ejus. Nunc ergonepo-
puero, qui ministrahat ei, dixit : Ejice hanc a rne nat dominus meHS rex super cor sutim verhuin
foras, et claude oslitim post eam. Qux induta erat isiud, dicens : Omnes filii regis occisi stini : quo-
talari luitica : hujuscemodi enim (ilix regis virgines niam Amnon solus mortuus est. Fugit autcra Absa-
veslibus utebantur. Ejecit ilaque eam tniiiister illius lom : et levavit puer speculator oculos suos, et
foras : clausitque fores post eam. Qux aspergeus ci- aspexit : et ecce populus multiis veniebat per iier
nerem capili suo, scissa talari tunica, impositisque devium ex iatere moniis. Dixit aulem Jonadab nd
manibussuper caput suum, ibat ingrediens cl cla- rcgem : Ecce filii regis adsunt : juxia verbum servi
inaiis. Dixit autem ei Absalora frater suus : Num tui sic faclum est. Cumque cessasset loqui, appa-
Aniiion [Ilic h. Aminon, quod inlerprelatur exsp... ruerunt et filii regis : et inlrantes levaverunt vocem
in aliis autem Amnon quod interpretatur fidelissi- suam, et fleverunt : sed et rex ct omnes servi ejus
inus] fraicr tuus concubuit lecum? sed nunc, soror, fleverunt ploratu magno nimis. Porro Absalom fu-
tace, fraier luusest: neque affligascor tuum prohac giens, abiii ad Tbolomai [h. Tbalmai] filium Amitid
re [h. non ponas hanc rem in corde tuo]. Mansit [Ms. Amiur] regem Gcssur. Luxil ergo David filium
itaque Thamar conlabescens in domo Absalom fra- g] suum ettiictis diebus. Absalom auiein cum fugisset,
tris sui. Cum audisset aulem rex David verba hxc, ei venissel in Gessur, fuit ihi tribns annis.f Cessa-
contristalus [h. iratus] esl valde b. Porro non est \itquc David rex persequi [b. exire posi] Absalom,
locutus Absalom ad Amnon nec malum nec bonum : co quod consolatus esset super Amnun interiiu. .
oderat cnim Absalom Amnon, eo quod violasset [T. CXII, Cap. XIV.] lnielligens autem Joab filius
Thamar sororem suam[/Ms. ejus].Factum esl atitem Sarvix quod cor regis versum esset ad Absalom,
post tempus bieimii, ut londerentur oves Absalom niisit Theciiani, et tulit inde mtiliereni snpienlcm;
in Baal-Asor, qux est juxta Ephraim: etvocavit Ah- dixilque ad eain : Lugere te simula, et induere veste
salom omnes filios regis, venitque ad regem, et ait Iugubri, ne ungaris oleo; ul sis quasi mulier plurimo
ad eum : Eccc londentur oves servi tui: vcniat, jam lempore lugcns mortuum ': et ingredieris ad
oro, rex cum servis suis ad servum suum. Dixitque regem, et loqueris ad ctim sermones hujusceinodi.
rex ad Ahsalom : Noli, fili mi, noli rogare ut venia- Posuit ergo Joab verba in ore ejus. Iiaque cum in-
mus oinncs, et gravemus te. Cum aulem cogeret grcssa fuisset mulier Thecuitis ad regem, cccidit
eum, et noluissel ire, benedixit ei. Et ait Absalom : coram eo super terram, etadoravit [b. cecidit super
Si non vis venire, veniat, obsecro, uobiscum saltcm faciem suamin lerram, et adoravil], et dixit : Serva
Amnou frater meus : dixitque ad eum rex : Non est C ( tne, rex. Et ait ad eam rex : Quid causx babes?
necesse ul vadat lecuni [h. Cur ibit tecum?]. Coegit Qtix respondit.: Heu, mulier vidua ego sum : mor-
itaque eum Absalom, et dimisit [h. misit] cum eo tuus est enim vir meus. Et ancillx tux erant duo fi-
Amnon et universos filios regisc. Prxccperat aulem lii, qui rixati sunt adversura se in agro, iiullusque
Absalom pueris suis, dicens : Observaie cum leniu- erat qui eos probibere posset : et percussit alter nl-
lentus fuerit Amnon vino, et dixero vobis : Percu- lerum, et interfecit eum. Et ecce coiisnrgens uni-
tite eum, ct inlerficile : nolite timere; ego enim versa cognatioadverstim ancillam tuam, dicit: Trade
stim qui d prxcipio vobis : roboramini, et cstoie eum, qui percussit fralrem suum, et oceidainus eum
viri fories [h. viri foniiiidinis]. [T. CXI.] Fecerunl pro anima fratris stii qtiem interfecit, et deleanms
ergo pueri Absalom ndversum Amnon, sicul prxce- hxredem: et quxrunt exsiinguere scinlillnm meam,
perat eis [h. non babet, eisj Absalom. Surgentesque qux relicla est, ut non supersit viro meo nomeii, et
omnes filii regis ascendcriint singuli mulas suas rcliquix super lerram [h. super faciem terrxj. Et
[h. mulos, suos], et fugerunl. Cumque adhuc per- ait rex ad mulierem : Vade iu domum luam, et ego
gerent in itinere, fama pervenit ad David, dicens: jubebo pro te. Dixiique mulier Thecuiiisad regem :
Percussit Absalom omnes filios rcgis, et non re- In me, domine mi rex [Vulg. addunt sit], ioiquitas,
ninnsit cx eis saltem unus. Surrexit itaque rex, et D I et in domum patris mei : rex autem et thronus ejus
scidit veslimenta stia , et cedidit supcr terram : sit innocens. El ait rex : Qui conlradixeril [h. Qui
et omnes servi ipsius, qui assislebant ei, scide- lncnlus fueril] tibi, adduc eum ad me, et ultra ncn
runt vesiimenta sua. Respondens autem Jonadab addet ut tangat le. Qux ail : Recordelur rex Domini
filitis Semmaa [Ms. Semmai] fratris David.dixit: Ne Dei sui, ut non multiplicentur proximi sanguinis ad
xstimet dominus meus e rex, quod omnes pueri ulciscendum et nequaquam interficianl [Ms. intcrfi-
filii regis occisi sint : Amnon solus raortuus est, cienl] filium meum. Quiait: Vivit Dominus, quianon
a Addit nunc cum Vulg. idem ms. me, ad Ilebr. aut in Hieronvmianis mss.
quxras,
d Cod. Veronens., qui prmcepit: rcclius ad Hebr.
ixbah.
b Vulgati addunt, ct noluitcontristare spiritum Am-
non filit sui, quoniam diligebat eum, quia primoge- c Neque Ilebrxus, neque Veronens. ms. habent
nilus erat ei: quaeignoraulcuiiiHebrxus texius, tura hic Rex.
Ilieroiiyinianx versioiiN mss. 1 Ouid deista persecutioniscessaiione sintieudiim
e Itcrum Vulgati addunt,
Feceraique Absalon con- sit.vide, slvolueris.Tradiiiiiues Hebraicas falsi Hie-
viviumquasi conviviumregit: quae frustra ia llebrxo ronymi in Iteguui iibros. MART.
659 S. HlERONYMlDIVINABIBLIOTHECA. ' 640
cadet de capillis filii lui super terrara. Dixit ergo A duxit< Absalom in Jerusalem. Dixit aulem : » Rever-
raulier : Loqualur ancilla tua ad dominum meum re- ltatur in domum suam, et faciem meam non videat.
gem verbum. £t ait : Loquere. Dixitque mulier ]
Reversus est itaque Absalom in doraum suam, et
Quare cogitasti istiusmodi rem contra populum Dei, faciem l regis non vidii. Porro sicut Absalom vir non
el Iocutus est rex verbum isiud, ut peccet, et non ierat pulcber in omni Israel, e<[h. non habet] deco-
rcducat ejecium suum? Omnes morimur, et quasi rus : niinis, a vesiigio pedis usque ad verticem non
aquaedilabimur in terram, qux non revertuntur [Ms. erat • in eo ulla macula. Et quando tondcbat capil-
revertanturj: nec vult Deus perire animam, sed lum (semel auiem in anno tondebatur [h. Et quando
retraclal, cogitnns ne penitus pereat qui abjeclus toudebntur caput ejus (statulo autem tcmpore lon-
esl. Nunc igiiur veni, ut loquar ad dominum nicuin debaiur)], quia gravabat cum cxsaries), ponderabat
regem verbum hoc, prxsentepopulo. Et dixit an- capilloscapilis sui ducentis siclis pondere publico
cilla tua : Loquar ad regem, si quo modo faciat rex [h. regioj. Nati sunt autem Absalom filii tres, et
veibum ancillx suae. Et audivit rex, ul liberaret an- filia una nomineThamar, eleganlis formx,b niansit-
cillam suam de manu omnium [b. virij, qui voiebant que Absaloinin Jerusaleni duobus annis, el faciem
de hxreditate Dei delere [h. disperdere] me, el (i- regis non vidii. [T. CXIV.] Misil itaque ad Joab, ut
lium meura siinul. Dicat ergo ancilla lua, utfiat ver- B milteret eum ad regem, qui noluit venire ad eum.
biiin domini mei regis quasi sacrificium [h. quasi Cumquesccundo misisset, elille noluisset vcnirec
in requiem]. Sicut enim angelus Dei, sic esl dominus; ad eum, dixit servis suis : Scitis agriim Joab juxla
meus rex, ul nec benedictione, nec malediclionei agrum meum, habenlem messem hordei : iie igitur,
inoveaiur [h. ut audial bonum et malum]: unde eti et succendile eum igni. Succenderiuil ergo servi
Dominus Deus tuus [h. et Domimis] est tecum. Ell Absalom segetem [h. agrum] igni. d Surrexitque
rcspondens rex, dixit ad mulierem : Ne abscondas; Joab, et venil ad Absalom in domum ejus, et dixil:
a me verbum, quod te interrogo. Dixilque mulier : Quare succenderunt servi tui segeiem ineam [l>.
Loquere, dominc mi rex. Et ait rex : Numquid ma- agrum meun:] igni? Et respondit Absalom ad Joab:
nus Joab tecum est in omnibus islis? Responditt Misi ad le obsecrans, ut venires ad me, et mittercm
mulicr, el ait: Per salulem animx lux [h. vitmtum],, le ad regem, ei [Mt. ut] diceres ei : Quare veni de
domine mi rex, nec ad sinislram, nec ad dexterarai Gessur? melius mihi erat ibi esse : ohsecro ergo, ul
csi, ex omnibus bis qux locutus est dominus raeus3 videaro faciera regis [h. et nunc videam faciem re-
rex : servus enim tuus Joab, ipse praxepit mihi, ett gis] : quod si memor esl iniquitatis mex [h. non
ipse posuilinos ancillx tux oninia verlia hxc. Utt habel, itiexj, interficial me. Ingressus Joab ad rc-
verlerem figuram sermonis hujus, servus tuus Joabl) C gem, nunliavit ei: vocatusque Absalom intravit ad
prxcepil istud [li. fecit istud]: tu auiem, domincc regem [h. ln terram ad faciesregis], et adoravit su-
mi, sapiens es, sicut hahet sapienliam angeius Dei,, per faciemterrae coram eo : osculaiusque est rcx
ut intelligas omnia super lerram. [T. CXIII.J Ett Absalom.
ait rex nd Joab : Ecce placatus feciverbum tiium ii [Cap. XV.] Igitur post hxc fecil sibi Absalom cur-
[h. verbum hoc]: vade ergo, et revoca puerum Ab- i- rum, el equites, etquinquaginta viros qui prxcedc-
salotn. Cadensquc Joab super faciem suam in ter- renleum [h. ante eum currerenij. Et mane consur-
rnm, adoravit et benedixit regi, ct dixil Joab : Ilodiee gens Absalom, stabat juxta introilum portx ° in via,
inleliexit scrvus tuus, quia inveni graiiam in oculis is et omnem virum, qui habebat negotinm, ut veniret
tuis, domine mi rex : fecisli enim sermonem servii ad regis judiciuni, vocabat Absalom ad se, et dice-
ttii. Surrexit crgo Joab et abiit in Gessur, etad-I- bal: De qua civilale es lu? Qui respondens aiebal:
» Hic vero addil Rex Veronens. ms. reciissime ie mis portcntosum in uxore Roboam : quia boc luit
cuni Hebrxo lexiuet Vulgalis. Sarx singulare privilegium, ut nonagenaria pare-
b Mentorabilislocus |>ropier additamentnm quod- I- ret. Atiiouestpraesenlis loci disceptatio istbxc chro-
dam LXX in erpr. qui post hxc verba eleganlis for- \ nologica.quam alibi,adjuvanteDeo,agitaturus suni:
r- j)
mm, suhjungunt con^equenler : Ilmc fuit in matrimo- )- mouendus tamen erat leclor studiosns ex boc loco
nio Roboamfilii Salomonis, et peperit ei Abiam. Ea )a indissoliibilemnasei quoestionemapud eos.qui praler
quoque leguutur in aliquot mss. cndichus Latinis, s, divinarum Scripturarum aticioritatetn asserere non
el integra snpersunl adhuc in Cnnone Heb. veriia- a- vereiitur.Salomoneni regnasse lolis annis oclogintn;
lis, seu iransver-a linca juguianiur tnmquntn adul- l- eisi, conceptis verbis, Scripiores sacri volumiuuin
lerinn, atquc adscila de Grxcis exemplaribus. Cxie- e- Regum ctPaialipoinenon conlrarium tesienlur.MART.
runi in his verbis inexiricabile pondus exsurgit nu-ii- — Ms. Veron., eiegantiforma. In nliquot mss. Mar-
pero vindici inlerprotalionis Grxcx Seniorum Sep- p- tian. suhjunctuin lnc reperit illud Grxcorum addita-
tuaginla : nam inspecta diligenter Regum hisloria, a, nientum : Hmc fuit inmatrimonio Roboam filii Salo-
supputatisque Ab-alomi pairis Thnmar annis, Salo- o- mojiis, e<peperitei Abiain: quod nultius fernie est
monis quoque, Roboami, et Abix juxla compulatio- o- auctoritntis.
nem ejusdem vindicis ac restitnloris anliquorum m c Voculas ad eum, plane ctim Hebrxo exemplari
us ms. quoque Veronens. omiilit.
temporum , qtii incunctanter docet c. 10 novx bujtis
rcsl lulionis, Salomonem anno xiatis sux quinqua- a- d Addunt Vulgati : Et venientes servi Job, scistit
gesimo lerliosenuis.se Roboatiium ex Ammoniiide; e; vestibussuis, dixerunl: Succenderunt servi Absalom
necesse est Thamar filiam Absalomi malrimanio lio partem agri igni, qux mss. Hieronymiaiii juxla He-
junctnra fuisse cum Roboam, cum jam ipsa atiigis- is- brxum lextutn nesciunt.
set ann. xiatis plus minus nonagesimum.Quodcerte rte • Cum Vulgalis Veronens. nts. tacet in via. He-
ita credi ridiculum essot) meo quidem judicio( ct ni-
ni* braica phrasi» est: Stabal tuptr manumvia porttSi
641 LIBER H SAMUELIS. ' 6*2
Ex una tribu Israel ego sum [h. non habetj servus A concurrens augebatur cum Absalom. Venit igitttr
tutis. Respondebaique ei Absalom : Videnlur mihi nuntius ad David, dicens: Toto corde universus
sermones tui boni et jusii. Sed non csi qui te audiat Israel d sequitur Absalom. [T. CXVI.] Et ait David
constituiiis a rege. Dicebatque Absalom : Quis me servis suis, qui eranlcum eoin Jerusalem : Surgite,
conslituat judicem superterram, ut ad me veniant fugiamus, neque enim eril nobis effugium a facie
omnes qui habent negoiium, et jusle judicem? Sed Absalom : festinaie egredi, ne forte veniens occu-
et cumaccederetad eum homo [h. vir] ut saluiarei pel nos et impellat super nos ruinani [h. malum],
illnm, extendebat nianum suam, et apprehendens, el perculiat civitatem in ore gladii. Dixerunlque
osculabaiur eum. Faciebalqne hoc omni Israel, qui servi regis ad eum : Omnia quxcumque prxceperit
veniebat ad judicium, ut audirelur a rege, el solli- [h.elegerifjdominus nosterrex, libenlerexsequemur
citabat corda virorum Israel. [T. CXV.] Post a qua- [Ms. exsequimur] servi lui. Egressus estcrgo rex,
draginta autem annos , dixit Absalom ad regem et universa domus ejus, pedibus suis, et dereliquit
[Vulg. addunt DavidJ : Vadani, et reddam vota mea rex decem mulieres concubinas ad custodicndam
qux vovi Dominoin Hebron. Vovens enim vovitser- domum. Egrcssusque rex et onmis [h omnis popu-
vus tuus, cum b esset in Gessur Syrix, dicens : Si lusj lsrael, pedibus suis stetit procul a domo, et tini-
reduxerit me Dominus in Jerusalem, sacrificabo [h. B £ versi servi ejns ambulabant j'uxlaeum, el legiones [h.
serviam] Domino. Dixitque ei rex c David : Vade in non habet legiones] Cherethi et Phelelhi, et omnes
pace. Etsurrexit, et abiit in Hebron. Misil autem Gelthxi,c sexcenli viri, qui secuii eum, fuerant
Absalom cxploratores in universas tribus Iarael, di- pediles deGelh, prxcedebant regem. Dixit aulem
ccns : Staiim ut audieriiis clangorem buccinx, di- rex ad Ethai Geithxum : Cur venis nobiscum ? te-
cite : Regnavit Absalom in Hebron. Porro cum Ab- vertere, et habila cum rege, quia peregrinus es, et
salom ierunt ducenti viri de Jerusaletn vocali, eun- egressus es de loco tuo : heri venisli, et hodie com -
tes simplici corde, et causam penilus ignorantes. pclleris nobiscum egredi? egn autem vadnm quo
Accersivit quoqtie Absalom Ahitopbel Giloniten con- ilurus sum : reverlere et reduc tecum fraires tuos,
siliarium David, de civitate sua Gilo, cum immolaret f quoniam oslendisti gratiam et fidem [h. ostendisti
viclimas. El facta est conjuratio valida, populusque misericordiam el verilateinj. Et respondit Eihai regi
" Magnam habent hic loci nuinerortim dissonan- quam leclionem et vemsiinres Mariianxi codices
tiam non solum mss. libri, sed editiones eliam Bi- prxferunt, et quamqtiam ab Hebraico dissentiat,
bliorum Sixti ac Clemeniis. Manuscripti tres codices scitum tamen probari mngis, ipsique prxferri He-
Corbeiensis vetustissimi et opiimx notx legehaut braeo textui, qui dociissimis criticis corruptus vide-
olim, post quudraginta autem annos, quod emenda- turhic loci, addilis ad vocein jf2""iN,duabus lilieris
tores niuiaruiil in qualuor, vel in duos eiiam annos. i etU: nam el Hebrxos codices facilius corrumpi
Regiuscodex, n. 5565,el mnjor,S.Germatii,n. 5, autei C ( poittisse ea in voce, perspicuum est. Nos illud nr-
emendnlionem quinque annos, nunc nutem quaiuor gemus inagis ciun Lttca Brugensi, qttidquid auciori
hibent. In Can. Ileb. verit. ex qualuor vel quinque'. Qiixstionum Hebraicarum in libros Regum vide.i-
primx manus, quadraginta posterior lecit. Colber- lur, quod si anni quatuor scribantur, constet saiis
tintis, n. 181,relinet ab inilio, quadraginta .'sed Ani- iuitium eorum ducendum a recomilintione pairis,
ciensis item Colleninus cum tribus aliis nostris S. hoc est ab ndmissione Absalonis in Jerusalem, nut,
Germani a Pratis, quatuor habet, non quadraginia. quod duobus annis posteriiis esi, ad videndam pa-
Porro Bibliorum Romanx corrcctiones docent abji- iris faciem. Si vcro quadraginta, unde sint nume-
ciendos numeros et quatuor et quinqueet sex, licet: randi commode inveniri uon possil. Adhxc, et Jo-
qualuor uon cnreatsua probabilitate : adde et aucto-i sephum lib. vn Amiqiiii., cap. 9 , et Theodoretiim
ritate, quia quatuor similiter legimus apud Syrum Qtixsl. 28, quatuor dumiaxat suppuinre ; non adeo,
et Arabem interpretes. Eamque lectionem probatt quod Hebraici exemplaris viliuni spectai, dissimu-
erudiius Grotius dicens : Haud dubius hic error laiiius Coisliniani codicis 2 apud Monifauconium no-
scripturm addilis ad vocemjmx lilteris duabus. Qua- taiu : ivru 'E%urt\Si Tso-aupuxovruxsirairtupurtuaiv, ev
tuor enim intercessissedixit Josephus, nec alilerTheo- li TW 'ESpuia '&p§upsiu. In Hexaplo , quadraginia
doretus. El hocverttm esse res ipsa loquilur. Verum) jacei apud omnes, in Hebrmoautem Arbaim.
enimvero contrarium docuit su|>positusHieronymus> b Pressius Hehrxo 'rnffil, in manendo me, Cod.
libro Tradilionum Hebraicarum in II lib. Regum : Veronens., cum essem.
Cai'e, leetor, inquil, plerosque mendosos codices, ini c Rurstis curii Hebracoms. Veronens. David no-
quibustcriplttm invenitur, post qttaiuor, non post qua- men d
hic lacel.
draginta annos : in veratioribus vero codicibus, et ini D j Idem ms. sequebatur Absalom. Hebr. ad ver-
Hebraica veritale, non qualuor, sed quadraginta scri- bum, fnit posl Absalom.
buntur anni. Sivero contenliosttsquis eosdemquatttor e Addtinl Vulgaii, pugnalores validi , qux verba
annos aslruere voluerit ab eo tempore qtfo Absalom 1 texius et Hieroiiymiani codd. ignorant. Mox tacet
Amnon fratrem suum inlerfecit, usque ad illud tempus'. Veronens. ms. peditet, quod neque Chaldxus est ;
qtto patri dixit: Vadam et reddam vola mea, qttmvovi tamen in Hebraeo "hx-Q.,in pede suo.
Domino in Hebron: perspicue se errare , si diligenler\ 1 Ejusdem senteuiix duas hoc loco retinet Vul-
perscrulatus (uerit, inveniel: cum utique Absalom,in-
terfecio Amnon, in Gessurapud Tholmai regem tribuss gata nostra interpretaiiones, Hieronymianain scilicet
annis, et in Jerusalem inde revocatus, non viso patre,, ac veterem,Ilcbrxo qux Iiala dicebatur. Nos unam edidi-
duobusmoratus fuerit annis, e< sexlo anno faciem pa- mus fonti respondentem. MART.
tris videril, et conlra eum perduellionem prmparave- —lnterserunt Vulgati, e< Dominusfaciet tecum mi-
rit, etc. A quo aiiiem cotnpulentur illi quadragintai sericordiam et veritatem : qux eadem habelur sub
anni, videapud euindeiu scriptorcm, et apud cnticoss aliis verbis ciiuietsubsequenii seutenlia, quoniam os-
sacros. MART. tendistigraliam fidem. Pro his omnibus duo hxc
—Veronens, mss. pro quadraginta, habel quatuor;; tanlum verba in Hebrseo sunt texlu, *?DN1non, mi-
W3 S. HIERONYMIDIYINA BIBLIOTHECA. 644
dicens ; Vivit Dominus, cl vivat [Ms. vivit] dnmi- Ai eis duo lilii corum, Ahimaas f Vulg. ad. filius], S.i-
nus meus rex : quoniara in quociimqiie loco fueris, doc et Jonalbaii, Abiathar : et mittelis per eos [h.
dotnine mi rex, sive in morie, sive in viin, ibi erit permnnus eoruni] ad me ontne verbum quod audie-
servus tuus. Etait David Eihai: Veni, et transi. Et rilis. Venienle ergo Husai amico David in civilatem,
transivil Eibai Getlhxus, et omnes viri qui ctim eo Absalom quoque ingresstts cst Jetusaleni.
erniit, et reliqua mullitudo. Omnesque flebant [ Cap. XVI. ] Cumque David transisset patilulum
[h. omnisque terra flcbal] vncc magna, cl universus montis verticem, apparuit Siba puer Miphihosethin
populus Iransibal : rex qttoque (ransgrcdicbatur occursum ejus, cum duohus asinis, qui oiiusli erant
lorentem Cedron, et cunctus populus incedcbnt ducentis pnnibus, et cenlum alligaturis uvx passas
contra viain , qux respicit nd desertum. Venit [h. etccniuni passisj, cl centum massis palaiharum,
nutem ct Sadoc [ h. eiiam et Sadoc] a sacer- et utribus vini [ h. nmpbora vini]. El dixit rex Si-
dos, el universi levitx cura eo portantcs arcam bx : Quid sibi volunt bxc? Respondiique Siba : Asi-
fcederis Dei, el depostierunt arcnm Dei : asccndit ni, domeslicis regis ut sedeanl, et pancs et pala-
Abialhnr, donec expletus csset nmnis populus, qui thx, ad vescendum pueris : d vinum autem, ut bibal
cgressus fuorat de civitate. Et dixit rex ad Sadoc : si quis defecerit in deserto. Et ait rex : Ubi est
Reporta arcam Dei in iirbem : si iuvenero graliam B ] filius domini lui? Responditque Siba rcgi : Reman-
in oculis Domini, reducet me, ct ostendetmihi catn, sil [h. Ecce scdel] in Jerusalem, dicens : Hodie re-
el tabernaculuin suum [h. et glorificabo euni]. Si stiiuet mihi doiniis Israel regmini patris mci. Et ait
autcm dixerilb mibi : Non places : jirxsto sum, fa- rex Sibx :Tua sinl oiiiiiiaqux fuerunt Miphibosclb.
ciat mihi [Vulg. lacel inihi] quod bonum esl coram Divitquc Siba : Oro c, inveniam gratinni corain le
se [b. qind bonum est in oculis ejus]. El dixit [h. in oculis tuisj, dominc mi rex. [T. CXVHl.]Yc-
rex ad Sadoc sacerdoiem : 0 vitlens revertcre nii ergo rex David usqiie Bahurim, et ecce egrcdie-
[ h. Si vidctur tibi , reverterc ] in civiiaiem batur indc vir dc cognalione donius Saul, nominc
in pace: c Ahimnns (ilius luus , et Joitalhan fi- Semci, filius Gera, proccdebal egredicns, et m:iledi-
lius Abiathar, bi dtto filii veslri , sinl vohiscum. ccbat, niiltehafque lajtides conira David et conlra
Ecce ego ahscondnr [h. morabor] in campestii- iinivcrsos scrvos regis David : oniiiis autem populus,'
btts descrti, donec venial scrmo a vobis indicans et universi beljatores, n dexlro eta sinisir» latere rc-
mihi. Reporlavcrttnl igilur Padoc ct Abialhar arcam gis incedebanl. Ita autem loquebalurSemei cum ina-
Dei in Jerttsalent, ct manserunt ibi. Porro David ledicerel f : Egrcdere, vir snnguimim, el vir Belial.
ni-cundebalclivtim olivarum, ascendens el flens, et Reddidit libi Douiinusiiniversum snnguincin domus
operto capiteet nudis pedibus incedens; sed et om- C Saul : quoniam invasisii regntim pro eo, et dedil Do-
nis populus, quicral cuin eo, operto capile, ascende- minus regnuni in mann Absalom filii ttii : et ecce
bni plorans. Nuniialum est aulem David, quod et premunt le mala lua [ h. El ecce lu in mato luo],
Abitopbcl esset in conjuraiionc |li. rebellione] cum q loninm vir sanguinuin es. Hixit autera Ab.sni filius
Absalom, dixitque David : infatua, qnxso, consi- Saryix, rcgi : Qunre maledicitcanis hic s morilurus
lium Ahitophel, Doinine. Cuinque ascenderel David [b. morlnus] domino meo regi? vadam, ci aihjiutaho
summitalem moniis, in quo adoraturus erat Dcum, c;ipiilejus. Et ail rex : Quid inihi ei vobis, (iliiSar-
ecce occurril ei Ilusni Arachites, scissa vesle [h. tu- vix? dimittile cum, h ut mnlcdicat : Dominusciiim
nica], ct terra pleno [h. spar-oj capite. [T. CXVII.] prxccpil ei, til malcdicerel David : et quis cst qtii
El dixit ei David : Si vcneris mecuin, eris mihi atidcat dicere [h. et quis dicct], quare sic fecerit? Et
oneri : sin auiem iu civilniein rcverlaris, et dtaeris, ait rex Ahisai, el universis servis suis : Ecce fiiius
Absalom : Servus luus sum ego [Ms. et Vulg. tacent ineits, qui egresstts dc ulerb meo [de visceribusmeis],
ego], rex : sictit fuiservus patris lui, sic ero servus quxrit animain meam : qonnto magis nunc (ilius Jc-
luus : dissipabis consiliuiii Ahitophel. Habes aulem miui? dimitie euni ut[;l/s. dimittc, nl], maledicat
tecum Sadocet Abiathar sacerdolcs, el omne ver- juxla priccepliint Domini: si forle respicial Dominus
bum quodcunique audieris de domo regis, indicabis D affliciioneinmeam, el rcildat inihi [Vulg. addunl Do-
Sadoc etAbiathar sacerdolibtis. Sunt aulem cum miimsj bonuinpromaledictione bac hodicrna.Amliu-
sericordia et verilas : qux superiori proxime "jay, c Idem nis. Achimatts. Hebrnice
quoquc esl
tecnm, juiictn, bene oplnniis sensu proferuutur : yyfiJ^nN Moxvoculamhi omillii, qnam ct Jlcbrxus
Tecummisericordiael veritas : sive quod idem csse' ncscii.
juxla Hcbrnicampbrn-im non diffiteor : Tecttntgra-' d Ms. Veronens. ctini
Vulgatis ntfdil tuis.
lia et ftdes. Porro impressa sentemia unice habctur 0 Pressiiis Hebrxo idem ius., Adoro.
pro llieroiiymian.i, quod concise magis llebraicum1 f Addit idem ms. cuni Yulgntis, regi, pro quo in
referat, sitque longe cmeiidaliorum exemplarium. Hebrico esl ei ; mox quoque idem ms. Reddcl pro
Adeo reclius legerit Veronens. ms. iu quo ipsum de-|. Reddidit.
sideralur adverbiuin quoniam, quod et scholiasiae e Quod scholiastes annotat, mortutts, et Hehrxus
probatur.
a Verius cum Ilebrxo lextu nomen sacerdos Ve- prxfeit ct Veronens. itts., deintiiiiet Vulgati hbri.
ronciis. ms. hic tncet. h ln Veronens. ms. ut vacat : in llebrxo auiem
b Iterum adamussira Hebrxi lexlus hic tacei Ve- ct proxiuiura comma dimiltet eum, desiderantur, et
ronens ms. mihi. facile addilum bic est ex Grxco, aftrs «vrbv.
645 LIBER II SAMUELIS. 646
labal ilaque David et socii ejus per viam cum eo [h. A diet quictimque audierit, et dicet: Fncla est plaga
non habet]. Semei aulem per jugum monlis ex latcre, in populoqui sequebatur Absalom.Et fortissimus [h.]
coiilra illum gradiebatur, maledicens et mittens la- ipse, « cujus cor csi quasi leonis, pavore solvetur :
pides adversum eum, terrnmquc spargens. Venit scit enini oinnis Israel, forlem esse patrem tuum, et
itaque rex, et universus populus cum eo lassus, ct robustos omnes qui cum eo sunt. Scd hoc mihi vi-
refocillatus a est ibi. Absalom aulem et omnis po- delurrectum csse consiliuni : ut [Ms. et Vttlg. tacer.t
pulus Israel ingressi sunl Jerusalem, sed et Ahiio- ut) congregetur ad te universus Israel, a D.tn usque
phel cum eo. Cum aulem venisset Husai Arachites Ber Sabee, quasi arena maris innumerabilis, el tu
amicus David ad Absalom, loculus est ad eum : eris in medio eorum. Ei iiriieinus supercum in qtto-
Salve, rex, salve, rex [h. Vivat rex, vival rex]. Ad cumque loco fueritin venlus, el operieuius eum, sic-
quem Absalom, bxc esl, inquit, gratia [ h. miseri- ul cadere solet ros super terram, et non relinque-
cordia ] lua ad amiciim luum? quare non ivisti citm mus de viris, qtii cum eo sunt, ne unum quidem.
amico luo? Responditqtie Husai ad Absalom : Ne- Quod si urbem aliquam fuerit ingressus, circumda-
quaquam, quia illius ero, quem elegit Dominus, et bit oninis Israel civitali illi funcs, et trabcmus eam
oninis bic populus, et universus Israel, et cum eo ( id cst David) in torrenlem, ut non reperiaiur ne
manebo. Sed, ut et hoc inferam, cui ego [ Vulg. JJ R catculus quidem ex ea. Dixitque Absalom, d et om-
crgo] serviturus sum? nonne filio rcjiis? sicut parui nes viri Israel : Meliusest consilium Htisai Arachi-
patri luo, sic parebo et tibi. [T. CXIX.] Dixit auiem Ix consilio Aliiiophcl. Domini autem nutu dis»ipa-
Abs.ilom ad Alniopliel: Iniie consilium quid agere luin est consilium Ahitophel ulile, ut inducerel Do-
debeamus. Et ait Ahiiopbel ad Absalom : lngre- minus super Absalom malum. El ait Husai Sadoc et
dcrc ad concubinas patris lui, quas dimisilad cu- Abiathar sacerdoiibus : Hoc et hoc modo consiiium
stodiendam domum : ut cuni audieril omnis Isracl dedit Ahilojihcl Absalom, et settioribus Israel, et
qnod fcedaveris patrem tuum, roborenlur manus eo- ego tnle el lale dedi consilium. Nunc ergo miltite
ruin lecum. Telenderunl igitur Absalom labernacu- cito, et nuniiaie David, dicenles : Ne niorcinini
lum in solario, ingressusque csl ad concubinas pa- [ h. Ne permaneas ] nocle hac in cnmpestribus de-
Irissui coram univcrso Israel. Consilimnautem Ahi- serti, sed absque dilatione transgredere ; ne forle
lophcl, quod dabat in diebus illis, quasi si quis cou- absorbeatur rex, et omnis pojiultis qui cum eo est.
suleret Deum : sic erat omne consilium Ahitophcl, Jonallian autem et Ahiinaas [Jlfs.Achimaas] stabanl
el cum esset cum David, et cura csset cum Ab- juxla fontem Rogel: abiit ancilla et nuniiavil eis,
salom. et illi profecti snnt, ut referrent ad regem David
[ T. CXX, Cap. XVII. ] Dixit igitur Ahitophcl ad C ( nuntium : non cnini poterant videri, aut introire ci-
Absalom : Eligatn mibi [h. nunc] duodecim millia viiatem. Vidit autem cos quidam pucr, et indicavit
virorum, el consurgens persequar David hac nocte. Absalom : illi vcro concilo gradu ingressi sunt do-
Et irrttens super eum (quippe qni lassus est, et so- muni cujusdam viri in Bahurim, qui habebat pu-
luiis mauibus) percutiaui eum : cumque fugerit om- tcum in vestibulo suo, et descenderunl in eum. Tulit
nis populus, qui cum e<>esl, percutiam regein dcso- aulem mulier, ct expandit velamen super os pulei,
latum. Et reducam universum populum, quomodoi quasi siccans ptisanas, ei sic res latuit. Cumque ve-
omnes b reverti solent : unum cnim virum lu qux-- nisscnt servi Absalom ad mulierem in domum, dixe-
ri«, et omnis populus erit in pace. Placuitque sermo> runl : Ubi est Ahimaas et Jonathan? Et respondit
ejus Absalom, el cunctis mnjoribus nalu Israel".Aitt eis mtilier : Transierunt [Vtttg. ad. feslinanier], gu-
aut 'm Absalom : vocate et Ilusai Arachitcm, et au-- siaia paululum aqua. At bi qui quxrebant cum non
diamus qnid etiam ipse dicat. Cumque venisscl Hu-- reperissent, reversi sunl Jerusalem. Cumque abiis-
sai ad Ahsalom, ait Absalomad eum : Ilujuscemodii sent, ascenderunt illi de puteo, et pergentes nuntia-
seimonem [Ms. addit quem] locutus est Abitophel:: verunt regi David, atqtic dixerunt: Surgile, et trans-
faccre debemus nn non? quod das consilium? Ett itecito fluviuiti[h.aquam],quoniamliujuscemodi de-
dixit lltisai ad Absalorii:Non bonumconsilium,quodI D i ditconsiliumcontra vos Abiiophel.SurrexiteigoDa-
dedit Ahitophel bac vice. Et rursum intulit Hnsai:: vid, et omnis populus quiurat cum eo, et Iransierunl
Tu nosii pairem tuuin, et viros qui ctim eo sunt,, Jordanein,donccdilticesceret,et neunusqiiidemresi-
csse forlissimos et amaro animo, veluti si ursa, ra- duusfuil, qui non transissel fluvium [li.Joida.nem].
plis calulis, in saltu sxvial : sed et pater luus virr [T. CXXI.] Porro Abitophel vidcns quod non fuisset
hellntor est, nec morabitur cum populo. Forsilann factum consilium suum, stravit asinum suum ei sur-
ntiec latitat in foveis, aiit in uno, quo volucrit, lo-i- rexit et abiit in domum suam el in civitatcm suam,
co : et cum cccidcrit unus quilibet in principio, au-i- cl disposita domo sua, suspcndio interiit, ct sepultus
" Plurium numcro habet Veronens. ms. refociltali
(i homo reverti solet.
c Hebrxus babet e< ipse quoque, az K"!m.Posire-
sunt, magis ad Grxcum, el cuni Vulgalis.
b Veriiis in Veronens. ms., omjiis rererJt solet,
I, niam voculam quoqueVeroncns. ms. hahel pro ipse.
juxia Hebrxum, quemadmodum et Epaniothoies JS Moxautem-plus babel oiiuiispopulus Israel, etc.
d Ms. Yeroueiis. Omuis vir, pressius Hebrxo.
apud Lucam Brugensem legendum moiict, el melio- )- .
ris notae codices prxferunt. Vulgali, quomodotuiut
617 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 648
est in sepulcro palris sui. * David autem venit in A mulus, cui insederat, pertransivit. Vidit aulera hoc
Castra [ h. Mahnaim ], et Absalom transivit Jorda- quispiam, ct nuntiavit Joab, dicens: Vidi Absalora
b
nem, ipse et omnes viri Israel cum eo. Amasam pendere de quercu. El ail Joab viro, qui nuniiaverat
vero coustituit Absalom pro Joab super exercitum : ei: Si vidisti, quare non confodisti eum cum terra,
Amasa aulem erat fllius viri, qui vocabatur Jelra de et ego dedissem libi decero argenti siclos [h. decem
Jezreli [h. Israelites, Ms. hiereli], qui ingressus est argenleis], et unum balteum? Qui dixit ad Joab : Si
ad Abigail [h. Abigal] filiain Naas, sororem Sarvix, appenderes in manibus roeis mille argenteos, ncqua-
qux fuit mater Joab [h. matretn Joab]. Et castra- quam milterem manum meam in filium regis : au-
melalus esi Israel ctini Absalom in terra Galaad. dienlibus enim nobis, prxcepit rex libi, et Abisai,
Cumque venisset David in Caslra [h. Mahnaim], Sobi et Ethai, dicens : Ctislodite mibi puerum Absalom.
filitis Nnas de Rabbaih filiorum Ammon, el Machir Sed ct si [Ms. sed si] fecissem contra animam
filius Ammiel de Lodnbar, et Berzellai Galaadites meam audacter, nequaquam hoc regem lalere po-
de Rogelim, oblulerunt ei straioria, et tapelia, et tuisset, et tu stares ex adverso. Et ait Joab: Non
vasa fictilia, fruinenium, et hordeum, et farinara, sicut tu[Ms. tac. luj vis, sed aggrediar eum coram
el polentam, et fabnra, cl leniem, frixum cicer [h. le. Tulit ergo ires lanceas in manu sua, et infixit
non babet, frixum cicer, sed polentam], et mel, et B eas in corde Absalom : cumque adhuc palpitaret
butyrum, oves, et pingues viiulos. Dederunlque Da- [h. cum adbuc viveret] hxrens in quercu, cucurre-
vid, el populo qui cuiu eo erat, ad vescendum : su- runt decem juvenes arraigeri [h. et cucurrerunt de-
eum.
spicati enim sunt populum fame et siti faiigari in cem pueri] Joab, et percutientes interfecerunt
deserlo. Cecinit autem Joab buccina, et retinuil populum, ne
mul-
[ T. CXXH, Cap. XVIII. 1 lgitur considerato persequeretur fugientem Israel, volens parcere
tiludini [h. populoj. Et lulerunt Absalom, et proje-
[ h. dinumerato ] David populo suo , conslituit
super eos iribunos, et centuriones, et dedit po- cerunt eum in sallu [Ms. salluni], in fovcam gran-
puli lertiam parlem sub manu Joab, et lertiam dem, et comporlaverunt super eum acervum lapidum
partem sub manu Abizai filii Sarvias fratris Joab, et magntim nimis : omnis aulem Israel fugit in laberna-
leriiam partem [Ms. tacet partem] sub manu Etbai, cula sua. Pcrro Absalom erexerat sibi, cum adhuc
:
qui erat de Geth : dixitque rex ad popttlum : Egre- viveret, tilulum qui cst in valle regis dixerat enim:
diar et ego vobisoum. Et respondit populus: Non Non habeo filium, et hoc erit monimemum nominis
exibis: sive enim fugerimus, non magnopere ad eos mei. Vocavilque titulum nomine suo, et appellatur
de nobis pertinebit, sive media pars ceciderit e no- Manus Absalom, usque in diem hanc. Ahimaas au-
tem lilius Sadoc, ail: Curram, et nunliabo regi, quia
bis, non satis curabunf. quia tu unus pro decem C
millibus coniputaris: melius est igitur tit sis nobis judicium fecerit ci Dominus de mauu inimicorum
in urbe prsesidio. Ad quos rex ait: Quod vobis recliini cjus. Ad quein Joab dixit: Non eris nuntius in hac
videtur, hoc faciam. Sletit ergo rcx juxta portam : die, sed nuniiabis in alia : hodie nolo te nunliare,
filius enim regis est mortuus. Et ait Joab Cliusi :
egrediebalurque populus per lurmas suas, centcni,
et milleni. Et prxcepil rex Joab, Abisui, et Ethai, Vade, ct nuniia regi qux vidisli. Adoravil Chusi
dicens: Servate mihi puerum Absalom. Et omuis Joab, et cucurrit. Rursum autem Ahimaas filius Sa-
doc dixit Jonb : Quid irapedit si eliam ego curram
populus audiebat prxcipicntem regem cunclis prin-
cipibus pro Absalom : Iinquc egressus est populus in posl Cliusi? Dixitqtte ei Joab : Quid vis currere, fi!i
campum contra Israel, et factum est prxlium in saltu mi? nnn eris boni nunlii bajulus. Qui respondit:
Epbraim. Et cxsus esl ibi populus Israel ab exercitu Quid enim si cucurrero? ct aitei [Ms. tac. eij. Curre.
David [h. a servis David], factaque esl |>l;igamngna Currens ergo Ahimaas per viam compendii, trausivit
in die illa viginti millium. Fuit auiem ibi prxlium Chusi. David auiem sedebat inier duas: speculator
dispersum super faciem omnis lerrao, et multo plu- vero, qui erat in fastigio portx super murum, elc-
res erant quos saltus consumpserat de populo, quani vans oculos, vidil hominem curreniem solum. Et
hi quos voraverat gladius in die illo. [T. CXXIII.] D exclamans indicavit regi, dixilque rex. Si solus est,
Accidit autem ut occurreret Absalom servis David, bonus [h. non habet, bonusj est nuntius in ore ejus.
scdens mulo: cumque ingressus fuisset niuliis subler Propcrante aulem illo et accedente propius, vidit
condensam quercum el mngnam, adhxsil caput ejus speculator honiinem alierum currentem, et vocife-
qtiercui, et illo suspenso inter ccelum et tcrram, rans in culmine, ait: Apparet niilii iiomo c alter
* Prudenter monuit nos S. Hieronymus libro inqnit, venil in cattra, qum Maltnam Hebraice legun-
Quxslionum llebraicarum in Genesim, sxpe in tur: in quo loco obvii fuerunt angeli Dei Jacob : sicttt
Scriptura nomen Casira iocum significare, non exer- in Genesi legitur: El vocabitJacob nomen loci Mah-
cilum : cuin cnim de Angelis,qui occurrerunl Jacob, naim, id est, Castra. Pulchre igitur hic concordaut
dissereret, haic a nobis observari voluit. fJ6i hic vettis acfalsus Hieronymus cum scholiaste Canonis
Castra posita sunt, in Hebrmo habet M/ihnaim : ut Hebraicx verilalis, quod non fuit lacendum studiosis
tciamus, si quando interpretalum in alio toco poni- lecioribtts. MART.
tur, quem locum tignificet. De eodem qunque loco b Idem iierum Hebraeopressius, omnisvir.
ila dispuial falsus llieronymus in suis Traditionijjus " Tacet Veronens. ros. voccm alter,
qux in Ilebrxo
Hebraicis ad librum secundum Rcgtim : David autem, vacat.
649 LIBER II SAMUELIS. 680
currens solus. Dixitque rex : Et iste bonus [h. non A Surrexit ergo rex, et sedit in porta : et omni populo
habet bonus] est nuntius [h. Etiam et iste nunlius]. nuntiatum est quod rex sederet in porla : venitque
Speculator autem, Contemplor, ait, cursum prioris, universa multitudo fh. omnis populus] coram rege:
quasi cursum Ahimaas fllii Sadoc. Et ait rex : Vir• Israel autem fugit in tabernacula sua. [T. CXXVI.]
boniis est, et nunlium porlans bonura, venit. Cla- Omnis quoque populus certabat [h. judicabat] in
maus autem Ahimaas, dixit ad regem: Salve [h. Pax]| cunctis tribubus Israel, dicens: Rex liberavit nos
a rex, et adorans regem coram eo [h. Non habet,, de manu inimicorum nostrorum,
ipse salvavit nos
coram eo] pronus in terram, ait: Benediclus Domi- de manu Pbilisthinorum, et nunc fugit de terra
iius Deus tuus [Ms. tac. tuus], qui conclusit homi-- propter Absalom. Absalom autem, quem unximus
nes, qui levaverunt manus suas conira dominumi stipcr nos, mortuus est in beilo : usquequo siletis,
meum regem. Etait rex : Estne pax puero Absalom?? et non reducitis regem? Rex vero David misit ad
Dixiique Ahimaas: Vidi tumultum magnum, cuml Sadoc et ad Abiathar sacerdotes, dicens : Loqui-
milteret Joab servus tuus, o rex, me servum tuum:: mini ad majores natu Juda; dicenles: Cur venilis
ncscio aliud [h. quidj. Ad quem rex: Transi, ait, ett [Ms. venistis] novissimi ad reducendum regem in
sla hic. Cumque ille transisset [Ms. transiret], ett domum suam? (Sermo autem omnis Israel pervenit
staret, apparuit Chusi, et veniens ait: Bonum ap-- B 1 [Ms. el Vulg. pervenerat] ad regem in domo ejus.)
porto nuntiura, domine mi rex: judicavit enim proi Fratres mei vos, os meum, et caro mea vos, quare
te Dominus hodie de manu omnitim qui surrexeruntt novissimi reducilis regem? Et Amasx dicile : Nonne
contra te. [T. CXXIV.]Dixit autem rex adChusi: Estnee os meum es, et caro mea [Vulg add. es] ? Hxc faciat
pax puero Absalom? Cui respondens Chusi : Fiant, , mihi Deus, et hxc addat, si non magister militix
inquit, sicul puer b, inimici domini mei regis, et uni- fueris coram me omiii tempore [h. omnibus diebusl
versi, qui consurgunt adversus eum in malum. Con- pro Joab. Et inclinavit cor omnium virorum Juda,
tristalus itaque rex ascendit ccenaculum portx, ctt quasi viri unius: miseruntque ad regem, dicentes;
flevit. Et sic loquebatur, vadens: Fili mi Absalom,, Revertere tu, et oranes servi tui. Et reversus est
(ili rai Absalom: quis mihi tribual, ut ego moriarr rex etvenit usque ad Jordanem, et [Vulg. add. om-
pro te, Absalom fili mi, fili mi c Absalom ! nis] Juda venit in Galgnla, ut occurreret regi, et
[Cap. XIX.] Nunlialum est autem Joab, quod rexs transduceret eum Jordanem. Festinavit autera Seraei
fleret, et lugerel filium suum [h. et lugeret superr filius Gera filii Jemini de Bahurim, et descendit cum
Absalon], et versa est victoria [h. salus] in die illai viris Juda in occursum regis David cum mille viris
in luctum omni populo : audivit enim populus in diee de Benjamin, et Siba pucr de domo Saul, et quin-
illa dici: Dolet rex super filio suo. Et declinaball C ( decim filii ejus, ac viginti servi erati<[h. non habet |
populus in die illa ingredi civitatem, quomodo dccli- cum eo, et irrumpentes Jordanem, ante regem trans-
nare solet populus versus [Ms. aversus] et fugiens s ierunt vada ,ut transducerent domum regis, et face-
de prxlio. [T. CXXV.] Porro rex operuit caputt rent juxla jussionem ejus [b. juxla quodbonumtn ocu-
suum, et clamabat voce magna : Fili mi Absalom,, lis regis] [.T. CXXVII.]Semei autemfiliusGera pro-
Absalom fili mi, filimi [Vulg. lac. fili mij! Ingressuss stratus coram rege, cum d transisset Jordanem, dixit
ergo Joab ad regem in domum, dixit: Confudislii ad eum : Ne; reputes mibi, domine mi, iniquitatem,
hodie vuilus omnium servorum tuorum, qui salvami neque memineris injuriarura [Ms. iiijuriamjservi tui
fecerunl [h. qui eruerunt] animarn tuam, et aniinami iu die, qua egressus es, domine mi rex, de Jerusa-
filiorum tuorum, et liliarum tuarum, et animam uxo- lem, neque ponas, rex, in corde tuo. Agnosco enim
rum tuarum, et animam concubinarum tuarum. Di- servus tuus peccalum meum, et idcirco hodie pri-
ligis [Ms. Diligens et odio habens] odienles te, ctt mus veni de omni [Ms. lac. omni] dorao Josejih,
odio habes diligentes te, et ostendisti hodie, quiai descendique in occursum domini mei regis. Respon-
non curas de ducibus tuis, et de servis tuis [h. nun- dens vero Abisai filius Sarvix, dixit : Numquid pro
tiasti hodie quia non sint tibi duces et servij, et vere3 his [h. propler hoc] verbis non occidetur Semei,
cognovi modo, quia si Absalom viveret, et nos om-- D ] quia maledixit Christo Domini? Et ait David ; Quid
nes occubuissemus, tunc placeret tibi [h. in oculiss mihi, et vobis, filii Sarvix? cur elficiamini [h. eritis]
luis]. Nunc igitur surge, et procede, et alloquenss mihi hodie in satan? ergone hodie interlicielur vir in
satisfac servis tuis : juro enira libi per Dominum i Israel? an ignoro [h. Quia nonne novi] hodie me
[h. j'uravi eutm in Dominum], quod si non exieris,, facium regera super Israel? Et ait rex Semei: Non
ne unus quidem remansurus sit tecum nocte hac : morieris. Juravitque ei. Miphiboseth quoque Filius
et pejus hoc tibi erit, quam orania mala qux vene- Saul descendit in occursum regis, ° illotis pedibus
runl super te, ab adolescentia tua usque in prxsens. [h. pedibus infectis], et intonsa barba: vestesque
a Hic quoque tacet idem ras., rex, d Idem ms. et Vulgali, cumjam transisset, elc.
quod nomeni e Pedibus infectis, id est, non factis, secundum He-
nec Hebrxus textus hic addit.
b Hicvero plus Hebrxo habet Veronens. cod.
puerr liraicam phrasim vhi~t nttty NVI, veto asa raglau,
Absalom. e<non fecerat pedes suos. Unde
quod interpretatur,
o Non repetit ms. Veronens. nomen Absalom:; Auctor sxpius laudatus Quxsiionum Hebraicarum in
rectissime ad Hebrxum textum. libros Regum, non incongrue aiebat: Et notandum
PATROL.XXVIII. 21
C-il S. HIERONYMIDlVIflA RIBLIOTHECA. 652
suas non laverat a, die qua t;gressus fuerat rex, Aboinim
A est in oculis tuisj. Dixitque rev : Mecum
nsriue ad, diem reversionis ejus \i\ pacc- Cumque transeat Chamaam, et ego faciam ei quidquid tibi
Jerusalem occurrisset regi, dixit ei rex : Quare placuerit, etomne, quod petierisa me, impetrabis.
non vepisti inecuin, Miphiboseih? Qui respondens Cuinque transisset universus populqs et rex Jorda-
ai!: Donijne mi vex, servus meus contempsil me ; nem, osculatus est rex Berzellai, et benedixit ei, et
dixi ei ego fainulus tuus, ut sterneret mihi asi- ille veversus est in locum suuni. Transivit ergo rex
nuiii, et ascendens ahirem cum rege : claudus enim iu Galgnla, et Chamaam cum co. Omnisautem popu-
suut servus tu,us. Insuper et accusavit me servum lus Juda traiisduHeral regem , ct media lantum pars
tiiiin) ad te dominum uteiipi rcgem : tu autem, do- adfuerat de popnlo Israel. Iiaqne amnes \iri Israel
inine mi rex, sicut angelus Dei [Vulg. add. es], fac concurrentes ad regem dixeruntei: Quare tc ftirati
quod placitum. est libi [h. in oqulis tuis]. Neque sunt (ratres nostri viri Jtida,, et ira.usdi)xcrunt regcm
enim fuij dotpus patrjs n\ei, nisi morii obnpxia do- et domtiin ejus Jordaneip, oninesque yiros David
niino mea regi : tu atitera posnjsti meservum tuum cum co ? Et respondit omnis vir Juda ad viros Isracl:
iiller cpnvivas (flensx tux.: qujd igjlur habep justx Quia propior est niihi rex : cur iracceris supcr hac
querelae, auf quid possum ultra vocjferari ad regem ? re ? numquid comecjimusaliqujd ex regc, aut munera
Ait ergo ei rex : Qui.d,uUra loquerls? fixumest quod B nohis data spnt? El respondit virlsrael ad viros Juda,
loculus suin, tu ej Siba dividite possessiones |b. Dixi, et ait: Deccm partihus ego sum major npud regem,
tn et Siba dividitfi agrumj. Responditque Miphiho- magisque ad me pertinel David quani ad te [b. Pe-
scth regi : Etiain cuncta accij>iat, postquani rever- cem parles mihi sunt apud rcgem, niagisque ego iu
sus cs| dpmiutis liieus rcx nacjfice in doiiium suapi. David quam lu] : cur mihi fecislf injuriam, et non
Berzellai quoque Gala,p,dites,descendeiis de Rogeliin inihi niiulialum est priori, ut reducerem rcgem
tiansduxit regciq [h. e< iransiit cum regc] Jordanem, mcuni [h. Nonne sermo meus prior fuit, ut reduce-
pnraius etiaui ujtra fluvium proseqtti eum [h. qd rem regetn nieumj? Durius aulem responderunt viri
iraiismittendumeum]. Erat auiem Berzellai Galaadi- Juda viris Israel.
tes sepex valde, id est, octogenarius, et ipse prx- [Cap. XX.] Accidit quoque ut ilii esset vjr Belial,
huil alimenla regi, cum moraretur in castris : fuit nomine Seba, filius Bochri [h. Bichri], vir Jemi-
iptippe vir diyes nimis. Dixit ituque rex ad Berzellai: neiis : et cecinit buccina , et ait: Noi) est nobis pars
Yeni inecum, ut requiescas securys [Ms. spcure] in David, neque hxreditas in filio Jsai: b revcrtere in
mecumin Jerttsalem. El ait Betzellai ad regem ; Quut (abcruaculii iua, Israel. Et separatns est oinnis Is-
sunt dies annorum vitx meac, qt ascendam cum rael a David, secutusque est Seba filjum Bocini [h.
rege, Jerusalem? Oclngenarius stim hodie : num- C Bichri] : vir.i autem .Itida adhxserunt regi suo, a
rex
quid yigent sensus mej ad discernendum suave, atn Jordane usque ad Jerusalem. Cumque venisset
atnarum [h. boiium, vel malum]? autdclectare po- in domum suam in Jcrusaleni [ii. non haliet, rcx ;
tcst seryum luuin cibus et potus? vel audire posguni sed , David], tulit decem mqlieres coucubinns, quas
ullra vocem cantoruiu, atqtie canialricuin ? quare dcreliquerat ad custodiendam domum, et tradidit
servus tuus ai, oneri domino rneo regi ? Paululntn eas in custodiatn, alimenia cis prxbens, ct non est
"proccdam famulus tuiis ab Jordane lecum: nec in- ingressusad eas, sed erant clausx tisrjue ad diem
digeo hac vicissitudlne: sed obsecro, ut revertar inoriis sux iu viduitate viventes. Dixit iiutem rex
servus tuus, et moriar in civitate mea [Vulg. add. et Ainasx : Convoca mihi omnes viros Juda in diem
sepeliar], juxta sepulcrum patris mei, et inatris tcrtium, et tii adesto [Ms. estoj pncsens. Abiit ergo
mex. |T. CXXVHI.] Est autem servus tuus [h. Ecce: Amasa ut convocaret Judani, et inoraius est extra
servus tuusj Cliamaani, ipse vadat lccum, domines plncitiim, quod ei constiluerat c rex. Ait aulem Da-
mi ret, et fac ei quod libi bonum videtur [h. quodl vid ad Abisai : Nunc magis affliclurus est nos Seba
b Erasum est in Canone liic el alibi verbuniTre-
quq,din Hebrmo. i\on illolis pedibus, legitur; sed pe-
dibus infeciis. Fecerat namque sibi idem Miphiboseik 't vcrtere, sivc vade, atque ad texttim Hebramm sen-
ligneospedes, quibus uli qttasi pro naluralibus solebnt: teiitiniit Scripturxnccommodat cmendator : In taber-
sieutsalent(ucerectaudi,quemadmodumetilleeratM\R. nacula sua Israet. At no fierel indecora trauslatio,
—Coniparnt Marlian. Scboliasten cum Hebraicar. voculas interdum Laiinas addij,Hicroiiymus, utipsc
(iiccstioii. in libros Regum auclore in hiinc loeura : profiteiur epist. ad Siiiiniainet Fretelain. Ncccssarin
Notandum qnod in Hebrmononillolis pedibuslegitur;; ciiam boc loco siibinielligilur verbum revertere, aut
sed pedibus infeclis. Fecerat mimquesibi idem Mipki- rcdi; nlioi|iiiseusus, vcl nullusesl, vel obsciirusom-
boseihiigMQzPe4eh quibus uti qwti ptq nqluralibus s niiirt remnnebit. MART.
solebat, etc, qux Ribhinorum traditio est. —Ms.Veronens., in domoDavid: reiiuemibus aliis
* Canon ciiieiidatus Jegit modo in tertia persona, libris. Mox pro reverlere, quod verbum in aliis mss.
proceddl:aniea babuit primam personam, procedam.\ ernsuinMnrtiaiixusiiivenil, opliuiead JSehrxum tex-
Id reiinent alii codices ms. quod noluiintis mutarc,, tuin hahet Veronensis vir, bNW ^brtKb ©'N; Vir
quia in uirisqueuiiussunsus renuiitialur. Porroqued I ad lenloiia sua Israel, id osl quisque . tit pi-icferiinl
legittif in edilis versu immediate sequeuti, et sepe- vcrsiones alix Orientales. Ila i-t iu MemminnoCn-
liarjuxia, etc, illud, etsepeliar expuiiciutii babct ini none legi postea Mariianxns ipse aiiiniadveriii.
I: Vacnl cuni in ilebrxo, tiim in Veronensi ms.
fonte llebraico, uti apud Septuaginta, ac Syrum In-
terprctem. Chaldxus laiuen et Arabs codem nioduj rex. 111Cauonu quem eineiidaiuni vocnt Maiti;tii:eu-,
iuterpretali suni, e<sepeliar in sepulcro, etc. MART. jiostca rejicrii , quod ci consiituiumerat.
$33 LD3ER II SAMUELIS. 634
fiiius Boeliri quam Absalora : tolle igilur servos do-i A Joab? Ei ille respondit: Ego. Ad quem $ic locuta
niini tui, et persequere post illum [Vulg. eum], ne est: [T. CXXXI.] Audi sermones anciljae tuic. Qui
forte iiive.iua.t civitates munitas, et effugiat nos. respondit : Audio. Rursumque ilta, Sermo, inquit,
Egressi suot ergo cum eo-viri Joab, Cheretbi quo- dicebatur in veteri proverbio [h. non babet, prover-
que, et Phelcthi, el omnes rofeusti exierunt de Jeru- bio] : Qui interrogant, inierrogent in Abela, el sic
salem ad persequendnm Seba filium Bochri. Cumque perficiebant. Nonne ego sum quae respondeo yetila-
)lli essent jnxta lapideui grantlem, qtti estin Gabaon, lein in Israel, et tu quaeris c subvertefe civiiatem, et
Amasa veniens occurrit eis [h. Ainasa, veiiiens ad everlere « inatrem in Israel? Quare praecipitashasre-
Jaqieinillornm. * Nostri codices., Araasa veniens oc- ditatem Domini? Respondensque Joab, ait: Absil,
Ciirrit eisj. Porro Joab yeslitus erat lunica stricta ad nbsit Jioc [h, non habet, hoej a. me : non prajcipito,
mensuram liabjjqs sui„ ct desuper acciuctus gjadio iieque deuiolior. Non se sic. bahet res; sed IIOJUO
dependente usqne ad iiia, in vagina , qui h fabrica- [b. vir] de nionte Ephraint, Seba, filius Rochri
lus, levi motu egredi poterat, et perculere. Dixit cognomine, levavit ntanum suain [Ms. tat, suanij
ilaque, Joab ad Amasam : Salye , nii fraier [h. Pax conira regetn David ; tradite illum solum, et rece-
tilii, fiaterl. Et tenuit itianti dexiera ir.ciinimAmasx deinus a cjvitate : Et ait mulier ad Joab : Eccc ca-
quasi osculans eiiin. Porro Ainasa nou observavit, B \ put ejus niittetur [h. projicieturj ad te per itiuium.
gladium qiiem liabchat Joab [h. quem UabebatJoab in, Jugressa est eigo ad oninein populum, et loctita est
niauu]. [T- CXXX.] Quj percussit eum,in latere, etl eis s.apienler : qui ahscissuin caput Seba filii Rocliii
clfiidit iiitestina ejus in terram, nec secundum vul- projeceruiit aifJoab, et ille cecinit tu.ba , et reces-
nus apposuit,« ct mort.uus est. Joabauiem, ct Abi- serunt ab urbe, uousquisquq in labettiacula sua :
sai fraler cjus, perscculi siiiu post [b. ras. tacett Joab autem reversus est Jerusalein ad regem. Fvit
Seba filiuin Bochri. Iuterea quidam viri, cum! e.rgoJoab supcr oninem exerciium Istael; Banaias
p.o.s.1]
stetissent juxta cadaver Amasae, de sociisJoab, ( auiem filius Joiadie super Clierelbxos [h.J et Phe-
dixerunt: Ecce qui esse voluit pro Joab d comes Da- letliaeos.Aduram verasuperlributa : porro Josapbat
vid [h. de pueris Joabd dixerunt: quisquis volunla- filius Ahilud, acommenlariis. Siva [h. Serva] auieiii,
tein habet ia Joab, et obediens vuR esse David , se- scriba : Sadoc vero ct Abiathar, sacerdotes. Ira au,-
qiietur Joab]. Auiasa aulera conspersus sanguine,, tem Jairites [Ms. Hiajarites] herat sacerdos Duvid,
jacebat in inedia via. Vidit hoc quidam vir quodi [Cap. XXI.] Facta est quoque faroes in, diebus Da-
subsisleret oninis populus ad videndum eum, ctt vid Irihus anuis jugiter, et consnluit Da,Yidwiaculum
amovit Amasam de via in agrum, operuitque eumi [h. faciem] Domini. Dixilque Domintja : Propter
vestimenlo, ne subsisterent transeunles proplerr IC Saul, et domum e]us el sanguiiiem [h. et domum
eum. Amoto ergo illo de via, transibat omnis vir se- sanjuiiiumj, quia occidit Gabaouitas. Vocatis ergo
quens Joab ad persequendum Seba filiura Bochri.. Gabaonitis, r^j^ djxilia.dcqs. (Pyrro Gabaonitaenon
Porro ille transierat per omnes tribus Israel in Abe- s.ui\t de filiis IsraeJ, sed reJiqujaj Amorrhaeoruin:
lam, et Betb-Macha : omnesque e viri electi con- lilii quijtpe Israel jnraverant eis, et voluit Saul per-
gregati fuerant ad eum. Venerunt itaque et oppugna- cutere eos zelo, quasi pro (iliis Israel ct Juda.) Dixit
bant eum in Abela, et in Beth-Macha, et circumde- ergo David ad Gabaonilas : Quid facia,m ygbis?et
dcrunl niunitionibus civitalcm, et obsessa est urbs : quod erit veslri piaculum, ut benedicatis [h. et in
oranis .lutein turba [b. populus], quaeeratcum Joab,i, quo expiabo, ut benedicatisj haereditaii Domini?
moliebatur destruere muros. Et exclamavit mulierr [T. CXXXII.] Dixeruntque ei Gabaonitse: Non es,t
sapiens de ctvitate : Audite, audite , dicite Joab : pobis super argenlo et auro quaestio, i sed conlra
Appropinqua huc, et loquar tecum. Qui ctim acces-i- Saul, et contra domum ejus : neque volumus, ut
sisset ad eam , ail illi: Tune [Ms. et Vulg. Tu] ess interficiaiur homo [h. yir] de Israel. Ad quos ail
a Quos hic nostroscodices Scholiasies vccat, nihilil rm. At Veronens. nis. ut striclius Hebraco
hsereat,
abs Hieronymiana impressa iectione dissident. Econ- vocem uiVtpraetermitiit, quae nqm a S.. Hieronymo
trario, supra in c. xvn Numeror. v. 6, codices eos- apposita, ante glossatoris profecia sit calamo, divi-
dem hoc nomine lnudat, ut ahludere eos a proposito o nanduni est. Rursum in Canone emendato Mariian.
excmplari noiet. Non indigna haecvisa res est, quam n rj legi animadvertit : Omnesqueelecti congregali vene-
curiosius inspiceres. runt post eum: ubi non modo viri tacetur, sed et ve-
b Multo conciiinius in Veronens. ms., fabre fac- nerunt pro fuerant, et post eum jiro ad eum.scribi-
tus. tur.
c Comma istud, et mortuus esl, quod habent reli- ' Ms. Veronens., qumressubruere.
quid lihri omnes, ms. Veronens. relicet. s Falsus Hieronymus legit, matrem Israel, ait
Hicquoque reiicet Veronens. ms. verba, comes s enim : Hanc mulieremJudmi Zaram, filiam Aser filii
David. Hehraeus econtrario pluribus quaui reliqui u Jacob, intelligunt: et quod se matrem dixerit, ita di-
alii libri scntentiam hanc verbis effert: ysn HU?N'OD cens : Tu qumriseverlerematrem lsrael. Idcirco ma-
2N1' 'TIX TnS"n©i< irSi !Wl. Ad verbum, Quis ;s trem, quia mttllorumannorum erat. MART.
h Subdii statim idem atictor : lra aulem Jairites
qui volutt in{Joab, el quis qui Davidi postJoab?Quibus |S
sirict; hacretet Graccus. eral sacerdos David , id est, magisier, sicut alibi
e Vocem Hebroei textus D12H, ie scriplum est: Filii autem David erant sacerdotet, id
quam pleraeque est magistri fratrum suorum.MART.
versiones i.ro noniine Berim proprio accipiunt, La-
linus interpres trniistulit juxta eiyinologiam, quaa > Idem ms. sed voculam
lacet, qua: quidem neque
ekcti (utiijuo viri e militibus) signilicantur, a radicee in Hebroeoresonai.
655 S. HIERONYMlDIVINABIBLIOTHECA. 656
» rex : Quid ergo vultis ut faciam vobis? Qui dixe- A rursum praelium Philisthinorum adversum Israel, et
runt regi: Virum qui attrivit nos, et oppressit ini- descendit David, et servi ejus cum eo, et pugnabanl
Philistbim. Deficienleaulem David, Jesbibe-
que, ita delere debemus, ut ne unus quidem resi- conlra
duus sit [h. et ita dispeidere ut ne unus quidem de nob [Ms.Jesbidenob], qui fuit de genere Arapha,
b cujus ferrum hastae trecenlas uncias appendebat,
eis defictat] de stirpe ejus in cunclis finibus Israel.
Dentur nobis seplem viri de filiis ejus: et crucifiga- et accinctus erat ense novo, nisus est percutere Da-
«
mus eos Doraino in Gabaath Saul, quondam[h. non vid. Praesidioque ei fuit Abisai fllius Sarviae, ct
interfecil. Tunc juraverunt
habet] electi Domini.Etailrex: Ego dabo. Pepercit- percussum Philisihceum d
que rex Miphiboseth filio Jonathae filii Saul, propter viri David, dicenles : Jam non egredieris nobiscum
jusjurandum Domini, quod fuerat inler Davidet inter in hellum, ne exstinguas lucarnam Israel. Secundum
Jonalban liliumSaul. Tulit itaque rex duos filiosRes- quoque bellum fuit in Gob contra Philistbacos: tunc
pha filiaeAja , quos peperit Sauli, Arraoni, et Miphi- percussit Sobochaiede Husali, Saph [ Mt. Seph ] de
boseth : el quinque filios Michol filiae Saul, quos siirpe Arapha, de genere giganlura. Terlium quo-
genuerat Hadrieli filio Berzellai, qui fuit de Mola- que fuit bellum in Gob contra Philisthscos, in quo
thi, et dedit eos in raann Gabaonitarum : qui cruci- percussit Adeodatus filius Sallus, polymitarius Belh-
fixerunt illos in montecoram Domino: et ceciderunt R lehemites, Goliath Gellhseum, cujus hastile hastae
hi septem simul occisi in diebns messis primis, in- erat quasi liciatorium texentium. Quartum bellum
cipiente messione hordei. ToHensaulem Respha filia fuit in Gelh : in quo vir [Vulg. add. fuil] excelsus,
Aja cilicium, substravit sibi super pelram, ab initio qui senos in manibus pedibusque habebat digitos, id
messis, donec [h. usgnej slillaret aqua super eos de est, viginti et quatuor, et erat de origine Arapha,
ccelo : et non dimisit aves lacerare eos per diem, [Al. add. etj blaspbemavit Isracl. Percussit autera
neque bestias per noctem. Et nuntiata sunt David eum Jonatham filius Samaa fralris David. Hi qua-
quce fecerat Respha filia Aja [Mt. Ahaja], concubina tuor nati sunt de Arapha in Geth, et ceciderunt in
Saul.[T.CXXXHI.] Etabiit David,et lulitossa Saul, manu Davidet servorum ejus.
ct ossa Jonathan filii ejus a viris Jabes Galaad, qui [Cap. XXII.] r Loculus est autem David Domino
furati fuerant ea de platea Beth-San, in qua suspen- verba carminis hujtts, in die qua Iiberavit eum Do-
derant eos Philisthim, cum interfecissent Saul in minus de manu oranium iuimicorum suorura, et ma-
Gelboe : etasportavit inde ossa Saul, ct ossa Jona- nu Saul. Et ait:
than filiiejus : et colligentes ossa eorum, qui affixi [T. CXXXIV.]Dominus petra mea, et robur meum
fuerant, sepelierunt ea cura ossibus Saul et Jona- « el salvator meus.
than filii ejus [h. el collegeruntossa eorum qui affixi C Deus meus [Vulg. tac. meus], fortis meus, sperabo
erant, et sepelieruntossa Saul et filii ejus ] in lerra in eum :
Benjamin, in latere, in sepulcro Cis patris ejus : scitlum meum, et cornu salutis meae:
feceruntque omnia, quaepraeceperat rex, et repro- Elevalor meus, et refugium meum,
pitialus est Deus terrae post haec.Factum est autem salvaior meus, de iniquitate liberabis me.
• Hic quoque reticet Veronens'. ras. rex, quam et allcram, de geuere gigantum, penitus nescil.
Atque
Hebraeushic nesc.it. hinc novura yvno-ibr-nro; Ilieronymianoe, quam exhi-
b In Canone, cujus hasta trecentas, etc, quam bet, versionis argumentum sibi sumil, quod caeteris
lcctionem sequi nolumus, eo quod suspectae nobis : religiosius omnibus, eorum qui glossemata interpre-
ex
sint hujusmodi emendationes Hebraico textu pro- tati sunt, addiiamentoriim est purus. Nam de Vul-
curataeabaliquosiudiosiori; nam prima manu eodem gatis libris ila sentio, cuin obscurinr illa videretur
inodo legebatur in Canone, ut modo legitur in edi- translalio, de slirpe Arapha, glossalor non neino ad
tis, ac in omnihiis aliis niss. codicibus. Unde mani- libri oram, alinm banc ex nomiiiis etymologia deri-
festum apparet similes lectiones fuisse mutatas ini vatam.rfe generegiganlum,apposuit, quain iuconsulto
versione Hieronymiana, quamtumvis aliunde verbiss postea librarius in textum intrusit. Cteleruin mirari
Hebraeispropius accedani. MAHT. hoc Laiinorum codicum additamentum ne-
<=Deerant olim in Veronens. cod. haec verba,, subit, dum Martianae,et quem ille edidit, llebraei Scbo-
-"*
Prmsidioqtt» ei fuit Abisai filius Sarvim, quie recen- liastis, sed et omnium, quot habemus ad manus,
tior manus suffecit: suntque re ipsa in aliis omnibus3 qui se Criticos in S. Scripturara agunt, effugisse di-
libris.
d Vocula jam in Veronensi ms. juxta llebraeuml ligentiain. f Haecverha usque ad princijtium
vacat. Hymni posita
aliosque textus sunt per moduin tituli, ac majusculis liilcris ex mi-
• Duae sunt interpreiationes baesimul junctae, rfe e nio descripta in pervctusto rcgio codice Bibliorum.
slirpe Arapha, et de generegigaiitum : est enim in) MAIIT.
Hebrseouna sententia nS"in TSU, de naiis, sive dee e Primum hujus canlici distichum ila divisum in-
stirpe Asrapha, quod si velis Arapha juxla eiymolo- veniinus in Hebr. codice regio nu. 0. Ad fidem igi-
giam interpretan, dicas, de natis, sive de genere gi- tur nptimi illitis ms. exemplaris commala duo posita
ganlum. Atque haec quidem exposilio Syro, atques sunt in hac editione, quum in aliis libris, ac in La-
Arabi, fere etiain et Chaldaeointerprelari placuit : tinis etiam mss.codicibusquaniplurimis, sub una di-
illam Graecus probavit magis, iv roi; iyybvoi; rov~J visione seu incisionelegantur. Cselerum iste psalmus
'Vuyu. Certum aulem esl alque evidens, Hieronymiim i idem estcum nostroxvn in libro Psalm., vel cnin
quoque alterulram eleglsse, non utramque junxisse3 xvin, j'uxla numerum llehraeoruiti : scd noiinihil va-
temerc , quemadmodum Latiui Vulgati libri reprae- riant, amplius aliquid inter se habentes, aut aliis
sentant. Quam porro ex his probarit, Veronensisms. verbis, ut in amborum conlenlione studiosus quique
significal, qui priore unicc habet, de stirpe Arapha: facile corapertum habebit. MAKT.
657 LIBER II SAMUELIS. 658
Laudabilem invocabo Dominum : \ et prccceptaejus non amovi a me.
et ab inimicis meis salvus ero. Et ero perfeclus cum eo,
Quia circumdederunt me contriliones raortis: et custodiam me ab iniquitale mea.
torrentes Belial a terruerunt me [ Vulg. tac. rae ]. Et rcslituet Dominus mihi secundum jusliliam
Funes inferi circumdederunt me: meam,
ct secundum munditiam manuum mearum [h. sc-
praevenerunt me laquei morlis.
In tribulatione mea invocabo Dominum, cundum munditiam meam ], in conspectu oculo-
et ad Deum meum clamabo : rum suorum.
Et exaudiet de templo suo vocem meam, Cum sancto sanclus eris :
et cum robuslo perfeclus [ h. cum perfecto pcr-
et clamor meus veniet [h. non habet, veniet].ad
aures ejus. feclum].
Cum electo eleclus eris,
Commota est et contremuit terra :
et cum pcrverso perverteris [Ms. subverterisj.
fundamenta monlium b concussa sunt,
Et populum pauperem salvum facies:
et conquassata, quoniam iralus est [ Vutg. add.
octtlisque tuis excelsos humiliabis.
eis].
Ascendit fumus e in naribus ejus, B Quia tu lucerna mea, Domine,
et [Vulg. add. tu], Dominc, illuminabis tenebras
el ignis de ore ejus voravii :
meas.
carbones incensi sunt ab eo.
In te enim curram accinctus :
Inclinavit [Ms. Et inclinavit] coelos, et descendit : in Deo meo transiliam murum.
et caligo sub pedibus ejus.
Deus, immaculata via ejus,
Et ascendit super cberubim [ h. Cherub ], et vo-
Eloquium Domiui igne examiualura [h. eonfla-
lavit: :
venti. lum]
et iapsus est [h. apparuit] super pennas scutum est omnium sperantium in se.
Posuit tenebras in circuitu suo latibulum, *
Quis est Deus praeter Doraintim,
cribrans aquas de nubibtis ccelorum. et quis forlis praetcr Deum nostrum ?
Prae fulgore in couspeciu ejus, Deus qui accingit me fortitudine,
succensi sunt carbones ignis. et complanavit [Ms. complantavit] perfectam viam
Tonabit de coelis Dominus : meam.
et cxcelsus dabit vocem suam. Coaequanspedes meos cervis,
Misit sagiltas, et dissipavit eos, C et super excelsa mea statuens me.
fulgur, et consumpsit eos. Docens manus meas ad praelium,
El apparuerunt effusiones maris, et componens quasi ai cum aereumbrachia mea.
et revclata sunt fundamenla orbis, Dedisti mihi clypeum salutis tuac,
ab increpalione Domini, et mansuetudo niea [h. lua] mulliplicavit me.
ab inspiratione spirilus furoris ejus. Dilaiabis gressus nieos subtus me,
Misit de excelso, et assumpsit me, ct non deficient tali mei.
et extraxit me de aquis raultis. Perscquar inimicos meos, et conteram,
Liberavit me ab [ Ms. de ] inimico meo poienlis- et non revertar [ Vulg. converiar ] doncc consu-
simo, iiiam eos.
et [Ms. tac. ei] ab his qui oderant me, quoniam Consumam eos, el confringam, ut non consurgant:
robustiores me erant. cadent sub pedibus mcis.
Prxvenit me in die afflictionis meae, Accinxisti me foriitudine ad praelium :
et faclus esl Dominus firmamentum mcura. incurvabis [ Vulg. incurvasti ] resislentcs mihi
Et eduxit me in latitudinem : sub me.
liberavit rae, quia J placni [Vulg. complacui] ei. D Inimicos meos dedisli mihi dorsum,
Relribuet mibi Dominus secundum justiliam meam : odientes me, ei disperdam eos.
et secunduro mundiliam raanuum raearum reddel Clamabunt, et nun erit qui salvet:
mihi. ad Doininum, et uon exaudiet eos.
Quia cuslodivi vias Domini, Delebo [li. Conteram] eos, pulverem terrae :
et non egi impie, a Deo meo. qunsi lulum plalearum coniniinuam cos , alque
Omnia enim judicia ejus in conspectu meo : e confriiigam.
a In Veronens. ms. invenerunl, quod haud scio d Veronens. ms. placuit. Moxreclius ad Hebraeum,
unde lihrarius excuderit. Retribuit pro Relribuel.
b Canon ad Hebr, emendaius legit, conlurbata e Umlecim inss. noslri legunt hic compingam,nec
sunt el commota sunt : cacteri omnes ul iu ediiis. sun illud carcret probahilitate, nisi consequeutia
MART. sensus obslaret: nam qna* praccesserunt detebo,
e Idem ms. de naribus. Tum sequenti versicu- comminuam, necessariam habcnt comiexjoiiem ciiin
lo, vorabit in fuiqrq cum Yulgatis? et pressius lle- verbo confringam, sive distendam.C.TtoriiniHebraa
l ' '""
brjeoSjHn- yoxjlpi, Ta(-a>nroprie dpnolat premgfe,nrpmenrfc.
659 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA- 660
Salvabis me a conlradictionibus populi mei: AKvcrmiculus, qui oclingentos interfecil impeltt ttno.
a custodics me in caput Gerttium: Posl hnnc, Eleazar (ilius patrui ejus Ahoi [h. Elea-
populus, quem ignoro, serviet mibi. zar filius Dodo, filius Ahoi] inier ires forles, qni
Filii alieni resistent inihi [h. negabunt ttte], erant cum Davidquando exprobraVerunt Philisthim,
audiiu nuris obedient mihi. et congregati sunt illuc in praelium.Cumqite asccn-
Filii alieni defluxeruni, dissent viri lsrael, ipse stctil, et percussit Philis-
et coniraheniur in angustlis suis. thaeos, donec deficeret manus ejiis, et obrigcscerot
Vivit Dominus, et benedictus Deus metis [h. foftis cum gladio : fecitque Dominus salutem inagnam in
meus ]: die illa : el populus qtti fugerat [h. non habet, qui
et b exaltetur DeuSforlis salntis rne#. fugeratj, reversusest adcaesorumspolia detrahenda.
Deus, qui dns vindictas mihi, Et post hunc, Semmn filius Age de Arari. Et con-
et dejicis populos sub me. gregati sunt Pbilislbim in statione : erat quippe ibi
Qui educis me ab inimicis raeis, ager pienus lenle- Ctimque fugisset populus a facie
et a resisteAlibus mihi elevus me : Philisthim, stetit ille iii medio agri, et tuitus est
aviro iniquo [h. iniquitaiis] liberabis me. eum, percussitque Philistha-os : et fecil Dominussa-
Proplerea confitebor tibi, Domine, in geulibus: B lutem magnam. Nec non h et ante descenderant
et nohiini tuo cantabn. [h. Et descenderunt] tres qui erant principes inier
« Magniflcanli[Vulg. raagnificans e<faciens] salu- triginta, et venerant tempore messis ad David in
tes regis sui, speluncam Odollam : castra autem Philisthim ernnt
cl fncientimisericordiam chrlsto suo, posita in valte Gigantura. Et David erat in prsesi-
David et semini ejusin Betnpiternum. dio : porro statio Philistinorum tunc erat in Betb-
[Cap. XXIII.] Ilsec autem sunt verba [h.]d David Leem. [T. CXXXV.] Desideravit igilur David, et
novissima. Dixit David filius Isai : Dixit vir, cui ait: Si quis mihi daret potum aquae, de cisterna quae
constitutum est de Christo Dei Jacob [cui constituta est in Beth-Leemjiixta portam? Irruperunt ergo tres
cst scala Christo Dei JacobJ, egregius psaltes [ h. et fortes fcastra Pbilisihiuorum, et bausertint aquani de
nlii codices, e psalta] Israel: Spiritus Dominilocutus cisterna Belh-Leem , quoe erat j'uxta portam, et at-
cst per me[h. iu me], el sermo ejus per linguam tulerunt ad David : al ille noluit bibere, sed libavit
meam [b. super linguam meam ]. Dixit Deus Israel, eam Domino, dicens : Propitius sit mihi Dominus,
locutus est mihi fortis Israel, dominator hominum ne faciam hoc [h. Absit a me, Domine, ut faciam
justus, dominator [h. dominatur] in timore Dei. Et hoc] : num sanguiiiem hominiim istorum, qui pro-
sicut lux aurorae, oriente sole, mane absque nu- C fecti sunt, et animarum periculum bibam ? Noluit
bibus rutilat, et sicut pluviis germinat herba dei ergo bibere. Ilatc fecerunt ires robustissimi. Abisai
tcrra [h. et sicut pluvia germinai herbam de terraj. quoque frater Joab lilius Sarviae, princeps erat de
Nec tanta esl doraus mea apud Deum, ut pacinmi tribus ' istis : ipsc est qni elevavit hastam siinm
ieternuni inirel mecura, firmum in omnibus at- conira trccentos quos interfecil, nominalus in illis
que muniium. Cuncta enim salus mea, f el omuisi tribus, et inter (res nobilior, eratque eorum prin-
voluntas : nec est quidquara exea quod non germinet. ceps, sed usque ad tres primos [h. non habet pri-
Praevaricalores autem quasi spinae evelleniur uni- uios] non pervenerat. Et Bnnaias filius Joiada: viri
non tolluntur ~ manibus. Et si
versi, quae qnis tan- fortissimi [h. filii viri forlissimi], magnoruin [h. ma-
gcre voluerit eas [b. Et vir tangens cos], armabiturr gister] operum, de Cabseel [ms. Capsael] : ipse per-
ferro et ligno lancealo, igueque succensaB [h. suc- cussit duos leones Moiib, et ipse descendit, et per-
censij coniburenlur usque ad nihilum. Haecnoniinai cussit leoneiu in media cisterna diebus iilvis. Ipse
fortium David, Sedens in cathcdra sapientissimus s quoquc inlerfecit ^Egyptium viruni, virum dlgnnm
princcps inter tres, ipse est quasi tenerrimus lignii spectaculo, babentcni in manu hastain : itaque ciim
consiipareei firmare. Quaeprofecto ad coiupmgereex« D ] Canftca. Credamus igilnr errorem 'mcssc librario-
sequo respondeut. Consulesis Criticam sacram Mid- rum, qui ad variantem Laiinain dictionem letncre
doch. MART. addiderunt notam h, quae Heb. textum signilicat.
* Ad Veronens. ms. marginem annotatum estejus-i- MART .
dem, ui videtur, Antiquarii manu, constitues. —Cum iis quos Scholiastcs )audat,Veronens. quo-
b idem ms. e<exaltabitur; cum Vulgatis et Gracco. i. que ms. psalta : quod idem est.
c lia ras. optimaenot.u, ac vetuslissimi cum Ca- i- ' Veronens. ms. salus mea ex eo quod non germi-
none Hebr. veritatis. Alii legunt quod est in editis,i, net: reliquis quae hic intermedia sunt,praelermissis.
magnificant et faciens.MART. Pulchre quidem cum Hebrieo, si votuntassaltem ad-
d Tacel idem ins. hic David; lum praefert, novissi-i- didisset, quod nomen in archetypo esi, ysn : nam
ma qumdixit, elc. reliqua nec esl quidquam ex ea, ibi pariter desidc-
e ln Hebr. rrnE\* Dtyil, unim zemiroth, id est st rnniur, vocttla aiiiem 13, id est, guia, aeque benc
eareqius, sivejucundus Psalmis, quod nihil difiert ab b reddiiur cx co quod.
egregio psalte. Nec saiis liquetquid ScholiastesCa- 1- s ldem ms., a manibus: TU, in manus.
h
nonis volueril, quuin niouet Et liehrxuiu et alios co- lllud e<ante in Hebr.T.onon est. Priorcm parli-
UicesLatinos legere, psattm. quidem quod Latinaa culam ms. quoque Veronens. tacet.
spectaiexemplaria, ceitum est inpluribus hocmodo 0 Nomen tsfis, quemadmodum et tertio nb hoc
jesri : in Hebraico autem rmot, xemiroth, nonn versu illit, ins. Veronens. juxta Hebraeum dcspicit.
signilical Ptaltam, id est Cantorem, sed Psalmos et
681 LIBER II &AMUELIS. 662
descendisset ad edm in virga, vi extorsit hastam da A runt in Aroer ad dexternm urblss quse est in valle
manu ^Egypiii, el interfecit eum basla sua. Hxc fe- Gad [In quaeest in mediolorrenlisGad]',et per JazSr
cit BanaiasfiliusJoiadae.Et ipse nominalusinter tres transierunt in Galaad, el in terram inferiordm Hod-
robusios, qui erant inier irigintfl nobiliores : ve- si, et venerunt in Dan « Bilveslria. Circum«unles-
rumtameu tisque ad tres non pervenerat: fecitque que j"uxtaSidoncm>trahsierunt prope [ilf*. proplerj
eum sibi David auricularium, a secreto [h. non ba- mcenia Tyri^ et omnem terram Evseiet Chariandei,
bcl a seereioj. Asaal fraicr Joab inter trigiula. venerunlqne ad meridiera Juda in Ber-Sabcc : cl
Eleaiian flliiis palrui ejils [h. filius DodoJde Beth- Iusirala universa terra, adfuerunt pOStnrivenintcti-
Leem, Semma de Arodi, Elica de Arodi, Heles ses et viginti dies in Jerusaierti. Dedit crgo Joab nti-
[Ms. Arari Helas] de Phelti, Hira filius Aces de merum descriptionis populiregi, et inventa sunt de
Thequa, Abiezerde AnalhOlh, " Mobonhaide Usati, Israel d oclingenia millia virorum fortium, qui edu-
Selmori Aohites, Maarai Netophathiles, Heleb (ilius cereut gladium, et de Juda quingenla tnillia pugna-
Baana [Ms. Heled et BanaaJ, et ipse [h. rton habei] torum [h. virorum]. Percussit aulem cor Davideum,
Netopliathiles, Ithai filius Ribai de Gabaath lilio- postquam numefalus est [Ms. essetj populus, et di-
rum Benjamin, Banaiau Pharalhonites [Ms. Fraro- xit David ad Dominum: Peccavi valde in hoc facio :
nithes], Heddai de torrenle [h. lorrentibiis] Gas, ;B sed [h. sed niinc] precor, Domine, tit transferas ini-
Abialbon Arbathites, Azmavethde Beromi, Eliaba quitatem servi tui, quia slulte egi nimis. [T.
de Salhoni [Ms. Alieba et SabboniJ. Filii Jasen, Jo- CXXXVII.]Surrexit itaque David mane, et sermo
nathan, Semhia de Orori, Aiam filius Sarar Arari- Domini facius est ad Gad propheten et Videtilem
tes, Eliphelel filius Aasbaifilii Machathi [Ms. Boro- Davld, dicens : Vade, et loquere ad David. llaec di-
di et Ararorites, Elfeleth f. Aaboi f. Maachathi], cit Dominus : Trium tibi datur optio, elige unum
Eliam filius Aliithophel Gelonites, Esrai de Char- quod voltieris ex his, ut faciam tibi. Cumque venis-
melo, Pharai de Arbi, Igaal filius Nathan de Soba, set Gad ad David, nuntiavil ei, dicens : Ailt sepieiii
Bonni deGadi, Selec de Amoni, Naharai Berolbites annis veniet tibi fames in terra tua, aut tribus men-
armiger Joab b filii Sarviae, Ira Jethrites, Gareb et sibus fugies adversarios tuos, ete illi te persequeit-
ipse Jetbrites, Urias HetlhaiUs. Omnes triginta tur : aut certc iribus diebus erit pestilenlia in tcrra
septem. tua : Nunc ergo delibera, et vide qiiem respondeam
[T. CXXXVI, Cap. XXIV.] Et addidit furor Do- ei, qui me misit, sermonem. Dixit aiitem David ad
mini irasci contfa Israel, commovitque Davidin eis Gad : Arctor nimis, sed melius est, ut ineidam ih
dicentem : Vade, numera Israel et Judam. Dixit- manum Domini (multaeenim misericordiaeejus sunt)
que rcx ad Joab principem exercilus sui : Peram- C; quam iu manum [Ms. manus] hominum. Immisitqiie
bula omues tribus Israel a Dan usquc ad Ber-Sabee, Dominus pestilenliam in Israel, de mnne usque ad
et numerate populum, ut sciam numerum ejus. Di- tempus consiituttim, et morlui surit ex populo, a
xilque Joab regi: Adaugeat Dominus Deiis luus ad Dan uSijue Ber-Sabee, septuaginla millia virorum.
populum quantus nunc est» iierumque centuplicet Cuinque extendisset mantim [Vulg. add. suam |
in conspectu doinini mei regis: sed quid sibi domi- angelus Domini [h. non habel, Domini] super Jeru-
IIIISmeus rcx vult in re hujuscemodi? Oblinuit au- snlem, ut disperderet eatn, raisertus cst Domintis
lem sermo regis verba Joab, et principum exerci- [h. pceniiuit Dominum] super afflictioue, ct ait an-
tus : egressusque est Joab, et principes militum, a gclo perculienti populum : Sufficit; nunc contine
facie regis, ul numerarent [Vulg. numcreni] popu- manum tuam. Erat autem angelus Domini juxla
'
lum Israel. Cumquepertransissent Jordanem, vene- aream Areuna Jebusaei. Dixitque David ad Domi-
» Nnmina islaecvirorum forlium immutantur sse- Hebraeis,Gracis, Latinisqne, ms. aequeac Vulgatis.
pius apud Auctorem QuaesiionumHebraicorum in Ac scimus boc do sensu disputatum magnopere in-
Iibros Regum, qui juxta punctalioneiti Mastorethi- ~ ter eruditos, muliumque discrepare ab hoc numero
**
cnm legit Mebunnai, Arari, Gigaal, pro Mobonnai, Aucioreni libri Paralipomenon. Verum unde Mar-
Orori, Igaal. Canott Hebraicae veritatis emendata lianseus octoginta excuderil pro octingenta, haud
hahet vocahula eadem prout posita leguntur in jam scimus : illudque oegrius rerimus, ne verbo quidem
dictis Quaesiioiiibus;quare ne pro vero falsum llie- lectorem de inducta noviter leciione ab eo esse ad-
ronymum obtrudamus , tales abjecimus emendatio- monitum. e Vitinseeraianiea i7/e;ms. Veronens. cum Vut»
nes, ei ad fidem coeterortimcodicum mss. in qui-
bns iutegra superesi priinn lectio Canonis, haecet si- gatis et Gra:co, <enon babet.
milia noinina resliiuere curaviinus. MART. f In hodiernis llebraeorum voluminibus
perturba-
b Ms.Veronens.filius, in reclo. Graccusquoque in lus est ordo litlcrarum isliusnoininis ; ihi eniin
legi-
nliquotExemplaribUsvib;, Hebr. utrumque suscipit lur ra-i1«n, haavarna. Verum monet nos Massore-
casum. thicuin Ceri tam in editis, quam in inanuscripiis
c Hodiernus Hebracus textus habet,
pi rOT: in ' libris supra laudatis, legendum rtjllNn. haarauna.
Dan Jahan. S. Hieronymuspro ullimo nun lcgerit lta quoque scriptum reperimUsin nosiro Pelissona>o
resch, sive 1J7', pro ]y> : atque id quidem rectius : Hebraeocodice, quisinullam adliibet criticanl notam-
namJahan loci uomen aut nihil esl, aul certe alibi Massoretharum; et infra v. 18 legat corruptccum
in Scripturis non occurrit. caeteris n'J1N, Arania. Simili usus est. exemplari
Scoliastes Canonis Heb. verit. ut non solum ex rio-
d Nihil dubitavimtis reponere hic octingentaad fi- tatione
niarginali \rania nianifesiuni apparet, sftd
dem librorum omnium, quot nobis innolueruni, ex etiatn ex eodem supra posito nomincAreuna in textti,
663 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTIIECA. 664
num cum vidisset angelum caedentem populum :. A cesset interfeclio quae grassatur in populo. Et ait
Ego sum qui peccavi, ego inique egi : isli qui oves Areuna ad David : Accipiat, et offerat dominus
sunt (h. islae oues),rquidfecerunt? vertalur, obse- meus rex, sicut ei placet; habes boves in holo-
cro, manus tua contra me, et contra domum patris caustum, et plaustrum et juga bonum in usum
mei. Venit autem Gad ad David in die illa, et dixit lignorum. Omnia dedit Areuna b rex regi : dixil-
ci: Ascende, et (Vutg. tac. et) constitue altareDo- que Areuna ad regem : Dominus Deus tuus susci-
mino in area Areuua (h. bic Arania) Jebusaei. Et piat votum tuum. Qui respondens rex, ait: Nequa-
ascendit David juxta sermonem Gad. Quem praece- quam, utvis, sed emam pretio a le, et non offerara
perat a et (h. non habel) Dominus. Conspiciensque DominoDeo meo bolocausta gratuita. Emit ergo Da-
Areuna, animadvertit regem et servos ejus transire vid arcam, el boves, argenti siclis quinquaginta, ct
ad se, et egressus adoravit regem prond vultu in sedificavil'~ibi David altarc Doinino, el ohtulit ho-
terram, et ait : Quid causa: est ut veniat dominus locausta et pacifica : et repropitialus est Dorainus
meus rex ad servum suum? Cui David ait : Ut tcrrae, el cohibita est plaga ab Israel. d
emam a te aream, et aedificem altare Domino, et
quod cmcndator Canonis muiavit cum Aravend,mo- B — Mulclat regis titulo AreunamVeronensis ms. in
hile faciens schevasub liltera rau, qunmvis post mo- qtio tantum est: Dixtt Areuna regi, etc.; neqtte est
tionem parvam, sive vocalem palahh, schevami- revera illnd rex addilum in aliis mss., uno, quem Ca-
nime legntur apud grammalicos recenliores. Ilocin- nonem vocat Mnrtianaeits,excepto. Quod autem in
terim propter sludiosumac curiosuin lectorem.MART. Ilebraeo sit, crilici niagni nominis culpae hoc (ri-
—Pro Aureuna, quiVeronensem librumdescripsii, buunt amanuensis : ant salva ejus textus integritaie,
monuit in margiiie legendum Ornan : qune quidein sic cxplicant ex llebraicae linguae ingenio, Areuna,
nominis scriptura ex Gracco accipilur : in Hebraeo o rea', omnia dal regi.
cnim varieconcepia est, ruTINn,etnjlnNn.ct ni~iti, ° Non addit hic Vcron. ms. David, quod nomen
aut certe ex libris Paralipoineiion I, cap. xxn, 28, plerique lihri alii habent.
Ct II, cap. ni, 1, ubi pro cognomineJebusaei obtinet. d Rectissime ad Hebraei exemplaris normam Vc-
a Quod verissime notat Scboliastes, non esse in ronens. nis. Finit liber Samuel. Diximus el Hiero-
Hebraeoadditum et, ins. quoque Veronensis tacel. banc prohari partilionem in prologo : Tertius
b Canon soluscum Vulgnia retinct verbum illud, nymo sequitur Samuel, quem nos Regnorumprimum et se-
rex. Legitur quidem in Hebraeo, non tamen apud cundum dicimus. Et paulo post : Lege ergo printum
LXX. Areuna ergo regulus fuit, aut de stirpe regum Samtiel, et Malachim meum. Sed el e Grascisinler-
Jebusaeorum: in libris Paralipomcnon idem Jebu- pretibus Aquila ( quod Coislininni codices apud
saeus appellatur Ornan; quod neutiquam practermis- Montfauconiumteslamur): 'ESpuioi;irt6iJ.svo;,ovSiti-
sum voluit scriptor QQ. Hebraicarum in eosdem li- Is, aiUapiuv ru; SvoTtsKohnxsv : Hebrmi seculus, non
bros Paralipomcnon. MART. divisit, sed unum ex duobttslibris fecit.
Expliciunt libri duo Samuel.
TITULI LIBRI MALACHIM.
I. Ubi Salomon ungi jubetur. C XXIII. Prophetia Salomonis captivilatispopuli.
II. Ubi Salomonungitur in regem. XXIV. Consummatioorationit, el benedictiopopuli.
III. Ubi David alloquitur Salomonemmoriturus. XXV. Cmptnmsacrificii posl oralionem.
IV. Hic dormit rex JJavid, qui regnavil annit \t. XXVI. Omnibusperfectis, Satomon a populo benedi-
V. Adoniasvirginem,qum cum David erat, petit uxo- cilur.
rem. XXVIt. Ubi Dominns dicit etiturum se templum, si
VI. Ubi Adoniasocciditur. peccaveritpopulus.
VII. Ubi occidilur a Banaia Joab. XXVIII.Ubide filiisgentiumsenilio regis ordinantur.
VIII. Interfectio Semei. XXIX. Ubi Satomon clatsem fecit ad ntare Rubrum
IX. Ubi a Dominovisitatur Salomon. cumservisHiram.
X. A duabus mulieribusSalomon interpellalur. XXX. Ubi regina Saba ad regem venit.
XI. Ubl nomtna omniumprincipum regi Salomoni os- XXXI. Quanla rcgi ponderatioofferturauri per singu-
tendunlur. los annos.
XII. Hie quiesregis Salomonis describitur. XXXII. Ubiarma regis, et omniaminisleria designan-
XIII. Ubi Hiram rex Tyri mittit ad regem Salombnem. tur.
XIV. llem quies regni Salomonis, et disposilio templi. D XXXIII. Ubi Salomon in mutieribut peccal, et idolis
XV. Ubi rex Hiram in fabricamtempli conscntit. servit.
XVI. Cmplumfabricm lempli. XXXIV. Post peccalumSalomonis adversariusadver-
XVII. Descriptiotempli. stim eum exstirgitAdad.
XVIII. Pcrfcctio lentpli. XXXV. Ubialium inimtcumRazon Salomonissuscilat
XIX. Ubi ornamcnta templiel ministeriadescribuntur. Deus.
XX. Translalio arcm in templum. XXXVI.Jeroboamrebellat adversusSaiomonem.
XXI. DesccusioDominiin temptum,ct oratio Salbnw- XXXVII.Ubi Achiasregnumpromittit Jcroboam.
nis, eumbenediclionemin popuk fecit. XXXVIII. Ubi Salomon moritur, qui regnuvit annis
XXII. Loous orationis aptus in dedicadoneEcclesim. quadraginla.
603 GAPITlLATIONEs LIBRI MALACHIM. h 666
XXXIX. Ubi regnat Roboam filius Salomonis. A LXXIII. Elias propheta bis per diem a corvispascitur.
XL. Ubi Roboam petilionem populi cum senioribus LXXIY. Hic Elias a vidua pascitur.
tractat. LXXV. Hic Elias filium vidumsuscilat.
XLl. Item post consiliumsenum cum junioribus trac- LXXVl. Elias ad Altabjubetur reverti.
tat. LXXYII. Elias el Abdiasse alloquuntur.
XLII. Separatio populi a Roboam. LXXVIII.Elias Ahabregi se ostendit.
XLIII. Ubi tribus Jeroboam regem faciunl. LXXIX. Ubi Elias et sacerdoles Baalim sacrificio al-
XLIV. Ubi Roboam dum tanlum tribus sequuntur in lercanlur.
Jerusalem. LXXX. De igne diviso, el interilu sacerdotttmBaal.
XLV. Ubi admonetur Roboam et populus ne pugnent LXXXI. Orante Elia, Dominuspluviamdedit.
adversumJeroboam, et populum Israel. LXXXII. Elias fugit a facie Jezabel.
XLVI. Ubi Jeroboam a Deo avertilur, et facit vitulot LXXXIII. Ubi Elias jejunat XLdiebus.
quos adoret populus. LXXXIV. Ubi jubetur ungere Azael regem Syriw,
XLVII. De sacerdolibus non faciendis nisi ex tribu Jehu in. Israel, et Elismum prophetam.
Levi. LXXXV. Ubi ab Etia assumilur Elismus.
XLVIH. 176»propheta sine womtnedesignato, Jerobom R LXXXVl. Ubi secutusEliam Elismus facit convivium.
dicil vitulos quos fecit a Josia ex semineDavid esse LXXXVII. Ubi propheta sine nomine alloquitur Aliab
destruendos : quos invenit post annos cc : cujus rei quodsuperalurus sit Benadab regemSyrim.
mentio fit capitulo ccxn. LXXXVIH. Ubi contra AliubBenadab pugnat, et su-
XLIX. Ubi aruit manus.Jeroboam quam erexerat con- peratur secundo.
tra propkelam. LXXXIX. Satisfactio Benadabcirca Ahab.
L. Item pro oralione prophetmmanus ei restiluunlur. XC. Exprobratio Ahab de pace Benadab.
LI. Ubi alio propheta in Bethel decipiturqui de Juda XCI. Ubi alloquitur prophela Ahab annuntians iram
venerat. Domini, eo quod pepercerilBenadab regi Syrim.
LII. De contemptu damnatur idem ipse. XCll. Ubi desideral Ahab vineamNabod.
LIII. Ubia Leone occiditur inobediens. XCIII.Consiliumdat Jezabel ad occidendumNabod.
LIV. Ubi Jeroboam de extremit populis sacerdotea XClV. UbiElias ad Ahabmitlitur posl mortemNabod.
excelsorumfacil. XCV. Alloculio Elim prophetm ad Ahabde inleritu
LV. Ubi pro salule filii uxor Jeroboam ad Achiampro- Jezabel.
phelam pergit. XCVI. Post admonitionemElim, Ahabin pmnitentiam
LVI. Pronuntiatio prophetm qum ventura sunt Je- C volvitur.
roboam. XCVII. Conjuralio Altabet Josaphat adversus regem
LVII. Hic moritur Jeroboam, qui regnavit annis xn, Syrim.
et regnat Nabab filius ejus pro eo. XCVIII. Ubi Michmaspropheta ad Ahab ducitur.
LVHI. Hic ad Roboam Scriptura diverlit, quem dicil XCIX. Ubi Sedcchias prophela ad Ahab falsa pro-
regnasse in Juda annis xvu. phetat.
LIX. Primus rex JEgypti Susach Jerutalem prmdat. C. Ubi Micheas prophela prohibel Ahab et Josaphat
LX. Hic moritur Roboam, et regnat Abia filius ejus. ne ad bellumexeanl.
LXI. Bic moritur Abia, et suscipit regnum rex Juda Cl. Spirilus mendax se offerl ad Ahub decipiendum.
filius ejus, qui regnavil annis XLidem Asa. Cll. Ubi Sedechias Micheampercutit in maxilla.
LXH. Ubi laudatur Asa rex Juda, quod inler omnia Clll. Hic Ahab vulneratusin prmliomoritur.
simulacra lemplum Priapi evertil. CIV. Ubi exsurgil Ochoziasrex filius ejus , qui est oc-
LXIII. Hic Scriptura revertitur ad Nadab filium Jero- lavus.
boam, qui regnavit post patrem suum annis duobus. CV. Ubi ad Josaphat Scriplura revertitur, quem re-
LXIV. Hic occiditur Nadab secundus rex Israel ab gnasse dicit in Juda annis xxv.
Asa tertio rege Juda. DCVI. Hic moritur Josaphat, et regnat post eumJoram
LXY. Ubi postulabat auxilium Asa rex Juda adversut filius ejtts, qnintus rex.
Basan regem Israel. CVH.CadensOchoziase tcmplo,idola cousulijubet.
LXVI. Transgressionemdicit Basm regis Israel. CVIII. Ubi OchoziamElias morilurumpronunliat.
LXVH. Hic moritur Basa, el regnal filius ejus Hela CIX. Ubi Ochozias jubel tertio per quinquagenarios
quarlus cum Jeroboam. mililes Eliam adduci.
LXVIH. Hic occiditur Heta rex a Amri, qtti riyntnil CX. Ubi Elias Ochozimmorlem annunliat, post quem
in Israel quintus cum Jeroboam. regnavitJoram octavusrex.
LXIX. Hic Amrilevalur rex a populo post Heta, t: i t CXI. Ubi Elias raptus in cwlum.
sextus cttin Zambri, qui regnavil diebus vn. CXII. Pa//io missoElius aquas Jordauis dividil.
LXX. Hic ostendilur Ambrixu aunis regnasse. CXIH. Ubi Elismus spiritum Elim accipil, sicut petit.
LXXI. Hic moritur Ambri el regnal filius ejus pro eo. CXIV. Miraculo Elismi incipiunt aqumdttlcari.
LXXII. AtlocutioElim ad Achab de tribus.annissleri- CXV. Ubi pueri irridenl Elismum, el ab ursis rfevorajj,-
liiatis. tur.
667 S. IHERONYMIDIVINA BIBLIOTIIECA. 668
CXVi. Ubi aestgnatur quod Joram films Uhab xu A j\ CXLIX. Vbi filios Ahab Jehu jubet oecidi.
annit regnaveril. CL. Ubi frdlres Achaziieregis Judm occidit Jehu.
CXVII. Hic rex Moab a pace regis Israel discedit. CLI. Ubi jtibet vocariJeliu omites prophelas Banl, ct
CXVIII. Ubitres reges ascendentescottlra regem Moab unjtiersosservosejus, cunclosqut sacerdotes.
propter penuriam aqum labordnt, e<consutunt Eli- CLH. Ubi Jehu occisis sacerdotibus, etiam statnam
smum. incendit.
CXIX. Ubi Eiismus sine pluvia aqnas regibus ribi CLHI. Hic moritur Jehu, qui tegnuvit annis xxvm ;
CXX. Ubi Elismusmulieri vidum vasa vavau d/eo im- ciit"xufcerft/ Jwchns fitius cjuS, et est uAdecimus
plet. rex.
CXXI. Vbi Elismus muliete htiipitio recipitur, et tjut CLIV. Hic Joas septem atlhdtum ex s&nine regio a
filium poslea suscilavit. Joiada sacerdole ungilttr in regem Jftrfn.
CXXII. Ubi Elismusfilium ptortiittit mttlieri, qum ettfji CLV. Jlforiiia Athalia, ostendilur xi annis regnasse
hospitio tecepit. Joas in Juda.
CXXIII. Ilic moritur filiut mulieris, qui, ptomittente CLVI. Ubi osieiiditurJoiadam sacerdoiem a consiliis
Elismo, fuerat natus. regis Joas non defuisse.
CXXIV. CommcmoratioViezl dd Elisaruni de puero B 1 CLVII. Ubi oblatiomm genera iriti osleHdunlur volo
suscitando, peregrinatorum cura ialulls, tpontanea voluntale.
CXXV. Ubi Elismus puerUmsuscilnt. CLVIII. Ubi sacerdotes fecuniam de temploateipere
CXXVI. Ubi filii propheldmm ab herbisvcnenotit fa- prohibenlur ob negligentinm.
rina infitsa liberantur. CLIX. Ubi dispensaloYum fidesostenditut, el dirttitten-
CXXVIl. Ubi Naaman teprosns ab Elitmo instrui- dum quod in letnpio erogalnr.
tur. CLX. De oblalione pro deliclis facta, «< sdtEtdOtibtts
CXXVIH. Naamrtn in Jordane a lepra mundatur. proficial.
CXXIX. Munera Naaman Elltaiiis non accipit. CLXl. Hic moriturJoas, et Amasiasregnat irtJudwa,
CXXX. Ubi puer Giezi Elismi suppedt munera u Na- id est, filiut ejus.
amanjam curalo. CLXII. Scriptura ad regem lsrael revertitur.
CXXXl. ReprehensioGieziab Elismopmnalii prmfer- CLXIH. Morttto Joachas, accipit regnuni Israel Joas
lur. filius ejtts, et cst duodecimusrex , qui regnavit an-
CXXXII. Ubi Etismusde Jordane ferrum levat. nis xvi.
CXXXIII. Annuntiat Etismus regi Israel iftsidiasregis CLXIV. Hic moritur Joas rcx Israel j el regnat post
Syrim. 'C eumJeroboam rex decimtit teriius.
CXXXIV. Ubi Elismus missosa rege Sytim obcmcut. CLXV. Moriiur Elismtts, el prophelat popttiurtllirael
CXXXV. Rex Joram a mulieribus interpeltalur, qui- superatutum poputttm Syrim.
bus in fame filios suos comcdereplactterat. CLXVI. Mortnus Elismus mottmrn susvitat.
CXXS.V1.UbiEtismtts posl famcm regi abundanliam CLXVII. Joas Syriani superat secundum verbuni Eli-
promittit. smi.
CXXXVH.De qitatuor leprosis ad regemSyrim trans- CLXVIII. Scriplura ad regein Juda reverlilur, el dicit
cnnlibus, qui eum nuntianl fugere. Amasiam reguasse anrtosxxvni.
CXXXVIII.A Benadab Elismusconsulilur de infirmi- CLXIX. Ubi Amasias rex setvos occidit, qui patrem
tale sua. ejusoccideruni, et filiis parcit secundunllegemMosi
CXXXIX. Ubi Elismut regnum Syrim Azitclpromit- datam.
tit. CLXX. Ubi pugnat Joas rex Israel eonlra Amasiam
CXL. Hic Benadab rex Syrim. regemJuda.
CXLI. Mortuo Josaphat rege Judm, regnat Jotam fi- CLXXl. Posi bellum cum Amasia confectum moritur
lius ejus annis vni: quinlus csl cum Roboain. Joas, ctti succedit Jeroboam filius ejus.
CXLII. Hic moritur Joram fitius Josaphat, et regnatt P CLXXU. Mortuo Amasia, fit a populo rex Asarias,
post eum Achazias filius ejus anno uno , et est sep- et est undecimusin Juda.
limnscum Roboam. CLXXIII. Ubi Scripiura redil ad regem Jeroboam,
CXLIII. Ubi vulneratur cum Joram filius Ahab rex Is- quem dicit regnasse in lsrael annis XL.
rael ab Azuelrege Syrim. CLXXIV. Ubi Jonas prophela oslenditur fuisse tem-
CXLIV. Ubi Elismus milliiur ad Jehu ungendum ini poribus illis.
regem Isruel posl Joram filium Aliab, el est decimuss CLXXV. Hic moritur Jeroboa.n , el regnat Zacharias
rex. filius ejus annis xiv.
CXLV. Ubi Jchu Joram filium Aliab occidil. CLXXVI. Ubi Scripiura revertitur ad Zachariam re-
CXLVI. Ubi Jehn contra Joram vulneratum rebellat. gem Juda, qui reguavitannis LII; et hicerat lepro-
CXLVII. De occisioneAchazimregis Judm a Jehu regel sus.
Israel. CLXXVII. UbiZachariasrexJuda mofitur, et Scri/?-
CyLVHI. Ubi Jczabel occiditur, el a canibus devbra- twraad Zachariam rcgemIsrai: •dil^
tvr CLXXVIH. Ubi Zacharias oceidilur, et Seuum prO eo
669 " CAPITULATIONESLIBRI MALACIIIM. • 070
in Israel tegnum tuscipit, et est decimiis quiiiius A CC. Ubi Isaias prophetat de rege Asstjriorumad Eze-
rex, finiia jam promitsione Domlnl in progenis chiam.
Jehu. CCI. Ubi Ezechimmors ab Isaia pronuntiatur.
CLXXIX. DeoccisoSellum, qui regndvhmenseuiio: CCII. Ubi adduniur Ezechimad vitam xv anni.
pro quo Manahemsuscepilregnum in Israel, qui est CCIII. Munera missa Ezechim a rege Babylonis.
decimussexlus. CCIV. Prophetatio Isaim venturum poputum Juda in
CLXXX. Indietio argenti divilibasManahen, quodde- captivitatemBabylonim.
tur regi Syrim. CCV. Hic moritur Ezechias, et regnat filius ejus Ma-
CLXXXI. Ubi Manahen motitut, tt tegnai posl eum ndsse LVahnis, et est rex ht Juda xiv.
Phaceia filius ejus, et est dedmus septimnsrex. CCVI. Ubi pott immundas shnclionesManasse tegis,
CLXXXII. Ubiocciditur Phaceitt a Phacee,qui fuit prophetdnt multi cdplivitateniJudm.
rex decimusoelavusin Istacl. CCVII. Ubi moritur Mdnasses, ei tegnai Ammonfilius
CLXXXHI. Ubi Osee filius Phaceia oetidit Phacee, ejus annis duobus.
et regnat decimusnonus in Isrdel. CCVIIL Ubi Antmona servis occiditur, el fit tex Jo-
CLXXXIV, Ubi Scriplura redit ad Jonaiham tegem sias fitius ejus , qui fuil decitnussextus, el regnavit
Juda, quem dicii tegnasse annos xvi. B atttintxxi.
CLXXXV. Ubi Jonaiham motitut, et regnat Achaz CCIX. Ubijubetut tex Jostas pecuniarniemplicolligi,
duodecimusirtJuda annos xvi. el sartis teclis expendi.
CLXXXVI. Vbi Achaz texJuda fitiurn suum idolis CCX. Ubi ostendnntut ratidnes non redditm a prmpo-
consecrat. silis iempli.
CLXXXVH. Vbl Achaz aliate novum fieti jubet ab CCXl. Hic traditur liber legis tegi Josiie, qu6 lecto,
Utia secerdote. omnia simulacra et liicosincendit.
CLXXXVHI. Ubi ordinat tex Aehaxcum Vria sacer- CCXH. Vbi non tanguntitr osta illius ptophetm, qui
dote, qumsacrificia novoallari impdnahlur. sine nominead Jetoboam venetat, cujtis menliofil tn
CLXXXIX. Hic moritur Achaz, el regnat pro eb Eze- superiori capilula XLVHI.
chiusdecimustertius. CCXIH.Vbi ostendiiur etiam recto corde Josim tigts
CXC. Ubi redit Scriplura dd regem Istdel, el Oslendit Judm et Jerusatem iaptivitatem non amotam.
Oseeregnasseix annis. CCXIV. Hic occiditur Josias, et regndt Joachaz filius
CXCI. Hic explicitisregibttsIsrael, qui sunt a JerO* ejus mensibuS111:qui est decimus seplimtis.
boam usquein Oseenovemdecim: Captivatuspopu- CCXV. Remoto Joachaz rege, regnat Joachim ftatcr
lus Israel a Salmanasar regeAstyriorum., i
C ejuBdecimusoctavus annis M.
CXCH. De geniibus a rege Assyriotum in Samariam CCXVl. Hic oslcnditut noluisse Deum propitiari po-
ttanSduclis, et a leonibusdevoraiis. pulo Juda proptet Manassen.
CXCHI. Commemoratiomundatorumtegisper Moysen CCXVII.Hic moritur Joachim, et dccipit tegnum, jam
populodatm. captivo populo, Joachim fitiusejus,quipostea Sede-
CXCIV. Ubi ad regem Judd Scriptura tevttlitut, et cias diclus est, et regnavit annis XI.
dicit, Ezechiamregnasse annos xix. CCXVJII.Vbi NabuchodonosorregiBabylonimtraditur
CXGV. Hic oslendilurEzechiam el lucose<serpenteln populus Juda cum rege Sedecia, el lemplumJerusa-
mneum, quemMoyseserexertit, comminuisse. lcm incendilnt.
CXCVI. Ubi Salmanasar rex Syrim Samariam debeilal CCXIX. Poslqnam Sedecias, qui et JodCindictus est,
temporibusEzecltimregis Juda. caplivus cmcttsquein Babylonianlduclus esl, prmpo-
CXCVII. Ubi EzechiasrexJuda Isaiam consulitobses- nitur in Jernsalem Godolias.
sus a rege Assgriorum. CCXX. Vbi de carcere Joachim, qui et Jechonias, li-
CXCVIII. Ubi Isaias prophela Ezechimvicloriam pol- beralur, et ulimoniisstatitlis pascitur. Populusque
licetur. omnisin captivilate remantil.
CXCIX. UbiRabsacesin tegionem suam reverlitur. D
CAPITULATIO LIBRI MALACHIM.
I. De senectute David, el de Abisag Sonamite, et de [Ed. judicio de] duabus mulietibus, pto infante mor-
Odonia filio David, qui a/fectavit succedere in re- luo litigantibus[Ed. tacet, morluo liliganlibus],elde
gnum, et de Salomoneuncto in rcgem. ducibusac principibus.
II. De prmceptisDavid in quibus instituit Salomonem, IV. De expensa Salomonis diurna, et de equis et ctir-
et de morte David, et de interfeciioneAdonim,Abia- ribus, et de sapientia, et parabolis ejus, et de Chira
tur, Joab, et Semei. rege el lignis cedrinis et expensa operariorum ligna
III. De filia Pharaonis uxore Salomonis, el de visione cmdenlium[Ed. lacel ligna cmdentium].
ejus in Gabaon ubi a Dominosapienliam [Ed. ap- V. De constructionetempti, et divina conteslalionead
patitione Domini, ubi sapientiam, etc.] posiulal, de Salomonem,et de altdri et teliquis.
671 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 672
VI.De domibut quat mdificavitSalomon sibi, el uxori A e<prophelia Helim super Ochosia,ei de
quinqttagc-
jEgyptim, et de Chiram mrario et de mare el bubus nis igne ad verbumHelim consumptis.
et leonibut mneis, el reliquisutensilibus lempli. )
XIX. De Joram frdlre Ochosim,et de Helid ubi Jor-
VII. De arca tn templum locala, el de gloria qum ap- danem dividitet in ccelumrapitur, et rfe Helitei re-
paruit in nebula, et deprecatio Salomonisad Domi- ditu el divisioneJordani, et de Joram et Josaphal et
num et ad populum benediclio. rege Edom, ubi dimicaverunlcontra Moab, ubi aqtta:
VIII. De solemnitatecelebrata et de pecudum numero [Ed. aquam] lerram sine pluvia repleverunt.
~
in sacrificiisoblatorum, et quomodoei Dominusse- XX. De mutierecujus vasaoleo
impleta sunt ad Heli-
cundo apparens sit locutus; et rfe [Ed. apparuit, et seiverbum; et de Sonamite, cujusfiliumsuscitavit.
de, etc.] Pharaone ubi Gazer urbem captam, filim XXI. - De Neeman Syro leproso pex Helismumcurato,
sumin dotemdedit: et dereliquis urbibus[Ed. tacet et de Gieti puero Helisei.
urbibus], quas Salomon mdificavit,et de principibus XXII. ' De rege Sytim qui venit obsidereSamariam, ubi
ejut DL,et rfe clatse quam fecit. Helismusorans, hosles cmcitate percussit, et de ob-
IX. De regina Saba, el muneribus ejus : et de lignis sidione el fame, ubi dum mulietes comederuntinfan-
thyinis, el auro a Chira rege delatis, cl de retiquis tem : et de fuga Syrorum.
tributis, et de ducentis sculis aureis, el de curribus B " XXIII. De fame annorum seplem, et de Sonamilequm
et equis [Ed. equilibus],et de throno Satomonis. peregrinataest, et de Benadab [Ed. Nadab] et Aza-
X. De uxoribut el concubinisSalomonis per quas de- chel regibusSyrim, et de Cazia [Ed. Achazia].
ptavatus [Ed. ptmvaricatus]est, et a divina incre- XXIV.De Jeu unclo in regem, qui occidit Jora, el dc
patione correptus, Satanm traditus est: et de Adad Jezabel et LXXfilios Aehab, el SacerdotesBaal.
el Jetoboam odiis contra eum, et de Achia propheta XXV. De Azachelquomodoevertit Galaad, et Joachaz
ad Jeroboam misso, et de Satomonismotte. filio Jeu, el de Athalia regina, de Joas occultalo, et
XI. De regno Roboam in duas tribus, et de Semeia, de Joada sacerdote, et de restauratione templi.
prophela ad eum mitsa et de Jeroboamregnoet ido- XXVI.De AzachelregeSyrim,quomodoasportavit de
lit qumfecit. Israel thesauros,et de Amasia filio Joat, el de Joa-
XII. De propheta mitto ad Jeroboam qui prophetavitI cltaz filio Jeu, et de Joas filio ejut, et de morleHe-
de Josia nascituro; ubi Jeroboam manut aruit, etl lismiet rfeeo qui tetutcitatus ett tuper ejut tepul-
propheta ab allero circumventusoccisusa leone ett. crum [Ed. lacet super ejus seputcrum].
XIII. De prophetiaHabim ad uxorem Jcroboam [Ed. XXVII. DeAmasia rege Juda, et de bello quod ei in-
add. e<de morle filii ejus, el de morte Jeroboam, lulit Joas, et de Jeroboamfitio Joas, et de Azaria
etc.], e<de Nadab filio ejut tuccedentein regno, ell C filioAmazim,et de Zacharia filio Jeroboam.
de iniquilatibus populi, el de Sesactege jEgypti quij XXVIII. De Joalha filio Azarim,el de Jona propheta
excidit Jerusalem, et de morteRoboam. elde Sellum [Ed. Azarim ptopheta el de Setlum,
XIV. De AbiafilioRoboam,el de morte ejus, et de Atafl cic.], gui regnavil posl Zachariam, et post Settum
. filio ejus qui pro eo regnavit, cui Josaphat filiut tuc-... Anuhem,et de Ful tege Assyriorum,et de Phaceia
cessit, et de morte Nadab, etde Baasa filioejus rege e [ Ed. Pliac, et de Phaceia] potl quem Phacee filius
Itracl. Romolim.
XV. De Jeu prophela misso ad Baasa, et de morte \e XXIX. De Theglal rege Astur, quomodoGalileam, et
Baasa : et de Hela filio ejus, el de Zambri, et Tebnixi Galaad demolitusett, et de Osee qui regnavit posl
[Ed. supplet e<Amri]. Phacee, et de Achazfilio Joathm, et qumde Rasin et
XVI. DeAchab filioAmbri, etde Jezabel, et de Helim g> Phacee referuntur.
actibus, et de muliere Seraphtena, cujus filiumsut- s- XXX. [Ed. totum hocce capitulum praetermitiit.] De
cilavit, et de Abdia qui abscondil cenlum prophe- i- Ezechia filioAchaz, et de Oseerege Istael, el de
tas, el de ptophelis idolorum CCCCL occisis, el de
ie Salmanasat, et rfe Samaria capta quod ob iniqui-
fuga Helim, el rfe visionetn monleChoreb. tateminterierit Itrael, et de alienigenitquot, in Sa-
XVII. De Helia ubijubclur ungere Azahelregemsupet er P 1 maria, leonescomederent.
Sytiam, et Jeu super Israet, el Helismumprophe- e- XXXI.De Ezechia quomodoabstulit mneumserpentem,
tam: et de Benadabrege Syrim, el bello in quo de de et de Senacheriboet Rapsace, et lsaia propheta et
Syriis centummiltia ceciderunt et de propheta qui ui quomodoangelus centum.... xx millia [Ed. centum
alterum [Kd. ad. alterum] dixit : percute me; el de octogintaquinquemiliia] de Assyriitinterfecit.
J XXXH. De mgritudineEzechim,et de signo in sole, et
f Nabolh el vinea ejus, et de increpalioneHelim [Ed.
de pueris el litterisBerodachregisBabylonit de Ma-
ud Achab lanlumj, e<Acham pmniienlia.
nasse el iniquitatibusejus, et de Ammonfiiio Ma-
XVIII. De conventuJosaphat, et Achabregum, et de nasse.
cccc psendoprophetis,et de Micheapropheta, et de XXXIII. De Josia filio Ammon,et de libro in templo
bello in quo Achabperiit, et de Ochoziafilio ejus,us> reperto, el de Oldad propheten, et idolisde Juda et
et de Joram filio Josaphat [Ed. explicueruntCapi- pi- de Samaria expurgatis, e<rfePase/iaquod celebr^it
tula- Incipiunt Capitula rfe libro Regumquario. De [Ed. sup. Josias],
:.], XXXIV. De Joacligzfilio Josiw { et «> $c.chM ~'ge
qllpculioneAngeli ad lleliam suner Qclioya, ejfc.],
673 LIBER. I MALACIIIM. 674
jEgypti: quomodo Joacim regem loco Joachas A XXXV. De letlia captivitate in Cltaldmam,cum Se-
[AI. Joaz] fecerit, et de Nabuchodonosor,et de Jo- decia rege, et universis templi vasis translatis, et de
jachim filio Jojachim [Al. et rfe Joachim dumlaxat, Godolia, quomodovel prmpositus, vel occisusest, et
absque filio Jojachim], et de captivitate secundo in de Joacin in Babyloneeductode carcere.
Babylonemabductacum tegeJojacin, et de Sedecia.
INCIPIUNT
LIBRI DUO MALACHIM.
•
LIBER PRIMUS.
[Cap. I.] Et rex David senuerat, habebatque acta- B] veniam post te, et complebo sermones luos. Ingressa
tls plurimos dies : cumque operiretur vestibus, non est itaque Bethsabee ad regem in cubiculum : rex
calefiebat. Dixerunt ergo servi sui: Quaeramusdo- autem senuerat nimis, et AbisagSunamilisminislra-
niino nostro regi adolescentulam virginem, et slet bat ei. Inclinavit se Betbsabee, et adoravit regem.
coram rege, et foveat [h. operiat] cum, dormialque Ad quam rex, quid libi, inquit, vis? Quae respon-
in sinu suo , et calefaciat dominum noslrum regem. dens, ait: Domine mi, tu jurasti per DominumDeum
Quaesierunt igiiur adolescentularo speciosam in om- tuum ancilla?luae, Salomon filius tuus regnabit post
nibus finibus Israel, et invenerunt Abisag Sunami- me, et ipse sedebit in solio meo. Et ecce nunc Ado-
len, et adduxerunt eanorad regem. Erat autem nias « regnat, le, domine mi rex, ignoranle. Macta-
puella pulcbra nioiis, dormiebatque cum rege [h. vit boves, et pinguia quaeque, et arietes [b. oves]
fuitque operimenlum regi], et ministrabat ei: rex plurimcs, el vocavit omnes filiosregis, Abialhar
vero non cognovit eam. Adonias autem filius Hag- quoque sacerdotem, et Joab principem railitiae : Sa-
gith elevabatur dicens : Ego regnabo. Feciique sibi lomonem auiem servum tuum non vocavii. Vcrum-
currum et equites et quinquaginta viros, qui ante tamen , domine mi rex, in te oculi respiciunt totius
eum currerent. Nec corripuit eum pater suus ali- Isracl, ut indices eis, quis sedere debeat in [b. in
quando , dicens : Quare boc fecisli? Erat aulem et C solio domini mei rcgis post eum] solio tuo, domine
ipse pulcher valde, secundus nalu post Absalom mi rcx, post te. Eritque, cum dormierit dorainus
[h. el ipsum peperit post Absalomj. Et sermo eicum meus rex cum patribus suis, erimus ego el (ilius
Joab filio Sarviae, et cum Abiathar sacerdote, qui meus Salomon peccaiores. Adbuc illa loquenle cum
adjuvabant parles Adoniae.Sadoc vero sacerdos, et rege, Nathan propheta venit. Elnuiiiiaverunl regi,
Banaias [Ms. Banaias], filius Joiadae, et Nallian pro- diccntes : Adest Nathan propheta. Cumque introis-
pbeta, et Semei, et Rei, et robur [h. et robustis- set anle conspectum [Vutg. in conspectu] regis, et
siini David] exercitus David non eral cum Adonia. adorasset eum pronus in lerram, dixil Natban : Do-
Imtnolatis ergo Adonias arielibus [b. ovibus] et vi- minc mi rex, tu dixisti: Adonias regnet post me, et
tulis, et universis pinguibus, juxta lapidem Zobe- ipse sedeat super llironum meum ? Quia descendit
leih, qui erat vicinus fonti Rogel, vocavil universos hodic, et immolavit boves, et pinguia, et arietes
fratres suos filios regis, et omnes viros Juda servos [oves] plurimos, et vocavit universos filios regis, et
regis. Nalhan autera prophetam, et Banaian, et ro- principes exercitus, Abiaihar quoque sacerdotera :
bustos quosque, et Salomonem fratrem suum non illisque vesceniibus, et bibenlibus coram eo, et di-
vocavit. Dixit itaque Nathan ad Betbsabee matrem centibtis : Vivat rex Adonias: Meservum tuum, et
Salomonis : Num audisti, quod regnaverit.Adonias D Sadoc saccrdotem, et Banaiam filium Joiadac, et Sa-
lilius Haggilh, et dominus nostcr David hoc [h. non lomnnem famiilum tuum, non vocavit. Numquid a
babei] ignorat? Nunc ergo veni, accipe a me consi- domino meo rege exivit hoc verbum , et mihi non
lium, et salva animam tuam , ftliique tui Solomonis indicasti servo luo, quis scssitrus esset super thro-
[h. non habet]. Vade el ingredere ad regem David, num domini inci regis post eum? Et respondil rex
et dic ei: Nonnc tu, domine mi rex, jurasti mihi David, dicens : Vocate ad me Bethsabee. Qu:e cum
[h. non bahei] ancillac tusc, dicens: [Vulg. lacent fuisset ingressa coram rege, et stetisset ante eum,
quod.j Quod Salomon filius tuus regnabit post me, juravit rex , ct ail : Vivit Dominus, qui eruit ani-
et ipse sedebit in solio meo? quare ergo b regnat mam meam dc omni augustia, quia sicnt juravi tibi
Adonias? Et adbuc ibi te loquente cum rege, ego per Dominum Deum Israel, dicens : Salomon filius
a III Veronensi ms. in quo ad Hebrsci textus nor- b Reclius habet Veroncns. ms. regnavit cum He-
mant singularis est liber Malacbim, non addilur pri- braeo "jSn, et plerisque aliis libris.
mus. Recole quae superius hac de re annotamus in c Ileruin idein ms. cum Hehraeo,cic. regnavit.
fine libri Saniuel.
675 S. HIERONYMIDIYINABIBLIOTHECA. 67d
tuus regnabit post me, et ipse sedebit super solium A surrexerunt omoes qui jnvhali fuerant ab Adonia,
meum pro me : sic faciam hodie. Summissoque et ivit unusquisquo in viam suam. Adonias autem
Belhsabee iu terram vultu, adoravii rcgem, dicens : timens Salomoneni, surrexil, et ahiit, tenuitque
Vivaldominiis meus rex [Vulg. taceni rex] David in cuinii aliaris. Et iiuutiaverunt Saloino;ii, dicentes :
aeternum. [Tiiulus l.]Dixit qnoque rex David : Vo- Ecce Adouias tiuiens regem Salomouein, lenuit
cate inihi Sadoc sacerdotein, et Nathan proplieiain, cornu altaris, dicens : Juret mihi bodie rex Salo-
et Banaiani flliuui Joiailae. Qui cum ingressi fuis- nion, quod non inierficiat servum suum gladio.
sent coram rege , dixit ad eos : Tollitc vobiscura Dixitquo Salomon : Si ftierit vir bonus [Ms. filius
scrvos dontini veslri, el iniponite Saloinoneni filium virtuiis], non cadet nc unus qtiidem capillusejus in
niciiin super niulam ineain, ct diiciie [h, deponile] terram : sip autem malura inyentum fucrit in eo,
eiiiti in Gion. Et ungat etini ihi Sadoc sacerdos , et tiiorieiur. Misit ergo rex Salomon, et eduxit eum ab
Nathaii propbeia, iu regem super Israel : et caneiis aliari,et ingrcssusadoravitregeraSalomonem: dixit-
buccina.aliiuedicetis : Vivatrex Salomon! Et Ascen- qtteei [Ms. lacet eij Salomon : Vadein domtimtuatn.
detis post eutn, et vcnieiis [h. el venietj, et sede- [T. III, Cap. II.] Appropinijuaverunt autem dies
bit sujier solium meuin, et ipse regnabit pro me : il- David ui morereiur, praecepitqueSalomonifilio suo,
liqu.epraecijiiamut sit dux sujier lsrael, ct super Ju- BJ dicens : Ego ingredior viam univcrsaeterras, confnr-
dam. Et resppndit Bauaias iilius Joiadae, regi di- lare, et esto vir. Et obscrva [Ms. eic.] cusiodias Do-
cens : Amcn : sic luquaiur |)ominus Deus u domiui liiini Dei lui, ui ambules in viisejus, utcuslodias
nici rcgis. Quomodo ftiii Domiuus cum domino meo cceremonias[h. staiuta] ejus, el pracceptaojus, et ju-
rcge.sic sjt cimiSalonioue, et sublim.iusfaciiitsnliuin dicia, et lestimonia, sicut scriptum est in lege Mosi,
ejus a bolio douiini mei rcgis David. [T. II.] De- ut intelligas uuiversa quac facis, et quocumque te
scetidil ergo Sadoc sacerdos el Nathan prophcta, ct verleris : ut coiiliruietDoiuinus sermones suos, quos
Bauaias lilius Joiadx, et Cbcretlii, el Pheleihi : ct luculus est de me, diceiis: Si custodicrinl fllii lui d
imposueiunt Saloiiioneni supcr uiulaiti rugis David, viani Miam, el ambulaverint coiam me in veritate,
el adduxerunt eura in Gion. Sunipsitque Sadoc sa- in omni corde suo, et in omni aniraa sua, non au-
cerdos cornu olei de tabernaculo, ei unxit Suloinu- fereiur tibi vir de solio lsrael. Tu quoque nosii quae
peui: eicecineruiii buccina, et dixit oiuiiis populus: lecciit inihi Joab filius Saivi;e, quaefecerit duobus
Vival rex Salumou'. El ascendit uuiversa niultiitidn principibus exercilus Israel, Abner filio Ner, et Ama-
post eum, ct pojiulus canenlium tibiis, et heiauiiiiin sae lilio Jeiher : quos occidit, et cffudit sanguinem
gaudio maguo, et insoiiuit lerra ;t b clainore corum. belli iu pace, el posuit cruurem praelii in balteo suo,
Attdivit aulem Adonias, ct omnes qui invitati fue- ^* qui erat circa lumbos ejus, et in calceamento suo,
rapt ab eo, jamque convivimn finitum erat: sed ct quod erat in pedibus ejus. Facies ergo juxla sapien-
Joab , aiulila vocc tuba:, ail : Quid sibi vult clamor liam luam, et non deduces [b. depones] caniiiem ejus
civilalis mniuliuanlis?' Adbuc illo loquenle , Jona- pacilice ad inferos. Sed et filiis Berzellai Galaaditis
than liliUi Ahialhar sacerdolis vcnit: ctti dixit Ado- reddes graiiam, erunique comedentes in mensa lua:
ujas : ingredere, quia vir fortis cs, etbona nuniians. occurrcrunt enim mihi quando fugiebam a facie Ab-
Rcsponditque Jonaluan Adoniae: Nequaqiiam: do- salom fratris tui. Habes quoque apud te |Ms. tacel le]
iiiiniis cnim nosicr rex Davidregcm consiituit Salo- Semei filiuroGcra filii [h. non babet] Jeniini de Ba-
nioncm : misitque cum co Sadoc sacerdotem, et Na- hurim, qui maledixit mihi roaledictione pessima ,
than prophetam, ei Banaiam filiuin Joiadae, et Che- quando ibam ad castra [h. Mannaim]: sed quia de-
rethi et Phelelbi, et imposuerunl eum supermulam scendit mihi in occursum cuin transirem Jordanem,
regis. Unxeruntqiic eiiiu Sadoc sacerdns et Nathaii et juravi ei per Domiiium,dicens: Non te iiilerficiain
prppbeta regcm in Gion [Ms. Gcon], et asceitdeiunt gladio : tu noli paii esse eum innoxium. Vir autem
indC|lactantes, et insoniiit [Mss. inloituii| civitas: sapiens es, et scies quae facias, deducesquc [h. depo-
hacc est vox, quam audislis. Sed ct Salomon sedet .n nes| canos ejus cum sanguine ad infernum. [T. IV.]
super solitim regni. Et ingressi scrvi regis benedixe- Dormivit igitur Davidcum pairibus suis, ct sepultus
runl domiuo nostro rcgi David dicentes: Amplificet est in civilate David. Dies auiein quibus regnavil
Deus nomeii Salomonis super nomen luum, et ina- Davidsuper lsrael, quadraginta anni sunt: in Hebron
giiilicet [lirouuiii cjus super ihronum tiium. El ado- regnavit sepiem annis : in Jerttsalem, triginta irihus.
ravit rex in lectulo sito. Insuper et hsec [Vulg. ta- Salomon * aulem sedit suner throuiim David patris
ccnt insiiper e<hacc] loculus est : Benediclus Domi- sui, et (irmaiuni csi regtium cjiis nimis. [T. V.] Et
nus Deus Israel, qui dcdit bodie sedentem c super ingresstis Adonias filius Ilaggilh ad Bethsabee raa-
solium, videnlibus oculis meis. Terriii suntergn, et trcm Salomonis. Qun: dixit ei: Pacificusne est [Ms.
0 Itlcm Vcronens. ms. domino meo regi, tijuin nicam. Canon, ul. nos eiiidimus. MAHT,
•>Omiltit hic idem ms., lihrarii, tit videtur, osci- —Vukatipltirium numero tiias suas. (^oncinitVe-
lanlia,tvoces a clamoreeorum: quae lamenin Uchr.eo ronens. ms. ciiin eo, qucin Canonemvocat Marlia-
sunt D*1p:, ac caeieris libris. naetts.
KVcroiicns. tus. in tulio nteo, cum Vtilgaiis, c Nnmen Salomon, ad regni ejus notandum iui-
d Rcgius ct Corbeieiisisnuni, 11 lcguitt,t'i/i«meas.
liuiii, Veionenj. ins. minio distiuxit.
Alii cuin Vulgaia Laiina, iins suas. Quidnm haliciii,
677 LIBERI MAUCHIM, 678
<ace<estj ingressus tuus? Qui respondit; Pacincus, /> A dicit rex; Egredere. Qui ait: Non egrediar, sed bic
Addiditque: Sermo niibi est ad te. Cui ait: Loquere. moriar. Renuntiavit Banaias regi sermonem, dicens:
Et ille : Tu, inquit, nosti, quia meum erat regnum, llaec lociUgsest Joab, et haecrespondit mihi. Dixit-
et rae praeposuerat [Ms. proposuerat] omnis Israel quc ei [Ms. tacet ei] rex : Fac sicut lpcutus est, et
sibi in regem : sed iranslatum est regnuni, et facmm inteiiice eiim, et sepeli, et amovehissanguinem inno-
est fratris mei: a Domino enim constitutum est ei. centem, qui effusus esl a Jpah, a ine, et a domo pa-
Nunc ergo petitionem unam deprecor a te : ne tris mei. Et reddat Dominus sanguinem ejus super
confundas faciem meam. Quae dixit ad eum : Lo- caput ejus, quia inlerfecit duos viros, melioresque
quere. Et ille ait: Precor, ut dicas Salonvmi regi se, et occidit eos gladio, patre meo David ignoranle,
(neque enira negare libi qttidquam jpotest \\\. Natn Ab(ier filium Ner principem militise Israel, et Ama-
jjott avertet faciem luam ]) ut det mihi AbisagSunaini- samfilium Jetherprincipcniexerciius Juda, et rever-
leit [Vulg. Sunamidem hic et ipfra] uxorem. Et ait telur sanguis illorum incaput Joab.etincapijtseminis
Bethsabee: Bene, ego loquar pro te regi. Venit crgo ejus, in sempiternum. David aufem et semini ejus, et
Bethsabee ad regem Salomonem, ut loqueretur eipro domui et throno illius, sit pax usque in aeicrnum a
Adonia, et surrexil rex in occursum ejusfadoravilque DomiiiQ.[T.VlI.]AscenditilaqueBanaiasfiliusJoiada3,
eani.etseditsuperihronumsuum: posilusqueeslthro- B j et aggressus euin imerfecit: sepulltisque esi in domo
nus matri regis, quaesedit ad dexieram cjus. Dixiique sua in deserto. Et constituil rex Banaian(ilium Joiadae
ei: Petitionem unam parvulam ego deprecor a te, ne pro eo super exerciium,etSadocsacerdotera posuit
confundas [h. ne averlas] faciem mcani. Et [Ms. tacet proAbiatbar.Misitquoquerex,etvocavitSemei, dixil-
ct] dixit ei rcx : Pete, maier mea [Ms. mi]: neque que ei: iEdifica libi (lomumin Jcrusalem, el habita ibi,
enim fas estutavertam faciem tuam [h. Pete, mater e; non egrcdieris inde huc atque illuc. Quacurnqueau-
mi. Non avertam faciem tuam]. Quoeait: Detur Abi- ten)dieegrcssusfue)is,ei transieristorreiitemCedron,
sag Sunamitis Adoniaefratri tuo uxor. Respondiiqiie scit«»te interficiendum : sanguis tuus erit super caput
rex Salomon, et dixit malri suae: Quare postulas tuum. Dixitque Seinei regi; Bonus est [Ms. tacet cst|
Abisag Sunamitei: Adoniae? postula ei ct regnum : sermo. Sicut locutus esi dominus meus rex, sic faciel
ipse est eniin fraier meus niajor me, et habet Abia- servus tuus. Habilavit itaque Semei in Jcrusalem
thar sacerdotem, et Joab filium Sarviae [h. et ei, et diebus muliis. Facium est auiem post annos trcs, ut
Abiatbar sacerdoti, et Joab filio Sarviae]. Juravjt ita- fugerent servi [h. duo servi] Semei ad Achjs fllium
que rex Salomon per Dominum, dicens : Hacc faciat Maacha regem Getli: nunliatumquc esi,Semei, quod
mihi Deus, et baccaddat, quia contra animam suam servi ejus essent [Vulg. issent] in Geth. Et surrexil
loculus est Adonias verbum hoc. Et nunc vivit Domi- C ( Semei, et stravjt asinum suum : ivitque in Getli ad
nus, qui firmavit me, et collocavil [ Vulg. addunt me]| Achis ad requirendum servos suos , ct adduxil cos
supersojium Davidpatrismei, quifecil mihi doinum, de Gcth. Niiiitiauiin cst aulem Salomoni, quod isset
sicut locutus est, qiiia hodic occideiur Adonias [T. Semei in Geth de Jerusalem, et rediisset. Et mittens
VI]. Misiiquc rex Salomou per iiianuni Banaiae filiii vocavif,eutn, dixitqiie illi: Nonne teslificatus sum
Joiadae, qui interfecit eum, et mortuus esu Abiathar tibi per Ooniinum,el praedixilibi: Quacuroque[li. ad-
quoque sacerdoti dixit rex : Vade in Anatboth ad1 juravi tibi per Dominum, ct contristalus sum : Qua-
agrum tuum, equidem vir moriis es : sed. hodie tc: cuinquej die cgressus, ieris huc et illuc, scito le
non interficiam, quia portasli arcam Doniini Dei [h. essc nicriiurum ? Et rcspoudisii milii: Bonus sermo,
Domini Domini] coram David patre [Ms. pairi] meo,, h qtiem aqdivi, Quare ergo non custodisti jusjurau-
et susiinuisti laborem in omnibus, in quibus labora- dum Domini, et pracceptum quod praiceperam libi?
vit pater meus. Ejecit crgo Salomon Abiaihar, ut noni Dixitque rex ad Semei: Tu nosti omne malum, cujus
esset sacerdos Domini, utiinpleretur sermo Domini,, (ibi conscium es| cor ttium, quod fecisli David patri
(juera loculus est super domtimHeli inSilo.Venitau- mco: reddidil Domiiius maliliam luamin caput luum.
lem nuntiusad a Joab,quod Joabdeclinassel posi Ado- i- Et rex Salouion benedictqs, et thronus David erit
niam, et postSalomonem noii declinasset: fugil ergoo D slabilis coram D uiiiuo usque in sempiteruum. Jussit
Joab in tabernaculum Domini, et apprelicndil comuu iiaque rex Banaix filio Jojadae, qui egrcssus, percus-
altaris. Nuniiauinique est regi Salomoni, quod fugis-;- sit eum, el morluus cst,
set Joab in taliernaculum Domii.i et esset juxtaa [T. VIII, Cap. III.] Confirmatum esl igitur regnum
altare, misitque Salomon Banaiam filiiini Joiadae, :, in inanu Salomonis, ei affiuiiate conjunctus esl Pha-
dicens: Vade, inlerfice eum. Et [Ms. lacel ei] venit it raoni regi ,/Egypti; accepit namquc filiam ejus, et
Banaias ad tabernaculum Domini, et dixil ei: Haec ic adduxit in civitatcin DaviJ, douec complcret aedifi-
aUno excepio Cannne Hebraicae veriiatis, mss. i. sed quod intelligunt.: et dum alienoserrores etnendare
omnes cndices Npiariorum ac librarioriiin imperiliaa nilunlur, osteiiaunl sttos. MART.
ilepravali sunt hpc modo : Venit autem nunlius add — Oplime ruistiiii cuni Martianaji Canone Vero-
Salomonem, etc. Nam sensum Sctijitupu! miiiinie e nens. ms. In aliis pro Joad, invenit ille Salomonem.
percipienics, puiarunt crrorein esse si lcgeretur : h Relicel jiixta liepraieam plirasim tus. Veronens.
Venit autein numitis ad Joab. Bene igUur moiiebat it quem. Chaldaeusquoquo aiquo ali;e Orientales Ver-
Hieronymus in episiola ad Lucinum, morem iiunc c sinnestita lcgunt, distinguuntque, Cojiumiiejfmiii;au-
csse libraiiorum, ul scribani, Jion quod invenittnt,
', divi, etc.
679 S. HIERONYMIDlVINA BIBLIOTHECA. 680
cans domum suam et domum Domini, et murum Je-. A quam ego peperi, peperil et Iiaec; el eramus simul,
rusalem per circuilum. Atiamen populus immolabat nullusque alius in domo nobiscum, exceptis nobis
in excelsis: non enim aedificalumeratlemplumnomini duabus. Mortuus est autem filius mulieris hujus
Domini usque in diem illum. Dilexit autem Salomon nocte, dormiens quippe oppressit eum. Et consur-
dorainum, ambulansin pracceptisDavid patris sui, ex- gens iniempesla nocte silentio [h. non babet], tulit
cepto quod in excelsis immolabat, et accendebat tby- filium meura de latere meo ancillaetuae dormientis ,
miama. Abiil itaque in Gabaon, til immolaret ibi: illud et collocavit in sinu suo: suum autem filiunii,qui erat
quippe erat excelsum maximum: mille hosiias [h. mortuus, posuit in sinu meo. Curaque surrexissem
mille holocausta] in liolocaustum obtulit Salomon su- mane ut darem lac filio meo, apparuit mortuus: quem
per altare illud in Gabaon. [T. IX.] Apparuit autem diligentius intuens clara luce, dcprebendi non esse
[Ms. tacet autera] Dominus Salomoni per somnium mcum quem genueram. Responditque altera mulier:
nocte, dicens: Postula quod vis, ut dem tibi. Et ait Non est ita [ Vulg. addunl ul dicis], sed filius tuus
Salomon: Tu fecisli cum servo tuo David palre meo mortuus est, meus autem vivit. Econtrario illa dice-
misericordiam magnam, sicut ambulavit in conspectu bat: Mentiris : filius quippe meus vivit, et filius tuus
tuo in veritale, et jusiitia, et recto corde tecum : cu- mortuus est. Alque in hunc modum conlendebant
stodisti enim ci misericordiam "grandem, eldedistiei B coram rege. Tunc rex ait: Haec dicit, filius meus
fUium sedentem super thronum ejus, sicut est hodie. vivit, el filius tuus mortuus est. Et ista respondit,
Et nunc, Domine Deus meus [Ms. et Vulg. ificenl non, sed filius tuus mortuus est, el filius meus vivit.
iiieus], tu regnare fecisti servum tuum pro David Dixil ergo rex : Afferte mihi gladium. Cumque attu-
patre meo: ego autem sum puer parvus, et ignorans lissent gladium coram rege : Dividite, inquit, infan-
egressum et inlroitum meum [h. non habei]. El ser- tem vivum in duas partes, et date dimidiam parlem
vus luus in medio est populi [h. populi lui], quem uni, et dimidiam parlem alleri. Dixit aulem mulier,
elcgisli, populi infiniti, qui numerari el suppuiari cujus filius erat vivus, ad regein (commotasunt
non polest prae mullitudine. Dabis ergo servo tuo quippe viscera ejus super filio suo): Obsecro, domine
cor docile, ut populum tuum j'udicare possit, et dis- [h. non habet domine], date illi infantem vivum, et
cernere inter bonum et malum. Quis enim poterit nolite inlerficere etun. Econtrario illa dicebat: Nec
judicare populum b tuum hunc mullum? Placuit ergo mihi, nec tibi sit, d sed dividatur. Respondens rex
sermo coram Domino [li. in oculis Domini], quod ait: Date huic infanlem vivum, et non occidatur;
Salomon hujuscemodi postuiasset rem. Et dixit Do- haecest enim [Ms. tacet enim] mater ejus. Audivit
minus Salomoni: Quia postulasti verbum hoc, et itaque omnis Israel judicium quod judicasset rex, et
non petisti libi dies multos, nec divilias, aut ani- G timuerunt regem, videntes sapienliam Dei esse in
mam [Ms. e< Vulg. auimas] inimicorum tuorum, sed co ad faciendum judicium.
postulasti libi sapienliam ad discernendum judicium : [T. XI, Cap. IV.] Erat autem rex Salomon
ecce feci libi secundum sermones luos, et dedi libi regnans super omnem Israel, et hi principes qnos
cor sapieus et intelligens, in tantum ttt nullus anle babebat : Azarias filius Sadoc e sacerdotis : Elio-
te similis tui fuerit, nec post le surrecturus sit. Sed reph et Ahia filii Sisa scrihse: Josaphat (ilius Ahilud
et haec, qucc non posmlasti, dedi tibi: divitias scili- a ' commeiiiariis : Banaias filius Joiadae super exer-
cet, et gloriam, ut ncmo similis lui fuerit in regibus citum : Sadoc autem, el Abiathar sacerdotes. Aza-
cunciis retro diebus [h. sit in regibus omnibus die- riiis filius Naihan, super eos [b. super prajposiios],
bus luis]. Si autem ambulaveris in viis meis, et cu- qui assislebant regi : Zabud filius Nathan sacerdos,
stodieris praecepta mea, etc mandata mea, sicut ara- amicus regis, et Ahisar prsepositus domus, et Ado-
bulavit David paler tuus, longos faciam dics ttios. niram filius Abda super tributa. Habebat autem Sa-
Igilnr evigilavit Salomon, et intcllexit quod somnium lomon duodecim praefeclossuper omnem Israel, qtii
[h. igiiur evigilavit Salomon : et ecce somnium]: praebebant annonam regi et domui cjtts ; per singu-
Cumque venisset Jerusalem, sletit coram arca fccde- los enim menses in anno, singuli necessaria mi-
ris Domini, el obtulit holocausta, et fecit victimas D nistrabant. Et haec nomina eorum : Benhur, in
pacificas , et grande [h. non babet] conviviumuni- monte Ephraim. Bendecar, in Macces, et in Salebim,
versis famulis suis. [T. X.] Tunc venerunt duae ct in Beth-Sames, et Elon et Belh-Anan. Benesed in
miilieres meretrices ad regem, slcteruntqne coram Aruboth : ipsius erat Soccho et omnis terra Epher.
eo, quaruui una ait : Obsecro[h. non habet], mi do- Benabinadab, cujus omnis Neplialh-Dor, Tapheth
minc : ego et mulier hacc habitabamus in domo una, filiam Salomonis habebat uxorem. Bana filius Ahi-
et peperi apud eamin cubiculo. Tertia vero die post- lud regcbat Thanacb et Mageddo, et universam Beth
~ Interseril ms. Veronens.
tuam, reticentibus libris qiioque ms.
aliis. « Quod est in Hebraeo ron, Graeci aliquot libri
b Idem ms. cum Vulgatis, populumistum, populum in reclo verlunt : quibus consonat Veronens.
ispsv;
tuum hunc multum, longius tamen ab Hebraico. ms.' Sacerdos pro Sacerdotis.
c Neque hic bene ad tlebraeum textum lacet ms. In codicis Veronens. margine scriptum est in
Veronens. mandata tua, neque mox David nomen. LXX a memoria, quibus veterem Latinam Versio-
d Voculant serf, quae neque in Hebraeo, neque in nem ex Grceco deuotari, nibil est dubium. ,
aliis plerisque omnibus libris est, reticet Vcron.
68! LIBER I MALACIIHH. C82
San, quaeest juxta Sarlhana subter Jezrael, a Beth- A bus : sapienlior Ethan Ezrahite, et ileman, etChal-
San usque Abelmeula a e regione Jecmaan. Benga- chol [Ms. Calcas], et Dorda, filiis Maol, et crai no-
ber in Ramolh Galaad : habebal Avoih-Jair filii Ma- minalus in universis geutibus per circuiliim. Locu-
nasse in Galaad : ipse praeerat in omni regione Ar- tus est qwoque Salomon tria millia parabolas, et
gob, quac est in Basan, sexaginla civitatibus inagnis fuertint carinina cjus quinqtie et ntille. Et dispuiavit
atque muratis, quac hahebant seras aereas. Ahina- super lignis, a cedro quac esl in Libano, usque ad
dad, filius Addo, praerat in Manaim : Ahimaas in byssopum quae egreditur de parieie, el disseruit de
Nepluhali : sed et ipse habebat Basmath filiam Sa- jumentis, el volucribus, ct reptilibus, ei piscibus. Et
Ionionis in cnnjugio. Bana, filius Husi, iu Aser [Ms. veniehanl de cunctis populis ad audieudam sapiett-
Banaa et Asar], in Baloth. Josaphat, filius Phartte, tiam Salomouis et [ilis. tacet ei] ab universis regibus
inlssachar. Semei, filius Ela, inBenjamin. Gaber, fi- terrae, qui audiebant sapienliam ejus.
lius Uri , in lerra Galaad, in lerrn Seon regis |T. XIII, Cap. V.] Misii quoque Hiram rex Tyri
Ainorrhociet Og regis Basan. super omnia quae erant servos suos ad Saloiiionem : audivil eniin quod
in illa lerra [h. et praefectus umts erat super ter- ipsum unxissent regem pro patre ejus : quia amicus
ram]. Juda et Isr.iel inniimerabiles [li. plurimi], sicut fuerat llirain David oinni lempore. Misit auiem et
arena maris in muliitudiue : comedentes, et biben- B I Salomon ad Hiram, dicens : Tu scis volunlalem Da-
tes, alquc lnctantes. [T. XII, C. IV. | Salomon au- vid patris mei, et quia non potuerit .Tdilicaredo-
tem erat in ditione sua, babens oinnia regna ''a nitim [h. Tu scis quod Davidpnler meus non poluit
flumincterraa Philislhim usipie ad tcrminutn jEgypti, a:dilicaredoinum] nominiDominiDeisui propter bella
offerenlitni)sibi munera, etservienliutn eiciinclis die- imminentia per circuitum, donecdiiret Dominus eos
bus vitae ejus. Erat autem cihus|h. panisj Salomonis sub vestigio pedum ejus. [T. XIV.] Nunc autcm re-
perdies singulos, iriginta cori similac, et sexaginta quiem dedil d Dominus Deus inens milii per circui-
cori farinx, decem boves pingues, et viginti boves tum, el non est saian, neque occursus malus.
pascuales, et centuni arietes [h.oves], excepia vena- Quamobrem cogito aedificare templum nomini Do-
tionecervoruni.caiirearumaiquebuhahirum.etavium niini [Ms. tacet Domini| Dei mei, sicut locutus est
alilium [h. omissis,ce)'uis,capreis, bubatis].Ipse enim Dominus David patri uieo, dicens : Filius tuus,
oblinebat omnem regionem, quse erat trans flumen quem daho pro te super solium lunm, ipse sedifica-
« a Tapbsa usque Gazam, et cuncios reges illarum bit domum noinini meo. Pracipe igitur ut praeci-
regionum, et habebat pacem ex omni parte in cir- dant niihi [Vulq. addunt servi tui] cedros de Libano,
cuilu. Habitabalque Juda et Israel absque limore et servi mei sint cum servis tuis : mercedem autein
ullo |b. confidenter], unusquisque sub vite sua, et C servornm tuorum dabo tihi quamcumqiie prxcepe-
sub ficu sua, a Dan usque Ber-Sabee, cunctis diebusi ris [h. quamcumquedixeris. Vulg. petieris] : scis
Salomonis. Et habcbat Salomon quadraginta millia enitn quomodo [Ms. qtioniam] non est in populo
praesepia equnrum currilium ct duodecim milliai meo [h. in nobis] vir qui noverit ligna csedere sicut
cquesiriuit). Niitriebantque eos supradicii regis prae- Sidonii. Cum ergo audisset Hiram verba Salomonis,
fecti: sed et necessaria mensaeregis Salomonis,cum laelalus esl valde, et ail: Benedictus Dominus e Deus
ingenli cura praebebant in tempore suo. [h. Nutrie- hodie, qui dedit David filium sapientissimum super
banique supradicti pracfecii regem Salomonem, et: populum bunc plurimum. [T. XV.] Et misit Hiram
omnes convivas Salomoniscum ingenli cura in lem- ad Salomonem, dicens : Audivi quaecumque mau-„_
pore suo.] Hordeum quoque el paleasequorum et ju- dasli mihi: ego faciam omnem voluntatem tua^jhjr!
mentorum deferebant in loctim, ubi erat rex, juxtai lignis cedrinis et abiegnis. Servi mei deponeii/ga/di^
constitutum sibi. [h. ubieral consiituium sibi.] De- Lihano ad mare, et cgo componain ea in rajtOaisin
dit quoque Deus sapientiam Salomoni, et pruden- niari, nsqne ad locum quem significaveris lbilii, et
tiam mtiliam nimis, et laiitudinem cordis, quasi are- applicalio ca ibi, et lu tolles ea : prasbebisquW-ne?,
nam, quae esl in litlore maris. Et praecedebal sa- cessaria mihi, ut detur cibus domui meae. ltaqft»»
pieniia Salomonis sapienliam omnitim Orientalium) D ' Hiram [h. hic babet, Hiron] dabal Salomoni ligna
ct yEgyptiorum, et erat sapientior cunctis liomini- cedrina, et ligna abiegna, juxia omnem voluntatem
a Hiiecverba muiare noluimus ad fidem Canoniss L Ms. Veronens. omnia regitasicut a flumine,etc ;
Hebraicaeveriialis ubi legimns, ttsque Abelmeula,et( El scimus qiiidem disputaiuiii doctis viris de eo flu-
usque regionemJecmaam : quia , ul anlea monui, noni mine, qimd alii Eiipbratem, alii lorrenlein Gaze, vcl
saiis liquel e quo fniite (luxerint itt Canoneit) tami Besor inlerpretanliir : illud vero si'cu<,qnid sii, vel
frequenies emenditiones, quse in eo visunitir : an abb unile Antiquarius excuderit, nescinius. Confer sub-
exeinplarihus casiigaiioribtis versionis llieronymia- sequeniein Anuotationem.
nse; aut ex industria peritissimi alicttjus emcndato- c Idem ms. hic interserit vocem quasi: quod glos-
ris, qui iniilla in translatioue llici onytni ad cotlices
s sema studiosus non nemo de suo addiderit; quemad-
Hehr:i'orum recudit. Sciai proinde lecior studiosus, i, modutn superiu; sicut.
bujtiscemodi lectiones emendatas, qua? alicujus i-ino- d Tacet hic ms. nomen Dominus, quod est la-
menti videbauiur, iu noiis ntarginalibus nostris sem- i- nien in Hebraco: tum et particulam, quam Hebraeus
per apposiias; ne quid cruditionis curiositati depe- quoque
c Cumignorat.
rirel studiosiorum, si haecintacta remansissent, et ;t Hebraeoms. Veronens. reticel hic nomen
despectui haberentur. MAJIT. Dc.us.
PATIVOL.XXVIII. 22
083 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 681
ejus. Salomon aulem praebebat Hiratn viginti millia A\ forinsecus, ul non hscrerenl muris templi. Domus
coros trilici, in cibuin a domus ejus, et viginti coros autem cum ledificarelur, lajiidihus dedolalis aiijtie
jmrissitni olei : haec iribuebat Sahimon Hiram per perfeclis aedificata esi, ct nialleus, et securis, cl
annos singulos. Dedit quoque Dorninus sapientiam ornne ferrameutum, non sunl audila in domo, cum
Salomoni, sicut locutus est ei [Ms. tacet ei], et erat a'dificareiur. Ostinm laieris medii in parie crat do-
pax inter Hiram et Salomonem, et percusserunt fce- niiis dextrae : et per cochleam ascendeltant in me-
dus ambo. Elegiique rex Salomon operas de omni dium ccenaculum, cl a medio in tertium. Et a:difi-
Israel, ct crat indiclio triginla millia virorum. Mit- cavit domum, et consummavil eam : lexit quoque
tebaique eos in Libanum, decem millia per menses domum laquearibus cedrinis. Et aedificavittabula-
singulos vicissim, ita ul duobus mensibus essenl in lum stipcr oinnem domum quinque cnbitis altiludi-
domibus suis, et Adoniram crat super bujusce- nis, et operuit domiim lignis cedrinis. [T. XVI.] F.l
modi indictione. Fueruntque Salomoni sepiuaginla factus est sermo Doniini ad Salomonem, dicens :
inillia b eorum, qui onera portabant, et ocloginta Domus h:i:c, quam aedilicas, si ainhulaveris in |irac-
millia latomorum in monte : absque praeposilisqui ceptis meis, et judicia mea feceris, et cusiodicris
praeerant singulis operibus, ntimero irium millium omiiia mandaia mea, gradiens pcr ea : (irmaho ser-
et trecentorum, pricopientiiim populo et [h. non B munem meuiii tibi,quemlocutussumadDavid patrem
Iiabct] his qtii faciebanl opus. Proecepiique rex, tit liium. El hahitalio in medio filiorum Isracl, ei uon
tollerent lapides grandes, lapides preiiosos, in fun- derelinquani populum meurn Israel. Igilur aedifica-
damentuin templi, ei quadrarent eos : quos dolave- vil Salomon domum, et consnmmavit eam. [T. XVII].
runt caementarii Salomonis, et caementarii lliram : Et tedifioavit [JJfs. addit. Salomon] parietes domus
porro c Biblii prreparaverunl [h. et Giblim et prse- inirinsecus labulatis cedrinis, a pavimento donius
paraverunl] ligna et lapides ad sedificandam do- usque ad smnmiiatem parietum, el ttsquead laquca-
nium. ria, operuit lignis intrinsecus, et lexil pavimentum
[C. V. Cap. VI. | Factum est igitttr quadringente- domus tithulis abiegnis. ^dificaviique viginii cubi-
sitno et octogesimo anno egressionis (ilioium Israel lortiin ad posteriorem partcm lempli labulala ce-
de terra ^Egypti, in anno quarto, mensc Zio [Jl/s.Zoi] drina, a pavimenln usque ad superioi'a, et fecil inte-
(ipsc esi mensis secundus), regis [Vulg. regni| Salo- riorem domuin oraculi in Sanctiim Sanctorum.
nionis super Israel, :<dificare ccepit domum [Vula. Porro quadraginia cubiteruni erat ijisum lemplum
aedificaridomus| Domino. Domus autein, (|uam aedi- pro forilms oraculi. Et cedro omnis domus intrinse-
licabal rex Salomon Domino, habebal sexaginta cu- cus vesiiebalur, habenstornaturas suas et juncluras
liilos in longitudine, et viginti cubitos in laiiludine, C
Q fabrefaclas, el c;blaitiras eminentes : omnia cedrinis
et triginta cubiios in altitndine. Et porticus erat labiilis vestiehantur : nec omniuo lajiis apparere po-
ante templum [h. ante templum domusj viginli cu- terat iit parieie [h. non habel]. Oraculum aulem in
bitorum longiludinis , juxla mensuram latiludinis medio doinus, in inieriori parte feccral[h. prxpara-
templi, et habebal decem cubitos laiiiudinis anie verai], ut poneret ibi arcant feederisDomini. Porro
faciem lem|ili. Fecitque in lemplo fetiestras > obli- oraculuni hahebat viginii cuhitos longitudinis, et vi-
quas. El aedificavit snper parielcm lempli tabulata ginii cuhitos Iatitudittis, et viginti cubiios altitudinis,
per gyruni, in parieiihus domus per circiiiluin tein- et operuit illud aique vestivit auro purissimo
pli et oraculi, et fecit latera in circtiilu. Tahulatuni [h. ohryzo]. Sed ct altare vesiivil cedro. Domum
quod subter erat, quinque cubitos babehai hiiiiudi- quoque anle oraculum operuit auro purissimo , et
nis, ei medium taljulatum sex cubiiorum latitudinis, affixit laniinas clavis aureis. Nihilque erat in tein-
et tertium labulatum septem habens cubitos lalilu- plo, quod non auro tegeretur; sed et totum altare
dinis. Trabes auiem |iosuit in doino per circuilum oraculi lexit auro. e Et fecil inoraculo duo cheru-
» Pr;eferunt llebriBtts ei Vulgali cum ms. Vero- DC:|P.
} xn : Fenestrm quoque, inquit, juxta LXX
nens. rfomttt. erant factm in modum retis. inslur cancellorum
b ltlem ms. Veronens. equorum, ex scioli glossa- pro qnibus in Uebraico obliquas fenestras habet.
toris ingenio. 0 Nomen Cherubsingulari nuniero, et Cherubimin
c Effert revera llchrocus iionien islud per i GJ- plurali, duplex gei'us ohiinet apud lnterpreles, ma-
bliui : veriim Giblos el Biblos pro eadcm habeniur sctilinnni videlicet ac neulrum : unde Cherub sectttt-
urbe Phceniciie ad radiees Lihani. Yide Ezcchiel. dits, el Cherub secundum, legimus in ms. cndirihus.
xxvii, 1). Hicronymus ad Dauiasuin scribens deSeraplnm II.TC
<)Iu albo Veronens. ms. b;ec appomtur nola : aiehat :ln genere qnoque diversilasesl. Sepiuaginla,
ln LXX, januas absconsitsreiicidalas. Neiupe Lali--. Aquila, el Theodotion, Seraphim neuiro genere trans-
nani Versionein quac anie llieronyiiiianani obtinc- lul-.runl, Symmuchusmasculino.Nec putaudum srxtim
bat, vocat LXX, qtiippe qnam ad eoruin exemplar r essein virtutibus Dei. cumeliam ipse Spirittts sanclits,
expicssani : aliis placuit vi.care Italam. Porro in-I seciindttmproprietales liitgumHebrmm,feminmgenere
terpreiali suni LXX : QvpiSu; Stuxvitrou:ivu; (vel proferniur, nuA (m); Grmce nentro, xo Ttvi\jfj.u;La-
Ruouv.vitropivu;,vel StSi.xrvau.ivu;)xpvr.ru;. ld e>t,
, tine musculino, spiriitis. Ex qua inlellitjendumesi,
Fenetiras prospiciemes(vel obiiqueprospicienles, vel1 quando tle superioribus dispulatur, el masculinumali-
caiire/f«l«s)oecij/ias.S.ipsePaler, Conniieni. in Eze-s quid, seu femininnmponilur, nontam sexuin significari
chiel. I. xn, 'eferi Sepinaginia veriisse fenestras iiuam idiomatonare liitgttm.SiquidcmipseDeus invisi-
nbscondilas. Fenalrm, inquil, erunt obliqum, quass bilis el incurruplibilis omnibut pene linguis prafcrliir
LXX abscondilas, Symmachus roiixa; vocal. Et ini generemasciilino; cumin eum non cadatsexus. MAHT.
f85 LIBER I MALACHIM. C?C.
hivn de lignis olivarnm, decem ciibitoruin aluiu- A ^ lunr deanihulacra ii.ler coliimiias cednnas : lignu
dinis. Quiiiquecubilorumala cherub una, el quinquc quippe cedrina exciderat in columnas [h. super qua-
cuI)ilorum ala cberub aliera : id est, decem cuhilos luor columnaruin ordines, lignaque cedrina super
habentes, a summitate al:e tisque ai alierins alse columnas]. El labulalis cedrinis vestivit lolam ca-
[Ms. tacet alnr*]summilatem. Decem quoquecubiio- nierain, quacqiiadraginta quinqiic columnis siisien-
rnm erat chertih a sectindum : in mensura pari, el tabatur [Ms. susiinebatur]. Vnusantem [h.non habetj
opns ttnum erat in duobus cherubim, idesl, altitu- ordo babebat columnas quindrciin contra se invicein
dinem babebal unus cberub decem cuhilornm , el pnsitas, ct e re^ione se respicie tes, a'qnali sj)aiii>
simililer cherub secundus. Posuitque cberuhini in inter columnas, el super columnas quadrangiilni»
medio templi inlerioris -. extendebant .iiiiem alas ligna in cunclis icqu iia. Et pnrlicum nil imnariini
suas cberubim, ettangcbat ala una pariel''m. rt a!a fecii quinquagiiiii cuhilorum longiiuiliiii-, ci liigiul.i
cberub secundi langebat parielem allerum : al;v.au- riibiiorum liitiliidiiiis, el alleram porticum iti lacic
tem allerae in tnedia parte lempli se invicem con- inajorts poriicus, ei coluinnas, el epistylia sujier co-
tingebani. Texil quoqtie cherubim attro. El omnes lumiias. Poriicum quoque solii, in qua iribunal est
parieies lempli per circuiiiini b sculpsit variis raela- [h. in qua judicabai] fecit cl tcxil lignis cediinis a
g paviinenio usque ad suniinitleni. Et doinuncula
luris el torno, c ct fecit in eis cheriibim, el palmas, j,
el piciuras varins, quasi prominentes de pariele, et [h. doimisj, in qua sederctur [Ms. sedettuj ad judi-
candiim [h. non haheij, eiat ln media porlicit
cgredientesfh. intrinsccuset exirinsecus]. Sed et pa-
vimeiilum domus texii auro intrinsecus et exlrinse- [h. er.it in atrio alio], simili operc. Douiuin quoque
cus. El in ingressu oraculi fecil osiiola de lignis fecii filiicPharaonis (qiiamiisorem duxerat S:>lmnoii)
olivarum, posiesque angulorum[h. non bahet] quin- lali opere, quali et hane porlictim. Oinnia l»|)idihus
que. Et duo osiia de lignis olivarum, el sculpsit pieliosis, qui ad normain quamdain alque mciiMir.im
in eis picluram cberubim, ei palinarum species tam intrinsecus i;uani exliin-et us seraii erani : a
[h. non habet], el anaglypha [b. ct picturas varias] fund.iinenlo usque ad suinmiiaieiii parielum , et e:c-
valde |JWs.valide] proiniiientia, et lexii ea auro, et irinseeits [Jl/s. inirinsecus] usque ad atrium tnajus.
operuit lam cberubiin quam palmas, et cmtera Fundamenia aiilem, de lapidihus|ueliosis, lapidibtts
[h. non babet]auro. Fecilque in inlroitn temf>Iipo- niagnis decem sive ocio cubitoniin. Ei desuper laji-
Slesde lignisolivarum quadraiigulalos, et dtto o.stia dcs pretiosi aqualis niensura: s<eti (runt, simili-
de lignis abiegnis altrinsecns, et uirumque osiium tcrquede cedro [b. et eedrij. Ei atiiuni inajus ro-
duplex erai, el se invicem d tenens aperiebaiur. Ei tundiim, Iriiiin ordinum de lapidibus serli^, ei iiuitrs
seulpsit cherubim, et palmas, et caialuras [h. el |ii- (s, ord.inis de dolato [Ms. d"laiii| cedro : nec nmi in
cturas varias] valde einiiieiites : ojicruilqne omnia alrio tlouius Domiiii interiori, ct in poriicu doinus.
laminis aureis opere quadro ad regulam [b. operuil- Misii quoque rex Salommi, ei lulit lliram do Tyro,
que auro aequaliicrsuper sculpturas]. Et ondilicavit , liliiui) inulieiis vidux dc liibu Neplithali, jiatvc
alrium inlerius iribus ordinibus lapidum jioliloruin, Tyiio, arliueem tcraiiiini,et iicnuni sapienlia, et in-
etunoordinelignorum cedri. [T.XVII.] Anno(|iiarioi ttiligentia , ei d.-clriiia ad lacieiiduin omiie opus ex
fundatn est donius Dominiin mense Zio, et in anno, are. Qni cum vcnissct ad regeni Salomonem, fecii
nndecimo,menseBul(ipse est mensis octavus), per- omne onus ejus. Kt (inxil duascolumnas aereas, de-
fecia est doiniis in omni opere suo, el in universis; cein el oclo cubitorum altiludiuis columnam unam,
uiensilibus suis [Ms. lacet suis] xdificavitque eami et linea duodecim cubiiorum ambicbat coliimnani
annis septein. utramque. Duo quoque capitella fecit, quaeponeren-
[Cap. VII.] Domum autem suam aedificavitSalo- tur super capita coluinnariiin, " fnsilia ex icre :
mon tredecitn annis, ei ad perfecintnusque perduxil. quinijuc cubitorum alliludinis capiielliim unuin, ct
^Edificavitquoque domum sallus Libani centum cu- qiiinque cnhiiorum aliiiudinis capilellum alterum :
bitorum longiludinis, et quinquaginta cubitorum la- et quasi in modum reiis cl catenarum sibi invicein
titudinis, et triginta cubitorum altiludiuis, et qua- f niiro opere conlextarum.
Uirumqitccapitellum co-
a Vide Epislol. in nostra recensione 18 S. Patriss D bim. In Exodo, inquit, cmlerisqnelocis, nbidescribun-
ad Damastnii de Seraphim : qucm locuin et Mariian. tur vestes plumaria arte contexlm,opus Clterubim,id
laudat. Recie enim ulriusquegeneris diciiur cherub,, est, vnrium, alque depicliimesse factum describilttr:
masculiniac iteulri. Haud lamcn iiaparun sibi con- ila lameii ul VAV lillernm Cherubimnon habeat: quia
siare llieronytnum creilas, uteoiem versiciilouiruin- vbicumque cutn hac littera scribilur, animnlia magir,
que genus ustirparil: atque hic cherub secundum,, qtiam operasigitifical. Id vcriim osse eoinpcrimiis in-
mox clterubunus el secundus dixerit. Reciius ilaquee spectis diligeiitcr llebrieoruin volumiiiihiis ed;lis ac
habet Veroneus. ins. hic i|unque secundus, quidquid d maiiuscripliscap. xxvi Exodi el Ezecbielis cap. x .
Miirtianaeovidealur. ubi occurrunl iionnulhc variantes lectioncs, sed le-
b Consianier proscu/pohabet Veronens.ms.scalpo, i, vissiinimmnenii. MART.
quod est quidem elegamitis, nam illud grammatici,, d Pluritim iiiimero habet Vermiens. ins. tenentes
quos inler Diotnedes, negautesse Laliniim. aperiebanlur, scilicet posles.
c lu Canone erasasuni et fecit in eis, quia non le-
\- c Regius codex ms. et Ciuou Heb. veiilatis, fu-
giinlur iu llehia'0 : exstani tatneit in mss Laiiuis.•. silimre. MART.— Ferine cnm MariianoeiC.inone Vc-
De sequonli verbo Cherubim nolanda veniunl qu.e e ronens. ms., fusitia mre.
legnntnr aptid llicroiiytiiumepisiola 1511,ad Marccl- 1 Reclius legil Vcronens. ni.i. jiro
opere, in Hebno
687 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 688
lumnarum fusile erat: septena versuum reiiacula in A gulos basis erant, cobaerebant[Vulg. addil sibi]sub-
capitclio uiin, ct sc|ileua reiiacula in c.ipitello al- ler hasim : una rota habebat aliiliitlinis cul)ilum el
lcro. Et perfecit columnas, et duos ordines per cir- semis. Tales autem rotae eranl, quales solent in
cuilum rcliaculoriim singuloriim, ut leger.enl capi- eurru [Ms. curiihusj fieri: ct axes earum, et radii,
tclla, i|u;c erautsiiper summitatcm malogranatnrtim : ct ranilii, et modioli, omnia fusilia. Nam et bume-
codem modo fecil et capiicllo sccundo.Capitcllaau- ruli illi qiiaitior per singulos angulos basis unius,
tem quae erant super cajiila columnaruin, quasi cx ipsa basi fusiles et conjuncii cranl. In sutnmilale
opere lilii fahricata erant in poitieti tjuaiuor cubi- auiem hasis crat quaedatn rolunditas uniusel [h. non
tortim. Et riirsiim alia capiiella in summilate co- bahel] dimidii cubiti, itn fabrefacta, ut luter desu-
lumnarum dcsuper juxta mcnsuram coliimnaccon- per posset imponi, habens caelaiurassuas et sculplu-
Ira rctiaciiia : malogranatoruin autem ducenli ras varias ex semetipsa [Ms. semetipso]. Sculpsit
ordines crant in circuim capiielli secundi. El siatuit (jiioi|iic in labululis illis quai erant ex aere, et in an-
duas columnas in poriicu leinpli : cumque sialuisset gttlis, clieruhiin, et lcones, etpaltnas, quasi in simi-
columnam dexierain, a vocavil eamnomine Jachin : litudiiicin stantis hominis, ut non caelaia, sed appo-
siniililer erexit coluinnani secundam, ct vocavit no- sila per circuilum viderenlur. III bunc modum fecit
incn ejus Booz. Et super capiia coluiiinaium opus B I decem bases, fusura una, et mensura, sculpiuraque
in modum lilii posuit: perrectumi|ue est-opnscolum- coiisimili. Fecit quoque decem luteres d aeneos:
narum. Feeit quoque niare fusile decein ciihiloruin qitadraginia batos capiehat luter iinus, eraiquc
a labio usque ad iabium, rotunduin in circuiiu : qualuor cubilorum ; singulos quoque luleres per
quiiiquccubitoriim aliitudo ejus, et resticula triginia singulas, id est, decem bases, posuit. Et conslituit
cubitortini cingehat illud per circuiium. Et scu'ptura decem bases quinque ad dexteram partem templi, et
sublerfMs. sculptura superj labiuni circuntibat illud qtiinquc ad sinistram ; mare atitem posuit ad
decem cubitis ainbiens mare : duo ordines scnlplu- dexteram pailem lempli [h. dumus] contra oricn-
raruin b slriatarum craut fusiles. Et stahat stiper tem ad meridiem. Fecit ergo Iliram [h. Hirom] le-
duodecim bovcs, e qnibus tres aspicichant ad aqni- bele-;, ct scutras, el hamulas, et perfecit omne opus
lonem, el ires ad occidentetn , ct ires ad mcridiem, regis Salnmonis in lemplo [ b. in domo ] Domini.
ct ires ad orientem, ct mare super eos desnper erat: Colitmnas duas, et foniculos capilellorum [Ms. ca-
quorum posieriora universa inirinseciis latiiahant. piiuloruniJ super capitella columnarum duos: et
Grossitudo auteni lulcris [Ms. laleris], trium uncia- retiacula duo, ut operirent duos funiculos, qui erant
ruinerat : labiumque ejus, quasi labium calicis, et super capila colnmnaruni [ h. duos funiculos capilu-
foliutn rcpandi lilii : dito inillia batos capiehai. Et (Clorum]. Et nialogranala ° quadriiigeiita in duobus
fecii bases decem c acneas, quaiuor cubiiorum lon- reliaculis : duos versus nialogranalorum in retiacu-
gitudinis bases singulas, et quatuor cubilorum laliltt- lis siugulis , ad operieudos funiculos ciipiiellorum,
diuis, ct liiiiin cuhitoriiin aliittidinis. Et ipsuin opus qui erant super capita columnarum. Et bases decem,
basium, inlerrasile eral: et scitlpiuroe inier jiinctu- et lutcrcs (lecem superbases. Et mare unum,et bo-
ras. Et inter curonulas el plecias, leones el boves et ves duodeciii)suhter mare. £t Jcbctes, el sculras, et
chcrubim : ct injuncluris similiter desuper : ct sub- hamulas, omniu vasa [h. omnia haec vasa], quae fe-
ter leoneset boves, quasi lora ex ;cre dependciitia. cil Iliiam regi Salomoni in domo Domini, de auri-
Et quatuor rot;e per bases singulas, ci axes acrei : chalco eranl. In campestri regione [ h. non habet]
cl per quaiuor partes quasi huuieruli subtcr luierem Jordanis fudit ea rex in argillosa terra, inter Soc-
fusiles, contra se invicem respectanies. Os iiuoquei citotli cl Sarlhan. Et posuit Salomon omnia vasa:
luteris intrinsecus erat in capitis siimmitale : et proptcr multiiudinein aiiteni niuiiam non erat poudus
quod forinsccus appatebal, unius cubiii erat lolumi airis. [T. XIX. ] Fecilque Salomon omnia vasa in
lulundum, pariterquc habebat unuin cubituni et di- domo Domini: aliare aureum, et mensam, super
midiuin : in angulis aiiteui coliimnaruin variac caela- quam ponerenlur panes proposilionis , auream f et
lurae erant: et media inlercolumnia, quadraia noni 0 candelabra aurea, quinque ad dexteram, et quinque
'
rotunda. Qualuor quoque rotie, qu;e per quatuor an- ad sinislram, contra, oraculum , cx auro puro :
enim tantum esl ntt?5?nopere : quo ilem vcrbo ett tum. Nolum porro slriam esse parteni columnarum
proxime usus est.uhi Latinus hahei in nwdum: utt eniiniilani.
scias nibil hic niiruni dici in llehraco lextu. c lu ius. Veroiiens. a:reas. Idem paulo post lalitu-
a VocaviteumnomineJachin, id esl, ftrmitas.... ett diuis pro altitudinis, Ilebra^o textu refragranle.
vocavit iioinencjusBuoz,id csl, in robore. ila hgunt.t. d Ileriiin iilem nis., mreospro mneos:et quod pluris
lnlra lextiim ius. duo codices, Regius et Coib. est, ci biios pro bntos.
num.l3,i|und oboculos lecioris ponerevoluimus, utt c~ Memlosehahci Veron. ms. quadraginta.
exploraluin haheal, niultahiijiiscemixlischoliaiiiargi- llebraeusnon bahet verbuni illud aurea; propterea
nalia in coiitexium saerum fuisse translaia lihrario- erasum e~t ab emcndalore Cauonis, qui in eodem
riim aul emeiidaiorinn incogitaiitia el crrore. MART. versieulo mutat eliam , ex auro puro, cum, ex attro
•) Iilem. ms. hisloriarum, quod peiinde est ac2 prinio. Sed puruiii et primum in tnetallis eumdem
sliiaium : solemne est cniiii in anliquis lihris aildi bii seusum haheni apud Ilebraeos. MART.
aut y verhis, qui ah st. incipiunt : ac falbtur Lucai B hlein ms. primo pro puro, quod et in Martianaci
Brugensis qui histrialum putat csse sJiiaft opposi- Canonc ab alia repositum est manu.
689 LIBER 1 MALACHIM. C90
quasi lilii flores, et lucernas desuper aureas: el.A Israel de /Egyplo , non elepj civitatem de universis
forcipes aureos [h. non habet], ethydrias, et fusci- iribiibiis Isracl, ut aedificareiur doinus, et cssct no-
nulas , et phialas, et morlariola, et thuribula, de iuen meum ibi; sed elegi David ut essei super popu-
atiro purissimo : et cardines ostiorum donms inle- lum ineiiniIsrael. Voluiique Davidpaier meus aedifi-
riorisSancti Sanctorum, ct osiiorum domus lempli, care domumnoinini DominiDci lsrael : etaii Dnmi-
ex auro erant. Et perfecil oinnc opus qnod facie- nus ad David pairem meum: Qttodcogitasii in corde
bat a rex Salomon in domo Domini, et intulit tuo adilicarc domutn nomini nieo, bene fecisti, boc
quae sanctificaveral David pater suus, argcnliim cl ipsum nicntc iractaus. Yerumtamen tu non aedilica-
atirum, et vasareposniique in thesaurisdomus Domini. bis f inibi domuni, scd (ilius tnus, qui egredielur de
|T. XX, Cap. VHI.] Tunc congrcgati b snnt oiiines renibus tuis, ipse adificahit domum nomini meo.
majores natu Israel cum principihus tribuum , et Confirmavil Dominus sermonem snum, quem locu-
duces familiarum filiorum Israel, ad regem Saloino- tus est: sletique pro David palremeo, et sedi supcr
nem in Jerusalem [h. Tunc congregavit Salomon ihroiium Israel, sicut locuius est Dominus : et aedifi-
majores natti in lsrael, omnes principes tribuum, cavi domuin nomini Domini Dei Israel. Et cousliltii
duces fainiliarum filiorum Israel in Jerusalem, ul ibi locuin arcae, iu qua fcedus estDomini, quod per-
deferrcni]: ttt deferrent arcam fcederis Dotnini, tle B cussit cum patribus noslris, quando egressi snnt
civilaie David, id esl, de Sion. Couvcnitque ad re- [h. quando eduxit eos] de lerra ^Egypli. Sletit aulcni
gem Salomoneni universus Israel in menscElhanim, Salonionante altare Dominiin conspectu [h. coram
in solemni die, ipse est mensis septimus. Venerunt- omni eccle.-ia] Ecdesiac lsrael, et expandit manus
que cuncti senes ex Israel, et inlerunt saccrdoles suas in ccelum, et ait: Domine Deuslsrael, non est
arcam, et portavcrunl arcant Domini, cl tabernacti- similis tui, Dcus in ccelo desuper , et supcr lerrani
lum fcederis, et omnia vasa sanctuarii, quaj eranl in deorsum : qui custodis paclum et inisericordiam
tabernaculo : et ferebanl ca sacerdoies et Leviiae. servis tnis, qui ambulant [ Vulg. ambulabant] coram
Rex autcm Salomon, et omnis multitudo Israel, quac le in loto corde suo. Qui custodisti servo luo David
convenerat ad eum, gradiebatur cum illo nnte ar- palri tneo quae loculus es ei: orelocutus es, et ma-
catn : et immolabant ovcs et boves absque acslima- iiihus perfecisti [ h. ore tuo locutus es, et manu fe-
tione et numero, el intulerunt sacerdotes arcam cisti; sicut dies haec], ut haecdies probat. Nunc igi-
fcederis Dominiin locum suum , in oraculum lempli tur, Dniuiue Detis Israel, conscrva fainulo tuoDavid
[b. domus], in Sanclum Sanctorum , subter alas patri meo qu;c.loculus es ei, dicens: Non auferctur
clierubim. Siquidcm chcrubim expandebant alas su- de te vir coram me, qui sedeat super tbronum Israel:
pcr locum arcae, et protegebant arcam et vectcs ejus Li' ita lamen si custodierint filii lui viain suam , ut
ambulent coram ~ ainbulasli in
desnper. Cumquc eminerent vectes, et apparerent me, sicui conspeclu
stimmitates eorum forisSanciuarium ante oraculum, meo. Et nunc, Domine Deus Israel, ftimentur vcrba
non apparebant ultra exirinsecus, qni et fiierunl ibi tua, qu;c loculus es servo luo David pairi meo. Er-
usque in praseniem diem. In arca autetn c non est gmie pntitndiim esi quod vereDeu^habitetsnper ter-
aliud, nisi duaetabulaelapideac, quas posucral in ea ram ? [T. XXII.] Si enim [h. Ecceccelum]cceluin,cceli
Mosesin Horeb, quando pepigit feedus Dmninnscuni ccelornm te capere non jiossunt, quanto magis do-
filiis Israel, cum egrcdereniur de terra jEgypti. nius haec, quam a-dificavi? Sed respice ad oratio-
[T. XXI.] Factum est antem, cum exisscnt sacerdo- nem servi lui, et ad preces ejus.Domine Deus nieus:
tesde Sancluario, nebula [h.nuhes] imjilevit doiiiuin audi hymiiuni et orationem, quam serviis IUIISorat
Domini, el non poteranl sacerdolcs slare et inini- coram le bodie: ut sint oculi uii aperti super do-
strarepropter nebulam [b. nubemj, implcverat enim inum hanc nocle el die: super donium, de qtia dixi-
ghiria Dominidoiuuin Domini. Tnnc ait Salomon ; sii: Erii nomen meiim ibi: ut exaudias orationem
Dnmitius dixit, ul habiiaret in nebula. ^Edificans [h. Super locum de quo dixisii, erit nomen nieuni
aedificavidomum in habiiaculum luum, lirmissimnm i ihi nd ,'iudiendamorationem], quam orat h ad le ser-
solium tituin in sempiiernum. Convertitque rex fa- vus tuus in loco isto. Ut exatidias deprecaiionem
ciem suam, et benedixit oniru EcclesiaeIsrael: om- servi lui et populi lui Israel, qiiodcuinque oraverint
nis enim Ecclesia Israel slabat. Et ait d Salomon: in loco islo : ei e"xaudiesin loco babilacitli tni in
Bcnedicliis Dominus Deuslsrael, qui locuius est ore crelo: et cum exaudieris, propitius erit. Si pecca-
suo ad David pairem meum, c et in manibus ejus verit hoino in proximum suum, ethabueril aliquod
perfecit, dicens: A die qua eduxi populum meum jtiramenlum', quo tcneatur astrictus ; et venerit
a CumYulgalis, et Grancotacel Veronens. nis.reo;. neque in Hebraco,neque in aliis plerisque libris bic
b Ilebc. congregavilSalomon, a quo Veronens. ms. sonat.
hoc uno abludit, quod iioinen Salonionis taect. e Canon emendalus, e<in manu sua. MART.
c Ita CanonHeb. verit. ctim Colbcriino Aniciensi f Hic qtioque .juxla Hebrauum archelypum lacct
codice, et Corbeiensi nostro nitm. 13, Regius el Veionens. ms. mihi.
San Germanensis 3, legunl ut in nostra Vulgata, tioti e Cum Vulgalis addit Veronens. ms. hic tu. Mox
erai. MART. lacet Domine,qnnd nomen llehraeuslexms addit.
— Veronens. ms., Choreb, propius Hehr.ro, 2"1!~. h Uursiiii) ad llchraici cxemplaris (idem vooulas
d Non h.ibetVcronens. ms. Salomon, quod iioincii «rf te negligit Vcionens. ms.
Cil S. HIERONYMrDiVINA lilBLIOTIIECA. G92
propier juramcnluui, coiam altari utn in domtim J\. Inco capiiviiatis [h. in terra captiivau/tumeos], et
tnani [h. hanc]: lu exainlies in coelo : ei facies, el conversi deprecaii ic \ Ms. tacet le ] fiierintin capii-
jmlicihis scrvos luos, coudeninans impium, et rcd- vitaie sua, dicenles : Pcccavimus , inique egimus,
dens viam suani super capul ejus : juslilicansque ju- impic gessimus: ei revers: fuerinlad le in iiniverso
siiim, el reliihuens ei secundiini jiisiitiam suam. Si rorde suo, ei in tola anima sua in terra inimicoriim
fugeril p'ipnlus luos Israel inimiios sttos [li. inimi- suorum, ail quain caplivi ducii sunt [Vulg. fuerint]:
ciiin siiiini] (quia u |>etcaiuriis esl liti ) el agcntes et oraverint le conlra viain lerraesuae, qiiam dedisti
pcenitcnliani, et coiililenles nomiiii tuo, tieneniil, e< patribus eorum, et civilalis, quam elegisti.ci teinpli
[h. non bahei] nraverinl, ci tleprecaii (e fnerinl in [h. domus] quod aedificavinomini luo : exaudies in
doino liac: exaudi in caio, ci dimille peccatum po- cccln, in lirmaniento solii lui, oraiiones eoruni, et
puli tui Israel, et reduces eos in lerram, quam dc- preces eorum [Mt. lacet eorum], ei facies judicium
dii-li pilrihns corum. Si (lausum fuerit cceliim, et eoriim : et propitiaberis populo tuo qui |ieccavit tibi,
non |ilucrit propier peccata corum, el or.intes in loco ct omnibus inii|uiiaiibiis eorum, quibtis praevaricati
isii>, pomiienii.im egerini nomini luo [ b. et confi- Siiul in te: et dabis inisericordiam coram eis qui
lentes notiiini iuo | ei a peccatis suis conver?i fue- eos captivos habuerint, ut inisereanliir eis. POJUI-
rinl pro; icr iiiilciii nem suani: exaudi cos in ccclo, I< lus eniin luiis est, el hivreditas liia, quos cduxisii
cl diuiiuc |icccaia servorum luoruin , el po|nili lui de lerra iEgyiiti [ h. de vEgypto ], de medio | Ms.
Israel: et b osiende eis viam honam per quam am- doiuo] fornacis ferreae. Ul sinl oculi lui apcrli ad
hnlenl, ct da pluviani snper leiram luam, qitam de- depiecalionem servi lui, et populi ini [Ms lacet lui]
disli pojnil i lito in |iossessionent. Fames si ohorla lsrnel, et cx.mdias eos in tinivcrsis pro quihus in-
fuerii iu irria, aul pestileniia, aui corriiptus aer,ant vociverinl le. Tu enim •e)|>arasiieos libi in lncredi-
tcrugo, lii u la, ruhigo, el afflixeril eiiin iniinicus laiem de universis popttlis lerr.e, sicut loculus es per
ejus poiii.s ohsiiicns, oinnis [Vulg. oninia ] plaga, Moseu servuni tiiuin [h. per manum Moysiservi tuij,
iiuiversii infirinitiis, cimcia devoralio, ei iniprecalio, qu tido eduxisti patres nostros de /Egypto, Domine
i]ii;e accideiii omiii liomini de populo luo Israel: si Deus. |T. XXIV.] Facium est auiem, ciun comples-
quis eognovcrii plagam | h. cunctain oraiionem et sct Salomon orans Dmniiiumomnciii oralionein ct
dcprei atioiiein quae fuerit omni homini de populo deprecaiioiieni hanc, surrcxit dc couspeclu aliaris
luo Israel, cuni cognoverint plagaiii] curdis sui, et Domiiii: utrumque eniin gcnu in letr.un fixerat, ct
expandciil inainis suas in domo hac : tu exaudies in inaiius expanderal ad cceluni. Sletii ergo, el bene-
coeloiu loco haliiiaiiiiiiis luc, et repropiiiaberis, et dixit omni ecclesiaeI>rael voce magna, dicens : Be-
facics nl des uuicniqne secunduin omnes viassuas, C nedicttis Doniiuus, qui dedit rcqitiem popnlo suo
sicnt videris [ Ms. videusj cor (t|iiia lit nosii solus Israel, juxla omnia qua: locutiis est : non cecidii ne
cor oiiiiiiiini (iliorum liomiiiuni) ul limeaiit le cun- nnus quideni sermo, ex omuibus bonis qu:c hicutus
i lis diebus, quibus viviint su|>er faciein lerra), esl per Mosen servuin suum [h. per iiinnum Mny>i
qitam deilisii patnbus nosiris. Insuper et alieni- servi suij. Sit DoininusDettsnosler nobiscum, sicut
geua, qui non est de ] opulo tuo Israel, cum ve- fuil cum pairibus nostris, nonderelinquens nos, ne-
neril de terra longinqiiapropter noinen tiiiini (au- que projiciens. Sed ii.clinet corda nosira ad se, ut
dietur eniin nmnen luum magitum, et niaiius anibiileniiis in universis viis ejus, et cuslodiauius
tua forlis, ei brachiuiii tiiiini cxlentuin, ubiqtte) mandala ejus, et cacremoniasejus [Ms. tacet ejns], ct
[h. non hahel]; ciim vencritcrgo,|ei oraverit in loco jiidicia quiecumque mandavit paiiihus noslris. El
Iincjli. in domo bac], tu exaudies in ccelo in (irma- sini sermones mei isli, quihus deprecatus sum ccram
ineiito habiiaculi tui, el facics omnia pro quibus in- Domiuo, appropinquanles Dom.no Deo uostro dieac
vocaverit le alienigena : nt discant oniversi populi nocie, ut faciat jndicium [Vulg. addit ctint] tervo
lerrarum iiomcn luiim limere, sicut populns luus suo, et populo suo [Ms. tacet suoj Israel per singulos
Isracl, cl |)robenl quia nomen luiini iuvocatum e>l dies : et scianl omnes populi lerrae, quia Doiiiiuiis
supcr dointim hanc, quam acdilicavi. Si egressus D ip»e est Deus, et non est ultra nbsque eo. Sit quoque
fueril piipuliis tuus itd hclluiit comra inimicos suos cor noslrum perfectum cum DominoDco nosiro, ut
jh. inimicnm siittm], per viam, c qiiocumque miseris ambulcmusiiidecreiisejus,eictislodiamus[b. Sitquo-
eos, orabuitl le conlra viam civitalis, qiiam clegisli, que cor vesirum perfecium cum Domino Deo noslro,
et contra (lnniiim, qiinm aedificavi iioinini tuo, el adambulandumindecretisejus, eicustodiendunijmaii-
esaudies in ccelo [h.j oraiionein eoruin, ct precem data ejus, sicut elhodie.Igiturrex ctomnis Israelcum
eoium, et faeies judiciuni eorum. [T. XXIII.]Quod eo ininiolahant viciimas coram Domino.Mactavilquo
si peccaverint lihi ( non est enim hoino qui non pec- Saloinon hostias pacificas, quas iinmolavil Domino,
cet) et iraius tradideris eos iniiuicis suis, ei captivi boum viginti duo inillia : ovium, ceuluin viginli mil-
ducti fueiint iu leriam iiiiniicorum [h.inimici] longe lia : ei dedicaverunt lemplum [h. domum] Domini
vel prope , et egerint pceiiiienliam in corde suo iu rex el filii Isruel. [T. XXV.] ln dic illa sanctilicavit
" Pressius Hebraeo idem ms.
pluriiira niimero ha- ctint Hebraeom*n, docebis.
het, quia peccalurisunt. c Idem ms. per viamquamcumque.
11Retiiii.-iitenin iu>, Ve.'on:.is. in fuluro
ostendes,
G93 LIBER 1 MALACHIM. 691
rex inedium atrii, quod cral anle domum Domini ; A { circo induxil Dominus super eos onine malum hpc.
fecii quippe ibi holocaustum, et sacrilicium, et adi- Explelis aiiteni annis viginii poslquam acdificaverat
pem pacificorum : quouiam allare a:reuin, qnod erat Salomou duas drnnos, id est, domum Domini, et
coram Domino, minus erat, et capere non polerat doiiuim regis (Hiram rege Tyri praebenle Salomoni
holocaustuiii [Ms. holocausta], et sacrificium, el adi- ligua cedrina et ahiegna, el aurum j'uxla omne quod
pein pacificoruni. Fecit ergo Salomon in lempore ojius bahuerat), timc dedit b rex Salomon Iliram vi-
illo festivitatem celebrem, et omnis Israel cum co, ginii oppida in lerra Galileae.Egressusqtie esi Hitam
niultitiido magna ah iutroilu Emalh tisque ad rivum de Tyro, ut videret oppida quaedederat ei Salomon,
jEgypii, coram DominoDco nostro, seplem diebus, et non placuerunt ei, et ait: Ilacccine suntciviiates,
et septein diebus, id est, qualuordecini diebus. [T. qnas dedisti niihi, fraler [h. frater meus]? Et appel-
XXXVI.j El [Ms. tacel etj in die octava diinisil po- lavit eas lerram Chabul,~usque iu diem hanc. Misit
pttlum : qui benedicentcs regi, prolecti sunt in la- quoque Hiram ad regem Salonionem ccnium viginti
JicrnacuJa sua laelanles, et alacri corde sttjier omni- talenia auri. lla-c est sttinma expensarum, quam ob-
bus bonis quae fecerat Dominus David servo suo et tulit rex Salomon ad aedificandanidotnum Dominiet
Isracl popttlo suo. domum snam, el Mello, et niurum Jerusalem, d et
[Cap. IX.] Factum est autem cum perfecisset Sa- B ] Eser, et Mageddo, et Gazer. fiiarao rex ^Egypii as-
lonion a-dificiuin domus Domini, et acdificium re- cendit, et cejit Gazer, sticcendiique eam igni : et
gis [h. et domiini regisj, ct omne qund optavcrai et Chananaeuin, qui habiiabat in civilaie, el interfecil,
a voluerai facere, apparuit Doiuinus ei secuudo, si- el dcdit eam in doiem (iliae suaeuxori Salomonis.
citt apparuerat ei in Gabaon. Dixilque Duminus ad ^Edificavit ergo Salomon Gazer, et Beth-Oron infe-
eum : Exaudivi orationem luam el deprecaiionem riorem, el Baalalh, e et Palmiram [h. Tadmor] in
tuam, qtiam deprecatus ,es coram me : sanctilicavi lerra soliiudinis. Et omucs vicos, qui ad se pertine-
domum hanc, quam Eedifieasli,ut ponerem nmnen bani, el crant ubsque muro, munivit [h. non habel],
meum ibi sempiiemiim, et erunt oculi mei et cor et civitaies cnrruum et civitates equilum, et quod-
meum ibi cnnctis diebus. Tu qunqiie si ambulaveris cumque ei placuit ut aedificaret in Jerusalem, et in
coram nie, sictti atnbulavit paler lims, in simplicitale Lihano, et in orani lerra potestatis suae. [T. XXVIII.]
cordis, et in aequitaie : el feceris oinnia quae prae- Universum jiopulum, qui renianserat deAmorrhaeis,
cepi tibi, et legitima mea et judicia inea scrvaveris, et llettbaeis, el Phaerezeis, et Evais, et Jebusseis,
ponam [h. firmabo] tbroniim rcgni tui .super Israel in qui non sunl de filiis lsrael : horum filios, qui re-
setnpiteriium, sicut locutus sum David palri luo, di- manserunt in terra, qitos scilicet non potiieranl lilii
cens : Non anferetnr vir de genere ttio de solio Israel. C( Israel exterminare : fecil Irihularios Salomon, usque
Si autem aversione aversi fuerilis vos et ftlii vestri, in diem hanc. De filiis auieiu lsrael non constituit
non sequenles me, nec cuslodientes mandata niea, Salomon servire quemquam , sed eranl bellatores
et caeremoriias[Vttlg. addil meas] quas proposui vo- viri, et ministri ejus, el principes, el duces, et proe-
bis, sed [Ms. si| ahierilis, el colueiitis dcos alienos, fecti curruum et equmum [h. equitumj. Erant autem
el adoraveritis eos : auferain Israel de sitpeificie ter- principes sujier omnia opera Salomonis praspositi
rae, quam dedi eis : et templum [h. doinniiij, quod quingeiiti quinquagiula, qui habebant subjectum po-
sanciificavinomini nieo, projiciam a conspectn ineo. pultun, et staluiis operibus iinperabani. Filia auteiu
[T. XXXVII.]Erilque Israel in provcrbium el in fa- Pbaraonisasccndit decivitale David indomtim suaii),
bnlani cunctis populis. Et domus haeceril in exem- quam aedificaverat ei [Vulg. addit. Salomon] : lunc
'
plum : oninis qui traiihierit per eam, slupebit, et aedificavit Mello. Offerebat quoque rex Salomon
sibilabit, et dicet : Qnare fecit Dominus sic tcrrae tribtis vicibus per annos singulos holocausla, et pa-
btiic, et domui huic? Ei respondehunt : Quia dcreli- cilicas victimas, super allare quod aedificaverat Do-
querunt Doiiiinuin Deum suum, qui eduxit patres eo- niino, et adolebal thymiama coram Domino : per-
riini de lerra iEgypti, et secuti sunt deos alienos, et fectutnque est lemplum [h. perfectaque esl domus].
adoravcrunt eos, et coluerunt [Vulg. addit cosj : id- 1) j [T. XXIX.] Classem quoque fecit rex Salomon in
a Ms. Veronens. voverat, qttem puto exscriptoris rum boiliernis, uhi spatium, qnod occuparet Dalelli
lapsum; est enim in Ifebraeoyan. littera, in editis vacuum relinquitiir,eum nota mar-
b Cum Vnigatisiiicet Vcronens. ins. rex, quod est ginali Ceri, ut doceat legendiini esse,-iinm, Thad-
tamen in Hcbraico exemplari atqun aliis. mor. Manuscripli libri veittsii quotquot inspeximiis,
c Hic vero reclius ctim Hebraeononen Salomonis legunt inira lexlitm "ff2T\,Thamor : sed 6'eriad mar-
idem ms. omitiit. ginem exbibent Regius el Oratoriauus supra laudati.
d Hoc modo legnnl mss. veteres: ita quoque halje- Pelissonaensnoster nihil babet pra'ter puram lectio-
baiur in Canone Hebraieae veritatis anie einendalio- iiemiQn, Thamor. Iia scri|itum erat in Hebraio
nent ejtts. Nunc in eo scriptunt reperitur Asor juxta exeinplari sancli Hieronymi, quod maiiifeslissimc
piiiicl.ttionem llebraeiconlextus ; non lamen secun- probal verbuin Palmiram in sacro contexlu : Thaniar
dum sonum hodiernum litiene n, qu;« dupiicem enim Palmiram sive Palmam ^igniftcat. At scholia-
habei aspirationem, et vocatur Hheth aui, Cheth, hies Canonis legerat in IIebr:coniiii codicibus -mn,
"i3fn, u"de Hhatsor, sive Cltasor. MART. Thudmor, vel Tadmor juxia aiinotaiionem ejusdein
e Excidit e medio hnjns vocis liiterat, Daleth : si apposiiam in margine. MAUT.
f Cuin Haebraeo tacet Yeronens. nis. rex.
latnen fidem adbibeamus exemjilaribus Massoretha-
695 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 696
Asion-Gaber, quacest juxla Ailara [h. Elolh] in lit- A LT.XXXII.]Fecit qunque rex Salomonducenta scula
tore maris Rubri, iti lerra Idtimaeae.Misitque Ilirani [h. dticentas hastasj de auro puro, sexcentos siclos
in classe illa servos suos viros [Ms. lacet viros] nau- auri [li.sexceiitosaureosJ,dediliiilaiiiinasscutiunius.
ticos et gnaros maris, ctim servis Salomonis. Qui Et trecentas peltas [h. trecenta scuiaj ex auro pro-
cum venisscnt in Opbis, sumplum inde aurum qua- balo : trecentaeuiinae[tres mnoej auri unam peltam
dringeniorum viginli lalentorum, detulerunt ad re- vestiehant: posuitque ea rex in domo d saltusLihani.
gem Saloinonem. Fccitetiam rex Salomon thronum de eboregrandeui:
[T. XXX, Cap. X.J Sed et regina Saba, audila fa- ct vestivit ettm auro fnlvonimis [h. auro obrjzo],qui
ma Salomonis in nomine Domini, venitteniare eum habehat sex gradus : el summitasthroni rotunda erat
in ccnigmaiibus. Et ingressa Jerusalem intilto cutn in |iarte posieriori:et dum |h. non habel] nianiis hinc
|j|/s. tacetcumj coinitam, et divitiis, camelis portan- aique inde lenenies sedilc : et duo [h. non habeij leo-
tibus aromata, el aurum inliiiitum nimis, etgemmns nes siabanl juxla manus singulas[h. non hahet]: et
pretiosas, venit ad a regem Salomonem, ct locuta duodecim leunculi sianles siqier sex gradus binc al-
est ei universa quae bahcbat in corde suo, ct docuit que inde : non est faciuin tale opus in universis rc-
cam [h. et nunliavit eij Salomon omnia verba quoc gnis. Sed et otnnia vasa, de quibns polabat rcx Sa-
proposucrat : non fuit sermo, qui regein possetla- B j lomon, erantaurea : el nniversa [b.J snpellex domus
tcre, b ui non responderet ei. Videns autem regina sallus Libani de anro purissimo : non erat argenlum,
Saba omnem sapieniiam Salomonis, et domum quami nec aliciijus pretii putabatur in diebus Salomonis.
a;dificaverai, et cibos [b. cibnm] mens;e ejus, ei ha-• , Quia classis rcgis per niare cum classe lliram semcl
bitacula scrvorum, el oidinem ministrantium, vc- per tres annos ibal in Tharsis, deferens inde aurum,
slesque eorum, et pincernas el bolocausta quaeoffe- etargentum, et [Jlfs. tacet el] dentes elephantorum,
rebat in domo Domini: non babebat ulira spiritum. et simias, et pavos. Magnificatusest ergo rex Salo-
Dkitque ad regem : Vcrus est sermo, quein audivii mon super omnes reges terrae, divitiis, et sapicnlia.
in lerra niea, super sermonibus luis, el super sapien- Et universa lcrra desiderabat vitltum Salomonis, ut
lia tna : et non credebam narraniibus inibi, donec~ audiret sapientiam ejus, quam dederat Deusin corde
ipsa veni, et vidi oculis meis, ct probavi qttod media) cjus. Et singuli deferebant ei munera, vasa aurea et
pars mihi iiunliata non fuerit : major esl sapieniiai argeniea, vesies el arma bellica, aromaia quoque, et
et opera tua, qnam runior quem audivi. Beali virii cquos el mulos, per annos singulos. Congregaviique
tui, el beati servi tui, bi qui siani coram tesempcr,, Salomon currus et equiies, el facli snnt ci mille
et audiunt sapicntiam luam. Sit DominusDeus tiius s quadriugenli currtts, et duodeciin tnillia cquiium :
benedictus, cui placuisti [Vttlg. comjilacuKti],et po-- C et disposuit eos per civitates munitas [h. per civita-
suil te stiper tlironum Israel, eo quod dilexerit Do- i- tes quadnaanoti], et cum rcge in Jertisalem. Fecit-
minus Israel in sempiternum, elconstituit te regem,i, que nl tanta esset abiimlantia argenti in Jerusalem,
ut fareres judicium et j'ustitiam. Dedit erjjo rcgi ;i quanla lapidum : el cedrorum prsebuit muliiliidinem,
cenium viginli lalcnta auri, et aromata iiinlla nimis, i, quasi sycomoros quaenascuntur in campesiribus. Et
ct gemmas pretiosas : non sunl allata nltra aromataa adducebantur equi Salotnoni de yEgypto el de Coa.
tam mulla, quam ea qu.e dedit regina Saba regi Sa- Ncgotiatores enim regis emchan: de Coa, et statuto
lomoni. (Sed et classis lliram, quac portabat aiirum n preiio perducebant. Egrediebaiur autem quadriga ex
de Ophir, altulit cx Ophir Iigna " ihyiiiamiilta nimis,i, ,/Egypiosexcentis siclis argenti [b. sexcentis argen-
ct gemmas preliosas. Fecilque rex de lignis thyinis is leis], et equus centum quinquaginla. Alque in hunc
fulcra domus Domiui, cl doiiius regioe, et ciibaras is inodumcuncti reges Helthaeorumet Syriaeequos vc-
lyrasque canloribus : non sunlallata hnjusceinodi li numdaliant.
ligna ibyina, neque visa [JWS.lace< visa] nsque inn [T. XXXIII, Caj).XI.] Uexautem Salomonadama-
praesentem diem.) Rex auiem Salomon dedit regina» K vit mulieres alienigenas inultas, (iliam quoque Pha-
Saba omnia quac voluit, ct pelivit ab eo : exceptis is raonis , ct Moabiiidas, el Aninioniiidas, Idumaeas,
liis quae ullro obtulerat ei munere regio. Qu:e re- 2- D et Sidonias, ei Hctlhaeas[Ms. Ccuhaeas] : de gcnii-
versa est, et abiil in terram suam cum servis snis.i. bus, super quihus dixil Domintts ftliis Israel : Non
[T. XXXI.] Erat auiem pondus auri, quod affereba- i- ingrcdieiniiii ad eas, neque de illisingredieniur ad
tnr | Vitlg.offerebalurj Salomoni per annos singulos, i, vestras : (.eriissimc enim averlent corda veslra ut
sexcenloritm sexaginta sex taleniorum auri:exceptoo sequamini deos earuui. His ilaqne copujaius cst Sa-
co, quod alferebant [Ms. offerebani] viri qui superr lomon ardentissimo [ h. non habei ] amore. Fuerunt-
vectigalia eranl, et negotiaiores, universique scttta a que ei uxores quasi reginae sepiingeniae, et concu-
vendentes, et omnes reges Arabiae, ducesqne terrx.:. binae trecentoe : et averterunt mulieres cor ejus
" Denuo ad Ilebraici textus fidem tacet Veronens. tationcm temcre buc intrusnm : nam et vox lliyina
ms. regem. sonat ligna citrina, vel suaveolenlia : elquod in He-
b Idcm ms., e< JJOJI responderat, leg. responderet. bnco est CiTzhn almtigim, LXX alibi transiulerunt
" Idem ms.
ligna pinea tltyina. Robenus deSorbonaa pinea, qiws ei S. ipse IlieronymusiiiParalipoinenon
in Glossis divinor. Lihrorum ad hiinc locum, Ligna,' libris secutus est.
inquil, thiigna incognila tunl, nam et alia edilio habet,> d Pressius IlebroJO-$i legil ms. Veronens. silva,
pinea. Ex quibus suspicari licet, geminani inlerprc-
*
697 LIBER I MALACHIM. 098
| mulieres ejus cor ejiis]. Cumque jam esset senex, A tans apud Pbaraoncm cura liliis ejus. Cumque au-
depr:ivatum cst per mulieres cor ejus, ut sequeremr dissel Adad in ^Egypto, dormisse David cum patri-
deos alienos: nec erat cor ejus perfectum cum [Ms. bus stiis, et morliiuin essc Joab priucipcm militiae,
coram] DominoDeo sno, sicutcor David patris ejtis. dixil Pharaoni : Dimitte me, tit vadnni [h. Mille nie,
Sed colebal [h. sed sequebatitr] Silomon Asthar- etvadam] in terram meam. Dixilque ei Pbarao:
tben [h. Asthareth deum Sodoniorum] deam Sido- Qua enim re apud me indiges : ul quaeras ire ad
niorum, a ei Moloch idnlum Amnioniiarum [h. hic terram luaiii ? At ille resjmndit: Nulla : sed obsecro
~ te ut dimiitas me h. ut niillas me
Melehon, Et, abominafiojtemAmmonUarum]. Fecit- [ ]. [ T. XXXV.]
quc Salomon quod non placuerat coram Dojnino , Susciiavit quoqtteei Deus adversarium Razon filium
[h. Fecil(|iie Salomon malutn in oculis DominiJ, et Eliada, qui fugeral Adadezer regeni Soba dominum
non adimplevit ul sequeretur Dominum, sicut David stium, et congrcgavit conira eum viros, et facius est
[Ms. lacet DavidJ pater ejus. Tunc aedificavit Salo- princeps lalronum cuin inlerliceret eos David :
mon faniim Chatnos idolo Moab [b. excelsum ha- abieruntque Dainascum, et habitaverunt ibi, el con-
niosido/oMoab], in montequiest coulra Jerusalem, stituerunt etim regem in Damasco, eraique adversa-
ct Molocbidolo [h. conlaininationi] filiorum Am- rius Israeli cunciis diebus Salomonis, et hoc est
mon. Atque in hunc modum fecit universis uxoribus B malum Adad, et odium cnnlralsrael, regnaviiquein
suis alienigenis, quae adolebant lliura, et immola- Syria, [T. XXXVI.] Jeroboam quoque filius Nabat,
bant diis suis. Igitur iratus esl Dominus Salomoni , Epbrathaeus, de Sareda, cujus mater erat noinine
quod aversa csset mens ejiis [cor ejus] a Domino Sarva, mulier vidua , servus Salomonis , levavil ma-
Deo lsrael, quia apparueratei secundo, et praeceperat num conira regem. Ethaec causa rebellionis adver-
de verbo hoc, ne sequeretur deos alienos, et non sus eiun, quia Salomon aedilicavilMello, el ciwqua-
custodivit quoc mandavii ei Dominus. Dixit iiaque vil voraginem civitatis David palris sui. Erat autem
Dominus Salomoni : Quia babiiisti bocapudte, et Jerohoam vir foriis et potens : vidensque Salomon
non cusiodisii pactum meum , et praccepta mea qitoe adolescentem bonae indolis et industrium, consli-
mandavi libi, disrumpens scindam regnum tuum , tuerat eum prafeciuin super tributa universae domus
et dabo illud servo luo. Vcrumtamen in diebus tuis Joscph. [ T. XXXVTI.] Factnm esl igitur in tempore
non faciani, propter David palrem tutim : de manu illo, ul Jeroboam egrederelur de Jerusalem, et inve-
filii tui scindam illud, nec loturn regnum auferam niret eum Abias Silonites propheia in via opeiius
[scindam], sed iribiun unam dabo filio luo, propter pallio novo : erant aulem duo tantum in agro. Ap-
David servum ineum , et Jemsalem quam elegi. prehendensque Ahias pallium suum [b. non habel]
[T. XXXIV.] Suscilavit atttem Dominus adversa- G novum, quo coopertus erat, scidit in duodecim par-
rium Salomoni, Adad Idtimtrum de semine regio , tes. Et ait ad Jeroboam: Tolle libi decem scissuras :
qui erat in Edom. Cum cnim essel David in Idumaea, hacecnim dicit DominnsDeus Israel: Ecce egoscin-
et ascendisset .loah princeps militiae ad sepeliendos dam regimm de manu Salomonis, ct dabo tibi decem
eos qui fuerant interfecti, et b occidissei omne ma- tribus. Porro tina tribus remanebit ei, propter scr-
sculinum in ldumaea(sex e.nimmensihus ibi mora- vum meum David ct Jerusalem civitalem, quam elegi
lus est Joab, et omnis Israel, donec interimeret ex omnibus trihuhiis Israel : co quod dereliquerit
[Ms. interficerent] omne mascnliiiuin in Iduniaea), d me, et adoraverit Astharlhen [h. Asioreth] deam
fugit Adad ipse, et viri Idumaei de scrvis patris ejus Sidmiioruin , et Chamos deum Moab, et Melchoni
ctim eo, ut ingredcrctur iEgypliim : erat autem deum liliorum Ammon, et non ambulaverit in viis
Adad puer parvulus. Cumque surrexissent de Ma- meis, ut faceret justitiam coram me, et jiraecepla
dian , venerunl in Pharan, tulerunlque Kecumviros mea el judicia, sicut David paier ejtts. Nec auferant
de Pharan , et introierunt ^Egyptuin ad Pharaonem omtie rcgnum de manu ejus, sed ducem ponain eum
regem ^Egypti : qui dedit eis domum , et cibos [h. cunciis diebus vilae suae, propler David servuin
panemj constituit, et terram delegavit. Et invenil meum, quem elegi, qui custodivit mandata mea ct
Adad gratiam coram Pharaone valde , in tantum ut 1^ praecepta mea. Auferam autem regnum de manu li-
daret ei uxorem, sororem uxoris suae germanam lii ejtis, et dabo libi deceni tribus : (ilio aulem ejus
Tbaplines reginte. Genuitque ei soror Thaphnes Ge- dabo irihum unam, ut remaneal lucerna David servo
nubath [ Ms. Genebat ] (ilium, et nutrivit eum Tba- meo cunctis diebuscoram me in Jerusalem civitate,
plmes in domo Pharaonis : eratque Genubatb habi- quam elegi, ut esset nomen meum ibi. Te auicm
« Addnnl hoc loco nonnnlli manuscripti codices, nedum eam vocularo, sed et praccedens verbum ob-
e<Chamosdeum Moabitarum, quae verba non legnn- secro, prociermiliil.
tur in Hehraeis voluminibus, sed taniuiii apud LXX, d Reciins iterum ad Hebroeicodicis fidem ms. Ve-
quos sequuniur Syrtts et Arabs. lluc translaia vi- ronensis legii plurium nuniero , dereliqtierunlme, et
dcnlur e versu 35 sequenti. Coufer titrtimnue locum, adoraverunt.Tum Asiharolhpro aslharthen, qtiani le-
sed pcrturbaltiiii ordioetn versiciiloruin hujus capi- ctionem Arahs quoqnepraeferl.Paulopost Molochpro
tuli in Septuaginta ne sequaris. MART.
11Veronens. ms. occidissent omnem mascultim: Jl/e/c/jomcumVulgalisiIongiiistamen ab Ilebr. BS72.
Deniquecoha:i'entersuperioriiS!)colo,acriirsuin llcbr.
" NonHebraeo-DT-bs.
propius pluriinn numero, e<non ambulaveruntin viis meis, ut
addit ideni ms. te. Hebrxus aulemtextus faccrent, clc.
600 S. HIERONYMlDIVINA bTBLIOTHECA. 700
assutiiain , et icguabis supcr omnia quae desiderat /\ Et adliibitil adolescenles [b. parvttlos], qui nulriti
aninia a tua , erisque rex sttper Isracl. Si i^itur au- fuerant ciini eo, et assistebant illi, dixilque ad eos :
dieris cmnia, qure proeecpero tibi, et anibnlaveris iu Qnod niihi datis consilium, ut resjioiideam populo
viis incis, el feceris quod recliim est corant me [ h. htiic qui dixerunt mihi: Levius fac jnginu, quod im-
in oculis tneis], cusiodiens inandala niea ei privcepta posuit pater tuus super nos. Et dixernnt ei juvenes
mea, sicul lecit David servus ineiis : ero tecum , et [h. parvulij, quinutritifuerant cum eo : Sic loqnere
ocdilicaho lihi doniuiti (idelem , quomodo aedilicavi populo Imic, qui locui sunt ad te, dicenles : Pater
Daviil, ct tradam libi Israel, et affligam semenDavid ttius aggravavit jiigumiiostrum , tu releva nos. Sic
super lioc, veriimiamen non cunciis diehus. Voluil loqueris ad eos : Minimtis digilus meus grossior est
ergo Salomon inicrficcre Jerohoam : qui surrexit, dorso patris mei [h. lumbis]. Etnunc pater meuspo-
cl aufugil in ^Egyptuinad Sesac [)ls. Susam] regem suii supervos jiigum grave, ego aulem addam super
iEgypii , et fuit in .(Egyplo usque ad mortem Salo- jugumvestrum : pater meus caeciditvosflagellis : e.so
monis. Reliquiini auiem Verborum Salomouis, et auteni caidamvos [Ms. lacel vos] scor|iionibns. Venit
oniiiia qnoe fecit, et sapieutia ejus . ecce universa ergo Jeroboam, et omnis populus ad Robo;im die
scripta siinl in libro verborum Saloinonis. [ T. terlia, sicul locutus fuerat rex, dicens; Revertimini
XXXVIII.] Dies autem , quos regnavit Salotiion in B ad me die tertia. Respondiique rex popnlo dura,
Jerusilem super omnem Israel, b quadragiota anni derelicto consilio seniorum , quod dederant ei, el lo-
sunt. Dormivilqiie Saloiuon cum patribus suis , et cuiusest eissecundum consiliura juvenum Jh. parvu-
sepultus est in civilate David palris sui, regnaviique lorumj, diceiis : Pater meus aggravavit jiigum vc-
Roboam [h. Rebabam] filiiisejns pro eo. striim : ego autem addam jugo vestro:pater meuscoe-
[T. XXXIX, Cap. XII.] Venit auteni Rolviam in ciilit vos flagellis : ego autem coedamvos scorpioni-
Siehem : illuc eniin congregatus erat omnis Israel ad bus. Ei non acquievit rexpopulo : quoniam aversa-
consliiuendiim eum regem. At Jerohoam filius Nabat, lus fucrat eum Dominus, ut suscitaret verbum suum,
cum ailhtic esset in jEgyplo prnfugus a facie regisi quod luculus fueraLin manu Ahioe[ilfs. Abia-JSilo-
Salomonis, audita morle ejus, reversus est de, nitan, ad Jeroboam filium Naba(. [T. XLH.J Videns
iEgypto. Miserunique, el vocaverunt eum : venit ilaqiie po|iulus [h. Videns ilaque omnis Israel], qnod
ergo Jerohoam, el ornnis mullitndo Israel, et locuti noluisset cos audire rex , respondii ei, dicens : Quae
sunt ad Rohoam, dicentes : Pater tuus diirissimum, nobis pars in David ? vel qu;n haeredilas in (ilio
d
jugiiin imposuit nobis : tu itaque nunc imminue pau- lsai ? V:idein tabernacula tua , Israel : nnnc vide
litluni de imperio [h. de servitulej palris tuiduris- domum luam David. Et abiit Israel in labernacula
simo, et de jugo gravissiino quod imposuil nobis, eti C Sl,a. Super filios atitem Israel, quicumque [h. non
servienius lihi. Qui ait eis : lte usque ad tertiumi habei] habitabanl in civiiatihus Juda, regnavit Ro-
diem, et revertiininiad me. [T. XL.] Ctimqueabiissett hoam. Mi-ii igitur rcx Roboam Adnram , qui erat
pnpiilus, iniit ciinsilium rex Uohoam cum senihus,, super trihula , et lapidavit eum omnis Israel , et
~ °
qtti assistebant coram Salomone paire ejns duini morluus cst. Porro rex Roboam fcsiinus [h. invi-
adhuc viveret, et ait: Quod niihi datis consilium, utt lus] asceodit currum, et fngit in Jerusalem : reces-
respomleam populo liuic [Ms. lacei buicj. Qni dixc- sitque Israel a domo D.ivid, usque in prasentem
riini ei: Si hodie oliedieris populo huic, etservieris, dieui. [T. XLIII.J Factuin est auiem ctim attdisset
et |ielitioni eornm cesseris, lociilusque fueris ad eos> oninis lsr.tel, qued reversus esset Jeroboam, mise-
verba leniit, erum l bi servi cunclisuiebus. [T. XLI.J] runt, el vticavcriinl eum, congregato ccetu, et con-
Qui dereliquii consilium senuiti, quod dederant ei. stituerunieuin [Ms. faceieuiu] regem super omnem
a Rescripsimiis iuu ex Veronens. ms., concinente! tiluis el oenigmaiibusScriplune sacrte dissolvendis.
Hebroeotcxiu, "ITS3-Scd et reliquacversiones onines,, Sed nilhaereat, ut sihi visum fuerit, Josepbo aique
ipsaque Vulgat» sic Jegunl: ul nemo jam Marlianaeoi D Vossiosuo : nobis vero liceat adliacsissc Scripioribus
jure iion succciisenl, qui ct pro arbilrio lectionemi hagiographis, unaniini sanctorum Patrtim senteniiae
veriorem mularit, el leclorem suiiin de hac ipsa inu- iiniximoqiie divinariitn Scriplurarum Inlerpreti llie-
tatione nec verho lenus monuerii. ronymo. quem adeo sibi inconstanleiii pulai snpra-
b Cave, ledor, opinioneni cujiisilam nuperi Chro- dicltis Chronologus, til asserat llieronynium in Tra-
nologi in annisregni Salomnnis.lluic enini scriplori diiiouihus Hebraicis in secimdi) Paralipoinenou , in--
non sufficii suggillasse egregium erudiiionis inonu- diritasse qiiadragiula annos Salomonis, quos regna
nientum S. Ilienmyini, episiolain scilicet ad Vitalem vii aiitcqiiam pracvaricaius essei, el alios quadra-
Episcopum, de Salomone et Achaz : ni-i contrit ex- ginla in ijiiihus reguum lenuit po-tquam reliquisset
pressos ac nianifeslissimos omniiim Scriptiirarnm bimiiiium.Vcrumtniluin aherral a vero scnsii.quui-
lextus, Graccoriunque contra Latinonim Patiiiin tiiin saculis dislal auclm' Quiestionum Hebraicariim
unanimein couseiisuin soltts iiistirgeret, docens Sa- iu Paralipmnena, a vero Hieronymo, qni quarlo
lmnonem non anui* tantum qiiailraginta, scd totisi srecnlo floruit in Ecclesia Dei.cum supradicitts scri-
octoginla imperimi) teuuisse. Qttodque magis mi- ptnr aeiaiem degeret lempore Rafiani Mauri. Vide
ranilum esl, unuin se ac solum esse proliietur, quii snpra Prolegomenon leriium. MART.
hanc scntentiam sit ainplexalus, fretus Josephi Ju- c UnoAerbo ms. Veronens., cum admvcrct.
dai auctorilate unica, queui halluciiiaium lamen\ d Tacet uis. Veronens. Vatk : quod et in Hebraeo
dicit in annis Regum Tyri et Israel. Quid plura?' quidem vacat ex ejus ingenio lingua'.
~
Isaacum Vossium hac in difficullale haerenlemi Nihil ampliiis e: tali scholio pcne obsoleio eliccre
arguit assiduus ejusdem Vossii asseiior, ut sic lan- nobis licuit: quare iion muliiiin hic atlhiereinus ccn-
dem plus niagislio suo aliquid possil in aiiibiguita- jecturx noslrae, vel lectioni. MART.
•701 LIBER I MALACHIM. 702
lsrael, nec secutus eslqtiisquam domum David prae- A audisset rex sermoncm hi tniiiis Dei, quero inclaina-
ter iribum Judam solain. [T. XLIV.JVenilautem Ro- verat [Ws. exclamaverat] cmilra allare in Betb El,
boainin Jerusalem.cl congregavituniversam doiniim exiendit inaniim suain de allari, dicens : Appre-
Jtida, ct Irihum Benjamin, ceniiim ocicginta millia lienilite eum. [T. XLIX.] Et exaruit manus ejus,
electorura virorum [h. non habetj bellatortim , ut quam cxtenderat conlra euni: nec valuii reirahere
pugnarent [Ms. pugnaret e< reduceretj contra do- eam ad se. Aliarequoque scissum est, ei effusus est
inuin Israel, el reducercnt regiiuiii Rohoam filio Sa- cinis de altari, juxia signum quod pncdixeral [h.
lomonis. [T XLV.] Fncius est autem ssrmo Dei quod dederat] vir Dei in sermoiie Domini. Et ait
[Vulg. Dontiiii] ad Seineiam viruni Dci , dicens : rcx ad viruin Oei : Deprccaie faciein Domini Dei
Loqoere ad Roboam filinm Salomonis rcgem Juda, lui, et ora pro me ut restitualnr manus mea mihi.
el ad oiiiiicin(lomiiin Juda, elBenjamin, et reliquos Oravit',ue vir Dei faciem Domini, et reversaesl ma-
de populo, dicens : Hoecdicil Dominus: Non ascen- nus regis ad eum, et facta estsicut prius fuerai.
dciis , ncc bellahilis contra fraires vestros filios [T. L.] Locutus est auiem rex ad virum Dei: Veni
Israel: revertaiur vir in domum suam , a me enim mecum domum ut prandeas [Ms. prandeamusj, et
facium esiverbum hoc. Audierunt sermonem Domi- daho tibi munera. Respondiique vir Dei ad regem :
ni, et reversi sunt de itinere , sicui cis pricceperat B Si dederis niihi mediam parteni domns tuoe, non
Dominus [h. secundum verbum DomiuiJ. jEdificavit veniam tecum, nec comedam panem neque bibam
autem Jeroboam Sithem in inonie Ephraim, et ha- aqnam in loco isto : sic enim maiid;ilum csl mihi
hitavit ibi, el egressus inde aedilicavilPhanuel. [ T. in sermone Domini praecipienlis : Non come-
XLVI.JDixitque Jeroboam iu corde suo : Nunc re- des panem, neque bibes aquam : nec reverteris per
vertetur regnuin ad donium David, si ascenderii po- viam quam venisli. Abiit ergo per aliam viain,
pulus iste, ui faciat sacrilicia in domo Domiui iu Je- et non esl reverstis per iter quo veneral in Belh-El.
rusalem, et converleliir cor populi hujus ad domi- [T. LI ] Propheies autem quidam senex habilabat
num suuin Roboam regem Juda, inlerficientque me, in Betli-El, ad queni h venii filiussuus [Ms. ejus],et
et reverlentur ad euni. Et excogiialo consilio, fecit nitrravit ei omnia opera quse fecerat vir Dei in illa
duos vilulos aureos, et dixiteis : Nolile ultrn ascen- die in Beth-El: et verba quae locutus fuerat ad re-
dere in Jerusalern : ecce dii tui, Israel, qui eduxe- gem. Et narraverunt palri suo, el dixit eis jialereo-
runl le de terra iEgypti. Posuitque unum in Beih- riini: Per qtiam viam abiit / Oslenderunt ei filii sui
El, et alieruin in Dan. Et (aclum est verbum hoc viam per quam abieral vir Dei, qni veneral de Juda.
iu peccatum : ibat enim populus ad adorandum vi- Et ail filiis suis : Sternite mihi asiiiuni. Qui cum
tulum usque in D.m. [T. XLVII.] Et fecit fana in <~Jstravisseni, ascendil, et abiit post virum Dei, et in-
excelsis, et sacerdotes de extremis populi, qui non venit eutn sedeniem snbius lerebinlhum, etait illi :
eranl dc filiis Levi. Constiluiti|ue diem solemnem Tuue es vir Dei, qtti [Vulg. lacel qui] c veuisti de
in mense ociavo, quiutadecima die mensis, in simi- Juda? Respondit : Ego sum. Dixit ad euin : Veni
litmlinem solemnitatis, quae a celebrabntur in Jttda. mecnm domiim, ut comcdas panem. Qui ait : Non
El ascendens altare, siinilitcr fecit in Heth-El, ut possum reverli, neque venire teeum , neccomedam
immolaret vilulis quos fabricatus eral : constituit- panem, necbibani aquam in loco isto : quia loculus
que in Bcth-EI sacerdotes excelsorum, quae fecerat. est Dominus [h. non hahei] ad nie in sermone Do-
Et ascendit super aliare quod exslruxerat in Belh- mini, dicens : Non comedes pancm, et neque bibes
El, quintadecima die mensis oclavi, quem finxeral aquam ibi. nec reveneris per viam qua fieris. Qui
dc corde sno, et fecit solemnitatein (iliis Israel, et ait illi : Et ego propbeta sum similis tui, ct angelus
ascenditsnper altare, ut adoleret incensum [Ms. locuius est mihi in sermone Domini, dicens : Reduc
adolerelur]. euni tecnm in domum luam , et [Vulg. ul] comedat
|T. XLYIII, Cap. XIII.] Et ecce vir Dei venit de panem, et bibat aqiiatn. Fefellit eum, et reduxit se-
Juda in sermone Domini in Beth-El, Jeroboam cum : comedit ergo panem in domo ejus, el bibit
slaiile superuliare, el thus jacieule [Vutg. facientej. B) aquam. [T. LIl.] Cumque sederentad mensain, fa-
Et exclamavit contra altare in sermone Domini, et ctus est sermo Drnnini ad prophetam , qui reduxe-
ait:AIiare, altare, hoecdicit Dominus : Ecce (ilius rateum. El exclamavit2d viruni Dei, qui veneralde
nascetur domui David, Josias nomine, et immolabit Juda, dicens : Haecdicii Dominus: Quia inobediens
super le sacerdotes excelsorum, qui nunc in te fuisli ori Domini, et non euslodisli niandaium
tlmra siiccendunt, et ossa hominum iucendet super quod praccepil libi [Ms. tacet libi] Dominus Deus
te. Dcditque in die illa signum, diccns : Hoc erit si- tutis, et revcrsus es, et comedisti panem , et bibisti
gnum quod locutus est Dominus : Ecce altare scin- aquain , in luco in quo pracepil [Jlfs. jreeccperain]
delur, et effundetur cinis, qui in eo est. Cumque libi ne comcderes panem, neque biberes aquam,
—Minori numero cumHebrseo legit Veronens.ms. verbum hoc peniius omiitii.
tributum. Qunesubseqiiiiiir scholiasiis notam, exesis b Vulgati, veneruntfilii sui, et narravernnl, eic.
vetustale lilieris, se conjectando excudisse , Mar- c Veronens. ms, ee/itcet mox cum Vulgalis, Res-
lian. monuit. pondit ille : uirumque ab liebraeo longius.
<*Idem ms., celebratur. Hebraica aulem
phrasis
703 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 701
non inferelur [Ms. inferlur] cadaver imim in sepul- A \. eral : audivit Ahias sonitum pedum ejus introeun-
crum palrum luorum. Cumque comedisset, et hi- tisper ostium, el aii :
Ingredere, tixor Jeroboam :
bisset,stravit asinnm suum prophetae, quem reduxe- [T. LVI.Jquare aliain te esse simulas? ego autem
rat. Qui cum abiisset, inveiiii eum leo in via, et missus sum ad le durus nuntius
[b. non habel]. Va-
occidii, et erat cadaver ejus projecium in iiinere : de, el dic Jeroboam : Ha'c dicit Dominus Deus
asinus autem siabatjuxla illum, et !eo siabatjuxta Israel: Quia exaliavi te de medio populi, et dedi lc
cadaver. Etecce, viri Ir.tnseuntes viderunt cada- ducem super populiim mettm Israel, et scidi re-
ver projeclum in vi.i, el leonem sianiem juxta ca- gnum domus David, el dedi illud libi, et non ftiisti
daver. Elvencrtint, et divulgaverunt in civitate, in sicul servus meus David , qui cuslodivit mandatn
qua prophctes senex ille haliitabat. Quod cum au- mea, et secutus est me in loio corde suo , faciens
dissct propbeta ille, qui reduxerai eum de via, ail: qnod placiium essel iu conspectu meo [h. in oculis
Vir Dei est, qui inobedicns fuit ori Domini, ct tra- meis] : sed operalus es mala super omnes qui fue-
didit eum Dominus leoni, et confrcgil etim, et occi- runt ante le, et fecisti [h. el ambulasii, et fecisii]
dit juxta verbum Domini, quod locutus est ei. Dixit- lihi deos alienos et conflatiles, ul me ad iracun-
que ad filios suos : Stemite mibi asioum. Qtii cum diani provocares, me autem projecisii post corpus
I luiim : idcirco b ccce ego inducam mala supcr
slravissertt, et ille abiissei, invenit cadaver ejus pro- B
jectum in via, el asinum et leonem stantes juxia ca- domum Jeroboam , et percutiam de Jerohoam
daver : non comedit leo de cadavere , nec la-sit asi- niingenlem ad |>arielem , et clausum , et novissi-
num. Tulit ergo prophetes cadaver viri Dei, et nium in lsrael [ h. clausum , et dcrelictunt ] :
posuit illud super asinnm , et reversus intulit in et mundaho reliquias domus Jeroboam, sicul mun-
civilatem " propheies senex, ut plangeret eum. El dari solet fimus usque ad piirum. Qui morlui ftie-
postiit cadaver ejus in sepulcro suo, et planxerunt rint de Jeroboam in civitate, comedent eos canes,
eum : Heu heu [h. Heu, fraier mij, frater. Cumque qui autem mortui fuerint in agro, vorabunt eos
pl.inxissent [h. sepelissentj eum, dixit ad filios avescceli, quia Dominus loculus est. Tuigitursurge,
snos : Cum niortuus fuero, sepeliie me in sepul- et vade in domum tuara, et in ipso iniroitu pedum
cro in quo vir Dei sepullus est : juxta ossaejus tuorum in urbcm , morietur puer [h. parvulus], ct
"
ponite ossa mea. Profeclo enim veniet sermo, qucm phinget cum omnis Israel, et sepeliet: iste enimsolus
praedixit[h. vocavit] in sermone Domini contra al- inferetur de Jeroboain in sepulerum, quia invenlus
tarc quod esi in Belh-EI,elcontra omnia fana ex- est d sermo bonus super eum [h. in eo] a Domino
celsorum, quoesunt in urbibus Samariae. [T. LIV.J Deolsrael, in domo Jeroboam. e Constituil aulem
Posl [b. nerfrum hoc] verba haec nnn est reversus Q ( sibi Dominus regem super Israel, qui perculict
Jeroboam de via sua pessima, sed econtrario fe- domum Jeroboam in bac die, et in hoc lempore : ct
cii de novissimis populi sacerdoles excelsornm : perculict Domiuus [Vttlg. addunl Deus] Israel, sicut
qiiicumque volebat implebat manum suam, et fiehat nioveri solet arundo in aqua, et evellet lsrael de lerra
sacerdosexcelsorum. El propter hanc causam pec- bona bac, quam dedit pairibus eorum, el ventilalftt
cavit domus Jeroboam, el eversa est, et deleta de eos trans fliimen : quia fecerunt sihi lucos, ul irri-
superficie terroe. .tarent Domitium. Et iradet Dominus lsrael propler
[T. LV, Cap. XIV. ] In tempore illo aegrotavit peccaia Jerohoam , qui peccavit, et peccare fecit
Abia filius Jeroboam. Dixiique Jeroboam uxori suoe: Israel. Snrrexit itaque uxor Jeroboam , et abiit, et
Snrge, et commuta babitum , ne cognoscaris qiK.nl venit in Tliersa : cumque illa ingrederetur limen
sis uxor Jeroboam, et vade in Silo, ubi est Ahias domus, puer mortuus cst, et sepelierunt euin. Et
propheta, qui locutus esi mihi, quod regnaturus planxit eum oninis Israel juxla sermoncm Domini,
essetn super populum hiiiic. Tolle quoque in mauu quem loculus est in nianu servi sui Abiae[h. Ahian
ttia decem panes, et crustnlam , et vas mellis, et bahet bicj propheiae. [T. LVII.] Reliqua autem ver-
vade ad illuin : ipse iudicabit tibi quid eventurum borum Jeroboam, quomodo pugnaveiit, et quomodo
sil huic puero. Fecit ut dixerat uxor Jeroboam, et; D j regnaverit, ecce scripla sunt in libro Yerborum die-
consurgens-abiit in Silo , et venit in domum, rum regum lsrael. Dies aulem, quibus regnavit Je-
Ahiae : at ille non poterat videre , quia caligave- roboam,, viginti et duo anni sunt [h. non habei), et
rant [Ms. caligaveruntj oculi ejns prae senectute. dorinivil cum paliihus suis : regiiavitqueNadab (ilius
Dixiiauiem Dominus ad Ahiam[h. hichabet,Ahian]: ej'is pro eo. [T. LVIII.J Porro Roboam filius Salo-
Ecce uxor Jeroboam ingredilur, ut consulat te sti- monis regnavit in Juda. Quadroginia et unius anni
per (iliosuo qui oegrotat. Iloecet boec loqueris ei. erat Roboam, cum regnare ccepisset : decem et
Cum ergo illa intraret, et dissimularel esse se quaei scptem annis regnavit in Jerusalem civitale, quam
a Reciius cumllebrifo ms. Veronens. in gignendii " Jnxla Heltr.Tiim
plurium numero Veronens. ms.
casu, prophetm, ut planqerent. Vulgata ipsius leclio) plangenl, et sepetient.
hoc, uno abludii, quod Iiahet minori numero, plan- d Iilem ms. tittieittus es< super eo sermo bonus ad
Mox idem ms. seniel babet heu juxla He- DominumDet>,m lsrael, ad Hebriei cmnexius vesligia.
geret.
raicum. e Verius in fiituro legit ms. Veronens. juxta ori-
h Tacet idem ms. ecce,quod Graecilantum aliquotl ginales texius etVulgatos Latinos.
libri, atque Arabica vcrsio praelertnittii.
705 LIBER 1 MALACHIM. 706
elegii Dominus, ut poneret nomen suum ihi ex oni- j\j\ simo Jeroboaii) regis Isracl regnavit Asa rex Juda, et
nibus tribubus lsrael. Nomen auiem matris ejus quadr.iginiaunoannoregnavitin Jerusalem. Nomen
Naama Ainmanitis [Ms.Amnianiihes]. Et letit Judas malris ejus, Maacba, filia Absalom. [b. AbisalomJ.
malum coram Domino [h. in oculis Dominil, et irri- [T. LXII.] Et fecil Asa reclum anie consperlum
laverunl eum super omnibus , qux fecerant patres [h.inoculis Domini] Domini.sicut David piilcrejus,
eorum in peccatis suis, quaepeccaverunt. ^Edifica- et abstulit effeininaiosde lerra, purgavitque nniver-
verunl enim et ipsi sibi aras, el statuas, et lucos sas sordes idolorum [h. non habefj, quoc fecerant
|h. excelaa, et tilulos], super omncm collem cxcel- paires ejus. Insuper et Maachammalrem suam amo-
sum, et subler omnem arhorem frondosam; sed et vit, ne esset princeps in sacris Priapi, et in Ioco
effeminaii [h. effeminatus] fiierunt in terra, fece- ejus, qtiem consecraverat, subverlitque specumejus,
ruulque omncs aboriiinationcsgenlium, quas alirivit et confregit simulacrum lurpissimum, et combussit
Doniinusante faciem (ihorum Israel. [T. LIX.] In in lorrente Cedron : excelsa autem non absiulit.
quinio auteni anno regni Roboam, ascendit Sesac Verumlamen cor Asaperfectnmeratcum [Ms.coram]
rex .Egypii in Jerusalem, el lulit ihesauros doinus Domino cunctis diebus suis, ct intnlit ea, quoe san-
Domini, et thesauros regios , el uuiversa diripuit, ctificaveratpatcrsuiis.et voveral, in domum Domini,
scuta quoa,ue aurea, quae fecerat Salomon : pro jE argenlum et aurum, el vasa. Bellum autem erat
quibus fecit Roboam rex scuta aerea , et tradidit ea inter Asa et Baasa regem Israel, cunctis diebus
in manu ducum scutariorum, el eorum qui excuba- coruni. Ascendit quoque Baasa rex Israel in Judain,
bant ame osiium domus regis. Cumquc ingrederetur et oedificavitRama, ut non posset quispiam cgredi
rex in domuni Domini, portabant ea qui prsceundi vel ingredi de parte Asa regis Juda. [T. LXIII.] Tol-
habebant officium, et postea reportabant ad arma- lens ilaque Asa omne argenlum et anrum, quod re-
meiiiaiium sctitariorum. Reliqua aulem sermomtm manserat in thesauris domus Domini, et in ihesauris
Roboatn, et omniuin quoe fecit, ccce scripia sunt domus regioe, dedit illud in manus servorum suo-
[h. nonne scripta sunt] in libro Verborum [Vtilg. rum, et misit ad Benadad filium Tabremon filii
serinonuin | dierura regum Juda. Fnitque bellum Ezion, regem Syrioe, qui habilabat in Damasco, di-
inter Roltoam et Jeroboam cunctis diebus. Dorini- cens : Fcedus est inter me et le, et inter palrem
vitque Roboam cum patribus suis, et sepultus est menm et palrcm luum : ideo misi tibi mtinera, ar-
cum cis in civilaie David : |T. LXJ nomen aulem geninmetaurtim, ct peio, ntvenias, et irriium fa-
malris ejus Naama Ammanitis, et regnavil Abia cias fcedus, quod habes cum Baasa rege Israel, et
[h. Abiam] lilius ejus pro eo. recedal a me. Acquiescens Benadad regi Asa, misit
]Cnj). XV.] Igiiur in octavo decimo aniio regni G < principes exercilus sui in civitates Israel, et percus-
Jeroboam filii Nabat, regnavit Abiam su|ier Judam. serunt Ahion.ci D.m,et Abel domum Maacha.ei uni-
Tribiis annis regnavii in Jerusalem : nomen matris versam Chenerotb [Jlfs. Ceneroih], omncra scilicet
cjus Maachafilia a Absalom. [h. hic habel Abisalom.] terrain Nephtbali. Quod cum audisset Baasa : inter-
^mbiilavitque in omnibus peccalis patris sui, quos misit oedificare R.nna, ct reversus est in Thersa.
fccerat ante eum , nec eratcor ejus perfecium cum Rex anlem Asa nuntium misit in oiiiiicm Judam b,
Domino Deo suo, sicut cor David patris ejus. Sed dicens : Nemo sit excusatus. Et tnlerunt lapides de
propler David dedit ei Dominus Deus suus lucernam Rama,etligua,quibusaedificaveratBaasa,etexsiruxit
in Jerusalcm, ul susciiarel filium ejus post eum, et de eis rex Asa Gabaa Benjamin, et Maspha. Reliqua
statueret [Ms. slarci] Jerusalem , co quod fecisset autem omnium sermoiium Asa, et universaefortitu-
David recium in oculis Domini, et non declinasset dines ejus, et cuncia quae fecil, et civitates, quas
ab omnibus, quseproeceperatei, cunclis diebus viiae exsiruxil,nonne haecscripla suntin libro Verborum
suae, excepto sermone UriaeHeilhaei. Attamen bel- dierum regum Juda? Verumlamen in tempore se-
lum fttil inter Roboam et Jeroboam, omni tcmpore nectuiis suae doluit pedes. Et dormivit cum pairi-
[h. omnibus diebus] viiae ejus. Reliqua autem ser- bus suis, et sepultus est cum eis in civitate David
monum Abia, el omnia quoefecit, nonne hoecscripta D pairis sui. Regnavitque Josapbat (ilius ejiis pro eo.
sunt in libro Verborum dierum regtini Juda? Fuitque [T. LXIV.J Nadab vero filius Jeroboam regnavit
proelium inter Abiam et inter [Ms. et Vulg. lacenl super Israel anno secundo Asa regis Juda : regna-
inlerj Jeroboam. [T. LXI.] Et dormivit Abia cum viique super lsrael duobus annis. Et fecit quod ma-
patribus suis, ei sepelierunt eum in civitate David : luiii est in conspeclu Domini [h. in oculis], et am-
rcgnavitque Asa filius ejus pro eo. In anno ergo vige- bulavit in viis palris sui, et in peccatis [Ms. et in
a SupnositusHieronymusin Qnxslionibus Hebrai- nomen, Absalon et Abessalon, ut ex n Paralipom.
cis ad II Paralip. nionel, hiinc uon esse filium Da- ii, 21 consiai, alium lamen hic a Davidjs fiiio Absa-
vid : Non esl iste, inquit, Absalomfilius David . sed loinum inuui.olim visumesiCriticorum filiis. Propius
aiius, quod in Regum volumine demoiutrulur. Hunc ad (idem Josephus existimat, de Tbamare Absalomi
ilaque locinn atlendit, quia in scholio juxta ile- filia natam illi nepiem Maacham nomine quoefilia
broeum Abisalom,non Absalomdicitur. MART. xuru%pno-rxw; dicitur.
—ltleiu ms. hic atque infra Abessatoncum Vulga- b Verbiim dicens ms. Veronens. juxta Hebr. tex-
tis. Hebraeusipse textus hic DW'3N habet, quod luro, el mox de voculara lacet.
scboliasles nolat. Et vero, licet unum idemque sit
T07 S. IIIEUONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 708
peccalo] cjus, quibus peccare fecil Israel. lnsidiatus j\A.cidit eum [h. propier quod occidisset eum],alioc esl,
est auteiti ei Baasa (ilius Ahiae<k domo Issachar, el Jeu filium Ilanani, prophelam. Anno vicesimo sexlo
percussit eum in Gebbelhoiv, qu* est urbs Philis- Asa regis Juda, regnavit Ela filius Baasa super !•>-
linorum, siquidcm Nadab et omnis Israel obside- rael in Tlnrsa duobus annis. Et reliellavii conira eum
banf Gebbeihon. [T. LXV.J lnterfecil igitur illum servus suusZamri, dux mediaepartis eqiiitiimfh. cur-
Baasa in amio lertio Asa regis Juda, et regnavit pro riiin]: eiat autem Ela inThersa bilicnsetlemulentus,
eo. Cumque regnasset, percussit omnem douium in domo Arsa proclecliThersa. Irruens ergo Zamri,
Jeroboam : non dimisit ne iiiiain quidetn animain peicussit et oceidit eum, auiio vicesimo septimo A-a
de semine ejus |h. de Jeroboain], donec dclerel regis Juda, et regnavit pro eo. [T. LXVIII.] Cunniue
euin, jtixla verbum Domiiii, qtiod loculus ftierat in regnassct, et sedissct super soliutn ejus, percussit
manu servi sui AhioeSilonitis, propler peccata Je- omnem domum Baasi, et non dereliquilex eo[Vtt/o.
roboani, qu;c peccavcrat, el quibus peccare feceral eaj mingcntem ad parietein, et propinqnos etamicos
Zatnri omnem domuni Baasa, jttxta
[Ms. feciij Israel, et propler delictum, quo irritave- ejus. Delevilquc
rat Doininum Deum Israel. Reliqua aulem sertno- vcrbum Domini, quod loculiis fuerat ad Baasa in
num NadaJi. et oinnia qu;e operatus est, nonne hicc manu Jeu prophetae, et propter universa peccala
scripla sunt in libro verborumdieriim regum Israel? jR Baasa, ei peccaia Ela filii ejus, qui peccaverunt, et
Fuilque bellum ioter Asa et Baasa regem Israel, peccare feceruni Israel, provocames DominumDeum
cunctis diebus eoruin. Anno lertio Asa regis Juda, Israel irt vanitalibus suis. Reliqua aulem scrmonum
regnavit Baasa filius Ahiae, super omneni Israel, in Eta, el omnia (|iiaefecii, nonne lucc scripta simt in
Thcrsii, viginti qualuor annis. El fecil inaluni co- lihroVerbornin dierum reguin Israel? Anno vicesimo
ram Domino [h. in oculis DominiJ, amhulavitqtie in sepiini!) Asa regis Juda, regnavil Zamri septem die-
via [Ms. viisj Jerohoam, el in peccatis ejus, quibus bus in Tliersa : pnrro exercitus ol>>idcbalGebbethon
peccare fccit Israel. urbeiii Philisiinorum. [ T. LXIX. ] Cunique audisset
[T. LXVI, Cup. XVI.J Facius est atiiein sermo rehellasse Zamri, ei occidisse rcgem, fecit sihi tegein
Domini ad Jeu (ilinm Hanaiii conlra Baasam [Ms. omnis Israel Amri, qui eral |irince;is niililiae super
BaasaJ, dicens : Pro eo quod evaltavi le de pulvere, Israel in die illa in castris. Ascendit ergo Amri, et
et postti[Vulg.add.tej ducein super populum meum omnis Israel ctim eo, de Gcbbethou, et obsidebanl
Israel, lu autcm ambulasii in via Jerohoatn, et pec- Thcrsa. Videns nutem Zamri quod expugnanda esset
care fecisti popiiliim meuui Israel, ui me irritares iu civiias, ingressus est palatium, et siiccendit secutn
peccaiis eorum : ecce, ego demetam posteriora domum rcgiam : el moriuus est in peccatissuis, qnic
Baasa, et posteriora domum ejns: et faciam donnim (C peccaverat faciens iiialum coram Domino [h. in ocu-
tuain sicul domum Jeroboam filii Nabat. Qui mor- lis Doniini], et ambulans in via Jeroboom, et in pec-
luus luerit de Baasa in civitale, comedenl eum caio ejtis, quo fecit j)eccare Israel. Reliqua autem
canes : et qui inorlutis ftierit ex eo in regione [h. in sermonum Zamri, et insidiarum ejus, et lyrannidis,
agro], coinedent eiun volucres coeli. Retiqua auiem nonue honcscrijita sunl in libroVerborum dierum re-
scrmonum Baasa, et quaecuiiique fecit, e.l praiia gum Israel? Tunc divisus est populus Israel in duas
ejus [h. et forlitudo ejusj, nonne haec scrijila sunt partes: media pars populi sequebaiur Thebnifilium
in libroVerborum dieruni regiim Israel? [T. LXVIl.J Gineih [Ms. GencthJ, ut conslitueret cum regem : et
Dormivit ergo Baasa ctim patribus suis, sepultusque media pars Amri. Praevaltiit aiilem populus qui erat
est in Thersa : et reguavit Ela filius ejus pro eo. cum Amri, popnlo qni sequebatiir Thebni filiuni Gi-
Cum aulem in manu [h. Et etiam in manu] Jeu filii nelh : morluusque est Thebni, et regnavit Amri.
Hanatiiprophetne verbum Doniinifacltim essel[h.fuit] [T. LXX.] Anno tricesimo primo Asa regis Juda, re-
contraBaasam, eicontra domum ejus, etcontra omne gnavit Amri super Israel, dnodecim annis : in Thersa
nialum.quod feceratcoram Dmnitio[h. in oculis Do- regnavit sex annis. Emitque monlem Samariae a So-
niini], ad irrilanduin eutn in operibus nianuiimsnarum, mer dtiohus lalentis arjtenli : -et «dificavit eum, et
nt fieret sicut domusJeroboam : ob hanc causam oc- D 1 vocavit nomeii civilatis, quam exstrtixerat, b noniine
a Glossatoris beec esse, non Iuterpretis vcrba : prsehuissei. Verba auiem illa, ob quam causam occi-
hoc esl Jeu filium Hanani, prophetum, clamat res dit eum, vel ad Deum referunt, qui Baasain lot sce-
ipsa. ISou adeo in Hebr. solum archciypo, sed: et lerum reiim morie punivit, vel ad Baasam ipsnm,
Groeco, caeierisque versiotiibus desideraniur el qui Nadahum Jeroboami flliuin inlerfecil, totamque
cum so'.i sint, qui ea relineant, Laiini libri, cerle ejus (amiliam delcvit, ut regiium invaderel. QIIBBut
eo pluris facienda est V>roneusis ms. oinnium prae- se haheant, profecto mirari suhit, neque a Mar-
staiitissiini castitas, qui cum alii muUn, quai hacle- tianaeofitisse hanc additioiiem aniinadversam, neiiue
nus annoiala sunt, sacri lextus addilameuia, luin hoc ah Hehroeo,quetn vocat sclioliaste, qui sa^pius levis-
plane respuil, ac nescit: co quamquam et sciinus Estio simas nullinsque fete momenti variantes ab Hebraeo
olim alios ejusmodi, qui carerem, iinioiuisse. Ad lectiones studiosc ingerit. Nisi si putandum de illo
haecscimus et (loetissiinis criiicis rem ipsam tninus esl, in eo cui primiim sua lurc scholia apposnit
probari, tniiiinieque verain videri hanc propheloeJeu Laiino exemplari, hanc ipsam additionem non exsli-
neeem. Nam, inquiunt, sub Josaphato, qni posi Baa- tisse. b Nomine Somer, idest, monlemDomini, vet mon-
sam regnavit, idem ipse prophela Jeu fihus Hanani
niissus legitur Paraliponiennn xix, 2 ad principcm tem Samarim. ltnjierUum istud giossema posituni
jlluin redargiiendum, qnnd iinpio Achabo ausilium rejierimtis in sacro contexlu Rcgii codicis nts. quod
709 '
LIBER I MALACHIM. 710
Somer domini monlis Samaria:. Fecit aulem Anni A mane, similiter p.inem ei carnes ve.-peri, et bibebat
malum in consjiectu Doiuini [h. in ocnlis Domini], ci de lorrenie. Post dies aulem siccalus est torrens :
operalus e-t nequiler super omnes, qui fiienint ante non enim plncrat mpcr lerram. Factus cst igiltir
eum. Ambulavitque in omni via Jerobeam filii Nabat, sermo Domini ad eum , dicens : Surge, et vade in
et in j)eccatis ejus quibus peccare fecerat Lroel : ut Sarephtba | h. Sarphotha] Sidrnioruni, et manebis
irrilarel Domintim Denm Isracl in vanitatibus suis. ihi : praecepi eiiim ibi nmlieri viduaaut pascat le.
Reliqua autem sermonum Amri, et praeliaejus [h. et Surrexil, et abiit in Sarepblba. Cunique venissel ad
fortitudo ejus] quaegessii, nonne hxcscriplasuutin portam civilatis, ajipatoit ei tnulier vidua colligens
libro Verborum dierum regum Israel ? [T. LXXI.j ligna, et vocavit eani, dixitque c ei : Da mihi pau-
Dormivitqtte Aniri cum patribus suis, ei sepultusest luliini aquaein vase, ut bibam. Ciinique illa pergeiel,
in Samaiia : regnavitque Abab (ilius ejus pro eo. ut afferret, clamavii post tergum ejus, dicens : Affer
Ahab vero lilius Amri regttavil super Israel anno ., mihi, obsecro, el buccellam patiis in manii lua. Quae
tricesimo octavo Asa regis Juda. Et regnavit Ahab respondit : Vivit DnmiiiusDeus tuus, quia non habeo
filius Amri super Lrael in Samaria viginii et a duo- paneui, nisi quaiituin pugillus cajiere potest fariiiaeio
bus annis [h. viginli et quatuor annis|. Et fecit Ahab hyilria, et pauliilum olei in lccylho : en colligo duo
filius Amri maliim in conspecttt Domini, sttper omnes B I ligna, ut ingrediar el faciam illud inihi et lilio meo,
qui fuerunt ante eum. Nee suffecil ei, ul. ambularet ul comedanius ci moriamur. |T. LXXJV.] Ad quain
in peccatis Jeroboam (iliiNibaih : insuper duxit uxo- Elias ail : Noli limere, sed vade, et fac sicut dixisti :
rem Jezabel [h. Israel] filiam b Ellihaal regis Sido- Verumtamen mihi priinutn fac de ipsa farinnla suh-
niorinn. Et ahiit, et servivit Baal, et ailoravit euin. cineritium j ancm jiarvulum, et affer ad me : libi au-
El posuit aram Baal in templo Baal, quod a:dificave- tcni et filio liio facies postea. Haecatitein dicilDomi-
rat in Samaria, et plantavil lueum : et addidit Aliab nus DetisI-rael : Hydria firinae non deficict, nec le-
in opce suo, irritms DmninumDeum Israel, sttper cylhus olei mimictiir, iisi|iie ad diem, in qtta dalurns
omncs reges Israel qui fueruni nnle euni. In diebus esl Dominus pluviam super facieoi lerne. Quae abiii,
ejus oedificavitAhiel de Belh-El, Jericho : in Ahiram et fecitjuxla veibnm Eli:e: et comedit ipse, ei illa, el
primitivo suo [h. primogenito suo] fundavit eam, et domus ejns : ct ex illa dic hydri.i [b. et domus ejus
in Segub novissimosuo posuit porias ejus : juxta ver- per dies, hydriaj faritiaenon defecii, et lecythus olei
bum Doniini, quod loculus fueral in niaiiu Josue filii iion esi immiiiulus, juxla verbum Domini, quod lo-
Nun. culus fueral in mann Eliie. |T. LXXV.] Fiictum esl
|T. LXX, Cap, XVII. | Et dixit Elias Thesbiics auiem posi verba [Vulg. laceni verha] hoec,oegrotavit
|h. advena] de babilatoribus [h. de advenis] Galnad ^1 *- filius mulieris mairis familia: , et erat
languor cjus
ad Ahab : Vivit Dominus Deus Israel, in cujus con- fortis nimis [Jtf*.e< Vttlg. tacenl ejus; tum Vulg. for-
spcclu sto [h. stetil], si crit anuis his ros el piuvia, tissimus pro fortis niniisj, ila ut nnn remaneret in eo
nisi juxia oris mei verba. Et factum est verbiimDo- halitus. Dixit ergo ad Eliam : Quid mibi et lihi, vir
mini ad eum, dicens : Recede binc, et vade contra Dei? ingressus es ad me, ul remorarenlur iniquitates
orientem et abscondere in torrcnle Carilh, qui est meae, et interficeres filium meum? Et ait od eam
conlra Jordanem, et ibi de torrente hibes : corvisque [Vuly. ad. EliasJ : Da mihi (ilium luum. Tulitque
praecepi, nl |)ascant te ihi. Abiit ergo, ct fecit juxia eum de sinu ejus, et portavit in ccenaculum, ubi ipse
verbum Domini : cumque abiissel, sedit in torrentei manebat, et posuit super leciulum sutim [Ms. le-
Carith, qniest conlra Jordatiem. [T. LXXIII.] Corvii ctum]. Et clatnavit ad Dominum, et dixit : Domine
quoqtie deferebant ei [Ms. tacet ei] paneni et carnes Deus meus, etiam ne viduam, apud quam ego d ut-
hic annotare operac pretium duxi, ut exploratum lum, sed et coeieri libri omnes qunt 6tipersunt, vi-
babeanl omnes, mulla hujnsmodi glossemata in ginii duos tantiim annos Aclialio iribuunt.
Scriptttrae contextuui cum Graecum, tum Latinuiii, b Ita legii Canonregni
euiendaiiis. Ctrleri ad unum mss.
librariorum imperitia el lemeritate aniiquilus fnisse codices Mellihualaui Me.ihubaalhabeni, ei proclivi
indiicta : quamqiiam h,vc auciores scholiorum ad „* cerie lapsu projiter m iinrnediaie jwaccedensin voce
margines librorum apposuissent pro lcctorum erudi- " filium.Quis iiesciaireiities ac millies idem c.ontigisse
tione. MART. anliqiiariis, ul elemenia vethoriim pr.Tcedeniium
a Unde expifCaittssit nnster srholiasies Ahab sive cuin seqiieuiihus verhis copularent? MART.
Achab viginti ci quattior annis regnassc in Sauiarin, — Vcrocens. ms. Meihbaal : qucm.idmoduiiiin
ple-
adhuc ignoramus: in Polygloiiis enim universa ad risque aliis Martianaeusinvenit: ex ohvio Latinoriiin
numertiiii viginti el duoruin annorum consona re- sciibariiin errore, qui m liiierani posircinain prasce-
periunliir. Tria qiioque ex ttipl.iria ilehraica mss. dentis proxime vocis filiam, geminant,ac traiisferunl
qiiieciiin editisconitiliinus, viginti et duos anitos re- ad "seqnetis verbutn.
i.iintiani. Tnbula: dennini chnuioiiologica! :i|itul Hi- Vermiens. ms. lacet ei, quod quidem neqne cst
storiographos nihil differunt in annis regui Ahab. iu IIehr;eoaddiltim.
Iiaque hic suspeusi haeremtis, ne la|isum aliqucm dPaulo viliosa sciiplurii in Vcrmiens. ms. huccum-
niemorioediligentissimo scholiasii imjiingemes, va- qtte, quod accipcre nialitn jiro hucusqne, non titcum-
rianiem forte leciimiem qiiotumdaui iiniiqiioriim qtte.: eisi eiiim iu Hebr.ro nihil sil quod altertttri vocj
IlehriROruracodiruin leinere repieliendamus. MART. propiie respoiideat, coiisonai t.itneii ea magis sacro
— Iieruin cx hoc h>rocolligere esi, nou llehneumi contuxtui : et Gracco nescio cui llexaplari Interpreli
arcbetypum , seil Laiiiiiitu quodpiain apogrnpbum prohalur, srt, atlhuc. sive huc usque. Se<iniorAma-
laudari ab scholiastc. Qiiamqiiaui iion Hebracusso- nuensis in codicc refixii, ulcumque.
711 S. IIIERONYMIDlVINA BIBLIOTHECA. 712
ciimqtic sustcnlor, afflixisli, ut interficeres filiuni AA dixit Elias : Vivit Dominus exercituum, ante cujus
ejus? Et expandit se, aique mensus csl super pue- vultuni siofh. sieit], quia hodie apparebo ei. Abiit
rum [h. parvulum] Iribtis vicibus, clamavilque od ergo Abdias in occursum Ahab, et indicavit ei. Vc-
Dominum, cl ait : Dominc Deus meus, reverlatur, nitque Ahab in occursum Eliae.[T. LXXVIII.] Elcum
oro, anima pueri [h. parvulij bujus in viscera ejus. vidisset cum, ail : Tune es ille, qui conturbas [li.
Et exaudivit Doniinus vocem Elioe : et revcrsa est conliirbans]Israel? Et ille ait : Non turbavi [Vutg.
anima pueri [h. parvuli] inlra eutn, et revixit. Tu- ad.egoj Israel, sed tu, et domus patris tui, qui dere-
'
lilqtie Elias pucrurn[b. parvulumj, ct deposuit eum liquislis mandata Domini, et secuii eslis Baalim.
de ccenaculo in inferiorem doraum, et iradidil matri Verumtainen nunc mitie.et congrega ad meuniversum
suac, el ait illi : En vivil filius lutts [h. Vide, vivit Israel in monteCarmeli, el propbetas Baalquadriu-
filius luusj. Dixilque mulier ad Eliara : Nunc in isto gentos quinquaginia, prophetasque lucoruni qua-
cognovi, quoniam vir Dei es tu, et verbum Domini, dringento;, qui comedunt de mensa Jesabel. Misit
in ore tuo verum est [h. non habetj. Aliab ad omnes filios Israel, et congregavii prophc-
(T. LXXVI, Cap. XVIII.) Postdies multos verbum tas in monte Carmeli. [T. XXIX.j Accedens autem
Domiui fitiHumest ad Eliam, in anno tertio, dicens: Elias adomnem populum, ait: Usquequo claudicalis
Vade, el ostende le Abab, ul dcm pluviam super fa- B 1 in duas partes? si Dominus est Deus, sequimini
ciem terroe. Ivit ergo Elias, ut ostenderel se Ahab : ciini : si aulem Baal, scquimini illum. Et non re-
erat autem fames vehemens in Samaria. Yocavilque spondilcipojralus verbum. Et ait rursus Elias ad po-
Ahab Abdiam dispensatorein dnmus suoe: Abdias au- pulum : Ego remansi propheta Dominisolus : pro-
lem timebat Doininiim valde. Nam cum interficeret phetae autem Baal qnadiingenli quinquaginla viri
Jezabcl [b. IsabelJ proplieias Domini, tulil ille cen- sunt. Dentur nobis duo boves, et illi eligant [Vulg.
tum prophetas, et abscondit eos quinquagenos in ad. sihij bovcm unum, et in frusla caedenies, ponant
R speluncis, et pavit eos |iane et aqua. Dixil ergo super ligna, ignem auiem non supponant : ct ego fa-
Ahab ad Abdiam : Vadein terram ad universos fon- ciam bovem alterum.ei iuiponait! super ligna, ignem
les aquarum, et in cunctas valles, si forte invenire autem nnn supponam. Invocaie nomina deorum
possimus [Ms. possemusj herbam, et salvare equos veslrorum [h. ln nomhie deorum vestrorumj, et ego
etmulos[h.eqiiumeimuluni],ei non penilusjumenia invocabo noinen Doniini [Vulg. ad. mei]: et Deus
inlereant. Diviserunlque sibi regiones [h. lerram], ut qui exaudierit per ignem, ipse sil Deus. Respondens
c'rcumirenl eas [h. eam]: Ahab ibat perviam unam, omnis populus ail: 0|)tima proposilio [h. bontnn
et Abdias per viam alteram seorstim [h. per viam verbunij. Dixit ergo Elias propbeiis Baal : Eligilc
unam solus, et Abdias per viani alieram seorsum so- C ( vobis bovem unuin ei facile primi, quia vos plures
lus].[T.LXXVI.]CumqueessetAbdiasinvia,occurritei cslis: et invocaie nomina deorum vestrorum [h. In
Elias : qui cum cognovisset eum,cecidit super faciem nomine deorum vestroriim],ignemque non suppona-
suam , et ail : Num tu es, domine mi, Elias? Cui ille lis. Qui cum tulissent bovem, ~ quem dederat eis,
respondit :Ego. Vade,betdicdomiiiotuo:AdestElias. fecerunl: el invocabaitt iiomen Baal de mane us-
Et ille, quid, inquit, peccavi, quoniam iradis me que ad meridiem, dicentes : Baal, exaudi nos. Et
servnm luum in manu Ahab, ut inlerliciat me ? non erat vox, nec qui responderet: (ransilicbaiiique
Vivit Dominus Deus tuus [Vulg. ad. quiaj, non est altare quod feceranl. Cuinqne esset jain meiidics,
gens atit regnum, quo non miserit dominus rucus illudebai eis Elias, dicens : Clamate voce majore :
te requirens : et respondentibus cunctis : Non esi Deus enim e.st, et forsitan loquitur, aut in diverso-
liic : adjuravit regna singula et genles, eo quod mi- rio esi, aut in itinere, aut certe dormii, ut exercitc-
niine reperireris. Et nunc, tu dicis mihi : Vade, et "lur. Clainabant ergo voce magna, et incidebaul se
dic domino tuo : Adest Elias. Cumque recessero a te, juxta rilum suuni ctiliris el lanceolis, donec perfun-
Spirilus Domini asporiabit te in locum quem cgo derentur sanguine. Poslquam aulem transiit meri-
ignoro, et ingressus nuntiabo Abab, et non inve- dies, et illis propheiaiiiibus, venerat lempus quo sa-
niensc le, interficiet me : servus aulem luus timet; D crificium offerri solet, nec audiebalur vox, neque
Dominum ab infantia sua. Nuinquid non indicalum aliquis respondebat, nec attendebat orantes : dixit
est tibi domino meo, quid lecerim cum interficeret Elias oinni populo : Venite ad me. Et accedente ad
Jezabel proplielas Domini , qtiod absconderim de sepopulo, curavit altare Domini, quod destructiini
propheiis Domini centum viros , quinquagenos e! fuerat. El tulit duodecim lapides juxta numerum
[h. non habeij quinquagenos in speluncis, et pave- (ribiium filioriim Jacob, ad quem faclus est sermo
rim eos pane el aqua ? El nunc tu dicis : Vade, et Domiiii, dicens : Israel erit nomen tuurn. Et aedifi-
dic domiuo tuo : Adest Elias : ut inlerficiat me ? Et cavit de lapidibus aliare in nomine Domini: fecilque
a Minori numero idem ms. juxta Hebr. in spelunca, dierno Hebroeotexiu non est: legisse tamen olim
Vulgali bis habent et quinquagenos. quid simile videniur LXX Inlerpretes, qui reddunt
b Idein ms. cum Hehr. tacet e<, moxque habet At! TOV &tbvV/JSIV: DominumDeum vestrum.
ille pro Et ille. *Kvpiav
lleium plus habet Veronens. ms. addens hic
< Veronens. ms. et noninveniet le, et interficiet me. ujjum, quam vocemex quo textu excuderit, nesci-
d Addil idera ms. Dei lui, quod quidem in ho- mus.
715 LIBER 1 MALACIIIM. 7U
aquaeductum, quasi per duas aratiunculas in circuiiu Aj viam unius diei. Cumque venissct, et sederet subler
altaris, et composuit ligna : divisilque bovem per unam juniperum, petivit animaesttae, ut morerelur,
membra, et posuit snper ligna, etait : Implele qua- et ait; Suffecit mihi, Domine, tolle animara mcam :
luor bydrias aqua, et fundite super holocaustum et nequeenim meliorsura, quam patresmei. Projecit-
superligna. Rursumque dixit : Etiam secundohoc quese, et obdormivit sub umbra j'uniperi [li. subter
facile. Qui cum fecissent et secundo, ait: Eiiam unam juniperum] ; et ecce angelus" Domini letigit
lertio idipsum facite. Fecerunlque et lerlio, et cur- eum, ei dixit illi: Surge, et comede. Et respexit, ct
reliant aquoccirea altare, et fossa aquacduclus re- ecce ad caput suum subcinericius panis, et vas
plela est. Ctimque jam tempus esset ul offerretur aqucc : comedit ergo, et bibit, etrursum obdormi-
liolocaustum, acccdens Elias propbeta, ait: Domine vit : reversusque est angelus Domini secundo, et le-
Deus Abrabam, Isaac et lsracl, hodie ostcnde quia tigit eum, dixilque illi: Surge, comede ; grandis
lu esDeuslsraelfh. in IsraelJ, et ego scrvus tuus, enim libi restat via. [T. LXXXllI.] Qui cum sur-
et juxla proeceptum [h. verburo] tuum feci omnia rexisset, comedit etbibit; et ambulavit in fortitu-
verba haec. Exaudi me, Domine, exaudi me, ut di- dine cibi illius, quadraginta diebus et quadraginta
scat populus iste quia (u es Dominus Deus, et tu noctibus, usque ad monlem Dei Horeb. Cumquc ve-
convenisti cor eorum iterum [b. relrorsum]. Ceci- B ] nisset illuc, mansit in spclunca, et ecce sermo Do-
dil autem ignis Domini, et voravit bolocaustum, et niini ad eum, dixilque IIII: Quid bic agis, Elia? At
ligna, cllapides, pulverem quoque, el aquam, quae illc respondit : Zelo zelalus sum pro Domino Dco
erat in aquxduclu lambens. [T. LXXX.] Quod cum exercituum, quia dereliquerunt jiactum b tnum filii
vidisset omnis populus, cecidit in faciem suam, et Israel, ultaria tua deslruxerunl, et prophctay luos
ait: Dominus ipse esl Deus, Dominus ipse est Deus. occiderunt gladio, el derelictus sum ego solus, et
Dixitque Elias ad eos : Apprebendite prophetas quaerunt animam meam, ut auferant eam. Et ait ci:
Baal, et neunusquidem effugiat [Ms. fugiatj ex cis. Egrcdere et sta in monte coram Domino, ct ecce
Quos cum comprehendissent, duxit [h. deposuit] Dominus transit, et spiritus grandis et fortis sub-
cos Elias ad lorrenlem Cison, et inlerfecit eos ibi. vertens montes, et conlerens pctras ante Dominum:
Et ait Elias ad Ahab: Ascende, ct comede, et bibe; non in spiritu Dominus. Et post spiritum commoiio:
quia sonus multaj pluviae est [T. LXXXl.] Asccndit non in commotione Dominus. Et post commotionem
Ahab ul comederet et biberct; Elias autcm ascendit ignis : non in igne Dominus. Et post ignem sibilus
in verlicem Carmeli, et prontis in terram posuit fa- aurse tenuis. Quod cum audisset Elias, operuit vul-
ciem [Vulg. attdunt suam] intergenua sua, et dixit tum suum pallio, et egressus stetit in ostio speluncae,
ad puerum suum : Ascende et prospice conlra fG eteccevoxad eum dicens : Quid hic agis, Elia? Et
mare. Qui cum ascendisset, et contemplatus esset, ille respondit: Zelo zelatus sum pro Doniino Deo
ait: Nonestquidquam. Et rursum ait illi : Rcver- exerciiuum: quia dereliquerunt pactum tuum filii
tcre seplem vicibus. In sepiima aulem vice, ecce Israel: allaria tua deslruxerunt, et proplietas tuos
nubecula parva quasi vestigium bominis [b.vola viri] occiderunt gladio, et derelicius sum ego solus, et
ascendebat de mari. Qui ait: Ascende, et dic Ahab: quaerunt animam meam , ut auferant cam. [ T.
Junge [Vulg. addunt currum luum] et descende, ne XXXIV.] Etait Dominus ad eum : Vade, ct [Ms. ta-
occupet te pluvia. Cumque se vcrteret huc atque cet et] revertere in viam luamc per deserlum in
illuc, ecce cceli contenebrati sunl, et nubes [b. nu- Damascum : cumque perveneris [Vulg. addunt it-
bihus], et vcntus, et facta esl pluvia grandis. Ascen- luc], unges Azael regem super Syriam, et Jeu fl-
dens itaquc Ahab abiit in Jezrael: et manus Domini lium Namsi unges regem super Israel: Elisa:iim
facta est super Eliam, accinclisque lumbis curre- aulem fiiium Saphat, qui est de Abelmaula, imges
bal anle Ahab, donec veniret in Jezrael. propheiam pro te. Et erit, quicumque fugerit gia-
[Cap. XIX.] Nunliavit autem Ahab Jezabel omnia, dium Azael, occidet eum Jeu, et quicumque [Ms.
quae fecerat Elias, el quomodo occidisset universos qui] fugerit gladium Jeu, inlerficiet eum Elisseus.
propbelas gladio. Misitque Jczabcl nuntium ad £D Et derelinquam mihi in Israel seplem millia d uni-
Eliam, dicens : Haecmihi faciant dii, ethoecaddant, versorum genua, quae non sunt incurvata Baal, ct
nisi hac hora cras posuero animam tuam sicut ani- omne os, quod non adoravit eum [h.elomncos
mam unius ex illis. [ T. LXXXH. ] Timuit ergo quod non est osculatum eum] osculans manum. |T.
Elias, et surgcns abiit quocumquc eum fcrebat vo- LXXXV.] Profectus ergo inde [Vulg. addtint Eliasj
luntas : venitque in Ber-Sabee [h. limuit crgo He- repcrit Elisaeumfilium Saphat, arantem in duodecim
lias et surgens....et venit in BersabeeJ Juda, jugis houm, et ipse in duodecim arantibus unuserai :
eldimisit ibi puerum suum, et perrexit in descrlum, cumque venissct Elias ad eum, misit pallitin) suuni
a Rectius bic Veronens. ms. tacet Domini, quod d Ita verbo ad verbum legiturin
Hebraeo, in Ca-
noinen neque est in llebrx'0 additum. none noslro ei in plurimis veiustioribus
b Pro Juum habet idem ms. Domini : longius ta- mss. versionisLatino, llieronymi, puta in Rcgio prima
men ab Hebraeo"]ni"0. manu, in Corbeiensibiisll et 15, etc. MAUT.
c Canon emcndatus nunc Iegit, per desertumDa- — Ita et Veronens. habel ms. et vetustiores cx iis
masci, aniea vero ul nos edidimus ad fidem aliorum quos Marlian. consuluil. Vulgati septem millia viro-
rum, quorttm genua non sunt, etc.
exeinplarjum mss. MART.
PATROL.XXVIII. n
TI5 S. HIERONYMl DIVINABIIiLIOTHECA. 716
super illum. Qui slatim, reliciis bobus , cucurrit A scpicm millia, et cgressi sunt meridic. Benadad au-
posl Eliam, ct ait: Osculcr, oro [Ms. addii tej, pa- tem bibebat lemulenlus in umbraculo suo [h. in
trem meum ct matrcm nieam, el sic scquar (c. umbractilis], et reges triginta duo cum eo, qui ad
Dixitque ei : Vade, et rcvertere, quod enim meum auxilium ejus vcnerant. Egrcssi sunt autem pueri
eral, fcci libi. [T. LXXXVI.] Reversus autcm ab eo, priricipum provinciarum in jiriraa fronle [b. in pri-
lulit par boum, ct mactavit illud, et in aratro boiim mis]. Misit ilaque Benadad, qui nunliaverunl ei, di-
[li. in vasis boum] coxit carnes, el dcdii populo, et cenlcs : Yiri egressi sunt de Samoria. At ille : Sive,
comcderunt ; consurgensque abiil, et seculus cst ait, pro pace veniunt, a|iprebendiie eos vivos : sive
Eliam, el ministrabat ci. ut proclientur, vivos eos capitc. Egrcssi sunt ergo
[Cap. XX.J Porro Benadad, rex Syriae,congregavii pueri priucipum provinciarum, ac reliquus exercitus
omncin exercitum suum, ct triginta duos reges se- sequehalur [ h. qui scqiiebatur cos ] : et percu-;sit
cum, cl equos, ctcurrus, et ascendens pugnabat unusquisque virum, qui contra se veniebat [Ms.
contra Samariam, ct obsitlchat eam. Miilensque nun- veneralj, fngertiiilque Syri, et persecutus est cos
lios ad Ahab regem Israel in civitalem, ait: Hoecdi- Israel. Fugit quoqueBenadad rcx Syrioein equo cum
cit Bcnadad : Argentum tuum ct aurum luum meum equiiibus. Necnon cgrcssus rex Israel percussit
cst, ct uxores luoe, et filii tui oplimi, mei sunl. Re- B equos ct currus, cl percussit Syriam plaga magna.
sponditquc rex Israel : Juxtu verbum luuin, domine [T. LXXXVIII.]Accedens autem propheta ad rcgem
rai rcx, tuus sum ego, el omnia mea. Reverteniesque Isracl, dixitci : Vade, et confortarc, elscilo, etvide
iiuntii, dixerunl : llaec dicit Bcnadad, qui misit nos quid facias : sequcnti enim anno rcx Syrioeasccndet
od tc* : Argcntiim tuuin, et auruni tuum, et nxorcs conlra le. Servi vero regis Syrioe dixerunt ci : Dii
luis, ct lilios luos dabis mihi. Cras igilur hac eadcm monlium sunt dii coriim, itleo superaverunl nos;
hora niiltam scrvos meos ad tc, et scrulabunlur scd riiclins cst, ul pugnemus contra eos in camjie-
ibnium tuam, et a domum scrvorum luorum, et strihus, et oblincbimus cos. Tu crgo verbum boc
omnc quod cis placucrit, poncnl [b. el oinne con- fac : Amove reges singulos ab exercittt suo [Vulg.
cupiscibilc oculorum luortitn poncnl ] in manibus luoj.et pone piincipes proeis,et instaura nuiiicruni
suis, ct aufcrcnt. Vocavil autem rex Israel omnes mililum, qui ceciderunt de tuis, ct equos sccunduni
seniores terric, cl ait : Aiiimadvertile, et videte, equo; pristinos, et currus secundum currus quos
quoniam insidictur nobis. Misit eniin ad me pio anle habuisli, el pngnahimus contra eos in campe-
uxorihus mcis, cl filiis ct pro argcnto et auro, ct stribus, etvidebis quo.Iobtiiichimuseos.[Ii. Etaudivil
non ahnui. Dixcruntque omncs majores natu, ct vocem corum.] Credidil consilio eorum, el fecit ita.
univcrsns populus, ad cum : Non atidias, neqtie ac- C Igilur poslqtiam annus transieral, recensuil Benadad
quiescas i//i [h. non habei]. Respondit itaque nuriiiis Syros, et ascendtt in Apbcc, ut pugnaret contra
Benadad : Dicite Doinino meo regi : Oiniiia |iropter Israel. Porro filii Israel recensiti sunt, et acceplis
quac misisti ad b servuni luum in inilio, faciam : cibariis, profecti ex adverso, castraque nielaii siint
lianc aulein rem facerc non possum. Bcvcrsiquc conlra eos, quasi duo parvi greges caprarum : Syri
nuntii relulerunl ei. Qtti remisit, et ait : Haic faciant atiiem rcplevcrunl tcrram. Et acccdens [Ms. etVulg.
ntibi dii, ellioecaddant, si suffeceril pulvis Samarue addunt unus] vir Dci, dixit ad regem Israel : llore
ptigillis omnis populi, qtii sequilur me [JWS.sequun- dicit Domiims : Quia dixcrunt Syri : Dcus monlium
lur]. Et rcspondcns rex Isroel, ait: Diciie ei [h. non cst Uomintis, el non cstDeus valliuin : dabo omneni
babei] : Ne glorietur accinctus ocque ul discinctus. multitudinem grandem banc in nianu lua, et scieiis
Faeltim est auleni, cum audisset [Vtitg. uddunl Be- quia ego Dominus. Dirigcbanl septcm dicbus cx ad-
nadad ] verbum istud, bibcbat ijisc et reges in um- verso bi atqiio illi acies; scplima auicm die comntis-
braculis, ct ait servis suis : Circuindale civitalcm. sum cst bcllum, percusseruntque lilii Israe! de Syris
Et circunidederunt cam. [T. LXXXVII.] El ccce ccnium millia peditum in die una. Fttgcrunl aniem
projihcta unus accedens ad Abab rcgcm Israel, ail (|ui rcmanscrant in Apbcc , in civilaiem, el cecidit
ci: Hcecdicit Dominus: Ccrtevidisti omncm multiludi- D inurus super viginti scptem niillia liorainum [h. vi-
iicin banc nimiain? ecce, ego tradara eara in manu rorum], qui remanserant. Porro Benadad fugicns
lua bodic : ut scias quia cgo smn Dominus. Et ait ingrcssus cst civitatem.iii cubiculum quod crai intra
Ab.ib: Per quem? Dixitque c ci: Hxc dicil Dominus : cubiculum. Dixeruntque ci servisui :Ecce, audivi-
Pcr pedisscquos [ h. per pucros ] principum provin- nius quod rcgesdomus Israel clemenles sint: pona-
ciarum. Et ait : Quis incipiet prxliari? Etillcdixit: mus ilaque saccos in lumhis nosiris, el d fuiiiciilOs
Tu. Recensuil crgo pucros piincipum provinciaruin, in capilihus noslris, et egrediamurad regem Israel :
el rcperit iiiiineruni ducentorum iriginla duorum : forsitan salvabit animas nostras [h. aniuiani iiiam].
cl post cos recensuit populum, omncs filios Israel, Accinxerunt saccis lumbos suos, ct posuerunt ftines
" Plnrium nunicro, domits, cum Hebraro iT\i, legit c Juxta llebr. Vcronetis. ms. la.-ci ei.
Veronens. ms. _d E\ciderint librarii oscilantia e Vcroncns. 1115.
b Idcm ins, cuni Yulgalis, ad tnc tcmtm tuum hic verba , e< fitniculoslii capiiibus nostris.
n.iii.K
717 LIBER I MALACIIIM. 718
in capitibus suis [ Ms. lacet suis ], veneruntque ad JAaDomino], ne dem haeredilatem patrum meorum,
regem Israel, ct dixerunt : Servus luus Benadad di- tibi. Venil ergo Abab in domum suam indignans, et
cit : Vivat, oro a (e [h. non babet], anima mea. Et frendens super verbo, quod loculus fueral ad eum
ille aii : Si adbuc vivit, frater meus est. Quod acce- Nabolh Jezraelites, dicensi Nqn do libi hacredilalem
perunt viri pro omine, et festinanter [Ms. fesiinan- patrum meorum. Et projiciens se in lectulum suum,
tes] rapuerunt verbum ex oreej'us, alquedixerunt : avcrtit faciem c suam , el non comedit pauem. In-
Fraler luus Benadad. Et dixit eis [ h. non habet]: gressa est auiem ad eum Jezabei uxor sua, dixilque
lte, et adducite eum [Vulg. addunt ad me). Egressus ci : Quid est boc, unde anima tua contristata esl? et
b est ergo ad eum Benadad, et levavit eum in currum quare non coraedis panem? Qui respondit ei : Loctt-
sniim [ h. non habcl]. Qui dixit ei : Civilates, quas tus sum Naboth Jezraelilae, et dixi ci [Al. dixitj: Da
litl.l patcr meus a palre tuo, reddam, el plateas fac mihi vineam luatn , accejita pecunia : aul, si tibi
tibi in Damasco, sicut fecit pater mcus in Samaria, piacel, dabo tibi vineam [Vulg. addunt meliorcra]
cl ego fcederalus recedam a lc. Pepigitcrgo fcedus, pro ea. Et ille ait : Non dabo [Ms. do] tibi vineani
et (liniisit [lt. et ego ciim fmderercmittam te. Et pc- meam. [T. XCIII.] Dixit ergo ad eum Jezahel uxor
pigit foedus ct misitjeum. [T. LXXXIX.] Tunc vir ejus : Grandis auctorilatis es, ct bene f regis regnum
qitidam de (iliis prophetarum dixit ad socium suum B 1 Israel. Surge,et cornede panem, et aequo animo eslo,
in sermonc Domini : Percute me. At ille noluit per- ego dabo libi vineam Nabolh Jezraelilae. Sciipsit
c.ilere [b. percutere cum]. Cui ait: Quia noluisli au- ilaque litleras [b. libros] ex nomine Abab, et signavit
dire vocem Domini, ecce recedes a me, ct percutict eas annulo ejus, et misit ad majores natu ct ad opti-
tcleo. Cumque paululum recessisset ab eo, invenit mates, qui erant in civitate ejus, et babitahanl cum
ciint Ico, alque percussil. Sed et altcrum c invcniens Naboth. Litlcrarum [h. librorum] autein er.U i,ia
viium, dixit ad eum : Percute me. Qui pcrcussit scntentia : Proedicare jejuiiium, et sedere facitc Na-
eum, ct vulneravit. [T. XC.] Abiit ergo propbeta , et bolb inter primos populi, cl submitlite duos viros
occurrit rcgi in via, ct tnutavit aspersione d pulvcris filios Belial conlra eum, ct falsum [h. non habel]
os et ocu!o.3suos. Cumque rex transisset, clamavit tesiimonium dicant : Benedixit Deum et regem, et
ad regem, et ail : Servus tuus cgressus est ad proe- cducite euni, et lapidate , sicque morialur. Fccerunt
liaudum comimis, cumque fugisset vir nnus, adduxit crgo cives ejus majores natu et optimales, qui habi-
ciim quidam ad me, ct ail : Custodi virum islum; tabant cum co in urbe, sicut praeceperat cis Jczabcl,
qnia si lapsus fuerii, erit aniina lua pro anima cjus, ct sicut scriptum erat in lhleris [h. in librisj, quas
attt talentum aigenti appendes. Dum autcm cgo tur- ntiserat ad eos : praedicaveruntjejuniutn , et sedere
bitus huc illucque me vertercm, subito non compa- C fecerunl Naboth inter jirimos populi. Et adductis
ruit. El oil rcx Isracl ad eum : Iluc cst Jndicium diiobus viris filiis diaboli [h. Bilial], fecerunt eos
luum, quod ipse decrevisti. At ilte statim abstersit sedcre contra cum : at illi, scilicet ut [ Ms. tacet utj
[ At. abslergit J pulvcrcm de facie sua , et cognovit viridiabolici [b. BelialJ, dixcrunt conlra etim lesii-
eum rex Isracl, quod essel de prophelis. Qui ait ad nioniuin coram multimdine [h. coram populo]. Bcne-
cum : [T. XCI.J Hoccdicit Dominus : Quia dimisisti dixit Naboth Deo et rcgi, quam ob rem cduxerunt
virum dignuiii morte de manu tua , erit anima lua cuinexiraciviiatem.etlapidibusinterfecerunl.Mise-
pro aninia ejus, cl populus liius pro pnpulo cjus. runtquead Jezabel, dicentes: Lapidalus est Naboth, ct
Rcvcrsui est igilur rex Israel in doinuin suam, moriuus est. Factura esl autem.cum audisset Jezahel
audire conicmnens, et furibundus, venit in Sa- lapidatum Nabotb, et moriuum, locula est Ahab :
mariam. ____ Surge et posside vineam Nabolb Jezraelitac, qtiinoluit
[T. XCU, Cap. XXI.] Post verba aulcm brec [Vnlg. lihi acquiescere, et dare eam, accepta pecuuia : non
ad. lempore illo] vinea cral Nabolli Jezraelilae, qui cnini vivitNabotli, sedmortuus esl. Quodcum nudissct
crat in Jtzrael, juxia palatium Abab regis Samariae. Ahab, mortuum videlicetNabotb, surrexit, et dcsccn-
I/icutus e.si ergo Abab ad Nabolh, dicens : Da mihi debat in vincam Nabolh Jezraelilae, ut possideret
vincaiii luaii), nl faciam mihi horium olerum, quia D cam. [T. XCIV.] Factus est igitur sernio Domini ad
vicina est, et prope domum meatn, daboquclihi pro Eliam Thesbilen , dicens : Surge, descende in oc-
ea vineam meliorem , aut si libi commodius putas, cursum Abab regis Israel, qui est in Saranria : ccce
argenti |>rclium, quanlo digna est. Cui respondit ad vineam Naboth descendit, ut possidcal eain, et
Nabotli : Propitius niihi sit Dominus [b. Absit a me loqueris ad eum, dicens : IIUDC dicit Dominus : Oc-
a Qiiod ahesseab Ilebnco, Scholiaslcs notat, ms. mus in aliis mss., ab ipsomet Hicronymo usurp.iri ad
quoi|iie Vcroiicns. <ereticet. majorem illuiiiinattonem sententioe, uti iioniinilas
b Idem ms. Egressus ergo ad etim Bcnadad eteva- particulas addit alibi soapius explicationis cuusn.
vit, etc. MART.
c Fere concinnitis Vcronens. nis. comieiiieus. e ldem ms. cnmVulgalis, ad parietem Iiahet
d llcbrasus, e<tnuiavitpulvereoculossuos: sic qno- pro
suam, quod videttir glossema intrusum sequiorc
que lcgitur in canouc Heh. verit. quia crasiun cst nianti.
iu eovcrhum os cum seqnenti coujunelione e<; babet f In futuro ms. Veronens. et Hebr. legil roiSo
igitur : Et muiavit aspzrsionepulveris oculos suos. nS'Vn reges
Poiuit iiibibiiiinus nomcii os, quod scrij,itu:nrepcri-
719 S. HIERONYMlDIVINA BIBLIOTIIECA. 720
cidisti, insuper ct posscdisti. Et post Iiuec addes : Ax eamj Dominus in manu regis. Dixit antem Josaphat:
Haec dicit Dominus : In loco a in quo linxerunt ca- Non esl bic prophela Domini quispiam, utinterroge-
nes sanguinem Nabotb, Jambent luum quoque san- mus per eum? Et ait rex Israel ad Josapbal : Re-
guinem. Et ait Ahab ad Eliam: Num invenisti me inansit vir unus, pcr quem posscmus [Ms. possi-
b musj inlerrogare Dominum : sed ego odi eunr,^uia
[Vulg. inimicura libij, iniinice meus? Qui dixit ei:
Inveni, eo quod venumdatus sis, ut laceres malum non prophetnt mihi bonum, sed malum , Michacos
in conspectu Domini [h. in oculisj. Ecce cgo inducam filius d Jemla. Cui Josaphat ait: Ne loquaris ita, rex.
super te malum, et demetam [h. auferam] posteriora [T. XCYIII.] Vocavit ergo rex Israel eunuchum
tua, et interficiam de Abab mingcntcm ad parielcm, quemdam, et dixit ei : Festina adducere Michaaam
et clausum et ultimum [h. dereliclum] in Isracl. Et filium Jcmla. Rex autem Israel et Josaphat, rex
dabo domum tuam sicut domum Jeroboam filii Na- Juda, sedebat unusquisque in solio suo, vestilicultu
bat, et sicut domuin Baasa filii Abia : quia egisii, ul regio, in area jtixla ostium portoe Samariae, ct uni-
me ad iracundiain provocares, el peccare fecisti Is- versi prophetac propbelabant in conspeclu eorum.
racl. [T. XCV.] Scd et de Jezabcl locutus est Domi- [T. XCIX.] Fecit quoque sibi Sedecias filius Cha-
nus, dicens : Canes comedent Jczabcl in agro Jcz- nana [Ms. ChanaaniJ cornua ferrea, et ait : Hoecdi-
rael. Si mortuus fuerit Abab [h. qui mortuus fuerit B I cit Dominus : His venlilabis Syriam, donec dehas
dc AhabJ in civitate, comcdcnt cum canes: si autem cam [h. consumas]: omnesque prophcloe similitcr
[h. qui aulem] mortuus fucrit in agro, eomedcnt proplictabant, diccntes : Ascende in Rainolh Galaad,
eum volucres cceli; Igilur non fuit alter talis ut ct vadc prospere, et tradet Dominus in e manus re-
Abab, qui venumdatus cst, ut faceret malutn in gis. Nuulius vero, qui ierat, ut vocaret Michacam,
conspectu Domini [h. in oculis DominiJ : concitavit locutus est ad eum, diccns : Ecce scrmoncs propbe-
cnini eum Jezabel uxor sua, et abominabilis factus tarum ore tino bona rcgi proedicant, sit ergo ct ser-
[Ms. effeclus] est, intanlum ut sequerelur idola mo luus similis corum, et loquere bona. Cui Mi-
[h. sordes], qtioe fecerant Amoribaei, quos con- chotas ait : Vivit Dominus, quia quodcumque dixe-
smnpsit Dominns a facie filiorum Israel. [T. XCVI ] ril tnihi Dominus, hoc loquar. Venit itaque ad rc-
Iiaquc cum nudisset Ahab sermoncs istos, scidit gem, et ait illi re.v : Micbaea, ire debcmus in Ra-
vcslimcnta sua [Ms. vcstcm suani], et operuit cili- ntoth Giilaad ad procliandum , an ccssare? Cui illc
ciocarneni suam, jejunavi:que etdormivit in sacco, respondil : Ascende, et vade prospere, et tradet
ct ambulavit demisso c.ipilc. Et factus est sermo [Vulg. addunl eam] Doininus in nianus regis. Dixit
Domini od Eliam Tbesbiten, dicens : Nonne vidisii autcm rex ad eum : lleruin atque ilerum atljuro le ,
hiimilialum Ahab coram me? quia igilur bumilialus C ( ut non loquaris [h. Quoi vicibus iiiterrogabo te, ut
esl mei cousa , non inducam malttm in diebus ejus, imn loquaris?] mihi nisi quod vcruni cst, in nomine
scd in diebus filii sui infcram maluin domui ejus. Domini. Etille ail : Vidi cunctuin Israel dispersum
[Cap. XXII.] Transierunl igitur tres anni absque in monlibus, quasi ovcs non babcntes paslorem, et
bello inter Syriam ct Israel. In anno aulem lertio, ait Dnminus : Non hahenl dominum [h. dominos]
descendil Josaphatrex Juda ad regcm Isracl. (Dixil- isti : rcverlatur unusquisqiie in donium suam in
qtie re.x Israel ad servos suos : Ignoratis quod 110- pace. [T. C.J Dixit ergo rex Israel ad Josaphat:
stra sit Ramolh [Ms. RamaibJ Galaad, et negligimus Numquid non dixi lihi, quia non prophetat mihibo-
tollere eam de manu regis Syriac?) Et aitad Josn- nuin, scd semper malum? Ille vero addcns, ait :
phat: Veniesne mecum ad praaliandum in Ramoth Proplerca audi sermonem Domini: Vidi Dominum
Galaad?|T. XCVII.J Dixitque Josapbat ad regem sedcnlcm supcr solium sutim, el oinnem exerciium
l-racl : c Sicul cgo sum, ita et lu : popnlus meus , coali assistentem ei a dextris et a sinistris, ei ait
cl populus luus unum sunt, cl cquites mei [Ms. Dominus : Quis decipiet Abnb rearm Itrael [h. non
addit et], equites tui. DixitqtieJosaphat ad rcgem Is - h.tbetj, utosccndat, el cadat in Ramolli Galaad?
racl: Quaerc, oro <e [b. nou habetj hodie sermoncrai Et dixit unus verba huj'usccmodi, et alius aliter.
Doinini. Congrcgavit crgo rcx Israel propheias, , D Egrcssus esl aulem spiritus, ct stetit cornm Domino,
quadringenlos circitcr viros, et ait ad cos : Irc de- ct nit : Ego decipiam illum. Cui locutus esl Domi-
beo in Ramotli Galaad od Iicllandum , an quiescere?}. nus : In quo? Et ille ait: [T. Cl.] Egredinr, ct cro
Qui responderunt: Ascende, cl dahil [Vulg. addunlI spiritus mendax in ore omnium prophetarum ejus.
n Veronens. ms. cum Vulgatis, tit loco hoc int Ilieronyminna Iranslatio, Scbolion vero inlegrum
quo, clc. ndditum est in margine, prottt bic positum legittir
b Voculam ei juxta Hebrscum Vcroncns. ms. ne- inira lextum Scripttira?. Confer locum utrumque si
scit. libuerit. MART.
« In Canone nonnulla mutanltir hoc modo jiixta, d Micheaset Michamversu sequenti habel Canon;
Hebroeum : Sicut cgo sum, ita el lu : el sicui populuss sed emendalus. MART.
meus, ila etpopultts luus: el sicui eqtti mei, ita et( —Consianler idem ms. aspirat Hiemla. Mox tacet
ait. Denique minus bcne isli lnbel pro
equi titi. Crediderim hanc emendalionem, quacmani- yerbum
ila.
festa cst in codice ms. ab aliquo scholio marginali; e Idem ms. in manu. Hebr. TS. Et paulo post
fluxisse in contextum : in quam suspicionem nosi
impellit eadem phrasis iteruni usurpata libro n Ma-- t'era< tiocare, pro tit vocarel. Hcbraic. tdpb, ad vo-
lachim cap. in, vers. 7, ubi intacta remansit in lextut candum.
721 LIBER II MALACHIM. 722
Et dixit Dominus [b. non habet]: Decipies, et prae-.A lalus est Samariam, sepelieruntque regem in Sama-
valebis: cgredere , et fac ita. Nunc igitur ecce de- riam, ct laverunt currura a cjus in piscina Saniarioe,
dil Dominus spirilum mendacii in ore omnium et linxerunt canes sanguinem ejus, et habenas la-
prophetarum luorum, qui hic sunt, et Dominus lo- verunt, juxta verbum Domini, quod locutus fuerat.
cutus est contra te malum. [T. CIl.] Accessit autem Reliqua vero sermonum Ahab, et universa quoefecit,
Sedecias filius Chanana, et percussit Michxam in et domus eburneae quara aedificavit, cunctarumque
inaxillam, el dixit: Mene ergo dimisit spiriius Do- urbium quas exstruxit, nonne boec scripta suiil in
mini, ct loculus esl libi? Et ait Michoeas; Visurus libro b sermonum dierum regum Israel? [T. CIV.
es in die illa, quando ingredicris cubiculum, inlra Dormivit ergo Ahab cum patribus suis, et regnavit
cubiculum ut abscondaris. Et ait rex Israel: Tollile Ohozias [h. Abazias] (ilius ejus pro eo. [T. CV.]
Michaeam,et maneat apud Amon principem civitalis, Josaphat vero filius Asa regnare cceperat supcr Ju-
ct apud Joas filium Amalech, et dicite eis: Hxc dam anno quarto Ahab rcgis Israel. Triginla quin-
dicit rex : Miitile virum [h. non haheij istum in car- que annorum erat cuni regnare coepisset, et viginti
cercm, et suslenlate eum pane tribulationis et aqua quinque [b. a....J annis regnavit in Jerusalem : no-
angusliie, donec revertar [Ms. reverlor] in pace. mcn malris cjus Azuba filia Salai [Ms. SalaaiJ. Et
Dixitque Michaeas: Si reversus fueris in pace, non B ] ambulavit in omni via Asa patris sui, cl non decli-
est locutus Doniinus in me. Et ait: Audite, populi navit ex ea : fecitque quod reclum erat in conspectu
omnes. Ascendit itaque rex lsrael, et Josaphat rex Domini [h. in oculis]. Verumlamen excelsa non abs-
Juda, in Ramoth Galaad. Dixit-itaque rex Israelad lulit: adhuc enim populus sacrificabat, ct adolebat
Josaphat: Sume arma, et ingredere prxlium, et incensum in excelsis. Pacemquebabuit Josaphat cum
induere veslibus luis. Porro rex lsrael mutavil ha- rcgc Israel. Reliqua aulem verborum Josaphat, ct
bitum [Vutg. addunt stiumj, el ingressusest lellum. opera ejus, quae gessit, et praiia [h. forliludoj,
Rex autem Syriae proeceperat principibus curruum nonne Incc scripta sunt in libro verbarum dierum
triginla duobus, dicens : Non pugnabilis coiilra mi- regumJuda? Sed et reliquias effeminatorum, qui
norem et majorem quempiam, nisi conlra regem remanserant in diebus Asa patris ejus, abslulit do
Israel solum. Cum ergo vidissent principes curruum terra. Nec erat lunc rex constitutus in Edom. Rex
Josaphat, suspicati sunt quod ipse essct rex Israel, vero [h. non habetj Josaphat fecerat classes in mari
et impetu faclo pugnabant contra eum , et exclama- [h. TbarsisJ, quae navigarent in Ophir propler au-
vit Josaphat. Inlellexerunlque principes curruum rum : et ire non potuerunt, quia confractac sunl in
quod non esset rex Israel, et cessaverunt ab eo. Asion-Gaber. Tunc ait Ohozias [h. Ahazias] filius
[T. CIII.] Unus [Vulg. vir] autem quidam letendit < C Ahab ad Josapbat: Vadant servi mei cum servis
arcum, in incerturo sagiltaro dirigeus, et casu per- luis in navibus. Et noluit Josaphat. [T. CVI.] Dor-
cussit regem Jsracl inter pulmonem et stomachum mivilque ~ Josaphat cum patribus suis, et sepultus
[h. inter scapulas]. At ille dixit aurigae suo : Verle est cum eis in civitate David patris sui: regnavitquc
nianura tuam, et ejice me de exercilu, quia graviler Joram filius ejus pro eo. Ohozias aulem filius Ahab
vulneralus sum. Commissum est ergo proelium in regnare cceperat super [h. regnawera/ super] Israel
die illa, et rex Israel stabat in curru suo conlra in Samaria, anno seplimo decimo Josaphat rcgis
Syros, et mortuus est vesperi: fluebal autem san- Juda, regnavitque super Israel duobus annis. Et fe-
guis plagae in sinum currus , et prseco pcrsonuit in cit malum in conspeclu Domini, et ambulavit in via
universo exereilii antequam sol occumberei, dicens : patris sui el roatris suae, et in viam Jeroboam filii
Unusqtiisque revcrtalur in civilatem suam [Ms. et Nabat, qui peccare fecit Israel. Servivit quoque Baal,
Vulg. tacenl suam], et in terrara suam [h. incastris et adoravit eum, et irrilavit DominumDeum Isracl,
dum sol occumberet, dicens : Fir in civiiatem suam, juxta omnia quoe fccerat pater ejus.
el in terram suam]. Mortuus est autem rex, et pcr-
a Hic Veronens. ms. tacel ejut, quod neqtie in He- est proprie titulus libri, supra retenlus continuo.
br;co resonal. c Noraen Josaphat, quod tamen in Hebroco repe-
b Idem ins. In libro Verborum dierum; qui cjus ritur, Veronens. ms. liic tacei.
MALACHIM LIBER 8ECUJYDUS\
T. CVH, Cap. I.] Pracvaricalus esl aulem Moab in D zias [h. Ahaziasj per cancellos coenaculi sui, quod
Israel, poslquam mortuus est Ahab. Ceciditqtie Oho- habebat in Samaria, clocgrotavit: misilque imntios,
a Conlinuat Yeroncnsis ms. proecedenlislibri se- qtiod scmel atque ilcrum supra annolalum cst. Vi-
riem, non ajiposila secundi hujus inscripiionc, ul- desis lamen |infra notam c (col. 723 huj. edit.)
potc qui ad Hebraici exemplaris i.ormam, singula- inilio capiiuli subsequentis.
rcm facil librum Malachim, non in duos partilur:
723 S, HIERONYMl DIVINA BIBLIOTHECA. 724
dicens nd eos : Ite, consulite Beelzebub deum Ac- V interrogare sermonem, ideo de lectulo, supcr quem
caron, ulrum vivere quearo de infirmitate mea hac. ascendisti non descendes, sed morte morieris. Mor-
Angctus autem Domini loculus est ad Eliam Thes- tuus est ergo juxta sermonem Doniini, quem locu-
bitem [Vulg. add. dicens] : Surge, ascende in oc- tus est Elias, ct regnavit Joram frater ejus [h. non
cursura nuntiorum regis Samariae, et dices ad eos : habet] pro eo, anno secundo Joram filii Josapbat
Numquid non est Deus in Israel ut eatis ad consu- regis Judoe: non enim habebat filium. Reliqua autem
lendum Beelzebub deum Accaron? [T. CVIII.] Quam verborum Ohoziae [b. Ahaziae], quae operatus est,
ob rem haec dicit Domiuus : De lectulo, super quein nonne baec scripta siint in libro serraonum dieruin
ascendisti, non descendes, sed morte morieris. El regum Israel?
abiit Elins. Reversique sunt nunlii ad Ohoziam [T. CXI, Cap. II.] c Factum est autem, cum levare
[h. AhaziamJ.Qui dixiteis : Quare reversi eslis? At vellet Dominus Eliam per turbinem in ccelum, ibant
illi responderunt ei: Vir occurrit nobis, et dixit ad Elias et Elisoeusde Galgalis. Dixitque Elias ad Eli-
nos : Ite, revertimini ad regem, qui misit vos, et di- soeum:Sedehic, quia Dominusmisit me usque Belh-
ceiis ei: Haccdicit Domiuus : Numquid quia non erat El. Cui ait Elisocus: Vivit Dominus, et vivit anima
Deus in lsrael.mitlis [Ms. mitles] ut consulatur Beel- tua,quia non derelinquam te. Citmque desccndisscnt
zebub deus Accaron? Idcirco de lectuIo,super quem B [Ms. descendisset] Belh-EI, egressj sunt filii prophe-
ascendisti, nou descendes, sed morte morieris. Qui tarum, qui erant Beth-EI, ad Elisaeum, et dixerunt
dixit eis: Cujus ligurae et habitus est vir " ille, qui oc- ei : Numquid nosti quia hodie Dominus tollet [Ms.
currit vobis, et locutus est verba haec? At illi dixe- tollat] dominum tuuni ate? Qui respondit : El ego
runt: Yir pilosus[h. capillosus], et zonapellicea ac- novi : silete. Dixit aulera Elias ad Elisaeum : Scde
cinctiis [Jlfs. adcinclisj renibus. Qui ait: Elias Thesbi- bic, quia Dominus mitit me in Jericlio. Etille ait:
tes esi. Misitque ad eum quinquagcnarium princi- Yivit Dominus, et vivit anima tua, quia non derelir-
pem,etquiiiquaginla,quieranibtumeo.Quiascendit quam te. Cumque venissent Jericho, acccssertint
ad eum : sedentique in verticc moniis, ait: Homo Dei filii prophetarum, qui crant in Jericbo, ad Elisxiun,
[h. vir DeiJ, rex proecepit, ut descendas. Respon- et dixcrunt ei: Numquid nosli, quia hodie Dominus
deiisqtte Elias,dixitqtiinquagenario: Si bomo Dcijli. tollet dominum tuum a te? Et ait : Et ego novi: si-
vir] sum [h. non habetj ego [Ms. tacet ego], descendat lete. Dixit auieni ei Elias : Sede bic, quia Dominus
ignis de ccelo, et devoret te, et quinquaginta luos. misit me [Vulg. ad, usque] ad Jordanem. Qui ait :
Descendil ilaque ignis de ccelo, etdevoravil eum, ct Vivit Doininiis, et vivit aninia ttia, quia non derelin-
quinquaginla, qui eranl cum eo. Rursumque mi- quam tc. lerunt igitur ambo pariter, et quinquaginta
sit ad eum principcm quinquagenarium alterum, ct C viri de filiis prophetariim secuti sunt [Vulg. ad. eosj,
quinquaginta cum eo. Qui locutus est [Ms. locuti qui et sleterunl d e contra longe : illi aulcm ambo
sunt] illi : Homo Dei [b. vir Dei], h*c dicit rex : stabant super Jordanem. [T. CXII.] Tuliique Elias
Festina, descende. Respondens Elias ait : Si liomo pallium suum, ct involvit illud, et percussit aquas,
Dei ego [h. vir Dei ego] sum, descendat igois dc quae divisoesiint in utramque partem, el transieruut
ccelo, et devoret te, et quinquaginla tuos. Desccndit ambo per siccuni. Cumque transisseni, Elias dixit ad
ergo ignis Dei [Vulg. tacenl Dei] de ccelo, et devora- Elisoeum: Postuia quodvis, ul faciam tibi, anlequam
vit illuni, et quinquaginta ejus. [T. CIX.] lterum rai- toltar a te [h. postula quod faciam lihi aiilequain
sit principcra quinquagenarium tertium, et quinqua- lollar a lej. Dixitque Elisaeus : Obsecro, ut fiat dit-
ginta, qui erant cum eo. Qui cum venisset, curvavit plex spiritus luus in me. Qui respondit : Rein dilli-
genua conlra Eliam , et precatus est eum, et ait: cileni poslulasti ; allamen si vidcris me, quando
Homo Dei [h. vir Dei], noli despicere animam meam, e lollar a le, eril tibi qtiod pelisti [h. mc tolli a te,
et animam servorum tuorum, qui mecum sunt. Ecce erit quod pelisti]: si autem non videris, non erit. Cuin-
dcscendit ignis de coelo, et devoravit duos principcs que pergerent, et incedentes scrinocinarcniur, cccc
quinquagenarios primos , et quinquagcnos qui cum currus igneus et equi ignei diviserunt utrumque, et
eis erant : sed nunc obsecro ut miserearis animoe D ascendit Elias per turbinem [h. in turbine] in coe-
meoo.Locutus est aulem Angelus Doraini ad Eliam, luin : Elisaeus autem videbat, et clamabat : Palcr
dicens [b. non habetj: Descendecum eo, ne liineas. rai, paler mi, currus Israel, et auriga ej'us. Et non
Surrcxil igitur, et descendit cum eo ad regem, ct vidit eum amplius : apprelienditque vestimcnta sua,
Iocutus est ei : [T. CX.] Haec dicit Dominus : Quia et scidit illa in duas partes. Et levavit pallium Eli;c,
niisisti nunlios ad consulendum Beelzcbub deum quod ceciderat ei [h. quod ceciderat super eum] :
Accaron, quasi nou esset Deus in Isracl a quo posses reversusque sletit super ripam Jordanis, et pallio
HTacet Veronens. ms. ille: qu;e vox ncque reso- Putare autem nialim non suo loco positani, quae ad
nai in llebroco. prieccdentis capituli initium spectat; ncquc eniin
b Idem ms. sub co, cum Vulgaiis. Hebr. praefert nllum lextum exstare scio, qui c* hoc loco quartura
ejus.
" Hic ad libruni exonliatur.
margincm Veroneusis ms. banc eamdem, d Vcrouens. ms., steterunt conlra c lonrjc. ferecon-
qu.c libruni universum descrip-it, mauus nolam ap- cinnius.
posuit : Ilic fiuit liber III secundum Sepluaginta. e Idetn ins. tollor : qui ei nwx praterrailtit tibi.
725 LIBER II MALACHIM. 726
Eliac, quod cccidcrat ei a [h. supcr eum], percussil A suis. Cumque morluus fuissel Ahab, proevaricalus
aquns, ct dixit: Ubi cst Dominus Deus Eliae etiam estfcedus, quod habebal cum rege Israel [h. pracva-
nunc? Percussitque aquas, ct divisoesunl Uuc atque ricatus est rex Moab in rege Israel]. Egressus d igi-
illuc, etlransiil Elisoous. Videntes autem eum [Ms. tur rex Joram in die illa de Samaria, rccensuit
el Vutg. tacent eum] filii prophetarum qui erant in univcrsum Israel. [T. CXVII.] Misitque ad Jo-
Jericho de cnnlra dixerunt : Requievit spiritus saphat regem Juda, dicens : Rex Moab rcccs-
Eliac super Elisxura. [ T. CXIII. ] Et venien- sit a rae, veni mecum [b. veniesne mecumj
les in occursum ejus, adoraverunt eum proni contra eum ad praelium. Qui respondit : Ascendam :
in terram, dixerunlque illi : Ecce, cum servis qui meus est, luus est: populus meus, populus ttius :
tuis suiit quinquagiiila viri fortes, qui possint equi mei, equi tui [It. Sicut ego sura, ita et tu, et
irc, ei quoerere [Ms. et Vulg. rcquirere] dominum sicut populus meus, ita et populus luus, ct sicut equi
luuin [b. eant el quxrant dominum tuunij, ne forle mei, iia et equi tuij. Dixilque : Per quam viam ascen-
luleril eum spirilus Domini, et fro]ecer\l[Vulg. add. demus ? At ille respondit : Per desertum Idumxa:
cumj in unum montium, aut in unam vallium. Qui [h. per viam deserti ldumoaae].[T. CXVIH.] Perrexe-
ait: Nolite mittere. Coegeruntque eum, donec ac- runl igiiur rex Israel, et rex Juda, et rex Edora, et
quiesceret, et diceret: Miliite. Et miserunl quinqua- B circumierunt per [b; non habet] viam septem die-
ginla viros: qui cum quocsissent tribus diebus, non rum, nec erat aqua exercilui, ei jumeniis quoeseque-
invenerunl. El reversi sunt ad eum: at ille babitabat bantur eos [h. quibus sedebanl]. Dixitque rex Is-
in Jericho, dixitque eis : Numquid non dixi vobis : rael : ~ Eheu, congregavit nos Dominus |h. Eheu
Nolite b miltcre? Dixerunt quoque viri civilalis ad quoniam vocavit Dominus] tres reges, ut traderct in
Elisaeum : Ecce babitatio civitatis bujus oplima est, manu Moab. Et ait Josaphat : Estne bic propbela
sicut tu ipse, domine, perspicis: sed aquocpessimae Domiui, ut deprecemur [h. ul consulamus] Dominum
sunt, el " lerra sterilis. [T. CXIV.] At ille ait: Af- per eum ? Et respondit unus de servis regis Israel:
ferte mihi vas novum, et mitiite in illud sal. Quod Est bic Elisaousfilius Saphal, qui fundebat [h. fudil]
[Ms. qui] cum altulisset, egressus ad fontem aqua- aquam super manus Elioe. El ait Josapbat: Est apud
rum, misit in cum sal, et ait: Ilacc dicit Domintis: eum sermo Domini. Descenditque ad eum rex Israel,
Sunavi aquas bas, et non erit ultra in eis mors, ne- et Josaphat f, et rex Edom. Dixit autem Elisaeusad
que sterililas. Sanaloe sunt ergo aquacusquc ad diem regem Israel: Quid mihi et tibi est? vade ad pro-
hanc, juxta verbura Elisoei, quod locutus est. pbelas palris lui et roatris luoe. Et ail illi rex Israel:
[T. CXV.] Ascendit aulem inde Belh-El: cumque Quare congregavil Dominus tres reges Iios, ut tra-
ascenderet per viam, pueri parvi egressi sunt de ci- Z deret eos in manus [Ms. manu] Moab? Dixiique ad
viiate,'et illudebaut ei, dicentes : Ascende, calve; eum Elisaeus : Vivit Dominus exerciluuin, in cujus
ascende, calve. Qui cum post se [Ms. et Vulg. ta- conspectu slo [h. slelij, quod si non viiltum Jo-
cent post se] respexissel, vidit eos , ct maledixit eis saphat rcgis Judae erubescercm, non attendissem
in noinine Domini: egrcssique sunt duo ursi de quidem te, nec respexissera. Nunc autem adducile
saltu, ct laceraverunt cx eis [Ms. tacet ex eis] qtia- mihi psalten. Cumque caneret psaltes, facta est su-
draginta dtios pueros [b. parvulos]. Abiil autem inde per cum manus Domini, et ait: Hoecdicil Dominus :
in montein Carnieli, et iude reversus est Sama- Facite alveum torrentis hujus [h. Facitc torrenlem
riam. liunc] fossas e<[h. non habet] fossas. Haec enim dicit
[T. CXVI, Cap. III.] Joram vero (ilius Abab regna- Dominus : Non videbitis venlum, neque pluviam, et
vit super Israel in Samaria anno octavo decimo Jo- alveus [h. torrens] iste replebilur aquis, et bibelis
snphat regis Judac. Regnavitque duodecim annis. vos, et familiaevestrce, et jumenia vestra. Parumque
El fecit maltim coram Domino [b. in oculisDomini], lioc [h. et leve]est in conspectu [h. in ocu/i's]Domini,
scd non sicul paler suus el matcr: lulit enim statuas insuper iradel etiamMoab in manus vestras [Ms. manu
[It. titulum],Baal, qnas fecerat paler ejus. Verum- vcstraj. Et perculielis omnem civitatem munilam, et
tamen in peccaiis Jcroboaiii filii Nabat, quipeccare D omnem urbem electam, el universum lignum fructi-
fccit Israel, adhaesil, nec reeessit ab eis. Porro fcrum succidetis, cunctosque fonles aquarum obtura-
Mcssa rex [3Is. Mesa] Moab nulriebat pecora multa bitis, et omnera agrura egregium operietis Japidibus.
[h. non hahei], et solvebat regi Israel ccntum millia (T. CXIX.] Factum est igitur mane, quando sacri-
aguorum, et ccnlum millia arietum, cum vclleribus ficium offerri solet, et ecce, aquoeveniebaut per viam
a Canon purus est hoc loco, et suo fonti directe c Idem ms., e< sleriles, voceintermedia terra, qui
rcspondet. Coetcrimss. cum edilis addunt hoec et manifeslus Antiquarii error est, practermissn.
non sunt divism,quod addiiamenlum marginalis obe- d Idem ms. egressus est igitnr... et recensuit. Et
lus renuntiai. MART. mox conira Moab pro contra eum cum Vulgalis et
—Hic quoque ei tacel Veronens. ms. Mox Vulgali llebraeo tcxtu.
j)lus liiibcnt, percussit aquas, el non sunt divism, et e Hic quoque ler Eheu, cum Vulgalis rcpetit Vc-
dixit, etc. Denique idem nomen Dominus tacel, cum ronens. ms. minusbene.
Vulgatis velustioribus libris. f Addunt Vulgati rex Juda, quoe verba Hcbr. et
b Cod. Groecisque
Veronens., nolite ire, rectius adHebroeum Hieronymianae vcrsionis mss. ignoraut.
isSrrS.s, el plerosque alios textus.
727 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTIIECA. 728
Edom, et rcplela csl lerra aquis. Universi autem A & que frequenler inde transiret, divcrtcbal ad eam, ut
Moabitae, audicntcs quod ascendissenl reges, ul pu- comederet panem. Quaodixit ad virtim suum : Ani-
gnarenl adversum cos, convocaverunt omnes qui ac- madverto quod vir Dei sanclus est iste, qui transil
cincli eranl balteo dcsuper, et stelerunt in terminis. per nos frequenter. Faciamus ergo coenaculum par-
Priraoque mane surgenles, et orto jam sole ex ad- vum, et ponamus ei in eo lcctulum, et mensam, ct
vcrso aqnnrum, viderunt Moabllace contra aquas sellam, et candelabrum, ut eum venerit ad nos, ma-
rubras quasi sanguinem, dixeruntque : Sanguis est neat ibi. Facta est igilur dics quxdam, et vcniens
gladii, pugnaverunt rcges conlra sr [h. non habei] et diverlit in coeuaculum, et requievit ibi. Dixilque ad
coesisunt muluo, nunc perge ad procdam, Moab. Per- Gezi ptierum suum : Voca Sunamiten islam. Qui cum
rexeruntque in castra Israel : porro consurgens Is- vocasset eam, et illa steiissct coram eo, dixit ad
rael percussit Moab : at [ilfs. eij illi fugerunt coram puerum suum (ilfs. tacet suum): Loqnere od eam :
eis. Vcncrnnt igitur qui viccrant, et percusserunt Ecce, sedulo jn omnibus minislrasii nobis, quid vis
Moab, et civitalcs desiruxerunt, et omnem agrum ut faciam tibi? numquid habes negotium, et vis ut
optimum, miltenles singuli lapides, rcpleverunt, ct loquar regi, sive principi mililioe? Quoe respondit:
universos fonles atjuarum obluraverunt, et omnia In medio populi mei habito. Et ait: Quid ergo vult
ligna fructifera succiderunl, itaut muri tanlum ficti- 1" ut faciam ei ? Dixilque Giezi: Ne quacr.is : filiura enim
les remanerent, ct circumdata est civilas a fundibu- non habet, et vir ejus senex est. Praecepit iiaqtie, ut
lariis, el mngna ex parte percussa. Quod cum vidis- vocaret eam : qute cum vocata Juisset, et stetisset ad
sct rex Moab, praevaluissescilicel bostes, lulit secum (Vulg. ante) ostium, dixit ad cam : (T. CXXH.) Iu
septingenlos viros educentes gladium, ut irrumperent lempore islo, et in bac eadeni hora, b si vita comcs
(Ms. inrumperei) adregemEdom, et non potuerunt. ftterit [h. secundum tempusvilm], habebis in utero fi-
Arripiensque filium suum primogenitum, qui regna- lium. At illa respondit: Noli, quaeso, domiue nii, vir
turus erat pro eo, oblttlil holocaustum super murum, Dei, noli mentiri ancillx tuae. Et concepit mulier, et
ct facta est indignatio magna in Israel, stalimquc peperit filium, in tempore, et in hora eadem, ~ qua
rccesserunt ab eo, et reversi sunt in lerram suam dixerat ei Elisocus. Crevit autem puer[h. parvulusj.
(h. non habel). El cum esset quoedam dies, et egressus isset ad pa-
(Cap. IV.) Mulier autem quxdam de uxoribus pro- trem suum, ad messorcs, ait patri suo : Caput meunt,
phctarum clamabat ad Elisoeum,dicens : Servus tuus d caput mcum. At ille dixit jiuero : Tolle, et duc
vir meus mortuus est, et tu nosti quia servus luus eum nd malrem suam. [T. CXXIII.] Qui cum lulis-
fuit timens Dominum, et eccc creditor venit, ut tol- set, et adduxisset eum ad matrem suam, posuit cuni
lat duos fitios meos ad serviendutn sibi. Cui dixit'1 illa super genua sua usque ad meridiem, et roorluiis
Elisxus : Quid vis ut faciam tibi? Dic mihi, quid ba-- est. Ascendit autem, et collocavit eum super lec-
bes in dotno lua? At illa respondit : Non habeo an- tulum hominis '[h. viri] Dei, ct clausit oslium, ct
citla lua quidquam in domo mca, nisi parum oleii egressa vocavit virum suum, et ait: Milie mecum,
(b. nisi lectjihus olei), quo ungar. (T. CXX.) Cui ait: : obsecro, unum de pueris, et asinam ul excurram
Vadc et (Ms. et Vulg. tacent et) pele mutuo ab) usque ad homiiiem [b. virum] Dei, et reveriar. Qui
omnibus vicinis luis vasa vacua non pauca. Et in- ait [Jl/s. cum Vulg. ad. illi]: Qusm ob causam vadis
gredcre, et claude ostium " tuum, cum intrinsecus» ad cum? hodie non sttnt kalendoe, nequc sabbalum.
fueris tu, et fitii tui, et ntittc inde in oninia vasa» Quaerespondil : e Pax. Stravilquc asinain , et pra:-
liscc, ctcum plena fuerint, lolles. Ivit itaque mulier,, cepit pucro : Mina, et propera, ne mibi moram facias
ct clausit ostitim super se ct supcr filios suos : illii in eundo, et boc age quod proecipiotibi. Profccla est
offcrebant vasa, el illa infundebat. Cumquc plenai igitur, et venit ad viruni Dei in monlem Carmcli :
fuisscnl vasa, dixit ad filium suum : Affermihi adbucc cumque vidisset eam vir Dei de conlra , ait ad Giezi
vas. Et ille rcspondit: Non habeo. Sletitque oleum. puerum suum ; Eccc Sunamitis illa. Vade ergo in
Venit autem illa, et indicavit bomini (h. viro) Dei. occursum ejus, et dic ei: Rcclene agilur circa te, et
Et ille, Vade, inquii, (Ms. ad. ei) vende olcum, ctt •* circa virum luutn, et circa filium [h. parvulum]
redde creditori tuo ; tu autem, et filii lui vivite dee tuitm? Qu:e respondil : Recte [h. PaxJ. Cumqueve-
reliqno (T. CXXI.) Facta est aulem quaedamdies, et:t nisset ad virum Dei in montem, apprehendit pedcs
transibal Elisteus per Sunam : eral aulcm ibi mulicrr ejus, et accessilGiezi, ut amoveret eam. Et ait homo
magna, (|uac tenuit eum, ut comederet panem, cum-- Dei [h. vir Dei]: Diraitte illam, anima enim ejus in
0 Vacal tuum in Veronensi ms. ad Ilebraici excin- c Ms.Veronens. quam dixerat Elismus, praclermhso
plaris alioruinque librorum normam. cum Vulgalis ei iiilermedio, quod in Hebraeo tamen
b Forte scrijitum habebalur iu scbolio isto margi- sonat. Rectius autem mox, egressus est. legit, pro
nali, tJi tempore vitm : eaiiidcm cnim scriplurac lo- eiyressusisset, juxla Ilebraeum lextum NXiV
culionem aiiuotiiliiinibus suis illusirans sancluss d Vulg, plus babenl, Cauu<meum doleo, caput meum
Hierouynius libro QQ. Ilebraicarum, rccitalo jttxtan doleo. ,
LXX.versu tl),cap. xviu, b;ec addit: Prohora,vilamii « Idem ms. Fa(e, pro Pax. Et DiWquidem, ouod
legimus in Hcbraio, ut sit ordo vel sensits : Revertarr est in llebr. Arabs quoquc Inlerpres reddidit, Vale.
ad te in lempore vitm : quasi dixcrit, si vixero, si fue-- Minus autetn bcne Vulgali, Vadam pro Vale, aut
ril viia comilattt.MART. Pax leguni.
729 LIBER U MALACIIIM. 750
amaritudine est, ei Domimiscelavit me [Vulg. a me], A [Cap. V.] Naaman autcm, princeps mililise regis
et nnn indicavit mihi. Quocdixit iili: Numquid pctivi Syriac, erat vir magnus apud dominum suum, et
filium a domino meo? numquid non dixi tibi: Ne il- honorattts : per illum enim dcdit Dominus salutcm
ludas me? [T. CXXIV.] Et ille ait ad Giezi : Accinge Syrioe : eral autem vir forlis et divcs, sed [h. non
lumbos tuos, et tolle bacultim meum in manu tua, habef] leprosus. Porro de Syria egressi fuerant la-
et vade. Si occurrerit libi homo [h. vir], non salules trunculi, et captivara dnxerant de terra Isracl puel-
enm, et si salutaverit (e quispiam , non respondeas lam parvulam, quoeeral in ohsequio uxoris Nanman,
ilti, et pones baculum meuni super faciem pueri. qttaeait ad dominain suam : Ulinam fuisset dominus
Porro mater pueri ait: Vivit Dominus, et vivit anima meus ad prophetam, qui est in Samaria : proleclo
tua, non dimillam te. Surrexit ergo, et secutus est curassct eum a lepra, quam habet. Ingressus est ita-
eam. Giezi autem praccesserat eos [Vulg. ante eos], que Naaman ad domiuum suum, el nunliavit ci, di-
ct posuerat baculum super faciem piieri, et non erat cens : Sic et sic locuta est puella de lerra Isr.e'.
vox, neque sensus : reversusque cst in occursura Dixitque ci rex Syriae : Vade, et miitam liitras
ejits, ct nunliavit ei, dicens : Non surrexit puer. In- [h. librum] ad regem Israel. Qui cum profeclus fuis-
gressus est ergo Elisseus domum, et ecce puer mor- set, el tulisset securi) decem tnlenla argeuli, el scx
tuus jacebat in lectulo ejus : ingressusque clausit os- B millia aureos, et decem mutaloria vestimcntorum,
lium super se, el [Vulg. el supcr] puerum, et oravit detulil lillcras [h. librum] ad regcm Isracl, in haec
ad Dominum : Et ascendit, et incubuit super puerum verba : Cum acceperis epislolam banc, scito quod
(Ms. eum), posuitque os suum super os ejus, et ocu- miserim ad te Naaman servum meum, ut cures cum
los suos super oculos ejus, et manus suas super ma- a lepra sua. Cumque lcgisset rex d Israel lilleras
nus ejus, et incurvavit se super eum, et calefacta est [h. librum], scidit vestimenta sua, et ait: Numquid
caro pueri. Al ille rcversus, deambulavit in domo, Deus ego sum [h. non habet], ul occidere possim ,
semel huc et illuc, et asccndil, et incubuit supcr et vivilicare, quia iste niisit ad me, ut curero homi-
eum, ei oscilavit puer septies, aperuitque oculos a. nem [h. virum] a lepra sua? animadvertite, et videte
(T. CXXV.) At ille vocavit Giezi, et dixit ei : Yoca quod occasiones quaerat adversum me. Quod cum
Sunainiten lianc. Quac vocata, ingrcssa cst ad eum. audisset Elisaeus vir Dei, scidisse videlicet regem
Qui ait : Tolle fiiium luum. Venit illa, et corruil ad Isracl vestimcnta sua, misil ad eum, dicens : Quare
pedes ejus, et adoravit super tcrram, tulitque filium scidisli vestimenta lua? vcniat ad me, et sciat esse
suum, et egressa est, et Elisoeusreversus est in Gal- prophelam in Israel. [T. CXXVII.] Venit ergo Naa-
gala. Erat aulem lames interra, et filii propbetarum man curo equis et curribus [h. curru suo], et sletil
hahitabant coram eo. Dixilque uni de pueris suis (h.' C ad ostium domus Elissei: misitque ad eum Elisoeus
Dixitque puero suo): Pone ollam grandem, et coque nuniium , dicens : Vade , el lavare septies in Jor-
pulmenlum filiis prophetarum.(T. CXXVl.) Et egres- dane, et recipiet sanilatem caro lua, atque munda-
sus cst unus in agrum, ul colligerel herbas agrestcs: beris. Iralus Naaman recedebat, dicens : Putabam
invenitquc qtiasi vitem silveslrem [b. malvas, inve- quod egredcretur ad me , el sians invocaret non en
niique vitcm agreslem], etcollegil ex ea coloryutbi- Domini Dei sui, et tangerel manu sua locum leproe,
das agri, el implevit pallium suum, et reversus con- et curarct rae. Numquid non meliores siinl Abana et
cidit in ollam pulmenti, nesciebat cnim quid csset. Pharpbar, fluvii Damasci, omnibus ~ aquis Israel,
Infuderunt ergo sociis, ut comederent: cumque gu- ul laver in eis,, ct munder? Cum ergo vcrtisset sc,
stassent de coctione, exclamaverunl, diccntcs : Mors et ahiret indignans, accesserunt ad eum scrvi sui,
in olla vir Dei. Et non potuerunt comedere. Al ille : et loculi siin.l ei : Pater [h. paler ini], si rem gr:m-
Alferte, inquit, farinam. b Et misit in ollam, cl ait: dem dixisset libi propheta, cerlc facerc debueras :
Iufunde turboe [b. populoj ul [Ms. etj comedai. Et quanlo magis quia nimc dixil tibi: Lavarc, et raun-
non fuit ampliusquidquam amaritudiuis [li. malij in daberis ! [CXXVHI.JDescendit, et lavil in Jordano
olla. Viraulem quidam venit de Balsalisa [Ms. Balsa- septies juxla sermonem viri Dei, et rcstiiula csl
"
Isnjdeferens viro Dei panes primitiarum [Ms.ad. et]' caro ejus, sicul caro pueri parvuli, et mundalus csi.
viginti panes hordeaccos, cl fruracnlum novum in Reversusque ad viruro Dei cuin universo comitalu
pera stia [b. et graua spicarum lorrida]. At illc suo, venit, et stelit coram eo , el ait: Vere scio
dixit : Da populo, ut comedat. Respondilque c ei quod non sit Deus.[Vu/g. alius DeusJ in universa
minisler ejus: Quantum est boc, ul apponam coram terra, nisi tanlum in Lrael. [T. CXXlX.J Obsecro
[Vulg. lacet coramj ccnlum viris? Rursum ille: Da, ilaque , ut accipias benediclionem a scrvo tuo : At
ait, populo, ut coinedal: haec enim dicil Dominus : ille respondit : Vivit Dominus, ante quem sto [h.
Comcdent, et supererit. Posuit itaque corain eis : stetij, quia non accijuam. Cumque vim facerel, pe-
qui comederunt, el superfuit juxia verbum Doniini. niius non acquicvit. Dixilque Naaman : Ul vis, sed
a Addii idem ms. suos, optime ad Hcbraeum tex- d Hic vcro abludit ab archetypo Hebroco Vero-
tum 1>j»s.Tum Et ille, pro Al, cic. nens. ms. tacens nomcn lsrael, et pnulo post e<,o.
b Plus habent Vulgali libri, Cumque lulissel, tni- * Idem ms. omnibusqui sunl in lirael, subinlcllife
lil -in ollam. fluviis, ut recie habeat: tametsi incurrit in ocuhs
Iicrutn juxta Hcbr. tacet Vcronens. ms. ei. antiquaiii lapsus.
7ot S. IHERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. . 732
obsccro , concede mihi scrvo tuo, ut tollam onus A^.materiam succidisset, cadcret ferrum securis in
duorum burdonum [h. mulorumj de terra : non aquam : exclamavilque ille, et ait: ~ Ehcu, domine
cnim facict ultra scrvus tuus bolocauslum aut vi- mi, ct hoc ipsum mutuo acce|>eram. Dixit autem
ciimam diis alicnis, nisi Domino. Hoc autem solum homo Dei [h. vir Dei] : Ubi cecidit ? At ille mon-
est, de quo depreceris Dominum pro servo luo , stravit ei locum. [T. CXXXH.]Proeciditergo lignum,
quando ingrediclur [Afs. ingrediturj dominus mcus et misit [h. et jecii] illuc : naiavitque ferrum , et
templum Rcmmon, ul ndorel, el illo innilente supcr ait: Tolle. Qui exiendit manum , et tnlit [Ms. ad-
mnniim menm , si adoravcro in templo Remmon , tulit] illud. Rex aulem Syriacpugnabat contra Isracl,
ndoranle eo [Ms. tacel eoj in eodcm loco, ut igno- consiliumque iniit cum servis sttis, dicens : In loco
scat milii Dorainus servo luo [Ms. suo] pro hac re illo et illo ponamus insidias. [T. CXXXIII.] Misit
[h. nisi Domino. Et pro hac re ignoscel mihi Domi- itaquc vir Dei ad regem Israel, dicens : Cave , ne
nus servo tuo , quando ingressus fueril Dominus transeas in locum illum : quia ibi Syri in insidiis
meus domum Remmon , ut adoret ibi, et innisus sunt. Misit ilaque [Ms. tacet iiaque] rex Israel ad
fueril super manum meam , si adoravero in domo locum quem dixerat ei vir Dei, ct prococcupnvit[h. ct
Rcmmon, adoranle mc in eodem loco, ignoscet mihi rnpuii] eum , et observavit se ibi non semel neque
Dominus scrvo tuo pro bac re]. Qui dixit ei : Vade B bis. Conturbatumquc est cor regis Syrioepro re h.ic :
in pace. Abiit ergoab eo electo terrae lempore. et convocntis servis suis , ait : Quare non indicaiis
[T. CXXX.] Dixitque Giezi pucr viri Dei : Pepercit [Jlfs. indicastis] mibi qnis proditor mei sit apud re-
dominus meus Naaman Syro isti, ut non acciperet gem Israel? Dixitqne unus servorum ejus: Neqtia-
nb eo quae atttilil: vivit Dominus, quia curram post quam, domine mi rex, scd Elisacuspropbeta, qui csl
cum, et accipinm ab eo aliqiiid. Et secutus est Giezi in Israel, indicat regi Israel omnia verba quoecum- >
jiost lcrgum Naaman : quem cum vidissct a cur- que loculus fucris in conclavi tuo. Dixitque eis : Ite
rentem ad se, desiliit de curru in occursum ejits, et et videtc ubi sit: ut miltam, ct capiam cum. Anntin-
ait : Recicne sunt omnia [b. Nonne pax est]? Et liaveruntque ei [Ms. lacet ei] dicentcs : Ecce in
ille ait : Rccle. Dominus niens misit nte b ad tc , Dotban. Misit crgo illuc equos el currus [h. currumj,
dicens : Modo venerunt ad me duo adolescentes et rohur cxercilus : qui cum venissent nocie , cir-
[h. pueri] de monie Epliraim , cx filiis propbeta- cumdedcrunt civilatem. Consurgens aulcm diluculo
riim : da eis talentum argenli, et vcstes mutalorias rainister viri Dei, egrcssus est, viditque cxercitum
tluplices. Dixitque Naaman : Metius esl ut accipias in circuilu civitatis, el equos et currus [h. currumj:
diio tnlcnln. Et coegit eum , ligavitque duo lalcnla iiiinliavitque ci [Ms. lacet ei], dicens : Ebeu, do-
nrgenli in duobus saccis, et duplicin veslimentn, el C ( inine mi, quid faciemus? At ille respondit: Noli ti-
imposiiit duobus pueris suis, qui ct porlaverunt co- mere : plures enim nobiscum sunt quam cum illis.
rain eo. Cumque venisset jam [Ms. eliam] vesperi, Cumque orasset Elisoeus, ail: Domine, apcri oculos
lulit de manu eorum, ct reposuit in domo, dimisit- Iiujus , ut videat. Et aperuit Dominus oculos pucri,
(jnc viros, et abierunt. Ipseauiem ingressus, stctit et vidit: et ecce mons plenus equorum, ct curruutn
coram domino suo.' [T. CXXXI.J Et dixit Elisaeus : igneorum , in cimiitu Elisoei. Hostes vero descen-
liide ijeiiis [h. non habcl], Giczi ? Qui respondit: derutit [b. non babct bosies vcro, scd, descendcrunt]
Nnn ivit servus luus quoquam [Ms. quaquam]. At: ad eum : [T. CXXXIV.] Porro Elisaeus oravil ad
ille : Nonne.nii, cor meumin procsenti eral, quando |il/s. lacel ad] Dominuni, diccns : Percute, obsecro,
rcversus est liomo [h. vir] de curru suo in occur- genlem banc coecitate. Percussitque cos Dominus ,
suin lui? Ntinc igitur accepisli nrgentum, et acccpistii ne viderent, juxta verbum Elisaci. Dixit autem ad
vestes , ui emas oliveia et vineia [Vulg. vineasj, elJ eos Elisotus : Non cst lioecvia, nec isla est civilas :
oves, el bovcs, ct scrvos, et ancillas. Sed et lcprai sequimiiii me, el ostendam vobis virum qtiem quae-
Naaman adboerebit [Ms. aderiij tibi, et semini tuo) ritis. Duxit ergo eos in Samariam : cumqiie ingressi
in seiiipiieriuim. Et egrcssus est ab co leprosus> fuissent in Samariani, dixil Elisoeus: Doniiue, apcri
quasi nix. D oculos istorum , ut videant. Aperuilque Doininus
[Cap. VI.] Dixcrtint aulem filii prophetarum ad1' oculos eorum, et vidcrunt esse se in raedio Samarioe.
Elisaeuin : Ecce locus in quo habilamus coram le Dixitque rex Israel ad Elisoeum, cum vidisset eos :
angustus cst nobis. Eamus usque ad Jordancm , ett Numquid perculiara eos, paier mi? At illc ail : Non
lollamus [Jfs. cl Vulg. lollam] singuli dc silva ma- percuties : neque enim cepisti eos gladio et arcu
tcrias singulas, ul ocdificemusnobis ibi locum ad1 tuo, ut percutias: pone [Vulg. sed pone] panem ct
babitandiim. Qui dixit : Ite. Et ait unus ex illis : nquam coram eis, ut comedant et bibant, et vadant
Veni ergo et lu cum servis luis. Respondit: Ego3 ad dominum snum. Appositaque est eis ciborum
veniam. Elabiitcum eis. Cumque venissent ad Jor- magna procparatio , el comederunt et biberunt, et
danem, cxdebant ligna. Accidil aulem, ut cum unuss dimisil eos [h. misit eos], abierunlque ad dominura
' Sufficit Veronens. ms. cnm Vttlgatis ille. He- c Ter eheu cum Vulgatis repetit hic idem ms.
bniMts ipsum repetil nomen Nahaman. alque inferius bis , quod semel rectius iu atiis et
b Voculas nd le, quae neque iu Hcbroco sonanlil libris.
Yeronens. ms. prociermittit.
753 LIBER II MALACIHM. 734
suum, et ultra non venerunt lalrones Syriae in tcr- A erit, et duo modii hordei statere [h. sicloj uno, in
ram Israel. Factum est autem post hoec , congrcga- porta Samarioe. Respondens unus de ducibus [h.
vit Benadnd, rex Syrioe, universum exercitum suum, respondens duxj super cujus manum rex incumbe-
et ascendii, et obsidebat Samariam. Faclaque est bat, homini Dei [h. viro DeiJ, ait: Si Dominns fecc-
fames " mngna in Samaria : et tamdiu obsessa est, rit ctiam caiaraclas in ccelo, numquid polcrit esse
donec venundarelur caputasini ocloginla argenteis, quod d loqueris [h. Ecce Dominus faciet cataraclas
et quarta pars cabi stercoris columbarum quinquc in ccelo. Numquid polerit esse quod loquor]? Qui
argenteis. [T. CXXXV.JCumque rex Israel transirct ait: Videbis oculis luis, et inde non coraedes. [T.
per murum, mulier [Vutg. ad. quoedam] exclamavit CXXXVII.] Quatuor ergo viri erant leprosi juxta in-
ad eum, dicens : Salva me [h. non babel], domine troitum porloc, qui dixerunt ad invicem : Quid hic
mi rex. Qui ait: Non te salvat Dominus : unde te esse volumus donec moriapuir? sive ingredi volue-
possum salvare? de area, an de lorculari? Dixiique rimus civitalem, fame moriemur : sive mauscrinius
ad eam rex. Quid libi vis ? Quoerespondit : Mulier Iiic, moriendum nobis est: venite crgo [Ms. ut], et
ista dixit mibi: Da filium tuum , ut comedamus eum transfogiamtis ad castra Syriae. Si pepercerint no-
bodie , et filium meum comedemus cras. Coximus bis, vivemus : si autem occiderc voluerint, nibilo-
ergo filium meum , et comcdimus. Dixitque ei die B minus el [Ms. tac. ei] moriemur. Surrcxcrunt igitur
aliera : Da filium tuum , ut comedamus eum. Quae vesperi [h. mane], ut venirent nd caslra Syriae. Cum-
abscondit (ilium suum. Quod cum audissct rex, sci- que venissent ad principium castrorum Syrioe, nul-
dit vestimenla sua , et transibat super [Vulg. per] lum ibidem repererunt. Siquidem Dominus sonitum
niuruin. Viditque omjiis [h. non ltabet] populus ci- audiri feceral in castris Syrioe, currnum, et equorum
licium, quo vestitus erat ad carnem inlrinsccus. El exercilus plurimi : dixerunlque ad invicem : Ecce
ail [Vulg. addit rex] : Hoecmihi faciat Deus, et hocc mercede conduxit adversum nos rex Israel rcgcs
addat, si stelcrit caput Elisaeifilii Saphat super eum Hctlhacorum ct Algyiiliorum, et veneruntsuper nos.
hodie. Elisoeus aulcm sedebat in domo sua, et se- Siirrexcrunt ergo, et fugerunt in lenebris, etdcrcli-
nes sedebant cum eo. Proemisit itaque virum : et querunt tentoria sua, ct equos et asinos in castris,
anlcquam veniret nuntius ille, dixitad sencs : Num- fiigeruntque, animas tanlum suas salvnre cupientes.
quid scitis quod miserit filius honiicidoehic, ut proe- Igilur cum venissent leprosi illi nd principium ca-
cidalur caput meum ? videte ergo, cum venerit nun- sirorum, ingressi sunt unum tnbernaculum, et come-
tius, claudite osiium, b et non sinalis eum introire derunt, et biberuni. Tuleruntque indc argcntum , et
[h. et atterile eum in ostio]: ecce enim sonitus pe- aurum, et vesles, et nbierunt, et absconderunt : et
dum domini ej'us post eum est. Adhuc illo loquente C rursum [h. non habet] rcversi sunt ad aliud laberna-
cum eis, apparuit nuniius, qui veniebat ad eum. Et culum, et inde simililer auferentes abscondcrimt.
ait: Ecce, tantum malum a Doinino est: quid am- Dixeruntque ad invicem : Non recle facimus : hnrc
plius cxspectabo a Domino [h. quid amplius depre- cnim dies boni nitntii est. Si tacucrimus, et nolueri-
cabor Dominum] ? mus nuntiare usque mane, sceleris arguemur : ve-
[T. CXXXI, Cap. VII.] Dixit autcm El;socus : Au- nite , eamiis, ct nuntiemus in aula regis. Cumqne
dite vcrbuin Domini : Haec dicit Dominus : ln tenr- venisscnt ad porlam civilatis , narravertint eis , di-
pore hoc cras c inodius similacuno siatere [h. siclo] centes: Ivimus ad castra Syrioe, et nullum ibidem
n Voccm magna , relragaiite HebroeoVna , idera noster Interpres vocabulo utitur, siclo oe^uivalere
ms. tacet. noium.
b Prima maniis scholion istud npposuerent hoc d Falliiur boc Ioco Scholiaslcs noster : neque
niodo : Et slringile etimin oslio, sed aliu^, aut idem vero aliud habet (lehr.-euspraeler ista, niT.1 nTJTI
scriptor addidii postea ailerile, supra stringile. Quod nin, haihieh haddabar hazze, id est, numquid erit
abemendatore Canonis, viro, ut putamus, Hcbraicic verbttm hoc? Id Hieronymus refert ad ducein regis
linguaesatisperilo,
" Eadem ila faciilatum credi potest.MART.ip. Israel loquentem, et Elisaci prophclanlis verha su-
quoauniversum codicem mnnns descri- gillantem. Quare optinia haec est interpretntio eliam : Si
psit, annolavit ad bnnc locum in libri albo, LXX, Dominus (inqtiit incredulus ille dux) fecerit
siclttm. Tum alia niullo recentior lioec addidit : In cataradas in cmlo, numquid poterit esse quod loque-
Sepluaginta vero habemus, modium. Habet siclus pre- ris? Hoc est, numquid poierit esse lnlis nc tania re-
tium. Jacet enim eorum translalio sic : dno modii rum abundaiilia, quam tu, Elisa-e, nobis proiniltis?
hordei siclo uno. Sed Josephus ix Anliquitatum c. 3 Reslat itaque ju*ta sensum HebracaeScriptura; lc-
dicil, dtio saia hordei siclo uno, satum sitnilae duo- gendinn ctim Hieronymo in secund.i per&ona, quod
bus. Satum itaque fert modium unum semis Ilalicum. loqueris, et non in prima, quod loqaor, ut habeiur
Nos, ad priorera amiquam Annotatiouein quod atti- in scholio. Advertat lector idem scholion marginale
net, verissime obscrvatuin faiemur, LXX siclum pro appositum in (iiie hujus cnpituli. MART.
statere posuisse : pirpov o-su.iSuJ\sa; o-ix\ov, xui Siu.s- —Falsi arguitsuumScholiasten hic atque infra ad
rpov xjDiSfiv cixlov. Quin ipse etiain llebr.eus lextus capituli bujus finem Martianaeus ipse. Atque He-
habet hfp"J} : idemque esl quod ex veteri versionc braous quidein lexlus pro quod loqtteris, tantum lia-
noster Antiquarius et Scholiastes ex Hebnco uotant. het verbum istud, rnn -mrt, qnod refcrri tamen ad
Quod atteram annotationem spectat, falsum est, Elisai jiersonamoportere, series lota oralionisevin-
duobus siclis salum similae tradi abs Joseplro oesti- cit. Vermn non ex llebraeo archelypo, sed ex Lalina
rnatuin : satis enim haec ejus maiiifesta suni verb i : aliqua versione, suas basce variames leciiones ncce-
Quemailmodiiiii aixlov Svo xpiM; auru, ila d>vnuso-8ui pisse Scboiiasten, uobis probatura est supra uec uno
asp.iS«ho>;CKTOV aixlov, Jaui vero siatercm , quo iii loco.
733 S. 1IIER0NYMI DIVINA BIBLIOTIIECA. '/36
reperimusjiominem [Vulg. hominum], nisi equos el AL 'suo]. Rex aulem loqucbatur cum Giczi pucro viri
asinos alligatos, et fixa tenturia. Ierunt ergo portarii, ]Dei, dicens : Narra mihi omnia magnalia quae fccit
et nuntiaverunt in palatio regis intrinsecus. Qui Elisacus. 1 Cumque ille narraret regi quomodo nior-
surrexit noclc, et ait ad servos suos : Dico vobis tuum I suscitasset [Al. suscitarelj, apparnit mulicr,
quid fecerint [Ms. fccerunlj nobis Syri: Sciunt quia icujus vivificaverat filium, clamans ad rcgcm pro
fame laboramus, et idcirco egressi sunl de caslris, i
domo sua et pro ngris suis [b. agro sno]. Dixiique
latitant in agris, dicentes: Cum egressi fuerinl da Giezi: i Domine mi rex, hoec est mulicr, et hic filius
civitate, capiemus eos vivos, et lunc civitatem in- (ejus, quem suscitavit Eiisccus. Et inlerrogavil rex
gredi polerimus. Respondit autem unus servorum mulierem i : quoenarravit ei. Dcditque ei rcx eunu-
ejus : Tollamus quinque equos, qui remanserunt iu chum i unum, dicens : Restilue ei omnia quae sua
urbe (quia ipsi tantum sunt in universa mulliludinc sunt; et universos reditus agrorum [b. agri], a die
Israel, alii enim consumpli suni), et mitlcntes, ex- quareliquit tcrram usque ad praesens. [T.CXXXVHI.]
plorare poterimus. Adduxerunt ergo duos equos, Venil quoque Elisacus Damascutn , ct Benadad rex
misiique rex ad [Vulg. inj castra Syrorum, dicens : Sytiae aegrolabat : nuntiavcrunlque ei, dicenies :
Ile, el videtc. Qtii abierunt posl eos usque ad Jor- Vcnit vir Dei huc. Et ait rex ad Azael : Tolle te-
dancm : ecce autem omnis via plena erat vestibus B B cum [h. in manu tuaj munera, ct vade in occursum
et vasis, quacprojecerant Syri cum lurbarenlur : re- viri Dei, et consule Dominura per eum, dicens : Si
versique nuntii indicaveruiit a. El egressus populus evadere [h. Si vivere] potcro de infirmilale mea
diripuit casira Syriae : factusque est modius similae hac? Ivitigilur Azael in occursum ejus, habens sc-
statere ,[h. sicloj uno , et duo modii hordei statere cum [li. in manu suaj munera , et omnia bona Da-
[h. siclo] uno, juxta verbum Domini. Porro rexdu- masci, onera qundraginta camelorum. Cumque slc-
ccm illum, in cujus manu incumbcbal [ilfs. incubue- tisset coram eo, ait: Filius tuus Benadad rex Syriae
raij, constiluil ad portam : quera conculcavit turba misit me ad le dicens : Si sanari [h. Si vivere] po-
in introitu b porloc [h. populus in porla], et mor- lero de inlirmitate mea hac? Dixitque ci [Ms. tac.
luus est, juxta quod locutus fueral vir Dei, quando ei] Elisaeus : Vade , ct dic ei : Sanabcris [b. vivtsj :
descenderai rex ad eum. Factumque est secundum porro ostendit mihi Dominus quia morte morietur.
scrmonem viri Dci, quem dixeratregi, quandoait : Stelitque cum eo, et conlurbatus est ad suffusionem
Duo modii hordei staiere [b. sicloj uno erunt, et vultus : flevitque vir Dei. Cui Azael ait : Quare do-
modius similac sialere [h. sicloj uno, hoc eodem minus meus flet? At ille respondit [Vutg. dixilj :
tempore cras, iu porla Satnarioe : quando responde- Quia scio quaefaclurus sis filiis Israel mala. Civitates
rat dux ille [h. non liabctj viro Dei, ct dixerat : L> ^ [h. munitiones]eorum munilas igne succcndes, et ju-
Eliamsi Dominus feccrit calaractas in ccelo, num- venes [JUs. jumenta] eorum interficies gladio, et
quid poterit fieri quod loqueris [h. Eccc Dominus parvulos coruni elides , et proegnantes divides. Di-
faciet cataractas in ccelo. Numquid polerit esse quod xiique Azael: Quid enim sum servus luus canis, ut
loquorj ? Et dixit ei : Videbis oculis luis, et inde faciam rem istam mngnam? [T. GXXXIX.J Et ait
iion comedes. Evenit ergo ei sicut proediclum fue- Elisxus : Ostendit mihi Dominus le regem Syrioc
rat, ct conculcavit eum populus in porla, cl roor- fore. Qui cum recessisset nb Elisaeo, venil ad domi-
tuus est. num suum. Qui ail ci : Quid libi dixit Elisacus? At
[Cap. VIII.] Elisaeus aulem loculus est ad mulie- ille respondit: Dixit mihi : Recipies [h. vhesj sani-
rcm , cujus vivere fecerat filium , diccns : Surge , latem. d [T. CXL.] Cumque venisset dics allera,
vade lu et domus tna, et peregrinare ubicumque lulil slragulum , ct infudit aqua, et expandil supcr
repereris : vocavil [Ms. vocabit) enim Dominus fa- faciem ejus : quo mortuo, regnavit Azacl pro eo.
mcm, el vcniel super terram septem annis. Quac • [T. CXLI.J Anno quinlo Joram (iliiAtiab rrgis Israel,
surrexit et fecit juxta verbum hominis Dei [h. virii ct Josaphat regis Juda , regnavit Joram (ilius Josa-
Dcij : et vadens cum domo sua, peregrinata est ini phal rcx Juda. Triginla duorura ernt annorum cura
icrra c Pliilislbim diebus mullis [h. septem annis]., D 1 regnare ccepisset, et octo annis regnavit in Jerusa-
Cumquc finiti essenl anni septera, reversa est mu- lem. Ambutavitque in viis regum [ilfs. regisj Israel,
licr de lerra Philisthim, et egressa cst, ut interpel- sicul ambulavcrat doraus Ahab : filia cnim Ahab
laret regcm pro domo sua, et pro ngris suis [h. agro) erat uxor ejus: ei fecit quod malum est coram Do-
a Addit Veronens. ms. Regi, quod habet nedum1 in Latino sermone, multorum dierum spatia denun-
Hebrajus textus "hdl, sed eliam Vulgati libri. tiat. Bene ergo Hieronymus seba tanim bic el dies
b Pro verbis tii introilu portm, Hebraicum exem- multos, et septem annos Latine reddidit. MART.
d Veronens. ms. Recipies, propius Graeco gija-».
plar tantum habet tit porta : -\y&2 : Veronens. ms.;" Ilebr. secundam personam cum editis Latinis prac-
tantum in introiiu. Forlasse alienitrum abundaree
Lalino inlerpreti nostro, nec plane immerito, vide- fert. Mox idem ms. sagulum habet pro sltagulum,
''
batur. qnod non improbo. Addit nota marginalis aniiqua,
c Verba Hebraica DW 5?n©,sedasanim, et " operlorium : tum multo recentior manus : alii sira-
septem guluin , tcilicet operlorium lecti regalis mira varielate
annos, ct mullos annos sigtiiltcnnl: nam setia, sivee contextum : vel sagulum, breve operlorium tudi tana
sabee, interpretatur teptem, vel juramentum, vel sa-''
tnritas. Saturiias autcm annorura, qucc non resonattt dispositum.
r
737 LIBER II MALACHIM. 738
mino [h. in oculis Domini]. Noluit aulem Dominus A domini tui, ul [Vulg. et] ulciscar sanguinem servo-
disperdere Judam, propier David servum suum, sic- rum meorum prophelariira, ct sanguinem omnium
ut promiseral. ei, ut daret illi lucernam , et filiis servorum Domini, de manu Jezabel. Perdamque om-
ejuscunctis diebus. In diebus ejus rccessit [h. prae- nem domura Ahab : et interficiam de Ahab mingeu-
varicaius est] Edom , ne essel sub Juda, et consti- tem ad parictem, ct clausum el novissimum [h. derc-
tuit sibi regem. Yenitque Joram Seira, et omnes liclumj in Israel. Etdabodomum Ahab, sicul domuro
currus cum eo : et surrexil nocte, percussitque Idu- Jeroboam filii Nabat, et sicut domum Baasa filii
mocos, qui eum circumdederant, et principes cur- Ahia. Jezabel quoque coraedent canes in agro Jez-
ruum, populus aulem.fugit in tabernacula sua. Re- racl, nec erit qui sepeliat eam [h. non habet]. Ape-
cessit [h. Pracvaricalus] ergo Edom ne esset sub ruitque osiium , el fugit. Jeu autem cgrcssus est ad
Juda, usque ad diem hanc. Tunc rccessil [h. proeva- servos domiui sui : qui dixerunt ei : Rectenc sunt
ricatus] el Lobna in tempore illo. [T. CXLII.] Reli- omnia [h. Num pax esi]? quid venil insanus istc ad
qua autem sermonum Joram, et universa quac fecit, te? Qui ait cis : Nostis bominem [h. virum], ct quid
nonne hcec scripta sunt in libro Vcrborum dierum locutus sit? At illi rcspondcrunl : Falsum est, sed
rcguin Juda ? Et dormivit Joram ctini pairibus suis, mngis narra nobis. Qui ait eis : Hxc ct hoeclocutus
sepultusque est cum eis in civitate David, et rcgna- B l esl mihi, diccns [Ms. el ail] : Haecdicit Dominus :
vit Ahazias (ilius ejus pro eo. Anno duodecimo Jo- Unxi te regem super Israel. Feslinaverunl iiaque et
ram filii Ahab regis Israel, regnavit Ahnzias filius unusquisque tollcns paltium suum posuerunt sub
Joram regis Judae. Viginti duorum annorum erat [h. subter] pedibus ejus, in similiiudinem Iribunalis,
Ahazias cum regnare coepisset, ct uno anno regna- et cecinerunt luba, atque dixerunt : regnavit Jeu.
vil in Jerusalcm : nomen matris ejus Athalia, ftlia [T. CXLV.] Conjuravit [b. et rebellavit] ergo Jeu
Amri regis Israel. Et ambulavit in viis domus Ahab : filius Josaphat filii Namsi conlra Joram : porro Jo-
etfecit quod malum esl coram Domino [h. in oculisi ram ohsederal Ramoih Galaad : ipse et omnis Israel,
Domini], sicut domus Ahab : gcuer enim domusi contra Azael regem Syrioe : et reversus fuerat, nt
Ahab fuit. [T. CXLIII.] Ahiit qiioquc cum Joraroi curarctur in Jezrael propter vulnera, quia percusse-
filio Abab, ad pradiandum contra Azael rrgem Sy- rant cum Syri, praeliantem conlra Azael regem Si-
rine in Ramoih [Ms. RamathJ Galaad, el vulnerave- rioc. Dixiiqtte Jeu : Si placet vobis, nemo egredialur
runl Syri Joram : qui reversns est, ut curareiur, ini profugus de civilalc, ne vadat, et nunliet in Jczrael.
Jezrael , quia vulncraverant eum Syri in Rainai Et asccndit, el profeclus est in Jezrael. Joram enim
[Vulg. Raniolh] praeliantem conlra Azael regera Sy- icgrotabat ibi, el Ahazia [JMS.Abazins] rex Juda de-
riae. Porro Ahazias filius Joram, rex Juda, desccndilt C ( sccndernt ad visilandum Joram. Igitur spcculnior qtii
inviscre Joram filiuui Ahab in Jezracl, quia agrota- slahal supcr lurrem Jezracl, vidit globura Jeu vc-
bal ' ibi. nientis, et ait: Yidco ego globum. Dixitque Joram :
[T. CXLIV, Cap. IX.] Elisietis autem prophetes5 Tolle currura, ct mille in occursum eorum, ct dicat
vocavit unuiii de filiis propheiaruni, et ait illi: Ac-- vadens : Reciene sunt omnia (b. Num pnx)? Abiit
cinge lumbos luos, et tolle lenticulam olei hanc inl igitur, qui ascenderat currum (h. equum), in occur-
manu tua, et vade in Ramoth Galand. Cumque vcne- sum ejus, ct ait: Hoecdicit rex : Pacata sunt omnia
ris illuc, videbis Jeu filium Jusaphal filii Nnmsi [h. (b. Num pax esl)? Dixilque (Ms. ddd. ei) Jeu : Quid
filium Josaphat filium NamsiJ: ct ingressus suscita- tibi et paci? transi, et scquere me. Nnnliavit quoqne
li, eum de mediofratrum stiorum, et introduces ir,- speculator, dicens : Venit nuntius ad eos, et non
terius cubiculum. Tenensque lenticulam olei, fundess reverliiur. Misit etiam currum equorum secundum :
super capul ejus, el diccs : Haecdicit Dominus, Unxii venitque ad eos, et ail: Hoecdicit rcx : Num pax est?
te regem super Israel. Aperiesqtie ostium, el fugics,, Etait Jeu : Quid tibi, et paci? transi, ct (,1/s. tac. et)
et non ibi subsistcs. Abiit ergo adolescens puer pro- sequere rae. Nuniiavil antem spcculator , dicens :
phelae [h. puer pucr prophcla'] in Ramoth Galaad,, Venit usque ad eos et non revertitur : cst autem in-
ct ingressus est illuc b : ecce aulem principes exer-- D ccssus quasi incessus Jeu filii Namsi, procceps cnim
cilus sedebant, et ait: Verbum mihi ad le , o prin- gradittir. El ail Joram : Junge currum (h. non ha-
ceps. Dixitque Jeu : Ad quem ex omnibus nobis?? bel). Jnnxitque (Ms. jtinxeruntquc) currum ejus, et
Al ille dixit, ad te, o princcps. Et surrcxit ett egressus cst Jnram rcx Isracl, ct Ahazia rex Juda,
ingressus cst cubiculum [ h. domum ] : at illcc singuli in curribus suis, egressique suntin occursttm
fudit oleum super caput ejus, ct nil : Usec dicitit Jeu, et invcnertint eum in agro Naboih Jezraelitis.
Dominus Deus Israel : Unxi te regem supcr po- )- Cumque vidissei Joram Jeu dixit: Pax est, Jcu ? At
pulum Domini Israel, el pcrcuties doraum Ahnb b illc respondil: Quoepax? adliuc fornicationes Jeza-
tt Taeet Veronens. ms. TOibi: pro quo esl in Ile- 3- tionem. MART.
bra-o Nin, ipse. —HicquoqucTo illui ms.Veronens. tacel; quocvox
h Emendator canonis delet verbum iltuc, et hoc )C neque in Hebraco, neque nliis est libris, proeter Vul-
modo restituil lcctionem juxta Hebraeum : et ingret- i- gaios Lalinos. Sed el emendaior canonis, quem
tus est, et ecce principes exercitus, c.c. Sed noluimus
is Marlianacusvocat, suo illara e codice expunxit.
has scqtti castigationcs proplcr allatam supra ra- i-
739 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 740
bel malris luse, et veneficia cjtis mulia vigent. Con- jA troilu ejus audito , depinxit oculos suos e slibio, et
vcrtil aulem Joram manum suam (h. manussuas), ornavii capui suum, et respexit per fenestram ingre-
et fugiens ail ad Ahaziam : Iusidioe, Ahazia a. dientem Jeu per portam , et ait: Numquid pax po-
(T. CXLVI.) Porro Jeu letendit arcum manu , et test esse Zamri, qui interlecit dominum suum [b.
percussit Joram inter scapulas (h. brachia) : et iiu:n pax est Zamri.qui iuterfecit doininiimsuum] ?[T.
cgressa estsngiitn per cor ejus, statimque corruit in CXLVIII.JLevaviiqueJeu faciem suamad feneslram,
curru suo. b Dixiique Jeu ail Badaccr ducem : Tolle, ci-ait : f Quoeest ista [h. Quis est meusj? ct inclina-
projice eum in agro Naboth Jezraelitoe : memini veruntseadeum duovellreseunuclii.Alille dixiteis:
cnim qunndo ego el lu sedenlcs in curru [h. in cur- Proecipitate eam deorsum. Et praecipilaverunt eam,
ribus junctis] sequebamur Abab patrem bujus, qtiod aspersusque est sanguine paries, et equorum ungulae
Dominns onus hoc Ievnverit super eum, dicens : Si s conculcaverunt eain. Cumque introgressus [Ms.
non pro sanguine Nnboih, et pro snnguine filioruin ingressusj essei, et (Vnlg. ut) comederet, elhbibe-
ejus, quem vidi heri, ait Dominus , reddnin libi in ret, aii : Ite, et videtc malcdictam illam, et sepelile
agro islo, dicit Dominus. Nunc igitur lollc , el pro- eam : quia filia regis cst. Ctimque issent, ut sepeli-
j;ce eum in agrum, jnxta verbum Domiiii.[T, CXLVH.] renteam, non invenerunt nisi cnlvariam , et pedcs,
Ahazias nutcin rcx Judn, videns hoc [h. non hahci], B et summas manits. Reversique nuntiaverunl ei (Ms.
fngit |ier viam dointts horti, persecutusque est euin tac. ei]. Et ait Jcu : Sermo Uoinini est, quem locutus
Jeu, et nit : Etinm hunc perculitc [Ms. percutc] in csi per servum suum Eliam Thesbiten, dicens: ln agro
cnrru suo : et " percusserunt cum in nscensu Gabcr JezraelcomedcntcaiiescamesJezabcljCteruntcarnes
|b GurJ, qui est juxtn Jeblaam : qui figit in Mn- Jezabel sicut slercussuper faciem lerr;c (h. agri) in
gcddo, et mnrluusest ibi. Et imposuerunleum servi agro Jczrnel, ila ut proelereunles dicant : Iloeccine
cjus sttper currum suum [b. non habel]., et lulertmt eslilla Jczabel (b.' non dicanl: Ilaec cstillaJezabcl)?
in Jerusalem : sepclieruntque [Vulg. add. cumj in (Cap. XX.) Erant antem Ahab sepluaginta filii in
scpulcro cuni patribus suis in civilatc David. Anno Saniaria : seripsit crgo Jeu litieras (h. lihros), et
uiiilccimo Joram lilii Abab, d rcgnavit Ahazias supee misil in Samariam, ad oplimates civiialis (h. Jrz-
Judam, venilque Jeu in Jezrnel. Porro Jezabel, in- rael), ct ad (Ms. tac. et ad ) majores natu, et ad nu-
" Vcronens. ms. voccm insidim hic rcpetit, quam A/i,7zia,"'triN denique conjnnctionem diclionis K'13'i,
cictcri libri oinnes rcticent. venilque, vcl cum laudaio Luca Brugensi scmias inu-
b Nomen istud secundiim punctalionem Massorc- tuin convcrieitdie orationis olficio fungi , vel pro
lliicic proxiniani emendatum in Cnnone legitur, Be- temporis noia sive adverhio, qttod saepitis tisitvcni!,
dear. Cielcri omnes ms. codices priinnm retinent sumas. Scnsiis crit sane jierspicuus, et qui nihil ab
lectionem, nempe Badacer aut Badacar. lta quoque ca, quam ct Vulgati Lalini libri |iroeferunt, hisiorioa
scriptiim reperies npud llieronymum lihro noiiiinum C I verilate dissemial. Anno sciticel undecimoJoram fii.i
llehraicoruiti. MART. Aliab, cum essel Ahnzia rex Jtida , xenisseJeu in Je-
c Verha e< percusserunt cum, Veronens. ms. non zrael. Nam boc Jorami anno in consoriitini rcgni
habet, idque ipsum cst novum gernuiniiatis sui icx- iiccituii) fuisse Ab iziatn constans est lnlerpretuin
lus.sive llieionymianit', quam exhibet, Vrersionis sentcntia , quaraquam non nisi insequeuti dnode-
argumenltiin. Nam neque l!ehra:us textus, neqtie illi cimo , rertim potims sit, ut cx pnccedenlis capiluli
pressius hairens Chaldoeus, sentenliam hanc habent; vcr.su23 liquci.
e E regione Imjus vocis in Veronensis ms. albo
qu:e omnino ex GroecaTWV Sepiuaginta parnpbrasi,
K«t ys uvrov, xui STturu^svuvrovrtpo; TWupp.uri, e'c, notatuin est, eadcin illa qnoe coilicem nuiversura
derivata est. Ad hxc sciiniis, vix, aut ne vix quidem descripsit niaiiu, callibles, quam vocem , cxesis ve-
coiiaerere illam cutn libri n Paralipomenon xxu , !), luslate tilieris, sui parte trtinealain jpinor, ac veliui
luculenlissimo leslimonio, quo dicilur Otiozias , nosi integre scriptuin ab Amaintensi Calliblefaro : est
bic in ascensu Gaber, sed posiquani evasissel, trans- eniui Calliblepharon, Gnece xulliZlifupov, ociilorum
fugn in Mageddo, atque inde ciam fuisset irauslaius medicamen, quod Pliniiis lih. XMII,cap. (j, tradit. En
in Samariitm, ibi demum invcnliis ab Jeu nlque oe- forlassis voce pro stibio vetus Lntinus inlerpres nnle
cisns. Ipsutn quoque, inquit, perquirens(Jeu) Oclio- llieronymum, usus est.
ziam , comprehendit lalilantem in Satnaria , addtt- f Hehraicae 'D. TN 'D , mi iili, mi, quis mecnm,
ctnmque ad seoccidit. El banc tamen Lalinorum co- quis? llieroiiymus sensuin Scriptur.c rcddit : Qure
dicum additionem ncqne Marlianoeus neque ab eo est islu? LXX verbis udha-serunl hoc loco. ii; sTnv.
ediius Scholiastcs animadvcrteruni. r> Qum es iii? quasi rsset in llebraeo riK 'Q, mi aih :
d Pro rcfliiaiit ins. Yeroncns. hnhcl regis : in nlho cutti lamcn Itabeat TtK, more Syroriiin. Porro 'nx,
nuteiii cotlicis R. littern nsciibitnr, quoepriscis lihr.i- iJJi potiiiur sa-pius jno 'nV, imiui, id est, mectim:
riis suspcciie dubiocque lectionis notn est : moiict- hinc sclioliastes, quis esl mecum? MART.
8 Vcron. ins. equorum untjulmqui concidctiverunt
qne , in aliis exemjilaiihus de r-jus gernianiliiie re-
quirenduii). Ac priina slaiim fronte abnormisquidein eant, quod Arahico inierpreti magis adhoerel, qtiain
videtur , merusquo librarii lapsus : sed ntteior est ca'leri. b Idem ms. bibisseique, ciit, ite, videle, ctc.
Luca Brtigensis, vetusiiorum eam esse ac raelioris ' Sensuin cxpressii iiieionyinus, Schdliasles ntt-
iiolai codieum : quin elinm probari unice, snlisque
bonis nrgumentis cura sibimetipsi, cum Epanortho- tem vcrburum leniicissinius litterae adhxrescit cuin
lac. Neque porro discedit ab llebrueo textu , si eum oinnihus alns interpretibus, (jui constanter rediluni,
itl non dicant, ItmcestJezabel. In llebroeo scriplum
putesolim llieronyini aevo ntillis insirucluin Masso-
rhctaruni punciis, quae certe ille non novit : ttiin est; b^TX riKt 1-DN' *h TtiH, aser lo jemeru zolh
aliis suhsiratis ab his quae nunc obtineiit, Meleclt, Jeznbel, iil est, ul non dicam : Hwc Jczanel. Qu;e iu
cum duplici segol, pro camels ct patach , sive pro hnc scnsu accipienda sunt, quasi Gallicc diceieunis,
malach, legas. Quod subsequitur Ahazia nomen in- El ceux qui passeront ne dironl ils pas : Est-ce td
declinabilc qucniadmodum in llacbioco esl, ociipias cetleJezabiit UKRT.
741 LIBER II MALACHIM. Wi
tricios Ahab, dicens : Staiira ut ncceperitis liiteras A in Samariam. Et percussil omncs qui reliqui fuerant
bas (h. librura), qui babeiis filiosdomini vcsiri, et de Ahab in Samaria usque ad unum (h. ad inierne-
currus, et equos, et civiialcs firmas, et arma, eligite cioneni), juxta verbum Domini, quod locutus estper
meliorcm, ct cum qui vobis placueril de filiis Dainini Eliam. Congregavit ergo Jcu omnem populum , ct
vestri (Vulg. add. et euin) ponite super solium pa- dixit ad eos (Ms. eum) : Ahab coluit Baal paruin,
tris sui, et pugnate pro domo domini veslri. Timuc- ego atitein colam eum amplius. (T. CLI.) Nunc igitnr
rtint i111veheinenter , et dixerunt : Ecce duo reges otnnes prophelas Baat, ct universos tervos ejus, et
non potuerunt slare coram eo , et quomodo nos va- cunctos sacerdotes ipsius vocate ad me : nullus sit
lebimus resislere? Miserunl ergo procposilus domus, qui noii veniat, sacrificium enim graude cst mibi
el praefectuscivitatis, (Vulg. praepositi ct pracfecti) Baal: quicumquc defuerit non vivel. Porro Jeu fa-
et majores natu, ct nutricii, ad Jeu, dicentes : Servi ciebat boc insidiosc, ut perderet (Ms. ei Vulg. dis-
tui stimus, quoccumquej'usseris faciemus, nec con- perderei) cultores Bnal. Dixit autem : Sanclificnle
siituenius ~ nobis regem (h. nobis virum) iquoccum- dicm (Ii. coHum) solemnem Baal. Vocavitque, et
que libi placent, fac. (T. CXLIX): Rescripsil aulcm inisit in universos terminos Israel, et venerunt cuncti
cis litteras (h. librum) secundo, dicens : Si mei servi Baal : non fuit residuus ne unus quidem qui
cstis, ci ohedilis mihi, lollite capita filiorum doraini BI non veniret. Et ingressi sunt tcinplum (h. doniuni)
vcslri, et venile ad me hac eadem bora cras in Jez- BaahetrepIetaestdomusBaal.asiinimousqueadstim-
rael. Porro (ilii regis, septuaginta viri, apud opti- mum. Dixitqueliis (h. ci)" qni erant supervesles: Pro-
nialcs civitatis ntitriebantur. Cumque venissent lit- ferte vestimenta universis servis Baal. Et prolule-
terae (h. liber) ad eos, tulerunt lilios regis, etocci- runt [h. protulii] eis [Ms. eij vestes. Ingrcssusque
dcruiiLscpluagiuia viros, et posuerunt cajiita corum cst Jcu, et Jonadab lilius Rechab, templum [h. do-
in cophinis, et miseruiit ad cuin in Jezrac!. Yenit niuni] Baal, et ait culioribtis Baal: Perquirite, et
auicin nunlius, ct indicavit ci, dicens : Altnlcrtint videte, ne quis forte vobiscum sit dc servis Doraini,
capita lilioruiii rcgis. Qui rcspondil : Ponile ea ad scd ut sint soli servi Batl. lngressi sunt igitur, ut
(Ms. tuc. ad) duos acervos juxla inlroitum portae facerent victiinas et holocausta : Jeu autem proepa-
iisquc mane. Cunique dilttxisset, cgressus csl, ct ravernt tibi foris octoginta viros, et dixerat eis:
slans dixit ad omnem populum : Jusii estis : si cgo Quicumque fugeril de hoininihus his, quos cgo ad-
conjuravi (li. rebellavi) cnnira dominum mciiin , et duxeroin maiius vestras, aninia ejus eril pro anima
inlerfeci etim, quis pcrcussil omncs bos? Vidcte crgo illius. [T. CLll.J Facium cstcrgo, cuin compielum
nunc quoniara non cecidil de serraonihus Domini in cssct holocausium, prxcepit Jeu inilitibus et duci-
terram , quos locutus cst Dorainus sttper doraum C ( bus suis : Ingredimini, et percutite eos, d ul nullcs
Ahab, cl Dominus fecil quod locutus cst in manu cvndat. Percusseruntque eos in ore gladii, et projc-
servi sui Eliae. Percussit igitur Jcu omnes qui rcli- cerunt milites et duccs, et ierunt in civitntem lenipli
qui cranl de domo Abab in Jczrael, ct universos op- [h. domu>] Baal, et protulerunt statuam [b. liiulos]
liinates cjus, et nolos , ct saccrdotes, donec non rc- dc fano Baal, et combusseruni, et comniinueruiit
mancrenl cx eo rcliquix. Et surrexit, et vcnit in cam. Dcstrttxcrtinl quoquc oedeni Baal, el fccerunt
Samariain. (T. CL.) Cumque vcnisset ad cainernm in ea [Ms. el Vulg. pro cn] latrinas usque in diem
(h. cnulasj pastorum in via, invenit fralrcs Ahazioe honc. Itelevit iiaque Jeu Baal de Isracl. Veruinlamen
regis Juda, dixitque ad eos : Quinain cslis vos? At a peccatis Jeroboam filii Nabat, qui pcccare fecit
illi respoiiderunl: Fratrcs Ahaziaesumus, ct dcscen- [Ms. fecer.tt] Israel, non recessit, nec dercliquit vi-
dimus ad salulaiiiios (ilios regis , et (ilios (Ms. luc. tulos aureos, qui crant in Beth-El, et in Dan. Dixit
filios) reginae : Qui ait : Comprehcndiic eos vi- aulem Dominus ad Jeu : Quia studiose fecisti quod
vos. Quos cum comprehendissciit vivos , jugulavc- rectum erat, ct placehat in oculis mcis, ct omnia
runt eos in cislerna juxla caracram ( h. caulas),, qitocerant in cordc meo fccisti contra domum Ahah :
qnadraginta duos viros , ct non dereliquil (Ms. re- filii lui usqite ad quartam gcnerationem sedebunt
liqucrimt) cx cis qiiemquam. Cunique abiissct indc,, D super ihronum lsrael. Porro Jeu non custodivit, ut
invenil Jonadab filium Rechabin occursinn.sibi, ett ainbularct in Icge Domini Dei Israel in tolo corde
benedixit ci. Etail ad cum : Numquid est cor tuural suo : non enim rccessit a peccatis Jcroboain, qui
rectuin, sicut cor mcum cum corde luo ? Et ail Jona- peccare feccrat lsrael. In diehus illis coepit Dorainus
dab : Est. Si esi, iuquit, da mnnuni tuani. Qui dcditt toederc super Israel : percussilque eos Azael in uni-
bei maiiiim suam. At ille levavit eum ad se in cur- versis (inihus lsracl, a Jordane conlra oricntalem
rum : dixiique ad cuni : Veni mecum, et vide zelumii plagam, omneni lerram Galaad, et Gad, cl Ruben,
nicum pro Doinino. Et imposilum currui suo, duxitt et Manasse, ab Aroer,qux est super torrci.lcm
6 Quod minime nnimadvcrtit Pcholinsles , vacntinn c Minoii nnmeio quod ex pane Scholiastes no-
Ilebroeo, nobis : qu;r. vox ct in Veronens. ms. desi-i- tat, Hrbraeus hahct et Vcronciis. ms. ei qui erttl su-
deratur. Mox habei minori numero, quodcumquclibi H perd tesles.
placet. Hebraus ad vcrbum, bonttminoculistuis. Voculam ut ncsriunt cum Hebrocolextu Vcro-
b Iicruni cura Hebracoms. Yeroncns. ei voculam n iiens. iiis. el Vulgaii alii libri.
- - -
prauerniil it. n,
745 S. IIIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 144
Arnon, et Gnlaad, et Basan. [T. CLHI.] Reliqna A , d propler eum, omnemque populum lerroe laitan-
autem verboruro Jeu, et universa quoo fecit, et for- tem , et cancntem lubis [h. tibiis]: cl scidit vesii-
tiludo ejus, nonne hacc scripta sunt in libro Verbo- menla sua, clamavitquc : Conjuraiio, conjuratio [h.
rum dierum regum Israel? Et dormivil Jeu cum pa- Rebellio, rebellio]! Proecepit autem Joiada e sacer-
tribus suis, scpeliernnlque eum in Samaria : et dos cenlurionibus, qui erant super exercitum, el ail
regnavil Joahaz [Ms. JoachazJ filius ejus proeo. Dies eis : Educile eam exlra consepta tcmpli, et quicum-
aulem, quos regnnvit Jeu super Israel, viginti et qtie sccutus cam fucrit, feriatur gladio. Dixerat
ocio anni sunt, in Samaria. enim sacerdos : Non occidalur in teinplo [h. domo]
[Cap. XI.] Athalia vero malcr Ahaziae, videns Domini. Imposcruntque ei manus, et impcgenmt
mortuum filiuin suum, surrexit et interfecit omne eam per viam inlroitus equorum, juxla palatium
semen regium. Tollens autem Josaba filia regis Jo- [h. domumj, et interfecta est ibi. Pepigil igitur Joia-
r.im, soror Ahazioe, Joas filitim Ahazio, furata est da foedusinter Doroinum, et inter regem, el inter
eum de medio filiorum rcgis, qui interliciebaniur, pnpulum, ut csset populus Domini, el inter regem
et nutricem ejns, de triclinio: et nbscondit eiim et populum. Ingressusque est omnis populus terroe
a facie Athaliac, ut non interficeretur. Eratque cum templum [h. domum J Baal , et destruxerunt
ea in domo Djutini clam sex annis : porro Athalia B aras ejus, et iinagincs conlrivcrunt valide : Mat-
regnavit super terram. [T.CLIV.] Anno aulem sep- than quoque sacerdotem Baal occiderunt coram al-
timo misit Joiada, et assumcns centuriones a et tari [h. allaribusj. Et posuit sacerdos custudias in
duces et milites, introduxit ad se in.b domum Do- domo Domini. Tulitque centuriones, et Cbercti et
mini, pepigiique cum eis loedus: et adjurans cos in Phclclhi legiones, et oinnem populum terrae [h. Tu-
domo Domini, ostcndit eis filium regis : ct prtecepit liique centuriones, et cursores, et duces, etonineni
illis, dicens : Isie csl [Jlfs. tacel est] sermo, quem populum lerrxj, dcduxeruntquc regem de domo Do-
facere dehetis: Tertia pars veslrum introent sabbato, mini : et vcnerunt per viam portoe scutariorum
et observet excubitum domus regis. Tcrtia aulem [h. cursoritm] in palatium [h. domum regisj, ei se-
pars sit ad poriara Sur [Ms. Sir]: et tertia pars sit dit super tbronum rcgiim. Loctatusque cst oninis
ad portam , quoe est posl habiiaculum scutnriorum populus terroe, et civitas conquievii : [T. CLV.J
[h. cursorumj, ct custodietis cxcubitum domus [h. ex- Athalia autcm occisa est gladio in domo rcgis. Sep-
cubitura Domini....] Messa. Duaevero parlcs e vobis, temque annorum eral Joas, cum rcgnarc cccpissct.
omnes egredicnics sabbato, custodiant cxcubias do- [Cap. XII.J Anno septimo Jeu, regnavit Joas :
mus Domini circum rcgcm. Et vallabitis cum, ha- quadraginla anuis rcgnavit in Jcrusalem. Nomen
bentes arma in manibus vcstris : si qtiis autem in- iC matris cj'us Sebia fJWs. Sebai] de Ber-Snbee.
gressus fucrit septum lempli, intcrficinlur: critis- [T. CLVI.J Fecitque Joas rcctum corani Domino
que cum rege introeunte cl egredicnle. El fecerunt [h. in oculis DominiJ cunclis diebus, qttihtis docuit
ccnluriones juxla omnia qtioeprocceperat ris [h. 11011 enm Joiada saccrdos. Verumtameii excelsa uonabs-
babetj Joiada sacerdos : cl assumentes singuli viros tulit : adliuc enim [Ms. tac. cnimj populus immo-
soos qui ingrediebantur sabbalo, eum his qui egre- labat, el adolebnt in cxcclsis incensum. Dixilque
diebanlur e sabbato , vcnerunt ad Joiadam saccrdo- Jons ad sacerdotcs : Omnem pecuuiam r sanctuarii,
tem. Qui dedit cis hastas et arma rcgis Davi.l, quoc quae illata fucrit in templum [h. domumj Domini a
eranl in domo Domini. Et sleterunt singuli habentcs praeteretintibus, quoc offertur pro prctiu animae, et
arraa in manu sua, a parle lerapli dextera, usquc qunm spontc et arhitrio cordis sui inferunt in lem-
atl pnrtem sinisiram altaris et asdis, circum regcm. pliim [h. domumj Doroini: nccipianl illam sacerdotcs
~
Produxiique filium regis, ct posuil super cnput juxta ordinem suum, et inslaurent snrta tccia do-
ejus diadema, et tesiimonium : fcceruiitque eum miis, si quid nccessarium viderint & inslnurntione.
regein , ct unxcrunl : el plaudentes manu , dixe- [T. CLVIl.J Igitur usque ad viccsimum tcrtium an-
runt: Vival rex : Audivit autcm Atbalia vocem cur- num regis Joas, non inslauraverunl sacerdotes sar-
rentis populi: et egressa ad turbas fh. ad populumj' D ta tecln tcmpli. Vocavitque rex Joas Joiadam ponli-
in domum Domini, vidil rcgem stanlem supcr tri- ficera ct sacerdolcs, dicens cis : Quare sarla tccta
bunal juxta morem, et canlores et lubas [h. tibiasj non inslauratis [Ms.instauraslis] templi [h. domtis]?
* Ms. Vcronens., cenlurioncs ct mitiles, praeler- libri, super eum.
missis voculis ct duces, quas neque Vulgati Laiini d Vocem propter, obelo ad mnrginem posilo,
ju-
Veronens. cique sub.uiiuit jnxta.
alii libri rctincnl. Ilcbrocus habet n'N12n >"ltt/* gulal ~ Idem ms. ct Antiquarius,
Vulgati lacent Sacerdos, quod ta-
'XlVl '"IDS,quoesonant, prijieipes cenlurionum du- men in Ilebraeo nomen additum est p3i.
ces, et curtores, ttt prior lamen illa triiiin verboruin f Denuo ctim Vnlgnlis Veroncns. ms. sanclorum
cirrnmlociitio centuriones 11110 vcrbo signilicet. Sic
pro sanctuarii. Hebrxus ad verbum liabet, san-
veleres Grocci inierpr. Aquila Toi/r u.pyovru; r&v ctitatum.
ixurovruSwv,Principes centuriarnm; Symmnehus TOU ' AdVeronens. ms.,lum
, uuo vcrbo Iriailla reddidit. Vulgntorumfidem, in pnr-
ixurovrupxfiv;
b Itcrum cum Vulgnlis idem ms. in templum Do- ticulam, quam hic Martianasus praeposuerat, ex-
mini: est nuiem in Hebneo n'3. punximus. Stiflragattir Hebroeaphrasis, ct Symma-
chi Graeca versio , SIOJHSVOV.iitto-xtvH;,
quod indiget
« Pressius Hebra:o 1'Sy, Veronens. ms. Vulgntique reparatione.
1iH LIBER II MALACIIIM. 746
nolile ergo amplius accipere pecuniam juxia ordi-1A namque filius Semath, et Jozabad filius Somer, scrvi
ncm vestruin, scd ad inslauraiionem templi [h. do- ejus, percusserunt eum , et roortuus est: et sepe-
mus] reddite eam. [T. CLVIII.] Prohibitique sunt lierunt eura cum patribus suis in civitale David,
sacerdotes ultra accipere pecuniam a populo a, et in- regnavitque Amasias filius ejtis pro eo.
staurare sartactela domus [h. nisi ad instauranda (T. CLXII, Cap. XIII.) Anno vigesimo tertio Joas
snrtaclela domusj. Et lulil Joiada ponlifex gazophy- filii Acbaziae regis Juda, regnavit Joahaz filius Jeu
lacium unum, aperuilque foramen desuper, ct po- stiper Israel in Samaria decem et septem annis. Et
suil illud juxtn allare ad dexlram ingredienlium fecit malum coram Domino (h. in oculis Domini), se-
doinum Domini, ihitlebatilque in eo saccrdotes, qui culusque est peccata Jeroboam filii Nabnt, qui pec-
custodiebant ostia, omnem pecuniam, quae dcfere- care fecit Israel: non declinavit ab eis. lratusque est
balur ad templum [h. domuij Domini. Cumque vide- furor Domini contra Israel, et tradidit eos in raanu
rent nimiam pecuniam esse in gaznpbylacio , ascen- Azael regis Syriae, et in raanu Benadad filii Azael,
debat scriba regis, et pontifex, effundebanique et cunclis diebus. Deprecatus est auleni Joahaz faciem
numcrabanl pccuniam, quoe inveniebalur in domo Domini: et audivit eum Dominus: vidit enim angu-
Domini : et dabant enm juxia nuraerum alquemen- stiam Israel, quia attriverat eosrex Syriae: et dedit Do-
suram, in manu eorum qui praeerant cocmemariis B 1 minus Israeli salvalorem, el liberatus est de manu
domus Domiui : qui impendebant eam in fabris li- Syrioe : habilaveruntque filii Israel in tabernaculis
gnoruin , ei iu csemeniariis iis, qui operabantur in suis sicut bcri el nudiusterlius. Verumlamen non
domo Domini, et sartatecia faciebant : et in iis, recesserunt a peccatis domus Jeroboam, qui pec-
qui caedebanl saxa , el ut emercnt ligna, el tapides, care fecit Israel; in [Vulg. sed in] ipsis ambulave-
qui excidebanlur, ila ut implerelur iuslauratio do- runt [h. ambulavit] : siquidem et Iucus perniansit in
raus Domini, in universis quoe indigebant expensa Samaria. Et non sunl derelicti Jonhaz dc populo
ad muniendam domum. Verumlamen non fiebant ex nisi quinqunginia equiles, etb decem currus, et de-
eadem pecunia hydriae lempli [h. domusj Domiui, cem millia pedilura : interfecerat [h. perdideral|
et f:isinitl;e, et tburibula, et tubae [h. tibioej ct enim eos rex Syriac, el redegernt quasi pulverem in
[Ms. tac. et] omne vas aureum et argenteum, de pe- lritura arem [h. non habetj. Reliqun autem sermo-
cunia qurc inferebntur in templum Doiuini. Iis enim num Joahaz, et universa qux fecit, sed [Vulg. tac.
qui faciebant opus, dabaiur ul instaurarent lem- sed] et fortiludo ejus, nonne hoec scripia sunt in
plum [h. domus] Domini. [T. CLIX.J Et non fiebat libro Sermonum dicrum regum lsrael? [T. CLXIU.J
ralio iis bominibus, qui accipicbant pecuniam ut Dormivitque Joahaz cum patribus suis, et sepelie
distribuerent cnm nrtificibtis, sed [h. quiaj in fide C < runt eum in Samaria : rcgnavitque Joas filius ejus
tractabanl eam. [T. CLX.] Pecuniam vero pro de- pro co. Anno irigesiino septimo Joas regis Juda,
liclo, el pecuniam pro peccalis, non i^iserebant in regnavit Joas filius Joaliaz super Israel iu Samarin
templum [li.domuni] Doraini, quia sacerdotum erat. sedecim annis, et fccit quod malum erat [Ms. et
Tunc ascendit Azael rex Syriae, el pugnabal contra Vulg. csl] iu conspectu Domini [h. in oculis Domi-
Gelb, cepitque eam : et direxit faciem suam ul nij : non declinavil ab omnibus peccalis Jeroboam
ascenderel in Jerusalem. Quamobrem tulit Joas rex filii Nabai, qui peccare fccit Isracl; in ipsis ambu-
Juda oninia sanclificata, quoe consecraverant [J/s. lavit. [T. CLXIV.] Reliqua autem sermonum Joas,
conscrvaveratj Josapbai, et Joram, etAhazias, paires ct universa qux fecit, sed et fortitudo ej'us, quomodo
[Jlfs.pater] ejus, reges Juda, et quao ipse obtulerat: pugnaveril contra Amasiam regem Juda, nonne bacc
et universum argenlum (h. aiirum), quod invenirii scripla sunt in lihro scrmonum dierum rcgum Is-
potnil in tbesauris templi (h. domus) Domini, et ini rael? Et dorrnivit Joas cum patribus suis: Jeroboam
palatio regis (b. domo regis) : misitquc Azaeli regii aulem sedit super solium ejus. Porro Joas sepultus
Syrioe, et recessit ab Jerusalem. Reliqua dutcm ser- est in Samaria cum rcgibus Israet. [T. CLXV.] Eli-
munum Joas, el universa quae fccit, nonne haec: sxus aulem oegrolabat infirmilale, qua el morluus
scrijila sunt in libro Verborura dicrum regum Juda?' D est: descenditqtie ad eum Joas rcx Israel, et flebat
(T. CLXI.) Surrexerunl aulem servi ejus, et con- coram eo, dicebalque : Pater mi, pater mi, currus
juraverunt (h. et rebellaverunt) inler se, percusserunl- Israel, et auriga ejus. Et ait illi Elisaras : Affer ar-
que Joas in domo Mello in descensu Scla. Juzachar cuii), el sagitlas. Cumque atlulisset ad eum arcum,
a Fallitur Schnliastcs, Hebrocus cnim non habet — Scbolinstem cistigatMarlian. ipse, quod nonnt-
iltam exceptionem; sed pnrliculnm cotinexivain juxta lenderit sermonis consequenliam , illamqne velil ex-
quam ita legenduni csl, Et prohibili suiil sacerdotes, ceptionem esse, quae connectcndi cst tanliiin parti-
ut non acciperent pecttniam a populo, et ne insiaura- cula 'nSlSl. Nobis quid de ejus leclionibus videatur ,
rent sartntccla domus. Iluic lcciioui consentiunt oni- dictura est supra pluribus. Caelerum de loci bujus
ncs alii intcrpreles contra Scholiastem noslrum, qni' scnsii, adito, si lubei, iulerprcies.
necsatis atlcndebat sermonis conscqueiiiiain ; tiatn1 b Ducentos jiro decem ciirrus supputat Veronens.
ex superiiri versiculo manilestuiii apparet, ni fallor, Iiher : haud scio tanien ex quo texiu, quovcnuctore
sacerdoies prohihilos fuissc et ab nccipiendt pccu- fccerit; qnoe eiiim jilus Cieteris hahet Ar.ihica ver-
nia, et ab instauraiione jam dicia, sive potius ab sio, deccm laiitura alios sujicraddit, uumeralquc ui-
olficio liiijus insinurntionis, quo non siue segni" oi/Ki.
tia pcrfuncii videbimur. MART.
PATaoi,. XXVIII. 2fc
747 S. MERONYMl DIVINA BIBLIOTHECA. 748
ct sa^iltas, dixil ad regem Jsrael: Pone manum tuam A in procscntemdiem. Tunc misil Amasias nunlios ad
super arcum. Et cum posuisset ille manum suam, Joas liliuin Joahaz, filii Jeu regis Israel, dicens :
superposuit Elisceusmanus suas manibus regis, ci Veni, et videamus nos. Remisitque Joas rex Israet
aU : Aperi fencstram orienlalem. Cumqne aperuis- ad Amasiam regem Juda, dicens : Carduus Libani
set, dixil Elisacus : Jace sagiltain. Et jecit. Et ait misit ad cedruin quse e&tin Libauo, dicens : Da II-
Elisseus: Sagilta salutis Domini, et sagitta saluiis liam tuam filio meo uxorem. Transieruntque bestia:
conlra Syriam : percutiesque Syriam in Apliec, do- saltus quae sunt in Libano, et coucutcaverunt car-
ncc consumas eam [h. usque ad consummationeni]. duum [h. Transivitque bestia agri, quse esl in Li-
Ei ait: Tollc sagittas. Qui cum tulissel, rursum dixit bano, et conculcavit carduum].iPercutiens invalui-
ci : Percule jaculo [h. non habel] lerram. Et cum sti super Edom, et sublevavit te cor tuum : conten-
:
percussisset tribus vicibus, et stetisset, iratus cst tus eslo gluria, et sede in domo tua quare provo-
conlra eum vir Dei, ct ail : Si percussisses quin- cas malum, ut cadas tu et Juda tecum? El non
fjuies aui sexies, sive septies, percussisses Syriam acquievit Amasias : [T. CLXX.] Ascenditque Joas
usque ad consummalioiiem : nunc autem tribus vi- rex Israel, et videruntse, ipse el Amasias rex Juda,
dbus perculics eam. [T. CLXVI.] Mortuus esl ergo in Beth-Sames oppido Judse. Perctissusque est Juda
hlisxus, et sepelierunt cum. Lalrunculi quoque de B 1 coram Israel, et fugerunt unusquisque in taberna-
Moab vcnerunl in terram in ipso anno. Quidam au- cula sua. Amasiam vero regcm Juda, filium Joas
tcm sepclicnles liominem [h. virum], viderunt la- filii Ahazice,cepit Joasrex Israel in Beth-Sames, et
trunculos, et projecerunt cadaver [li. virum] in se- adduxiteum inJerusalem, et interrupit murum Je-
pulcrum Elisaci. ruSiilem, a porla Ephraim usque ad porlam anguli,
Quod aiiibulavit [h. El ambulavii], el tetigil ossa quadringenlis cubitis. Tulitque omne aurum, et ar-
Elisxi, ct revixil homo [h. vir], et steiit super redes gentum, et universa va?a, quse inventa sunl in domo
suos. Igitur Azael rex Syrise afilixii [h. attrivii] Is- Domini, cl iu thesauris rcgis [li. et in thesauris do-
lael cunclis diebus Joabaz : el misertus est Dumi- mus regis], ct obsides, el reversus cst in Samariam.
nus eorum, ct reversus est ad eos propter pactuin Reliqua aulem verborum Joas quae fecit, et fortiiudo
suum, quod habebal cum Abraham, Isaac, et Jacob, ejus qua pugnavit conlra Amasiam regem Juda,
ct noluit disperdere cos, neque projicere penitus, nonne hxc scripta sunt in libro Sermonum dierum
usque in prasens tcnipus. Mortuus est autem Azael rcgum Israel? [T. CLXXI.] Dormivitque Joas cum
rex Syriae, ct regnavil Bciiadad Clius ejus pro eo. palribus suis, el scpultus est in Samaria cum regt-
l'orro Joas filius Joahaz lulil urbcs de manu Bcna- bus Israei, ct regnavit Jeruboam filius ejus pro eo.
dad iilii Azael, quas luleral de manu Joahaz palris C Vixil aulem Amasias filius Ju;is, rex Juda, posl-
sui jure prselii, tribus vicibus percussit eum Joas, et quam morluus esl Joas lllius Joaliaz regis Lrael,
reddidit civitates Israel. a quindecim annis. Reliqua aulem sermonuin Ama-
[T. CLXVII, Cap. XIV.] Aimo secundo Joas filii si;c, nonne ba:c scripla sunt in libro Scrmonuin dic-
Joahaz regis lsr.iel, regnavit Amusias filius Joas rum regum Juda ? Faclnque csl conlra cum conju-
regis Juda. [T. CLXMII.] Viginti quiiique annorum ralio [h. rebellio] in Jerusalem : ai illc fugit in La-
erat cum regnare cecpisset : Viginti aulem et no- cbis. [T. CLXXII.] Miserunique posl eum in Lachis,
vein annis regnavit in Jerusalem, nomen matris ejus el interfecerunt eum ibi. Et asporlaverunt in cquis,
Juadan de Jerusalcm. Et fecit recium coram Domi- sepullusque est in Jurusalem cum patribus suis in
no [h. in oculis Domini], verumtamen non ut David civilate David. Tulit autem universus populus Judae
palcr cjus. Juxla omnia, quae fecil Joas pater suus, Azariam annos natum scdecim, el consiituerunt
1'ccil: nisi hoc taulum quod excelsa non abstulit cum regeni pro patre ejus Amasia. Ipse aedificavit
[b. verumtamen excelsa non sunt ablata] : adhuc Elaih [Ms. Acliilam], ci resliluit eam ludx, post-
cnim populus immolabal, cl adolcbat [Vulg. add. quam dormivii rcx cuin patribus suis. [T. CLXXIII.]
incensum] in excelsis. [T. CLXIX.] Cumque obii- Anno quinto decinio Amasia? filii Joas regis Juda,
nuisscl regnuirt, percussit servos suos, qui interfe- D I rcgnavit Jcroboam filiusJoas regislsrael in Samaria,
ccrant regem patrem siium : filios autcm eorum, qui quadraginta cl uno anno, et fecit quod malum est
o ciderant, non occidit, juxla quod scriptum est in coram Dumino [b. in oculis Doinini]. Non rccessit
libro legis Mosi, sicul prxcepit Dominus, dicens : abomnibus peccalis Jeroboam filii Nabat, qui pec-
Non moricnlur patres pro filiis, neque filii morien- care fecii Isnel. [T. CLXXIV.]Ipse rcstiluil termi-
tur pro patribus : sed unusqiiisque in peccalo suo nos lsrael, ab iniroitu Einalli, usque ad mare soli-
nioiieiur. Ipsc percussit Edom in valle Salinarum tudinis, juxla sermoneni Domini Dei Israel, quem
decem millia, cl apprehundilPelram in praclio, vo- loculus est per servum suum Jonam filiurn Amaihi
cawtque nomen cjus Jecthel [ils. Jccetliel], usque k prophetam [li. in manu servi sui Jonsc filii Amilhai
8 Ilic quoque mullo augel numerum Veronens. b Vox N'a:n, hannabi, in Hebroeoambigua cst, et
nis. qui viginli quinque annos pro quindecimJooctri- referri potesi ad Joam, vel ad Amaihi |iatrem cjus.
buit. Ucliagaiilur auicm libri alii omncs. Similis Omncs mss. codiccs Latini legunl, fitium Amaihi
inlra occunit annorum cxaggeralio,cujus ibi causam proplietam. Emendator Canonis posuit in lextu , fi-
invcstigamus. lium Amilhaipropheta, quod e Scholiosumplum niani-
749 LIBER II MALACHIM. 750
prophetae], qui erat de Geth [h. de Gclh Hepher], A 1 scripla sunl in libro Sermonum dierum [regum Is-
quse [Ms. qui] est in Opher. Vidit enim Dominus rael?Ipse est sermo Doraini, quem locuius esl ad
afflictionem Israel amaram nimis, et quod consumpti Jeu, dicens : Filii b tui usque ad quartam generatio-
essent usque ad claujos carcere, et extremos, et nou nem sedebunl super (hronum Israel. Factumque cst
esset qui auxilinrelur Israeli [h. ad clausum et dere- ita. Sellum filius Jabes regnavit trigesimo nono anno
licium]. Nec loculus est Dominus, ut delerel nomen Azariae regis Juda : regnavit aulem uno mense iu
Israei sub ccelo : sed salvavit eos in manu Jeroboam Samaria. [T. CLXXIX.] Et ascendit Manahem filius
filii Joas. Rcliqua autem sermonum Jeroboam, et Gaddi de Thersa, venitque Samariam, et percussit
universa quse fecit, et fortitudo ejus, qua prscliatus Sellum filium Jabes in Samaria, et interfecil euni,
cst, et quomodo restiluit Damascum et Emath Judse regnavitque pro eo. Reliqua autem verborum Sel-
in Israel, nonne haec scripta sunt in libro Sermonum lum, et conjuratio [h. rebellio] ejus, per quam tc-
dierum regum Israel? [T. CLXXV.] Dormiviique Je- tendit [h. qua rebellavii] insidias, nonne haecscripta
roboam cum patribus suis regibus Israel, elregnavit suntin libroc Sermonum dierum rcgum Israel? Tunc
Zacharias filius ejus pro eo. percussit Manahem Thapsam [h. Thipsa], et omnes
[T. CLXXVI, Cap. XV.] Anno vicesimo seplimo qui erant in ea, et lerminos ejus de Tbersa. No-
Jeroboam regislsrael, regnavit Azarias filius Ama-.B luerant enim aperire d ei : et interfecit omnes
siae regis Juda. Sedecim annorum erat cum regnare prscgnantes ejus, et scidit eas [ h. et interfecit
coepisset, et quinquaginta duobus annis regnavit in omnes, et prsegnantes ejus scidit ]. Anno tricesimo
Jerusalem : nomen malris ejus Jecbelia [Ms. Jece- nono Azariae regis Juda, regnavit Manahcm filius
lia] de Jcrusalem. Fecitque quod erat placitum co- Gaddi super Israel decem annis in Samaria. Feciique
ram Domino [h. in oculis Domini], juxta omnia quae quod crat malum coram Dumino [h. in oculis Domi-
fccit Aniasias paler ejus. Verumtamen excelsa non ni]; non recessit a peccatis Jeroboam filii Nabat,
est demolitus [h. non sunl demolita] : adhuc popu- qui peccare fecit Israel cunclis diebus ejus. Veniebat
lus sacrificabnt, et adolebat incensum in excelsis. [h. Venil] Phul rex Assyriorum in Thersa [ Vulg.
Percnssit [h. Flagellavii] aulem Dominus regem, ct terram], et dabat Mnnahem Pliul mille talenla ar-
fuil leprosus usque in dicm mortis suso, et habitabat genti, ut esset ei [Ms. tac. ei] in auxilium, et firma-
in domo libera seorsum : Joatham vero filius regis ret regiium ejus | h. et firmarct regnum in manu
gubernabal palaiium [h. domum], et judicabat po- ejus]. Indixitque [Vulg. add. ei] Manahem argentum
pulum terrse. Reliqna autem sermonum Azariae, et super Israel cunctis potentibus et divitibus, ut daret
universa qusc fecii, nonne haec scripta snnt in libro regi Assyriorum quinquaginta siclos argenti per
Verborum dierum regum Juda? [T. CLXXVII.] Et' C singulos : reversusque est rex Assyriorum, et non
dormivit Azariascum patribus suis : sepelieruntque est moralus iu * terra. Reliqua autem sermonum
eum cum majoribus suis in civilate David, et regna- Manahem, el universa quse fecit, nonne hsec scripla
vit Joalham filius ejus pro eo. Anno trigesimo oc- sunt in libro Sermonum dieruni regum Israel? [T.
tavo Azarise regis Juda, regnavit Zacharias filius CLXXXI.] Et dormivil Manahem cum patribus suis :
Jcroboam super Israel in Samaria sex mensibus, et regnavitque Phaceia [ h. Phacaia] filius ejus pro co.
fecit quod malum est coram Domino [h. in oculis Anno quinquagesimo Azarix regis Juda, regnavit
Doinini], sicut feccranl paires cjtis : non recessil a Phaceia filius Manahem super Israel in Samaria
peccatis Jerobo.im (ilii Nabnt, qui peccare fecil Is- biennio, et fecit quod erat maluin coram Domino
rael. Conjuravit [b. Rebellavit] aulem contra eum [h. in oculis Domini] : non rccessit a peccatis Jero-
Sellum filius Jabes.[T.CLXXVHI.] Percussilque eum lioam filii Nabat, qui peccare fecit Israel. [ T.
palam [h. in Cablaani], el interfecit, regnavitque pro CLXXXII.]Conjuravit [h. Rebellavit] autem adversus
eo. Reliqua aulem verborum Zachariic, nonne hsec eum Phacee [h. Pheca] filius Romelise, dux ejus, et
festam arguit in versione Hieronymi corrupielam. Cabal am, id est, Et percussit eum coram populo,
Trailunl auiem Ilcbrxi Jonam essc lilium viduae Sa- sive palam, ut oplimc vertit Hieronymus, et ctim eo
rcphianae, queni Elias propbeta mortuum suscitavit. Chaldieus, Syrus, et Arabs. Septuaginia, zcus7r«Ta5av
Id si verum est, Jonasnon fuit filius propheia?, nisi D
; «UTOV KsSXKap , et percusserunt eum Ceblaam. Id an-
forlecum ad oraiionem Eliau niortuus revixit. Con- sam errandi prsebuit sclioliasti Canonis, qui putavit
sule pn cemium Cnmmenl. S. Ilieronymi in Jonam , Zichariam regem Israel percussum fuisse in loco,
ubi toium hunc locum reulicai secumlum veterem quem Cablaam appellabant : Cabal-am aulem apud
Lnlinam interpieialioneni, quae mullum distat ini llebrseos idem est quod, speciante populo, coraui
verbis ab ea, (|uam Nobilius edidit cum textu Gracco1 populo, elc. MART.
LXX Inlcrpretum. MART. b Verius cum Hebracoexemplari tacet Vcronens.
—Longiusa veriiato aberrai Scholiasies,ci quiejus> ms. tui. Mox plus habet, sedebunt de te super, etc. ubi
vcsiigia saqiiitur, Canonis, ul Marlianscus vocat,, rursus Hebrseum pressius refert, in quo addituin esi,
emcndator. Hic uon Amatlii, sed Jonas propbeta ce-
lebcrrimus designatur, filius Ainalhi e Galilaca, de|'' ~h, ' e libi, sive, de te.
iribu Zabulon, urbe Getli-Oplier. Si nulla de Jero- sermonum. Denuo rectius Veronens. ms. verborumhabet pro
Vide quse superius annotamus.
hnami vicioriis vaticinia in ejus propbctia mcmoran- d Juxta Hebr. tacet Veronens. ms. hic ei. Non ita
iur, par quoque est crcdere, non oiiuiia quac scrip- quod mox ejus prxtermittit.
sit,11ad nos devenisse. «Idem ms. in Thersa: male ex scioli descriplori»
Hebrrcus non habel in Cablaam ctim prae-
arbitrio.
positionc; scd hoc uiodo, V3 "wpTOl vaijakkthu<x
751 S. HIERONYMlDIVINA BIBLIOTHECA. 7S'2
pcrcussit eum in Samaria in lurre domus regiae,.A Iiis Israel. Immolabat quoque viclimas, et adolebat
juxta Argob, et jnxta Ari, et cum eo quinquaginta incensum in excelsis, ct in collibus, et sub omni
viros [h. viri] de filiis Galaaditarum , et interfecit ligno frondoso. Tunc ascendit Rasin rex Syrioe, et
eum, regnavitque pro eo. Reliqua autem sermonum Phacee filius Romeliaj rex Israel, in Jerusalem ad
Phaceia, cl universa quac lecit, nonne haec scripla pradiandum. Cumque obsiderent Ahaz, non value-
sunt in libro Sermonum dierum regum Israel ? Anno runl superare eum. In tempore illo restiluit Rasin
b
quinqungesimo secundo Azarioeregis Juda, regnavit rex Syrise , Ailam [ b. Elelh ] Syriae, et ejecit Ju-
Pliacee lilius Romelicesuper Israel in Samaria viginti daeosde Aila, et Idumaei c ei Syri venerunt in Ai-
annis. Et fecit quod malum erat coram Domino lam, el babilaveruiit ibi usque in diem linnc. Misit
[h. in oculis Domini] : non recessit a peccatis Jero- aulem Aliaz nunlios ad Theglath-Pbalasar regem
boam filii Nabat, qui peccare fecit Israel. ln diebus Assyriorum [Ms. Syriorum], dicens : Servus tuus,
Phacee regis Israel venit Theglath-Phalasar rex et filius luus ego sum : ascende, et salvum me fac
Assur, et cepit A on, et Abel-Domum-Maatha, et de manu regis Syrisc, el de manu regis Israel, qui
Janoe, et Cedes, et Asor, et Galaad, el Galilaeam, consuirexerunt adversum me. Et cum collegisset
universam terram Neplilliali [ Ms. Nepluhaliin ], et [h. Et tulit] Abaz [ Vulg. lac. Ahaz] argenlum et.
transtulit eos in Assyrios. [T. CLXXXIH.] Conjura- B ; aurum, quod invenire poluit in domo Domini, et in
vit aulcm, ct tetenuit insidias Osee filius Ela [h. Re- thesauris regis, misit [h. et in lliesauiis domus re-
bcllavit aulem Osee filius Ela] contra Phacee filiuin gis, et misii ] regi Assyriorum munera. Qui et ac-
Romelioc, et percussil eum, et interfecit : regnavit- quievii voluniaii ejus : ascendit euiin rex Assyrio-
"
que pro eo vicesimo anno Joatham (ilii Ozioe. Re- rum in Damascum, et vaslavit eam, et transtulit
liqua aulem sermonum Phacee, et universa quae,fe- babitatores ejus Cyrenen [h. Chira ] : Rasin aulein
crt, nonne haccscripla sunl [h. ecce scripla sunt] in interfecii. Perrexitquc Abaz in occursum Tlieglalli-
libroSermonumdieiumregumIsraer?[T,CLXXXlV.] Piialasar regi [Ms. regis] Assyriorum in Daniascum.
Amio secundo Plucee, filii Romelioe regis Isiael, Cumqiie vidisset aliare Damasci, inisit rex Ahaz ad
regnavit Joatliam filius Oziae regis Juda. Viginli Uriain sncerdotem exemplar ejus, et similitudineni
quinque annorum [h. Filius xxv aniioium] eiat cuni juxta omne opus ejus. [T. CLXXXVil.] Exsiruxit-
regnare ccepissct, et scdecim aunis regnavit in Je- que Urias sacerdos aliare : juxta omnia quaj proe-
rusalem : nomcn inatris ejus Jerusa, lilia Sadoc. ceperat rex Abaz dc Damasco, ita fecii Urias
Fccitque quod erat placiium coram Domino [h. in sacerdos, donec vcniret rcx Ahaz de Damasco.
oculis Doniini]: juxla omnia quac fecerat Oziaspater C.iinqiic venisset rex de Daniasco, vidit altare, et
suus, operalus esl. Yerumtamcn excelsa non abstu-i C veneralus est illud, asccndiique ct immolavit Iiolo-
lit[li. nonsunt ablata] : adhuc populus immolabal, causta, et sacrificium suuin, et libavit libamina, et
et adolebat incensum in excelsis : ip-e oedificavit fuilit sanguinem pacificorum, quoe obtulerat super
porlam domus Doniini sublimissimam. Reliqua au- aliare. Porro altare acreum, qnod erat coram Donii-
lem scrnionum Joaiham, et universa [h. non liabetj, no , transiulil do facie templi, et de loco altaris,
quoefecii, noniie ha>cscripta sunt in libro Verborum ei de loci) templi Domini : posuilque illud ex latere
riicrum regum Juda? ln diebus illis ccepit Duminus allaris ad Aquiloncm [h. Porro altare xneiim, quod
iniUerc in Judam Rasin regein Syrioe, et Pliacce eral coram Domino inter aliare et domum Domini,
lilium Romelix. [T. CLXXXV.]Et doimivil Joatbam Iranslulit de ff.cie domns: et posuit ex latere altari^
cum patribus suis.scpuUusqiieesl cum eisin civitate ad Aquilonem]. [ T. CLXXXVIII.] Proccepit qunque
David paliis sui, ei regnavit Ahaz filius ejus pro eo. rex Aliaz Uriae sacerdoli, dicens : Super altare ma-
[ C«p. XVI. ] Anno deciino septimo Pliaeee filii jus offer holocauslum matutinum, et sacrilicium vc-
Ronieliae, rcguavit Ahaz filius Joalham regis Juda. sperlinum , et liulocaustum regis, et sacrilicium
[h. Filius] Viginli annoruni erai Ahaz cuni rcguarc cjus, et holocaiisluin universi populi terroc, et sa-
cocpissel, et sedccim annis regnavit in Jerusalem : crificia coium , et libamina eoruni, el oninein san-
non fecit quod cral placitum in conspcctu Douiiui f> guinemliolocausti, et universum sangninem victimac
[h. in oculis Domini] Dci \Vuly. add. sui], siculD.i- super illud effundes : altare vero n>reum eril para-
vid pater cjus. Sed ambuiavit in via regum Isracl. tum ad voluntaiem mcam. Fecit igitur Urias sacer-
[T. CLXXXVI.] Insuper et filkim suum consecravit, dos juxla oinnia, qusc pweceperat rcx Ahaz. Tulit
iiansferens per igncm sccundum idola [h. abomina- [h. abscidit] autem rex Ahaz coclatas bases, et lute-
tioncsj Geniium, quac dissipavit Dominus coram fi- rem, qui erat desuper, et niarc deposuit dc bobus
0 Scquior manus in Veror.ens. ms. ad Graecum scribunt hic loci D'D1"iNHaromim, Iegunt vero
rxcmplar hic ali|uc infra pro Ov.m rcscripsit Aza- CDHN Hadomim. Nain islud qliiilem vocabuluin
rhv. Idmnxos significat : illud vero Syros denolare
b Veronens. ms. dejecit, quod maliin disjecit legi. uicumqne poiest; quamqunm Syius D1N, sine vau
« Non habct Veronens. nis. et Syri, qiiem popu- iniermedio scribi soleat. At vero ulrauique siniiil
luin nediiin llchrscus lcxius, sed et icliqui libri 0111- inlerpretaiioiicm'llicrouyiuo fuisse probaiain, non
nes liic | rxteiiniiluiit. Variantem hanc esse Jectio- cst verosimile, cslque adeo noslri cuui priinis IIIS.
neni lleluoei archctypi noi.it Lucas Bnigensis , ex huidanda casiitas, qui eaiu glossatoris additioucm
Similitudinc oriam Uierarum 7, et n : unde llebroci respuit.
753 LIBER II MALACHIM. 734
sereis, qui suslentabant illud, et posnil super pavi- A in manu servorum meorum prophetarum. Qui non
menlum slralum lapide. Musach quoque sabbati, audierunt, sed induraverunt cervicem suam jtixia
quod a sedificaverat in templo, ei ingressum regis cervicem palrum suorum, qui noluerunt obedire [li.
exterius, convertitin lemplum [h. domum] Domini, non crediderunt] Domino Deo suo. Et abjecerunt le-
propter regem Assyriorum. [T. CLXXXIX.] Reliqua gitima ejus, et pactum, quod pepigit ctim patribus
autem verborum Ahaz, quse fecit, nonne bsccscri- eorum, et leslificationcs, quibus lestificaliis [ Ms.
pta sunt in libro Sermonum dierum regum Juda? conleslalus] est eos : secutique sunt vanitates [ h.
Dormivitque Ahaz cum pntribus suis, ei sepullus vanitatem], et vane egerunt, et secuti sunt genles,
est cum eis in civitate David, el regnavit Ezechias quae erant per circuitum eorura , snper quibus prse-
filius ejus pro eo. ceperat Dominus eis, ut non facerent sicul et illse
[T. CXC, Cap. XVII.] Anno duodecimo Abazregis faciebant. Et dereliquerunt omnia prsecepta Domini
Juda, regnavit Osee filius Ela in Samaria super Is- Dei sui : fecerunlque sibi conflatiles duos viiulos,
rael novem annis. Fecilque mahim coram Domiuo et lucos, ct adoraveruut universam mililiam coeli:
[h. in oculis Domini] : sed non sicut reges Israel servieruntque Baal, et consecrabant [ Ms. add. ci ]
qni ante cum fuerant. Conlra hunc ascendil Salma- filios suos, et filias suas, per ignem, et divinationi-
nasar rex Assyriorum, et faclus est ei Osee servus, B bus inserviebant et auguriis, el tradiderunt se, ut
rcddebalque illi iributa [h. niiincra]. Cumque depre- facerent malum coram Domino [ h. vendiderunt se
hendissel rex Assyriorum Osee, quod rebellarc ni- ut facerent malum in oculis Domini], ut irritarent
lens misisset nuntios ad b Sua [h. ad Zo] regem [Ms. irritaverunt] eum. Iratusque est Dominus vehe-
./Egypti, ne praestaret tribnla [b. munera] c regi As- mcnter Israeli, et abstulit eos de conspeclu suo, et
syriorum, sicut singulis annis soliluserat, obsedit non remansil nisi tribus Juda tantummodo. Sed nec"
eum, cl vinctum misit in carcerem. Pervagalusque ipse Juda cuslodivitinandata Domini Dei sui: verum
est omnem tcrram, et ascendens Samariam, obsedit ambulavii in crroribus Israel, quos operatus fucraf.
cam tribus annis. Anno autem nono Osee, cepit rex Projecitque Domiuus omne semen Israel, et afilixit
Assyriorum Samariam, et transtulit Israel in Assy- eos, et tradidit in manu diripientium, donec projiccret
rios : posuiique eos in Hala, et in Habor juxta flu- eos a faciesua : ex eo jam lempore, quo scissus cst
viutn [h. flumine] Gozan, in civilalibus Medorum. Israel adomoDavid.et constitueruntsibiregemJero-
[T. CXCI. ] Factum est autem, cum peccassent liiii boam filium Nabnt: separavit enim Jeroboam Israel a
Israel Doniino Deo suo, qui eduxerat eos de lerra Domino, et peccare eos fecit peccatum magnum. Et
^Egypii, de manu Pharaonis regis ^Egypli, colue- ambulaverunt filii Israel in universis peccaiis Jero-
runt [h. timuerunt] deos alienos. Et ambulaverunt C boam quoe fecerat : non recesserunt ab eis, usque-
juxta rilum gentium , quas consumpserat Dominus quo auferret Dominus Israel a facie sua, sicutlocntus
in conspeclu filiorum Israel, el regum Israel : quia fuerat in manu omnium servorum suorum prophe-
similiter fecerant. Et d operuerunt lilii Israel verbis tarum : translatusque est Israel de terra sua in As-
non rectis Dominum Deum suum, et aediiicaverunt syrios, usque in diem hanc. [T. CXCII.] Adduxit
sibi excelsa in cunciis urbibus suis, a turre Cuslo- autem rex Assyriorum de Babylone, et de Cntha, et
dum usque ad civiiatcm Munitam. Feceruntque sibi de Ava [Ms. Havath], et de Emath, et deSephar-
statuas [h. tilulos], et lucos in omni colle sublimi, vaim, el collocavit eos in civitatibus Samnrise pro
et subter omne lignum nemorosuni, et adolcbant filiis Israel ; qui posscderunt Samariam , ct habita-
ibi incensum super aras [h. excelsa] in morem gen- verunt in urbibus ejus. Cumque ibi habilare ccepis-
liuin, quas translulerat Dominus a facie eorum : fc- sent, non timebant Dominum, et immisil in eos I)o-
ceruntque e verba pessima irritanles Dominum. Et minus leones, qui interficiebant eos. Nuntiatumque
coluerunt immunditias, de quibus praeceperal [ Ms. est regi Assyriorum, et dictum : Gentes, quas trans-
praecepii] Dominus eis, ne facerent verbum hoc. Et tulisli, et hahitare fecisti in civitatibus Samariac,
testificatus est Dominus in Israel et Juda, per ma- ignorabaht legitima Dei terroe, et immisit in eos
num omnium prophelarum et videntium , dicens : j) Dominus [h. non habet] leones , et ecce interficiunt
Revertimini a viis vestris pessimis, et custodiie eos, eo quod ignorent ritum Dei terrse. Proccepit an-
praccepia mea, el coeremonias,juxta omnem legem, tem rex Assyriorum , dicens : Ducile illuc unum de
quam praecepi palribus vestris, et sicut misi ad vos sacerdolibus, quos inde captivos adduxistis, et va-
Plurium numero cum Hebrseo texlu ms. Vero- Arabs Saou Iiabct. MART.
nens. mdificaverant. c Hic vero minori numero Hebraeus atque ms.
b Scboliastes Canonis legit hic suo more D Samech Veronens. habeut tribulum.
pcrz, quod nuspiam reperics apud Hicronymiim, d ItaCanon Heb. veriiatis et ms. codex Colberli-
qtii lillcram Samech per s semper pionuntiari vo- nus Aniciensis, nec non perantiquus S. Germani a
luit: unde babet sua pro HebroeojffD , quod scholia- Pratis num.3,elsi abimperito emendatore corruptu»
stes corrupie legit xo. Laiinus interpres Chaldaicoe legatur. Coeteri legunt offenderunt, vel trriJa»er«iif,
paraphrasews corruptam scholiasiis nostri iinitatur cum lamen in Hebr. scriptum sit "jNDryil,quod ope-
pronuiitialionem; scribit eniin zzo, pro N1DChal- ruerunt et dccu/iauerun':significal. MART.
daico. LXX in aliquot exemplaribus Segor, in Ale- e Tacet Idem ms., verba.
xandrioo Soa translulerunt. Syrus Sou, aut Sau ,
735 S. HIERONYMI DIVINA BIBLIOTIIECA. 756
dat, et hnbitet cum eis, ct doceat eos legitima Del A paier ejus [Ms. suus]. [T. CXCV. ] Ipse dissipavit
terrse. Igilur cumvenissel unus de sacerdoiibus his, excelsa, et conlrivit statuas [h. titulos], et succidit
qui captivi ducti fuerant de Samaria , habitavit in lucos, coufregitque serpentem xneum [Ms. seretim] ,
Belh-EI, et docebat eos quomodo colerent Domi- quem fecerat Moses : siquidem usque ad illud lem-
num. Et unaquseque gens fabricata est Deum suum : pus filii Israel adolebanl ei incensum : vocavitque
posuerunlque eos in fanis excelsis, quse fecerant Sa- nomen ejus« Naaslhan. In Domino Deo Israel spe-
maritse, gens et gensin nrbibus suis, in quibus ha- ravit: itaque posteum non fuitsimilis ei decunclis
bilabanl. Viri enim Babylonii fecerunt Sochoth- regibus Juda, sed neque in bis qui ante eum fucrunt:
Benoth : viri autem Chutsei [Ms. Chuteni] fecerunt et adhacsit Domino, et non recessil a vestigiis ejns ,
Nergel, ct viri de Emath fecerunt Asima. Porro fecitque [h. custodivitque] mandata ejus, quocprcc-
Avaci[Ms. Evei] fecerunt Nebaaz et Tharthac [Ms. ceperal Dominus Mosi. Unde et crat Dominuscum
Therthac]. Hi autem qui erant de Sepharvaim com- eo, ct in cunciis, adquse procedebat, sapienier se
burebant filios suos igni, Adramelech et Anamelech agebat. Rebellavit quoque conlra regcm Assyrio-
diis Sepharvaim : et nihilominus colebant Dorni- rum, et non servivit ei. Ipse percussit Pbilistbseos
num. Fecerunt sibi de novissimis sacerdotes excel- usque Gazun , et oinnes terminos eorum, a lurre
sorum, et ponebant eos in fanis [Ms. linibus] subli- B Custodum usque ad civiiaiem Munilam [Ms. mura-
mibus. Et cum Dominum colerent, diis quoque suis tam]. Anno quarlo regis Ezecbise, qui erat annus
scrviebant juxta consuetudinein genlium , de quibus septimus Osee filii Ela regis Israel , asccndit Salma-
translali fuerant Samariam : usque in pracsentem nasar rex Assyriorum in [Ms. lacet in] Samariam ,
diem morem sequuniur anliquum. [T. CXCIH.]Non et oppugnavit eam , et cepit. Nam posl annos tres,
limenlDoininum, neque cuslodiunt coereinonias ejus, anno sexto Ezecbiac , id est nono anno [ Ms. lacel
judicia, et Icgem, et mandalum, qnod praeceperat anno] Osee regis Israel, capta cst Samaria, et trans-
Dominus filiis Jacob, quem cognominavit Israel, et tulit rex Assyriorum Israel in Assyrios, collocavit-
pcrcusscral cum eis pactum, cl mandaverat eis, que eos in llala et in Habor fluviis Gozan [Ms. Ga-
dicens : Noliie timere deos alienos , et non adorclis zan] in civitatibus [h. et in civitatibus] Medorum :
'
eos, neque colatis eos [ Ms. lac. eos], el non immo- quia non audicrunt vocem Dornini Dei sui, sed prse-
letis eis : sed Dominum Deumvestrum [h. non ha- tergressi sunt pactum ejus : omnia quse praeceperat
bei] , qui eduxil vos de terra ^Egypti in forliludine Moses scrvus Domini, non audierunt, ncque fece-
magna, et in brachio exlcnto : ipsum limete, et runl. [T. CXCVI.] Anno quarto decimo rcgis Eze-
illum adorale, et ipsi immolale. Caeremonias quoque chiac, ascendit Sennacherib d rex Assyriorum ad
«t judicia , ct legem , el mandatum , quod scripsit C univcrsascivitates Juda munitas, etccpit eas. Tunc
vobis, cuslodite, ut facialis cunclis diebus , et non [Ms. Etnunc] misit Ezecbias rex JuJa nuntios nd
timcaiis deos alienos. Et pactum, quod " percussit regem Assyriorum in [Ms. tac. in] Lachis, dicens :
vobiscum , nolitc oblivisci: nec colatis deos alienos, Peccavi, recede a me, et omne, quod imposuerimus
sed Dominum Deum vestrum timete [h. et non li- mihi, feram. Indixit itaqnerex Assyriorum Ezechioe
mealis deos alienos , sed Dominum Deum vestrum regi Jndse treceula talenta argenti, et iriginla lalenla
timete], et ipse eruet vos de inanu omnium inimi- auri. Deditque Ezecliias oinne argcntuin quod re-
corum vestrorum. lllivero non audierunl; sed juxla perlum fuerat in domo Domini, etin ihesauris regis
consueludinem suam pristinam perpelrabant. Fuc- [h. et in thesauris domus rcgis]. In tcmpore il o
runtigitur geutes isisetimenles quidem Dominum,scd confregil Ezechias valvas lemjili Domini, et bminas
nihilominus et idolis snis servientcs [Ms. serviebani]: auri [li. non habcl], quas ipse affixerat, et dedit eas
namet filii eorutn, et nepotes, sicul fecerunt paires regi Assyriorum. Misit aulem rcx Assyriorum Thar-
[Jl/s.parentes]sui,itafaciunlusqueinprcescntemdiem. Ihan, et Rabsaris, cl Rabsaccn [Ms. Rabsachen] da
[T. CXCIV, Cap. XVIII. ] Anno terlio Osee ftlii Lachis ad regem Ezechiam, cum manu valida, Jc-
Ela rcgis lsrael, regnavit Ezechias filius Ahnz regis rusalem : qui cum ascendissent, vcncruni Jerusa-
Juda. Viginti [h. Filius x\\] quinque amiorum erai, D Iem, et stelerunt juxla aquseduclum piscinsc su-
cum regnare ccepisset, et viginti novem annis regna- perioris, qure est in via Agri fullonis. Vocavc-
vit in Jerusalem :nomen matris ejus Abi filia Zi- runlque regem : egressus est auiem ad eos Elia-
chaiice. Fecitque quod erat b bonum coram Domino cim filius Helciaeprceposilus domus, et Sobna scriba,
in oculis juxta omnia qua; fccerat David <•el Jonhe filius Asaph a commentariis. Dixilque ad
[h. Domiiii],
» In Vcronens., ms. prima persona cst, percussi, Noeslhan rcperimus, quod favct leclioni Vulgatoe
qucmadmodum el in Hcbraco, Vro. Latinoe, Nohestan. MART.
— Veiissime habet idem ms. vocavilque eum pro
b Idem ms. quod erat placitum in conspectu Domini.
< CaiKin emendatiis juxta punctationem Massore- nomen ejus. Nempe est in Hebraeo quoque archelypo
tliiiam scriptum babel Nehustan, diffsrtque solum- lS d, non ID-,2?.
modo una vocali ab hodierno Nehuslan, ubi Masso- Non djssimulamiii, juxta Groecoscodices Vrro-
reih;e legunl scheva siib liitera 3 Nun; cum scho- nens. ms. bic legere, Sennacherim, quod lamen cul-
liastes, aut emendaior CanouU Paiahh, vel Camels pae*lihrario dainus.
legerit. Caeteri mss. codices Naaslhan retinent, ut Pro Joahe Canon emendaius Joha nue.c habet.
MART.
nos cdidimus. In libro Nominum Hebraicorum
757 LlBEfl II MALACHIM. 758
eos Rabsaces :Loquimini Ezechioe: Hsec dicit rex A ceptum regis acceperant, ut non rcspondercnt ei.
maguus, rex Assyriorum : qusc est isla fiducia qua Venilque Eliacim [Ms. Eliachim] filius Helcioe, prsc-
niteris? Forsilan inisti consilium, ut prscparcs tead positus domus, etSobna scriba, el Joliae filius Asaph
praclium. In quo confidis, ut andeas rebellare? an a commentariis , ad Ezechiam, scissis veslibus, et
speras [h. In quo confidisti, ut ausus fuisses rebel- nuntiaverunt ei vcrba Rabsacis.
lare mihi? sperasli ] in baculo arundineo atque con- [C. CXCVII, Cap. XIX.] Quse cum audisset Eze-
fraclo ^Egypto , super qiiem , si incubuerit homo, chias rcx [Ms. lac. rex], scidit vestimenta sua , et
comuiiuuius ingredielur [Vulg. ingreditur] manum opertus est sacco, ingressusque est domum Domini.
ejus, et perforabit eani ? sic esl Pharao rex yEgypti Et misit Eliacim prsepositum domus , et Sobnam
omnibus, qui confidunt in eo [Ms. et Vulg.se]. Quod scribam, ct seues de sacerdotibus,opcrtos saccis, ad
si dixerilis mihi : In DominoDeo nostro habemus Isaiam prophetam filium Amos. Qui dixerunt : Hsec
fiduciam , nonne iste est, cujus abstulit Ezechias dicit Ezechias: Dies tribulationis, et increpationis ,
exeelsa etaltaria, el praecepitJudoeet Jerusalem: Ante et blasphemise, dies iste ; venerunt-filii usque ad
altare hoc adorabilis in Jerusalem ? Nunc igitur trans- parlum, el vires non habct parturiens. Si forte au-
ite ad dominum meum regem Assyriorum, et dabo diat Dominus Deus tuus universa verba Rabsacis ,
vobis duo millia equorum , et videte an habere va-1B quem misil rex Assyriorum dominus suus, ut expro-
lealis ascensores eorum. Et quomodo potestis resi- braret Deum viventem , et argueret verbis, quae au-
stereanle unum satrapam [h. uno sairapa;] de scrvis divit Dominus Deus [Ms. tac. Deus] tuus, et fnc [h.
dominimei minimis? An fiduciam liabes in iEgypto leva] oraiionem pro reliquiis , quse repertoe sunt:
propter currus et equiies? Numquidsine Domini.vo- Vcnerunt ergo servi regis Ezechise ad Isaiam. [T.
lunlate ascendi ad locum istum, ut demoliar [Ms. et CXCVIII.]Dixitque eis Isaias : Hsec dicetis domino
Vulg. demolirer]euin? Dominusdixit milii: Ascende veslro : lloeedicit Dominus: Noli limerc a facie ser-
ad tcrram hanc , el demolire eam. Dixerunl autem , monum, quos audisti , quibus blasphemavcrtint
Eliacim filius Helcioe,et Sobna [h. Sebna], el Joahc, pueri regis Assyrioruin me. Ecce , ego immiltam
Rabsaci: Precamur ut loquaris nobis servis tuis Sy- [ h. dabo ] ei spiritum, et audite nuiiliiim, et
riace : siquidem intelligimus hanc linguam, et non revertetur in terram suam, el dejiciam eum gladio
loquaris nobis Judaice, audicnle populo, qui est su- in lerra sua. [T. CXCIX.] Rcversus est igiiur Rab-
per murum. Responditque eis Rabsaces : Numquid saces, et invenit regem Assyriorum expugnaniem
ad dominum luiiin, et ad te misitme dominus meus, Lobnam [ h. Libna]: audierat enim quod recessis-
ulloquercr sermones hos, et non a poiius ad viros, set de Lnchis. Cumque audisset de Tharaca rego
qui sedent super murum, ut comcdant slercora sua , C ^Elhiopisc, dicenles : Ecce, cgressus est ut pugnet
et bibnnl urinam suam vobiscum? Sleiitque itaque adversuin le : et iret contra eum, misit nuniios [ h.
Rabsaces, et clamavilvoce rnagna Judaice, elait: reversus misil nuntios]ad Ezechiam, dicens: Hacc
Audite verba regis mngui, regis Assyriorum. Hac dicile Ezecliise regi Juda: Non lc seducai Dcus tuus,
dicit rex : Non vos seducat Ezechias : non enim po- in quo habes fiduciam : neque dicas : Non tradetur
lerit cruere vos de manu mea. Neque fiduciamvobis Jerusalem in inanus regis Assyriorum. Tu cnim ipse
tribuatsuper Domino, dicens : Eruens liberabil uos audisii quse fecerunt [ Ms. feccrint ] reges Assyrio-
Dominus, et non tradetur civitas hacc in manu regis rum universis lerris, quomodo vastaverunt eas : num
Assyriorum. Nolile audire Ezechiam. Haecenim dicit ergo solus poleris liberari? Numquid liberaverunt dii
rexA syriorum:Facite mecumquod vobisesl uiileet gentium singulos, quos vastaverunt patres mei,
egredimini ad me, et comedct unusquisque de vinea Gozan videlicet, el Aran.-et Rcseph, el filiosEdcto,
sun, el de ficu sua, et bibetis aquas de cisternis ve- qui erant in Tlielassar [Ms. Thalassar]. Ubi est rex
stris : donec vcniam , et transferam vos in lerram , Emaih, et rex Arpliad, et rex civitatis Sepharvaim,
quse similis terrse vestrae est, in lerram frucliferam, , Ana et Ava? Itaque cum accepisset Ezechias lit-
et /ertilem viui, lerram panis et vincarum , terram teras [h. libros] de manu nuniiorum, et legisset eas,
olivarum, et olei ac mcllis : et vivelis, et non mo-1D ascendit in domum Domini, ct expandit eas coram
riemini. Nolite audire Ezechiam , qui vos decipil, Domiiio, et oravil in conspectu ejus, dicens : Do-
dicens : Dominus liberabit nos. Numquidliberave- mine Deus Israel, qui sedcs super cberubim, lu es
runt dii geniium lerram suam de manuregis Assy- Deus solus regum omnium terrse: tu fecisti ccelum
rioium? Ubi est Deus Emaih , et Arphad ? ubi est ei terrnm. Inclina aurem tuam, et audi: aperi, Do-
[Ms. tac. est] Dcus Sepharvaim, b Anaet Ava? num- .minc [ Ms. tac. Domine], oculos luos, et vide, et
quid liberaverunt Samariam c de manu mea ? Qui- audi omnia verba Sennacherib, qui misit ut cxpro-
nam illi sunt in universis diis terrarum , qui eruc- braret nobis [h. non habel] Deum viventem. Vere,
runt regionem suam de manu mea, ut possit eruere Domine, dissipaverunt reges Assyriorum gentes, et
Dominus Jerusatem de manu mea? Tacuit iiaque po- lerras omnium. Et miseruni [ h. dederunt ] deos eo-
pulus, et non respondit ei quidquam : siquidem proe- rum in igne : non enim eranl dii, sedopera manuum
* Adverbium potius ad Hebroei
exemplaris normam nus emendatoris : capite vero scquenti vers. 35,
tacct et Veronens. ms. ffena el Heva? MAIIT.
k Hena et Hiva? Hoc modo poiuit inCanonema- < llebrxo l>3 pressius idera ni8. i» manu.
739 S. HIERONTMIDIVINA BIBLIOTHECA. 760
hominum ex ligno et lapide, et perdiderunt eos. jA reverletur, ct civilatem hancnon ingredictur, dicit
Kmic igitur, Domine Deus noster, salvos nos fac de Dominus. Protegamque urbem banc, et salvabocain
manu cjus, ul sciant omnia regna lcrrae, quia lu es propicr me, ct propter David servum meum. Fac-
Dominus Deus solus. [T.CC.] Misit autem Isaias li- lum est igitur in nocie illa, venit angelus Doinini,
lius Amos ad Ezechiam, dicens : HoecdicitDominus et percussil in casiris Assyriorum centum octoginta
Deus Israel : Quoe deprecatus es me super Senna- quinque uiillia. Cumque diluculo surrexisset, vidit
cherib rege Assyriorum, audivi. Iste est sermo, omnia corpora morluorum [ b. diluculo surrcxk-
quem locuius est Dominus de eo : Sprevit te, et sent: ecce omnes corpora mortuorum], etrecedens
subsannavit te [ Ms. tac. te], virgo filia Sion : post abiit, ct reversus est Sennacherib rex Assyriorum,
tergum luum caput movit, (ilia Jerusalem. Cui ex- et mansit in Ninive. Cumquc adoraret in lemplo
probrasti, et quem blaspbcmnsti? contra qucm exal- [ h. domo] Nesrocii [Ms. Neseralh] deum suum,
lasli vocem [ Vulg. add. tuam ], el elevasti in exccl- Adramelech [ Ms. Adarmelech ] et Sarazar Dlii cjus
sum oculos tuos? conlra sanctum Israel. Per manum percusserunt eum gladio, fugeruntquc in terram Ar-
servorum luorum exprobrasti Domino , et dixisti: meniorum, et regnavit Esaraddon [Ms. Aseraddon]
In multitudine curruum meorum, ascendi [ h. cgo filius ejus pro eo.
ascendi ] excelsa monlium in suuimilale Libani, et B [T. CCI, Cap. XX.] In diebus illis EegrotavitEze-
succidi [ h. latere Libani et succidam ] sublimes ce- cbias usque ad mortem, et venit ad eum Isaias filius
dros ejus, ct eleclas abietes illius. Et ingressus sum Amos, propheia, dixitque ei : Hsec dicit DominiiS
usque ad tcrminos ejus [ h. Et ingrediar babitacu- [ Ms. et Vulg. add. Deus ] : Praecipe domui iuae :
lum termini ejus], et [ Ms. tac. et ] sallum Char- morieris enim lu [ Ms. tac. tu ], et non vives. Qui
meli ejus a ego succidi [ h. fodi]. Et bibi aquas alie- convertit faciem suam ad parietem, et oravit Domi-
nas, et siccavi vestigiis pedum meorum omnes aquas num, dicens : Obsccro, Domine, memenlo [ Vulg.
clausas. Numquid non audisti quid ab initio fece- add. quaeso] quomodo ambulavcrim coram te in vc-
rim? Ex diebus anliquis plasmavi illud; et nunc rilate, et in corde perfecto, et quod placitum est
adduxi: erunlque in ruinam collium pugnanlium coram te [ h. in oculis itiis] fecerim. Flevit iiaquc
civitales munitae. El qui sedenl in eis, humiles ma- Ezechias flelu mngno. [ T. CCII.] El antequam egrc-
nu, contremuerunt et confusi sunt, facli sunt quasi deretur Isaias mediam parlem atrii, factus est sermo
fenumagri, et virens herba lectorum, qusc arefacta Domini ad eum, dicens: Reverlere, et dic Eze<hiors
est antequam veuiret ad maturitatem. Habilaculiim duci populi mei : Hsec dicit Dominus Dcus D.tvid
tuum, et egressum tuum, el b introitum luum, ct pntris tui : Audivi oralionem luam, vidi « lacrymas
viam luam [h. non habet] ego proescivi et furorem C tuas : et ecce sanavi te, die terlio ascendes tcm-
tuum, contra me. Insanisti [ h. Eo quod insanisti ]| plum [ h. domum ] Domini. Et addam diebus tu:s
in me, et superbia tua ascendit in aures meas : po- quindecim annos : sed et de manu regis Assyriorum
nam itaque [ h. non habet ] circulum in naribus tuis, liberabo te, et civilatem hanc, et protegam urbem
et camum [ h. frenum] in labiis [ Ms. Iabris] luis, islam propter me, et propler David servum menni.
et reducam te in viam, per quam venisti. Tibi au- Dixil Isaias : Aflerte massam ficorum. Quam cum
tem, Ezechia [h. non habet], hoc erit signum : Co- attulissent, et posuissent super ulcus ejus, curatus
mede hoc anno quod repereris ; in secundo aulem est. Dixerat [h. Dixit] autem Ezechias ad Isaiam :
anno, quoe sponte nascuntur [Ms. nascentur]: porroi Quod crit signum, quia Dominus me sanabit, cl
in anno lerlio seminale et metite [h. Comede hoc: quia ascensurus sum die lcrtia [ iifs. add. in] lcin-
anno qusc sponte nascuntur, et in anno secundo po- plum [ h. domum ] Domini? Cui ait Isaias : Hocci it
mis vescerc : in anno autem tertio seminate ct mc- signum a Domino, quod faclurus sit Dominus fcr-
tite ] : plantalc vineas, et comedite frucium earum. monem, quem loculus est: Vis ut ascendat [ Jl/s. ac-
Et quodcumque reliquum fueritde domo Juda, mit- cedat] umbra decem lineis [ h. gradibus], an «t
tet radicem deorsum, et faciet fructum sursum. Dei revertatur totidem gradibus? Et ait Ezechias: Fa-
Jerusalem quippe egredientur reliquiae, ct quod sal- D cileest, umbram crescere decetn lineis [h. gradibus]:
vetur de monte Sion : zetus Domini cxerciluum fa- nechocvolo, ut fiat, sed ul revertatur retrorsum
cict hoc. Quamobrem haec dicit Dominus de rege decem gradibus. Invocavit itaque Isaias proplieta
Assyriorum : Non ingredietur urbem hanc, nec mit- Dominum, et rcduxit umbram per lineas [h. gradusj,
let in eam sagittam, nec occupabit eam clypcus, quibus jam descenderat in horologio [ h. gradibus ]
ncc circumdabit eam munitio. Pcr viam, qua venii, Ahaz, rclrorsuni decem gradibus. [T. CCIII.] In lem-
a Hic absolulum habet sensum praesens versiculus uterque sensu bene: ex hoc aulem ipso liquet, hunc
non solum in Canone: sed apud omnes alios etiam sequiorum glossaiorum manus minime perpessum
inlerpretes, qui versiculi sequentis ita ducunt ini- esse, puranique addiiamentorum, Versionem exbi-
timn : Egp [odi, el bibi, vcl, ego siccavi, et bibi, etc. bere Hieronymianam, ad Hebraeum exemplar ex-
Coisue Polyglolta, si vacas. MART. pressam, quod tria haec lanlum memorat, sedere,
b Alterutrn cx bis leclioiiibus, inlroitum luum ct egredi, aique ingredi. Porro «tani IUIIIIIsalis bcne
viam tuam, abundat, cstque lilirariorum culpa cx Ilebrauni y<2\ iuterpretatur.
albo libri in texlum iinportala. SclioliaSles posirc- c Conlenliosius ad llcbr. verbum minoris numeri
uiain respuit : priorem Veronens. nis. lacct. Suo Veronens. ms. lacrymam tuam, _,
761 LIBER II MALACHIM. 762
pore illo misit Berodacb Baladan [ Ms. tac. Baladan], A quc aras in domo Domini, de qua dixit Dominus :
filius Baladan, rex Babyloniorum, litteras [h. libros] In Jerusalem ponam nomcn meum. El exsiruxit al-
el munera ad Ezechiam: audierat enim qood segro- taria universoc mililioc cocli in duobus atriis tcmpli
tassel Ezechias. Lcetalus est aulem in advenlu eorum [h. domus] Domini. El Iransduxit filium suum pcr
Ezcchias, et ostendit [h. Audito autem adventu eo- ignem, et ariolalus est, et observavit auguria, el fe-
rum, Ezechias oslcndit ] eis domum aromnlum, et cit pythones, et aruspices multiplicavii, ut faceret
aurum et argcntum,etpigmenta varia [h. non babet], malum coram Domino [h. in oculis] Domini, ct irri-
unguenta quoque [ h. unguentum quoque optimum ], tareteum. Posuit quoque idolum luci, qucm fecerat
et domum vasorum suornm, ct omnia quse habere in templo [ b. domo] Domini [ h. non habel ] super
b
poteral in thesauris suis. Non fuil quidquam [ Ms. quod loculus esl Dominus ad David, et ad Salomo-
tac. quidquam] quod non monstraret eis Ezechias in nem filium ejus : In templo hoc [h. in domo hacj,
domosua, et in omni potestate sua. Venit autem et in Jerusalem, quam elegi de cunclis iritmbus Is-
Isaias propheta ad regem Ezechiam, dixitque ei: rael, ponam nomen meum in sempiternum. El ultra
Quid dixerunt viri isti? aut undc venerunt ad le? non faciam commoveri pedem Israel de terra, quam
Cui aitEzechias : Deterra longinqua veneruut [Vulg. dedipatribuseoium,c sic lamen si custodierintopere
add. ad me], de Babylone. Al ille respondit: Quid B [Vulg. operaj omnia quae proecepi eis, el universain
viderunt in domn tua? Ait Ezecbias : Omuia qux legem , quam mandavit eis servus meus Moses. Hli
sunt in domo mea, viderunt: nihil est quod non vero non audierunt : sed seducti sunt a Manasse,
monstraverim eis in Ihesauris meis. [T. CCIV]. Dixit ut facerent malum super genles, quas contrivit Do-
itaque Isaias Ezechiae : Audi sermonem Domini : minus a facie filiortim Israel. Locutusque est Domi-
Ecce dies venient, et auferenuir omnia, quac sunt in nus inmanu servorum suorum prophetarum, dicens:
domo lua, et quac condiderunl patres tui " tisque in Quia fecit Manasses rex Juda abominationes islas
diem hanc, in Babylonem : non remanebii quid- pessimas, superoninia quaj feccrunt Amorrhaei ante
quam, ait Dominus. Sed et de filiis luis qui egre- eum, et peccare fecil eiiam Judam in immundiliis
dientur ex te, quos generabis, tollent [Ms. et Vulg. suis. [T. CCVI.] Propterea hoec dicil Dominus Deus
tollenturj et erunt eunuchi in palatio [h. lemplo] Israel : Ecce ego inducam mala [Ms. malum] super
regis Babylonis. Dixitque Ezecbias ad lsniam : Bonus Jerusalem et Judam : ut quicumque audieril, linninnt
sermo Doinini, quem loculus es : sit pax et veritas amboeaures ejns. El extendam super Jerusalem fu-
in diebtis meis. Reliqua autem scrmonum Ezecbioe, niculum Samnriae, et pondus domus Aliab, et delebo
et omnis forliludo ejus, et quomodo fecerit pisci- Jerusnlem, sicut delcri solent d labuloc [-b. solet
nam, etaquoeduclum, elintroduxeril aquasin civita- 1C ampulla]; detens verlam, et ducam crebrius sylum
tem, nonne hsecscripta sunt in libroSermonum dierum [h. non habet ] supcr faciem ejus. Dimitlam vero
regum Juda? [T. CCV.] Dormivitque Ezechias cum rcliquias haereditatis meoc, et tradam cas in manus
patribus suis, ei regnavitManasses liliusejus pro eo. [Ms. manu] inimicoriim ejus : eruntque in vasli-
[C.ap. XXI.] Duodecim aiinorum erat Manasses talem, et in rapinam cunctis ndversariis suis : eo
cum regnare coepisset, et quinquaginia quinquc an- quod fecerint nialum coram me [ h. in oculis meis]
nis regnavii in Jerusalem : noiiien matris ejus et perseveraverint irriiantes me, ex die qua egressi
Aphsiba [Ms. Absiba]. Fecitque malum in con- sunl patres eorum cx ^Egypto, usque ad diem lianc.
spectu Domini [h. in oculis DominiJ, juxla idola Insuper el saiiguineniiiinoxium fudil Manasses mul-
[ h. abominaliones ] genlium, quas delevit Dominus ttim nimis, donec impleret Jerusalem tisqtie ad os :
a facie filiorum Israel. Conversusque est, et aediflca- absque peccalis suis [ b. peccato suoj, quibus
vit cxcelsa, quse dissipaverat [Ms. dissipavitj Eze- peccare fecit Judam , nl faceret- nialum coram
chias pater ejus, el erexitaras Baal, el fecit lucos Domino [ h. in oculis Domini J. Rcliqoa aulcm
[ h. lucum ] sicul fecerat A-hab rex Israel, et ado- sermontim Manasse, et univcrsa qn;c fccit , et
ravit omnem militiam cceli, et coluitcam. Exstruxil- peccalum ejus quod pcccavii, nonne h:cc scripia
a Tacet Veroncns. ms. verba usque in diemhanc, £I litura, sedimis, ut aiunt, ceris eraseris. Alii sumplam
quoe tamen librl alii omues habent. hic volunt metapbornm n leiytbo, aul vase nliquo,
b Idem rns. locutus est: cum Groecos),«Wsv. qund abstergilur et repiirgatur, et ita absiersuni in
c Cnm Vulgatis idem nis. si lamen custodierint, superficiem concavam verliiur, ne labem aliquam
etc. Ilebroeus quoque lantum si, etc. contraliat. Sic Jerusnlcin, inquinnt, a sceleralis re-
d Diversas lnijiis loci hnbemus iiiierprelationes purgabitur, et peniius subveitetur. Sed non qua-
propter diversam verbi ,TID, mahha, signilicationem ; drant hoec cum prrccedenti funiculo Samarix, et
vox enirn illa et delere, et abslergere signiflcal muliis poodere domus Abab, ad cujus siinilitudiuein delcnda
Scriptiirarum locis : unde secundum varias allusio- dicitur Jerusalein. Itaque cum domus Aliab peiiitus
nes ac metaphoras interpretes dictionem hnnc red- erasa sit de superficie terrae, oplima onininm appa-
diderunt. Hieronyinus pulchre alludit ad tabulas rct llieronyiiiiana interprctatio ac semel susccpioe
ceratas, in quibus veleres librarii stylo scripluras similitudini rcspondens. In cseteris sensus non vide-
cxarabant, quas vertendo slylum facile expungebnn', tur adeo liquidus nec larn facilis ad inietligenlia m.
ac delebant usque ad imiim. Ila, inquit ipse ad Verum unusquisqne in sun scnsu nbundarc perm ii-
Clirysogonum monachum, nostrtE es necessitudinis titur, niodo sempcr constet integriias Scripiura um
penilus oblitus, ut illam epislolum, quam in corde ac lides. MART.
Chrislianorum scriptam Apostolus re(ert, non parva
763 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 7G4
sunt in libro Sermomim dierum regum]!Juda? Ai huerelur b fabris a proefeclisoperum templi [h. domus]
Juda? [T. CCVII.] Dormivilque Manasses cum palri- Domini. I Narravitque [h. Nuntiavilque] Saphan scri-
bus suis, et sepultus est in horio domussuae, in hor- tbaregi, dicens : Librum dedit mihi Helcias sacer-
to a Aza [Mss. et Vulg. Oza], etregnavit Amon filius dos. d Quem cum legissel Saplian coram rcge, ct an-
ejus pro eo. Viginli duorum annorum erat Amon disset c rex verba libri Legis Domini [h. non babeij,
cum rcgnare ciepisset: duobus quoque annis rcgna- scidit £ veslimenia sua. Et prsecepit Helcisesacerdoli,
vit in Jcrusalem. Nomen malris ejus Messalemelh et < Ahicam filio Saphan, et Achobor filio Micha , et
[h. Mcsselemeth] filia Harus de Jetaba. Fecilque ma- !Saphan scriboB,et Asaiseservo regis, dicens : Iteet
tum in conspcctu Domini [h. in oculis Domini], sicut consulite
< Dominum super me et super populo etcsu-
fcccrat Manasses pater ejus. Et ambulavit in omni per ] omni Juda [h. etsuperre... et JudaJ, de verbis
via per qiiam ambulaverat pater ejus; servivitque 'voluminis islius, quod invenlum esl :
magna enim
immunditiis [h. sordibusj, quibus servierat pater ira i Domini succensa est contra nos, quia non audie-
cjus, ct ndoravit eas, et dereliquit Dominum Deum runt i patres nostri verba libri hujus, ut facerenl omne
pairum suorum , et non ambulavit in via Domini. < quod scripium esl nobis. Ierunt ilaque, Ilclcias sa-
[T. CCVIII.JTetcnderunlque ei [Jlf*. tacct ei'J insidias cerdos etAhicam, et Achobor, et Saphan, ct Asnia,
scrvi sui [h. Rebellaveruntiiue ei servi sui], ct inter- B ad Holdam propheten, uxorem Sellum, filii d Tlie-
fccerunt regem in domo sua. Percussit autem popu- cuse [h. ThitevaJ, filii Araas cuslodis vestium, qnse
lus tcrrse omnes, qui coirjiiraverant conlra regem habitabat in Jerusalein in Secunda : locutique sunt
Amon, et couslituerunt sibi regem Josiam filium ad eam. Et illa respondit eis : Hccc dicit Dominus
ejus pro eo. Beliqua auicm sermonum Amon quse Deus Israel: Diciteviro, qui misit vos ad me : Hacc
fecit, nonne hsec scripla sunt in libro Sermomim die- dicit Dominus : Ecce, ego adducam mala super lo-
rum regum Juda? Sepelieruntque eum [ Sepeliviique cum bunc, et super habitatores ejus , omnia verba
eumj in sepulcro suo, in liorto Aza, et regnavit Josias Legis [h. libri] qu:c legit rex Juda : quia dereliquc-
filius cjus pro eo. runt me, cl sacrilicaverunt diis alienis, irriiantes mc
[Cap. XXII.] Octo annorum erat Josias cum regnaij incunciis operibus manuum suarum, et succendetur
re coepisset, et triginla uno anno regnavit in Jerusa- indignatio meainloco hoc, et non exstinguctur: Regi
lem : noraen malris ejus Idida , filia Adaja de Bese- autcm Juda, qui misii vos ut consulerelis Dominum,
cath. Fecitque quod placitum erat coram Domino sic dicetis: Hxcdicit Dominus Deus Israel: Pro eo
fli. in oculis Domini], et ambutavit per oranes vias quodaudisti verbavoluminis [h. non habei], et perter"
David patris sui: non dectinavitad dexleram, sive ad rilura est cor tuiim, et humitiatus es coram Domino,
sinisiram [T. CCIX]. Anno autem ociavo decimo rc- C auditis sermonibus contra locum islum, et hnbitalo-
gis Josise, misit rex Saphan filiuni b Assia, filii Mes- res ejus, quod [Mss. duo] videlicct fiercnl in slupo-
snlam, scribam templi Domini, dicens ei : Vade ad rem et in maledictum, et scidisli vesiimema lua, et
Helciam sacerdotem magnum, ut confletur pecunia, flevisti coram me, el cgo audivi, ait Dominus: id-
quac illata est in templum [h. domum] Domini, quara, circo colligam te ad patres tuos, etcolligcris ad sc-
collegerunl janilores [Vulg. add. templij a populo , pulcrum tuum in pace, ut non videant oculi lui om-
deturque fabris per proepositos in domo Domini : nia mala, qux inducturus sum super locum isttim.
qui el distribuanl [Mss. dislribuent] eam hisquiope- [T. CCXI, Cap. XXHI.] Et renuntiaverunl regi quul
rantur in templo [h. domo] Domini, ad instaurandai dixcral. Qui misit: et congregati suntad eum oinncs
sartatecla lempli [h. domus] : lignariis videlicet ett senes Juda et Jerusalem. Ascendiique rex icinplum
csementariis, etiisqui interrupta componunt, et utt [h. domum] Domini, et omnes viri Juda, universiquc
cmantur ligna, et lapides de lapicidinis ad instauran- qui habitabant [Ms. habitanlj in Jcrusalem, cum eo
duni templum fh. domum]. Verumiamen non suppu- sacerdotes et proplictae , et omnis po|:ulus a parvo
lelur eis argenlum quod accipiunt, sed in poleslate3 usque ad magnum : legitque cunctis audienlibus
habcant, el [Vulg. lac. et] in fide [ h. Verumtameni omnia vcrba libri fcederis, qui inventus est in domo
non supputelur argenlum his qui accipiunt quia in fi-- D
E Domini. Slelitque rex supcrgradum [h. columnam],
de]. fT. CCX.J Dixit auiein llelcias ponlifex ad Sa-- et fcedus pcrcussit coram Domino , ut ambularcnl
phan scribam : librum Legisreperi in domoDomini:: post Dominum, et custodirent prsecepta ejus , el le-
dcdilque Hclcias volumen fb. librumj Saphan, qui ctit stimonia, et caeremonias, in omni corde , et in toia
legit illud. Venil quoque Saphan scriba ad regem, et!t anima , et suscitarent verba foederis hujus, qure
renuntiavil ei [hverbum] quod proecepcrat, et ait : scripla erant in libro illo : acquievitque populus
Conflaverunl servi lui pecuniam , quae reperta est st pacto. Et praecepit rex Helcioeponlifici et sacerdoti-
domo Domini [h. non habelj: et dederunt, ut distri-i- bus secundi ordinis, et janitoribus, ul projicerent de
a Canon ad Hcbr. emendatus habet hic et infra,i, c Translatio S. Hieronymi examussim lextum ex-
Huza pro Asa prislinae manus. MART. pressit, quarescholiastes falsus est quidquid contra-
b Veronens. ms. Vulgatique libri , Aslia : verius
is rium reposuerit ad marginem. MART.
cum Hebr. wbjfN ; tum idem ms., Messultam cum d Massorelhicam imitatur in hac voce leclioncm
m
/ gemino. 'Denique ei pronomen quod sequilur, rur-r. scholiastes noster, ut eliam supra in verbo Messe-
sum juxta Hebroeuratacet. lemeih, pro Mcssalemeth, MART.
765 LIBER II MALACIIIM. 7fG
lernplo Domini omnia vasa, quae facta fuerant Bnat, A bscc, quae fecisli super attircBeih-El. Etait:Dimitte
et luco [Ms. el Vulg. in luco], et universa? militisc eum, nemo commoveat ossa ejus. Etiniacla manse-
cceli, el combussit en foris Jerusalem in convallc Ce- runtossa illius, cum ossibus propheloe qui venerat
dron, et lulit pulvcrem corum in Betb-El. El delevit de Samaria [h. Liberaverunl Oisa ejus, ossa prophe-
arusplces [h. sacerdotes] quos posucrnnt reges Juda tm, qui venerat de Samaria]. Insuper et omnia fana
ad sacrificnndum in excelsis per civiiates Juda, et excelsorum quoe crant in civitatibus Samarise, quas
in circuitu Jerusalem, et eos, qui adolebanl incen- fecerani reges Isracl ad irritandum Dominum,abstu-
sum Banl, et soli, et lunac, et duodecim siguis , et lit Josias, et fecil cis, secundum omnia opera quoe
omni militiae cceli. Et efferri fecit lucum de domo Do- fecerat in Beth-EI. Et occidit universos sacerdotes
mini foras Jerusalem in convatle Cedron,etcombus- excelsoriim, qui eranl ibi super altaria, et combussit
sil eum ibi, et redegit in pulverem, et projecii super ossa humana supe.r ea : reversusque est Jerusalcm.
sepulcra [Ms. sepulcrum] vnlgi. Destruxit quoque [T. CCXIII.JEt prsccepit omni populo , dicens : Fa-
ocdiculas cxnmiiiatorum, quac erant in domo Domi- ciie Phase Domino Deo vestro, secundum quod scri-
ni, pro quibus mulierestexebant quasi [li. non lia- ptum est in libro fcederis bujus. Nec cnim facltim
bct] domunculas luci. Congregavitque omnes sacer- est Pbase tale a diebus judicum, qui judicaverunt
dotes de civiialibus Juda, et contaminavit excelsa , B Israel, et omnium dieruin regum Israel, el regum
ubi sacrificabant [h. adolebantj sacerdoles , de Gab- Juda, sicut in oclavo decimoanno regis Josise factum
baa [Ms. GabaJ usqueBer-Sabee , et destruxit aras esi Phase istud Domino [Ms. add. Deo] inJerusalcm.
[h. in excelsa] portarum in inlroitu ostii Josue prin- Sed et pylhones, ct ariolos, el figuras idolorum , et
(ipis civitatis, quod eratad sinistram portoe civiia- immundilias, abominationesque, qnoe fuerant in ter-
tis. Verumtamen non ascendebant sacerdoies excet- rn Juda et Jerusalem, abslulit Josias : ut statueret
sorum ad altarc Domini in Jerusalera : sed lantum verba legis, quae scripta sunl in libro, quem invenit
comedebanl azyma in medio fratrum suorum. Conta- llelcias sacerdos in lemplo [h. domo] Domini. Similis
minavil quoque a Toplieth, quod est in convallc filii illi [Ms. tacet illi] non fuit ante eum rex, qui reverle-
Ennom, ui nemo consecraret filium suum aul filiam rctur ad Dominum in omni corde suo , et in tota ani-
perignem, Molocli.Abstulit qunqiie equos, quos de- mn sua, et in universa virtute sua , juxta omnem lc-
derant reges Juda), soli, in introiiutempli [h. dornus] gem Mosi : neque post eum surrexit similis illi. Ve-
Doniiui juxta exedram Nathan Melech eunuchi, rumtamen non est aversus Dominus ab ira fnroris
qni erat in b Pharurim : currus aulem solis combussit sui magni, quo iratus esl furor ejus conlra Judam
igni. Altaria quoque, quoeerant super tecta ccena- propter irritationes, quibus provocaveral eum Manas-
culi, Ahaz, quaefecerantreges Juda, et altaria quce C ses. Dixii ilaque Dominus : Etiam Judam auferam a
fecerai Manasses induobusairiis lempli [h. domus] facie mea, sicut absluli Israel, et projiciam civitalem
Domini, destruxit rex, et cucuriit inde , et dispcrsit banc, qtiam elegi, Jerusalem, et domum de qua dixi:
cinerem eornm in torrentem Cedron. Excelsa quo- Erit nomen meum ibi. Reliqua autem verborum
que quoe erantin [li. conlra] Jerusalcm ad dexteram [Vulg. sermonuinj Josiae , et universa quae fecit,
partem inouiis Offensionis, quoeoedificaveratSalomon nonne hoec scripta sunt in libro Vcrborum dierum
rex Isracl Astarotli idolo [li.containiiialioniJSidoiiio- legum Juda? [T. CCXIV. ] In diebus ejus ascen-
rum, et Cliamos offensioni Moab.et Melchom abomi- dil Pbarao Necho, rex yEgypii, conlra regem As-
nationi fiiiorum Ammon , pulluit rex. Et contrivit syriorum, ad flumen Euphraten, et abiit Josias rex
slaluas [h. litulosj, etsuccidit lucos : replevilqtie lo- in occursum ejus, ct occisus est in Mogeddo, cum
ca corum ossibus morluorum. lnsuperet altare.quod vidisseteum. Et portaverunt eum servi sui morluum
crat in Beth-EI, excelsum [Vulg. etexcelsum], quod de Mageddo, ct pertulerunt in Jerusalem, el se-
fecerat Jeroboam filius Nabat, qni peccare fecit pelierunt eum in sepulcro suo. Tulitque populus
Israel, ct ailare illud, excelsum destruxit, ntque lerroe Jonhaz (ilium Josioe, et unxerunt eum, el con-
combussii, et comminuii in pulverem, succendilquc siituerunl eum regem pro patre suo. Viginli trium
cliam lucum. Et conversus Josia, vidit ibi sepnlcra, " annorum erat Joahaz cum regnare ccepisset, et iri-
quoe ernnt in monte : misitque, et tulit ossa de se- bus mensibus rpgnavit in Jerusalem ; nomen matris
puicris, ct combussit ea super altare, et polluit illud ejusc Amital [h. Amutal ], filia Jeremise, de Lobna
juxla verbum Domini, quod locutus est [h. acclama- [b. LibnaJ. Et fecit maium coram[h.in oculis]
vit] vir Oei, qui prsedixerat verba haec. [T. CCXII.J Domino, juxta omnia quoe fecerant palres ejus.
Et ait: Quisest titulus ille, quem video ? Responde- [ T. CCXV.J Yinxitque eum Pharao Necho in Rebla,
runtque ei cives illius urbis : Scpulcrum est [hominis quoe est in terra Emaib, ne regnaret in Jerusalem,
h. virij Dei, qui venit de Juda, et prscdixit verba et imposuit mulctam lerrae, centum talenlis argenii
a Ms. Yeronens. Thafeth , propius Grseco T«yi8, exemplaribus Hebr. Vta-Dn, Amilal, cum jod in lre-
quod tamen et Symmaclius'ex Ileliroeo lcgii. dio : hodieyillon, Anmlalcum schourec, boc est cum
b Nunc post emeiidationem Canonis nomen istud vocali 1 u bgunt Itebr. qnos seculus esl Scholiastes
Pharvarim, in eolegitur, per vau scilicet consoniim, Canonis, requalis vel superior eeiate omnibus Masso-
pro shurec sive schourec, id esl, pro vocali u. MART. retlu.rum inierpunctis ac notis criticis. MART.
« Sepluaginia et Hieronymus legebant in suis
767 S. IHERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 768
et lalento auri. Regemqnc oonstituit Pharao Necbo A A coepisset, et tribus mensibus regnavit in Jerusalem :
Eliacim filium Josisc pro Josia patre ejus : veriitque nomen malris ejus d Nehesta filia Elnathan de Jeru-
nomen ejus " Joiacim. Porro Joahaz tulit, elduxil in salem. El fecit malura coram Dominofh. in oculis
iEgyplum f li. et mortuus est ibi. Sic Vulg. ] Argen- Domini], juxtaornnia quae fecerat pater ejus. In tem-
tum autem elaurum dedil Joiacim Pharaoni, cum in- pore illo ascenderunt servi Nabucbodonosor regis
dixissetlcrracfJMs.tacetterraejpersingulos, ulconfer- Babylonis in Jerusalein, et circumdala esl urbs niu-
relur juxla prseceptum Pharaonis, ct unumquemqnc niiionibus. Venilque Nabuchodonosor rex Babylonis
secundum vires suas exegit, tam argenium qunm ad civitatem, ctim servi ejus oppugnarent eain.
aurum de populo lerrse, ut daret Pharaoni Necbo. Egrcssusque est Joiacbin rex Juda ad regem Babylo-
Viginti quinque annorum crat Joiacim cum regnare nis, ipse et maler ejus, el servi ejus, et principes
ccepisset, et undecim annis regnavit in Jerusalem : ejus, et eunuchi ejus, et suscepit eum rcx Babylonis
nomen malris ejus b Zebidafilia Pliadaja de Rumn. anno octavo e regni sui. El protulit inde omnes ihe-
Etfecit malumcoram Domino [h. in oculis Domini], sauros domus Domini,et tbesnuros doinus regian :
juxta omniaqua? feccrant patres ejus. ct concidit universa vasa aurca, quae feceral Salomon
. [Cap. XXIV.] In diebus ejus ascendit Nabuchodo- rex Israel in templo Domini juxta verbum Domini.
nosor, rex Babylonis, et factus est ei Joiacim scrvus B El transtulit omnem Jerusalcm, et universos prin-
tribus annis, et rursum rebellavil | Af*.bellavit] con- cipcs et omnes fortes exercitus, decem millia, in
tra eum. lmrnisilque ei Dominus latrunculos Cbal- captivilatem, et omnem artificem et clusorem : ni-
dseorum, el latrunculos Syrise, et tairunculos Moab, hilquerelictumest,exceptispauperibus populi lerrae.
et Intrunculos filiorum Ammon, et immisit eos in Transtulit quoque Joiachin in Babylonem, etmatrem
Judam, ut disperderent eum, juxta verbum Domini, regis, el uxores regis, et eunuchos ejus : et judiccs
quod loculus fuerat per servos suos prophctas.[T. terrac duxit iu captivitatem de Jerusalem in Baliylo-
CCXVI. ] Faclum est nulem hoc per verbum Donii- nem. E( omnes viros robustos, septern millia, ct
ni contra Judam, ut auferret eum coram se, propter artilices, et clusores mille, omnes viros fortes el
peccatn Mnnasse universa quoefecit, et propter san- bellatores, duxiique eos rex Babylonis captivos in
guincm iunoxium, quem efliidit, cl implevit Jerusa- Babylonem. Et constiluit Matthaniam patruum ejus
lem cruore innoccnlium, et ob hanc rem noluit pro eo : imposuitquc nomen ei [ b. vcrtitque nomen
Dominus propitiari. [T. CCXVII. ] Reliqua autem ejus] Sedeciam. Vigesimum et primum annum setaiis
sermonum Joiacim, et universa quae fecil, nonne habebat Sedecias cum regnare ccepisset, et undccim
hacc scripla sunt in libro Sermonum dierum regum annis regnavit in Jerusalem; nomen matris ejus
Juda? Et dormivit Joiacim cum palribus suis : et C eratf Amital, filia Jeremise, deLobna [h. Libna]. Et
regnavilc Joiacbin filius ejus pro eo. El ultra non fecit malum coiam Domino, juxia omnia quse fece-
addidit rex jEgypti, ut cgredercturde terra sua : lu- rat Joiacim. Irasccbatur enim Dominus contra Jeru-
lerat enim rex Babylonis, a rivo yEgypii nsque ad salem, et contia Judam, doncc projicerel eos a
fluvium Eupbraien, oninia qux fuerantregis Jllgypti. facie sua : recessilque [h. rebellavit] Sedeciasa rego
Decem et octo annorum crat Joiachin cum regnare Babylonis.
"Monel S. Hicronymus I. i Comm. in caput pri- positum dicunt pro Vau schourec ; quod scholiastes
nium Maithiei, scriptorum vilio el longitudine tem- Cnnonis invenil in suo exemptari Hcbraico, nara
porum apud GraecosLatinosque confusaessenomina Zebuda posuit in lextu. MART.
Joakim elJoachin. Sciamus ighur, inquit, Jechoniam c Prima manu sic posiium exstat illnd nomen in
priorem ipsum esse, quem et Joaltim: secundum autem, Canone Hebr. veritatis, et merito, nam in Hebr.
filium, non pntrcm : quoritm prior per k el m, sequens scriptum legilur WW, Jehoiachin , vel Joiachin
per ch et n scribiiur; quod scriptorum viiio et longilu- propter otiosum n he apud veleres. MART.
dine temporum apud Gratcos Lalinosque confusum' — E contrario cod. Veronens. in recapitulalionibus
est. Hacc qiiidcm llieronyinus attendens ad Gracca1 ad rium. xxxiv, DeJoachin filio Joiachim.
Laiina<|uc vocabula, sed in libro Nominum Hebrai- d Neusta secundum puncta vocalia Massoreiharum
corum, scriptum babet Joiacim juxln llebraeorum' Canone cmendato reperimus. MART.— Sequior
cleinenia ae sonuin litlerarum istarum D'p'in''- Le-' _ in manus in cod. Veronensi rescripsit Nabesta.
gimus etiam in Canone lleb. verit. Joiachim, ubi hi •"
" e Decenniuin addit luiic numero Veronens. ms.
addilum esi errorc elusu librariorum. Fretis igilnr legitque octavo decimo, quod ignorainus, quo aucto-
ipsius Hieronymi auctoritale ac exemplo, Joaicimt re fecerit. Fortassis tamen 'notam marginalcm, sive
deinceps, ntque Joiachim scriliere noliis iiceat. MART. astcriscum, quem e regione illuslrium maxime lo-
—ConferS.DociorisCoiiimentariOS in Daniel.cap. corum apposuerit studiosus nonnemo, praesertim
1, ubi, Nemo, iuquit, pulet eumdem in Danielis prin- ubi fncti alicujus insignioris denotalur annus, noslcr
cipio esse Joacim, qui in Ezechielisexordio Joachini Aniiquarius accepit pro Romana nota x, eamquc
scribilur : iste enim exlremam syllabam cliin hubet,, temere in textu supputavit: nam et suprasemel alque
ille cim. El ob hanc causam in Evangelio secundum » ilerum, annorum summaequos Scriptura designat,
Mallhamm una videlur deesse generaiio quia secunda a decennium superaddi contra librorum omnium fidcm
teaaupear.ctitiir.u:in Joacim desinil filio Josiw, el lertiaa in fcodem ms. animadverlimus.
incipu a Joachin filio Joacim. Quod ignorans Porphy- /- Scliolion marginale supcrius ad vers. 51 Capituli
rius, etc. Vidc ilaquc et Commentar. iu Matl. cap. 1,i, proecedentis positum, hic in conlextum transiulit
ct quae nobis ad uirumque lucum ubservata sunt. emendator Canonis Hebr. veritatis, Amutal scilicet
b Hebr. rrPaT, Zabida. At in hodicrno textu d pro Amital, de
jod quo jam diximus inprima annotatione
habet punclutn in ventre, id est, in meditullio : quiaa nostra. MART.
769 LIBER II MALACMM. 770
[T. CCXVIH.Cap. XXVI] a Factumestaulemanno A domo Domini, confregerunt Chaldsei, et translule-
nono regni ejus, mcnse decimo, decima die mensis, rnnt ses e omne in Babylonem. Ollas quoque oereas
venit Nabuchodonosor rex Babylonis, ipse ct omnis [h. non baliei ], et irullas, etf moriariola, et triden-
exercitus ejus, in Jerusalem, etcircumdederunt eam, tes, et scyphos, et omnia vasa oerea, in quibus mi-
et exstruxerunt in circuitu ejus munitiones. Ei clnu- nislrabant, tu'ertinl. Necnonet ihuribula et phialas;
sa est civiias atque vallata, usque ad nndecimum quan aurea, aurea, elquae argentea, argentea, tulit
annum rcgis Sedecix, nona diemensis: proev.iluitqiie princeps militioe [ h. magislcr cocorum]: id esl [ h.
fames in civitate, nec erat panis populo tcrrae. Et non habei], columnasduas, mareunum, et bases,
interrupta est civitas, et omncs viri bellatores nocte quas fecerat Salomon in templo [h. non habetJDo-
fugerunt per viam portse, qua3 est inler duplicem mini : non erat pondus ocris omnium vasorum. De-
murum ad hortum rcgis ( porro Chaldaeiobsidebant cem el oclo cubitos altitudinis habebat columna una,
in circuitu civiiatem),fugit ilaqueb per viam quaedu- et capitellum sercum super se altitudinis Irium cttbi-
cit ad campestria soliludinis [ h. non habelJ.El per- toruiii, cl retiaculum, et malogranata super capitel-
scculus est exercilus Cbaldaeorum regem, compre- lum columnse, omnia ocrea : similein el cotumna
henditqueeum in planitie Jericho, clomnesbellatores, secunda habebat ornatuin. Tulit quoque princeps
qui eranl cum eo, dispersi sunl, el reliquertint eum. B1 iiiiliiioc[h. magistcrcocorum] Saraiam saccrdolem
Apprehensum ergoregem duxeruntad rcgem Eaby- primum, ct Soplioniam sacerdolem secundum et
lonis in Reblatha : qui locutus esl cuin eo judicium. Ires janitorcs. Et de civilate eunuchum unum, qni
Filios aulem Sedecioeoccidit corara co, ei oculos ejus erat proefectussuper bellatores viros, et quinquc
effodit, vinxitque eum calenis, et ndduxil in Baby- viros dc his qui steterant coram rege[h. videbant
lonem. Mcnse quinio septiina die inensis (ipse est faciem regis], quos reperit in civitale: el Sopher
annus nonus dccimus regis Babylonis) : venit Nabu- principem exercitus, qui probabat lyrones de populo
zardan c princeps exercilns [ h. magister cocorum ], lerrac, et s sexagiuta virose vulgo[h.e vulgolerroe.]
scrvus regis Babylonis, Jerusaleni. Et succendit do- qui invenli fuerant in civiiate. Quos lollens Nabu-
mum Domini, eldomum regis : et d omnes domos znrdan princeps militum [ h. magister cocorum ],
Jerusalem omncmque dumum magnam combussit duxit ad icgeiii B.ihylonis in Reblatha. Percussitque
igni. Et muros Jerusalcm in circuilu destruxit omnis eos rex Babylonis, et interfecit eos in Reblalha in
exercilus Chaldoeorum, qui crat cum principe mili- lerra Emalh, et translatus est Juda de tcrra sua.
ttim f b. cum mngistro cncoruin ]. Reliquam autem Populoautem qui relictus erat in lerra Juda, quem
populi partem [ h. Reliquum aulem populum ], qui dimiserat Nabuchodonosor rex Bal.ylonis, prsefccit
remanserat in civitate, et peifugns qui transfugcrant C( Godoliam filium Ahicam filii Saphan. Quod cum au-
ad regem Babytonis, et reliquum vulgus , transtulii disseul omnes duces militum, ipsi et viri qui erant
Nnbuzardan princeps militioc[h. magislercocorum ]. cumeis.videlicctquodconstiluisselrexBabyloiiisGo-
Et de pauperibus terrae reliquitvinitores et agricolas. doliam, venerunl ad Godoliam in Maspba, Ismael
Columnas autem areas, quoeeranl in lemplo [ h. do- filius Nathanioe, ei Joliannan filius Caree, et h Sa-
mo ] Domini, el bases, et mare sereum, quod crat in raia filius Thcneumelh Neihophalbites, el Jezionias
a Poslremum bocce Capituliim, quod in Veronens.
upyjpayeiposdicilur, sed prceposiiummilitiai, cui esset
ms. ictuslale iiiinia exciderat, sequior innnus suflVcit. potesias occidendi. Nam sic appellttlus esl ille, quem
b Addii Vcronens. ins. TORex, pro quo Vnl^ali li- Nabuchodonosor misit, penes quem potius inveiiiiur
bri ipsum Sedecioe nomen ascribunt. Hphroeus neu- primalus fuisse militiw.
truui habet: perspicuum tan.en e contextu est, ser- d Cum Vul(>aiisVeronens. ms. hicvocem omncs,
inonem hic esse de rege, qui continuo dicilur com- et paulo post magnam lacel.
preliensus in planitic Jcricho. e ldem ins. ws omnium pro omne: idque reciius,
c ln Heb. scriptum legilur DTaa 21, rab labahhim, propiusque Ilebi-.cotexlui CJY2TU, wseorum, ipsiquc
id est, princeps seu magister lanioritm. De lioc no- Grorco%a).r.ivaurwv.
minc ac ollicio di^seril.S. Hinronymus in QQ. Hebr. 1 IIa>.ciion agnoscit Veronens. ms. mortariola ;
ad c. xxxvn Geneseus : ln plerisque, inquit, tocls alque Hcbrir.us ipse lextus uon nisi qualuor insiru-
archimagiros, id est, cocorutnprincipes, pro magistris _."' nitiiitnrum gcnera liic meniorai, ollas, scopas, psalte-
exercilus. Scripiura commemorat: puyupeveiv qttippe r.a, el cochlearia, quem nniiieruni el versiones anli-
Crwce interprelatur occidere. Vendi.us est igitur quoeel libri alii servnnl. Hnud recte igiiur quinliim
Joseph principi exercitus el bellaloriim, non 1'ete- gcnus, sive morlariola, nddiium boe est loco post
phre, ul in Latino scriplum est, sed Phittrphar eunu- Vulgaiam : neque enini supra Hebrocum exemplar
cho, ctc. Hebr. igiiur vocanl milites lanios, ob cades Hierniiyiiius, iiiiidquaiii esl aliquando ausus : neque
hominum : elnosGalli dicimus de coedeingenti, Ou aliud videiur illud noriieii csse, qtiam nlierius vocis,
a fait unegrande bouclierie.MART. piita scyphos.glossema, ex libri ora in textum a li-
— In Selioliastisgraliam, qui Magisirum cocorumin braiiis iiuportaliiiii.
Ilebroeo ait baberi pro principe exercitus, confer s Recentior scnba qni Veronens. nis. poslrcmnm
veruinliieronyinum in QuoustionibusHebraic. in Ge- pagellam suffecit, exesas velusiissinii exemplaris
nes.cap. 57, vers.3G, quem locum ci Mariian.laudal. litteras non bene assecuius oculorum ncie , sex hic
Tn plerisque, ail, locis, archimagiros, id est, cocorum tanlum rescripsil pro integra voce sexaginta.
principes pro magislris exercitus, Scriplura comme- b Paulo superius liuuc vocai ms. Veronens. Se-
morut: p.uyeipe\ienquippe Grwce inlerprclaiur occidere. riam, bic Sareiam. Qui subsequilur Theneiimeih,vo-
S. vero Augustinus de hoc pro piie loco : Noluni qui- cat Theitaameth.
dam pwposilum, cocorum in terpretari, qui Crwce
7'1 S. 1IIER0NVM1DIVINA BiBLIOTHECA. 772
filius " Maachaih.ipsi etsocii corum. Juravitque eis A sepiimo iransmigrationis Joiachin [Ms. Joachin] re-
Godolias et sociis eorum , dicens : Nolite timere gis Juda, mensc duodecimo, vicesima septima die [h.
servire Chaldoeis[h. servos Chnldacoruni] : maneie non babet] mensis sublevavii Evilmerodach rexBaby-
in terra, et servite regi Babylonis, ct beneerit vo- lonis, nnno quo reguare cceperat, caput Joiacbin re-
bis. Factuni est autem, in inense septimo venit gis Jtida decnrcere. Elloculusesl ei benigne etposuit
Ismael filius Nalhanisc, filii Elisama [ Ms. Elimasa ] thronum ejtis super throrium regum, qui erant cumeo
de semine regio, et decem viri cutn eo: percusse- in Babylonc. Et mutavit vcstes ejus, quas habuerat
ruutque Godoliam, qui mortuus est: sed et Judicos in carcere, et comedebal panem sempcr in conspectu
et Clialdacos,qui erant cum eo iu Maspha. Consur- ejus cunciis diebus vitsesuse. Annonam quoque con-
gcns autem omnis populus a parvo usque ad ma- stituit ei absque intermissione, quse et dabaiur ci a
gnum, el principes mililum, venerunt iniEgyplum, rege pcr singulos dies omnibus diebus vitscsuae.
timentes Clialdaeos.Factum cst vero anno tricesimo
Expliciunt libri duo Malachim.
" Idem ms. Machati, propius GrsecoMu%uQi 6.
0 I « IH.HM— -" " III "' '" ' ' —' ' —'" I ! II ' ' ^''''l—i IIII»M|. |,. , .. ,,
PR.EFATIO HIEROINYMI IN LIBRUM ISALE.
Nemo cum Prophelas vcrsibus viderit esse de- B de futuro vaticinari, sed de praeterilis historiam
scrq t is a melro eos xsiimct apud Hcbroeos ligati, lexere. Unde conjicio, noluisse tunc lemporis, Se-
et aliquid similc habere de Psalmis, vel operibus pluaginla lnlcrpretcs fideisuaesacratnenla perspicue
Salomonis; scd quod in Demostliene et Tullio solet e ethnicis prodere, ne sanclum canibus, et margari-
fieri, ut per b cola scribantur et commaia, qui uli- tas porcisdarent: quae[Al.qui]cum haticdiiionem le-
que prosa, et non vcrsibus conscripserunt : nos quo- geritis, abillis animadverietis abscondiia. Nec ignoro
que ulililali legenlium providentes, inlerpretatio- quanti laboris sit Prophetas intelligere, nec facih
nem novam, novo scribendi genere distinximus. quempiam posse judicare de interpretatione, nisi in-
Ac primum dc Isaia sciendum, quod in sermone suo lellexerit ante quaelegeril: nos quoque palere morsi-
diseitus sil : c quippe ut vir nobilis.et urbanaeelo- bus plurimorum,qui stimulanle invidia, quod conse-
quentioe, nec habens quidpiam in eloquio rusticita- qui non valcnt, despiciunt. Sciens ergo et prudens in
lis admislum. Unde accidit, ut prac cseleris, florem flainmammiiio manum : et nibilominus hoc a fasti-
sermonis pjus translalio non poluerit conservare. diosis lectoribus precor, ut quomodoGroeci post Sc-
Deinde cliam hoc adjiciendum, quod non lam pro- ptuaginla Translatores, Aquilam et Symmachum et
pheia, quam evangelisla d dicendus sit. Ita cnim Theodolionem legunt, velob sludiumdoctrinac suse,
universa Christi Ecclesixque mysteria [Al. ministc- Q vel ut Septuaginta inagis ex collatione eorum inlelli-
ria ] ad liquidum prosecutus est, ut non eum putcs gant: sic et isti sallem unum post priores habere
« De inelris, vcrsibusqnc Scripturarum abunde danda cmn primis esl Martiansei diligentia, qni ea-
disseruiinus in Prolegnmenis hujus divina' Biblio- dem cola versuum et coinmata tum ex Corbeiensi
thecx>: liuc crgo amandari se paiielur lector siu- ms., tiim etiam ex S. Augustini Speculo, ubi Hiero-
diosus, ne et nos acium ngamus de eodem argu- nyinianaeversionis versu» ab una ad aliam perico-
nienli) ileruni insiitiienlcs dispulaiionem. Illud au- pem saepissimenumeranlur, non sane inutili studio
lem monemus, propheiarum libros per cola ver- ac lnbore in sua editione restiluii. Nos ejus recen-
suum ct commata a nobis cditos esse, quia S. ipse Kionem,Palnliniopecodicis.quoconliuuo utimur.tum
Ilieronynnis utililali legenliuin providens, interpre- ipsiusmet Hieronyminnaeleciionis in Coiiimeiitariis,
lationem suam uuvam, novn hoc scribc-mli genere emendntiorempaulo ac mcliorem fecisse visi sumus.
distinxerai, cujus rei tcstis cst ista pracfaiio. Csete- c Concinnius in Palal. ms., quippe vir nobilisel
rum ad reslituendas hujiisinodi disiincliones per urbanw eleganiiw. Perqtiam huic simile est Quincii-
ineiuhra divisas, magno nobis fuit adjumento ma- liani eflntumde Mcssnla Corviuo : Nilidus el candi-
niiscriplus codex Corbe.iensis, qui divisa habetalque dus et quodammodoprcese ferens in dicendo nobilita'
siibncxn versuum cola ferc omnia in Propbetis. tem suam.
Nec minorem sane prx-buit utilitatem Specnlum S. d Tradit ct S. Au»ustinus de Civii. Dei lib. xvni,
Augustini : nam in egrcgio illo opere versionem cap. 29, ita visum de lsain, ul a quibusdamevange-
Ilieronyinianam secutus Augustinus meminit sscpis- lisla, quam prophela potius dieeretur. Paria habet
sime quot sint versus ab una ad aliam pericopem. rursum noslcr llicron. in praefat. ad Commcntarios
Ad lidein igiturltalicorum monumentoruin prophelas 'T»in eum propbetnm.
versibus describere curavimus, ne ct labor lliero- e Quibus ptsesertim id proestiterii locis, exponit
nyini, etnostrum studium pcriret. MART. S. ipse Pater superiori prolog. in Genesim : Judcvi
b In discipulorum nempe gratiam distinguebant prudenli faclum dicunt esse consilio, ne Piolemwus
rhetorcs olim oratorum scripla in cola, el coinmnin: unius Dei culior etiam apud Hebrwos duplicem divi-
ul facilius intelligereiilur : ac dicunlur quidcm nitalem deprchenderet: et paulo posl: Deniqueubi-
eiiamnuin rara aliquot superesse exemplaria ejus- cumque sacratum aliquid Scriptura tettatur de Patre,
inodi. Parem Hieronymtis operam Isaiae cseteris|iie Eilio et Spiriiu Sancto, aut aliler interpretati suni,
prophelis impeudil, quos de Hebraeo verlil: eaquc aul omninolacuerunt, ut et regi salisfacerent, et arcu-
propicr multis|eura commendai Cassiodorus praefat. iium fidei non vulgarent. Videsis lamen quaeet nos
ad Diviuar. litterar. Insiilulioncm. Sed et ipsa lau- ad buiic locuni obscrvanius.
773 LIBER ISALE PROPHETJ!. 774
digncntur * intcrprelcm. Legant prius, elpostea de- jA de vocatione gcnlium, ct adventu Chrisli esl. Quem
spiciant : ne videanlur, non ex judicio, sed ex odii quanto plus amatis, o Paula et Euslochium, tanto
prsesumptione ignorata damnare. Prophetavit autem magis ab eo petite, ut pro obtrectatione prsesenti,
Isaias in Jerusalem, el in Judeea, necdura dccem qua me indesinentcr semuli laniant, ipse rnilii mcr-
tribubus in captivitalcm ductis : ac de mroque re- cedcm restituat in fuluro : qui scit me ob lioc in pe-
gno, nunc commisiim, nunc separalim, lexit oracu- regrinse linguse eruditione sudasse, ne Judsei b dc
lum. Et cum interdum ad procsenlem respiciat falsilate Scripturarum Ecclesiis ejus diutius insulta-
bistoriam; etpost Babyloniam capiivitatem redilum rent c.
populi significet iu Judaeam : tamen omnis ei cura
a Idem ms. /nferpre(um,'non divcrso sensu. et in Psaltcrium ex Hebr. Latine reddi-
> Hnc refer quae de Judocisilludeniibus etcalum- pomenona,
tuin rogalu Sophronii. MART.
niantibus Scripturas Clirislianoruin dicunlur ab eo- c Nulla Capituloruin series exstal in Propbetas,
dom Hieronymo proefaiionibus in Josue, in Parali- salleni ad Hieronyraianam versionem accommodaia.
INCIPIT
LIBER 1SALE PROPHETiE.
[Cap.I.] VisiolsaisefiliiAmos, quamviditsuperJudam BI civitates vestroe succensaeigni;
et Jerusalem in diebus Ozise, Joatban, regionem vestrnm coram vobis alieni devorant,
Achaz, et Ezecliise, reguin Juda. et desolabilur sicnl in vastiiate hoslili.
Audiic, coeli, eiauiibus pcrcipe, lerra, quoniam Do- Et dereliuqnetiir filia Sion nt umbraculum in vinea,
minus locutus est. v et sicnt lugurium in cucumerario,
Fdios enulrivi, et exaltavi : sicut civitas quoevastatur.
ipsi autem spreverunt me. Nisi Dominus cxerciluuni reliquissct nobis semen,
Cognovii bos possessorem suum, quasi Sodoma fiiissemus,
el asinus prsesepe domini sui: ct quasi Gomorrba similes cssemus.
I rael autcm non cognovit, Audile vcrbum Domini, principes Sodomorum,
populus meus non intellexit. percipiteauiibtis legem Dei noslri, populus Go-
Vx genli peccatrici, populo gravi iniquitate. morrboe.
semini nequain, filiis sceleraiis ! Quo mibi muliitudinera viclimarum vestrarum ? dicit
Dereliqiierunl Dominum, Doininus.
blasphemaverunt sanctum Israel, plcnus sum :
abal:enali sunt retrorsum. » Holocausla ariclum, et adipem pinguium,
Super quo perculiam vos, el sanguinemvitulorum, et agnorum, el hircorum
ultra addeules prrcvaricationem? nolui.
Omiic capul languidum, Cum veniretis anle conspectum mcum,
Et oiniie cor mcerens. ,
p quis quoesivithoecde manibus vestris, ul ambula-
A planla pedis usque ad verticem, u relis in alriis mcis ?
iion cst in eo sanilas : Nenfferntis ulira saciificium frustra :
Vulnus, etlivor, ct plaga lumens, non inccnsum abominntio est mihi.
est circuinligata, bNeomeniam, et sabbatum et feslivilales alias non
nec curata medicaraine, neqne fota oleo. feram,
Terra vestra deserta, iniqui sunt coelusvestri:
* Ita mss. codices Bibliorum Colberiinus, Ani- qua firmalur evidentissime lcclio superiorum codi-
cicnsis, Corbeiensis unus n. 12, ci duo S. Germani cum mss. Vulgaiieqiie nostroe Laiinac. Dum enim
a Pratis ntim. 5el 164, ad boriiin quoquc normain prxsentcm locum edisseiit S. Doctorl. i Commenl.,
Regius codex emendatus visitur. Proeterea eamdem manifeitedeclarai.qunre Deus plenus dicalur: Om-
Icctionem reiincnt quinque vetustiora exempiaria nis ergo, inquit, capituli httjus conlinenlia, usque ad
mss.Cominenl. S. Ilieronymiin Isaiam propheiam. eum locitm ubi ait, Judicate pupillo, elc, respuit
Codices illi sunl, primus Corbeiensis litieris Longo- sacrificia victimarum, el Evangelii obedientiamdocet
bardicis descriplus; serundus ubbatiaeClaniacensis esse super sacrificium. Quodqueinlulit : Plenus sum :
eleganter exnraius et npiimsenotae: terlius Sorboni- hoc sensu est accipieitdum; nulla re indigeo : Domini
cusn. 074, Colberiinus iitnn. 180, quinlus deniquc est lerra el plenitudo ejus. Unde et nos omnes de ple-
Sylvaemajoris prope Biirdignlam. Tamcn iu Sorbo- niiudine ejus accepimus. Vide ergo ex sentenlia S.
nico exscriptor posuit adipw pro adipe cum snpc- Ilieroiiyini Deum bic pleniim dici, non holocauslis
riori lineola compendiaria accusalivi casus. Coclern v et adipe pinguium, sed majestate, graiia, sufflcieii-
(imnibus acqualia sunl. Hancidco annoiamus, quod lia, nc veritate. Porro qiianiaui praestent ulilitatem
in uiroque Canone llebr. vcritaiis, Carcassonensi legentibus distinciione.s |>cr menibra divisse, vel cx
scilicet, et San-Gerinanensi nosiro, alia lectio repe- hoc loco facilo pervidebis : nam subtraclis hujns-
riatur, idest, Plenus sum liolocaustoarietum, etadipe modi divisionibus, sensu ct ordo rerum prorsus
pingiiium; et sanguinetn vitulorttm, et agitorum, et confundilur : quod in pluiilms edilis ac mss. libris
hircorum nolui. Quibus concinunt Ilebr. hodiernus, contigisse satis cxstal probalum ex iis qu:c modo
ac cunctx Orientalium versinnes; necnoii Commciit. atiiilimus. MART.
Ilieronymi textus sacer in cditis libris. Vcrum niliil b Videlur S. Pater banc prsefcrre in Coramcnlariis
in hac parte proevalcl llieronymianse auclorilali, Ieclionem, Neomenias vestras et sabbala.
775 S. IIIERONYMI DIVINA BlBLlOtHECA. »6
Kalcndas vestras, ct solemnitates veslras odivitani- jlLEt ibuni populi multi, et dicent:
ma mea : Venite, ascendamus ad montem Domini, et ad do-
facta sunt mihi molesta, taboravi suslinens. mum Dei Jncob,
Et cum exlenderiiis manus vestras et doccbit nos vias suas,
avertam oculos meos a vobis : et ambulavimus in semilis ejus :
Ei cum multiplicaveritis orationem, non exaudiam : Quia de Sion exibit lcx,
'• manus vestrae sanguiue plcnoe sunt. et vc-rbum Domini de Jcrusalem,
Lavamini, mundi cstote. Et judicabit gentes,
auferte malum cogitaiionum veslrarum ab oculis et argnel populos mullos,
meis: et conflnbunt glndios suos iu vomeres,
Quiescile agere perverse, et lanceas suns in falccs :
disciie bencfacere : Non levabit gens conlrn genlcm trladium,
Qua?rite judicium, nec exercebuntur ultra ad praelium.
subveniic oppresso, Domus Jacob, venite,
juilicnlc pupillo; ambiilemus in lumine Domini.
defendile viduain. Projecisli enim populum uiiiui, domum Jacob :
Et venite, et arguile me, dicit Dominus : quia rcplcli sunt ut \Vulg. lac. 111]olim,
Si fuerint peccata veslra ut coccinum, et augures liabucrunt ui Philisthim,
qnasi nix dealhabuntiir: et pueris alienis adliuiseriint.
et si fueriut rubra quasi vermiculus, velut lana c Repleta est terra argcnto et auro :
alba crunt. I • ei non est finis thesaurorum ejus,
Si volueritis, ei audicrilis me, Et replela est terra ejus equis,
bona tcrroe comedetis. et inuumerabiles quadrigocejus.
Quod si nolueritis, et me provocaveritis Et rcpleta est terra ejus idolis :
ad iracundiam : opus manuum suartim adoraverunt quod fecerunt
gladius devorabit vos, quia os Domini loculum esi. digiti eorum.
Quomodo facta cst inerctrix civitas fidelis, plena ju- Et incurvatus est [Vulg. incurvavit le] homo, et hu-
dicii ? milialns esl vir :
ju4itia <>habitnvitin ea, nunc auiem homicidae. nc ergo dimittas cis.
Argenlum tuum versum est in scoriam : Ingredere in pelram :
vinum tiium mistum est aqua. abscondere f ssa Immo a facie limoris Domini, et
Principes tui infideles [A/. inobedicntcs], socii fu- d a gloiia niajeslatis ejus.
ruin : Oculi subliiuis hominis humiliati sunt,
omnes diliguni munera, scquunlur retributiones. et incurvabitur altitudo virornm,
Pupillo non judicant: exaliabiiur autcm Doniinus solus in die illa.
et causa viiluocnon ingredilur ad cos. Quia dies Domiui exerciluum super omnem super-
Propter hoc ail Dominus exercituum fortis Israel: bum, el excelsum,
Heu! consolabor super hoslibus meis, et supcr omnem arro^antem, el bumiliabitur.
et vindicabor de ininiicis meis. Et super omnes cedros Libani sublimes et erectas,
El (onverlam manuin mcam ad te, (j et super onines quercus Bas?n.
et excoquam :ul purum scoriam luam, El super omnes montes excelsos,
etaiifcram omue stanmim tuum. et super oiniiescolles elevalos.
Et restiluam judices tuos ut fuerunt pritis, El super omnem lurrem excelsam,
et consiliarios tuos sicul nutiquitus : cl super omncm muruni munitum.
Post hrec vocabcris civiias justi, urbs iidelis. Et super omnes naves Tharsis,
Sion in judicio rcdimeiur. ct supcr omne quod visu piilchrum cst.
et reduceiil carn injuslitia : Elincurvabiiur sublimitas boniinum,
et conierct scelestos, et peccatores simul, et bumilinbitur altitudo virorum ,
et qui dereliqucrunt Domiuum, consumcntur, et elevabitur Dominus solus in dic illa :
Conlundenlur enim nb idolis, quibus sacrilicaverunt. ct idola peniius conlerentur:
et erubescelis supcr boriis, quos elegeratis, El iutroiliuiit in spcluncas petrarum, elin voragincs
cum fueritis velut quercus [Al. erunt eniin quasi terra 1,
lercbinihus] ilcfluenlibiis foliis, a facie formidinis Domini, ela gloria majcslatis ejus,
ei velut liorius absque aqun. ciiin surrexeril percutere terram.
El erit forlitudo vcslra, ul lavilla slupp.c, I11die illa projiciet bomo idola argcnti sui,
ei opus vcsirum quasi sciniilla, et simulacra anri sui, quoe fccerat sibi, ut adora-
ct succendetur uirumqiie siinul, ret talpas et vespertiliones.
ei iion erit qui cxsiinguat. Et ingredielur scissuras pelrarum , et cavcrnas
[Cap. II.] Vcrlmin b, quod vidit Isaias, filius Amos, ." saxoium,
super Judam ei Jcrusalem. a facie formidinis Domini, ei a gloria majestatis
Et crii in nnvissimis diebus proopnratus mons domus ejus,
Doniini inveriice niontium, cuni surrexerit percutere terram.
et elevabimr super colles, Quiesciic crgo ab homine, cujus spirilus in naribus
et llucnl ad cum omnes geulcs. ejus,
* ln Commeniario praefert, rcquirit. vcrsuum nscrip'03, in Spccnlo interdum abjiciamus,
b Nola secundam dici et hic incipere visioncm Isaioe mciiiiucrii errore exscriplorum fuisse depravatos,
apiiil llieronymum in Comment. MART. ut prubint divcrsi iiumeii in diversis Specuii cxem-
c Speciilum S. Augnstini notat tres versusa verbo, pliribus nssignati. MART.
adhwserunl, usquc ail ista, lieplcla est terra ejus d lloc modo legiiiu exemplaria Canonis, el Com-
idolis. Ai inspectis diligenter mss. codicibus vcrsio- nienlarioruin similiter in velustioribus libiis mss.
nis llieroiiyinianoe, Comment. ejusdem S. Docioris, Alii tuin edili , iurn manuscripli, orali sublimes ho-
quaiuor describendos jndicavimus : tot enini cwn- minis. Littera Hebraica , oculi elevaiionis liominis.
inat i exigere videtur distinctio periodi, sensusquo MART.
pcrspicuita?. Siqucm veromovcai, quod miineros.
777 LIBER ISAIM PROPHETJE. 778
quia excelsus repulaltis est ipsc. }
A et specnla, et sindoncs, et vittas, et theristra.
[Cap. IH.JEcceenim dominator Doiiiiimscxerciluum. Et erit prn suavi odore felor,
auferet a Jerusalem ei a Juda validum el fortem, ct pro zona funiculus,
omne robur pauis, et oirine robur aquoe; el pro crispanti crine calvitium,
Fortem, et vimm bellatorem, el pro fascia pectorali eilicium.
judiccm, et propbetam, Pulcherrimi quoque viri tuigladio cadent,
et ariolum, et senem: el fortes lui in prselio.
Principem super quinquaginta, El mcerebunt, atque lugebunt portse ejus
et honorabilem vultn, el [Al. add. ipsa nrbs] desolaia in terra sedebii.
Et consiliarium sapientera de archilcctis [Al. archi- [Cap. IV.] Et apprebendent septem mulieresvirum
tecttnn], iinum in die illa dicentes:
el prudeniem eloquii mystici. Panem nosirum comedemus, et vestimentis nostris
Et dabo pneros principes eorum, operiemur:
ct effemiuati dominabuntur eis. tantummodo invocelnr nomen tnuin super nos ,
Et irruet populus, vir ad virum , au;er opprobrium nnslrum.
iinu-qiiisque ad proximurn siium : In die illa. erit gernien Domini in magnificenlia et iu
lumultuabiltir puerconlra sencm, gloria,
ct ignobilis contra nobilem. et fructus lerrae snblimis,
Apprehendet enim vir fratrem suum domesticum ei exsultaiio his qui salvaii fuerintde Israel.
pairis sui: I
g Et erit: Omnis qui relictus fuerit in Sion, et residutts
Vestimentum tibi esl, princeps esto noster, in Jerusalem ,
ruiua aulem bsecsub manu tua. sancius vocabiiur, omnis qui scriptus est in vila
ltespoudebit in die illa, dicens: in Jernsalem.
Non sum medicus , et in domo mca nonest panis, Si abluerit Dominus sordem filiartim Sion,
neque vestimentum : ct sanguinem Jerusalem laverit de medio cjus,
Nolite constituere me principem populi. spirilu jndicii et spiriiu ardoris [ A/. coinbusti<>nis|.
Ruit enim Jerusalem, et Judas concidil : Et creabit Dominns super omnem locum monlis
quia lingua eorum et adinventiones eorum conlra Sion, ct ubi invocatus est, nubcm per diem,
Doiniiium, et fumumetsplendorem ignisflammantisin noctc :
ut provocarent oculos majestatis ejus. super omnem enim gloriam protectio.
Agnilio vultus eoriim respondit eis, Et labernaculum erit in umbraculum diei ab ocsiu,
et peccaium suum quasi Sodoma prsedicaverunt, ct in securitatem el absconsionem a lurbinc et
nec absconderuut: pluvia.
Vse anima! eorum: [Cap. V.] Canlabo [Al. add. nunc] dilecto meo
quoniam rcddita sunl eis mala. cauticum patruelis mei, vineoesuae.
Dicite ju^lo quoniam beue, Vinea facta esl dileclo meo.
quoniam fructnm adinvenlionum suarum comedet. in cornu filio olei.
Vse irnpio in malum :
rctiibulio enim manuum ejus flel ei. Et sepivit enm et lapides elegit ex illa,
Populum meum exactures sui spoliaverunt, pC et plantavila eam electam,
et mulieres dominatsesunt ejus [Al. eis |. Et acdificavit lurrim in medio ejus ,
Popule meus, qui beatum ledicunl, ipsi tedecipiunt, et torcular exslru.xit in ea :
et viam gressuum tuorum dissipant. Et exspectavit, ni faceret uvas,
Stnt ad judicandmn Dominus, et fecil Iabruscas.
et slat ad judicandos populos. Nunc ergo, habiiatores Jerusalem, et viri Juda,
Dominus ad judicium venietcum senibus populisui, judicaie iuter meet vineam meam.
et principibus ejus: Quid est quod debui ulira facere vineoe
Vos enim depasli eslis vineam [Al. add. mcamj, me;e, ct non feci [Al. leceriin] ei?
rapina pauperis in domo vestra. An quodexspectavi, ut faceiet uvas, etfecitlabruscas?
Quare alteritis populum meum, Etnuncoslendam vobis qnid ego faciam vinese meae;
et facies pauperumcommolitis,dieil DominusDeus auferam sepem ejus, et erit in direptionem :
exercituum ? diruam maceriam ejus, et erit in concukalionem.
Et dixil Dominus: Et ponam eam deseriam :
Pro co quod elevatsesunl filioeSion, non pulabitur, ei non fodietur :
et ambulaverunt extcnto collo, et nutibus oculo- el ascondent vepres et spinac;
rtim ibant, ct plaudebanl; el nubibus mandabo, nepluantsuper eam imbrein.
ambulabant, et in pedibus suis composito gradu Vinea enini Domini exerciluum, domtis Israel est :
incedebant : et vir Juda, germen delectabile ejus :
Decalvabit Doniinus verticem filiarum Sion, -i
.p. et cxspectavi, ut faceret judicium,
el Dominus [Al. tuc. DominusJ crinem earum J
" et ecce iniquitas:
nudabit. et juslitiam,
In die illa anferet Dominus ornamenlum calceamen- et ecce clamor.
torum, Vae qui conjungiiis domum ad domum,
ei luriulas, ct torques, et monilia , et armillas, et et agrum agro copulalis usque ad lermiiuim loci:
mitras, Numquid habitabiiis soli vos in medio terrse [Al.
El discriminalia, et periscelides, et muroenulas, et super terram] ? .
olfacloriola, et inaures, In auribus meis suntb Domini exercituum :
el annulos, et gemmas in fronle pendentes, Nisi domus multae deserlse fuerint, grandes ct pul-
et mulatoria, et pallia, et linteamina, et acus, chrac, absque habilatore.
0 Unum Symmaclmm translulisse electam tradit nos ipse Hieronymus in hunc locum Isaise : Pro eo,
S. Paler in Comment. ubi el proeferro ipse videtur,, inquit, quod nos juxla Hebraicam verlimus, in auri-
vitieamSorech. bus meis sunt Domini exerciluum, id est , verba quw
h lta mss. omnesvetustiores acmelioris nolae jnxtai loculiis est Dominus, adhuc resonant in auribus meis,
id quod legitur in Hebr. In canone S. Germani:: el LXX iransliderunt, eic. Quidquid itaque repugnat
In auribus meis sunl, luvc dicit Dominus exerciluum. editse nostrae lectioni, haud dubium quin cl menli
Porro corruptam esse leciionem hujusmodi, dotett et verbis S. Hieronymi repugnet. MART.
PATBOL. XXVIII. 25
779 S. HlERONYMlDIVINA BIBLIOTHECA. 7S0
Deceiu enim jugera vinearum facient lagunculam .A et ea quae sub eo erant, replebanl leinplum.
unam, Seraphim stabant super illiid :
ct iriginta modii semenlis facienl modios tres. sex aloeuni, e! sex aloealieri:
Vocqui consurgitis inane ad cbrieialem sper.landam, duabus velabant f.iciem ejus,
et poianduin usquead vesperam, ut vino sestuetis. et diiabus velabant pedes ejus,
Cithara, et lyra , ei tympaiium, ei libia, et viuum in et duabiis volabant.
conviviis veslris: Et claninbnl aller ad alterum, et dicebal:
et opus Domini non respicilis, Sanclus, Sanctus, Sanclus, Dominus exercituuni,
nec opera inaiiiium ejus consideratis. plena est omnis terra gloria ejus.
Propterea captivus ducius est populus meus; quia Et commota sunt superliminaria cardinum a voce
imn habuit scienliani, clamaniis,
Et nobiles ejus inierieruiu fame, el domus impleta est fumo. Et dixi;
cl miilliludo ejus siti exaruil. Vse mihi, quia tacui,
Propteiea dilatavit infernusanimam suain, quia vir polluliis labiis ego sum,
et aperuit os suum absque ullo lermino : et in medio populi polluta labia habentis ego
Et descendenl fortes ejus, ei populus ejus, habilo [Al. babitabo],
et sublimes gloriosique ejus, nd eum. el regem Dominum exerciiuum vidi oculis meis.
Et incurvabiiur homo, et humiliabilur vir,
et oculi sublimium deprinieniur. El volavit ad ine unus de Serapbim,
Et exaltabiiur Dominus exercituuui in judicio, el in manu ejus calculus, quem forcipe tulerat de
• altari.
el Deus sanctus snnctificnbiiur in juslilia.
Et pasccntur agni juxta ordinem suiiiii, Et teligit os niciirn, et dixit:
et deserta in ubertaiein versa adveuae comedenl. Ecce letigit [Al. teiigi] boc labia lua,
Voequi irahilis iiiiquitaicin in luniculis vanitalis, ctaufcreiiir iniquitas tua,
et quasi vinculiim plauslri peccnlum. ct peccatum tuiun iuuudabiliir.
Qui dicitis: Festiuet. ct cilo veniat opus ejus ut Ei audivi vocem Doinini dicentis :
videamus: Quem niiitam? et quis ibit nobis? El dixi :
cl nppropiel, el veuint cousilium sancli Israel, B Ecce ego, niilte me. Et dixit:
sciemus illud. Vnde, et dices populo huic :
Vocqui dicitis malum bonum, el boniim mnlum : po- Audite nudienies [A/. auditu audite], cl nolite inlel-
nentes tenebras lucem, ct lucem tenehras: ligeie:
ponentes amaruin in dulce, et dulce in aniaium. ei videie visioneni [Al. visu], et nolite cognoscere.
Vacqui sapientes estis iu oculis vcsiris, Excoecacor populi hiijtis, et aures ejus aggrava :
el corain vobismctipsis prudentes. et oculos ejusclaude :
Vsequi potentes eslis ad bibenduin viiiurn, ne forie a videat oculis suis,
et viri lortes ad iiii-ceiidam ebrielatem. el auribus suis audial,
Qui justificalisinipiiim pro muneribus, elcorde suo[A(. lacei suo] inlelligal :
cl jiistiliam jusli auferlis ab eo. ei converiatur, etsauem eum [At. sanelurj.
Propter boc, sicul dcvorat stipulam lingua ignis , ei Et dixi:
calor fininmseexuiit: Usquequo, Doiniue?
sic radix eoruin qunsi favilla erit, El dixit:
et gernien eoruni ut pulvisascendel. Douec desolentur civilates absque habiiatore,
Abjccerunt eniin legem Domini exereittiuui, el doiims sine lioiniiie,
ei eloquiuin sancii lsrael blasphemaverunl. et terra relinquelur \Al. relinqualur| deserla.
Ideo iratus esl furor Domini in populum suuin, Et longe faciet Dominiis hoinines,
et exienditmanuiiisuam supcieos,etpercussii eos, et niiiltiplicabilur qua; derelicta fuerat in tnedio
et cunturbati suul niontes, terra;..
el facta sunl morticina eorum , quasi stercus in El adliuc in ea decimalio, ut coiiveiletur,
iiiedioplatearum. et eril in oslensioneni sicul [Al. rursum eril in
In omnibus bis nun est aversus furur ejus, deprsedaiioiiem sicut, etc.] terebinthiis,
sed adhuc nianus ejus extenla. et sicul quercus, qusucxpandit ramos [A/. projecit
Et levabit signiim in naiioiiibiis procul, fructus] suos :
et sibilabit ad eum de liuibus terroe : Q Semeu sauctuin erit,
el ecce festirms velociter vcniel. id qiiod steterit in ea.
Non est[A/. non crit] delicicns, neque laborans in co |C(ip. VII.] Et factuin est iu diebus Abaz lilii Joa-
uon dormitabil, uequc doimiet, iban, liliseOziiu regis Juda,
neque solvelur cingulum renum ejus, ascendit Rasin rex Syriae, et Pliacee filius Rome-
nec rumpetur corrigia calceameiui cjus. li;c rcx Israel, in Jcrusalem, ad praeliandum
Sagillae ejus acut;e, contra eam;
et oniiies arcus ejus extenti. et non poiuerunt debellarceam.
Ungulae equorum ejus ut silex, El nuiiliaverniit doniui D.ivid, dicenles :
et rotae ejus quasi inipelus teinpesialis. Requievit Syria super [A/, consensit.... cum]
Rugiiiis ejus ut leouis, Ephraim,
rugiel utcaluli lconuin : ei coiiiinoiuiii est cor ejus, et cor populi ejus ,
ei Irendet, et lenebil proedain : Sicut nioveiiiur Iigna silvarum a facie venli.
et amplexabitur, et non erit qui erual. El dixil Domiiius nd Isaiaiu :
Et snnabil super eum in die illa sicut sonilus maris : Egredere in occursuni Abaz, tu, et qui dereliclus
aspiciemus in lerram, el ecce lenebrse tribula- esl Jasub filius tuus,
lionis, ad extremuin aijuseductus piscinae superioris in
el lux obtenebratn esl in caligine ejus. via Agri fullouis.
[Cap- VI.] In anno, quo niorliius est rex Ozias, Et dices ad eiim :
vidi Dominuin sedeiilem super soliu-n excelsum Vide, ut silcas;
et elevatum, noli timere,
* ln Canone S. Germani pliualis c^t niiuierus se- mss. codicibus sacroruin Bibliorum ; sed Conniieii-
cuudiiin LXX, videant , audiaul , etc. Lapsum vero larioi IIIII eliam S. Hieronymi liber lertius, ubi du
liujusinodi exscripioris maiiifestc probat , non so • bis abuude dispiilalur. MART.
lum Canon EcclesiseCarcassonensis cum plurimis
781 LIBER ISALE PROPHETiE. 782
ct cor luiim ne formidet a duabus caudis titioiium A Omnis loctis ubi fuerint mille viies, mille argcnteis,
fiiinigantium islorum
a
: el in spinas et in vepres eriini.
in ira furoris Rasin regis Syriae, et lilii Rome- Cum sagittis ei arcu ingredientur illuc :
lise; Vepres euim et spinas eiunt in universa lerra ,
eo quod consilium inierit conlra le Syria in ma- et omnes montes, qui in sarculo sarrientur,
lum [Al. pessimum]. non vcniel illuc lerror sp:narum el veprium,
Ephraim, et filius Romeliie, dicenles : Et eril in pascua bovis,
Ascendsmus ail Jiidam ; et in conciilcalioneiii pecoris.
et siiscitcmus cum, et avellauius (.4/. evellamusj [Cap. VIII.] Ei dixii Dominiisnd me :
euiii ad nos, Sume tibi libriim grandem,
et ponamus regem in medio ejus filiuin Tabeel. et scribe in eo stylo hominis :
Haec dicit Dominus Deus : Velociier spolia detrabe,
Non slabii, ei non eril isiud : ciio pr.i daie-
sed capui Syri:e D.imascus, Et adhibui milii tesics lidc'cs,
et caput Damasci Rasin : Uriam sacerdoiem, ei Z ichariam filhm Itaracbioe:
El adbuc scxaginta et quinque anni, Et accessi ad prophetissnm,
el desinet E|ihraim esse populus : et eoncepii, et pe|ierit (iliuni.
Et caput Epliraim Samaria, El dixil Doiiiiniisad ine :
et capul Samarioe filius Rnmeliae. Voca nomen ejus, Acceb-ra spolia deiraherc
Si non credideriiis, n [Al. delralie] :
non permanebitis. Fesiina proedari.
Et adjecit Domiiius loqui nd Ahaz, diccus : Quia antequam sciat puer voc.ire pitiem suuiu et
Pete tibi siguuiu a Dumino Deo tuo in proluiidum matrem suam,
inferni, auferelur fortitudo Damnsci,
sive in excelsum supra. etspolia Samaria', coram rege Assyriorum.
Et dixit Abaz : Et adjecii Domious adliuc loi|in ad me diceus :
Non pelam, Pro eo quod abjecit populus isie aquas Siloe, quse
el non lentabo Dominum. vaduni cum silentio,
Et dixit: Audite ergo domus David : •et assuuipsit magis Rasiu, el (ilium R uneli;e :
Numquid parum vobis esi, molesios e-.se boiniiiibus, propter hoe ecce Domiiius adducel super eos
quia inolesii esiis et Deo ineo? aquas fluiiiiiiis fortes el niiillns,
Tropter boc dabit Doininus ipse vobis signum. regem Assyrioriiin, et ouuiem gloriam ejus :
Ecce virgo concipici, et pariei fiiiuin [Al. tacet fi- Et ascendcl super omnes rivns eju»,
liumj, ei fliiet super universas ripnsejus,
b
et vocabis noiiieii ejus Einmanuel. Etibit per Jiidam, inundans, et Iransiens
Rutyrum et mel comedei, usque ad cdluni venict.
ut sciai reprobare malum, et eligere bonum. El erit exiensio alarum ejus,
Quia anlequain sciat puer reprobare maliim, et cli- implens latiludinem lerr.c IIIOR,o Euimaiiuel.
gere bonum, Congreganiihi populi, et viiciinini :
derelinquetur lerra , quam tu deleslaris a facie C et audite universse procul ierr.ii :
duorum regum stiorum. Confnrtamini, et vincimini,
Adducet Domiuus super le, etsuper populum lumn, accingite vos et vincimini;
et super domiim palris lui, inite con>ilium, et dissipabiiur :
dies qui non vcneruiii n diebus sepaiationis luquimini vcrbiim, et non fie.t:
Ephraim a Judn cum rcgc Assyrioruin. quia nobisciim Deus.
Et eril in die illa : llxe eiiim ail Duininus nd m >:
Sibilabit Domiuus inuscoe, quae esl iu extremo ilu- sicul in lorli manu crudivii mc,
minum ^Egypti, i.e iiem in via populi bujus, dicens :
elapi, quoe est iu lerr.i Assur, Non dicaiis, conjuraiio :
ct venient, et re>|iiiescent nmnas in lorreniiluis Oniiiia enim qua: loquitur populus isie, conjuratio
vallium, et in cavernis petrarum, est,
cl in omnibus frutctis, et in univeriis forami- et limoreiu ejus ne liin^aiis, neqiie paveatis.
nibus. Dominum exerciiuuui ipsum sauciificate :
In die illa radel Dominus in novacula conducta, ip<-epavor vester, et ipse lerror vesier.
in hisqui trans flumen sunt, in rege Assyrionun, Et cril vobis in sauciilicaiiouem.
caput et pilos pedum, lu lapidem autem offensioiii-., et in petram scan-
et barbam uiiiversam. dali, duabus domibus Israel;
El erit in die illa : in laqueum et in ruinnm linbit.uilihus Jerusalem.
Nuliiet liomo vaccam boum ct duas oves, D Et offendent pliirimi ex eis , et cadent, et conte-
et prse uberiate lactis comedet butyrum : rentur.
Butyrum enim, et inel nianducabit et irretienlur, et capicnlur.
omnis qui relictus fueril in medio terrsc. L;ga lesiimoiiium [Al. lestimonia),
Et erit iu die illa : signa legem in discipulis meis.
" Neqne in Hebraeoest additum, regis, neqneeani quod omnes inlerpreiali sunt, et eocabis : po-
(TIOp)
vocem ipse Hieronymus legit in Commentnrio. leil intelligi, ei vorabit, qiwd ipsa scilicet Virgo quw
hoc Christum appellatura sit no-
bCorrupiain bicexliilient leciionem inss. qiianiplu- concipietelpariet,
res : nonmdli leguiit, et vocubiiis: alii, ei vocabitur. men. In muliis leslimonii<,quw Evangelislwvet Apo-
In paucioribus autem , sed eniendaiioribus, scripimu sloli de librisiion veteribusassumpseritnt,curiosius atleu-
deiidumesl, cos verburum oidinem seculos esse,
legimus, et vocabis. Locus isle insignior est apud sed sensum. Vnde el in prwsenli loco , pro, concipint
Ilieronymum, qunmut a nobis praeterniiili quent.Sic in ulero, MatUiwusposuil, in ulero habebil; el provo-
igiiur disserentein legas I. ui Cemiiienlarioruiii iu cabis, vocabum. Mulla dicenda nobis supcrsunl de
Isniam : Quodqtiesequilur, inquil, el vocabisnonten
ejus Emmaniiel, c\.LXX el Ires reliqtti simililer trans- >riN~ip,Caralhi, quod llieronymus lcgit pro hittierno
lulerunt: pro quo in Matlhwoscriplum esi, voc.ubitnt: riNip, Cartttlt, .sivc rxnpl Vecaruth, al de liis in
quod in Hebr. nomennon hubetur.... VerbuinCARATHI notis ad Coiiiiiienlaria. MART.
78i S. MERONYMIDIVINABIBLIOTIIECA. 784
Kt exspeclnbo Dotiiinum , qui abscoudil faciem suam A Longaevuset honorabilis , ipse cst capul:
a domo Jacob, cl propheta docens mentlncium, ipse est cnuda.
cl praesiolabnr eum. Et eruni,qui beaiilicant populum istum, seducentes; ct
Ecce ejiOct pueri mei.quos dcdit milii Dominus in qui beatilicaiiiur[A/.beali diciinlur], pra cipilaii.
sigiiuui, el in portenlum [Al. signa atquc por- Propter hoc super adolescentulis ejus non Isciabilur
lenta] Isracl, Dominus:
a Domino excrcituum, qui hnbitat in monte Sion. el pupillorum cjus, et viduarum non miserebilur:
Et cum dixerint ad vos: Quia omnis hypociila est el nequam,
Quoerite a pyihonibus, et a divinis, qui slrident in et universuiii os locutum est stulliiiam.
iiicaiilationibiis suis: In omnibiis his non est aversus furor ejus,
Numquid non populus a Deo suo requirct, sed ndhuc manus ejus cxlenta.
pro vivis nc inortuis? Succensa esl enim quasi ignis itnpielas ,
Ad legem magis, et ad testimonium. veprem et spinam voranii:
Quod si nun dixerinl juxla vcrbum hoc, el succendeiur in densitntc saltus ,
iion erit eis maiutiua lux. et convolvelur superbia furni.
El transibit per cam , In ira Dominiexercituum conturbata cst [At. conlre-
cl corruel, et esuriet: muilj lcrra ,
Et cuin esurierit, irascelur, el erit populus quasi esca ignis :
et maledicet regi suo,' et Deo suo , Vir fratri suo non pnrcet.
Et suspiciet siirsum; El declinabit ad dextcram , et esuriet:
ct ad terrain intuebilur, ct coniedet ad sinistram, et non saiurabitur:
Et ecce tribulatio et tenebrac , " Unusqiiisque cainem bracliii sui vorabil;
dissolutio et angustia , el caligo persequcns, Mauasses Epbraim,
et noii polerit avolare de anguslia sua. ct Epbraim Manassen,
[Cap. IX.] Priino icmpore alleviala est lerra Zabu- siinul ipsi contra Judam.
lon, el terra Nepbthali, In oninilius his non est aversus furor cjus,
et novissimo aggravata esi via maris trans Jorda- sed adlmc maniis cjus extenta.
neni Galibcai genlium. [Cap. X] Vaequi condunt leges iniquas :
Populus, qui ambulabal in tenebris vidit lucem ma- ctscribeiites, injustiliam scripserunl ut opprimc-
gnnm : rent paupercs in judicio,
Habiianiibus iu regione umbroe morlis, lux orla est cl vim faccrent causae bumilium populi mei:
eis. ut cssent viduoc pra-da corum ,
Multiplicasli gentcm, ct pupillos diriperent.
nou magnilicasti laetitiam. Quid facietis iu die visitalionis, et calamitatis de
Lictabuniur corain te, sicut l.Ttanlur in messc, Iongc.venientis?
sicut cxMillant victorcs [Al. add. capla proeda] ad cujus confogieiis auxilium ?
quando dividiini spolia. et ubi derelinqueiis gloriam veslram, ne incurve-
Jugiim eniui uneris ejus.et virgam humeri ejus, mini sub vinculo,
et sceplrum exacloris ejus superasti, sicui in die et cum inierfcclis cadatis?
Madian. Super oninibus his nou est aversus furor ejus,
Quia oiiuiis violentu prredatio cum tumultu , C sed adhuc tuanus ejus exienta.
el vcsiiinentum mixium sanguiue, ciit iu combus- Vse Assur, virga furoris mei et baculus ipse ,
tionein , et cibus ignis. in manu eoruin indignatio mea :
Parvulus eiiim natus esl nobis, Ad genlem fallacem miiiam ciini,
ei lilius daius est nobis, el contra populum furoris mei mandabo illi, ut
Et f.ictus est prmcipatus ejus super"buinerum ejus,' aulemt spolia , et diripint proedam,
ct vocabitur noinen ejus , admirabilis, consilia- et ponat illum in conculcaiionem quasi lutum pla-
rius, Deus, fortis, tearum.
patur futuri saeculi, princeps pacis. Ipse autem non sic arbitrabitur,
Muitiplicabilur ejus imperium , ct cor ejus non ita existimabit:
et pacis non erit liuis : sed ad coiiicrendum erit corejus, et ad inlerne-
super soliuin David sedebit, et super regnum ejus: cionem geutiuiu non paucarum.
ut coiifirmet illud , ct corroboret in judicio et ju- Dicet enim : Numquid non principes mei simul regcs
slitia, SUIIl?
Amodo et usque in sempiternum : numqu.d non ut Charchamis, sic Chalano?
zelus Domiiii exerciiuum faciet hoc. et ut Arphad , sic Emaili?
Vcrbum misit Douiiiius in Jacub, nurnquid nou ul Damascus, sic Samaria ?
ct cecidit iu Israel. Quomodo invenit manus mea regna idoli,
Et sciet populus omnis Ephraim , et habitantes Sa- sic et simulucra eorum de Jerusalem et de Sa-
iuariam, j. maria.
in superbia el magnitudine cordis dicentes : Nuniquid nnn sicut feci Samnrioeet idolis ejus,
Latcres ceciderunt, sic facinmJerusalera et simulacris ejus?
sed i|uadris iapidibus scdificabimus : Et eiit, cuni iinplevcrit Douiinus cuncta opera sua
Sycomoros succiilerant, in monie, Sbm, ei in Jerusalem,
sed cedros iuimulauiinus. visitabo super fructum magnifici cordis regis As-
Et elevanit Doiuinus bo.-tes Rasin super eum, sur,
el iniiuicos ejus iu luiiiultuin vertel: et super gloriam altitudinis oculorum ejus.
Syriam ab oriente, et Piiilisthim ab occidentc ; Dixitenim : In forliiiidine manus meae feci,
et devornbunt Israel toto ore. et in snpienlia mea imellexi:
In omnibus liis noii est aversus furor ejus , Et abstuli termiuos populorum :
scd adbuc manus ejus exlenta.. et principes eorum depraedalus sum,
El populus non est reversus ad rpercutientem se , Et detraxi quasi potens in sublimi residenles.
ct Doniinuni exercituuiii non inquisierunt. Et invenit quasi nidum manus mea foititudinem
Et dispeidel Domiiius ab Israel caput et caudam, popiiiorum :
incurvanlemeirefreiiantem, [Al. depravantem inj Et sicut colliguntur ova, quse derelicla sunt,
die una. . sic universam terram cgo congregavi:
783 LIBER lSAI^ PROPHET^. 7SB
et non luitqui moverel pennam, 1
A spiritns scientioe et pietatis,
et aperiret os , ei ganniret. et replebit eum spirilus timoris Domini.
Numquid gloriabitur securis conlra eum, qui secat Non secunduin visionem ociilonnn judicahit,
in ea ? neque secundum aurium aiiditum aiguet :
aut exaltabilur serra conlra eum, a quo trabitur? sed judicabit in jtistitia pnuperes, et aiguet in a>
quomodo si elevelur virga contra levantem se, quitaie pro inansuetis terroe :
et exalleiur bacultis, qui utique lignuui est. Et peicuiiei terram virga oris sui,
Propter boc mittet domiuator Dominus exerciluum et spiriln Inbiorum siioriun imerficiet impium.
in pinguibus ejus lenuiiaiem : Et eriljusiitia cingulum lumborum ejus :
et subius gloriam ejus succensa ardebit quasi et fide.scinctoriuin reuuiii ejus.
combuslio ignis. Habitabit lupus cum agno :
Et erit lumen Isrnel in igne , et parduscum haedoaccubabil:
et Sanctus ejus in flamma : Vitulus et leo et nvis simul morabuntur,
El succendetur, el devorabitur spina ejus, el puer parvulus minabit eos.
ei vepres indie una. Yituluset ursus pascentur;
Et gloria saltus ejtis, et Chnrmeli ejus, ab anima us- simul requiescent catuli eorum :
que ad caruem consumeiur, el lco quasi bos comedet paleas.
Et erit terrore profugus. Et delectabitur iufans nb ubere super foramine
Et reliquioe ligni saltus ejus proepaucitale numera- aspidis :
buutur, nj et in caverna reguli, qui ablactatus fuerit, manuni
et puer scribel eos. suam niittel.
Et erit in die illa : Non nocebiuit, et non occident in universo monle
non adjiciet residuum Israel , et hi qui fugerint sanclo meo :
[Al. salvati fuerintj de domo Jacob, innili super quia repleia est lerra scientia Domini,
eo qui percutit eos ; sicul aquoa maris operientes.
sed innitelur super Dominum sanctum Israel. In die iila, radix Jesse,
In veritate reliquiae convertentur, qui stat in signum populorum ,
reliquiae, inquain, Jacob ad Deum [Al. DominumJ ipsum gentes deprecabiintur,
fortem. et eril sepulcrum ejus gloriosum.
Si enim fuerit populus luus Israel quasi arena maris, Et erit in die illa :
reliquioe converteiilur ex eo : Adjiciet Dnniinus secundo manum sttam ad possi-
Consummatio abbreviata, dendiim residuum populi sui,
inundabit justiliam. quod relinquetur ab Assyriis,
Consummalionem enim et abbreviationem et ab ^Egypto,
Dominus Deus exerciluum faciet in medio omnis et a Plieiros;
terroe. et ab/Eiliiopia,
Propter hoc, hsec dicit Dominus Deusexercituum: et ab Elam,
Noli limere, populus meus habitator et a Sennaar,
Sion, ab Assur: et ab Emaih,
in virga percutiet te, (
G et ab insulis maris.
et baculum siium levabit super te in via ^Egypti. El levabit sigtuim in naliones,
Adluic enim pusillum modicumque, ei congregabit profugos Israel,
et consuminabitur indignatio [A/. add. mea] et furor et disper»os Juda colliget a qttaluor plagis lerroe,
meus super scelus enrum. Et auferetur zelus Epbraim,
El suscitabit super eum Dominus exercituuin flagel- et bostcs Juda pcriliunt:
luin, Epbraim non aimulahitur Judam,
juxta plngam Madian in petra Horeb, et Judas non pugnabit conlra Ephraim.
et virgam suam super mare, Et volabunt in biiiueros Philistbim per mare,
et levabit eam in via .lEgypti. siiuul prsednhtiniur filios orienlis.
Et erit in die illa : Aufcretur onus ejus de humero Idumsea et Mnab prseieptum inaiius eorum,
tuo, el filii Animon obedientes erunt.
et jugum ejus de collo tuo, Et desolabit Domiiius linguam maris /Egypli,
et compuirescet jugum a facie olei. et levabit mauum suam [Al. tac. suam] super flu-
Veniet in Ajath, inen, in fortitudine spirilussui:
transibit in Magron : et perculiet eum in septem rivis,
apud Machmas commendabit vasa sua. ilaut transeant pereum calceati.
Transierunt cursim, Gabee sedes nostra ; Et erit via residuu populo meo, qui relinquelur ab
obstupuit Rama, Gabaaih Saulis fugit. Assyriis :
Hinni vocc tua, filia Gallim ; sicut fuit Israeli in die, qua ascendit de lerra M-
altende, Laisa, paupercula Anathot. D gypti-
Migravit Medemena: Et dices in die illa :
babilatores Gabin, confortamini. [Cap. XII.] Coufilebor tibi, Domine, quoniam iralus
Adlmc dies est, ut in Nobe stetur : es milii :
agitabit rnanum suam super montem filiae Sion, conversus est furor tuus, el consolaius es me.
eollem Jerusalem. Ecce Deus salvator meiis :
Ecce dominator Dominus exercituum confringet la- (iducialiier agam, et non timebo.
gunculam in lerrore, Quia (onitudo mea, et Iaus mea Dominus Deus,
et excelsi stalura succidentur, et factus est inilii in salutem.
et sublimes huniiliabuiilur. 0Ilaurietis aquas in gaudio de fontibus salvatoris :
Et subvenentur condensa saltus ferro : et dicetis in illa die :
et Libanus cum excelsis cadet. Confiieiuini Domino, et invocale nomen ejus :
[Cap. XI.] Et egredietur virga de radice Jesse, nolas facite in populis adinveniiones ejus,
et flos de radice ejus ascendet. mementote, quoniam excelsum estnomen ejus.
Et requiescei supereum spiritus Domini; Cantaie Domino, qiioninm magiiificc fccit:
spiritus sapieniiseet intellecius, annuniiate hoc in universa lerra.
spiritus consilii et fortitudinis, Exsulta, et lauda, habiialio Sion :
787 S. IIIERONVMIDIVINA UIBLIOTIIECA. 788
qiih uiagiv.is iu niedio lui sanctus Israel. j\ el sircnai iu delubris vnlupiatis.
ONUS BABYLONIS, |Cap. XIV.] Piope esl, ut venial lemjius ejus,
Quod vidit Isaias filius Amos. ct dies cjus iion eloiigabiiniur.
Cap. XIII.] Super nioniciii caligiiiosum levate si- Miserebitur eniin Domiuus Jacob,
gniini, exaltate vocein, et cliget adhuc de Israel,
levaie nianiini, cl ingredianlur porlas duces. et requicscere eos faciet super hiimiiiii suam :
Ego mnudavi sanclilicatis incis, Adjiingeiur advena ad eos,
el vocavi forics ineos in ira ine.i, et adh.rrebil dornui Jacob.
exsulianies in gloria inc;>. Et tcnebunl eos pnpuli,
Vox iuiiliiiudiiiis in monlibus, ct adducent eos in locum suum.
a
quasi populoriim Irequcnlium : Etpossidebit eos donius Israel super terram Dumini
Vox soniius regum, iu servos et ancillns :
geutiiim coiigregalaruin : el erunt captivantes eos, qui se captivaverant
Dniiiiniis exerciiuiiin pr.i cepil iiiililiae bclli, venirn- [Al. capienles et ceperant],
tibus de lcrra prucul. et subjicient exaciores suos.
A smiiinitaie cceli Dominus, et vasa furoris ejus, Et erit in die illa : ciim requiem dederil libi Dcus a
oi disperdai omuem terram. labore tuo et a concussione lua,
I lulnie, quia prope est dics Domini : ct a servilule dura, qua anle servisti :
(piasi va.-litas a Dominnveniei. suuies parabolam isiam conlra regem Babylonis,
Pi-upler lioc onines'iiiamis dissolvenlur, „" et dices :
et oiiine cor bouiiuis contabescet, el conterelur. Quoinodo cessavii ex.ictor,
Torsiunes et dnlnres teuebuiil; quievil tributuin?
quasi parluriens, dolebunl : Comrivit Domiuiis uaculum iinpiorum,
L)niisi|iiisquend proxiinum suiim slupebil, virgatn dumiiianiium, csedenicm populos in indi-
facies coinlui-ue vulius enruni. ynalione plaga insanabili,
Ecce dies Duniini venit, crudelis, et indignaiionis subjieieniem in furoregentes,
pleims, cl ir.e furorisque, et persequeniem crudeliter.
ad poriendam lerram in soliludiiieiii, Couquievit, etsiluit omnis lerra ,
ei pti cat'ires ejus conierendos de ca. gavisa est, et exsultavii :
Qiiouiaiii stellx coeli, el splendor earuin , Abieles quoque laeUitoesunt stiper te,
iion expniideul luoieu sutiin : el cedri Libani.
Olitenehratiis esl sol in orlu suo, Ex quo dormisti
et luua non splendebil linnine suo. non ascenditqiii succidat nos.
Et tisilabo super orbis mala, Iiifernus subler conlurbaius esl in occursuin adveu-
ei contra impios inii|uitntem eoruin, lus tui,
et quieseere fnciam superbiain iniidelium, suscitavit tibi gigantes.
et arrogantiani lortiuni huuiiliabo. Omiies principes lerrae surrexeruni de soliis suis,
Pieliosior eril vir auro, omnes priucipes iintionum.
et liouiiiinuiido obryzo. Et univerM respondebunt, el dicent tibi :
Super hoc cceluin luibabo : C Et ui vtiliieratus es sicut et nos,
et niovebiliir terra de loeo suo, nostri similis effectus es:
Pmpter iudignatiuiiem Domini exerciiuinii, Detracta esi ad inferos superbia lua,
et propter diein ir.e fiiioirs ejus. coucidii cadaver tuum :
Et erit quasi damul.i fugiens, etquasi ovis : Subter te slernetur linea [Al. putredo],
et non erit qui congreget, et operiinenliim liiiun ertint vennes.
ad
Uuiisqui-.que populum suiirn convcrteiur, Quoinodo cecidisti de cuelo, lucifer, qui iiinne orie-
et siuguli ad terraiu suam fugienl. baris ?
Oiiinis, q .i invenliis fneril, occidetur : corruisii in lerrani, qui vulnerabas gentes ?
et omnis, qui superveiierit, cadet in gladio. quidicebas in corde ttio :
lifanies eoruni allideutur in oculis eorum : ln ccelum conscendam ,
tliripienliir d.unus eorum, superastra Dei exaltabo solium nieuin,
et uxores eortim violabuiilur. Sedcbo in monie lestamenti, in lateribus aquiionis.
Ecce egu 5usciiabo snper eos Medos, qui argenlum Ascendam super allitudiiiein nubium, et
non qu:erant, nec auruin velini : ero similis Altissimo.
sed sagittis parvulos interlicieui, Veruiiiiainen ad infernum delraheris
ct iacteniibus uteri non miserebuntur, in profundum laci.
et super tilios noti paicel oculus eurum. Qui le viderinl,
Et erit Babylou illa gloriosa in regnis, ad le iiiclinabuntur, tequeprospicienl :
iuclyia in superbia Clialdseorum, • isie est vir, qui conturbavil terram,
sicui subvertit Dominus Sodoinam et Gomor- I) Numquid qui coucussil regna,
rliam. qui posuit orbein desertum,
Non babitabitur usque in finein, et urbes ejus destruxit,
et iion fundabitur u^que nd generatiouem et ge- vinctis ejus nun aperuit carcerem'
nerationem: Omnes reges geniiuin universi dormierunt in gloria,
Nec ponet ibi tentoria Arabs, vir in domo sua;
nec paslnres requiescent ihi. Tn auiem projeclus es de sepulcro luo,
Sed requiescent [Al. erunt]ibi bestiae, quasi siirps inutilis,
F.l replehuntur domus eoruin draconibus, pollutus et obvolutus cum his qui interiecli sunt
et bnbiinbuut ibi strulhiones, gladio,
et pilosi saliabuui ibi : et descenderuni ad fundanienta laci,
Et respundebunt ibi [A/. tac. ibi] uliilse in sedibus quasi cadaver puiridum.
ejus, Non habebis consortium,
a Exseriptor Canonis San-Germanensis posuit e non quod iiiveniuit, sed quod intellignnt , ut alibi
sno sensu.quasi populorum ludentium, pro frequen- moniiimus. MART.
tium. Ita saqiius illudiintur librarii , dum scribuiit,
780 LIBER ISAI/E PROPHETJl. 700
neque cum eis in sepiilturn : i
A vectes ejus usque atl Segor vitulam b conlernan-
Tu enim terram [Al.add. itiam] disperdidisti; tem :
tu populuin occidisli: Per ascensnm enirn Luith flens nscendet,
non vocabilurin octernum semen pessiinorum. el in via Oronaini clainorein contrilionis levabunt.
Prseparate (ilios ejus occisioni in iniquitaie patrum Aqn.c enim Nemrim desense erunt,
suorum : quia aruit herba,
non consurgent, nec haereditabunt terram, defecit germen ,
neque implebunl faciem orbis civitatum. viror omnis inleriil.
Et consurgam super eos, dicit Dominus exerci- Secundum magnitudinem operis,
tiuim : et visitatio eoruin :
ct perdarn Babylouis nomen, et reliquias, Ad torrentem salicum ducent cos.
el gerinen, et progeniern, ail Dominus. Quoniam circumivil [.4/. circuibit] clamor (erminum
Et ponam cam in possessionem ericii, et in paludes Moab :
aqunrum , usque ad Gallim iilulatus ejus ,
et scopabo eam in scopa lerens, dicit Domintis et usque ad puleum Elim clainor ejus,
exercituum. qtiia aquoeDibon repletoe sunt sanguine :
Jnravil Dominus e-xerciluum, diceus : Ponnm eniin super Dibon additamenla;
Si non, ut putavi, ita erit: liis qui fugerinl de Moab leonem, et reliquiis
el quomodo nieiite tractavi, sic eveniet lerrse.
Ut conteram Assyrium in terra mea , „. \Cap. XVI.] Emitie agnum dominatorem lerra>, de
et in montibus meis conculcem eum : Petra deserti nd montem filiseSion.
et nuferelur ab eis jugum ejus, Et erit: Sicut avis fugiens,
et onus iliius ab humero eorum lollelur. et pulli de nid« avolantes :
Hoc consilium , quod cogitavi super oinnem terram , sicernni iiliaeMoab in transcensu Arnon.
et Ir.vcest maniis extenia super universas gentes. Ini consilium, cogc concilium :
Doininus enim exercituum decrevit: pone quasi noctem iiinbram tuam in meridie :
et quis poierit infirmare ? absconde fugientes, et vagos ne prodas.
et manus ejus exlenla : Ilnhilabunl apttd le profugi mei :
et quisavertet eam? Moab, esto laiibulum eorum a facie vastatoris :
In anno, qun mortuus est rex Ahaz, Finitus est enim pulvis,
factum est onus islrid : consiimmatus est miser :
Ne laeteris, Pliilistbsea omnis lu , defecii qui conculcabai terram.
quoniam comminuta est virga percussoris lui : Et pneparabitur in misericordia solium,
De radice enim colubri egredielur regulus, et scdehit super illud in veritaie in tnbernaculo
et semen ejus absorbens volucrem. David,
El pascentur primogeuiti pauperum , judicans et quacrens judicium ,
et pauperes fiducialiier requiesceul: et velociter reddens quod justum est.
et interire faciam in fame radicem luarii, Audiviniiis superbiam Moab,
et reliquias tuas inlerficiam. superbus est vnlde:
Ulula, porta ; clama, civitas: C superbia ejus et arrogantia ejus,
prustraia esl omnis Philisihaea : el indigualio ejus,
ab aquilone enim fumus veniet, plusquam lortitudo ejus.
et non est qui effugiat agmen ejus. Idcirco tilulabit Moab ad Moab,
Et quid respondcbilur \Al. respondebit] nuntiis universus ultilabit:
gentis? his, qui laetanlur super muros cocti lateris ,
Quia Dominus fundavit Sion , Loquimini plagas suas.
el in ipso[A/. ipsa cum Hebrwo ro] sperabunt pau- Qiioniain suburbana Esebon deserta sunt, et vineam
peres populi ejus. Sabama \AI. vinea tabama| Domini genlium ex-
ONUS MOAB. ciderunt.
\Cap. XV.] Quia nocte vastata est Ar, Moab conti- Flagella ejus usque ad Jazer pervenerunt :
cuit: erraverunl in deserlo,
quia nocte vasiaius est muros, Moab conticuit. propagines ejus relictae sunt,
Ascendit domus, et Dibon ad excelsa transierunt rnare.
in plancturn super Nabo, et super Medaba, Moab Super hoc plorabo in flelu Jazer vineam Sabama |A/.
ululavit \Al. ululabit cum Hebrwo h"h'i] : vinea Sabama]:
in cunctis capitibus ejus calvitium. inebriabo te Incryma men, Esebon, et Elcate,
Omnis barba radetur. quoniam super vindemiam tuam ,
In iriviis ejus accincti sunl sncco : et super niessem luam vox calcantium irruit.
super tecta ejus, et in plateis ejus omnis n ululat, .D Etctaufeieliirloetitia et exsultatio de Cbarmelo,
descendit in flelum. in vineis non exsultabit, neqne jubilabit.
Clamabit Esebon, et Eleale , Vinum in torculari non calcabil qui calcare consue-
usque Jasa audita est vox eorurn; verat:
Super boc expediti Moab ululabunt, vocem calcantium abstuli.
anima cjus utulabil sibi. Super hoc venter mciisad Moab quasi citharasouabit,
Cor meiimad Moab claniabil, et viscera mea ad muruin cocli laleris.
» ln comnienlario legit omnis ululalus desccndei, Sicut enim tricesimusannus in hominibus, ita in pecur
ctc. In Hebraeoquoque est, TV S'S" ihl. dibus acjumeniis ierlius robttslissimusesl. Vectesquot-
b Locus obscurissimus; sed eum manifesliim ac qnnt pro terminis el robore intellige, eo quod Segor in
plannm efficiniii Comment. Hieronymiani iiiultis in fmibns Moabitarumsila sit, dhidens ab eit terram Phi-
locis : nani libro qu. Hebraicarum in Genesim ile lislim. MAUT.
Segorait : Tratlunt igilur Hebrwihanc eumdemin alio — Confer de luijus significatione vocis Commen-
Scriplurarum libro Salissam nominnri, diciqne rnrsum t irios S. Interprelis lib. v; Quresiiones quoque He-
pbayov TpiETiJoutrav,id est, vilulam conternantem, braicas, col. 52Get 354 libruui Noininum llcbraico-
quod scilicet lertin moiu terrwabsorpla es'„ E 'dein re- rum, denique Epilapbium S. Pauioc, ubi et annota-
fert 1-v Comm. iu Isaiain , subdit vero illic : Possu- tum est, in aliis mss. haud bene esse, consternantem.
mus ritulam conlernaniempro perfecla wtale accipere. Yide quae iis locis obseivamus.
791 S. HIERONYMlDiVINA BIBLIOTHECA. 792
Et erit: cum apparuerii quod laboravit A gcntem exspeclantom et conculcatnm,
Moab super excelsis suis, cujus diripiieriint flumiua terram ejns.
ingredietur ad sancla sui, ut obsecret, Omnes habilatores orbis, qui moramini lerra,
et non valebit. cum elevalum fuerit signtim in montibus, videbi-
Hoc verbum, quod loculiis est Dominus tis,
ad Monb cx tunc , et clangorem tubae audielis :
Et a nnnc loeutus est Dominus dicens : Quia bsec dicit Dominus ad me :
In tribus annis, quasi anni mercenarii, auferetur Quiescam, ei considerabo in loco meo,
gloria Moab super omni populo multo, sicut meridiana lux clara est,
et relinquetur parvus et modicus, nequaquam et sicut nubes roris in die messis.
niultus. Ante niessem enim toltis elfloruit,
ONUS DAMASCI. et immatura perfectio germinavit,
Et praediceniur ramusculi ejus falcibus :
[Cap. XVII.] Ecce Damascus desinet esse civitas; etqme derelicla fuerint, abscindenlur, et excu-
ei erit sicut acervus lapidum in ruina. lientur.
Derelictic civilates Aroer gregibus erunt, El relinquentur simul avibus monlium et besliis
et requiescent ibi, terrae :
et non erit qui cxlerreat. et aesiate perpelua erunt super eum volucres,
Et cessabit adjutorium ab Ephraim , et omnes besliaeterrae super illtim bycmabunt.
et reguum a Damasco : In lempore illo deferetur munus Domino exercituum
Et reliquiaeSyri;e sicut gloria filiorum Israel erunt: " a populo divulso et dilaceraio;
dicit Doininus exercilnum. a populo lerribili, post quein non fuit alius ;
Et crit in dieilla : atienuabiiurgloria Jacob , a genie exspectanie, exspeclante et conculcnla,
et pinguedo carnis ejus emarcescet [Al. pingues cujus diripucriiul fliiniinnlerrnm ejus ; .
cornes ejus emarcescenij. ad locum nomiuis Douiini exercituum, monlem
Et erit sicul cnngregans in messe quod restiterit, Sion.
et brachium ejus spicas leget : ONUS JEGYPTI.
Et crit sicul quoercnsspicas in valle Raphaim.
Et relinquelur in co sicut racemus, [Cap. XIX.] Ecce Dominus ascendet super nubcm
el sicut excussio olivae duarum vel trium oliva- levcm, et ingredietur jEgypium,
varuu: in suminiiate rami, ct commovebuntur simulacra jEgypti a facie ejus,
sive quatuor aut quinque in cacuminibus rjus cl cor /Egypli labeseet in medio ejus.
fructus ejus; Et concurrere fnciam jEgyptios adversus yEgyptios :
dicit DominusDeus Israel. et pugnabii vir conira fratrem suiim,
ln die illn inclinabilur homo ad factorcm suum, el vir conlra amiciun suum,
et oculi ejus ad sanctum Israel respicient: civitas adversus civitatem,
El nun incliuabilur ad altaria, reguum adversus regnum.
quoe feceriint inanus ejus; Et dirumpclur spirittts ./Egypli in visceribus ejus:
et quoe operati sunl digiti ejus non rcspiciet, lu- et consilinin ejus praecipiiubo :
cos et delubra. r et interrogabunt simulacra sua, cl divinos suos,
In die illa, erunt civiiates fortitudinis ejus dere- et pylhones, et ariolos.
lictac Et iradam jEgyptum in manu domiuorum crude-
sicut aratra, et scgetes quse dereliclse sunt a facie: lium,
filiorum Israel. et rex fortis dominabilur eorum,
Et erit deserla. ait Dominus Deus exerciluuui:
Quia oblita esDei salvatoris tui, Et arescet aqua de mari,
et fortis adjuloris tui non es recordata : et fluvius desolabitur, atque siccabitur.
Propterea plantabis planlaiioneia lidelem, Et deficient flumina :
et germen alieoum seminabis. et atienuabunlur, et siccabuntur rivis aggerum.
In die plantationis tusc labrusca, Calnmus et juncus marcescel :
et mane semen tuum florebit : ntidabitur alveus rivi a fonte suo,
Abtala est messis in die hocreditatis, Et omnis semeniis irrigua siccabilur,
et dolebit graviter. arescet, et non erit.
Vse mullitudo [Al. multitudinij populorum mul- Et mcerebunt piscatores,
toruni, et lugebunt oinnes miitentes in flumen hamum,
ut muhitudo maris sonanlis : et expandentes rete super faciem aquarum [A/.
et lumultus turbarum, aiinej niarcescent.
sicut soniius aquarum multarum. Confundentur qui opernbanlur [Al. operantur] li-
Sonabunt populi sicut sonilus aquarum inundan- num, pectentes [Al. plectentesj et tcxeules
lium, D subtilia.
ei increpabit eum, Et erunt irrigua ejus flacceiitia :
et fugiei procul; omnes qui faciebant lacunas ad capiendos pisces.
Et rapieiur sicut pntvis monlium a facicventi, Slulti priucipes Taneos;
el sictit turbo corum tempestate. sapienles consiliarii Pharaonis dederunt consilium
In lempnre vesperi, et ecce turbatio : insipiens.
iu matiitino, et non subsistet. Quomodo dicetis Pharnoni :
Haecest pars corum qui vastaverunt nos, Filius sapientium ego, filius regum anliquorum?*
etsors diripienlium nos. Ubi siinl ininc sapientes lni?
[6'ap. XVIII ] Va; terrni cymbalo alarum, quae estL annunlienl libi, et indicent
trans flumina yEtbiopne, quid cogilaverit Dominus exerciluum super /Egy-
qui mittit in mare legatos, ptmu.
et in vasis papyri super aquas. Stulti facti sunt principes Taneos,
Ile, angeli veloces, ad gentem convulsam et dila- emarcueruiii principes Mempbeos,
cerntam ; deceperunl jEgyptum, angulum populorum ejus.
ad populum lerribilem, post quem non est alius; ; Doininus miscuit iu inedio ejus spirilum veriiginis :
0 Non bene legunl hic exemplaria Canouis, Ex hoc, ei nunc, pro ex tnnc. Et nunc. MART.
7J3 LIBKR lSAI^ PROPIlETyE. 7!H
ct errarc fecerunt /Egyplum in omni opere suo, A Et fecit sic, vadens nudus, et discalcealus.
sicut crrat ebrius et vomens. El dixit Dominus :
Et non erit ^Egypto opus, Sicul ambulavit servus meus Isaias nudus, et discal-
Hincuifaciatcaput
quod etcaudam, ceatus,
vantem et refreiianteni. Irium annorum signum et portentmn eril super
In die illa erit iEgypius quasi mulieres, jE»yptum et super jEtbiopiam ;
et stiipebnnt, et liniebunt a facie commolionis Sic min.ibit rex Assyriorum captivitatem iEgypli,
maiius Domini exercituum, et transmigralionem jElhiopiae,
qunm ipse movebit super eam.b jiivenem et seuem [Al. juvenum et senum]
Et erit lerra Judn ^Egypto in festivitatem : niiduin et discalcealum,
Ornnis qui illius fuerit recordalns, discoopenis natibus,
pavebit a facie consilii Domini exercituum, ignominiam /Egypli.
quod ipse cogitavit super eam. Et timebuni, et confundentur ab ^Elliiopia spe sua,
Indieilla erunt quinque civitates in terra ^Egypti, el ab iEaypto gloria sua.
loquentes lingua Chanaan, Et dicet habitator insulae bujns in die illa :
el juranies per Dominum exercituum Ecce bsec erat spes nostra, ad quos confugimus in
Civitas solis vucabitur una. auxilium,
In die illa crit altare Doniini in medio terroe ut liberarent nos a facie regis Assyriorum :
jEgypii, et quomodo effugere poterimus nos?
et litulus Domini juxla lerminum ejus :
Et erit in signum, et iu teslimoniiim Domino B ONUS DESERTI MARIS.
exerciliium in lerra /Egypli. [Cap. XXI.] Sicut lurbines abApbrico veniunt,
Clamabunt enim ad Dominiima facie tribulanlis, de deserlo venit, de lerra horribili.
ct initiet eis salvalorem et propugnatorem, qui Visio dura niinliata estniihi:
liberet eos. Qui incredulus est, infideliler agit :
Et cognoscetur Dnminus ab jEgypto, et qui depopulator est, vastat.
el cognoscent JEgyptii Dominum in die illa, Ascencle, Elam;
et colcnt eum in bostiis et muneribus : obside, Mcde :
et vota vovebunt Domino, et solvent. omnem gemitum ejus cessare feci.
El percntiet Dominus iEgyptum plnga, Proplerea repleti siini lumbi mei dolore,
el snnabit eam, anguslia possedit nie
et revertentur ad Dominum, et ptacabitur eis, sicut anguslia parliirienlis :
et sanabit eos. Corrui cuni audirein,
In die illa erit via de ^Egypto in Assyrins, conturbatus sum cum vidcrem.
ct intrabit Assyrius jEgyptum, et /Egyptus \Al. Emarcuit cor meum,
iEgyptius] in Assyrios, lenebroe siupefecerunt me :
et servient iEgyptii Assur. Babylon dilecta niea
In die illa erit lsrael tertius /Egypto [Al. jEgyptio] posila est mihi in miraculum.
et Assyrio : Pone mensam,
beuedictio in mcdio terroe, cui benedixil Doini- C contemplare in specula
nus exercitnuni, dicens : comedenies et bibentes.
Benedictus populus meus/Egypii, Surgite, principes,
et opns manuum menrum Assyrio : arripite clypeum.
hrereditas autem niea Israel. Haecenim niihi Dominus :
[Cap. XX.] In anno, quo ingressus est Tharthan Vade, et pone speculatorem :
in Azoium, et quodcumque viderit, annunliel.
cum misissel eum Sargon rex Assyriorum, Et vidil currum duorum cquitiiui,
el pugnasset contrn Azolum, et cepisset eam : ascensorem asini, et nscensorem cameli:
in lempore illo locutus est Doininus in manu Et conteniplatus est diligenter niullo inluitu.
Isaix (ilii Amos, dicens : Et clamavit leo :
Vade, et solve saccuiu de lumbis tuis, Super speculam Doniini ego sum, stans jugiler per
et calceamenla tua lolle de pedibus luis. diem :
a Audiendus hic S. ipse est Paler, ubi sjiam isiius humiliiatis exemplum proebet S.
Hieronymus I. v
loci versionem in
recognoscit, emendatque Commen- Comment. in Isaiam prophelam, ubi sese reprehen-
tario : quem locum et Martianoeuslaudat. In eo quo- dens quod nimis fesiinus el proeceps nonnulln capi-
que, inquit, quod nos transiulimus, incurvantcm et luli hujus verba non bene converlerit in Laiinum
refrenantem, possumus dicere, incurvum et lasci- sermoiiein, ingenue baec fassus est : In eo quor/ue
vientem, ut intelligamus senemel puerum. Nos au- quod nos iranstnlimus,incurvantemetrefrenantempos-
tem verbumHebraicum AGMON, (paax), dum ceteriier D] sumusdicere incurvum el lascivientem, ut intelligamus
quwscripta sunt, verlimus, ambiguilate decepli, refre- senemet puerum. Nos aulem verbam Hebraicum AG-
naniem diximus. El post pauca : Metius, inquii, reor MON (pnjN), dum celeriler quw scripta sunt, verlimus,
proprium errorem reprehendere. quam dum erubesco ambiguilate decepli, refrenantem diximus. Et post
imperiliam confileri, in errore persistere. In eo quod pauca : Melius, inquit, reor proprium errorem repre-
transluli, Et erit lerra Jnda Mgypto in feslivitaiem: hendere, quam dum erubesco imperitiam confileri, in
]ro feslivitale in Hebrwo iegitur AGGA (NJH), quod errore persislere. In eo quod transluli : Et eril lerra
interprelari polesl et festivitas : unde el Aggwus in Juda Mgypio in festivitatem : pro festivitale in Hebr.
festivttmvertitur ; et limor, quod significantius Aqitila legiiur AGGA(xsn), quod inierpretari potesl e,l festivi-
Irrmslutil yvpuaiv, cum aliquis pavidus el tremens tas : uncle et Aggwus in (eslivum vertilur : el limor,
circumfert oculos, et advenienlem formidat inimi- quocl significanlius Aquila translulil yvpoiaiv : cttm
cum. Ergo si voluerimv.s in bonam parlem acci- aliquis paridus el tremens circumfert ocutos, si adre-
pere, quod recordaiio Judw sit gaudii, recte festi- nientem formidat inimicum. Ergo si voluerimus in bo-
vitas dicitur : sin aulem, ut arbilror, in limorem pro nam partem accipere, quod recordatio Judw /Ecjxjpio
festivitate verlitur, intelligamus formidinom vel pa- sil gaudii, recte festivitas diciltir : sin autem, ul urbi-
vorem. in
h Praclarissimum omnibus doctis modeslise ac tror, timorem vel
pro festivitale verlilur, intelligamus
formidinem pavorem. MART.
7!i?i S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 70G
el super custodiam nieam egosuni, sinns lolis no- A j Et revelabitur operimentum Judon,
ctilms. et videbis in die illa armameniarium
Ecce iste venit ascensor vir big:e equiiuin, domus sallus.
et respondil, et dixit : Et scissuras civitaiis David videbitis, quia multi-
Cecidil Bnbylon , plicaloe sunt:
el omnia sculptilia deoruin ejus contiiia sunt in Et congregastis aquas piscinse inferioris,
lerram, et domos Jerusnlem nuuieraslis,
Tritura mea, eta fili areai meae, et des-trtixistisdomos ad muniendum murum.
quae audivi a Domino exerciiuum Deo Israel, an- Et laemii fecislis interduos niuros
b ad aqunm piscinoeveteris :
nuutiavi vobis.
et non suspexistis ad eum, qui fecerat eain,
ONUS DUMA. et operatorem ejus de longe non vidi>tis.
Ad ine clamal ex Seir : Elvocabit Dominus Deus exerciiuum in die illa ad
Custos, quid de nocle? fletum, et ad planclum,
ad calvitium, et ad cingulum sacci :
custns, quid de nocte? Et ecce gaudimn et l.etitia,
Dixit euslos :
Venit mane, el nox : occidere vimlos, etjugulare arietes,
si qurerilis, quoerite : comedere carnes, et biberevinum :
convertiinini, venile. Comedamus, et bibamus :
.,15 cras eniin inoriemur.
ONUS IN ARABIA. Et revelata est in auribus meis, <=Domini [Vulg. vox
111saliu ad vespcram dormietis, Domini] exercitnuin ;
Si dimittetiir iuiquitas lioecvobis donec morinmini,
iu semiiis Dodanim. dicit Dominus Deusexercituum.
Occurrenles siliertli ferte aquam, Ilrecdicit Dominus Deus exereiiuum :
qui habitatis lerram Auslti,
cum panibus occurriie fugienii. Vade, inyredere ad eum, qui habilatin tabernaculo,
ad Sobnam pracpositum templi, et dices ad eum :
A facie enim gladiorum fugerunt,
a facie gladii imminentis, Quid lu hic :
aut quasi quis hic?
a faciearcus exienti,
a facie gravis praelii : quia excidisti libi bic sepukrum,
excidisli in excelso memoriam diligenter,
Quoniam hsec dicil Dominus ad rne : in petra laberiiaculuni libi.
Adhuc in uno anno, Ecce Doininus asporlari lefaciei,
quasi in anno mercenarii, sicul asporlatur gallus gallinaceus,
et auferetur omnis gloria Cedar. el quasi amicium sic sublevabit te.
Et reliquiae nuineri sagittariorum forlium de flliis Coronans coronabit te tribulaiione,
Cedar iinniiiiuentur :
Dominus eniin Deus Israel locutus est. quasi pilain mitiet le in terrain lalam et spalio-
sam :
ibi morieris, et ibi erit currtis glorioe tuse,
ONUS VALLIS VISIONIS. (C ignnminia domus Domini vui.
\Cap. XXII.| Quidnam libi quoque esl, Et expcllain de statione lua,
quia ascendisli et tu oiiinis in leela? etde iniiiisterio luo dcponam le.
Clamoris plena, Et eiit in die : Vocabo servum meum Eliacim filium
urbs frequeus, Helcisc,
civitas exsiiltans : et induam illtim tunica lua,
Iuierfecti tni, non inlerfecti gladio, et cingulo mocouforiabo euni,
nec niortui in bello. et potesintem luam dabo in manu ejus :
Cuncti principes lui fiigerunt siinul, eterit quasi pater liabilantibus Jerusalem,
dure iue ligati sunl: et domui Juda.
Omnes qui inventi sunt, vincti Sunt pariter, Et dabo clavem domus David super humerum ejus,
procul fngerunt. etaperiet, et non eril qui clauda!:
Propterea dhi: et clautlei, et non erit qui aperiat.
Recedite a ine, nniare flebo : El figam illum paxillum iu loco fideli,
nolile incumbere ut cunsolemini me super vasti- et erit in solium glorioe domui patris [Al. solio do-
late filiaj populi mei. mus patris] sui.
Dies enim inlerfectionis, et conculcalionis, etfle- Etsuspendent super eum omnem gloriam domus pa-
tiium, tris ejus,
Dotninu Deo exercitutim in valle visionis, vasorum diversa genera,
scrutans innriim, TV omne vas parvulum,
et magiiificus super monlem. a vasis craterarum usque adomne vas inusicorum.
Et Elam sumpsit piiarelram , In die illa dicit Dominus exercituiim :
ciirruin hominis equilis, Auferetur paxillus, qui fixus fuerat in loco fideli:
et parielem nudavit clypeus. et frangetur, el cadet,
Et erunt electaevalles luae pleuae qnadrigarum, et peribit quod pependerat in eo,
et equites poneni sedes suas in poria. qnia Dominus locutus est.
a Non bene legitur in mss. libris, et filiaarew mew; das aptas; sive piscinam veierem inslauraslis ad
cum in Hebr. sit 13, ben, id est, filius. Quod antem aqiiam servandam. MART.
dicitnr, Tritura me.a, el fili arew mew, ad Jerusaleni c In ulroqir»:Canone Hebr. verit. muiaiiir genuina
apostropliam facit, etad lemplum quod in area Orusei Seripiura: leclio in hunc inodum : El revelnla esl in
situm est; dicitque ad eam: 0 Jerusaleui, et populei auribus meis, dicil Dominus exercituiim. Iisuncr ct
fili lempli niei, non tibi videatur incredtilum essei Carcassoncnsi atlditur vox post revelata est. Non-
quod dixi, non mea enim verba sunl, sed Domini,, nulli mss. codices cum vulgala legnnt, vox Domini
etc. MART. exerciluum. Videeamdem phrasim supra iu notis ad
b Oinnes mss. codices pro ad aquam, habenl ett verstim iricesimuni cap. v, Sive ad verstim nonum,
aqunin : sed in Ilehrseo iegimtis ad aquas, ul sitt proul hodie numeri versiculoriiin ponuntur in Bi-
sensus : Et tacum (ecistis inter duos muros ad serv'an- bliis. MART.
:r, LIBER ISAI^E PROPHET/E. "«)
ONUS TYRI. A uoii condenlur, neque reponeniur:
[Cap. XXIII. | Ulnlate, naves maris : Quia his, qui habiiaverint coram Domino, erit nego-
quia vastaia est domus, unde venire consueve- liatioejus, ut manducent in satiiritatein,
ranl : et vesl.iaiitur nsqiie ad vetustalem.
de terra Ceibim revelatum [Al. revelataj est eis. [Cap. XXIV.] Ecce Dominus dissipabil terram, et
Taceie qui habilalis in insnla : nudabit eam,
negotialio Sidonis. et alfligei faciem ejus,
Transfrelantes mare repleverunl te in aquis miillis. et disperget halvtatores ejus.
Semen Nili, messis flnminis fruges ejus . Et erit sicut populus, sic sacerdos :
etfacta est iiegolialio gentium. ct sicut servus, sic dorninus ejus :
Erubesce, Sidon : sicut ancilla , sic domina ejus :
ait enim mare fortitudo maris, dicens : sicut emens, sic ille qui vendit :
Non parturivi, et non peperi, sicut fenerator, sic is qui mutuum accipit :
et non enutrivi juvenes, sicut qui repeiit, sic qui debet.
nec ad increiuentum perduxi virgines. - Dissipatione dissipabiiur terra,
Cnm aiidituin fueril in ^Egyplo, et direptione praedabitur.
dolebunt ciun audierint de Tyro : Doininus enim locutus est verbum hoc.
Transite maria, Luxii, et defluxit terra, et infirmata est:
ululate qui habitatis in insula : defluxil orbis,
Numquid non hxc veslra est, p!> infirmaia est altitudo popttli lerrae.
quse gloriabatur a diebus pristinis in antiquilale b
Et terra interfecla est ab habitatoribus suis:
sua ? quia (ransgressi suul leges [Al. legem],
ducenteam pedes sui longe ad peregrinandum. nuiiaveitint jus, -
Quis cogtiavit hoc super Tyrum quondam coro- dissipaverunt feedus sempiiernum.
natam, Propier lioc maledictio vor.ibil lerram ,
cujus negotiatores principes, et peecabunt habitatores ejus,
instilores ejns inclyti lerrse? Ideoque insanienlculiores ejus,
Dominus exercituum cogiiavit hoc, et reliniiuenttir boinines pauci.
ut deiraberet superbiam oninis glorioe, Luxit vindeniia,
el ad ignominiam deducerel universos inclytos infirmaia est vitis,
terrse. ingemueriint omnes qui Isetabantur corde.
Transi lerram tuam quasi flumen, filia maris, Cessavit gaudium tympanorum,
non est cingulum ultra tibi. quievit soiiilus loeiantium,
Manum siiam exlendii supra mare, coniicuit dolcedo citlianc.
conturbavil regna : Ciim caniico non bibenl vinum :
Doiiiinus maiidavit adveriMisCbanaan, amara eril potio bibentibus illam.
ut contereret fories ejus, el dixit : Allriia estcivilas vanitatis,
Non adjicies ullra, utglorieris, clausa esl omnis domus, iiullo introeunle.
calumniam snslinens virgo filia Sidonis : Clainor erit super vino iu plnteis:
in Cetliim consurgens transfrela, IC deserta est omnis hrlitia :
ibi quoqtie non erit requies tihi. translatum est gauilium terrae,
Ecce terra Chaldoeorum Relicta e.st in urlie soliludo,
talis populus non fuit, et calamitas opprimet porlas.
Assur fundavit eam, Quia liorcerunt in mediu terroe ,
in capiiviiatem tradiixerunt robusios cjus, in medio popiilorum :
suffnderiini domos ejns, Quomodo si paucoe olivoe, quse remanserunt, ex-
posuerunl eam in ruinam. culiantur ex olea,
Ululate, naves maiis, el racemi, cum fqeril finita vindemia.
qnia devastata est forlitudo veslra. Hi levabunt vocem suatn, atque laudabunt.
Et erit in die illa : Cuin glorificaius fuerit Dominus, hinnient de mari.
In oblivione eris, o Tyre, sepluaginta annis, Propter hoc in doclrinis glorilicate Dominum :
sicut dies regis iiniiis : in insulis inaris nomen Domini Dei Israel.
Post septuaginta autem annos A linibus terree laudes audivimus,
erit Tyro quasi cnnticum meretricis. gloriam jusli.
Sume citharam, circui civitatem, Et dixi:
meretrix oblivioni tradila : Secretum meum mibi,
bene cane, secrelum meummibi:
frequema canticum, ut mernoria lui sit. Voemihi : praevaricnntes prsevaricati sunt, et praeva-
Et erit pusl septuaginia annos : I-j ricatione transgressorum praevaricali sunl.
Visitabit DominusTyrum, Formido, et fovea, et laqueus super te, qui habila-
et reducel eam ad a mercedes suas : tor es terrae.
Et rursum fornicabiinr cum universis regnis lerrae, Et erit : Qui fugerit a voce formidinis, cadet in fo-
super faciem terrae. veam :
Et erum negotialio ejus, et mercedes ejus sanctifi- et qui se explicaverit de fovea,
caloeDuniino: tenebitur laqueo :
" Hic atque infra merces pro mercede legil S. Pa- rio S. ipse interpres. Ilebrseus tamen habet rffiin
ler, in Coniment., tnmetsi corruptus locus illeVicto- quod verbum occullare, oblegere, sive inlerius infe-
rio credilur. ciiini nli |iio vilio esse, signifieat. Usurpalur sepe
b lla rhss. libri S. Hieronymi ac ediii etiam in Com- alibi de terra , ubi sensus est, quod effusum sangui-
meniariis. Hanc vero leclionem satisindicat ipsemet nem legat, atquo in se peccatum suscipiat, hypocrisi
sanctus Doctor, cum nit: Et in morem sanguinis quadam inlecia, quod scelus dissimulet, cl ferat ni-
Abelinterfectorumcruorem ad Deum clamare feverunl. lnloseciiis peccatori frucins.Vid. Genes. iv, II; Num.
Videsis plura lib. vin Commentar. iu Isaiam. MART. xxxv, 55; Job. xvr, 18; el xx, 27; Jerein. iu, 1 et
— Vulgati, infecta est. Videlur aulem Marlianoeo, 2, atque alibi : quibus testimoniis Vulgatse leclio ,
iinpressani lectionem probasse uiagis in commenta- infecta, potius asserilur, nobisque magis arridet.
799 S. IIIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 800
Quia calaraelac de excelsis aperlae sunt, A Sperastis in Domino in saeculisselernis ,
et concutienlur fundamenia terrae. in Domino Deo forti in perpetuum.
Confraclioue confringeiur terra, Quin incurvabit habitanles in excelso,
contritione contereiur terra , civitatem sublimem humiliabit.
commotione coinmovebiiurlerra, Humiliabit eam usque ad terram ,
Agitalione agiiabiturterra sicut ebrius, el auferetur detrahet cam usque ad pulverem.
quasi tabernaculum unius imctis : Conculcabit eam pes, pedes pauperi,
El gravabit eam iniquitas sua, et corruet, gressus egenorum.
et non adjiciet, ut resurgai. Seuiiin justi recta est,
El erit: In die illa visitabit Dominus supcr niilitiam rectus callis justi nd ambulandum.
cceli in excelso; El in semita judiciorum tuurura, Domine, sustinui-
et super reges terroe, qui sunt super te.rram. mus le :
Et congregabuntur in congregaiione unius lascis in nomen luum, ct memoriale luum in desiderio
lacuni, auimse.
ct claudentur ibi in carcere: Anifna niea desidcravit te in nocte:
el post multos dies visitabtintur. scd et spiritu meo in praecordiis meis de mane vi-
El erubescct luna et confundetur sol, gilabo ad te.
cum regnaverit Duminus exercituutn in monle Cum fcceris judicia tun in terra,
Sion, el in Jerusalem , justiiiam discent habilatores orbis.
etin couspeciu senum suorum fuerit glorilicalus. ,j, Misereamur iinpio,
[Cap. XXV.] Domine, Deus ineus es tu, exaliabo te, "' et non discet jusiitiam:
conlilebornomini tuo: quoniamfecistimirabilia, In lcrra sanctorum inique gessil,
cogiintiones anliquas, fidelest aiueu. et non videbil glorinm Domini.
Quia posuisti civitalcm in lumulum, Domine, exnlletur manus lua, el non videanl :
urbem forlem in ruinam ; videant, et confundantur zelantes [Al. confunda-
domum alienorum, ui non sit civitas, lur zelus] populi:
el in senipiternum non oedificeiur. et ignis husles tuos devoret.
Supcr hoc laudabit le populus fonis, Domine, dabis pacem nobis :|
civitas geiitium robiisiarum tiiiiebit le. omnia enim opera nostra opcratus es nobis,
Quia factus es foriitudo pauperi, Domine Deus nosler, possederttiit nos domini abs-
fortitudo egeno in tribulatione sua : que te,
a
spes luibine, tantum in te recordemur nominis tui.
umbraciiltiin ab ocslu. Morientes non vivant,
Spirilus enim robtistorum quasi turbo impellens pa- giganles non resurgant:
rictem: Propterea visiiasti et contrivisii eos,
Sicut aestus in siti bumiliabis, I et perdidisli omnem memoriam eorum.
Tiimultum nlienorum, Indulsisti genti, Domine, indulsisti genti:
et quasi calore sub nube lorrenfe, numquid glorificatus es ?
propaginem fortium marcesccre facies. elongasti omnes lerminos terrx .
Et faciel Dominus exercituum omnibus populis ini iC Domine, in angustia rcquisierunt te,
monte hoc in tribulatione murmuris doctrina lua eis.
convivium pingnium, Sicut quse concipit [Al. concepit], cum appropinqua-
convivium vindemise, verit ad partuin
pinguium medullaiorum, dolens, clamat in doloribus suis:
vindemioedefecatae. sic facti sumus a facie tua, Domine.
Et proecipiiabit in munte islo fnciem vinculi colligatii Concepimus, et quasi parturivimus, et peperimus
super omnes populos, spirilum:
el lelam qiiam orditus est super omnes nationcs. salutcs non fecimus in terra :
Prsecipitabit mnrlem iu sempiteriiuin : ldeo non ccciderunt habiiaiores terrse [Al. orbis].
et auferet DominiisDetis lacryinam abomni facie,, Vivent [Al. vivanlj mortui tui, interfecti mei re-
ct opprobrium populi sui auferet de univcrsai surgent. [Al. resurgant]:
terra : Expergiscimini et laudate qui habilatis in pulverc :
quia Dominus loculus est. quiaros lucis ros luus,
Et dicelin illa die: et lcrram giganlum detrahes in ruinam.
Ecce Deus noster isie, Vade populus meus, intra in cubicula tua ,
exspectnviinus eum , et salvabit nos : claude ostia lua super te.
iste Dominus, susliuuimus eum , Abscondere modicum ad momentura ,
exsultabimus, el lsetabimurin salutari ejus. donec periranseal indignalio.
Quia requiescet manus Doinini inmonie isto, j) Ecce enim Dominus egredietur de loco suo,
triturabitur Moab sub eo, ut visitet iniquiiatem habitatoris terrse contra
sictili lerunlur paleae in plauslro. eum:
Et extendet manus suas suli eo, et revelabil lerra sanguinem suum ,
sicut cxtendit nnians ad naiandum : et iion operiet ullra interfectos suos. ,
Et humiliabil gtoriam ejus cum allisione manuum n [Cap. XXVll.] In die illa visitabil Doininu in gladio
cjus. suo duro,
El niunimenta sublimium murorum iuorum conci- i- et graudi, et forli, super Leviathan serpenlem vc-
dent, ctem,
el hiimiliabunlur, el super Leviathan serpenlem lorluosum :
et detraliciiiur in lerram usque ad putverem. el occident celum, qui in mari est:;
In die illa cantabilur canticum islud in lerra Jtidn: i: In die illa vinea meri cantabit ei.
[Cap. XXVI.] Urbs forlitudinis uostrae Sion sal- 1- Ego Dominus qui servo eam,
.vator, punetur in ca murus et antemuralc. repenie propinabo ei:
Aperiieportas, ne forte visitetur contra eam ,
et ingrediattir gens justa, cuslodiens verilatem. Nocte et die servo eam.
Vetus error abiit: Indignalio non est mihi :
servabis pacem, pacera , Quis dabit me spinam et vcprera in prselio?
quia in te speravimus. gradiar super eam,
801 LIBER ISALE PROPIIET^E. 802
succendam cnm pariler. A Verum hiquoque pra>vinoiiesc.ieriin!,'
An poiius tenebii [Al. tenebo] fortitttdinem meam, et prse ebrielaie erraverunt :
faciet pacem mihi, Saccrdos el prophela nescierunt [prse ebrielate,
paceui faciet milii ? absorpli sunt a vino,
Qui egrediuntur a impetn a Jacob, erraverunt in ebrietate,
florebit, ei germinabit lsrael, et implcbunt fa- nescierunt videnlem,
ciemorbis semine. ignoraverunl judicium.
Numquid juxta plagam percutiens se, pcrcu^sit Oranes enim mensoerepletse sunt vomilu, sordium-
eum? que,
aut sicut occidit interfeclos ejus, sic occisus esl? itaut nonesset ultra locus.
In mensura contra mensuram, cum abjecla fueril, Quem docebit scientiam ?
judicabis eam : et quem imelligere faciet audilum?
meditaius est in spirilu suo duro per diem ocstus. ablactatos a lacte, b avulsos ab uberibus.
Idcirco snper hoc [Al. his] dimitietur iniquiiasdo- Quia manda, remanda;
mni Jacob : manda, remnndn;
et iste omnis fruclus, ut auferatur pcccalum exspecta, reexspectn;
ejus, exspecta, reexspecta;
cum [Al. quia] posuerit omnes lapides altaris si- modicumibi, modicum ibi.
cut lapides cineris allisos, In loquela enim labii, et tingua allcra ; j
lioii siabunt luci et delubrn. ._
." loquelurad populum islum.
Civilas enim niuniia, desolnta erit, Cui dixit : Hsncrequies mea, reficite lassuin,
speciosa relinquetur, et dimilletur quasi deser- et hoc esl meum relrigeriutn :
tum [Al. desertaj : et nnluerunt audire.
Ibi pascetur vitulus, et ibi accubabit, Et erit eis vcrbum Domini :
et consumet summitates ejus. Manda, remnnda;
ln sicciiate messes [Al. messis] illius conterentur, manda, remanda;
mulieres venientes et docentes eam : exspecta, reexspecla;
Non est enim populus sapiens, exspecta, reexspecla;
propterea non miserebitur ejns, qui feciteum; et modicum ibi, modictim ibi :
qui formavit eum, non parcel ei. Ut vadant, el cadant reirorsum,
Et crit in dic illa el c conlerantiir, et illaqueentur, et capiantur. '
percuiiet Dominus ab alveo fluminis usque ad Propier hoc audite verbum Domini, viri illusores,
lorrentem ^Egypti, qui doininamini super populum meum, qui est in
cl vos congregahimini unus ct unus, filii Israel. Jerusalem.
Et erit in die illa, clangetur in tuba magna, et ve- Dixisiis eiiim :
nientqui perditi fuerant de terra Assyriorum, Percussimus fceduscum morlc,
et qui ejecti erant in lerra jEgypti, el rum infcrno lccinuis paclum.
eladurabunt Dominum in munte sancto in Jerusa- Flagellum inuiidans cuin trausierit, non vcniel stl-
lem. per nos :
[Cap. XXVIII.]Voccoronoesuperbioeebriis Epliraim, G ( quia posuimus mendacium spera noslram, et
el flori decidenli, glorise exsultaiionis ejus, qui mendacio protecti sumus.
ernnt in vertice vallis pinguissiinoe, crrantes ai Idcirco ba'c dicil Dominus Deus :
vino. Ecce ego mitiam in fundamcntis Sion lapidem,
Ecce validus et fortis Dominus [Al. Domini, cumi lapidem probatum, angularem, pretiosum, in fun-
Ileb. K*h\, damento fundatum \Al. fundatum fundamenti].
sictit impetus grandinis, lurbo confringens, sicut; Qui dcrediderit,
impeiusaquaruin muliarum inundantiuin ct emis- noii fe^tinet,
sarum super lerram spatiosam. Et ponam judicium in pondere,
Pedibus conculcabitur corona superbioe ebrionim el jiistitinm in mensura :
Ephraim. Et subvertet grando spem mendacii :
El crit flos decidens glorise ex«uIlationis ejus, qui et protectionem aquae inundabunt. *
csi supcr verlicem vallis piuguium, quasi lempo- Et dclebilur fcedus vesirum cum morle,
vaneum ante maturitatem auiuiiini: et pactuin vestrum cum inferno non slabit:
quod cum aspexeritvidensstatim ut inanu tenuc- Flagellum iuundans cum transicril,
ril, devorabilillud. erilis in conciilcalionem.
In dic illa erit Dominus exercitunm corona gloriae, Quandocunique [Al. cum] perlransierit, lollet vos,
et sertum cxsnliationis residuo populi sui : qtioniam mane dtluculo perlransibit in dic et in
el spiritus judicii sedenti super judicium, nocte,
etfortitudo reverlenlibus de bello ad portam. cttantummodo solavexatio intellectumdabit auditui.
a Canon Carcassonensis et aliquol mss. codices>D Hinc LXX, Qui veniunt filii Jacob. Non omiltamus
Bibliorum legunl ut Vulgata noslra Latina, Qui in- decem mss. codices, inier variames lecliones Lucse
grediunlur impelu ad Jacob. AtCauun S. Germnniai Brugensis, hanc cum Regiis Bibliis reprsesentare
1'ialis,ins. Colbetlinus Aniciensis prima manu, san- lectionem : Qui egrediunlur impetu a Jacob. Consulc
ctiqtie Vicioris Parisiensis codex vetuslissimus n. annoiala ad liunc lociim apurl crilicos. MART.
379 : Qui egrediuntur, etc. Errore autem libmriorumI b Omiies mss. ex pronuntiaiione librariorum, ut
iaciuin est, uisi nos fallat opinio, ut hi omnes libri,, pntamus, corrupte legunt apulsos pro avulsos. Hunc
quos inspeximus, uno exceplo S. Germanensi nostro) versum nolat ipse llieronymus in Commentariis,
num. 164 scriplum habeanl ad Jacob pro a Jacob. licel exscripiores in duos unum dividant in mss. co-
Porro lextus sacer Cominentar. S. Hicrouymi ini dicibus. MART.
Isaiamsatisconcordat ciininoslra lectione, quia legi- c Viliose eratpenes Marlian. converlantur : in He-
musibi hoc mudo : Quiegrediuntur de radice Jacob : braico, ut reliquoslibros taceam, est, TGKW.
d Pro non festinet, quod juxla Hebraicum
quorumverburumsensus isteest: Posiquamaposioli inI Hierony-
toio orbe Evangelium prsedicantes dixerinl: Faciemus s mus transtulit, Canon San-Germauensis legit, non
paceiu Christo, pucem faciemus ei: qui in excclsiss turbetur. Amiquissimus vero codex Bibliorum nosier
fuerint de semine Jacub, el in apostolicam perve- num. 5 utramqueretinct lectionem:id est, nonfesii-
iicrint dignilaieni, appellabunlur filii Jacob, clc. net, el non lurbetur. LXX, non. coufundetur. MART.
805 S. HlERONYMl DIVINA BlBLIOTUECA. 80*
Coangustalum esl euim slralum, ita utalter decidat, A , inebriainini, el non a vino :
ct pallium breve utrumque opcrire, non potesl. movemini, et non ab ebrietalc.
Sicui enim in monle divisionum stabit Dnminus : Qiioniam misctiit vobis Doniiiiiisspiritiini soporis,
sicul in valle, quae cst in Gabaon, irascetur, ut claudet oculos ve.-tros, prophetas
facial opus suum, elb principes vestros, qui vident visiones, ope-
alieuum opus ejus : riet.
uinperclur opiissuum Et erit vobis visio nmnium
peregriniiin est opus ab eo. sicut verba libri signati,
Et niiiic nolite illuderc, Hiiem cum dederint scienti lilicra*, dicent ;
ne forte conslringaulur vincula vestra. Lege istum : ei respondcbit:
Consummaiionem eniin et abbreviationem Non possum, signalusest enim.
audivi a Domino Deo exerciluum Et dabiturliber nescienti litteras, diceturque ei:
super universam lerrani. Lege : et respondebil :
Auribus percipiie, el audiie vocein nieam, Nesciolitleras.
attendiie, etaudile eloquium nieuin. Et dixit Dominus : Eo quod appropinqtial populus
Numquid totn die arabil arans ul serat, proscindet iste ore suo,
et sarriel buinuni suain? et labiis suis glorificat me,
Nonne cuin adsequaveril faciera ejus, seret gilh, el cor autcmejiis longc est a me,
cyininum spnrgel, et liinueriint me mandato hominum et doctri-
et ponet trilicutn per ordinem, B nis ;
et hordeum eimiliuin, el viciam in finibus suis? Ideo ecce ego addaniuiadniiralionem faciam populo
Eterudielillum judicio, liuic, iniraculo giandi el slupendo :
Deus suus doccbil illum. peribitcnim sapientia a sapiemibus ejus,
Non enim in ferris trilurabittir gilb, et inlellectus prudeiilium ejus nbscuiideiur.
nec roia plaustri ^uper cymitium circuibil, Vai qui profundi estis curde,
sed in virga excuiieiur gitb, ui a Dominu abscondalis consilium :
clcyminum in baculo : quorniii sunt in lenebris opera, et dicunt :
Panis autem cominiiiuetiir : Quis videt nos, et quis novit nos?
Verum non iu perpeluum irimrans triturabit illum, Perversa esl lucc vestra cngitalio :
neque vcxabit eiiin rota plaiistri, qoasi silutuni conlra figulum cogiict,
necin ungulis suis commiuiiet eum. et tlicatopus factori suo : Ne.nfecisii nie :
Et hoc a a Doinino Deoexercituum exivit, et figiiieiiium dicat ficiori suo : Non intelligis»
ni mirabile faceiet consiliutn, Nonne adhuc in modico et in brevi converteiur Li-
et magiiificarel justiiiain. banus in Cberrnel,
[Cap. XXIX.] VrcAriel civitas, et Chcrmel in sallum reputnbitur?
quam expugnavit D.ivid : Et audient in die illa surdi verba libri,
Addilus eslaiinus ad aunum : el de lenebris et caligine nculi caecoriiniviciebunl.
soleinniiates evolutoe sunt. El nddent miles in Dominu lalitiam,
Et circumvallabo Ariel, et pnuperes homines iu sancio Israel exsultabunl.
et eril Iristis el mcerens, IG Quoniara delecil qui proevalebal,
eterit mihi quasi Ariel. consiimmaius esl illtisor,
Et circuiiidabo quasi spbseram in circuilu luo, el succisi MinLomnes ijiii vigilabanl super iniqui-
et jacinm contra le aggerem, latein :
etmtiHimenta ponam inobsidionem luain. qui peccare faciebani honiincs in vcrbo,
llumiliabcris, de terra loqueris, et argiieniem iu porla supplantabaiii,
ct (le bumo audielur eloquium luuui : et decliiiaveruul fru- ira a jusio.
Eleritquasi Pythonis de terra vox tua, de bu- Propier hoc, h;ec dicit Doininiis ad doiimrn Jacob,
mo eloquinm luum mussilabit. qui redemit Abraham :
Et erit sictitpulvis tenuis muliitudo veiililaiilium le : Non modo confundetur Jacob,
et sicul favilla pertransiens inulliiiido eoruni, nec modo vultus ejus erubescet :
k qui contra te prsevalueruut: sedcum vidmit lilios suos, opera nianuum mea-
eritque repente confesliin. rum, in medio sui sniictificanles noinen meuni,
A Dominoexercifuum visilabiturin lonitruo, et com- et snuciificahunl sanctumjacob,
motione lerroe, et Deuin Israel priedieabunl;
et voce niagna turbinisel leinpestalis, Et scieni errantes spirilu iulellectum,
et flamma;iguis devor.uilis. et inussiiaiores discent legem.
El erit sicut soinnium visionis nocturnae muttiludo [Cap. XXX] Ya', filii desertores, dicit Doniinus,
oninium gentiuin, quoe diinicaverunl conira ul fncereiis consilium, et non cx me:
Ariel, rj et ordiicmini telam, et non per spiritum mcum,
et oronesqui militaverunt, el obsederunt, et proe- ut adderelur [At. adderetis] peccalnm super pec-
valuerunl adversus eam. calum :
Etsicul somniat esuriens, et comedit, qui ambulaiis, ut descendatis in ^Egyptum,
ctim aulem lueril expergefactus, et os ineum non interrogastis,
vacua est anima ejus : Speranles nuxilium in forliliidine Pharaonis,
et sicut suinniat sitiens, el bibit, et babentes (iduciam in umbm /Egypli.
etpostquam fuerit expergefactus[A/.evigilaverii], Et erit vobis Ibrlitudo Pharnonis inconfiisionein,
lassus adhuc sitit, et fiducia umbrse ^Egypti in ignominiam.
et anima ejus vacua est: Erant[A/. cruiit] einin in Tanis principeg lui,
Sic eril muliiludu omiiiuiu gentium, etmiiiiii lui usque ad Anes pervenerunt.
quaediniicaverunt contra mnnteiii Sion. Omnes confusi sunt super populo,
Obstupescite, etadmirainini, qui eisprodesse non poluit[A/. poterit] :
flucluatu el vacillale : Non lueriuit in auxilium, et inaiiquam utititatem,
a Non inierseril Domino, ubi locum hiinc reciiat, b CanonSan-Germani legit iion tamdiverso sensn,
in conimeniaiio S. Pater, scd laniuin babet, et hoc quam diversa pbrasi, et principes veslri, c/ui vident
a Deo exercilitum : uinnino verius ad Hebraeum visiones, peribunl. MART.
exeinplar.
803 LlBER ISAIAl PROPHET^l. «06
sed iu confusionem et in opprobriura. / Et dabitur pluvia semini tuo, ubicumqiie seuiinavc-
A
ris in terra :
ONUS JUMENTORUMAUSTRI. el panis frugum terrrc erit nberrimus, et pinguis,
In terra tribulationis et angusiise lesena, ei leo : Pascelur in possessione lua in die illa agnus spa-
ex eis vipera, et regulus volans, tiose :
Portanles super humeros jiiineiiioruni divilias suas, el tauri lui, et pulli asinorum, qui operanlur ter-
el mper gibbum camelorum thesauros suos, ad ram, commixlum migma cumedent
populum, qui eis prodesse non poterit. sicul in area venlilalum esl.
iEgyplus enim frustra el vnne auxilinbitur : Elerunl super oiiinein montem exielsum, et super
ideo clamavi super Imc : oinnein collein elevatum rivi curientium aqua-
Superhia lanium est, quicsce. rum,
Nunc ingressus scribe eis super buxum, in die inlerfeciionis multorum, cum cccitlerint
et in libro diligenier cxaraillud, turres.
Et erit in die novissimo in testimonium, Et erit lux lunoesicut lux solis,
ctusque in aeternum. el lux solis erit septempliciler sicut lux seplem
Populusenim ad iracundiam provocans est, dierum,
elfilii mendaces, filii nolenles audire legem Dei. in die qua aliigaverit Dominusvnlnus populi sui,
Qui dicunl videntibus : Nolite vitiere, et perctissurani plagoeejus sanaveiil.
et aspicienlibus : Noliie aspicere nobis ea quae Ecce nomen Domini venil de longinquo,
recta sunt : ardens luror ejus, ei gr.ivisatl poriandum :
" Labia ejus repleta stini indignaiioue,
Loquimini nobis placenlia,
videte nobis errores. el lingua ejus qunsi iguisdevorans.
Auferie n me viam, Spiritus ejus velut lorreus iiiiinil.ns usque ad ine-
declinate a mc semitam, diumcolli, ad pcrdeudas genies in nihilum [Al.
cesset a facie noslra sanclus lsrnel. pro nihilij,
Propterea hoectlicit sancius lsrael: ei frenum erroris, qnod erat in maxillis pnpulo-
Pro eo quod teprobaslis verbum hoc, rum.
et sperastis in calumnia el tumultti, Canliciiiii erit vobis sicut nox sanctilicatoe sulemni-
et innixi estis super eo : latis,
Propteie.i erii vobis iniquitas ha>c sicul iuterruplio el Iaelitiacordis sicnt qui pergit ciim tibia,
cadens, ut intrei in inoniem Diiniini »d loilem Israel.
et requisita in muro excelso : Etauditam faciei Dominus ^loriam vocis suoc,
Quoniam subito, duiii non speratur, veniet conlritio et teriorem bracbii sui osiendet in comuiinaliouc
ejus. furoris,
Et comminuelur sicut coiiteritur lagena el flainuia ignis devoramis :
figuli Contritione pervalida : allitlet in turbineet in lapidegrandiiiis.
et non invenietur de fr.ifjmenlis ejus testa, in qua A voce enim Domini pnvebit Assur vii ga percussus.
portetur iguiculus de incendio, tt erit transiius virgae fundnius,
aul liauriatur parum aquse de lovea. quam requiescere faciet Doininus super cuni.
Quia hoecdicil Dominus Deus sanctus Israel : |Q ln lympanis et cilharis, et in beltis prsecipuis e.\-
Si revcrtamini et quiescalis, pugnabit eos.
salvi eritis : Pncpnrala est enini ab heri Tliopheih,
ln silentioet in spe a regc. proeparaia, profunda et dilatata.
eritfortitudo veslra. Niitriinenia ejus, ignis el ligna multa :
El noluistis, ei dixislis : flalus Doniinisicut toriens sulpburis succendens
Nequaquam, sed ad equos fugiemus : eam.
ideo fugietis. [Cap. XXXI.| V.fi qui descendunl in JEgyplum ad
Et snper veloces ascendemus : auxilium, in equis spernntes,
ideo velociores [At. veloces]eruni, qui persequen- et habentes (iduciani super quadrigis, quia mullae
lur vos. sunt,
Mille hoinines a facie lerroris unius, et a facie ter- et super equitibus, quia prrevalidi nimis :
roris quinquc fugietis, Et non sunt conlisi super saucltim lsrael,
donec reliiiquainiui quasi inalus uavis iu vertice el Doniiiuini non requisierunt.
monlis, Ipse autein snpicns adduxit malum,
et quasi signum snper collem. et verba sua non absiulit :
Proplerea exspectat Dominv.s, ut miserealur vestri: Et consurgetconlra donium pessimorum,
et ideo exallabilur parcens vobis : et coiitra auxilium operamimu iniquitaiem.
quia Deus judicii Dominus : iEgypius, homo, et nnn Deus :
beali omnes, qui exspectant eum. et equi eoriiin, caro, ct non spiritus :
Populus enim Sion babitabil in Jerusalem, v Et Doiniriiisinclinabil manum suam,
plorans iiequnquam plornbis, et corruet auxiliator,
miserans miserebiiur lui : et cadel cui prsesiaiur auxilium,
ad vocemclamoris tui slatim ut audierit, respon- siinulque omnes cnnsunieniur.
debil tibi. Quia hsec dicit Doininusad me :
Et dabit vobis Dominus panem arctum, et aquam Quomodosi rugiat leo, et catulus leonis super prae-
brevem : dam suam, cuin occurrerit ei mulliludo pasto-
et noii facieiavolare [Al. additur a le] ullra do- runi,
ctorem luum : a voce eoruin non fonnidabit, et a niultiiiidiiie
Ei erunt uculi lui videnles prseceplorem liium. eorum non paveliit:
Et aures tuseaiidienl verbum post tergum moiienlis: sic desccndel Doiniuus exerciluum, ul piselietur
Haecvia, ainbulale in ea : supcr monlem Sion, et super collem ejus.
el non declinetis[A/. taceiei imn dcclinelisj neque Sicut aves volanles, sic proieget Dominus cxerci-
ad dexter.uii, ueque ad sinislmm. luiira Je.rusalem, .
Et containinabis laminas sciilpiiliuin argenli tui, proiegenscl liberans,
el vesliinentuni cuullalilis auri lui, iransiens cl salvans.
et disperges ca sicut iminundiiiam menstrualoe. Coiivertiinini sicui iu profuiidum recesseratis, lilii
Egredere, dioca ei: Israel.
807 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 808
In diecnim illa abjicicl vir idola argenli sui.et idola A
, el humilitate humiliabilur rivilas.
auri sui, Beali, qui seminatis snper omnes aquas,
qiirc feceruut vobis mantis vesfroein pcccalum. immiitentes pedem bovis etasini.
Et cadet Assur in gladio non viri, [Cap. XXXIH.J Vse qui prsedaris,
ct gladius non hominis vorabil eum, nonne et ipse prsedaberis ?
el fugiet non a facie gladii : El qui spernis,
et juvenes ejus vectigales erttnt: nonne et ipse sperneris?
et fortiludo ejus a terrore trausibit, Cum consnmmaveris deproodalionem,
et pavebunl fugientes principes <>jus: deproedaberis :
DixitDominus, cujus ignisest in Sion, Cum faiigatus desieris contemnere,
et caminus ejus in Jcrusalem. contemneris.
[Cap. XXXII.] Ecce in justitia regnabil rex, Domine, miserere nostri : te enim exspectavimus :
et principes in judicio prseerunt. eslo brachium nostrom [Al. eorum] in mane,
Et erit vir sicut qui abscondilur a venlo, et celal sc etsalus nostia in tempore tribulationis.
a tempcslate, A voce angeli lugeiuntpopuli,
sicut rivi nquarum in siti, ei ab exaltalione tua dispersae sunt genles.
et uinbra peiroe promineniis in terra deserla. El congregabunlur spolia vestra sicnt colligitur bru-
Non caligabunt oculi videnlium, clius:
et aures aiidientiiim diligenier auscultabunt. velut cum fossae plenae fuerint dc eo.
Et cor slullorum intelliget scienliam, _ Magnilicatus est Dominus,
et lingua balborum velociler loquelur ct planc. " quoniam habitavit in excelso :
Non vocabilur ultrn is, qui insipiens cst, princeps : implevit Sinn judicio et justiiia.
neqtie fiaudulenlus nppellabilur major [At. nia- Et eril fides in temporibus tuis :
gnus] : divitisesalatis sapientia elscientia,
Slullus enim fatua loquetur, timor Doniini ipse Ihesaurus ejus.
et cor ejus faciet iuiquitatcra, ul perficiat simtila- Ecce videntes clamabunt fnris,
tionem, angeli pacis amare flebunt.
cl loquatur ad Dominum fraudulenter, Dissipatae sunl vioe,
et vncuain faciat animam esurieulis, cessavit transiens per semilam,
et potum sitienli auferat. irriinin factum estpacium,
Fraudulenli vasa pessima sunt: Projecit civitales,
ipse eniin cogilaiioncs concinnavit ad perdendos non repuiavit homines.
milesin serroone mendaci, Luxit, etelanguit terra :
ctiin loqueretur pnuper judicium. conftisus esi Libanus, et obsorduit,
Princeps vero ea , qusedigna sunl principe, cogila- et factus est Saron sicut desertum :
bit, ei ipse super duces stabit. et concussa esl Basan, el Charmelus.
Mulieres opulenlse, surgite, Nunc consurgam, dicit Dominus :
ei audile vocem meam : nunc exaltabor, nunc sublevabor.
filise confidentes, percipite auribus eloquium Cnncipieiis ardorem,
meum. C parieiis stipularn :
Posl dies et annum , et vos conlurbabimini confi- spiritus vester ui ignis vorabit vos.
dentes: El erunl populi quasi de incendio cinis,
consummata esl enim vindemia, spinaecongiegatoe igni comburentur.
collectio ultra non veniet. Audile, qni longe eslis, quoefecerim,
Obstupesciie, opulenlse; et cognosciie, vicini, fortiludinem mcam.
coiiturbamini, confidentes : Conterriti sunt in Sion peccatores,
exuile vos, et confundimini, possedit tremor hypocritas.
acciugile lumbos vestros. Super ubcra plangilc, Quis poterit habitare de vnbis cum igne devorante ?
super regione desiderabili, quis habilnbit ex vobis cum ardoribus sempiler-
super vinca feriili. nis?
Super humum populi mei spinae el vepres ascen- Qui ambulal in justiiiis,
dent: ci loquitur veritmem,
quanto magis super omnesdomos gaudii civilalis Qui projicil avaritiam ex calumnia,
exsultautis ! et excutit manus suas abomni munerc,
Domus enini dimissa est, Qui obturat auressuas ne audiat sanguinem,
muliiiudo urbis relicia est, cl claudit oculos suos ne videai malum.
Tenebrse et palpatio facta sunt super speluncas us- Isic in excelsis habitnbit,
ijiie in aeieriuun. muiiimeiila saxorum sublimitas ejus ;
Gaudium onagrorum pascua gregum, _ Piuiis ei datns est,
donec effunduiur super nos spiritus de excelso, " aquaeejus fideles sunt.
Et erit desertum in Chermel, P.egem in decore stio videbunl ocuti ejus,
et Cbermel in saltum reputabitur. cernent icrram de longe.
Et habitabil iu soliludiiiejudicium, Cur luuin medilnbitur timorera ;
ct justitia in Chermel sedebit. Ubi esl litteratus [Al. Scriba] ?
Et erit opus jusiitioe pax, ubi legis verba pouderans '!
et cultus jusliiise silenlium, uhi doctor parvulorum ?
et securitas usque in seiiipilernum. Populum " impudeiitem non videbis,
Et sedebit populus meus in pulchritudine pacis, populum alli sermonis:
et in tabernactilis (iducise, ila ut iion possis intelligere disertitudinem lingiisc
cl in requie opulenta. ejus,
Grando autein in descensione saltus, iu quo nulla cst sapienlia.
"Manuscripti codices aliquolcumCanoneSanGer- applaudunt sibi in eruditione et eloquenlia sseculari.
manensi legmii, populum imprudentem; sed exCom- MART.
meniariis Hieronyini certum exstat kgendum esse, — Palat. aliique mss. cum nobis, lum Mart. in-
impudentem, quem populum dicil, populum Judoco- specti, imprudeniem. Dixinius de hac leclione prideni
IUIII, sivc philosophorum et oratorum mundi, qui in conimeiil.
809 LIBER ISALE PROPHEM. 810
Respice, Sion, civitatem solemnilatis nostrse : j
A regem potius invocabunt,
oculi tui videbunt, Jerusalem , habitalionem opu- et omnes principes ejus erunt in nihilum.
lentam, Et orientur in domibus [Al. domo]ejus spinse, et
tabernaculum, quod nequaquamtransferripoterit: urticse,
nec auferentur clavi ejus in sempiternum, et paliurus in munitionibus ejus:-
et omnes funiculi ejus nonrumpentur : Et erit cubite draconum,
Quia solummodo ibi magnificus Dominus noster : et pascua struthionum :
locus fluviorum et occurrent dsemoniab onocentauris,
rivi latissimi et patentes : et pilosus clamabit alter ad alterum :
Non transibitper eam navis remigum, Ibi cubavit[A/. cubabil] lamia,
nequetrieris magna transgredietur eum. et invenil [AZ.invenielj sibi requiem.
Dominus enim judex noster, Ibi habuit foveam ericius,
Dominus legifer noster, et enutrivit catulos,
Dominus rex nosler : et circumfodit, et fovit in umbra ejus :
ipse salvabit nos. Illuc congregati sunt milvi,
Laxati sunt funiculi tui, alter ad alterum.
sed non prscvalebunt : Requirite diligenter in libro Domini, et legite,
Sic erit malus tuusA unum ex eis non defuit,
ut dilatare signum non queas. alter alterum non quoesivit,
Tunc divideniur spolia prsedarum multarum: ,R Quia quod ex ore meo procedit, ille mandavit,
claudi diripient rapinam. " et spiritus ejus ipse congregavit ea.
Nec dicet vicinus : Elangui : Et ipse misit eis sorlem,
populus qui habitat in ea, et manus ejus divisit eam illis in mensuram :
auferreiur ab eo iniquitas. Usque in oeternumpossidebunt eam,
[Cap. XXXIV.JAccedite, gentes, et audile, in generationem ei generationem habitabunt in ea.
et populi, attendite: [Cap. XXXV.] Lsetabitur deserta el invia,
Audiat terra, et pleuitudo ejus : etexsultabit solitudo, et florebit quasi lilium.
orbis, et omne germen ejus. Germinans germinabit,
Quia indignatio Domini super omnes gentes, et exsnltabit lsetabundaet laudans :
et furor super universam militiara eorttm : Gloria Libani data est ei :
interfecit eos, ei dedit eos [At. tacet eos] in occi- decor Charmeli, et Saron.
sionem. Ipsi videbunt gloriam Domini,
Interfecti eorum projicientur, et decorem Dei nosiri:
et de cadaveribus eorum ascendet foetor : Confortate manus dissoltttas,
Tabescent montes a sanguine eorum. et genua debilia roborate,
El tabescet omnis miliiia coejorum, Dicite pusillanimis:
Et complicabuntur sicut liber coeli: Confortamini, nelite limere:
etomnis malilia eorum defluet, ecce Deus vester ultionem adducet rciribtitionis :
sicut defiuit foliura de vinea el de ficu. Deus ipse veniet, et salvabit vos.
Quoniara inebriatus est in ccelo gladius meus : C Tunc aperientur oculi coecorum,
Ecce super Idumscam descendet, et aures surdorum palebunt.
et super populum interfectionis meae, ad judicium. Tunc saliet sicut cervus claudus,
Gladius Domini replelusest sanguine,incrassatus est et aperta erit lingua mutorum,
adipe, Quia scissse sunt in deserto aquse,
De sanguine agnorum et hircorum, et torrenles, in soliiudine.
de sanguine medullatorum arielum : Et quaeerat arida, erit in stagnum.
Victima enim Dominiin Bosra, et sitiens in fontes aquarum.
et interfectio magna in terra Edom. In cubilibus, in quibus prius draconcs habitabant, ]
Et descendent unicornes cum eis, orietur viror calami et junci.
et tauri cum potentibus : Et erit ibi semita el via,
Inebriabitur terra eorum sanguine, et via sancta vocabitur :
et humus eorum adipe pinguium : Non transibit per eam pollulus,
Quia dies ultionis Domini, et haeceritc nobis [Vulg. vobis] direcla via,
annus retribulionum judicii Sion. ! ila ut stulli non errenl per eam.
El convertentur lorrentes ejus in picem, Non erit ibi leo,
et humus ejus in sulphur : et mala bestia non ascendet per eam,
Et erit terra ejus in picem ardentem nocte et die, nec invenielur ibi:
non exstinguetur in sempiternum : Et ambulabunt [A/. add. per eam] qui liberati fuerint,
Ascendet fumns ejus a generatione in generationem: et redempti a Domino.
desolabitur in ssecula sseculorum, p. Convertentur, et venient in Sion cum laude:
non erit transiens per eam. v et lsetitia sempiterna super caput corum :
Et possidebunt illam onocrotalus et ericius : Gaudium et lseliliam obtinebunt,
et ibis et corvus habitabunt in ea : et fugiet dolor et gemitus.
Et extendeiur super eam mensura, ut redigatur ad [Cop.XXXVI.]Et faclum est in quarto decimo anno
nihilura, regis Ezechioe,
et perpendiculum in desolationem. ascendit Sennacherib rex Assyriorum super om-
Nobiles ejus non erunt ibi : nes civitates Juda munitas, et cepit eas.
a Hebraeustamen habet Dnn , id est, malus eo- occurrentsibiin ea,juxla LXX, diversadwmonumphan-
rum, sed fortasse luus maluit S. Pater juxia LXX, lasmata, siveut omnesaliijuxla Hebraicum transiute-
OlOTO? <70U. runt, SIIM onocentauriel pilosi, el
b Non bene dividunt veleres librarii hunc versi- lamia, q:iw(D«3r)e'iiM(D«J<),
Gentilium fabulce, et poelarum figmenla
culuiii: nam in mss! codicibus ita legitur : Et occur- describunt.MART.
rent dwmonia;onocentaurus etpilosus clamabit alter c Ita mss. cui leclioni favet expositio S. Hierony-
ad alterum. Veram igiiur Vulgata nostra retinet
lectionem, ut manifesiissime declarant verba isihsec mi lib. x Commentar. In Hebroeo cst TQS,lamo, id
Comment. S. llieronymi in hunc Isaise locum : Et esl, ipsis. Forte pro 1:7, Vulgafa vobis. MART.
PATROL. XXVIII. 20
S. IUERONYMlDIVINABIBLIOTHECA. 812
8U
Et misit rex Assyriorum Rabsacen de Lachis in Je- A Ubi est deus Emath, el Arphad?
rusaleni, ad regem Ezechiam in manu gravi, ubi est deus Sepharvaim?
el stelit :in aquaeductu piscinse superioris in via numquid liberaverunt Samariam de manu mea ?
agri fullonis. Quis esi ex omnibus diis terrnrum islarum, qui erue-
Etegressus est ad eum Eliacim filius Helciaequi erat El rit terram ut suani de manu mea ?
super domum, et Sobna scriba, siluerunt, eruat Dominus Jerusalem de manu
el Joahe filius Asaph a commentariis. mea,
Et dixit ad eos Rabsaces: et non responderunt ei verbum.
Dicite Ezechiac : Mandaveratenim rex, dicens:
llsec dicit rex magnus rex Assyriorum : Ne respondeaiis ei.
Qtiseesl ista fiducia, qua coufidis? Et ingressus est Eliatim lilius Helcise, qui erat super
aut quo consilio vel foriitudine rebellare disponis? domum,
quia rccessisti
Super quem babes fiduciam,arundiueum a me? Et Sobna scriba, et Jonhp.filius Asapb a commen-
Ecceconfidis super baculum confraclum tariis, ad Ezechiam scissis vestibus,
islum, super iEgyptum : et nnntiaverunl ei verba Rabsrlcis.
cui si innisus fuerit homo, inlrabit in manum ejus, |Cap. XXXVII.] Et lactum esl, cum audisset rex Eze-
et perforabit eam : chias,
Sic Phnrao rex ^Egypli omtiibus scidit vestimenta sua, et obvolnlus est sacco,
qui confidunl in eo. et intravit in domum Domini [Al. Dei]:
Quod si responderis mihi :: In Domino T>Et misit Eliacim, qui erat super domum, et Sobnam
Deo nostro confidimus scribam, et seniores de sacerdotibus, opertos
nonue ipse cst, cujus abstulit Ezechias excelsa et saccis, ad Isaiam filium Amos prophelam [At.
altaria, prophetae],
et dixit Judae et Jerusalem : et dixerunt ad eum :
Coraui altari isto adorabilis? Haecdicit Ezechias:
Et nunc trade te Domino meo regi Assyriorum, Dies tribulationis a,
ct dabo tibi duo milliaequorum, et correptionis,
nec poleris ex te prsebere ascensores oorum : et blaspbemise,
Et quoinodo suslinebis faciem judicis unius loci cx dies bsec:
servis domini mei minoribus? Quia venerunt filii usque ad partum,
Quod siconfidisin ^Egypto, in quadriga, el in equi- et virtus non est parlurienti [A/. pariendVJ.
tibus : Si quomodo.audiatDominusDeusluus verba Rabsacis,
et nunc numquid sine Domino aseendi ad terram quem misit rex Assyriorum domiuus suus ad blas-
istam, ui disperderem eam? phemandum Deum viventem,
Dominus dixitad me : et exprobrandum sermonibus, quos audivitDomi-
Ascende super lerram istam, et disperde eam. nus Deus tuus.
El dixit Eliacim, ei Sobna, et Joahe ad Rabsacen : Leva ergo orationem pro reliquiis,
Loquere ad servos luos Syra lingua : quse reperisesunt.
intelligimus euim: Et vcnerunt servi regis Ezechise ad Isaiara.
Ne loquaris ad nos Judaice in nuribus populi, C Et dixit ad eos Isaias :
qui csi super murum. : Hsecdicetis domino vestro :
Et dixit ad eos Rabsaces Hsecdicit Dominus :
Numquid ad domiiiutn tuum et ad te misit me do- Ne timeas a facie verborum, quse audisti,
minus meus, ut loquerer omnia verba isla; quibus blasphemaruntpueri regis Assyrioruin me.
et non potius ad viros, qui sedent in muro, ut co- Et ego dabo ei spiritnm,
medant slercora sua, et audietnunlium, et revertetur ad terram suam,
et bibant urinam pedum suorum vobiscum? et corruere eum faciam gladio in terra sua.
El sletii Rabsaces, et clamavit voce magna Judaice, Reversus est autem Rabsaces,
et dixii: et invcnit regem Assyriorum prseliantem adversus
Audite verba regis magni Lobnam.
regis Assyriorum. Audierat enim quia profectus esset de Lachis,
Haecdicil rex : et audivit deb Tharaca rege iElhiopiae, dicenles :
Non seducat vos Ezechias, quia non poterit ertiere! Egressus est, ut pugnel contra le.
vos. Quod cum audisset, misit nunlios ad Ezechiam,
Et non vobis tribuat fiduciam Ezechias super Do- dicens:
mino, dicens : Haecdicetis Ezechiae regi Judse, loquenies:
Eruens liberabit nos Dominus: Non ledecipiatDeus tuus,
non dabitur civitasista in manu regis Assyriorum. in quo lu confidis, dicens :
Nolite audire Ezechiam : _ Non dabitur Jerusalem irl manu regis Assyriorum.
haeceniin dicit rex Assyriorum: " Ecce tu audisti omnia, quoe fecerunt reges Assy-
Facite mecum benedictionem, et egrediminiad me, riorum omnibus terris, quas subverterunl,
et comedite unusquisque vineam suam, et lu poteris liberari ?
et uuusquisquc ficum suam : Numquid eruerunt eos dii genlium, quos subverte-
Et bibite,unusquisque aquam cisiernae suoe, runt patres mei ?
donec veniam, et tollamvos adierram, quaeest ul; Gozam, et Aram, et Reseph, el filios Edcn, qui erant
lerra vestra [Al. similis terrae veslroe], in Thalassar?
lerram frumeuii et vini, Ubi est rex Ematb, et rex Arphad,
terram panum etvinearum. et rex urbis Sepbarvaim, Ana, el Ava
Nec conturbet vos Ezechias, dicens : El tulit Ezechias libros de manu nuntiorum, et legit
Dominus liberabit nos. eos, et ascendil iu domum Domini,
Numquid liberaverunt dii gentium unusquisque ter- et expandit eos Ezechias [A/. tacel Ezechias] co-
ram suatn de manu regis Assyriorum? ram Domino.
11Canon San-Germanensis sic habet: Dies tribula- b Canon Carcassonensis legit in contextu sacro
lionis et angustiw, el conuptionis, et blasphemiw; sed Tharsa, sed in margine habet scholion islud, //.
Voxangmtiu redundat, nec legiiur in. Cotnmeulariis. Tharacha. MART.
MART.
813 LIBER ISAI^ PROPHET,E. 8U
Et oravit Ezechias [Al. lacet Ezechias] ad Domi- JA Non introibit civilatem hanc,
num, dicens: et non jaciel ibi sagitlam,
Domine exercituum, Deus Israel, qui sedes super et non occupabit eam clypeus;
cherubim, et non mittet in circuitu ejus aggerem.
tu es Deussolus omnium regnorum terrse, In via qua venit [Al. veniet), per eam revertetur,
lu fecisli ccelumet terram. et civitatem hanc non ingredielur, dicit Dominus :
Inclina, Domine, aurem tuam, et audi: Et prolegam civitatem istam, ut salvet (Al. et sal-
aperi, Domine.oculos luos, etvide, vabo) eam propter me,
et audi omnia verba Sennacberib, quoe misit ad et propler David servum meum.
blasphemandum Deum viventem. Egressus est autem angelus Domini (Al. Dei),
Vere enim, Domine, desertas fecerunt reges Assy- et percussit in castris Assyriorum centum oclo-
rioruin terras, el regiones earum; ginta quinque millia.
et dederunl deos earum igni: Et surrexerunt mane,
Non enim erant dii, et ecce omnes (Al. omnia), cadavera mortuorum.
sed opera manuum hominum, Et egressus est, et abiit,
liguum ei lapis: et reversus esl Sennacherib rex Assyriorum et lia-
ei comminucrunt eos. bitavit in Ninive.
Ei nunc, Domine Deus noster, salva nos de manu Et factum est, cum adoraret in templo Nefrach deum
ejus: suum,
et cognoscant omnia regna terrsc, quia ] Adramelech et Sarasar filii ejus percusserunt eum
B
tu es Dominus [Al. Deus] solus. gladio :
Et misil Isaias filius Amos ad Ezechiam, dicens : fugeruntque in terram Ararat,
Hx-cdicit Dominus Deus Israel: et regnavit Asaraddon (ilius ejus pro eo.
Pro quibus rogasti me de Sennacherib rege Assy- (Cap. XXXVIII.) In diebus illis segrotavit Ezechias
riorum, usque ad mortem ;
hoc est verbum, quod loculus est Dominus super Et introivit ad eum Isaias filius Amos propheta, et
eum: dixlt ei :
Despexit le, Haecdicit Dominus :
et subsannavit le, virgo (ilia Sion : Dispone domui tuae,
post te caput movit, filia Jerusalem. quia morieris tu, et non vives.
Cui exprobrasli, et quem blasphemasti, Et convcrtit Ezechias faciem suam ad parietem,
et super quem exaltaSli vocem [Al. add. tuam],et et oravit ad Dominum, et dixit:
levnsti aliiludinem oculorum tuorum? Obsecro, Domine,
Ad sanclum Israel. memenio, quseso,
Iu manu servorum luorum exprobrasti Domino : et quomodo ainbulaverim coram le in veritale, et in
dixisti: corde perfecto,
In muliitudine quadrigarum mearum ego ascendi al- et quod bonum est in oculis luis fecerim.
tiludinem montium, juga Libani. Et flevit Ezechias fletu magno,
et succidam excelsa cedroruin ejus, p El factum est verbum Dominiad Isaiam, dicehs:
et electas abieles iliius, ^* Vade, et dic Ezechise:
Et introibo aliitudinem summilatis-ejus, Hoecdicit Dominus DeusDavid palris lui:
saltum Charmeli ejus. Audivi orationem tuaro,
Ego fodi, et bibi aquam, vidi lacrymam tuam ; ,
et exsiccavi vcsiigio pedis mei omnes rivos agge- Ecce ego adjiciam super dies tuos quindecim annos •.
rum. et de manu regis Assyriorum eruam te,
Numquid non audisli, quse olim fecerim ei? et civitatem istam,
ex diebusantiquis ego plasmavi illud : et protegam eam.
ct nunc adduxi [Al. add. eos; (. illud, ex Heb.] : Hoc autem libi erit signum a Domino,
Et facium est in eradicationem collium compugnan- quia faciet Dominusverbum hoc, quod lOculusest:
tium, Ecce ego reverti faciam umbram linearum,
et civitaium munitarum. per quas descenderet in horologio Achaz in sole
Habitatores earum breviata manu conlremuerunt, retrorsum decem lineis
et confusi sunt: Et reversura decem lineis,
Facti sunt sicut fenum agri, Et reversus est sol decem lineis,
et gramen pascuae, per gradus quos descenderat.
et herba teclorum, quse exaruit anlequam malure-
sceret, SCRIPTURA EZECHLE REGIS JUDA,
Habitaiionem tuam, et egressum lutim, el introilum Cum wgrotassetet convaluissetde infirmitale sua.
tuum cognovi,
el insauiain luam contra me. Ego dixi: In dimidio dierum meorum vadam ad por-
Cum fureres adversum me, tas inferi.
superbia tua.ascendit in aures meas : Qusesiviresiduum annorum meorum.
Ponam ergo cifculum in naribus luis, Dixi: Non videbo Dominum Deum in terra viven-
ct frenum in labiis tuis, tium.
etreducam te in viam, per quam venisti. Non aspiciam hominera ultra
Tibi nuiem hoc erit signum : et habitatorem quietis.
Comede boc nnno qusesponle nasctinlur, Generatio mea ablata est,
et in anno secundo pomis vescere : etconvolutaestame, quasi labernaculumpastorum.
ln anno aulcm lertio seminate, et metite, et planlate Prsecisa est, velut a lexente, vita mea.
vineas, et comedite fructum earum. dum adhuc ordirer, succidit me :
Et mittet id, quod satvatum fuerit de domo Juda de mane usque ad vesperam finies me.
ei quod reliquum est, radicem deorsum, Sperabam usque ad mane,
et lnciet lru.luin sursum : quasi leo sic Contrivit omnia ossa mea.
Quia de Jerusalem exibuiii reliquise, De mane usque ad vesperarn finies me ;
et snlvatiode monte Sion : sicut pullus hirundinis, sic clamabo, j
Zelus Dominiexercituum faciet islud, meditabor ut columba.
Propterca hajc dicit Domiuus de rege Assyriorum : Attenuati sunt oculi mei,j
815 S. HIERONVMI DIVINA BIBLIOTHECA. 816
suspicientes in excelsum, A Omnis vallis exaliabilur
Domine, vim patior, et omnis mons et coltis humiliabilur,
responde pro me. Et erunt prava in directa,
Quid dicam, aut quid respondebit mihi, cum ipse et aspera in vias planas.
feceril? Et revelabitur gloria Domini,
Recogiiabo (A/. reputabo) omnes annos meos et videbit omnis caro pariter, quod os Dominilo-
in amaritudine animoe mese. cutum est.
Domine, si sic vivitur, et in talibus vita spiritus mei, Vox dicentis: Glama.
corripies me, et vivificabis me. Et dixi :
Ecce in pace amaritudo mea amarissima : Quidclamabo?
Tu autem eruisti animam meam, ul non periret, Ornnis caro fennm,
projecisti post lergum tuum omnia peccala mea. et omnis gloria ejus quasi flos agri.
Quia non infernus confitebilur tibi, neque mors lau- Exsiccatum est fenum, et cedidit flos,
dabit te: i quia spiritus Domini sufflavit in eo.
non exspectabunt qui descendnnt in lacum, veri- Vere fenum est poputus:
talem tuam. exsiccatum est fenum, et cedidit flos:
Vivens, vivens ipse confilebitur tibi, sicut et ego ho- Verbumautem Domini nostri slabit in selernum,
die : Super montem excelsum ascende lu,
pater filiis notam faciet veritatem tuam. qui (Al. quae) evangelizas Sion :
Domine, salvum me fac, T. Exalta in fortiludine vocem tuam ,
et psalmos nostros cantabimus cunctis diebus vitse » qui (Al. qua?) evangelizas Jerusalem :
nostrse in domo Domini. Exalta, noli timere.
Et jussit Isaias, ut tollereni massam de ficis Dic civilatibus Judse:
et cataplasmarent super vulnus, Ecce Deus vester:
ct sanaretur. Ecce Dominus Deus in forlitudine veniet,
El dixit Ezechias: et brachium ejus dominabitur :
Quod erit signum quia ascendam in domum Domini? Ecce merces ejus cum eo,
(Cap. XXXIX.) In lempore illo et opus illius coram ipso.
misit Merodncb Baladan, filius Baladam rex Baby- Sicut pastor gregem suum pascet:
lonis, libros et munera ad Ezechiam : in brachio suo congregabit agnos, et in sinu suo
audierat enim quod segrotasset el convaluisset. levabit,
Lsetatus est autem super eis Ezechias, fcelas ipse porlabil.
el ostendit eis cellam aromatum, Quis mensus est pugillo aquas,
et argenti, etauri, et odoramentorum, et coelos palmo ponderavii?
[ et unguenti optimi, Quis appendit iribus digitis molem terroe,
et omnes apoihecas supellectilis suse, et libravit in pondere montes,
et universa quse inventa sunt in thesauris ejus. et colles in stalera?
Non fuit verbum quod non ostenderet eis Ezechias, Quis adjuvit spiritum Domini?
in domo sua, aut quis consiliarius ejus fuit,
et in omni polestate sua. G et oslendit illi?
Iniroivit autem Isaias propheta ad regem Ezechiam, Cum quo iniit consilium, et inslruxit eum ,
et dixil ei: et docuit eum semitam jusiilise,
Quid dixerunt viri isti, elerudivit eum scientiam,
et unde venerunt ad te? etviam prudeniise oslendit illi?
Et dixit Ezechias: Ecce genles quasi stilla situlse,
De terra longinqua venerunt ad me, et quasi momentum staterse reputalse sunt :
de Babylone. Ecce insulse quasi pulvis exiguus.
Et dixit : Et Libanus non sufficiet [Al. sufficit] ad succenden-
Quid viderunt in domo tua ? dum,
Et dixit Ezechias: et animalia ejus non sufficient ad holocauslum.
Omnia quae in domo mea sunt, viderunt: Omnes gentes quasi non sint, sic sunt coram eo,
non fuit res, quam non ostenderim eis in thesau- et quasi nihilum et inane repulatse sunt ei.
ris meis. Cui ergo similem fecistis Deum?
Et dixit Isaias ad Ezechiam : aulquamimaginem ponelis ei?
Audi verbum Domini exercituum, Numquid sculptile conflavit faber?
Ecce dies veuient, aut aurifex auro figuravit illud,
et auferentur omnia, quse in domo tua sunt, et laminis argenleis argentarius?
et quae thesaurizaverunt patres tui usque ad diem Forte lignum et impulribile elcgit artifex sapiens :
banc, in Babylonem : ._ quaerit \Al. et quseret] quomodo slaiuat simula-
"
non relinquetur quidquam, dicit Dominus. crum, quod non moveatur.
Et de filiis tuis, qui exibunt de te, quos genueris, Numquid non scilisjA/. scietis]?
tollent, numquid non audisiis [A/. audielis]?
et erunt eunuchi in palalio regis Babylonis. numquid non annunliatum est vobis ab initio?
El dixit Ezechias ad Isaiara : numquid non intellexislis fundamenta lerrse?
Bonum verbum Dumini quod locutus est. Qui sedet super gyrum terrse,
Et dixit: et habitalores ejus sunt quasi locustse :
Fiat tantum pax et verilas in diebus meis. Qui extendit velut nihilum ccelos,-;
(Cap. XL.) Consolamini, consolamini, popule meus, ei expandit eos sicut labernaculum ad inhabitan-
dicit Deus vester. dum.
Loquimini ad cor Jerusalcm, el advocate eam : Qtii dnt secrelorum scrutalores quasi non sint,
quoniam completa est malitia ejus, judices terrae velut inane fecit :
dimissa est iniquitas illius : Et quidem neque plantatus, ncque satus,
suscepit de manu Domini duplicia pro omnibus neque radicatus in terra iruncus eorum :
peccaiis suis. Repente flavit in eos, etnruerunt,
Vox clamanlis in deserto : el turbo quasi slipulam auferet eos.
Parate viam Domini, Et cui assimilastis mc,
rectas facite in solitudine semitas Dei nostri. et adoequaslis? dicit sanctus.
817 LIBER lSAIiE PROPHETJE. 818
Levate in excelsum oculos vestros, A erunt quasi non sinl:
et videte qui creavit hsec : et veluii consumptio, homines * bellanles adver-
Qui educit in numero militiam eorum, sum te.
et omncs ex nomine vocat: Quia ego Dominus Deus tuus apprehendens manum
Prac multiludine fortiludinis et roboris, virlutisque tuam,
ejus, dicensque tibi:
neque unum reliquum fuit. Ne limeas,
Quare dicis, Jacob, et loqueris, Israel : ego adjuvi te.
Abscondita est via mea a Domino, Noli timere, vermis Jacob,
et a Deo meo judicium meum transivit [A/. trans- qui mortui eslis ex Israel :
ibitj? Ego auxiliatus sum tui, dicit Dominus : et redem-
Numquid nescis, aut non audisli? ptor tuus sancius Israel:
Deus sempiternus Dominus, Ego posui te quasi plauslrura trilurans novum,
qui creavit terminos terrse, habens roslra serrantia :
non deficiet, neque laborabit, Triiurabis montes, et comminues :
nec est investigaiio sapienliae ejus. et colles quasi pulverem pones.
Qui dat lasso viriutem : Ventilabis eos, et venlus lollet,
et his, quinon sunt, fortiludinera el robur [Al. non et turbo disperget eos :
babent lorlitudinem, et robur, etc.\ mulliplicat. Et tu exsuliabis in Domino,
Deficient pueri et laborabunt, g in sancto lsrael lsetaberis.
etjuvenes in infirmitale cadent. Egeni ct pauperes quscrunt aquas, et non sunt:
Qui autem speranl in Domino, mutabunt fortitudi- lingua eorum sili aruit,
nem, Ego Dominus exaudiam eos,
assument pennas sicut aquilse, Deuslsrael non derelinquam eos;
current, el non laborabunt, Aperinm in supinis collibus flumina,
ambulabunt et non defrcient, et in medio camporura fontes :
[Cap. XLI.] Taceant ad me insuloe, Ponam desertum in stagna aquarum,
ct gcnles muteut fortitudinein : et lerram inviam in rivos aquarum.
Acccdant, el lunc loquanlur, Dabo in soliludine cedrum,
simiil ad judicium propinquemus. et spinam, et myrtum, et lignum olivae:
Quis suscilavit ab orieiite juslum, Ponam in deserto abietem,
vocavit eum ut sequeretur se? ulmuin, et buxum simul :
Dabit in conspectu ejus gentes, Ut videant, et sciant, et recogitent, et intelligant
et reges obiinebit : pariter,
Dabit quasi pulverem gladio ejus, quia manus Domini fecit hoc,
sicut stipulam vento rapiam arcui cjus. et sanctus Israel creavit illud.
Persequetur eos, Prope facile judicium vestrum, dicit Domintis:
transibit in pace, Afferte, si quid forte habetis, dixit rex Jacob.
semita iu pedibus ejus non apparebit. Accedant, et nuntient nobis quaecumque venlura
Quis hsec operatus est, el fecit, C sunt :
vocans generationes ab exordio? priora quse fuerunt, nuniiate :
EgoDominus, Et ponenius cor nostrum , el sciemus novissima
primus et novissimus ego sum. eorum,
Viderunt insulse, et timuerunt, et qusc ventura sunt, indicate nobis.
extrema terrse obstupuerunt. Annuniiate qusevenlura sunt in futurum,
Appropinquaverunt, et accesserunl:_ et sciemus, quia dii estis vos.
Unusquisque proximo suo auxiliabilur, Bene quoque aut male, si potestis, facite,
et fratri suo dicet: Confortare. cl loquamur, et videnmus simul.
Conforlavit faber aerarius perculiens malleo eiini, Ecce, vos estis ex nibilo [Al. pro nihili],
qui cudebat tunc temporis, et opus veslrum ex eo quod non est:
dicens : Glutino bonum est: Abominalio est
Et conforlavii eum in clavis, qui elegit vos.
ut non moveretur [A(. muveatur]. Suscitavit ab aquilone,
El tu, Israel, serve meus; et venit [At. veniet] ab ortu solis :
Jacob, quem elegi, Vocabit nomen meuin,
semen Abraham amici mei : et adducet magistratus quasi lulum,
in quo apprchendi te ab exlremis lerrse, etvelut plasles conculcans humum.
et a longinquis ejus vocavi te, Quis annuntiavii ab exordio, ut sciamus,
et dixi libi : p et a principio, ut dicamus : Juslus es?
Servus mcus es lu, Non est neque annunlians, neque prxdicens,
elegi te, et non abjeci le. neque audiens sermones vestros.
Nc limeas, quia tecum sum ego : Primus ad Sion dicet : Ecce adsunt,
ne declines, quia ego Deus tuus : et Jerusalem evangelistam dabo.
confortavi te, el auxiliatus sum tui, Et vidi, et non erat
et suscepit te dextera jusii mei. neque ex istis quisquam, qui iniiet consilium,
Ecce confundentur et erubescenl omnes, qui pugnant et interrogatus responderet verbum.
adversum le : Ecce omnes injusti, et vana opera eorum,
erunt quasi non sint, veniuset inane simutacra eorum.
et peribunt viri, qui contradicunt tibi. [Cap. XLll.] b Ecce servus meus, suscipiam eum :
Qiucies eos, et non inveniens, viros rebelles tuos electus meus, complacuit sibi in illo anima mea:
[Al. viri tuij : Dedi spirilum meum super eum,
a Exemplaria Canonis Hebraicoeverilatis cum aliis b Priores quinque hujus capitis versiculos, eo quo
velustioribusmss.Bibliorum bocmodo legunt: etve- hic habentur modo, ex Hebror.osc converlisse con-
luli consumplio hominisbellanlis adversum te, sed er- firmal S. ipse Pater episi. ad Algasiam, quajst, 2,
ror est exscripiorum, uii manife.stumapparet e textu tantum quod ibi puer legit, pro sernn.
Hebraico, atque ex Hieronvmi Gominentariis. MART.
819 S. IIIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 810
judicium gentibus proferet. A attendat, ct auscnltet fulura ?
Non clamabit, neque accipiet personam, Quis dedit in direptionem Jacob,
nec audietur vox ejus foris. et Israel vastanlibus?
Calamum quassntum non contcret, Nonne Dominus,
el linum fumigans non exstinguct: ipse, cui peccavimus?
In veritate educetjudicium : El noluerunt in viis ejus ambulare,
non erit tristis, neque lurbulentus, et non audierunt legem ejus.
donec ponat in lerra judicium : Et cfTuditsuper eum indignationera furoris sui,
et legem ejus insulse cxspectabunt. et forte bellum:
Hsncdicit Domintis Deus, Et combussit eum in circuilu, et non cognovit;
creans ccelos, et extendens eos : et succendit eum, etnon intellexit.
firmans lerram, et quregerminanl ex ea : [Cap. XLIII.] Et nunchsec dicitDominus
Dans flaium populo, qui est super eam, crenns te, Jacob,
et spiritus calcantibus eam. et formans te, Israel:
Ego Dominus vocavi te in justitia, Noli limere, quia redemi le,
et apprehendi manum tuam, etservavi te. et vocavi [At. add. te] nomine tuo: meus es lu.
Et dedi te in foeduspopuli, Cum transieris per aquas, tecum ero,
in lucem gentium : et flumina non operient te;
Ul aperires oculos coecorum, Cum ambulnvcris in igne, non combureris,
ei educeres de cunclusione vinclum, _ et flamma nonardebilin te;
dedomo carceris sedentes in tenebris. *
" Quiaego Dominus Deus tuus
Ego Dominus, hoc est nomen meum : sanctus Israel, salvator tnus;
gloriam meam alteri non dabo, Dedi propitialionem luam yEgyptum,
el laudem meam sculplilibus. iEthiopiam et Saba pro te.
Quseprima fuerunt, ecce venerunl: Ex quo honorabilis factus es in oculis meis, et glo-
nova quoque ego annuntio : riosus:
antequam oriantur, audita vobis faciam. egodilexi te:
Canlaie Domino canticum novum, Et dabo homines pro te,
laus ejus ab extremis terrse : et populos pro anima tua.
Qui descenditis in mare, et pleniludo ejus; Noli timere, qtiia tecum ego sum.
insulse, et habilatores earum. Ab oriente adducam semen tuum,
Sublevetur [ Al. levet] desertum, et civitates ejus : et ab occidente congregabo te.
in dumibushabitabit Cedar; Dicam aquiloni: Da:
Laudale habitatores Petrors, et austro: Noli prohibere:
de veriice montium clamabunt. Affer filiosmeosde Ionginquo,
Ponent Domino gloriam, et filias rneas ab extremis (erroc;
el laudem ejus in insulis nuntiabunt. et omnem, qui invocat nomen meum.
Dorainussicut fortis egredietur, In gloriam meam creavi eum,
sicut vir prseliator suscitabit zelum: formavi eum, et feci eum.
Vociferabitur, et clamabit: i Educ foras populum caecum, etocutos habenlem,
Q
super inimicos suos confortabitur. surdum, et aures ei sunl.
Tacui, sempcr silui, patiens fui, Omnes gentes congregatse sunt simul,
sicut pariens loquar. et collectae sunt iribus:
Dissipabo, et absorbebo simul: Quis in vobis annuntiet islud,
desertos faciam montes, et colles, et quae prima sunt, audire nos faciet ?
et omne gramen eorum exsiccabo: Dent tesles eorum, el jusliliccnlur,
Et ponam flumina in insulas, etaudiant, eldicant: Vere,
et stagna arefaciam. Vos testes mei, dicitDominus,
Et ducam csecosin viam, quam nesciunt; et servus meus, quem elegi;
et in semiiis, quas ignoraverunt [Al. ignorantj,], Ut sciatis, et credatis mihi,
ambulare eos faciam: el intetligatis, quia ego ipse sum.
Ponam tenebras coram eis in lucem, Ante me non esl formatus Deus,
et prava in recta: et posl me non erit.
Hsec verba feci eis, et non dereliqui eos: conversisi Ego sum, ego sum Dominus,
sunt retrorsum; et non esi absque me salvalor.
Confundanlur confusionc qui confidunt in sculptili,, Ego annuntiavi, et salvavi:
qui dicunt conflatili: Vos dii nostri. auditum feci,
Surdi, audite, et non fuit in vobis alienus:
et cseci, intuemini ad videndum. _. Vos testes mei, dicit Dominus,
Quis coecus, nisi servus meus? " et ego Deus.
et surdus, nisi ad qucm nuntios meos misi? Et ab initio ego ipse,
Quis csecus, nisi venumdalus est ? et non est qui de manu mea eruat:
etqnis coecus, nisiservus Domini? Operabor,
Quividcs mulia, et quis avertet illud ?
nonne cuslodies ? Hccodicit Dominus redemplor vester,
Qui apertas habes aures, sanclus lsrael:
nonne audies? Propter vos misi in Babylonem, et detraxi vectes
Et Dominus voluit, ut sanctificareteum, universos,
ei magnificaret legem, et extolleret. et Chaldseosin navibus suis gloriantes.
Ipse autem populusdireplus, et vastalus; Ego Dominussanclus vester,
laqueus juvenum omnes. creans Israel rex vesler.
et in domibus carcerum absconditi sunt: Haec dicit Dominus, qui dedit in mari viam, et in
Facti sunt in rapinam, aquis torrentibus semitam.
nec est qui eruat: Qui eduxit quadrigara ct equum,
in direplionem, agmen et robnsium :
et noii est qui dicat: Redde: simul obdormierunl, nec resurgent;
Quis est in vobis qui audiat hoc, conlriii sunt quasi linum, et cxstinctisunl.
8_1 LIBER \SklM PROPHETiE. 822
Ne memineritis priorum, A convenient omnes, slabunt et pavebunt,
et antiqua ne inlueamini. et confundentur simul.
Ecce ego facio nova, Faber ferrarius lima operatus est:
et nunc orientur, in prunis, et in malleis formavit illud,
utique cognoscetis ea: et operatus est in brachio foi tiiudinis suse:
Ponam in deserto viam, Esuriet et deficiet,
et in invio flumina. non bibet aquam, et lassescet.
Glorificabit me bestia agri, Artifex lignarius extendit norraam,
dracones et struthiones: formavit illud in runcina:
quia dedi in deserto aquas, flumina in invio, fecit illud in angularibus,
nt darem potum populo meo, electo meo. et in circino tornavit iltud:
Populum istum formavi mihi, et fecit iinaginem viri quasi speciosum hominem
laudem meam narrabit. habilantera in domo.
Non me invocasti, Jacob, Succidit cedros,
nec laborasti in me, Israel. tulit ilicem, et quercum,
Non mihi obiulisti arietem holocausti tui, quse steteral inler ligna saltus:
el viclimis tuis non glorificasti me. Planiavil pinum, quampluvia nutrivit,
Non te servire feci in oblatione, et facta est hominibiis in focum.
nec laborem tibi prsebni in thure. Sumpsit ex eis, et calefaclus est:
Non emisti milii argenlo calnmum, •n
r> et succendit, el coxit panes:
et adipe viclimarum tuarum noninebriasli me. ^ ' De reliquo aulem operatus est detim, et adoravit:
Verumtamen servire me fecisti in peccatis tuis, et fecit sculptile, et curvatus est ante illud.
prsebuisti mihi laborem in iniquitatibus tuis. Medium ejus combussit igni,
Ego sum, ego sum ipse, et de medio ejus carnes comedit:
qui delco iniquitates tuas propter me: Coxit pulmenium, et saturalus est,
et peccatorum luorum non recordabor. et calefactus Cst, et dixit:
Reduc me in memoriam, et judicemtir simul; Vah! calefactus sum,
narra si quid habes ut justificeris. vidi focum.
Paler luus primus peccavit, Reliquum autem ejus deum fecit
et interpretes tui prsevaricati sunt in me. el sculptile sibi :
Etcontaminavi principes sancios, Curvatur ante illud,
dedi ad internecionemJacob, et adorat illud,
et Israel in blaspbemiam. et obsecrat, dicens:
[Cap. XLIV.] Et nunc audi, Jacob, serve meus, Libera me,
et Israel, quem elegi: quia Deus meus es tu.
Hrec dicit Dominusfaciens et formans le, Nescicrunt, nequeiotellexerunt:
ab ntero auxilialor tuus: obliti eniin sunt ne videant oculi corum
Noli timere, serve meus Jacob, et ne intelligant corde suo.
et rectissime, quem elegi. Non recogitani in meniesua, ncque cognoscunt,
Effundamenim aquas super sitieutem. C neque sentiunt, ut dicant:
et fitienta super aridarn: Medietatem ejus combussi igni,
Effundam spiritum meum super semen tuum, et coxi super carbones ejus panes :
et benedictionem meam super stirpem tuara. Coxi carnes et comedi,
El gerniinnbunt inter lierbas, et de reliquo ejusidolum faciam?
quasisalices juxta pncterfluentes aquas. anie triincum ligni procidam ?
Iste dicet: Domini ego sum: Pars ejus cinis est:
et ille vocabit in nomine Jacob: cor insipiens adoravit illud,
et hic scribet manu sua: Domino: et non liberabit animam suam, nequedicet:
a
rt in nomine Israel assimilabitur: Forte mendacium est in dextra mea.
Hsec dicit Dominusrex Israel, Memenlo horum, Jacob, et Israel,
et redemptor ejus Dominus exercituum : quoniam servus meus es lu.
Ego primus, et ego novissimus, Formavi te,
et absque me non est Deus. servusmeus es tu, Israel,
Quis similis mei? non oblivjsceris [Al. ne obliviscaris] mei.
vocel, et annuntiet: Delevi ut nubem iniquiiates tuas,
et ordinem exponat mihi, et quasi nebulam peccata tua :
ex quo conslitui populum antiquum: revertere ad me,
ventura et quae fulura sunt annuntient eis. quoniam redemi te.
Noliie timere, neque conturbemini: ] Laudate,
j) coali,
ex tunc audire te feci, et annuntiavi: b quoniam fecil Dominus.
Vos estis testes mei: Jubilaie, exlrema lerrae;
numquid esi Deus absque me, resonate, monies, laudaiionem,
el formator quem ego non noverim? saltus et omne lignum ejus:
Plastre idoli omnes nibil sunt, quoniam redemit Dominus Jacoo,
et amantissima eorum non proderunl eis. et Israel gloriabilur.
Ipsi sutit testes eorura, quia non videnl, Hsec dicit Dominus redemptor tuus,
neque intelligunt, ulcoufundantur. el formator tuus ex ulero :
Quis formavit Deum, Ego sum Dominus, faciens omnia,
etsculptile conflavit ad nihil utile? cxtendens ccelos solus,
Ecce omnes pariicipes ejus coiiftindenlur : stabiliens terram, et nullus mecum.
fabri enim suiit ex hominibus : Irrita faciens signa divinorum,
a Addunt hic mss. codices et Canonis exeinplariaa mss. relinent ex LXX verbum misericorclicc,qttoniam
nomen Domini, quod non est in Hebroeo neque inn misericordiamfectt, sive , miserlusest. MAIIT.
Commeiiiariis S. Hicronyini. MART. — Plus habent Palatin. ms. et Vulgati libri juxla
b Ita ulerque Canon Hebraicte veritatis, ac texlus
|s LXX : quoniam misericordiumfecit, eic.
sacer in Conimenlariis Ilieronymianis. Alii codices !S
825 S. HIERONVMIDIVINABIBLIOTHECA. 824
et ariolos in furorem vcrtens. A Non in pretio, neque in muneribus,
Converiens sapientes retrorsum:_ dicit Dominus Deus [Al. tacet Deus] exercituuni.
et scientiam eorum stultam faciens. Ilaec dicil Dominus:
Suscitans verbum servi sui, Labor ^Egypti, et negotiatio ^Etbiopioe,et Sabaim
et consilium nuntiorum stiorum complcns; viri sublimes ad te transibunt, et tui erunl :
Qui dico Jerusalem : Habitaberis; Post te ambulabunt,
ei civilatibus Juda : ^Edificabimini, vincti manicis pergent :
et deseria ejus suscitabo: et te adorabunt,
Qui dico profundo : Desolare, teque deprccabuntur:
cl flumina lua arefaciam. Tantum in te est, Deus,
Qui dico Cyro : Pastor metis es, et non est absque te, Deus.
et omnem voluntatem meara coroptebis. Vere lu es Deus absconditus,
Qui dico Jerusalem : /Edificaberis; Deus Israel salvator.
et Templo: Fundaberis. Confusi sunt, et erubuerunt omnes :
[6'ap. XLV.] Hoecdicit Dominus christo meo Cyro, simul abierunt in confusionem fabricatores erro-
cujus apprehendi dexteram, ut subjiciam antc rum.
faciem ejus gentes, Israel salvatus est in Domino salute selerna:
et dorsa regum vertam, non confundemini,
El aperiam coram eo januas, et non erubescetis usque in soeculumsseculi.
et portse nonclaudenlur. -.
-, Quia hsecdicii Dominus creans coelos,
"
Ego anle te ibo : ipseDeus formans terram, etfacieus eam,
et gloriosos terrse humiliabo ; ipse plastes ejus:
Portas oereas conteram, Non in vanum creavit eam :
et vectes fcrreos confringam. ul habitaretur [Al. habitetur], formaviteam.
Et dabu tibi thesauros absconditos, Ego Dominus,
et arcana secretorum: et non est alius.
ut scias, quia ego Dominus, qui voco nomenl Non in abscondito loculus sum
tuum, Deus Israel. in loco lerroe tenebroso :
Propter servum meum Jacob, Non dixi scminiJacob :
et Israel electum meum, Frustra quserite me.
Et vocavi te in nomine tuo. Ego Dominus Ioquens justitiam,
assimilavi te, et non cognovisti me. annuntiansrecta.
a
Ego Dominus, et nun est amplius : Congregamini, et venite, et accedite simul,
exlra me non est Deus : qui salvati eslis ex gentibus :
Accinxi le, et non cognovisli me : Nescierunt qui levant lignum sculpluroesuoe,
Ut sciant hi, qui ab ortu solis, et qui ab occi- ct rogani Deum nonsalvantem.
dente, Annuntiate, et venite,
quoniam absque me non est. et consiliamini simul:
Ego Dominus, Quis auditum fecit hoc ab initio,
et non est alter, (G ex tunc prsedixit illud ?
formans lucem, Numquid non ego Dominus,
et creans tenebras, et non est ultra Deus absque m
faciens pacem, Deus justus,
etcreans malum : et salvans non est praeter me.
ego Duminus faciens omnia hsec. Convertimini ad me, et satvi eritis omnes fines ter-
Rorate, cceli desuper, rse.
et nubes pluant justum : quia ego Deus, et non est alius.
Aperiatur lerra, In memetipso juravi,
et germinel Salvatorem : egredietur de ore mco justilioc vcrbum, et non
Et justitia oriatur simul: revertetur;
Ego Dominus creavi eum. Quia mihi curvabitur omne genu,
Vse qui conlradicit lictori suo! et jurabit omnis lingua,
lesta de Samiis terrse; Ergo in Dumino dicet,
Numquid dicet luium figulo suo : Quid facis? meaesunl justitioe el imperium :
etopus tuum absque manibus est? Ad eum venient,
Vocqui dicii patri ! Quid generas? et confundentur omnes qui repugnant ei.
et mulieri: Quid parturis ? In Dominojustificabilur,
Haecdicil Dominus sanctus Isracl, ct laudabiiur omne semen Israel.
plastes ejus : JJ
u [ Cap. XLVl.] Confraclus c esi Bel,
Ventura interrogale me, contritus est Nnbo:
Super filios meos, facta sunt simulacra corum bestiis et jumentis,
et super opus manuum mearum b mandate mihi. i. onera vestra gravi pondere usque ad lassiludinem.
Ego feci terram, Contabuerunl, et conlrita sunt simul;
et hcn»inemsuper eam creavi ego ; non poluerunt salvare portantem,
Manus ..eaetetenderunt coelos, ct anima eorum in captivitatem ibit.
et omni niilitia»eorum mandavi. Audite me, domus Jacob, et omne residuum domus
Ego suscitavi eum ad justitiam, lsrael,
etomues vinsejus dirigam ; qui portamini a meo utero,
Jpse ccdificabiiciviiatem meam, qui gestamini a mea vulva.
el captivitatem meam dimittei: Usque ad senectam ego ipse,
a O.nnes mss. veteres: Ego Dominus, ct non est ist b Mandale mihi, Canones ac mss. legunl, mar.-
atius , pro et non esl amplius. Canon prima manii iii daslts mihi: sed mandale retinendum esi, ut piobant
liabet amplius. MART. Coinineniariorum llieronymi cxemplaria. MART.
—Idem ms. aliique penes Martian. : atius pro am-
I- c Librariorum crrore in omnibus libris mss. srri-
plws, quod cst juxta Hebr. T8 Confer, si libei, com-
i- ptum legtmus, conftaius etl Bcl, Ioco confraciut.
nienlarjos in liunc locum. MAHT.
825 LIBER ISAIJE PROPHETJE. 826
et usque ad canos ego porlabo : A Non est qui videat me.
Ego feci, el ego feram : Sapientia tua et scientia tua liscc decepit [A/. dece-
ego portabo, et salvabo. perunt ] te.
Cui assiinilastis me, et adaequastis, Et dixisti in corde tuo : Ego sum^
et comparastis me, et fecistis similem? et prseler me non cst altera.
Qui confertis nurum de sacculo, Veniet super te malum,
et argentum statera ponderalis: nescies orttim ejus:
Conducentes aurificem, ut iaciat deum; et irruet super te calamitas,
et procidunt, et adorant. quam non poieris expiare:
Ponant illum in humeris gestantes, Veniet super te repenie miseria, quam nescies.
et ponenles in loco suo : Sta cum incantatoribus tuis,
Ei stabit, ac de loco suo non movebilur. et cum multitudine maleficiorum tuorum, in qui-
Sed et cum clamaverint ad eum, non audiet: bns laborasli ab adolescentia tua,
de tribulalione non satvabit eos. si forte quid prosit tibi,
ft
Mementole istud, et confundamini: aut si possis fieri fortior.
rediie, prsevaricatores, ad cor. Defecisti in mullitudine consitiorum tuorum :
Recordamini prioris saeculi, stenl, et salvenl te augures coeti,
quoniam ego sum Deus, et non est ullra Deus, qui contemplabanlur sidera, et supputabant men-
nec est similis mei: ses,
Annunlians ab exordio novissimum, •_, ut ex eis annuntiarent venlura libi.
et ab initio quae necdum facta sunt, dicens : a Ecce facti sunt quasi slipula,
Consilium meum siabit, ignis combussit eos :
et omnis voluntas mea fiet: Non liberabunt animam suam de manu flammse:
Vocans ab orienle avem, non sunt prunae, quibus caleflant;
et de terra longinqua virum voluntatis mese. nec focus, ut sedeant ad eum.
Et loculus sum, el adducam illud : Sic facta sunt tibi in qiiibuscumque laboraveras:
creavi, et faciam illud. negotiatores tui ab adolescentia tua,
Audite me duro corde, unusquisque in via sua erraverunt :
qui longe estis a juslitia. non est qui salvet te.
Prope feci justiliam meam : non elongabilur, i [Cap. XLVIll.] Audile haec, domus Jacob, qui vo-
et s;ilus mea non morabitur. camini nomine Israel,
Dabo in Sion salutem , et de aquis Juda exislis,
et in lsrael gloriam meara : Qui juratis [Al. jurastis] in nomine Domini,
[Cap. XLVII.] Descende, sede in pulvere, virgo filia et Dei Israel recordamini, non in verilalc, neque
Babylon, sede in terra : in jusiitia,;
non est solium (iliaeCbaldseorum, De civitate enim sancta vocati sunt,
quia ultra non vocaberis mollis el tenera. et stiper Deum Israel constabiliti sunt:
Tolle molam, et mole fnrinam : Dominus exercituum nomen ejus.
denuda lurpitudinem tuam, Priora ex tunc annuniiavi,
discooperi humerum, C et ex ore meo exierunt, et audita feci ea :
revela crura, repente operatus sum, et venerunt.
transi flumina : Scivi enim quia durus es tu,
Revelabilur ignominia tua, et nervus ferreus cervix tua,
et videbilur opprobrium tuum : et frons lua serea,
Uliionem capiam, Proedixi tibi ex lunc :
et non resistet mihi homo. antequam venirent, indicavi libi,
Redemptorb noster, Dominus exercituum, nomen ne forte diceres : Idola mea fecerunt haec,
illiiis, sanctus Israel. et sculpiilia mea ct conflatilia mandaverunt
Sede tacens, et intra in tenebras, filia Chaldseo- isla.
rum : Quoeaudisti, vide omnia :
quia non vocnberis ultra domina regnorum. vos aulem num [Al. nonj annunliaslis?
Iraius sum super populum meum, Audita feci libi nova cx liinc,
Contaminavi haereditatem meain, et conservata sunt quae ncscis :
et dedi ens in manu tua : Nunc creata suni,
non posuisti eis misericordias : et non ex tunc :
Super senem aggravasti jugum unum valde, ct di- et anle diem, et non audisti ea,
xisti : ne forte dicas :
In sempitemum ero, domina : Ecce ego coguovi ca.
Non posuisti haec super cor tuura, Neque audisti, neque cognovisti,
nequc recordala es novissimi tui. D neque ex tunc apertn esl auris tua :
Etnunc audi haecdelicata, Scio enim quia prsevaricans proevaricaberis,
et habitans confidenter, et transgressorem ex utero vocavi te.
Quoedicis in corde tuo : Ego sum, Propter nomen meum longe faciam furorem meum :
et non est proeter me amplius : et laude mea infreuabo te, ne inlereas.
Non sedebo vidun, Ecce excoxi te,
et ignorabo sterilitatem. sed non quasi argenlum,
Venient tilii duo haec subito in die una, steriliias et elegi tc in camino paupertatis.
viduilas. Propier me, propter me faciam, ut non blasphe-
Universa venerunt super te, mer:
proptermullitudinem maleficiorum tuorum, ct gloriam meam alteri non dabo.
et propter duritiam incanlaiorum tuorum vehe- Audi me, Jacob,
meniem [Al. vebementer]. et Israel, quem ego voco :
Et fiduciamhabuisti in malitia lua, et dixisti: Ego ipse,
a Rescribimnlim fundamini, qucmadmodumipse in b Versum prresenlera indicat Sanclus Hieronymus
commenlario legil S. Pater juxta Hebrseum IWNniVI lib. XIIICommentariorum in Isaiani. MART.
tt foles eslete.
827 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 1828
egO primus.et egonovissimus. A Dedi a te in lucem gentium,
Manus quoque mea fundavit lcrram, ut sis salns mea usqtie ad extremum terroe,
et dextera mea mensa est coelos : Haccdicit Dominus redemptor Israel, sanctus ejus,
Ego vocabo [A/. vocavi] eos, ad contemplibilem animam, ad abominatam gen-
et stabunt simul. tem,
Congregaminiomnesvos, et audite: ad servurn dominorum :
quis de eis annuntiavit hsec? Reges videbunt, et consurgent principes,
Dominus dilexit eum, el adorabunt propler Dominum, quia fidelis est,
faciet voluntatem suam in Babylone, et sanclum Israel, qui elegit te.
el brachium suum in Chaldoois. H;rc dicit Dominus:
Ego, ego locutus sum, et vocavi eum : In tempore ptacito exaudivi te,
adduxi eum, etdirectaest via ejus. et in die salutis auxiliatus sum tui:
Accedite ad me, et audite hoc [Al. haec] : El servavi te,
non a principio in abscondito locutus sum : et dedi te in fcedus populi, tit suscilares terram .,
Ex tempore antequam fierel, ibi eram : et possideres haereditates dissipatas:
el nunc Dominus Deusmisit me, et spiritus ejus. Ut diceres his qui vincti stint: Exite;
Haec dicit Dominus redemptor tuus sanctus Israel. et his qui in lenebris : Revelamini.
Ego Dominus Deus tuusdocens te utilia, Stiper vias [A/. in Viis] pascentur,
gubernans te in via, qua ambulas. ei in omnibus planis pascua eorum.
Ulinam nttendis-es mandata mea : fncla fuissct sicut o-,
D
°
Non esurient, neque sitient,
flumen pax tua, et non percutiet eos sestus et sol;
et justilia tua sicut gurgiles maris. quia miserator eorum breget eos,
Et fuisset quasiarciin senicn luum, et nd fonies aquarum potabit eos.
et siirps uteri tui ut lapllli ejus: Et ponnm omnes montes meos in viam,
Non inlerisset, etsemitse meae exallabuntur.
et non fuisset atlritum nomen ejus a facie mca. Ecce isti de longe venient,
Egrcdimint de Babylone, et ccce illi ab aquilnue et mari
fugite a Chaldseis, ei isii de lerra auslrali..
in voee exsultationis arinuntiate Laudaie, cceli, el exsiilta, terra,
audile, facite hoc, • jubilatc, monies, laudem :
et efferte illud usque ad exlrema lerrse. quia consolatus esl Dominus populum suum,
Dicile: et pauperum suorum miserebitur.
Redemil Dominus servum suum Jacob. El dix.it Sion :
Non sitieriiut in deserto, cum educerel eos. Dercliquit me Dominus,
aquam de petraprodtixit eis, et Dominus oblitus est mei.
et scidit petram , et fluxerunt aquoe. Numquid oblivisci potest mulier infanlem suum,
Non est pax impiis, dicil Dominus. ut non miserealur filio uteri sui ?
[Cap. XLIX.] Audite, insuloe, et si illa oblita fuerit,
et attendite, populi, de longe: ' ego tamen non ubliviscar tui.
Dominus ab utero vocavit me, C Ecce in manibus meis descripsi te :
de venire matris meaerecordalus est nominis mci. muri lui coram oculis meis semper.
El posuit os ineum quasi gladium acutum : Venerunt structores tui:
in umbra manus suse protexit me, destruentes te et dissipanle.s f Al. el qui te de-
et posuit me sicnt sagittam electam : struxerunt et dissipaverunt], a te exibunl.
in pbaretra sua abscondil me. Leva in circuitu oculos tuos, et vide,
Et dixil mihi : omnes isti congregali sunl, venerunt tibi :
Servus meus es tu, Israel, Vivo ego, dicit Dominus,
quia in te gloriabor. quia omnibus his velut ornamenlo vestieris,
Et ego dixi : et circumdabis tibi eos quasi sponsa.
In vacuum laboravi; Quia deserta tua, et solitudines ture, et terra ruinoe
sine causa, et vane fortitudinem meam consum- tuae,
psi : ntinc angusta erunt prse habitatoribus,
Ergo judicitim meum cum Domino, et longe fugabuntur qui absorbebanl te.
ct opus meum cum Deo meo. Adhuc dicenlin auribus tuis c filiis sterilitalis ture :
Et nunc dicit Dominus, formans me ex utero servumn Angustus est mihi locus, fac spatiuni mihi ut ba-
sibi, bitem.
ut rcducam Jacob ad eum, Et dices iu corde tuo :
Et Israel non congregabilur : "* Quis genuit niihi istos?
Et glorificatus sum in oculis Domini, jj Ego slerilis.et non pariens.
cl Deus meus factus est fortiludo mea. Iransmigrala, et capliva :
Eldixit: et islos quis enutrivit?
Parum est, ut sis milii servus ad suscilandas tribusS Ego destituta et sola :
Jacob, et islid ubi hic erant ?
et faecesIsrael convertendas. Hsecdicit Dominus Deus:
a Hoc modo legunt exemplaria Canonis Hebraicae ae criticis fraudi fuit, ut temere ex ingenio mutare au-
verilatis, et Hieronymi Commenlaria : alii mss. libri
ri dereut.
addunt, Ecce. MART. c Hicrursum legi jnbemus in recto , (ilii, quom-
b Reponendum omnino esl, portabit, quemadmo- '" admodum ipse in Commenlario Hieron. praefert, et
dum a S. Interprete scriptum fuisse nullus ferme
1
le Hebraicum exemplar habeti__ : Grseca quoque ver-
dubilo. Nempe itasonat et Hebraeus textus abn.i_i sio oEvloi, filii. Nec tamen diffilemur esse Latinos
i-
et GroecusSg.t: deniquc et proeferunt Laiini Biblio- codiees magno uumero, qui retinent corrupte, (tliis.
rum codices mss. multi, quos laudat Victorius add d In Hebrseo scripttitii legitur ns^, epho; quod
hiinc locum in Commentariis, portabit. Hujus porroo simul sumptum significat ubi : distinctum auten) in
similitudo verbi cuin impresso polaftif, tum ipsa ia duo verba, nempe in % e, ct in nS pho, idem sonai
prsesertim contexlus, ad fontes aquarum, analogia ia quod Mfnhic. Igitur sive composiiam dixeris vocem
829 LIBLB ISALE PROPHELE. 850
Ecce levabo [A/. levo] ad gentes manum meam, X [Cap. LI.J Audile me qiiisequimini quod jiislum cst,
et ad populos exaltabosignum meum. et quaeriiis Doininum :
Et afferent filios ttms in ulnis, Attendite ad petram unde excisi estis,
et filias tuas super humeros portabunt. et ad cavernam laci, de qua prsecisi estis.
Et eruntreges nufritii tui, Attendite ad Abraham patrem vestrum,
et reginse nutrices tuae : et ad Saram, quoe peperii vos :
Vultu in lerram demisso, adorabunt te, Quia unum vocavi cum, et benedixi ei,
et pulvere pedum tuorum lingent. et multiplicavi eum.
Et scies qtiia ego Dominus, Consolabilurcrgo Dominus Sion,
super quo non confundentur qui exspectant eum. et consolabitur omnes ruinas ejus
Numquidtollelur a forti prseda? Et ponet desertum ejus quasi delicias,
aut quod captum fuerit a robusto, salvum esse et solitudinem ejus quasi hortum Domini.
poterit ? Gaudiumet Isetiiiainvenietur in ea,
Quia haec dicit Dominus : gratiarum actio et vox laudis.
Equidem, etcaplivitasa forti tollelur : Altendite ad me, popule meus,
et quod ablatum fuerit a robusto, salvabitur. et Iribus mea, me audite ;
Eos vero, qui judicaverunt te, ego judicabo, Quia lcx a me exiet,
et filios tuos ego salvabo. el judicium nieum in lucem populorum requiescet.
Et cibabo hostes tuos caruibus suis : _ Prope est juslus meus,
et quasi musto, sanguine suo inebriabuntur : egressus est salvator meus;
Et sciet omnis caro, quia ego Dominus salvans te, B et bracbia mea populos judicabunl :
et redemptor tuus forlis Jacob. Me insulre exspeciabunt,
[Cap. L.] Hsec dicit Dominus : et brnchium incuiii sustinebunt.
Quis est hic liber repudii matris vestrse, quo di- Levale in cceluni oculos vestros,
misi eam? et videte sub terra deorsum :
autquis esi creditor meus, cui vendidi vos? Quia cteli sicut fumus liquescent,
Ecce in iniquitalibus veslris venditi estis, et terra sicut vestimentum atlerelur,
et in sceleribus veslris diiuisi matrem vestram. el habilatores ejus sicul haecinleribunt :
Quia veni, et non erat vir : salus autem mea in sempilernum erit,
vocavi, et non erat qui audiret. el justilia mea non deficiet.
Numquid abbreviata et parvula facta est manus mea, Audite me qui scifis justum, populus :
ut non possim [A/. possit] redimere? lex mea in corde eorum :
aut non cst in me virtus ad liberandum? Nolitc timere opprobrium hominnm,
Ecce in increpatioue mea deserlum faciam mare, et blaspbemias coruin ne metuntis.
Ponam flumina in siccum : Sicut cnim vestimentum, sic comedet eos vermis :
compulrescent pisces sine aqua, et sicut lanam, sic devorabit eos linea.
et morientur in siti. Salus autem mea in sempiternum erit, "
Induam coalos lenebris, et justitia mea in generationesgencralionum.
et snccumponamoperimentumcorum. Consurge, consurge,
Dominus dedit mihi linguam eruditam, lQ induere forliludinem brachium Domini :
ut sciam sustentare eum, qui lasstis est verbo : consurge sicut in diebus anliquis,
Erigit mane, in gencrationibus saeculorum.
mane erigit mihi aurem, Numquid non tu percussisti supcrbum,
ut audiam quasi magistrum. vulnerasli draconem?
Dominus Deusaperuit inihiaurem, Numquid non tu siccasti mare, aquam abyssi vehe-
ego aulem non contradico : mentis :
retrorsum non abii. qui posuisti profundum maris viam,
Corpus nietim dedi perculientibus, ut transirent liberali?
et genas meas vellentibus : Et nunc qui redempti sunl a Domino, revertcnlur,
Faciem meam non averti ab increpantibus, et con- et venient in Sion laudanles,
spnentibus. et laetitia sempiterna super capita eorum,
Dominus Deus auxiliator meus, gaudium et loctitinm tenebunt,
Ideo non sum confusus : fugiet doioret gemilus.
Idco posui facicm meam, ut pelram durissimam, Ego, ego ipse consolabor vos :
et scio quoniam non confundar. Quis tu ut timeres [Al. timueris] ab homine morlali,
Juxta est qui justificat me, quis contradicit mihi ? et a filio bominis;
stemus simul, qui quasifenum iia arescet?
quis est adversarius meus Et oblitus es Domini [Al. Deil factoris tui,
accedat ad me. qui tetendit ccelos, et fundavil terram : •
Ecce DominusDeusauxiliator meus; 'D Etformidasti jugiter tota die a facie furoris ejus qui
quis est qui condemnet me ? te tribulabat,
Ecce oranes quasi vestimentum conterentur, et paraverat ad perdendum :
tinea comedet eos. Ubi nunc est furor (ribulantis ?
Quis ex vobis limens Dominum, Cilo veniet gradicns ad aperiendum,
audiens vocem servi sui? et non interficiet usque ad inicrnecionem.
Qui ambulavit in tenebris, et non est lumen ei, nec deficiet panis cjus.
speret in nomine Domini, Ego autem sum Dominus Deus tuus, qui conlurbo
et innitatur super Deum suum. mare,
Ecce omnesvos accendentes ignem, et intumescunt fluclus ejus :
accincti flammis, Dominus exercituum nomen meum.
ambulale in lumine ignis vestri, Posui verba mea in ore tuo,
et in flammis quas succendistis : et in umbra manus mese protexi le,
De manu mea factum est hoc vobis, ut planles ccelos, et fundes lerram :
in doloribus dormielis. et dicas ad Sion :
nS'N sive separatim legendam, utjam monuimus, exemplariorum Canonis Heb. veritatis et veterum
optima erit inlerpretalio Hieronymi, quam ad fidem omnitim mss. codicutn hoc loco resiiluimus. MART.
831 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 832
Populus meus es tu. A mul laudabunt;
Elevare, elevare, quia oculo ad oculum videbunt,
consurge Jerusalem, cum converterit Dominus Sion.
qusc bibisti de manu Domini calicem irse cjus : Gaudete, et laudale simul, deserta Jerusalera :
Usque ad fundum calicis soporis bibisti, quia consolatus esl Dominus populum suum,
el potasli usque ad foeces. redemit Jerusalem.
Non est qui suslenlet eam ex omnibus filiis quos Paravit Dominus brachium sanctum suum in oculis
genuit : omnium gentium :
el non est qui apprehendat manumejus ex omnibus el videbunt onines fines terrse salutare Dei nostri.
filiis, quos enutrivit. Recedife, recedite, exite inde,
Duo sunl quse occurreruni tibi; pollutum nolite tangere:
quis contristabitur supcr te? exite de medio ejus,
Vasiitas, et conlritio, et fames, et gladius : mundamini qui fertis vasa Domini.
quis consolabitur te? Quoniara non in tumulfu exibitis,
Filii tui projecti sunt, nec in fuga properabitis :
dormierunt iu capite omnium viarum, sicuta oryx Prrecedet enim vos Dominus,
illaqueatus : et congregabit vos Deus Israel
pleni indignatione Domini, Ecce intelliget servus meus,
increpatione Dei tui. exaltabitur et elevabitur,
Idcirco audi hoc, pnupercula, n-n et sublimis erit valde.
Et ebria non a vino. Sicut obstupuerunt superte multi,
Ilsec dicit dominator tuus Dominus, sic inglorius erit inter viros aspeclusejus ,
etDeus tuus, qui pugnabit [A/. pugnavit] pro po- el forina ejus inter filios hominum.
pulo suo : Iste asperget gentes mnltas,
Ecce tuli de manu tua calicem soporis. suner ipsum continebunt reges os suum :
fundum calicis indignalionis meae, Quia quibus non esl [A/. erat] narratum de eo,
non adjicies ut bibas illum uttra. viderunl;
Et ponam illum in manu eorum, qui te humiliavc- et qui non audierant, contemplali sunt.
runl, [Cap. LHI.] Quis credidit auditui nostro?
et dixerunt anitnre ture : Incurvare, ut transea- et bracbium Domini cui revelalum est?
mus : Et ascendel sicut virgultum coram eo,
El posuisli ut terram corpus tuum, et sicut radix de lerra sitienti:
et quasi viam transeuntibus. Non est species ei, neque decor ;
[Cap. Lll.] Consurge, consurge, et vidimus eum,
induere fortitudine tua, Sion, et non erat aspectus,
induere vestimentis glorise tuae, Jetusalem, civitas3 el desideravimus eum.
sancti: Despeclum, et novissimura virorum,
quia non adjiciel ultra ut pertranseat per te in- Virum dolorum, et scientem infirmilalem :
circumcisus et immundus. quasi absconditus vultus ejus et despectus,
Excutere de pulvere, C unde nec repulavimus eum.
G
consurge, sede, Jerusalem : Vere languores nostros ipsc tnlit.
solve vincula colli lui, captiva (ilia Sion. et dolores nostros ipse \Al. tacet ipse] portavit :
Quia hsecdicit Dominus : et nos pulavimus eum quasi leprosum,
Gratis venumdati esiis : et percussum a Deo et humiliatum.
et sine argenlo redimemini. Ipse autem vulneratus est propter iniquilates no-
Quia haec dicil Dominus Deus : stras:
In iEgyptum descendit populus meus in principio,, attritus est propter scelera nostra :
ut colonus esset ibi : Disciplina pacis nostrse super eum,
et Assur absque ulla causa calumniatus est eum. et livore ejus sauati siinius.
Et numquid [A/. nunc quod] milii est liic, dicil Do- Omnes nos quasi oves erravimus,
mintis, unusquisque in viain suam declinavit :
quouiam ablalus est poputus meus gratis? et Domiuus posuit in eo iniquilatem omnium no-
Dominalores ejus inique agunt, dicit/Dominus, strum.
ei jugiter toia die nomen meum btasphematur. Oblatus est, quia ipse voluit,
Propter hoc sciet populus meus nomen meum in diee et non aperuil os suum;
illa : Sicul ovis ad occisionem ducetur,
quia cgo ipse qui loquebar, eccc adsum. et quasi agnus coram londenle obmulescet,
Quam pnlcliri super montes pedes annuntiantis et 3t et non aperiet os suum.
praedicantis pacem; ] I)e. anguslia, et de judicio sublaius est:
jj
annuniianiis bonum, prsedicanlis salulem , generationem ejus quis enarrabil?
dicentis Sion : Quia abscisus est de terra vivenlium:
Regnabit Deus tuus! propter scelus populi mei b percussit eum.
Vox speculatorum tuorum : levaverunt vocem, si- i- Et dabil impios pro sepultura,
a Generale nomen posuerunt exscriptores Canonis, s, ritus eraserit ultimam lilleram vocis percussit.
et quamplurium aliorum mss. codicum; nempe, sicut ut Eamdem quoque relinet lectionem liber perantiquus
bestia illaqueata. Observat aulem Sanctus Hierony-- dictus ComesSancti Hieronymi, sive lectionarius ms.
mus lib. xiv Commentariorum pro beta semicoctai,, cujus auclor omnes partes Inslrumenli veteris de-
quod LXX interpretati sunt, reliquos omnes mter- r- sumpsitexeditione Hie.rouymiana ad Hebraicos co-
ri
preles, orygem captum et illagueatum iranslulisse, qui dices concinuata, ut testis est prsefatiuncula ejusdem
Hebraice appellatur KYI, Tlio , quod genus bestiac ac libri. Alia mss. Bibliorum sacrorum exemplaria cou-
nasccnlis in eremo, inlermttnda animalia in Leviiicoco cordant cum Vulgata nostra, quse in prinia persona
et Deuierononiio ponitur. Pro quo LXX Syra lingua ia legit, percussi eum. Noiandum vero in ms. Corbeiensi
opinati sunt [rnNTrijThoreth, quie dicitur beta. MART.
T. num. 12 scriptum esse prima manu, percussil eos,
b Hoc modo legunt exemplaria Canonis HebraicsB ai cl mulalum deinde in percussit eum : ecoutra codex
veritaiis; licel in Carcassonensi emendalor impe- e- Rcgius num. 3s03 cmendatus legit percutsit eos; cum
833 LIBER ISAl^E PROPHET/E. .834
"
et in divitem pro morte sua: A Et ponam jaspidem propugnacula tua :
Eo quod iniquitalem non fecerit, et portas tuas in lapides sculplos,
neque dolus fuerit in ore ejus. et omnes terminos luos in lapides desiderabiles :
Et Dominus voluit conterere eum in infirmilate : Universos filios tuos doctos a Domino; j
Si posuerit pro peccato aniraam suam, et multitudinem pacis filiis tuis :
videbit semen longsevum, Et in justitia fundaberis :
et voluntas Domini in manu ejus dirigetur. Recede procul a calumnia, quia non limebis;
Pro eoquod laboravit [A/. laboraveril] anima ejus, et a pavore, quia non appropinquabit tibi.
videbit et saturabitur: Ecce accola veniet, qui non erat niectim,
In scientia sua justificabil ipse justus a servus meus advena quondam tutis adjungetur tibi.
[Al. servos meos] multos, Ecce ego creavi fabrum sufflantem in igne prunas,
et iniquiiates eorum ipse portabit. et profcrentem vas in opus suum,
Ideo dispertiam ei plurimos: et ego creavi interfectorem atl disperdendum.
et fortium dividet spolia, Omnc vas, et quod fictum est conira le, non diri-
Pro eo quod tradidit in mortem animam suam, getur :
et cum sceleratis reputattis est: et omnem linguara resislentem tibi in judicio, ju-
Et ipse peccatum multorum tulit, dicabis.
et pro transgressoribus rogavitb. Harc hoereditas servorum Domini,
[Cap. LIV.] Lauda, sterilis, quse non paris : et justiiia eorum apud me, dicit Dominus.
decanta laudem, _. [Cap. LV.] Omnes sitientes, venite ad aquas :
et hinni quae non pariebas : " et qui uon habelis argentum [Al. pecuniam], pro-
Quoniam multi filii desertae, perate,
magis quam ejus quae habebat virum, dicit Do- emite, et comedite:
minus. Venile, emite absque argenlo,
Dilata locum tentorii tui, et absque ulla commulatione vinum et lac.
et pelles labernaculorum luorum extende, ne Quare appenditis argentum non in panibus,
parcas : et laborem vestrum non in saluritate?
Longos fac funiculos tuos, Audile, audientes me, et comedite bonum,
et clavos tuos consolida. et delectabitur in crassitudine anima vestra.
Ad dexteram enim et ad Isevam penelrabis : lnclinate aurem veslram, et venite ad me :
et semen tuum gentes hrereditabil, audite, et vivet anima vesira,
et civitates desertas inhabitabit. Et feriam vobis [ Al. vobiscum ] paclum sempi-
Noli limere, quia non confunderis, neque erubesces: ternum,
non eniin te pudebit, misericordias c David fideles.
quia confusionis adolescenlire tuse oblivisceris, Ecce testem populis dedi eum,
etopprobrii viduitatis tuse non recordaberis am- ducem ac prseceplorem gentibus.
plius. Ecce gentem, quam nesciebas, vocabis :
Quia dominabitur lui qui fecit te, et genles, qtise non cognoverunt te, ad (e current,
Dominus exerciluum nomen ejus: propter Dominum Deum tuum,
et redemptor tuus sanctus Israel, C et sanctum Israel, quia glorificavit (e.
Deus omnis terrse vocabitur. Quserite Dominum, dum inveniri poiesl; invocate
Quia ut mulierem derelictam et nicerenlem spirilu, eum, dum prope est.
vocavit le Dominus, Derelinquat impius viara suam,
et uxorera ab adolescenlia abjectam , dixit Deus et vir iniquus cogilationes suas,
tuus. Et revertatur [Al. convertalur] ad Dominum, el mi-
Ad punctum in modico dereliqui te, serebitur ejus,
et in miserationibus magnis congregabo le. et ad Deum nostrum: quoniam mullus est ad igno-
In momento indignationis abscondi faciem meam scendum.
parumper a te, Non enim cogitationes meoe, cogitationes veslrse:
et in misericordia sempiterna misertus sum tui: neque viae vestrse, viae mese, dieit Dominus.
dixit redemptor tuus Dominus. Quia sicul exaltanlur cceli a terra,
Sicut in diebus Noe islud mihi est, sic exaltalsc sunt viaenieooa viis vestris, et cogita-
cui juravi ne inducerem aquas Noe ultra super tiones mese a cogitalionibus vestris.
terram : Et quomodo dcscendit imber, et nix dc coslo,
sic juravi ut non irascar libi, ct non iricrepem te. et illuc ultra non d revertitur,
Montes euim comrnovebunlur, et colles contrenii- sed inebriat terram, et infundit eam,
scent: et germinare eam facit,
misericordia autem mea non recedet a te, et dat semen serenli,
et fcedus pacis meaenon movebitur : -. et panem comedenli:
Dixit miserator tuus Dominus : " Sic crit verbum meum, quod egredielur de ore meo;
Paupercula , lempeslate convulsa, absque ulla non revertetur ad me vacuum,
[Al. tacet ulla] consolatione. sed laciet quaecumque volui,
Ecce ego slernam per ordinem lapides tuos, el prosperabitur in his, ad quse misi illud.
et fundabo te in sapphiris, Quia in Isetitia egrediemini, et in pace deducemini,
antea habuerit percussi eum. Porro in cditis libris sive abadai, servos meos significat. MART.
Commentariorum sancli Hieronymi.ac in mss. anti- b Addit hoc loco Canon Carcassonensis, ut non
quioribus ac melioris notae legimus percussit eos perirent, quod superfluum est, nec apud ullum fer-
secundUm Hebrseaverba inb yxi, naga lamo; quse lur interprelem : sed desumptum est ex lectionariis,
ab aliquot eruditis ita accipiuntur, ac si esset "n VM, namComes S.Hieronymi habet istud additamenltim,
nega to, id est, plaga ei, sive, percussit eum, pro per- ul cnon perirenl: ait Dominus omiiipotens. MART.
cussit eos. De lamo pro lo vide crilicus sacros in hunc Vitio exscriptorum legitur in mss. et Canone
Jocum Isaise. MART. Heb. verit. jDaiiia' fidelis : cum in texlu Hebraico,
a Aliquot codices mss. cum exemplaribus Canonis et apud LXX inlerpreies pluralis sit numerus, id
legunl in accusativo casu, servos meos mullos, quod est,d fidetia, vel fidetes, et non fidelis. MART.
ex Hebrseo nay intelligi poiest : nam si legatur awdi Ferme rectius iu Commenlario ad Ilebreeum
vel abdi, inlerpretatur servus meus; si aulem avadai VW, legit S, Interpres in futuro, revertetur. t
83 S. HIERONYMl DIVINA BIBLIOTHECA. 836
monles et colles canlabunt coram vobis laudcm, .A qui consolamini in diis subter omne lignum fron-
et oinnia ligna regionis ptaudent niauu. dosum,
Pro salittncula ascendet abies, ininiolanies parvulosin torrenlibus, subter iifimi-
el pro urlica crescet inyrlus : nentes petras?
Et erit Dominus nominalus in signum seternum, In patribus torrentis pars tua,
quod non auferetur. h;cc esl sors tua:
[Cap. LVl.] Hscc dicit Dominus : et ipsis effudisti libamen,
Custoditc judicium, et facite justitinm : obtulisli sacrihcium.
quiajuxta est salus rnen, ut veniat, Numquid super bis non indignabOr?
et jusiitia mea, ut reveletur. Super monlem excelsum et sublimem posuisti cnbile
Beatus vir, qui facit boc, tiium,
el filius hominis, qui appreliendet istud : et illuc ascendisti, ut immolares hostias.
Cu-todiens sabbalum, ne polluat illud, Et post osiium, et retro postera posuisti memoriale
custodiens inanus suas, ne faciat omne nialum. tuttm :
El non dicat (ilius advenre, qui adluerei Domino , quia juxta me discooperuisti, et suscepisti adulte-
dicens : rmn :
Separatione dividet me Dominus a populo suo, Dilalasti cubile luum, etpepigisti cum eis a fcedus:
Et non dicat cuniichus : dilexisli stratum eorum manu aperta.
Ecce ego lignmn aridum. El ornasti le regio unguenlo,
Quia hrcc dicil Dominus cunuchis : r. et multiplicasii pigmenta lua.
Quicustodierintsabbata mea, etelegerintquacvolui, Misisli legalos luos procul,
et tenuerinl foedusmeuin: et Imniiliata es usque ad inferos.
Dabo eis in domo mea, et in muris meis 'locum, In mitliitudine vi;c tuoe laborasti:
ct iiomen melius a filiis et filiabus: non dixisti: Quiescam :
Nomen sempiteroum dabo eis, Vitam inanus lure invenisti,
quod noii peribit. propterea non rogasti [A/. add. me],
Et filios advenae, qui adliacrent Domino, ut colant Pro quo sollicita linmisti, quia mentita es,
eimi, et mei non es recordata,
et diiigant nomen ejus, ul sint ei in servos : neque cogitasti in corde luo.
Omiiem ciisiodieniem sabbalum ne polluat illud, Quia ego tacens, et quasi non videns,
et tenenlem feedus mcum : el inei oblita es.
Adducatn cos in munlem sancium nicuin, Ego annuntiabo justitiam luam,
el loeiificaboeos in domo oralionis ineoc ; et opera tua non proderunt libi.
Ilolucausta eorum, el victiinoeeorum, placebtint mihi Cum clamaveris, libcrenl tc congregati lui,
super altari meo: et onmes eos auferel veiuus :
quia domus mea, domus orationis vocabilur cun- tollet aura :
ciis populis. Qui autem (iduciam habet mei, hoereditabit lerram ,
Ait Dominus Deus, qui congregat dispersos Israel: et possidcbit monlem sanclum meum.
Adliuc congregabo ad etim congregalos cjus. El dicam:
Oiniies bestiae agri, vcnite ad devoraiidtim, iC Viam facite,
imivcrsse bestire snllus. praebete iter,
Spcculatores ejus coeci, dedinate de semita,
Omncs nescierunt: auferte offendicula de via populi mei.
Universi canes muti non valcntcs lalrare, Quia hoecdicil excelsus, et subiiinis habilans seterni-
videnles vana, lalem :
donnicntcs, et amanies somnia. et sanctum nomen ejus in excelso et in sanclo ha-
El cancs impudentissimi bilans,
nescieriinl saiiiritalem : Et cum contrilo et luimili spiritu:
Ipsi pastores ignoraverunt intelligentiam : utvivificet spiritum humilium,
umiies in viain suaui declinaverunt,j et vivificet cor contritorum.
unusi|uisque ad avaritiam suam, Nou enim in sempilernum ligabo,
a siinuno usque ad novissimum.j neque usque ad finem irascar:
Vcniie, sumamus vinum, Quia spiritus a facie mea egredietur,
et impleamur ebrietate: et flatus ego faciam.
Et erit sicut hodie, sic et cras, Propter iniquiiatem avaritise ejus iratus sum,
ct riuilto amplins. et percussi eum :
[Cup. LVll.J Justus perit, Abscondi b a le faciem meam,
et nemo est, qui reco^itet in corde suo. et indignatus sum :
Et viri misericordioecolliguntur, ir. Et abiit vagus (A/. ambulavit mcercns) in via cordis
quia non esl qui inlelligat: sui.
a facie enim malilisecollectus est justus. Vias ejus vidi, et sanavi eum,
Veniat pax, etreduxi eum, ei reddidi consolationes ipsi,
requiescat in cubili suo qui ambulavit [A/. ambulat] et lugeulibus ejus.
in direciione sua. Creavi liuctum labioruin pacem,
Vos autem accedite huc, filii anguralricis, pacem ei, qui longe est, et qui prope, dixit.Do-
semen adulteri, et fornicarise. minus,
Super quem lusistis ? et sanavi eum.
supcr quem dilalastis os, et ejecislis Iinguam? Impii auiein quasi mare fervens, quod quiescere
Numquid non vos filii scelesti, semen mendax? non potesi,
n Propius Hebraeo, lacet in Commentario S. Pater legit in Commenlario; sed eliam in subnexa ibi ex-
fwdus. Reciius quoque cum eoileui archetypo lcgit posilione liiculcntissinie docet, tantuni subaudiri e\
paulo post regi, pro regio Hebr. ~SQS. contexitt. Certe neque in Hebr. sunt, qui tantuni ha-
b II.cc verba, a le faciem meam, parum csl vero- bet .TTlDn,quod esi, abscondi: et quae illa snfficiunt
alire Versiones jiost Sepluaginta, videntur ex nupv.l-
simite, cx llieroiiymi profecta essc manu, nedum )41CJ>loco Dcul. xxxi, 17, aul xxxn, 20, accepissc.
cnim illa penitus prsetermitlil, ubi hunc Iocum prse-
i>37 LIBER 1SALE PROPHETJl. 838
et redundant fluctus ejus in conculcationem et, A Et glorificaveris eum, dtim non facis vias tuas,
lutum. et non invenitur [Al. invenieturj voluntas lua, ut
Non est pax, dixii Deus meus \Al. lacet meus], impiis loquaris sermouem;
[Cap. LVIU.] Clama, ne cesses, Tunc delectaberis supcr Domino,
quasi luba exalta vocem luam, et sustollam te super altitudines terrse,
et annuntia populo meo scelera eorum, et cibabo te hsereditate Jacob patris tui.
et domui Jacob peccata eorum. Os enim Domini locutum est.
Me etenim de die in diem quserunt, [Cap. LIX.] Ecce nou est abbreviata manus Domini,
et scire vias meas volunt: ut salvare nequeat,
Quasi gens, quaejustitiam fecerit, neque aggravata est auris ejus, ul non exaudiat:
et judicium Dei sui non dereliquerit: Sed iniquitales vestrae diviserunt inter vos et inter
Rogant me judicia justitioe: Deum vestrum,
appropinquare Deo volunt. et peccata vesira absconderunt faciem ejus a vo-
Quare jejunavimus, et non aspexisti: bis, ne exaudiret.
humiliavimus animam nostram, el nescisli? Manusenim vestrse pollulse sunl sanguine,
Ecce in die jejunii veslri, invenitur voluntas u veslra, Et digili yestri iniquitate :
et omiies debitores veslros repelitis [A/. repetistis]. Labia vestra locuta sunt mendacium,
Ecce ad lites et contentiones jejunatis, et lingua ver.tra iniquitatem fatur.
el percutitis pugno impie. Non est qui invoceljustitiarn,
Nolite jejunare sicut usque ad hanc diem, T,
•" neque esi qui judicel vere :
ut audiatur in excelso clamor vester. sed confidunt in nihilo,
Numquid tale est jejuniiim, quod elegi, et loquuntur vanitates:
per diem alfligere iiominem animam suam ? Conceperunt laborem,
Numquid conlorquere quasi circulum caput suum, et pepererunt iniquitatem.
et saccum et cineretn sternere? Ova aspidum ruperunt,
Numquid istud vocabis jejunium, et lelas araneoe texuerunt :
et diem acceptabilem Doniino? Qui comederitde ovis eorum, niorietur :
Nonne boc magis jejunium, quod elegi ? ctquod confotum esi, crumpet in regulum.
dissolve colligationes impietatis, Telse eoruni non erunt in vestimenlum,
solve fasciculns deprimenles : nequc operientur operibus suis :
Dimitle eos, qui conlracti sunt, liberos, Opern eorom opera iuutilin,
el omne onus disrumpe. ei opus iniquitaiis in manibus eorum.
Frange esurienli panem tuum, Pedeseorum ad malum citrrunt,
Et egenos vagosque indtic in domum b: et fesiinant, ut effundant sanguinem innocentem.
Cum videris iiuduin, operi eum, Cogitationes eorum cogitationes inutiles :
etc carncm tuam ne despexeris. vastiias et contrilio in viis eorum.
Tuncerumpet quasi niane lumen tuum, Viam pacis nescierunt,
et sanitas lua ciiius \Al. ciio] orietur, et noii esl jnilicium in gressibus eorum.
et anteibit faciem tuam justiiia lun, Semilaeeorum incurvatoe sunteis :
el gloria Domini colliget te. C omnis qui calcat in ea [Al. eisj, ignoratpacem.
Tuncirivocabis, et Dominus exaudiet tc ; d Propier hoc elongnium est judicium a nobis,
clamabis, et dicet : Ecce adsum. et non apprehendei nos justitia :
Si abstuleris de medio tui catenam, Exspectavimus lucem, ct ecce lenebrre:
et desieris digitum cxtendere, splendorem, et in tenebrjs ambulavimus.
et loqni quod non prodest. Palpavimussicut creci parielem,
Cum effuderis esurienti animnm luam, et quasi absque oculis attreclavimus :
ctaniniain affliclam repleveris, Impegimus meridie quasi in tenebris,
\Al. add. Tunc] Orietur in lenebris lux tua, in caliginosis [Al. caligosis] quasi niorlui.
et tenebroe tuoe erunt sicut meridies. Rugiemus quasi ursi oinnes,
Et requiem libi dabit Dotninus semper, et qitasi columbae meiiiiantes gememus.
el itnplevit splendoribus animam luam, Exspectavimus judicium, et non est [Al. eritj;
et ossa lua liberahit, salutem, elelongata est a nobis :
Et eris quasi bortus irriguus, Multiplicatre sunt enim iniquilates noslroe coram te,
et sicutfons aquarum, cujus non deficientaquac. et peccata noslra responderunt nobis.
Et aedificabuntur in le deserta sseeulorum ; Quia scelera nostra nobiscum,
fundamenta generaiionis et gencratioiiis susci- ct iniquitates nosiras cognovimus,
tabis; peecare et menliri contra Dominum :
et e vocaberis ocdificatorsepium, Et aversi siimus, ne iremus post lergum Dei [Al.
avertens [At. converiens] semitas in quietem. Doniini] nostri,
Si avenerisa sabbato pedem tuum, ]D ut loqueremur calumniam, et transgressioncm
facere voluntatem tuam iu die sanclo meo. concepimus,
Et vocaverissabbalum delicatum, ct locuti sumns de corde verba mendacii.
etsanctum Domini gloriosum : Etconversum estretrorsum judiciura,
* Non est in Hebrseo additum vestra, quod vcrbum certe Hieronymi versio respuit.
c Ab hoc loco usque ad verba, si abstuleris, spe-
neque novit corl. Anibros. quo in recognoscendis
Commentariis Hieronymianis usi suinus. Reciius cnliim S. Augustini nolat quatuor versus : atin ms.
quoquc legere est in iisdem Commentaiiis inventenir Corbeiensi sex habentur dislinciiones per membra
pro inveniiur. In Ilebraeo est ysrTIN.Cri- divisse; idque postularc videntur sententia' lolidem,
b Expunsimus nd mss. fnlem pronomen tumn, quae duobus his colis contincnlur. Forte atlendebat
sanctus Angustintis ad cola duo, quscssepiusquatuor
quod neque par credere est additum bic fuisse abs tanium versus, seu commala in se couiplcctuntiir.
Hieronynio, qui in hujus expositione loci lestatur, d Illud te neque llebroeus textus novil ncque S.
unlusin Hebraico haberi, in domum : obscrvatque in Commenlario.
eo dici penitiori sensu, ut si tuam non habes, indu- Interpres
e In Commeniario prselegit S. Paler : Et vocabilur
cas in hospiliolttm, quod vel mercede conductum, vel
bmeficiopossides. Addiia vox ea tst LXX quam in le wdificatvr. Ilebr. "fa Kip.1.
839 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 840
et justitia longe Stelit: J
A et naves maris in principio,
Quia corruii in plalea veritas, ut adducam filios tuos de longe;
et acquifas non poluit ingredi. Argentum eorum, et aurum eorum cum eis ;
Et facta est veritas in oblivionem nomini Domini Deitui, et sancto Israel, quia glo-
et qui recessit a malo, prsedaepatuit: rificavii te.
El vidil Dominus, Et scdificabunt filii peregrinorum muros tuos,
et malum apparnit in oculis ejus, el reges eorum ministrabunt tibi;
quia non est judicium, Indignatione enim mea percussi te :
Et vidit quia non est vir : el in reconciliatione mea misertus sum tui.
et aporiatus est: Et apcrientur portse tuse jugiter :
quia non est qui occurrat: die et nocte non claudentur,
El salvabit sibi brachium suum, Ut afferatur ad te fortitudo genlium,
et justilia ejus ipsa confirmavit ettm. el reges earum adducaniur.
Indutusest justitia ut lorica, Gens enim et regnum, quod non servierit tibi, per-
ei galea [Al. galeam] salutis in capile ejus; ibit:
Indulus esl vcstimentis ultionis, et gentes solitudine vastabunlur,
etoperlusest quasi pallio zeli. Gloria Libani ad te veniet,
Sicut ad vindictam quasi ad reiribulionem indigna- ctabies et buxus, et pinus simul,
lionis hostibus suis et vicissitudinem inimicis ad ornandum locum sanctificationis meoe;
suis, _. el locum pedum meorum glorificabo.
insulis vicem reddet. "J Et venient ad le curvi filii eorum ,
qui humiliave-
Et timebunt qui ab occidente nomen Domini, runt te,
et qui ab orlu solis gloriam ejtis : et adorabunt vestigia pedum tuorum omues, qui
Cum venerit quasi fluvius violentus, detrahebant tibi,
quem spiritus Domini cogit: et vocabunt te civitaiem Domini , Sion sancli
Etvenerit Sion redemptor, Israel :
eteisqui redeunt ab iniquitate in Jacob, dicit Pro eo quod fuisti derelicla, et odio habita,
Dominus. et non erat qui per te transiret [A/. qui pertransiret],
Hoc fcedus meum cum eis, dicit Dominus; Ponam te in superbiam sseculorum,
Spiritus raeus, qui est in le, gaudium in generaiionem et generationem :
et verba raea, quseposui in orc tuo, Et suges lacgentium,
non recedent de ore tuo, et mamilla regum lactaberis :
et de ore seminis seminis tui, dicit Dominus, Et scies quia ego Dominus salvans le,
amodo et usque in sempiternum. ct redemptor tuus forlis Jacob.
[Cap. LX.] Surge, illuminare, a quia venit Itimen Pro sere afferam aurum,
luum, et pro ferro afferamargenlum,
et gloria Domini super te orta est. et pro lignis ses,
Quia ecce tenebrse operient lerram. el pro lapidibus ferrum :
et caligo populos ; Et ponam visitationem tuam pacem,
Super te autem orietur Dominus, < et praepositos tuos [A(. add. in] justiliam.
G
et gloria ejus in le videbitur. Non audietur ullra iniquilas in lerra tua,
Et ambulabunt genles in lumine luo, vasiilas ei contrilio in terminis luis,
et reges in splendore oris tui. Et occupabit salus muros tuos,
Leva in circuitu oculos luos, et vide : et portus tuas laudatio.
omnes isli congregati sunt [Al. lacel sunt], vene- Non erit tibi amplius sol ad lucendum per diem;
runt tibi: nec splendor lunre illuminabit te :
Filii tui de longe venient,' Sed erit libi Dominus in lucem sempiternam,
b
el lilise tuse in latere sugent. et Deus tuus in gloriam tuam.
Tunc vldebis et afflues, Non occidet ultra sol tuus,
et mirabitur, el dilaiabiturcortuum, et lnna lua non minuetur :
Quando conversa fuerii ad le multitudo maris, Quia Dominus erit in lucem sempiiernam,
foriitudo genlium veneril libi. et complebunlur dies luctus tui.
Inundatio camelorum operiet te, Populus aulem tuus omnes justi,
droraedarii Madianet- Epha; in perpetuum hseredilabunt terram,
Omnes de Saba venient, Germen plantationis mese,
aurum et thusdeferentes, opus manus mese ad glorificandum.
et laudem Domino annuntiantes. ' Minimus erit in mille,
Omne pecus Cedar congregabitur tibi, et parvulus in gentem fortissimam :
arieles Nabajoih ministrabunt tibi, Ego Dominus
Offerenlur super placabili allari meo, u in lempore ejus subito faciam istud.
et domum majeslaiis mese glorificabo. [Cap. LXI.] Spiritus Domini [A/. add. Dei] super me,
Qui sunt isti, qui ut nubes volant, eo quod unxerit Dominus me :
et quasi columbse ad fenestras suas? ad annuntiandum mansueiis misit me,
Me enim insulsc exspectabunt [Al. exspectani], ut mederer contritis corde,
a In edilis et mss. aliquot recenlioribus additumi hunc locum. MART.
est nomen Jerusalem : sed abest e Canone Ileb. ve- —Tres, quos Viclorius laudat. mss. Bibliorura co-
rit. Et de hoc verbo sanctus llieronymus lib. xvni dices lac habenl pro in lalere, qtiam ipse lectiouem
Comment. : Porro, inquit, nomen Jerusalem et tjen- ex inferiori contexlu ad versic.16, suges lac geniium,
tium, quod hic a LXX ponilur, in Hebraico non ha- et mamilla regum lactaberis, alque ipso S. Doctoris
belur, et obeloprtenotandum est, etc. MART. Commenlatio magis probat. Refragatur vero lle-
b Errore librariorum vitium inolevit, ut protir la- broeus lextus, ac reliqui libri omnes. Cseterum op-
tere sugenl, hic scribatur, in latere surgenl; sed1 lime habent cum laudati mss., tum emendatiores Ln-
emendalores periti repnsuerunt in nonnullis mss. tinae ediiiones sugent, pro surgent, quod obtiuent in
antiquioribus, quod prima manu scriplum erat,, Vulgata,
nempc suyent, Consule Hieronymi Comnieutaria ini
841 LIBER ISAI_E PROPHETJ!. 84-
et pracdicarem capiivis indulgenliam, i Juravit Dominus in dextera sua,
A
el clausis aperlionem : et in brnchio fortitudinis suse :
Ut prsedicarem [ Al. El annuntiarem ] annum placa- Si dedero triticum tuum ultra cibum inimicis tuis.
bilem Dnmino, et si biberint filii alieni vinurn luum, in quo la-
el diem ultionis Deo nostro : borasti.
Ul consolarer omnes lugenies : Quia qui congregant illud, comedenf,
ut ponerem lugemibus Sion. et laudabunl Dominum :
etdarem eiscoronnm procinere, et qui comportant illud,
oleura gaudii pro luctu, bibent in airiis sanctis meis.
pallium lnudis pro spirilu moeroris: Transite, transiie per portas,
Et vocabunlur in ea fortes justitise, prseparate viam populo :
planiatio Domini ad glorificandum. Planum facite iler,
Et scdificabuntdeserla a saecuto, eligile lapides,
et ruinas aniiquas erigent, el elevate signum ad populos.
El instaurabunt civitates desertas, Ecce Dominus auditum fecit in extremis terras;
dissipaias in generalinnem et generationem. Diciie filiseSion:
El stabunt alieni, et pascent pecora vestra : et filii Ecce Salvator tuus venit:
peregrinornm, ecce merces ejus cum eo,
agricolseet vinitores vestri crunt. et opus ejus coram illo.
Vos auiem Sacerdoies Domini vocabimini : ,_. Etvocnbunt eos, Populus sanctus, redempii \Al. re-
Ministri Dei noslri, dicetur vobis : "
demplus] a Domino.
Forlitudinem gentium comedetis, Tu aulem vocaberis, Quaesitacivitas,
et in gloria earum superbietis. et nnn derelicta.
Pro confusione vestra duplici elruborc, [Cap. LXIII.] Quis est iste, qui venit de Edom :
laudabunt partem eorum : tinclis veslibus de Bosra ?
Propier lioc in terra sua duplicia possidebunt, Iste formosns in siola sua,
lsetitia sempiterna erit eis. gradiens in muliitudine ibrtiludinis suae.
Quia ego Domimis diligens judicium, Ego qui loquor justiliam,
ei odio habens rapinam in holocausto : et propugnator sum ad salvandum.
Et dabo opus eorum in veritate, Quare ergo rubrura est indumentum tuum,
el fcedus perpetuum feriam eis. ct vesiimenta tua sicut calcaniium in lorculari ?
El scietur in gentibus semen eorum. Torcular calcavi solus,
ct germen eorum in medio populorum : et de gentibus non est vir mecum:
Omnes qui viderint eos, cognoscent eos, Calcavieos in furore meo,
quia isti suni semen, cui benedixit Dominus. et conculcavi eos in ira mea :
Gaudens gaudebo in Dominn, Et aspersus est sanguis eorum super vesiiments
et exsultabit [A/. exsultavit] anima mea in Deoi mea,
meo: et omnia induraenta mea inquinavi.
Quia induit mc veslimenlis salutis : Dies enim ultionis in corde meo,
et indumenlo jnsliiiae circumdcdit me, G annus redemplionis meacvenil.
quasi sponsum decoratum corona, Circumspexi, el non erat auxiliator :
et qnasi sponsam oruatam mouilibus suis. quresivi, el nnn fuii qui adjuvaret:
Sicut enim lerra profert gerraen suum, Et salvavit mihi brachium meum,
el sicut bortus semen suum germinat : et indignatio mea ipsa auxiliala est mihi.
sic Dominus Deus germinabil justitiam et laudemi Et conculcavi populos in furore meo,
coram universis gentibus. et inebriavi eos in indignatione mea,
[Cap. LXII.] Propter Sion non tacebo, et detraxi in terram viriutem eorum.
et propier Jerusalem non quiescam, Miseralionum Domini recordabor,
donec egrediatur ut splendor justnsejus, laudem Domini super omnibus quse reddidit nobis
el salvaior ejus ut lainpas accendatur. Dominus,
Et videbunt gentes justum luura, et super multitudinem bonorura domui Israel,
et cuncti reges inclytum tuum : quse Iargitus est eis secundum indulgentiam
El vocabitur tibi nomen novtim, suam,
'quod os Domininominabit [Al. nominavit]. el secundum mullitudinem misericordiarum sua-
Et eris corona glorire in manu Domini, rum.
et diadema regni in manu Dei tui. Et dixit :
Non vocaberis ultra Derelicta : Verumtamen populus meus est, filii non negantes:
et lerra tua non vocabitur amplius Desolata : et facitts est eis salvaior.
Sed vocaberis, Voluntasmeain ea, _. In omni iribulatione eorum non est tribulatus,
et a terra tua, Inhabitala [A/. Habitala]. u et angelus faciei ejus salvavit eos:
Quia complacuit Domino in te : In dilectione sua, et in indulgentia sua ipse rede-
et lerra tua iuhabitabitur. mit eos,
Habilabil enim juveuis cum virgine, et portavil eos, et levavit eos cunctis diebus sse-
et habitabunt in te filii lui. culi.
Et gaudebit sponsus super sponsam, Ipsi autem ad iracundiam provocaverunt,
et gaudebit super tc Deus tuus. el alflixerunl spirilum sancti ejus :
Super muros tuos, Jerusalem, constitui custodcs, Et conversus est eis in inimicum,
lota die et tota nocte in perpetuura non tacc- :- cl ipse debellavit eos;
bunl: Et recordaius est dierum sseculiMosi,
Qui rerainiscimini Domini, ne tacealis: poptili sui:
et ne detis silentium ei, Ubi est qui eduxit cos de mari cum pastoribus gre-
donecstabiliat, gis sui 1
et donec ponnt Jerusalem laudem in lerra. Ubi est qui posuit in medio ejus spirilum sancti sui ?
» Pro Inhabitata, corruple legitur in Canone San-Gcrmanensi, et ms. Collerlino Aniciensi, inhabiiabi-
tur, MART.
PATROt. XXVIII. 87
845 S. MERONYMl DIVINA BIBLIOTHECA. 84*
Qui eduxit ad dexteram Mosen brachio majeslaiis A < ci omnia dcsiderabilia nostra versa sunt in ruinas.
suae, Niimquid super his coutinebis te, Domine,
qui scidit aquas ante eos, ut faceret sibi nomen lacebis, et affliges nos vehementer?
sempiternum : [Cap. LXV.] Quoesierunt me qui anle non inlerroga-
Qui eduxit [ Al. duxit ] eos per abyssos , quasi bant.
equum in deserto non iiupingentem : invenerunt qui non quscsierunt me.
quasi animal in campo descendens. Dixi: Ecce ego,
Spirilus Domini ductor ejus fuil: Ecce ego ad gentem, quse non invocabat nomen
sic adduxisii populum tuum, meum.
ut faceres libi noriien glorise. Expandi manus meas lola diead populum incredulum,
Attende de coelo, et vide de habitaculo sancto qui graditur in via non bona post cogitationes suas.
tuo, Populus qui ud iracundiam provocal me ante faciem
et glorise tuae: meam semper:
Ubi est zelus tuus, et fortitudo tua ? qui immolant in hortis, ,
muliitudo viscerum tuorum, et miseralionum et sacrilicant super lateres :
tuarum super me, Qui habitanl in sepulcris,
continuerunt se. et in delubris idolorum dormiunt.
Tu enim pater noster, Qui comedunt caruem suillam,
et Abraham nescivit nos, et jus profanum in vasis eorum.
et Israel ignoravit nos : -,
" Qui dicunl : Recede a me,
Tu, Domine, pater noster, non appropinques mihi, quirt immundus es :
redemptor noster, a sscculo nomen tuum. Isti fumus crunt in furore raeo,
Quare errare nos fecisti, Domine, de [A/. in] viis ignis ardens tota die.
tuis : Ecce scriptum est coram me, non lacebo,
intturasii cor nostrum ne timeremus te ? sed reddam el retribuam in sinum eorum iniqui-
Converterc proptcr servos tuos , tales vestras,
tribtis baereditalis tuse. et iniquitales palrum vestrorum simul, dicit Do-
Quasi nibilum possederunt populum sanctum luum : minus.
hostes nostri conculcaverunt sanctificationem Qui sacrificaveiunt super monles,
luam. el super colles exprobraverunt mihi:
Facli sumus quasi in principio, cura non domina- Et remetinr opus eorum primum in sinu eorum.
reris nosiri, Ilaec dicit Dominus :
neque invocarelur nomen tuum super nos. Quomodo si invenialur granum in botro, et dicatur:
[Cap. LXlV.]Ulinam disrumperes ccelos, Ne dissipes illud, quoniam benedictio esi:
et descenderes: sic faciam propler servos meos, ut non disperdam
a facie tua montes defluerent. tntum.
Sicut exustio ignis tabescerent, Et educam de Jacob semen,
aqurc arderenl igni, et de Juda possidentem niontes meos :
ut nolum iieret nomen tuum inimicis tuis : Et hserediiabunt cam elecii mei,
a facie lua gentes lurbarentur. G et servi mei babitabunt ibi.
Cura feceris mirabilia, non suslinebimus : Et erunt campestria in caulas gregum,
descendisti, et a facie lua montes defluxerunt. et vallis Acbor in cubile armeniorum, populo meo
A saeculo non audierunt, qui reliquerunt me.
neque auribus perceperunt: Et vos, qui deretiquislis Dominum,
Oculus non vidit, Deus, absque te, qui obliii estis monlem sanctum meum,
quse proeparasli exspectantibus te. qui ponilis forlunre mensam, et libutis ttiper eam,
Occurristi Isetanti, et facienti justitiam : Numerabo vos in glatlio,
in viis tuis recordabunlur tui : et omnes in cscde corruetis:
Ecce tu iratus es, pecravimus: Pro eo quod vocavi, el non respondistis :
in ipsis fuimus semper, et salvabimur. loculus sum, ct non audistis :
Et facti sumus ut imraundus omnes nos, Et faciebatis [Al. Sed fecistis] malum inoculis meis,
quasi pannus menstrualsc, universs. justitise no- et quocnolui elegistis.
slrse : Propter hoc haec dicit Dominus Deus :
Et cecidimus quasi folium universi, Ecce servi mei comedeni,
et iniquitates nosirse quasi ventus abstulerunt et vos esurietis :
nos: Ecce servi mei bibeut,
Non est qui invocet nomen tuum : ct vos sitietis:
qui consurgal, et tcneal te : Ecce servi mei loelabunlur,
Abscondisli faciem lunm a nobis, et vos confundemini :
et allisisti nos in manu iniquilatis a noslrae. " Eccc servi mei laudabunt prre exsultalione cordis,
Et nune, Domiue, paler nosier es tu, " et vos clamabitis prsc dolore cordis,
nos vero lutum : et prae contritione spiritus iiliilabilis.
el Uctor noster lu, Et dimittetis nomen vestrum in juramenlum electis
-ctopera manuum tuarum omnes nos. meis :
Ne irascaris, Domine, satis, et interficiet le Dominus Deus,
et ne ultra memineris iniquitalis noslrse. et servos suos vocabit nomine alio.
Ecce respice, In quo qui benediclus est super terram,
populus tuus omnes nos. benedicetur in Deo, amen :
Civitas sancti tui facta est deserla, Et qui jurat in terra,
Sion deserta facta est, jurabit in Deo, amen :
Jerusalem desolata est. Quia oblivioni traditre sunt angustirepriores,
Domus sanclificationis nbstrse, et glorise noslrae : et quia absconditsesunt ab oculis meis.
ubi laudaverunt te patres nosiri, Ecce enim ego creo ccelos novos, et lerrant novam:
facta est in exustionem ignis, et non eruut in memoria priora,
» Pronomen nostm, neque in Hebrseo addikir, neque in Commenlario S. ipse Paler prtelegit.
848 LIBER ISAIiE PROPHET_E. 848
et non ascendent super cor.' '-'" A et quse nolui, c egerunl.
Sed gaudebitis et exsultabiiis usque in sempiternum, Audite vcrbum Domini,
in hisqiisc egocreo : qui tremitis nd verbum ejus :
Quia ecce ego ereo Jerusalem exsultalionem, Dixerunt fralres vestri odienles vos,
et populura ejus gaudiura. et abjiciemes propler nomen meum:
Et exsultabo in Jerusalem, Glorificetur Dominus,
et gaudebo in populo meo : et videbimus in Iseiiiia veslra :
a
Et non audietur in eo ultra vox fletus et vox cla- ipsid amem confundentur.
moris. Vox populi de civitate,
Non erit ibi [Al. tacet ibi] amplius infans dierum, vox de templo,
et senex qui non impleat dies suos : vox Domini reddentis retributionem inimicis suis.
Quoniam puer centum annorum morietur, Antequam parturirct, peperit :
et peccator centum annorum maledictus erit. aniequatn veniret partus ejus, peperit masculum.
El sedificabunt domos, el babiiabunt : Quis audivitumquam tale?
et plantabunt vineas, et comedent fructum earum.' et quis vidit huic simile?
Non sedificabunt, et alins habilabit: Numquid parturiet terra in die una?
non plantabunt, et alius comedet: e
aut parietur gens simul,
Secundum enim dies ligni, dies erunt populi mei, quia parturivit et peperit Sion filios suos?
et opera manuum b eorum inveterabunl. Numquid ego, qui alios parere facio,
Etecti mei non laborabunt frustra, ipse non pariam? dicit Dominus.
neque generabunt in conltirbatione ; "
* Si ego, qui generationem coeteris tribuo,
Quia semen benedictorum Domini esl, sterilis ero? ait Domihus Deus luus.
et nepoies eorum cum eis. Laetamini cum Jerusalem,
Eritque anieqiiam clament, ego exaudiam : ct exsullale in ea omnes, qui diligitis eam;
adhuc illis loquentibus, ego audiam [Al.exaudiam]. Gaudete cum ea gaudio, universi, qui lugelis super
Lupus et agnus pascenlur simul, eam,
leo et bos comedent paleas. ut sugatis, et repleamini ab ubere consolationis
et serpenli pulvis panis ejus : ejus :
Non noceburit, neque occident in omni monte sancto ut mulgealis, et deliciisafflualis abf onmimoda glo-
meo, dicit Dominus. ria ejus.
[Cap. LXVI.] Hsec dicit Dominus. Quia hsec dicit Dominus :
Ccelum sedes mea, Ecce cgo « declinabo super eam quasi fluvium pacis,
lerra autem scabellum pedum meorum. et quasi torrenteni inundantem gloriam gentium,
Quse est ista domus, quam scdificabitis mihi ? quam sugetis :
et quis esi iste locus quietis mese? Ad ubera ponabiraini,
Omnia hscc manus mea fecit, et super genua blandientur vobis.
et facta sunt universa ista, dicit Dominus. Quomodo si cui mater blandialur, ita ego consolabor
Ad quem autem respiciam, nisi ad pauperculum, ct vos,
contritum spiritu, et in Jerusalem consolabimini.
et iremenlem sermones meos? (
Q Videbitis, et gaudebit cor vestrum,
Qui immolat bovem, quasi qui interfleiat virum : et ossa vestra quasi herba germinabunl:
qui mactat pecus, quasi qui excerebret canem : Et cognoscetur manus Domini servis ejus
Qui offert oblationem, quasi qui sanguinem suillum et indignabilur inimicis suis.
offerat : Quia ecce Dominus in igne veniet,
qui recordatur thuris, quasi qui benedicat idolo. et quasi lurbo quadrigoeejus :
llaec omnia elegernnt in viis suis, Reddere in indignatione fnrorem suum,
et in abominationibus suis anima eorum deleclala et increpaiionem suam in flamma ignis:
est. Quia in igne Dominus judicabit [A/. dijudicatur],
Unde et ego eligam illusiones eorum : el in gladio suo ad omnem carnem,
et qux limebant, adducam eis : et multiplicabuniur interfecti a Domino.
Quia vocavi, et nnn erat qui responderer: Qui sanctificabantur,
locutus sum, et non audierunt: et mundos se putabant in hortis posth unam in-
Fecerunlque malum in oculis meis, trinsecus,
a Hebraice sequiori est genere, in ea, m : sicque mel, proclivc fuerit librariis
falli, idque porro sit
ipse rectius legil in Commentario S. Palcr. verosimillimum.
b Alia, eaque, ut videtur concinnior verborum se- f Confer S. Patris Commenlarios ubi suam hancce
ries est in Commentariis, velerascenleleclismeis. Non inferpretaiionem tuetur.
taborabunt, elc. Sensus quoque verior ad Hebraeum s ln instanti habet in Commentariis, declino. Heb.
tro "iba». 1_:n. Sic et tertio ab hoc versu, Ab ubere legit pro ad
c Rectius eiegerunl inCommentario legit S. Inler- D ] ubera. Qua de leclione videsis qtiae nobis et Victorio
pres juxia Hebrseum YTO- ad hunc locum in Commentariis observala sunt.
d llic quoque verius uabet Commentarior. lectio, h Genuinam hujusmodi leclionem relinet Canon
[remilus pro poputi, cum Hebroeo V\HS!. Hebraica? veritatis, ac textus sacer in emendatis
e Quamquam et libri omnes, et llieronymiani ip- omnibus libris manuscriplis Commentariorum sancti
siusmet Commentarii leciio sic ferant, rescriben- Hieronymi. Mullos autem mss. codices invenimus
duin tamen puto hic semel pro simul. Nam et in fle- corruptos notariorum imperitia , vel emendatorum
braico esfrrvx D5?S,una vice, et Graccoi £«r«jra5, lemeritate, qui tollenles verbum Interpretis, januam
quod est, semel : denique et in Lalina veleri Inter- de suo posuerunt pro unam. In Corbeien. ms. num.
pretationc ita scriptum exslilisse, testatur ipse alibii 12 unam legimus in coniextu sacro, et e regione ad
S. Pater in Commentariis in Jeremisc cap. 31, ubii marginem, januum. Hebrseus hodiernus nonnullam
hunc ex Vulgaia sui lemporis locum laudat : Quiai passus est mutationein; nam "m.x,ahitad habei, loco
nata est gens semel. Neque adeo par est opinari ab) ITtN, ahhath, ut monet Ceri Massorethicuin hujus
Hebraeo textu, receplaqite in reliquis libris lectionej loci. Porro interpretes subinielligi volunt verbum
voluisse illum nulla de causa discedere : cum econ- piscinse, vel arboris, ul sit sensus, qui sanctificantur
iiario in perquara simili Laiina voce, simul pro se- post unam arborem, quse est iu medio hortorum; au
847 S. HIERONYMI DIVINABIBLIOTHECA. M
Qui comedebant carnem suitlam, el abominationem, A i et in mulis, et in carrucis,
el murem: ad montcm sanctum meum Jerusalem, dicil Do-
simul consumentur, dicitDominus. minus;
Ego autem opera eorum, et cogitatinnes eorum ve- Quomodo si inferant filii Israel manus in vase mun-
nio, ut congregem cura omnibus gentibus et do in domum Doraini.
linguis, El assumam ex eis in sacerdotes, et levitas, dicit
et venient et videbunt gloriam meam. Dominus.
Et ponam in eis signum : Quia sicut cceli novi, et terra nova, quse ego fa-
et mittam ex eis qui salvati fuerint, ad gentes in cio stare coram me, dicit Dominus :
mare, sic stabil semen vestrum, et nomen vestrum.
in Africam, et in Lydiam a tendentes sagittam : Et erit mensis ex mense,
in Italiam et Grseciam , et sabhatum ex sabbato :
ad insulas longe, ad eos, qui non audierunt dc me, Veniel omnis caro, ut adoret corara facie mea, dicit
et non viderunt gloriara meam. Dominus.
Et annuntiabunt gloriam meam gentibus [Al. in gcn- El egredientur, et videbunt cadavera virorum.
tibus], qui prsevaricati sunt in me :
etadducent omnes fratres vestros de cunctis gen- Vermis eorum non morietur,
tibus donum Domino, in equis, et in quadrigis, ct ignis eorum nou exstinguetur :
et in lecticis , eteruntusque ad satietatem visionis omni carni.
post unam, id est, insignem piscinam et prsecipuam, B est dubium, quam et in Commentario probat S. Pa-
quse in loco peculiari est in medio horti. Symmachus ler. Quod Hebraice ibi dicitur nrw Achad, perquam
et Theodolion hunc locum ita inlerpretaii sunt apud erudiie Echat, sive Echatem, id cst, unam filii
Hieronymum : Qui sanctificamini et lustramini in Criticnrum " interprelantur.
hortis, alter post allerum, inler eos qui comedunl car- Hic quoqtie insedit error librariorum, qui in
nem suillam, etc. Id ipsum expressii Syrus Inlerpres Canone et in aliis mss. codicibus posuerunl tenentes
dicens : Tl ~tTO TI, nhad balhar hhad, id est, alter pro lendenles, proclivi quidem lapsu et involuntario,
posl alterum, sive unus post unum; Clialdrcushabet ni fillor; ciim sit omnino conlrarius huic exposi-
eodem vel proximo scusu, lurba post turbam. MART. tioni llieronymianse. Lud autem Lydos vocant : quo-
— Anlea Vulgati, posf januam, cui lectioni con- rum coloni Helrusci, qui nunc Thusci appellanlur,
cinunt et mss. nonnulli, atque ansam dedisse vi- quondam mtttendarum sagiltarum peritissimi, et nunc
deniur cum LXX, qui inierpretati sunt, h/ zoU r.po- dicunlur tendentes sagillam. Pro quo in Hebraico le-
Ovpois,in liminibus; tum superioris capitis LVIII, 8 gilur MASCHE CESETH (~W~i';_?_)), quod absqueLXX
versiculus, ubi Hebrseis exprobrat Isaias quod idolum omnes similiter transtttlerunl, lendentes arcum; et
post fores dominum collocarent : Posf otiium relro LXX posuerunt p-eo-oy^, nomen proverbo interpretan-
postem posuisti memoriale tuum. Veram nibilosecius tes. MART.
lectioneni esse impressam, ex Hebrseo tcxlu nil.il
Explicil Isaias prophela.
_—_»_—— i i ____________
PROLOGUS HIERONYMI IN JEREMIAM.
Jeremias propheta, cui hic prologus scribitur, ser- C solum spiritu, sed et oculis carnis intuitus est. Jam
mone quidem apud HebrscosIsaia et Osce et quibus- decem tribus Israel Assyrii in Medos transtulerant:
dam aliis prophetis videtur esse a rusticior, sed jam terras earum, colouiac gentium possidebnnt.
sensibus par est : quippe qui eodem spiritu pro- Unde in Juda tantum, et in Benjamin propheta-
phetaverit. Porro simplicilas eloquii, de loco ei in vil: et civitatis suse ruinas quadruplici planxit al*
quonatusesl accidit. Fuil enim Anaihothites, b qui phabeto, quod nos d mensurae metri versibusque
est usque hodie viculus, iribus ab Jerosolymis dislans reddidimus. Prauerea ordinem Visionum, qui apud
millibus; sacerdos ex sacerdolibus, et inmatrisulero Grsecos et Latinos omniuo confusus est, ad pristi-
sanctificatus : virgiuitate sua evangelicura virum nam fidem correximus. Librum autem ° Baruch,
Christi Ecclesioe dcdicans. Hic vaticinari exorsus notarii ejus, qui apud Ilcbracos nec legilur, nec ha-
est puer : et caplivitalem urbis atque c Judsese, non betur, prsetermisimus : pro his omnibus maledicia
Nuperis tamen Crilicis elegantissimusdicitur, ac c In Palatin. ms., alqueJudw.
prsecipue slyli subliinilale insignis : quorum lamen d Alphabelum quadruplex Lanienlationum Jere-
senlentiam Ric. Simouius contendit, e miuoriperitia mi;e, mensurse mctri reddidit Hieronymus; quia
lingtuu Hebraicre ortam esse, qiiatn facile muiarenl, seriem litlerarum Hebraicarum, ac numerum ver-
si in ejus lingusccognitione mngis profecisseut. Ve- suum in sua iranslatione Lalina conservavit. Hanc
rissiiiie grandis sensuum Propbetac inajestas cst, quoque nosversuum disiinctioncin alphabeta, etin-
seque in vcrborum posita. D cisiones religiose ubservamus in praesenli Canonis
b In Coinraeulariincglcclu
ad c. 25, 9, Certe, inquit, nullum edilione; quod in consequenlibus rcm manifeslam
pulo sancliorem esse Jeremia, qui Virgo, Propheta, facienl dislinctiones per membia divisoe. MART.
Sanctificalusque in utero, ipso nomine prwfigurat Do- * Paria liabet in prologo ad Coinmcniar. : Libetlum
tninum Salvalorem. El lilios tameii ei Iribuil Para- aulem Baruch, qui vulgo editionis Sepiuaginta copu-
phrastes Clialdacus in c. 37. 12. CoeierumEvangeli- latur, nec hubelur opud llebrwos, et ^ie\)Stniypufov
eum Virum Jeicmiam appellat rursus S. Paler in epistolamJeremiw nequaquam censuidisserendam.
Proiogo ad, Commentarjos.
849 , LIBER JEREMLE PROPHETiE. 880
ab scmulis prseslolantes, quibus me necesse est per A fuerat modum furori eorum silentio meo ponere,
singula opuscula respondere. Et hoc patior, * quia quam quotidie novi aliquid scriplilanteui invidorum
vos cogitis. Coelerum ad compendiura mali, rectius insaniam provocare.
8 Paulam inlelligit et Eustochium, ut apparet ex praefationein Isaiam. MART.
INCIPIT LIBER JEREMI^ PROPHETJE.
[Cap. I.] Verba Jeremiac filii Helcise, de saccrdoti- et surge, et loquere ad eos omnia, quse ego prac-
bus qui fueriint in Analhoth, cipio libi.
in terra Benjamin. Ne formidesa facie eorum ;
Quod factum est verbum Doraini ad eum in die- nec enira timere te faciam vultum eorum.
bus Josise filii Amon regis Jtida, Ego quippe dedi te hodie in civitatem munitam,
in lerliodecimo anno regniejus. et in coliininani ferream,
Et factum est in diebus Joacim filii Josise regis Juda, et in murum aereum,
usque ad consummalionem undecimi anni Se- super omnem terram,
deciae filii Josise regis Juda, regibus Juila,
usque ad transmigraiiouem Jerusalem, in mense principibus ejus, et sacerdotibus,
quinto. g et populo terrse,
Et faclum est verbum Domini ad me, dicens : Et bellabunt adversum te, et non praevalebunt:
1'riusquam te formarem in uiero, novi te : quia lecum ego sum, ait Dominus, ut liberem le.
et antequam exires de vulva, sanctificavi te, [6'np. II.] Et faclum est verbum Domini ad me, di-
et prophetam in gentibus dedi le. cens :
Eldixi: ttA, a, a, Domine Deus : Vade, et clama in auribus Jerusalem, dicens :
ecce nescio loqui, quia puer ego sum. . Hsccdicil Dominus:
Et dixit Dnminus ad me : Recordatus sum lui, miserans adolescentiam
Noli dicere : Puer sum : tuam,
quoniam ad omnin quae miltam (e, ibis : et charitatem desponsatiouis tuoe,
ct universa, qurecumquemandavero tibi, loqucris. quando secuta me es in deserto, in terra, quse
Ne timeas a facie corum : non seminatur.
quia tecum ego sum , ut eruam te , dicit Domi- Sanclus Israel Domino, primitioe frugum cjus :
nus. omnes, qui devoranl eum, delinquunt [Al. delin-
Et misit Dominusraanum suam, ettetigit os meum: quenl]:
et dixit Dominus ad me : mala venient super eos, dicit Dominus.
Ecce dedi verba mea in ore tuo : Audite verbum Domini, domus Jacob,
ecce [Al. add. ego] conslitui le hodie super gen- el omnes cognationes domus Israel:
tes, el superregna, Hsecdicit Dominus:
ut evellas, et destruas, Quid inveneruntpalres vestri in me iniquitatis,
et disperdas, et dissipes, 4- quia elongaverunt a me,
et sedifices,et plantes : et ambulaverunl post vanitalem,
Et factuin est verbum Domini ad me, dicens: et vani facti sunt?
Quid tu vides, Jeremia? Et non dixerunt:
Et dixi : Ubi est Dominus, qui ascendere nos fecil de terra
Yirgam vigilantem ego video. yEgypti:
Et dixit Dominus ad me : qui transduxit nos per desertum,
Bene vidisti, quia vigilabo ego super verbo meo, per terram inhabitabilem et inviam ;
ut faciam illud.: per lerram sitis, et imaginem morlis;
Et factumest verbum Dominisecundo ad me diccns: per terram, in qua non ambulavil vir,
Quid lu vides? neque habitavit homo?
Et dixi: Et induxivos in terram Carmeli,
Ollam sucrensam ego video, ut comederetis IrucUimejus, et optima [At. bona]
et faciem ejus a facie aquilonis. illius:
Et dixit Dominusad me : Et ingressi conlaminastis tcrram meam,
Abaquilone pandelur malum |A/. aperientur raala] ethaereditatemmeam posuistis in abominationem.
super omnes habitatores tcrrre. Sacerdoles non dixerunt: tibi est Dominus ?
Quia ecce ego convocaboomnes cognaliones regno- et tenenles legem [Al add. meam], nescierunt
rum aqtiilonis, ait Dominus: me,
et venient et ponent unusquisque solium suum j) et pasiorcs procvaricati sunt in me:
in introilu portarum Jerusalem. et prophelacprophetaverunt in Baal,
elsuper omnes muros ejus in circuitu, et idola scculi sunt.
et supcr universas urbes Juda. Proplerea adhuc judicio contendam vobiscum, ait
Et loquarjudicia mea cum eis, super omni malitia Dominus,
corum, qui dereliquerunt me, et cum filiis vestris disceptabo.
et lihaverunt diis alienis, Transite ad insulas Celliini, ct videlc :
et adoraverunt opus manuum suarum. et in Cedar mittite, et considerale vehementer :
Tu ergo accinge lumbos tuos, et videte si factuin est hujuscemodi,
8 In Hebrseoscriptum est n.lN, triplex a juxlapro- — Uno scriptnm Ilebraice est verbo, n~a, qnod
nunlintionem Hieronymi, qui Iegcbni aleph et Aeper per tres efterri litteras vocales d potest: Palalin. la-
a lineram vocalem. Unde Canon Hebraicre veritatis men uis. quemndmodum alii penes Marliai. ah le-
relinet A, a, a. Cseierimss. Bibliorumcodices lcgunt guiit: lortasse rectius : cst eniin illa conquereniis
ha ha ha, vel ah ah ah. MART. interjectio.
831 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. «52
Si mulavit gens deos; J\ ct guttur tuum a siti.
A
et certe ipsi non sunt dii : Etdixisti:
populus autem meus mutavit gloriam suam in ido- Desperavi,
lum. neqtiaquam faciam:
Obslupescite, cceli, snper hoc; Adamavi quippe alienos,
et porioeejus, desolaminivehementer dicit, Domi- et poslcos ambulabo.
nus, Quomodo confunditurfurquando deprehenditHf,
Duo enim mala fecit populus meus: sic confusi suut domus lsrael,
Me dereliquerunt fontem aquse vivre. ipsi et regeseorum,
et foderunt sibi cisternas, principes, et sacerdotes, et prophetse eoruin,
cisternas dissipaias, dicentes ligno : Pater meus es tu;
qtiaecontinere non valent aquas. etlapidi: Tumegcnuisli.
Numquid scrvus est Israel, aut vernaculus? Verterunt ad me tergum,
quare ergo factus est in prsedam? el non faciem,
Super eum rugicrunl leones, Et in tempore afflictionissuaedicent:
et dederunt vocem suam, Surge, et libera nos.
posueruni terram ejus in soliludinem: Ubi sunt dii lui, quos fecisti tibi?
Civitaies ejus exustse sunt, surgnnl el liberenl te in tempore affiictionts tuse:
ei non esl qui habitet in eis. Secundum numerum quippe civilalum tuarum erant
Filii quoque Mempheos et Taphnes constuprave- -n dii tui, Juda.
runt le usque ad verlicem. " Quid vultis mecum judicio contendere?
Niunquid non isiud factum est tibi, omnes dereliquistis me, dicit Dominus.
quia dereliquisti DominumDeum (uum eo lempo- Frustra[A/. Sine causa] percussi liltos veslros,
re, quo ducebal te per viam? disciplinam non receperunt:
El nunc quid libi vis in via jEgypti, Devoravit gladius vester propbetas veslros,
ut bibas aquam lurbidam [A/. Sior]? quasi leo vaslator generatio vestra.
Et quitl libi cum via Assyriorum, Videie verbum Domini:
ut bibas aquam fluminis? Numquid soliludo factus sum Israeli, aut lerra se-
Arguet ic matiiia tua, rolina?
el avcrsio lua increpabil te. Quare ergo dixit populus meus: Recessimus, non ve-
Scito, ct vide, quia mnlum elamarum est reliquisse niemus ultra ad le?
te DominiimDeum luum, Numquid obliviscetur virgo ornamenti sui,
et non esse timorem mei apud le, dicit Dominus aut sponsa fascise pectoralis suoe?
Deus cxerciluum. Populus vero meus oblitus est mci diebus innumeris.
A soeculoconfregisti jugum meum, Quid nileris bonam ostendere viam luam ad quoc-
rupisti vincula mea, rendam dilectionem,
etdixisti: Nonserviam. quacinsuper et maliiias luas docuisli vias luas,
ln omni enimcolle sublimi, et sub omni ligno fron- ct in alis tuis inventus est sanguis animarum pau-
doso, perum et innocentum?
tu proslernebaris meretrix : ( Non in fossis inveni eos,
C
Ego autem plnntavi le vineam eleclam, sed in omnibus quaesupra memoravi.
omne semen verum : Etdixisti: Absque peccato et innocens ego sum :
Quomodo ergo conversa es niihi in pravura vineai et propterea avertatur furor tuus a me.
aliena? Ecce ego judicio contendam tecum,
Si lavcris le nitro, ct multiplicaveris tibi hcrbam eo quod dixeris : Non peccavi.
borilh, Quam vilis facta es nimis, iierans vias tuas!
maculala es in iniquitate tua coram me, dicit Do- etab^Egypto coiirunderis,siculconfusa esabAssur.
minus Deus. Nam el ab istn cgredieris,
Quomodo dicis : Non sum pollula, et manus luse crunt super caputlutim :
post Baalira non ambnlavi [A/. abiij? Quoniam oblrivil Dominus confidentiam tuam,
Vide vins luas in convalle, cl nihil in ea habebis prosperum.
scito quid feceris: [Cap. III.] Vutgo dicitur: Si dimiserit vir uxorniu
Ctirsor levis explicans vias soas. suam, el rccedens ab eo, duxeril virum nlie-
Onagcr nssuetus in solitudine, rum:
in dcsiderio animsc suse alttaxit ventum amoris numquid revcrtctur atl eam ullra?
sui: Numquid non pollula et conlaininata eril a mulier
nulltis averlet cam: illa?
Omnes qui quoerunteam, non deficienl: Tu autem fornicata es cum amatoribus multis:
in mcnslruis ejus invcnient eam. -.
i" tamen revertere ad me b, dicit Dominus.
Prohibe pcdem luum a nuditale, Leva oculos tuos in direclum,
* Hierunymus in textu ins. Comnienlariortim sic Ilieronymi tesiimoniis expendenda res esi, plans
legit : Nitmqttidnonpollulact containinalaeril mulier econtrario videlur constilueudum . c.im fuisso olini
lla? Quod posiea edisserens Lectorem monet Jiis Hebraici contextus genuinam senteniinm, quoe tcm-
verbis : Quodqiteail : Et contaminalaerit mulierilla? pcrum injuria cx aliis libris, dcmum ct ab ipso ar-
nro quo in Hebraico legimus, lerram : reliquit exem- chelypo exciderit. Satis enira manifeslo epist. 1__
plum, el manifestius de terra loquitur Israel, quoe ad Rusticum num. 2 : Scriptum est, inquit, juxta
adullerw mulieri comparalur. Igilur Hebroca verba Hebraicamveritalem quod in Grmcis et Latinis codi-
N'nny-Nn, huarets hahi, non sccundumsensum sim- cibusnon habetur : Et lu reliquisli me : tamen comer-
pliccm : sed juxta exemplum ac comparationem pro- lere, ETSUSCIPIAM TE: dirif Domiiius. Nec minus lu-
culenter in Commentario ipso ad hunc locuin : In He-
phelnlem interpretatus est hoc loco Hieronymus.
MART. brwo, inqtiit, eliam posl fornicationeinSUSCIPITpceni-
b Quo.! continuo hic subdunt additamenttim Vul- tentem, et horlatur, ul revertatur ad se: in Septua-
gmi libri, et egosuscipictmle, neque Hebrseusquidem ginta vero non provocat ad pcenitenliam; sed arguit
(r-!tis babet, necqui Ilieronymianam Versionem cx- impudenliam meretricis,quod post adulterium renttii
Inoeiit, Latiui mss. metioris noire. Nihilosccius, si ex audeatadmaritum. Scilketillud x«t «vcwfWTetf,non,
853 LIBER JEREMLE PROPHETiE. 854
et vide ubi non proslrata sis: """"
A pessimi.
In viis sedebas, exspectans eos quasi latro in sotitu- In die.bus illis ibit domus Juda ad domumslsrael,
dine: et venienl siraul de terra aquilonis, ad lcrram
et polluisti terram in fornicationibus [Al. malis] quam dedi patribus vestris.
tuis, etin maliiiis tuis. Ego autem dixi: Quomodo ponam te in filios [Al.
Quam obrem prohibitre sunt stillse pluviarum, filiis],
et serotinus imber non fuit: et iribuam tibi terram desiderabilem,
Frons mulieris meretricis facta esl tibi, haercditatem prseclaram exercituum genlium ?
noluisli erubescere. Et dixi: Patreni vocabis me,
Ergo saliem amodo voca me: Pater meus, et post me ingredi non cessabis.
dux virginitalis merc lu es: Sed quomodo si conlemnat mulier amatorem snum,
Numquid irasceris in perpetuum, sic contempsit me domus IsraeJ, ait Dominus. ,
aut perseverabis in finem? Vox in viis audita est,
Ecce locula es, et fecisli mala, et poluisti. ploratus et ululatus fiiiorum Israel :
Et dixit Dominus ad me in diebus Josioc regis : Quoniam iniqunm fecerunt viam suam, .
Numquid vidisti quse fecerit aversatrix Israet ? oblili sunt Domini Dei sui.
Abiit sibimet super omnem montem cxcetsum, . Convertimini, filii, reverlCntes,
et sub omni ligno frondoso, et sanabo aversiones vestras.
el fornicata esi ibi. Ecce non venimus ad te :
Et dixi cum fecisset haccorania : tu enim es Dominus Deus noster.
Ad me revertere : '?? B Yere mendaces erant colles,
et non est reversa. multitudo montium:
Et vidit proevaricatrix soror ejus Juda , Vere in Domino Deo noslro salus Israel.
quia pro eo quod mcechata esset aversatrix lsrael, Confusio comedit laborem patrum noslrorum ab
dimisissem eam, adolescentia nostra, _
et dedissem ei libellum repudii: greges eorum , et armenta eorum.
et non timuit proeyaricalrix Juda soror ejus, filios eorum, etfilias eorum.
sed abiit, etfornicata est etiam ipsa. Dormiemus in confusione nostra :
Et facilitate fornicationis suse contaminavit ter- et operiet nos ignominia nostra :
ram. Quoniam Domino Deo nostro peccavimus nos,
ct mcechataest cum lapide et cum ligno. et patres nostri, ab adolescentia nosira usque ad
Et in omnibus his non est reversa ad me prae- hanc diem :
varicatrix soror ejus Juda in loto corde suo, et non audivimus vocem Domini Dei nostri:
sed in mendacio, ait Dominus. ' [Cap. IV.] Sia converteris [Al. reverteris], Israel,
Et dixit Dorainus ad me : ait Dominus,
Justificavit animam suam aversatrix Israel, ad me converlere :
comparatione prsevaricatricis Judae. Si abstuleris offendicula tua a facie raea,
Vadc, cl clama sermones istos contra aquilonem , non commoveberis.
et dices: Et jurabis : Vivit Dominus in veritate, ct in ju-
Revertere, aversatrix Israel, ait Dominus, p dicio,
et non avertam faciera meam a vobis : _j et in justilia;
Quia sanctus ego sum , dicit Dominus, et benedicent eum gentes, ipsumque laudabunt. !
et non irascar in perpetuum. Hsec enim dicit Dominus viro Juda et Jerusalem : :
Tamen scito iniquilalem luam, Novate vobis novale,
quia in DominumDeum luum prsevaricata es : et nolile serere super spinas :
et dispersisti vias tuas alienis sub omni ligno Circnmctdimini Domino,
frondoso, et auferte prseputia cordiura vestrorum, viri Juda,
et vocera meam non audisti, ail Dominus. * et habitatores Jerusalem :
Convertimini [Al. add. adniej filii, revertentes, Ne forte egrediatur ut ignis indignatio mea,
dicit Dominus : et succendatur, et non sit qui exslinguat,
quia ego vir vester : propter malitiam cogilationum vestraruni,
Et assumam vos unum de civitate, Annunliate in Juda,
el duosde cognatione, ' et in Jerusalem auditum facite:
et introducam vos in Sion. loquimini, ct canite tuba in terra :
Et dabo vobis pasiores juxta cor meum; Clamaie forliter,
et pascent vos scientia etdoctrina. dicite: Congregamini,
Cumque mtiltiplicati fueritis, et creverilis in lerra et ingrediamur civitates munitas,
in diebus illis, ait Dominus : Levale signura in Sion.
non dicenl ultra : Arca le.stamenliDomini : Conforiamini, nolite stare , *
neque ascendet super cor, D quia malum ego adduco ab aquilone et contritio-
neque recordabuntur illius : nem magnam.
nec visitabilur, nec fiel ullra, Ascendit leode cubili suo,
In lempore illo vocabuut Jerusalem solium Domini: ct praedo gentium se levavit :
et congregabuntur ad eam oranes gente» in 110- Egressus est de loco suo,
mine Domini in Jerusalem, ut ponat terram tuam in desolationem [A/. soli-
et non ambulabunt posl pravitatem cordis sui ludinemj :
ut vulgo obtinet, reverlere, invitantis modo, sedquasi penilus eamignorant, etlocumplane contrario sensu
objurgantis efferendum est, lamen reverteris: quod eflerunt, neque adeo videatur potuisse nisi ex He-
est, audes reverti. Estque adeo mirum hoc magis brreo derivari.
quod de sui temporis Hebraco exemplari tradit a Ita utrumque exemplar Canonis, ct mss. omnes
S. Pater, a quo Grpecumapographum tam longe et codices Bibliorum, uno excepto receniiori, qui legit
verborum iinminulione et sensu abluderet. Ut vero reverteris. In Commenlariis quoque verbum reverleris
sit ejus teslimonium omni majus exceptione : inilii scriplum habeuir : sed perinde est; eligat unusquis-
quidem hoc ipso probatur argumento, quod in Lati- que quod voluerit; quando in sensu nullum est
lios codices additio illa non lluxerit ex LXX, qui et liamnuin. MART. ,.
8SS S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 856
Civitatcs luaevastabuntur, A cogitavi, et non pceniluit me,
remancntes absque habitatore. nec aversus sum ab eo.
Super hoc accingiie vos ciliciis, A voceequiiis et mittentis sagittam, fugitomnis ci-
plangitc et ululaie : vilas :
quia non est aver-a ira furoris Domini a nobis. ingressi sunl ardua, et ascenderunt rupes :
Et erit in die illa, dicit Dominus : Universaeurbes derelictaesunt,
Peribit cor regis, et cor principum : el non habitat in eis homo.
et obslupescent sacerdotes, Tu autem vastata quid facics ?
et prophetac consternabuntur. cum vestieris te coccino,
Et dixi : lleu, heu, heu , Domine Deus, cum ornata fueris monili aurco,
Ergone derepisii populum istum et Jerusalera , di- et pinxeris stihio oculos tuos, frustra compo-
cens : neris ?
Pax erit vobis: Contempserunt te amalores tui
et eccc pervenit gladius usque ad animam? animain luam quoereot.
In lempore illo dicetur pnpulo huie et Jerusalem : Vocem enim quasi parturienlis audivi,
Ventus urcns in viis, quoe sunlin deserloviae filisei anguslias ut puerpersc :
\Al. (ilii| poptili mei, Vox lilioe Sion b intermorientis expandentisque
non ad ventilandum et ad \Al. non adj pur- manus suas :
gandum. vae mihi, quia defecit. anima mea propter in-
Spiritus plenus ex his veniet mihi : r-. teifcctos.
ct nunc ego loquar judicia mea cum eis. [Cap. V.] Circuite vias Jerusatem,
Ecce quasi nubes ascemlet, et quasi lempeslas cur- et aspicite, et cnnsiderate,
rus ejus: et qnocriie in plateisejus,
velociores aquilis equi illius : an inveniatis virum facientem judicium, ct quae-
vse nobis, quoniam vastati sumus. rentem fidem :
Lava a maliiia cor luum , Jerusalem, ut salvaI et propitius ero ejus.
fias : Quod si etiam, Vivit Dominus, dixerint :
usquequo morabunlur in te cogitationes noxiac? et hoc falso jurabunl.
Vox enim annuntianlis a Dan, Domine, oculi lui respiciunt fidem :
et nolum facientis idolum de monle Ephraim. percussisli eos , el non doluerunl :
a
Dicile gcntibus : attrivisti eos, et renuerunt accipere discipli-
Ecce auditum est in Jerusalem, custodes venire des nam:
terra longinqua, Induraverunt facies suas super pelram ,
cl darc [A/. dederunt] super civitaies Juda vocemi et noluerunt reverti.
suam. Egn nulem dixi :
Quasi custodcs agrorum facti sunt super cam inn Forsilan pauperes sunt et stulti,
gyro : ignornntes viam Domini, judicium Dei sui.
qui» mead iracundiam provocavit, ait Dominus. Ibo igilur ad optimates, ct loquar eis :
Vise tua?, et cogilationes tuse feceruut hsec tibi : ipsi enira cognoverunt viam Domini, judicium Dei
ist.i malitia lua, quia amara, '
C sui.
quia [Al. lacct quia] teligit cor (uum. Et ecce magis hi simul confregerunl jugum,
Ventrem meum, ventrem meum doleo, ruperunt vincula.
sensus cordis mei turbati sunt in me : Idcirco percussit eos leo de silva,
Non lacebo, lupus ad vesperam vastavil eos ,
quoniam vocem buccinseaudivit anima mea, cla- i- pardus vigilans suprn civitates eorum :
morem prselii. Omnis, qui egressus fuerit ex eis , capietur :
Contritio super contritionem vocata est, quia muitiplicatre sunt prre.aricaliones eorum ,
et vastala est omnis terra : confoi tataesunt aversiones eorum.
Repente vastata sunt tabernacula mea, Super quo propitius libi esse potero?
subito pelles mese. filii lul dereliquerunt me,
Usquequo videbo fugientem, ei jurani in his qui non sunt dii :
audiam vocem buccinoe? Saluravi eos, et mcechati sunt,
Quia sluftus populus meus me non cognovit: et in domo meretricis Iuxuriabanlur.
filii insipientes sunt, et vecordes : Equi amatores c et emissarii facti sunl-
Sapienles sunt, ut faciant mala , Unusquisque ad uxnrem proximi sui hinniebal.
bene aulcm facere nescicrunt. Numquid super his non visiiabo? dicit Dominus.
Aspexi terram , et ecce vacua erat, el nihil; et in genle tnli non ulciscetur anima mea?
et ccelos, et non ernt lux in eis. Ascendite muros ejus , et dissipate,
Vidi raontcs, ct ccce movcbanlur: p consummationem aulcm nolile facere :
cl omnes colles conturbati suni. Auferle propagines ejus,
Inluitus sum, et non erat homo : qtiia non sunl Domini.
ct omiic volatile ccelirecessit. Procvaricatione cnim prscvaricala est in me domus
Aspexi, et ecce Cnrmelus desertus : Isrncl,
et omnes urbes ejus deslrucise sunt a facic Do- >• et dnmus Juda , ait Dominus.
mini, Negaveruni Dominum, et dixerunl :
et a facie irsc furoris ejus, Non est ipse [Al. add. locuti]:
Ilxc enim dicit Dominus. neque veniet super nos malum :
Dcserla erit omnis terra. gladium et famera non videbimus.
sed tamen consummaiionem non faciam. Prophetse fuerunl in ventum ,
Lugebit terra, et mcerebunt cceli desuper : ei responsum non fuit in eis :
eo quod loculus sum [Al. sim]; haec ergo evenient illis.
Miror quid causae exstiterit, ut, pro dicite gcn-
i- rienles expandentesque,etc.'
tibus, legatur in Canone, et caeteris ms. conciiate le c Additur in comment. in feminas, et in fine ver-
gentes : maxime cum in editis et ms. libris Com- I- sus, mihi, ex LXX; neque enim sonanl ese voces in
inftntariorum HieronymusIegai,f/i«'feaen<t6«s.MART. r. llebraso archeiypo. . .^ ,.rJ
bMiBusbene leclum in Commentario, inter mo- >•
357 LIBER JEREMLE PROPHETJE. 858
Htec dicit Dorainus Deus exerciluum : A quid igitur fiet in novissimo ejus?
Quia locuti estis verbum istud : [Cap. VI.] Conforlamini, filii Benjamin, in medio
ecce ego do verba mea in ore tuo in ignem, Jerusalem ,
et populum istum ligna \Al. in ligna], elvorabit et in Thecua clangite buccina,
eos. et super Bethacharem levate vexillum :
Ecce ego adducam super vos genlem de longinquo Quia malum visum est ab aquilone,
domus Israel, ait Dominus ; et contritio magna.
geniem robustam, gentem anliquam, Speciosre et delicatse assimilavi filiam Sion.
gentem, ctijus ignorabis linguam, Ad eam venient pastores, et greges eorum :
nec intelliges quid loquatur. fixerunt in ea lentoria in circuilu :
Pharetra ejus quasi sepulcrum patens, pascet unusquisquc eos; qui sub manu sua
universi fories. smit.
Et comedct segetes tuas, et panem tuum : Sanctificate super eam bellum :
devorabit filiosiuos, et filias luas : consnrgite, et ascendamus in meridie :
comedet gregem luum , ei armenta tua : Vsc nobis, quia declinavit dies,
comedet vineam luam, et (icum luam : quia longiores facisesunl umbrsc vesperi.
et conieret urbes munitas tuas, in quibus tu habes Surgite, ei ascendamus in nocte,
fiduciam , gladio. et dissipemtis domos cjus.
Verumtamen in diebus illis, ait Dominus, Quia hsec dicit Dominus exercituum :
non faciam vos in consummationem. j. Cadile ligntim ejus,
a et fundite circa Jerusalem aggerem :
Quod si dixeritis : Quare fecil Dominus Deus noster
nobis hsecomnia? Hoecestcivitas visitaiionis,
dices ad eos: omnis calumnia in medio ejus.
Sicut dereliquistis me, et servistisdeo alieno in lerra Sicut frigidam facit cisierna aquam suam,
vestra, sic frigidam fecit malitiam suam :
sic servielis alienis in terra non vestra. Iniquitas et vasiitas audielur in ea,
Annuntiate lioc domui Jacob, coram me semper infirmilas et plaga.
et auditum facite in Juda , dicentes : Erudire, Jerusalem,
Audi, popule stulte, qui non habescor : ne forte recedat anima mea a te,
qtii habcnies oculos, non videtis : ne forte ponam tedesertam,
et aures, ct non auditis. lerram iuhabitabilem.
Me ergo non timebitis , ait Dominus : Haecdicit Dominus exerciiuum :
et a facie mea non dolcbilis ? . Usque ad racemum colligenl quasi in vinea reli-
Qui posui arennm terminum mari, quias Israel :
praeceplum sempiternum, quod non practeri- Converie manuni tuam quasi vindemiator adcarial-
bit: luin.
Et commovcbuntur, et non poterunt: Cui loquar?
et iiiliiinescent fluctus ejus, et non transibunt et quem conteslabor, ut audial ?
illud : Ecce incircumcisse nures eorum ,
Populo auiem huic faclum est cor incredulum el<C et audire non possunt :
exasperans, Ecce verbum Domini laclum est eis in oppro-
recesserunt et abierunt. brium,
El non dixernnt in corde suo : ei non suscipient illud.
Metuamus Dominum Deum nostrum , Idciico furoreDomini plenus sum,
qui dat uobis pluviam temporaneam et serolinam laboravi suslinens:
in tempore suo, Effunde super parvulum foris,
plenitudiuem annuae messis custodientem no- et super consilitim juvenum simul :
bis. Vir enim cum muliere capietur,
Iniquitates vesirsc ileclinaverunt hsec : senex cuin pleno dierum.
et peccala vestra prohibnerunt bonum a vobis : Et iransibunt domus eorum ad atteros ,
Quia invenli sunt in populo meo impii iusidiantes agri et uxores pariter :
quasi aucupes, Quia extendam muntim mcam super habitantes tcr-
laqueos ponentes et pedicas ad capiendos vi- ram,
ros. dicil Dominiis.
Sicut decipula plcna avibus, A minore quippe usque ad mnjorem omnes avaritire
sic domus eorum plenae dolo : student:
ideo magnificati sunl et ditali. et a prophela usque ad sacerdotem cuncli faciunt
Incrassali sunt et inipingiiaii: doiitin.
et prseterierunt sermoiies meos pessimo. j
JJ El curabant contritionern filioepopuli mei cum igim-
b
Causam non judicaverunl, minia, diccntes :
causam pupilli non direxerunt, Pax, pax ;
et judicium pauperuin non jiidicaverunt. et non eratpax.
Numquid super bis non visitnbo? dicil Dominus. Confusi sunl,
aut super geutem hujuscemodi non ulciscetur ani- quia abominationem fecerunt:
ma men? Quin potius confusione non sunl confusi,
Slupor et rairabilia facta sunt in terra : eterubesccre nescieruni.
Prophelrc propheiabant mendacium, Quam ob rcm cadenl inter ruentes :
et sacerdotes applaudebant manibus suis. in lemporc visitaiionis suoe corrtient, dicit Domi-
Et populus iueus dilexit talia : nus.
a Manuscripli omne3 codices Bibliorum pro se- tavil Spcculum sancti Auguslini, nec Commenlaria
cunda persona priraam habent, nempe iniquitales sancti llieronymi vocis liujus meminere. Adscittint
tiostrx : idque manifcstus est error cxscriptorum : putn, sive addilum librariorum errore : hoc eniw
uli ex consequentibus facile probari polest. MART. manifcste probant qurcdam excmplaria sacrorutn Bi-
b Nomen vidttw, quod hic in exemplaribiis Canonis, Iiliorum, ubi recentiori manu superaddilum depre-
inque nonniillis aliis mss. codicibus scriptum repe- hendimus verbura jam diclum. MART.
rilur, abest jn lextu Hebratco : ncc illud reprsesen-
859 S, HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 860
llsec dicit Dorninus : , A nec sanguinem innocentem effuderitis in loco hoc,
State super vias, et videte, et post deos alienos non ambulaveritis in malum
et interrogatc de semilis antiquis, quscsit via bona, vobismelipsis:
et ambulate in ca : ]
Habitabo vobiscum in loco isto,
Et invenietis refrigerium animabus vestris. in terra quam dedi patribus veslris a ssecuto et
Et dixerunt: Non ambulabimus. usque in saeculum.
Et constitui super vos speculatores. ]
Ecce vos conlidiiis vobis in sermonibus mendacii,
Auditevocemtubse. qui non proderunt vobis;
Et dixerunt: Non audiemus. ]Furari,
Ideo audite, gentes, et cognosce, congregalio, occiderc,
quanta ego faciam eis. adulterari,
Audi, terra: jurare mcndaciler,
Ecce ego adducam mala super populum istum, libare Baalim,
fruclum cogiiationum ejus : ct ire post deos alienos, quos ignoratis.
Quia verba mea non audierunt, Et venistis, et stetistis coram me in domo hac,
et legem meam projecerunt. in qua invocatum est nomen meum, et dixislis :
Ut quid mihi thus de Saba affertis, Liberati sumus,
el calamum suave olentem de terra longinqua ? ^ eo quod fecerimus omnes abominationes islas.
Ilolocautomata vestra non sunt accepta, Ergo spelunca latronum facta est domus ista,
et victimse vestrse non placuerunt raihi. _ in qua invocalum estnomenmeum inoculis vestris?
Propterea haec dicil Dominus : ""Ego, egosum :
Ecce ego dabo in populum istum ruinas, ego vidi, dicit Dominus.
Et ruent in eis palres et lilii simui, Ilc ad locuni meum in Silo,
vicinus et proximus peribunt. ubi habitavit nomen meum aprinoipio,
Hoecdicit Dominus: et videte quse fecerim ei propler malitiam populi
Ecce populus venit de terra aquilonis, mei Israel:
et gens magna consurget a flmbus terrse. Et nunc, quia fecistis omnia opera hscc, dicit Do-
Sagittam et scutum arripiet: minus :
crudelis est, etnon miserebilur. et locutus sum advosmane consurgens, et lo-
Vox ejus quasi mare sonabit: quens, et non audistis :
et super equos ascendent, | Etvocavivos,
prseparati quasi vir ad prrelium, et non respondistis :
adversum te, filia Sion. Faciam domui huic, in qua invocalum est nomen
Audivimus faraam ejus, meum, et in qua vos habetis fiduciam;
dissolutse sunt manus nostrse : ct loco, quem dedi vobis et palribus vestris,
Iribulatio apprehendit nos, sicut feci Silo.
dolores ut parturientem. Et projiciam vos a facie mea,
Nolite exire ad agros, sicut projeci omnes fraires vestros,
et invia ne ambuletis : universum semen Ephraim.
quoniara gladius inimici, pavor in circuitu. C Tu ergo noli orare pro populo hoc,
Filia populi mei, accingere cilicio, j nec assumas pro eis laudem et orationem,
et conspergere cinere : Et non obsistas mihi:
Luclum unigeniti fac tibi, quia non exaudiam te.
planctum amarum. Nonne vides quid isli faciant in civitalibus Juda, et
quia repente veniet vaslalor super nos. in plateis Jerusalem ?
Probatorera dedi le in populo meo robustura : Filii colligunt ligna,
et scies, et probabis viam eorum. etpatres succendunt ignem,
Omnes isti principes declinantes, et mulieres conspergunt adipem,
arabulantes fraudulenter; ut faciant placentas reginrjecceli,
iEs et ferrum: et libent diis alienis,
universicorrupti sunt. et me ad iracundiam provocent.
Defecit sufflatorium, Numquid me ad iracundiam provocant? dicit Do-
in igne consumplum est plumbum; minus.
Frustra conflavit conflator : nonne semeiipsos in confusionem vullus sui ?
malitise enim eorum non siint consumptoe. Ideo hsec dicit Dominus Deus :
Argentum reprobum vocale eos, Ecce furor metis, et indignalio mea conflatur [Alj
quia Dominus projecit illos. conflata eslj super Iocum istum,
[Cap. VII.] Verbum, quod factum est ad Jercmiam m super viros, et super jumenta,
a Domino, dicens : ._
, et super lignum regionis,
Sla in porta domus Domini, "J et super fruges lerrse,
et proedica ibi verbum istud, et dic : et succendetur, et non exstingnetur.
Audite verbum Domini, oranis Juda, Ilaec dicit Dominus exercituum Deus Israel:
qui ingredimini per porlas has, Ilolocautomata vestra addite victimis vestris,
ut adoretis Dominum. et comedile carnes.
iltec dicit Dominus exercituum Deus Israel: Quia non sum loculus cum patribus vestris,
Bonas facite vias vestras, et sludia veslra : et non prsecepi eis, in die qua eduxi
et habitabo vobiscum in loco isto. eos de terra ^Egypti;
Nolite confiderein verbis mendacii [Al. mendacibus], >], de verbo holocautoniatum, et viciimarum.
dicentes : Sed hoc verbum praecepi eis, dicens:
Templum Domini.' Audite vocera meam, et ero vobis Deus;
templum Domini, et vos eritis mihi populus:
templum Domini, est. Etambtilate in omni via, quam mandavi vobis,
Quoniam si bene direxeritis vias vestras, et sludia dia ut bene sit vobis.
vestra : Et non audierunt, nec inclinavcruut aurem suam ;
si feceritis judicium inter virum et proximum ejus,
us, Sedabierunt involuntatibus, ,, ,
advenaj, ct pupillo, et viduse nonfcceriiis ca- et pravitale cordis stii mali: .-
iumniam, Factique sunt retrorsum et non in ante,
861 LIBER JEREMLE PROPHETvE. 86-
a die qua egressi stint patres eorum de terra vE- A Nullus cst qui agat poenitenliam super pcccalo suo ,
gypti, usqiie ad diem hanc. dicens :
Et misi ad vos oirne» servos meos prophelas, pcr Quid feci?
diem consutgen> diluculo, et mittens. Omnes conversi sunt ad cursum suum,
El non audierunt ine, nec inclinaverunt aurem suam: quasi equus impetu vadens in prselio.
Sed induraverunt cervicem [A/. add. suam] : Milvus in cielo cognovil tempus suum ;
et pejus operatisunt, quam patres eorum. turttir,
Et Ioqueris ad eos omuia verba hsec, et non au- et hirundo,
dient te : et ciconia,
et vocabis eos, et non respondebunt libi: custodierunt tempus adventus sui:
Ei dices ad eos: Populus autem meus
Htec est gens, quse non audivit vocem Domini Dei non cognovit judiciiim Domini.
sui, Quomodo dicitis : Sapientes nos sumus ,
nec recepit disciplinam : ei lex Domini nobiscum esl ?
Periit Ddes, Vere mendacium operatus est slylus mendax scriba-
et ablata est de oreeorum. rum,
Tonde capillum luum , et projice , Confusi sunt sapientes,
el sume in direclum plancium : perterriti et capti sunt :
Quia projecit Dorainus, el reliquit generationera Yerburn enirn Domini projecerunt,
furoris sui : n et sapienlia nulla cst in eis.
"
quia fecerunt filii Juda malum in oculis meis, Propterea dabo mulieres eorum exteris,
dicit Dominus. agros eorum hseredibus :
Posuerunt offendicula sua in domo, in qua invoca- Quia a minimo usque ad maximum.omnes avariliam
tum est nomen meum, sequunlur [Al. avaritiae studenl]:
ul polluerent eam : a proplieta usque ad saccrdoteiu cuncti faciunt
Et acdificaveruntexcelsa Thophelh, quae est in valle mendacium.
filii Ennom : Et sanabant contritionem filise populi mei ad igno-
ut incendercnt filios suos, etfilias suas igni: quse miniam, dicentes:
non prscepi, nec cogilavi in corde meo. Pax, pax,
Ideo ecce dies venienl, dicit Dominus, cum non esset pax.
et non dicetur amplius, Thophelh , ct vallis filii Confusi sunt,
Ennom : quia abominaiionem fecerunt :
sed vallis interfeciionis : Quinimmo confusione non sunt confusi, ]
Et sepelient [Al. sepelienlur] in Thopheth, ct erubescere nescierunt:
eo quod non sit locus : Idcirco cadent inter corruentes,
Et eril morticinum poptili hujus in cibum volucribus in lempore visitationis surc corruent, dicil Domi-
cceli, et besliis terroe, nus.
et non erit qui abigat. Congregans congregabo eos, ait Dominus :
El quicscere faciara de urbibus Juda, et dc plaleis Non est uva in vitibus,
Jerusalem, vocem gaudii, et vocem lscliticc, <Z et non sunt ficus in ficulnea;
vocem sponsi, el vocem sponsse : Folium defluxit:
In desolationem enim erit terra. et dedi eis qure prselergressa sunt.
[Cap. VIII.] In illo tempore, ait Dominus : Quare sedemus ?
Ljicient ossa regum Juda, et ossa principum ejus, convenile, et ingrediamur civitatem munitani,
et ossa sacerdotum, et sileamus ibi:
et ossn propheiarum, Quia Dominus Deus noster silere nos fecit,
et ossa eorum qui habitaverunt Jerusalem, dc se- et potum dedii nobis aquam feliis :
pulcris suis : Peccavimus enim Domino.
Et pandenl [Al. expandeni] ea ad solcm, et lunam, Exspectavimus pacem,
et omnem miliiiani ccali, qusedilexerunt, et non eral bonum;
et quibus servierunt; Tempus medelsc,
ct post quse ambulaverunt, et ecce formido.
el qux quaesierunt, et adoraverunt. A Dan auditus esl fremilus equorura ejus,
Non coltigentur, el non sepelienttir : a voce hinnituum pugnalorum ejus commota est
in sterqtiilinium super faciem terrse erunl. omnis terra;
Et eligeut niagis raortem (|iiam vitam Et veiicrunt, et devoraverunt lerram, et plenitudi-
a omnes qui residui fuerint de cognatione hac nem ejus;
pessima urbem, et habitatores ejus.
in universis locis, quse derelicta sunt, ad quse ,n.Quia ecce ego mittara vobis serpentes regulos qui-
3
ejeci eos, dicil Dominus exercituura. bus non est incamatio :
Et diccs ad eos : et mordebunt vos, ait Dominus.
Hoecdicit Dominus: Dolor meus super dolorem,
Nutnquid qui cadit |.t/. cadelj, non rcsurget? in mc cor meuin moerens.
et qui averstis est, non revertetur? Ecce vox clamoris filiae populi mei de lerra longin-
Quare ergo aversus est populus iste in Jerusnlem qua :
aversione contentiosa? Numquid Dominus non esl in Sion ,
Apprehenderunt mcndacium, aul rex ejus non est in ea ?
et noluerunl reverti: Quare ergo me ad iracundiam conciiaverunt in
Altendi, etauscultavi : sculptilibus suis,
uemo quod botiura cst loquitur; et in vanitatibus alienis ?
a Novem sequentes versus agnoscit S. Auguslinus nuas. Coiitrarium uunc evincunt prophetsc versibus
in Speculo, ac totidem esse definivit usque ad haec descripti, sed el inlia idem evidentissime demon-
veeba : Quomododicitis, etc. Hincvideasquain longe stratur ex Jobi, Davidis, et Salomonis operibus, quse
-jir. a vero nupeii quidam Scriplores, cum tenierc -zr/jnpois reperiunlur descripta in ulroque cxempiari
docent singnlos versus, quos saepissime appellant Canoiiis Hcbraicte veritatis. MART.
auctorcs ecclesiastici, sex dictiones habuisse conti-
863 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 864
Transiit mcssis, ] A_ et mitiam post eos gladium, donec consumantur.
flnita est scstas, !
Hrecdicil Dominus cxercituum :
et nos salvati non sumus. iContemplamini,
Super contriiione filiaepopuli mei contrilus sum et et vocate lamentatrices, et veniant:
contrislalus, et ad eas, qusesapienles sunt, mittite, et prope-
stupor obtinuit me. rent:
Numquid resina non est in Galaad ? festinent, et assumant super nos Iamenium :
aut medicus non est ihi? ]Deducnnt oculi nostri lacrymas, et palpebrae nostrx
Quare igitur non est obducta cicatrix filiae populi defluant aquis.
mei? Quia vox lamentationis audita est de Sion :
[Cap. IX.] Quis dabit capiti meo aquam, iQuomodo vastali sumus et confusi vehementer ?
el oculis meis fontem lacrymarum? quia dereliquimus terram,
Et plorabo die ac nocte interlectos filiaepopuli mei. quoniam dejecta suni tabernacula noslra.
Quis dabit me in solitudine diversorium vialorum, Audite ergo mulieres verbumDomini:
ctderelinquam populum raeum, el recedam ab eis? et assumant aures vestrre sermonera oris ejus
Quia omnes adulteri sunt, Et docele fllias vestras Iamentum,
coetus prsevaricatorum. et unaquaequeproximam suam pianclum.
Et extenderunt tinguam suam quasi arcum mendacii Quia ascendit mors pcr feneslras nostras. |
et non verilalis : ingressa cst domos nostras,
Confortali sunt in terra, -, disperdere parvulos deforis,
T,
quia de malo ad malum egressi sunt, juvenes de plateis.
et me non cognoverunt, dicit Dominus. Loquere:
Unusquisque se a proximo suo cuslodiat, Hxc dicit Dominus:
et in omni fratre suo non habeat fiduciam : Et cadel monicinum hominis quasi stercus super
Quia omnis frater supplantans [Al. supplantatione] faciem regionis,
supplantabit, et quasi fenum posl (ergum metentis,
et omnis amicus fraudnlenlcr incedet. et non est qui colligat.
Et vir fratrem suum deridebit, Haecdicit Dominus:
et veritatem non loquentur : Non glorietur sapiens in sapientia sua,
Docuerunt enim linguam suam loqui mendacium: et non gloriclur fortis in fortiludinc sua,
ut inique agercnt, laboraverunt. et non glorielur dives in diviliis suis :
Habitatio lua in medio idoli : Sed in hoc glorielur, qui gloriatur,
in dolo renuerunt scire me, dicit Dominus. scire el nossc me, quia ego sum Dominns qui fa-
Propterea hsec dicit Dominus exerciluum : cio misericordiam, el judicium et justitiara in
Ecce ego conflabo, et probabo eos : terra:
quid enim aliud faciam a facie fllisepopuli mei ? Hsecenim placent mihi b, ait Dominus;
Sagiita vulnerans lingua eorum, Ecce dies veniunt, dicit Dominus:
dolum locula est : et visitabo super oranein qui circumcisum habet
In orc suo pacem cum amico suo loquitur, proeputium,
ei
et occulte ponit insidias. C Super ^Egyplum,
Numquid super bis non visitabo? dicit Dominus. et super judam,
aut gentem hujusmodi non ulciscetur anima mea? et super Edom,
Super monies assumam flelum ei lamentum, et super filios Ammon,
et super speciosa deserti planctum : et super Moab,
Quoniam incensa sunt, eo quod non sit vir pertrans- et super omnes qui attonsi sunl in comom,
iens: babitanles in deserto:
et non audierunt vocem possidentis : Quia omnes genies habent prrcputium,
A volucri cceli usque ad pecora omnis autera domuslsrael incircumcisi sunt corde.
transmigraveruni el recesserunt. [Cap. X.] Audiie verbum,
Et dabo Jerusalem in acervos arenre, quod locutus est Dominus super vos, domusIsrael.
et cubilia draconuni : Hoecdicit Dominus :
Et civitales Juda dabo in desolalionem Juxta vias gentium nolite discedere :
eo quod non sil habilalor. eta signiscceli nolitemetucre.quaetimentgenlcs:
Quis est vir sapiens, qui inlelligat hoc, Quia leges populorum vanresunt :
et ad quem verbum oris Doinini (ial ut annuntiett Quia liguum de sallu praecidilopes manuum arliCcis
islud ? in ascia.
Quare perieril [Al. periit] terra, et exusta sil [Al. Argenlo et auro decoravit illud :
est Jquasi desertum, clavis el mnlleis compegit, ut non dissolvatur:
eo quod uon sil qui perlranscal ? j
JJ ln similitudinem palraae fabricnta sunt,
Et dixit Dorainus : et non loquenlur :
Quia dercliquerunl legem meani, quam dedi eis, Porlaia tolleniur,
ct non audicrunt voccm meara, et non ambulave- quia incedere non valent.
runt in ea: Nolite ergo timerc ea,
Et abierunt post pravitatem cordis sui, quia nec male possunt facere, nec bene.
el post Baalim : Non est similis lui, Domine :
quod [A/. cjuosjdidicerunl a patribus suis. magnus tu, et niagnum noraen tuum in forlitudino.
Idcirco hsecdicit Dominusexerciiuum Deus Israel: Quis non limebit le, o rex gentium?
a
Ecce ego cibabo populum istum absinlhio, tuuin est enim decus :
et pottim dabo eis aquam fetlis. Inter cunclos sapienles gentium,
Et dispergam eos in gentibus, quas non noverunt it et in universis regnis eornm nnllus est similis tui.
ipsi et patrcs eorum : Pariter c insipientes et fatui probabuntur :
a Pressius ad Hebrseumexemplar posuit S. Palerr vcrsus, non posf 16. MART.
inCommemar. Cibaboeos, populum istum, siquidem m c In Com., Fatui et sapienles. Vid. quse ibi anno-
et Hebraice hibet rrtn DVHr« DS'5NQ. laiilur.
b Lege liic in Speculo S. Augustini, Et post 15
15
868 LIBER JEREMIiE PROPIIET.E. 86$
doclrina vanilatis eorum lignum est. ' jA et dices ad eos :
Argentum invulutum de Tharsis afferlur, Ha>cdicit DominusDeus Israel:
el aurum de Ophaz : Maledictusvir, qui non audierit verba pacti hujus,
opus artificis, et manus serarii: quod prsecepi patribus vestris, in die qua eduxi
llyacinlhus et purpura indumentum eorum. cos dc lejra /Egypti,
Opus artificum univcrsa haec. de fornace ferrea, dicens :
Dominus autem Deus verus est: Audile vocem meam, et facile omnia qusc proecipio
ipse [Al. iste] Deusvivens, etrex sempiternus. vobis,
Ab indignatione ejus commovebitur terra : et eritis mihi in populum, et ego ero vobis in
et non susiinebunt gentes comminalionem ejus. Deum :
Sic ergo dicetis eis. Ut suscitem juramentum, quod juravi palribus ve-
Dii, qui cceloset terram non fecerunt, siris,
pereant de terra, et de his quie sub £celosunt. dalurum rae cis terram fluentem lacie et melle,
Qui facil terram in fortiiudine sua, sicut est dies hsec.
praeparat orbem in sapientia sua, Elrespondi, etdixi :
et prudentia sua extendil ccelos. Amen, Domine.
Ad vocem suam dat multitudinem aquarum in coelo, Et dixii Dominus ad me :
et elevat nebulasab extremitatibus lerrse : Vociferareomnia verba hsec in civitalibus Juda.
Fulgura in pluviam facit, et foris Jerusalem, dicens:
el educit venlum de thesauris suis. _, Audite verba pacti hujus, et facite illa :
Siultus factus est omnis homo a scienlia [Al. add. " quia contestans contestatus sum palres vestros,
sua], in die qua eduxi eos de terra /Egypii, usque ad
confususest arlifex omnis in sculptili : diem hanc :
Quoniam falsum estquod conflavit, Manesurgens conleslatus sum,
et non esl spirilus in eis. et dixi :
Vana sunt, et opus risu dignum : Audile vocem meam :
in tempore visilationis suseperibunt. ct non audierunt, nec inclinaverunt aurem suam :
Non est his similis pars Jacob : Sed abierunt unusquisque in pravilate cordis sui
qui enim formavit omitia, ipse est: mali:
et Israel virga hsereditatisejtis : Et induxi super eos omnia verba pacti hujus, quod
Dominus exercituum nomen est illi: proecepi, ut facerent,
Congrega dc terra confusionemtuam, et non fecerunt.
quae habitas in obsidione. Et dixit Dominus ad me :
Qpia hsccdicit Dominus : Inventa est conjuraiio in viris Juda,
Ecce ego longe projiciam habitaiores terrsc in hac et in habitalores Jerusalem.
vice : Reversi sunt ad iniquitates pairum suorum priores,
H
et tribulabo eos, ita ut inveniantur. qui noluerunt audire verba mea :
Ysc mihi super contritione mea, Et hi ergo abierunt posl deos alienos,
pessimaplaga mea. ul servirent eis :
Ego aulem dixi: C Irritum fecerunt domus Israel et domus Juda paclum
Plane hoecinlirmilas mea esl, meum,
et portabo illam. quod pepigi cum patribus eorum.
Tabernaculuin meum vaslatum esl, Quam ob rem hsecdicit Dominus :
omnes funiculi mei disrupti sunt, Ecce ego inducam [A/. induo] super eos mala, de
filii mei exierunt a me, et non subsislunl : quibus exire non potermit :
Non est qtii extcndat ullra tentorium meum, et clamabunt ad me, et non exaudiam eos :
et erigat pelles meas. Et ibunt civitaies Juda, et habiiatores Jerusalem,
Quia stulte egerunt pasiores, etclamabunt ad deos, quibus libant,
et Dorainumnon quacsierunt: et non salvabunt eos in tempore nffliclioniseorum.
Proptcrea non intellexerunt, Secundum numeruin enira civilatura tuarum, erant
et omnis grex eorura dispersus est. diilui, Juda :
Vox auditionis ecce venit, et secunduin uumerum viarum Jerusalem.posuisli
el coinmotio magna de terra aquilonis : aras confusionis,
Ut ponat civiiaies Juda [Al. add. in] soliludinem, aras ad libanduin Bailim.
cl habilaculum draconum. Tu ergo noli orare pro populo hoc,
Scio, Domine, quia non esi hominis via ejus : et ne assumas pro cis laudem, et oralionera.
nccviriest utambulel, et dirigat gressus suos. Quia non exaudiam in tempure clamoris eo m
Corripe me, Domine, ad mc,
vcriimtamen in judicio, et non in furore tuo, D in tcmpore affliclionis eortirn.
ne forte ad nihilum redigas ine. Quid est, qnod dilectus meus in domo mea fecitsce-
Effunde indignationcmluam super gcRtes, quoenon leia multa?
cognoverunl le, numquid carnes sanctoe auferent a te malilias
el super provincias, qnse nomcn tuum non invo- tuas, in quibus gloriata es?
caverunt; Olivamutierein,
Quia comederunt Jacoh, etdevoraverunt eum, pulclirnui,
el consuinpserunt illum [At. locuinj, frucliferam,
et deeus ejusdissipaverunt. specio^am.
[Cap. XI.] Verbum, quod lacium esl a Domino ad vucavil Dominus nomen tuum :
Jereiniam, dicens : Ad vncem loquelsc,grandis exarsit ignis in ea,
Audite verba pacti hujus, el coinbiMa suni frutetn ejus :
et loquimini ad viros Juda, et ad habilatores Je- Et Domimisexerciiuum, qui planiavit le locutus est
rusalem. supcr le inaluui.
a ln omnibus mss. et in Canonc addita reperitur sideri faciam, sicquetribulabo, et coangustabo,ut om-
particula negativa, ita ut non invenianlur. Al Hiero- nes in urbe reperiantur, et effugerenequeanl malum.
nymus ipse lib. u Comment. in Jeremiam absquc MART.
tali negntionc Iegendum docuit. Siceos, inquit, ob-
867 S. HIERONYMIDIVINA BlBLIOTflECA. 868
pro mnlis domus Israel ct domus Juda, J Posuerunt eam in dissipationem,
A
quse fecerunt sibi ad irrilandum me, libanies luxitque super me :
Baalim. Desolaiione desolata est omnis lcrra :
Tn autem, Domine, demonslrasli mibi, el cognovi. quia nullus est quirecogitet corde.
Tunc a ostcndisti mihi studia eorum. Super omncs vias deserli venerunt vastatores,
El ego quasi agnus roansuetiis, qui portalur ad quia gladius Dominidevorabit [A/. devoravilj ab
viciimain : cxtremo terrae usque ad extremum ejus :
ct non cognovi quia cogitaverunt super me con- non est pax universas carni.
silia,b diccntes : Seminaverunt triticnm, et spinas messuerunt,
Mittamtis lignum in panem ejns, hscreditatem acceperunt, ci non eisproderit :
et eradamus \Al. conleramus] eum de terra vi- Confundemini a fruciibus veslris,
veniium, propler iram furoris Domini.
el nomen ejus non mcmorelur amplius. Hxc dicit Dominus adversum omnes vicinos meos
Tu autem, Domine sabaolh, qui judicas juste, ct pessimos,
probas renes et corda, qui tangunt hceredilatem, quam distribui populo
videam ultionem tuam ex eis : meo tsrael:
libi enim revelavi causam meam. Ecce ego evellam eos de terra eorum',
Proplerea haec dicit Dominus ad viros Anatboih, et domuin Juda evellam de medio eorum.
qui qtiserunt animam luam, et dicunt: Et cum evulsero eos, convertar, et raiserebor
Non prophetabis in nomine Domini, _ eorum:
et non morieris in manibus nosiris. "* et reducam eos, virum ad hsereditatem suam [Al.
Propterea brccdicit Dominus exercituura : in lireredilate suaj,
Ecce ego visitabo super eos. et virum in lerram suam.
juvenes morieniur in gladio, Et erit: si erudili didicerint vias populi mei,
filii eorum et filiaceorum morienlur in fame : ut jurent in nomine mco, Vivil Dominus,
et reliqtiirc non erunl ex eis. sicut docuerunl populum meum jurare in Baal :
Inducnm enim malum supcr viros Auaiholb, sedificabuntur in iriedio populi mei.
anmim visitationis eorum. Quod si non audierint,
[Cap. XII.] Justus quidcm lu es, Domine, evellam gentem illam evulsione et perdilione,
si dispulem lecum : ait Dominus.
Verumtamen [A/. add. judicia] justa loquar ad le : [Cap. XIH.J llsec dicil Dominus ad me :
Quare via impiorum prosperatur : Vade, et posside tibi luinbarc lineum,
bene est omnibus, qui prsevaricanlur el inique et pones illud supcr lumbos luos,
agunt? et in aquamnon inferes illud.
Planlasti eos, et radicem miserunt, Et possedi lumbare juxta verbum Domini,
proficiunt, el faciunl fructum ; et posui circa lumbns meos.
Prope es lu ori eorum, Etfacius est sermo Domini ad me, secundo, di-
et longe a rcnibus eorum. cens:
El tu, Domine, nosti me, Tolle lumbare, quod possedisli, quodestcircalum-
vidisti me, et probasti cor meum tecum : G bos tuos,
Congrcga c eos quasi gregem ad victimam, et surgens vade ad Euphratem,
el sanctifica eos in dic occisionis. et absconde iliud ibi in foramine pelroe.
Usquc.quolugebit terra, Et abii, et abscondi illud in Euphrate,
et hcrba omnis regionis siccabilur, Sicut prseceperat milii Dominus.
propter mafitiam habitantium in ea? Et fnctuni est post dies plurimos,
Consuniptum est animal, et volucre : dixit Dominus ad me :
quouiam dixerunt : Surge, vade ad Euphralem :
Non videbit uovissima noslra. et tolle iude lumbare, quod prsecepi Ubi ul abs-
Si cum pcditibus currens laborasli, conderes illud ibi.
qnomodo contendere poteris cum equis? Etabif ad Euphratem , cl fodi,
Cum autera in lerra pacis securus fueris [A/. Si in1 et tuli lumbare de loco, ubi absconderam illud :
tcrra pacis confisa csl, El ecce computruerat lunibare,
quid facies in superbia Jordanis ? ita ut nullo usui aptum esset.
Nam ei fratres tui, et domus patris tui, Et faclum est verbum Doinini ad me, dicens:
etiam ipsi pugnaverunt adversura le, Hsec dicit Dominus:
el ciamaverunl post te plena voce : Sic puirescere faciam superbiam Juda,
Ne crcdas eis, cum locuti fucrint tibi bona. et superbiam Jcrusalem multam :
Reliqui domum meam, Populum istum pessimutn , qui nolunt audirc verba
dimisi haerediiaiem meam, _» mea,
dedi dilectam aiiimain meani in manu inimicorumi u et aiobulant in pravitate cordis sui [A/. add. pes-
cjus. simi]:
Facta esl mihi hscreditas mea quasi leo in silva : Abicrunique post deos alienos,
dedit contra me vocem, ut servirent eis. el adorarcnt eos :
ideo odivieam. Eterunt sicut luinbare islud,
Numquid avis discolor harredilas mea mihi? quod uullo usui aptum est.
numquid avis lincla per totum? Sicuteniui adharrctlumbare ad lumbos viri,
Venite, congregamini, omnes bcstioeterrse, sic agglulinavi iuihi oiunem domiim lsrael, et om-
properate ad devorandum. nem domum Juda, dicit Dominus :
Pasiores mulii demoliti sunt vineara meam, ul essent mihi in poptilum , et in nomen , et iu
conculcaverunt parlem meam : laudera, el in gluriam :
dcderunt portionem meam desiderabilem, in de- etnon audierunt.
serlum solitudinis. Dices ergo ad eos scrmonem islum :
* Minusbene leclum in Commentar. T« pro Tunc, ', Commentar. S. Patcr verbum hoc posuit.
quod cst in Hebrseo"N. c In Commentar., congregaboeos ;HebraiceDpOT£
b Ncque Ilebrxus lexlusaddit, '
dkenles, neque inn quod est uvelle eos, etc. ':rti
860 LtBER JEREMl„E PROPHETJE. 8W
Hsecdicil Dominus Deus Israel: A venerunt ad hauricndum , et non invenerunt
Omnis laguncula implebilur vino. aquam,
Et diceut ad te : reportaverunt vasa sua vacua :
Numqtiid ignoramus, quia omnis laguncula implebi- Confusisunt et afflicti,
tur [A/. impleattir] vino? el operuerunt capila sua.
Etdicesad eos: I Propter lerrse vastitalem, quia non venit pluvia in
Hrec dicit Dominus : terram,
Ecce ego implebo omnes habilatores terrse hujus, confusi sunt agricolse,
et reges qui sedent de stirpe David super ihro- operuerunt capita sua.
num ejus, Nam et cerva in agro peperit, et reliquil:
ct sacerdotes, et prophetas, et omnes habitatores quia non herba.
Jerusalem, ebrietale: Et onagri steteruntin rupibus,
Et dispergam eos, virura a fratre suo, traxerunt ventum quasi dracones ;
et patres et filios pariter, ail Dorainus : defecerunt oculi eorum, quia non erat herba.
Non parcam, et non concedam. Si iniquilatesnostroeresponderint nobis ;
neque miserebor ut non disperdam eos. Domine, fac propter nomen tuum,
Audite, et auribus percipite : quoniam nuiltre sunl aversiones nostrae ;
Nolile clevari, quia Dominus locutus csl; tibi peccavimus.
Date Domino Deo vestro gloriam antequam contene- Exspectatio Israel,
brescat, _ salvalor cjus in tempore tribulationis :
et nntequamoffendant pedes vestri ad montes ca- " Quare quasi colonus fulurus es in terra,
liginosos : et quasi viator declinans ad manendum?
Exspectabitis lucem, Quare futurus es velut vir vagus,
Et ponet cam in umbram morlis, et in caliginem. ut [Al. aui] fortis qui non poiest snlvare ?
Quod si boc non audierilis, Tu autem in nobis es, Domine,
in abscoudito plorabit anima mea [A/. vestra] a et nomen tutim invocatum esl super nos,
facie superbiae : ne derelinqnns nus.
Plorans plorabit [Al. add. Jerusalem], eldeducet lloec dicit Dominus populo liuic, qui [Af. quin] di-
oculus mcus lacrymnm, lcxil movere pedes suos,
quia captus est grex Domiui. el IIOIIquievit, et Domino non placuit :
Dic regi, et domiuatrici: Nunc recordabitiir iniquitaium eorum,
Humiliamini, scdete : et visitabit peccata eorum,
Quuniam descendit dc capite veslro corona gloriac Et dixil Dominusad me :
vestrx. Noli orare pro populo isio in bonum.
Civitates Austri clausse sunt, Cum jejunaverinl,
et non est qui aperiat: non exaudiam preces eorum :
Translataestomnis Juda[A/. Judsea] transmigralionc Et si obtulerint holocaulomata, et viclimas,
perfecla. non suscipiam ea :
Levate oculos vestros, Qiioniam gladio, et fame, etpeste consumam eos.
et videte qui venitis ab aquilone : C Ei dixi,
Ubi est grex, qui datus est libi, A a a, Domine Deus :
pecus inclyium luum : Prophetre dicnnl eis :
Quid dicescum visitaverit te? Non videbitis gladium,
tu enim docuisti [A/. doccs] eos adversum te, el fames non erit in vobis,
et erudisti [Al. erudis] eos in caput tuum. sed pacem veram dabit vobis in loco islo.
Numquid non dolores apprehendenl te, El dixit Dominus ad nie,
quasi mulierem parlurientein? Falso prophetae valicinanlur in nomine meo;
Quod si dixeris in corde luo : non misi eos, et non prsecepi eis,
Quare venerunt mihi hsec? neque locutus sum ad eos ;
Propter multiiudinem iniquitalis tuse revelala Visionem mendncem, et divinalionem , ct fraudu-
sunt verecundiorn lua, lenliam [Af. fraudulentam],
pollutac sunl plantoetuac. et seductionem cordis sui prophetanl vobis.
Si mutare potest JEihiops pellem suam, aul pardus Idcirco haecdicilDominusde prophetis, qui prophe-
varietates suas : tant in numine meo, quos cgo non misi, di-
et vos poteritis benefacere, cum didiccritis centes :
malum. Gladiusel fames non erit in terra hac :
Et disscminabo eos quasi stipulam, In gladio et fanie consumentur prophetse illi,
qtise vento raptatur in deserto. et populi, quibus prophciaut, erunt projecti in
Haecsors lua, parsquc mensurse tuoeame, dicit Do- JJ viis Jerusalem prre fame el gladio,
minus, et non crit qui sepeliat eos;
quia oblita cs mei, el cnnfisa es in mendacio. Ipsi et uxores eorum,
Unde et ego nudavi femora [Al. et posteriora] tuai filii et lilioceorimi,
contra f.icieni luam, et effundam supereos maltim suum.
etapparuit ignominia tua, El dices ad eos verbum istud :
adulterin (ua, et hinniuis tuus, Dedttcant oculi mei lacrymam per noctem et diem,
scelus fomicntionis luac. et iinii taceanl:
Super colles in agro quoniam coutritione magna conlrita est virgo (i-
vidi abominalionestuas. lia populi mei,
Vse libi, Jerusalem , plaga pessima vehementcr:
non uiundaberis post me : Si egressus fttero ad agros,
usqucquo adhuc? ecce occisi gladio;
[Cap. XIV.] Quod factum est veihiim Domini ad Je- Et si introiero civitatem,
remiarnde scrmonilius sicciiatis. ecce altenuali fame.
Luxit Judrca, et portae ejus corruerunt,ct obscuralses Propheta quoque et sacerdos abierunt in terram,
sunlin lerra, quam ignornbant.
etclamor Jerusalem ascendit. Numquid projiciens abjec-isliJudam ?
Majoresmiscrunt minores suos ad nquam : aui Sion abominata est anima tua ?
871 s. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. m
Quare crgo percussisti nos, A si non occurri tibi in tempore afflictionis,
ita ut nulla sitsanitas? et in tempore tribulationis a adversus inimicum.
Exspeclavimiis pacem, Numquid fcederabimr ferrum ferro nb aquilone ,
ct n.m est bonuni *, eiocs?
Et tempus curationis, Divitias tuas et thesauros luos in direptionem dabo
et ecce turbalio. gratis,
Cognovimus, Domine, impietates noslras, in omnibus peccalis tuis, et in omnibus terminis
iniquitates palrum nostrorum , quia peccavimus tuis.
tibi. Et adducam inimicos tuos de tcrra, quam nescis :
Ne des nos in opprobrium propter nomen tuum, quia ignis succensus est in furore meo, super vos
neque facias nobis coniuraeliam solii glorise tuae : ardebit.
Recordare, Tu scis, Domine,
ne irrilum fncias foedus tuum nobiscum. recordare mei, et visita me,
Numquid sunt in sculptilibus gentium qui plunnt? et tuere me ab his qui perscquttntur me.
aut coeli possuni dare imbres ? Noli in patientia tua suscipere me :
Nonne lu es Dominus Deus nostcr, quem [Al. Do- scito quoniam sustinui propter te npprobrium.
mine Deus, quem, etc.] exspectavimus ? Inventi sunt sermones tui, et comedi eos,
tu enim fecisti omnia hsec ; et facttun est mibi verbum tuum in gaudium et
[Cap. XV.j Et dixil Dominus ad me : in Iretiliam cordis mei :
Si stelerit Moscs et Samuel coram me , r> Quoniam invoratum est nomen tuiim super me, Do-
non est anim.i mca ad pupulum istum. niine Deus exerciluum.
Ejice illos a fncie mea, Non sedi in consilio ludentium,
et egrediantur. et glorialus sura a facie manus luse :
Quod si dixerint ad te : Solus sedebam,
Quo egrediemur? quoniam comminatione [A/. araariludine] replcsti
dices ad eos : me.
Hsec dicit Dominus: Quare factus est dolor meus perpetuus;
Qui ad moriem, et plaga mea desperabilis renuit curari ?
ad mortem, Facia est mihi quasi mendacium aquarum infide-
Et qui ad gladium, lium.
ad glndiuin : Propler hoc bsec dicit Domiuus:
Et qui ad famem, Si converteris,
ad famem : converiam te,
Et qui ad captivitaiem , et ante laciem mcnm stabis :
ad captivitatem. Et si sepnraveris pretiosum a vili,
Et visilabo supcr eos qtiatuor species , dicit Do- quasi os meum eris :
minus: Converienlur ipsi ad te,
Gladium ad occisionem, et tu non converteris ad eos.
ct canes ad lacerandum , Et dabo le populo huic in murum sereum fortem :
et volatilia coeli et bestias terrse ad devorandum C et bellabunt adversum lc , et non prsevalebunt :
et dissipandum. quia ego tecum sum , ul salvem le, et eruam le
Et dabo eos in fervorem universis regnis lerrse : [Al. tacet lej,
propter Manassem lilium Ezechise regis Juda, dicil Douiinus.
super omnibus quae lecit in Jerusalem. Et liberabo le de manu pessimorum ,
Quis enim miserebitur lui, Jerusnlem ? et redimam le de iuanu fortium.
aui quis contrisiabitur pro te ? [Cap. XVI.] Et factum esl verbum Domini ad me,
aul quis ibil ad rogandum pro pace (ua ? dicens :
Tu reliquisii me, dicil Dominus, Non accipies [Al. noli accipere] uxorem ,
retrorsum abiisti : et non erunt [Al. sintj tibi filiiet filisein loco isto.
Et extendam manum meam super te, Quia hsec dicit Dominus super filios et super fllias,
et interficiam le : qui generantur in loco islc ,
laboravi rogans. ct snper matres eorum , quse genuerunt eos :
El dispergam eos ventilabro in portis terrse. et supcr patres eorum , de quorum slirpe sunt
interfeci, et disperdidi [Al. perdidi] populum nali in terra hac :
meum, Mortibus segroiationum morienUir :
et lamen a viis suis non sunt reversi. non ptangentur, et non sepelientur :
Multiplicalte sunt mihi viduse ejus super arenam in sterquilinium super faciem terroe erunt :
maris : et gladio et fame consumentur :
induxi ei super malrem adolcsccnlis vasiatorem D et erit cadaver [A/. erunt cadavera] eorum in
mcridie : escam volatilibus cceli, et bestiis lerrse.
misi super civilales repente terrorem. Ilsec enim dicit Domiuus :
Inlirmata est quse peperil septem , Ne ingrediaris domum convivii,
defecit anima ejus : neque vadas ad plangendum,
Occidit ei sol, cum adliuc csset dies ; neque consoleris eos :
confusa est, cl crubuit : Quia abstuli pacem meam a populo islo, dicit Do-
Et residuos cjus in gladiura dabo in conspectu ini- minus,
micorum eorum , ait Dominus. misericordiam et miscrationes.
Vseinilii, malcr mea : Ei morieniur grandes et parvi in lerra ista :
qunre genuisii me , virum rixae , non sepclientur neque plangeniur,
viruin discordisc in universa lerra ? et non se incident, neque calvitiHm fiet pro cis.
Non feneravi, nec feneravit mihi quisquam : Et non irangenl inter cus lugenli pauem ad conso-
omnes maledicunt raihi. landum super morltio:
Dicil Dominus : el noii dabunt eis potum calicis ad consolandura
Si non reliquise tusc in bonum , super patre suo et maire.
lu Comment. ii 'Uur, et an^usiw ; pressius Hebrceo rni\ W~\ njn rjn.
875 LIBER JEREMI^E PROPHET^. 874
Et domum convivii non ingrediaris [A/. ingredieris], AEt relinqueris sola ab haereditate tua, quam dedi
ut sedeas cum eis, et comedas el bibas : tibi:
Quia hrec dicit Dominus exerciluum Deus Israel: et servire te faciam iniraicis luis in lerra quam
Ecce ego auferam de loco isto in oculis vestris, et in ignoras:
diebus vestris, Quoniam ignem succendisli iu furore meo,
vocem gaudii, et vocem laetitise, usque in xternum ardebit.
vocem sponsi et vocem sponsse. Hsec dicit Dominus ;
Et cum annuntiaveris populo huic omnia verba hsec Maledictus homo, qui confidit in homine
et dixerint tibi: et ponit carnem brachium suum ,
Quare locutus est Dominus super nos omne malum et a Domino recedit cor ejus.
grande istud? Eril enim quasi myricse in deserto,
quae iniquitas nostra? et non videbit cum venerit bonum:
et quod peccatum nostrum, quod peccavimus Do- Sed habitabit in siccitate in deserto,
mino Deo nostro? in terra salsuginis, et inhabitabili.
Dices ad eos: Benedictus vir, qui confidit in Domino,
Quia dereliquerunt me patres vestri, ait Dominus, et erit Dominus fidticia [ Al. spes ] ejus.
et abierunt post deos alienos, et servierunt eis, et Et erit quasi lignum quod transplantatur [Al. trans-
adoraverunt eos : plantatum est] superaquas,
et me dereliquerunt, et legem meam non custo- quod ad humorem mitiit radices suas,
dierunt. j, et non limebit cum venerit sestus.
Sed et vos pejus operati estis, Et erit folium ejus viride,
quam patres vestri : et in tempore siccitatis non erit sollicitum nec
Ecce enira arobulat unusquisque post pravitatem aliquando desinet facere fructum.
cordis sui rnali, Pravum est cor omnium, et inscrutabile :
ut me non audiat. quis cognoscet illud ?
Et ejiciam vos de terra hac, in terram, quam igno- Ego Domiiius scrutans cor, et probans renes:
ratis vos, et patres vestri : qui do unicuique juxia viam suam, et iuxia fru-
et servietis ibi diis alienis die ac nocte, ctum adinventionum suarum.
quinon dabunt vobis requiem. Perdix fovit quse non peperit:
Propterea ecce dies veniunt, dicit Dominus, fecit divitias [Al. add. suas], et non in judicio:
et non dicelur ultra : In dimidio dierum suorum deretinquet eas '
Vivil Dominus, qui eduxit filios Israel de terra et in novissimo suo erit insipiens.
^Egypii, Solium glorise alliludinis a principio,
sed, vivit Dominus, qui eduxit filios Israel de locus sanclificationis nostrse.
terra Aquilonis, Exspectatio Israel, Domine:
el de universis lerris, ad quas ejeci eos : Omnes, qui te derelinquunt, confundentur :
Et reducam eos in terram suam, quam dedi patribus recedentes a a te, in terra scribentur :
eorum. quoniam dereliquerunt venam aquarum viventium
Ecce ego mittam piscatores multos, dicit Dominus; Dominum.
et piscabuntur eos : 'C Sana me, Domine, et sanabor:
El post hoec mitlam eis multos venatores, salvum me fac, et salvus ero :
et venabuntur eos de omni monie, et de omni quoniam laus mea tu es.
colle, et de cavernis petrarum. Ecce ipsi dicunt ad me :
Quia oculi mei super omnes vias eorum : Ubi est verbum Domini? veniat.
non sunt absconditse \Al. abscondite ea] a facie Et ego non sum turbatus, te pastorem sequens •
mea, et diem hominis non desideravi. Tu scis •
et non fuit orcultata iniquitas eorum ab oculis meis. Quod egressum est de labiis meis,
Et reddam primum duplices iniquilates, et peccala rectum in conspeclu tuo fuit.
eorum: Non sis mihi tu [A/. tacet tu] formidini '
quia [Al. quibus] contaminaverunt terram meam spes mea tu in die afflictionis.
in morticinis idolorum suorum , Confundantur qui me persequuntur, et non confun-
et abominationibus suis impleverunl hoereditatcm dar ego :
meam. paveant illi, et non paveam ego:
Domine, fortitudo mea, et robur meum, Induc super eos diem affliclionis,
et refugium meum in die tribulationis : et duplici contritione contere eos.
Ad te gentes venient ab extremis terrse, et dicent: Hrec dicit Dominus ad me:
Vere mendacium possederunt patres nostri , Vade, et sta in porta filiorum populi, per quarn in-
vanitatem, quse eis non profuit. grediuntur reges Juda, et egrediuntur,
Numquid faciet sibi horao deos? ]Q et in cunctis portis Jerusalem :
et ipsi non sunt dii. et dices ad eos:
Idcirco ecce ego ostendam eis per vicem hanc, Audite verbum Domini, reges Juda, et omnis Juda •
ostendam eis manum meam, et virtutem meam : cunctique habitatores Jerusalem, qui ingredimini
et scient quia nomen milii Dominus. per portas istas ;
[Cap. XVII.J Peccatum Juda scriptum est stylo fer- Hsec dicit Dominus:
reo inungue adamantino, Custodite animas vestras,
exaratum super Iatitudinem cordis eorum, et nolite portare pondera in die sabbaii, nec in-
et in cornibus ararum eorum. feratis per portas Jerusalem.
Cum recordati fuerint filii eorum ararum suarum, Et nolite ejicere onera de domibus veslris in die
et lucorum suorum, lignorumque frondentium, sabbati,
in moniibus excelsis, sacrificantes in agro : et omne opus non facielis :
Foitit idinem tuam, et omnes thesauros tuos in di- Sanciificate diem sabbati,
reptionem dabo, sicut prsecepi palribus vestris.
excelsa tua propter peccata in universis finibtis Etnon audierunt, nec inclinaverunt aurem suam •
tuis. sed induraverunt cervicem suam, ne audirent me
a In Hebrseo lantum esi TD1 vel
?-i1D>,absque a te, qttas voculas neque in Comment. Ilieronvmns ' 3
agnoscit.
PATROL. XXVIII. 28
875 S. HIERONYMl DIVINA BIBLIOTHECA. 876
et ne accipercnt disciplinam. A Omnis qui prscterierit [ Al. praeterit] per eam obslu-
Et eril: Si audieritis me, dicitDominus, ut non in- pescet,
fer3tis onera per portas civitalis hujus in die et movebit caput suum.
sabbati : Sicut venlus urens dispergam eos coram inimico,
ct si sanctiflcaveriiis diem sabbati, ne faciatis in dorsum , et non faciem ostendnm eis in die perdi-
ea omne opus: v lionis eorum.
Ingredientur per portas civitatis hnjus reges et prin- Et dixerunt: Jeremiam •
cipes, sedentes super solium David, "Venite, et cogilemus contra cogitaiiones
et ascendentes in curribus et equis, Non enim peribit lex a sacerdote,
ipsi et priiicipes eorum, neque consilium a snpiente,
viri Juda, el habitalores Jerusalem: nec sermo a Propheta :
et habilabitur civitns hrec in sempiternum. Venite, et percutiamus eum [A/. add. in] lingna,
Et venient de civitatibus Juda, et de circuitu Jeru- et non aitendamus ad universos sermones ejus.
salem, Allende, Domine, ad me,
et de terra Benjamin, et de campestribus, et de et audi vocem adversariorum meorum.
montuosis, et ab austro, Numquid redditur pro bono mnluin,
portantes holocauslum, et victimam, et sacrifi- Recordare quia foderunt toveam animre mere?
cium, el llms, quod steterim in conspectu tuo,
el inferent oblalionem in domum Dornini. ut loquerer pro eis bonum,
Si autem non audieritis me ul sanctificetis diem j» j et averterem indignationem luam ab eis.
sabbali, Proplerea da filios eorum in famem,
et ne pnrtelis onus, ot ne inferatis per porlas Je- et deduc eos in manus gladii;
rusalem in die sabbali; Fiant uxurcs eoriiin absque liberis, et vidurjc:
Snccendam igncm in porlis ejus, et viri earum interficiantur morle :
et devorabit domos Jerusalem, juveneseorum conlodianlur glndio in prrelio.
et non cxstineuetur. Audiatur clamor de domibus eorum :
[Cap. XVHI.] Verbum, quod factum est ad Jcrc- Reduces enim super eos lalroncm repente :
miam a Domino, diceus: quia foderunt foveam, ul caperent me,
Surge, et descende in domuin figuli, etlaqueos absconderunl pedibus meis.
et ibi audies verba mea. Tu autem, Domine, scis omne consilium eorum ad-
Et descendi in domum figuli, versum me in mortem :
el ecce ipse faciebal opus super rotam. ne propilieris iniquiiati eorum,
Et dissipalum esl vas, ct peccatum eorum a facie tua non deleatur :
qtiod ipse faciebat e luto manibus suis : Fiant corruentes in conspectu ttio,
Convcrsusque fecit illud vas alterum, in tempore furoris tui abntere eis.
sicut placuerat iu oculis ejtts ui faceret. [Cap. XIX. ] Hrec dicit Dominus:
Et factum cst verbum Domini ad me, dicens: Vade, et accipe [A/. sume] lagtinculam figuli le-
Numquid sicul (igulus iste, non potero [A/. possum ] sienm asenioribuspopuli, et a senioiibtis sacer-
vobis facere, domuslsrael? ait Dominus. doinni:
Ecce sicutlutum in manu figuli, '
C et egredere ad vatlem filii Ennom, quse est juxta
sic vos in manu mea, domus Israel. introiliim portrc fictilis:
Repente loquar adversus gen teni el adversus regnura, Et praedicabis ibi verba, quccego loquar ad te;
ut eradicem, et destruam, et disperdain illud. et dices:
Si pceniientiam egerit gens illa a malo suo , quodl Audite verbum Doniini, reges Juda,
locutus sura adversuseam : et habitatores Jerusalem:
agam et ego pceniieiiliam super malo, quod cogi- Hoecdicit Dominus exercituum DeusIsrael: istum
lavi utfacerem ei. Ecce ego inducam arflictioncm superlocuni ,
Et subito loquar de gente et de regno, ita ut omiiis qui audierit illain, tinniaut aurcs ejus.
ut sedificeinet[A/. ut] plnntem illud. Eo quod dereiiquerint me,
Si fecerit malum iu oculis raeis, ut non audiat vocemi et alienum fccerint locum islura:
meam: Et libaverunt \Al. libaverint] in eo diis alienis,
pceniienliam agam super bono, quod loculus stim,, quos nescierunt ipsi, et patres eorum, et reges
ut facerem ei. Juda:
Nunc ergo dic viro Juda, el habiiatoribus [ A(. habi- el repleverunt locum istum sanguine innocentum.
talori] Jerusalem, dicens: El oedificaverunt excelsa Baalim, ad comburendos
Hsecdicit Dominus: filios suos igni in holocaustum
Ecce ego lingocontra vos malum, Baalim :
et cogito conlra vos cogitationem : quse non proecepi, nec locutus sum ,
Reveriatur unusquisqiic a vin sua mala, j) nec ascenderunt in cor meum.
et dirigite vias vestras et studia vestra. Propierea ecce dies veniunt, dicit Dominus:
Qtii dixeruut: Despeiavimus : et non vocabitur locus iste amplius Tliopheih, el
post cogitaliones enim noslras ibiinus, vallis filii Ennom,
et uliusquisque pravitatem cordis sui raali facie-;- sed vallis Occisionis.
mus: EidissipaboconsiliumJudaet Jerusalemin locoislo:
Ideo hsec dicit Dominus : et subverlam eos gladio in conspectu inimicorum
luterrogate gentes: suorum,
Quis audivit talia horribilia, qurje fecit nimis virgoo et in manu quseremium animas eorum :
Israel? Et dabo cadavera eorum, escam volatilibus cccli, et
Numquid deficiet de petra agri nix Libani ? besliis terrae:
aut evclli possunt aquae erumpentes frigidse, ett et ponam civiialem hanc in stuporem , el in si-
deflucntes? bilum:
Quia oblitus est mci populus meus, Omnis, qui proeterierit [ A/. praelerit j per eam, ob-
frustra libanles, et impingentes in viis suis, ct inii stupescet,
semitis sscculi, et sibilabii super universa plaga ejus:
ut ambularent per eas in itinere non trilo : Et cibabo eos carnibus filiorum suorum, et carnibus
Ut (ieret terra eorum in desolationem, tiliarum suarum,
ct in sibilum sempiternum ; el unusquisque carnes amici sui comedet in obsi-
877 LIBER JEREMLfJ PROPHETJE. 878
dione, el in angustia, A et defeci, ferre non sustinens.
in qua conctudent eos inimici corum, cl qui qusc- Audivi enim conlumelias multorum,
runt animas eorum. et lerrorem in circuitu :
Et conteres lagunculam in oculis virorum ,qui ibunt Persequimini, et persequamur eum:
tecum , et dices ad eos: ab omnibus viris [Al. omnes viri], qui erant paci-
Hsec dicit Dominus exercituum: fici mei, et custodientes latus meum :
Sic contemm populum istum, et civitatem istam, si quomodo decipiatur, et prsevaleamus adversus
sicut conteritur vas figuli, quod non potest ultra eum,
instaurari: et consequamur ultionem ex eo.
Et in Thophelh sepelientur, Dominus autem mecum est quasi bellator fortis:
eo quod non sit nlius locus ad sepeliendum. idcirco qui persequuntur me, cadent,
Sic faciam loco huic, ait Dorainus, et habitatoribus et infirmi erunt:
ejus. Confundentur [Al. confundantur] vehementer,
et ponam civilatem islam sicul Thopheth. quia non intellexerunl opprobrium sempiternum,
El erunt domus Jerusalem , et domus regum Juda, quod numquara delebitur.
sicut locus Thoplielb, immundse: Et tu , Domine exercituum , probator justi,
Omnesdomus, in quarum domalibus sacrificaverunt qni vides renes et cor:
omrii niilitia- cceti, Videam, quseso, ultionem tuam ex eis:
et libaverunt libamina diis atienis. tibi enim revelavi causam meam.
Venit autem Jeremias de Thophclh, quo miserat n Cantale Domino,
eum Dominus ad prophelandum, laudate Dominum:
et sletit in atrio domus Domini, quia liberavit animam pauperis do manu malo-
et dixit nd omnem populum : rum [Al. pessimorumj.
Hxc dicit Dominus exerciluum Deus Israel: Maledicta dies , in qua natus sum;
Ecce ego inducam super civitatem hanc, et super Dies, in qua peperit me mater mca, non slt bene-
omnes urbes ejus, dicta.
universa mala, qure locnlus sum adversum eam : Maledictus vir, qui annuntiavit patri meo, dicens :
Quoniam induraverunt cervicem suam , Natus est tibi puer [Al. filiusj masculus
ut non audirent sermones meos. et quasi gaudio Isetificavit eum.
[Cap. XX.] Et audivit Phassur tilius Emmer sacer- Sil homo ille ut sunt civitates, quas subvertit Do-
dos, qui constitutus erat princeps in domo Do- mintis,
mini, et non pcenituit eum :
Jeremiam prophetanlem sermones ist03. Audiat clamorem mane,
Et percussil Phassur Jeremiam prophetam, el ululatum in tempore meridiano:
et misit enm in nervum, quod erat in porta Benja- Qui non me inlerfecit a vulva,
miu superiori, in domo Domini. ut fieret mihi mater mea sepulcrum,
Curaqiie illuxisset crastinum, et vulva ejus conceptus aeteriius.
eduxit Pliassur Jeremiam de uervo: Quare de vulva egressus sum, ui viderem laborem
Et dixit ad eum Jeremias: et dolorem,
Non Phassur vocavit Dominus nomen tuum, sed C el consumerenlur in confusione dies mei?
pavorem undique. [Cap. XXl.J Verbum, quod lactum est ad Jeremiam
Quia hrecdicit Dominus: a Domino,
Ecce ego dabo te in pavorem, quando misit ad eum rex Sedecias Phassur filium
le [A/. tacet lel et omnes amicos tuos: Melchise,
Et corruent gladio inimicorura soorum, etSophoniam filium Mnasisesacerdolem, dicens:
et oculi tui videbunt: Interroga pro nobis Dnmiuum ,
Et omnem Judam dabo in manum regis Babylonis: quia Nabuchodonosor rex Babylonis prseliatur ad-
et traducet eos in Babylonem, versum nos :
et pcrcuiieteos gladio. si forte faciat Dominusnobiscum secundum omnia
El dabo univcrsam substantiam civitatis hujus, et mirabilia sua,
omnem laborem ejus, et recedat a nobis.
omneque pretium, et cunctos ihesaurosa regum El dixit Jeremias ad eos:
Juda dabo in manu inimicorum eorum : Sic dicelis Sedecise:
et diripient eos, et tollent, etducent in Babylo- Ilaecdicit Dominus Deus Israel:
nem. Ecce ego convertam vasa belli, quae in manibus ve-
Tu autem, Phassur, et oranes babitatores domusi stris sunt,
tuae , ibitis in captivitatem : et quibiis vos pugnatis adversus regem Babylonis,
et in Babylonem venies, et ibi morieris, et Cbaldaeos,
ibique sepelieris lu , et omnes aroici lui; j
jv qui obsident vos in circuilu murorum :
quibus propbetasti mendacium. Et congregabo ea in medio civilatis hujus. Et debel-
Seduxisti me, Domine, et seductus sum: laboegovos in manu extenla.etinbrachioforli,
forlior me fuisti, et invaluisti: et in furore. et in indignatione, et in ira grandi.
Factus sum in derisum tota die, Et percutiam habitatores civitatis hujus,
omnes subsannant me. homines el bestisepeslilenlia magna morientur.
Quiajam olim loquor, vociferans iniquitatem, El post hsec ait Dominus:
et vaslilalem clamilo: dabo Sedeciam regem Juda, et servos ejus, et po-
Et factus est mihi sermo Domini in opprobrium,' pulum ejus,
in
et derisum tota die. et qui derelicti sunt in civitate hac a peste, et gla-
Et dixi: dio, et fame,
Non recordabor ejus, in manu Nabuchodonosor regis Babylonis,
neque loquar ultra in nomine illius : et in manu inimicorum eorum,
Et [Al. Quia] factus est in corde meo quasi ignisi et in manu qurereniiuin aniraara eorum,
exresuians, Et perculiel eos in ore gladii,
clnususque in ossibus meis: et non b flectetur, «eijue parcel, nec miscrebitur.
a Vitiose lectum a Martianseo, meorum pro eo-- DiWN.
rum, rcfragautibus aliis libris, cum primis Hebr. h Canon San-Germanensis ct alii mss. codices, et
879 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 880
Et ad populum hunc dices: P
A Plangite eum, qui egreditur,
Hsec dicit Domtnus: quia non revertelur ullra,
Ecce ego do coram vobis viam vitse , et viam mortis. nec videbit terram nativitatis suae.
Qui habitaverit in urbe hac, morietur gladio, et Quia Q haecdicit Dominus ad Sellum filium Josise regis
fame, et peste: [A/. regem] Juda, qui regnavit pro Josia patre
qui autem egressus fuerit, et transfugerit ad Chal- suo,
dseos, qui obsident vos, vivet, qui egressus est de loco isto :
el erit ei anima sua, quasi spolium. N revertetur huc amplius :
Non
Posui enim faciem meam super civitatem hanc in sed in loco, ad quem transtuli eum, ibi morietur,
malum , et non in bonum, ait Dominus : et terram istam non videbit amplius.
in manu regis Babylonis dabiiur, et cxuret eam Voe \ qui aedificant domum suam in injuslitia,
igni. et ccenacula sua non in judicio :
Et domui regis Juda : _
Amicum suum opprimet [A/. opprimit] frustra,
Audile verbum Domini, domus David, et mercedem ejus non reddet [Al. reddit] ei.
hsecdicitDominus: ( dicit:
Qui
Judicate mane judicium, iEdificabo milii domum lalam,
et eruile vi oppressum de mnnu calumnianlis: el ccenacula spatiosa :
Ne forte egrediatur ul ignis indignatio mca, el suc- Qui ( aperuit sibi feneslras et facit laquearia cedrina,
cendulur, pingitque sinopide.
et non sit qui cxstinguat, propler malitiam sludio- _.
R I
Numquid regnabis,
rum vestrorum. "
quoniam confers te cedro?
Ecce ego ad te habitatricem vallis solidse atque cam- Pater I luus numquid[A/. nonne] non comedit etbibit,
pestris , ail Dominus, eifeciijudiciumetjustitiamtunc cum beneeratei?
qui diciiis: .
Judicavit causam pauperis et egeni in bonum suum:
Quis percutiet nos ? ' numquid nonidcoquia cognovitme?dicit Dominus.
Et quis ingredielur domos noslras ? Tui vero oculi et cor ad avariliam,
Et visitabo super vos juxta fructura studiorum ve- el ad sanguinem innocentem fundendum,
slrorum, dicit Dominus : et ad calumniam, et ad cursum mali operis.
el succendam ignem in saltu ejus: Propterea hsec dicit Dominus ad Joacim filium Josiaj
et devorabit omnia in circuitu ejus. regem Juda :
[Cap. XXII.j Hsecdicil Dominus : Non plangent eum :
Descende in domum regis Juda, Vae, b frater, et vre, soror :
et loqueris ibi verbum hoc, et dices : nun concrepabatit ei:
Audi verbum Domini, rex Juda, qui sedes super so- i- Vac, Domine,
liumDavid; et v«, inclyle.
tu et servi tui, et populus tuus , qui ingredimini li Sepultura asini sepelietur,
per portas istas. putrefactus et projectus extra portas Jerusalem.
Hsec dicit Doniinus : Ascende Libanum, et clama :
Facite judicium et justiliara , et in Bnsan da vocem tuam,
et liberate vi oppressum de manu calumnialorisi:: C ct clama ad transeuntes,
El advenam, et pugillum , et viduain nolite conlri-i- quia conlrili sunt omnes amalores lui.
stare, nequeopprimatis inique. Locutus sum ad le in abundatia tua,
et sanguinem innocenlem ne effundatis in loco :o et dixisti : Non audiam :
isto. Ilscc est via tua ab adolesccnlia lua,
Si enim facientes feceritis verbum istud, quia non audisti vocem meam.
ingrcdientur per portas domus hujus reges seden- n- Oiiines pastores luos pascei venlus,
tes de gcnere David super thronum ejus ; et amatores lui in captivilatem ibunl:
el ascendentes currus et equos, Et tunc confunderis,
ipsi elservi , et populus eorum. ct erubesces ab omni malitia tua.
Quod si non audieritis verba hacc : Quaesedes in Libano, et nidilicas in ccdris,
in [A/. per] inemelipsuin juravi, dicit Dominus , quomodo congemuisti, cum venissent tibi dolores,
quia in solitudinem crit doraus hrec. quasi dolores pariurientis?
Qiiia hrec dicit Duminus super doinum regis Juda : Vivoego, dicil Domiuus :
Galaad, tu mihi caput Libani: quia si fueril Jcchonias filius Joacim regis Juda,
si non posuero le solitudinem, urbes inhabitabiles.
es. annulus in inaiiu dextera inea, indc evellain eum.
Et sanctilicabo super te , interficientem virum el ar- Etdabo le in manu quserentium aniinam tuam,
maejus : et in manu quorum tu forniidns faciem ,
el succident electas cedros tuas , et in manu Nabucliodunosor regis Babylonis,
el prxcipilabuut iu ignem. , et in niinti Chaldreorum.
j.
u
Et pertraiisibunt gentcs multac percivitatem hanc ic ::J El mitlam tc, el matrem luam qure genuil le, in tcr-
Et dicct unusquisque proximo suo : ram alicnam, in qua nali non esiis,
Quare fecil Dominus sic civitali huic grandi? ibique moriemiui:
Et respondebunt, Et in lerram ad quam ipsi levant auimam suam ut
eo quod dereliquerinl pactum Domini Dei sui, revertantur,
ct adoravcrint dcos alienus, et servierint eis. illuc non revertentur.
Nolite flcre morluum, a Numquid vas ficiile atque conlritum vir isle Jecho-
neiuc lugealis super eum fletu. nias?
nonmovebitur , neque parces, elc. MART.— Palulin.
lin. t>Aliter exemplaria Canonis et cunclorum codi-
aliique apud Martian. rass. 11011movebitur, pro non cum nostrorum mss. ubi hscc legunttir : Vw, frater,
el vw, fralres. At hunc exscriptorum crrorem mani-
flxtetur. Hebraeus plus habeteos.Drpby Din' fcb, jij
ad
feste redarguunt Commentaria llieroiiymiana in
verbum , non indolescet super
" Alio ordine prxlegit iu Comment. S. ipse Inter-
ier. pracsenlem locum. Hoc quod nos de Hebraico posui-
pres: Neque lugealis super eum. Plangite fieiu eum,
um mus, inquitS. Doctor, IVOHplangenleum, Vw, fraler,
et vw, soror, in LXX nonhabetur. MAIST.
qui egrediiur : propius ad llebrseum textum, "oj,"ua
nj-2
spiu .
881 LIBER JEREMLE PROPHETiE. 882
numquid vas absque omni volnptate? A Ecce ego cibabo eos absinthio,
Quare abjecti sunt ipse et semen ejus, et potabo eos felle :
et projecti in terram, quam ignoraverunt ? A prophelis enim Jerusalem,
Terra, terra, terra, egressa est pollutio super omnem terram.
audi sermonem Domini. Hsecdicit Dominus exerciluum :
Hrcc dicit Dominus: Nolite audire verba propheiarum,
Scribe virura sterilem, qui propheiant vobis, et decipiunt vos:
virum qui in diebus suis non prosperabilur : Visionemcordis sui loquuntur,
Nec enim erit de semine ejus vir, qui sedeat super non de ore Domini.
solium David, Dicunl his, qui blaspliemant me :
et potestatem habeal ultra [Al. add. inj Juda. Locutus est Dominus : Pax eril vobis :
[Cap. XXIII.] Vx pastoribus, qui disperdunt et dila- Et omni, qui ambulat in pravitale cordis sui, dixe-
ccrant gregem pascurc mese, dicit Dominns. runt:
Ideo haecdicit DominusDeus Israel ad pastores, qui Non veniet super vos malum [Al. male]:
pascunt popuium raeum: Quis enim affuit in consilio Domini,
Vos dispcrsislis gregem meum, et vidit
ejecislis eos, et non visitastis eos [Al. tacet eos]: et audivit sermonem ejus?
Ecce ego visitabo super vos malitiam studiorum Quis consideravit verbum illius
vestrorum, ait Dominus. et audivil?
El ego congregabo reliquias gregis mei de omnibus -, _, Ecce turbo Dominicseindignationis egredietur,
D
"
terris, ad quas ejecero eos illuc: et tempestas erumpens super capul impiorum
et convertam eos ad rura sua : veniet.
et crescent et muliiplicabuntur. Non revertetur furor Domini,
El suscitabo super eos pastores, et pascent eos: usque dum faciat,
non forroidabunt ullra, et non pavebunt: et u.sque dum compleat cogitalionem cordis sui
et nullus quaeretur ex numero, dicit Dominus. In novissimis diebus
Ecce dies veniunt, dicit Dominus, et suscitabo David intelligelis consilium ejus.
germen juslum: Non mittebara prophetas,
et rcgnabit rex, et sapiens erit: et ipsi currebant:
et facict judicium et justitiam in terra; Non loquebar ad eos,
In diebus illis salvabitur Juda, et ipsi prophetahant.
ct Israel habitabit confidenter: Si stetissent in consilio meo, ct nota fecissent verba
Et hoc est nomen, quod vocabunt eum, mea populo meo,
Dominus justus noster. averiissem utique eos a via sua mala,
Propter hoc ecce dies veniunt, dicit Domintis, et a pessimis cogitationibus suis.
et non dicent ulira ; Ptttasne, [Al. numquid] Deus e vicino ego sum, dic
Vivit Dominus, qui eduxit filios Israel de terrai Dominus,
.-Egypti: et non Deusde longe?
Sed : Vivit Dominus, qui eduxit et adduxit semeni Si occultabitur vir in ahsconditis, et ego non videbo
domus Israel de terra aquilonis, C eum ? dicit Dominus.
et de cunctis terris, ad quas ejeceram eos illuc. Numquid non ccelum, et terram ego impleo ? dicit
Dominus.
AD PROPHETAS. Audivi quse dixerunt prophetae,
Contritum est cor meura in medio mei, prophetantes in nomine meo mendacium, atque
contremueruntomnia ossa mea: dicentes,
Factus sum quasi vir ebrius, Somniavi,
et quasi homo madidus vino, somniavi.
a facie Domini, et a facie verborum sanctorumi Usquequo istud in corde est prophelarum vaticinan-
ejus. lium mendacium,
Quia adulteris repleta est terra, et prophetantium seductiones cordis sui?
quia a facie maledictionis luxit terra, Qui volunt facere ut obliviscatur populus meus no-
arefacta sunt arva deserti: minis mei,
Factus est cursus eorum malus, propter somnia eorum quse narrat unusquisque ad
et fortiludo eorum dissimilis. proximum suum:
Prophela namque et sacerdos polluti sunt: sicut obliti sunt patres eorum nominis mei pro-
et in domo mea inveni malum [A/. mala] eorum, i, pter Baal.
ait Dominus. Propheta, qui habet somnium,
ldcirco via eorum erit quasi lubricum in tenebris, narret somnium :
impeilentur enim, -j\ Et qui habet sermonem meum,
et corruent in ea: loquatur vere sermonem nleuni:
Afferamenim super eos mala, Quid paleis ad triticum? dicit Dominus.
annum visitationis eorum, ail Dominus. Numquid non verbamea sunt quasi ignis, ait Domi-
Et in prophetis Samariscvidi fafuitatera : nus,
in
prophetabanl Baal, et quasi malleus conterens pelram?
etdecipiebant populum meum Israel. Propierea ecce ego ad prophetas, ait Dominus,
Et in prophetis Jerusalera vidi similitudincm adul- 1- qui furantur verba mea unusquisaue a proxirao
terantium [A/. adulterium], suo.
et iter mendacii: Ecce ego ad prophetas, ait Dominus,
Et confortaverunt manus pessimorum, qui assumunt linguas suas, et aiunt: Dicit Domi-
ut non converteretur unusquisque a malilia suaI:: nus.
a
Facti sunt mihi omnes Sodoma, Ecce ego ad prophetas somniantes mendacium, ait
et habitatores cjus quasi Gomorrha.'< Dominus,
Propterea hsec dicit Dominus exercituum ad '0-
pro- qui narraverunt \Al. narrant] eam,
phetas: et seduxerunt \Al. seducunt populum meum in
a Supple ut voculam, aut quasi, quemadmodum ipse habet in Commenlario S. Pater. Hebrseus
quoque, D1D3.
883 S. HIERONYMIDlVlNA BIBLIOTHECA. 884
mendacio suo [Al. mendaciis suis], et in mira- \ hsccdicit Dominus, sic dabo Sedeciam rcgcm Juda,
culis suis: ct principes ejus,
Cum ego non misissem eos, nec mandassem eis, et reliquos de Jerusalem, qui remanserunt in
qui nihil profuerunt populo huic, dicit Dominus. urbe bac,
Si igitur interrogaverit te populus iste, vel propheta, etqui habitant in terra ^Egypli.
aut sacerdos, dicens : Et dabo eos in vexaiionem, afflictioncmque omni-
Quod est onus Domini [A/. Dei]? bus regnis terrse,
dices ad eos: in opprobrium, el in parabolam, et in provcrbium,
aUt quid vobis onus? et in maledictioneni in universis locis, ad quae
Projiciam quippe vos, dicit Dominus. ejeci eos.
Et propheta, et sacerdos, et populus, qui dicit: Et mittam in eis gladium, et famem, et pestem :
Onus Domlni : donecconsumanturde terra, quam dedi eis, et pa-
visitabo super virum illum, et super domum ejus. tribus eorum.
Hsecdiceiis unusquisque ad proximum \Al. amicum [Cap. XXV.] Verbum, quod factum est ad Jeremiam
suum], et ad frairem suum : de omni populo Judsc,
Quid respondit DominusV in anno quarlo Joacim filii Josire regis Juda (ipse
ei quid locutus esl Dominus ? est annus primus Nabuchodonosor regis Baby-
Et onus Domini ultra non memorabitur : quia onus lonis),
erit unicuique sermo suus: Quod locutus est Jeremias propheta ad omnera po-
Et pervertistis [A/. pervertitis] verba Dei viventis, r> pulum Juda,
Domini exercituum Dei nostri. et ad universos habilatores Jerusalem, dicens :
Hac dices ad prophetam : A tertio decimo anno Josire filii Ammon regis Juda
Qtiid respondit libi Dominus ? usque ad diem hanc;
et quid loculus est Dominus? iste est lerlius et vigesimus annus ;
Si aulem onus Domini dixerilis : factum est vcrbum Domini ad me,
propler hoc haec dicit Dominus : et locutus sum ad vos de nocte consurgens, et
Quia dixislis sermonem isium : Onus Domini: loquens:
ei misi ad vos, dicens: Nolile dicere : Onus Do- et non audislis.
mini: Et misit Dominus ad vos omnes servos suos prophe-
Propterea ecce ego tollam vos portans, tas, consurgeus diliculo, mittensque :
et derelinquam [Al. projiciam] vos, et civitatem et nou audisiis,
quam dedi vobiset patribus vestris, a facie mea. neque inclinastis aures vestras ut audiretis :
Et dabo vos in opprobrium scmpiternum, Cum diceret [Al. dicerem] : Revertimini [Al. add.
et in ignominiam seternam , quse numquam obli- ad me] uuusquisquc a via sua mala, et a pessi-
vione delebitur. mis cogitationibus vestris;
\Cap. XXIV.] Ostendit mihi Dominus: et hnbitabitis in terra, quam dedit Dominus vobis,
et ecce duo calathi pleni ficis, positi ante templum et patribus vestris,
Domiui: a sseculo et usque in sseculum.
Postquam iranstutit Nabuchodonosor rcx Babylonis Et noliie ire post deos alienos, ut serviatis eis : ado-
Jechoniam Ulium Joacim, regem Juda, et prin- C retisque eos :
cipes ejus, neque me ad iracundiam provocetis in opcribus
et fabrum, et inclusorera , de Jerusaiem, et ad- manuum veslrarum, et non affligam vos.
duxit eos in Babylonem. Et non audistis me, dicit Domiuus,
Calathus unus ficus bonas habebat nimis, ut solcnt ut me ad iracundiam provocarelis in opcribus
ficus esse primi lemporis : manuum vestrarum, in malum vestrum.
Et calalhus unus ficus habebat malas nimis, qusc Propterea hsec dicit Dominus exercituum :
comedi non polerant, eo quod essent malae. Pro eo quod non audistis verba mea :
Et dixit Dominus ad me : Ecce ego mittam, et assumam universas cognationes
Quid lu vides, Jeremia? aquilonis, ait Dorainus,
Et dixi: et h Nabuchodonosor regem Babylonis servum
Ficus, ficus \Al. temel habet ficus], meum:
bonas, bonas valde; Et adducam eos super terram islam, et super habi-
et malas, malas valde, lalores ejus,
qusc comedi non possunt, eo quod sint malaj. et super omnes nationes, quae in circuiui illius
Et factum est verbum Domini ad me, dicens: sunl:
Hsec dicit Dominus DeusIsrael: Et interficiam eos, et ponam eos in stuporera et in
Sicut fictts hae bonse : sibilum ,
sic cognoscam transmigrationem Juda, quam et in soliiudines sempiternas.
emisi de loco isto in terram Chaldseorum, in jv Perdamque ex eis vocem gaudii, et vocem laelilise,
bonum. vocem sponsi, el vocem sponsoe,
Et ponam oculos meos super eos ad placandum vocem molse,
[A/. in bonutn], et lumen lucernse.
et reducam eos in terram hanc : Eteril universa terra hsec [A/. ejus] in solitudinem,
Et rediflcaboeos, et non destruam : et in stuporem :
et plantabo eos, et non evellam. et servient omnes gentes islse regi Babylonis se-
Et dabo eis cor ut sciant me, quia ego sum Dominus: ptuaginla annis.
et erunt mihi in populum, et ego ero eis in Deum: Cumque impleti fuerint septuaginta anni,
Quia revertenlur ad me in toto corde suo. visitabo super regem Babylonis, el super gentem
Et sicut ficus pessimse, quse comedi non possunt, eo illam, dicit Dominus, iniquilatem eorum , et
quod sint malae : super terram Chaldaeorura :
"Vulgatilibri, Vosestis onus. Hebraeusad verbum : quam lamen lectionera minime sequendnm duximus,
Quod onus Nuro-nn na ? tura quod secunda manu posita reperialur in jam di-
b Canon San-Germanensis cum ms. codice Cor- Clis mss. codicibiis, tum maxime quod eam non
beiensi num. 12 ad Nabuchodonosor, juxta He- agnoscat sancius Hieronyraus in Commentariis suis.
brseum, qui legit prsepo.iiionem bx, el, id est, ad : MART,
LIBER JEREMLE PROPHETjE. '
885 886
et ponam illam in solitudines sempiternas. A quia ecce in civitate, in qua invocalum est nomen
El adducam super terram illam omnia verba raea, meum, ego incipio alfligere,
quoe locutus sum contra eam, Et vos quasi innocentes et immunes eritis ?
omne quod scriptum est in libro isto, nonerilis immunes:
quaecumque prophelavit Jeremias adversum omnes gladium enim ego voco super omnes habitatores
genies: terrse,
Quia servierunt eis, dicit Dominus exercituum.
cum essent gentes multae, et reges magni; Et lu prophetabis ad eos omnia verba hsec, et diccs
Et reddam eis secundum opera eorum, ad illos :
et secundum facla manuum suarum. Doniinus de excelso rugiet,
Quia sic dicit Dominus exercituum [Al. tacet exerci- et de habiiaculo sancto suo dabit vocem suam :
luum] Deus Israel [Al. add. ad me] : Rugiet super decorem suum :
Sume calicem vini furoris hujus de manu mea : celeuma quasi calcantiura concinetur adversus
et propinabis de illo cunctis gentibus, ad quas omnes habitatores terrse :
ego mittain te. Pervenit sonitus usque ad extrema terrre :
Elbibent et turbabuntiir [Al. inebriabunturj, et iu- quia judicium Domino cum gentibus :
sanient a facie gladii, Judicatur ipse cum omni carne :
qnem ego mitlam inter eos. impius tradidi gladio, dicit Dominus.
Et accepi calicem de raanu Domini, Hsec dicil Dominus exercituum :
et propinavi cunctis gentibus, ad quas misit me T, Ecce afflictio egredietur de gente in gentem : ,
Dominus: " et turbo magnus egredietur a summitatibus terrse.
Jerusalem, et civitatibus Juda, Et erunt inlerfecti Domini in die illa a summo lerrse
et regibus ejus, et principibus ejus : usque ad summum ejus :
ut darem eos in solitudinem, et in stuporem, non plangentur, et non colligentur, neque sepe-
et in sibilum, et in maledictionem, lienlur :
sicul est dies ista : in sierquilinium super faciem terrse jacebxint.
Pharaoni regi -Egypti, et servis ejus, et principibus Ultilate, pastores, et clamate :
ejus, et omni "populoejus, et aspcrgite vos cinere, optimates grcgis :
et universis generaliter: Quia completi sunt dies vestri, ut interficiamini,
Cunctis regibus terrse Ausitidis, et dissipationes vestrse,
et cunctis regibus lerrse Philisthim. et cadelis quasi vasa pretiosa.
et Ascaloni,; Et peribit fuga a pastoribus,
et Gazae, et salvatio ab optimatibus gregis.
et Accaroni, Vox clamoris pastorum , et ululafus oplimatum
et reliquiis Azoti : gregis:
Idumseae, qnia vastavit Dominus pascua eorum.
et Moab, Et conticuerunt arva pacis a facie irsc furoris Do-
et filiis Ammon : mini-
Et cunctis regibus Tyri, et cunctis regibus Sidonis: Dereliquit quasi leo umbraculum suum,
c
etregibusnerrae insularum, qui sunt transmare: (fj quia facta est lerra eorum in desolationem a
Et Dedan, etThema h, et Buz, facie irae columbse,
et universisqui attonsi sunt in comam : et a fncie iroefuroris Domini.
Et cunctis regibus Arabire, [Cap. XXVI.] In principio regni Joacim filii Josise
et cunctis regibus occidentis, qui habitant in de- regis Juda,
serto : faclum est verbum istud a Domino, dicens :
Et cunctis regibus Zamri, Haecdicit Dominus :
et cunctis regibus Elam, Sta in airio dumuS Domini,
et cunciis regibus Medorum, et loqueris ad omnes civitates Juda,
ct cunctis regibus aquilonis de prope et"de longe, de quibus veniunt, ut adorent in domo Domini,
Unicuique conlra fralrem suum : universos serroones,
et omnibus regnis terrse, quae super faciera ejus quos ego mandavi libi ut ioquaris ad eos :
sunt: Noli sublrahere verbum,
Et rex Sesach bibet post eos. si forte audinnt, et converlantur unusquisque a
Et diccsadeos : via sua mala :
Ilsecdicit Dominus exercituum Deus Israel: et pceniteai me mali, quod cogito facere eis pro-
Bibite et inebriamini; pter raalitiam studiorum eorura.
et vomile, et cadiie, Et dices ad eos :
neque surgatis (A/. et nolile consurgere) a facie Haecdicit Dominus :
gladii, quem egomittam inter (Al. in) vos. p. Si non audieritis me, ut ambuletis inlege mea, quam
Cumque noluerint accipere calicem de manu tua ut' u dedi vobis,
bibant, ut audiatis sermones servorum meorum propheta-
dices ad eos : rum, quos ego misi ad vos de nocte consurgens,
Hsecdicit Dominus exerciluum : et dirigens,
Bibenles bibelis; et non audistis :
° Non habet Hebrseus textus terrte: sed neque inferius cap. XLIX,7 ;Ad Idumwam. Hwc dicit Domi-
S. Pater in Commenlario nomen istud interserit. nus exercituum: Numquid non ultra est sapientia in
b Theman habent exemplaria Canonis, et mss. T/teman.'Prseterea et Hebraeus textus, et libri ple-
codices Bibliorum : cui Iectioni favet etiam inter- rique omnes hic habent,K-ffl seu Thema, non
pres Syrus, apud quem fcOOVl,Thaimno legimus. Theman.;
Vulgata et Hebraeusbodiernus legunt Thama. MART. c Abest in exemplaribus Canonis Heb. verilat. ac
— Falso Marlianseusex aliquotmss. substituit The- in mss. Bibliorum sacrorum codicibus particula cau-
man : non animadvertens, aliam esse Theman a salis quia, nec eam agnoscit S. Hieronymus hunc ver-
Thesia. HrecPalsestinaeregiodicitur in orientali parte, sum Comraentariis suis illuslrans : etsi posita legalur
sive Arabia Deserta;'illa vero inclyla Idumseseest ci- in textu eorumdem Commentariorum , in Vulgata
vitas in Arabia Pelraea Boream versus, ut liquet cum Latina, el in Hebrseorum voluminibus. MART.
ex atiis Scriplur* testimoniis, tum cx ipso Jeremia
887 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 888
Dabo domum istam sicut Silo, A Elnathan filium Achobor, et viros cum eo in ^Egy-
et urbem banc dabo in maledictionem cunciis ptum.
genlibus terrse. Et eduxerunt Uriam de jEgypto :
Et audierunt sacerdotes, et prophetse, et omnis po- et adduxerunl cum ad regem Joacim,
pulus, Jeremiam loqueniem verba haec in domo et percussit eum gladio :
Doiiiini. et projecil cadaver ejus in sepulcris vulgi igno-
Cumque complesset Jeremias, loquens omnia quae bilis.
prseceperat ei Dominus, ut loqueretur ad uni- Igitur [A/. Verumtamen] roanus Ahicam filii Sa-
versum populum, phan fuit cum Jereraia :
apprehenderunt eum sacerdotes, et prophetse, ut non traderetur in manus populi, el inlerfice-
et omnis populus, dicens : rent eum.
Morte niorietur [A/. moriatur]. [Cap. XXVII.] In principio regni Joacim filii Josioc
Quare propbetavil in nomine Domini, dicens : regis Juda,
Sicut Silo erit domus haec : factum est verbum istud ad Jeremiam a Doraino,
et urbs ista desolabilur, eo quod non sit habi- dicens :
tator ? Haecdicit Dominus ad me :
Et congregatus est omnis populus adversus Jeremiam Fac tibi vincula et cntenas :
in domo Domini. et pones eas in collo tuo.
Et audierunl principes Juda verba haec : Et miltes eas ad regcm Edom,
et asceudernnt de domo regis in domum Domini, R et ad regem Moab,
et sederunt in iniroitu portsc domus [Al. lac. do- " et ad regem filiorum Ammon,
mus] Domini novse. ei ad regem Tyri,
Et locuii sunt sacerdotes et prophctae ad principes, et ad regem Sidonis;
et ad omnem populum, dicentes : in manu nuntiorum, qui venerunt Jerusalem ad
Judicium mortis est viro huic : Sedeciam regem Juda.
quia prophetavit adversuscivitatem istam, Et praecipies eis ut ad dominos suos loquantur :
sicut audistis auribus vestris. Hsec dicit Dominus exerciluum Deus Israel:
Et ait Jeremias ad omnes principes, Haccdicetis ad dominos vestros :
et ad universum populum, dicens : Ego feci terram; et homines, et jumenla, qtise sunt
Dominus misit me , ut prophetarem ad domum super faciem terra?, in fortitudine mea magna,
istam, et ad civitalem hanc, et in brachio meo exlento :
omnia verba quac audistis. et dedi eam ei, qui [A/. cui] placuit in oculis mcis.
Nunc crgo bonas facite vias veslras, et studia vestra, Et nunc itaque ego dedi omnes lerras istas in manu
el audite vocem Domini Dei vestri : Nabuchodonosor regis Babylonis servi mei:
etptenitebit Dominum mali, quod locutus est ad- insuper et bestias agri dedi ut serviant illi.
versum vos. Et servient ei omnes gentes, et filio ejus, et (ilio
Ego autem ecce in manibus vestris sum : filii ejus :
facite niihi quod bonum et reclum est in oculis donec veniat tempus terrse ejus et ipsius :
vestris: et servient ei gentes multoe, et reges magni.
Verumtamen scitote et cognoscite, C Gens autem et regnum, quod non servierit Nabucho-
quod si occideritis me, sanguinem innocentem donosor regi Babylonis,
tradetis contra vosmetipsos, et quicumque non curvaverit collum suum sub
et conira civiiatem istam, et habitatores ejus. jugo regis Babylonis:
In veritate enim misit me Dominus ad vos, In giadio, et in fame, et in peste visilabo super
ut loquerer in auribus vestris omnia verba hoec : gentem illam, ait Dominus,
Et dixerunt principes, et omnis populus, donec consumam eos in manu ejus.
ad sacerdotes et prophelas : Vos ergo nolite audire prophetas veslros, et divinos,
Non est viro judicium mortis : et somnialores, et augures, et maleficos,
quia in nomine Domini Dei nostri locutus est ad qui dicunl vobis : Non servietis regi Babylonis.
nos. Quia mendacium prophelant vobis :
Surrexerunt ergo viri de senioribus terrse : ut longe faciant vos tle terra vestra,
et dixerunt ad omnem ccetum populi, loquentes : et ejiciant vos, et pereatis.
Michas de Moraslhi fuit propheta in diebus Ezechioc Porro gens, quoesubjecerit cervicem suam subjugo
regis Juda, regis Babylonis, et servierit ei:
et ait ad omnem populum Juda, dicens : dimittam ea in terra sua, dicil Dominus :
Hacc dicit Dominus exercituum : et colet eam, et habitabit in ea.
Sion quasi ager arabitur : Et ad Sedeciam regem Juda locutus sura secundum
et Jerusalem in acervum lapidum erit: omnia verba bsec, dicens :
et mons domus in excelsa silvarum. Subjicite colla vestra sub jugo regis Babylonis,
Numquld morte condemnavit eum Ezechias rex Jttda, D et servite ei, et populo ejus,
et omnis Jtida ? et vivetis.
numquid non limuerunt Dominum , et deprecati Quare moriemini tu, populus luus, gladio, famc, et
sunt faciem Domini: peste,
Et poenituit Dominum mali, quod locutus erat ad- sicut locutus estDominus ad gentem, quae servire
versum eos ? noluerit regi Babylonis ?
Itaque nos facimus malum grande contra animas Noliie audire verba propbetarum dicentium vobis :
nostras. Non servietis [At. nolite servire] regi Babylonis :
Fuit quoque vir prophetans in nomine Domini, Urias quia mendacium ipsi loquunlur vobis.
filius Semei de Gariath-Jarim : Quia non misi eos, ail Dominus :
et prophetavit adversus civilatem islam , et ad- ct ipsi prophetant in nomine meo mendaciter :
versusterram hanc.juxlaomiiiaverba Jeremioe. Ut ejiciant vos, et perealis,
Et audivit rex Joacim , et omnes potentes, et prin- tam vos, quam prophelae, qui vaticinantur vobis.
cipes ejus, verba haec : Et ad sacerdotes, et ad populum istum loculus sum,
et quaesivit rex intcrficere eum. dicens :
Etaudivit Urias, cl limuit, Hsec dicit Dominus :
fugilque ct ingressus esl ^Egyptum. Nolile audire verba prophetartim vestrorum,
Et misit rex Joacim viros in digyptum; qui prophetant yobis dicentes :
889 LIBER JEREMLE PROPHETiE. 890
Ecce vasa Domini revertentur de Babylone nuncjA Sic conrringamjugum Nabucbodonosor regis Baby-
cito, lonispost duosannos dierum de collo omnium
mendacium enim prophelant vobis. geniium.
Nolite ergo audire eos, Et abiii Jeremias propheta [Al. tac. prophela] in viam
sed servile regi Babylonis, ut vivatis ; suam.
Quare datur hsec civitas in solitudinem? Et facttim est verbum Domini ad Jeremiam,
El si propbetae sunt, et est verbum Domini in eis : postquam conlregit Ananias prophela ralenam de
occurranl Domino exerciluum, collo Jeremire proplietae, dicens '•
ut non veniant vasa, quse derelicta fueranl in domo Vade, el dices Ananioe:
Domini: Hsecdicit Dominus :
et in domo regis Juda, et in Jerusalem , in Baby- Catenas ligneas conlrivisti:
lonem. et facies proeis catenas [A/. furcas] ferrcas.
Quia hsecdicit Dominus exercituum ad columnas, et Quia hoecdie.itDominus exercituum Deus Israel :
ad mare, et ad bases, Jugum ferreum posui super collum cunctarum gen-
et ad reliqua vasorum, quse remanserunl in civi- tium istarum,
tate hac : ul serviant Nabuchodonosor regi Babylonis,
quse non tulit Nabuchodonosor rex Babylonis, et servient ei :
cum transferret Jechoniam filium Joacim regem insuper et bestias lerroededi ei:
Juda de Jerusalem in Babylonem, Et dixit Jeremias propheta ad Ananiam prophetam :
et omnes optimaies Jnda et Jerusalem. -R Audi, Anania:
"r
Quia haec dicit Dominus exercituum Deus Israel ad Non misit te Dominus,
vasa, et tu confidere fecisti populum islum in men-
quse derelicta sunt in domo Domini, et in domo dacio.
regis Juda et Jerusalem : Idcirco hoecdicit Dominus :
In Babylonem transferentur, Ecce ego mittam le a facie lerroe :
et ibi erunt usque ad diem visitalionis suoe, dicit hoc anno morieris:
Dominus, adversum Dominum enim loculus es.
et afferri faciam ea, Et morluus est Anania prophela in anno illo,
et restitui in loco isto. mense septimo.
[Cap. XXVIII.] Et factum est in anno illo, [Cap. XXIX.] Et haec sunt verba libri, quem misit
in principio regni Sedecise regis Juda, in anno Jeremias propheta de Jerusalem ad reliquias
quarto, in mense quinto, seniorum transmigraiionis,
dixit ad me Ananias filius Azur propheta de Ga- et ad sacerdoies, et ad prophctas,
baon, in domo Domini, ei ad oniiiem populum, quem traduxerat Nabu-
coram sacerdotibus et omni populo, dicens : Chodonosor de Jerusalem in Babylonem :
Hsec dicit Dominus exercituum Deus Israel: Postquam egressus est Jecbonias rex, et domina, et
Contrivi jugum regis Babylonis. eunucbi, et principes Juda et Jerusalem,
Adliuc duo anni dierum, et faber ei inclusor de [Al, artifices de] Jeru-
et ego referri faciam ad locum istum omnia vasa salem:
domus [Al. tac. domus] Domini, C in manu Elasa filii Saphan, et Gamarise filii
quse tulit [A/. transtulil] Nabuchodonosor rex],Baby- Helcise,
lonisde loco isio, quos misit Sedecias rcx Juda ad Nabuchodonosor
et translulit ea in Babylonem. regem Babylonis in Babyloncm, diccns :
El Jechoniam filiura Joacim regem Juda, et omnem Haecdicit Dominus exercituum Deus Israel omni
transmigrationem Juda, transmigralioni,
qui ingressi sunt in Babylonem, qunm transtuli de Jerusnlem in Babyionem :
ego convertam ad locum istum, ait Dominus : /Edificate domos, et habilaie :
conlernm enim jugum regis Babylonis. et planiate horlos,
Et dixit Jeremias propheta ad Ananiam prophetam, el comedite fiuciuin eorum.
in oculis sacerdotum, Accipite uxores,
et in oculis oranis populi, qui stabat in domo Do- el generaie filios ei filias : '
mini. Date filiis vcstris uxores,
Etait Jeremias propheta : Amen, el filias vestras date viris, et pariant filios et
sic faciat Dominus: filias :
Suscilet Dominus verba lua, quse prophelasii, et multiplicaraini ibi [A/. tac. ibi], et nolite esse
ut reserantur vasa in Domum Domini, pauci nuraero.
et omnis transmigratio de Babylone[Al. Babylonis] Etquserite pacem civitatis, ad quara transmigrare
ad locum isium. vos feci [At. iranstuli vos] :
Verumtamen.audi verbum hoc, quod ego loquor in <-. p. et orate pro en ad Dominum :
auribus luis, quia iu pace illius erit pax vobis.
et in auribus universi populi. Hsec enim dicit Dominus exercituum Dens Israel:
Proplietae qui fuerunl ante me et ante te ab iniiio, Non vos seducant prophetse vestri, qui sunl in medio
et propbeiaverunt super terras mtiltas, et super vestrum,
regua mngna, et divini vestri:
de prselio, et de afflictione, et de fame. Et ne attendatisad somniaveslrn, qtioevos somniaiis :
Proplieta, qui vaticinatus est pacem ; quia falso [A/. falsa] ipsi prophelant vobis in no-
cum venerit verbum ejus, mine meo :
scietur propheta, quem misit [Al. miserit] Domi- et non misi eos, dicit Dominus.
niisin veritate. Quia hrec dicit Doininus :
Et tulit Ananias propheta catenam dc collo Jerc- Cum cceperint impleri in Babylonc septuaginla anni;
mix' prophetse, visitabo vos, etsuscitabosuper" vos verbunimeum
etconfregiteam, bonum,
Et ait Ananias in conspeclu omnis populi, dicens : ut reducam vos ad locum isium.
Hrec dicit Dominus : Ego enim scio cogitationes,
a Vitiose Martianscus : suscitabo super verbum cum ex aliis libris suffecimus tum cx auctorilate
,
mettm, elc. prsetermisso, vos, pronomine, quod nos Hebrocitextus, D3*Sjr.'
891 S. HlERONYMlDIVINA BIBLIOTHECA. 892
quas cogito super vos, ait Dominus: J
A et fecit vos confidere in mendacio:
Cogitationes pacis, et non afflictionis, idcirco liaec dicit Dominus:
ul dem vobis finem et patientiam. Ecce ego visitabo super Semeiam Neelamitem ,
Et invocabitis me, et ibitis : etsuper semen ejus :
et orabitis me, et ego exaudiam vos. Non erit ei vir sedens in medio populi hujus,
Quoeretisme, et invenietis, et non videbit bonum , quod ego faciam populo
cum quoesieritis me in toto corde veslro. meo, ait Dominus ,
Et inveniar a vobis, ait Dominus : quia proevaricationem locutus est adversus Do-
et reducam captivitatem vestram, minum.
et congregabo vos de universis gentibus , et de [Cap. XXX.] Hoc verbum, quod factum est ad Jere-
cunctis locis, ad quoeexpuli vos,dicitDominus: miam a Domino, dicens :
Et reverti vos faciam de loco, ad quem transmigrare Haecdicit Dominus Deus Israel, dicens :
vos feci, Scribe tibi omnia verba, qure locutus sum ad te, in
Quia dixistis: suscilavit nobis Dominus prophetas in libro.
Babylone. Ecce enim dies veniunt, dicit Dominus:
Quia heec dicit Dominus ad regera, qui sedet super et convertam conversionem populi mei [A/. in terra]
solium Dnvid, Israel et Juda, ait Dominus :
et ad omnern populum habitatorera urbis htijus, et convertam eos ad terram, quam dedi patribus
et fratres vestros, qui non snnt egressi vobiscumi eorum :
in transmigrationem, ,r, et possidebunt eam.
Hrec dicit Dominus exercituum : "J Et hrec verba,
quae locutus est Dominus ad Israel el
Ecce mitlam in eos gladium , et famem , et pestem : ad Judam :
et ponam eos quasi ficus malns , quae comedi noni Quoniam hoec dicit Dominus :
possunt, Vocem lerroris audivimus :
eo quod pessimae sint. formido, ei non esi pax.
Et persequar eos in gladio , et in fame, et in pesti- Interrogate, et videte si generat masculus : quare
lentia: ergo vidi omnis viri manum super lumbum suum ,
et dabo eos in vexationem universis regnis terrae;; quasi parlurienlis\Al. paiienlis],
in maledictionem, et in stuporem : et conversae sunt universoe facies in auruginem?
et in sibilum, et in opprobrinm cunctis gentibus, , Vse! quia magna dies illa,
ad quas ejeci [Al. ejiciamj eos : nec esl similis ejus :
Eo quod non andierint verba mea, dicil Dominus: Tempusque iribulationis est Jacob,
qure misi ad eos perservos meos prophetas, dc3 et ex ipso salvabitur.
nocte consurgens, et mittens: Et erit in die illa, ait Dominus exercituum.
el non audistis, dicit Dominus. conteram jugum ejus de collo luo, elvincula ejus
Vos ergoaudite verbum Domini, omnis Iransmigratio. disrumpam,
quam emisi de Jerusalem in Bahylonem : et non dominabuntur ei amplius alieni:
llacc dicit Dominus exercituum Deus Israel ad AhabJ Sed servient Domino Deo suo,
filium Colia, el David regi suo, quem suscitabo eis.
et ad Sedeciam filium Mansiac, C Tu ergo ne timeas, serve mcus Jacob, ait Dominus,
qui prophetant vobis in nomine meo mendaciler: : neque pavens, Israel :
Ecce ego iradam eos in manu Nabuchodonosor regiss Quia ecce ego salvabo te de lerra longinqua ,
Babylonis : et semen luum de terra captivitatis eorum :
et percutiet eos in oculis vestris. Et reverletur Jacob, et quiescet,
Et asstiiiictur ex eis maledictio omni Lransmigrationi
li et cunctis alfluet bonis,
Juda, quae est in Babylone, diccnlium : et non erit quem fonnidet :
Ponat te Dominus sicut Sedeciam, et sicut Ahab,, Quoniam tecum ego sum, ail Dominus, ut salvem tc :
quos frixit rex B.ibylonis in igne : Faciam enim consummationem in cunclis gentibus ,
pro eo quod fecerint stultitiam in Israel, in quibus dispersi te :
et mcechaii sunt in uxores amicorum suorum , te aulem non laciam in consummationem :
et locuti sunt verbum in nomiue meo mendaciter,', Sedcastigabo te in judicio ,
quod uon mandavi eis : ut non videaris libi innoxius.
Ego sum judex et testis, dicit Dominus. Quia baccdicit Dominus :
Et ad Semeinm Neelamitem dices: lnsanabilis fractura tua,
Hoecdicit Dominus exercituiim, Deus Israel : pessima plaga lua.
Pro eo quud misisti in nomine luo libros ad omneran Non est qui judicet judicium tuum ad alligandum :
populum, qui est in Jerusalem, curationum utilitas non est libi.
et ad Sophoniam filium Maasiaesacerdotem, Oinnes amatores qui obliti sunt lui,
et ad universos sacerdotes, dicens : n
" teque non quaerent :
Dominus dedii le sacerdotem pro Joiade sacerdote , Plaga enim]iiiimici percussi te, casligatione crudeli:
ut sis dux in domo Domini super omnem virumn propter multitudinem iniquitatis ture dura facta
arreptitium et prophelantem, sunt peccata tua.
ut mitias eum in nervum et in carcerem : Quid clamas super contriiione tua ?
Et nunc quare non increpasti Jeremiara Analhothi- insanabilis esi dolor luus :
ten, qtti prophelat vobis? Propler multiludinem iniquitatis tuae ,
Quiasuper hocmisitad nos, in Babylonem, dicens : et propler dura peccata tua feci hsec tibi.
Longum est: Propterea omnes, quicomeduiit le, devorabuntur,
aedificaiedomos, et habitate : et universi liostes lui in caplivilatem ducentur :
elplantate horlos, Et qui te vastant, vastabuntur,
et comedite fruclum eorum. cunctosque prsedatores luos dabo in prsedam.
Legit ergo Sophonias sacerdos librum islum in au- Obducam enim cicatricem tibi,
ribus Jcremire prophetae. et a vulneribus tuis sanabo te, dicitDominus.
Et faclum est verbum Domini atl Jeremiam,dicens : Quia ejectam vocaveruut te, Sion :
Mitte ad omnem transmigrationcm, dicens: Haec est, quae non habeat requirentem.
llrec dicit Dominus ad Semeiam Neelamilcm : Hsec dicit Dominus :
Pro co quod prophelavit vobis Semeias, et ego nonn Ecceego convertam conversionetn tabernaculorum
niisi eum: Jacob,
893 LIBER JEREMIiE PROPIIET_E. 89i
et tectis ejus [A/. eorum] miserebor; A juvenes et senes siraul :
et oedificabiturciviliis in excelso suo, Et convertam luctum eorum in gaudium,
et templum juxla ordinera suum fundabitiir. et consolabor eos, et laetificabo a dulore suo.
Et egredietur de eis laus, voxque ludeniiuin : Et inebriabo animam sacerdotum pingttedine :
et inultiplicabo eos, et non minuenlur ; etpopulus meus bonis meis adimplebilur, ait Do-
et glorificabo eos, et non attenuabuntur. minus.
Et erunt filii ejus sicut a principio, Haecdicit Dominiis :
el ccetus ejus coram me permanebit: Vox in excelso audila est lamentationis,
et visitabo adversum omnes qui tribulant eum. fleius etluctus, Rachel plorantis filios suos,
Et erii dux ejus ex eo : et nolenlis [Al. noluif] consolari super eis [Al. su-
et princeps de medio ejus producelur : per filiis suisj, quia non sunt.
et applicabo eum, et accedet ad ine. Hoecdicit Domiiius :
Quis enim isle est, qui npplicet cor suura ut appro- Quiescat vox tua a ploratu, et oculi tui a lacrymis :
pinquet ad me, ait Dominus : quia est merces operi luo, ait Dominus.
Et erilis mihi in populum , Et reverlentur de terra inimici,
et ego ero vobis in Deum. et est [A/. eritj spes novissimis tuis, ait Dominus,
Ecce lurbo Domini, furor egrediens, procella ruens, et revertentur flliiad terminos suos.
in capiie impiorum conquiescet. Audiens audivi Ephraim transmigrantem :
Non avertet iram indignationis Dominus, donec fa- Castigasti me,
ciat et compleat cogitationein cordis sui: R et eruditus sum, quasi juvenculus indomitus/
in nnvissimo dierum intelligetis ea. ** Converie me, et convertar :
\Cap. XXXI.] In tempore illo, dicitDominus : quia tu Dominus Deus meus.
Ero Deus universis cogilationibus Israel, Postquam enim convertisti me, egi pcenitenliam :
ct ipsi erunt mihi in populum. et postquam ostendisti raihi [Al. cognovij, percussi
Hrecdicit Dominus : femur meum.
Invenit gratiam in deserlo populus, qui rcmanserat Confusus sum, et erubui,
a gladio : quoniam sustinui opprobrium adolescentise mese.
vadet [A/. vadai] ad requiem suam Israel. Si filius honorabilis niilii Ephraim,
Longe Doiiiinus apparuit raihi. si puer delicatus :
El in charitate perpetua dilexi le : quia ex quo lociitus sum de eo,
ideo atlraxi, te miserans. adhucrecordabor [Al. add. recordans] ejus.
Rursumque sedificabo te, Idcirco conlurbata sunt viscera mea snper eum ;
et aedilicaberis, virgo Israel: miserans niiserebor cjus, ait Dominus.
Adhuc ornaberis lympanis tuis, Slatue tibi speculam,
et egredieris in clioro ludentium. pone tibi amaritudines;
Adhuc planiabis vineas in monlibus Samarise : Dirige cor tuum in viara rectam,
planlaLunt a planlanles, in qua ambulasli;
et donec tempus veniat, non vindemiabunt. Reverlere, virgo Israel,
Quia erit dies, in qua clamabunt cuslodes in monte revertere ad civitates tuas isias.
Ephraim: C Usquequo deliciis dissolveris, filia vaga?
Surgite, et ascendamus in Sion ad Dominum Deum quia creavit Dominns novum super terram :
nostrum. Femiiia circumdabit virum.
Quia hsec dicit Dominus : Ilrec dicit Dominus exerciluum Deus Israel:
Exsuliate in loelitia, Jacob, Adhuc dicet verbum islud in terra Juda ci in urbibus
et hinnite contra caput gentinm : ejus,
personate et canite, et dicite : cum convertero caplivilaiein eornm :
Salva, Domine, populum tuum, reliquias Israel. Benedicat libi Dominus, pulchritttdo justitioe,
Ecce ego adducam eos de lerra aquilonis : mons sanctus :
et congregabo eos ab extremis terroe: Et habilahunt in eo Judas et omnes civitatcs ejus si-
inlerquos erunt csecus et claudus, mul,
et proegnans et pariens simul, agricolse et minantes greges.
ccetus magnus [A/. ecclesia magna] revcrtentium Quia inebriavi animam lassam,
huc. et omnem animam esurienlem saturavi.
In fletu venient, Ideo quasi de sotniio suscitatus sum [A/. experge-
et in precibus deducam \Al. misericordia redu- factus sum] :
cam| eos: et vidi, et soninus meus dulcis mihi.
Et adducam eos per torrentes aquarum in via recta, Ecce dies veniunt, dicil Doininus:
et non impingent in ea : et seminabo domum Israel et domum Juda semine
Quia factus sum Israeli pater, _.'
u hominis,
et Ephraira primogenitus raeus est. et semine jumenlorum.
Audite verbum Domini, gentes, Ei sicut vigilavi super eos nt evellerem, et demo-
et annuntiate insulis qure procul sunt, et dicite : lirer, et dissiparem, et disperderem, et affli-
Qui dispersillsmel, cougregabil eum : gerem :
et custodiet eum sicut pastor gregem suura. sic vigilabo super eos ut sedificem, et plantem, ait
Redimet [Al. redemit] enim Dominus Jacob, Dominus.
et liberabit [ Al. liberavit ] eum de manu poten- In diebus illis non dicent ultra :
lioris. Patrcs comederunt uvam acerbam,
Et venient, et laudabunt in monte Sion : etdentesfiliorum obstupueruni[A/.obstupcscentj.
et confluent ad bona Domini, super frumento, el Sed timisquisque in iniquitale sua morietur :
vino et oleo, omnis homo, qui comederit uvam acerbam, ob-
et fcetu pecorum et armentorum: stupescent dentes ejus.
Eritque aninia eorum quasi hortus irriguus, Ecce dies venient [Al. veniunt], dicit Dominus ,
et ultra non esurient. et feriam domui Israel et douiui Juda foedus no-
Tunc lactabitur virgo in choro, vuin:
» Videsis Commentaria, et quse ad hunc locum no$ annolamus.
895 S. IHERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 896
Non secundum paclum, quod pepigi cum patribus A Eme E tibi agrum meum, qui est in Anatholh:
avestris, libi enim competit ex propinquitate ul emas [Al.
in die qua apprehendi manum eorum, ut educe- eraptio].
rem eos de lerra jEgypti: E venit ad me Anemeel filius patrui mei secundum
Et
pactum, quod irritum fecerunt, verbum Domini ad vestibulum carceris,
elego dnminatus sura eoruro, dicit Dominus. et ait ad me :
Sed hoc erit pactum, quod feriam cum domo Israel Posside P ngrum meum, qui est in Analhoth in lerra
post dies illos, dicit Dominus: Benjamin :
Dabo legem meam in visceribus eorum, quia tibi competit hsereditas,
et in corde eorum scribam eam : e tu es propinquus ut possideas :
et
Et ero eisin Deum, Ii
Intellexi autero quod verbuni Domini esscl:
et ipsi erunt mihi in populum. E emi agrum ab Anemeel filio patrui mei, qui est
Et
Et non docebunt ultra vir [A/. unusquisque] proxi- in Analholh:
mumsuum, et appendi ei argentum septem stateres, et dcccm
et vir [A(. unusquisque] fratrem suum, dicens: argenleos.
Cognoscite Dominum: B scripsi in libro, et signavi,
Et
Omnes enira cognoscent me a minimo eorum usque et adhibui testes:
ad maximum, ait Dominus: I appendi argentum in statera :
Et
quia propitiabor iniquilati eorum, Et accepi librum possessionis signatum,
et peccati eorum non ero memor amplius. _,
-, stipulaliones b, ei rata, et signa forinsecus.
Hrec dicit Dominus, qui dat solem in lumine diei, " E dedi librum possessionis Baruch filio Neri filii
El
ordinem lunse et stellarum in lumine noctis : Maasise, in oculis Anemecl palruelis mei,
Qui turbat mare, el sonant fluctus ejus. et in oculis teslium, qui scripii erant in libro em-
Dominus exercituum nomen itli. ptionis,
Si defecerint leges istse corara me, dicitDominus : et in oculis omnium Judseorum, qui sedebant in
tunc et semen Israel deficiet, atrio carceris.
ut non sil gens coram me cunctis diebus. I prsecepit Baruch coram eis dicens :
Et
HaecdicitDominus: I
Hsecdicit Dominus exercituum Deus Israel:
Si measurari potuerint cceli sursum, i
Sume libros istos, librum emptionis hunc signatum,
et investigari fundamenta terrai deorsum: et librum hunc qui apertus est:
et ego abjiciam universum semen Israel, propter Et 1 pone illos in vase fictili,
omnia quoc fecerunt, dicit Dominus. ut permanere possint diebus multis.
Ecce dies veniunt, dicit Dominus. I
Haccenim dicit Dominus exercituum Deus Israel:
et aedificabiiur civitas Domino, a turre AnaneelI Adhuc . possidebuntur domus,
usque ad portam anguli. et agri, et vinese in terra isia.
Et exibit nltra norma mensuroein conspeciu ejus su- Et oravi ad Dominum,
per collem Gareb: postquam tradidi librum Possessionis Baruch filio
et circuibit Goatha, et omnem vallem cadaveruml Neri, dicens:
[A/. ruinartiro], et cineris, Heu, heu, heu, DomineDeus:
-
et universam regionem mortis, usque ad torren- C Ecce tu fecisti ccelum et terram in fortitudine lua
tem Cedron, magna,
et usque ad angulum portse equorum orientalis, et in brachio tuo extento :
sanctura Domini: Non erit tibi diflicile omne verbum :
non evelletur, et non destruetur ultra in perpe-:• Qui facis misericordiam iu millibus,
tuum. et reddis iniquitatera palrum in sinum filiorum
[Cap. XXXII.] Verbum quod factum est ad Jere-;- eorum post eos:
miam a Domino, in anno decimo Sedecise regis is Forlissime,
Juda: magne,
ipse cst annus octavus dccimus Nabuchodonosor:: potens,
Tunc exercitus regis Babylonis obsidebat Jerusalem;i; Dominus exercituum nomen tibi:
et Jercmins Propheta erat clausus in atrio carce-:- Magnus consilio,
ris, qui erai in domo regis Juda. et incomprehensibilis cogitalu:
Clauserat cnim eum Scdecias rex Juda, dicens : Ctijus oculi aperli sunt super omnes vias filiorum
Quare vaiicinaris, dicens : Adam,
Haecdicit Dominus: ut reddas unicuique secundum vias suas,
Ecce ego dabo civitatem istam in manu regis Baby- y- et secundum fruclura adinvenlionura ejus [A/.
lonis, et capict eam? suarumj.
EtSedecias rex Juda non effugiet de manu Chal- tl- Qui posuisli signa et portenia in terra iEgyptrusque
dseorum: TV
j, ad diem hanc,
Sed tradetur in manu regis Babylonis : et in Israel, et in hominibus,
et loi|UHur os ejus cnm ore illius, et fecisti tibi nomen sicut est dies haec.
et oculi ejus oculos illius vidcbunt. Et eduxisli populum tuum Israel de terra ASgypti,
Etin Babylonem ducet Scdeciam : in signis, etin porlentis,
et ibi erit, donec visitem eum, ait Dominus. et in manu robusta, et in brachio extento.
Si aiitem dimicaveritis adversum Cbaldaeos, et in lerrore magno.
niliil prosperum habebitis. Et dedisli eis terram hanc, quam jurasti palribus co-
Et dixit Jeremias : rum, ut dares eis
Factum est verbum Domini ad me, dicens: terram fluenlem lacte et melle.
Ecce Anemeel filius Sellum patruelis tuus vcnicl [AZ.
1/. Et ingressi stint, et possederunt eam :
venitj ad te, dicens : et non ebedierunt voci tuse,
a Hoc modo legunt exemplaria Canonis, omnesque [ue temporum omissa videtur littera ~, Kaph ex in affixO
codices mss. sacrorum Bibliorum, quos inspeximus. ns. secundrc personae pluralis, cum Hieronymus suo
Idem pronomen secundoepersonoeconstanler reiinent ;nt exemplari repererit D.nW-N, avitechem, hoc esl,
Commenlaria S. Hieronymi, tam in editis, quam in patribus veslris. MART. I
manuscripiis Iibris. Hebraius tamen hndiernus habet
bet b Cauon San-Geimanensis sic Iegit hoc Ioco : Si-l
Dn^x, avetham, id est, patribus corum : scd lapsu )su gnatum stipulatione rata, el signala (orinsecus.MABT. J
897 LIBER JEREMLE PROPHET„E. 898
el in lege tua non ambulaverunt: A1Et dabo eis cor unum, et viam unam ,
A
Orania quae mandasti eis ut facerent, non fece- ut timeant me universis diebus :
runt: et bene sit eis et filiiseorum post eos,
et evenerunt eis omnia mala hrcc. Et feriam eis paclum sempiternum,
Ecce munitiones exstructse sunt adversum civitalem, et non desinam eis benefacere:
ut capiatur: Et timorem meum dabo in corde eorum
et urbs data est in manus Chaldaeorum, qni prse- ut non recedant a me.
liantur adversus eam a facie gladii, et famis, Et Isetabor super eos, cum bene eis fecero,
et pestilentise: Et plantabo eos in terra ista in veriiate,
Et quaecumquelocutus es, acciderunt, in toto corde meo et in toia anima mea.
ut tu ipse cernis. Quia hsecdicil Dominus :
Et tu dicis raihi, Doraine Deus : Sicut adduxi superpopulum istum omne malum hoc
Eme agrum argento, et adhibe testes : grande :
cum urbs data sii in manus Chaldoeorum? sic adducam super eos omne bontim, quod ego
Et factum est verbum Domini ad Jeremiam, diccns : loquar ad eos.
Ecce ego DominusDeus universse carnis : Et possidebuntur agri in (erra ista,
numquid mihi difficile erit omne verbum? de qua vos dicitis, quod deserta sit,
Propterea hsecdicit Dominus : eo quod non remanserit homo et jumenlum,
Ecce ego tradara civitatera istam in manus Chaldseo- et data sit in manu Chaldaeorum.
rura, -. Agri eraentur pecunia, et scribeniur in libro,
et in manus regis Babylonis, " et imprimeiur signum [At. signaculum], et tesfis
et capiet eam. adhibebitur;
a
Et venient Chaldaei prscliantes adversus urbemi in terra Benjamin, et in circuitu Jerusalem,
hanc, in civitatibus Juda,
et succendent eam igni, et comburent eam, et in civiiatibus montanis,
et domos , in aquarum domalibus sacrilicabantt in civiiatibus campestribus,
Baal; et in civitatibus qusead Austriim sunt :
el libabant diis alienis libamina ad irritandum me.i. Quia convertam captivitatem eorum, ait Dominus.
Erant enim filii Israel, et filii Juda, [Cap. XXXIII.] Et facium est verbnm Dominiad Je-
jugiler facienies malum in oculis meis ab adole- remiam secundo,
scenlia sua. cum adhuc clausus essel in alrio carceris , di-
Filii Israel, cens:
qui usque nunc exacerbant me in opere manuiima Hsecdicii Dorainus
suarum, dicit Dorainus. qui faclurus est, el formalurus illud, et para-
Quia in furore et in indignalione mea facta esl mihii turus,
civitas hsec', Dominus nomen ejus.
a die qua aediiicaverunteam, usque ad diem isiam,, Clama ad me, et bxaudiam le :
qua auferetur [A/. aufertur] de conspectu meo. et anniinliabo tibi grandia, et firma qure nescis,
Propter malitiam filiorum Israel, et filiorum Juda, Quia baec dicit Dominus Deus Israel ad domos urbis
qunm fecerunt ad iracundiam me provocantes, C
Q hujus, et ad domos regis Juda, quse deslructae
ipsi et reges eorum, sunt,
principes eorum, et sacerdotes, et prophetae E et ad munitiones, et ad gladiumvenientium, ut di-
eorum, micenl cum Chaldseis,
viri Juda et habilatores Jerusalem. et impleant eas cadaveribus hominum,
Et verlerunt ad me terga et non facies : quospercussi in furore ineo et in indignalione mea,
cum docerem eos diluculo, et erudirem, abscondens faciem ineani a civitaie hac;
et nollent audire, ut acciperent disciplinnm. propler omnem malitiam eorum :
Et posuerunt idola sua in domo, in qua invocatum n Ecce ego obducara cis cicatricem et sanilalcm, et
est nomen meum, curabo eos :
ut polluerent eam. et revelabo iilis deprecationem pacis el verilatis.
El acdificaveruntexcelsa Baal, quae sunt in valle li-i- Et convertam conversionem Juda, et conversionem
lii Ennom, Jerusalem :
ut initiarent filios suos et filias suas Moloch : et sedificaboeos sicut a principio,
Quod non mandavi eis, nec ascendit in cor meum , Et emundabo illos ab omui iniquitate sua, in qua
ut facerent abominationem banc, peccaverunt mihi:
cl in pcccatum deducercnt Judam. et propitius ero cunclis iniquitatibus eorum,
El nunc propler ista, hsec dicit Dominus Deus is in quibus deliquerunt mihi, et spreverunt me.
Israel ad civilatem hanc, Eicrit mihi in [Al. tacet inj nomen, el in gaudium,
de qua vos dicitis quod tradetur [Al. tradalur] in _. . et in laudcm, el in exsiiltalionem cunclis genlibus
manus regis Babylonis in gladio, el in fame, et'
et" terroe,
in peste : quscaudierint omnia bona, quse ego faclurus sum
Ecce ego congregnbo eos"de universis lerris , ad id eis :
quas ejeci eos in furore meo, ct in ira mea, et El pavebunt, et turbnbuntur in universis bonis,
in indignatione grandi. et in omni pace, quaui ego faciam eis.
ct reducam eos ad locum istum, Haecdicil Dominus :
et habitare eos faciam confidenler. Adhuc audietur in loco isio, quem vos dicitis esse
Et erunt milii in populum, descrtum,
et ego eroeisin Deuin. eo quod noii sitbomo, necjumenlum,
a Ipsum prrestat audire S. Inlerpretem de hac ac nes exstrucloe stint adversum civilalem,'ut capialur,
dissercntem leciione in Comment: Melius, ait, Aqui- ti- et urbs data est in manus Chaldaeorum. Quomodo
la qui pro eo quod scriptum est, venient, Iranstulit\lil igitur venient, qui prwsenteserant ? Sed hi qui obside-
elae\e\iaoinui, hoc esi, ingredientur civilalem. Neque
<ue bant urbem, ingreclientur, inquit, et capienl eam, et
enim absenteseranl ut venirenl, quippe qtti circumde-
le- succendenl,et ad solum usquecomburent: verbumenim
derant Jerusalem : Tnnc enim exercitus regis Baby- ly- Hebraicum v\3 ambiguitate sui, et venienl, et ingre-
jonis obsidebai Jerusalein. Ac deinde: Ecce munitio-
0- dienlursonat.
899 S. IUERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 900
in civilatibus, Juda et foris Jerusalem, A ut non assumam de semine ejus principes semi-
qurc desolatresunt absque humine, et absque habi- nis Abraham, ct Isaac, et Jacob.
tatore, el absque pecore, Reducam enim conversionem eorum, et miserebor
vox gatidii et vox loeiitise, cis.
vox sponsi et vox sponsoe, [Cap. XXXIV.] Verbum quod faclum esl ad Jere-
vox dicentium : miam a Domino,
Confitemini Dominoexercituum, quoniam bonusDo- quando Nabuchodonosor rex Babylonis, et omnis
minus. exercitus ejus,
quoniam in rciernum miserirordia ejus : universaque regna terrse, quse erant sub potestate
et porlaniium vota in domum Domini: manus ejus,
Rcducain enim conversionem tcrroe el omnes populi bellabant conlra Jerusalem,
sicuta principio, dicit Dominus. et contra omnes urbes ejus, dicens :
Hoecdicil Dominusexerciluiim. Hoecdicit Dominus Deus Israel:
Adliuc erit in loco isto deserto absque homine, et Vade, et loquere ad Sedeciam regem Juda :
absquc jumcnlo, et dices ad eum :
et in cunctis civitalibusejus, Hoecdicil Dominus :
habilaculum pastorum accubantium gregum. Ecce ego tradam civilatera hanc in manus regis Ba-
In civitatibus montuosis, ct in civilatibus campestri- bylonis,
bus, et succendet eam igni.
et in civiialibus, qure ad austrum sunl; _ ng Et tii non effugies de manu cjus.
El in lerra Benjamin, et in circuitu Jerusalem, ct in sed comprehensione capieris,
civilalibus Juda, et in manu ejns traderis :
adhuc transibunt greges ad manum numeraniis, Et oculi lui oculos regis Babylonis videbunt,
ait Dominus. et os ejus cum ore tuo luqtielur,
Ecce dies vcniunt, dicit Dominus : et Babylonem introibis.
et suscitabo verbum bonum, quod loculus sum ad Atlamen audi verbum Domini, Sedecia rex Juda:
domum Israel et ad domum Juda. Hrec dicit Dorainus nd le :
In diefras illis, el in tempore illo, Non morieris in gladio,
germinare faciam David germen justitire : sed in pace morieris :
et faciel judicium et justitiam in terra.. Et secundum combustiones patrum tuorum regum
In diebus illis salvabitur Juda, priorum, qui Itierunt anle te,
et Jerusalem habilavilconfidenler. sic comburent le:
a
Et hoc cst quod vocabit eam, Et vae, Domine, plangent te :
Dominus justus nosler. quia verbum ego locutus sum, dicit Dominus.
Quia hrce dicil Dnminus : El locutus est Jeremias prophela ad Sedeciam regem
Non iuleribitdeDavid vir, Juda universa verba boccin Jerusalcm.
qui sedeat super tlironum domus Israel. Et exerciius regis Babylonis pugnabat contra Jeru-
Et de Sacerdotibus et de Levitis non interibit vir a salem,
facie mea, et contra omnes civiiates Juda, quse reliquseerant,
qui offerat holocautomaia, ( Contra Lachis, et contra Azecha :
C
et incendat sacrificium, etcsedal victimas cunctis hae cnim supereranl de civilatibus Juda, urbes
diebus. muniise.
El factum est verbum Domini ad Jeremiam, dicens: Verbum, quod factum est ad Jereraiam a Domino,
Hrec dicit Domimis : postquam percussit rex Sedecias fceduscum omni
Si irritum fieri potest paclum meum cum die, et pa- populo in Jerusalein;
ctum meum cum nocte, Prredicans, ut dimitleret unusquisquc servum suum,
ut non sil dies el nox in tempore suo : et unusquisque ancillam suam, Hebraeum et He-
Et paclura meura irritutn esse poterit cum David brseam, liberos.
servo meo, El nequaquam dominarentur eis,
ul non sil ex eo filius qui regnet in throno ejus, id est, in Judaeo et fratre suo.
et Levitaeet sacerdotes minislri mei: Audierunt ergo omnes principes et universus popu-
Sicut enumerari non possunt stellse cceli, et metirii lus, qui inierant pactum ut b dimiileret units-
arena maris : quisque servum stium, et unusquisque ancillam
sic multiplicabo semen David servi mei, el Levitasi suam liberos,
ministros meos. et ultra non dominarenliir in [A/. tacel in] eis :
Et factum est vcrbum Domini ad Jeremiam, dicens : Audierunt igitur, ei dimiserunt:
Numquid noii vidisti quid populus hic locuius sit,, et conversi siint deinceps :
dicens : El retraxerunt servos et ancillas suas,
Duae cognationes, quas elegerat Dominus,||abjcclse: jv j quos dimiserant liberos,
sunt : et subjugaverunt in famuloset in famulas.
ci poptilum metim despexerunt, eo quod non sitt Et facttimest verbum Domini ad Jeremiam a Domino,
ultra gens coram eis? dicens:
Hsccdicit Dominus : Haecdicit Dominus Deuslsrael :
Si pactum meum inler diem el noclem, Ego percussi fceduscum patribus vestris, in die qua
et leges ccelo et tcrrre non posui : eduxi eos de terra _Egypli,
equidem et semen Jacob et David servi mei proji- de domo servitutis, dicens :
ciam, Cum corapleli fuerint septein anni,
• Sic uterque Canon Hebraicreveritalis, Garcasso- hoc est nomen, quo vocabunteam. Huic lectioni Vul-
nensis videlicet et San-Germaiiensis noster qui ge- gata nostra consentit. Huc refer quaesupra cap. xxiv,
nuinam ac primoevamretincnt leclionem Hieronyniia- 6, scripla reperiuntur, quamquam nonnihil sit discre-
nam : in Hebraeo enim scriplura est, Nlpi lOtn ~V\ .., paiitire inter ulrumque locum prophelae, ut slaiim
iegenti planum erit. MART.
l_p7_' tVSVm> vezeaser jecra la Jao sadicenu, sive e b AliterCanon S. Germani, ubi legimus : Vtdi-
ut hodie leguiit, vez eh ascher icra lah Jehova tsidce-
':' milteret unusquisqueservumsuum llebrwum, et unus-
nu, quotl interpreianlur nonnulli: Et iste qui vocabil
Dominus nostra. Chaldoeuset
\l quisque ancillam suam Hebraam liberos. MART.
eam, juslilia Syrus; Et
901 LIBER JEREMIiE PROPHETiE. 902
dimittat unusquisquc fralrem suum Hebracura, qui A J et domum non sedificabitis,
vendilus est ei, et semenlem non seretis,
et serviet libi sex annis : et vineas non planlabitis, nec habebilis;
et dimittes eum a te liberum: Sed in tabernaculis habitabitis, cunctis diebus vestris,
Et non audierunt patres vestri me, ut vivatis diebus mtiltis super faciem terrse, in qua
nec inclinavcrunt aurem suam. vos peregrinamini.
Et conversi estis vos bodie, Obedivimus ergo voci Jonadab filii Rechab, patris
et fecistis quod rectum esl in oculis meis, nostri, in omnibus quoeprrecepit nobis,
ut pracdicaretis libertatem unusquisque ad amicum ita ut non biberemus vinum cunctis diebus noslris
suum: nos,
Et inistis paclum in conspectu meo, et mulieres nostrre,
in domo, in qua invocatum est nomen meum super filii, et filiacnostrae :
eam. et non eedilicaremusdomos ad habitandum :
Et reversi estis, et commaculastisnoraen meum : et vineam, et agrum, et sementem non habuimus :
et reduxistis unusquisque servum suum, et unus- Sed babitavimus in tabernaculis,
quisqueancillam suam, quos diraiseratis ul es- et obedientes fecimus \Al. fuimus] juxla omnia,
sent liberi et suoepoteslatis: quoe praecepit nobis Jonadab pater nosler.
et subjugastis eos ut sint vobis servi et ancillsc. Cum autem ascendisset Nabuchodonosor rex Baby-
Propterea hoecdicit Dominus: lonis ad lerram nosiram,
Vos non audistis me, ut proedicarelislibertatem unus- ,_, Diximus:
quisque fratri suo, et unusquisque amico suo : Venite, el ingrediamur Jerusalem a facie exercitus
Eccc a ego praedicovobis libertalem, ait Dominus, Chaldoeorum,et a facie exercilus Syriae :
ad gladium, et pestem, et famem : ct mansimus in Jerusalem.
ct dabo vos in commotionem cunctis regnis terrse. Et facliim est verbum Dominiad Jeremiam, dicens :
Et dabo viros, qui prsevaricantur foedus nieura, Hrccdicit Dominus exercituum Deus Israel:
et non observaverunt verba feederis, Yade, et dic viris Juda,
quibus assensi sunt in conspectu meo, et habitatoribus Jerusalem:
Viiulum queni conciderunl in duas partes, Numquid non recipietis disciplinam, ut obedialis
et transieriinl inter divisiones ejtis : verbis meis? dicii Dominus,
Principes Juda et principes Jerusalem, Prsevaluerunt sermones Jonadab filii Rechab, quos
eunuchi et sacerdoies, praccepit Dliis suis, ut non biberenl vinum.
et omnis populus lerrae, qui transicrunt intcr di- et non biberunt usque ad diem hanc,
visiones vituli: quia obedierunt prsecepto palris sui:
Et dabo eosin manu inimicorum suorum, Ego autem locutus sum ad vos, de manc consurgens
et in inanu quserentium animam eorum : et loquens,
Et erit morticinum corum in escam volalilibus cceli, et non obedislis mihi.
et bestiis terroe. Misiquead vos omnes servos meos prophetas consur-
Et Sedeciatn regem Juda, et principes ejus, dabo in gens diluculo,
manu inimicorum suorttin, mittensque, et dicens:
£ et in mauu qurerentium animam eorum, IC Converlimitii unusquisque avia sua pessima,
et in manu exerciluum regis Babylonis,qui reces- et bona facite studia veslra :
seruni a vobis. El nolite seqni deos alienos, neque colatis eos :
Ecce ego praecipio, dicit Dominus, et babiiabitis in lerra, quam dedi vobis ei patribus
et reducam eos in civitatem hanc, vestris :
et prrelinbuntur adversus eara, et capient eam, et et non inclinastis aurem vestram, neque audistis
incendent igni: me.
Et civitates Juda dabo in solitudinem, Firmaverunt igitur filii Jonadab filii Rechab proece-
eo quod non sit habitator. pium patris sni, quod prseceperal cis :
[Cap. XXXV.]Verbum, quod faclum est ad Jeremiam populus auiem iste non obedivit mihi.
a Domino, Llcirco hsec dicit Dominus cxercituuin, Deuslsrael:
in diebus Joacim filii Josirc, regis Juda, dicens: Ecce ego adducam super Juda, et super omnes habi-
Vade ad domum Rechabitarum, ei loquere eis; tatores Jerusalem, universam affliclioncm, quam
et introduces eos in domum Domini, in unara exe- locutus sum adversum eos :
dram thesaurorum, eo quod locutus sim ad illos, et non audierunt:
et dabis eis bibere vinum. Vocavi illos,
Et assumpsi Jezoniam filium Jeremisc filii Absanioe, et non responderunt mihi.
et fratres ejus, Domui autem Rechabiiarum dixit Jeremias :
el omnes filios ejus, universam domum Rechnbi- Hoccdicit Dominus exercituum Deus Israel:
tarum; JJ Pro eo qnod obedistis prsecepto Jonadab patris ve-
Etintroduxi eos in domum Domini ad gazophylacium slri, et custodistis omnia mandata ejus,
filiorum Anan, filii Jegedelioehominis Dei, el fecistis universa, qure pracepit vobis:
quod erat juxta gazophylacium principum, super Propterca hoccdicit Dominus exerciiuum Deus Israel:
thesaurum Maasiacfilii Sellura, Non deficiet vir de stirpe Jonadab filii Rechab,
qui eral custos veslibuli. stans in conspectu meo cunctis diebus.
Et posui coram filiis domus Rechabilarum scyphos [Cap. XXXVI.J Et lactum est in anno quarlo Joacim
plenos vino, et calices : filii Josise regis Juda :
et dixi ad eos : factum est verbum hoc ad Jeremiam a Domino,
Bibite vinum. dicens:
Qui responderunt: Tolle volumen libri,
Non bibemus vinum: el scribes iu eo omnia verba, quoc locutus sum libi
Quia Jonadab filius Rechab, paler noster, prsccepit; adversum lsrael et Judam, et adversum omnes
nobis, dicens: gentes;
Non bibeiis vinum vos, et filii vestri, usque in sem- a die qua locutus sum ad te,
piternum : ex diebus Josise usque ad diem hanc :
a Exemplaria Canonis cum aliquot codicibus mss. prwdicoliberlatem. Ilebrocuslamen
hsthciuzb,lachem,
non Iegunt prouomen vobis,sed hoc modo : Ecce cgoi id est, vobis. MAKT.
905 S. IIIERONYMI DlVlNA BIBLIOTHECA. 901
Si forle, audiente domo Juda, universa mala, quse A porro volumen commendaverunt in gazophylacio
ego cogito facere eis, Elisamaescribse :
revertatur unusquisque a via sua pessima : et nuntiaverunt, audiente rege, omnes sermones.
et propitius ero iniquitati, et peccato eorura. Misitque rex Judi, ut sumeret volumen :
Vocavit ergo Jeremias Baruch filium Nerise: qui tollens illud degazopliylacio Elisamoe scribsc,
et scripsit Baruch ex ore Jeremise, omnes sermo- legii, audienie rege, et universis principibus, qui
nes Domini quos loculus est ad eum : stabant circa regem.
in volumine libri : Rex autem sedebal in domo hyemali in mense nono:
El prsecepit Jeremias Baruch, dicens : et posita erat corara eo arula plena prunis.
Ego clausus sum, Cumque legisset Judi tres pagellas velquatuor,
nec valeo ingredi domum Domini. scidit illud scalpello scribae,
Ingredere ergo lu, et projecit in ignem, qui erat stiper arulam, do-
et lege de volumine, in quo scripsisti ex ore meo, nec consumeretur omne voluinen igni, qui erat
verba Domini, in arula.
audiente populo in domo Domini, in die jcjunii : Et non timuerunt, neque sciderunt vestimenla sua,
Insuper et audiente universo Juda, rex et omnes servi ejus :
qui veniunt de civitatibus suis, qui audierunt universos sermones istos.
leges eis : Verumtamen Etnathan , el Dalaias , et Gamarias ,
Si forle cadnt oratio eornm in conspectu Domini, contradixerunt regi, ne comburerel librum :
el revertatur unusquisque a via sua pessima : n et non audivit eos.
"
Quoniara magnus furor el indignaiio, Et prsecepit rex Jcremiel filio Ammelech,
quam locutus est Dominus adversus populum hunc. et Saraiae filio Ezriel,
Et fecit Baruch illius Nerise,juxta omnia, quse prae- et Sclemise lilio Abdeel,
ceperat ei Jeremias propbeta, ut comprehenderent Baruch scribam, et Jeremiam
legens ex volumine sermones Domini in domo proplielam :
Domini. Abscondil autem eos Dominus.
Faclum est auleni in anno quinto Joacim filii Josise El factum cst verbum Domini ad Jeremiam [Af. ndd.
regis Juda, in mense nono propheiamj, poslquam combusserat rex volu-
praedicaverunt jejunium in conspectu Domini men,
omni populo in Jerusalem, et sermones quos scripserat Baruch ex ore Jere-
el universse multitudini, qua: confluxerat de civi- mise, dicens :
latibus Juda in Jerusalem. Rursum tolle volumen aliud :
Legilque Baruch ex volumine sermones Jeremiac in et scribe in eo omnes serraones priores, qui erant
domo Domini, in volumine primo, quod combussit Joacim rex
in gazophylacio Gamarise (ilii Saphan scriboc , Juda.
in vestibulo superiori, in inlroitu portoe novsc do- Et ad Joacim regem Juda dices :
mus Domini, Hsecdicit Dominus:
audienle omni populo. Tu combussisti volumen illud, dicens :
Cumque audisscl Michscas filius Gamarire filii Sa- Quare scripsisii in eo annuntians:
phan omnes sermoncs Dominiex libro : C Festinus veniet rex Babylonis, et vastabit lerram
descendit in domum regis ad gazophylaciurascribse: hanc,
Ei ecce ibi omnes principes sedebant: et cessare fnciet ex illa hominem , el jumentum?
Elisama scriba, Proplerea hsec dicit Dorainus contra Joacim regem
et Dalaias filius Semeise , Juda :
et Elnalhan lilius Achobor, Non erit ex eo qui sedeat super solium David :
et Gamarias fiiius Saphan, et cadaver ejus projicietur ad sestum per diem,
et Sedecias fllius Anauire , et ad gelu per noctem.
et universi principes. Etvisitabo contra eum, el contra semen ejus,
Et nuntiavit eis Michscasomnia verba , et conlra servos ejus, iniquilates suas.
qure audivit, legente Baruch ex volumine in auri- Et adducam super eos, et super habitatores Jerusa-
buspopuli. lem, ei super viros Juda,
Miserunt ilaque omnes principes ad Baruch, omne malum, quod loculus sum ad eos,
Judi filium Naihanise, filii Selemiae, lilii Chusi, di- el non audierunt.
centes : Jeremias aulem tulit volumen aliud,
Volumen, ex quo legisti, audienle populo, el dedii illud Baruch filio Nerirescribse :
sume in manu tua, et veni. qui scripsil in eo ex ore Jeremiae omnes sermones
Tulit ergo Baruch filius Nerisevolumcn in manu sua, libri, quem combusserat Joacim rex Juda igni:
et venit ad eos. El insuper addiii sunt sermones multo plures,
El dixerunt ad eum : _. quam antea fuerant.
u
, Sede, [Cap. XXXVII.) Et regnavit rex Sedecias filius Josise
et lege hsec in auribus noslris. pro Jechonia filio Joacim :
Et legit Baruch in auribus eorum. quem constituit regem Nabuchodonosor rex Baby-
Igitur cum audissent omnia verba, lonis in terra Juda.
obstupuerunt unusqtiisque ad proximum suum, Et non obedivit ipse, ei servi ejus, et populus terra?,
et dixerunl ad Baruch : verbis Domini,
Nuniiare debemus regi omnes sermones islos. Quae locutus esl in manti Jeremiae prophetse.
Et iiiicrrogaveriint eum dicenles: Et misii rex Sedecias Juchal filium Selemiae,
lndica nobis quomodo scripsisti omnes sermones> ei Sophoniam fitiura Maasisesacerdolem,
istos ex ore ejus. ls ad Jeremiam prophetam, dicens :
Dixit autem eis Baruch : Ora pro nobis DominumDeutn nostrum.
Ex ore suo loquebatur quasi legens ad me omnef> Jeremias autem libere ambulnbat in medio populi:
sermones istos : non euim miserant eum in cuslodiam carceris.
el ego scribebam in volumine alramenlo : Igitur exercitus Pharaonis egressus est de JEgyplo :
Et dixerunt principes ad Baruch : el audientes Chalrbxi, qui obsidebant Jerusalem,
Vade, et abscondere tu et Jeremias, hujuscemodi nuniinm,
et nemo sciat ubi sitis. recesserunt ab Jerusalem.
Et ingressi sunt ad rcgem in atrium : Et factutu esl verbum Dominiad Jeremiam prophe-
905 LIBER JEREMLE PROPHET^E. 906
tam, dicens: j
A morietur gladio, et fame, et pesle:
Hrec dicii Dominus DeusIsrael: Qui autem profugerit ad Chaldseos,vivet,
Sic dicetis regi Juda, et erit anima ejus sospes et vivens.
qui misil vos ad me inlerrogandum : Haecdicit Dominus:
Ecce exercitus Pharuonis, qui egressus est vobis in Tradendo iradetur civilas hsec in manu exercilus
auxilium, regis Babylonis,
revertetur in terram suam in ^Egyptum. et capiet aain.
Et redienl Clialdaei, et bellabunt contra civilatem Et dixerunt principes regi:
hanc, ' Rogamus, ul occidatur homo isle:
et capient eam, et incendent [A/. succedent eamj de industria enim dissolvit manus virorum bel-
igni. lantium, qui reroanserunt in civitate hac,
Hoecdicil Dominus : et manus nniversi populi,
Nolite decipere animas veslras, dicentes : loquens ad eos juxta vcrba hrcc :
Eunles abibuni, et recedenl a nobis Chaldrei; Siquidem homo iste non qurxrit pacem populo huic,
quia non abibunt: sedmalum.
Sed et si percusseritis omnem exercitum Chaldseo- Et dixit rex Sedecias:
rum, qui praelianlur adversum vos, Ecce ipse in manibus vestris est:
et relicti fuerint, ex eis aliqui vulnerati : nec enim fas est regem vobis quidquam negare.
Singuli de lenlorio suo consurgent, Tulerunt ergo Jereminm,
et incendent civitatem iianc iirrii. et projecerunteum in lacum Melchiaefilii Amelech,
Ergo cum recessisset exercitus Chaldseorumab Jeru- I
** qui erat in vestibulo carceris :
salem propter exercitum Pharaonis, Et submiserunt Jeremiam a in funibus :
egressus est Jeremias de Jerusalem, ut iret in ter- et in lacu non erat aqua, sed luturn :
ram Benjamin, Descendit itaque Jeremias in ccenum.
et dividerent ibi possessionem in conspectu civium. Audivit autem Abdeiiielecli, .-Ethiops vir, eunuchus
Cumque pervenisset ad Portara in Benjamin, qui erat in domo regis,
erat ibi custos portrc per vices, iiomiiie Jerias, quod misissent Jeremiam in lacum :
filius Selemise filii Ananiae, porro rex sedebat in porta Benjamin.
et apprehendit Jeremiain prophelam, dicens : Et egressus est Abdemelech de domo regis,
Ad Chaldoeorumprofugis. et locutus est ad regem, dicens:
Et respondit Jereinias : Domine mi rex,
Falsum est, malefecerunt viri isti omnia qusecumque perpe-
non fugio ad Chaldseos. trarunt contra Jeremiam prophetam ,
Et non audivit eum : mittentes eum in lacum,
sed comprehendii Jerias Jeremiam, ut moriatur ibi fame,
et adduxit cum ad principes. non sunt enim panes ullra in civiiate.
Quam ob rem irati principes contra Jercmiam, Prsecepit itaque rex Abdemelech jEthiopi, dicens :
caesumeummiserunt incarcerem,qui eratindomo Tolle tecum hinc triginta viros,
Jonathan scribae: et Ieva Jeremiam prophetam de lacu antequam
ipse eniin procposilus erat super carcercin. (
C moriatur.
Itaque ingressus est Jeremias in domum laci et in Assnmptis ergo Abdemelech secura viris,
ergastulum : ingressus est doraum regis quse erat sub cellario :
sedit ibi Jeremias diebus rauliis. et tulit inde veteres pannos, et antiqua quse com-
Mittens autem rex Sedecias tulit eum : putruerant,
et interrogavit eum in domo sua abscondite , et et submisiteaadJeremiam in lacumperfuniculos.
dixit; Dixitque Abdemelech ^Ethiops ad Jeremiam :
Pulasne est sermo a Domino? Pone veteres pannos,
Et dixii Jercmias : Est; et hsec scissa et putrida, sub cubito manuum
et ait: tuarum, et b subter funes.
In manu regis Babylonis traderis. Fecit ergo Jeremias sic.
Et dixit Jeremias ad regem Sedeciam: Et extraxerunt Jeremiam funibus,
Quid peccavi libi, et servis tuis, et populo tuo, quia et eduxerunt eum de lacu :
misisli rae in domumcarceris ? Mansit autem Jeremias in vestibulo carceris.
Ubi sunt prophetse vestri, qui prophetabant vobis , Et misit rex Sedecias,
et dicebant: et tulit ad se Jeremiam propbelam ad oslium ter-
Non veniet rex Babylonis supervos, et super terram tium, quod erat in dorno Domini :
hanc? Et dixit rex ad Jeremiam :
Nunc ergo audi, obsecro, domine mi rex, Intcrrogo ego te sennonem,
Valeat deprecatio mea in conspectti tuo : •p. ne abscoudas a me aliquid.
•>
et ne me remittas in domum Jonathan scribse, ne Dixit autem Jeremias ad Sedeciam :
moriar ibi. Si annuntiavero tibi, iiuniquid non interficies me ? ;
Prrecepit ergo rex Sedecias , ut traderetur Jeremias et si consilium tibi dedero,
in vestibulo carceris: non me audies.
et daretur ei torta panis quotidic, excepto pul- Juravit ergo rex Sedecias Jeremise clam, dicens:
mento, Vivit Dominus, qui fecit nobis animam hanc,
donec consumerentur omnes panes de civitale: si occidero te, et si tradidero le in manu virorum
Et mansit Jeremias in veslibulo carceris. istorum, qui qurerunt animam luam.
[Cap. XXXVIII.] Audivit autem Saphatias filiusi Et dixit Jeremias ad Sedeciam:
Mathan, et Gedelias filius Phnssur, et Jucball Hrec dicit Dominusexercituum Deus Israel:
lilius Selemise, et Phassur filiusMelchise, Si profectus exieris ad principes regis Babylonis ,
sermones, quos Jeremias loquebatur ad omnemi vivet anima tua,
poputum, dicens: et civitas hsec non succendetur igni:
Hsecdicit Dominus: et salvus eris tu, et domus tua.
Quicumque manserit in civitale hac, Si auteni non exieris ad principes regis Babylonis ,
a Alias Vulgali, submiseruntJeremiam funibus in i>In aliis libris super, contradicenie Hebrseo nnn.
tacum, in quo non erat aqua,elc, longius ab Hebrseo.
PATROL. XXYIH. 20
807 S. HIERONYMl DIVINA BIBLIOTHECA. 908
tradetur civitas haec in manus Chaldseorum, A Domum quorjue regis, et domum viilgi suceederunt
ct snccendent eam igni: Chaldaei igni,
et tu nun effugies de manu eorum. et murum Jerusnlem subvertcrunt.
Et dixit rex Sedecias ad Jeremiam : Et reliquias populi, qiia; remanserunt in civilnle, et
Sollicitus sum propter Judseos, qui transftigerunt ad perfugas, qui transfuge.rant ad enm :
Chnldoeos: et superfluos vulgi, qui reiiianserant,
ne forle tradar in manus eorum, et illudant mihi. transtulit Nabuzardam magister militum in Baby-
Respondit autem Jeremias : loiiem.
Non te iradent, Et de plebe pauperum, qui nihil penitus babebant,
audi.quaeso, vocem Domini, quam egoloquorad te, dimisitNahuzardaniriagislermiliiiim in (erraJuda:
et hene tibi erit, et dedit eis vineas et eisiernas in die iija.
et vivet anima tua. Prxceperal aulem Nnbuchodonosor rex Rnbylonis
Quod si nolueris egredi : de Jeremia Nabuzardan magistro militirje, di-
iste est sermo, quem oslendit mihi Ddminus: cens :
Ecce omnes muliercs, quse remauserunt in domo ToIIe illuni,
rcgis Juda, et pone super enm oculos tuos,
educentur ad principes regis Babylonis : niliilqiie ei mali facias ;
El ips;e dicent; Seduxerunt te, se.d ut voluerit, sic facias ei.
et praevalueruntadversum te viri pacifici tui, Misit ergo Nabuzardan princeps militia^, et Nabusez-
demerserunt in coeno et in lubrico pedes tuos, et _" ban , et Rabsares, et Neregel, et Sereser, et
recesscrunt a te. Rcbmag, et omnes optimates regis Bnbylonis,
Et omnes uxores tusc et filii lui educentur ad Chal- miscrunt, et tulemnt Jercmiam de vesiilmlo car-
dreos: ceris,
et non effugies manus eorum, el tradiderunt eum Godolisefilio Ahicam filii Sa-
sed in manu rcgis Babylonis capieris : pban,
et civitalem hanc coiuburet igni. ut iniraret domum, et babitaret in populo.
Dixit ergo Sedecias ad Jeremiam : Ad Jeremiam aulem faclus fnerat sermo Domini,
Ntillus sciat verba lircc, ciini clansus esset in vcstibulo cnreeris, dicens :
et non inorieris. Vade, ei dic Abderoelcch /Ethiopi, dicens :
Si auteni audierint principes quia locutussum lecum, Haec dicit Doniinus exerciluum Deus Ismel :
et venerinl ad le, el dixerint libi: Ecce ego indncam sennones meos super civitatem
ludica uobis quid locritussis cum rege, neceles nos, banc in nialum, el non in bnnum :
et non le inierficiemus ; et erunt in eoiispeciu tuo in die ilta.
et quid locutus est tecum rex: Et liberabo te in die illa, ait Dominus :
Dices ad eos: et non traderis in manusvirorum, quos tu formidas,
Prostravi ego preces meas coram rege, Sed eruens libeiabo le,
ne me reduci juberet in domum Jonathan, et ibi et glndio non cades :
morerer. Sed etit libi anima tua in snlutem,
Venerunt ergo omnes principes ad Jeremiam, quia in me linliuisti fidiicinm, ait Doniinus.
et inlerrogaveruni eum : C [Cap. XL.J Senuo, qni facUisest ad Joieininm a Do-
Et locutus est eis, mino, posiquani dimisMisest a N.ibiiKirdan ma-
juxta oranja verha qiwe prseceperat ei rex, gistro militite de Uama,
Et cpssaverunt ah eo: quando tulit euni vinctmn catenis in niedio om-
nibil enim fuerat auditum. nium, qui niigr-bnnt de Jerusalem et Jwfa,
Mansit vero Jeremias in vestibulo carceris tisque ad et ducebaiuur in Babyloneio.
diem quo capt» esx Jerusatem : Tollens ergo princeps militircJeremiam, dixit ad eum:
et facium est,'ut caperetur Jerusalem. Dominus Dcus ttius loctiliis e&tmatum hoc super lo-
[Cap. XXXIX. ] Anno npno Sedecise regis Joda, cum istum :
meiise decimo, venit Mabuchodonosor rex Ba- et adduxit, et fecit Dominus sicut locuius est:
bylonis, et omnis excrcitus ejus ad Jerusalem, ipiia peccauis Doinijio, et non audistis vi)Ceiu*j«s,
et obsidebant eam. et factus est vobis scrmo hic.
Undecimo autem anno Sedeeioe, mense qiwrlo , Nune ergo ecce solvi te liodie de catenis,
quinta niensis aperta est civitas. qure sunt iu inanibus tuis :
Et ingiessi sunt omnes principcs regis Babylonis, Si placet tibi, »it venias niecum in Babylonem, veni,
et sederoiu in porla media : el ponnm oculos meos super te ;
Neregel, Sereser, Semergarnabu, Sarsachim, Rabsa- Si autem displicet li»i veoire mecum in Babyloncm,
res, Neregel, Sereser, Rebmag, reside :
et omnes reliqui principes regis Babylonis. Ecce omnis terra in conspectu tuo est:
Cumque vidisset eos Sedecias rex Juda, et omnes _" quod elegeris, et quo placuerit tibi ut vadas, illuc
viri bellalores, perge.
fugerunt : Et mecum noli venire,
Etegressi sunt nocle de civiiale perviaro hor.tiregis, sed liabita apud G.odoliam liliuin Abicam fifii Sa-
ei per poriam, quac ernt inicr duos muros, phnn,
et egressi sunt ad viaui deserti. quem prseposuit rcxBabylonis civitatibus Juda.
Perseculus est amem eos exercitus phaldrfiorum : Habita ergo cum eo in medio populi:
et com.prehenuenuU Sedeciam in campo solitudi- vel quociimque placuerUlilii, ul vadas, vade.
nis Jericliuntinse, Dedit quoi|ue ei utagister militiae cibaria, et muou-
et captuin adduxerunt ,ad Nabuchodftnosor regem scula,
BabylojrisinR.eb_it-;',i01nre«»t intenra Emath : el dimitMitenra.
Et locuius est ad eum judkia. Venit auteui Jeremias ad Gotkrliamfilium Aiiicam in
Et occidit rex Babylonis filios SedeciseimReblalha, Maspliatb,
in oculis ejus : ei liabiiavit cum eo in medio populi, qui reltcjus
fnerat in lerra,
et omnes nobiles Juda occidit rex Babylonis. Cum ergo audisseni oniues priiicipes exercilns. qui
Oculos qnoque Sedecire eruit: dispersifiierant perregioues, ijisi etsncii coium,
et vinxit eum compedibus, utducerctur in <Ba4iy- quod praifecisset rex Babylonis Godoliam (rfium
lonem. Ahicam, terrse,
909 LIBER JEREMLE PROPHET^. 910
et quod coramendasset ei viros, et mulieres, et A Qui cum venissent ad medium civitatis,
parvulos, inlerfecit eos Ismael filius Nathanisecirca medium
ct depuiperibus terrac, qui non fucraiit translali laci,
in Babylonem : ipse, et viri qui erant cum eo.
Venerunt ad Godoliam in Masphath; Decem autem viri reperii sunt inter eos,
et Isiiiaelfilius Nalhanise, et Johnnnan et Jonn- qui dixerunt ad Ismael:
than filii Caree, etSareas filius Thaneemeth, et Noli occidere nos:
TtilitOphi, qui erant de Netophati, quia habemus Ihesauros in agro,
et Jezonias lilius Maachati: ipsi et viri eorum. frumenti, et hordei, et olei, et mellis.
Et juravit cisGodoliaslilius Ahicam filii Saphau, Et cessavit,
et comitibus eorum, dicens : el non interfecit eos cum fratribus suis.
Nnlite timere servire Chaldaeis, Lacus nutera, in quem projecerit Ismael omnia ca-
habitate in terra, et servite regi Babyionis, davera virorum, quos percussit propter Godo-
et beueerit vobis. liam,
Ecce ego hnbito in Masphath, ipse est, quem fecit rex Asa propier Baasa regem
ut respondeam prscepto Chaldocorum,qui mitlun- Israel:
lur ad nos : ipsum replevit Ismael filius Nathania>occisis.
Vos autem colligitevindemiam,et raessem,et oleum, Eicaptivasduxiilsntael oiunes reliquias populi, qui
et condite in vasis vestris, erant in Masphath:
et manete in mbibus vestris quas tenetis. _. filias regis, et universum populum, qui remanserat
Sed el onines Judsei, qui erant in M<>ab,et in filiis D in Masphath,
Ammon, et in Idimiaea,et in universis regio- quos commeiidaverat Nabuzardan princeps mi-
nibus, litiocGodolioefilio Aliicaiu.
audito quod dedisset rex Babylonis reliquias in Et cepit eos Isinael filius Nnthnnion,
Judoca: etabiit ut trnnsirel ad filios Anunon.
el quod praposuissel super eos Godoliam filitim Audivit auiem Jobannan filiusCaree.et omnes prin-
Ahicam filii Saplian : cipes bellatorum, qui erant cum eo, omne ma-
rcversi sunt, inquam, omnes Judsei de uuiversis lum, quod fecerat Ismael filius Nathani;E.
locis ad quoeprofugerani, Et assumpiis universis viris, profecii snnt. ut bel •
etvcncriiniinterramJiidaadGodoIiamiiiMaspliath: larentadversum Isiimel, filiumNathaiiise,
et collegeruui vinum, et messem inullara nimis. et invenerunt eurn ad ai|uas multas,
Johannan aulem (ilius Caree, et omnes principes quae sunt in Gabaon.
exercitus, qui dispersi fuerniu iu regiouibus, Cumque vidisset omnis populus, qui eral cum Ismael,
venerunt adGodoliam in Masphath. Ei dixerunt ei: Johannan filium Caree, et universos principes
Scitoquia Baalis rex filiorum Aminon misit lsinael bellatorum, qui erant cum eo,
filium Nathanire pcreutere animam tuam. lrelati sunt.
Et non credidit eis Godolias fitius Ahicam. Et reversus est nmiiispopulus, quem ceperailsmael.
Johannan vero lilius Carce dixit ad Godoliam seor- in Masphatb :
suin jn Masphaih,loquens : reversusque abiit ad Johannnm filium Caree.
Ibo, et pcrcuiiam Israael filium Nathanise, nullo C Ismael auteiii liiius Nathanire fugit cuin octo viris a
sciente, facie Johannan,
ne inlerficiat animam ttiam, et abiit ad filios Ammon.
et dissipentur oranes Judsei, qui congregati sunt Tulit ergo Johnnnan filius Caree.elomnes principes
ad le, bellaiorum, qui erant r.um eo,
et peribuut reliquireJuda, universas reliquins vulgi, quas reduxcrat ab
EtaitGodoIiasfiliusAhicamadJohannanfiliumCarce: Ismael filio Naihnnire deMaspliaih,
Noli faccre verbum hoc : postquam percussit Godoliam filium Ahicam :
falsum enim IUloqueris de Ismae). fortes viros ad prselium, et mulieres, et pueros.
[Cap. XLI.J Et factum est in mense septimo, et eunuchos, quos reduxerai de Gabaon.
venit Ismaelfilius Nntlianirc, filii Elisama de se- Et abierunt, el sedernnt peregrinanles in Chamaam,
mine regali, quse est juxia Belli-Leera,
el optiinaies regis, el decera viri cum eo, ad Go- ut pergerent et introirent _Egyptum a facie Cha'
doliam (ilium Ahicam in Masphaih : daeornm:
et coinederunt ibi panes simul in Masphath. Timebant enim eos,
Surrexit autem Ismael lilius Nathanise et decem viri quia percusserat Ismael filius Naihanise Godoliam
qui erant cum eo, filinm Ahicam,
et perciisserunt Godoliam filium Ahicam filii Sa- quein praeposuerat rex Babylonis in terra Juda.
phan gladio, El accesserunt omiies principes bella-
[Cap. XLH.J etJohannan
et interfecerunt eum, quem praefecerat rex Baby- JJ torum, filius Caree, et Jezonias
lonis, terroe. filius Osaioe,
Omnes quoquc Judacos, qui erant cum Godolia in et reliquum vulgus a parvo usque ad magnum :
Mnsphath. Dixeriinlque ad Jeremiain prophetain.
et Chaldeos, qui reperti sunt ibi, Cadal oratio nostra in conspectu tuo :
et viros bellatores percussit Ismael. et ora pro nobis ad Dominum Deum tuum, pro
Secundo aittein die postquam occiderat Godoliam, universis reliquiis isiis:
nullo adhuc sciente, Quia derelicti sumus pauci de pluribus,
venerunt viri de Sichem, et de Silo, et de Samaria sicut oculi lui nos intuentur ;
octoginta viri, Et annuntiet nobis Dorainus Deus tuus viam, per
rasi barba, et scissis veslibus, et squalentes : quani pergamus,
et munera et thus habebani in manu, et verbum, quod faciamns.
ut offerrent in domo Domini. Dixit auiem ad eos Jeremias propheta :
Egressus ergo Ismael filius Nathanire in occursum Audivi:
eorum dc Masphaih, Ecce ego oro ad DominumDeum vestrum secundum
incedens et plorans ibat: verba vestra.
cum autem occurrisset eis, Omne verbum, quodcumque responderit milii, indi-
dixit ad eos : cabo vobis,
Venite ad Godoliam filium Ahicam. uec celabo vos quidquam.
911 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 912
Et illi dixerunl ad Jereraiam : . Super universis, pro qtiibus misit me ad vos.
A
Sit Dominus inler nos teslis verilatis et fidei, Nunc ergo scientes scielis quia gladio, fame, et
si non juxta omno. verbum. in quo miserit te peste morieinini in loco,
Dominus Deus luus ad nos, sic faciemus. ad qiie.nivnluistis iulrare, ut habilaretis ihi.
Sive bonuiii est, sive inalum, [Cap. XLlll.J Factum est autem, cum complesset
voci Domini Dci nostri, ad qucin mittimus te, Jeremias lni|iiens ad populum universos sermo-
obediemus : nes Domini Dei eortim,
ut beuc sit nobis cum audierimus vocem Domini pro quibus misernt eum Dominus Deus eorum ad
Dei nostri. illos, nmnia verba haec:
Cum autcm completi essent decem dies, Dixit Azarias filius Osaiae,et Johannan filius Caree,
fnc.lutiiest verbum Domini ad Jeremiam. et omnes viri snperbi,
Yocavilquc Johannan lilium Caree, et onines prin- dicentesnd Jereiniam :
cipes bellatoruni, qui erant cum eo, Meiidacium tu loqueris :
ctuniverstiinpopuluina iniuimousqiiend mngniim. non misilte Doininus Dcus nostcr, dicens :
Kl dixit ad eos : Ne ingicdinmiiii jEgyptum, ul habilelis illic.
Hrrc dicit DominusDeusIsrnel, ad quem inisistis me, Sed Bnrucli filius Nerire incilat te adversum nos, ut
ut prosterneiem preces vesuas in conspeclu cjus : iradai nos in manus Chaliheorurn ,
Si quiescenles manserilis in lcrra hac, ut inierflciat nos, et tratltici faciat in Babylonem.
rcdilicabo vos, ct non dcsiruam, El noiiaudivit Johannaii filius Caree, ct omnes prin-
Planlabo, g cipes bellatorum, et universus populus, voceui
et non cvellam : Domini,
Jam enim placatus sum super malo qtiorl feci vnbis. ul maneret in terrn Jutla.
Nolite timere n Inrie regis Babylonis, quem vos pa- Sed tollens Joliannan filius Caree, et universi prin-
vidi formidatis : cipes bellaforum, universos reliquiarum Juda,
nolile metuere eum, dicit Dominus ; qui reversi fuernnt decimctis geiiiibns, ad quas
quia vobiscum sum ego, ul salvos facinm vos, ct fuerantaiiledispersi.uthabilnrent interra Judn;
eruara de nmnu ejus. viros, et mulieres, et parvulos, et lilias regis,
Et dabo vobis misericordias, el mise>ebor vestri, et omnem animam.qunrn reliqueral
et habitarevos fnciam in lerra vesira. Nabtizardan princeps mililiae cuui Godolia lilio
Si auicm dixerilis vos : Alticani filii Sajihan,
Non liabitabimus in lcrrn isla, ot Jerciniam projihetam. el Baruch filium Neriae,
nec audiemus voccm Douiini Dci noslri, diccnles: lngrcssi sunt terrain jEgypii, quia non obedie-
Neqiinqnam, riinl voci Domini :
sed ad terram iEgypti pergemus : ct venerunt usque .ndTapbnis.
nbi non vitlebiinus belluin, Et factus est sermo Doinini ad Jeremiam in Taph-
e'. clangorem Uibaenon audiemiis, nis, dicens :
et famem non stisliucbimus, Sume lapides grandes in manu tua,
et ibi habiiabimus. et abscondes eos in crypta, quoe esl.snb muro la-
Propler hoc nunc audite verbum Domini, reliquiac lericio in pnrta dumus Pharaonis in Taphnis,
Juda : C cernentibus viris Judoeis :
Haccdicit Dominns exerciluum, Deus Isracl : Et dices ad eos :
Si posuerilis faciein vestram, ut iiigrediamini ^Egyp- llaee dicil Dominusexcrciluum Deus Israel :
lum, Ecce cgoinitlam, el assumam Nnbuchodonosor re-
et intraverilis, ut ibi habitetis : gem Babylonis serviim meum :
Gladius, quem vos formidalis, et ponam thronum ejus super lapides isios, quos
ibi coniprehendet vos in terra iEgypii : abscondi.
et fanies, pro qua estis snlliciti, etstaiuet solium suum super cos.
adhaerebit vobis in jEgypto, Veniensque percutiet lerram ^Egypli:
etibi moriemini. Quos in morlem,
Omnesque viri, qui posuerunt faciem suam, ut in- in mortem :
grediantur iEgyptum, Et quos in captivilatem,
et [A/. utj linliitcnl ibi, in captivilatem;
morienlur gladio, et fame, et pestc ; Et quosin gladium,
Nullusde eis remnneliit, in gladium.
ncceffugiel afncic mali, quod ego afferam su- Et £uccedet ignem in dclubris deornm iEgypti, et
per eos. comburct ea,
Quia hrecdicit Dominus excrciluum Deus Israel : et captivos duccl illos :
Sicui conflnlus est furor mens, ct indignatio meai Et aniicietur teira ./Egypti, sicut amicitur pastor
super habitaiores Jerusalem : j) palliosuo :
sic coiiflabiiur indi^natio mea super vos, cum in- et cgredietur inde in |iace.
gressi fueritis jEgyptum, Et conicrel siatuus domus sulis, qure sunt in lerra
et eritis in jusjurauiiuin, ^Egypti .
el in stuporem, et in maledietum , et in oppro- et delulira deorum jEgypti comburel igni.
briuin: [Cap. XLIV.J Verbum, quod faciuin esl per Jcre-
ct neqnaqiiam ultm videbitis locum istum. miam ad oiimes Judreos, rjui habitabaiu in lerra
Verbum Dominisuper vos, reliquire Juda : ^Egypti,
Noliie inlrare jEgyplnm : hahiiaiiies in Magdnlo,et in Taplinis,et in Memphis,
scicnles scietis, quia obtestatus sum vos hodie et in lerrn Plialures, dicens :
quia deccpislis aiiimas veslrns. llrec dicit Dominiis exerciiuum Deus Israel:
Vos enim misisiis me ad Domiuum Dctim nostrum Vos vidislis onine nialum istud, quod adduxi super
dicentes : Jcrusalem et super omnes urbes Juda :
Ora pronobis nd Dominiim Deum noslrtim, et ecce stini desertrjehodie,
et juxta omnia quxcumque di.veril tibt Dominus et noii est in eis habitator;
Deus noster. Propter maliliam, quani fecerunl, ut me ad iracun-
Sic nnnuniia nobis.et faciemus. diam provocarent,
Et anniinliavi vobis hodie, et non audislis vocem et irent, et \AI. ut] sacrificareut, et c^lerent deos
Domini Dei veslri, alienos, t
913 LIBER JEREMLE PROPHET_E. 914
quos nesciebant et illi, ct vos, et patres vestri. A Ex eo nutem temporc, quo cessavimus sacrificare
Et misi ad vos omnes servos meos prophelas, de reginae cceli, ct libare ei libamina,
nocie consurgeiis, indigemusomnibiis,
miltensque et dicens: et gladio ei fame cotisuinpti sumus.
Nolite fncere verbum abominationis hujuscemodi, Quod si nos sacrilicamus reginae coeli, et libniniis
quam odivi. ci libamina :
Et non audierunt, nec inclinavcrunl aurem sunra, ntimqtiitl sine viris nostris fecimtis ei placenias,
ut converterenlur a malis suis, ad colendum cam, et libandum ei libaminn?
et non sacrificarent diis alicnis. Et dixit Jercmias ad omnem populura, adversum vi-
El conllaia est indignntio mea et furor meus, ros, et adversum mulieres,
et succensa est in civitatibus Juda, et in plaleis el adversum universam plebem,
Jertisalem : qui responderant ei verbum, dicens :
Et versae sunt in soliludinem et in vaslilatem, Numquid non sacrilicium, quod sacrificastis in civi-
secundum diem hanc. taiibus Juda, et in plateis Jerusalem,
Et nuuc baecdicitDominus exercituumDeus Isrnel: vos et palres vestri,
Quare vos facitis malum grande (Al. add. Iioc) con- reges vestri, et principes vestri,
Ira animas vestras, et populus lerrae,
ut inlereat ex vobis vir et mulier, horum recordaius est Dominus,
pnrvulus et lactens de medio Judre, et ascendit super cor ejus ?
ne relinquatur vobis quidquam residuum : j Et non
j, poterai Dominus ulira portare propter mali-
Provocantes me in operibus manuum vestrarum, liam studiorum veslrorum,
sacrificando diis alienis in terra jEgypti, et prcpier abominationes, quas fecisiis.
iu quam ingressi estis, ut habilctis ibi : Et facta esl lerra vcslra in desolationem,
et dispereatis, ct sitis in maledictionein , et in stuporem, et in malediclum ,
et in opprnbrium cunctis geniibus lerroe ? eo quod non sit habitator sicut est dies haec.
Numquid obliti esiis mala patruiu vestroruin, et ma- Propterea quod sacrilicaveritis idolis,
la regum Juda, et peccaverilis Domino, et non audierilis voccm
et mala uxorum ejus, Dumini,
et mala vestra, et in lege, et in prreceptis, etin leslimoniis ejus
et mala uxorum vestrarum, non ambulavcritis :
quae fecerunt in terra Juda, et in regionibus Jeru- ldcirco evenerunt vobis mnla hsec,
salem ? sicut est dies hrec.
Non sunt mundali usque ad diem hanc : Dixit autem Jeremias ad oranem populum, et ad
et non limuerunt, untversas mulieres :
ct non ambulaverunt in lege Domini, Audite verbum Domini, omnis Juda,
et in proeceptis meis, qui esiis in lerra -Egypti:
quoe dedi coram vobis et coram patribus vestris. HsecinquitDominus exercituum Deus Israel, dicens :
ldeo haec dicit Dominus exercituum Deus Israel. Vos, et uxores vestrse, locuii estis ore vesiro,
Eccc ego ponnm faciem meam in vobis in malum : et manibus vestris implesiis, dicenles :
el disperdam omnem Judam. ( Faciamus vola nostra, quse vovimus,
C
Et assumam reliquias Judoe, qui posuerunt facies ut sacrificemus reginse cceli, et libemus ei liba
suas, ut ingrederentur terram jEgypti, mina.
et habitarent ibi: Implestis vota vestra,
Et consumentur omnes in terra -Egypli: et opere perpetrastis ea.
cadenl in gladio et in fame : Ideo auditc verbum Domini, oranis Juda,
et consumentur a minimo usque ad maximuni, qui habitatis in terra /Egypti:
in gladio et in fame morienlur : Ecce ego juravi in nomiue meo magno, ait Domi-
Et erunt in jusjurandum, et in miraculura, et ini nus :
maledictionem, quia nequaquam uttra nomen meum vocabitur ex
et in opprobriura. ore omnis viri Judaci, direntis :
Et visilabo super habitatores terrse ^Egypii, VivilDominus Deus, et in omni terra ^Egypti.
sicut visitavi super Jerusalera, Ecce ego vigilabo super eos in malum, et non in
in gladio, et fame, et in peste. bonum:
Et non erit qui eflugiai, el sit residuus de reliquiis3 et consumentur omnes viri Juda, qui sunt in terra
Judaeorum, yEgypti, gladio et fame,
qui vadunt, ut peregrinentur in terra ^Egypti: donec penitus consumantur.
Et revertantur in terram Juda, Et qui fugerint gladium,
ad quam ipsi elevant animas suas, ut revertanlur, , reverteniur de lerra -Egypti in terram Juda viri
et habitent ibi: j.
u pauci:
non revertentur, nisi qui fugerint. Et scient omnes reliquise Juda ingredientium ter-
Responderunt auiera Jeremise omnes viri, scientess rrun -Egypli, ut habitent ibi,
quod sacrilicarent uxores eorum diis alieuis, cujus sermo compieatur, meus, an illorum.
et universoe mulieres, quarum stabat multitudoo Et hoc vobis siguura, ait Doininus,
grandis, qtiod visitem ego super vos in loco isto :
et oninis populus habitantiura in terra ^Egypli inii ul sciatis quia vere complebuntur sermones mei
Phatures, dicentes : contra vos in malum.
Sermonem, quem loculus es ad nos in nomine Do- Hoecdicit Doininits:
mini, non audiemus ex te : Ecce ego tradam Pharaonem Ephree regem _Egypti
sed facientes facieraus omne verbum quod egre- in manu ininiicorum ejus, et in manu quaron-
dieiur de ore nostro, tium animam illius :
ut sacrificemus reginse cceli, et libemus ei liba-i- Sicut tradidi Sedeciam regem Juda in manu Nabu-
mina, chodonosor regis Babylonis inimici sui,
sicut fecimus nos, et patres r.ostri, et quaerenlis animam ejus.
reges nostri, et principes nostri, [Cap. XLV.j Verbum, quod loculus est Jeremias pro-
in urbibus Jada, et in plateis Jerusalem : pheta ad Baruch lilium Nerire, cura scripsissct
Et saturati sumus panibus, et bene nobis verba hrec in libro de ore Jeremire,
erat, maluraque non vidiinus : anno quarto Joacira lilii Josice regis Juda, dicens:
915 S. HIERONYMlDIVINABIBLIOTHECA* 916
Hrec dicit Dominus Deus Israel ad te, Baruch ;, A quia dcvorabit gladius ea quse per circuittmr luum
Dixisti: sunt.
Vaomihi misero! Quare computruit fortis tuus ?
quoniam addidit Dominus dolorem dolori meo: noii stelit: quoniam Dominus subvertit enm.
Lnboravi in gemitu meo, Multiplicavit ruenies,
et requiem non inveni. cecidiique vir ad proximum suum :
• Hrec dices ad eum : et diceut :
Sicdicit Dominus: Surge, et revertamur ad populum nosirum,
Ecce quos rcdificavi, ego destruo : et ad terram nativiintis nostioe,
et quos plantavi, ego evello, a facie gladii columbae.
et universam terram hanc. Vocate noinen Pharao regi jEgypli,
El tu quseris tibigrandia? Tumulmm adduxit tempus.
noli quaerere: Vivoego, inquit rex,
Quia ecce ego adducam malum super omnera car- Doiuinus exercituum nomen ejus :
nem, ait Dominus: Qiioninm sicutThabor in rnoritibus,
et dabo libi aniinam tuam in salutem, et sicut Charmelus in mari, veniet.
in omnibus locis, ad quaecumque perrexeris. Vasa transinisjrationis fac libihabitatrix filia _Egypti;
[Cap. XLVI.J Quod factum est verbum Domini ad quia Memphis in solitudinem erit, et deseletur
Jeremiam prophelam contra gentes ad iEgyp- inhabitabilis.
tiun, _. Vilula elegans atque formosa ^Egyplus : Stimulalor
adversuni exercilum Pharaonis Nechao regis M- " ab aquilone veniet ei.
Mercenarii quoque ejus, qui versabantur in mcdio
qui erat juxta fluvium Euphraien in Charcamis, ejus,
quem percussit Nabuchodonosor rex Babylonis, quasi vituli saginati versi sunt,
in quarlo nimo Joacim lilii Josiai regis Jiida. et fUgerunt siniol, nec stare potuerunt;
Prseparate scutititi et clypeum, Quia dies interfectionis eorum venit super eos,
ei procedite ad bellum. tempus visitationis eorum.
Jungite cquos, et ascendile equites: Vox ejus quasi seris sonahit:
state iu galeis, quoniam cum exercitu properabunt,
politc lauceas, et cum securibus venicnt ei, qunsi ligna crcdentcs.
induiie vos loricis. Succiderunt saltum ejus, ait Dominus,
Quid igitur ? vidi ipsos pavidos, et lerga vertentes, qui suppuiari non potest:
fortes Coruni caesos : Multiplicati sunt stiper locustas,
Fugerunt conciti, nec respexerunt: et iion est eis numerus.
terror undiqiie, ait Domintis. Confusn est filia _Egypti,
Non fugiat velox, et iradiia in manu populi aquilonis.
nec salvari se puiet fortis : Ad aqUilonem juita Dixit Dornintis exercituum Deus Israel:
flunien Euphraten victi sunt, Ecce ego visitabo super tumitltura Alexandrioe,
et ruerunt. et super Pharao, et super iEgyplum,
Quis est iste, qui quasi flumen ascendit: C et snper deos cjus,
etveiuii fluvioriuu, iiitumescunt gurgites ejus? tlt super reges ejus,
iEgyptus fluminis instar ascendet, et super Pharao, etsuper eos qui confulunt iu co.
et velut flumina movebuniur fluetus ejU6, et Et dabo eos in tnnuu quacreiilium nilimam eofum,
dicet : et in manu Nabuchodonosor regis Babylunis,
Ascendens opferi_m lerram : et in mnnu servorum cjhs :
perdam civitatem, et hnbitatores ejus. Et post boec hnbitubitur sicut diebns pristinis, ait
Ascendite equos, et exsullale in curribus, Dominus.
et procedant fortes, Et lu ne timeas, serve meus Jacob, el ne pavcfls,
/Ethiopia et Libyes lenenles sculum, Israel:
et Lylii ariipienles et jacieutes sagitias. quia ecce ego salvum te faciam de longlnquo,
Dies auteni ille Doinini Dei exercilutim, dios ultio- et setiien iilum de lorra (aptivitntis sure (.4/. iiioe):
nis, Et revertetur Jacob, et requiescet, et prosperabiiur;
ut sumat vindictam de inimicis suis. et iion erit qui exterrent eum.
Devorabit gladius* et sniurahitiir* Et lli noli timbrct servo meiis Jacob, ait Dominus :
el inebriabitur sanguiue eortiin : quia tecum ego sum, quiaconsuniani ego cuncias
Vir.tima enini Domiui [Al. add. DeiJ exerciluum in gentes, ad quas ejeci te.
terrn nquilonis juxta flumen Eupliiaten. Te vero non consumaiii, sed castigabo le in judicio,
Ascende in Galaad, nec quasi innocenti parcam libi.
et tolle resinam, virgo fiiia jEgypti : p [Cap. XLVII.J Quod facluin est Verbum Domini ud
Frusira miiltiplicas medicamina , Jeremiam prophetam coiitra Palatstinos,
snnitas non erit libi. antequam percuieret Pharao Gazam :
Audierunt geuies ignominiam luam, H;>ecdicit Dominus :
el ululaius tiius replevit terram : Ecce aquae ascendunt ab aquilone, et erunt quasi
Quia fortis impegit in foriem, torrens inundans,
ct ambo pariter conciderunl. et operient terram et plenitudinem ejus, urbem et
Verbum quod loculus est Dominus ad Jeremiam pro- habilatores ejus.
phclam, Glamabutit homines, et tilulabunt omnes habitatores
super co quod venturus esset [A/. eslj NabuchO- lerrre,
donosor rex Babylonis, ab strepitu pompae armorum, et bellatorum ejus,
el percussurus lerram -Egypti. a cormnoiione quadrigarum ejus,
Annuntiate ^gyptd, et multitudine rotnrum illius.
et auditum facite Magdalo, Non respexerunt patres filios manibus dissolutis pro
ct resnnet in Memphis, adventu diei,
et in Thaphnis, dicite. in quo vastabuntur omnes Philislliim, ei dissipa-
Sta, et prsepara te : biiur Tyrus et Sldon
a Alii libri, Hoecdieit Dominus: Sic dicet ad eum.
817 LIBER JEREMLE PROPHET/E. »18
cum omnibns reliquis anxiliis suis. A ait rex, Domintisexercituum nomen ejus.
Depopulatus est enim Dominus Palseslinos, reliquias Prope est interitus Moab, ut veniat:
insulre Cappadocise. et maluin ejus velociter accurate nimis :
Venit calvitium super Gazara : Cousolamini eum omnes, qui estis in circuilu ejus ;
conticuit Ascalon, et reliquise vallis earura : et universi, qui scitis nomen ejus, dicite :
usquequo concideris? Qnomodo confracta est virga fortis,
0 inucro Domini, usquequo non quiesces? baculus gloriosus?
Ingredere in vaginam tuam, Descende de gloria,
refrigerare, el sile. et sede in siti, babitatio filise Dibon :
Quomodo quiescet, cum Dominus prseceperit ei ad- Quoniam vastator Moab ascendit ad te, dissipavit
versus Ascalonem, et adverSus maritimas ejus munitiones tuas.
regiones, In via sta, etprospice, habitalio Aroer : interroga
ibique condixerit illi? fugientem, el eum [ At. ei ] qui evasit, dic :
AD MOAB. Quid accidit?
Confusus est Moab,
[Cap. XLVIII.] Hsecdicit Domintisexercituum Deus quoniam victus est:
Israel : Ululate, et clamate,
Vse super Nabn! quonlam vastata est, et confusa : annuntiate in Arnon, qiloniam vaslata est Moab.
capta esl Carialhaim: Et judiciumvenit ad terramcampestrem;'super Eloii,
confusn est fortis, et tremuit. R et super Jasa, et super Mephath, et super Di-
Non est ultra exsultatio in Moab, B bon, et super Nabo,
contra Esebon cogitaverunt malum. et super domum Deblathaim, et super Charia-
Venite, et disperdamus eam de getne. thaim, et super Beth-Gamul,
Ergo silens coniicesCes, et super Beth-Maon, et super Carioth, et super
sequeiurque te gtadius. Bosra,
Vox clamoris de Oronaim : et super omnes civitates terrse Moab, qure longe,
vastitns, et contritio magna. et quae prope sunt.
Conlriia est Moab: Abscissum est cornu Moab,
annuutiaie clamorem parvulis ejus. et brachium ejus contritum est, ait Dominus.
Per ascensum enim Luith plorans ascendet in fletn : Inebriate eum, quoniam contra Dominura •erectus
quoniam in desccnsu Oronaim hostes ululatura est:
contriiionis audierunt: et allidet manura Moab in vomitu suo,
Fugite, salvate animas vestras : et erit in derisum etiam ipse.
et eriiis quasi myrice in deserto. Fuit enim tibi in derisum lsrael,
Pro eo enim quod habnisti fiduciam inmunilionibus, qunsi inter fures reperisses eum :
el in thesatiris ttiis, Propter verba ergo tua quaeadversus illum locutus cs,
tu quoque capieris : captivus duceris.
Et ibit ChamOsin Iransmigralioneni, Relinquite civitates, et habitale in petra, habitato-
sacerdotes ejus, et principes ejus simul. res Moab :
Et veniet praedo ad omnem urbem, <_ et estote quasi columba nidificans in summo ore
et urbs nulla salvabitur : loraminis.
Et peribit Vallis, et dissipabuntur campestria : Audivimus superbiam Moab,
quoniam dixit Dominus: superbus est valde;
Date florem xMoab,qnia florens egredtetur : Sublimitatem ejus, el arroganliam, et superbiam, et
et civitates ejus desertae erunt, et inbabitabiles. aliitudinem cordis illius.
R
Maledictus, qui facit onos Domini fraudulenter : Ego scio, ait Dominus, jaclantiam ejnsret nuod
ct maledicttis, qui prohibetgladium suum a san- non sit juxta eam virtus ejus, nec juxta quod
guine. polerat conala sit facere.
Fertilis fuit Moab ab adolescentia sua, Ideo snper Moab ejulabo,
et reqnievit in foecibussuis : et ad Moab universam clamabo,
Nec transfusus est de vase in vas, ad viros muri ficlilis lamentantes.
ct in transmigraiionem nonabiit : De platrclii Jazer plorabo tibi, vinea Sabama :
Idcirco permansit gustus ejus in eo, propagines luae iransierunt mare,
el odor cjus nOn est immutatus. usque ad mnre Jazer pervenerunt:
Propterea ecce dles venienl, el dicit Dominus : Super messem ttiam et vindemiara tuam, prsedo
et miitam ei ordinatores, stratores laguncularum, irrtiit.
etslerneut eum, Ablata est Iretitia et exsultatio de Charmelo «t de
et vasa ejus exhaurient, terra Moab,
et lagenas eorum collident. ,, et vinnm de torcularibus sttsliili:
Et confundenlur Moab a Chamos, *
nequaquam calcator uvse solitum celeumacantahit.
sicut confusa est domus lsrael a Belhel, in quam De clamore Esebon usque Eleale, et Jasa, dederunt
habebai fiduciain, vocem suam,
Quomodo diciiis : A Segor usque ad Oronaim, b vitula conternante :
Fortes sumus, et viri robusti ad prseliandum ? aqtioequoque Nemrim pessimse erunl:
Yastntaest Moab, Et auferam de Moab, ait Dominus, offerentem in
et civilaies iltius ascenderunt(A/. snccidcrunt), excelsis,
et electi juvenes ejus descenderunt in occisio- et sacrificaniera diis ejus.
nem : Propterea cor meum adMoab quasi tibiae resonabit:
* Exscriptores Canonis Heb. ver. addrderunt de bertino Aniciensi, qni sextnm retinet casom cum
suo aliud adverbium, desidiose scilicet, quod manu Vnlgata Latina nostra, «t sitsensus, a Segor vitula
recentiori superposiium eiiam reperiturin ms. codice conternante usque ,ad Oronaim, id eiiim luuninis et
Corbeiensi, num. 12. At mss. Regius et Colbertinus appellationis olitinel Segor, non Oronaim, Isai. cap.
Aniciensis purum habent sncrum contextum sine talt xv. Laiini tamen versio Pagnina, quam vocant intcr-
additamento. MART. limarem, eamdem habet leclionem casus, vi-
b Vitulam conternantem, in quarto casu legnnt tulam conternantem, quod sua non quarti carel probabili-
cxemplaria Canonis ac mss. oinnes, uno cxceptoCot- tate. MART.
919 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 920
ct cor meum ad viros muri fictilis dabit sonitum A AD IDUMiEAM.
libiarum : Haecdicit Dominus exercituum .
Quia plus fecit quam potuit, Numquid uon est tiltra sapientia inTheman?
idcirco perierunt. consilium a filiis,
Omne enim caput calvitiura, et omnis barba rasa Periit inutilis facta est sapientia enrum.
erit:
In cunctis manibus colligatio, Fugite, terga vertite, descendite in voraginem, habi-
et super omne dorsum cilicium. tatores Dedan:
Super omnia tecta Moab, et in plateis ejus omnis Quoniam perditionem Esau adduxi super eum,
planctus : lempus visitalionis ejus.
Si vindemiatores venissent super le,
quia contrivi Moab sicut vas inutile, ait Dominus. non reliquissent racemum :
Quomodo victa est, et ululaverunt? Si fures in nocte,
quomodo dejecit cervicera Moab, et confusus est?} rapuissent quod sufficeret sibi.
Eritque Moab in derisum,
et in exemplum omnibus in circuitu suo : Ego vero discooperui Esau,
Hsec dicit Doiiiinus : revelavi absconditu ejus,
Ecce quasi aquila volabit, et celari non poterit :
et extendet alas suasad Moab. Vastatum estseraen ejus, etfratresejus,etviciniejus:
et non erit.
Capta esi Carioth,
et muniliones comprehensae sunt: _ Relinque pupillos tuos:
Et erii cor forlium Moab in die illa, B
* ego faciain eos vivere :
sicut cor mulieris parturientis. et viduae tuoein me sperabunt.
Et cessabit Moab esse populus : Quia hoecdicit Dominus :
Ecce quibus non erat judicium, ut b berent calicem,
quoniam conira Dominum gloriatus esl. bibentes bibent:
Pavor, etfovea,etIaqueussnperte, ohabitatorMoab,'' Et tti quasi innocens relinqueris?
ait Dominus. non eris innncens,
Qui fugerit a facie pavoris cadet in foveam : sed bibens bibes.
et qui conscenderit de fovea, capietur laqueo :
Adducara enim supcrMoabaiinum visilationis eorum,'* Quia per memetipsum juravi, dicil Dominus,
dicit Dominus. quud in solitudineni, et in opprobrium, et in deser-
In umbra Esebon steterunt de a laqueo fugienies: luin, et in maledictionem erit Bosra :
I et omues civitales ejus erunl in solitudines sempi-
quia iguis egressus est de Esebon, ei ilamma de lernas.
medioSeon,
et devorabit partem Moab, et verticem filiorum tu- Auditum audivi a Domino,
roultus. et legatus ad gentes missus est:
Vse tibi, Moab, Congregamini, et venite centra eam, et consurgamus
in prrelium :
periisti, popule Cliamos : Ecce enim parvulum dedi te in genlibus, contcmpli-
Quia comprehensi sunt fllii tui, et filiaetuai in ca- bilera inter homines.
ptivilatem. - Arrogantia tua decepit te, et superbia cordis tui :
Et convertam captivitatemMoab in novissimis diebus,' i^1
ait Dominus. qui habitas in cavernis petrae,
et apprehendere niteris altitudinem collis.
Huc usquejudicia Moab, Cum exaliaveris quasi aquila nidum tuum,
AD FILIOS AMMON. inde.detraham te, dicit Dominus.
Et erit ldumoea deserta :
[Cap. XLIX.J Hsecdicit Dominus : omnis qui transibit per eam, stupebit,
Numquid filii non sunt lsrael? et sibilabit super oniiies plagas ejus.
aul haeres nor: est ei?
Cur igitur hacrcditate possedit Melchom, Gad : Sicut subversa est Sodoma, et Gomorrha, et vicinre
et populus ejns in urbibus ejus habiiavit? ejus, ait Dominus :
ldeo ecce dies veniunt, dicit Dominus : non babitabit ibivir, et non incolet eam filius ho-
el audilum faciam super Rabbath (iliorum Ammon minis.
fremitum prselii, Eccc quasi leo ascendet desuperbia Jordanis ad pul-
et erit in tuiiiulum dissipala, chriludineiii robustam :
Filiaeque ejus igni succcndentur, quia subilo currere eum faciain ad illam :
et quis erit elecius, quem prsepouam ei?
ftget possidebit Israe! possessoressuos,ait Dominus.
Ulula, Esebon, Quis enim similis mei?
quoniam vastata est Ai : et quis sustinebit me?
Claraate, iiliae Rabbath, Et quis cst isle pastor,
accingite vos ciliciis : qui resislat vultui meo?
Plangite et circuite per sepes : D Propteiea audite consilium Domini, quod iniit de
quoniam Melchomin transmigrationem ducetur,' Edom ;
sacerdotes ejus et principes ejus simut. et cogitationes ejus, quas cogitavil de habilatoribus
Quid gloriaris in vallibus? Theinan :
defluxit vallis tua, filia delicata, Si non dejecerint eos parvuli gregis,
qure conlidebas in thesauris tuis, et dicebas : nisi dissipaverini cuni eis habitaculura eorum.
Quis venielad me? A voce ruinre eorum coinmota est lerra :
Ecce ego inducam super (e lerrorem, ait Dominus s clamor in mari Hubro audiius esl vocis ejus.
:„
Deus exerciluura, ab omnibus qui sunt in cir- Ecce quasi aquila ascendet, et avolabit :
cuitu tuo : et expandet alas suas super Bosran :
et dispergemini singuli a conspectu veslro : Et eril cor fortium ldumseaein die ilia, quasi cor mu-
nec erit qui congreget lugientes. lieris parturientis.
Et post haec rcvcrti faciam caplivos filiorum Amon,m, AD DAMASCUM.
ait Domiiius. Confusa est Emath, el, Arphad :
a Scripttiin in Hebrsuo est TO1-, quod est, a vi, properanle oculo, aut quod in suo ita invenerit He-
pula hostium, sive, ut LXX, u-noSa-jvav.sw;.S. vero
;ro braico exemplari scripium, rt3'C, <|tiodiuterpreiaiiir,
Pater niedias lillcras "3 pro unica aecoperit 2, aut
tut revera, a laquco.
921 LIBER JEREMI^T PR0PI1ET_E. 82-,
quia auditura pessimum audierunt; A victus est Marodach,
Turbati sunt in mari: confusa suntsculptilia ejus,
prse sollicitudine quiescere non potui. superata suni idola eorum. •
Dissoluta est Damascus versa in fugam, Quoniam asceudit contra eam gens ah aqnilone,
tremor apprehendit eam : qure ponet terram ejus in solitiitlinem :
angustia et dolores tenuerunt • eam quasi parlurien- Et non erit qui habitet in ea ab homine usque ad
tem. pecus :
Quomodo dereliquerunt civitatem laudabilem, et nioti sunt, et ahierunt.
urbem laetitire? In diebus illis, etin lempore illo, aitDominus :
Ideo cadent juvenes ejus in plaieis ejus : venient filii Israel, ipsi et filii Juda simul:
et omnes viri prselii conticescent in die illa, ait Ambulantes et flentes properabunt,
Dominus exercituum. et DominumDeum sutim quoerent.
Et succendam ignem in muro Damasci, In Sion interrogabunt viam,
-
et devorabit moenia Benadad. huc facies eorum.
Venierit et apponentur ad Dominum fcedere scmpi-
AD CEDAR, ET AD REGNA ASOR, lerno,
Quw percussil Nabuchodonosorrex Babylonis. quod nulla oblivione delebitur.
Hrec dicit Dominus : Grex perdilus factus est populus meus :
Surgite, et ascendite ad Cedar, pastores eorum seduxerunt eos,
et vastaie filios orientis. g feceruntque vagari in montibus :
Tabernacula eorum, et greges eorum capient: De nionte in collem transierunt,
pelles eorum, et omnia vasa eorura, obliti sunt cubilis sui.
el camelos eorum tollent sibi : Omnes, qui invenerunt, comederuni eos:
et vocabunt super eos formidinem in circuilu, et hosles eorum dixerunt : Non peccavimus :
Fugite, abite vehemenier, Pro eo quod peccaverunt, Dominodecori justitire,
in voraginibus sedste, qui habilatis Asor, ail Do- et exspeciaiioni palrum eorum Domino.
ininus : Recedite de merlio Babylonis,
Iniit enim conlra vos Nabuchodonosor rex Babylonis et de terra Cbaldoeorumcgredimini :
consilium, et estote quasi haedi ante greges.
et cogiiavit adversum vos cogiiationes. Quoniam ecce ego suscito, et ndducam in Babylo-
Consurgite, et ascendite ad gentem quietam, ncm cougregntionein geniium magnarum de
et habitantem coufidenter, ait Domiuus : terra aquilonis :
Non osiia, necvectes eis : et proeparabutitur adversus eam,
soli habitanl. et inde capielur :
Et erunt cameli eorum in direptionem, Sagilta ejus, qunsi viri fortis interfectoris,
et multitudo jumentorum in prsedam : non reverletur vacua,
Et dispergam eos in oinnem ventum, qui sunl altonsi Et etit Chaldoenin prsetlam :
in comam : omnes vnslanles eam replcbunlur, ait Dominus.
et ex omni conflnio eorum adducam inlerilum su- Quuniam exsultaiis, et magna loquimini, diripieiues
per eos, ait Dominus. C haireditatem nieani :
Et erit Asor in habitaculum draconum, Quoniam effusi estis sicut vitulus super herbam,
deserta usque in oeternum : et inugistis ut lauri.
non inanebit ibi vir, Confusa esi maler veslra nimis,
nec incolet eam filius hominis. et ndoequata pulveri, quaegenuil vos :
Quod faclum est verbum Domini ad Jeremiam pro- Ecce novissima erit in gentibus,
phetam adversus Elam, descrta, invia. et arens.
in principio regni Sedecire regis Juda, dicens : Ab ira Douiininon babiiabitur,
Hrec dicil Doininus exercituum : sed redigetur loia in soliiudiiiem :
Ecce ego confringam arcum Elam, Omnis, qui transibit per Babylonem, slupebit,
et summam fortitudinem eorum. et sibiiabit super universis plagis ejus.
Et inducam super Elatn quatuor ventos a qualuor Prteparamini contra Babylonein per circuitum om-
plagis cceli: ncs qui lendilis arcum ;
et veutilabo eos in omnes ventos istos : debellate eam :
et non erit gens, ad quam non pervenianl profugi Non parcatis jaculis :
Elam. quia Domino peccavit.
Et pavere faciam Elam coram inimicis suis, Clamate adversus eam
et in conspectu quxrentium nnimnra eorum : ubiquc dedil inaniim,
Ei adducam super eos malum, iram furoris mei, di- cecideruiu fundainenta ejus,
cit Dominus : jj destrucli sunt muri ejus,
et miltam post eos gladium donec consumam eos. quoiiiam ultio Doraiuiest.
El ponam solium meum in Elam, Ultionein accipite de ea ;
et perdam inde reges ei principes, aii Dominus. sicut fecit, facile ei.
Iu novissimis autem diebus reverti faciam captivos Disperdite satorem de Babylone,
Elam. ei leneniem falcein in tempore mcssis :
[Cap. L.J Verbum quod locutus est Dominus de Ba- A facie gladii coluinbre unusi|uisque ad populum
bylone, et de lerra Chaldrcorum, stiuin converlelur,
in manu Jeremiae prophetse. et singuli ad lerram suam fugienl.
Annunliate in gentibus, Grex dispersus israel,
et aiiditum facite : leones ejecerunt eum :
Levale signum, Prinius coinedit etim rex Assur :
prsedicate, et nolite celare : iste novissimus exossavit eum, Nabucbodonosor
Dicite: rex Babylonis.
Capta est Babylon, > Propierea haec dicit Dominus exercituura Deus
confusus est Bel, Isiael:
a Solus Canon EcclesiieC.rcassniiensis retinet hic verain Iectionem, nempe Benadad : alii omnes mss.
codices corrupte legunt Benadab. MART.
m S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 924
Ecce ego visitabo rcgem Babylonis, et terram ejus, A Gladius ad Chaldaeos, ait Dorainus,
sicut visitavi regem Assur : et ad habitntores Babylonis, et ad principes, et
et reducam Israel ad habitaculum suum : ad sapientes ejus.
. et pascetur Charmelum et Basan, Gladius ad diviuos ejns, qui stulti erunl:
et in montem Ephraim et Galaad salurabilur anima gladius ad fortcs illius, qui limebunt :
ejus. Gladius ad equos ejus, et ad currus ejns,
In diebus illis, et in tempnre iilo, ait Dominiis, et ad omne vulgus, quod est in medio ejus :
qtircretur iniquitis Israel, et non erit, et eruni quasi mulieres :
et peccatum Juda, et 11011 invenietur : Gladius ad thesauros cjus,
Quoniam propilius cro eis, quos reliquero. qui diripientur.
Super lerram dominaniium ascende, Siccitas super aquas ejus erit, et arescent,
et super habiialores ejus visila ; quia terra sculptilium est, et in portenlis glo-
Dissipa, et iiilcrfice qure post eos sunt, ait Do- rianttir.
minus: Propterea habiiabunt dracones cum Afaunis ficariis :
et fac juxta omnia quse praecepi libi. et habiiabunl in ea strulhiones :
Vox belli in terra, Et nou inhabilabilur ullra usque ad sempiternum,
el coiitrilio tnagna. ncc exstruetur usque ad gerierdtionem et genera-
Qiiomodo confractus est et contrilus malleus uni- tionem.
versae terrrc ? Sicut subveriit Deus Sodomam et Gomorrham, et
quomodu versa est in desertum Babyion in ger.- r> vicinas ejus, ait Dominus :
libus. non habitabit ibi vir, et non incolet eam filius
lllaqueavi le, hominis :
el cnpta es Babylon, et nesciebas : Eccc pnpulus venitab aquilone, et gens magna,
Invcuta es el appiehensa : et reges iiuilii consurgenl n linibus terrse.
quoniam Doiniiimii provocasii. Arcum etscutum apprehendent :
Aperuil Domiuus ihesauriiiii suum, crudeles suiit et immisericordes :
et prolutit vasa irae suoe: Vox eorum quasi sonnbit :
quoniam opus est DominoDeo exercituum in terrai et super equos ascendent,
Chaldseorum. sicul vir paratus ad praclium contra te, Dlia Ba-
Venite ad eam ab extremis finibns, bylon.
aperile ul exeani qui conculceiii eam : Audivit rex Babylonis famam eorum ,
Tolliiedi! via lapides, et redigite in acervos, el dissoluire sunt manus ejus :
et imerficite eain : Anguslia apprehendit eum,
ncc sil quidqliam reliquum. dolor quasi pariurientem.
Dissipale imiversos forles ejus, Ecce nuasi leo ascendet de superbia Jordanis ad
descendant in occisionem. pulchriiudinem robustam :
Vae eis, quia venil dies eorum, quia subito currere eum faciam ad illam.
tempus visilalionis eorum. Et quis erit clectus, quem prreponam ei?
Vox lugicntium, et eoruin qui evaserunt de terrari Quis enim similis tnei? et quis sustinebit me?
Baliylonis, el quis est istc pastor, qui resistai vultui meo?
ut annuntient in Sion uliionem DominiDci nostri,, C Proplerea audite consiliuin Dotnini, quod mente
uliionem templi cjiis. concepit ndversuiu Bahylonem,
Aiuiuntiate in Babylonem plurimis, et cogiiationcs ejus, quas cogitavit supcr terram
omnibus qui lendunl arcum : Chaldrcorum :
Consistite adversus eam per gyrura, Nisi delraxerint eos parvuli gregom,
ct niillus evadat: nisi dissipntum fueritcumipsishnbitaculumeoriim.
Bcddite ei seciindum opus siium : juxla A vocc capiivitnlis Bnbylonis coinmola esl terra,
oinnia quse fecii, facite illi : <:tclatnor inter gentes nuditus est.
quia conira Doiiiinumerecia est, adversus sauclusis \Cap. LI.] Hrccdicit Dominus :
lsrael. Ecce egusiisciiabo super Babylonem,
Idcirco cadent juvencs cjus in plaleis ejus : clsuper habilatores ejus,
el omues viri bellalores ejus conticescent in dic
ic qui cor suuin levaverunt contra me, quasi ventum
illa, uit Domiuus. peslilenie.m.
Ecce ego nd te, superbe, dieit Dominus Deus cxcr- El mittam in Bnbytonemveniilaiores, el vcnlilabuni
citiium : eam, e: deiiiolientur lerram ejus :
quia veuit dies luus, tcmpus visilaiionis luoe. quoniam veneruiit super eam undiquc in die aiflic-
Et cadel superbu-i, et corruet, tionis ejus.
ei noii erit qui suscitet eum : Non leiulat qui tendit arcum suum ,
Et succeiidam ignera iu urbibus ejus, et non ascendat loricntus;
ct (levnraliii oninia in circuiiu ejus. I) Nolile parcere jnvenibus ejus ,
Hrec dicii Doiniuus cxerciluum ; imerlicite oinncm mililiam ejus.
Culumniuuisustinent filiilsrael, El cadenl inierfecti in terra Chaldoeorum,
et lilii Judn simul : et vulnerati in regionibus ejus.
Omnes, qui ceperunt eos, tenent, Quoniam non fuit viduatus Isruel et Juda a Deo suo
nolunt dimittere eos. Domiuo exercituum :
Redemplor eoniiu fortis, terra nutem eorum repleta est delielo a sancto
Doiniiiusexerciluum iiomen ejus; Israel.
In judicio dcfendet causam eorum, Fugite de medio Babylonis,
ut extcrreat lerram, et conunoveat habilalores es et salvel unusquisque animam suam :
Babylonis. Nolitc tacere super iniquilatem ejus :
a Vetustiores libri alii, ut ct Biblia Compluiensia ia nonnulli Fatuos ficarios vocanl, aut dwmonumgenera
et Sixli V, (aluis pro (aunis : nlii sicariis pro ficariis
•is inteltiguni. Videsis qurc nobis annolata sunl ad Vi-
legiint. Geininus huic locns est Isai;e cap. xiu, 21, I, tam sancti Pauli Eremiloe lom. Il, col. 7, not. cap.
in quem S. Interpres in Commeniario, Incubones, s, Irnpress;'.hic lcctio post Clementis VIII cmendntio-
ait, vel Satyros, vel sytvestresquosclamhomines,quos os nciu una cbtiuet.
925 LIBER JEREMLE PROPHETJE. 92G
quoninm tempus uliionis esl Domino [A/. a Do- lo- A sed perditus in reternum eris, ait Dominus.
mieoj, Levaie signum in lerra :
vicissitudinem ipse retribuel ei. clangite buccina in geniibus,
Calix nureiis Babyton iri mnnu Domini, sanctificaie super eam, gentes :
inebrians omticin terram : Annuntiate conira illam, regibus Ararat, Menni, et
De vino ejus bibcrunt gentes, Aschenez :
el ideo commoiae sunt. numerate contra eam Taphsar,
Subito cecidit Babylori, adduciie equum quasi bruchum aculeatum.
et contrita est : Sanctificate conlra eam gentes,
Ululate super eam, reges Mediae,duces ejuS, et universos magisiratus
tolliie resinam addolorem ejus, ejus,
si forte saneiur. cunctamque terram poteslatis ejus,
Curavimus Babylonerri, et ifoh est sanata : Et commovebitur terra, el turbabitur :
derelinquamus eam, et eamus uuusqnisque in quia evigilabil contra BabylOnemcogitatio Domini,
lerram suam : ut pnnat terram Babylonis dcserlam et inhabita-
Quoniam pervenit usque ad ccelosjudicium ejus : bilem.
et elevutum est usqtie ad ttubes. Cessaveriint fortes Babylonis a prcello,
Protulit Dominus justitias nostras : linbiluvcriint in praesidiis :
venite, ei narremus in Sion opus DominiDeinostri. ri. Devoratum est robur eorum ,
Acuite sagittus, _. et facti suntquasi mulieres :
" Incensa sunt tabernacula ejus,
implete pnaretras :
Suscitavit Dominus spiritum regum Medorum : contriii sunt vectes ejus.
et coutra Bnbylonem raens ejus ut perdat earn , Currens obviam currenti veniet:
quoniam ultio Domini est, et nuntius obvius nuntianti:
ultio te.mpiisui. Ul aiiniiiiiiet rcgi Babylonis,
Super mnros Babylonis levate signum, quia capta est civitas ejus a summo
augete cnstodiam: usque ad summum :
Levate custodes, Et vada prscoccupata stint,
proeparate insidias: et paludes incensse sunt igni,
Quia cogilavit Dominus, et viri bellalores coiuurbati Sunt.
et fecit qurecuiiique locuttts est conlra habllatores,s Quia baec dicit Dominus exercituum Deus Isrnel :
Bnbylonis. Filin Babylonis qiiasi area, tempus triturse ejiiS :
Quoehabitas snper aqtias mtiltas, locuples in thesaurls,i adhuc modicum, ei veniet tempus rtiessionis cjus.
veuilfinis tuus pedalis proecisionis tuse. Comedil uie,
Juravit Dominusexerciiuum per animam suam : devoravit rae Nabuchodonosor rex Babylonis :
Quoniam replebo te hnminihus quasi brucho , Reddidir me quasivas innne,
etsuper le celeuma cantabilur. abSnrbuit nie quasi draco;
Qui fecil terrani In fnrtitudine sua, Replevii ventrem sdum teneritudine mea ,
prseparavit orbem in snpientia sua , rL et ejecit me.
( Iniqtiitas adverSlim me,
et in prudeniia sua extendil coelos.
Ennle co vGCem, et caro mea super Bibylonem, dicit habitatio
Muliiplicantur aqure in coelo : Sion :
Qui levat nubes ab extremo terrrc, Et sanguis meus super habitatores Clialdrrioe:
fulgura in pluviam fecit : dicit Jerusalem.
et prodtixil ventUm de thesauris suis. Propterea hrec dicit Dominus :
Stultus factus est omnis homo a sclerilia : Ecce ego judicabo causani tuairi, et ulciscar ultio-
confusus est omnis conflator in sculptili, nem luani,
quia mendn\ conllatio ejus [Al. eorumj, et desertum faciam mare ejus,
nec est spiriliis iii eis. et siccaho venam ejus.
Vana sunt opera, et risu digna, Et erit Babylon in tumutos,
in teinpoie visitationis sure peribunt. habilntiu draconum, stupor, et sibilus , eO quod
Non sicut haec, pnrs Jacob : non sit haktator.
quia qui fecit omnin, ipse est, Simul et leones rugient,
el Israel scepiruni hreredilntis cjus : excuiient cOmasveluti catuli leonum.
Dominns exercitiiuiii noinen ejus. In calore eoruin ponam potiis eorum,
Collidis tu miliivnsa beili, et inebriabo cos, ut sopiantur, el dormiant som-
et ego cullidani in te gentes, num sempiternuin,
et disperdam in te rerrna : et non consurgant, dicit Dominus.
Et coHidaniiu te equum et equitem ejus : D Deducam eos quasi agnos ad victiniam,
et collidam in te currum ei ascensorem ejus : et quasi arieies cuin hxdis.
Et collidam in te virum et mulierein : Quomodo capta est Sesach,
et collidam in le senem el puerum : et corapreliensa esl inclyin nniversac lerrsc 1,
et collid.m in te juvenem et virgiiiem : Quomodofactaest insiuporem Babylon intergentes?
et collidam in te pastorem et gregem ejus : Ascendit supcr Babylonem mare ,
et collidam in le agricolara et jugales ejus. multitudine fluctuiun ejus operta est.
Et collidam in te duces ei magisiraius. Faclse suni civitates ejus in stuporem,
Et reddam Babyiorii, ct cunctis liabitntoribus Chal- terra inhabiiabilis et deserta ,
doesejonine iiirtlumsuiiin qnod fecerunt inSion, terra in qua nullus habitet,
in oculis vestris, ait Doniinus. nec transeat per eam filius hominis.
Ecce ego ad te, mons pestifer, ail D.iminus, Et visiiabo super Bel in Babylone,
qtii corrumpis universam terrani: et ejiciam quod absorbuerat de ore ejus,
Et extendam inanttm raeam super te, el non conlluenl nd eum ultra gentes :
et evolvam te de petris ; ISiquidem et miirus Babylonis corruet.
Et dabo te in moniem combustionis : Egrediiniiii de inedioejus, populus meus :
et non tollenl de te lapidem in angulum, et lapi- ut i salvet unusquisque animam suam ab ira furoris
dem in fundamcnta, Domini.
927 S. HIERONYMl DIVINABIBLIOTHECA. 828
Et ne forte mollescat cor vesirum, et timeatis audi- A Huc usque verba Jeremiw.
tum, qui audietur in lerra : \Cap. Lll.] Filius viginti et unius anni Sedecias
Et veniet in anuo audilio,
et posl huncannumauditio, et iniquitas in terra, cum regnare ccepisset : et undccim annis regnavit
et dominator super dominatorera. in Jerusalem, et nomen raatris ejus Arnital, (ilia Je-
Propterea ecce dies veniunt, remioc deLobna. Et fecit mahim in oculis Domini,
etvisitabo super sculptilia Babylonis :
Et omnis terra ejus confuiidelur, juxla omnia qux fecerat Joacim. Qunniam furorD.i-
et universi interfecli ejus cadent in medio ejus. niini eratin Jcrusalem et in Juda, usquequo projice-
Et laudabunt super Babylonem cceli et tcrra, et ret eos a facie sua : et recessit Sedecias a
omnia quae in eis sunt: rege Ba-
Factum est autem in anno nono regni cjus,
quia ab aquilone venient ei praedones, ail Dorai- bylonis.
nus. in mense decimo, decima mensis : Venit Nabucho-
Et quomodo fecit Babylon, ut caderent occisi in donosor rex Babylonis, ipse et omnis exercitus
Israel :
sic de Babylone cadent occisi in universa terra. ejus, adversus Jerusalem , et obsederuut eam , et
Oui fugislis glndium , oedificaveruntcontra eam munitiones in circuitu. Et
Vcnite, nolitestare: fuit civitas obsessa usque in undecimum annum rc-
Rccordamini procul Domini,
et Jerusalem ascendat super cor vestrum. gis Sedecire. Mense autem qtiarto, nona mcnsis ,
„
Confusi sumus, quoniam audivimus opprobrium : B oblinuit fames civitatem : et non erant alimenta po-
operuit ignominia fncies noslras : pulo lerroe. Et dirupta est civitas, et omncs viri
quia veneruntalieni super sanctilicationem doinus> bellatores ejus fugerunt, exieruntque de civilate
Domini.
Propterea ecce dies veniunt, ait Dominus: nocte, per viam portse , qure est inler duos muros ,
et visitabo super sculptilia ejus, et ducil ad hortuni regis (Chaldrcis obsidentibus ur-
et in omni terra ejus mugiet vulneralus: bem in et abierunt per viam, quae ducit in
Si ascenderil Babylon in cceltini, et firmaverit in1 eremum.gyro) Persecutus est autem exercilus Chaldrco-
excelso robur siiuin:
a mo venient vastatores ejus, ait Dominus. rum regem, et apprehendertiniSedeciam in descrio,
Vox clamoris de Babylone: quod est juxta Jericho: et omnis comitatus ejus dif-
et contriiio magna de terra Chaldseorum:
Quoniam vastavit Dominus Babylonem, fugit ab eo. Cumque comprchendissent regem, ad-
et perdidit ex ea vocem mngnam : duxerunt eum ad regem Babylonis in Reblalha, quae
Et snnabunt fluclus eoriini quasi aquaemultre : est in terra Emath: et locuius est ad eum judicia. Et
dcdit sonitum vox eoruin. rex Babylonis filios Sedecioein oculiscjus :
jugulavit
Quia venitsuper eam, id est, superBabylonem,proedo,' sed el omries
et apprehensi sunt fortes ejus; principes Juda occidit in Reblatha. El
Et emarcuit arcus eorum, oculos Sedeciac eruit, et vinxit eum compedibus, el
quia forlis ultur Doininus reddens retribuet. C adduxit eum rex Bubylonis in Babylonem, etposuit
Elinebriaboprincipes ejus, et sapientes ejus, eum in domo carceris usque in diem morlis ejus. In
etducesejus, et raagistmtus ejus, ctfortes ejus :
Et dormient sonnium serapiternum , niensc autem quinto decima mensis, ipse est annus
et non expergiscentur, ait rex, nonus decimus Nabuchodonosor regis Babylonis:
Dominus exercituum noiuen ejus. venit Nabuzardan princeps militise qui stabat corani
Hsecdicit Dominus exerciiuum :
Murus Babylonis ille latissimus suffossione suffo- ,. rege Babylonis in Jerusalem. Et inccndit domum
dieiur, Domini, et domum regis, et omnes domos Jerusa-
ct porta; ejus excelsac igni comburenlur,
et labores populorum ad niliilum, lem, et omnem domum magnnm igni combussii. Et
et gentium in ignem crunt, et disperibunt. tolum murum Jerusalem per circuitum deslruxii,
Vcrbimi quod prorcepit Jeremias prophela, Saraiae ae cunctus exercitus Chnldseorum, qui erat cum ma-
filio Nerire filii Maasise,
cnm pergerei cum Sedecia rege in Babylonem, gistro militise. De pauperibus aulem populi, et de
in anno " quarto regni ejus: reliquo vulgo , quod remanseral in civitatc, et dc
Saraias autem erat princeps prophelire : pcrfugis, qui iransfugerant ad regem Babylonis, et
Et scripsit Jerenrias omne malum, qund venturum m cseteros de multitiidine, translulit Nabuznrdan prin-
erat super Babylonein , in libro uno:
omnia verba haec, quse scripla sunt contra Baby- u ceps mililire. De pauperibus vero terrae reliquit Na-
lonem: buzardan princeps militise in vinitores, etin [Al.
El dixit Jeremias ad Saraiam : tacetm] agricolas. Columnas quoque rereas , qure
Cuni veneris in Babylonem , et videris, et legeris '1S erant in domo Domini, et bases, et mare screum
omnia verba lurc, dices : ,
Domine, lu loculus es contra locum istum ut disper- ,r_ quod erat in domo Domini, confregerunt Chaldrei, et
deres eum : tulerunt omne res eorum in Babylonem. Et lebetes,
ne sit qui in eo habiiet ab liomine usque ad pecus,1S, et creagras, et psalleria , ei phialas, et raorlariola ,
ei ut sit perpeiua soiitudo.
Cuinque compleveris legere librum istum, ligabis ad a(j et omnia vasa serea, quau in ministerio fuerant, tulc-
eurn lapidem, runt: et iiydrias, et thymiamateria , et urceos, et
et projicies illum in medium Euphraten, et dices: :S'- pelves, et candelabra, et morlaria, et cyalhos: quot-
Sic submergelur Babylon, .
et non cousurget a facie alfliclionis, quam ego ad- quot aurea, aurea, et quoiquot argentea, argentea,
ducosupeream, tiilit magister mililise: columnas duas, et mare unum,
et dissolvetur. et vitulos duodecim screos , qui erant sub basibus,
"Nolalum Martianaeo, Syrum logere, anno unde- le- qnarto cum Hebrseo est textu, n"J_-in n:t-2.
cimo, quod niliil hic scire iritcrest- Pulchre eniraaimo
ItlO
929 ' LAMENTATIONESJEREMliE PROPIIETJl. 930
quas fecerat rex Salomon in domo Domini: non erat A J (erfecit eos in Reblatha in terra Emath: et translalus
pondus scris omnium vasorum liorom. Dc columnis est Juda de terra sua. Iste est populus, quem trans-
auiein, decem et octo cubiti altiludinis erant in co- ttilit Nabucbodonosor : In anno seplimo , Judaeos
lumna una, et funiculus duodecim cubilorum cir- tria millia et viginti tres : In anno octavodecimo Na-
curaibat eara : porru grossiiudo ejus quatuor digito- biichodonosor, de Jerusalem animas octingentas iri
rum, et infrinsecus cava erat. Et capilella super ginta duas. In anno vigesimo lerlioNabuchodonosor,
utramqite serca : altitudo capitelli unius quinque cu- iranslulit Nabuzardan magister militise animas Ju-
bitorum : et retiacula, el malogranatasuper coronam dscorum septingenlas quadraginta quinque. Oinnes
incircuilu, omnia serea. Similitercolumnoesecunda>, ergo animae, quntuor millia sexcenlac. Ei factum est
ct malogranata. Et fuerunt malogranala nonaginla in trigesiino seplimo anno transmigrntionis Joiacliim
sex depeudentia : et omnia malogranata ccntum re- regis Juda, duodecirao mense, vigcsimaquinta men-
liaculis circumdabantur. Et tulit magister niilitiae sis, elevavit Evilinerodach rex Babylonis ipso anno
Saraim sacerdotem primum, ct Sophoniam sacerdo- regni sui, caput Joiachim regis Juda, et eduxit eum
tem secundiim, et ires custodes vestibuli. Et de ci- de domo carceris. Et locuius est cum eo bona , et
vilate tulit cunuchum unum, qui erat praeposilus su- postiit thronum ejus super tbronos rcgum, qui erant
per viros bcllatores : et septem viros de his, qui B ; post se in Babylone. Et mutavit vcstimenta carceris
videbant faciem regis, qui inventi sunt in civitale, ejus, ct coroedebat panem coram eo semper» cun-
et scribam princijiem milittim, qui probabat lyro- ctis diebus vitae suae. El cibaria ejus , cibaria perpe-
nes : el sexagintu viros de populo terrrc , qui inventii tua dabanfur ci a rege Babylonis , slatula per sin-
sunt in medio civitatis. Tulit autera cos Nabuzardani gulos dies, usquc ad dicra mortis suoc,cunctis diebus
magister militioc, et dtixit eos ad regcm Babylonisi viire ejus.
in Reblatha. Et pcrcussit eos rex Babylonis, et iu-
a Post uUimum hoc caput propheliae Jeremiae, li- phelw. Ad notitiam autem legenliumhic scripla sunt,
ber Baruch descri|iius reperiiur contra incnlem Hie- qtda mulla de Christo, novissimisquelemporibusindi-
ronymi in utroque cxemplari Canonis Hebraicx ve- cant. Notandum veio quod in Canone Curcassonensi
rilalis : ubi aunoiatio isthrcc prrrmissa est ab eo, quii haec ad inoduiii liluli describaniur iu medio pagiiisc,
leniere paitem liauc editionis Antiqua! ex LXX in:i in iiostroaiiieniCniioiieSnn-Germaiicnsi eadem verba
novam, seu H.croiiymiauam ad Hebroeoscodices con- in margine legunliir; et quidem ininululis iitlcrarum
cinnalaiii invexit : Liber isle qui Baruch nomine prw- formis, ut el alia schulia marginalia critica ejusdem
notatur, in Hebrwo Canone nou habelur, sed lanlumn libri. MART.
tn Vulgata ediltone, simiiiter el epistola Jeremiw pro--C
a
INCIPIUNT CINOTH,
ID EST ,
LAMENTATIONES JEREMI7E PROPHETiE.
[ Aleph.] Quomodo sedet sola civitas plena poptilo : Plornns ploravit in noctc, et lacrymoe ejus in maxil-
lacta est quasi vidua domina genlium : lis ejus :
princeps provinciarum facia est sub tributo. non est qui consoletur eam ex omnibus caris ejus;
11Exemplaria Canonis Hebraicreverilalis cum raul- nibus Jeremiw qualuor alphabela, e quibus duo prima
lis sncrorum Biblioriun cndicilms nis. boc modo in- qttasi Sapltico mclroscripta suiit: quia tres versiculos,
scribtint Lamentntiones Jereniire : Incipil ejusdem ciuisibi connexisunt, et ab una lanlum titteraincipiunl,
Lamentatio, quod est in liltilo Cldnolhcum absotutione Heroici coinma concludil. Terlium vero alphabetum
lilterarum Hebraicarum. Deindesublexunt prrufaliiui- P, Irimeiro scripium est, et a ternis lilleris, sed eisdem
culniti, quae legitur apud LXX Ini.erpreles, nc iu terni versus incipiunt. Quartum atphabetum simile est
Yulgaia Latina : sed veiustiores liliri iuss. Versionis primo el secuudo.Consule epist. nilPnuIam Urbicnm,
llieronymianae nihil, prxferunt prrcter ca, qure le- et Prolerromena nostra, ubi de meiris Hebrseorum
pnnuir iu textn Ilebraico. Unde in Regiocodice, qui dispiilalioiIIiiistittiilur. MART.
tnmquamterlium excmplar Cannnis lleb. ver. merito —Palai . ms.qiieniadmodumalii apud Martian.-eum
suscipi debei, ei in Colberlino Aniciensi 0|>iimreno- codices banc proelerunt inscriplionem : Incipit ejits-
tre, niliil prorsusexstat luijusceiiiOiliadditaraento- dem Lciinentalio,quod esl liiulo Chinolh cum absotu-
rmn. Corbeiensis auiem iium. 2 scriptus tempore lione lilterarum Hebraicarum. Proceniium quoque
Caroli Magni, omnes prrcfatiunculrclineas obelis ju- illud. sive argumcntum liliri pnrponuni: Et facium
gulavit; sicque raanifeslum facit hacc aliena esse in est postqttam in captivitalcm redactus est Israel, ctc.
versione llieronymi, inuiuata vero e LXX Seniorum qurc ex Septuagintavirnli interprelatione in Viilgaia
inierpretatione Grreca. Latina editioue recepln sunt. Nuspiam vero iu lle-
Meminerit lcctor mctris esse Scriplas Lamenlalio- braeo legiintur, Chaldoeo, aut Syro , aut, quod rei
nes, ac per Alphabetnin digestas, ut liis verbis lesta- caput est, in vetustioribus, meiiorisque notse codi-
tur S. llieronymus: Ihtbes, inquit, el in Lamentctiio- cilitis HieronymianseYersionis.
951 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTIIECA. 932
onuiiis amici ejus sprevcrunt eam, et facti sunt ci JA [Phe.] Expandit Sion manus suas, non est qui con-
joimici. soletur eam;
[Gimel.] Migravit Jnda propler afflictionem et mul- mandavii Dominus adversum Jacob in circuilu
tiluditiem servitutis : ejus hostes ejns:
habitavit inler genles, nec invenit requiem : facla esi Jerusaleniquasi polluta menstruisinlereos.
omnes persccutores ejus apprehenderunt eam [Sade.] Justus est Dominus, quia os ejus ad iracun-
iuter anguslias. diam provocavi.
[Oaleth.] VioeSion lngent, eo quod non sintqui ve- Audite, obsecro, universi populi, et vidcle do!o-
niant nd solemnilaiem : rem meum:
omnes portse ejus destructre : sacerdotes ejus ge- virgines mese et juvenes mei abierunt in capiivi-
menles: tatem.
virgines ejus squalidse, el ipsa oppressa ama- [Coph.] Vocavi atnicos meos, et ipsi deceperunt mc:
ritudine. sacerdotes mei ei senes mei in urbe consumpli
[He.\ Facti sunt hostes ejus in capite, inimici ejus sunt;
locupietati snut: quii qusesierunl cibum sibi, ut refocillarenl ani-
quia Dominus locutus est super eam propter mul- mam suam.
litudinem iniquitatum ejus: [Res.] Vide, Domine, quoniam tribulor, conturbatus
parvuli ejus ducti sunt in caplivitatem ante faciem est venter mens:
tribulautis. subvcrsum est cor meura in raemelipsa,
[Vav.] Et egressus est a fllia Sion omnisdecorejus: gj qtioniam amaritudine plena sum.
facti smit principes cjus velut arietes non inve- foris inleificii gladius, et domi mors similisest.
nienies pascun : [Sin.] Audierunt quia ingemisco ego, et non esl qni
ei abierunt absque forlitudine ante faciem subsc- consolelur me;
qiienlis. pmnes inimici nieiaudierunt malum meum, lretaii
[Zain.] Recordnta est Jerusalem dierum afflictionis sutit, quoniam lu fecisti :
susr, etprsevaricationis omnium desiderabilium adduxisti diem consolatiouis, et fient similes mei.
stiorum, qu;e habuerai a dirbus anliquis, [Tftatj.j Ingieiliritur omne inalutn eorum coram te :
cuin caderet populus ejus in nianu liostili, et non et vindeuiia eos, sicut vindemiasti ine propter
csset auxiliaior : omncs iniquilates meas:
vitlerunt eam hostes, et deriserunl sabbnla ejtis. multi enim gemitiis mei, et cor meum mcerens.
[Heih.] Peccauim peccavit Jeriisalcni, propierea in- [Cap. II. Aleph.] Quomodo oblexit caligine in furore
stabilis facla esl, suo Domiiiiisliliam Sion :
oiiuies, qui glorificabant eam . spreverunl illam, projecii de cwlo in lerram inclytam Israel,
quia viderunl ignomininm ejus: et non est recordatus scabelli pedum suorum in
ipsn atilem gemens el conversa retrorsmn. die furoris sui.
[Te'.h.] Sordes ejus in pedibus ejus, uec rccordala [Beth.] Prncipitavit Dominus, nec pepercit, omnia
est fmis sut: speciosn Jacob:
deposita est vehementer, non habens consola- desiruxit in furore suo muniliones virginis Juda,
torem : el dejecit in lerram : polluil regnum, et principes
vide, Domine.afflictionemmeam, quoniam ereclus L> ' ejus.
est itiinticus. [Gimel.] Confregit in ira furoris sui omne coinu
[Jod. JMantim suam misit hostis ad omnia desidera- Israel:
bilin cjus : avertit reirorsum dexleram suam a facie inimici:
quia vidit gcutes ingressas sanctuarium suum, etsucccndit in Jacob quasi ignem flammre devo-
de quibus praeccperas, nc inirarent in Ecelesinm ranlis in gyro.
luam. [Dalelh.] Tetendit arcum suum quasi inimicus, fir-
[Chapli.] Omnis populus ejus gemens, et quaerens mavii dexteram suam qnasi hoslis :
pnnem : et occidit omne quod pulchrura erat visu in la-
dcderunt pretiosa quseque pro cibo ad refocillan- bernaculo fllircSiou,
dnni aniinam. effudit quasi ignem indignationem suam.
Vide, Domine, et cnnsidera, quoniam facta sum \He.] Facius esl Dominus velut inimicus :
vilis. prsecipitavit Israel, prxcipiiavit omnia mcenia
[Lamed.] 0 vos onuies, qui transilisper viara,mcus: ejus:
aliendite, et videte si est dolor sicut dnlor dissipavit mnnitiones ejus, et replevit in filia Juda
qitoniam vindemiavit me, ut loculus est Domimis humiliatum et huiniliaiam.
in die irre furoiis sui. [Vav.\ Et dissipavit qunsi horiuiii tentorium suum,
[Metn.| De excelso misit igncm in ossibus meis, et demolilus est taliernaculuin suum :
erudivii me: oblivioni tradidil Dominus in Sion festivitatem
expandit reie pedibus meis, convertit me retror- D etsabbaium;
sum : et opprobrio, in indignatione furoris sui, regem
posuit me desolatam, tota die moerore confectam. et sacerdotem.
[iVun.J Vigilavit jugum iniqtiilalum mearum. [Zatn.JRepuliiDominus altare suum, maledixit san-
in mnnu ejus convolulse sunt, et imposiioe collo ciilicaiioni suae:
meo : infirmaia esi virtus mea : tradidit in uianu inimici muros lurrium ejus:
dedil me Dorainus in manu, de qua non potero vocem dederunt iu domo Doinini sicut in die se,-
surgere. lenini.
[Samech.] Abstulit omnes magnificos meosDoniinus \Heth.] Cogiiavii Dominus dissipare murum filise
de medio mei : Sion :
vocavit adversutn me tempus, ul coniereret ele- tctendit funiculum suum, el non avcrtit manum
ctos raeos : suum a perditione:
torctilar calcavit Dominus virgini filiacJuda. luxiique antemurale, et murus pariter dissipaius
|Ain.J Idcircoego plorans, ei oculus meus deducens esi.
nquas: [77tet/i.] Defixaesunt in terra porire ejus:
qnia longe factus est a me consolalor, converlens perdidit, et conlri.vit vectes ejus ; regem ejus et
aiiimatn roeam: principes ejus in gentibus:
facii suitt filii mci perdili, quoniam invaluil inimi- non est lex, et piophelsc ejus non invenerunt vi-
cus. sionem a Domino.
933 LAMENTATIONESJEREMLE PROPHETJE. 934
[JodA Sederunt in lerra, conlicuerunt scnes filise.A [Sin.] Jacuerunt in terra foris puer et senex:
Sion : virgines mese, et juvenes mei ceciderunt in gla-
consperserunt cinere capiia sua, accincti sunt ci- dio :
liciis, interfecisli in die furoris tui : percussisli, nec
abjccerunt in terram capiia sua virgines Jerusa- misertus es.
lem. [Thau.] Vocasti quasi ad diem solemnem, qui terre-
[Chaph.] Defecerunt prre lacrymis oculi mei, contur- rent me de circiiilii,
batu sunt viscera mea: et non fuil in die furoris Domini qui effugeret, et
effiisutn est io lerra jecur meum super contritione relinqueretur,
filii populi mei, quos educavi, et enutrivi, inimicus meus con-
cum deliceret parvulus et lactens in plaleis op- siimpsit cos.
pidi. [Cap. III. Aleph. ] Egovir videns paupertatem meara
[Lamed.\ Mairibus suis dixerunt: Ubi esl triticum et in virga indignationis ejus.
viniini? Me minavit, et adduxitiu tenebras, et non in lucem.
cum deficerent qnasi vulnerali in plaleis civiiatis : Tantum in me vertil, et converlil manum suara tota
cum exhalarent animas suas in siuu mairum sua- die.
rum. [Beth.] Vetustam fecit pellem meam, et carnem
[3/em.J Cui comparabo te? vel cui assimilabo te, filia meam, contrivit ossa mea.
Jerusalem? yEdilicavit in gyro raeo, et circumdedit me felle et
cui exsequabo te, et consolabor te, virgo (ilia ,'n labore.
Sion? In tenebrosis collocavit me, quasi mortuos sempi-
magna est enim velut mare conlritio tua : quis ternos.
inedobitur tui? [Gimel.] Circumrediftcavit adversnm me, ut non
[Nun.j Proplietre tui viderunl tibi falsa. et stulia, egrcdiar : aggrnvavit conipedem meum,
nec nperiebnnt iniquitatem tuam, ut te ad pceni- Sed et cum clamavero, et rogavero, exclusit oratio-
tcntiam provocarent: neni meam.
viderunt aitteni libi assnmpiiones falsas, et eje- Concltisit vins meas lapidibus quadris , semitas
ctiones. meas subvertit.
[Sameclt.] Plauserunt superte manibusomnes trans- [Daleth.] Ursus insidians factus est mihi: leo in abs-
euntes per viam : conditis.
Sibilaverunt, et moverunt caput suum super liliarn Semitas meas subvertit, etconfregit me : posuit ine
Jerusalem. des.Iatam.
Haeccineest urbs, dicentes, perfecti decoris, gau- Tclendit arcum suum, ct posuit me qtiasi signum
dium universse terrrc? nd sngitlam.
fP«euj Aperuerunt super te os suum omnes inimici [He.] Misit in renibus meis filias pharelrre stise.
tui: Facitis sum in derisum omni populo meo, canticiim
sibilaveruni, et fremuerunl dentibus, et dixerunt: eorum tota die.
Devorabimus : Replevitme amaritudinibus, inebriavit me absyn-
en ista est dies, quarn exspeclabamus, invenimus, ihio.
vidimus. (_ [Vati.J Et fregit ad nuraerum dentes meos, cibavit
[Ain.] Fecit Dominus qure cogitavil, comjilevit ser- ine cinere.
monem suum, qtiem prreceperat a diebus anti- El repulsa est a pace anitna mea, obliius sum fo-
quis: norum.
destruxit, et non pepercil, et laetificavit snper te Et dixi : Periit finis meus, et spes mea a Domino.
inimicutn, [Zain.] Recordare paujiertalis , et transgressionis
et cxaliavit cornu hostium tuorum. meae, absynthii, el fcllis.
ISade.J Clamavitcor eoruuiadDouiiniimsiipermiiros Memoria memor ero, et tabescet in me anima mea.
filioeSion : flajc recolens in corde meo, ideo sperabo.
Deduc quasi torrentem lacrymas, per diem et no- [Heth.\ MisericordioeDumini qtiia non sumus con-
ctem: surapii: quia non defecerunt miserationes ejus.
non des requiem libi, ueque taceat pupilla oculi Novi diluculo, multa est fldes tua.
tui. Pars mea Doininiis, dixit anima mea: proplerea
[Copfc.JConsurge, lauda in nocte, in principio vigi- exspeetabo eum.
linrum : [Telh.] Bonus est Dominus sperantibus in eura,
effunde sicut aquam cor luum ante conspeclum aniinoc quscrenti iilum.
Domini: Bonum est pnestolnri curn silentio salutare Dei.
leva ad eum manus luas pro anima parvulorum Bonuin est viro, cum portaverit jugutn ab adole-
tuorum, qui defecerunt in fame in capile om- scentia sua.
nium compitorum. ]P [Jod.J Sedebit solilarius, et lacebit: quia levavit
[Res.] Vide, Doinine, et considera quem vindemia- super se.
veris ita : Pnnet in pulvcreos suum, si forte sit spes.
ergone comedent mulieres fruclum, suum parvn- Dabit percuiienti se maxillam, salurabilur oppro-
los ad meiisurani palimc? briis.
si occiditur in sanctuario Domini sacerdos , et [Chaph.] Quia non repellet in sempiternum Domi-
propheia ? nus.
n Observavil anle nos vir eruditus, in secundo , ut in Hebrseo exstat positus. MART.
lcrtio, et quarlo capite Lamentationum , inversum —Disquirunt critici quid cansaesit, curinverso or-
csse ordiuetii liiteraium phe etain. Nam cuin soleat dinep/te litteram boc, et duobus, qure subsequuniur,
:i|iud Hebrseosain prsecedere, plie sequi, hic contra capiiibusante aiu posucrU Jerarnias, <jui priori ta-
sil, ut plte pracedat, ain sequniur. Id iniiiinie asse- men capiie perpctuo releniam Hebruici alphebeti
quentes librarii veteres , ac cseieri scriptores linguoe regulam observat. Nobis post Martianseumsatis est,
llcbraicre imperiti, ad ordinem iiriini alphabeti om- lectorem ad huiic locum inoauisse, veierum scriba-
uia recudere tentaruni, cxpungenles iionnuinqunm rumcain esse in plerisque libris temeritalem, uldum
litleram Ain, vel eam omittentes in serie alphabeti. vulgatum alpliabethi ordinera restituunt, sensuin,
Nonnulli tamen codices rcctum ordincm sequuntur, ipsa rcpugnante contextus serie, penitus evertant.
935 S. MERONYMI DIViNA BIBLIOTIIECA. 956
Quia si abjeclt, et miserebitur secundura mulliludi- A\ opus manuura figuli?
nem misericordiarum suarum. |
[Gimel.] Sed et lamiocnudaverunt mamraam,
Non enim humiliavit ex corde suo, et abjecit filios lactavertiiit catulos snos:
hominum. tilia populi mei crudelis, quasi slrulbio in de-
[Lanied.J Ut contereret sub pedibus suis omnes vin- serto.
ctos terrse. |
[Dalelh.] Adlisesit lingua lactenlis ad palaium ejus
Ut declinaret judicium viri in conspeclu vultus Al- in siti :
tissimi. parvuli petierunt panem,
Ut perverteret hominem in judicio suo, Dominus et non erat qui frangerel eis.
ignoravit. iQui vescebaniur volupluose, interierunt in viis :
[Mem.] Qnis est iste, qui dixit nt fieret, Domino qui nntriebantur in croceis,
non jubenie? amplexali sunt stercora.
ExJJore Altissimi non egredienlur nec mala nec [Vav.] Et major effecia est iniquilas filiae populi
bona? mei, peccato Sodomorum, quse subversa est in
Quid murmuravit homovivens, virpro peccatissuis? momenlo,
[Nun.] Scrutemur vias nostras, et quoerainus, et et DOIIceperunt in ea mnmis.
reverlamur ad Dominum. [Zain.] Candidiures Nazaraii ejus nive, niiidiores
Lcveraus corda uostra cuni manibus ad Dominum lacle,
in ccelos. rubicundiores ebore anliquo,
Nos inique egimus, et ad iracundiam provocavi- sapphiro pulchriores.
mns : idcirco lu inexorabilis es. " \IIelh.] Denigrata est super carhones facies eoruro,
[Samech.] Operuisii in furore, ei percussisti nos : et non siint cogniti in plateis :
occidisti, nec pepercisli. adhaesit cutis eorum ossibus :
Opposuisti nubem tibi, ne transeat orntio. aruit, et facla est quasi lignum.
Eradicationem, et abjectionem posuisti me in medio [Teth.] Melius fuit occisis gladio, quam inlerfeclis
populuruiu. fame :
[Phe.\ Aperuerunt super nos os suum omnes ini- quoniam isti extabuerunt consumpti
mici. a sterilitate terrre.
Formido et laqueus facta est nobis vaticinalio, et [Jod.] Manus mulierum misericordium coxerunl lilios
contritio. suos :
Divisiones aquarum dcduxil ocutus meus, in con- facli sunt cibus earum,
tritione filise populi mei. iu conirilione filioepopuli mci.
[Ai/i.J Oculus meus afflictus est, nec tacuit, co quod [Chaph J Complcvit Doroinus fnrorem suum,
iiou esset rcquies. clfudit iram indi^naliniiis suse :
Donec respiceret et videret Dominus dc ccelis. et succendit iguem in Sion, et devoravit funda-
Oculus meus depracdaius esl aniraam meam in cun- menta ejus.
clis filiabus urbis meae. [Lamed.J Non crediderunt reges terrse,
[Sadg.J Venatione ceperunt me quasi avem inimici et universi liabitatores orbis,
raei gratis. quoniam ingrederetur hostis et inimicus per por-
Lapsa est in lacum vita mea, el posuerunt lapidem Q tas Jerusalem.
super me. [iU«m.] Propter jieccata propbetarum ejus,
Inundaverunt aquoe super cnput nieum : dixi : et iniquitates sacerdotura ejus,
Perii. qui effuderunt in medio ejussanguinem justorum.
[Coph.] Invocavi nomen tuum, Domine, de lacu no- [JVttti.JErraverunt cx>ciin plateis,
vissimo. polluii sunt in sanguine :
Vocem meam audisti: ne avertas aurem luam a cumque non possent, tenuerunl lacinias suas.
singoltu raeo, et clumoribus. [Samech.] Recediie, polluti, clamaverunt eis : rece-
Appropinquasti in die, quando invocavi le: dixisti: dite, abite, nolite tangere :
ne timeas. jurgati quippe sunt,
[Res.] Judicasli, Domine, causam animse meoc, re- et commoti dixerunt inter gentes : Non addet
ullra ut habitet in eis.
demptor vitaamese.
Vidisti, Domine, iniquiiatem eorum adversum me : [P/te.J Facies: Domini divisit eos, non addet ut respi-
judica judicium meuin. ciat eos
Vidisti omnem furorem, universas cogitationes eo- facies sacerdotura non erubuerunt,
rum adversum me. neque senum miserti sunt.
[Si/t.j Audisti opprobrium eorum, me. Domine, omnes [Atn.j Cum adhuc subsisteremus, defecerunt oculi
cogitationes eorum adversuui nostri ad auxilium nostrum vanum,
Labia insurgentium mihi, et meditationes eorum cum respiceremus atlenii ad gentera,
advcrsum me tola die. _.
n quse salvare non poterat.
u
"
Sessionem eorum, et resurrectionem eoruin, vide, [Sude.] Lubricaverunt vesligia nostra in itinere pla-
ego sum psalmus eorura. tearum noslrarum,
[Thav.] Reddes eis vicem, Domine, juxta opera ma- appropinquavil (inis nosler;
nuum suarum. completi sunt dies nostri, quia venit finis noster.
a
Dabiseisscuium cordis laborera tuum. [ Coph. ] Velociores fuerunt persecuiores nostri
1'erscqneris in fttrure, el cunteres eos sub coelis, aquilis coeli :
Domine. super monies perseculi sunt nos,
[Cap. IV. Aleph.] Quomodo obscuratum est aurum, in deserio insidiati siint nobis.
mutatus est color optimus, [Res.] Spiritus oris nostri Christus Dominus
dispersi sunt. lapides sanctuarii in capiie omnium captus est in peccntis nostris :
platearnm ? cui diximus : In umbra tua vivcmus in genlibus.
[Beth.\ Filii Sion inclyli, et amicti auro primo : [Sin.] Gnude, et laetare, fllia Edora, quae habilas in
quoraodo reputati sunt in vasa teslea, terra ltus:
a Hebroeus habet ~t~bn~\, quse vox proprie sonat metathesi ab ea differt, significaique revera laborem,
exsecrationemtuam : videlur vero S. Hieronymus in motestiam,atque his similia.
suo exemplari legisse ^nisbn, quse uniusliitcrulaj
937 PR^EFATIO HIERONYMIIN EZECHIELEM. 938
ad le quoqirepervcniel calix. Aln animabus nosiris afferebamus panem nobis, a
inebriaberis, atque nitdaberis. facie gladii in deserto.
[Thau.] Completa est iniquitns tua, filia Sion, non Pellis nostra, quasi clibanus exusla est a lacie lem-
addet ulira ut transmigret te : pestatum famis.
visilavit iniquitaicm luam, filia Edora , Mulieres in Sion humiliaverunt, et virgines in civita-
discooperuit peccata tua. tibus Juda.
Principes manu suspensi sunt : facies senum non
INCIPIT erubuerunt.
Adolescentibus impudice abusi sunt, et pueri in
- ORATIO JEREMI^ ligno corruernnt.
Senes de porlis defecerunt, juvenes de choro psal-
PROPHETiE. lenlium.
[Cap. V.] Kecordare, Domine, qnid acciderit Defecit gaudium cordis nostri: versus eslin luctum
nbbis, inluere, et respice opprobrium nosirum. chorus nosier.
Hrcrediiasnoslra versa est ad alienos, domus nostroe Cecidit corona capitis nostri : vse nobis , quia pec-
ad extraneos. cavimus.
Pupilli facti sumus absque palre, matres nostrse Propterea mceslum factum est cor nostrum, idco
quasi viduse. contenebrati stini oculi noslri.
Aquatn nostram pecunia bibimus : ligna nostra pre- Proptermontem Sion, quia disperiit,vulpes ambula-
tiocomparavimns. n verunt in eo.
Cervicibus noslris minabamur, lassis non dabatur Tu auieni, Domine, in ORiernumpermanebis, solium
requies. tuum in generationem et generalionem :
iEgypto dedimus manum, et Assyriis ut saluraremur Quare in perpeluum oblivisceris nostri ? derelinqucs
pane. nos iu longitudine dierum ?
Putres nostri peccaverunt, et non sunt, et nos ini- Converle nos, Domine, ad le, et convertemur : in-
quilalcs eorum porlavimus. nova dies noslros, sicut a principio.
Servi dominati sunt nostri : non fuit qui redimeret Sed projiciens repulisti nos, iratus es contra nos
de manu corum. vehementer b.
a Orationis Jcremise meminit S. Hieronymus in ejusdemnumeri aiphabeto comprehendi, quo et La-
Prologo Scriptnrariim, libris Reguin prscfixo, pro- mentationes: quamquam isiae id proelerea habeant,
bans viginli et duas litteras esse apud llebraeos ex quod juxta litterarum seriem vel singuli quique, vel
viginli duabus iiicisionibus, qu:e suppulantur in hac bini versus ab earum una ex ordine inchoantur.
cadem oraiione. Porro numeri Grreci quibus iitimur Nempe id sibi unum proposuerat co loco ostendere,
in prrcsenii ediiione, eodem modo reperiuutur de- viginii duas esse Hebraicas litleras, quod tuin aliis
scrijui in exemplaribus Canonis Hebraicrc veritalis. cxemplis, tum hoc ipso Lameniaiionum atque ora-
MART. tiunisJeremisesalis vere atque erudite deraonslravit.
—Visuscsl doctis virisS. Paierin prologoad libros Cacieruniadeo certura est, nun nisi Lamenlaliones
Regum hanc quoque dixisse Jeremioe Oralionem acrosticho illo anificio composilas sensisse, ut quo-
ricrosticlio ordine, ad Lamenlalionuiniustar contex- ties alibi sermo est illi hac de re, quadruplex tantum
lum esse, ubi Jeremiw, inquit, Lamentaltonetet Ora- laudet Jeremise alphabetum diversis metris, quo no-
ilo ejusdem numeri texuntur alphabeto. Cum vero C mine quatuor dumtaxat Lamentationum capita ejus
hacc aliter, id esi, nullo ad alphabeti ordinem re- esse scriptionis designai. Videsis epist. 55 ad Pati-
spectu habito, luerit ab auciore exarata, erroris liuum, et 30 ad Paulam, num. 3. Porro Grsccacle-
S. Doctorem insimulanl. Verum non ul illi auiu- menta singulis versibus apposiia ex antiquo ms. posl
inant, ab alpliabeii elemeutis ex ordine, ul Lamcn- Martianseumrelinuimus, quod nuraerum designent,
lalioiunn capila, ipsnm quoque orationem digeri ait non initialem archetypi litteram.
S. Paler: sed viginti duobus eam contineri versibus, b In Palatino ms. addit anliquarius : Hieremias
quot nuraero sunt lillerae in alphabeto : idque est, habet, versus1111. CCCCL.
Explicil Jeremias propheta.
PR.EFATIO HIERONYMI IN EZECHIELEM.
Ezechiel prophela cum Joachin rege Juda caplivus D I prophelaverunt. Sermo ejus nec satis disertus, nec"
ductus est in Babylonem : ibique iis qui cum eo ca- admodura rusiicus est : sed ex utroque medie lem-
pti [Al. captivi] fueranl, prophelavit, pcenitentibus peralus. Sacerdos et ipse, sicut ei Jeremias : princi-
quod ad Jeremiaevaticinium se uliro adversariis tra- pia voluminis el fiuem magnis habens obscuritalibus
didissent, et vidercnt adhuc urbem Jerosolymam involtita. Sed et Vulgata ejus editio non mulium di-
» stare, quam ille casuram esse prsedixerat. Trige- slat ab Hebralco. Unde satis miror quid causoeexsti-
simo autem retatis suse* anno, et caplivitatis quinto, terit, ut si cosdem in universis libris habemus inler-
cxorsus estad concaptivos loqui. Et eodem lempore, preles, in aliis eadem, in aliis diversa transtulerint.
licet poslerior, hic in Chaidea, Jereraias in Judsea Legile igitur et hunc juxia iranslalionem nostrnm ;
« Scquiormanus in codice Palalino erasit verbttm quoepropior ad fidem sententia est, mavult ipsc tri-
boc stare. cesimum annum ab renovato sub Josia foederc Ju-
b Hoc vero ipsum negal S. Pater in commentano daeorumcum Deo supputare, cum jam annos quinque
priniis statim verbis : Tricesimus, inquiens, annus, egisset Ewchiel in captivitaie.
non «' vleriquewstimant, wlatisprophetwdicitur; Tuift
P.TROI^ XXVIU. 3Q
139 S. HIERONVMIDlVlNA BIBLIOTHECA. 940
quia per cola scriplus et commatn, manifestinretn A pellnt ut n scribant. Sed vereor, ne illud eis eveniat
>'
legenlibus sensiira tribuit. Si autem amici mei ct quod Graccesignilicantius dicitur, ut vocenlur oayo-
hunc subsannaverint, dicite eis quod nemu-eoscom- loiuopoi, id est, innndiicantes sanuas.
" Hic iterum sequioris critici mnnusexperlus cod.
ui mea scribanl. specie compositionis. MART.
Palalin., scripta leganl, pro Opliine —Hax oiriniiini, quot vidimus, codicum lectio est,
ve.io nd llicronyiiii iiienteni liahct inipressa lectio. lameui Lntinis r-ocpelilteris paulo corriipiius scri-
Quid quod Groecusopiimus scriplor PuuipJiiliismar- batnr (agoliduri. Neque adeo liene Erasimislcgcnduin
l'yr in Apologia pro Origene, sophistns convicinnles, coujecenu ytXoXoiSopot,siqiiitlciii el veieriini libro-
»li"sqiie inaledicos scriptores.ail iioiniuatos a Gracis rum scriplura nbborrei, el suhnexu ejus vi>rbiinier-
KayoWSof/OUf. manducantcs sannas, eliamsi Clerico, id
> llanc Grrccam vocem reprxsentant omnes mss. preta.io, temcre conteiideuli demns, ab liierouym» a<lilitaiii
codices, quro, etsi in noiinullis panluliim depravaia non fuisse, sed a librario aliqno, vei siiulinso : indi-
legatur, facile a quolibet lingute Grrecae nou impe- cio ininen manifrsio sit, jam diu olim iia scriptum
'ritu resiitui pnieriii: sed iniriis esrioesius, ac fliicliia- cxslilisse, fuyoloiSopoi:non en m a ifu.o; veco , dili-
lio Inierpreiuin ejusdem vcrbi. ln antiquis inanu- yenles, sed a yi.yo;, manducrailet, derivatur. Nec ilif-
scriplis (•xcnijilarilius triplox b;cc alfenur imerpre- lilemur, comuiuni Graeci idiomalis annlogire cmnpti-
taiio Laiina : tfuyo\oii]orjoi,quod est aptid jius , sitiouem eam repognure, usuque receplum oon ei-se
manducans scnecias, quud cst, manducaiis senecias, btinis scriptoribiis prarpnneie voeem fiyo;, quain
hoc est manducans sencdns Quid sint auteiii setteeiw, econtrario constat sexcentis cxemplis posiponr. Ve-
Vet senedw piorsiis iguornmus, cuin uec Grrcce, ne.c rutn , t|tiod ante nos fcre conjcceiat Murliunrus ,
Laiine, aliquid sibt velmt hrccverba. Bene,igitur do- n facliiin videtur sludiose nb ilieiouy , ul vocnbtili»
ctlit Mariamis lugeiiduni esse, manducantes saurius, " feiine ipso uiereiur, quo Syri . :i|iud qiios degebal,
IIOII munducantcs senecias, tnu conviciis cjnudentes. caltimiiiariim patrem , el r.ux1E|O/JIV culumnintorem
Subdit ideio Marianus huric lnqncudi iuoditma De-
inosthene ttieionyiiiuni aecepisse : ille eniiu in ora- diabolum. Vocanl vern rs2f"ipL_X,quod niiniiiiiii est
tionc Tiipi -rs^a-joij, vocat JEschincm adversaiiuiu manduciinlemsanntis, sive ectentcmculumnias, abb.x,
SIIIIIII/a/xSocpayov,quod ci obtrcclando conviciis ve- quod esl, munducare, el tOinp. quod esi, vblrectulio.
MCreiur, nc suturarclur. Id si ila est, qunre nou di- Qiinmqoain non ipsuni Itieronymuiii itu reddidisse
xit Hierrtnynuis :Sed vereor, ne.iltnd eiseveniai, qnoil noinen ilhul in Grreco nrbitinmur, sed a Graicoruui
(•rwce significanlius dicuur, ul vocenlur (auGoyayOt ? in Syriani adveiuiiio vulgo, a quo Syii iniiuuiera pro-
ln prouipiii erntverbum isiud tVuSoyayotrqtiiiligitur peiiiiiduni vocabula ar.cepia icferiiul, sic eflormaliiiu
i,*cesse fuil ad alinm verbi (Iraci cniiipOMiiiuieiii rciiiiuisse. Fnslidie.siiin ndeo se nimis agii Clencus,
lonfugere, IMIIIIeadein sit luyfjofayoi, el yayoWoiciopoiqiii |iriiiia: Grseciiatis elegantium , et gniiiiiiiaiiees
Kigiiilicaniia?Facilius creilKlruu inoduiu loi|nei<,li analigiain requint in cjus inqursitione vocabuli, i;uod
Syiorum expressisse llieioiiymom : Syiis nanique a viilgn usurpatuin, iiiveiitiiuique est, scqniore a;vn,
Irnoitiare est, utvoccnt Diaboliim artilicein omnis pcregiino in solo, dciiiuiu ct altenus inge liiim lin-
caluiiinire, }S_hpb_Xocetkuriso, id cst, Edentem cri- gux. Id gciuis iilia ncc sane pauea repeiire est in
ul de hoc ille
minationem, quod vocnbulutu ev xquo.resppudet di- Glossariis, qua: nemo, resptiere aususseutit, est.
qunsi
cliuni Grrccseyuyoloiciopo;,tam in sensuiu, quaui in iinperitoiiiiii o-<pu).u.«.-;ot.,
INCIPIT
LIBER EZECHIELIS PROPHET^:.
[Cap. I.] El faclumesl in tricesiino anno, in quarlo, in C et idnnla pedis eorum quasi planta pedis vituli,
qrtmia mensis, ctim essem in medio capiivoitim et scintillie i|uasi aspecius oeriscnndenlis.
juxta fluvium Chubar, aperli sunt cocli, et vidi Et uianus Iioininissiib pennis eorum in quatuor pnr-
visiones Dei. lilms i
Pi qiiinta meusis," et fucies et penhns per quatuor parles habehant.
ipse est unnus quiiilus traiismigrutionis regis Joa- Junckei|iie erant peiuias eorum alterius ad nlteruin.
cli n, Non revertebnntur cnm iucedcreni :
Factum est verbum Pomini ad Ezecliielem filium sed uniiriKjiiodqueanle faciciu suam gradiebalur.
Bnzi sacerdoiem in lerra Clialdrtorutn , juxta Similitudo uiiiem Vullnseorum :
(lumeii Chobar : faces Iraminis, et faeies leonis a dexiris ipsorum
et facta cst snper eum ibi ninnus Domini. qumuor ;
Et vidi, et ecce veutus lurbinis veniebat ab aqnilone; facies aiiicm bovis, a sinistris ipsorum qiiaiuor,
et nubes magnn, et ignis involvens, et splendor in et facies aquilae [Al. add. desuper] ipsoruni qua-
circuilu ejus : luor.
Et de medio ejus quasi spcics eleclri, id est, de Ei fncies eorum, et pennae eorum cxtentx desuper:
medio ignis: dua: pciiniij singiiloruin jiiiigebanlur,
Et * iu medio ejus similitudo qualuor animalium : et dua: lej;eliniit corpnra eoruin :
et bic aspectus eoruin, similitudo hoininis in eis. ct imiimquodi|iie coram fncie sua'amLulabat [Al.
Et quatuor facies uni, gradiebaiurj :
ei qnntunr peunre uni. Ubi erat impetus spiriius , illml gradiebnntur,
Et pedes eorum pedcs recti, 0 nec revcrtebantur cum ambularent.
" Locns cOrruptus in cxcmplaribus Canonis He- Sancii Ilieronymi, videsis lib. I Comment. in Eve-
braicoe veritatis, ac in oinnibus aliis mss. ulii lirec chieleui. Coilex Colhcriiiius Aniciensis, et nrrtiqiius
I egtintur, et exmedioeorum sintilkitdo quatuor anima- San-Gerinauensis num.5, puraiii retinent leCliOlitUB^
(jiwi. Quce quam sint coulraria iiiterpretationibus sod ex secunda manu. MART, ''
941 LIBER EZECIIIELIS PROPHETJE. 94-
Et similitudo animalium, aspectus eorum quasi car-A est mihi,
bonum ignis nrdenlium, ei siatnit me supra pedes meos:
et quasi aspeclns Innipadarum. et audivi loquentcm ad me, et dicentem :
Hax erat visio discurrens in medio aniinalium, ] hominis,
Fili
splcndor ignis, mitto ego te ad filios Israel, ad genles aposiatri-
et de irrne fulgur egrediens. ces, quae recesserunt a me :
Et anitnalia ibantet revertebantur, ipsi et patres eortim prsevaricati sunt pacium
in siniililudinem ftilgnris coruscanlis. meum usque ad diem lianc.
Cumqiie aspicerem auimalia, ] filii dura facie, el indomabili corde sunt, ad quos
Et
appuruit rota una super lerratn juxia animalir», ego mitio te :
liaiiens [Al. Iiabeutia| quniuor fucies. ei dices ad eos :
Et aspectus rolarimi, et opus earum, ]
Hsec dicit Doininus Deus.
quasi visio niaris : I fortevel ipsi audiant, et si forte quiescanl,
Si
Eliinn siinilitudo ipsarum qu.iluor : quoniam domus exasperans est:
el aspectus earum et opera, et scient quia propheta fuerit in medio eorum.
qua.visil rola in uiedio rotae. Tu ergo, fili hominis, ne liineis eos,
Per quatuor paries earum eunies ibant, neque sermones eorum metuas:
el non levcnebantur cciiu auibularenl. 'Quoniam increduli et subversores sunt tecum,
Slauira qtioque erat rotis, et cuni scorpionibus habitas.
et nltitudo, et horribilis aspeclus : -. Verba corum ne limeas,
el toliiin corpus plenum oculis 111 circuilu ipsarum et vultus eoriiin ne formides,
quatuor. quia domus exasperans est.
Cumqtie amliulareiit nnimnlia, Loqueris ergo verba mea ad eos, si forle audiant,
umbulabant pariter et rolre juxla en : ct quiescant ;
El cuiu elcvareiitur aiiimalia de terra, clevabanlur quoniam irritalores sunl.
simul et rota:. Tu autem, lili honiinis, audi quaccumque loquor
Quocumque ibal spiritus, ad te,
illuc euntc spiritu, et rottc pariler levabanlur, et noli esse exasperans, sicut domus exasperalrix
sequentcs eum. est:
Spiritus enim vilae Aperi os tuum et comede quoecumque ego do
erat in rotis. libi.
Ciim euniibus ibant, et cum stanlibiis siabnnt : El vidi, et eccemanus missa ad me, in qua erat in-
el cum clevalis a lerra, pariter clevabuiuur et ro- volutus liber :
l.v, seqiientes ea : el expandit illum coram me, qui erat scriptus in-
quia spiritus viire erat in rotis. tus et foris :
Et similitudo super capita [At. caput] animalium fir- et scriplse erant in eo lamentationes, et carmen,
iiiameuii, et vse.
qunsi aspeclus cryslnlli liorrihilis, [Cap. III.] Et dixit ad me :
et exlensi super cajiua eorum desuper. Fili hominis,
Sub (irmanieiitt)auiem peiuire eorum rectae allcrius C quodcuiiiquc inveneris, comede:
ad nlieruni : Comede volumen islud ,
tinumquodqiieduabus nlis velabat corpus suum, ei vadens loquere ad filios Israel.
el alterum similiter vclnbatnr. Et aperui os meum,
Et audiebam sonuin alarum, quasi sonum aquarum ei cibavit me volumineillo :
muliarum, Et dixii ad me:
quasi sonuiii subliniis Dei : Fili hominis,
Citin auibiilarent, quasi sonus erat multitudinis venter tuus comedet,
ut soiuis casirorum. et viscera lua complebuntur volumine isto, qttod
Cumque siarent, ego do libi.
deniiiiebantur pennrc eorum. Et comedi illud :
Nain curn fieret vox supra firmamenlum, quod erat et facium est in ore mco sicut mel dulce.
sttper capul eorum, Et dixit ad me :
slnbanl, et submitlebanl alas suas. Fili lioniinis,
El super (iinininentum, quud erat iramincns capili vade a ad domum Israel,
coruin, et loqueris verba mea ad eos.
quasi aspccius lapidis sappltiri similrludo throni : Non enim ad populum profumli sermonis ct ignolre
et super siinilitiidinem throni, [ Al. difficifis] linguse tu milteiis, ad domum
siiniliiudo quasi nsjiectus bominis desuper. Israel:
El vitli quasi specicm clectri, jt , neque ad populos multos profundi sermonis et
velui ai-pccluin ignis, inirinsecus cjus per circui- ignotre linguoe,quoruui [Al. et ignoli sermonis,
lum : quorumj non possis audire serniones:
A lumbis ejus et desuper, Et si ad illos miuercris,
et a liimliisejus usque deorsum, ipsi aiidirent te.
Vidi quasi speciem ignis splenileiuis in circuilu : Domus autem Israel nolunt audire te :
velut aspeetuni arcus cum fucrit in ntitie in die qtioniam nolunt audire me.
pluvire. Omnis quippe domus lsrael ailrita fronte est, et
Hic erat aspectus splendoris per gyrum. duro corde.
[Cap. II.] Hxc visiosimililudinis glorirc Domini, Ecce dedi faciem luam valentiorem faciebus eo-
et vidi, etcccidi in faciem meain, rum,
et audi vocein loquenlis. etfroiiiem luam duriorem fronlibus eorum.
Et dixitad rae : Ut adamanlem, et ut silicem dcdi faciein tuam :
Fili hominis, Ne timeas eos, neque metuas a lacie eorum :
sta super pedes luos, et loquar lecum [Al. tibi]. quia domus exaspcrans est.
Et ingressus est in rne spiritus postquam locutus El dixil ad me ;
• In commentario: Vade, et ingredere ad domum, «tc, pressius Hebreeo»sa
^»
t)43 S. HIEROISYMIDIVINABIBLIOTIIECA. 944
Fili hominis, A Cum autem locntus fuero libi, apcriara os tttum, et
omnes sermones meos, quos loquor ad te, assiimc dices ad eos:
in corde tuo, Hsec dicit Dominus Deus :
et auribus tuis audi: Qui audit, audial:
Et vade , ingredere ad transmigrationem, ad filios et qui quiescit, quiescat:
populi lui, quia domus exaspcrans est.
ct loqueris ad eos, et dices eis : \Cap. IV.] Et tu, fili hominis,
Hrec dicit Dominus Deus : sume tibi latercm, et pones eum coram te :
si fortc audiunt, et quiescanl. et describes in eo civitatem Jerusalem.
Et assumpsit me spiritus. Et ordinabis adversus eam obsidionem,
e.t audivi post me vocem commoiionis magnre : et aedificabismunitiones, et comporlabis aggerem,
Benedicta gloria Domini de loco suo : et dabis contra earn castra ,
Et vocem alarum animalium percutientinm alteram et pones arietes in gyro.
ad alteram, Et lu, sume libi sartaginem ferream ,
et vocem rotarum sequentium animalia, et pones cam in murum fcrreum inter te et inler
et vocem commolionis inagnoe. civiiatem:
Spiritns quoque levavitme, et assumpsit me : Et obfirmabis faciem luam ad eam ,
et abii amarus in indignalionc spirilus mei : et erit in obsidionem, et circuradabis eam:
Mauusenim Domini erat inecuiii, signum est domui Israel.
conforians me, _-, Et lu dormies super latus tuum sinislrum ,
£t veni ad transmigrationem, acervnm novarnm fru- " et pones iuiquitates domus Israel super eo ,
gum, ad eos qui habitabant jnxta Cbobar, numero dierum quibus dormies super illud,
et sedi ubi illi sedebant: et assiimes iniquitalem eorum.
et mansi ibi septem diebus mcerens in medio eo- Ego auiem dedi tibi annos iniquiintis enrum,
rum. numero dierum treccntos et nonaginta dies:
Cum autem pertransissent scptem dies, et portabis iniquitatem domus lsrael.
factum esi verbum Domini ad rae, dicens: Et cum compleveris haec,
Fili hoiniuis, dormies super latus tuum dexterum secundo :
speculuiorem dedi te domui Israel: et nssumes iniquilatem domus Juda quadraginta
et audics de ore meo verbum, diebus.
ct annunlinbis eis ex me : Diem pro anno,
Si dicente me ad impium : Morte morieris, diem, iiiquam, pro anno dedi tibi.
non annuntiaveris ei, neque locutus fueris ut Et ad obsidionem Jerusalein convertes faciem tuam,
avertatur a via sua impia, et vivat : et brachium lutini erit extentura [ Al. exerium J:
Ipse impius in iniquitaie sua morietur, et prophelabis adversus eam.
sanguinem auiem ejus de manu tua requiram. Ecce ciicumdedi te vinculis:
Si autem tu annuntiaveris impio, et non te convertes a latcre tuo in latus aliud ,
et ille non fuerit conversus ab impietate [ Al. ini- donee compleas dies obsidionis tuae.
quitale] sun, ct a via sua impia : Et tu sume libi frumenluin, el liordeum ,
Ipse quidem in iniquitate sua morietur, C et fabam, el lentem, el milititn, etviciam:
lu autem animam tuam liberasli. Et mittes ea in vas uiuini,
Sed et si conversus justus a justitia sua fecerit ini- et facies tibi panes numero dierum quibus dor-
quitatem: mies super latusluum:
ponam offendiculum coram eo, Irecentiset nonaginta diebus comedes illnd.
ipse morietur, quia non annuntiasti ei: Cibus autem luus quo vesccris, erit in pondere vi-
ln peccato suo morietur, et non erunt in mcmorla ginti stateres in die:
justitiu: ejus, quas fecit : a tempore usque ad tempus comedes illud.
sanguinem vero ejusde mantt tua requiramJ Et aquam in mensura bibes, sextam partem hin:
Si autem tu annuniiaveris justo, ut non peccet ju- a tempore usquc ad tempus bibes illud.
sius, Etquasi siibciiiericium liordcnccum comedes illud :
et ille non peccaverit: et stercore, quod egreditur de homine [Al. hu-
Vivens vivet, quia annuntiasti ei, mano],
et tu animam tuam liberasti. operies illud in oculis eorum.
Et facta est« super me manus Domini, Et dixit Dominus;
et dixit ad me : Sic comedent lilii Israel panem suum pollulum inier
Surgens egredere in campum, gentes,
et ibi loijuar lecum. ad quas ejiciam eos.
Et surgens egressus sum in campura : Et dixi : A a a, Domine Deus ,
et ecce ibi gloria Domini stabat _.
, ccce anima mea non est polluta ;
quasi gloria, quam vidi juxta fluvium ChobaT : 'v el morticinum, et laceratum a bestiis non coniedi
et cecidi in faciem ineam. ab infantia rnca usque iiunc,
Et ingressus esi in me spiritus, et statuit me super ct noii est ingressa in os uicum omnis caro im-
pedes raeos: munda.
et locutus est mihi, et dixit ad me : Etdixit ad me:
Ingredere, et includere in medio domu» tuse. Ecce dedi libi fimum bonum pro stercoribus liu-
El tu, fili horainis, nianis:
ecce data sunt super te vincula , et ligabflnf uee
in eis : ct facies panem tuura in eo.
et non egredieris in [ Al. de ] meA'o"eorum. Etdixilad me:
Et linguam tuain adhrerere faciam palalo tno, ct erU' Fili iiotninis:
mutus, Ecce ego conteram bnculum panis in Jemsalem :
nec quasi vir objurgans b : Et coniedeiil paiieni in pondere, ci in sollicitiidiue:
quia domus exasperans est. Et quam iu mcnsura, ct in angustia bibent:
« lnierserit S. Interpres in comniemarlo. b Hic quoque propius ad Ilebrooumadditur pro«
ibi quotK!
el iu Hebrao resonat Bttf< . ". iiomeii eos.
945 LIBER EZECHIELIS PROPHET^E. 946
Ut, deficientibiis pane et aqua, corruat unusquisque A in conspeclu omnis prsetereuntis. \
ad fratrera suum: Et eris opprobrium , et blasphemia,
et contabescant in iniquitatibus suis. exemplum, et stupor in gentibus qure in circuiiu
[Cap. V.] Et tu, fili hominis, sume tibi gladium acu- tuo sunt,
tum, radentem pilos: cum fecero in te judicia in furore, et in indigna-
et assumes eum, et duces per caput tuum, et per tione, et in increpationibus irse.
barbam luam. Ego Dominus locutus sum :
Et assumes tibi statcram ponderis, a
Quando misero sagiltas famis pessimas in eos [ A/.
et divides eos. tac. in eos ],
Tertiam partem igni combures in medio civitatis, quse erunt mortiferre,
juxta complelionein dierum obsidionis [Al. conclu- et quas mittam ut disperdam vos :
sionis]: Et famem congregabo super vos ,
Et assumens lerliam parlem concides gladio in cir- et conteram vobis [Al. tac. vobis] baculum panis.
cuituejus: Et immittam in vos famem,
lertinm vero aliam disperges in ventum, et beslias pessimas usque ad internecionem:
et gladium nudabo post cos. Et pcstilentia et sanguis transibunt per te,
Et sumes inde parvum niimeruin : et gladinm inducam super te.
et Iigabis eos in suniniilnie pallii tui. Ego Dominuslociilus sum.
Et ex eis rursum tolles, et projicies [At. add. eos] in I Cap. VI.] Et factus est sermoDomini ad me dicens :
medio ignis, et combures eos igni [A/. tac. .r. Fili hominis. ponc faciera tuara ad montes Israel,
igni] : et prophetabis ad eos, et dices :
et ex co egredietur ignis in omnem domum Israel, Montes lsrael, nudite verbum Domini Dei.
Hrec dicit Dominus Deus: Hoecdicit Dominus Deus montibus, et collibus,
Istn est Jerusalem, in medio gentium posui eam, rupibus, et vallibus:
clin circuitu ejus terras: Ecceego inducam super vos gladium,
Et contempsit judicia mca, et disperdam excelsa vestra;
ul plus esset impia qunm genles; Etdemoliar aras vestras,
ct prsecepia mea, et confringentur simulacra vestra :
ulira quam terrac quae in circuilu ejus sunt. et dejiciani interfeclos veslros anie idola vestra.
Judicia enim mea projecerunt, El dabo cadavera filiorum lsrael anle faciem simu-
et in praeceplis meis non nmbulaverunt: lacrorum veslrorum:
Idcirco liaecdicit Dominus Deus: et dispergam ossa vestra circum aras veslras,
Quia superastis gentes, quae in circuitu vestrosunt: in omnibiis habitalionibus vestris.
et in proeceptis meis non ambulastis, et judicia Urbes desertae erunt,
mca non fecistis, et excelsa demolienlur, et dissipabuntur :
el juxta judicia gentium, quac in circuitu vestro Et interibunt arse vestrae, et coiifringenlur :
sunt, non estis operati; et cessabunt idolavestra,
Ideo hrec dicit Dominus Deus : et conterentur delubra veslra,
Ecce ego ad te, et delebuntur opera vestra.
et ipse ego faciam in medio tui judicia in oculis C I Et cadet interfectus in medio vesiri:
genlium. et scietis quoniam ego Dominus.
Et faciam in te quod non feci, et quibus similia ultra Et relinquam in vobis eos , qui fugerint gladium in
non faciam, gentibus,
propter oinnes nbominntiones luas. cuin dispersero vos in terris.
Ideo palres comedem lilios iu mcdio lui, et filii co- Et recordabunlur mei liberali vestri ingentibus, ad
medent patres suos, quns cnptivi ducti sunt:
el faciam in le judicia, quia contrivi cor eorum fornicans, ct recedens a
et ventilabo universas reliquias tuas in omncra me;
ventum. et oculos eornm fornicanles post idola sua :
Idcirco vivo ego, Et displicebunt sibimet supermalis quae fecerant in
dicit Dominus Deus: universis abominationibus suis.
Nisi pro eo quod sanctum meum violasli in omnibus Et scient, quia ego Dominus non frustra locutus sum,
olfcnsionibus tuis, el in omnibus abominalioui- ut facerem eis inaltun hoc,
bus tuis: Hrcc dicit Domiuus Deus:
ego quoque confringam [Al. add. ie], et non par- Percute manum luam [Al. manu tua],
cet oculus mcus, et non miserebor. et allide pedem luum, et dic :
Tertia tui pars peste morielnr, Heu b, ad omnes abominationes malorum domus
et fume consumetur in medio tui: Israel.
Et tertia pars tui in gladio cadet in circuitu tuo: quia [Al. qui] gladio, fame et peste ruituri sunt.
JJ
tcrliam vero partem tuam in oranem ventum dis-' Qui longe est, peste morietur :
pergam, qui autem prope, gladio corruet:
et gladium evaginabo post eos. Etqui relictus fuerit, et obsessus [At. circumdalus]
Et complebo furorem meum ; fame morieiur ;
et requiescere faciam indignalionem meam in eis, ei complebo indignationem meam in eis.
et consolabor: Et scietis quia ego Dominus,
El scient quia ego Dorainus loculussum in zelo meo, cutn fuerini interfecti veslri in medio idolorum
cum implevero indignationem meam in eis. veslrorum,
Et dabo te in desertum ct in opprobrium genlibus, in circuitu ararum vestrarum,
qusein circuitu tuo sunt, in omni colle excelso:
" Addunl hoc loco exemplaria Canonis verbum, petilum hic loci, etsialii codices mss. scmel lantum
bestias, ul sit sensus : Quando misero sagitlas famis, IIeu legant juxla Hieronymum in Coinmentariis.
bestias pesiimas in eos; quod siiinptiim est e versu Quia vero frequenler occurrunt in propbeiis similes
sequeeii, uld post famis cladem memorantur bestiw locutiones, huc ex Jereniia, vel e cajme nuno hnjus
pessimw. MART. libri facile iransferri potuil Heu repetitum. MART,
b Eadem exemplaria ler habent verbura Heu re-
947 S. HIERONYMlDIVINA BIBLIOTHECA. 918
el in cunclis summitatibus montium, A Canite luba, prscparentur onines,
et sublus omne lignum nemorosum, et non esl qui vndatad proeliuin :
et subtus iiniversain querciim froodosani, ira enim mea super universum populum [Al.
a lociiui ubi accenderunt thuraredolentia uuiversis omnem mullitudineinj ejus.
idolis suis. Gladius foris, et pestis et lames inlrinsecus : qui in
Et extend.un nianum meam supcr eos : iigro est, gladio inorietur :
et f.iciam terram desolatara et deslitutam, et qui incivitaie, pe»iilentia cl fame devorabuntur.
a deserto Deblatha, El salvabuntur qui fugerint ex cis :
in omuibus habitaiionibus eorura ; et eruut in inoniibus quasi coluinbse convallium,
ct scient quia ego Dominus. onuies trepidi,
[Cap. VII.] Et lactus est sermo Domini ad me et unusquisque iu iriiquitate sua.
dicens : Omnes manus dissnlventur,
Et lu, lili hominis, et omiiiu geuua fluent aquis.
Haecdicit Dominus Deus lerrsc Israel: Et accingeni se ciliciis,
Finis veuit, et operiet eos fonnido,
venil finis super quatuor plagas [A/. alas] terrsc. ei in omni lacie confusio,
Nunc finis supcr le, et in imiversis capiiibus eorum [Al. tac. eorum ]
et emittam ftirorem metun in te calviiium.
Et judicabo le juxta vias iuas : Argeniuni eorum foras projicietitr,
et ponam contra te oinnes abominationes luas. el auium eornm iu slerquiliuium erit.
Et non parcet oculus meus supcr te, et non mise- "I Argeniuui eoium, cinuruin corntn
rebor : non valebit liberareeos in die furoris Domini.
sed vias luas ponam super te, Aiiiiuam sium nou saturabunl,
el abominaiiones luaein medio tui crunt : et ventres corum non implebuntur :
et scietis quia ego Dominus. quia scandalum inii|uilatis coruui factum est.
Hrec dicit Duininus Deus : El ornameiiiuru moriilium suoiuin in superbiam po-
Affliciio una, suerunt,
Alflictio ecce venit. et imagines nbominatinnum suarum et
Finis venit, simulacrorum fecerunt ex eo :
venil linis, propter lioc dedi eis illud in immundiiiam.
evigilavil adversura te : Et dabo illud in inaiiiis alieiioruni ad diripiendum,
ecce venii. et impiis lerrse in pracdam, et
Venitb contrilio super te, qui hahilas in lcrra : contumiiiubunt illud.
venil lcmpus, prope est dies occisionis, El averiam faciem meam nb cis,
ef noii glorise inoutiuni. et violabunt arcanum meiim :
Nunc de propinquo effundam iram meam super te, Et iiiiroibnntin illud cmissarii,
ei complebo [Al. replicabo] luroreui meum in te : et coiiianiiiinbiinl illud.
Et judicabo lejuxia vias luas, Fac conclusioiiein,
et imponam tibi omnia scelera tua [Al. oranes; qnoiiiam lerra plena est judicio sanguinum,
aboiniiiaiioncs tuas] : (
Q et civilas plena iniqtiitate.
Et iioi) parcet oculus meus, nec miserebor, Et addncam pessimos de genlibus,
sed vias tuas imponam tibi, et possidcbunl domos eorum :
et aboiiiinaiioiies tuae iu niedio tui eruqt : Et quiescere faciarn superbium potentium, el possi-
et scietis quia siim Dominus perculiens. debunt sauctuaria eorum.
Ecce dies, ecce venit: Angusiia supervenienle, rcquirent pacera, et non
egressa est c contrilio, erit.
floruil virga, Coniurbalio supcr conturbationcm veniel,
gerniinavii superbia : et auditus super auditum :
niquilas surrexit in virga impieiatis; Et quoereiu visioneni de prophcta,
non ex eis, et non ex populo, neque ex sonitui el lex peribit a sacerdote,
corum : et consilium a senioribus.
el non erit requics in [A/. lac. in] eis. Rex lugcbit, et princeps induetur mcerore, et manus
Venit lempus, appropinquavil dies : populi terrse couturbabuutur.
qni ciuit, nou laeteltir : Secunduiii viam eoruni faciam eis,
et qui vendjt, non ltigeat : ct secundum judicia eorum judicaboeos: cl scicnt
quia ira super ouinem populum ejus. quiu ego Douiinus.
Quia qui vendit, ad id quod vendidit, [Cap. Vlll.] Et lactum est in anno sexlo, in sexto
non reverieiur, mense, in quinta mensis :
et ndliuc ii) viventibus vila eorum. _v ego sedebnm in domo mea,
Visio enim ad omnem multitudinem ejus non rcgre- u et senes Juda sedebant coram me,
-
dietur : et cecidjt super ine ibi manus Domini Dei:
et vir in iniquitate vitse suae non conforlabiiur.
a Non locum, sed /ucumlegimus in utroqtie exem- posilione constat, leclum a S. Interprete, contraclio;
plari Canonis : lignum vero nemorosum idem estt: qunm vocem el tertio ab hoc versu reiinel, ut mox
quod lucns, unde sai commodus sensus exprimilur dicemus. Nee proieclo abludit liebraicuiu verbum
in Cnnone, quanivis Ilebrsetis locum habeat. MART. nTSVri , quod proprie circulum, sive periodum
— Mendose lucum pro locum , tjuos laudat Mar- sonat.
lian. mss. praelerunl, cuni aperlissime taiiien in1 c Diximus, bic quoque positum ab Hieronymo ,
Hebrao sit, DlpQ- Ansam criticorum tenierilati de- contractio, pro conlritio : quod nianifesiissinie iterum
derinl ea Hieroiiymianse expositionis verba : in ex- liqucl ex ejns ex|iosiiioiiis contexiu , ubi .«ic intcr-
celsis coilibus, inler ipsa idotorum altaria Lticosqne, preiatur : contracta cst dies et abbreviata, eic, quoe
quw appellunlttr ligna nemorosa. videsis. Martianreus, haud sciinus quo anctore , vo-
b Suspicari licei, hoc ita nuitatiim a crilicis, sive ccm enm muiai in confraciio : nec lectoreiu de nova
a librariis nomen fuisse : siquidem tura ex hujus lectione sua nionet. 3
prselectione loci in commentariis , cum ex ipsa ex-
949 LIBER EZECHIELIS PROPHET-E. 950
Et vidi, et ecce similitudo quasi aspeclns A irritandum me?
ignis ab aspeclu lumborum ejus, et deorsum ignis:: et ecce applicant ramum ad nares suas. 1
et a lumbis ejus, et sursuin, Ergo et ego laciatn in furore':
qtiasi aspcctns splendoris, non parcet oculus meus, nec miserebor,
ut visio electri. ct cuiii clamaverint ad nures raeas voce magna,
Et emissn siiniliiudo manus apprehendit me in cin- non exnudiam eos.
cinuo capitis mei : [Cap. IX.] Et clamavii in auribus meis voce magna,
et elevavit me spiritus inter terram et ccelum : diccns :
Et adduxit me in Jerusalem in vi-ione Dei, Appropinqiiaveriinl visilaliones urbis,
juxla ostiuin inlerius, quod respiciebnt ad aqui- et unusquisque vas interfectionis habet in maou
loneni, sna.
ubi erat staiutum idolum zeli ad provocandam, Et ecce sex viri veniebnnt de via portre superioris,
aruiulalionem. qnre respicil ad aquilonem :
El ecce ibi gloria Dei Israel, et uniusciijiisqne vas iiiieriius in manu ejns :
sec.unduni visioncm, quara videram in carapo. Yir quoque imus in niedio ennun veslilus lineis,
Et dixit ad me : ei airair.entarium scriptotisad renes ejus .
Fili liominis, El ingressi sunl,
leva oculos tuos ad viam aquilonis : et sieterunt jnxia allare acreum :
Ei ;elori,i Domiui [Al. Dei] Isracl assumpta est de
Ei lev.ivioculos meos ad viam aqnilcnis : '-, cberub,
ct ecce. nb oqiiilone port:e alians, erat supcr enm ad limen domus :
itlolnm zeli in ipso inlroiiu, qii:i>
El vocavit virum, qui induius erat lineis, et alra-
Et dixit ad ine : _ ineiiiariiim scriptorrs babebat in lumbis suis.
Fili honiinis, Et dixit Dnminus ad eum :
purasue, vidcs tu quid isti faciant, abominaliones Transi per mediain r.iviintemin medio Jcrusalcm :
inagnns, et signa thnti supcr froniem virorum gcmentium
quas donras Isracl fucit hic, ut procul recedam a et dolcniium supcr cunctis aboiiiinationibus,
sancLuario meo ? quae fiunt in medio ejus.
etadliiicconversus videbis abominationcs majores. El illis dixit, auilienie me :
El introduxit me ad ostinni airii : Transite per civilaletn sequentem eum, el percudte ;
ei vidi et ecce foramen unuin in pariete. non parca'. oculus vesler, iieque misereaiuini.
El dixit ad me : Senem, .idolesceninliun,
Fili hoiuiiiis, fode pnrietem. et vii|>iuein, parvulum, elmulieres,
Et ciim perfodissein parielem, inteilicile usque ad iiileriieeioneiii :
appmuit osiium unum. Oninem aulem, super quem viderilis thau, ne oc-
Et dixit nd me : cidalis,
Ingredere, et 'vide abominaliones pessiraas, quas et a sancitiario meo incipite.
isti faciunt hic. Ccnperuntergo a viiis senioribus,
Et ingressus vidi, qoi erant ante fuciem donius.
et ecce omnis similiiudo reptilium et aninialiiim, iC Et dixit ad eos:
aboininatio, Coniaminaie domum,
et universa idola domus Isrnel depicta erant in ct implete atria interfeclis :
pnrictein circuilu per tolum. egreiliinini:
Et sepiunginla viri dc seuioribus domus Israel, Ei egressi snnt,
et Jezonias films Saplian stabat in niedio eorum et percutiebat eos qui erant in civiiaie.
slamiiini anle picttiras : Et, ca>decomplela , remansi ego :
El iinusquisque baliebat lliuribiilum in manu sua : riiique super faciem meam. et clamans aio :
et \ap»r nebuUe de tliure consurgebai. Heti, beu, heti [Al. heu semelj. Domiiie Deus :
Et dixil ad me : eraone disperdes omnes reliqnias lsrael,
Cerie vides, lili hominis, qurc seniores domus Israel effutideiis furorcm tuum super Jerusalem?
faciunt in lenebris, Et dixit ad me :
unusquisqiie in abseondito cubiculi sui. Iniquitas dornus Israel el Juda magna cst nimis
Dicunt enim : valde,
INoiividet Dominus nos, et repleta est terra sanguinibus,
dereliquit Dominus lerram. et civiias repleia est aveisione :
El dixit ad me : Dixcrunt eniin :
Adluic conversus videbis abominationes majores, DereliquiiD.iminus terrara,
qtias isti faciunt. et Doiiiiniisnon videt.
Et iniroduxit me per ostium portae domus Domini, ,UIgitur et meus non parcet oculus, ncque miserebir :
quod respieiebal ad aquilonem : viam eorum super capul eoriun reddain.
el ecce ibi mulieres sedebant plangentes Ado- El ecce virqui indutns erat lineis,
nideni. qui habcbatairamentniium in dorso suo (Al. lum-
Et dixil ad me : bis snis ),
Certe vidisti, fili hominis : respondit verbum ( Al. tac. verbum ), dicens :
adliuc conversus videbis abominalionos majores Feci sicut pr:ece|iisti tnihi.
his. (Cap. X.) Et vidi, et ccce in firmamcnlo, quod erat
Et inirodiixit me in atrium domus Domini iuterins : super caput cheruhim, qnasi lapis sip|>Iiirus, ,
et ecce iu ostio lemjili Doinini inter vestibultnn et quasi specics siniilitudinis solii,
altare. qunsi viginti quinquc viri, apparuit super ea.
dorsa babentes corura templuin Domini, et facies Et dixit ad virum, qui indutus erat lineis, et ait :l
nd orieiueiii : Iugrcdere in medio rotarum, quoe sunt subtus
et adorabani ad ortum solis. cherubiin,
F.t dixit ad me : et imple nianumtuam prunis ignis, qusesunl inter
Cerle vidisti, filihominis : cherubim,
Nuinquid leve est boc domul Juda, et effunde snper civitatem.
ut facerent abominationes istas, quas fecerunt hic: Ingressusque est in conspectu meo
qui replcntes terrain iniquitate conversi sunt ad cherubim autem stabant a dextris domus cum in-
931 S. HIERONYMI DIVINA BIBLIOTIIECA. 9S_
grederetur vir, A Dixitque adme:
et nubes implevit atrium interius. Fili hominis,
Et elevata est gloria Domini desuper cherub ad hi sunt viri, qui cogitant iniquitatcm,
limen domus: et tractant consilium pessimum in urbe ista, di-
el repleta est domus nube, cenles :
et alrium replelum est splendore glorirje Domini. Nonne dudum sedificatsesunl domus ?
Et sonitus alarum cherubim audiebalur usque ad htcc est lebes,
atrium exterius, nos auleni cnrnes.
quasi vox Dei Omnipotentis loquentis. Idcirco vaticinare de eis ,
Curaque prsecepisset viro, qui indutus erat lineis vaticinare, fili hominis.
dicens: El irruit in me spiritus Domini, el dixit ad me :
Sume ignem de medio rotarum, quse sunl inter Loquere :
cherubim : Hsecdicit Dominus :
ingressus ille slelit juxta rotam. Sic loculi estis , domus Israel,
El cxlendil cherub manum de inedio cherubim, ad cogitationes cordis vestri ego novi :
ignem, qui erat inler cherubim : Plurimos occidistis in urbe hac,
et sumpsit, et dedit in maiuts ejus, qui indutus Et implestis vias ejus interfectis.
erat lineis: Propterea hrcc dicit Dominus Deus :
qui accipiens egressus est. iiiterfecti vestri, quos posuistis iu medio ejus ,
El apparuit in cherubiin simililudo manus hominis r» hi sunt carnes,
sublus pennas eorum. ct haecest lebes :
Et vidi, el ecce quatuor roise juxta chorubim : et educara vos de medio ejus.
rota una juxta cherub unum, Gladium metuistis ,
el rota alia juxta cherub unum : et gladium inducam super vos, ail Dominus
Species aniem rolarum erat quasi visio lapidis cliry- Dcus.
solilhi. Et ejiciam vos de medio ejus ,
Et aspectus earum similitudo una quatuor : daboque vos in manu hostiura,
quasi sit rota in medio rolae. et faciam in vobis judicia ,
Cumqueambularent, inqualuorpartesgradiebanlur: Gladio cndelis:
iion reverlebantur ambulantes, in finibus Israel judicabo vos,
sed ad locum, ad quem ire declinabat qure prima et scielis quia ego Dominus.
erat, sequebantur et cceterse, nec converte- Hoecnon erit vobis in lebetem ,
bantur. et vos non eritis in medio ejus in carnes :
Et omne corpus carum, et colla, etmanus, etpennse, in finibus Israel judicabo vos.
et circuli, Etscietis quia ego Dominus :
plena eranl octtlis, in circuitti quatuor rotarum. quia praeceptis meis non ambulastis, et judicia mea
El rotas istas vocavit volubiles, audiente me. non fecistis,
Quatuor auiem facies habebat unum sed jtixta judicia gentium , quoe in circuitu vestro
facies una, facies cherub : sunt, estis operati.
et facies secunda, facies hominis : C Et fuctum est, cum prophetarem,
et in lertio facies leonis : Pheltias filius Banairemorluus est:
et in quarto facies aquilre. Et cecidi in facicm meam clamansvoce magna , et
Et elevata \Al. elevaii ] sunt cheruhim : dixi:
ipsum est aniraal, quod viderara juxta flutnen Heu, heu, heu, Domine Dcus :
Chobar. coiisummationem tu facis reliqniarum Israel.
Cumque anibularent cherubim, ibanl pariter el rotsc Et factum est verbum Domini ad mc , dicens :
juxta ea [ Al. eos ] : Fili hominis ,
et cum elevarent cherubim alas suas ut exalla- fratres tui, fralres lui,
rentur de lerra, , viri propinqui tui , et omnis domus Israel, uni-
non residcbant rotse. sed et ipssc juxta erant. versi,
Slantibus illis, stabant: quibus dixerunt babilatores Jerusalem :
et ciim elevatis elevabantur. Longe recedile a Domino ,
Spiriius enim viloe erat in eis. nobis data est terra in possessionem.
El cgressa est gloria Domini a limine templi: Proplerea haec dicit Dominus Deus ,
et stelit super cberubim. quia longe feci eos in geritibus ,
Et elevantia cherubim alas suas, exaltala sunt a et quia dispersi [Al. dissipavij eos in (erris:
terra coram me; Ero eis in sanctificationem modicain in terris, ad
et illis egredienlibus, rotx qunqiie subsecntre stinl: quas venerunt \Al. veueriul].
Et sletit in inlroilu portre domus Domini orieutalis : jy Propterea loquere:
Et gloria Dei israel erat super ea. Haecdicit Dominus Deus :
Ipsum est animal, quod vidi subter Deurn Israel juxta Congregabo vos de populis ,
fluviiim Cliobar : et ndunabo de lerris in quibus dispersi estis,
et intellexi quia cherubim essent. daboque vobis huinum Israel.
Qualuor, per qualuor, vultus uni, Et ingredientur illuc :
etquatuor alae uni ; et aulerenlomnes offensiones, cunclasque abomi-
et simililudo manus hominis sub alis eorum. nalioncs ejus \Al. tacet ejusj de ilia.
Et siinililudo vultuum eorum, ipsi vultus quos vide- Et dabo eis cor unum
ramjuxla fluvium Chobar, ei spiriturn novuni tribuam iu visceribus eorum :
et imuitus eorum, et impetus singulorum anle la- Et auleram cor lapideum de carno eorum ,
ciem suam iugredi. cl dabo eis cor carneum :
[Cap. XI.] Et elevavit me spiritus, Ut in prreceptis meis ambulent,
et introduxit me ad portam domus Domini orien- et judicia mea custodiant, faciantque ea ,
talem, quse respicit solis orlitm. El sint inilii in populum ,
Et ecce in iniroiiu porise viginli quinque viri: et ego sim eis in Deum.
et vidi in medio eorum Jczoniam filiura \/MT , et Quorum c«r post offendicula et abominationes suas
Pheltiara lilium Banaise , aiiibulal,
principes populi. borum viam in ca_>iiesuo ponam :
955 LIBER EZECHIELIS PROPHET/E. 95«
dicit Dominus Deus. A sed [ Al. tacet sed ] et aquam tuam in festinatione
El elevaverunt chembim alas suas et rotse ctim eis: et mcerore bibe.
et gloria Dei lsrael erat super ca. F.l dices ad populum terrre:
El ascendil gloria Doinini de mediocivitatis, Haecdicit Dominus Deus ad eos qui habitant in Je-
sietitque super montem , qui est ad orientem rusalem, in terra Israel:
urbis, Panem suum in solliciludinecomedent,
El spiriius levavit me , etaquam suam iu desolatione bibent:
adduxitque in Chaldscam ad iransmigrationein ,' Ut desoletur lerra a multitudine sua,
in visione, in spiritu Dei: propler iniquitaiem omniuni qui habitant in ea.
et sublaia est a me visio, qunm videram. Et civitates quse liuiic habitanlur, desolatse erunt,
Et locutus sum ad transraigrationem orania verba lerraque deserta:
Domini, scietis quia ego Dominus.
qure nstenderat mihi. Ei factus est sermo Doraini ad me, dicens :
ICap. XII.] Et factus estsermo Dominiadme,dicens: Fili hoininis,
Fili hotninis,inmedio domus exasperantis tu hnhitus: quod est proverbium istud vobis in terra Israel,
qui oculos habenl ad vidcndum, ct nnn videnl: (iiceutium:
et aures ad audiendum, et non audiunt: In longuin diffcrenlur dies, el peribii oranis visio?
quia domus exasperans cst. Idco dic ad eos:
Tu ergo, fili hominis, fac tibi vasa trnnsmigrationis, Haccdicii Dominus Deus:
el Imiismigrabis per diem coram eis : j. Quiescerc fnciam proveibium istud :
Transmigrabis autem de loco tuo ad locum alierura, neqtic vulgo dicetur ultra in Israel.
in conspectu eorum, El loquere ad eos quorl appropinquaverint dies et
si forle aspicianl: sermo omnis visionis.
quia domus exasperans esi. Non enira erit ultra oiuiiis visio cassa, neque divi-
Et efferes foras vasa tua quasi vasa transmigrantis natio ambigua in uiedio liliorum Israel.
per diem in coiispectu eorum: Quia cgo Dominus loquar quodcumque loculus fuero
tu autem egredicris vespcrecoram eis, sicut egrc- verbtiro, ct liet,
ditur migrans. et noii prolongabitur araplius :
Ante oculos eorum perfode libi pnrietem : Sed in diebus vestris, domus exasperans, loquarvcr-
et egredieris per eiiin : bum, et faciam illud,
In conspeciu corum in humeris porlaberis, dicit Dominus Deus.
in caligine cflereris: Et factusest sernio Dotnini ad me, dicens:
Facicm luam velabis. et non videbis lerram : Fili liominis,
quia portentum dedi le domui lsracl. ecce domus Israel diccntiura :
Feci ergo sicut prrecepei at milii: Visio, quam hicvidet, in dies multos :
vasa inea proiuli quasi vasa transmigrationis per et in icmpora longa iste juoplielat.
diem: Propierea dic ad eos :
Et vespere perfodi mihi parietem manu : Hrec dicit Dominus Deus :
in cnligine egressus siim, Non prolongabiiur ultra omnis sermo meus :
et in humeris portalus in conspectu eorum. C verbum, quod loculus fuero , coinplebilur, dicit
Et factiis est sermo Domini ad me maue, dicens: Dominus Deus.
Fili lioininis, [Cap. XIII. ] Et faclus est sermo Domini ad me,
numquid non dixerunt ad tc domus Israel, domus dicens :
exasperans: Fili liominis,
Quidiufacis? vaticinare ad prophelas Israel, qui propheiant:
Dic ad eos: et dices projilieiantibus de corde suo :
Hxc dicit Dominus Deus: Andite verbum Domini:
Super ducem ontis istud, qni cst in Jerusalem, Haecdicit Dominus Deus :
et super omnem domum Israel, qure est in med.o Vse prophetis insipientibus,
eorum. qui scquunttir spiritum suum , et nihil vident.
Dic: Ego porteiiluni vcstrum : Quasi vulpes in desertis,
quomodo feci, sic flet illis: Prophetae tui, Isracl, erant [Al. erunt j.
in Iransmigrationem, etin caplivitatem ibunt. Non ascendistis ex adverso :
Et dux, qui est in medio eoruin, in huraeris porta- neque opposuistis iiuirum pro domo Israel,
biiur, ut stareiis in prselio in die Doinini.
in caligine cgredielur: Vident vana, et divinant mcndacium, dicentes:
Parietem perfodienl, ut educanl cum : Ait Dominus:
facies ejus operietur, ut non videat oculo terram. cum Dominiis non miserit ens :
Et exteiidam rete meum super illum , - et perseveraverunt confirmare sermonein.
ct cnpietur in sagena mea: J Numquid non visionem cassum vidislis,
El adducam eura in Babylonem in lerram Chaldsco- et divinaiionem mendacem locuti esiis ;
ruin : cldiciiU, AiiDnnuniis,
et ipsam non videbil, ibique morietur. cum ego non sim locnliis?
El omncs qui circa eum sunt, praesidium ejus, ct Propterea hajc dicit Domiiuis Deus :
agmina ejus, disperdam in omnem vejilum : Quia locuii esiis vann, ct vidisiis niendaciiini:
et gladium evagiuabo post eos. ideo ccce ego ad vos, dicii D >iniiuisDeiis :
Et scient quia ego Dominus; El eriiuianus niea super propheias, qui videnl vana
quando dispersero illos in genlibus, et dissemina- et divinani inendacium :
vero eos in lerris. in consiiio populi mei non erunt,
Et relinquam ex eis viros paucos, a gladio, et fame, ei in scriplura domus Isracl nou scribenlur,
et pesiileniia: nec iu terr.un Isracl ingrcdieniiir,
ulenarrent omnia scelera eorum ia genlibus, ad et scictis quia ego IKyiiinusDeus.
quas ingredieniur: Eo quod deceperiut populuni meiim, dicenle:
elscientquia ego Dominns.
Et facuis est sermo Domini ad me, dicens: Pax, et non est pax ;
Fili l.omiuis, Et ipse sediiicnhni pa; ietein ,
pai.eni luuin in conlurbatione comcde: illi auieiu liniebant eum lulo absque pnleis.
985 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 966
Dic ad eo.squi liniunt absqtie tcmperatura, quod A et scnndalum iniquitatis sure statuerunt conlra
casurus sit: faciem suam:
erit enim imber inundans, numqiiid inierrognlus respondebo eis ?
et dabo lapides prrrgrandcs desuper irruentes, Propier hoc loquere eis, et dices ad eos:
et ventum procellre dissipnnteiti. Hsec dicit Poniinus Deus :
Siquidem ecce cecidit pnries : llomo homo de dorno Israel, qni posuerit immti.ndi-
numquid nou dicetnr vobis : Ubi est litura, quam lins suas in corde suo,
linistis? et scandalum iiiii|uitalis sure slatueril [Al. add. ei|
Propterea hsecdicil D.iminus Deus: conlra f.ciem siiam ,
Et er.umpere faciam spirilum leinpestaluin in indi- etveneritnd propbelam,Rinterroganspereiimine:
gnaiione mea, Ego Uoniinus respondcbo ei in niuliiiudiue immun-
et imher inundans in furore meo erit: ditiatum suaium :
ei la|iides grandes in ira in consumniationem. ut capiatur domus Israel in rorde suo, quo reces-
Et desiruam pniietem, quem linislis absque teinpc- scruni n mc in cunctis idolis suis.
ramento: Proplerea dic ad doirium Isracl :
et adrrqnabo eum terrse, Hrcc dicil Dominus Deus :
et revelabiiur funilaiuenlum cjns : Convertiniini et recedite ab idolis vestris ,
Et cadet, et consiiincinr in medio ejus : et ab nniversis coniamiiiationibus vesiris avertile
et scictisquia ego suin Dominus. facies vestrns.
Et coinpleho indignaiioiiein meani in pariete, R Qula bomo hiuiio de dnmo Israel, et de proselyiis
_,
elin bisqui lininiit eum ab>que teinperuiiienlo, " quicuiiii|ue advena fuerit in Isrnel,
dicamtjue vobis : si alienatus fueiit a nie, ct posueriL idola sua in
Non est p iries, coide suo,
ct non suulqiii liniunl euni. et scandaliim iniquiiatis suae staluerit contra fa-
Prophclse lsrael qui prnphetant ad Jerusalem , ciem suam,
et vident ei Visionempacis ; et venerit ad prophctara, ut intcrroget per cum
et non est pax, ait Domintis Deus. me ;
Et tu, (ili hominis, pone laciein luairi conlm filins po- eso Dominus respondebo ei per me.
puli liii. qnre prophclant de corde suo : Lt ponnm faciem incaiii super homiuein illuni, el
et vaticinare supereas, etdic: faeiain eiini in excinpliiiii, et in proverbiura,
Hrcc dicit Dominus Deus : ettlisperd.ini ettin de inedio jiopuli mei:
Va>quac consuiint pulvillos sub omni cubito mnnirs:: et scieiis quia ego Domiiius.
et faciunicervicaliasubcajiiie universae retatis ad1 Et prnpheia cuui erraverit, et locutus fuerit verbum :
capiendas animas : ego Diiuiiiiiis decejii propbetam illuin ;
Cum caperent animas populi mei, Eiexiendnin maiiuiii iiieam Mipcr illrim,
vivificabant animas eorum; et delebo ciiiu de inedio populi mei lsrael.
Et violabant niftad populnm meuin proptcr pugilluml Ei portahuiu iiiii|iiiialeiii snnm :
hordei et fiagmeii panis, juxti iniquiinieiii inlerrogaiilis, sic iniqnilas pro-
nt inlerficereniaiiiuias, qu.-enon moriuulur, pheta: eiit:
et vivificarent animas, qure non vivuni, iiientien- C- fj Uf oou erret ultrn [A/. lac. nlirn] domus Lrael a me,
les.populo mco eredenii meiidaciis. (• neque pollualur in univcrsis prstvaricatioiiibuj
Propter hoc haecdiciiDoininns Deus : suis :
Ecce ego ad pnlvillos vestros, quibus vos capitiss scd sinl milii in populum,
animas volantes: et egosim eis in Deuni,
et dirurnpam eos de bracliiis vesiris : ait Uomiiiiis exercuiium.
ct dimiiiam animns, quas vos capilis , animas add Et fucius est ieriiio Doiiiini ad me, dicens :
vol.mduin. Fili liomiiiis,
El dirumjiain cervicalia vesira, terra cum peccaveril mihi, iit prrcvaricetur prae-
libcrabo populum mcuiii de mann vrsirn, varicans,
neque ertuiLullra iu mnnibus vestris ad prsednn- i- extend.uii mnmim menm [At. tac. meam] super
diim : eam, et cniiieram virgaiu panis ejus :
el scietis quia ego Dominus. El imniiitam iu eam lamem,
Pro eo quod mcerere fecistis cor jusli mendacitcr,r, ci inlcrliciain de en honiincin et jumenlum.
quem cgo non contristnvi: Et si fueriiu tres v'ui isii in medio ejus ,
el coiifortastis iiianns impii, ^ue, Daniel, ei Joli :
ut non revertereiur a via stia mala, et viverct. ipsi jusiiti.i sua liberabunt animas suas, ait Domi-
Propierea vanu non videbiiis, nus exercituum.
et divinnliones uon divinabilis nmplius; Quod si et bestias pessimas induxero snper terram,
Et eruam popiiliim meum de iiiunu vestra : iit vastem ejin,
et scietis quia ego Dominus. " et fuerit invia, eo qtiod non sit pcrlransiens pro-
[ Cap. XIV.] Et vcnerunt adine viri seniorura Israel, !'> pier besiias :
et sederiint coram me. et tres viii isii fuerinl in ea ;
Et factus est sermo Domini ad me, dicens : Vivo ego, dicit Dominus Deus, ;''
Fili hoiuinis, quia ncc lilios, nec liliasliberalunt .-.
viri isti posueriini immunditias suas in cordibus ns Sed ipsi soli liberabuiitur,
suis, lerra auieui dcsolabnur.'
0 Previs isthrrc |iericope, inlerroganzper eum me,8, rogandttm enm in me, itemque in Grrrco , TOOivzpi>>-
bic ex vetcri Lntina versione ab ipso, ut videiur, •', TVJ(T«(«urovh iuol: llieronyiiius itcruin ilii |iaulo
llieronyiiin rete.ntn est : eam eniin etiain in coin-a- ruiier, ul inlerroget per eum mc. Qund i^iiur line
iiienluiit) pralegit lum ex llctirteo, inlerrogans euni
m ijuoijue in loco cam prxpooil suiiLciiliain,qiium pari
ptr me, cuui ex LXX, ul interroget eum in me. lit Kt conscnsti nriginales libri relic.cnt, nou uliaestde
laiiien liic loci neqnc in Hebrseo est, neque apud nd causa, (piain qiind cain, in veieri Latina Vulgata
LX\, in ullo quod sciam exemplari Gracco.llabetur ur repererii : liancijue liujus prophelsc vcrsiiinoui ex
vero in utroque lextu infra scniel, suoque in ioco co pioeconccpia opinionc exislimaril silis confonnein
versic,7,etjn Hebrseojqu.idem,i~, "frumb, ad »n:«r- tr- Hebraico textui, ut ipsctnei prolitetur iu prulojjo.
957 LIBER EZECHIELIS PROPHETJE. 958
Vel si gladium induxero super terram illam, et di- A j Non pepercii super le oculus, ut faceret tibi unum
xero gladio : de his , niise.rtiis tni :
Transi per lerram : sed projeeia es super fnciein lertae in ahjectione
et inierlecero de ea hornineirt, et jumentum : et animsc luae, in die IJII.Inaia es. .
tres viri isti lucrint in raedio ejus : Trausieiis aittein per tc, vidi te conculcari in sau-
Yivo ego, dicit Dominus Deus, guine tno.
nun liberabuni filios, neque filias : Et dixi libi cum esses in sniiguine luo : Vive.
sed ipsi soli libernliujiliii'. Dixi, iiiquain, tibi : In sunguiue tuo vive.
Si aiiieiu et peslilentiaiii immisero super terram .Mulliplieitam qunsi germen agri deili le :
illnni, et iiuiltiiilicnta es, et grijidis elfeotn,
ct efliidero indignaiionem meam supef eaw in san- et ingressa es, pervenisti ad miuidum nuiliebrem :'
«uiiie , uiauferaui ex ea lioiniuem, et j«iiie<,- Uliera tua inluiniicruni,
tum : ei pi us titiis geriiiinavit,
Et Noe, et Dnniel, «t Job fuerint iii roedio ejus : ei erns nuda ei coufusioue pleni.
Vivo ego, dicit Duuiiuiis Dens, Ei iran^ivi.per le, el vidi te.
quia liliuin et filiam nnn liberabunt : et ccce tempiis tiitiin, tempus nmnnlium.
sed ipsi justitia sua libcrabniii auimas snas, El expandi aiiiicluii»iiicuiit super te,
Qiioniam hrcc dicit Doininus Deus : et o|ierui iguominjam iiiani.
Quod si et quatuor jiidiciii mea pessim», gladmm, et E| juravi lilii, ei ingressus suni tecum p.ictum, ait
famein, ac bestias inulus, ei pestiluiuianv p" Doininus Deus,
misero in Jeiusalem, ui interliciam de ea bonii- et fncia es mihi.
iiein et pecus : Et lavi lenqua, et emundavi sangiiinem tuum ex te.
lamen relinquettir inea salvaiio educenlipm filios et unxi te oleo,
ei filias ; Et vcstivi te discoloribus, et calceavi te jantliino :
Ecce ipsi egj edientur ad vos, el cinxi le bysso, et indtii te subtililiii^.
et videbitis viam eorum et adinveniioncs enrum4 El ornavi le ornauiento, et dedi armitlas jn uyunibtis
ct cousolnbimiiii super malo, quod indoxi in Je- luis,
ei toriiuem circa collum luum. " .
rusalem,
in omuibus qnae jmporlnvi super eam. Etdedi iiiaurem sujier os tuura,
Et consolabuiiiur vos, cum videritis viani eorum ct eicirculos auribus luis,
ndiiivenliones eorum : el coronam dccoris in capite Uio.
et coguo-ceiis quod non fruslra fecerira omnia, Et ornata es auro et nrgenlo ,
quoe fec-iin ea, ail Domiuus Deus. et vestita es bysso et pnlymilo, et multis colori-
\Cap. XV.] Et factus est sermo Domini ad me, dicens: bus :
Fili borainis, Similam, et mel, el nletini eomqdUli,
a
quid fiet ligno [Al. de ligno] viiis, ex omnibus•1 et decora facla es vebeinenter iiiinis : r
lignis iietiioiuiii, q(ioesunl inter lignasilvarum? ct prolecisti in regniim. , ,i
Numquid lolletur de ca ligmiin. ul fiat oi'Us; et egre^sum est lioincn tuuin in gentes propier
aut fubricabitur de ea paxillus, ut dependcat in specicm luam :
eo quodcuinque vas? C quia pei fecla eras in dccnre men, qnein posueraiii
Ecceigni (latum est in escam : super te, dicit Dominus Deu<:
utraiiiijue partein cjus coiisumpsitignis, Et habens fiduciam in pulchriiudiiie lua, fornicata
el medietas ejus redacia esl in favillam : es in nomiue tuo :
numqiiid ulile erit ad opus? et exposuisti fornicationeraluam omiiitrnnseunli,
Etiam cum es*ct integriim, non erat apitun ad opus: ut ejus (ieres,
quunto magis ctim ignis illud devoruverit, elcom- Et suniens de vestineniis lui*, fecisti tibi excclsa
btisscrii, nibil ex eo liet operis? binc inde consula :
Propieren Im-cdicit Dominus Deus : el fornicala es stiper eis ,
Qnomodo lignum viiis ijuer Jigna silyarum, quod sicui noii est factuui, neque fuliirum est.
dedi igiii nd devoratulum, Et tulisti vasa decoris tui de.auro meo el arge.uto
sic tradidi \Al. tiadainj habit.ttores Jerusaletn. meo, qure deili libi :
Et ponain fuciem meam 111eos : et fecisti tibi imagincs niasculinas ,
de igne egredientur, el ignis consumet eos, et fornicala e.<in eis.
El scietis quia ego Dominus, Et stunpjisii vestiinenia lua mu'ticoloria et operuisti
cum posuero facieui iiieain in eos, illas:
ei dedero icrrum iiiviaui ei desolntnm, et oleuni meum, el thimiama meum.posuisii coram
co quod pnevaricatorcs exsiiteriiu, dicit Dominus eis.
Deus. Et panem meum, quem dedi tibi,
[Cap, Xvj.] EtMaclus est sermo Domini ad me , *n siniilain, et oleom, ei in mel, qiiibns enulrivi le,
dicens . posuisti [Al. add. ea] conspeclu eoruin iu odo-
Fili bominis, rem suavitntis,
notns fac Jeiusalem abominaiioncs suas : ei facuim e»t, at Dominus Deus.
cl dices : Et tulisti filios tuos, et iilias luns, quas gencrasti
II.cc dieii Dominus Deus Jerusaleni : mihi:
Kadix ina et generatio lua de terra Chanana>a : etimmolasii eis ad devorandum.
paier luiis Aiiiiirrhrciis. ct maler tua llelllisca. Numqiiid parva est fnrnicaiio tna?
El quando nata es, iu die orius tni, Immolasli lilios meos, et dedisti,
»011est prajcisus unibiliciis tuus, [Al. iminiVlaiiiisj
illos consecraiis, eis.
elinaqiia nou e» lota in salutein,
necsale saliia, Etposl omnesabominntiones tuas et fornicationes,
nec involuta pannis. non es recordala dierum adolescentioe tuac,
* Editi, quid fiet de licjnovitis: exemjilaria lam.cn b Notat ipse S. hieronymus lib. IV Comment. in
Canonis et universi codiccs mss. leguni, ligno vitis, Ezecliielem, vaticlnium hujus capitis xvi, pene vsqm
absque ulla proeposiiionc. Cui lectiimi conseniiiint ad ducentorumversuvmnumerum cxlendi.'MABT.
Comineiiiaria Sancli Hieronynii. MMIT.,
959 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 960
quando eras nuda, et confusione plena, conculcata A et lapidabunt te lapidibus,
in sanguine tuo. et irucidabunt le gladiis suis.
Et accidit post omnem maliliam tuam Et comburenl domos tuas igni,
(vrr, vre libi, ail Dominus Deus), et facient in te judicia in oculis mulierum plurima-
Et aedificasiilibi lupnnar, rura:
et fecisli tibi proslibulum in cunciis plaleis. et desines fomicari,
Ad omiie caput vi;e scdilicasii signum prostilulionis ct mercedes ultra non dabis.
tuae, Et reqniescet indignatio mea in te :
ei ahominabilem fecisti decorem tuura : et auferetur zelus meus a te, et quiescam :
Et divisisii pedes tuos omni transeunti, nec irascnr amplius.
et miiltiplicasti fornicationes tuas. Eo quod non fueris recordata dierum adolescentisc
Et fornicata cs cuiii (iliis /Egypti vicinis luis magna- tuse :
rum carnium : et provocasti me in omnibus his.
et multiplicasti fornicationem luam ad irrita Quapropter et ego vias tuas in capite tuo dedi, ait
me. Dominus Deus,
Ecce cgo extendara [At. extendi] manum meam su- et non feci juxta scelera lua in omnibus abomi-
pcr le, el aufernm jus tuuin : nalionibus tuis.
et dabo ic in nnimas odienlium te filiarum Palses- Ecce omnis, qui dicit vulgo proverbium,
tinarum, in te assumet illud, dicens :
qure eriibescunt in via tua scelerata. _. Sicut mater, iia et (ilia ejus.
" Filia matris tuse es tu,
Et fornicata es iu filiis Assyrioriim,
eo quod nccdum fucris expleta : quse projecit virura suura, et filios suos:
et postqiiam fornicaia cs, ncc sic es satiata. Et soror sororum tuarum es lu,
El multiplicnsti fornicatiouem tuam in lerra Cha- qurc projecerunt viros sUoset filios suos :
naau cum Chaldaeis: Maier veslra Hetthrea, et pater vester Ainorrhaeus.
et nec sic satinta es. Et soror tua major, Snmaria ,
In qtio inundabo cor lumn, ait Domiims Deus : ipsa ct liliaeejus, qusehabitant ad sinistram tuam :
cum facias nmnia hsec opera intilieris inereiricis, Soror autem tua minor te, quse habitat a dexlris
ct procacis? tuis,
Qui.i fabricasti lupanar tuinn in capite omnis vise, Sodoraa, et filiaeejus.
et excclsum tiiiiin fecisti in omui plalea : Sed nec in viis earum ambulasti,
ncc facta es quasi meretrix faslidio augens pre- neque secundum scelera earum fecisti pauxillum
lium , minus :
Sed quasi mulier adultera , Pene sceleratior.i fecisti illis in omnibus viis luis.
quse super virum suum inducit alienos. Vivo cgo, dicit Dominus Deus,
Omnibtis inerelricibtis danlur mercedes : quia non fecit Sndoma soror lua ipsa, et filiseejus,
tu iuilem dedisii mercedes cunctis amaloribusi sicut fecisti lu, et filiaeturc.
luis, Ecce hsec fuil iniquitas Sodomse sororis tuse,
el donnlias eis, ut intrarent ad le undiquc ad for- superbia,
nicandum tccum. i
Q saiuritas pauis ct abundantia,
Faciumque cst in le contra consueiudinem mulie- ct otiuin ipsius, et filiarum ejus :
ruin in foruicationibus tuis, Et inanum egeno et pauperi non porrigcbant.
ct posi le non erit fornicatio : Et elevatoe sunl, et fecerunt abominationes coram
1u eo cnim quod dedisti mercedes, et mcrcedes noni me:
accepisii, et abstuli eas, sicut a vidi.
faciuni uit in te contrarium. El Samaria diinidium peccatorum tuorum non pec-
P.opiercn, mcreirix, audi verbum Domini. cavit:
Il:i>cdicil Doiniiiiis Deus : sed vicisti eas sceleribus luis,
Quia elfiisiiin cst srs liiuin, et justificasli sorores tuas in omnibus abomina-
ei rcvelaia cst ignomiiiia lua in fnrnicationibtis9 tionibus ttiis, quns operata es.
tuis super amniores uios, Ergoet tu porta confusioiicm tuam, quse vicisli so-
el supcr idola abominaiioiiiiiii tnnruin in sangiiinc B rores tuas peccatis tuis,
lilinrum luorum, quos dedisii eis : sceleratius agens ab eis :
Ecco ego congregabo oiiincs amaiores luos, quibuss juslificatai stint eniin a le :
cummixta es; Ergo ei lu confundere ,
el omnes quos dilcxisli, cum univcrsis quos ode- et porta ignomiiiiam tuam ,
ras : qure jusiilicasti sorores luas.
Et congregnbo eos super le iindiqne, El convertaiii reslitiiens cas conversione Sodomo-
el ntidabo igiioiniiiiatn luam coram eis, n rurn cum (iliabus snis,
et vidcbuiil omnein turpiiiidiiiein tuam. " et conversinne Samarioc et filiarum ejns :
El judieabo te judiciis udulieraium et elfuudeiiliumi) El convertam reversionem luara in medio earum,
sanguinem : ut porles ignomiiiiain iunm,
el dabo le in snnguinem furoris et zeli. et confundaris in oiniiibus, quae fccisti consolans
El dabo tc in inaniis eorura, eas.
ei destrueul lupanar luum : Et soror tua Sodoma, ei filise ejus revertentur ad
et deiiiolieiitur prostibulum tiiuin : antiijuiiatem suam :
Eldcnudubuni le vesiimentis tuis, ct Samaria et filiaeejus reverlentur ad antiquila-
et auferem vasa dccoris tui : lem siiam :
et dereliuquent te nudain plennmquc ignominia : et lu, et liliae ture revertemini ad antiquitatem
El adducent super te muliiiudinem, vestram.
* Ila Hscbrrr.uset Canon San Gcrmauensis. Cacteri i ritarum sicm ipsi visum est, et sicut placuit in ocu-
omnes uiss. codiees cnin cditis libris reliiienl se-:- lis ejus. Vidistiaulem refeilur ad Jndoeoriimgentem,
o.undaiii persniiiini, viilhti. Uitaque leclio veriim
n quia ipsi leslu.. fuertuu subversiouis iirliium jani di-
congriiuiiu|ue eliicii sensmn, vidi eniin ad Deum re-s- ctaruui. MAIIT.— Vul^aii cum aliquot niss., ndtsti,
ferri debet, qui absiulil urbes Sodomoruui et Saina-i- disseniiente llebrseo i~fni.
Bfii LIBER EZECHIELIS PROPHET^. 9C-
'""
Non fuit autem Sodoma soror tua audita inore luo, A Dic :
in die superbioe tusp, Ecce venit rex Babylonis in Jemsalem :
nntei|uam revelaretur malitia tua : et assumetregem, et principes ejus,
Sicut boc lempore in opprobrium liliarum Syrire, et addttcet eos ad semetipsum in Babylonem.
et cunclarum in circuitu tuo filiarum Paioeslina- Et lollet dc semine regni,
rum , ferietque cum eo foedus :
quae ambiunl te per gyrum. et nccipiet ab eo jusjurandum.
Scelus luum et ignomiuiam tuam lu poriasti, Sed ct fortes terrre tollet,
ait Dominus Dcus. ut sit regnuin humile, et non elevetur,
Quia hoecdicit Dominus Deus. sed custodiat pactum ejus, et servet illud.
Et facinm libi, sicut despexisii jnramentum, Qui recedens ab eo misit nuntios ad yEgyptum,
ut irntum faceres pactum : IIt daret sibi equos, et populum mulium.
Et recordnbor ego pacti mei tecum in diebus adoles- Numquid prosperabilur, vel consequelur salutem
' centise lure :
etsuscitabo tibi pactum sempiternum. qui fecit bsec?
el qui dissolvit pactum, numquid effugiel?
El reeordaberis viarum tuarum, et confunderis : Vivo cgo, dicit Dominus Deus :
cum receperis sorores luas le [At. lecumj majo-
res cum minoribus tuis : quoniam in loco regis, qui constiiuit eum regem,
Et dabo eas tibi in filias, cujus fccit irriiuin juramentum, el solvit pa-
sed non ex pacto luo. clum, quod habebat cum eo ,
_,
Et suscitabo ego [.41. tilii] pactum meum tccum : B J1 in medio Babylonis morielur.
et scies quia ego Dominus , Ei non in exerciiu grandi,
ut recorderis, et coufundaris, ncque in populo multo faciet contra eum Pharao
ct non sit libi ullra aperirc os proc confusione pracliuni:
In jactti aggeris, et in cxstructione vallorum ,
lua, ut iiiteificiat aniuias niultns.
cum placalus fuero libi in omnibus qurc fecisti, nit
Dominiis Deus : Sprevcrai enim jurnmentum iilsolveret foedus :
ct ecce dedit manum suam :
[Cap. XVII.] Et factum est verbum Domini ad me, et CIIIIIoiiinia hrcc fecerit, non effugiet.
dicens :
Fili hominis, Proplerea hrccdicit Doininus Deus :
Vivo cgo, qiioniam jurameiiiiini quod sprevil,
propone aenigma , ct fcelus quod prruvaricalus esl, poiiam in caput
et narra p irabolam ad domuin Israel, et dices :
Ha?cdicil Dominus Deus : ejus.
Aquila grandis magnarum alarum, longo membro- Etelcxpandam supcr eum rele meiun,
rum diictu, comprelieiideiur in sagena inea :
El addiicam cuin in Babyloncin,
plena plumis et varielale, el jtK.lic.aljoeuin ibi, iti prrevaricatione qna dc-
venitad Libanum, et tulit medullam cedri.
Summitatem frondium ejus evellil : spexit me.
el transportavii eam in terram Chanaan, Et omnes profugi ejus cum iiniverso agminc suo,
in urbe iiegotialorum posuit illatn. (
Q gladio cadent:
Et luiit de scmine terrsc, residui aiitem in omnem ventuin dispergentur .*
et posuit illud in lerra pro semine , et scieiis qnia ego Doiniiius locutus sum.
IIt lirmarel radicem super aquas multas : Ibcc tlicil Dominus Deus :
in superficie posuit illud. Ei siiinam ego dc medulla cedri sublimis, et ponam .*
Cumque germinassei, crevit in vineara latioreih hu- dc verticu ranioiuiii cjus leiierum distringam,
mili stniura, et planiabo super montem excelsum e mincn-
respicienlibus ramis ejns ad eam : teni.
et radices ejus sub illa erant. In monte sublimi Israel planlabo illud,
Facla est ergo vinea , et erumpet in germen, et faciet frueium,
et fructificavit in palmites, et emisit propagines. et eril in cedrura magnam :
El facta est aquila altera grandis, Et habitabunt subea omnes volucres.
magnis alis, mullisque plumis : et universum volaiile sub umbra frondium ejus
El ccce vinea ista quasi mittens radices suas ad1 nidificabit.
eam, Et scicnt omnia ligna regionis ,
palmites suos exlendit ad iltam , quia ego Dominus liiiiniliavi lignum sublime,
ut irrigaret eam de areolis germinis sui. et exaltavi [Al. elevavi] lignum huraile :
111terra bana super aquas multas plantata est [Al. Et siccavi lignum viride,
plantavit enm]. ef frnndere feci lignum aridum.
tit faciat frondes, et portet fructurn, -." Ego Dnminus locutus sum, et feci.
ut sitiu vincara grandem. [ijup., XVIII.] Et facius est scrmo Doniini ad me di-
Dic: cen; :
Haccdicit Dominus Dens : Quid est quod inter vos parnbolam verlitis in pro-
Ergone prosperabitur? verbinm islud in terrn Israel, diccutes :
nonne radices ejus evellet, et fruclum ejus dis- Patrcs comederunl uvam acerbam, et dentes filio-
tringet, riuii obslupescunt [Al. obstupueruni]?
et siccabit omnes' palmiies gernunis ejus, et:t Vivo ego, dicit Doininus Deus,
arescet ? si erii vobis ultra parabola hsec in proverbium in
Et non in brachio grandi, Israel,
in
ncque populo multo , Eccre omues animse mese siint:
ut evelleret eam radicitus ? ut aninin patris, iia et anima (ilii mea est :
F.cce plantata est : Aniina , quie peccaverit,
ergone prosperabitur? ipsa moriettir.
Nonne ciini tctigerit eam ventus urens siccabitur, Et vir si fuerit justus,
et in areis gerininissiii arescct? et feccril judiciiiin et justiliam ,
F.t factum est verbum Doiniui nd mc, diccns ;< In montibus non comederit,
Dic nd doniutn exasperantem ; et ocuios soos upn iQvayerit ad idola doBms I««
Nescitis qnid ista siinificent ? racl;
965 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 961
Et uxorem proximi sui non violaverit, A. IOmnium iniquitalum ejus, quis opcratus est, non
et ad nuiliereiii mensirunlam uon accesserit: rccordabor :
Et liomiueni iion conirisiaverit : in jnsiilia sua, qunm operntus est, vivet.
pignus debiiori reddideril, 1Nuniqiiid voluntatis mere esl inursimpii, dicit Darai-
per vim nibil rnpticrit : IIIISDeus,
Panem SIIUIIIesurienii dederit, et iion nt convertniur a viis snis, ct vivat?
et niidnui operuerit vcsiiiiienlo : Si aiiiein averleril sejustns a jusiitia sua,
Ad ustirnm nou coiiiinodaveril, ct feccril ini(|Uilntetiisecuniliim omnes abo.nina-
et amplius noii ncccperit : tiones, quas opcrari solei impius,
Ab inii|u'U3ie aveneril nianum suam, nmnquid vivei?
jiidieiiiin veruin focerit inter viruin cl vjrum : '
Omiies justilioeejus, quas feceral, non recordabun-
In prr-cepiis uieis auibulaverii, tur [Al. erunl in niemoria].
ei judicia niea cusiodierit, ulfaciat veritalem : in praevaricaiione, c,un procvaricalus est, et in
Dic jusius est, peccato suo, quod peccavit, in ipsis morielur.
vitn vivel, ait DoinituiSDeus. Et dixislis:
Quod si geiiuciii liliura latronem etTundentcrasan- ISon est sequa via Domini.
guluem, Aiidiic ergo, doinus lsrael :
ct fecerit unum de istis : .tumquid vin n;cn non est srqua,
Et b:cc quidcm omnia non facicntem, el iioii magis viru vestrac prav;e stinl ?
sed in inoiuibus coiiicden:eiu ; _ Cunt enim averterit se jusiiis a justitia sua ,
el uxorcm proxiini sui pnlltienieiii : "*» et fecerit iniqnilatem,
Egenuin et puupercm contristautem, morietur in eis :
rapiciilem rapinas, in injiistiiia, quam opemtus est, morietur.
pignns non reddeiuem, Et cum averterit se impius ab impietate sua, quain
El nd idola levniilcm oeulos suos , opcrnlus e.il,
iibominationein facientern : elfeceiit judicium et justiiinm :
Ad usuram dantein, ipse nnimam suain viviticubit.
el amplius riccipientem : Considerans cnim, et avertcns se nb omiiibus iui-
Nunujuid vivet ? qoiiniibus suis , i|iias opernius csl,
Nmi vivet. viiavivet, et non morietur.
Cum universa detestanda hre fecerit, morte mo- Et diciint lilii Israel :
neiur, Non esl rrqua via Domini.
saiigtns cjus in ijiso crit. rsuiinjuid vi.i! mere IIHIIsunt ;c.|ii;e , domus Israel,
Quod si geiiueril liliiitn , el noii uiagis vioevestrrc prav;e ?
qui videns oiiiina peccala patris sui qnac fecit, ldcirco iiiiu)iii|uenitjuejuxta vias suas judicabo, dn-
(iimteiii, et uon feccril siinile [Al. simititer] eis : nius l.^rael, ail Doinums Deus.
Super iin).les non comederit, Convertiniiiii et agiie pceniieiitiam ab omnibus
el oeulos suus nun levuverit ad idola domus Is- iniquitulibiis ve.ilris :
rael , et noii erit vobis in ruinain iniquitas.
Et uxorem proximi sui non violaveril : C Projicite a voliis omnes |ii;uvaiiculiones vestras , iri
Et viruiu IUIIIconlristaverit, quilius pra-.vaiicati estis,
pijiius noii reliiuierit, et faeiie vobis cor uoviini et spiritum novum :
et rapinam non lapuerii, Et qnare moriemini, domus Lracl ?
P.nieiii siiuui esuiienti dederit, Quia nnlo niorieni moi ieniis, dicit Doininus Dcus,
et niidum operueiit vesiiiiieuio. teveriimini, et viviie.
A p.uiperis injuria avericrit mantini suam, [Cap. XIX.] Lt tu assnme a plauclum super princi-
itsiiraiu et siiperabundaiuiaiii nqn accejieril, pes lsrael, ci dices :
judicia mea feceru, Quare niater lua lex>nuinter leoncs cubavit,
in prreceptis meis anihnlayerit : in medio leiinculoruui cuuirivji caiulos suos?
Ilic noii raorietur m iuiquitaie patris sui, scd viia Etediixit IIIIUIII de leuuculis suis?
vivet. ,., . leo factus esi;
Patcr ejiis quia [At. qui] calumniaius est, et vim el didicit capere prrednm, honiinciiique comedere.
fecii fiatri, El audieruiil de cn nenles,
el uialuiii (iperalus Cit in medio populi sni, et iiuii absque vulneribus suis cepcruut eum ,
ccce [Al. liicj moriuus esl III inujuitaie sua. et adduxcriim euni iu calcnis in terram jEgypli.
Etdicitis : Que cuni vidLset quiniaui inlirmata est, el periit
yuare non porlavil filius itiiquiialem pnlris ? exspectaiio ejus:
Videliccl, IJIIIUlilius judicium et jUslUiani operutusi tulit IIIIUIIIde leiuiciilis suis, leonein «tmstituit
^1* . . ., Clllll.
(iniiiia prseccpta mca custodivit, ct fecil illn , I
Qtii incedebal inler lcones,
viia vivel. cl Incius est leo :
Et niiimn, qii.e peccaverit, et tlidicit proBdamcapere, et homines devorare :
ijist iuorieiur : Didicil viduas fucere,
FHius IIOIIpurtubil iijiquilaiem pairis , et civiiates eoi uin in deserium adducere :
et paler non porlabil jiiiquilalein lilii : El desolaia esr terra, et plenitudo ejus, a voce ru-
Jusiiua jnsti super eiun erii, gitus illius.
et impiet.is impii eiit super eum. Et coiivenerunt adverstis euin gentcs undique de
Si auiein iiiipius egent pceiiucntiam ab omiiibuss provinciis,
pcccaiis snis, quoeoperaius cst, et expandcrunt super cuni rele suum,
el ciistodierit onmia prsecepta mea, el feceril ju- in vulnertbus earum caplus est.
dicium el jtisliiium : El miserunt eum in caveam b,
viva vivet, el non morietur, et in caienis adduxerunl cura ad regemBabylonis:
n In exemplaribus Cannnis,E< tu, filihominis,, prscter id, quod e nobis posiium legilur. MART.
b Palatui. uis. aliique peuesMaruan. Hebraruprcs-
quod Syrus et Arabs retineni. liebroeus lanien, Coin-
inentana S. Hieronymi, Iresque antiquissiiui mss.. sius, tit cuveainin catenis, et adduxerunl eum, etc.
godices sacrorum btbliorum, nibil amplius legunt>t
965 LIBER EZECfllELIS PROPHET^l. 9W
Mi<eruiiiauecum in carcerem, J\. et judicia mea projccernnt,
ue audiritur vnx ejus ulira super monies Isrn.ej. quoc fnciens lmiiio wvetin eis :
Miter tnn ijunsi vinea in sanguiue luo snper aqnam et sahbata mea violaverunt vchementer :
pl:uitnl.a: Dixi crgo, ut effuiidereiu furorem nicuin super eos
fiuciiis ejus, et fiondes ejus creverunt ex^.aquis in deserio,
inultis. el consiiiiiercm eos.
Et factae suut ei virgae solid;c in sceplra domiiian- Etfeci proptcr nomeii meum, ne violarciur coram
lium, geiuilius,
et ex.alt.itaest slalura ejus inter frondcs : de quibus cjcci eosin cnnspcclu earum.
Elvidit allittidinem suani in multiltidiue pallintum Ego igimr lcvavi moniimmeam Mipereos in deserto,
siioriiin. ne iiiflucereiii |.l/. educerem] eos iu lerraiu,
Etcviilsa est in ira, in lerrnmque projecin, quam dedi eis, ilueiueiu iacieet inclle,
et venlus urcns siccnvit frucuuii ejus : prreci|iuam leirarum ouinitim :
Marcuerrnt, ei arefactae tunt virgre roboris ejus : Quia j'iidicia mea projcceriinl,
ignis comedil eam. ei in prrrcepiis meis nou ainbulaverunt,
Et niiuc trrinsplantatn estin descrlinti, el sabbatn mca violaveruut :
in terra iuvia et silienti. post idola enini cor eoniin gradiebatur.
Et cgrcssus esl ignis de virga ramorum ejus, El peperciiociilosmeiissnper eos7utinicrficcremeos .
qui fruclum cjus cnmedit : nec consuiiipsi eos in deserio.
Et noii foit in en virgnfoitis, Dixi nutein ad filios eorum in solitudine .
"
scejiirum doiiiiiiantium. ... '
" In proccepii-.pairum vestrorum nolite incedere,
Planctiis est, nec judicin eoruiii ctisiodiatis,
ct erit in jilanclurh. nec in idolis eoritm polliiauiini.
[Cap. XX.]' Et fnctum cst in anno scptimo, in Ego Doniinus Deus vcster :
quinto, in decima meusis : in prxceptis nieis ntnbulate,
vcneruni. viri de senioribus lsrael, ul interroga- judicia mea cu^lodiie ct facite ea :
rent Diiiiiiiiiim, Ei s::bliata rhca sanciificatc,
et sedeiiint coram me : ul sit signuiii iuter me et vos,
Et factus cst scrmo Domini ad me, dicens: et sciatis [Al. tciatur] quia ego sum Doratnus
Fili lioniiuis, Deus vester.
1senioribus Israel, et diccs atf eos ; EtexaccrbaveMint me filii,
loqnere
Ilsec dicit Dominus Deus : in prrcceplis nitjis non ambiilnverunt,
Nuin nd inierrognndiim ine vns venislis? ct judicia uiea non custodieiuiit ut facerent ea :
Vivoego (juia noii rcspondebo Vobis, ait Donvnds qiire cuin lecerii homo, vivet in eiS:
Deus. et sabbnla mea violaveriiut :
Si jndicns eos, si jmlicas, fili homiiiis, Et comuiinatus suin ui effunderem furorein meum
aboniinaiiones patrum coiuui [Al. suorum] _os- sujier eOs,
lende eis. ; et iiii|ileieni irnm mcaiii in eis in deseilo.
Et dicos nd eos : • Averti aiiicni manum meain,
Hoeedicit Doniinus Deus : iQ et feci propier iiouien meuin, ul non violnrelur
In die, qua elegi Isiael, cbrani gentibus,
levavi inauiim nieain pro stirpe domus Jacob, de quibus ejeci eos in octilis enrtim.
et npparui eis iu terra jEgyjiti, Iterum levavi manuiii ineam iu eos in soliludinc,
ei levavi inaiium meaiii pro eis, dicens : ut disjiergereni illos iu nationes, et veniilarcra in
Ego DoiiiinusDeus vesler : lerras :
In die illa levavi manurn meam pro eis, Eo quod jutlicia mea non fecissent,
ut educerem eos de terra ^gypti in' terrnm, et proecepta mea reprobassent,
' (juam provideram eis, fliieniein Inctc et uielle : el snbbata mea violassent,
quae e.il egregia inter oinnes terras. et posi idola patruin suorum fuissentoculi cOrum.
F.t dixi ad eos : Ergo et ego dedi eis proeceptannn bona,
Unusquisque offen?ioiicsnculorlim suorum abjiciat, et judicia in quibus 11011 vivent.
et inidoiis _Egyptrniilite'pollui : Et pollui eos in niiiueribus suis,
Ego Duminiis Deus vester. cttiii offerrent omnequod aperit vulvam, projter
Et irruavertmt me, deltcta sua :
iiolueriinique me audire, ei scient quia ego Dominus.
uiiusquisijueubomiiiutioiiescculorum suorum non Quamobrcm loqueie ad doinum Israel, lili hominis,
projccit, et diees nd cos :
nec idoln .4Ggypiireliquerunt: llrcc dicit DominusDeus :
El dixi.uieHtiiidereiiiindigiiuiioiiem menmsupereos, Adbuc el in hoc blasplieinaveruni me paires vestri,
et iniplerein iraiu iiieain iu eis, in iuedio terrre D cum sprcvisseiit nie conieiiinenies :
^Egypti. Et induxissem eus in terram, super quam levavi
Et (eci propter nomen meura, ut non violarelur co- inanuiii iiieani, utduteiii illam eis.
raiii geiiiibus, iu qiiarum medio cranl, Videruut oiiineni colleiu exceUum, ei omne lignum
el inter qunsapparui eis, ut educerem eos dc iicmorosum,
terra ^Egypli. et imniolaveruiit ibi viclimas suas;
Ejcci ergo eos de terra _Egypli, et dedeiuiit ibi irriiulioiiein oblutionis susc,
et edtixi in desertum. et posueruiii ibi udorem suuvitaiis suse,
El dcdi eis prxceptn mea, el libaverunt [.4/. add. ibi] libatioues t,uas.
et judieiu uieu o>tendi eis, El dixi ad eos :
quae faciat homo, et vivat in eis, Quid est excelsum, ad quod vos ingredimini?
Insuper et sabbata mea dedi eis, ei vocaium esi iiomen ejus : Excelsura, usque ad
ul essel sigiitiin inter me et eos : lianc diem.
ct scireul i|tna ego Dmniuussanctiflcans eos. Propicrea dic ad donium Israel:
El irriinveriiiit nie domus Israel in deserlo, ll.cc dir.il Dominus Deus :
in prreeepiis meis nun ambulavcruut, Cerie [Al. taci cei te] in via palrum vestrorum vos
« Canon San-Gcrmanensis et ms. Corbeiensis prima manu, in sceptrum dominantium*MART.
°"
967 S. MERONYMI DIVINABlBLlOTIlECA. 068
polluimini, el post offendicula eoriim vos for- A Et dixi.
iiicamini : A a a, Domine Deus :
El in ohlatioiic donorum vcslrorum, Ipsi dictint tle me :
cum irausducilis lilios veslros per ignem, Numquid non per parabolas loquitur isle?
vos polluimini in omnibus idolis veslris usque [Cap. XXI.] Et factus est sermo Domini ad me,
hodie: dicens :
Et ego respondebo vohis, domus Isracl? Fili hominis,
Vivo ego dicit Domiiius Deus, quia non respon- pone faciem tuam ad Jerusalem, et stilla ad sanc-
debo vobis. luaria,
Neque cogitatio meniis vestrse (iet, dicentium : et propheta contra humum Israel:
Erimus sicut gentes, et sicut cognatiunes terrre, El dices terrse Israel :
nt colanius ligna et lapides. Ilscc dicit Dominus Dcus :
Vivo ego, dicit Domimis Deus, Eccc ego ad le,
qunniain in manu forti, et brachio extento, el in el ejiciam gladiura meiim de vagina sua,
furore effuso regnabo super vos. et occidam in te justum el impium.
El educnm vos de populis : Pro co autem quod occidisti in le justum et impium,
et congregabo vosde terris, in quibusdispersi eslis: idcirc.o egredietur gladius incus de vagina sua ad
in manu valida, etin brachio extento, el in fu- omnem camem ab Auslro ad Aquilonem :
rore effuso rcgnabo super vos. Ut sciat [Al. e*.sciei] omuis caro quia ego Domi-
Et adducam vos in deserlum populorum, _. iuis cduxi gladium ineum de vagina sua irrevo-
el judicabor vobiscnm ibi fncie ad facictn. u cabilem.
Sicut judicio contendi adversiim patres vestros in El lu, lili honiinis,
deserlo terrrc yEgypti, iiigeiniscc in contritione lumborum,
sic jndicabo vos, dicil Dominus Deus. ct in amariiudinibiis ingemisce coram eis.
Ei subjiciam vos sceptro meo, Cumque dixerint ad le :
el inducam vos in vinculis fosderis. Qunre tu gemis?
El eligatn de vobis iransgressores et impios, dices:
et de terra incolatus eomm educam eos, Pro auditii: quia venit.
el lerram Israel non ingrcdienlur : Et tabescet omne cor, et dissolventur universse ma-
ct scietis quia ego Dominus. nus,
Etvos, domus Israel, et infinnabiiur omnis spiritus, et per cuncla genua
Hrcc dicit Dominus Deus : fluenl aqurr-.
Singuli post idola vestra ambulate, et servite eis. Fcce venii, et liel, aii Dominus Deus [Al. tac. Deus].
Quod si el in hoc non audicrilis rae, Et fnctus est sermo Domiiii ad nie, dicens :
et nomcn meum sanctum pollueritis ultra in mu- Fili hominis,
neribus veslris, et in idolis vestris : propheta, etdices :
In monic sancio meo , in monte excelso Israel, et Hsccdicit Dominus Deus :
ait Dominus Dcus, Loquere :
ibi serviet mihi omnis domus Israel; Gludius, gladius exaculus est, et limalus.
Onuics, inquam, in lcrrn, in qua placcbtint mihi, C Ut cxdal victimas, exacutus esl:
et ibi quscram primilias vestras, et initimn ileci- ut splendcat, limatus est:
inaruin veslrarura in omnibus saiictificalionibus Qui inoves sceplruin lilii mei,
veslris. siiccidisii omne liguum.
In odorcm suaviiatis suscipiam vos, Et dedi euui nd levigandum, ul tcnealiir manu :
cum eduxero vos de populis, et congregavero vos istc exucutus est gladius, el isle limaius,
de terris, in quas dispersi estis, ulsit in icaiiu inlerficicnlis.
el s:\nciilicabor iu vobis iu uculis nntionum. Clama, et iilula, (ili hominis,
Et scietis quia cgo Dominus, quia hic faclus est in |iopulo meo,
cum indnxero vos ad terram Israel, hic in cunctis ducibus Israel qui fugerant:
in terram, proqua levavi manum meam, ut darem Gladio iradili sunt ciim populo meo,
cam palribus veslris. idcirco plaude super feniur, quia probatns est :
Et rccordabimini ibi viarum veslrarum, et omnium et hoc , citin sccpirura subverterit, ei non erit,
scelerum vestrorum, quibus polluli estis in eis: dicit Dominus Deus.
et displicebiiis vobis in consjieciu vestio in onini- Tu ergo, fili honiinis, propheta, et percule mann ad
bus maliiiis vestris, quas fecistis. iiianum,
El scielis quia cgo Dominus, el duplicetur gladius, ac triplicetur gladius inter-
cum benefecero vobis propter nomen meum, fecloriun :
et non secundum vias vestras malas, Hic est gladius occisionis magnae,
neque secundum scelera veslru pcssima, domus U qui obstupescere eos facit, et corde tabescere, et
Israel, ait Domintts Dcus. multiplical ruinas.
Et faclus esi sermo Douiiui rae, ad diceiis : In omnibiis portis corum dedi conturbaiionem gla-
Fili hominis, dii aciiti, ei liraali adfulgendum,
pone faciem tuaui contra viam Austri, et slilla ad amicli ad crjedern.
Aphriciiin, Exncuerc, vadc nd dexteram, sive ad sinislram,
et prophetn ad saltum agri mcridiani. quocunique faciei tiiseest appetilus.
Et dices sallui nieridiano : Quin et ego plnudam nianu ad manuiii,
Audi verbuni Domini : el implebo indignatioiiein meain,
llaec dicit DominusDeus: cgo Doiuiiiuslociitus sum.
Ecce ego succeiidam in te ignem, Ei factus cst sernio D-jiuini ad me, dicens :
et comburnm in le omue lignurn viiidc, ct onine El tu, fili hominis,
ligimm ariduni. pone libi duas vias, ut veniat gladius regis Baby-
Non exstiiiguelur flamma succensionis : lonis :
el coniburelur in ea oiiiuis facies ub Austro usque De tona una egredienlur iunbse :
ad Aquitonem. et manu cnpiet conjecturam,
Et videbit universa caro, quia ego poniiiuis succendi in capite vise civitalis coujiciet.
eam, Viam pones ut veniat gladius ad RablmU «Uoruot
~M WHA-%WkU. Amraou»
969 LIBER EZECBIELIS PROPHETJE. 970
etad Judamin [Al.etad] Jerusalemmunitissimam. A J Quscjuxta sunt, et quse procul a le, triumphabunt
Stetil enira rex Babylonis in bivio, in capite duarum de te:
viarura, divinationem quserens, sordida, nobilis, grandis interitu.
comniiscens sagilias : interrogavit idola, Ecce principes Israel singuli in brachio suo fuerunt
exta consuluit. in te,
Ad dexteram ejus facta est divinatio super Jeru- ad effundendura sanguinem.
salem, Palrem et matrem contumeliis aflererunt in le,
ut ponat arietes, advenam calumniati sunt in medio tui,
ut aperiat os in crede, pupillum et viduam conlristaverunt apud te :
ut elevet vocem in ululrftu, Sanctuaria mea sprevisti[A/. sprevistisj, [Al. pol-
ut ponat arietes contra portas, luistisj,
uicomportel aggerem, et sabbata mea polluisli
ut sedificetmunitiones. Viri detractores fuerunl in te ad effundendum san-
Eriique quasi consulens frustra oraculum in oculis guinem,
eorum, et super monles comederunt in te,
et sabbatorum otium imitans : scelus operati sunt in medio tui.
Ipse anlem recordabitur iniquitatis ad capiendum. Verecundiora patris discooperuerunl in le,
ldcirco hoec dicil Dominus Deus : immundiliam mctistruatse humiliaverunt in te:
Pro eo quod recorduti estis iniquitatis vestroe, et Et unusquisque in uxorem proximi sui operalus est
revelastis prsevaricationes vestras, nj abominationem,
et apparuerunt peccata vestra in omnibus cogita- et socer nurum suam polluit ncfarie,
tionibus veslris: frater sororem suam, filiam patris sui opprcssit
Pro eo, inquam, quod recordati estis, manu capie- in te.
mini. Munera acceperunt apud te ad effundendum sangui-
TII autem, profnne, impie dux Israel, nem :
cujus venit dies in lempore iniquitalis prsefinila : Usuram et superabundantiam accepisli,
Hsecdicit Dominus Deus : et avare proximos tuos calumniabaris
Aufer cidarim, tolle coronam : meique oblita es, ait Dominus Deus :
nonne hsec est, quse humilem sublevavit, et su- Ecce complosi manus meas super avaritiam tuam
blimem liumiliavil? quam fecisti,
Iniquiiatem, iniquituiem , iniquitalem ponam eam : et super sanguinem, qui effusus est in medio tui.
et hoc non factum est, donec veuiret [Al. fict et Numquid sustinebit cor luum, aut prrevalebunl ma-
veniat] cujus est judicium, niis lure, in diebus quos ego faciam libi?
et tradam ci. ego Dominus loculus sum, et laciara.
Et lu, fili hominis, propheia, et dic : Et dispergam te in nationes, et ventilabo le in ter-
Haecdicit Dominus Deus ad filios Ammon, ras,
et ad opprobrium eorum, et dices: el deficere faciam immunditiam luam a te.
Mucro, mucro, evagina te ad occidendum, Et possidebo te in conspeclum gentium :
lima le, ut interficias, et fulgeas, et scies quia ego Dominus.
Cum libi viderenlur vana, et divinarentur men- Ga ( Et faclum esl verbura Domini ad me, dicens:
dacia, Fili hominis,
ut daretis super colla vulneralorura impiorum : versa est mihi domus Israel in scoriam :
quorum venit dies temporc iniquitatis prsefinita. Omnes isli oes,et stannum, el ferrura, el plurabum
Revertere ad vaginam luam, in loco in quo crea- in medio fornacis:
tus es, scoria argcnti facti sunl.
in tcrra nalivitatis tuse judicabo te, Propterea hoecdicit Dominus Deus :
et effundam super te indignalionem meam : Eo quod versi estis omnes in scoriam,
In igne furoris iuei sulflabo in te, pro|iterea ecce ego congregabo vos in medio Je-
daboque te in manus hominum iiisijiieutiiim [Al. rusalem,
stultorum], et fabricantiura inleritura [At. cor- congregatione argenli, et scris, et ferri, et slanni,
ruplionemj. et plumbi in medio fornacis:
Igni eris cibus, ut succendam in en ignein ad conflandum.
sanguis tuus erit in medio terrse, Sic congregabo in furore meo, ct in ira mea, et
oblivioni traderis; requiescam:
quia ego Dominus locuius sum. et conflabo vos.
[Cap. XXII.] Et faclum est verbum Domini ad me, Et congregabo vos,
dicens: et succendam vos in igne furoris mei,
Et tu, filihominis, et conflabimini in medio ejus.
nnm judieas, num judicas civilatem sanguinum? 1•rj Ut conflalur argemura in medio fornacis, sic eritis
Et ostendes [Al. oslendis] ei omnes abominationes in medio ejus:
suas, et dices: et scielis quia ego Dominus, cura cffuderim indi-
Hrecdicit Dominus Deus : gnationem meam super vos.
Civilas effundens sanguinem in raedio stii, ut veniat El facium est verbum Dumini ad me, dicens:
lempus ejus: Fili hominis,
et quse fecii idola contra semetipsam, ut pollue- dic ei:
retur. Tu es terra immunda,
In sanguine tuo, qui a (e eifusus est, deliquisti: et non compluta in die furoris.
el in idolis luis, qure fecisli, polluta es: Conjuratio prophetarum in medio ejus,
Et appropinquare fecisii dies tuos, sicut leo rugiens, rapiensque prsedam,
et adduxisti tempus annorum tuorum; animani devoravcrunt,
Propterea dedi te opprobrium genlibus, opes et prelium acceperunt,
et irrisionem universis terris. viduas ejus multiplicaverunt in medio illius.'
a Consulum hic habet Canonis San-Germanensis dedit finem. Unde fluxerit sententia Iiaec, : Nosttam
texlus sncer scholion islud sequens : Non est dwmo- non est divinare. MART. ^ .
num divinalio, sed Dei judicium, qtti perfectw malitiw
PATROL. XXVIII. 31
«71 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 97-
Sacenlotes ejus contempserunt legem meam, A cuinrjue vidisset viros depictos in pariete,
et polltierunt sanctuaria mca : imogines Clialdreorum cxprcssas coloribus,
inter sauctum et profanum non habuerunt distan- et accinctos balteis renes,
tiam: et tiaras tinclas in capitibus eorum,
ct inter poltutum et mundum non intellexerunt: formam ducum oranium, similiiudinem filiorum
[ et a sabbatis meis averlerunt oculos suos, Babylonis,
et coinquinabar in inedio eoruni. terrseijue Chaldacorem, in qua orti sunt,
Principes ejus in medio illius, quasi lupi rapientes Et insanivit super eos concupiscenlia oculorum suo-
prredam ad etTundendum snnguinem, rum,
et ad perdendas animas el avare ad sectanda et misil nunlios nd eos in Chaldaeam.
lucra. Cumque veiiissenl ad eum fiiii Bahylonis ad cubile
Pro|ihetoc autera ejus liuiebant eos absque tempe- mammarum, polluerunl eam stupris suis,
ramento, et polluta est ab eis, ct saturata esl anima ejus
videntes vana, et divinantes eis mendacium, di- ab illis.
centes: Denudavit quoque fornicniiones suas, et discoope-
Ilaec dicii Dominus Deus, ruit .'gnominiain siinin:
cum Dominus non sit lorutus. et recessitanima men ab ea,
Populi terrrc calumniabantur calumniam, sicut recesserat aninia mea a sorore ejus.
elrapiebant violenler: Mulliplicavit euim fornicaiiones suns,
Egenum et pauperem affligebanl, -
# T. recordans dics ndolescentire sure, qu bus fomi-
et advenam opprimebant calumnia absque ju- cala est in terra jEgypii.
dicio. Et insanivit Hbidinc siqier concubitum eorum,
Et qurcsivi de eis virum, qui interponeret sepem, quorum carnes sunl, ut carnes nsinorum :
et staret oppositus contra me pro terra, ne et sicut fluxus eqnorum, fluxus eorum.
dissiparem eam: Et visitasti scelus adolescentioe luse,
et non inveni. quando subacta suni in jEgypto ubera lua,
Et efftidi super eos indigiialinncm meam, . et confractaeinammsc pubertatis luoe.
in igne irae mer» consumpsi eos: Proplerea, Ooliba,
Viam eoruni in caput eorum reddidi, hrr.c dicitDominus Deus:
nil Dominns Deus. Ecce ego suscitabo omnes amatores tuos contra le,
[ Cap. XXIII.] Et factus est sermo Domini ad me,, ile quibus satiata e.sianima lua:
dicens : el congrcgabo eos adversum le in circuitu;
Fili hominis, Filios B ibylonis, ei universos Chaldaeos,
duse mnlieres filiseunius mntris fuerunt, nobiles, tyrannosque et principes,
et fornicatoesunt in jEgypto, oiuncs filios Assyriorum, juvenes forma egregia,
in adolescentia sua fornicatre sunl: duces et magistratus universos, principes princi-
Ibi snbacta sunt ubera earum, pum,
et fractoc sunt mammse pubertatis enrum. et nominatos ascensores equorum:
Njmina autem earum, Oolla major, et Ooliba soror Et venient super te msirucli curru et rota, multi-
ejus: <
G ludo popiilorum:
et habui eas, et pepererunl filios, et fllias. lorica, et clypeo, el galea armabuntur conlra te
Porro earum nomina, Samaria Oolla, undique:
et Jerusalem Onlibn. Et dabo coram \Al. lacel coram] eis judicium,
Fornicata esi igitur Oolla super me, ct judicabiuit te judiciis suis.
el insanivil in amatores suos, in Assyrios pro- Et ponam zclum meum in le, quem exercenl tecum
pinquaiues [Al. add. ei], in furore:
vestitos hyaciniho, nastim tuum el aures ttias prrecident:
ei magistrntus, juvenes cupidinis, et (|tire remanserint, gladio concident.
- principes,
universos equites, ascensores etjuorum. Ipsi filios luos e( (ilius uins cnpient;
El dedit fornicaliones suas super eos electos, filios s et novissimum tuiim devnrnbiiur igni.
Assyriorum universos: Et denudabunt le vesiimcnlis luis,
Et in omnibiis in quos insanivit, et tollent vasa gloriae lure.
in immunditiis eorum pollma est. El requiescere laciam, [ Al. facient ] scelus tuum
Insuper et fornicationes suas, quas habuerat inn de le,
,/Egypto, non reliquit: et fornicationem luam de terra _Egypti:
nam et illi dormierant cum ea in adolescentiaa Nec levabis oculos luos ad eos,
ejus, et ^Egypli non recordabcris amplius.
et illi confregerant ubera pnberlntis ejtts, Quia hsec dicit Dornimis Deus:
el, effuderanl fornicationem suam super eam. j) Ecce cgo tradam le in manus eorum, quos odisti:
Propterea iradidi eam in manus amatorum suorum,i, in manus, de quihiis satiata esl anima tua.
in mantis (iliorum As-ur, Et agent tecum in odio,
super quorura insanivit libidine. et lollenl omnes labores luos,
Ipsi discooperuertint ignominiara ejus, etdimiitent le nudam el ignominia plensm,
filios etiilins ejus lulerunl, Et revelabitur ignominia fornicaiionum tuaium,
et ipsam occiderunl gladio; scelus luum et fornicationes luse.
Et factae sunt famossemulieres, Fecerunt haectibi, quia fornicala es post geutes,
et judiria perpelraveniut in ea. inter quas polluta es in tdolis earum.
Quod cutii vidisset soror illaa In via sororis lure nmbulasti,
« insanivit libidine: ejus Ooliba, plusquam et dabo calieem ejus in manu lua.
et fornicationera suam super fornicationem sororisis Ilacc dicit Dominus Deus :
snread filios Assyriorum prsebuit impudenter, Calicem sororis lure bibes profundnm el latum :
ducibus et uiagisiralibus ad se venientibus, indu- eris in derisum et in subsannationem , qure est
tis vesie varia, capacissima.
eqiiitibus, qui veclabantur equis, et adolescc-nli- Ebrictate et dolore repleberis ;
bus forina cunctis egregia. calice mceroris et tristilise,
Et vidi quod pollutu essel via una ambarum. calice sororis ture Samarire.
Et auxii fornicationes suas: Et bibes illum, et epolabis usque ad faeces,
973 LIBER EZECHIELIS PROPHETJE. 974
ct fragmenta ejus devorabis, A Haccdicit Dominus Deus :
et ubern lua lacerahis : Pone ollain,
quin ego locutus sum, ail Doniinus Deus [Al. tacel pone, inquam, et mitte in eam aquam.
Deus]. Congere frusta ejus in eam,
Propterea lisecdicit Dominus Deus : nmnem partera bonam ,
Quia oblita es jnei, et piojecisli me post corpus femur et armum,
ttium, electa et ossibus plena.
lu quoque porta scelus tuum et fornicationes Pinguissiinum pecus assume,
luas. compone quoque strues ossium sub ea :
Et ail Dominus ad ine, dicens : Efferbuit cociioejus,
Fili homiuis, et discocta siini tassa illius iri medio ejus.
numquid judicas Oollaro, et Oolibam, Propterea b;ec dicit Doniimis Deus :
ei aniuintias eis scelera caruni ? Vse civitati sanguiiium, ollae,
•Qniaadulleratae sunt, cujus rubigo in ea est,
et sanguis in mauibus earura, et rubigo ejus non exivit de ea :
el CUIIIidolis suis fornicalaesunt: Per paries et per partes suas ejice eam,
Iusuper et filios suos, quos genuerunt milii, non cecidit super eam sors.
obtulerunt eis ad devorandum. Sanguis eniiu ejus in medio ejus est,
Sed et hoc feceruni mihi: super limpidissimam peiram effudit illum :
Pollueruiit sanciuarium nieum in die illa, _. non effudit illum super terram, ut possit operiri
etsabbata mea profanaveruni. " pulvere.
Cumque imniolareiil filios suos idolis suis, Ut super inducerem indignationem meam, et vindi-
et ingredcrenfur sanc.tuarium raeura in die iila, ul cta ulciscerer :
polluerent illud : dedi sangiiiiiem ejus super petram liinpidissimam,
eiiain haecfecerunt in raedio domus mcse. ne operiretur.
Miserunt ad viros venientes delonge, Propter liaecdicit Dominus Deus :
ad quos a nuniium miseranl : Yoecivitali sangtiinum,
Itaque ecce b venerunt, quibus le lavisti, et circumli- cujus ego grandem faciam pyram.
nisti slibio oculos luos, Congere ossa, (jure in igne succendam :
et ornata es mundo muliebri. consumentur cames, et concoquelur universa
Sedisti iu lecto pulcherrimo, composilio,
el mensa ordinata est anic te : et ossa labescent.
thymiama meum , et unguentura meum posuisti Pone quoque eani super prunas vacuam,
super eam. ut incalescat, et Iii|ucfiat acs ejus :
Et vox niullitiidinis exsultantis erat in ea; Et confletur in medio ejus [Al. tacet ejus] iuquina-
et in viris , qui de multitudine hominum adduce- mentum ejus,
bamur, et veuiebant de deserto, ci consutnatur rubigo ejus :
posuerunt armillas in manibus eorum, MuIlo labore sndaium est,
el coronas speciosas in cajiiiibus rorum. el nonjexivii de nimia rubigo ejus,
Et dixi ei, quse aitrita estin adulleriis : G neque per ignem.
Nunc fornicabitur in fornicatione sua eiiim hrec. Immiiiiditia tua exsccrabilis :
Et ingrcssi sunt ad eam quasi ad mulierera merelri- quia mundare te volui, ct non es mundata a sor-
cem : dibus tuis :
Sic ingrediebanlur ad Oollam et Oolibam , mulieres Sed nec mundaberis prius,
nefarias. doncc quiescere facinm indignationem meam in te.
Viri ergo isii [Al. tacet isti] jusli sunt: Ego Dominus loculus sum :
hi judicabuni eas judicio adulterarum, Venit, et faciam :
ct judicio effundentium saiiguinem : non iranseain, nec parcam, nec placabor :
Qtiia adullera: sunr, Juxta vias tuas, et juxta adinventiones tuas judicabo
el sanguis in munibus earum. [Al. judicavi] te, dicit Dominus.
Hsecenim dicit Dominus Deus : Et factum est verbura Domini ad me dicens ;
Adduc ad eas muliiludinern, Fili hominis,
et trade eas in tumultum et in rapinam. ecce ego tollo a te desiderabile oculorum luorum
Et lapidenlur lapidibus populorum, in plaga :
el confodianlur gladiis eorum : et non planges, neque plorabis, et non fluent la-
Filios et filias eariim intei ficient, crymse ture.
et domos carum igne succendent. Ingemisce tacens,
Et auferam scelus de terra, mortuorum lticlum non facies :
et discent omnes mulieres, ne faciant secundum _. Coronn lua circumligata sit tibi,
scelus earum. " el calceamenla tua erunt in pedibus luis,
Et dabiint scelus veslrum super vos, nec amiclu ora velabis,
ei peccata idolorum vestrorum portabiiis : nec cibus lugentium comedes.
et scietis quia ego DominusDeus. Locutus sum ergo ad populum niane,
[Cap. XXIV.] Et laclum est verbura Domini ad me, et inoilua est uxor mea vespere :
in auno nono, in niense decimo, in decima fecitque [Al. feciquej mane sicut prseceperat milii.
mensis, dicens : Et dixii ad nie populus :
Fili hominis, Quare non indicas nobis, quid ista significent,
icribe tibi nomen diei hujus, in qua confirmatus quse tu facis ?
est rex Babylonis adversutn Jerusalem hodie. Et dixi ad eos :
Et dices per proverbium ad domum irrkairicem Sermo Domini factus est ad me dicens:
parabolam, Loquere domui Israel:
et loqueris ad eos : Hsecdicit Dominus Deus :
* ln exemplaribus Canonis et in mss. Colbcrtino Consule lib. vn Comment. MART.
ricopes.
Atiiciensi, et Corbeiensi num. 1 legimus nuntios. >>Vocem stibio nec llebrseus addit, nec S. Pater
Idein habel S. Hierouyraus in expositione hujtis pe- in commentario.
975 S. IIIERONYMIDlVlNA BlBLlOTHECA. 6*6
Ecce ego polluam sanclunrium tncuiii, superbiam A l ut non sit ultra memoria filiorum Ammon in gen-
imperii vestri, ei desiderabile oculorum vestro- libus.
rum, Et in Moab faciam judicin :
et super quo pavet aniina vestra, ct scient quia ego Dominus.
et filii vestri, et filiseveslrae, quas reliquislis, gla- Ilrec dicit Dominus Deus :
dio cadent. Pro eo quod fecit Idumsea ultionem, ut se vindicaret
Et facietis sicul feci : de liliis Juda,
Ora amiclu non velabitis, peccavitque delinqucns, et vindictam expetivit
et cibos lugenlium non comedetis. de eis,
Coronas habebilis iu capitibus vcstris, Idcirco hsec dicil Dominus Deus :
et calceamenta in pedibus : Exlendam manum meain super Idumseam,
Non plangetis neque flebitis, ct auferam de ea hominem et jumcntum, '
sed et tabescetis in iniqiiitniibus veslris, cl faciam eam desertam ab austro :
et uiiiisquisriuc gciuct ad fralrcm suum. ct qui sunt \Al. desunt] in Dedan, gladio cadent.
Eritque Ezechiel vobis in porlenlum : Et dabo uliionem meam super Iduniseani per manum
juxta oninia qwe fecit, f.icietis c.uravenerit islud : populi mei Israel :
et scietis quia ego Dominus Dcus. et lacient [A/. faciamj in Edom juxla iram meam,
Et lu, fili hominis, et furorem meum :
ecce in die , qua tollam ab eis forliludinem ct scieni vindiclam \Al. indignalionem] meam,
eorum, _.
i dicit Dorniims Detis.
et gaudium dignilaiis, el desidcrium oculorum Hoecdicit Dominus Deus :
corum, Pro eo quod fecerunt PalrEStiniin vindictain,
super quo requiescunt animae eorum, ct ulti se sunt toto animo, interficientes et im-
filins et (ilias eoinm : plentes inimicitias veleres:
In die illa cum vcnerit fugiens ad le, ut annuntiel Proplerea bsec dicit Dominus Deus :
tibi: Ecceego extendam manum meam super Palscslinos,
In die, inquam , illa apcrielur os tuum cum eo qui' ct interficiam inlerfectorcs,
fugit: et perdara reliquias maritimae regionis :
et loqueris, et non silebis ultra : Faciainque in eis ultioncs magnas arguens in furore :
Erisque eis in porieiitnni, et scient quia ego Dominus,
et scieiis quia ego Dominus. cum dedero vindiclam meam super eos.
[Cap. XXV.] Et factus est sermo Domini ad mc di- \Cap. XXVI.] Et faclum esi in undecimo anno, prima
ccns : mensis, facius esl sermo Dominiad me, dicens:
Fili hoiiiinis, Fili hominis,
pone faciem tuam conlra lilios Ammon, et pro- pro eo quod dixit Tyrus de Jerusalem :
phetnbis de eis. Euge, confrnclse sunt portse populorum,
Et dices filiis Ammon : conversa est ad me :
audite verbum Domini Dei: implebor, deserta cst.
Hrec dicit Dominus Deus : Propterea hoecdicit DominusDeus :
Pro eo quod dixisti: C Ecce ego super te, Tyre.
Euge, euge super sanctuarium meum, quia pollu- et ascendere faciam ad \Al. super] te genles mul-
tum est. las,
et super lerratn Israel, quoniam desolata est: sicut ascendit mare fluctunns.
et super domum Juda, quoniam ducti sunt ini Et dissipabunt muros Tyri, et deslruenl lurres ejus :
captiviiatem: et radam pulverem ejus de ea, et dabo eam in
Idcirco ego tradam le filiis orienlalibus in hseredi- limpidissimam petram.
latem, Siccatio sagenarum erit in mediomaris,
etcollocabunt caulns suas in tc, quia ego loculus sum,ait Dominus Dcus :
ct ponenl in te tentoria sua. Et ei it in direplionem genlibus.
Ipsi comcdent fruges luas : Filire quoque ejus, qusc sunt in agro, gladio inlci fi-
et ipsi bibent lac tuurn [A/. tacet tuum]. cientur :
Daboque Rabbaih in habiiaculura camelorum, elscient quia ego Dominus.
el filios Ammon in cubile pecorum : Qtiialioec dicit Dominus Deus [Al. tacet Deus] :
et scielis quia cgo Dominus : Ecce ego adducam ad Tyrum Nabuchodonosor regem
Quia hsecdicit Dominus Deus : Babylonis ab aquilone, regcm regum,
Pro eo quod plausisii manu et percussisti pede, cum etinis, et curribus, elequitibus, el coelu, po-
ei gavisa es ex toio aflectu sti|ier terram Israel: puloque magno.
ldcirco ecce ego extendam uianum ineara super te,, Filias tuas, quoesunt in agro, gladio interficiet:
el tradam te in direplionem gentium, et circumdabit te munilioiiibus, el comportabit
et inlerflciam te de populis, et perdam dc terris, , j.
aggerem in gyro,
et conteram : cl Ievabit contra te clypeum.
ct scies quia ego Dominns, Et tt vineas, cl arietes lemperabit, in muros luos,
IIscc dicit Domimis tJeus. cl lurres luas destruel in arinalura sua.
Pro eo quod dixerunl Moabet Seir : Inundatione equorum ejus operiel te pulvis eorum :
Eccesicut oiiines gentes, doinus Juda : a sonitu cquitum, elrotaruin, et curruuin, move-
Idcirco ecce ego aperiam humerum Moab de civita- buntur inuri lui,
libus, dura ingressus fuerit porlas tuas quasi per inlroi-
de civitatibus, inquam, ejus, et de linibus cjus, tum urbis dissipatrc.
inclyta terrse Belh-Jesiinoih cl Becl-Meon et Ca- Ungulis equorum suorum conculcabit omnesplateas
riatbaim, tuas:
Filiis orienlis cum filiis Ammon, populum luum gladio csedet,
et dabo eam in hacreditalem : et siaiuse lusc nobiles in terram corruent.
a Verbum istud vineas non
inielligentes vefefes li- pngnantcs urbem tutius ad muros subvenendos pu-
brarii mularunt in mss. aliquot codicibus in lineas. gnant. .^ MART.
Estautem vinea instrumenlum bellicum subquoop-
977 LIBER EZECHIELIS PROPHET/E.' 978
Vastabunt opes tuas, .
A dicit Dnminus Deus;
diripient negotiationes luas : [Cap. XXVII.] Et factum esl verbum Domini ad me,
El destruent muros tuos, dicens :
et domos luas prseclaras subvertent: Tu ergo, fili hominis,
Et lapides tuos, et ligna tua, assume super Tyrum lamentum :
et pulverem tuum in medio aquarum ponent. Et dicesTyro, quse habitat in introilu maris,
Et quiescere faciam multitudinem canlicorum luo- negotiationi populorum ad insufas multas : '
rum, Hoecdicit Dominus Deus :
et sonitus cilhararum tuarum non audieiur am- 0 Tyre, tu dixisti : Perfecti decoris ego sum,
plius. et in corde maris sila.
Et dabote in limpidissimam petram, Finitimi a lui, qui te scdifieaverunt,
siccatio sagenarum eris, impleverunt decorem tuum :
nec sedificaberis ultra : Abietibus de Sanir exstruxerunt te
quia ego locutus sum, ait Dominus Deus. cum omnibus tabulatis b maris:
' Ilsec dicit Dominus Deus Tyro : Cedrum de Libano tulerunt
Numquid non a sonitu ruinse luse, et gcmitu inter- ut facerent tibi malum.
fectorum tuorum, Quercus de Basan dolaverunt in remos luos :
cum occisi fuerint in medio tui, transtra tna fecerunl libi ex ebore Indico,
cominovcbuntur insuloe? et prsetoriola de insulis Italisc.
Et descendent de sedibus suis omnes principes _. , Byssus varia de iEgypto texta esttibiin velum
maris : •** ut ponereiur in malo :
et auferent exuvias suas, Hyacinthus et purpura de insulis Elisa facta sunt
et veslimenta sua varia abjicient, operimentum luuin.
et induentnr stupore : Habitatores Sidonis et Aradii [h. c Arvad] fuerunt
In lerra sedebunt: remiges tui:
et attoniti supcr repentino casu tuo admirabuntur. sapientes uii, Tyre, facii sunt gubernatores tui.
Et assumenles super te lamentum, Senes dBiblii, et prudentes ejus, prsebuerunt nautas
dicent tibi : ad ministerium varise supellectilis tuse :
Quomodo perisli quse habilns in mari, urbs inclyta, omnes naves maris, et nautae earum, fuerunt in
quse fuislis fortis in mari cum habitatoribus tuis, populo negoiiatioms tuse.
quos formidabant nniversi? Persse, et Lydia, et Lybies erant in exercitu tuo
Nunc stupebimt naves in die pavoris lui : viri bellatores tui:
et turbabuntur insulre in mari, clypeum et galeam suspenderunt in te pro or-
eo quod nulltis egrediatur ex te. natu tuo,
Quia haecdicil Dominus Deus [Al. tacet Deus] : FiliiAradii [h. Arvad] cumexercilu tuo erant super
Cum dedero te urbem desolatam , sicut civitates muros tuos in circuitu :
quse non habitnntur: sed etPygmsei, qui erani in lurribus luis, pharelras
et adduxero super te abyssum, suas suspenderunt in muris luis per gyrum :
et operuerint te aquse mullre : ipsi compleverunt pulchritudinem tuara.
Et detraxcro te cum his qtti descendunt in lacttm ad C ( Carlhaginenses negotiatores tui, a multiludine cunc-
populum sempiternum, tarumdivitiarum,
et collocavero te in terra novissima sicut solitu- argenlo, ferro, stanno, plumboque repleverunt
dines veteres, cum his qui deducunlur in lacum, nundinas tuas.
ut non habiteris : Grsecia, Thubal, et Mosoch, ipsi institores lui:
Porro cum dedero [Al. Et dederoj gloriam in mancipia, et vasa serea adduxerunt populo ttto.
terra viventium. De domo Thogorma, equos, et equites,
In nihilum redigam te, et non eris, el mulos adduxerunt ad forum tuum.
et requisila non invenieris ultra in sempilernum, Filii Dedan negotiatores tui :
a Quod habet Hebr. ac proprie sonat, wdifi- plaribus Commenlariorum S. Hieronymi in Ezechie-
"p-,
catores tui, si aliis punciis instruatur, satis commode lem, ter hoc modo positum invenimus ; Senes Byblii
reddiiur, filii lui: quod prseferuntLXX, uEoto-ou.Hie- et prudentes ejus prwbuerunt naulas, etc. Mirumque
ronymus, qui finilimi interpretaius est, diciiur dnc- nobis est viros doctos adeo falsos esse hic loci, ut
tis viris utramque lectionem servare voluisse : quod putarint propter Hebrseum hodiernum S_J '3DTzecne
tamen qua ratione inlelligant, non video; ul enim id est, senes Giblii, in libris LXX errore libra-
demus uicumque filiis finititnos comparari, ab redi- gebal,
flcationibus nomen illud abludit immane qnanlum. riorumnunc Big^uv legi, pro nto; et Gebaliias a pro-
Ego eara esse arbitror veteretn leclionem Latinam, pheta memoratos, ingeniosos fuisse architectos,
in exstructione
quam S. Pater duxil retinendam : nam et Graecum qui templi Salomonici celebranlur.
ex ipsa Scripiura refelli polest: uam hoc loco
cclebre exemplar Parisiensium Jesuitarum, in Hexa- Quod de nautis sermo est ac de navibus, non de sedificiis
plicis a Montefauconio taudatum praefert sub aste- D et archiiectis. Prscbebant
risco ot op.opoi,conlermini, sive finitimi. igitur Tyro Bibtii sive By-
b Uno verbo legitur in Hebr. DTflnS, quod sonat: blii nautas peritissiraos ad scissuras navium sarcien-
das juxta litteram Hebraicam : id nos dicimus Gal-
duplictlms,nempe tabulis. Hieronyimis non '
inerudite lice, pour calfater les vaisseaux.CaeterumGiblii iidem
verbum illud in duo est dispertitus, legilque, nulla1 sunt qui Biblii : Gibel namque apud Geographos est
mulalione litlerarum facia ' mnS, tabulis maris. Ge/irt/aurbsPhceniciae,aliis Byblos, sive Byblus, quoe
c Scholia marginalia, quae deinceps occurrunt inl Giblet dicitur, teste Brocbardo. At quid Lexicorum
Ezecbielcpropheta.desumptasunteCanoneEcclesise > geographicorum auxilia quserimus? In promptu no-
Carcassonensis : exemplar enim San-Germanense: bis est liber S. Hieronymi de locis Hebraicis, ubi
noslrum nihil habet ad margines librorum propheli- recensens nnmina qute ab eleraento B incipiunt in
coiuni prseler quasdam varianles leetiones levioriss Regnorum libris, brec ab eo posila leguntur : Biblos,
momenti. MART. civitas Phwnicis, cujus meminitEzechiet; pro qua in
d Ita legunt omnes mss. codices Bibliorum, nullo) Hebraicocontinetur OOBEL. Consule etiam scholia Ca-
excepto ex iis quos inspeximus. Variant soluramodo> nonis Hebraicse verilalis lib. I Malachim cap. v.
in voce prwbuerunt; quia plures relinent corruptami . te_. MART.
leclionem habuerunt. In cunclis quoque mss. exem-
979 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 080
et insulsc nuilire, negolialio manus luae. jA super to :
detites eburneos et lieberiinos commutaverufit in ad nihilitra deducta es, et non eris[/l/. add. ultra]
preiio IUO. usque in perpcluuin.
Syrus ncgoiiator tuus propler mullitudinem operum [Cap. XXVIII.JEi lactusest sermo Dominiadme, di
tuorum, cens:
gemmnra [Al. gntlamj, et purpuram, et scntnlata, Fili liominis,
et byssiiro, etscrtcum, ct cocctim [h. » chad dic principi Tyri :
cbodj proposuerunl in mercatu luo. Hscc dicit Dominus Deus :
Juda ei lerra Lracl ipsi institores lui in frumento Eo quod elevatum est cor tiuim, et dixisti :
primo, Deus ego sum, et in catliedra Dei sedeo [Al. sedi J
balsamuin, et mol, et oleum, et resinam propo- in corde maris:
stierunt in iiundinis inis. Cum sis liomo, etnon Deus :
Damascenus negoliator tuus el dedisti cor tuum qua%icor Dei;
in iniiliitiidine operum luorum , in multiludine Ecce snpicntior es lu Daniele :
[At. copia] divcrsaniin opitin» omne secretum nnn est absconditum a le.
in vino pingui, in lnnis coloris nplimi. In sapiemia et prudeiiliu tua fecisii libi foriiludincm,
Dan,el Gr.ccia, el Mosel [li. MuzulJ, et acquisisii auriini et urgenttim in thcsnuris tuis.
iu nundinistuis projiosucruntleriuinfabrefacium: In muliiindiiiesn|iieiitiae tu;c , et in iiegotiatione tua
slacte elcalannis in negotiaiione tua. multiplicnsti tibi foiiiludinem :
Dedan iusiilorcs tui et elevuium est cor tiium in robore luo.
in tapelibus nd scdendum. " Proplerea lioecdicit Douiinus Deus \Al. tucet Deus] :
Arabia, et nniversi prii.cijies Cedar, ipsi negotialo- Eo quod elevatum est cor tuum quasi cor Dci :
res manus lure : idcircoecce ego adducam super le alienos, ro-
cum agnis, et arielibus, ei hrcdis venerunt ad te bustissimos gentium :
negotiatorcs tui. et ntidabuiit gladios suos super pulchriludincm sa-
Venditores Saba, el Reema [h. Raama[, ipsi negotia- pientire lure,
tores iui : et pollucnt decorera tiium.
cum universis primis aromntibiis , et lapidc pre- Interficieni et detrahent[A/. iradent] le :
lioso [Al. prcliosissiui"], et auro , quod propo- et inorieris in iuteritu occisorum in corde maris.
siieruul in increatu tuo. Numquid dicens loqueris : Deus ego sura :
Haran, et Chenne, el Eden, negotiatores lui: coiam inlerficienlibus le :
Snba, Assur, et Cbelmad, venditores lui. cum sis homo, et 11011 Deus,
Ipsi negoliatores lui in irianu occideniiurnle?
mulufnriam involucris byacinllii, ct polymitorum, Morte incircumcisoruiii moricrisinmanu alienorum :
gaznruiiique preliosurum , quar obvolutae et quia ego locuius snin, ait Duminus Deus.
aslriclre eraiilfiinilius : Et faciHsesl sermoDomini ad me, dicens :
cedros quoquehabebuiilin negolialionibus luis. Fili hominis ,
Naves maris, principes (ui in negoliaiione tua : leva planclum supcr regem Tyri:
et repleta es, et glorificaia nimis in corde maris. et dices ei :
In aquis inultis adduxeruni te remiges tui. Q Hrec dicit Dominus Deus :
ventus ausler conlrivit te iu corde maris. Tu signaculum similitudinis,
Divitire luse, ei Ihesaur) tui, et iiuiltiplex insirumen- plenus sapienlia, el perfectus decore ,
tum tuum; in deliciis paradisi Dei fuisli :
: nautse tui, gubernatores lui, qui tenebant supellec- oninis lapis pretiosiis operimeiitum tuum :
tilem luam, et populo tuo prseerant: sardius, lopazius, et jaspis, chrysoliihus, onyx, et
viri qunque bellaiores tui, qui eranl in te , beryllus, sa|ipliinis,etcarbuiiculiis,etsmaragdu-:
cum universa niultiiudine tua, quse est in medio tui, aurum opus decoris tui:
cadent in corde inaris in die ruinre luae. el foramina lua in die, qua condilus es, prscparata
A soniiu clamoris gubernutoruni tuoruni conlurba- sunt.
bunlur classes : _ Tu cherub exienliis, et protegens,
Et descendeut in navibus suis oinnes qui tcnebaiit\ cl posui ic in iiinnle sancio Dei,
reniuni : in medio lapidum igniiorum arabulasli.
Naulre el universi gubernalores maris in lerra sia- Periectus in viis luis a die conditionis turc ,
biuit : douec inventa est iniquiias in le.
ei ejulabunt super te voce htagna, et clamabunt; ln multitudine negoliatiouis tuscrepleta sunt interin-
amare. ru tuu iniquiiate, et peccasii :
etsupeijacient pulvereni oapitibussuis, et cinere> et ejeci te de tnonte Dei, et perdidi te, o churub
conspergeniur. protegens, de medio lapiduin igniiorum.
El radeni super le calviiium, el nccingentur ciliciis. Et elcvatum est C>Tluuni in decore luo :
et plorabuiit le in aniaruudine aniinre plorutui 0 Perdidisti sapienliam luani in decore luo[A/. inpul-
amarissimo. chritudiiie lua],
Et assuraent super te carmen lugubre, et plangent te: in lerram projeci te :
Quaeest ut Tyrus, ijuse obinuluit in medio ranris? ante faciem regum dedi te, ut cernerent te.
Qureinexilu iiegoliaiionuin tuarum de mari iniplesli In multiiudine iniquitatum tuarum el iuiijuilate nc-
populos multos : gotiaiionis tuse,
in uiultiludine divitiarura luarura et populorum poTluisiisanctiftcaiionem luam :
tuoruni, ditasti reges terrse [Al. nmllosj. Producam ergo iguem de niedio tui, qui comedat le,
Nunc contrita es a mari; el dabo le in ciuerem super lerrum in conspectu
in profundis arjuarum opes luse, omniuin videniium te.
et omnis inulliiudo tua, quse erat in medio lui , Omnes, qui videiiut te in gemibus, obstujiescent
cecideruni. > super le :
Uiiiversiliabitaioresinsularumobstlipiiertintsuperle: nihili factus es, el nou eris in perpetuum.
etreges earuin omnes tempesiate perculsi mtita- Et faclus est scrmo Domini ad me, dicens :
Verunt vultus. Fili hominis,
Negoliaiores populorum [ Al. gentium ] sibilaverunt pone fuciem luam coutra Sidonem :
* Aliquot mss. habent in conlexlu sacro scholion istud
marginale : chod chod. MART.
981 LIBER EZECHIELIS PROPHET/G. 9i-_
et prophetabis de ea, et dices : A pro [Al. tacet proj eo quod dixeris ; Fluvius mei.g
Hsecdicit DomiiuisDeus : est, et ego feci eum.
Ecce ego ad te, Sidon. et glorificabor in medio tni : Idcirco ecce ego ad t.e, et ad flumina tun :
et scient quia ego Dominus , daboque terram iEgypti in soliludines, gladio dis-
cum fecero in ea judicia, et sanctificatus fucro in sipalam,
ea. a lurre Syenes, usquead lerminos yEihiopioe.
Et immittam ei pestilentinm et sanguinem in plaleis Non pertransibit eam pes hominis,
ejus: neqtie pes jumenii gradietur in ea :
et corruent interfecli in medio ejus gladio per cir- et non habilabitur quadragima annis. .
cuitum : Daboque termm ^Egypti desertam in uiedio terrai um
et scient quia ego Dominus. desertarum,
Et non erit ultra domui Isrnel offendictiliim amari- et civiiates ejus in medio urbium subversarum,
tudiuis , Et erunt desolaloe quadraginla aimis,
el spina dolorem inferens undique per circuitum et dispergam ^Egyptios in natlones , ventilabo eos
eornm, qui adversautur eis : in terras.
et scient quia ego Domimis Deus. Quia haec dicit Doiuinus Deus :
Haecdicit Dominus Deus: Post finem quadraginta annorum congregabo _Ej.'y-
Qtiando congregavero domum Israel de pojiulis, in pium de populis, in quibus dispersi luerant,
qtiihus dispcrsi sunt, sanctificabor in eis cor.im Et reducam caplivitaiem /Egypti,
gentibiis : -. et collocabo eos in terra Hiatures [h. Phathroz],
el habitabiinl in terra sua, quara dedi servo raeo B in letra naiiviiatis suse :
Jacob. eterunl ibi in regnum litintile:
Et habitabunl in ea securi : Inler crelera regna erit huuiillima,
et .Tdificabuntdomos, et plantabunl vineas, et ha- et non elevabiiur ultra super nationes,
bitabunt confidenter, et imminuam eos ne imperenl gentihus.
cum fecero judicia in omnibus qui adversanlur eis Neque erunt ulira dmnui I-racI in confidenlia,
[A/. tacet eis] per circuitum. docentes iniquiialein, ut fugiant et sequanlur
Et scieni qnia ego Domiiuis Deus eorum. eos:
[Cap. XXIX.] In anno decimo a, in decimo mense, et scient quia ego Dominus Deus.
undecima die niensis, El factum est in vicesimo el septimo anno, in primo,
facluui est verbum Domini ad me, dicens : in una meiisis,
Fili hominis, facium est verbum Domini ad me, dicens:
ponefaciem luamcontra Pliaroneraregcm jEgypti, Fili hominis,
eiprophelabisdeeo, et iEgypto uuiversa : Nabuchodonosor rex Babylonis servire fecil exer-
Loquere, et dices : ciltim suum servilule magna adversus Tyrura :
Haecdicit Dominus Deus : Omne caput decalvaium, et oinnis bumerus depila-
Ecce ego ad te, Pliarao, rex -Ejjypti, draco magne, tus csl:
qui cubas in mcdio flumintim luorum, et dicis : et tnerces non est reddita ei,
Meus est fluvius, et ego leci memetipsum : tieque exercitni ejuS, de Tyro, pro servjtuie, qua
Et ponam frenum in maxillis ttiis : C servivit mihi adverstis eam.
et asglutinabo pisces fluminum luorum squamis Pro|ilerea hoecdicit DominusDeus :
tuis : Ecce ego dabo Nabuchodonosor regem Babylonis
Et extraham te de merliofluminum tuorum , in terra ^Egypli :
ei unlversi pisces tui sijnamis tuis ndhrerebunt. et accipiet [At. aufereij multitudinem ejus,
Etprojiciam le in degertum, et omnes pisces flurai- el deprredabitur manubias ejus,
nis tui: et diripiet spolia ejus :
snper faciem terrsecades, El erit merces [Al. in nrercedemj excrcitui illius.
non colligeris, neoiie congregaberis : Et operi, pro \AI. lacet pro] quo servivit [Al. add.
Besliis terrse, volatilibus coeli, mibij adverslis eaui:
dedi ad devorandum : Dedi ei terram _Egypii,
El scient omnes habitatores jEgypti quia ego Domi- pro eo quod laboraverit \Al. InboraveruntJ mihi,
nus: ait Dnminus Detts.
pro eo quod fuisti baculus arundineus domui In die illo pullulabit cornu dnmui [Al. domnsjlsrael,
Israel : et tibi dabii npertum os in medio eorum;
Quando apprehenderunl te manu [Al. add. sua], et ct scieni nuia ego Doininus.
confracius es, \Cap. XXX ] Et facium esi verbum Domini ad mej
ei lacerasti oranem humerum eorum : dicens :
Elinnitentibuseis super te, comminulus es, Fili hominis, prnpheia, el dic :
et dissolvisliomnes renes eorum. -. Ha?cdicit Dominus Deus :
u Ululule,
Projnerea hsecdicii Dominus Deus : vae, vre diei:
Ecce ego adducnm super le gludiuin : qtiia juxta cst dies, et appropinquat dies Domini:
el inierficiam de te hominem, et jumentum. dies nubis, lempus gentiuin erit.
Et erit terra /Egypli iu desertum, etin solitudinem : Et veniet gladius in yEgyptum:
et scienl quia ego Dominus : et erit pavor in /Ethiopia,
a Jn anttodecime.Locus multum implicatus propter Latinorum verilatem manifeste comprobat his ver-
diversiiatem lectionum. In Hebraeo hodierno legi- bis : Post vicesimum et septimum annum citplivilatis
mus : In anno decimo, in decimo, in duodecimo men- regis Joiachtm, revertitur ad prwsenstempus, quando
sis. Apud LXX vero : In anno duodecimo, in decimo contra Mgyplumcwperal prophetare, id est, ad annum
mense, atia mensis. Ms. Alex. : In anno decimo, in decimum, el decimum mensem, uitdccimam niensit
undecime mense, elc. Porro S. Hieronymus textum diem, etc. Ilaec, ni fallor, plane evincunt genuinara
hujus Capiiuli lib. it in Ezechielem sic affett : esse leclionem, quam reprresentant exemjilaria La-
ln anno decimo ( stue juxta LXX duodecimo ) in tinorum; alias autem lectiones fuisse perniixlas at-
decimo mense ( sive juxta Hebraicum, duodecimo): que vitiatas, ut ex contentione earumdem facile li-
in prima (siveuna) meniis, etc. Postea lameu edisse- quet. MART.
rens caput tricesimum ejusdem prophelse, codicum
983 ;S. IIIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 984
Cum ceciderint vulnerati in iEgypto, J
A ul recepto robore, posset lenere gladium.
et ablata fuerit mullitudo illius, Proplerea boecdicit Dominus Deus :
et destructa fundamenta ejus. Ecce ego ad Pharaonem regem yEgypti,
_Ethiopia, etLibya, et Lydii, et omne reliquum vul- et comminuara hrachiura ejus forte, sed confra-
gus, et Chub, et filii terrae fcederis, ctum :
cum eisgladiocadent. el dejiciam gladium de manu ej'us :
Hsec dicit Dominus Deus *. Et dispergam ^Egyptum in gentibus,
Et corruent fulcientes ^Egyptum, ei ventilabo eos in terris.
etdesiruelur superbia imperii ejtis : Et confortabo bracbia regis Babylonis,
a
a turre Syenes [h. Zevene] gladio cadent in ea, daboque gladium meum in manu ejus:
b
aii Dominus Deus exercituum. Et confringam brachia Pharaonis,
Et dissipabunlur in medio lerrarum desolatarum, et gement gemitibus inlerfecii coram facie ejus :
et urbes ejus in raedio civitatum desertarum Et confortabo brachia regis Babylonis,
erunt. elbracbin Pbaraonis concident:
Et scient quia ego Dominus : Et scient quia ego Dnminus,
cum dedero ignem in ^Egypto, cura dedero gladium meum in manu regis Baby-
et altriti fuerint omnes auxiliatores ejus. lonis,
In die illa egredientur nuntii a facie mea in trieribus, et extenderit eum super terram ^Egypti.
ad conterendam iEthiopiae confidenliam; Et dispergam [Al. disperdam] ^Egyptum in nationes,
Et erit pavnr in eis in die JEgypti, ij» ei veniilabo eos in lerras,
quia absque dubio veniet. et scient quia ego Dominus.
Hsec dicit Dominus Deus: [Cap. XXXI.j El factum est in undecimo anno, ler-
Cessare faciam raultiiudinem ..Egypti in manuNabu- lio, una mensis,
chodonosor regis Babylonis. factum est verbum Domini ad me dicens :
Ipse et populus ejus cum eo, fortissimi genlium, Fili hominis, dic Pharaoni regi _Egypti, et populo
adducentur ad dNperdendam terram : ejus:
Et evaginabunt gladios suos super _Egyptum : Cui similis factus es in magnitudine tua?
el implebunt lerram interfectis. Ecce Assur quasi cedrus in Libano,
Elfaciam alveos fluminum aridos, pulcher ramis, et frondibus nemorosus,
et (radam terram in manu pessimorum; excelsusque altitudine,
Et dissipabo terram et plenitudinem ejus in manui et inter condensas frondes elevatum esl cacumcn
alienorum, ejus.
ego Dominus loculus sum. Aquse nutrierunt illum,
Haecdicit Dominus Deus. abyssus exaltavit [At. elevavit] illnm :
Et disperdam simulacra, et cessare faciam idola dei Flumina ejus manabant in circuitn radicura ejus,
Memphis [h. NophJ: et rivos suos emisit ad universa ligna regionis.
et dux « de terra \Al. terrse] -Egypti non erit am- Propterea elevata est aliiludo ejus super omnia
plius: ligna regionis :
et dabo terrorem in lerra^Egypli. etmultiplicata sunt arbusla ejus,
Et disperdam terram Phatures [h. Phalhroz], C et elevati sunt rami ejus prse aquis multis.
et dabo ignem in Taphnis, Cumque extendisset [h. extenditj umbram suam,
d
et faciam judicia in Alexandria. in ramis ejus fecerunt nidos omnia volatilia coeli,
Et effundam indignationem meam super Pelusiumi et sub frondibus ejus genucrunt omnes bestire
robur -Egypti, saltuum,
et interficiam multitudinem Alexandrire, et sub umbraculo illius habitabat ciefus gentium
et dabo ignem in iEgypto : plurimarum [At. universarum].
Quasi parturiens dolebit Pelusium, Eratque pulcherrimus in magniludine sua, et in dila-
et Alexandria erit dissipata, tatione arbustorum suorum :
el in Memphis [h. NophJ angusliae quotidianse. erat enim radix illitis juxta aquas multas.
Juvenes Heliopoleos et Bubasli [h. PhibezethJ gladioi Cedri non fuerunt altiores illo in paradiso Dei,
cadent, abietes non adrequaverunt summitatem ejus,
et ipsse caplivre ducentur. et platani non fuerunt seqoaefrondibus illius :
Et in Taphnis nigrescet dies, oinne lignum paradisi Dei non est assimilatum
Cum contrivero ibi sceptra .rEgypti, illi, et pulchritudini ejus.
et defecerit in ea superbia potenlioeejus: Quoniam speciosum feci eum, et mullis condensiS-
Ipsam nubes operiet, que frondibus:
filioeautem ejus in caplivitalera ducentur. et semulata sunl eum omnia Iigna voluptaiis, quae
Et judicia faciam in ^Egypto; erant in paradiso Dei.
et scient quia ego Dominus. Prqpterea hoecdicit Dominus Deus:
JJ
Et faciuin est in undeciino anno, in primo mense,' Pro eo quod sublimatus esl in altiludine,
in septima mensis, et dedit summitatera suam virentem alque con-
factum est verbum Domini ad me dicens: densam,
Fili hominis, brachiiim Pharaonis regis ^Egypti con- et elevatum est cor ejus in altitudine sua :
fregi: Tradidi eum in manu forlissimi gentium; faciens
et ecce non est obvolulum ut restituerelur ei sa- faciet ei:
nitas, Juxta impietaiem ejus ejeci eum.
ut ligaretur panis, et fasciaretur [Al. sarciretur] Et succident illum alieni et crudelissirai nationura,
linteolis, et projicient eum super montes,
i a Advertant lectores Scholiasten Canonis legere Hieronymum in Commentariis, dax in terra JEgypti.
D Samech Hebrseum ut z nosirum : Zevene pro Se- MART.
vene; Phalroz pro Phatres. MART. d Prislinum nomen fuit Na No : Nos atitcm, in-
b Non addit Hebr. exercituum : et hoc lamen
quit Hieronymus, pro No, Alexandriam posuimus
etiam in Comment. tlieron. nomen retinet, expuncto per anlicipationem, quw Grwce Ttpohrtyi;appellatur....
altero, Deus. ut manifeslior locus fieret lecloris inlelligenliw. Vide
, c Exemplaria Canonis, dux lerrw jjEgypti. Apud Iib. ix Comment. in Ezechielem. MART. J
985 LIBER EZECHIELIS PROPHET/E. 9S6
ct in cunctis convallibus corruent rarai ejus , A Omnia luminaria coeli moererc faciam super (e :
et confringentur arbusta ejus in universis rupibus; et dabo tenebras super terram luam, dicil Domi-
terrre: nus Deus b.
Et recedcnt de umbraculo ejus omnes populi terrse, El irritabo cor populorum multorum,
et relinquent eum. cum induxero contritionem luam in gentibus su-
In ruina ejus habitaverunt omnia volatilia cceli, per terras quas nescis.
et in ramis ejus fuerunt universse bestise regionis. Et stupescere faciam super te populos multos:
Quam ob rem non elevabunlur in altiiudine sua ora- et reges eorum horrore nimio formidabunt su-
nia Iigna aquarum, per te,
nec ponent sublimitatem suam inler nemorosa at- cum volare cceperit gladius meus super facies
que frondosa, eorum :
nec stabunt in sublimitate eorum omnia quse irri- et obstupescent repente singuli pro anima sua in
gantur aquis: die ruinae tuae.
Quia omnes traditi sunt in mortem ad terram ulti- Quia lirec dicit Dominus Deus :
mara, in medio filiorum hominum, Gladius regis Babylonis veniet libi,
ad eos qui descendunt in lacum. in gladiis fortium dejiciam multiludinem tuam:
Ilaec dicil Dominus Deus : inexpugnnbiles omnesgenles hse:
In die quando descendit ad inferos, indixi [A/. in- Et vastabunt superbinm -Egypti,
duxij luctura, operui eum abysso : ct dissipabitur mullitudo ejus.
Et prohibui flumina ejus, r, Et perdam omnia jumenta ejus, quse erant super
et coercui aquas multas : aquas plurimas:
Cnniristatus [Al. contrilusj est super eum Libanus, et non conlurbabit eas pes hominis ullra ,
et omnia ligna agri concussa sunt. neque ungula jumentorum turbabit eas.
A sonilu ruinx' cjus commovi gentes, Tunc purissimas reddara aquas eorum,
cum deducerem eum ad infernum cum his qui de- el flumina eorum quasi oleum adducam , ail Do-
scendebant in lacum: minus Deus :
Et consolata sunt in terra infirma omnia ligna vo- Cum dedero lerram /Egypti desolatam : deseretur
luptalis, egregia atque pracclara in Libano, autem lerra a plenitudine sua, quando percus-
universa qure irrigabantur aquis. sero omnes habitaiores ejus et scient quia ego
Nam et ipsi cum eo descendent in infernum ad in- Dominus.
terfectos gladio : Planctus est, et plangent eum :
et brachium uniuscujusque a sedebit sub umbra- filise gentium plangenl eum super _Egyptum,
culo ejus in medio nationum. et super multitudinem ejus plangent eum, ait Do-
Cui assimilatus es , o inclyte atque sublimis , inler minus Deus.
ligna voloptaiis? Et factura est in duodecimo anno, in quinla decima
Ecce deducius es cum lignis voluptaiis ad terram mensis,
ullimam : factum est verbum Domini ad me, dicens:
in medio incircumcisorum dormies , Fili hominis,
cum eis qui interfecti sunl glndio : cane lugubre super multiludinem ^Egypli:
Ipse est Pharao [Al. Sic Pharao], et omnis multitudo C Et detrahe eam ipsam, et filias gentium robustarum
ejus, dicit Dominus Detis. ad terram ultimam ,
[Cap. XXXII.) Et factum est, ditodecimo anno , in cum his qui descendunt in lacum.
raense duodecimo, in una mensis, Quo pulchrior es,
factum est verbum Domini ad me, dicens : descende, el dormi cum incircumcisis.
Fili hominis, In medio interfectorum gladio cadent:
assume lamentum super Pharao regem -Egypti, gladius datus est,
et dices ad enm : attraxerunt eam, et omnes populos ejus.
Leoni gentium assimilatus es, Loquentur ei poteniissimi robustorum de medio
ct draconi qui est in mari: inferni,
Et ventilabas cornu in fluminibus luis, qui cum auxilialoribus ejus descenderunt,
ei conlurbabas aquas pedibus luis , et dormieruni incircumcisi, interfecli [Al. cum in-
ct conculcabas flumina eorum. circumcisis interfeclisque] giadio.
Propterea hoec dicit Dominus Deus: JbifAssur, etomnis multitudo ejus,
Expandam super te rete meum in mullitudine popu- in circuitu illius sepulcra ejus.
lorum multorum, omnes interfecti, et qui ceciderunt gladio.
ct extraham te in sagena mea. Quorura data sunt sepulcra in novissimis laci :
El projiciam te in terram [Al. in te tcrram], et facta est multiludoejus per gyrum sepulcri ejus:
super faciam agri abjiciam te : Universi interfecti, cadeniesque gladio,
Et habitare faciam super te omnia volatilia cceli, n qui dederant quondam formidiuem in terra viven-
ct saturabo de tc bestias universoe lerroe. " lium.
Et dabo carnes tuas super montes, Ibi _Elam , et omnis multitudo ejus per gyrum sc-
et implebo colles tuos sanie tua. pulcri sui [Al. illius]:
Et irrigabo terram felore sanguinis tui supermontes, Omnes hi interfecli, ruentesque gladio :
et valles implebuntur ex te. qtii descenderunl incircuracisi ad lerrara ultimam :
Et operiam, cum exstinctus fueris, ccelos, Qui posuerunt terrorem suum in lerra viventium,
et nigresccre faciam stellas ejus ; et poriaverunt ignominiara suam ctim his qui de-
Solem nube tegam, scendunt in lacum.
ct luna non dabit lumen suum. In medio interfectorum posuerunt cubile ejus in uni-
n VidequseobservamusinComment. ad hunc locum. Si Hebraice haberetur, his fere scribi debuisset ver-
b Addunt vulgati libri, cumceciderinlvulnerati tui
in medio lerrw : qure in Hebrseotamen , Chaldaeo, bis, y-iN *firn "T,L>Sn'saa.» Q,u* nimium ab his su-
alque ipsis Septuaginta, denique in melioris notae perioris proxime incisi , **pf)NSy ~fST\'TOITil,longe
Hieronymianis codicibus,cum editis lum mss. deside- differunt, ut, quod siispicabamur, existimari possit
ranlur. Videtur superioris capituli xxx, 4 respexisse, illa ejusdcm in Hebraico sententire, ob lectionis va-
qui hanc addidit Luinoe interprctalioni pericopem. rictatera, diversa lantura intcrpretatio.
987 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 968
versis populis ejus : A sanguinem aulem cjus de manu tua requiram.
in circuitu ejus sepulcrum illius: S autera, annuiitiante le ad impiura, ui a viis suis
Si
Omneshi incircumcisi, interfecliijue glndio. couverialiir,
Dederunt enim lerrorem suum [.4/. lacet suumj in non fucrit conversus a via sua :
terra vivenlium, Ij in iniquitate sua morietur:
Ipse
et portaverunt ignominiara suara cum his qtii de- porrn tu auimam luam liberasti.
scenduul in laciim : T ergo, fili honiiiiis, dic ad domum Israel :
Tti
in medio interfectorum pnsiti sunt. S
Sic locuti estis, dicentes :
Ibi Mosochfh. Hesecli], et Thuhal, el omnis multi- Iuiqiiitates nostrse/etpeccala nostrasupernossunt,
tudo ejus : in circuitti ejus sepulcra illitis -. ct in ipsis nos tabescimus :
Omnes lii incircumi isi , imcrfecliquc ct cadeules quomodo ergo vivere polerimus?
gladiu: » I ad cos :
Dic
quia dedcrunt formidinem suam in terra viven- Vivo > ego, dicit Dominus Deus:
titim. nolo mortera impii,
Et nun dormient cum furtibus, cadentibusquc cl in- sed ut reverialur impius a via sua, et vivat.
circumcisis, (
Coiivertimini ,
qui tleseenderunt ad infernura cum armis suis, converiimini, a viis vestris pessimis :
et positcrunt glndios suos sub capitibus suis , ' ei quare moriemini, domus Israel ?
et fuerunt iniquiiaies eorum in ossibus eoruin : Tu iiaijue, fili hoininis, dic ad filios populi lui:
quia tcrror forlinm fnci snnl in lerra vivenliuin. "** Justitin jusii non liberabil euin in quacumque die
Et tu ergo in medio ineircumcisorum contereris, peccaverit:
ct dnrniies cura interlectis gladio : et impietas impii non nncebit ei, in quucuraque
Ibi Idiimrea, ct reges ejus , die conversus fuerit ab impietale sua :
omnes duces ejus, qui dati sunl cum exercitu suoi Et ! justus noii potcril viverc in justitia sua ,
cum interfectis gladio : in quacuiui|iii' die peccaverit.
el qui cum incirciimcisis durmierunt, Etiam si dixero jtiaio qund vita vival,
et cura his qui descendiiiil \Al. descenJcrunt ] int et confisus in justilia sua fecerit ini(|uitalem :
lacum. Omnes justiiire cjus oblivioni iradenlur,
Ibi principes aquilonis omnes, el univcrsi vennlores:: cl iniquilate sua, quain opcralus cst, iu ipsa rao-
qui deducli sunl cum inicrfectis, paventes, et iui _ rietur.
sua foititudine cnii'u::i : Si auietii dixero impio : Morie morieris :
Qui doi m crunl incircumcisi ciiui interfcctis gladio , et egerit poeiiilcniia:na peccato suo ,
et poriuvertinl coiifusioiiein suam cum bis qtiii feceritque jinliciuin et jit-litiam,
descendunl in lacuin. jiiguus resiilueril ille impius,
Vidit eos Pharno, rnpinamque reddiderit,
et consolatus est super universa multitudino stia,, in iiiamlaiis vitai ambulnvcrit,
quae imerfecla est gladio ; nec fecerii quidquam injuslum :
Pharao, et omnis exercilus, ait Dnrainus Deus : vita vivei, et nou morietur.
Quia dedi terrorem meum in terra viventium, Oinnia peccaia ejus[A/. tacet ejus] qusepeccavii,
et dormivil in medio incircumcisurum cum inler-- Q c non imputaliuntur ei:
fectis gladio, jiidicium et justiiiam fecit, vita vivei.
Pliaiao.etomnismtiltitiidoejus, ailDominusDeus.i. Et dixeruiil filii pnpuli lui :
[Cap. XXXUl.J El faciura est verbum Domiuiad nie,:, Non est srqtii ponderis via Domini.
dicens : et ipsorum via iniusia est.
Fili honiinis , loquere ad filios populi tui, el dices :s Cum enim recessent justus a justitia sua, feceritquo
ad eos: iniquitaies,
Terra cum induxero super cam gladium, niorieiur in eis.
et (ulerit populus lerrsc virum uuum de novissimis is Et cum recesserit impiusab impietate sua,fccerilquc
suis, judicium et justitiain ,
et constituerit eum super se speculatorem : vivet in eis.
Et illc viderit gladium venienlem super lerram, El diciiis :
etcecineril bucciua, et nnnitnliaverii populo; Non esi recta via Doniini.
Audiens auiem, quisiiue ille est, tonilum buccinse, i, Unumijuemquejnxia vias suas judicabo de vobis [h.
et non se obscrvaverit, vos], domus Israel.
veneriique gladius, el lulerit eiim : El factum cst in duodecimo nnno , in decimo [A/.
snnguis ipsius supcr caput ejus erii. aild. msnse ], iu quinia mensis iransmigratio-
Sonuin Imcciiiu'audivit, et non sc observavit, nis nostrac,
sanguis ejus in ipso eril: venit ad me qui fugerat de Jerusalem, dicens:
Si aiitem se custodierit, n Vastala est civiias.
aniinam suam sitlvnliii : v
" Manus autem Doininifacla fueral ad me vespere,
Quod si spcculator videril gladiura venientem , et 3t antequam veniret qui fugeral:
nnn Insonueiil bnccina : Aperuitque os ineum donec veniret ad me mane ,
et populus se non custodierit, et aperto orc meo, non silui auiplius._
veneritque gludius, et tulerit de eis animara : El factum est verbum Doraini, ad me dicens ;
Ille quidera in iniqtiitate sua capttis cst, Fili boniinis ,
sanguiuem autem cjus de manu speculaloris re- e- qui habitant in ruinosis his super humum Israel,
quiram. loquenies aiunl:
Et lu, fili hominis, Unuserat Abraham ,
speculalorem dedi le domui Israel: et hsereditaie possedit terram :
Audiens erjro ex ore meo sermoncm , Nos aulem multi \Al. add. sumusj,
annuntiabis eis ex me. nobis data est terra in possessionem.
Si diccnie me ad impium : inipie, morie morieris; s; Idcirco diccs ad eos:
non fueris locuius , ut se cuslodiai impius a via ia Hrec dicil Dominus Deus:
sua : AQui ii. sanguine comedilis,
Ipse iinpus in iniquitate'sua morielur, et oculus vestros levatis ad immunditias veslras,
a Huc refert insigne S. Patris teslimonium dc ve-
ire- leri versuum pariitione ex ejus Commentario fk
989 LIBER EZECHIELIS PROPHETiE. 990
et sanguinem funditis: A non erat, inquam, qui requireret.
numquid terrarn haoreditalepossidebilis? Propterea, pastores, audiie verbum Domini:
Stetisiis in gladiis vestris, Vivo ego, dicit Dominus Deus :
fecistis nbominationes, quia pro eo quod facti sunt greges a mei in rapi-
et iinusquisque uxorem proximi sui polluil: nam,
et lerram hrereditate possidebitis ? et oves mesein devorationem omnium bestiarum
Ilaec dices ad eos: agri,
Sic dicit Dominus Deus: eo quod non esset pastor :
Vivo ego, quia qui in ruinosis habitant, Neque enim quoesierunl paslorcs mei [Al. tacel meij
gladio cadent: gie^em meuin,
et qui in agro est, sed pnscebanl pasiores semetipsos,
besiiis iradetur ad devorandum : ct greges meos non pa-cebani:
Qui autem in prsesidiis et in speluncis sunt, Propierea, pastores, nudite verbum Domini:
pesie inoiienliir. Hacedicit Dominus Deus :
Et d >boterrani in soliludinem, et in desertum, Ecce egoipsesuperpaslores requiram gregero mcum
el defic et superba foriiiudo cjus : de manu eoriirn ,
Et desohhunttir inonles Israel, et cessnre eos faciam , ut ullra non pascanl gre-
eo i|uod niillus sit qui jier eos transeat. gem [Al. add. iiieumj,
Et scient quia ego Dominus, nec pascant araplius pnstores senietipsos :
cum deilero leriam [ Al. add. eorum ] desolalam A. El liberabo grcgera rneiini de nre eorum,
et deserlam, et non eril nllra eis in escara.
propter universas aborainaiiones suas, quas ope- Quia hoccdicil Dominus Deus:
rati sunt. Ecce ego ipse requiram oves meas,
El lii, fiii hominis : et visitabo eas.
filii populi lui, qui loquuntur de te juxta muros, Sicut visitat pastor gregem suum, in die quando fue-
et in nstiis doinorum, rit in medio oviiim suarum dissipalarum :
etdicunt iinus ad alterum, vir ad proximum sic visiiabo oves nieas.et liberabo eas de oninibus
" suum
loquentes: locis, in qtiibus dispersae fuerant in die nubis
Vcniie, el audiaraus quis sit sermo cgrediens a et caliginis.
DomiuO. Et educam eas de populis, et congregabo eas de
Et veninntad te, quasi si ingrediatur populus, terris,
et sedem coram le popnlus meus : ct inducnm ens in termm suam :
Et audiunt sermones luos, et non faciunt eos ; El pascnm eas in ntontibus Israel,
quia in canticum oris sni vertunt illos, in rivis, et in cunr.lis sedibus terrre.
et avariiiam suam sequitur cor eorum. In pnsciiis uberrimis pnscnm eas,
Ei es eis quasi carmen musicum, quod suavi dulci- et in mnntibus excelsis Israel ermit pascua earum :
que souo cauitur: Ibi requiescent in herbis vireulihus,
et audienl verbn tua, et nou facienl e». et in pascuis pinguibus pascentur super monles
El CIIIIIvcneril quod prsedictum est (ecce enim ve- Israel.
nit), fj Ego pascam oves meas,
tiicc scienl quod prophetes fuerit inlcr eos [Al. el ego eas accubare faciarn, dicil Dorainus Deus.
in niedio eorum|. Quod perierat, requiram,
[Cap. XXXIV.] Et laclum est verbum Domini ad etquod abjectum erat, reducam ,
me dicens: et quod confractum fuerat, alligabo,
Fili hominis, et quod infirmiim fuerat, consnlidabo,
propheia de pasioribus Israel ; et quod pingiieel lorte, custodiam :
• propliefa, et dices pastoi ibus: et pascam illas in judicio.
Haecdicit Doniiuiis Deus : Vos autem, greges mei, hsecdicil Dominus Dens :
Vsepastoribus Israel, qui pasccbant semelipsos : Ecce ego judico inter pecus et pecus, arietum et
nooiiegreges pasciuiiur a pasturibus? hircorum.
Lac comedebalis, el lanis operiebamini, Nonne satis vobis erat pnscuam bonam depasci ?
et quoJ crassum erat, eccidebalis : iusuper el reliquias pascuaruin vestrarura concul-
gregem auli-in ineuin non pascebaiis, casiis pedibus vesiris :
Quod iiilirmum fuit, non consolidastis, Et cum purissimnra aquara biberetis,
et quod aiiuotum, non sanastis, reliquam iiedibus vestris turbabatis.
qiiod fraclum cst [Al. eraij, non alligaslis, Ei oves inea: bis, quae conciilcata pedibus veslris
el quod abjectum est, non redu\istis, fuerant, pascebaulur :
et quod perierat, non qu.csislis : et quae pedes vestri turbaverant, hsec bibebant.
Scd cum ausieritaie imperabalis eis, et cum po- T1 Propierea haecdicit Dominus Deus ad eos :
lenlia. l Ecceegoipse judico inter pecus pingue, et maci-
Et dispersre sunt oves mese, eo quod non esset pa- lentum :
sior: pro eo quod lateribus el humeris impingebatis,
et factse sunl in devoralionera omnium besiiarum et cornibus yestris ventilabaiis omnia infirma
agri, el dispersre sunt. pecora,
Erravcruut greges mei in cunctis monlibus, et in donec dispergerentur foras :
universo colle excelso : Salvabo gregem meum.et non erit ulira in rapinam,
et super oranem faciera terrse dispersi sunt gre- et judicabo iiuer pccus et pecus.
ges mei, Et susciiabo super ca pasiorem unum, qui pascat ea,
et non erat qui requirerel, servum meum David :
hunc locum ; Sciendumcst, \nc\u\i,quodocro plus vel stra juxta Hicronymi recensionera versicuHnume-
minus versus ab eo loco quem posuimus: Qui 111san- rantur.
guinecometlitis, et octilrs vesiros levatis ad imiiiun- 4 M.-s. legunl absque illo pronomine , greges in
ditias vestras, usque ad eum lacum ubi scriplum est: raphtam. MART.— Paatinus quoque ms. |irono-
Hoecdues ad eos : Sic dicit Dominus Deus : tnLXX men mei, reticel, quod est tamen in originalibus
non habeniur. Nimirum lotidem in hac editione no- libris.
991 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 992
ipse pascet ea, et ipse erit eis in pastorem. AL eo quod fuerit dissipala,
Ego autem Dominus ero eis in Deum : et servus sic fariam libi :
meus David princeps in medio eorum : ]Dissipalus eris, mons Seir, et Idumseaomnis:
ego Dominus loculus sum. et scienl quia ego Dominus.
El faciam pactum pacis cuin eis, [
[Cap. XXXVI.] Tu autem, lili hominis, propbeta su-
et cessare faciam besiias pessimas de terra : per montes Israel, et dices :
et qui habitanl [Al. habitabantj in deserto, securi Montes Israel, audite vcrbum Domini :
dormient in saltibus. ]
Ilaec dicit Dominus Deus :
Et ponam eos in circuilu collis mei benedictionem: Eo I quod dixerit inimicus de vobis :
et deducam imbrem in tempore suo : Euge, altiiudines sempiternse in hoereditatem [Al.
pluvise benedictionis erunt. possessionem| datae sunt nobis.
Et dabit lignum agri fruclum suum, terra dabit ger- Propterea ! vaticinare, et dic :
men suum, Hsec dicit Dominus Deus :
et erunt in lerra sua absque timore : Pro eo quod desolati estis, et conculcati per cir-
et scient quia ego Dominus, cuitum,
cum contrivero calenas jugi eorum, et facli in hoeredilatemreliquis genlibus,
et eruero eos de manu imperantium sibi. et ascendistis super labium linguoe, et opprobriura
Et non erunt ultra in rapinam genlibus, populi [At. populis] :
neque besliaeterrae devorabunt eos : Proplerea, monles Israel, audite verbum Domini
sed habitabunt confidenter absque ullo lerrore. -.R Dei:
Et suscilabo eis gerraen nominatum : "
° Hsecdicit Dominus Deusmontibus, et collibus, tor-
et non eruntultra imminuti fame in terra, rentibus, vallibusque, et desertis, parielinis,
neque portabunt amplius opprobria gentium. et tirbibus derelictis,
Et scient quia ego Dominus Deus eorum cum eis, quae depopulatse sunt, et subsannatoe a reliquis
et ipsi populus meus domus Israel: ait Dominus gentibus per circuitum.
Deus. . Propterea haecdicit Dominus Deus :
Vos auiem greges mei, greges [Al. grex] pascuse Quoniam in ignezeli mci locutus sum de reliquis
nieae, homines eslis : gentibus, et de Idumoeauniversa,
et ego DominusDeus vester, dicit Dominus Deus. quae dederunt terram meam sibi in hrereditatem
[Cap. XXXV.] Et faclus est sermo Doraini ad me, cum gaudio, et loto corde, et ex animo :
dicens: ct ejecerunt eam ut vastarent:
Fili horainis, Idcirco vaticinare super humum Israel,
pone fuciemtunm adversum monlem Seir, et dices montibus et collibus, jugis et vallibus :
et prophetabis de eo, et dices illi : llaec dicil Dominus Deus :
Hrec dicit DominusDeus -. Ecce ego in zelo meo, et in furore meo locutus sum,
Ecce ego ad te, mons Seir, eo quod confusionem genlium sustinueritis.
et extendam manum meam super te, Idcireo hrec dicit Dominus Deus:
et dabo te desolatum aique desertum. Ego levavi manura meam,
Urbes tnas demoliar, ut gentes, quse in circuitu vestro sunt, ipsne con-
et tu deserlus eris : G fusionem suam portenl.
scies quia ego Dorainus. Vos auiem, monles Israel, ramos vestros germi-
Eo quod fueris inimicus sempiternus, q nctis,
et concluseris filios Israel in manu gladii in tem- et fructum vestrum afleratis populo meo Israel:
pore afflictionis eorum, prope esl enim ut veniat :
in tempore iniquilalis extremse. Quia ecce ego ad vos, et convertar &dvos,
Propterea vivo ego, dicit DominusDeus : et arabimini, et accipietis sementem.
quoniam sanguini Iradam te, el sanguis le per- Et muliiplicabo in vobis homines, omnemque do-
sequelur: mum Israel:
et cum sanguinem oderis , sanguis perseque- et habitabuniur civitates, et ruinosa instaura-
tur le. buntur:
Et dabo montem Seir desolatum atque desertum : Et replebo vos hominibus, et jumentis :
et auferam de eo enntem, et redeuntem. et raulliplicabuntur, et cresceut,
Et implebo monles ejus occisorum suorum : Et habitare vos faciam sicut a principio,
in collibus tuis, ei in vallibus tuis, atque in tor- bonisque donabo majoribus, quam habuislis ab
reiilibus inlerfecli gladio cadent. initio :
in solitudines seu>i>itcrnastradam te, et civitates et scietis quia ego Dominus.
tuae non liabitabiinlur : Et adducam super vos bomines, populum metim
et scielis quia ego Dominus Deus [Al. tacet Deus]. Israel,
Eo quod dixeris : Duaegentes, el duae terrsc meaei et bacredilate possidebunt le :
erunl, J
" El eris in haereditatem [Al. possessionem],
et hscreditate possidebo eas : et non addes ultra, ul absque eis sis.
cum Dominus esset ibi. Hoccdicii Dominus Deus :
Propterea vivoego, dicit Dominus Dens, Pro eo quod dicunt de vobis :
quia faciam juxta irarn tuaiii, el secuitdum zelumi Devoratrixhominumes.et suffocansgentemtuam:
luum, quem fecisti odio habens eos : Propterea homines non comedes amplius,
et notus efliciar per eos, cura [Al. tibi cum ] tes et gentem luam ultra non necabis, ait Domlnus
judicavero. Dctis :
Et scies quia ego Dominus [Al. sum Dominus] audivii Nec auditam faciam in te amplius confusionem
universa opprobria lua, quse locutus es de3 genlium,
montibus Israe), dicens : ct opprobrium populorum nequaquam porlabis,
Deserti nobis dmi suut ad devorandum. et genlem tuam non amittes amplius, ait Dominus
Et surrexistis super me ore vestro, Deus.
el derogastis adversum me verba vestra : Et factum est verbum Domini ad me, dicens:
ego audivi. Fili hominis,
Hrecdicit Dominus Deus : doraus Israel habitaverunt in humo sua,
Laetante universa terra, in solitudinem te redigam. i. et polluerunl eam in viis suis, el in studiis suis,
Sicuti gavisus es super lnerediiatem domuslsrael,I, juxia immundiliam menstruatse facta est via eo-
993 LIBER EZECHIELIS PROPHET^l. S94
rum coram me. „A Adhuc in hoc invenient me domus Israel, ut faciam
Et effudi indignaiionem meam super eos pro san- in [ Al. tacet in ] eis :
guine , quem fuderunt super terram, Multiplicaboeos sicut gregem homiuum, ut gregem
et in idolis suis polluerunt eam. tanctiim,
Et dispersi eos in gentes, el ventilati sunt in terras : ut gregem Jerusalem in solemnitatibus ejus.
juxta vias eorura, el adinventiones corum judi- Sic eruut civiiates desertre, plenaeque gregibus bo-
cavi eos. minum :
Et ingressi sunt ad gcntes, ad quas introierunt, et scient quia ego Dominus.
et polluerunt nomen sanctum meum , [ Cap. XXXVII.] Facta est super me manus Domini,
cum dicerelur de eis : Populus Domini isie cst, et eduxit tne in spiritu Domini.
et de lerra ejus egressi sunt. et dimisit me in medio campi, qui erat plenus
Etpeperci nomini meo sancto, ossibus :
quod polluerat domus Israel in gentibus, ad quas Et circumduxit me per ea in gyro :
ingressi sunt. erant autem multa valde super faciem campi, sic-
Idcirco dices dumui Israel: caque vehementer.
Hoecdicit Dominus Deus : - Et dixil ad me :
Non prnpler vos ego faciam, domus Isracl, Fili hominis,
sed propter nomen sanctum meum, quod polluisli putasne vivent ossa isla ?
in geutibus ad quas intraslis. Et dixi :
Et sanciilicabo iionien meura raaguum, quod pollu- D Domine Deus, tu nosli.
tum est iuter gentes, "J Et dixit ad me :
quod polluislis in medio earum : Vaticinare de ossibus islis: et dices eis:
Ut sciant gentes [ Al. lacet genles ] quia ego Domi- Ossa arida, audite verbum Domiui.
nus, ait Doniiimsexerciluuni, Hscc dicit Dominus Deus ossibus his :
cum sanctificalus fuero in vobis coram eis. Ecce ego intromitiam in vos spirilum, el vivetis :
Tollam quippe vos de gentibus, et dabo super vos nervos ,
et congregabo vos [ Al. tacet vos ] de universis el succrescere faciam super vos carnes,
lerris, et superexieuduin in vobis cutem :
et adducam vos in terram vcstram, Etdabo vobis spiritum, et vivetis,
Et effundam super vos aqttam mundara, et scielis quia cgo Dominus.
et mundabiminiab omnibusinquinamenlis veslris, Et prophetavi sicul proeceperat mihi:
et ab univcrsis idolis vestris inundabo vos. factus esl aulem sonitus, prophetante me,
Et dabo vobis cor novum, et ecce cnmmotio :
et spiritum novum ponam in medio vestri : Et accesseruiit ossa ad ossa,
Et auferam cor lapideum de carne vestra, unumquodque ad junciuram suam.
et dabo vobis cor carneum. El vidi, et ccce supcr ea nervi et carnes ascenderun',
El spiritum meum ponam in medio vestri : et exlenta est in eis cutis desuper,
el faciam, ut in prscceplis meis ambuleiis et spiritum non habebant.
et judicia mea cusludiatis et operemini [ Al. Et dixit ad me :
add. ea]. ( Valicinare ad spiritum ,
C
Et habitabilis in terra, quam dedi patribus veslris: vaticinare, fili hominis,
el erilis milii in populum, el dices ad spiritum :
et ego ero vobis in Deum. Hsecdicit Doniiniis Deus :
Et salvabovos ex universis inquinamentis veslris : A quatuor veulis veni, spiritus,
elvocabo frumentum, et multiplicabo illud, et insuffla super inlerfecios islos, et reviviscant.
et non imponam a vobis famem. Et prophetavi sicut prseceperat mihi :
El niultiplicabo fructum Iigni, et genimina agri, et ingressus csl in ea spiritus, el vixerunt:
ut non ponelis ultra opprobriura fatnis in gentibus. steterunique super pedes suos cxercitus grandis
El recordabimini viarum vestrarnra pessimarum, nimis valde. .
studiorumque non bonorum; Et dixil ad me :
et displicebunt vobis iniquitates vestrse, el scelera Fili hominis,
vesira. ossa hsecuniversa, domus Israel est:
Non propter vos ego faciam, ait Dominus Deus, no- Ipsi dicunt: Aruerunt ossa nostra, et periit spes
lum sit vobis: nostra,
Confundimini, et erubescite super viis vestris, do- el abscissi sumus.
mus Israel. Propterea vaiicinare, el dices ad eos :
Hrec dicit Dominus Deus : Hrec dicit DominiisDeus :
In die, qua mundavero vos ex oranibus iniquiialibus Ecce ego aperiam luniulos veslros,
vestris, eteducani vos de sepulcris vestris, populus racus,
ct inhabitari fecero urbes, et instauravero ruinosa, D
' et inducam vos in lerram Israel.
et terra deserta fuerit exculta, Et scietis quia ego Dominus,
quse quondam erat desolala in oculis omnis via- cum aperuero sepulcra vesira,
loris, el eduxero vos de lumulis vcstris, populus meus :
dicent: El dederospiritum meum in vobis, el vixeritis,
Terra illa inculta, facta est ut hortus voluplalis : el requiescere vos faciam super liumum vestram :
et civitaies desertae, et destitutsc afque sulfossre, et scieiis quia ego Dominus loculussum, et feci,
muniLoesederunt. ait DominusDeus.
Et scient gentes qiioecumquedercliclse fuerinl in cir- El factus est sermo Dominiad me, dicens :
cttilu veslro, El tu, fili hominis, sume libi lignutn unum
quia ego Dominussedificavidissipala, plantaviquei et scribe super illud :
inculla, Judoe, el filiorum Israelb sociorum [ Al. sociis] ejus:
ego Dominus loculus sim, et fecerim. Et tollc lignum altcrum,
Ilsec dicil Dominus Deus : et scribe super illud :
a Canon San-Germanensis, imponam in vobis.Col- b Non sociorum ejus, sed sociis ejus legunt rass.
bertinus codex Aniciensis, imponamin vos. MART. quamplures. MART.
995 S. IIIERONVMIDIVINA BIBLIOTHECA. »96
Josc>|iIia lignum Epliraim, ct cunclaedonius Israel, A equos et equites veslilos loricis universos,
sociorumque ejus. niuliiiiidineni magnam , haslam et clypeum arri-
Etadjunge illa, iinuui adallerum libiin lignumunum: piemium, etgladiura :
et erunt in tinionem in manu lua. Persre, iEtbiopes, et Libyes cum eis,
Cum autem dixerint ad te fllii pnpuli itti loquentes : omnes sctitati et galeati.
Notuie indicas nobis quid in his tibi velis? Gomer, etuniversa agmina ejus,
Loqueris ad eos: domtis Thogorma, laiera aquilonis,
H;cc dicit Dominus Deus : el toium robur ejtis, populique niulli teeum.
Ecce ego assuinam lignura Joseph, quod est in manu Prsepnra, et iustrue te,
Ephraim, et omnem multiludinem luam, qucecoacervata est
ct iribus Israel, quse ei sunt jtinctrc : ad le :
Et dabo eas pariter ctim liguo Juda, el faciam eas in et esto eis in praceptum.
lignum iiiuiin : Post dies multos visitaberis :
el erunt uniim in manu ejus. in novissimoannorum venies ad terrara , quse re-
Erunt aulemligna.superquse scripserisin manu tua, versa est a gludio,
in oculis eorum. et congregala cst de populis moltis od monlcs Is-
Et dices ad cos : rael,
llac dicit DoininusDeus : qui fuerunt deserti jugiter :
Eccc ego assumam filios Israel de medio nalionum, Hrcc de populis educta est,
ad quas abierunt: » ct habitabunl in ea confidenler universi.
et congregabo eos undique , Ascendens autem quasi terapestas venies , et quasi
et ndducam eosad liununn sunm. nubcs,
Et facinra eos gentem unam in terra in raontibus ut operias lerram tu,
Israel, et omnia agmina tua, et populi multi teeum.
et rex unus erit omnibus imperans : Haecdicil Dominus Deus :
El non erunt ultia dua>genles , In die illa ascendent serraones super cor tuum,
ncc dividentur amplius in duo regna. et cogitabis cogitalionem pessimam :
Ncque polluenlur ultrn in idolis suis, et abominatio- el dices:
nibus suis, el cunciis iniquitalibus suis : Asceudumad lerram absque muro:
ct salvos eos faciamde universis sedibus suis, in veniam ad quiesceutes, habitantesque secure :
quibus peccaverunt, Omnes hi \Al. tacel hij babitanl sine muro,
et mundabo eos : vectes et portse non sunt eis : .
et erunt mihi in populum, Ul diripias spolia, et invadas prscdam,
et ego ero eis in Deum. ut inferas manum tuam sitper eos, qui deserli fue-
Et servus rneus David rex super eos, rant, et postca restituli,
et pastor tiiius erit omriitimeorum : et super populum, qui esl congregalus ex geuti
In jtidiciis meis ambulabuut, bus,
ct mandnla mca custodieut, cl facientea. qui possidere coepit, et esse b habitator umbiiici
Et habitabunt super terram, quam dedi servo meo terrse.
Jacob, C Saba, el Dedan, et negotialores Tharsis,
in qna habilaveriint palres vesiri, et omnes leones ejus dicent libi:
El habilabunt super eam ipsi, el fllii eomm, Numquid ad sunrenda spolia tu veuis?
ct filii filioriuu eorum, usque in sempiternum. ecce ad diripiendam prsedam congregasli multitu-
El David servus meus princeps eorura iu perpetuum. dinem tuam,
Et percuiiain illis foedtispncis , ul tollns argeulum, et aurum,
paclum scinpitcrniun erit cis : et auferas supellectilera, atque subsiantiam,
Et fundabo cos, et tnuliiplicabo, et diripias manubias intiniias.
etdabo sanctificationem raeam in medio eorum in Propterea vaiicinare, fili hominis,
perpeiniun. et dices ad Gog :
El eril labernaculum nieum in eis : Haccdicii Dominus Deus :
et ero eis Deus, Numquid non in die illo, cum babitaverit populus
et ipsi erunt tnilii populus : meusIsrael confidenler, scies?
et scient gentes quia ego Dominus sanctificator Et venies de loco tuo a lateribus aquilonis tu, et po-
Israel, puli multi tecum,
cum fuerit snnctificalio mea, in medio eorum in ascensores equorum universi,
perpeiunm. ccettis magnus, el exercitus veliemens.
[Cap. XXXVIII.] Et faclus est sermo Domini ad El ascendes super populum meura Isracl quasi nuhes,
me, dicens : ul operias terram.
Fili hoininis, n In novissimis diebus eris,
pone faciem luam conlra Gog, terram Mngog, 0 et adducam te super terram ir.eatn :
principem capiiis Mosoch[h. Mesecb]clThubal: Ut sciant [Al. add. oinuesj genles roe,
ei vuticinare de eo, el dices ad cum : cum sanctilicatiis fuero in te in oculis eorum, o
Hxc dicil Doniinns Deus : Gog.
Ecce ego ad te, Gog, Hsccdicit Dominus Deus :
piincipein capitis Mosoch [h. MesecbJ el Thubal, Tu ergo ille es, de quo locutus suin in diebus anli-
Et circuinagamte, et ponam frenum in maxillis tuis : quis,
el educam le, cl omnem exerciluin luum, in manu servorum meorum prophetarum Israel,
a Ila exemplaria Canonis cura omnibus mss. Bi- umbilki terrw. Mariianseus in suis aliquot invenit,
blinrum sacrorum codicibus. Edili tertiuni casum esse de Jerusalem habitator umbilici terrw. Hebraic
retinenl, ligno Ephraim el cunctwdomuiIsrael. MABT. est ,__* y-fc«-|-iv.rrb,, habitatores super Thabo
— Palaiin. sicut et tjuos Inudat Martianaeus mss.
eflerl. S. quoque Pater in Comment. lignumEphraim terra. Crrtera notuin est, Jerosolymam terrse cen
et omnis domus Israel. Graccus accusandi casrrm, truin ab Antiquis babitam : unde et Ezcciiel supra
Yulgati Latini leriium praeferunt. cap. v : Isla est Jerusalem : in medio geutiumposu
b Sunl a'ii libri, qui ferunl, HabilaloresJerutulem eam.
997 LIBER EZECHIELIS PROPHETAi. 998
qui prophetaveriinl in diebus illnrum leinporuiii A i Et viros jugiter cinisliiueni luslranles terram,
\Al. (ilebus illis alque lemporibusj, ui ad.luce- qui sepeliant et requirant eos qui remanserant
rem le super eos. super facieni lernc,
Et erit in die illa, in die advenlus Gog super terram ut emundeiit eam :
Israel, ait Doniinus Deus, Post inenses auiein septem quaerere incipient:
ascendet indignaiio inea in furore meo. el circuibiint peragranies terram :
Et in zelo ineo, Cumque viderint os liominis, statuent juxta illud ti-
in igne ir.T meaelocutus suin. tulum,
Quia in dic illa eril commotio magna super terram donec sepclianl illud pollinctores in valle multi-
Israei: tudinis Gog.
et ciminiovebuntur a facie mea pisces maris, et Nomen aulem civitatis Amona,
volucres coeli, et besiise agri, et mundabiint terram.
ei omne reptile quod movetur super humum, Tu ergo, fili liominis,
cunciiquc homines qui sunt super faciem terrse : bxc dicit Dominus Deus :
.Et subvenentur montes, el cadent sepes, Dic oinni volucri, et universis avibus, cunclisque
ei omnis murus in lerram corruet. bestiis agri:
Et convonaboadversus eum in cunctis montibus meis Coiiveuite, properate, concurrite undique ad vicli-
gladium, ait DominusDeus : mam meam, quam ego immolo [Al. immolavi]
gladius unioscujusque in fratrem suum dirigetur, vobis,
Et judicabo cum peste, et sanguine, _. victimam grandem super moniem Israel.
et imbre vebenienli, et lapidibus immensis : '
" ui comedatis carnem, et liibatis sanguinem.
Ignem et sulphur pluam super eum, et super exer- Carnes fortium comedetis,
citum ejus, etsanguinem principum terrre bibclis,
et super populos multos, qui sunt cum eo. arieium, aguorum, et hircorum, laurorumque,
El magnificabor, et sanclificabor : altiliniii, et pinguium omnium.
el nolus ero in oculis geuliuin muliarum, Et comedeiis adipem in saturilatem,
et scienl qitia ego Domiuus. et bibetis sangtiinem in ebriutaiem,
[Cap. XXXIX.) Tu aulem, fili hominis, vaticinare de victiina, quam ego immolabo [Al. immolavi]
adversuni Gng, et dices : vobis :
Hsecdicit Dominus Deus : Et saturabimiui super mensam meam de equo, et
Ecce ego super te, Gog, equiie fnrii,
principem c.tpilis Mu^orhet Tlmbil : et de universis viris bellatoribus, ait Dominus
Et circumagain te, et educam \Al. reducam] te, Deus.
ct ascendere le faciam de laleribus aquilonis : Ei ponam gloriam meam in genlibus :
etadducaui le super montes lsrarl. et videbunt omnes genies judicium meum , quod
Ei perculiam arcum luum in manu sinislra lua, fecerim ;
et sagittas luas de manu dextera tua dejiciam \Al. et manum meam, quam posuerim super eos.
El dejiciam te super]. Et sciem domus Israel, quia ego Dominus Deus
Super montes Israel cades tu, et omnia ngmiua tua, eorum,
et populi lui [Al. tacel tuij, qui sunt tecum : (
C a die illa, et deinceps.
Fcris, avibus, omniuue volatili, et bestiis terrae, Et scient [Al. add. omnes] gentes quoniam in ini-
dedi te devorauduiu. i.uitate sua [Al. propter iniquitates suas] capta
Super facitin agri cades ; sildomtis Isr.iel,
quia ego locutus sum, ail DominusDeus. eo quod dereliquerini me, el absconderim faciem
Et immiltam ignein in Magog, meam ab eis :
et in liis qui habitanl in insulis confidenler ;_ et tradiderim eos in manus hostium,
et scient quia ego Dnminus, et ceciderint in gladio universi.
Ei nomen sanctum meum notum faciam in medio po- Juxla iinmuiiditiam corum ct scelus feci eis,
puli mei Israel, et abscondi faciem meam ab illis.
et non polliiamnomen sanctum meum amplius: Proplerea bsecdicil Domiuus Deus.
et scient gentes quia ego Dominus sanctus Israel. Nunc reducam captivitatem Jacob,
Ecce venis, et factum est, ait Dominus Deus \Al. la- et miserebor omnis domus [Al. omni doniuij Is-
cel DeusJ; rael :
haecesl dies, de qua locutus sum. et assumam zelum pro nomine sanctomeo.
Et egredientur habitatores de civitatibus [At. urbium] Et porlabunt confusionem suam,
Israel, el omnem prxvaricationeui, qua praevaricati sunt
et succendent, et comburent aima, in me,
clypeum, et liasias, arcum, ct sagiltas, cum iiabitaverint in terra sua confidenter nemi-
et baculos maiiuum, et contos, n nem formidantes :
et succendent ea igni septem annis. v et reduxero eos de populis,
Et iioii jjorubuut ligna de regionibus, et congregavcro de terris inimicorum suorum,
neque succident de saliibus : et sanctilicatiis fuero in eis, in oculis gentium
Quoniam arma succendent igne, plurimarum.
et depraedabuntur eos, quibus piaedaefuerant, Et scient quia ego Dominus Dcus eorum,
et dihpient vastatores suos, ait Dominus Deus. eo quod [Al. cumj transtulerim eos in naiiones,
Et erit in die illa : et congregaverim [Al. congregaveroj eos super
dnbo Gog locum nominatum sepulcrura in Israel : terram suam,
valleni vialnruiii ad orientem maris, el non dereliquerim ex eis quemquam ibi.
qine obsiupesrere faciet [Al. facitj praelcreuntes : El non abscondain ulira faciem ineamab eis,
Et sepelient ibi Gog, eo quod etfudciim spirituin nieuin supcr oamem
et oninein mullitudinem ejus, domum Israel, ait Dominus Deus.
et vocabilur vallis mulliiudinisGog. [Cap. XL.] III vicesimo et quinlo anno transmi-
Et sepelient eos domus Israel, grationis noslra;, in exordio auui, decima inensis,
ut mundeiit lerram septem mensibus. quarto decimo anuo postquam percussa esl
Sepeliet aulem \Al. add. eos] omnis poputus lerrte, civitas:
et erit eis nominata dies, in qua glorificatus sum,, in ipsa hac die facta esl super me manus Domini,
ait Dominus Deus. et uddu&itme illuc.
999 S. IIIEROiNYMIDIYINABIBLIOTHECA. iOOO
In visionibus Dei adduxil mc in terram Israel, A
j et laiitudinem viginti quinque cubilorum.
et dimisit me super inontem excelsum nimis : Eenestrae autem ejus, et vestibulum,
super quem erat quasi sedificiumcivitatis vergen- et sculplura?.secundum mensuram portaBquaere-
tis ad astrum. spiciebat ad orientem :
Et introduxil me illuc : Et septem graduum crat nscensus ejus,
et ecce vir, cujus erat species quasi species seris. et vestibulum ante eam.
et funiculus lineus in manu ejus, Et porta atrii interioris contra portam aquilonis.et
et calamus mensurac in mauus ejus : orientalem :
Stabat autem in porta : et mensus esl a porta usque ad portam centura
el locutus est ad me idem vir : cubitos.
Fili hominis, Et eduxit me ad viam australcm,
vide oculis tuis, etauribus luis audi, et ecce porta, quae respiciebat ad austrum :
et pone cor tuum in omnia, quae ego ostendam et mensus est frontem ejus, el vestibulum ejus,
tibi : juxla mensuras superiores.
quia ut ostendantur tibi adduclus es huc : Et feneslras ejus, et veslibula in circuiiu, sicul fe-
annuntia omnia, quae tu vides, domui lsrael. nestras cscteras :
El ecce murus forinsecus in circuitu domus un- quinqunginia cubitorum longitudine
dique, et latitudine viginti quinque cubilorum[4/. in qua
etin manu viri calamus mensuraesex cubitorum, erat 50 cubitorum longitudo, et latitudo 25,
el palino : _ absque cubilorumj.
Et mensus est laliludinem acdificiicalamo uno, " Et in gradibus seplem ascendebatur ad eam :
allitndinem quoque calamo uno. elveslibulum anle fores ejus :
Et venit ad porlam, quse respicicbat viam orienta- et cselaise palmse erant, una hinc, et altera inde
lem, in fronie ejus.
et ascendil per gradus ejus : Et porla atrii interioris in via australi:
El mensus est limen portae calamo uno latiludinem, et mensus est a porta usque ad portam in via
id est, limen unum calamo uno in laiiiudinem : austiali, centum cubitos.
El tlialamum uno calamo in longum, Et introduxit me in atrium inlerius ad portam au-
et uno calamo in latum : stralem :
et inter thalamos, quinque cubitos : et inensus esl portam juxta mensuras superiores.
El limen porise juxta vestibulum portse intrinsecus Tbalamum ejus, et frontem ejus,
calamo uno. et vestibuluin ejus eisdem mensuris :
Et mensus esl veslibulum portse octo cubitorum, et fenestras ejus, et veslibulum ejus in circuitu,
et trontem ejus duobus cubitis : quinquagiiila cubitos longiludinis,
vestibulum autem portae erat intrinsecus. et laiiludinis viginti quinque cubitos.
Porro tbalami portse ad viam orientalem, tres hinc Etvestibulum pergyrum longitudine vigintiquinque
et tres inde : cubitorum,
mensura una tiium, et latiiudinc quinque cubilorum.
et mensura una fronlium ex utraque parle. Et veslibulum ejus :>datrium exterius,
Et mensus est latiiudinem liminis porlre decem cu- C i el palmas ejus in fronte,
bilorum, et octo gradus eranl [Al. add. ejus], quibus ascen-
et longiludinem portae, tredecim cubitorum : debatur per [Al. adjeam.
Et marginem anle llialamos cubiti unius: Et introduxit me in alrium interius per viam orien-
et cubitus unus tinis ulrimque : talem:
lliaiami aulem, sex cubitorum erant hinc et inde. et mcnsus est portam secuhdum mensuras supc-
Et mensus est portam a teclo thalami usque ad tec- riores.
tum ejus, Thalamum ejus, et frontem ejus,
latitudinem viginti et quinque cubitorum : elvestibuluin ejus, sicut supra :
oslium contra ostium. el fenestras ejus, et veslibula ejus in circuilu,
Et fecit frontes per scxaginta cubilos : longitudine quinquaginta cubitorum,
el adfronlemalriumportaeundique percircuitum. etlaiitudine vigintiquinque cubitorum.
Et anle faciem portae, quacpeitingebat usque ad fa- Et vesiibulum ejus, id est, alrii exterioris :
ciem veslibuli portae inlerioris, ct palmsecaclalaein fronle ejus hinc et inde :
quinquaginta cubilos. et in octo gradibus ascensum ejus.
Et fenestras obliquas in llialamis, Et introduxit me ad portam, quse respiciebat ad
el in frontibus eorum, quae erant iutra portam un- aquilonem :
dique per circuitum : et mensus esl secundum mensuras superiores,
Similiter autem erant et in vestibulis fenestrac per Thalamum ejus, frontem ejus,
gyrum intrinsccus, jv et vesiibulum ejus,
et ante frontes piciura palmarum. el fenestras ejus per circuilum,
Et eduxit me ad airium exterius, longitudine qninquagiuta cubitorum,
et ecce gazophylacia, et laiitudine viginliqtiinque cubitorum.
el pavimenluin stratum lapide in atrio per cir- Et vestibtilum ejus respiciebat ad atrium exterius :
cuilum: et caelatura palmarum in fronte ejus hinc ei inde :
triginia gazophylacia in circuitu pavimcnli. et in octo gradibus ascensus ejus.
Et pavimenlum in fronle poriarum, Et per singula gazophylacia ostium in frontibus [Al.
secundum longitudinem portarumerai inferius. foribus] portarum :
El mcnsus cst latitudinem a facie portae inferioris ibi lavabant holocaustum.
usque ad fronlem atrii interioris extrinsecus, Et in vestibulo portae, duae mensse hinc, et dusc
centura cubitos ad orientem, et ad aquilonem. mensse inde:
Poriam quoque, quae respiciebat viam aquilonis ul immoletur super eas holocaustum et pro pec-
atrii exterioris, cato, et pro delicto.
mcnsusesttam in longiludine, quam in latiludine. Et ad latus exterius, quod ascendit ad oslium por-
Et thalamos ejus tres hinc, et tres inde : tse, quce pergil ad aquilonem, duse mensae :
et frontem ejus, et vestibulum ejus secundum et ad latus alterura ante veslibulum porlse, duse
mensuram poriae prioris, mcnsae :
quinquaginta cubitorum longitudinem eju3, Qualuor menste hinc, et qualuor mensse inde;
4001 LIBER EZECHIELIS PROPHET.fi. 100^2
per latera porlcc oclo mensse erant, super quas iA el laliludinem viginli cubilorum.
imrnolabaut: Et introgressus intrinsecus mensus est in fronte por-
Qualunr autem mensacad holocauslum, de lapidibus toeduos cubitos:
quadris exstrucloe : el portam, sex cubilorum :
longitudine cubiii unius et dimidii : ct latiiudinein portse, septem cubitorum.
et latiindine cubiti uuius et dimidii : Et mensus est longitudiiieni ejus vigimi cubilorum,
ct aUitudine cubiii unius : et latitudinem vigiuli cubitarum, ante faciem
super quas ponant [Al. ponentj vasa, in quibus tcmpli :
immolatur holocausiuni, et victima. Ex dixil ad me:
Et labia carum palmi unius, reflexa intrinsecus per Hoc est Sancium sanctonun.
circuitum : Et mensus est parietem domus sex cubitorum :
super mensas autem carnes oblationis. et laliludinem lateris quatuor cubiiorum undique
Et exlra portam interiorem, per circuitum doiiius.
gazopliylacia cantorum in alrio interiori, quod Latera autem, latus ad latus, bis triginta tria:
erat in lalere portae respicientis ad aquilonem : et erant eminenlia, quae ingrederenlur perparic-
Et facies eorum contra viam australem, tem domiis, in lateribus per circiiituin.
una ex latere portaeorientalis, quse respiciebat ad ul continerent, etnon atlingerentparietem templi.
viam ai.uilonis. El platea eral in rotundum, ascendens sursum per
Et dixit ad me: cochleam,
Hoc est gazophylacium, quod respicit viam meri- et in coanaculumtempli deferebat pergyrum:
dianam; B ldcirco latius erat lemplum in superioribus :
sacerdolum erit [ .4/. lacel erit], qui excubanl in et sic de inferioribus ascendebatur ad superiora
cuslodiis templi. in medium.
Porro gazophylacium, quod respicit ad viam aquilo- Et vidi in domo altitudinem per circuitum,
nis, sacerdotum erit, fundala lateraad mensuram calami sex cubilorum
qui excubant ad ministerium altaris. spalio:
Isli sunt filii Sadoc, Et latitudinem per parietem lateris forinsecus quin-
qui accedunt de filiis Levi ad Dominum ut mini- que cubitorum:
strent ei. el interior domus in lateribus domus.
Et mensus est atrium longitudine centum cubi- Et inter gazopbylacia latitudinem viginti cubitorum
torum, in circuitu domus undiquc,
et latitudine centum cubitorura per quadrum: et ostium lateris ad orationem:
et altare ante faciem lempti. ostium unum ad viam aquilonis,
Et introduxit me in vcstibulum templi: etostium unum ad viam australem:
ct mensus est vestibulum quinque cubilis hinc, et et latitudinem loci ad oratiouem, quinque cubilo-
quinque cubiiis indc: rum in circuitu.
et latiiudinem portse trium cubitorum hinc, et Et sedificium quod crat separalum, versumque ad
trium cubiiorum inde. viam respicientem ad mare, lalitudinis septua-
Longitudinem autem vcstibuli vingiti cubilorum, ginla cubitorum.
el lalitudinem undecim cubilorum, C Paries autem sedificii, quinque cubitorum latitudinis
et octo a gradibus ascendebatur ad eam. percircuitum:
Et columnaeerant [Al. earum] in fronlibus; et longitudo ejus nonaginta cubitorum.
una binc, et altera inde. Et mensus est domus longitudinem , cenlum cubi-
[Cap. XLI.] Et introduxil me in templum, torum:
et mensus est frontes, sex cubitos latitudinis binc, et quod separatum erat sedificium, et parietes
et sex cubilos latitudinis inde, ejus, longitudinis cenlum cubitorum.
latitudinem tabemaculi. Latitudo autem ante faciem donms,
Etlatitudo porlse, decem cubitorum erat: et ejus quod erat separaium contra Orientem,
et latera portse, quinque cubilis hinc, et quinquc centum cubitorum.
cubilis inde: Et mensus est longiludinem aedificii contra faciem
El mensus est longiludinem ejus quadraginta cubi- ejus, quod erat separatum ad dorsum,
torum, ectlielasb ex ulraque parte cenlura cubitorum:
a Pro hoc numero in Hebraico est pronomen rcla- appellant solaria de ccenaculorumparietibus
eminentia,
livum, qui ~H"H,quod cum Siza, decem, interpre- sive Meniana, ab eo qui primus ea invenil, quw non
tentur LXX, lectum ab eis "ittty pro ~i0!H, perspi- nulli Grwcorum l^ixixpas vocant. Idem verbum ita
cuum esl: eaque demum videtur germana leciio. At, scriptum reperi ijn tribus aliis mss. libris Commen-
qui octoHieronymus interprelatur postSymmacbuin, lariorum, uno Colbertino, alteroAbbatiajCIuniacen-
atque alia ex parie Aquilsesecunda edilio, ac Tlieo- sis, el tertio monasterii S. Cygiranni. Iiaque imme-
dotio, qui undecim veriunt, aliter se atque aliler D rito reprebenduntur Gcrmani quidam viri docti a
legisse indicanl, et obvia illa emendatione Hebraci Mariano Victorio, dum ait de Reuklino et aliis : At
codicis salvam rem esse non sinunt. non solum vocemnon agnoverunt, sed corrupte magis
b Regius ms. codex Bibliorum aniiquissimus nu. hBhas Gracam dictionem exsuo supposuerunt cere-
3563 EKTHETAS legil; Colbcrtinus Aniciensis n. 157, bro, eic. Non ex suo cerebro supponunt quod ante
annos ila scriptum legehatur in iibris
hwclhetas,cum diphlhongo et aspiratione, quod reli- octingentos
nentduo San-Germanenses num. 5 et 16; exempla- emendalioribusS. Hicronymi : sed hallucinaius est
riaCanonis, ecihetas, hccthelas, vel et zetkas habent. ipse Marianus ex similitudine dictionis Hebraice
Reccnliores duo mss. codicesBibliorum San-Germa- ffpTO et NITpWN: alhicim et athicia cum verbo
nenses nostri nu. 5 et 164 legunt, et thecas. In sacro elhecas, quod Marianus substiluendum duxit, putans
contextu CommentariorumS. Hieronymi in Ezechie- hoc loco retenta esse verba Hebraica ab ipso Hiero-
lem, hanc Craccamvocem Graecescriptam invenimus nymo. Creterum 'iySt^v.tabnla est apud Graccosexpo-
in vetustissimo exemplari ms. Corbeiensi lilleris sita oculis praetereuntium, qua aliquid significalur ac
Longobardicis descripto, eKOeTaCexutraqueparle... declaratur. "E/.SSTKI. igitur loca significant exposita,
el eseeT. C in circuitu, eic. Cui lectioni omnino con- sive meniana, qiue Gailicevocamus balcons. MART.
sentiens reperitur cxpositio ipsa in eistleni Commen- — Diximus nec semel alibi, praeseriim vero in
lariis : eceeTas autem, inquit Ilicronymus, Romce : epist. 106 ad Sunniam et.Fretelam num. 63 de ectlie-
PATROL. XXVIII. 32
1003 S. HIERONYMIDlVINA BIliLIOTHECA. 1004
ct lemplum inlerius, et vcslibula atrii. A longitudo ejus quinquaginta cubitorum.
Liinina, ct fenesiras obliquas, et ecthetas in circuitu Quia luugitudo erat gazophylaciorum alrii esterio-
per ires parles, conira uniuscujusque limen, ris, quiuquaginla cutiitorum:
sirauimque ligno per gyrum in eircuiiu: et longitudo anle faciem templi, centum cubi-
terra autein usque ad feneslras, et fenestroe clau- lorum.
sse super ostia. Et erat subier gazophylacia bacc
Et usque ad domum interiorem, introitusab oriente ingrediemium in ea de alrio
et forinsecus per omnem parietem in circuilu in- exteriori.
trinsecus, In latitudine periboli atrii, quod eral contra viam
et forinsecus, ad mensurara. orientalem,
El fabrefacta cberubim el palmae: • in faciem rcdilicii separati,
et palma inter cherub et clierub. el cranl ante cedificiumgazopliylacia.
dtiasque facies babebat cherub. Et via anle faeiem eorum,
Faciem hominis juxia palmam ex bac parte, juxia similitudinein gazophylaciorum, quse crant
et faciem leonis juxta palmam cx alia parte, in via aquilnnis:
expressam pcr onmeni domum in circuitu. Scctindum longiludinem eorum , sis et latitudo eo-
De lerra usque ad superiora porioe rum :
cherubim et palina». caelatsc eranl in pariele; ct omnis introitus eorura, et simililudines, el ostia
templi. eorum.
Limcn quadrangulum, Sccundum ostia gazopliylaciorum, qux crant in via
*"
*» respicienles ad Noium.
et faciesSanctuarii, aspeclus contra aspectum.
Allaiis lignei iiiuin cubitorum allitudo, oslium in capile vire:
el longitutlo ejus duorum uubitorum : qusu via crat ante vestibulumseparalum per viara
Et anguli ejus, et longitudo ejus: orientalem ingredienlibus.
cl parietes ejus lignei. Et dixit ad me :
Et locutus est ad me: Gazopbylacia aquilonis, el gazopbylacia auslri,
Ilacesl inensa coram Domino, qusc siint ante acdilicium separatum:.
Et duo osiia eranl in lemplo, et in Sanctuario. Hoecsiint gazopliylacia sancti,
Et in duobus ostiis ex utraque parie bina erantt iu quilms vescunlur sacerdotes, qui appropinquant
ostiola, quio in se invicem plicabantur: ad Dominuin inSancla sanctorum:
bina enim ostiaerant ex uiraque parte osiiorum. Ibi ponent Sancta sanclorum,
Et caelata crant in ipsis osliis templi cherubim, et!t et oblaliones pro peccato, et pro delicto.
sculpturse palmarum, locus enim sanctus est.
sicut in parietibus quoque expressae erant: Cum auiem ingressi fuerint sacerdotcs,
quam ob rem eiant el grossiora ligna in veslibulili El non egredientur de sanctis in atrium extcrius:
ibi reponeni vesiimenta sua in quibus mini-
fronte foriusecus.
Super qtire feuestrae obliquae, strani,
et similitudo palmarum hinc aiquc inde in hume- j- quia sancla sunl:
rulis vestibuli, Vestienlurque vestimenlis aliis,
secundum laiera domus latitudinemque parielum.11.C ( el sic procedenl ad populum,
[Cop.XLll.] Et edtixil me inatrium exterius perviam m Cumque complesset mensuras domus interioris,
diicciitem ad aquiloucm, eduxit me per viam portac, qyse respiciebat ad
ct introduxit me in gazopliylacium, quod erat con-
n- viam orientalem:
tra separatum oedificium, el mcnsus e^t eam undique per ciicuitum.
et contra a;dem vergenlem ad aquilonem. Mensus autem est contra venlum oricntalem calamo
In facie longiludinis, cenlum cubitos oslii aqui- i- mensurae,
lonis: quingentos calamos in calarao mensursc per cir-
et latitudiuis quinquaginta cubilos, cuiium.
coniia viginti cubitos atrii inlerioris, Et mensus est contra venium aquilouis
et coutra pavimentum stratum lapitle airii exte- e- quingenlos calamos in calamo mensurse per gy-
..• rioris, rum:
ubi crat porticus juncta porlicui triplici. Etad ventum auslralem
Et aijle gazophylacia deambulatio decem cubilorum im mcnsusesl quingenlos calamos incalamo mensurae
latiludinis, per circuitum.
ad inkriora respiciens vire cubiti unius: Et ad ventum occidentalem
Et ostia eorum ad aquilonem: mensus est quingenlos calamos in calamo raen-
llbi crant gazophylacia in sunerioribus humiliora : suroe.
quia supptinabant porticus, qtue ex illis etninc-
ic- Per quaiuor veqtos mensus est illud [A/. tacet illud],
banl de inlerioribus, el de inediisscdificii. ... muriini ejus undique per circuilum longitudine
Tristega enim erant, ei non habcbant columnas, sic- ic- quingenlorum cttbitorum ,
ut erant coluinnrc uirioruin : et laiiiudine quingeiilorum cubitoruin,
propterea eminebanl de inferioribus ct de raediis
iis dividenicm intcr Sancluarium et vulgi locum.
a lerra cubitis quinquaginia. [Cap. XLIII.] Et duxit ine ad portam, quae respicie-
Et peribolus exterior secundum gazophylacia, nuaj jae bat ad viam orientalem.
erant in via atrii exlerioris ante gazopliy-y- Et ecce gloria Dei Israel ingrediebatur per viam
lacia: orientalem :
lis qureex ipsiusmetllieronymi tesiimonio, Romceap-p- sentaneum esse, quod capite sequenti vox illa ipsa
jiellqbanlur soldria,sive Meniana, abeo quieaprimumiiu porticus, interpretalur : facile, opinor, explicari,
jnvenit. Nec fere est dubiuni, quin ex Ilebraico no-
io- et conciliari ppiesi, si quae poriicibus imponuntur,
mine 0'p'riN, vel ii^pinMl athikimi vel athikiah, vox
ox rosira, sive roslratus supeme porticus iu quibus
ea derivctur , quamquam non elhecas, ut Victorius us apricari liceat, eo dici vocabulo inielligas. S. quo-
contendebat, sed ecihelas, recta sit Latinorum cudi-
lj. que Isidorus lib. xv Origin. cap. 5 ex veteri Gram-
cum scripiio. Quod vero aiunt vulgo inlerprele», ,j maiico tradit,Meniana, id est, ecthctus,m porlicibus
ejus signilicaliouem vocis non nisi divinando assi-I,! sedifieala.
gnari, nec traditac abs Uieronymo expositioni cun-
1003 LIBER EZECHIELIS PROPllEf,E. 1006
Et vox eral ei quasi vox aquarum mullarum, jA Et dixit ad me :
el lcrra spleudebal a inajesiate ejus. Fili hominis,
El vidi visionem secundum speciem quam videram, h«c dicit DominusDeus :
quando venit, ut disperderel civitatem : IIi suntjitus altaris, iu quacumque die fuerit f.tbri-
Et species secundum aspectum, quem videram juxta catum;
fluvium Chobar: ul offeraiur super illud holocaustum, et effundatur
et ceridit super faciemmeam. sanguis,
Et majestas Domini ingressa est templum per viam Et dabis sacerdotibus, et Levitis, qui suntdesemina
portse, Sadoc,
quae respiciebat ad orientem. qui accedunt ad me , ait Dominus Deus,
Et levavit me spiritns, ut offerant mibi vitulum de armento pro peccato.
et introduxit me in atrium interius : El assumcns de sanguiue ejus, pones super
et ecce repleta crat gloria Doniini domus. quatuor comua ejus,
El audivi loquentem ad me de domo, et super qualuor angulns crepidinis,
ct virqui stabat juxta me, dixilad me : et stiper coronam in circuitu :
Fili hoiniuis, et lnundribisillud, el expiabis.
locus solii mei, et locus vesligiorum pedum El lolles vimlum, qui oblaius Tneril pro peccato :
meorum, et combures eum in separato loco douius cxtra
ubi habito in medio filiorum Israel in selernum. sanctuarium.
Et non polluent ultra dorous lsrael nomen sanctum „" El in die secunda offeres bircum caprarum immacu-
meum, latum pro peccato :
ipsi et reges eorum in fornicationibtis suis, et expiabunt altare, sicut expiaverunt in vitulo.
el in ruiuis reguni suorum, et in excetsis. Cqmque compleveris expians illud,
Qui fabricati sunt linien siium jnxta limen meum, dfferes vitulnm de armenio immaculatum,
et postes snos juxla postes meos : et arietem de grege immaculaium.
ct murus erat inter me et eos : Et offereseos in conspectu Domini;
El polluerunt noinen sanctum lneuin in abominalio- ct mittent sacerdotes snper eos sal,
nibus, qtias feccruiit : et offercnteos holocaustumDomino.
propter quod consumpsi eos in ira mea. Sepiem diebus facies liircuni pio peccalo quolidia :
Nunc ergo repeilant procul fornicationein suam, el vilulum de armeuto,
el ruinas reguiu suorum a me : ct arieiem de pecoribus,
et babitabo in medio eorum semper. immaculatos offerent.
Tu aiilem, fili hominis, ostende domui Israel lem- Septem diehus expiabuut allare, etmundabunt illud :
plum, et implcbunt mauum ejus.
ct confiindantur ab iniquilatibus suis, Expletis auieni diebus,
et meiiantur fabricam : in die oclavo et ullra ,
ct erubcscant ex omnibus, qure fecerunt: facient sacerdotes super altare holocausta vestra,
Figtnam domus, et fabricaeejus exilus, ct inlroitiis. el qure pro pace offerunt:
et oninein descriptioucm ejus, et plaeatus ero vohis, ait DominusDeus.
etuniversa praecepia ejus , CHiicimnqueordinem iC [Cup.XLIV.J Et convertil me ad viam portoe san-
ejus [Al. tacet ejus], ctuarii exterioris, quocrespiciebat nd oricntein .
et omnes leges ejus oslende eis, etcrat clausa.
et scribes iu oculis eorum : Et dixit Dominus ad me :
Ut custodiant omnes descriptiqnes [A/. distributio- Porla hsecclausa eril :
nes] ejus, et prsecepta illius, non nperietur, et vir non transibit percara :
et faciant ea. quoniam Doininus Deus Israel ingressus esl per
lsla est lex dnmus in summitate monlis : eam,
Omnis finis ejus in circuitu, Sancium sanctorum critque clausa principi.
est [A/. erii] : Princeps ipse sedebit in ea,
hseccrgo est lex domus. ut comedat panem coram Domino :
Istseautein mensurse allaris in cubilo verissimo, Per viam yesiibuli portre ingredielur,
qui liabebat cubilnm el palmum : et per viam ejus egredieiur.
Iu sinu ejus eral cubilus et cubitus in latiludine, Et adduxit me per viam portaeaquilonis in conspectu
et definitio ejus usque ad labium ejus iu circuitu, domus :
palinus unus [Al. palmi uniusj. elvidi,et ecce implevit gloria Domini domum
Haecquoqueerat fossa allaris. Domini.
Et de sinu terrse iisquc ad crepidinera novissimara etcecidi in faciem meam.
duo cubiti, Et dixil ad me Domiuus :
ci latiiudo cubiti unius : j.
" Fili liominis, pone cor tuum,
"
Et a crepidine minore usque ad crepidiuem ma- et vide oculis tuis,
joreui quatuor cubiti, et auribus tuis audi omnia, qu;e ego loquor ad te
et latitudo cubiii unius. de universis coeremoniisdomus Domini,
Ipse auiem Ariel quatuor cuhitorum: et de cunclis lcgibus ejus :
et ab Ariel usque ad sursum, cornua qualuor. El poncs cor tunrn in viis lempli
Et Aiiel duodecim culiitorum in Ibngiiudine per per omnes exiius Sancluarii,
duodecim cubilos laiiludinis : Et dices ad exasperantem tne domum Israel :
qiiailrangulalumaequislateribus. llaecdicit Dmninus Dcus :
Et crepido quatuordecim cubitoriim longiludinis, Sufficianlvobis omnia scelera vestra, domus Israel:
per quatuoidecim cubitos latitudinis in quatuor eo quod inducitis filios alienos incircuincisos
angulis ejus : corde, et incircumcisos carue,
El coroua in circuitu ejus dimidii cubiti, ul sint in SancUiario meo, et polluaiit domum
el siuus ejus unius cubiti per circuitum, meam:
gradui aulcm ejus versi ad Orieniem. Et offertis panes meos, adipem, et sanguinem :
» Manuscripti codices ordinem verborum liabent inversum, et a crepidine majori tuque ad crepidinent
minerem. MART. _
1C07 S. HIEROMMI DIVINA BIBLIOTIIECA. 4008
el dissolvitis [A/. dissolvisiis] pniturn meura in ,H. ct inier mundum et immundum ostendenl eis,
oninibiis sceleribus vestris : El cum fuerit controversia ,
El non servasiis prrecepta Sanctuarii mei : siabunt mjudiciis meis, et judicabunl:
et posuistis custodes observationum mearum in Leges meas, et praccepta mea in omnibus solemni-
Sancluario meo vobismctipsis. intibus meis cuslodienl,
Hrcc dicit Dominus Deus : elSabbalamea sanctificabunt.
Omnis alienigena incircumcisus corde, et incircum- Et ad mortuum hominem non ingrcdienlur, ne pol-
cisus carne, luantur,
non ingrediciur Sanctuarium meum, nisi nd patrem et malrem,
omnis filius alienus qui est in medio filiorum Is- ct (iliuiii ct filiam ,
rael. cl fratrem et sororem,
Sed et Lcvitae, qui longe rccesserunt a me in errore qusc a alicrum virum non habuerit:
filiorum Israel, in quibus contaminabuniur.
et crraverunt a me post idola sua, Etposlquam fuerit emundaius,
et poriavcrunl [Al. poriabunt] iniqnitatem snam : scpteni dies numerabunlur ci.
erunl [A(. qui crant,] in snnctuario meo xdilui, et El in die introilus sui in Sanctuarium ad atrium in-
janiiores portarum domus, terius, ut miuislret mihi in sanctuario ,
et iniriistri domus : offeret pro peccato suo, ait Dorainus Deus [A/.
Ipsi mactabunt [A(. mactabant] holocausta , etvicti- Domino Deo].
mas populi: T. Non eritaulem eis hoereditas,
et ipsi slabunt in conspeclu eorum, ut ministreut ego hacreditas eorum :
cis [Al. stabant anle cos ut ministrarent pro illis]. et possessionem non dabitis eis in Israel,
Pro eo qund ministravcrunt illis [A/. pro eis] in con- ego enim possessio eorum.
spectu idolorum suorum, Viciimam et pro peccato el pro delicto ipsi corae-
el facti sunt domui Israel in offendiculum iniqui- dent:
talis : el omne volum in Israel ipsorum erit.
Idcirco levavi manum meam super eos, ait Dominus Et primitiva omnium primogenilorum;
Deus, el omnia libamenta ex omnibus qtise offcruntur,
et portabunt [A/. portaverunt] iniquilatem suara : sacerdotum erunt :
Et noii appropiiiqualmnt ad me, ul sacerdotio fun- Et primitiva ciborum vestrorum dabilis sacerdoti,
ganlur niilii, ut reponal benedictionem domui lusc [Al, susi].
neque acccdent ad omne Sanciuarium meuin juxla Omne morticinum, ct caplum a bestia de avibus et
Sancla sanctorum : de pecoribus
Sed portabunl confusionem suam, non comedent sacerdotes.
et scelcra sua qux fccerunt. [Cap. XLV.] Cumque coeperitis terram dividere
Et dabo eos janitores domus in omni minislcrio ejus, sortito [Al. in possessionem],
cl in universisque fient [Al. fiunt] in ea. scparaie primilias Domino, sauctificatum deterra,
Sacerdotes autem el Levit;e filii Sadoch, longitudiue viginli quiuquc millia ,
qui custodierunt crcrcmonias Sanctuarii mei, et latitudine decem millia :
cum errarent filii Israel a me, C Sanctilicatum erit in omni termino cjnsper clrcui-
-
ipsi accedent ad me, ul ministrent mihi: tum.
Et stabunt iu conspeclu meo, El erit ex omni parte sanctificalum
ut offerant mihi adipem, et sanguinem, ait Domi- quingentos per quingenlos,
nus Deus, quadrifariam per circiiilum :
lpsi ingredienlur Sanctuarium meum , ei quiuquaginla cubiiis in suburbana ejus per gyrum.
et ipsi accedent ad incnsam meam, ul tninislrent Et a mensura ista mensurabis longitudinem viginli-
milii, quinque millium ,
et custodiant cscremonias meas. et latitudinem dccem millium :
Cumque ingredicntur portas atrii inlerioris, vestibus et in ipso erit lemplum, Sanclumque sanctorum.
lineis induentur: Sanctificatiim de tcrra crit sacerdotibus minislris
nec ascendel super eos quidquam laneum, Sanctuarii, qui accedunt ad ministerium Do-
quando ministranl in portis alrii intcrioris et in- mini :
trinsecus. el erit eis Iocus in doraos, et in Sanciuarium san-
Viltre lincsc erunt in capitibus eorum , ctitatis.
et feminalia iinea erunt in lumbis eorum, Viginti quinque aulem millia Iongitudinis,
et non accingentur in sudore. et decem millia latitudinis erunl Levitis, qui [Al.
Cumque egredientur atrium extcrius ad populum, Levitse autem qui] ministrant domui :
exucnl se veslimenlis suis, in quibus ministra- ipsi possidebunt viginti gazophylacia.
verant, p. El possessionem civitalis dabilis quinque
et reponent ea in gazopbylacio Sanctuarii, " millia latitudinis,
et vestient se vestimentis aliis : etlongitudinis viginti quinqtie inillia,
ct non sanctificabunt populum in vestibus suis. secundum separationem Sanctuarii,
Caput autem suum non radent, neque comam nu- omni domui Israel.
trient : Principi quoque hinc, et inde in separationem San-
sed tondenles attondcnt eapita sua. ctuarii,
Et vinum non bibet omnis sacerdos, et in possessionem civiiatis ,
quando ingressurus est alrium interius. contra faciem separationis Sanctuarii,
Et viduam et repudialam non accipient uxores, et contra faciem possessionis urbis :
sed virgines de semine domus Israel : A latere maris usque ad mare,
sed et viduam, quse fuerit vidua a sacerdote, acci- ct a latere orientis usque ad orientem :
b
pient, Longitudinis autcm juxta unamquamque parlem,
Et populum meum docebunt quid sit inter sanctum a lermino occideulali usque ad terminum orien-
et pollutum, talem.
a Vox allerum neque addilur in Hebrseo, neque ab b Longiludinemautem, pro
iongitudinisautem, le-
Ilieronymo in Comment, agnoscitur. Vide quse ibi gimus in mss. omnibus. MAIIT.
aunolainus.
1009 LIBER EZKCIIIELIS PROPHETJE. 1010
De lerra [Al. Teri se] erit ci possessio in Israel : A et facient sacerdotes bolocaustum ejus, ct paci-
et non depopulabuntur ultra principes populum fica ejus :
meum: Et adorabit super limen portre, et egredielur :
sed terram dabunt domui Israel secundum tribus poria aulem non claudetur tisque ad vesperam.
eorum. El adorabit populus terrac ad oslium portse illius in
Hsec dicit Dominus Deus : sabbatis,
Sufficiat vobis, principes Israel: et in kalendis, coram Domino.
iniquilalem elrapinas intermillite, Holocaustum autem hoc offeret princeps Domino :
et judicium et justitinm facite ; in die sabbaii sex agnos immaculates , el ariclem
separate confinia veslra a populo meo, ail Domi- immaculalum.
nus Deus. Et sacrificium ephi per arietem :
Slalera justa, et ephi juslum et batus justus crit in [Al. tacet in] agnis auiem sacrificium , quod de-
vobis. deril manus ejus,
Ephi et bntus sequalia, et unius mensurae erunt : et olei hin per singula epbi.
Ul capiatdecimam partem cori batus, In die auiem kalendarum vitulum de armento iinma-
et decimam partem cori ephi: cnlatum :
juxia mensuram cori erit sequa libralio corum. el sex agni et arictes immaculati erunt.
Siclus auiem viginti obolos habeat [Al. habeij. Et ephi per vitulum ,
Porro viginti sicli, et viginti qninque sicli, ct quin- ephi quoque per arieiem faciet sncrificium :
deciin sicli minam facient[A/. faciunt]. n De [Al. lacel Dej agnis autem, sicul inveneril manus
Et hse siiut primilisc, quas lollctis : ejus.
sextam partem eplii de coro frumenli, et nlei liin per singula eplii.
elsextam partcm eplii de coro hordei. Cumque ingressurus esi princeps.
Mensura quoque olei, batnsolei.decinia parscori est: per viam vestibuli porlae ingrediatur, et per cam-
etdecem bati corum faciunt: dem viam exeat.
quia deeem bali implent corum. Et cum intrabit populus (errte in conspeclu Domini
Et arielem unum de grege ducenlorum, insolemnitalibus,
de his quae nutriunt [Al. nutril] lsrael in sacrifi- qui ingredilur per portam aquilonis, ut adoret,
cium, el in holocausium, et in pacifica, egrediatur per viam portoe meridianoe:
ad expiandum pro eis, ait Dominus Deus. Porro qui ingredilur pcr viam poriae meridianoe,
Omnis populus terroe egrcdialur per viam portoeaquilonis :
teucliilur primitiis his principi in Israel. Non revertctur per viam porloc, per quam ingressus
Et super principem erunt liolocausta, et sacrificium, est,
et libamina in solemnitatibus, et in kalendis, el sed e regione illius egredietur.
in sabbatis, Princeps autem in medio eorum cum ingredienlibus
in nniversis solemnitalibus domus Israel: ingredietnr,
Ipsefaciet pro peccato sacrificium, et holocauslum, et cum egrcdientibus egredielur.
et pacifica Et in nuudinis, et in solemnitatibus erit sacrificium
ad expiandum pro domo Israel. epbi per vitulum,
Hacedicit Dominus Deus : ' C et ephi per arielem :
In primo mense, una mensis, sumes vitulum de ar- Agnis aulem erit sacrificium sicut invenerit manus
mentn immaculalum : ejus :
et expiabis Sancluarium. et olei hin per singula ephi.
Et tollet sacerdos dc sanguine, quod erit pro pcc- Cum autem fecerit princeps spontaneum holocau-
cato : stum. aut pacifica volunlaria Domino;
et ponet in postibus domus, aperietur ei porta quse respicit ad orientem,
et in qualuor angulis crepidinis aliaris, et faciet holocaustum suum, et pacifica sua,
et in poslibus portse ntrii interioris. sicut lieri solet in die sabbali:
Et sic facies in scptima mensis, pro unoqunquc, ct egredietur, claudetiirque portapostquam exierit.
qui ignoravit [Al. ignoraverit], et errore dece- Et agnum ejusdem anni [Al. anniculum] immacula-
ptiis est, lum faciet holocaustum quotidie Domino :
et expiabis [A/. cxpiabilis] pro domo. semper mane faciet illud.
Iu primo mense, qnarta decima die mensis, erit vobis Et sacrificium faciet super eo cata [A/. tacet cala]
Paschae solemnitas: mane mane sextam partem ephi,
sepkm diebus nzyma.comedentur [A/.comedent]. et de oleo tertiam partem bin, ut [A/. ei] mi-
Et faciet princeps in die illa pro se, et pro universo scealur similae;
populo terron, vitultim pro peccato. Sacrificinm Domino legilimHm,
Et in scpiem dierum solemnitate faciet ho!ocaustum juge atque perpetuum.
bomino scptem vitulos, j. Faciet [Al. Facieiis] agnum, et sacrificium, et olcum
cata [At. tacet cata] manc mane :
et septcm arietes iminaculatos quolidie septem
diebus : holocaustum sempitcrnum.
et pro peccato hircum caprarum quoiidie. Haec dicit Dominus Deus :
Et sacrificium ephi per vitulum, Si dederit princeps donum alicui de flliis suis :
et ephi per arietem faciel : haeredilas ejus, filiorum suorum erit,
el olei hin per singula ephi. possideliunl eam hrereditarie.
Septimo mensc, quinla decima die mensis in solem- Si auiem dederit legatum de hsereditate sua tini ser-
niiate, vorum suorum,
faciet sicut supra dicla sunt per septem dies, lam erilillius usquead annum remissionis, et [A/. sed]
propeccato,quam pro holoc&usto, reverleiur ad principem :
et in sacrifirio, ct in olco. hscrediias autem ejus, filiis ejus crit.
[Cap. XLVI.] Hrec dicit Dominus Deus : Et non accipiet princeps de hoereditate populi per
Porta atrii interioris, quoerespicil ad orienlem, erit violeniiam, et de possessione eorum :
clausa sex diehus, in quibus opus fit, sed depossessione sua haeredilatem dabitfiliissuis:
die aulem sabbali aperietur, ut non dispergatur populus meus unusquisque a
sed et in die kalendarum aperielur. possessione sua.
Et intrabit princeps perviara vestibuli portre defo- Et introduxit rae per ingressum, qui er»t ex latere
ris, el stabit in limin; porue: porlse, ^
1011 S. IHERONYMIMVm BIBLIOTHECA. 1011
in gazophylacia snnclnarii ad sacerdotes, I
A sicnt pisces mnris magni, multilndinis nimise:
qnre \Al. qui] respiciebant ad aquilonem : In liiioribus aulcin ejus, et in paluslribus n'on sana-
et [Al. add. ccce] erat ibi lociis vergens ad occi- bunttir,
dentem. quia in snlinns dabuniur.
El dixil ad me : Ei super lornntem orieinr in ripis ejus ex utraque
Iste est locus ubi coquent sacerdoles pro delicto, parle omne lignum pomiferum :
et pro peccato : non defluel foliuin ex en ,
ubi coqueut sacrificium, ut non efferant in atrium et non deficiet fructus ejus :
exterius, Per singulos menses afferet primitiva ,
et sanctificetur populus. qnia aqure ejus de sanciuario egredienlur :
Et eduxit me in atrium evtcrius, Et erunt fruclus ejus in cibtim,
et circumdiixit me per quaiuor angulos atrii: el folia ejus ad medicini>m,
Et ecce airiolum erat in angulo atrii. Hsec dicit Dominus Dcus :
alrioln singula per angulos atrii. llic est tcrininus, in quo possidebitis lerram in duo-
In quatuor angnlis alrii atriola disposiia, decim trlbubus lsrael:
qtiadraginia cubiiorum per longum, qu!a Josepli duplicem funiculum habet.
et triginta pcr latmn : Possidebiiis aniem eam singuli rrque nt frater suus;
mensursc unius quatuor erant. super [Al. inj quam levavi nianum meam, ut da-
Et paries per circuiium ambiens quaiuor atriola : rem patribus vestris :
et culinre fabricatre eranl subtcr porticus per gy- n et cadel terra hrec vobis in posscssionem.
rum. Hic est autem terminus terroe :
El dixit ad me : ad plagam septcntrionaleiii, a mari magno via
lLvcest domusculinamm, * Etlialon, venientibus Sadada,
in qna coqnent ministri domns Domini [Al. tacet Emalh, Beroiha, Saharim, quoc est inter termi-
Domini] viciimas populi. num [Al. medium] Damasci et confinium Emalh,
[Cap. XLVll.] Et converlit [Al. convertij me ad por- domus b Atthicon,
lam domus, qitre est juxta terminum Auran.
et ecce nqux- egrediebanlur subtcr limen domus Et erit lerminns a mari usque ad alritim Enon ter-
ad orientem : minos Damasci,
facies enim domus respiciebat ad orienlem : etahaquvlbne ad aquilonem, etterminus Ematli :
aqure aulcni descendt-bant in latus templi dexlrum plaga auleui [Al. tticet auiem] septcntrioualis.
ad meridiem riltaris. Porro plaga orienialis d,e medio Aurnn.
Et eduxil me per viam portse aquilonis, et de medio Damasci, el de medio Galaad, el de
et convcrti me ad viam foras portam exteriorem, modio terrre Israel,
viam qusc respiciebal ad orienlem : Jordanis disterminans ad mare orientale,
et eCce aquae redundanies a latere dexlro. metiemini ctiam plagatn orientalem.
Cum egrederelur vfr ad orientcm, qui habebat funi- Plaga autem ausiralis imeridiana,
culum in manu sua, a Thamar usque ad aquas conlradictionis Cades :
et mensus est mille cubitos : el [Al. Cades quoque est] torrens usque ad marc
ettransduxit me per aqiiam usquead talos. G magnuin :
Rursitroque mensus est mille, et [Al. baec estj plaga ad meridiem australis :
et transduxil me per aquam usque ad genu.i: El plaga maris,
Et mensus est mille , mare mngnum a confinio per directum donec ve-
et transduxil me per aquam iisque ad renes. nias Euiaili :
Et meusus esl mille, hsec est plaga maris.
torrentem, i|iiein non pntui periransire; Et dividetis lenani isiam vnhis per tribus Israel ;
quoniam inluniucrant aqtneprofimdre torreniis, qui et milletis eaiu in hrcredilatem vobis ,
non potest [A/. poteraijlransvadari. et advenis, qui accesserint ad vos,
Et dixit ad me : qui genueriui filios in medio vestrum :
Cerie vidisti, fili liominis. Et erunt vobis sicut imligense inter filios Israel :
Et eduxit me , vobiscuiu divident possessioncui iu niedio tribuum
et convenit ad ripam torrentis. I rael.
Cunique me convertissem, Iii iribu aulem quacuniqtie fuerit advena,
ecce in ripa torrentis ligna multa uimis cx uira- ibi dabilis possessioneui illi, ait Dominus Deus.
que partc. [Cap. XLVIfl.J Et hxc nnmina triliuum :t liniliiH
Et ait ad me : aquilonis juxta viam Elhalon pergenlibus
Aqurn istre, quse egrediuntur ad tumulos sabulii Emath,
orientalis , atiinin Enon terminus Damasci ad aquilonem
el desccndunt ad plana deserii, D juxta Eniatli.
intrabunt niare, et exibunt, Et erit ei plaga orientalis [A/. a plaga orientalij
et sanabuniiir aquat. mare, Dan una.
Et onmis anima vivens, quse serpit quocumque ve- Et ad lerminum [At. a termino] Dan,
nerit torrens, a plaga orientali usque ad plagam maris, Aser una:
vivet : Et super terminum Aser,
Et erunt pisces multi satis postquam venerint illuc a plaga orientaii usque ad plsgam maiis,
aqure isirc, Nephthali una.
et sanabuntur et vivent omnia , ad qure venerit Et super lcrminum Nephihali,
torrens. a plaga orientali usque ad plagam maris, Manasse
Et stabunt super illas piscalores , una.
ab Engaddi usque ad Dngallim siccatio sagenarum Et super terminum Manasse,
eril : a plaga orientali usque ad plagam maris, Ephraim
Plurimse species erunt piscium ejus, uua.
* Ilic corrupte mss. codices legunlBefAa/on,dein- b Reciius fortasse lectum in Commentario a S.
descquentis capitnli versu primoidem nomen, Ethlon Doetore est, airmm Thicon, Hehrseus quoque ;liabet
el /Etltdwi scribilur in eisdem libris. MART.
1013 LIBER EZECHIELIS PROPIIET^. 1014
Et super terminum Ephraim, A et in possessionem civitatis.
a plag» orientali usque ad plagam maris, Ruben Quod autem reliquuin fuerii,
una. principis erit ex omni parte primitiarum San-
Et snper terminum Ruben, ctuarii,
a ptaga orientali ad
tisque plagam maris, Juda ona. ct possessionis civitaiis regione viginti quiuque
El super lermimim Juda, millium primiliarnm usque ad terminum orien-
a plaga orieniali usque rnl plagam maris, crunt talem:
priniitiae, quas separabitis, Sed et ad mare [Al. a mari], e regione viginti quin-
viginti quinque millibus latitudiuiset longitudinis, que millium usque ad terminum maris,
sicut singulre partcs a plaga orieniali usquead pla- siiniliier in partilius principis erit:
gam maris: El erunt primitise Sancluarii,
l'l erit Sanctuarium in medio ejus. et Sanctiiarium templi in medio ejus.
Primitise, quas separabitis Domino, De possessione autem Levitarum, et de possessionc
lougitudo viginti quinque millibus, civitatis in medio partium principi:
et lutitudo decein millibns. erit inter lerminum Juda, et inicr terminum Ben*
Hseaulem erunt primitise Sanctuarii sncerdotom : jamin,
ad aquilonem longitudinis viginii quinque millia, et ad principem pertinebil.
el ad mare laliludinis decem millia, Et reliquis tnbubus:
sed et ad orientem latitudinis decem millia, A plaga orientali usque ad plagam occidentalem,
et ad meridiem longimdinis viginii quinque millia; R Benjamin una.
El erit Sanctuarium Domini in medio ejus. '
" Elfionira terminum Benjamin,
Sacerdotibus Sanctuarium eril de filiis Sadoc, qui a plaga orieniali usque ad plagam occidentalem,
custodierunt ca?remonias meas, Simeonuna.
et non erraverunt cum errarenl filii Israel, sicut er- Et super terminum Simeonis,
raverunt et Levitoe. a plaga orieniali usque ad plagam occidentalem,
Et erunt eis primitise de primitiis lerrae Sanctum Issacbar una.
sanctorum, Et supcr lerminum Issachar,
juxta lerminum Levitarum. a plaga oricntali usque ad plagam occidentaletn,
Sed el Leviiis similiter juxta fines sacerdotum viginti Zabulon una.
quinque millia longitudinis, Et super lerminum Zabulon,
et latitudinis decem millia. a plaga orieniali usquead plagam maris, Gad una.
Oinnis longiiudo viginti et quinque millia, Et super lerminum Gad, ail plagam nustri in me-
et laliludo decem millium. ridie :
Et non veniindabunt ex eo, neque mutabunt, et erit finis de Thamar usquc ad aquas contradi-
nec transferentur primiliaBterrae, ctionis Cades,
quia sanctificatse sunt Dumino. hsereditas conlra mare inagnum.
Quinque millia autem quro supersunt in latitudine Hoecest tcrra, quani miiletis [Al. metiemini] in sor-
per viginti quinque millia, tem iribubus Israel:
profana erunt urbis in habiiaculum, et in subur- et bac partitiones earum, ait Dominus Deus.
bana: I El hi [Al. tacet liij egressus civitatis :
C
et erit civitas in medio ejus : A plaga sepientrionali quingentos el qualuor millia
Et hrc meusurse ejus : meusuiabis.
ad plagam septentrionalem quingenti et quatuor Et portie civiiatis in nominibus [Al. ex hominibus]
inillia; tribuum Israel,
et ad plagam mcridianam quingemi et qualuor portoe trcs a sepientrione,
millia: porla Ruben una
ct ad plagam orientalem quingenli ct] qaatuor porla Jutla iina,
millia : porta Levi una.
et ad plagam occidentalem quingenli et quatuor El ad plagam orieulalem,^quingenlcs et qualuor
millia : millia:
Erunt auleni suburbana civitalis ad aquilonem du- et portae tres,
centi quinquagiuta, porta Joseph una,
et ad meridiem ducenli quinqiiaginla, porta Benjaiiiin una,
et ad oricntem dueenti quiuquaginta, porla Dan una.
et ad mare ducenli quiuqtiaginta. Et ad plagam meridianam, quingentos et quatuor
Quod autem reliquum fuerit in longitudine secun- millia nictieris :
dum primitias Sanctuarii, et portie tres,
decem millia in orieniem, porta Simeonis una,
et decem millia ad occidentem, porla lssachar una,
erunt siciil primitire Sahctuarii: D porta Zabulon una.
et erunt fruges ejus in panes [A/. cibum hisj,, Et ad plagam occidentalem, quingenlos et quatuor
qui serviunt civilati. millia, et portoe eorum tres,
Serviciites'atite"m crv*itati, porta Gad una,
opcrabuulur ex omnibus tribubus Israel. purta Aser una,
Omnes primiliae viginli quiuque milliuin, pnria Ncphilialiuna.
per viginti quinque millia in quadruin, separabun- Per circuituui, decein et octo millia :
turln pnniitias Sanctuarii, et nonien civilatisex illa dic, Doininus ibidem.
Explicil tiber Ezechielis prophelw.
PR^FATIO S. HIERONYMI IN DUODECIM PROPHETAS.
Non idem ordo est duodecim prophetarum apud Hebrscos, qui et [A/. est] apud a nos. Unde secun-
• S' ilicet in Grseciscxemplaribus, ad quorum erat exacta regulam vulgala Litina inlerpretatio, secun-
1015 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 1016
dum id quod ibi legitur, hic quoque dispositi sunt. A . chium, b admonitas volo, unum librum esse duode-
Osce commalicus cst, et qnasi per senlentias lo- cim prophetarum : et Osee avyxpomv Isaioe: Ma!a-
quens. Joel planus in principiis : in finc obscurior. chiam vero Aggseiet Zacharirc fuisse lemporibus. In
Et usque ad Malachiam, habent a singuli proprieia- quibus auiem tempus non praeferlur in tiliilo, sub
tes suas : qnem Esdram scribam, legisque doctorem illis eos regibtis prophetasse, sub quibus el lii qui
Ilebraei autumant. Et quia longum est nunc de om- ante eos habent tiiulos, propbetaverunt.
nibus dicere: hoc tantum vos, o Paula et Eusto-
dus est Amos, leriius Michscas, quartus Jpel, quin- luxata videntur nobis, et poslponenda ad periodi fi-
tus Abdias, sexlus Jonas : in reliquis percensendis nem veibo autumant. Certc concinnior multo et
cum Hebrcco faciunt. Vide proefationem Commentar. magis erit perspicuus sensus.
in Joelem. b Palatin. ms. vos admonilas sclre volo, elc.
a Hsec verba, habent singuli proprietates suas,
INCIPIT
LIBER OSEE PROPHETiE.
[Cap. ].],l Verbum Domini, quod facmm est ad;Osee B ; et ponent sibimet cnput unum, et ascendent de
filium Beeri, terra :
in diebus Ozise, Joathan, Achaz, Ezechioe rcgum quia magnns dies Jezrnel.
Juda, et in diebus Jeroboam filii Joas regis [Cap. II. | Diciie fratribus vestris : Populus ineus:
Israel. Principium loquendi Domino in Osee : et sorori vestroe : Misericordiamconsecuia.
Et dixit Dominus ad Osee : Judicate matrem vesiram, judicate :
Vade, sume tibi uxorem fornicationum, et fac tibi quoniam ipsa non uxor niea.et egonon vir ejus.
lilios fornlcationum : Auterat fornicationes suas a facie sua,
Quia fornicans fornicabilur terra a Domino. et adullerii sua de medio uberum suorum.
Et abiit, et accepit Gomer filiam Debelaim : Ne forie exspnliem eam nudain,
et concepit, et peperit ei filium. et slatuamream secundnni diem nativitatis suae:
Et dixil Dominusad eum : Et ponam eam quasi solitudinem,
Voca nomen ejus Jezrael : et statuam eam velut terram inviam,
quoniam adhuc modicum, et interficiam eam in siti.
etvisitabo sanguinem Jezrael super domum Jeu, Et liliorum illius non miserebor:
b
ei quiescere faciaiu regnum domus Israel. quoniam filii fornicationum sunt.
Et in die illa conteram arcum Israel in valle Quia fomicata est maler eorum,
Jczrael. confusa est quse concepit eos :
Et concepit adhuc, et peperit filiara. Quia dixit : Vadam post amatores meos,
Et dixil ei: p
^ qui dant panes milii, et aquas meas,
Voca nomen rjus, Absque misericordia : lanam meam,et linum nieum,
quia non addam ultra misereri domui Israel, oleum meum, et potum meum.
sed oblivione obliviscar eorum. Propter hoc ecce ego sepiam viam tuam spinis,
Et domui Juda miserebor, et sepiam eam maceria,
et salvabo eos in Doinino Deo auo : el semilas suas non invcniet.
Et non salvabo cos in arcu, et gladio, Et sequetur amatores suos, et non apprehendet eos :
ct in bello, et in equis, et in equitibus. et quscrct eos, et non inveniet,
Et ablactaviteam, qure eratabsque misericordia, et dicet :
Et concepil et pcpcril filium. Vadam, et revertar ad virum meum priorem :
El dixit: quia bene rnihi erat tunc magis quam nunc.
Voca nomcn ejus : Non populus meus: Elhsecnescivit.quia ego dedi ei frumenlum el vinum
quia vos non populus meus, et oleum, et argentum multiplicavi ei, el auruni,
el ego non ero vesler. quse fecerunt Baal.
Et eril numerus filiornm Israel quasi arena maris, Idcirco convertar [A/. revertar],
qure sine mensura est, et sumam frumentum meum in temporesuo, cl vi-
et non numerabiiur. num meum in tempore suo,
Et erit in loco ubi dicetur eis : Non populus meusi et liberabo lanam meam et linum mcum, quroope-
vos : riebant ignominiam ejus,
dicetur eis : Filii Dei viventis. Et nunc revclabo siultitiam ejtisin oculis amatorum
Et congregabunlur filii Juda, et filii Israel pariter : D ejus :
a Invenit Martian. in utroque exemplari Canonis amplexati sunt, his prsecipue argumentis: quod
Ilebraicic veriiatis sequentem annotationem : Du- tamdiu sub bis regibns prophetasse Oseam minime
plex cst apud Hebraiosde his qualuor versibus, qui a probari possit: deinde quod sub regum Jnda nomi-
capite pramotati sunt, sententia. Plerique enim di- nibus, sub qiioriiin dominaiione ipse non fuit, haud
cunt, quod ub Ezdra scriba in omnibus prophelis sic: credibile sit illum suas prophetias inscripsisse : de-
fueril tiiulalum, ut prcsscripto cujusque nomine, pro- nique quod quatuor isti vcrsiculi facile totius operis
phetia, cujus sit, seqttens noscatur. Ipse autein est duodecim proplietarum lemma videantur : quod vero
Ezdras, qui ultimtis prophelarum scribitttr Malachias sequilur, Principium toquendi, propriesit peculiaris
notnine. Alii vcro dicunt quod ab ipsis piophctis per Usee proplietioe initium. Adilo, si lubel, criticos
Spirilum sanclum, ut ccelerasu:it conscripta. Alque: sacros.
hanc quidem scntenliam rcccntiorcs mulii doctiviri b Canon San-German.,dr; domo Isratl. MART.
1017 LIBEU OSEE PROPHETvE. 1018
et virnon eruet eam de manu mea : A et pavebuut ad Dominum, et ad bonum ejus, in no-
Et cessare faciam omne gaudium ejus, vissimo diertim.
solemnitatem ejus, neomeniam ejus, sabbalum [Cap. IV.] Audite verbum Domini, filii Isracl,
ejus, quia judicium Domino cuin babiialoribus terrsc :
el omnia fesla lempora ejus. Non est enim veritas, el non est misericordia,
Et corrumpam vineam ejus, et ficum ejus : et non est scieniia Dei in terra.
de quibus dixit : Mercedes bse meae sunt, Malcdictum, et niendacium, et bomicidium, el furtum
quas dederunt mihi amalores mei: et adulterium inundaverunt,
a
Et ponam ea [Al. eam] in saltum, et sanguis sanguinem letigit.
el comedet illa [A/. eam] bestia agri. Propter hoc lugebit terra,
Et visiiabo super eam dies Baalun, quibus accende- et infirmabiiur omnis qui habitatin ea,
bat incensum, in beslia agri, et in volucre cceli:
et ornabatur inaure sua, et monili suo, sed et pisces mariscnngregabuntiir.
ct ibat post amatores suos, et mci obliviscebatur, Verumtamen unusquisquenon judicet:
dicit Domimis: et non arguatur vir :
Propter hoc, ecce ego laclabo eam, et ducam eam in Populus cnim tnus,
solitudinem : sicut bi, qui contradicunl sacerdoli.
et loquar ad cor ejus. etiam propheta lecuni:
Et dabo ei vinitores ejus ex eodem loco, El corrues hodie, ct corruet eliam propbeta tecum :
et vallem Achor ad aperiendam spem, nocte lacere feci matrem tuam.
p" Conticuit
El canel ibi juxta dies juventutis suse, populus meus,
et juxta dies ascensionis suse de terra Egypli. eo quod non liabuerii scienliam :
Et erit in die illa, ait Dominus : Quiatuscienliamrepulisii,iepeIlamte[A/.add.etego],
vocabit me : Vir meus : ne sacerdotio fung.iris mihi:
et non vocabil me nltra, fc Baali. El oblita es legis Dei tui,
Et auferam nomina Baalim de ore ejus, obliviscar fiiiorum tuorum et ego.
et non reeordabilur ultra nominiseorum. Secundum mullitudinem corum,
Et percutiam eis foedns in die illa, sic peccaverunt mibi:
cum bestia agri, et cum volucre coeli, gloriam eorum in ignominiam commulabo.
et cum reptili terrse : Peccata populi meicomedeni,
Et arcum, et gladium, et bellum conteram de terra, et ad iniquilatem eorum sublevabunt animas eo-
el d rmire eos faciam fidiicialiter. rum.
Et sponsabo le mihi in sempiternum : Et erit sicut populus,
et sponsabo te milii in justiliain, el judicio, sic sacerdos :
et in miscricordia, el miserationibus : Et visilabo super eum vias ejus,
Et sponsabo te mihi in fide : et cogitationes ejus reddam ei.
et scies quia ego Dominus. Et comedent,
Et erit in die illa : ct non salurabuntur :
Exaudiam, dicit Dominus, exaudiam ccelos, Fornicati sunt,
et illi exaudienl terram. n" et non cessaverunt:
Et terra exaudiet iriticum, et vinura, et oleum : quoniam Dominum dereliquerunl in non custo-
et bsec exaudienl Jezrael. diendo.
El seminabo eam mihi in terra, Fornicatio, et vinum, et ebrietas aufert cor.
et miserebor ejus, quaefuit absqne misericordia. Populusmeusin ligno suo inierrogavil,
Et dicam non populo meo : Populus meus es lu : et bactilus ejus annunliavil ei:
et ipse dicet: Deus meus es lu. Spiritus enim fornicaiionum deccpit eos,
[Cap. III.] El dixit Dominus ad me : el fornicati sunl a Deo suo.
Adhuc vade, et dilige mulierem dileciam amico et Supercapitamonlium sacrificabant,
adulteram : et super collcs accendebant Ihymiama :
sicut diligit Dominus filids Israel, Subtus quercum, et populum, et terebinthum,
et ipsi respiciunl ad deos alienos, et diligunt vina- quia bona erat tunbra ejus :
cia uvarum, Ideo fornicahuntur filirc veslrae,
Et fodi eam mihi quindecim argenteis, et sponsac vestrac adulterse erunt.
et coro liordei, et dimidio coro hordei. Non visilabo super lilias vestras cum fuerint forni-
Et dixi ad eam : caire,
Dies mullos exspeciabis me : et super sponsas vesiras cum adnlleraverint.
non fornicaberis, et non eris viro : Quoniam ipsi cum merelricibus versabantur,
sed et ego exspeciabo te. et cum effeniinatis sacriflcabant,
Qnia dies mulios sedebunt filii Israel sine rege, et ct populus non intclligens vapuiabit.
sine prineipe, D Si fornicaris tu, Israel,
etsine sacrificio, et sine ° altari, non delinquat sallem Juda :
et sine epliod, et sine theraphim. Et nolite ingredi in Calgala,
Et post hrcc revertenlur filii Israel, et qurerenl Do- et ne ascenderitis in Beth-Avcn,
minum Deum suum, David regem suum: " neque juraveriiis : Vivit Dominus.
«Eo modo legitCanon Snn-Germanensiscastigatus: nSlQ- Nempe illa altare significat, quo ut el reli-
alii mss. hnbent femininum, eam in saltum, et come- quis verse Religionis instrumenlis diu mulliimque
det eam, etc. MART. llebracos propheloe menlem , totiiisqin:
b Pro Baali leginius in omnibus mss. Baalim; quod contexumcarituros, addicitur : altera, sive, riSIIDso-
propheiire
exscripiores ita depravarunt propter imperitlam lin- nat statuam quovocabulo notatur idololatriae exerci-
gurc Hcbraicre. Baali enim interpretatur dominus lium : neque porro credere par est, fnlsorum iiumi-
metis, seu, vir meus; id cst, habensme : Baalim vero num desuetudincm, quasi gravissimum qiioddain
noiiieii esl dremoniornm. MART. calamilatis geiuis, Propheiaui populo minitari. Cac-
c Sane perquam crudile llieronymus in suo legit terum et LXX anie
Hieronyinum eodem atque ille
Hebraio cxcmplari rOTQ pro ca, qure nunc obti- modo legerant cum vertunt QvaMvrripiov.
net, simillima atque earumdcm pcne liitcrarum voce
1019 S. IIIERONVMIDIViNA BIBLIOTIIECA. 1020
Quoniam sicul vacca lasciviens declinnvil Israel : A r[ Cap. VI. ] In irihuhlione sua manc consurgent ad
nunc pasccl eas Dominus , qtinsi agnuni in latilu- me :
dine. yVenite, et revertamur ad Dominum :
Particeps idolorum Ephraim, ^
Quia ipse ccpit, ct sanabit nos:
dimitte eum.
cst convivium i perctiliet, <Hcnrnliit nos.
Separatum eorum, Vivificabit nos posl duos dies :
fornicalione fnrniraii sunt: in die lerlia suscitabit nos,
dilexerunt afferre ignominiam pr<tcciores ejus. et vivemus in conspeclu ejus;
Ligavit eam in
spiriius [Al. cnm] nlis snis, <
et cnnfundeniur a sncrificiis siiis. Sciemus,
sequemurque ut cognoscomusDominum :
[Cap. V,] Audite lioc, saceidoies : (Quasi d luculum proeparaius est cgressus ejus,
et attcndite, domus Israel, ei veniet quasi imlier nobislemporaueus, el sero-
et doinus rcgis [Al. add. auribus] auscultate : tinus lerrre.
Quia vobis jiidiciuni est, Quid faciam tilii, Ephraim?
quoiiiiim laqucus facli eslis speculalioni,
et rele cxpansum super Thabor. quid 1'aciun libi, Juda?
Misericnrdia vesira quasi nubes matutina,
Et viclimas declinnslis in profundum : et quasi ros mane periransiens,
et cgn erudilor R oinnium eorum [A/. veslrum].
scio Proptcr boc dolavi in propheiis,
Ego Epliraim, oceidi eos in verbis oris mei:
ct Isrocl non est ahsrondiius a me : nB ct judicia tua quasi lux egredienlur.
Quia minc fornicalus rsl Ephraim,
cniitaniinaius esl Israel. Quia miscricordiam volui [A/. volo], et noh sacri-
. flcium:
Non (labiiut cogilationes suas, ut revertantur ad' el scienii.im Dei, plusquam bolocausia.
Deum suiiin ;
Ipsi auieni sicut Adam iransgrcssi suntpactum,
quia spiritus fornicalioiimn in medio eorum, ibi pracvaricati sunt in me.
et Dominum non cognovcruni. Galaad civitas oper.uifnim iJolum,
Et re-pondebit nrrogantia Israel in facie ejus :
et Israel et Kplirnim rucnt in iuiqtiiiale sua, supptantata sauguine.
Et tpiasi fauces virorum lalronum, particeps sacer-
ruel etiam Jnda cum eis.
In gregilius suis, et in armcntis suis vadent ad qurc- dottim,
in via inierficieniiiim pcrgentes de Sichem:
rendum Dominum,
et non invenient: quia scelus operati sunl.
In domo Israel vidi horrendum :
ablaiusest ab eis. iliifornicationes Ephraim :
In Dominum prrcvaricati sunt, ronianiinatus est israel.
quia (ilios alienos genuerunt: Sed et Juda ponc [li. < ponei] messem tibi,
nuuc devorabilcos b mensis cum panibus suis. cum couveriero captivitatem popuii mei.
Clangite buccina iu Gabaa,
tuba in Raama: JCap. VII.] Cum sanare vellem Israel,
Clulaie in Betli-Aven, revelala esl iniquitas Ephraim, el malitia Samarioe,
post tergum tniim, Benjamin. _ C quia operati sunl mendacium :
Q
Ephraim in desolaiione erit in die correptionis: Et fur ingressus est spolians,
in tribubus Israel ostendi fidetn. lalrunculus foris.
Facti suni principcs Juda quasi assumentcs termi-i. Et ne forle dicant in cordibus suis, omnem malitiam
num: eorum me recordatum :
super eos effundam quasi nquam iram meam. nunc circumdederunt eos adinvenliones suae,
Calumniam patienS est Epbraim, fractus judicio : coram facie mea factoe[b. facti] sunt.
quoniam cospit abire post sordem. In malitia sua Iseiificaverunt regem :
Et ego quasi linea Ephraim : el iu mendaciis suis principes.
el quasi putredo domui Juda. Omnes adulteranles , quasi clibanus succensus a
El vidit Epliraim languorem suum, coquente :
et Juda vinculum suum : quievit paululum civitas a commixlione fermcnti,
Et abiit Epliraim ad Assur, donec fermcnlarctur loium.
et misii ad regem ultorem : Dies d regis nostri cceperunt principes furerea vino:
Et ipse non poterit sanare vos, exlendii inanum suam cum illusoribus.
nec solvere poterit a vobis vinculum. Quia appliciierunt quasi clibanum cor suum, cum
Quoniam ego quasi lescna Ephrnim, insidiarelur eis :
ei quasi caiulus leonis domui Juda : tota nocte dormivit coqueus eos,
Ego, ego capiam, ct vadam : niane ipse succensus quasi ignis flammoe.
tollam, et non esl qui eruat. nvj Omnes calefacti sunt quasi clibanus,
Vadens revertar ad locuni meum : etdevoraverunt judiccs suos:
doncc deficiatis, Omnes reges eoruni ceciderunt:
et qureratis faciem meam. non est qui clamet in eis ad me.
" Aliquot mss. retinenl ex LXX omnium vestrum, n, opinor ea de causa, quod mediam littcram vocis
prob omniumeorum. MART. -
ab ea differt, acceperint, ac
Hic posuerunt exscriplores librorum non quod U?in, pro S, qure panim
inveniebant, scd quod intcliigebanl. InCanoneCsr-.[._ porro tertiam ur pro N : legerintque NSH. quod rti-
cassonensi scriplum est : Nunc devorabil eos Mem- n. biginem, sive centginem sonat, ut Ezechiel xxvii, 6,
phis eum patribus suis. In no>lro San-Cermaneusi, s;" alque alibi ipsimet interpreiantur. Econtrario vox
mensis cum participibus suis. Colbcrlinus Aniciensis sis S'Dn pro ttnn legi ntque haberi omnino non potuil.
codex legii, messis cum palribus suis : noster niini. 16 c Falliiur vero hic Auctor hujus et subsequeniis
mensis cum patribus suis. Rcgius omniiio purus est. st. scholii, quoe duo ex Sangermanensi ms. protulit
MART. Marlianseus: quippe cum luculentissime sit in He-
—Palatinus, ut el alius apud Martian. ms., messis,
lis, br.eo n3^^ pone.
vitiose lanien. Quod vero miiatur S. Pater in Com- m- d Iu recto Dies restiluimus pro Die, quod Mar-
menl. curLWrubigineinlranstulerint, id est, epvciGn (SD tian. legit, refragantibus libris omnibus, et refcto
qusc Hasil, S'Dn Ilebraice appellatur : factum ego, T0 SCIISU.
1021 LIBER OSEE PROPHETJE. 1022
Ephraim in popnlis ipse commiscebatur : A immobibunt rarncs, ct comedenl :
Epliraim factus est subcinericius panis, qui non Dominus nnn suscipiet eas.
reversalur. Nunc retordabitur iniquitatis eorum, el visitabit
Comedcruni alieni robur ejus, et ipse nescivii: peccala eorum :
sed et cini effusi sunt in co, et ipse ignoravit. ipsi ad iEfiyptum convertentur,
Et humiliabiliir superhia Israel in facie ejus : Et oblitus est Israel factoris sui, et oedificavilde-
ncc reversi sunt nd Dominum Deum suum, hibra :
et non quasierunt eum in omnibus bis. el lurl.is multiplicavit urbes munitas :
Et facius cst Ephraim quasi columba seducla non Et miitam ignem in civitates ejus,
habens cor : et devorabil rcdes illius.
dJgypltim invocabant, [Cap. IX.] Noli Isetari, Israel, noli exsullare sicut
ad Assyrios abierunt. populi ;
Et cum profecti fuerint, expandam super eos rete quia fornicatus es a Deo luo,
meuin : dilexisii mcrcedem super omnes areas trilici:
quasi volucrem cceli detrabam eos, Area et lorcular non pascet eos,
coedameos secuiidnm auditionem coetus eorum. et vinum nientietiir eis.
V;c eis, quoniam rccesserunt a me : Non babitabunl in lerra Dnmini:
vasiabunlur, quia prnvarieali sunt in me : reversus e.-t Epliraim in jEgyptum,
et ego redemi eos : et in Assyriis pollutum comedil.
et ipsi locuti suntcontra me mendacia. _ Non libiliiint Doiniuo viniim, et non placebunl ei :
Et non clamaveruni nd me in corde suo, " sacrilicia enrum, quasi panis lugentium.
sed ululabant in cubilibus suis : Omnes, qui comedent [Al. comedunij eum, conta-
super triticum et viuum ruminabant, recesserunt minabunlur:
a me. Quia panis eorum nnimoe ipsorum,
Et ego erudivi eos, et confortavi brachia eorum : uon intrabit .[.4/. inirabuni] in dumum Domini.
et in me cngiiaverunt maliiiam. Quid facieiis in die solemni,
Reversi sunt, ut esscut absque jugo : in die fcsiivitatis Domini?
lacti siinl quasi arcus dolosus : Ecce enira profeeli sunl a vastitate :
Cadent iu gladio principes eorum, a furore linguse ^Egyptus congregabit eos,
suae. Meinphis sepeliel eos:
Ista subsannatio eorum in terra jEgypli. Desiderabilc argenlum eorum urtica hsereditabil,
[Cap. VIII.] In gutture tuo fit luba quasi aquila super Iappa in labernaculis eorum.
domuni Domini: Venerunt dies visitalionis, venerunt dies relribu-
pro eo quod Iransgrcssi sunt foedus meum, tionis:
et legein meam prsevaricati suut. scitoie Israel siultum prophetam, insanum virum
Me invocabunl: spiritualem,
Dem meus, cognovimus te, Israel. propter multitudinem iniquilatis tuae, et multitu-
Projecit Israel bonum, dinem amenlise.
inimicus persequetur eum. Speculator Ephraim cum Deo meo :
Ipsi regnaverunt, et non ex me: IC propheta laqueus ruinae factus esl [A/. tacet factus
principes exstiterunt, et non cognovi; est | super omnes vias ejus,;
Argentum siium et aurum suum fecerunt sibi idola, insania in domo Dei ejus.
ut interirent: Profunde peccaverunt, sicut in diebns Gabaa :
Projectus est vituius luus Samaria, recordabitur iniquitatis eorum, et visitabit pec-
iratus est furor mcus iu eos a, cata eorum.
Usquequo nnn poierunt emundari? Quasi uvas in dcserto inveni Israel:
Quia ex lsrael et ipse est; quasi prima poma ficulueoein cacnmine ejus, vidi
artirex fecit illuiu, et nnn est Deus : patres eorum :
quoniam in aranearuin lelas erit vitulus Samarire. Ipsi autem iniraverunt ad Bcel-Phegor, et abalie-
Quia veniuni seminabiint, et turbinem meienl: naii suul in confusionem,
culmus stans : non est yi eo germen, non faciet etfacti suntabominabiles sicutea quaedilexerunt.
farinam. Ephratm quasi avis avolavit,
quod si et feceril, alieni comedent eam. gloria eorum a partu, et ab uiero, et a conceptu.
Devoratus esl Israel : jQuod si et enutrierint filios suos,
niine factus est in nationibus quasi vas immun- absque liberis eos faciam in hominibus:
dum. sed et vaeeis, cum recessero abeis:
Quia ipsi nscenderunl ad Assur, Ephraim, ut vidi, Tyrus erat fundala in pukhri-
onagcr solitarius sibi : tudine:
Ephraim munera dederunl amatoribus. . et Ephraim educel ad interfectorem filios suos.
Sed et cum mercede conduxerint [ A/. conduxe- '
" Da eis, Domine.
runt] nationes, nunc congregabo eos : Quid dabis eis ?
et quiescent paulisper ab onere regis, et princi- °
I)a eis vulvam sine liberis,
pum. et ubera arentia.
Quia muliiplicavii Ephraim altaria ad peccandum, Omnes nequitire eorum in Galgal,
factse suut ei arae in delictuin. quia ibi exosos habui eos:
Scribatn ei multiplices leges mens, Propier inaliiiam adinventionum eorum, de domo
qure velut alieuoeconipulai.fi [Al. putatae] sunt. mea ejiciam eos:
Hostias J>afferent, non addam, ut diligam eos,
* Ms. codex, in eis, sed corrupte, ut ex commen- sis prima manu. Alii leguntutnos posuimus. MART.
lariis llieronymianis certum exslat. MART. c Exemplaria Canonis duplicem ejusdem Hebraese
b Aliter plures mss. ibi legunt: Hostias affer, vocis Latinam liabent interprciationem. Da eis vul-
affer;immolabunl carnes,elc. Quani interpretationem vam sterilem sineliberis, etc. Sterilis enim vulva, et
ex Hebrapo 'amn, sine punctis vocalibus sumriio vulva sine liberissuut synoiiyma. MART.
derivari nibil veiat. Porro leciinnem hujusmodi pr.e- — Perperam aliquot penes Mirtian ms. interse-
ferunt can»n San-Germanensis, codex Corbeiensis runl, s(en'(«m,glossemasubseiiueritis interpretationis,
n. 3, S. Gerinan. n. 2 et 10, et Colbertinus Anicien- sine liberis, quam unice refert Hebraea vox, ^ptrVSJ.j
1023 S. HIERONYMlDIVINA BIBLIOTHECA. 1024
omnes principcs enrum recedentes. A et metite in ore misericordise,
Percussus est Ephraim, innovaie vobis novale:
radix eorum exsiccata est: Tempus autem requirendi Dominum ,
fructum nequaquam facient. cum venerit qui docebit vos jusliliam.
Quod et si genuerint, Arastis impietatem,
interficiam amantissima utcri eorum. iniquitatem messuistis.
Abjiciet eos Deus meus, quia non audierunt eum : Comedistis frugein mendacii:
et erunt vagi in natinnibus. quia confisus es in viis luis ,
[Cap. X.] Vitis frondosa Israel, in multiludine forlium luorum.
fructus adsequatus est ei: Consurget lumullus in populo tuo,
Secundum multitudinem fructus sui mulliplicavit et onines muliitudines tuae vaslabunlur,
altaria, Sicut vastatus est Salmana a domo ejus *,
juxta uberlatem terrae sure exuberavit simulacris. qui judicavit Baal in die praclii,
Divisum est cor eorum, nunc interibunt, matre super filios allisa.
ipse confringel simulacra eorum , depopulabitur Sic fecit vobis Beth-EI,
aras eorum. a lacie malitise nequitiarum vestrarum.
Quia nuuc dicent: Non est rex nobis : [Cap. XI.] Sicuii mnne transit,
non eniin limemus Dominum : pertransiit rcx Israel.
et rcx quid faciet nobis? Quia puer Isracl, et dilcxi enm :
Loquimini verba visionis inulilis , et ferietis fredtis: D
r et ex JSgyplo vocavi filium mcum.
et germinabil quasi amariludo judicium super sul- Vocaverunt eos,
cos agri. sic nbicrunt a facie eorum :
Vaccas Betb-Aven colucrunt habilatores Samarirc : Baalim immolabant,
quia luxit super eum pnpulus ejus, et simulacris sacrificabant.
et scdjtui ejus super cuin exsullaverunt iu gloria Et ego quasi nutritius Ephraim ,
ejus, portabam eos in brachiis meis :
quia migravit ab eo. et nescierunt quod curarem eos.
Siquidem et ipsc in Assur delatus est, raunus regi In funiculis Adam trabam eos,
ullori: in vinculis charitatis :
confusio Ephraim capiet, Et ero eis quasi exaltans jugum stiper maxillas eo-
et confundetur lsrael in volunlate sua. rum :
Transire fccit Samaria regem suum et deciinaviadeum, ut vesceretur.
quasi spumam super faciem aquse. Non revertetur in terram jEgypti,
Et disperdentur excelsa idoli, peccatum Israel: et Assur ipse est rex ejus :
lappa et tribulus asccndet super aras eorum : quouiam noluerunt converli.
El dicent momibus : Operile nos; Cepit gladius in civiiatibus ejus,
et collibus : Cadile super nos. et consumet eleclos ejus,
Ex diebus Gabaa, peccavit Israel, ibi steterunt: el comedel capita eorum.
non comprehendet eos in Gabaa prselium super Et populus meus pendebit ad reditum meum :
filios iniquitatis. (
C jugum autcm imponelur eis simul,
Juxta desidcrium meum corripiam eos : quod non auferetur.
congregabuntur super eos populi, Quomodo b dabo te, Ephraim ;
cum corripientur propler [Al. super] duas iniqui- protegam te, Israel?
tntes suas, Quomodo dabo te sicut Adama,
Ephraim vilula docti diligerc triluram , pon.un le ul Seboim ?
et ego transivi super pulchritudiuem colli ejus : Conversum est in me cor meum ,
Ascendam super Epnraim, pariter conturbata esi pceniiudo mea.
arahit Judas, Non faciam furorem irse meae:
ronfringet siiii sulcos Jacob. non convertar, ut disperdam Epbraim :
Seminale vobis in justitia, Quoniam Deus ego,
n Canon San-Germanensis addit nomen Hierobaal: vero Carcassonensis Ecclesioe : Quomodo dabo te,
sicttt vastaltis esl Salmana a domo ejusHierobaal, quii Ephraim;expugnabo,protegam israe/?Colbertinus co-
judicavit Baat, etc. Quod e libro teriio Commentario- dex Anicieusis habebat verbum cxpugnabo,qtiod ma-
riim llieronymi in Osee mutuari potuit, quia ibi le- nus posterior erasit, uii faclum conspiciiur in vetu-
ginius : Et vastatus est, ulin Hebrmo continetur, abb stissimo San-Germanensi n. 3. Unde ambo nunc le-
ARREL, id ipsum signi/icantequod et Jerobaal, sed bre- giint ut nos posuimus ipsum Hieronymum seculi, quia
viori diserttorique termone. MART. lib. 3 Coinineniariorum in Osee hanc ipsemet smm
—Pro vcrbis ejus qui judicavit Baal, lanlum cstt D ' e>se inierpretaiionem agnoscit, quamvis eam postea
in lleb. SNI"**: inGrrrcoxwv LXXtantunrispoSaaA, non penitus comprobet : In eo loco, inquil, nbi et nos
qnod nomeu Gra-ci iiidcm cx llobraica. elyuiologiat et LXX intcrpretati sumus : protegam te, lsrael, in
exponunt, qui judicavil Baal, ut videre est in ipso> Hebraico scriptum est AMAGGENACH, quod Aquila trans-
Ilieronymiano Nominuni libro. Videtur adeo ex ejus> tulit OIT>M xvAiiaa <7E , id est, sculo circumdabo le.
Versionis leciione, ct pervulgalonoininis significatul Quod cum in bonam partem pularemus intelliqi, el
Latinum Interpretem liic reddidissc, ejus qui judi- signiftcare proleclionem ; ex editione Symmachi con-
cavil Baat; quauiquam Maitianocusunum Iaudat Co- trarius nobis sevius subjicilur diceniis sxSwcw<rs, id
diccm San-Germauensem, qui pressius adliuc Graeco > est, tradam le. Ex translatione quoque Theodolionis,
bnbel, domo Jerobaal. Et lioc quideni cognomentumi non prospera, sed adversa demonslranlur, «yo7r>i<r<a o-s,
Gedeonis fuit Judicum lib. c. vi, v. 5-2,qnam ett quod significat, nudabo te, el auferam a te ow^ov,hoc
alludi bistoriaui a Proplieta, lmerpreies pleiypiee est, scututn quo te antea protexeram. Et hic sensus ma-
omnes post Ilieronymum senliuni. Movet me veroo gis convenitDomino comminanti. MA*T.
tanta Hehraii liominisbxa.^X differcntiaaGrsecorumn —Accedit,lidejussor S. ipse lnterpres in Comment.,
leclioneSlilT. CajicrumprojMdicatiii.constanterllic-,. In eo, inquiens, loco, ubi et nos et LXX interpretati
ronyiiiusiiiCommciitariolegit,cxponilque, j# tutnus, protegam te, Israel, in Hebraico scriptum ett
vindicavil.
h Locus iusignilcr depravatus in niss. codicibus. ,\ Ammagenach, etc. Martian. qni ct locum hunc inle-
Canon San-Germanensis huc modo legil : Quomodo \'0 grum;laudat, expugnabo in aliis ms. inveneral, pro
dabo te, Ephraim; cxpugnabo te, Israel? Exemplar |r prolegam: in aliis eidem verbo una junclum. ;,
1023 LIBER OSEE PROPHET/E. 1026
et non homo: A feceruntque sibi conflaiile de argento suo
In medio tui sanclus, quasi simililudinem idolorum,
et non ingrediar civitatera. faclura arlificum totum esl.
Post Dominum ambulabunt, Ilis ipsi dicunt:
quasi Ieo rugiet: Immolatc a homines, vitulos adorantes.
Quia ipse rugiet : Idcirco erunt quasi nubes matmina,
et formidabunl filii maris. et sicut ros matulinus prreteriens,
Et avolabunt quasi avis ex ^Egypto, sicut pulvis turbine raptus ex area,
et quasi columba de terra Assyriorum : et sicut fumus de fumario.
et collocabo eos in domibus suis, dicit Dominus. Ego aulem Dominus Deus tuus [A/. add, qui eduxi lej
Circumdeditme iu negatione [Al. add. suaj Ephraim, ex terra .rEgypti:
et in dolo domus Israel : el Deum absque me nescies,
Judas autem lestis descendil cum Deo, et salvator non est praeter me.
et cum sanclis fidelis. Ego cognovi le in deserto,
[Cap. XII.] Ephraim pascit venlum, in lerra soliludinis.
et sequitur sestum : Juxta pascua sua adimplcti sunl,
tota die mendacium et vaslilatem mulliplicat : et saturati sunt:
Et fcedus cum Assyriis iniii, Et lcvaverunt cor suum,
et oleum in yEgyplum ferebat. et oblili sunl mei.
Judicium ergo Domini cum Juda, T. Et ero eis quasi leaena,
et visitatio super Jacob : sicut pardus in via Assyriorum.
Juxta vias ejus, Occurram eis quasi ursa raptis calulis,
et juxta adinventiones ejus reddet ci. ct disrumpam interiora jecoris eorum :
In utero supplanlavit fratrem suum : Et consumam eos ibi quasi leo,
et in fortitudine sua direclus cst cum angelo. beslia agri sciudet eos,
El invaluit ad angelum, Perditio tua, Israel :
et confortatus est : tantummodo in mc auxilium (uum.
Flevit, Ubi est rex tuus ?
et rogavit eum : maxime nunc salvel te in omnibus urbibus tuis,
In Beih-EI invenit eum , el judices tui, de qtiibus dixisti :
et ibi locutus est nobiscum, Da mihi regem, et principes.
Et DoininusDeus exerciluum, Dabo libi regem in furore meo,
Dominus memoriale ejus. el auferam in indignatione mea.
El tu ad Deum luum converteris : Colligala est iniquilas Epbraim,
misericordiam et judiciuni cusiodi, abscondilum peccalum ejus.
et spera in Deo tuo semper : Dolores parinrieiuis venienl ei:
Cbanaaui, in manu ejtis slatera dolosa, ipse filius non sapics :
calumniam dilexit. nunc enim non stabit in conlritione filiorum.
Et dixit Ephraim : De manu mortis liberabo eos,
Verumlamen dives effeclus sum, C de morle redimam eos :
inveni idolum mihi: Ero mors lua, o mors;
Oinnes lauores mei eru morsus ttius, inferne :
non invenient milii iniquitatem, quam peccavi. Consolaiio abscondita est ab oculis meis.
Etego Dominus Deus tuus [Al. add. cduxi | ex terra Quia ipse inler fralres dividet:
jEgypti, adduceturentemventum Dominusdedeserloasccn-
adbuc sedere le fa-ciamin tabernaculis, dentem :
sicut in diebus festivilalis. Et siccabit venas cjus,
Et locutus sum super prophetas, el desolabit fonlem ejus,
et cgo visionem multiplicavi, etipse diripiel thesaurum omnis vasis desiderabilis.
etiu manu prophetarum assimilatus sum. [Cap. XIV.] Pereat Samaria, quoniam ad aniariiudi-
Si Galaad idolum,| neni concilavit Deum suum :
lamen [Al. ergo] frustra erant in Galgal bobus im- ln gladio b percant,
molantes : parvuli eorum elidantur,
nam et altaria ebrum quasi accrvi supcr fulcos el feioc ejus discindantur.
agri. Convcrtere, Israel, ad Dominum Deum luum :
Fugii Jacob in regionem Syrise. quoniam corruisli in iniquitate tua.
et servivit Israel in uxore, Tolliie vobiscum verba,
ct in uxbre servavit. ct converrimini ad Dominum :
Iii propheta aulem cduxil DominusIsraeldejEgyplo: j. Dicite ei : Omnem aufer iniquilatem, accipebonum :
et in propheta servalus est. u et reddcmus viiulos labiorum nostrorum.
Ad iracundiam me provocavit Ephraim in amaritudi- As«ur iion salvabit nos,
nibus suis, supcr equuin non asceudemus,
et sanguis ejus super enm veniet, Nec dicemus ultra : Dii nosiri opcra manuum no-
ct opprobrium ejus restiluel ei Dorainus suus. strarum :
\Cap. XIII.J Loquentc Ephraira, quia ejus, qui in le esl, miserebcris pupilli.
horror invasit Israel, Sanabo c contritiones eorum,
cl dcliquit in Baal, diligam eos sponlance :
cl mortuus est. quia aversus est luror meus ab eis.
El iiuuc addiderunt ad peccandum, Ero quasi ros.
* Aliter ex Hebrseovertit S. ipse Paler, ubi in com- b In exemplaribns Canonis, iu gladio percat. MART.
nienlar. in cap. I.VHIsaiae, hiinc Oseoe locum reci- t Pro eo, quod hnbet Hcbrreus textus, verbo
lans, ul in Hebraso, inquit, scriptum est, Jmmolanlesi CffWtCD, scilicel, coriversionem eorum, videlur in
liotnines , vitulos adoratis. Atque ila quidem sonatt suo legisse exemplari S. Paier orrtllOD, quod con-
Ilebra-us ad verbum, ppttf' LHijr D~\' TBT: quamquami fracliones, sive conlrkiones eorutnsonai.
aliasinlerpreiaiiones eum admiltere non diffiteamur,
1027 S. HIERONVMIDlVlNA BIBLIOTHECA. 102a
Israel germinabit qnasi iilium, A Ephraim, quid mihi ullra idola?
et crumpet radix ejus ut Libani. ego exaudiam,
Ibunt rami ejus, et dirigam eum ego ut abielem virenlem :
et erit quasi oliva gloria ejus, ex mn frucius luus inventus est.
et a odor ejus ut Libani. Quis sapiens, et inleiliget isla ?
Convertentur.sedentes in umbra ejus : inlelligens, et sciet haec?
vivent triiic», et germinabunt quasi vinea : Quia rectrc vise Domini, et justi amhulabunl in eis:
memoriale ejus sicut vinuni Libani. prsevaricatores vero corruenl in eis.
" Viliose leclum a Martianreo est, dolor : contradicentibus Hebrseo cseterisque libris, immo et reclo
sensu.
Explicit liber Osee propheta!.
INCIPIT
LIBER JOEL PROPHETJE.
[Cap. I.] Verhum Domini, quod factum esl ad Joel B menta perierunt de domo Dei noslri,
fiiium Phatuel. loetiiiaet exsultalio?
Audile lioc, senes, Computruerunt jinnenta instercore sup,
et auribus percipile, omnes hahilatorcs lerrse: demoliia sunl boirea,
si faclum est istutl in diebus vesiris, aut in diebus dissipatre sunt apnihecse :
patrumvesirorum? quoniam coufusum est triticum.
Super hoe filiis vestris narrate, Quid ingemuit animal,
et lilii vestri filiis snis, mugierunt greges arinenli?
et filii eorum generationi altcrse. Quia non esl pascua eis :
Residuum erucoe comedit locusla, sed et greges pecorum disperierunl.
et rcsiduiim locnstre comedit bruchus, Ad te, Domine, clamabo :
et residuum bruchi comedit rubigo. quia ignis comedit speciosa deserli,
Expergiscimini, ebrii, et flete, et flamiTiasuccendii omnia ligna regionis.
et ululate oinncs, qui bihitis vinum in dulcedine : Sed et bestiaeagri, quasi area sitiens lnibrem,
quoniani periit ab ore veslro. suspexeruiii ad te :
Gens enim ascendit super lerram mcam, fortis et in- Quoniam exsiccati sunt fontes aquarum,
nuinerabilis: ct ignis devoravit speciosa deserti.
denics ejus ut dentes leonis : [Cap. 11.JCanite tuba in Siou,
et molares ejus, ut catuli leonis. ululate in monte sancto meo,
Postiit vineam meam in deserlum, p conturbentur omnes habitatores terrse :
et licuni meam decoriicavit: Quia venit dies Domiui,
nudans spoliavit eam, et projccit: quia prope est dies tenebrarura et caliginis,
albi facii sunt rami cjus. dies nubis et turbinis :
Plange quasi virgo arcincta sacco super virura puber- Quasi mane expansum super montes populus mullus
lalis suac[A/. tuae].' et fortis :
Periit sacrificiuui et libatio de dnmo Domini: similis ei non fuit a principio,
luxerunt sacerdoies minislri Domini. et post eum non erii usque iu annos generationis
Dcpnpiilala est regio, et generaiionis.
luxit luuniis: Anle faciem ejus ignis vorans,
Quoniam devastatum est triiicum, et post eum exurens fiamma :
confusum est vinum, Quasi hortus volupiaiis lerra coram eo,
elanguit oleum : et post eum solitudo deserti,
Confusi sunl agricolse, neque est qui effugial eiim.
ululaverunt vinitores super frumento et hordeo, Quasi aspectus cquorum, aspeclus eorum :
quia periit messis agri. et quasi equites sic current,
Viiiea conlusa esl et ficus elanguit : sicut sonilus quadrigarum super capita monlium
malograuaium, el palma, el malum, et omnia ligna exsilieut,
agri aruerunt: sicui sonitus flammaeignis devoranlis stipulam,
quia confusum est gaudium a (iliis bominum. velut populus fortis prseparatus ad proclium.
Accingite vos, et plangite, sacerdotcs, ululale, mini- D A facie ejus cruciabuniur populi :
slri altaris : omnes vultus redigentur in ollam.
Ingredimini, cubate in sacco, niinistri Dci mei : Sicut fortes current.
quoniam inleriit de domo Dei vestri sacrificium et quasi viri bellatores ascendent [A/. ascenderunt
libatio. murum:
Sanctilicate jejunium, Vir [A/. Yiri] in viis suis gradietur [A/. gradienlur],
vocate coetum, et noii decliuabunt a semitis suis.
congregate senes, Unusquisque fratrem suum non coarctabit,
omnes habitatorcs lerrte in domum Dei vestri: singuli in calle suo ambulabunt:
et clamale ad Dominuin : Sed et per fenestras cadent,
Aa a, diei el non demnlientur.
quia prope es{ dies Domini, Urbein ingredienlur,
et quasi vastitasa polente veniet. in muro current: .
Numquid uon coram oculis vestris [Al, noslrisj ali- Domos conscendeni,
1029 LIBER JOEL PROPHET^E. 1030
per fenestras intrabunt quasi ftir. A quos comedit locusla, bruchus, ct rubigo, el
A facie ejus conlremuit lerra, moti sunl coeli. ernca :
sol et luna obtenebrati sunt, fortiludo mea magna, quam misi in vos.
et stelloeretraxertint splendorem suum. Et comedeiis vesccnies el saturahimini :
Et Doniinus dedit vocem suam anlc facicm excrcitus et laudabilis nomeu Domini [.4/. tacet Dnmini] Dei
sui: veslri, qui fecit vobiscuro [Al. nobiscum] mira-
quia mulla sunt nimis castra ejus, bilia ;
quia fortiaet facientia verbum ejus : et non confundctur populus mcus in sempiter-
Magnusenim dies Domini, et lerribilis valde. num.
et quis sustinebit eum ? Et scietis quia in medio lsraei cgo sum :
Nunc ergo dicit Dominus: et ego Dominus Deus vester, et non est amplius :
Convertimini ad ine in loto corde veslro, et non confundetur populus meus in aeternum.
in jejunio, et in fletu, et in planctu. Et erit post hoec:
Et scindite corda vesira, et non vestimenta veslra : effuudam spiritum meum super omnem carnem.
el converlimini ad Dominum Deum vcstrum : Et prophelabunt filii vestri, et iilire vestrse :
Quia beniguus et misericors est, senes vestri somnia somuiabunt,
paticns a et multnc misericordise, et juvenes vestri visiones videbunt.
b
et proeslabilissuper malitia, Sed ct super servos meos et super ancillas <
Quis scit si converiatur, el ignoseat, in diebus illis effundam spiritum meum.
et relinquat post se henedictinneni, sacrificium et D.„ Et dabo prodigia in coelo,
libainen Doiuiuo Deo vestro [Al. nostroj ? et in lerra, sanguinem, et ignem, et vaporem
Canite luba in Sion, fuiiii.
sanctifieale jejunium, Sol vertetur in tenebras,
vocaie ccetum, et luna in sanguinem :
congregate populum, antequam veniat dies Domini magnus, et horri-
sanctilicate Ecclesiam, bilis.
coadunatc senes, Et erit :
congregaie parvulos, et sugentes ubera : omnis qui invocaverit nomen Domini, salvus
Egredialur sponsus de eubili suo, erit:
et sponsa de thalamo suo. Quia iu moiite Sinn, ei. in Jerusalem erit salvalio,
Inter vesiibulum et altare plorabunt sacerdotes nii- sicut dixit Dominus,
nisiri Doinini, et in residuis, quos Dominus vocaverii.
et dicent: [Cap. III.] Quia ecce in diebus illis , el in tempore
Parce, Domine, parce [A/. lacet parce] populoi illo,
tuo : cum converiero captivitalem Juda et Jerusalem :
et ne des haeredilalem tuam in opprobrium, Congregabo omnes gentes,
ut dominentur eis nationes. ct deducam eas in vallcm Josaphat:
Quare dicunl in populis : Et disceptabo ciim cis ihi super populo meo, et hoe-
Ubi est Deus eorum? reditate men Israel,
Zelaius est Dominus lerram suara, (
C quos disperserunt in nationibus, et lerram meara
el pepercit populo suo : diviserunl.
Et respnndit Dominus, El super populiim ineitm misei-unt sorlem :
et dixil populo suo : et posuerunt puerum in prnstibulo,
Ecce egu mittam vobis frumcnlum, et vinuro, ett el pueliam vendiderunt pro vino, ut biberent.
oleuin, Verum quid vobis et mihi, Tyruset Sidon,
el replebimini eo: et omnis terminus Palscslinorum?
Et non dabo vos ulira opprobrium in gentibiis. numquid ultioneiu vos reddetis mihi ?
Et eum, qui ab aquilone est, pri.cn! faciam a vobis: Et si ulciscimini vos conira me,
et expellam eum in lerram iuviam et desertam : cito velociter reddam vicissitudincm vobis super
faciem ejus contra mare orientale, caput vesirum.
et extremum ejus ad mare novissiinum : Argentum enim meum ct aurum [A/. add. meum|
El ascendet felor ejus, tulislis :.
et ascendet putredo ejus, quia [Al. qui] superbe3 et desiderabilia mea et pulcherrima intulistis in
egit. delubra vestra.
Noli limere, terra, Et filios Juda et filios Jerusalem vendidistis liliis
exsulla, et lselare : Graecorum :
quoniam magnificavit Dominus, ut faceret. nl longe faceretis cos de finibus suis.
Nolite liinere, animalia regionis : Ecce ego susciiabo eos de loco , in quo vendidislis
quia gertiiinaverunt speciosa deserti, ,n eos:
u et convertam retributionem vestram in caput ye-
quia liguum attulit fructum suum,
ficus ct vinea dederunl virtutem suam. siriiin.
Et, filii Sion, exsultate, el laetamini in Domino Dco> El vendam filios vestros, et filias veslras in manibus
vestro : filiorum Juda,
quia dedit vobis doctorera justitirc, et venundabunt eos Sabxis genti longiuquoe,
et desccndere faciet ad vos imbrem matutinum ctt quia Dominiis Incuius est.
serotinum, sicut [Al. tacel sicutj in principio. Clamale boc in genlibus,
El impleiiunttir areae.frumento, sanctificate bellum,
el redundabunt lorcularia vino et olco. suscitaie robustos :
Et reddam vobis annos, Accedant, ascendaut omnes viri bellatores.
a Palalini mss. quibus in Commentariis recogno- gine pro variante lectione, deprecabilis: At in con-
scendis usi suuius, in te\lu prseferunt, el multuss textu Canonis Carcassouensis legitur deprecnbilis,
misericordia el deprecabilis. Marliana-us quoque inn absque ulla variante Icctioue marginali. MART.
uno allcrove ms. deprecabilis, loco pmslabilis inve- c Quidam mss., quos inter et Palalin., addunl,
nit. Hebraeavox n^SN prnprie peeniteniemsonat. meas, quod pronomen flebrseus nedura hic, sed ad
b In exemplari Canouis Heb. verit. uoslro San- vbcem quoque servos, tacet.
Germanensi legitur in texlu, prresiaM/is, et in mar-
~
1031 S. IlIfiRONVMIDIVINA BIBLIOTIIECA. 1052
Concidite aralra vestra in gladios, A ci Dominus spes populi sui,
et ligones veslros in lanccas. et fortitudo filiorum lsrael.
Iiifirmus dicat : Et scietis quia ego Dominus Deus vester,
Quia fortis ego sum. habitans in Sion in monte sancto meo :
Erumpite , et venite omnes genles de circuitu, et El erit Jerusalem sancia,
congregamini: ei alieni non transibunt per eam amplius :
ibi occumberc faciet Dominus robustos luos. Et eril in die illa :
Consurgant, et ascendant gentes ih vallem Josaphal: slillabunt montes dulccdinem :
quia ibi sedebo ul judicem nmnes gentes in cir- ct colles fluent laclc :
cuitu. ct per oniiies rivos Juda ibunt aquae :
Mittite falces, quoniam maturavil messis: El fons de domo Domiui egredielur,
venile, el descendite , quia plenum est torcular, et irrigabit lorrentem spinarum.
exuberant lorcularia : /Egypius in desolalionem erit,
quia multiplicata esl malitia eorum. Et Idumoea in deserlum perditionis :
Populi populi in valle concisionis : Pro eo quod inique cgerint in filios Juda,
quia juxta esl dies Domini in valle concisionis. et cffuderini sanguinem innocentem in terra stia
Sol et luna obtenebrati sunt, Et Judsca in rclernum habilabilur,
ct stellse retraxerunt splendorera suum. el Jerusalem in gencraiionem et generationem.
El Dominus de Sion rugiet, Et mundabo sanguinem eorum, quem [A/. quosjnon
ct de Jerusalcm dabit vonem suam : mundaveram :
El movebuniur coeli, el terra : B et Dominus commorabilur in Sion.
Explicil liber Joel prophela!.
INCIPIT
LIBER AMOS PROPHETTE.
[Cdp. I.] Verba Arnos qui fuit in a pastoribus de idumsea,
Thecue : et non sint recordali fcederis fralrum :
quoc vidit super Israel in diebus Oziae regis Juda, Et miltam ignem in murum Tyri,
et in diehus Jeroboam filii Joas regis Israel, et devorabii sedes ejus.
ante duos annos lerroc motus. Hoecdicit Dominus :
Et dixit : Super tribus sceleribus Edom, et super qualuor non
Dominus deSion rugiet, converlam cnm :
el de Jerusalem dabit vocem suam : eo qund persecutus sit in gladio fralrem suum,
Etluxerunt speciosa pastornm, et violaveril misericordiam ejus, et tenuerit ullra
et exsiccatus est vertex Carmeli. Q furorem suum,
Ilrcc dicil Dominus : et indignationem suam servaverit usque in finem.
Super tribus sceleribus Damasci, et super quatuor Millam ignem in Theman :
non convertam eum : et devnrabit oedes Bosrsc.
eo quod (rituraverinl in plaustris ferrcis Galaad. Ilsec dicit Dominus :
El railtam ignem in domum Azael, Super tribus sceleribus filiorum Ammon,
Et devorabit domos Benadad. et super quatuor non convertam cum :
Et conteram vectem Damasci : eo quod dissecuerit prargnantes Galaad addilalan-
ct disperdam habitatorem de campo idoli. dum terminum suum.
et lenentem sceptrum de domo voluplatis : Et succendam ignem in muro Rabba :
ct transferetur populus Syrisc Cyrenen, dicit Do- et devorabit sedes ejus in ululatu in dic belli,
minus. et in lurbine in die commotionis.
Hsccdicit Dominus: Et ibit Mclchom in captivitatem,
Supcr tribus sceleribus Gazse, et super qualuor non ipse el principes cjus simul, dicit Dominus.
convcrlam euni: [Cap. II.J Haecdicit Dominus :
co quod translulerint caplivitatem pcrfectam, ut Super iribus sceleribus Moab : et super quatuor non
concluderent eam in Idumaea. convcrtam eum :
Et mitlam ignem in murum Gazae, eo quod incenderit ossa regis Idumscse usque ad
et devorabit sedes ejus. cinerem.
Et disperdam habitatorem dc Azoto, Et miitam ignem in Moab,
cl tencntem sceptrum de Ascalonc : .' D et dcvorabil aedesCarioth :
El convertam manum meam super Accaron, et morietur in sonitu Moab, et in clangore tubx :
et peribunt reliqui Pliilisiliinoruin, dicit Dominus Et disperdam judicem de medio ejus,
Deus [Al. lacet. Deusj. omues principes ejus interficiam cum eo, dicit
Haecdicii Dominus : Dominus:
Super tribus seeleribus Tyri, et super quatuor non Ilxc dicit Dominus :
converlam eum : Super tribus sceteribus Juda, et superqualuor non
co quod concluserint captiviiatem perfectam in converlam eum :
n Ex Hebroco ita se vertisse asserit Hieronymus Aqttilaverlit h id esl,\ in pastoralibus.
itoitia.wrpofoig,
lib. iCommentariorum in Amos, eoque modo scriptuui Symmachttset quinla Edilio h votf Kpotiieaiv,id est,
reperimus in omnibus exemplaribus mss. Canonis, itt pastoribus. Et puto propter DALETII et RESlitterarum
el sacrorum Bibliorum. Edili legunt, in pastoribus. simililudinem hic qttoque deceplos: quamquamin prin-
Al de his audiendus Hieronymus : In eo autem loco, cipio nominis NUMlitlera nullam excusationemrelin-
inquit, ubi LXX transtulerunt, in accarim, Theodo- qual erroris. Accarim autem usque in prasenliarum
tio ipstim verbum llebraicum posuil NOCEDIM , quocl llebmum essenon legi. MART.
1035 LIBER AMOSPROPHETjE. 1034
eo quod abjecerit lcgem Domini, jA Congregamini super montes Samarire,
et mandata cjus non custodicrit: et videte insanias multas in medio ejus,
Decepcrunt cnim eos idola sua, et calumniam patienies in penetralibns ejus.
post quoeabierant patres eorum. Et nescierunt facere rectum, dicit Dominus.
Et miltam ignem in Judam, thesaurizantes iniquitatem et rapinas in scdibus
et devorabit redes Jerusalem. suis.
Hrec dicil Dominus : Propterca liaec dicil Dominus Deus :
Super tribus sceleribus Israel, et super qualuor non Tribulabitur, et circumietur terra :
convertam eum : et detrahetur ex te fortitudo tua,
Pro eo quod vendiderit pro [Al. lacet. pro] argenlo et diripientur sedes tuoe.
justum, Hoecdicit Dominus:
et pauperem pro calceamentis. Quomodo si eruat pastor de ore leonisduo crura,
Qui conterunt super pulvcrem terrse capita paupe- aut extremum auriculoe :
rnm, Sic eruentur filii Israel, qui habilant in Samaria in
el viam humilium declinant : plaga lectuli,
El filiusac pater ejus abierunt [ A/. introierunt ] ad et in Damasci grabalo.
puellam, Audite, et contestamini in domo Jacob,
ut violarcnt [ A/. polluerent ] nomen sanctum dicit Dominus Deus exercituum :
meum. Quia in die cum visitare ccepero proevaricationes
Et super vestimentis pignoratis accubuerunl juxta _ Israel,
omne allare, " super eum fisilabo, et super altaria Beth-El :
etvinum damnatorum bibebanl in domo Dei sui. Et amputabuntur cornua altaris,
Ego auiem exterminavi Amorrhoeuma facie eorum : et cadent in terram.
cujus altitudo, cedrorum altitudo ejus, Et percutiam domum byiemalem cum domo sestiva :
et forlis ipse qnasi quercus : et peribunt domus eburnese,
a
Et conirivi fruclum ejus desuper, et dissipabuntur oedesmultoe,dicit Dofninus.
et radices ejus subter. [Cap. IV.J Audite verbum hoc, vaccse pingues,
Ego snm, qui ascendere vos feci de terra ^Egypii, qure estis in monte Samarioe:
et duxi vos in deserto quadrnginta annis, quoecalumniam facitis egenis, et confringitis pau-
ut possideretis lerram Amorrhrei. peres :
Et suscitavi de filiisveslris in Prophetas, P quse dicitis dominis vestris : Afferte, et bibemus.
et de juvenibus vestris Nazaraeos: Juravit Dominus Dens in sancto suo :
Numquid non ita est, filii Israel? dicit Dominus. quia ecce dies vcnient super vos,
Et propinabatis Nazaroeisvinum : et levabunt vos in coniis,
etProphetis mandabatis, dicentes : et reliquias vcstras in ollis fervenlibus.
Ne propheletis. Et per aperturas exibitis altera contra alleram,
Ecce ego stridebo snbter vos, et projiciemini in Armon, dicit Dominus.
sicut slridet plaustrum onustum feno. Venite ad Beth-EI, et impie agite :
Et peribit fuga a veloce, ad Gnlgalam, et multiplicate prsevaricationem:
et fortis non obiinebit virtutem suam, C Et afferle mane victimas veslras,
ct robustus non salvabit animam suam : tribus diebus decimas veslras.
Et tenens arcum rfon stabit, Et sacrificate de fermentato [A/. fermento] laudem :
ct velox pedibus suis non salvabilur : et vocaie volunlarias oblationes, et aununtiatc :
et ascensor cqui non salvabit animam suam : sicenim voluistis, filiilsrael, dicitDominus Deus.
Et robuslus corde inier fortes- Unde et ego dedi vobis stuporem dentium iu cunctis
nudus fugict in die illa, dicit Dominus. urbibus vcstris,
[ Cap. III. ] Audite verbum, quod locutus est Domi- et indigeniiam paniim in omnibus locis vcstris :
nus super vos, filii Israel : et non estis reversi ad me, dicit Doininus.
super omni cognationc, quam eduxi de terra JE- Ego quoque prohibui a vobis imbrem,
gypti, dicens : cum adliuctrcs menses supercssent usque ad mes-
Tanturomodovos cognovi ex omnibus cognalionibus sem.
lerrse : Et plui super civitatem unam;
idcirco visiiabo super vos omnes iniquitates vc- et super civitatem alteram non plui :
slras. Pars una compluia est,
Numquid ambulabunt duo pariter, et pars [A/. add. una], super quam non plui,
nisi convenerit eis? aruit.
Numquid rugiet leo in saltu, Et venerunt duaeet trescivitates ad civiiatem unam,
nisi habuerit prscdam? utbiberent aquam,
Numquid dabit catulus leonis vocem dc cubili suo, et non sunt saiiata? :
nisi aliquid apprebenderil? D et non redislis ad mc, dicilDominus.
Numquid cadet avis iu laqueum lerroe absque au- Percussi vos in vento nrente,
cupe? et in aurugine, muliiludinem horlorum vestro-
Numquid auferetur laqueus de tcrra antcquam quid rum et vinearum vestrarum :
ceperil? Oliveia vestrn, et ficetaveslra comedil eruca :
Siclanget tuba in civiiate, et noii redistis ad me, dicil Dominus.
etpopulus non expavescel? Misiin vos mortem in via ^Egypii,
Si erit malum in civitale, percussi in gladiojuvenes vestros, usque ad capli-
quod Dominusnon fecerit [Al. fecilj? vitatem equorum vestrorum :
Quia non facit [A(. fac.iet]Dominus Deus verbum, Et ascendere feci putredinem castrorum veslrorum
nisi revelaverit secretum suum ad servos suosi in nares vestras :
Prophetas. et non redistis ad me, dicit Dominus.
Leo rugiet, quis non timebit? Subverti vos, sicut subverlit Deus Sodomam et
Dominus Deus locutus est, quis non prophetabit? Gomorrham,
Auditum facite in oedibusAzoti, el facti estis quasi torris raptus de incendio :
et in ocdibuslcrrrc ^Egypti : cl dicite : et non redislis ad me, dicit Dominus :
* Falso legcrat Mnrtianseus,continui; contra librorum omnium fidcm, et sacri contexlus sericm.
PATHOL. XXVIII. 33
1035 S. MERONYMlDIVINA HIBLIOTHECA. 1036
Quapropter iiaecfaciam lihi, Israel : 1A et mordent euni coluber.
postquam autem boc fecero tibi, Nuinquid non tenebroedies Domini, el non lux :
pra-parare in occursuin Dei tui, Israel. el cnligo, et non splendor in ea?
Quia ccce formansmontes, ei creans venlum, Odi, et projeoi fesiivilales vestras :
«t anniitUians homini elnqnium suum, et noii capiam odorem loetuum vcstrornm.
faciens inalutinam nehulam, Quod si obtuleritis [Al. allulerilisj mihi hulocauto-
et gradiens super excel»a terrse : inata, et munera vestra, non stiscipiam :
Dnminus Detis excrcituum noinen ejus. et voia pinguium veslrorum non respiciam.
[Cap. \.\ Audite verbum istud, quod ego levo super Aufer a me lumullum rarminum tuorum :
vos plauctum, domus Israel. et canlica lyrru luacunn audiam.
Cccidit, nou adjiciet, ul resurgat virgo Israel: Et revelahitin- qnasi aqun judicium,
Projecta esl in leriain suam, ct jusiiiia quasi turrcns foriis.
non est qui suscilel enm. Numquid hosiias ct sacrificium nbstulistis mihi in
Quia lirectlicit DominusDeus : desenoquadraginta aunis, ilonius Isracl?
Orbs de qua egrediebantur niille, relinquenlur in ea Ei portalis tabernaciiluin Molnch vcstro,
cenlum : ct imaginem idolorum vesirorum, sidusDei veslri,
et de qua egrediebanlur ccntum, relinqueTiturin quse fecistis vobis,
ea decein in domo Israel. Et migrare vos faciam trans Damnscum, dicit Do-
Quia ha:c dicit Dominusdomui Israel : minus,
Qureriie me, et vivclis. _,
'
"
Deus exercituum nomen ejus.
El noliie quacrere Betli-El, et in Galgalam nolile in- [Cap. VI.] Vocqui opnlenti estis in Sion,
trare, et confiditis in monteni Samariae :
et in Ber-Sabee non transibilis [A/. ne transie- optiinaicscapita populorum,
ritis] : ingrediemes pompatice domum Israel.
quia Galgala capliva ducetur, el Beth-EI erit inu- Transite in Chalanne, et videte,
tilis. cl ite indc in Emath magnam :
Qurcrite Dominum, et vivite : et descendile in Geih Palrcstinorum :
ne forte comburatur ut ignis domus Josepli, et ad oplima qua-que rogna horum;
el devorabit, et non erit [Al. sitj qui exslin- si latior (erminus torum termiiio vestro est.
guat Beth-EI. Qui scparati estis in diem maluni :
Qui couvcriiiis in absinthium judicium, et appropinquaiis solio iniquitalis.
el justiliam in terra relinquitis. Qui dormitis in lectiseburneis,
Facienlem Arclurum el Orionem, et lascivitis in stratis vestris :
et convertentem in mane tenebras, et diem in Qtii comedilis agnum de grege,
noctem mutantem : et vilulosde medio armenti.
Qni vocat aquas maris, et effundit eas super faciem Quicanitis ad vocem psalterii :
terrre : sicut David putaverunt se habere vasa cantici.
Dominus nomen ejus. Bil.cntcs in phialis vinuin,
Qui subridet vastitalem super robusliim, et optimo ungtienio delibuti :
• et depopulationem super polentem nffert. C el nihil patiebantur super contrilione Joseph.
Odiu bahueruni in porla corripientem : Quapropler nunc migrabunt in capile iransmigran-
et loquentem perfccteabominaii suni. lium :
Idcirco, pro eo quod diripiebatis paoperem, et aufereiur faclio lascivientium.
el procdam cleciam lollebalis ab co : Jtiravit DnminusDeus in anima sua,
Domos quadro lapide aedilicabitis, elnon habilabilis dicil DominusDensexercituum :
in eis : Dclestnrego superbiam Jacob, et domosejus odi,
Vineas amantissimas plantabiiis, el tradam civilnlem cum liabiialoribus suis.
et non bibeiis vinum earum. Quod si reliqui fuerint decem Viri in domo una,
Quia cognovi mulla scelera veslra, et fortia peccata et ipsi morienlur.
vestra : Et toilet eum propinquus suus,
hostes justi accipientes munus, et paupercs in et comburet enm, ut efferat ossa de domo :
porta deprimentes : Et dicet ei, qui in penc-tralibus domus esl:
Ideo prudens in lemporc illo lacebit, quia tempus Numquid adliuc estapud te?
maliiin cst. Et respondebil:
Quacriie bonum, et non malum, tit vivatis : Finis est.
eterit Dominus Deusexercituum vobiscum, sicut Et dicel ei:
dixistis : Tace, et non recorderis nominis Domini.
Odile malum, et diligitc bonum, Quia ecce Dominus mandabit,
ei constituile in porla judicium : jj ei percutiel donium majorem ruinis,
si forte misereatur Doiniuus Deus exercituum re- el domum minorem scissionibus.
liquiis Joseph. Nnmquid currere queunl in petris equi,
Propterea hsecdicit Dominus Deus exerciluum do- aut arari poiest in bubalis,
minator: quoniam cnnvcriisiisin amaritudincm judicium,
In omnibus plateis planclus : el frucium jnstiiise in absinthium?
cl in cunttis, quse foris Sunt, dicelur vae, vre : Qui Iseiamini in niliilo :
et vocabunt agricolam ad luctum, qui dicitis :
et ad planclum eos qui sciunl plangere. Nuniquid non in fortiludine nostra assumpsimus no-
Et in omnibus vineis cril plauctus: bis cornua?
quia pei transibo in medio tui, dicit Dominus. Ecce enim suscitabo super vos, domus Israel, dicit
Vre desiderantibns diem Domini : Dominus Deus exercituum, gcntem :
ad quid eam vobis? et conlerent vos ab introitu Emat usque ad tor-
dies Domini ista, lenebrse, et non lux. rentem deserti.
Quoinodo si fugiat vir a facie lconis, [Cap. VII.] Hrcc ostendit mihi Dominus Deus :
et occurrat ei ursus : et ecce fictor locuslre in principio gerininantium
Et ingi-edialur donmni : serotini imbris,
elinnitatur manu suasupcr parietem, ct ecce " serotinus post tonsioncm regis.
* Non tonsionemregis, sed tonsorem
gregis^legunt omnes codices mss. In Hebrajo hodierno scriptum
»037 LIBILR AMOSPROPHETJE. 1038
Et factum est : A «mmni ioco projicietur silentium.
cum consummasset comedere herbam lcrrse, el Audite hoc qui conteritis pauperem,
dixi: et deiicere facitis egenos ternc, dicentes:
Doiuiue Deus, propilius esto, obsecro : Qaando iransibit inensis, et venundabimus merces,
quis suscitabit Jacob, quia parvulus est ? et sabbatum, et aperiemus frumentum :
Miserlus csl Dominus super lioc : ut iinminiiauuis mensuram, et augeamus siclum,
Non crit, dixit Dominus. et supponainus staieras dolosas,
Ila c oslendit niihi Dominns Deus : ut possideamus in argento egenos et pauperes pro
et ecce vocabat judiciuin ad ignem Dominns Deus: calceamenlis,
etdevnravit [Al. devorabitjabyssum miillam, et quisquilias fiunienii vendamus?
et comedil [A/. comcdetj simul partem. Jaravit Dominusin superbiam [A/. superbia] Jacob :
Eldixi: Si oblitiis fuero usque ad finem omnia opera
Domine Deus, quiesce, obsecro : eorum.
quis suscitabU Jacob, quia parvulus est ? Numquid super isto non co:nmovebitur terra
Miscrius est DomLniissuper hoc : et lugebit omnis habitator ejus ;
Scd et istud nnn erit, dixit DominusDeus. et ascendet quasi fluvius universus,
Hsecostendit inihi: et ejicietur, et defluet quasi rivus ^Sgypii?
et ecce Dominus stanssuper muniin liium, El erit in die illa, dicit Dominus DeUs'[ Al. tacet
et in manu ejus trulla caementarii. Deus]:
Et dixit Dominus ad ine : r" occidet sol in meridie,
r.
Quid lu vides, Amos? et teuebrescere faciam terram in die fuminis:
Et dixi : Trullam csementarii. El conv.eiiam fesiivitales vesnas in luctum,
Et dixil Doininus : et omnia cantica vesira in plancium :
F.cceego jnonam irullam in medio populi meiIsrael: Et inducam super omne dorsum vestrum saccum,
non adjiciam ultra superinducere eum. et stiper nmne caput calvitium :
Et demolientur excelsa idoli, Etpenain eam quasi lucttim unigenili,
et snnclificationes Israel desolabunlnr : et nnvissima ejus quasi tliem amarum.
et consurgam super domuin Jeroboam jn gladio. Ecce dies veuiunt, dici.t Dominus :
Et misit Amasias sacerdos Betli-EI ad Jeroboam re- el JBitiam ifaiucm in terram :
gem lsrael, dicens : iinn fatnem panis, iieirne siiim aquae,
Rebellavii comra te Amos in mediodomus Israel: sedaudiendi veibum Doinini.
non polerit lerra sustinere universos sermones Et commovebuntur a mari tisqne ad mare,
ejus. ct ab aqiiilonc usque ad orienlein :
Hrccenim dicit Amos: circuibunt qurereules verbum Domini, et non in-
In gladio morietur Jeroboam, venient.
ct isracl capiivus niigrabit de terra sua ; In die illa deficient virgines pulchroc,
Et dixil Amasias ad Amos : et adolescenies in siti.
Qui vides, gradere, Qui juraiit in delicto Samariae, et dicunl:
fugein terrain Juda : Vivit Deus tuus, Dan, et vivit via Ber-Sabe :
et cmnede ibi panem, et ibi prophciabis. C et cadent, et non resurgent ultra.
Et iu Beth El non adjicies ultra ut proplieies : [Cap. IX.] Vidi Donrinum starvtem super aiiare, e*
quia sanctificatio regis est, dixil:
el domus regni cst. Percule cardinem, et comrooveaniur superliminaria :
Et respondit Amos, et dixit ad Amasiam : Avarilia enim in capite omnium,
Non sum propheta, et non sum filius prophetae, et novissimum eorum in gladio interficiam :
sed armentarius [Al. opilioj ego sum vellicans Non erit fuga eis, qui fugient,
sycomoros. et non salvabitur ex eis qni fugerit.
Et lulit me Dominus cum sequerer gregem : Si descenderintusquead infernum, inde manusmea
et dixil ad me Doniinus [Al. tucet Dorainusj: educet eos:
Vade, propheiaad populum raeum Israel. et si ascenderint usque ad ceelum, inde detraham
Et niinc audi verbunii Domini; eos.
Tu dicis : Non prophetabis super Israel, Et si absconditi fuerint in veriice Carmeli, inde
ct non stillabis super domuin idoti. scruians anferam eos :
Propter hoc hrcc dicil Dominus : et si celaverint se ab oculis meis in fundo maiis,
Uxor tua in civitate foriiicabitur : ibi mandaho serpenti, el mordebit eos.
et filii tui et iilioetuae in gladio cadent, Et si abierint in captiviiatem coram inimicis suis,
et bumus tua funiculo metietur : ibi mandabo gladio, et occidet eos :
Et tu in terra polluta morieris, et ponam oculos meos super cos in malum, et non
et Israel caplivus migrabil de lerra sua. —.
. in bouum.
v
[Cap. VIII.] llsec ostendit mihi Dominus Deus : Et Dominus Deus exercituum, qui tangit terram, et
ct ecce uncinus pomoruni. labescet:
Et dixit: Quid lu vides, Amos? et lugebunt omnes habilantes in ea :
Et dixi: Uncinum pomorum. Et ascendet sicut rivus omnis,
Et dixit Dominus ad me : et dcfluet sicut fluvius iEgypli.
Venit finis super populum meum Israel:. Qui sedificatin ccclo ascensionem suam,
non adjiciam ultra, ui perLraiiseam eum. et fasciculum suum super lerram fundavil:
Et stridebunt cardines templi in die illa, dicil Dc- Qui vocat aquas maris,
minus Deus : et effundit eas super faciem tcrrre, Dominns no-
mulii morienlur : men ejus.
est "jbon »Wfli**0hatntnelech; quod Hieronymus le- pott seretinum tonsor, sive tonsura regis. In Cister-
gebai iu singulari, gozi ammelech.Vid. lib. ni Com-- ciensi ms. nos invenimus, serotinus posl lonsorem,
iiieniarioium in niss. libris, quia in multis discrc-:- sive lonsuram regis. Atquod in suis omnibus reperil
paul ah ediioruui depravatione, et a punciis voca.li-
i- Martianocus, gregis, pro regis, manifestum est libra-
bus Massoretharum. MAKT. riurum aul paulo audacioris crilici mendum.
— Maluisse videlur Hieronymus in Comment. I.
1039 S. HIERONYMlDIVINABIBLIOTHECA. 1040
Numquid non ul filii iElhiopum vos estis mihi, filii.A et resedificaboaperturas murorum ejus,
Israel ? ait Dominus. et ca quse corruerant, instaurabo:
Numquid non Israel ascendere fcci de terra /Egypti: et reredificabo illml sicut in diebusantiquis.
el 1'alreslinos de Cappadocia, Ul possideant reliquias Idumaeae,et omnes nationes,
et Syros de Cyrene ? eo quod invocatum sit nomen meura, super eos:
Ecce oculi Domini Dei super rcgnum peccans, dicil Dorainus faciens lircc.
et conleram illud a facie terr.e. Ecce dies veniunt, dicit Dominus,
Verumtamen contereus non conteram doraum Jacob, et comprehendet arator messorem,
dicit Dominus. et calcator uvre mitlentem semen :
Ecce enim ego mandabo, Et slillabunt montes dulcedinem,
et concutiam in omnibus geniibus domum Israel, et omnes colles culli erunt.
a
sicut concutitur triiicum in cribro : Converlam captivitatem populi mei Israel:
et non cadet lapillus super lerram. et redificabunt civitates deserlas, el habitabunt:
In gladio morientur omnes peccatores popnli mei : Et planlabunt vineas, etbibent vinum earum :
qui dicunt : Non appropinquabit, et non veniet et facient hortos, et coraedent fructus eorum.
supcr nos malum. Et plantabo eos super humum suam :
In die illo suscitabo tabernaculum David, quod et non evellam eos ullra de lerra sua: quam dedi
cecidit: eis, dicit Dominus Deus tuus.
" Vox triticum neque ab Hieronymo in Commen- tantum rn_23 yii', concutitur in cribro, nec plus ipsi
tario legitur, neque in Hebrseo revera est textu, sed habent LXX.
Explicit liber Amos prophelce.
INCIPIT
LIBER ABDITE PROPHET^:.
(Cap. I.] Visio Abdioe. ad Edom : B tu quoque eras quasi unus ex eis.
Hrec dicit Dominus Deus Et non despicies in die fratris tui,
Audilum audivimus a Domino , in die peregrinationis ejus :
et legatum ad gentes misit: Et non lsetaberis super filios Juda in die pcrdilionis
Surgite, . eorum:
et consurgamus adversus eum m praelium. el non magnificabis os tuum in die angustiae.
Ecce parvulum le dedi in gentibus: Neque ingredieris porlam populi mei in die ruinre
conlemplibilis lu es valde. eorum :
Superbia cordis lui extulit te habilantem in scissuris neque despicies et tu in malis ejus in die vaslitatis
iliius:
petrarum [A/. petrae],
exaltantem soliura suum [A/. luum], qui dicis in el non emitteris adversus exercitum ejus in die
corde tuo : vastitatis iliius.
Quis detrahet me in terram? Nequestabisinexitibus.utinterficiaseos qui fugerint:
Si exaitatus fueris ut aquila, el non concludes reliqnos ejus in die tribulationis.
et si inter sidera posueris nidum tuum : Quoniam juxta est dies Domini super oranes gentes,
inde detraham te, dicit Dominus. sicul fecisti, fiet libi:
Si fures introissent ad te, si latrones per noclem, retribulionem luam convcrlet in caput tuum.
quomodo conticuisses? Quomodo enim bibisti [A/. bibistisj super montem
nonne furati essenl suflicientia sibi? sanctum meum,
Si vindemiatorcs introissenl ad te, «
^"
bibent omnes gentes jugiter :
numquid |A/. add. nonj saltem racemos reliquis- Et bibent, et absorbebunt,
sent tibi ? et erunt quasi nou sint.
Quomodo scrutali sunt Esau, Et in monte Sion erit salvatio, et erit sanctus:
investigaverunt abscondita ejus? et possidebil domus Jacob eos, qui se possederant.
Usque ad terminum emiserunt te : Et erit domus Jacob ignis,
oranes viri foederistui.illuserunt tibi, et domus Joseph flamma,
invaluerunt adversum te viri pacis tuae : et domus Esau stipula :
Qui comedunt lecum,inponent insidias subter te: Et succendenlur in eis, et devorabunt eos:
non est prudentia eo. et non erunt reliquire domus Esau,
Numquid non in dic illa, dicil Dominus: perdam quia Dominuslocutus est.
sapientes de Idumsea, Et hscreditabunt hi qui ad austrum sunt, montem
et prudentiara de monte Esnu? Esau,
El timebunt fortes lui a meridie, cl qui in campestribus Philislhira :
ul intereat vir dc monte Esau. El possidebunl regionem Epbraim, et regionem Sa-
Propter interfeciionem, et propter iniquitalem in marise:
fralreni tuum Jacob, et Benjamin possidebit Galaad.
operiet le confusio, et peribis in seleruum. El transmigratio cxercitus hujus [A/. ejusj filiorum
In die cum stares adversus a, Israel,
quando capiebant alieni exercitum ejus, omnia Chananoeorum usquc ad Sarephlam :
ct extranei ingrediebantur portas ejus, D El transmigralio Jerusalem, qusc in Bosphoro est,
ct super Jerusalem mittebant sortem: possidebit civitates austri.
a Addunt vulgati iibri atque ipse Hieron. in Comracntario eum, quod tamen in Hebrrco pronomen
non est.
1041 LIBER JON^F ^ROPHETjE. 10«
Et ascendent salvatores in montem Sion et erit Domino regnum.
judicare montem Esau:
\Explicit liber Abdioepropheke.
INCIPIT
LIBER JONiE PROPHETiE.
[Cap. I.] Et faclum est verbum Domini ad Jonam [Cap. II.] Et proeparavit Dominus piscem grandem,
filium Amaihi, dicens: ul deglutiret Jonam :
Surge. vade in Niniven, civitatem grandem, el prae- et erat Jonas in ventre piscis tribus diebus et Iri-
dica in ea: quia ascendit malilia ejus coram rae. bus noctibus.
Et surrexit Jonas, El oravil Jonas ad Dominum Deum suum de vcntre
ut fugeret iu Tharsis a facie Domini: piscis.
El descendit in Joppen, _ . Et dixit:
et invcnit navem eunlem in Tharsis : B Glamavi de tribulatione mea ad Dominum,
Et dedit naulum ejtis, ct cxaudivit me:
ct dcscendit in eam, ut iret cum cis in Tharsis a De ventre inferi clamavi,
facie Domini. et exaudisti vncem meam.
Dominus autem misit ventum magnum in inare Et projecisti me in profundum in corde maris,
ct facla est tempcsias mngna in mari, cl fliimen circumdedit roe :
et navis periclitabatur conteri. Onincs gurgites tui, et fluctus tui
Et limuerunt naui.e, super me transierunt.
et clamaverunl viri ad Deum suum : Et ego dixi: Abjectus sum a conspectu oculorum
Et miserunt vasa, quaeerant in navi, in mare, tuorum :
ut alleviarclur ab eis : verumiamenrursusvidebotcmplum sanctum tuum.
Et Jonas descendii ad interiora navis, Circumdcderunt me aquaeusque ad animam [Al. add.
et dormiebat sopore gravi. meamj:
Et accessit ad eum gubernator, et dixit ei: abyssus vallavit me, pclaguscooperuit caput meum.
Quid lu sopore deprimeris? Ad extrema montium descendi:
surge, invoca Deum tuum, terroe.vecles concluserunt me in aeternum.
si forte recogitel Deus de nobis, et non pereamus. Et sublevabis de corruptione vitam meam,
Et dixit vir ad collegam suum : Domine, Deus meus.
Venite, ct mitiamus sortes, Cum angusliaretur in me anima mea,
et sciamus quare hoc malum sit [Al. (itj nobis. C Domini recordatus sum :
El miserunt sortes: ut veniat ad te oralio mea ad templum sanclum
et cecidit sors super Jouam. tuum.
Et dixerunt ad euin: Qui custodiunt vanitates frusira,
lndica nobis cujus causa malum isind sit nobis : raisericordiam suam dereliuquimt.
quod est opus tiiuni? Ego aulem in voce laurlis immolabo libi:
qua: terra tua, ct quo vadis? qnaecumqne vovi, reddam pro salule Domino.
vel cx quo populo es tu ? Et dixil Dominus pisci:
Et dixit ad eos: Hebrseus rgo suni, et evomuit Jonam in aridam.
ct Dominum Deumcceli ego timeo, qui fecit marc [Cap. III.J Et factum est vcrbum Domini ad Jonam
et aridam. sccundo, dicens:
Et lirauerunt viri tiraore magno, Surgc ct vade in Niniven civilatem magnam :
el dixerunt ad cum : et pnedica in ea prxdicationem, quaiu cgo loquor
Quid boc fecisli? ad le.
Cognoverant enim viri quod a facie Domini fngcrel, Et surrexil Jonas, et abiit in Niniven juxta verbum
quia indicaverat eis. Domini:
El dixerunt ad eum : et Ninive erat civitas magna a ilineredierum Irium.
Quid faciemus tihi, et cessabit marc a nobis? El coepilJonas introire in civitatemitinerediei unius:
quia mare ihat, ct inlumescebat. ct clamavit, et dixit:
Et dixit ad eos : _ Adhuc quadraginla dies,
Tolliie mc, et mittile [A/. add. me] in mare. " et Ninive subvertelur.
et cessabit mare a vobis : El crediderunt viri Kinivitx in Deum :
scio cnim ego quoniam propter me tempestas et praedicaverunljejunium,
grandis haecvenit [Al. cst] super vos. el vestiii sunt saccis a majnre iisque ad minorem.
El reniigabant viri, ut reverterentur ad aridam, et Et pervenit verbum ad regcm Ninfve:
non valebant: el surrexii de solio suo,
quia marc ibat, et inlumescebat super eos. ct ahjecit vcstinientum suum a se, et indutus rst
El clamaverunt ad Dominum, et dixerunl; succo,
Quaesunms,Domine, ne pereamus in anima viri et sedit in cinere.
islius, Et clamavit, el dixit in Ninive ex ore regis et princi-
et ne dcs super nos sangninem innncentem : pum ejus, dicens :
quia tn, Domine, sicut voluisii, fecisti. Hnmines, et jumenta, etboves, et pecoranon gu-
Et lulerunt Jonam, et iniserunl in mare : stenl quidquam :
et steiit mare a fervore suo. nec pascantur, et aquam non bibant.
Et limuerunt viri limore magno Dominum, El opi-riantur saccis homines, et jumenta,
et immolaverunt hostias Domino, et voverunl vola. et clament ad Deum [A/. Domiuumj in forlitudine,
' a Cum addilo Dei
legit S. ipse Interpres in Com- Qirhih: qux ejus est Iingux xmspSoU,cum rei ali-
'
mentario urbs magna Dei: juxta Hebr. nVna "VV cujus ampliludinera ac prxsiantiam commendal.
1045 S. HIERONYMlDIVINA BIBLIOTHECA. l&f*
et converlatur vir a via sua mala, et ab iniquitate,, A et ascendit super caput Jonx,
qux est in manibus eorum. ut esset umbra super caput ejus, et protegerel
Quis scii si convertatur et ignoscat Deus : eum
et revertatur a lurore irx sua?, et nort peribrmtfs ? (laboraveratenim),
Et viditDeus epera eorum, quh» cortversi suntdevhr et lretaius esl Joiias snper hedcra, loetitia magna.
sua mala : El paravit Deus veruiem ascensu diluculi in crasii-
et miserlus esl Deus super malilia, quam locutiis nuni;
fucrat, ul faccret eis, el percussit hederam, et exaruit.
ct non fecit. Et cuin orius fuisset sor,
[Cap. IV.] Et afflictus est Jonas afflictione magna, et prxcepit Domiiius Vento calido et lirenli;
iratus est : Et percussit sol super caput Jonre, etsesiuabat;
Et oravil ad Djminum, et dixit: et peiivii animx sux, ut moreretur, ct dixit:
Obsecro, Doinine, ,. Melius est inihi mori, quam vivere.
numquid nou hnc est vcrbum meiim, cunri adhuc El dixil Dominus ad Jonam :
essem in terra mea : Putasne, bene irasceris lu super hedera ?
Propter hoc prxoccupavi, ut fugerem in tharsis. Et dixit :
Scio enim quia lu Deus cleroens et misericors es, Bene irascor ego usque ad mortem.
patiens et niiillx miserationis, el ignoscens super Et dixit Dominus :
malitia. Tu doles super hederam, in qua non laborasti, ne-
Et nunc, Domine, tolle, quxso, animnm meam ame: .. que fecisti ui cresceret.
quia melior est mihi mors quam vila. " Qux sub una noctenataesi,et sub una nocle per-
El dixil Domiuus: iit.
Putasne, bene irnsceris tu? Et ego non parcam Ninive civitaii mngnrc,
Et egressus est Jonas de civitale, in qua sunt plus quaro cenlum vigmti roillia ho-
et sedit contra orienlem civiiaiis; ininum,
Et fecit sibimet ibi uuibraculiim, qui nesciunt quid sil inter dexteram et sinistram
et sedebat subter illud iii umlira, suam,
donec vidcret quid accideret civitali. et jumenla multa.
n
Et prxparavil Dominus Deus hederam,
» Recole S. Interpretem in Commenlnrio, ubi dei tati sunl, qum Grmcc appetlalur xto-o-oV ; aliud enim
hac sua interprelatione disserens, Sccuti, inquit, su- quod dicerenl, non Itabebatit. Vide quoeet nobis anuo-
tnus veteres translatores, qui el ipsi hederam inlerpre- tata sunl ad liunc locuni.
INCIPIT
LIBER MICILE2E PROPHET^.
[Cap. l.J Verbum Domini, quod faclum est ad Sli- C ct luctum quasi stiuthionum.
cha-am Morasihiten, Quia desperaia esl plaga ejus,
in diebus Joatham, Ahaz, et Ezechise, rcgum quia venit usque ad Judam,
Juda : tctigit pnrlam populi inei usqne ad Jcrusalem.
quod vidit super Samariam, et Jerusalem. In Geth nolitc anuuiitiare,
Autlite, populi omnes, lacryniis ne ploreiis,
et aiiendat lerra, ei pleniludo ejus : in doino Pulveris pulveic vos conspergite.
Et sit Doininus Deus vobis in lesteni, Et liansile vobis habitalio Pulclira [At. Saphiij,
Dnmimis de teinplo sancto suo. coiifusa ignoininia :
Quia ecce Bflminusegrediiur [Al. egredietur] de loco 11011est egressa qnx habitat in exitu [Ai. Scn-
MIO: nanj :
et descendet, et calcabit super excelsa terrx. Planctiim domus vicinx [A/. Asel] accipietcx vobis,
El consumeniur montes sublus eum : qua: steiit sibimet.
et valles scindenlur sicut cera a facie ignis, Quia inlinuala esl iu bontim, quac habiiat in ainari-
sicul aqux, quse decurrunt in prseccps. tudinibus [At. MarotliJ :
In scelere Jacob omne istud, qua descendit inaluni a Dominoin portam Jerusa-
et iu peccatis donius Israel. lem.
Quod scelus Jacob? Tumultiis quadrigx stuporis habitanti Lachis :
nonne Samaria? principium peccati est filix Sion,
Et qux excelsa Judrie? quia in te inventa sunt scelera Isracl.
noiine Jerusalero? 0 Prnptcrea dabitemissarios super hxreditatem Gelh :
El ponam Samariam quasi acervum lapidum in agro domus [.4/. domosj mendacii in decepiionem re-
cum plantatur vinea : gibtis Israel.
et delraham iu vallem lapides ejus, et fundamenta Adhuc hxredein adducamtihi qux habitas inMaresa :
ejus revelabo. usque ad Odollam veniet gloria Israel.
El oiimia sculplilia ejus concidentur, Decalvare et londere snper liiins deliciarum tuarum :
et omnes mercedes ejus comburenlur igne, dilata calvitium iiuiiii sicut aquila :
et omnia idola ejus ponaiu in perditionem : quoniam captivi ducti suni ex te.
Quia de mercedibus merelricis congregata sunt, [Cap. II.) Vx qui cogilatis inutile,
et usque ad ihercedcm merelricis revertentur. et operamini malum in cubilibus vestris :
Super hoc plangam, et ululabo : In luce maiulina faciuni illud,
vadam spoliaius, et nudus : quuniam contra Deum est manus eorum.
Faciam planciutu velut draconum, El concupierum agros, et violenter tulerunt,
1045 LIBER WKHMM PROPIIETiE. 1016
el domos rapuerunt: A Verumlamen ego repletus sum fortitudinc spirilus
Etcalumniabantur viruin el domum ejus; Domini, juclicioet virtule :
virum et hxreditatem ejus. ut anntintiem Jacob scelus suum, ct Israel pecca-
Idcirco hxc rlicit Dominus : liini suiiin.
Ecce ego cogitosuper familiam istam maluro : Audile hoc, principes domus Jacob et judices tlo-
unde non auferetis colla vestra, et non ambulabi- mus Israel:
tis superbi, qui nbominamini judicium , ct omnia recta pcr-
quoniam leniptis pessinmm est. vertitis.
In die illa sumelur super vos parabola, Qui xdificatis Sion in sanguinibus,
et caniabilur canticum cum suavilalc, dicentium : et Jerusalem in iniquitale.
Depnpulatione vastati sunius : Principes ejus in muncribus jndicabant,
Pars populi mei cnnimutata est: etsncerdotes ejus in mercede docebant :
quomodo rccedet a me, cum reveriatur, qul re- el prophelx ejtis in pecunia divinaliant :
giones noslras dividai? Et super Dominum requiescebant, dicentes :
Propter hoc non erit tibi mitlens funiculum sortisi Numquid non Dominusin medio nostrum?
in cceiu Domini. non venieni super nos mala.
Ne Inquaiiiini loquentes : Propler boc, causa vestri, Sion quasi ager arabitur;
Non stillabit super istos, non comprehendet con- et Jerusalem quasi acervus lapidum erit,
fusio. et mons Templi in excelsa silvarum.
Dicit domus Jacob : B [Cap. IV:} Et eril:
"
Nuinquid abbreviatus est spiritus Domini, In novissimo dierum erit mons doraus Domini prx-
aut tales siint cogitaiiones ejus? paralus in vcrtice montium,
Nonneverba mea bona sunlcurn eo, qui rectegraditur? ' et sublimis snper colles :
Et econtrario populus meus in adversarium consur- el fluent ad cum populi.
rexit : Et proporabunt gentes multx, et diccnt :
desuper tunica pallium susiulislis : Venite, ascendamus ad montem Domini,
et eos, qui simpliciter transibant, convertistis ini et ad domum Dei Jacob :
bellum. Et docebit nos de viis suis,
Mulieres populi mei ejecistis de domo deliciarumi el ibimus in semitis ejus :
suarum : Quia de Sion egredietur lex,
a parvulis earum tulislis laudem meam in perpe- et verbtim Domini de Jernsalem.
luum. Et judicabit inter poputos lnultos,
Surgite, et ite, et corripiet genies fortes usque in longinquum :
quia non habetis hic requiem ; Et concideni gladios suos in vomeres,
Propter immuudiliam ejus corrumpctur putredine el bastas suas iu ligone.%:
pessima. Non sumet gens adversus gentem gladium :
Ulinam non essem vir babcns spiritum, et uon discent ullra iielligcrare.
et mendacium polius Inquerer : El sedebit vir subtus vineam suam , ct subtus fi-
Slillabn libi in vinum el in ebrietatem : cum suam,
et erit super quem stillatur populus iste. C et non critqui deterreat [.4/. extcrreatj :
Congregalione congregabo, Jacob, tolum le: quia osDumini cxercittimii locutuin cst.
in unum conducai:-.reliquias lsrael, Quia omnes populi ambulabunt unusqnisque in no-
pariter pouam ilium quasi gregem in ovili, quasi mine Dei sui :
pecus in medio caularum, nos nulem ambulabimus in nomine Domini Dci
tiimuHuabuniur a mulliiudinc hominum. noslri in oclernuni et ultra.
Ascei det euiiii pandens iter ante cos : Iiidie illa, dicit Dominus, congregabo claudicantera:.
divideut, el transibunt purtain, et egredicnlur per et eam, quam ejeceram, colligam,
eam : et qiiain afflixeram :
Et transibit rex eorum coram eis, Et ponam claudicanlem in reliquias :
et Dominusin capiie [Al. capiia] eorum. cl cain, qux laboraveral, in gentem rnhuslam :
[Cap. III.] Et dixi : Audile, principes Jacoh, et du- Et regnabit Doniinus super eos in monte Sinn ,
ces domus lsrael : ex hoc nunc et usque in xlernum.
Numquid i.oii vestiuui est scire judicium, Et lu , turris gregis, nebulosa filia Sion usque ad te
i|ui odio liabetis bonum, et diligitis malum? veniet,
Qui violenler tollitis pelles eoruni desuper eis, et veniel polesias prima regnum filix Jerusalem.
et carnes eorum desuper ossibus eorum. Nunc (|uare n rjerore comraheris ?
Qui comcderiini carnem populi mei, numquid rex non esl tibi, aut consiliarius tuus
et pcllem eoruui desuper excoriavcrunt: periit,
Etossa eoruin confregerunt, et conciderunt sicut in D ] quia comprehendit te dolor sicut parturicntem ?
lebete, Dole, ei saiage, (ilia Sion, quasi parturiens :
etquasi carnem in medin ollx. quia nunc egredieris de civitale , ct habitabis in
Tuucclamabuni ad Dominiim, et non exaudiel eos : regione,
et abscnndel faciem suam ab eis in tempore illo, et vcnics usqiie ad Babylonem ;
sicut nequiieregerunt in adinvcniionibus suis. Ibi lilieraberis,
Hxc dicit Dominus super prophetas, qui seducuut ibi redimet le Dominus de manu inimicorum tuo-
populum meum : rum.
qui inordent demibus suis, et prxdicant pacem; Et nunc congregatx sunt super te genles multse ,
Etsi qute non dedeiit in ore eorum quidpiam,
sanctificant super enm prxlium. qux dicunl: Lapidelur :
Propterea nox vobis pro visione eril, et aspiciat in Sion oculus nosler.
et tenebrx vobis pro divinatione : Ipsi aulem non cognoveruntcogitationes Domini,
Et occumbet sol super prophetas, et non intellcxerunt consilium ejus :
et obtenebrabitur super eos dies. quia congregavit eos quasi fenum arex.
Et confundentur qui videnl visiones, Surge et tritura, filia Sion :
et confundentur divini : quia cornu luum ponam ferreum,
El operient vullus suos omnes, el ungulas tuas ponam xreas .
quia noii esl responsum Dei. Et comminues populos mullos,
1047 S. IIIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 1048
, el a interficiam Doniino rapinas eorum, A responde mihi.
ot fortitudinem eorum Domino universx terrx. Quia eduxi te de terra jEgypti,
[Gap. V.] Nunc vastaberis, filia latronis : et de domo c servientium liheravi le :
obsidionem posuerunt super nos, Et misi anle faciem tuain Moscn,
in virga percutient maxillam judicis Israel : et Aaron, et Mariam?
Et tu, Bethlehem Epbrata , parvulus es in millibus Popule meus, memento , quxso, quid cogilaverit
Juda : d Balac rex Moab,
ex tc mihi egredielur qui sit dominator in Israel, et quid responderitei Balaam filius Beor,
et egressus ejus ab inilio, a diebus xlernitatis. de Settim usque ad Galgalam,
1'ropter hoc dabil eos usque ad tempus, in quo par- ute cngnosceres juslitias Domini.
turiens pariet. Quid diguuni offeram Domino?
b
et reliquise fratrum ejus convertentur ad filios curvabo genu Deo excelso?
Israel. numquid offeram ei holocautomata, cl vitulos an-
Et siabit, et pascct in fortitudine Doraini, niculos?
in sublimilate nominis Domini Dei sui : Numquid placari polest Dominu.sin millibus arie-
Et converlenlur, tum,
quianuuc magnificabilur usque ad terminos terrx. autin multismiHibus hircorum pinguium?
Et erit iste pax : Numquid dabo primogenitum meumpro sceleremeo,
Assyrius cum venerit in (erram nostram, fruclum venlris mei pro peccato animx mex ?
et quando calcaverit in domibus nostris : „" Indicabo libi, o horno, quid sit bonum,
T,
Et suscilabimus stiper enm scplem paslores, et quid Dominus quxrat a le :
et octo primates homincs. Utique facere judicium, et diligere misericordiam ,
Et pascent terram Assur in gladio, etsollicitum anibiilare cuin Deo tuo .-
et terram Nemrod in lanceis ejus : Vox Dominiad civitatem clamat,
Et liberabitab Assurcumvenerit in lerram noslram,, et salus crii tinienlibus nomcn tuum :
et cura calcaverit in linibus nostris. Audite, iribns,
Et erunt reliquix Jacob in roedio populoruro mul- et quis approbabil illud ?
torum, quasi ros a Domino, ct quasi stillx su- Adbucignis indomo impii thesauri iniquitatis [Al.
per herbam, impietalisj.
qux nonexspectat virura, et non prxstolatur filios
3 et mensura minor irxplena.
hominum. Numquid justificabo stateram impiam,
Et erunt reliquix Jacob in genlibus in medio popu- et sacelli ponderadolosa?
lorum multorum, In quibus divites ejus rcpleti sunt iniquitale,
quasi leo in jumentis silvarum, et habilantes in ea lnquebantur meudacium,
et quasi calulus leonis in gregibus pecorum : et liugua eorum fraudulenta in ore ipsoruni.
qui curo transierit, et conculcaverit, et ceperit,, Et ego ergo ccepiperculere te perditione super pec-
non est qui eruat. catis tuis.
Exaltabitur manus lua super hostes tuos, Tu comedes, ct non saturaberis :
et omnes inimici tui interibunt. et huroiliatio tua in medio lui :
El erit in die illa, dicit Dominus : ( Et apprehendes, et non salvabis :
C
Auferam equos tuos de medio lui, et quos salvaveris, in gladium dabo.
- ct disperdam quadrigas tuas. Tuseminabis, et non metes :
Et perdam civitates terrx tux, et deslruam omness tu calcabis olivam, el non nngeris oleo:
munitiones luas, et mustum, et non bibes vinuin.
etauferam maleficia de manu tua, et divinationess Et custodisti prxcepta Amri, el onine opus domus
non erunt in te. Ahab :
Et perire faciara sculptilia tua et statuas tuas dee El ambulasti in volunlatibus eorum , ut darem te in
medio lui: perditionem,
et iion adorabis ultra opera manuum luarum. cl habitantes in ca in sibilum,
El evellam Iucos tuos dc mcdio tui: et opprobrium populi niei portabitis.
ct conteramcivitates tuas. [Cap. VII.J Vx mihi, qui; factus sum sicul qui colli-
Et faciam in furore el in indignationc utiinnem git in aiitumno racemos vindemix :
in omnibus gentibus, qux non nudierunt. non est botrus ad comcdendum ,
\Cap. VI.J Auditc qux Dominus loquilur : { prxcoquas ficus desideravil anima mea.
Surge, conlendcjudicio adversum monles, Pcriit sanctus de lerra,
et audiant colles voccm tuam. et reclus in hnminibiis non est:
Aiidiant [Al. Audile] montes judicium Domini, et et Omncs in sanguine insidiantur,
fortia fundamcnta terrx : vir fralrem suum venatur ad [A/. in] moriem.
quia judicium Domini cum populo suo et cum m j) Malummanuum suarum dicunt bonum :
Israel dijudicabitur. princeps postulat, et judex in reddendo est:
Popule meus, quid feci tibi, et quid moleslus fui ui Et magnus locutus cst desiderium anirax sux,
tibi? et conlurbaverunl cain.
6 Mirum quod in secunda persona prxfertint li- i- etiam prxlegit Commenlar. S. Pater. Sunt vero ca
bri omnes Lalini, interficies, et Grrrci K»UHGUS : verba ex Grxcoxardt ooii derivata, quibus nihil esl,
cuni in Hebr. tamen sit in prima TVQTniTl,quod est ;t quod in llebraico respondeat.
interficiam, seu verius anathemale dcvovtbo. e In eodem Canone lertia persona exprimilur, ul
b llt ut ipse ita legat S. Pater in Commentar., ., cognosceret, etc; at manifesto exscriptoris errore.
Syniinachi aliam interpretationem videtur probassee MART. f Ecclesix Carcassonensis Canon legit immaturas
mngis: Elconvertenlur, inquii, sive, ulmeiiusinlerpre- ;-
ia'us esl Stjmmachus,habiiabunl.Jasubu enimverbum m ficus. In texlu autemCommeniariorum scriptum lc-
Hebraicum utrumque signi/icat. Habitabunt aulem in gimus prtmitivas ficus, deinde in cxplanationihus,
Ecclesia Domini, ctc. immaluras fictts. Frustra, inquil Hieronymus disse-
c Canon S. Gcrmani el ms. num. 3, el de domo ir> rendo, volui... quasi exlremos racemos requirere, cl
servitutis, quod in Coninicntariis ictinet S. Hierony- y- cum non sit botrus ad comedendum, saliem imma-
inus. MART. turas ficus, quas Hebrxi BECCUORA ~rca,vocanl, id est,
d Addunt alii libri conira te, quemadiiiodum ipse se grossos ficorum, cibo sunierc. MART.
1019 LIBER NAHUMPROPHETJE. : 1050
Qui optimus in eis est, quasi paliurus : A et a civiiatibus mnnitis usque ad flumen, ct ad
et qui rectus, quasi spina de sepe. : mare de mari, et ad montem dc monte.
Dies speculationis tux, visitatio tua venit: Et crit terra in desolationein propter habilalores
nunc erit vastitas eorum. suos,
Nolite credere amico: ct propter fruclum cogitationum eorum.
et nolite confidere in duce : Pasce populum tuum in virga tua, gregem hxredi-
Ab ea qux dormil in sinu luo, talis tux,
custodi claustra oris tui. habitantes solos in saltu, in medio Carmcli :
Quia filius contumeliam facit patri; Pascenlur Basan et Galaad juxta dies antiquos.
filia consurgit adversus mairem suam: Secundum dies egressionis tux de lerra ^Egypti,
nurus conlra socrum suum : ostendara ei mirabilia.
inimici hominisdomesiici ejus. Videbunt gentes, el confundentur super omni forli-
Ego autem ad Dominum aspiciam, ludine sua:
exspectabo Deum salvatorem meura: ponent manum super os,
audiel me Deus meus. aures eorum surdx erunt.
Ne lxteris, inimica mea, super me, quia cecidi: Lingent pulverem sicut serpens ,
consurgam, cum sedero in tcnebris , velut reptilia lerrx proturbabuntur de xdibus
Dominus lux mea est. suis:
Irani Domini portabo, quoniam peccavi ei, donec DominumDeum nostrumapavcbunt [Vutg. formida-
judicetcausam meam, et facial judicium meum: B buntj,
Educct me in lucem , et limebunt le.
videbo justiliam ejus. Quis, Deus, similis tui, qui aufers iniquilatcm,
El aspiciet inimica mca, et iransis peccalum reliquiarum hxredilalis lux?
ct operictur confusione, qux dicit ad me: Non immittel ultra furorem suum,
Ubi est Dominus Deus luus? qunniam volens misericordiam est.
Octili mei videbunt in [A/. tacel in] eam : Revertetur, et miserebitur nostri:
nuuc erii in conciilcalionem 111lutum platearum. deponet iniquitates nostras et projiciel in pro.un-
Dies, ut xdificentur inacerix tux : dum maris omnia peccata nostra.
in die illa longe fiet lex. Dabis veritatem [Al. add. in] Jacob,
In die illa et usque ad te veniet de Assur, et usque misericordiam Abraham :
ad civitalesmunitas; b qux jurasti patribus noslris a diebus anliquis.
a Pro DominttmDeum nostrum pavebunt, quatuor lectio nullatenus probatur e Commenlariis sancii
mss. id est, uterque Canonis Heb. verit. codex : ac Hieronymi, neque ex Hebrxis voluminibus. MART.
duo Colberlini, Aniciensis et aller num. 75 scriptum b Prxfert ipse llieron. in Commenl. quam ju-
habent, Dominum Deum nostrum desidcrabunt: qux rasti.
Expticit tiber Michcemprophelai.
INCIPIT
LIBER NAHUM PROPHETiE.
|Cap. l.J Onus Ninive. C consumcntur qunsi stipula aridilate plena.
Liber visionis Nahum Elcesxi. Ex le exivit cogitans contra Dominum inalitiam :
Deus xmulalor et ulciscens Dominus: mente pertractans prxvaricationem.
ulciscens Duminus, et habcns furorera ; Hxc dicit Dominus :
Ulciscens Dominus in hosies suos : Si perfecti fuerint, ctita plures;
et irascens ipse inimicis suis. sic quoquc attondentur, et perlransibit:
Doininus patiens, et inagnus fortiludine, Afflixi te ,
ct mundans non faciel innocentem. et non affligam te ultra.
Dominus iu tempeslalc et lurbine via cjus, Et nunc conteram virgam ejus de dorso tuo,
et nebulx pulvis pedum ejus. et vincula tua disrumpam.
Increpans mare, el exsiccans illud: Et prxcipiet super [A/. contra] le Dominus,
ct omnia flumina ad deserlum dcducens. non seminabitur ex nominc uio nmplius.
liilirmatus est Basan, etCarmelus : De domo Dei tui interficiam sculptile, et conflatile,
ct flosLibani elanguit. ponam sepulcrum luiim, quia inlionoraius es.
Montes commoti sunl ab eo, et colles desolati sunl; Ecce super montes pedes evangelizamis et annun-
et contrcmuit terra a facie ejus, et orbis, ct om- liantis pacem :
nes habiinnics in eo. celebra, Juda, festivitates tuas.et redde vola tua :
Anle faciem indignationis ejusquis stabit? Qttia non adjiciet ultra ut pertranseat in tu Belial:
et quis rcsistel in ira furnris ejus? universus interiit.
Indignatio cjtis effusa est ul ignis : nu [Cap. II.] Ascendil qui dispergnt coram te,
et petrx tlissiilutre sunt ab eo. qui custodiat obsidionem [A/. in facie tua cuslo-
Bonus Dominus, et confortans in die tribulationis : diens]:
et sciens sperantes in se. Contemplare viam,
Et in diluvio prxtereuntc, consummationem faciet conforta ltunbos,
loci ejus. robora virtuiem valde.
et inimicos ejus perseqnunlur tcnebrx. Quia reddidil Dominus superbiam Jacob,
Qu:d cogitatis contra Dominum? sicut superbiam Israel [A(. Qtiouiam sicut reddi-
consummationem ipse facict: dil Dominus superbix Jacob : sic reddet supcr-
non consurget duplex tribulaiio. bix Israel]:
Quia sicul spinese invicem coinplectuntur, quia vastatorcs dissipaverunl eos, et propagines
sic convivinm eorum paritcr polantium : eorum corruperunl.
1051 S. HIERONYMIDIVINA BIIJLIOTilECA. 1052
Clypens fortium ejus ignitus, K et regnis ignominiam tuam.
viri exercitus in cocciueis : Et projiciani super tc abominnliones,
Ignexa habenx currus in die prxpaialionis ejus , et contumeliis le alficiam,
et agitatores consopiti sunt. et pnnam te in excmplum.
In itineribus cnntiirbati siinl: Et crit : oninis, qni vidcrit te, resiliet a te,
quadrigx collisx sunt iu plaieis : cl dicet : Vaslata est Ninive :
Aspeclus eorum quasilampades, Quis commovcbit stiper le capnl ;
quasi fulgura discurreniia. tinde qurcram consolatorem lihi?
Recordabitur forlium siiorum, Numquid nielior es ab [Al. Anion quamj Alexandria
rueni in itineribus suis: popnlorum, qux habiial in lluminibus ?
Velociler nscendent muros ejiis, aqux in circuilu ejus :
et prxpnrabilur uinbraiulum. cujus divitix, mare : nqux, muri ejus.
Portx fluvioriim aperta; sunt , iEthiopia fortitudo ejus, el ^Egyptus,
et templum ad snliini diruium. ct nnn cst finis :
El inilcs caplivus a,bductus esi: Apluica ei Lybies fueiunl in auxiliotuo :
et ancilix ejus iiiinalianturgenientes ut columbx, Sedel. ipsa in iraiisinigraiionem dncla est [Al. tran-
niiirniiirantes in cordibus suis. smigraiione ilucitur] in capiivitalem.
El Ninive quasi piscina aquarum aqux ejus : parvuli ejuselisi sunt [Al. elideniiirj in capite om-
ipsi vero fugerunt: niuui viaruin,
State, state , „D et super iuclytos ejus miserunl [ A/. mittcntj
el non est qui rever^alur. snrlcin,
Diripiie argenturo, diripite aurum : el omnes optimales ejus confixi sunl [A/. affli-
et nnn est finis diviiiarum ex oronibus vasis de- geiilurj iu conipedibus.
siderabilibus. Et lu ergo incbriaberis, ei cris despecta :
Dissipata est, et scissa, ct dilacerain : et tu quares auxiliuiii ab inimicn.
et cnr labescens, et dissolutio geniculorum , el Omnes muniliones luxsicul liriis cum grossis suis :
defectio in cunclis renibus: si concussx ftierinl, cadcntin os comedcntis.
et facies nmniuro eoruin sicut nigredo ollx. Ecce popiilus luus mulieres in medio tui:
Ubi est hahitaculiitn leonuui, ininiicis tuis adaperlione pnndeiitur portx lcrrx
et pascua caliilorum leomini, ad quam ivit leo ut tux,
ingrederctur illuc, devorabit ignis vecies luos.
catulus leonis, et non est qui exierreat? Aquaiii propter obsidionem bauri tibi.
Leo cepil suflicienter catulis suis, et necavit lexnis exsirue iiiiinitiones tuas:
suis : Inira in lutum, ei calca,
et implevit prxda speluncas suas, et cubile suuin subigeiis lene lalerem.
rapina. Ihi comedet te iguis :
Ecce egn nd te, dicil Dominus exercituum, pcribis gladio, devnrabit le ul bruchus :
et succendam usque ad fuinum quadrigas tuas, Congregare [A/. add. ergoj ut bruchus :
ei leunculns [Al. catulosj tuos cnniedet gladius : muliiplicare ul locusta.
El exleriiiioabo de lerra prxdam tuam, C Plures fecisti negotiationes tuas quam stellx sunt
ct non audiclur ultra vox nuntioium itinrum. coeli:
[Cap. III.] Von,civitas sanguinum, universa mendacii bruchus expansus cst, et avolavit.
dilaceralione plena : Cusiodes lui quasi locustx :
non recedcl a tcrapina. etb parvuli tui quasi locustx locuslarum,
Vox llagelli, et vox iinpetus rnlrc, et equi frcmenlis, qux Confidiiutin sepihus in die frigoris ;
el quadrigx ferventis, et equitis ascendentis : Sol ortus est, el avolaverunl,
et micantis gladii, et fulgurnniis hastx, ct non est cngnitus locus carum ubi fuerint.
et multitiidinis inlerfeclre, et gravis ruinx : Dormitaveriiut pastores tui, rex Assur :
Nec est fmis cadaverum, sepeiientur principcs tui :
et corrucnl in corporihus suis. Latitavit populus tuus in monlibus \Al. dispersus...
Prupter muliitudineni fornicationum merelricis spe- super moiiies|,
ciosx, etgraix, et habeiuis maleficin, et non esl qui congreget.
quri- vendidil geuies in fornicationibus suis, Non est obscura rontriiin tua,
et familias in maleficiis suis : pessiina e»t plaga lua :
Ecce ego ad te, dicit Domiuus cxerciiuum, Omnes qui audieruut .-tudiiionem luam, compressc-
et revelabo pudenda tua in facie lua, runt iiianiini super te :
et oslendam [Al. add. inj geutibus nuditatem quia super quem uon tiunsiil maliiia tuasemper?
Iui iii, »
a Videlnr S. Inlerpres pro co quod niinc habet D ijrrrsif, et equiles : quoe sane commoda versio est, ct
Hebrxus lexlus, verbo, DtTnini, quod est, el abie- ad quam proxime videtur accessisse seque confor-
tet, legisse non usqtie adeo dissiiniliscripiura.sensu masse llieronyinus.
nutem oppido concinniori, aique erudito, ^XniTl, b Aliter llebra-us h ibel quod esi, Satra-
"pDSai,
quod est, el aurigas, sive et agitatoret equorum. Li- pes; liieronyinus similein liuic vocem subslituit, vel
quet profeclo ex contcx u, archetypi leciionem ob- properante oculo, vel (piod ita scriptuin in suo
scuriorem paulo sentenliam reddere, ac videri scri- exemplari invunerii: legit cnim "JISSB, parvuli lui ,
barum incuria , ct longxvi tempnris vilio deprava-
lam. Nam et LXX duxerunt licere sibi, aliam sub- pro -j'-D9TD,Satrapes tui. Thaphsar Assyrix digni-
stiiuerc, aul certe aliter aique in hodierno est textu, tatis est nomen, ex quo Grxci satrapas suos excu-
legerunl D'2HS.YI,siquidem inlerprelali suni, xai ot derunt.
Expticit liber Nahum prophetw.
1053 LIBER ABACUCPROPHET^E. 105
, . * .
INCIPIT
LIBER ABACUC PROPHET.E.
[Cnp I.] Onus, quod vidit Abacuc propbeia. A Scribe visum, et explana eum super labulas,
Usquequo, Domine, claniabo, el noh exaudies? ul percurrat qui legerit euro.
vocilerabnr ad le vim paiiens, et non salvabis? Quia adhuc visus procul,
Quare osiendisti mihi iniquitalein et laborem [Al. et apparehit in finem, et non mentienlur.
doloremj, Si moram fecerit, exspecta eum :
viderc prxdam el injtistitiam contra roc? quia veniens veniet, el non tardabit.
Et factum est judicium, Ecce qui incredulus esl, non erit recta anima ejus
et contradiclio poientior. in semetipso :
Proptcr hoc lacerata est lex, Jusius autem in lide sua vivet.
et non pervenit usque ad finem judicium : Et quoniodo vinum potantcin decipit :
Quia impius prxvalel adversus jusium, sic erit vir superbus. et non decorabilur :
propterea egrcditur judicium perversum. Qui dilaiavit quasi infernus animain suam: :
Aspicite in gemibus, et videte : et ipse quasi niors, el non adimpleiur
et admiramini, et obstupeseile : Et congregabit ad se omnes gentes,
Quia opus factuin est in dtebus vestris, et coacervabit ad se omnes populos.
quod nemo credet cuin narrabitur. Numquid uon omnes isti super cuni parabolam su-
Quia ccce cgo suscitabo Chaldxos, gentem amaram1 ment, et Inquelam xnigmalum ejus :
et vclocem, et diceiur-: Vx ei qui multiplicat non sua ?
ambulantem snper latitiidinein terrx, ul possideatt usquequo et aggravat contra se densum lulum ?
tabernacula imn sua. n Numquid non repcnte consurgent qui mordeant te :
Horribilis, et lerribilis est : " et suscitabuntur lacerantes te ,
etex semetipsa judicium, et onus ejus egredietur. et eris in rapinam eis?
Leviores pardis equi ejus, Quia lu spoliasli gentes multas ,
et velociores lupis vespertinis: spnliabunl te omnes qui reliqui ftterint de po-
El ililfuiidentur equiles ejns : pulis,
equiies namque ejus de longe venient, propter sanguinem hominis,
volabunt quasi aquila feslinans ad comedendum. et iniquilatem terrx civiiatis et omnium habitan-
Omne.sad prxdain venieul, tiuui in ea.
facies eorum venlus urens : Vx qui congregai avaritiani malam domui sux,
et congregabil quasi arenam, caplivitatem. utsit in excelso nidus ejns,
Et ipse de regibus triuniphabit, et liberari se putat de manu mali.
, et lyranni ridiculi ejus erunl; Cogilasti confusionem doniui tux,
Ipse super omnem munitionein ridebil, eoncidisti populos multos , et peccavit anima tua.
el comportabit aggerem, et capiet eam. Quia lapis de pariele clamabit :
Tunc mulabilur spiritus, et periransibil el corruet; et ligniim , quod inter juncturas xdificiurum est ,
hxc est Ibrtitudo ejus dei sui. respondebit:
Numquid non a ttia principio, Domine Deus meus, Vx qui xdificat civitalein in sanguinibus ,
sancte meus, et prxparal urhero in iniquilate.
et non moriemur? Numquid non bxc a Domino sunt exercituum? La-
Domine, in judicium posuisli euni : iC borabunt enim populi in multo igue ,
et fnrtem, ut corriperes, fundasti eum. et gentes in vacuum , et delicient.
Mundi stint oculi lui, ne videas malum; Quia replebitur terra , ut cognoscant gloriarn Do-
el respicere ad iniquitatem non poteris [A/. potes]. niini,
Quareb respicis super iniqna ngentes, quasi aqux operientes mare.
et laces, devorante impio justiorem se? Vx qui potuin dat aniico suo mittens fel suum ,
Et facies homines quasi pisces maris, et iuehriatis, ut aspiciat nudiiatem ejus.
el quasi reptile uon habcns principera. Repletus es ignoniinia pro gloria :
Totum in h.inio sublevavii, bibe tu quoque , et consopire :
raxit illud in sngena sua, Circumdahit te calix dexterx Domini ,
ei congregavit in rete suum. et vomitus ignominix super gloriam luam.
Super hoc Ixlabitur et exsultabit. Quia iniquilas Libani operiet te ,
Propterea imuiolabit sagenx sux, et vastit is animalium [ Al. jumentorum ] deterre-
et sacrificabit reii suo : bit eos de sanguinibus lioniinum , et iniquliate
Quia in ipsis incrassala est pars ejus, terrx , el civitatis,
ei cibus ejus electus. et umnium hahitaniiuni in ea.
Propter hoc ergo expandil sagenam suam, Quid prodest sculpiile ,
et semper interficere gentes non parcet [A/. ces- quia sculpsitillud ficlor suus eonflatile, el imagi-
sat. nem filsam ?
[Cap. II.] Super custodiam meam stabo, r
^[>
J Quia speravit in figmento fictor ejus ,
et figam gradum super muiiiiionein : ut faceret simulacra muta.
Et cnntemplabor, ut videam quid dicaiut- milii, Vx qui dicil ligno : Expergiscere ;
^ el quid respohdeam ad arguentem me. Surge, lapidi lacenii :
Et respondil mihi Dominus, et dixit : numquid ipse docere poterit ?
a Vitiose legerat Martianxus tui, pro tua. lam : Quare non respicis, etC. Hebrajus tamen dum-
b Nonnulli mss. et Vulgali libri, ut et ipse Hiero- laxat habei T3UT,ITob, ad Verbum, Quare respi-
nyinus iu Coramentario, inlerserunt negandi particu- cies, etc.
1035 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 1056
Ecce iste cooperlus est auro cl argento : iA Fluvios scindes terrx :
et omnis spiritus non est in visceribus ejus. viderunt te, et doluerunt monles :
Dominus autem in templo sancto suo : gurges aquarum transiit.
sileat a facie ejus omnis terra. Dedit abyssus vocem suam :
altitudo manus suas levavit.
Soi et luna steterunt in habitaculo suo,
ORATIO ABACUC in luce sngitlarum tuarum ibunt
in splcndore fulgurantis bastx lux.
o PRO IGNORATIONIBUS. In fremilu conculcabis lerram :
in furore obstupefacies gentes.
[Cap. 111.]Domine , audivi auditionem tuam , el li- Egressus es in salutem populi lui ,
miii. in salutcm cum Christo tuo.
Domine, opus tuum, Percussisti caput de domo impii :
in medio annorum vivifica illud. denudasti fundamentum usque ad collum. SEHPER.
In medio annorum notum facies : Maledixisii sceptris ejus,
cum iratus fueris, misericordix recordaberis. capiii bellalorum ejus,
Deus ab austro veniet, vcnientibus ut turbo ad dispergendum me.
b
et sanctus de mnnte Pliaran. SEMPER. Exsultalio eortini,
Opcruit coelosgloria ejus : sicut cjus qui devoral pauperem in abscondilo.
el laudis ejus plena est.lerra. , Viam fecisti in mari equis tuis,
r.
Splendor ejus ut lux erit : in luto aquarum multaruiii.
Cornua in manibus ejus : Audivi, et coniurbalus est venter mens :
Ibi abscondiia est fortitudo ejus : ad vocem [ A/. a voce] contremuerunt lahia mea.
aute laciem ejus ibit mors. Ingrediatur putredo in ossibus meis,
El egredielur diabolus aulc pedes ejus. ct subter me scateat.
Sletil, et mensus cst terram. Ut rcquiescam in die tribulationis c,
Aspexii , et dissolvit genies: ut ascendam ad populum acciuctum noslrum.
ct-contrili sunt montes sxculi. Ficus cnini non florebil:
Incurvati sunl colles mundi, Et non erit germen in vineis.
ab iiineribus xternitatis ejus. Menlietur opus olivx :
Pro iniquilate vidi lentoria iEthiopix , et arva non afferent cibum.
turbabuntur pelles terrx Madian. Abscindetur de ovili pectis :
Numquid in fluininihus irnlus es, Dominc ? et non crit armentum in prxscpibus.
aut in fluminihus furor tuus ? Ego autem in Dominn gnudebo :
vel in mari indignatio tua ? et exsultabo in DeoJesu meo.
Quia ascendes super equos luos: Deus Dominus fortiludo mea :
ei quadrigx tux salvatio. et ponel pcdes meos quasi cervorum.
Suscilans suscitabis arcum tuum , Et super excelsa mea deducet me victor,
, juramenla tribubus qux locutus cs. SEHPER. in Psalmis canentem.
a Palatin. ms. pro ignorantibus; alii quidam pro C b Canon San-Germanensis relinct hic in Oralionc
ignorantiis. Nolalum quoque Rabbano, LXX loco pro Abacuc Diapsalma LXX interpretum : At Canon
ignorationibus, legere cum canlico. Sed melius , in- Carcassonensis semper habet cum aliis mss. sacro-
quit, juxta Hebraicamveritalem legitur : Oralio Aba- rum Bibliorum exemplaribus. De Diapsalmate, quod
cuc prophelcepro ignoralionibus.Sic ipsc Hieronymiis Hebraice dicilur rho Sela, pleniusdisputatum est in
in commentario, ct luculcnlius in line Dialogiprimi Psalierio, sanclus Hieronymus. Vide Com-
inquit
conlra Pelagian.: AbacucprophetaCanlicumsuutnhoc mentaria ejusdem S. Docloris in liunc locuin, et epi-
inscribit titulo : Oratio Avactic prophetce pro ignora- stolas ad Marccllam
tionibus. Verbum llebraicum tlWJB, quod itli re- scriplas. MART.
—Prius istud, et qund proxime sequitur, Semper ,
Spondet, quid proprie significet, ignorare se inter- Palatin. ms. cum Vulgaiis libris prxterniittil. Nec
prcies prolitenlur. Liccl vcro illud satis commode tameii, alii autumant, fuissc eam vocem abs
a
dcrivare n}tl\ radicequx sonat qtiod
errare,oberrare, aut Hieronymonegleclam, utpote otiosam , arbitramur.
eliam ignoralione labi. Ilinc "pUw, cantio diciturer- ° Palatin. ms. atque ipse in coinmentar. Ilicron.
ratica, seu vaga,et mixta : pluralis aulem ejiisnu- addunt hic, mew, pronomen, qtiod reticel Hcbrxus
merus hic ipse est rvzYW. lextus.
Explicil liberAbacuc propheta.
INCIPIT
LIBER SOPHONIvE PROPHEITE.
[Cap. I.] Verbum Domini, qund faclum cstad Snphn- D et dispcrdam homines a facie terrx, dicil Dominus.
niain,filiumCliusi,liliiGodolia:a,filiiAmarirx-,filii Et cxtendam manum meam super Judam ,
Ezecliix, et super omnes habilantes Jerusalem :
in diehus Josix filii Ammon regis Judx. Et disperdam de Inco hnc reliquias Baal,
Congregans congregabo omnia a facie lerrx, dicit ct noiniua xdituorum cum sacerdotibus ;
Dominus : El cos qui adoraut super lecla militiam cceli,
Congregans homincm et pecus, el adnrant, et jtirant in Domino,
congregans volalile coeliet pisces maris : el juraut in Melcbnm.
El ruinx impiorum erunt: Et qui averlunlur de posl lerguin Domini,
- Amasiam pro Amaria ermrc exscriptorum positum reperimus in ulroque exemplariCononis. MART.
105? LlBER SOPHONlM PROPHET^E. 1058
etquLnon quxsierunt Dominum, nec investigave-. A et disperdam te, ita ut non sit inhabitator.
runt eum. Elerit funiculus maris requies pastorum,
Silete a facie Domini Dei: et caulx pecorum :
quia juxla est dies Domini, Et crit funiculus ejus, qui rcmanserit de domo
quia prxparavit Dominus hostiam , Juda :
sanctificavit vocatos suos. ibi pascenlur,
Et crit: in domibus Ascalonis ad vesperam requiescent:
In die hostix Domini, visitabo super principes , et Quia visiiabit eos Dominus Deus eorum,
super filios regis, et avertet captivitatem eorum.
et super omnes, qui induli sunt veste peregrina : Audivi opprobrium Moab, el blasphemias filiorum
Et visitabo super omnem , qui arroganter ingreditur Ammon :
super limen in die ilfa : qux exprobraverunt populo meo,
qui complent domum Domini Dei sui iniquilale et et magnificati sunt super lerminos eorurn.
dolo. Proplerea vivo ego, dicit Dominus [A/. add. Deus]
Et erit in die illa , dicit Dominus , vox clarnoris a exercituum Deus Israel,
porta piscium, quia Moab ut Sodoma erit,
et ululatus a Secunda , et filii Ammon quasi Gomorrha;
et conlrilio magna a collibus. Siccitas spinarum, et acervi salis,
Ululate, habitatores Pilx : el desertum usque in oelerntim :
conticuil omnis populus Chanaan, n Reliquix populi mei diripienl eos,
disperierunt omnes involuli argenlo. " el residui genlis mex possidebunt illos.
Et erit in tempore illo : Hoc eis eveniet pro superbia sua:
scrutabor Jerusalem in lucernis : quia blasphemaverunt, et magnificali sunt super
Et visitabo super viros defixos in fxcibus suis : qui populum Domini exerciluum.
dicunt in cordibus suis : Horribilis Dominus super eos,
Non faciet bene Dominus, et non faciet male. et attenuabit omnes deos terrx;
Et erii fortitudo eorum]in direplionem, Et adorabunt eum viri de loco suo,
et domus eorum in desertum : omnes insulx gentium.
El xdificabunt domos, el non habitabunt : Sed et vos, iEthiopes,
et planlabunt vineas, et non bibent vinum ea- interfecti gladio meo eritis.
rum. Et extendet manum suam super aquilonem,
Juxta est dies Domini magnus, et perdet Assur:
juxta est et velox nimis : El ponet speciosam in solitudinem,
Vox diei Domini amara, et in invium, et quasi desertum.
tribulabitur ibi fortis. Et accubabunt in medio ejus greges,
Dies irx, dies illa, omnes bestix geniium :
dics tribulalionis et angustix, Et onocrolalus et ericius in liminibus ejus mora-
dies calamitaiis et miserix, buntur:
dies lenebrarum et caliginis, vox canlantis in Ceneslra,
dies nebulx et turbinis; (
Q corvus in superliminari,
Dies tubx et clangoris super civilates raunilas, quoniam attenuabo robur ejus.
et super angulos excelsos. Hxc est civiias gloriosa habitans in confidentia :
Et tribulabo homines, qtix dicebal in corde suo: Ego sum,
et ambulabunt ut cxci, quia Dominopeccaverunt: et cxira me 11011 est alia amplius:
El eflundetur sanguis eorum, sicut Iinnius , Quomodo facta est in desertum ctibile bestix ?
et corpora eoruro sicut stercora. Omnis qui transit pcr eam, sibilabit,
Scd et argenlum eortim, et aurum eorum et movebit manum suam.
non poterit liberare eos R in die furoris Domini: [Cap. 111.] Vx b, provocatrixjet rcdcmpla civiias,
In igne zeli ejus devorabitur omnis terra, columba.
quia consummationem cum festinalione faciet Non audivil vocem, et non susccpit disciplinam :
cunctis habitantibus terram. Iu Domino non est confisa,
[Cap. II.] Convenite, et congregamini, gens non ad Deum tuum non appropinquavit.
amabilis: Principes ejus in medio ejus
Priusquam pariat jussio quasi pulverem transcun- quasi Icones rugientes:
tem diem, Judices ejus lupi vespere,
antequam venlat super vos ira furoris Domini, non relinquebant in mane.
anlequam veniat super vos dies furoris [A/. ira Prophelx ejus vesani,
indignaiionis] Domini. viri infideles:
Qnxrite Dominum, omnes mansueti terrx, qui ju- Sacerdotcs ejus polluerunt sancfum,
dicium estis operati: ]
D injusle egerunt contra iegem.
quxrile justum, quxrile mansuelum : Dominus justus in medio ejus non faciet iniquita-
si quo modo abscondamini in die furoris Domini. lem : mane, mane judicium suum dabit in lucem,
Quia Gaza destructa crit, ct non abscondetur:
et Ascalonin desertum; Nescivit aulem iniquus confusionem.
Azotum in meridie ejicient, Disperdidi genles, et dissipati sunt anguli carum;
el Accaron eradicabilur. dcsertas feci vias eorum, dum non est qjui trans-
Vx qui habiiatis funiculum maris, gens perditorum: cat :
Verbum Domini super vos, Chanaan, lerra Philisli- desolalre sunt civitates eorum, non remanente
norum. viro, nec ullo habitatore.
a Canonis exemplaria addtint nomen irw, in die meliorem forlasse reddit scntenliam. Porro
ipsum
'ra furoris Domini, sed superfluum est. MART. hoc velim summx ejus erudilioni, atquc Ilcbrxi
b Nemo, qui Hebraice nonnihil sciat, dubitabit sermonis peritix tribui: neque cnim qui eum prx-
pro eo, quod scriptum in Arcbetypo estrWfln, et cesserunt Grxci alii interpretes, certe non LXX,
pectata , seu famosa, atque itlustris dicitur, lectum qui verlunt imfavris, facemei, ad reformandam Hae-
bs Hieronymo, una minus litterula, rnia, aut mn, brxi texlus leciionem, prxtulerunt.
uod est, provocairix, conlumax, sivc exacerbans, ac
KK9 S. IHERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 100»
Dixi: Aitamen timehis roe, suscipies disciplinam : A Quouiam ipsi pascentur et accubabunt,
el non peribit habitaculum ejus, propter omnia et non crit qui exlerreat.
in quibus visiuvi eam : Lauda, (ilia Siou :
Verumtamen diluculo surgenies d jubilale , lsrael :
corrnpeiunl nnines cogitatione? suas. lxiare, el cxsulta in omni corde, filia Jerusalem.
Quapropter exspccta nie, dicit Dominus, in die re- Ahstulil Dominus judicium tuum ,
surreciiouis mex in futurum, avertit inimicos tuos :
quia jiidiciinn meuin ut congregem gentes, el Rex lsrael Dominus in medio lui,
culligam regna : non limebis malum ullra.
Et effundam super cos [Al. Ut eas] indigna- In die iila dicetur Jerusalem : Noli timere,
tionem meam, nnincm iram furoris mei: Sion, non dissolvanlur manus lure.
In igne enim zcli mei Dominus Deus tuus in medio lui foriis, ipse salvabit;
devorabilur omnis lerra. gaudcbilsuper le in lxlilia,
Quia tunc reddam populis labinm eleclum, silebit b in dilectione sua [Al. lua],
ut invocent omnes in nomine[A/. nomenJDomini, exsultabit snper te in laude.
et serviant ei bumero unn. Nugas, qui a lege recesseranl, congregabo, quia ex
Ullra fliiniino iEtbinpix, inde supplices mei, le erant,
filii dispersorum nieorum, deferent munus mibi: ut nnn ultra babeas super eis opprobrium.
Iii die illa non confundcris super cunctis adinven- Ecce ego inierficiam onines, qui alflixerunt te in
lionibus luis, _ tempore illo;
: "
quibus prxvaricata es in me et salvabo claudicantcm;
Quia tunc aufeinm dc medio (ui magniloquos su- et eam, qux ejecla fuerat, congregabo :
perbix tnx, Et ponam eos in lautlem, et innomen, in omni
el non adjicies exaliari amplius in monle sancto terra confusionis coruin:
meo. Iii lempore illo, quo adducam vns;
Et derelinquam iu medio tui populum pauperem et et in tempore, quo congregabo vos.
egcnum, Dabo enim vos in iionicii, el in laudem omuibus po-
et sperabunt in nnniine Domini. pulis terrx,
Reliquix Israel non facieni iinqiiilalem, cum convenero captivitalem veslraiu
nec Inquentur uiendacium, coram oculis vestris, dicit Dominus.
et non inveniclur in ore eortim iingua dolosa.
* Vulgali, Jubila, Israel: plurium aulem numero in Commenlariis Hieronymianis; quod tamen stare
in Hebrxo est IJp-n, Jubilaie: unus penes Marlian. non potesi cum ipsa cxpositione S. Docioris, ubi ait :
ms., Jubila lu. El limc faciet in dileclione sua, non luo merito, sed
b Tria excmplariamss. indilectionelua. Pronnmen misericordiasua.MkRT.
quoque secundx personx rctinet editus textus sacei
Explicit liber Sophonias prophetm.
INCIPIT
LIBEPv AGG.EI PROPJIETJE.
[Cap. I.] In anno secundo Darii regis, in mense C Ponile corda vestra super vinsvestras:
sexto, in die una mensis, Ascendite in moniem, portate lignum, et xdificalt
Facuim esl verbum Domini in manu Aggrei pro- domum :
plielx, et acceptabilis mihi erit, et glorificabor, dicit Do-
ad Zorobabel filium Salathiel, dticem Juda, ininus.
et ad Jesum, filium Josedec, saccrdolem magnum, Respexislis ad amplius, et ecce 1'aciumesi minus :
dicens: et iniulislisin domum, ei exsufflavi illud :
Hxc ait Dominus exercituum, dicens: Quam ob causam ? dicit Dominus exercituum;
Populus iste dicil : quia domus mea deserta est,
Noiidiim venit lempus domus Dnmmi xdificandx, et vos festinaiis unusquisque in domum suam.
Et faclum esl verbum Domini in manu Asgxi pro- Propter hoc super vos prohibiti sunt coeli, ne daren 1
phetx, dicens : rorem,
Numquid tempus vobis esi, ut babitetis in domi- et lerra prohibiia est [Al. continuit germen], nc
bus laqueatis, et domus ista deseiia? daret germen suum :
Et nunc hxc dicit Dominus exerciluum ; Ei vocavi a siccitatem super lerrara, et supei
Poiiite corda veslra super vias vesiras. montes,
Seminastis mtilium, et intulisiis parum : et super tiilicuin, et super vinum, et super oleum
coinedislis, et non estis satiati : et quxcumque proferi humus,
bibistis, et non estis inebriati : et super homines, et super jumcnta,
operuistis vos, et non estis calefacti: ei super nmnero laborero manuum.
et qui mercedes congregnvit, misit eas in saccuhim D El audivit Zorohabcl filius Salaihiel, et Jesus filiui
perlusum. Josedec sacerdos magnus,
Hxc dicit Dominus exerciiuum : et omnes reliquix populi,
a Audiendus hoc loco S. ipse Interpres in Cnm- tuliinus, siccitaleiii; licet melius in urentem ventun
mentario: Pro siccitate, inquil, LXX.pofifaim. idcst, transfeni possit. El reveru quoniam sermo de lerra e
gladiutn transtulerunl, sed et in Hebraicottibus litteris et agrorum slerililate, magis mihi videlur venlusuren
tcriptum reperi, helh : res, belb, quod si Hareb leqi- in prmsenti loco inteltigi quamgladius, etc.
mus, qladium sonal; siOreb, r.av-ava, quod nos trans-
'
1031 LIliER ZVCHARLfi PROPIIET/E. 1062
vocem Domini [Al. tac. DominiJ Dei sui, el verha A J Hrrc dicit Dominus excrciluum :
Aggxi prophelx, Interroga sacerdotes legem, dicens :
sicut misit eum Dominus Deus eorum ad ipsos; Si tulerit homo carnem sanclificaiam in ora ves-
el limuit populus a facie Dnmini : timenti sui,
El dixii Aggxus nunlius Domini de nuntiis Doniini, et teiigerit de snmmilate ejus panem, aut pul-
populo tlieens: meuiuni, aul vinum, aut oleum, aul oranera
Ego vobiscum sum, dicit Dnminus. cibum :
Et suscitavit Dominns spiri um Znrobabel filii Sala- numquid sanclificabilur?
ibiel, ducis Jud.i, Respundenles autem sacerdotes,
et spiritum Jesu filii Josedec sacerdotis magni, djxcrunt ; Non.
et spiritum reliquorum de omni populo : Et dixit Aggxus:
et ingressi sunt, Si tetigerit pollulus in anima ex omnibus his,
el f;iciebant opus in domo Domini exercituum Dei numquid conlaminabitur?
sui. Et respnnderunt sacerdotes,
[Oap. II.J ln die vigesima ct quarta mensis, in sexto et dixerunt : Coniamiuabitur.
mense, El rcspondit Aggxus, et dixit :
in nnno secundo Darii regis. Sic populus isle, et sic gens isla ante faciem
In septimo mense, vigesima et prima mensis, meam, dicit Dominus,
factuin est verbum Domini in manu Aggxi pro- el sic omuc opus niaiiimni eorum :
plietx, dicens : T.
-j Et omnia qux obtnlerinl ibi,
Loquere ad Zorobabel filium Salatbiel ducem Juda, contaroinata erunt.
et ad Jesum filium Josedec saeerdotem magnura, Et nimc ponite corda veslra a die hac et supra,
etad reliqnns pnpuli, dicens : amequam poneretur lapis super lapidem in lemplo
Quis in vobis est derclictus, qui vidit domum islam Domini.
in gloria sua prima? Cum accederetis ad acervura viginti modiorum, et
etquid vos videtis hanc nunc? fiercnt decera :
numquid uon ita cst, quasi non sil in oculis ve- intraretis ad torcular, ul exprimerelis quinqua-
stris? ginta iagenas, et fiebant vigmii.
El nunc confortare, Zorobabel, dicit Dominus : Percussi vos vento urenie, et auriginc, et grandine
el confortare, Jesu, fili Josedec, sacerdos magne, omnia opera maiuiuni vestrarum :
el coufortare, omnis populus lerrx, dicil Dominus et non fuil in vobis, qui reverleretur ad mc, dicit
exerciluum : Doininus.
El facite (qooniam ego vobiscum sum, dicil Dominus Poniie corda vestra ex die isla et in fulurum,
exerciiutim) a die vigesima et quarta noni mensis :
verbum quod pepjgi vobiscum cum egredercmini Adie, qua fundamenta jacla sunt templi Doroini,
de terra iEgypli: ponile super cor vesiriiiu.
Et spiriius meuserit in medio vestrum, nolile limere. Numqiiidjam semen in germine est :
Quia hxc dicit Dominus excrciluum : ei adhuc vinea, el ficus, et malogranatum, et li-
Adhuc unum niodicum est, gnum olivx iion floruil?
et egn commovebo cuilum, et terram, et mare, et€C ex die ista benedicam.
aridam. Et factum est verbum Domini secundo ad Aggxum
Et movebo omnes genles : in vigesiina et quarta mensis, dicens :
El veniet desideratus cunctis genlibus : Lnquere nd Zorobabel ducem Juda, dicens :
el implebo domum istam gloria, dicit Doininus Ego movebo coeliun pariter et terram.
exercituum. Et subverlam solium regiiorum,
Meum cst argentura, el meum est aurum, dicit Do- et conteram furlitudincm regni gentium :
minus exerciiuum. Et subvertam quadrigam, ei ascensorcm ejus :
Magna eritgloria dnmus istius novissimx plus quam et descendent eqm, ct ascensores eorum :
primx, dicil Dominus cxercituum : vir in gladio Irairis sui.
et in loco ipso dabo pacem, dicit Doroinus exerci- In die illa dicit Doniiiius exerciiuuro,
luuni. assumam tc, Zorobabel, fili Salathiel, serve meus,
In vicesima et quarta noni mensis, in anno secundo dicit Dominus :
Darii a regis, Et ponam le quasi signaculum,
faclum estverbum Dominiad Aggxum prophelam, quia le elegi, dicit Dominus exercituum.
dicens :
• Non addii Hebrxus textus regis, quod nomen neque ipse in Cnmmentariis Hieronymus hic novit.
Explicit liber Aggmiprophetce.
INCIPIT
LIBER ZACHARI.E PROPHET.E.
[Cap. I.] In mense octavo, in anno secundo Darii, D et convertar od vos, dicit Dominus exercitunm.
factum est verbum Domini ad Zaehariam, filium Ne siiis sicut patres vcsiri,
Barachix, lilii [A/. filium] Addo, prophetam, di- ad quos clamabant proplielx priores, dicentes :
ceus : Hxc dicit Dominus exerciluuni :
Iratus est Dominus super patres vestros iracundia. Convertimini de viis vcstris malis, et de cogitalio-
Et dices ad eos : nibus vestris pessimis :
Hxc dicit Dominus exercituum : cl non audierunt, neque altenderunt ad me, dicit
Convertiinini ad me, ait Dominus exerciluum : Dominus.
1065 S. HlERONYMIDlVlNA BIBLIOTHECA. 1061
Palres vestri ubi sunt? A et ecce vir, et in manu ejus funiculus menso-
et prophetx numquid in scmpiternum vivenl? rum.
Vcrumtamen verba mea, cl legitima mea, qux man- Et dixi:
davi servis meis prophetis, Quo tu vadis?
numquid non comprehenderunt patres vestros, et Et dixit ad me :
conversi sunt, et dixerunt : Ut meiiar Jerusalem,
Sicut cogiiavitDominusexercitunm facere nobis se- et videam quanta sit latitudo ejus,
cundum vias nostras, ct quanla longitudo ejus.
et secundum adinvcntiones noslras, fecit nobis? Et ecce angelus, qui loqucbalur in me, egredic-
ln die vicesima et quarta uiidecimi mensis Saballi, batur,
in anno sccundo Darii, et angelus alius egrediebatur in occursum ejus.
faclum cst verbum Doniini ad Zachariam, filium Ba- Et dixit nd eum:
rachix, filii Addo, prophetam, dicens : Curre, loquere ad puerum istum, dicens:
Vidi per noctem, et eccevir ascendens super equum Absque muro habitabitur Jerusalem,
rufum, prx multitudine hominum et jumentorum in me-
et ipse stabal inter myrieta, qux erant in pro- dio ejus.
fundo: Et ego ero ei, ait Dominus, murus ignis in cir-
et post cum equi rufi, varii, et albi. cuitu:
Et dixi: et in gloria ero in medio cjus.
Quid sunl isii, domine mi ? 0, o, fugite de terra aquilonis,a dicit Dominus:
Et dixit ad me Angelus qui loquebatur in me: "
U quoniam in quatuor venlos cceli dispersi vos,
Egoostendam libi quid sint hxc. dicit Dominus.
Et respondit vir, qui stabal inter myrteta.el dixit: 0 Sion,
Isti sunt, quos misit Dominus, ut perambulent fuge [A/. surgej, qux habilas apud filiam Baby-
[A/. perambularent] terram. lonis:
Et responderunt angelo Domini, qui slabat intcr Quia hxc dicil Dominus exercituum:
myrleta, et dixerunt: Post gloriam misit me ad gentes, qux spoliave-
Perambulavimus terrara, runl vos:
et ecce omnis terra habitatur, et quiescit. Qui eniin letigerit vos, b
El respondit angelus Domini, etdixit: tangit pupillam oculi mei:
Domine exercituum, usquequo tu non misereberis Quia ecce levo manum meam super eos,
Jerusalem, et urbium Juda, quibus iralus es? eterunl prxdx his qui serviebant sibi:
Iste septuagesimus annus esl. et cognoscetis quia Dominusexercituum misit me.
Et respondit Dominus angelo, qui loquebattir in me Lauda, et Ixtare, filia Sion :
verba bona, quia ccce ego venio, et habitabo in roedio lui,
verba consolatoria. ait Dominus.
Et dixit ad me angelus, qui Ioquebatur in me: Et applicabuntur Gentes multx ad Dominum in die
Clama, dicens : illa,
Hxc dicit Dominus exerciiuum: et erunl mihi in populum:
Zelatus sum Jerusalem el Sion zelo magno, ( Et habiiabo in mcdio tui:
C
Ei ira magna ego irascor super gentes opulenlas: ct scies quia Dominus exerciluum misit me ad te.
Quia ego iratus sum parum, El possidebit Dominus Judam partera suam in terra
ipsi vero adjuverunt in malum. sanctificata:
Propterea hxc dicit Domiuus : el eliget adhuc Jerusalem.
Reverlar ad Jerusalem in iiiisericordiis: Sileal omnis caro a facie Domini:
Et domtis mea xdificabilur in ca, ail Dominus excr- quia consurrexit de Iiabilarulo snncto luo.
cituum: [Cap. III.] Et ostendit milii Dominus [Al. tac. Domi-
et pcrpendiculum extendelur supcr Jerusalem. nusj Jesum sacerdotem mognum slanlem coram
Ailhuc clama, dicens: angelo Domini:
lla-c dicit Dominus cxercituum: ct Saian stabat a dextris ejus, ut adversarelur ei.
Adhuc affluent civitates mex bonis: El dixil Doroinus ad Satau :
et consolabilur Dominus adliuc Sion, Increpet Dominus in le, Satan :
ct eliget adhuc Jerusalem. El increpet Dominus in le, qui elcgit Jerusalem :
El levavi oculos meos, et vidi: numquid non iste torris estcrutus de igne?
et ecce qualuor cornua. Et Jesus erat indulus vesiibus sordidis:
El dixi ad angclum, qui loqucbatur in me: ct slabat anie faciem angeli.
Quid sunt hxc? Qui respondit, et ait ad eos qui stabant coram se,
ct dixitad me: dicens:
Hxc sunt cornua, qux ventilaverunt Judam, et Is- n,u' Auferte vestimcnla sordida ab eo.
rael, el Jerusalem. Et dixit ad eum :
El ostendit mibi Dominus quatuor fabros. Ecce abstnli a le iniquitalem luam,
Etdixi: et indui te mutatoriis.
Quid isti veniunt facere? Et dixit:
Qui ait, dicens: Ponite cidarim mundam super caputejus.
Ilxc sunt cornua, qux vcnlilaverunl Judam pcr sin- El posuerunt cidarim mundam super caput ejus,
gulos viros, ct induerunt eum vestibus;
et nemo eorum levavit caput suum : et angelns Domini stabat.
Et venerunt isii dcterrere ea, Et conteslabalur angelus Domini Jesum, diccns;
ul dejiciant cornua genlium, qure levaverunt cornui Hxc dicit Dominus exercituum:
super lerram Juda ut dispergerent eam. Si in viis meis ambulaveris, cl cuslodiara mcam
[Cap. II.] Et levavi oculos meos, et vidi: cuslodieris:
a Post hxc verha, aliud comma addilum legilur Gcrmanensi; in Carcassoncnsi vero supra contex-
in exemplaribus Canonis Hebraicx veriiatis : Ex lum et secunda manu. MART.
b Cum Hebrxus textusVif, lum il!o pressius S.
quatuor veniisccelicolligam vos : qnod quidem in con-
tcxtu prima manu positum invenimus in ms. Saii- Inlerpres in C<>mmcnlario,oculi ejus prxfertint. j
1063 LIBER ZACHARLEPROPHET^. 1066
tu quoque judicabis domum meam, et custodies ANon, A domine mi.
atria mea, Et dixit:
et dabo tibi ambulantes de his, qui nunc hic assi- Isti sunt duo filii olei qui assistunt Dominatori uni-
stunt. versx terrx.
Audi, Jesu, sacerdos magne, [ Cap. V.] Et conversus sum, et levavi oculos meos,
tu et amici lui, qui habitant coram tc, et vidi,
quia viri portendentes sunt. et ecce volumen volans.
Ecce enim ego: Adducam servum meum orientem. Et dixit ad me :
Quia ecce lapis, quem dedi coram Jesu : Quid m vides?
super lapidem unum septem oculi sunt: El dixi :
Ecce ego cxlabo sculpturam ejus, ail Dominus exer- Ego video volumen volans :
cituum: longitudo ejus viginti cubitorum,
et auferam iniquitatem lerrx illius in die una. et latiiudo ejus decem cubitorum.
In die illa, dicit Dominus exercituum, Et dixit ad rae :
vocabii vir amicum suum subter vineam Hxc est malediclio, quoeegreditursuperfaciemom-
et snbter ficum. nis terrx:
\Cap. IV.] Et reversus est angelus, qui loquebatur Quia omnis fur, sicut ibi scriptum est, judicabitur :
in ine, et omnis jurans, ex hoc similiter judicabitur :
et suscitavit me, quasi virum qui suscilatur de Educam illud, dicit Dominus exercituum :
sorano suo. T et veniet ad domum furis,
T>
Et dixitad me: et ad domum jurantis in nomine meo mendaciter :
Quid tu vides? Et commorabitur in medio domum ejus,
Et dixi: et consumet eam, et ligna ejus , et lapides ejus.
vidi, et ecce candelabrum aureum toturn, Et egressus est angelus, qui loquebatur in me :
et lanipas ejus super caput ipsius, et dixilad me:
et septem lucernx ejus super illud : Leva oculos tuos,
a et septem infusoria lucernis , qux erant super el vide quid est hoc, quod egreditur.
caput ejus. Et dixi:
Et dux olivx super illud: Quidnam cst?
una a dextris lampadis, el una a sinistris ejus. Et ait;
Et respondi, etaio ad angclum, qui loquebaturin Hxc est arnphora egrediens:
me, dicens: Et dixit:
Quid sunt hxc, doraine mi? Hxc est oculuseorum in universa (erra.
Et respondit angelus, qui loquebatur in me, et dixit Et ecce talentum plumbi portabatur,
ad roe: et ecce mulier una sedens in medio amphorx.
Numquidnescis quid sunt hxc? Ei dixit:
Et dixi: Hxc est impietas.
Non, domine mi. Et projecit eam in medio amphorx ,
Et respondit, ct ait ad me, dicens: et misit massam plumbeam in os ejus.
Hoc cst verbum Dominiad Zorobabel, dicens: ( Et levavi oculos meos, et vidi:
C
b Non in exercitu, neque in robore, et ecce dux mulieres egredienles, el spirilus in
sed in spiritumeo, dicitDominus exercilnum. alis earum,
Quis tu, mons magne, coram Zorobabel in planum? et habebant alas quasi alas milvi:
Et educet lapidem primarium, et levaverunt amphoram inter terram et coelum.
et exxquabit graliam gratix ejus. Et dixi ad angelum, qui loquebatur in me :
El factum est verbum Dominiad me, Quo islx deferunt amphoram ?
dicens: Et dixit ad me:
ManusZorobabel fundaveruntdomum istam, etma- Ut xdificetur ei domus in terra Sennaar,
nus ejus perficient eam: ct stabiliatur , etponalur ibi supcr basera suam.
et scietis quia Dominus exerciluum misit me ad [Cap. VI.] Et conversus sum, ei levavi oculos meos,
vos. et vidi :
Quis enim despexit dies parvos? et ecce quatuor quadrigx egredienles de [At. in ]
et Ixlabuntur, el videbunt lapidem niedio duorum monliuni:
stanneiim in manu Zorobabel. et montes, montes xrei.
Septem isti oculi [Al. add. sunt ] Domini, In quadriga prima cqui rufi,
qui discurrunt in universam lerram. et in quadriga secunda equi nigri,
Et respondi, et dixi ad eum: et in quadriga tertia equi albi,
Quid sunl dux olivx islx, ad dextcram candela- et in quadriga quarta equi varii fortes.
bri, et ad sinistram ejus? 1jj Et respondi, et dixi ad angclura, qui loquebalur
Et respondi secundo, el dixi ad eum : in me:
Quid sunt dux spicx olivarum, qux sunt juxla Quid sunt hrcc, domine mi?
duo rostra aurea, Et respondit angelus, et ait ad me:
in quibus sunt suffusoriaex auro? Isti sunt quatuor venti cceli, qui egrediunlur, ut slent
Et ait ad mc, dicens: coram Dominalore omnis lerrx.
Numqiiid nescis quid sunt hxc? In qua erant equi nigri, egrediebanlur in terrara
Et dixi: aquilonis:
• #
* Rcctius videlur S. ipse interpres in Commenta-- typograpliorum facile puto esse lnpsum, cujus
gcne
rio bis septetn, legere : Septem et septem infusoria,, ris tainetsi plures occurrerint, nulliim fere indicavi-
etc. Sic nempe in ipso est Hebraico exemplarii mus ad destinandara ejus nominis invidiam, cum-
nipJfTDnsattTIT1SOW ad verbum septemel septemin-i- satis fuit leclori, emendasse. Hunc vero ea de causa
notamus , ut si qua nostrx etiain editioni lypogra-
fusoria, etc. Fortasse autem ad grxcx versioniss menda insederint, det veniam , qui graviora
normam, ubi semel est, x<ueiz-v.eitapva-piZeg, hicc phica interdum peccasse Parisiensem typographum scic-
quoque positum est semel.
b Solidus hic versus, Non in exercitu , neque inn rit" -
robore : in Mariianxi editione deerat. Quem quidem n
PATHOI. XXVIII. 34-
10G7 S. HIERONYMl DIVINA BIBLIOTIIECA. 1008
et nlbi egressi sunt post eos : j
A nurnqnid nnn vobis comedistis , et Vobismelipsis
ct varii egressi sunt ad terram auslri- bibistis?
Quiaiiicm eranl robustissimi, exierunt, Numquid nnn snnl verba, qux locutus est Dominus
ei quxrehaiil irc oi discurrere per nmnem lerram. in manu prnplielarum prinrum,
Et dixil : curn ndhuc Jerusalein habitareiur , et esset bpu-
Ite, perambnlate terram : lenta ,
et perainbiilavcrunl terram. ipsa et urbes [ Al. add. illiusj in circuitu ejus , et
Et vocavit me, et locnlus est ad me, dicens : ad anstrum, et in canipeslrilius habitarelur?
Ecce qui cgrediunturin terramaquilonis, requiescere Et factum est verbum Dominiad Zachariam, dicens :
feceiunt spiiitum inettm in terra aquilonis. Hxc ait Dominus exercituum, diccns :
El factum est verbuin Domini ad me, dicens : Judicium verum jndicate,
Sume a transniigralione, ab Holdai, et a Tobia , et et misericordiam et miseraiiones facite, untisquis-
ab Idaia ; que ctim fratre suo.
Et venies lu in die illa, Et viduam et pupilliim , et advenam , et pauperem
et intrahis dnmiiin Josix , filii Sophonire , qui ve- noliie calmnniari :
iierimt deBabylone. et malum vir fratri suo nnn cogitet lii corde suo.
El sunies argentuni, ei aurum : Et noluerunt atiendere , ei b vei terunt scapulam re-
et facies coronas, et pones in capite Jesu, filii Jo- cedeutem,
sedec, sacerdoiis magni; et aures suas nggravaverunt, ne audirent.
et lnqueris ad eum, dicens : _, Et cor sunm posuerunt ut adamantem, ne audirent
llrec ait Doniiuus cxercituiun, dicens : ** legem,
Ecce vir oricns nomen ejus : Et verha qux misit Dominus exercituum iu spiMlu
el subicr eum orlclur, el xdiflcabit lemplum Do- suo per manum propbetarum priornni,
minn. et lacia est indignatio magna a Domino exerci-
Et ipsecxsiruet tt-mpluin Domino : tuum.
ct ipse portabit gloriani, Et faclum est sicul locutus est, et non audierunl:
et sedchil, et dominabiiur super solio suo : sic clamabnnt, et non examliam , dicit Doininus
El crit saeerdns super snlio suo, exerci:uum.
cl consiliuin pacis erit intcr illos duos. Et dispersi eos per omnia regna, qux nesciunl:
Et cnronx erunl " et
llelem, Tobix, el Iihix, et Hen, el lerra desolata e.-t ab eis , eo quod non esset
(ilin Sophouix, niemoriale in templo Domini. trausiens et revertens :
Et qui proeul siuit, venient, et xdificabunl in lemplo et pnsuerunt tenam desiderabilem in deseriUm.
Domini : [C«;J. VIII.] Et factum est verbum Domini exerci-
elscietis quia Dominus exerciluuinmisilmead vos. luiun, dicens:
Erit autein boc, llicc dicil Doininus exerciiuum :
si ailditu andicritis vocem Domini Dei vestri. Zelatus snin Sion zelo magno,
[Cap. Vlt. | Et facliim est in aniio quarto Darii regis, el iudignaiionc magna zelaius sum eam.
faclum est verbiim Domini ad Zachariam, Ilxc dicit Dominu.sexerciluuiii :
' in
quarla inensis noni, qui cst Casleu. Reversus suin ad Siun, et habitabo in medio Je-ru-
El miserunt ad domum Dci, Sarasar, et Rogomme- C salem:
lecb, etviri qui eranl rum en, et vocahitur Jernsalcin civitas veritatis,
ad deprecaiidain faeiem Doniini : et innns Domini exercittium mons sanciificatus.
Ul dicereiit sacerdotibus donius Doniini cxercituum, IIxc dicil Dnininus i-xerciluum :
ei prophelis, lnqiicnles : Adliuc hahitabunt senes et anus in plateis Jerusalem:
Numquid fleintuiii milii est in qtiinto mense, et vir, «baculus in manu ejus prre iiiiilliltidine
vel sanctilicare me debeo, sicut feci jam mUliis dierum.
annis ? Et pialex civiiaiiscomplebuntur infantibus ei ptiellis,
El facinm cst verbiim Domini excrciluuiri ad me , ludeniibus in plaieis ejus.
dicens : Hxc dicit Domintis cxercituum :
Loquere ad nmnem populum terrx, et ad Sacerdotes, Si dilficile videhitur in oculis reliquiarum populi
dicens : htijus in diebus illis,
fnrn jejuiiarctis, et plaugerctis in quinto ei Seplimo numquid in nculis meis dilficile erit? dicit Domi-
per lios sepiuaginla anhos: nus exerciLiiuin.
numqnid jejunium jejuna-,tis mihi ? Ilrcc dicii Dominiis exercilulim :
El cum couiedistis, et bibistis ; Ecce ego salvabo popultiin meum de terra orienlis,
» Propria lixc nomina, Ilelemo, Tobim, Idaiw, etc. c Phrasis Hebrxa, quam retinent Canon Ecclesix
rwSl nUTiaSl nSnS, etc. Sepluaginta Interpretes Carcassonensis, ei ms. codex Commentarioruin
jiiKia llebraieani ciymologinin tran.-feruni, tolg VKO- S. Ilieronymi in minores proplietas,qui tani admira-
fiivoutriv «UTOV, xai ~otg ypYiai'J.otgauT^j, zai xotg D hili diligeutia exscriplusest, ut lotum coiilextum sa-
iizuby/.b-iv KUTVJV , etc. Quwl igiiur in unn alterove crum minoruni Pruphelarum, quns cninpleciilUr,
ins. invenit Mirtianxiis hic addiiuui, eisqiti snstinent, prius seciiiiduni veriiatein ilehraicam, dein secun-
eic, glosseina esi noniinis ILlem ex Septiiaginta de- ilum LXX Iiilerpretum translatioiieni, in friinte ii-
rivaluni, ae priilem , ut videtur , asciipium in lihri brorum repr.esenlet. Egregium istud exemplar hla-
margine, deinde intrusum leinere in textuni. niisc.riptuin ad nos traiismissum est e mouasterio
b lia Cauon San-Gcrmanensis noster cum aliis uostro S. Albini Andegavensis, uhi exstat adhuc ilofl
omnihus uiss. codicihus sacrorum Bihlioruin, uno exigua mss. voluniiniim cnpia, qux lahores antiquo-
exceplo Circassoneusi, i|ui legit avertcrunt; contra ruin inonachnruiii , ac iuvidiani prodat ohlncuto-
quoil S. Hieroiiymusdocuit Hb. n.Comment. in Za- rum Imjiis lemporis. At ut ad superiora redeainus,
ciiariam, dreens : Cnm erqo ista prccceperim, ilti at- sensus videturllquidior in aliis inss. codicihus, legunt
tendere noluerunt, el verterunl sciipnlam recedentem, eniin : Et viri biicnlus in tnanu ejus prm muliitudine
sivcdorsum contemnens; ex habitu corporis niea im- dierum. Quod miiius sapil llebraicfim Uliouia, quam,
periarespuentes. Solemus enim qiiandu, rugaia fronte Itic vir, baculus in manu ejus, etc. Id vero juxta pro-
et nare coniracta, cbntetnnimus udmomntes, dorsum prietatem lingux Laiinxsignificai, quod unusquisqi/e'
vertere, jttxta itlui quod tcriptum est : Verterunt ad, lenebit baculiim in inanu sua prx dierum tnullitu-
me dorsa et non facies suas, etQ. MART. dine. MART.
1069 LIBER ZACHARLE PROPHETAS. 1070
ei de terra occasus solis. A Eniath quoque in lcrminis ejus, etTyrus, et Sidon •
Et adducam ens, et liahiinbnnt in mcdio Jcrusalcm : assiiinpseruiit qnippn sihi sapienliam valde.
el eiunt mihi inpnpulum, Elxdilicavi: Tyius inunitionem suaiii,
et cgn cro eis in Deuui, in verilale el justitia. et coaecrvavit aigcntuin quasi liumum, et aurum
Ihi-c dicil D uninns exerciluum : ut luturo platearum.
Coiiforientiir inanus vestr.r, qui audiiis in diebus hiss Ecce Dominus possidebit ea,
sermones istosperos proplietarum, el perculiet in mari lortitudinem ejus,
in die qua fundala est donius Domini cxerciluUin , t-thrrc igni dcvorahitiir.
ut templum xdificaretur. Videhit Ascalon et timebit,
Siquidem anie dies illos merces hominum non erat, , et Gaza, et dolebil nimis,
nec merces jumeniorum erat; et Accaron, quoniam cnnftisaest SpeSejus :
Neque inirneunti et exeunii crat pan prse tribula- Et peribil rex de Gaza,
linne , et Ascalon non habitabititr.
el diniisi nmnes honiincs, uiiumquemqiie cnntraa Ei sedehit separator in Azoto,
pnixiinuin suiiiii. et disperdani supeibi.iiu Plillisiicorum.
Niincauteui niiii juxla dies priores ego faeiam reli- Et auferam sanguiiiem ejus de ore ejus,
quiis pnpuli liiijtis, dicil Dominus exerciluum,, et nbnniinaliiinesejus de medlo deniium ejus :
sed scnien pacis erit : Et rcliuqueur etiam ipse Deo iiosiro,
Vinea dahil fructiitii suuni, ct erit quasi dux in Juda,
ct lerra dabil germen siiiim, _ el Accaron i|uasi Jebus:cus.
ct cceli dabunt riireni sunni, ** Ei ciicumdabo domiun iiie.nn ex his,
qui miliiant
ct possidere faciaroreliquias populi bujiis universai inihi eiunes et revertenies,
hxc. t-t ii'in transibil Ullra supereus exactor: qtiianunc
El eril : vidi in ocnlis meis.
sicut eratis maledictio in genlibus, domus Judai Exsulia satis. filia Sion,
ct donius Israel : jiihila, filia Jcrusaleiu :
sic salvabo vos, et eritis benedictio : Ecce rex luus vcniet libi jiislus, et SSlvntor :
Noliieiimerc, ipsc pauper, ei ascendens super nsinurh, cl sujer
coiifurleutur inanus vestrx. pulluin filium asinx.
Quia hxc dicit Doniinus cxercituuin : El disperdam i|uadiigam cx Epbraim, et equum de
Sicut cogilnvi, nt affligerem vos, cum nd iiacundiami Jcrii-nleui,
provocnssent me paires vestri, dicii Dominus,, ei dissipabiiur arcus helli :
el non suni miscrius. Et lnqueitir paceni geniibiis,
Sic cnnver.-us cngilavi in diebus istis, ul benefaciami ct poiestas cjus a mari uSque ad mare,
ei Jerusalem, ei doinui Juda : et a fluininibiis usquo ild fines terra'.-
noliie timere. Tuqiiiique "in sanguiiie lestanienli tui,
Hxc snnt eigo verba, qux facietis. cmisisti vinctos tuns tle lncu [Al. in lacum], in
Lo iiiimini vcriiaiem uiiusquisqiie cnm proximo suo : (|iio non est [Al. eral] aqua.
veriiaiem et judiciilin pacis jutlieale in porlisves- Convei-iiniiniod rounitioneiii vincti spei,
tris. C hudie qiioque aniuiniians duplicia reddam libi.
Et uiiusquisquc malum conlra amicutn suuin ne co- Qiiiiiiianiextendi niihi Judam qnasi arcuin,
gitetis in cordibus vcsliis : implevi Lplna iii :
ei jiiranienlum mcndax ue diligatis : El suseitaho filios tiio^, Sion, super lilibs luos,
nmnia enim Ita-c sunt qux odi, dicit Dominus. Grxcia :
El lactuin est verbuin Domini exerciluum ad me, ct ponam le qnasi gl.idlum Ibrtium.
dicens : El Doniinus Deus super ebs videbiinr,
llnec dicii Doniintisexerciliium : et exihit ut fulgur jaculiiin ejus :
Jcjiinium quaili, Et Duminus Deus in tuba canet,
et ji-juniuni qiiinli, el vadet in lurbine austri.
ct jejuuiuiii septimi, Diuninus exerciluiun proieget eos :
ct jejiiniiini deciini, etdevorahunl, et suhjicient InpidibUsfundx :
et erit doiniii Juda in gaudium et Ixliliam, Et bibenics inebriabuniur quasi a vino,
et in solemniiales prxclaras : et replebuniur ut phialx,
Verilateni tnuium et paccin diligitc. ct quasi cnrnua altaris.
Ilxc dicii Dnniinusexcrcitiiuni : Ei salvabii eos Domiiius Deus eorum in dle illa, ut
Usqucquo venianl pnpuli, gn-gem popnli sui :
et haliilcnt iu civitatihus multis, quia lapidessancti elevabuntursuperierrniii ejus.
et vadanl habilalores, unus ad alicrum dicentes : Quid eniin bonuni ejus est, et qiiid pUlclirum ejus,
Eamns, el (lepreieninr faciein Domini, . nisi Irunicnium electoruin, et vinum germinnns
ct qurer.imus Doininuiit excrciluum ; '
" virgines?
vadam etiam ego. [Cap. X.] Petite a Doniinopluviani intempore sero-
Et vcniiuit populi inulli, et genlcs robnsix, lino,
adquxrendum Doininuinexercituiimin Jerusaleni, et Duminus faciel nives,
cl deprecandam faciem Douiini. ct pluviam imbris dabil eis,
II i c dicii Dniiiiuus exercilutiin : singtilis berham in agro.
ln dielius illis, in quibus iipprchcmlcnl decem ho- Quia simulacra locuta sunt inutile,
mines ex iiniinhus linguis gci.iinm, el divini viderunt inendaeiuni,
et appiehendeiit fimhriam vii i Judn-i, dicentcs : cl somniaioresfriistra locuti siint:
Ibiiniis vobisiinii : Vane consolabantur :
audivimiis euiin quoniam Deu> vohiscuni cst. blcirco abducli siini quasi grex :
[C.ap.IX.JOnns verhi Dninini in lerta Adr.ich, affligcntnr, quia nnn csteis pnslor.
ct Dnronsci requiei ejus : Super pastnres iratus esi furor meus,
ijiiia Domiiii cst oculus humiiiis, cl omnium tri- ei super hircos visiiaho :
buum Isrncl. Quia visitavit Duminus exerciiuiim gregem suum,
a Colbcrtinus cndex Auiciensis
legit cnntrario sensu, emisisli vinclos tuos in lacum. Aliquol mss.
consequenter, itt quo non erat aqua. MART.
1071 S. HIERONYMlDIVINA BIBLIOTHECA. 1072
domum Juda, A Et tuli virgam meam, qux vocabalur Decus:
et posuit eos quasi equum glorix sux in bello. et abscidi eam, ut irritum facerem fcedus meum,
Ex ipsn angulus, quod percussi cum omnibus populis.
ex ipso paxillus, Et in irritum deductum est in die illa :
exipsoarcus prxlii, et cognoveruut sic pauperes gregis, qui custo-
ex ipso egredietur omnis exaclor simul. diunt milii,
Et erunt quasi fortes conciilcantes lutura viarum in quia verbum Domini est.
prxlio : Et dixi ad eos :
ct bellabunt, quia Dominus ctira eis : Si bonum est in oculis vestris, afferte mercedem
et confundentur ascensores equorum. meam,
El confortabo domuin Juda, et si non, quiescile.
ctdomum Joseph salvabo, Et appenderunt mercedem meam triginta argenleos.
et convertam eos, quia miserebor eorum : El dixit Dominus ad me :
El erunt sicut fuerunt quando non projeceram eos: Projice illud [A/. illosj ad slatuarium,
ego enim Dominus Deus corum, et exaudiam eos. decorum pretium, quod appreliatus sum ab eis.
Et erunt quasi fnrtes Epbraim, Et tuli triginta argenteos,
et Ixtabitur cor eorum quasi a vino : et projeci illos in domum Domini ad statuarinm
Et filii eorum videbunt, cl lxlabuntur, Et prxcidi virgam menm secundam, qux appellaba
et exsultabit cor eorum in Domino. (ur Funiculus,
Sibilabo eis, et congregabo illos , quia redemi eos: ut dissolverem germanilalem inter Judam et inter
el mulliplicabo eos sicutante fuerant mulliplicati., B
1 Israel.
Et seminabo eos in populis, Et dixit Dominus ad me :
et de longe recordabuntur mei: Adliuc sume tibi vasa pastoris stulli.
et vivent cum filiis suis, et reverlentur. Quia ecce ego suscitabo pastorem in terra,
Et reducam eos de terra jEgypti, qui derelicta non visitabit,
et de Assyriis congregabo eos; dispersum non quxret,
Et ad terram Galaad et Libani adducam eos, et conlritum non sanabit,
ct non invenietur eis locus : et id quod stat nnn enutriet,
Et transibit in maris freto, et carnes pinguium comedct,
et perculiel in mari fluctus; et ungulas eorum dissolvel.
Et confundentur omnia profunda fluminis, 0 pastor, et idolum, derelinquens gregem :
et humiliabitur superbia Assur, gladius super brachium ejus,
et sceptrum jEgypti recedet. et super oculum dextrum ejus :
Confortabo cos in Domino, Bracbium ejus ariditate siccabilur,
et in nomine ejus ambulabunt, dicil Dominus. et ociilus dexterejus tenebrescens obscurabitur.
[Cap. XI.] Aperi, Libane, pnrtas uias, \Cap. XII.] Onus verbi Domini super Israel.
ct comedat ignis cedros tuas. Dixit Doniimis extendens ccelum, et fundans
Ulula, abies, quia cecidit cedrus, lerram,
quoniam magnifici vastati sunt: et fingens spirilum hominis in eo.
Ululate, quercus Basan , r( Eccc ego ponam Jerusalem superliminare crapulx
quoniam succisus est saltus munitus. omnibus populi in circuilu :
Vox ululatus paslorum, sed et Juda erit in obsidione conlra Jerusalera.
quia vaslaia est magnificenlia eorum: Et erit:
Vox rugitus leonum, In die illa ponam Jerusalem lapidera oneris cunc-
quoniam vastata est superbia Jordanis. lis populis:
Hxc diciiDominus Dcus meus : omnes, qui levabunl [Al. levaverunt] eam, con-
Pasce pecora occisionis, cisione lacerabuntur :
qux qui possederant, occidebant, et non dolebant,, et colligentur adversus eam omnia regna [Al. om-
et vendebant ea, dicentes : ncs gentesj terrx.
BenedictusDominus, In dieilla, dicit Dominus, percutiam omnemequum
divitcs facti sumus : in stuporem,
Et pastorcs eorum non parcebant eis. et ascensorem ejus in amentiam :
Et ego non parcam ullra super habitantes lerram , Et super Domum Juda aperiam oculos mcos,
dicit Dominiis: et omnem equiim populorutn percutiam cxcitatc.
Ecce egn tradam homines, Et dicent duces Juda in corde suo :
unumquemqtie in manu proximi sui, et in manuu Confortenlur milii habitatores Jerusalem in Domino
regis sui : exercituum Deo eorum.
Et concidcnl lerram, In die il!a ponam duces Juda sicut caminum ignis in
et non eruam de manu eorum. lignis,
Et pascam pecus occisionis proptcr hoc, D et sicut b facicm ignis in feno :
o pauperes gregis! Et devorabunl ad dexteram et ad sinistram omncs
Et assumpsi mihi duas virgas, populos in circuitu :
unam vocavi Decorem, el liabilabitur Jcrusalem rursus in loco suo in
a
et alteram vocavi Funiculum : Jerusalem.
et pavi gregem. Et salvabit Dominus tabernacula Juda sicut in
Et succidi tres pastores in mcnse uno principio :
et contracta est anima mea in eis : ut nnn magiiificeglorietur domus David,
siquidem anima eorum variavit in rae. et gloria habitantitim Jerusalem contra Judam.
Et dixi: Non pascam vns : In die illa proteget Dominus habitatnres Jerusalem,
quod moritur, mnriatur : et erit qui offenderit ex cis in die illa, quasi
cl quod succiditur, succidalur : David;
et reliquidevorent unusquisque carnem -proximisul.I. El domus David qunsi Dei,
a Plurium numero leglt S. ipse Intarpres in Com- b Lecftim nnlea typographi, ut videlur, crrorc, /it-
raenlario Funkulos. Et Hebinice guoque esl, D^San mem pro [acem.
1075 LIBER ZACHARI^EPROPHETJE. 1074
sicut angelus Domini a in conspeclu eorum. A et dividentur spolia tua in medio lui.
Et erit in die illa : Et congregaboomnesgenlesad Jerusalemin prxlium.
quxrara conterere oranes gentes, qux veniunt et capietur civitas,
contra Jerusalem. et vastabuntur domus,
Et effundam super domura David et super habita- et mulieres violabuntur :
lores Jerusalem, Et egredietur media pars civitatis in captivitatem,
spirilum gralix et precum : et reliquum populi non auferelur ex urbe.
Et aspicient ad me, quem confixerunt Et egredielur Dominus, et prxliabitur contra gentes
etplangenteum planctuquasisuper unigenilum, illas,
et dolebunt super eum, ul doleri solet sicut prxliatus est in die certaminis.
in morte primogeniti. Et stabunt pedes ejus in die ilia super montera Oli-
In die illa magnus eril planctus in Jerusalem, varum,
sicut planctus Adedremmon in caropo Mageddon. qui est contra Jerusalem ad orientem :
Et planget terra: El scindelur mons Olivarum ex media parte sui ad
familix et familix seorsum; orientem et occidentem,
Familix domus David seorsum, prxrupto grandi valde:
et mulieres eorum seorsum : Et separabitur c inons ad aquilonem,
Familix domus Natlian seorsum, et medium ejus ad meridiem.
el mulieres eorum scorsum : Et fugietis ad vallem moniium eorum,
Familix domus Levi seorsum, _ quoniam conjungetur vallis montium usque ad
et mulieres eorum seorsum : " proximum:
Familix Semei seorsum, Et fugietis sicut fugistis a facie lerrxmotus iu diebus
el mulieres eorum seorsuro, Ozix regis Juda :
Omnes familix reliqux, et veniet Dominus Detts meus, omnesque sancti
familix ct familix seorsum, cum eo.
et mulieres eorum seorsum. Et eril in die illa:
[Cap. XIII.] In die illa erit fons palens doraui Da- Nnn eril lux, sed frigus et gelu.
vid, et habitantibus Jerusalem, Et erit dies una, qux nota est Domino,
in ablulionem peccatoris et menstruatx. non dies neque nox :
Et erit in die illa, dicit Dominus exerciluum, et in lempore vesperi crit lux.
Disperdam nomina idolorum de terra, Et erit in die illa :
et non memorabuntur ultra : Exibunt aqux vivx de Jernsalem :
b
Et pseudoproplielas, Medium earum ad inare orientale ,
ct spirilum iminundum auferam de terra. et medium earum ad mare novissimum,
El erit, cum proplietavit quispiam ullra, in xstateet in biemeerunt.
dicent ei pater ejuset mater ejus,, qui genuerunt Et erit Dojninus rex supcr oiiiiiem terram :
eiuii: in die illa erit Domiuus unus , et erit nomen ejus
Non vives : quia mendacium locutus es in nomine ununi.
Doroini, Et rcveitetiir omnis lerra usque ad desertum,
et configent eum pater ejus et mater ejns, geni- C de colle Remmon ad austrum Jerusalem :
tores ejus [Al. qui genuerunt euui], cum pro- Et exaltabilur, el babitahit in loco suo,
pheiaverit. a porta Berijamin usque ad locum portx prioris ,
Et erit: etusquead portam anguloruin :
In die illa coufundenlur prophetx, unusquisque ex et a tufre Ananeel usque ad torcuhtria regis.
visione sua cuni proplietaverit: Et habitabunt in ea,
nec operienlur pallio saecino, ut mentianlur : el anaiheina non erit amplius :
Sed dicet : Non suin prnphela, sed sedebit Jerusalem secura.
homo agricula ego sum : Et bxc ei it plaga, qua percuiiel Dominusomnes gen-
quoniam Adaiu exeinplum meum ab adolescenlia tes qux piignaverunt adversus Jerusalem :
mea. labescet caro uniuscujusque slaiitis super pedcs
Et dicelur ei: suos,
Quitl sunt plagx isix in roedio mauuum tuaium? et oculi ejus coniabescent in forammibus suis,
Etdicel: et liugua eorum contabescet in ore coiuin.
His plagalus sum in domo eorum, qui diligebant me. In die ilia c.rit iiiiiiultiis Domini magnus in eis;
Framca suscitare super pastorem meum, el apprebendet vir manum proxinii sui,
et super virum colixrenfem inihi, dicif Dominus et consereiurniaiius ejus supernianum proximUui.
exerciluum: Sed et Judas pugnabit adveisus Jerusaleni :
Percute pastorem, et dispergentur bves ; et conver- el cnugregabuntur divilix omnium gentiuui in cir-
tam niaiium meam ad parvulos. jv cuitu,
Et crunl in oinni lerra, dicit Dominus : aurum, et argentum el vestes multx satis.
paries dux in ea dispergentur, el deficient; El sic erit ruina equi el rouli,
et tcrtia pars relinquetur in ca. cameli et asini,
Et ducam tertiam partein per ignem, el omiiium jumentorum , qux fuerint in caslris
eturam eos sicut uriliir argenluni, illis,
cl probabn eos sicut probatur aurum. sicut ruina hrtc.
Ipsevocabit nomen niciini, Et omnes qui reliipii fuerint de universis genlibus,
et ego exaudiam eum. qux venerint contra Jerusalem,
Dicam : Populus meus es : ascendent nb anno in annuiii, ul adorent regem
ct ipse dicet, Doiniuus Deus mcus. Doniiiium exercituum ,
[Cap. XIV.J Ecce venient [A/. veniuiilj dies Domini, el celebrent festivitateni tabernaculoruiii.
a Exemplaria Canonis, i« conspectuejus. MART. rum vocanlur prophelm.
b Vocat vero «.Ttl&gi.n Comnientario Proplietas : ' Rectius vulgati, atque ipse, utvideiur, S. Paler
hocque ipsum nomen edissereus ex Gra-co : Proi prxlegit in Coinnient. medium tnontis , pro mons.
pseudoprophetis, inquit, inHebraico absolule legunlur Certe in archelypo quoque Ilebrxo cst uhVE medium
prophetm, id esl, NEBIN,qui ct ipsi pseudoprophetass montis.
sifjnificani; sed lameii et o.bethnicis sacerdotesidolo-
1075 S. IIIERONYSWDlylNA BIBLIOTHECA. 1076!
Et eril: A qux nnn ascenderinl ad cclcbrandam fcstivitalem
qui non ascenderil de familiis terrx ad Jerusalem, tabeinaciilorum.
ui aduret regeni Dominum exercituum, In die illa erit quud siipcr frenum equi esi, san ittini
non eril super eos imher. Domino :
Quod el si familia JSgypli non ascenderit, et non et eiunl lebetes iu dumo Domini quasi phialx co-
venerit: ram altari.
nec super eos erit, Et erit omnis lebes in Jerusalem et in Juda sanclifi-
sed eril ruiua, quia perculiet Domiuus omues catus Domino exerciiuum :
gentcs, et venieut omucs iniuiolaules , et sument ex eis,
que non asccnderinl ad celebrandam feslivitatem et coquent in eis :
taheriiaculorum. et non erit mercator ullra in doino Domini exer-
Hoc crit peccatuni AJgypti, cituuin in die illo.
et hoc peccnium oninium gentium,
Explicit liber Zacharice prophelm.
INCIPIT
LIBER MALACHI/E PRGPHET^E.
[Cap. l.J Onus verbiDomini ad lsrael in manu Ma- B meo oblalio munda,
lachi. quia niagmini est nomen meum in gentibus, dicit
Dilexi vos, dicit Dominus. Doniinus exercituiim.
el dixistis : in quo dilexisli nns ? Et vos polluisli illud in en quod diciiis :
Noiine fraler erat Esau Jacnb, dicit Doroinus, Mensa Doininj coutaminaia est:
et ditexi Jacob, Esauaut>-m od:o bahui? et qimdsuperpiiiiitiir, cnnieinpiibile est, cum igne
Et poui niontes ejus in soliiudincm , qui illud ilevoral.
et lia-rediiatem ejus in dracones deserti. El dixistis : Ecce de labore,
Quod si dixerit Idumxa : Destrueti siiinus, ei exsiifflaslis illud, dicit Dominusexercituum ;
sed reverientes xdificabiuius, qux destructa sunl : Et intulistis de rapinis claudum, el languidum,
Hxc dicil Dominus exercituum : cl inliilistis munus :
Isti xdificabunt, el ego destruam : Numquid suscipiam illud de manu vestra ? dicit Do-
et vucabunlur lerniini impielatis, minus.
et pnpulus cui iratus est Dorainus usque in xler- " Maledictus dolosus,
niini. qui habet iu grcge suo masculum, et voium la-
Et oculi vestri videbunt : cicns immollit debilc Dninino :
et vos dicctis : Quia rex magnus egu, dieii Doniinus exerciluunt,
Magnificetur Diminus super lerminum Isracl. et nomen meum horribile in gentibus.
Filius lionorai patrem, [Cap. II.] El iiiinc ad vos mandatum boc, o sacer-
et servus doniinum siiiini : p dotes,
Si ergo Pater cgo suui, uhi est honnr meus? u Si nolueritis audire, et si nolueritis ponere super
et si Dominus ego sum, ubi e.it timor ineus? cor,
dicit Doininus exercituum : ut deiis gloriam nomini meo, ait Dominus exerci-
Ad vos, o sacerdotes, qni despicilis i omen meuin, tuum :
et dixisiis : in quo despeximus nomen tuuin? Mitiam in vns egesiaiero,
Offertis super allare meum paneni poltutum, et maledicam benedictionibus veslris,
et dicilis : In quo polliiiuius te? et maledicam illis :
In eo qnod dicilis : quoniani non posuistis super cor.
Mensa Dumini despecta est. Ecce ego projiciam vobis brachium,
Si offcralis cxcum ad immolandum, nonue mnlum et dispergam super vultum vesirum
e.-t? stercus soleniuitatuni vestrarum ,
et offeratis clauduro, et languidum, nonne maluin et assumel vos secum.
esl? Et scietis quia misi ad vos mandatum istud,
Offer illud duci luo, si placuerit ei, utesset paclum meum cum Levi, dicit Dominus
aut si susceperit facieni luam, dieit Dominusexcr- exerciiuum.
ciluum. P.ictum meum fuit cum eo vitx et pacis ;
Et iunic dejirecauiini vulluro Dei, ut misereaiur et dedi ei limorem, et timuit me,
vestri et a facie nominis mei pavcbat.
(de manu enini vestra factum est boc), Lex verilatis fuil in ore ejus,
si quomodo suscipiat facies veslras, dicil Dominus D el iniquitas non est inventa in labiis ejus :
exercituum. In pace et in xquitate ambulavil mecum,
Quis est in vobis, qui claudat oslia, et multos avertit ab iniquiiatc.
et incendat altare mcuin gratuitn? Labia eniui sacerdotis custodient scienliam,
Nun cst mibi voluulas in vobis, dicil Dominus exer- et legem requirent ex orc ejus :
cituuin : quia angelus Domiiiiexerciluum est.
etmunus non suscipiam de maiui vcstra. Vos aulem recessistis de via,
Ab ortu enim solis usque ad occasum, magnum est et scandalizasiis plurimos in lege :
nomen meuiu in gentibus : Irritum fecislis pactum Levi,
et in oinni ioco sacrilicatur el offertur nomini dicit Dominus exercituum.
a In coramenlariis incipit ab hoc versu alteruin
caput : a qua lamen divisione textus alli originale*
dissentiunt.
W77 LIBER MALACHIiEPROPHETJE. 1078
Propier quod et cg.Odedi vos contemplibiles, el hu-,A Revertimini ad me,
miles omuibus populis, et reveriar ad vos, dicit Dorninus exercituum.
' sicut non servastis vias mcas, El dixistis : ln quo revertfniiur ?
el accepistis facieni in lege. Si nffiget lioino Deuui,
Ntimquid non pater unus omnium noslrum? qtiia vos cnnfigilis me?
Numquid non Dcus unus creavit nos? Ef ilixistis : In quo conliximus le?
Quare ergo despicit unusquisque nostrum fralrcm Indeeiinis, et in piimitivi-.
suum, Et \n pPHPriavps.maledjpli fisHs,
violans paplum pi)trun}npslfpruin ? e( vos me confixjslis, gens (pta.
Transgressus. est Juija, Illler.ie oiiinein decimaul in liorreuiii, el sit ciLus
et aboiuinatio facta esl in Israel et in Jerusalem : in domo mea,
Quia contaminavit Judas sanctificalionem Doijiiui, et prohate nicsuper hoc, dicil Dnminus :
quam dilexit : Si nnn apcruero vohis cataractas toeli,
el habuit liliam dei alieni. ct effndero vohis benediciionem usque ad abun-
Disperdel Dominus viruni qui feceril hoc, magl-: dantiain,
slrum el discipulum de labernaculis Jaeob, Et increpaho pro vobis devorantem, et non cor-
et offerentem inuuus Doniiuo excrciluum. rumpei frucluui terrx vestrx :
Et hoc rursuin fecisfis, nec erit stenlis vinea in agro, dicil Dnminus
operiebatis (acrymis allare Domini,flelu, et a mu- exercitunm.
g'i", n El beatos vos dicent nmnes gcntes :
ita ut ulira non respiciam ad sacrificium, " eritis eniin vos terra desidcrabilis, dicit Dominus
nec accipiam placabile quid de nianu veslra. exercituum.
Et dixistis : Quam ob causam? Invalueruni super me verba vcslra, dicit Doniinus.
quia Dominiis testificatus est inler (e , Et dixistis:
et uxorem pubertatis tux, qoani tu despexisti : Quid locuti sumus contra le?
et hxc particeps tua, et uxor foederis lui. Dixistis :
Nnnne unus fecit, Vanus est, qui servil Deo :
et rcsidutim spiritus ejus est? Etquodeinoluinentuiii quia custodivimus prxcepla
Et quid unus quxrit, nisi scmen Dei? . ejus,
Custodite ergo spirituin vestrum, el quia ambulavimus iristes coram Domino cxer-
et uxorein adolescentix tux noli despicere. cituum ?
Cum oilio hahueris, dimilte, Ergo nuncbeatns dicimus arroganles :
dicit Doiniiiiis Dcus Israel : sii|tiidem xdilicati sunt facieiites impictatem;
Operiet auteiii iniquitas veslimentum ejus, et lentaverunt Deum, et sal\i facli sunt.
dicit Duminus exercituum : Tuuc lociitisunt tiuientes Doniinum [Al. Dcuin)
Custodite spiritum vesirum, unusquisque cuni proxuno suo :
et noliti: despicere. Et attendit Dominus, ct audivit :
Laborarc fecistis Dominum in sermonibus vestris , et scriptus est liber nionumenli corarn co timen-
et dixistis : In quo eum fecimus laborare? libus Dominum,
In eo cum dicerelis [Al. quod dicitisj: C et cogitanlibus nomen ejus.
Omnis qui facit maliini,? bonus cst in conspcclu Ef eruni niihi, ail Doniinus exercituum, in die qua
Doiuini, et tales ci placent: ego facio, in peculiiiui :
aut cerie uhi est Deus judicii? parcam eis, sicut parcit vir lilio suo servientisibi.
[Cap. III.] Ecce ego miito angelum meum, Et convcrtemini, et videbitis quid sit intcr jusluin
el prxparabit viam aute faciem meain. et impium,
Et statiin veuiet ad templuin suum Dominator, el inier servienicni Deo, et non servicntem ei.
quem vos quxrilis : [Cap. IV.J Ecce eniin dies veniet succensa quasi ca-
et angelus leslanienli, quem vos vultis. iniiius :
Ecce venit, dicil Doininiis exercituuin : et erunt omnes supcrbi, et omnes facientes im-
ct quis poterit cngilare diem adventus ejus, pietateni, stipula:
et quis stabit ad videudum eum? El inflanimabil ens dies veniens, dicit Dominus
Ipsc enim quasi ignis conflans, exercituum,
el quasi herba fuilonum : qux non relinquet eis radicem et gerineii.
Et sedebit conflans, et emundans [A(. add.'quasij El orietur vobis tinicnlihus nunien nieuui Sol justi-
aigenluin, lix,
et purgahit lilios Levi, et sanitas in penuis ejus :
etcolabit eos quasi auruni et qunsi argentum, et egredieraini, et salietis sicut vituli de ar-
et cril Dniniiioofferentes sacrificia in juslitia. mento.
Etplacebit Dominii sacrilieiiim .luda et Jerusalem, D Et calcahitis impios, cum fucrint cinis sub planla
siculdies sxculi, et sicut anni antiqui : pedum vestrorum,
Et aecedam ad vns in judicio, in die qua ego facio, dicit Dominus exercituum.
et ero testis velox malelicis, et adultcris, ct per- Menienlole legis Mosi, servi mei,
juris, quam inaudavi ei in Horcb ad omncm L-rael, prx-
ei qui calumniantur raercedero mercenarii, cepta et judicia.
viduas, et pupillns, Eccc ego niitiain vohis Eliam prnpheiain,
et opprimunt peregrinum, antequain veniat dies Domiui inagnus, et.borri-
nec limuerunt me, dicit Dominus cxercituum. bilis.
Ego enim Domiiius, et non mulor : Et convertet cor patrum ad filios,
et vos lilii Jacob non estis consumpti. et cor (iliorum ad patres eorum :
A diebus enim patrum vesirorum recessisiis a legi- Ne forte veniam,
timis meis, et perculiam terram anaibemale.
et non cuslodistis :
a Al. gemiiu : in llebrxo est, ~~>2H,quod quidem plus quam gemitum sonat, ac proprie esl clamor
intermorientis, s :u fremitus.
Explicit liber Malachimproplietw.
1079 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 1080
S. EUSEBII
HIERONYMI5
STRIDONENSIS PRESBYTERI,
DIVIFLE BIBLIOTHEC^E
PARS PRIMA.
ORDO TERTIUS, HAGIOGRAPHORUM.
PR.EFATIO S. HIERONYMI IN LIBRUM »
JOB.
Cogor per singulos b Scripturx divinx libros ad- AVquod in parlibus susceperunt, aut interpretationem
versariorum respondere maledittis ; qui interprela- meam cum asteriscis suis radere. Neque enim fieri
tionem meam , reprehensioneni Septuaginla Inter- potest, ut quos plura inlcrmisisse d perspexerint,
pretum criniinanlur : quasi non ci apud Grxcos non eosdem etiam in quibusdam errasse faleantur,
Aquila , Symmachus, el c Tbeodolio, vel verbuin e prxcipue in Job : cui si ea qux sub asteriscis addita
verbo , vel sensum e sensu , vel ex ulroque com- sunt, subtraxeris, pars maxima e voluminis delrun-
mixlum , et medie temperatuni genus iranslationis cabitur : et boc dumtaxat apud Grxcos. Cxterum
expresserint: et omnia veleris Instrumenli volumina apud Latinos , anle eam translaiionem , quam sub
Origenes obelis asteriscisque distinxerit, quos vcl asteriscis et obelis nuper edidimus , f seplingenli
additos , vel de Theodotione sumplos , traiislationi ferme aut octingenti versus desunt; ut decurtatus
antiqux inseruit, probans defuisse quod addilum et laceratus corrosusque liber, foeditateni sui publice
est. Discant igilur oblrectatores mei recipere in toto, legenlibus prxbeat. Hxc autem translalio nullura dc
a Jobi librum, ut el sequentem Estberx cum al- veteris Testamenti, hoc roodo legendum : Seplua-
tero Palatino-Vaticano ms. coniulimus , qui niimcro ginla ferme aut ocloginta versus desunt, non septin-
24 prxnotatur, ct totus majusculis, ut vocanl, lilteris genti (erme aut octingenti. Scilicet, legerat epislolam
exaratus, taniam et velHStatis et probx nolre prx se Ussern Amarchani ad Ludovicum Capellum in qua
fert speciem, ul si Veronensem excipias, qui libros vir ductus de versibus, seu <myMf libri Job disse-
Ilegum cxbihet, ex omnihus fere , quos vidi, aliis rens, apposite istud observat: Hestjchius, inquil, vel
Bihliorum codicibus principem locum oblincre pos- B ] qutcumque ineditarum in libros sacros Hypolhesium
sit. Ilinc euin ct paulo religiosius tractamus , quain auctor \utl, dislinclione hic aditibita, librum Job sinc
cateros, ut levioris etiain interdiim moincnti va- astertscis quidem 1600, <mZotffhabuisse nolat, cum
rianies lectiones , aui mendusas quoquc annolare asteriscis vero 2200. Quod perlecte quadrat ad velu-
non omitiamus. stissiroa antiquiialis inonumeiiia : nam Catalogus
b Palalinus ms. in Scripluratn divinam. lihrorum Scriplurx sacrx coneinnatus ad velustio-
c Idem ms. et Theodotionvel verbo , vel settsu, vel rcm Hieronymo Latinani editioncm, et ante annos
ex ulroque, eic, quod lanien iinprobariin. Paulo quo- mille exscriptns in fine nusiri voluminis Epistolarum
qued post, Testamenti bahct pro Instrumenti. S. Pauli, tribuit libro Jnb numeruui i. DCversuum,
Viiiosc lectom a Martianxo susceperint, quod id est, 16U0.In exemplaribus autem Canonis He-
nullum reddit, aut ccrtc iiicoinniodum sensuiu. In braicx veruatis, qux a--tx*p5>g Jobi volumen habent
Apolngia S. Paiiis conlra Rufinum lib. n nuni. 29, dislinctuin ac descriptum, numeranlur per cola et
ubi pixlaiionein hanc suam verbo tenus repelit, comuiata versus duo millia dttcenti viginli septem vel
restituinius pridcm pcrspexerint, quod vcrbum et, flinpiius. Uude manifestum cxstal lihrum Job apud
recte babet cum sensu, et in iis etiam, quos editor Laliuos inutilum fuisse seplingentis ferme versibus
Benedictinus consuluit, niss. cudicibus reperiiur. ante eam translationem, quam sub asteriscis et obe-
Nilnloseciiis nuuc malini ad anliquissimi Palaliuii lis Hieronymus edidit. Ealetur quoque hujusmodi de-
fidcm quidquid illnd est verhi, peniius hinc loci ex- fectus Ongenes in epistola ad Africanum, prxserliro
sulare : ut miilto elcgantius subinielligas pro eu, fa- cuiii de niediu libri Job, ait: Rursum plurima per
tetiltir, ex tuhsequenti isocolo : sensusquc sit, lierii ^_ medium totum apud Ilebrwos posita reperiuntur, non
iion posse, ui quos fatenlur, plura intermisisse, non[ itcmgpudnos: smpiusqualitor veltres (versusdesunt)
cosdeui faieaniur, in quibusdam aberrassc. inlerdum el qualuordecim, sedecim et novemdeciin.
0 Abest aPalatino nis. TOvoliiniiiiis,integro lameni Et quid me oportet hcec cnumerare, qum multo tabore
sensu. Mux quoquc ante editionem iegilur , pro attlei collegimus, tte nos lateret discrimen Judaicorum nos-
eam translalionem. trorumque exemplarium?Creterum noniiulli mss. hanc
f Falsus esl bic nuperus auctor, ut iu aliis locis5 prxferuut eodeni in loco variantem lectionem : Se-
bene mullis, cum opinalionis pruprix coniinentai plingentiferme aul oclingentiversus sunt, quibusdecur-
lamquam intelligenlix leges nobis delinire prxsu- tutus et lacerulus, elc. MAUT.
inil. Ail igitur lib. 1, pag. (3, llisiorix sux Criiicx
1081 PRrEFATlO HIERONYMl 1N LIBRUM JOB. 1082
vcteribus a sequitur inlerprelem; sed ex ipso He- \ solutis : quod melrici magis, quam simplex lector
^raico, Arabicoque sermone, et imerdumSyro, nunci inielligunt. A supradicto aiilem versu usque ad fidem
vcrba, nunc sensus, nunc simul ulrumque resonabit. libri, parvum comraa quod remanet, prosa orationc
Obliquus enim etiam apud Hebrxos tofus liberfer- cnniexitur. Quod si cui videlur incredulum, melra
tur et lubricus : el quod b Grxce rhelores vocant, scilicet esse apud Hebrxos, et in morcm nostri
eo-%ripx-io-[iivog, dumque aliud loquitur, aliud agit: Flacci, Grxcique Pindari, et Alcxi, et ll Sappho,
ut si velis anguillam autc murxnulam slrictis le- vel Psalterium, vel Lamentationes Jeremix, vel om-
nere manibus, quanto fortius presseris, tanto citius nia ferme Scripturarum cantica comprehendi, legat'
clabilur. Memini me ob inlelligenliam hujus volu- Philonem, Josephum, Origenem, Cxsariensem Eu-
rainis, 0 Lyddxum quemdara prxceptorera,qui apud sebium, el eorum testimonio me verum dicere com<
Hcbrxos primus haberi putabatur, non parvis rede- probabil. Audiant quapropler canes inei, idcirco me
misse nummis: cujus doclrina an aliquid profeceriro, in hoc volumine laborasse, non ut interpretalionem
ncscio : lioc unum scio, non potuisse me interpre- anliquam reprehenderem, sed ul ea, qux in illa aut
tari, nisi quod ante inlellexeram. A principio ilaque obscurasunt, autiomissa, aut certe scriptorum
vuluminis , usque ad verba Job, apud Hebrxos e vitio depravata, manifestiora nostra interpretatione
prosa oratio est. Porro a vcrbis Job, in quibus ait, B fierent : qui el Hebrxum [ A/. ut qui Hebrxorum ]
sermonem ex parte didicimus, et in Latino pene ab
Pereat dies, in qua natus sum,
et nox, in qua diclumest, conceptusest homo, ipsis ineunabulis inter grammaticos et rhetores et
pbilosophos delriii sumus. Quod si apud Grxcos,
usquc ad eum locum, ubi ante finem voluminis scrip- post Septuaginla editionem, jam Christi Evangelio
lum est: coruscante, Judxus Aquila, Symmachus, et Theo-
Idcirco ipseme repreltendo, doiio, judaizantes hxreiici, sunt reccpti, qui multa
in
et ago pwnitentiam favitla et cinere :
mysteria Salvatoris subdola interpretatione eelarunt,
hexametrif versus sunt, daciylo spondxoque cur- et tamen in 'E?«7T).OI> , habenlur apud Ecclesias, et
rentes : et propter lingux idioma, crebro recipien- explanantur ab ecclesiaslicis viris : quanto magis ego
lcs et alios pedes, non earumdem syllabarutn, sed Clirislianus, de parentibus Cbristianis k nalus, et
corumdem temporura. Inlerdum quoque rhytbmus vexillum crucis in mea fronle portans, cujus slu-
ipse dulcis et linnulus fertur numeris lege s metri dium fuit omissa repelerc, depravalal corrigere, et
a Verbum, sequitur, in Palalino ms. hic tacet : ([1timplex tector intetligit. MART.
mox renoeavit legilur pro resonubit. Cxterum et S. — lllud metri iu Palatin. ms. desideratur, ut el in
Gregorius Magnus Jobi librum ex Hebrxo et Arabico plcrisque aliis codd. Marlianxo inspeciis. Olim pro
sermone constare tradit. nielri erat, pedum. Prxstabat vero utramqnc vocem
b Palatin. ms. GrrBcirhetores. inducere; aperte enim S. Doctor alludit illud Hora-
< Restituimus murmnulam , quam vocem el mss. tianum de Pindaro : numerisquefertur Lege solulis.
b Sic efferunl pari consensii editi ac mss. libii.
omncs, et vetnstiores editiones prxferuul. Sic etiam
Beda , atque alii medix xlalis scriptores apud Hie- Jubet vero Clericus ad grammalicx leges, Sapphus
ronyinum legunt. Marlianxus auieni murmnam, re- rescribi, 1
aut Sapphonis.
scribi voluit, hac diicius ratione, quod murmnula De metris Hyninorum aut Psalmorum locutus
vxoY.opi.o--ix£>g catenula dicerelur a similiiudiiie piscis est Pliilo ubi de Essenis sermoiiein instiiuit : Josc-
sic dicta. Quasi minus de pisce , quam de ejusmodi pbtis autem versus in Scripturis hexamelros agno-
caienula , qux et in Canticis Caniicorum iuemora- scit Aniiquitatuin Jmlaicaium Iib. II, cap. 7. Nihil
lur, ex nominis analogia posset diininutivo inodo id genus lcgi apud Origenem usque in prxsens : at
appcllari. apud Eusebium Cxsariensem conceplis verbis scri-
—In editis, inquepluribus, mss. pro »iMi-a;na,cor- pia leguniiir istlixcPrxparatiouis Evangelicx lib. xi,
rupie murenulam legimus. Et qnis nesciat murmnam cap. —
5. MART.
esse piseem non dissiniilemanguillx, murmmdamau- Recole Prxfationem in Chronicum Eusebii, ea-
tcm culli auruin quod ita nuncupal vulgus, Hieronyino que in primis verba : quid perfectius Job ? Qnmomnia
Iradenie: quia scilicetnielallu in virgulas lentescente jv hexamelris, el Penlamelris versibus, ut Josephus, et
quxdam ordinis flexuosi catena conlexilur, cx piscis Origenes scribunt, apud sttos composita decurrunt.
ulique imagiue vocabulo conformaio. Vide epist. dc Scriptorum quoque testimonia, ex quoruni sententia
laudihus Asellx ad Marcellam. MART. hic loquiiur S. Paler, ibi aniioiaiilur.
d Ms. Palatin. Judwum quemdam, clc, Dicimus eo i Voces aut omissa, nescit Palalin. ms. qui et mox
de hominc in S. Docluris Vita. legii, quia Hebrmorum sermonem, elc.
e Mss. aliquot, prosaica oratio est. MABT. k Iterum ignorat idcm ms. hic vocem natus. Quod
' De istius modi versibus, ac ineiris Scripturarum porro aitS. Pater, vexillum se crucis in fronte por-
divinarum plenius disputalum est m Prolegomenis tare, illurt prbprie iunuil Cruris signum, quod cum
liujus Bibliotliccx. MART. odore chrhmalis signamus iit fronte, in baptismo, ut
&— Qu'd nobis videatur de metris hisce Hebrxi luquitur juslus Urgelitanus. Id ipsum notat sxpc
lextus, in prxfatione explicamus. alibi, et in cap. ix Ezecliielis de Crucis signo, quod
K lla ms. Bibliorum sacrorum codex Ecclesix in Chrislianorum frontibus piitgitur. Et Ennodius Epi-
Narbonensis, alii non habent verbum metri, sed so- gram. xvn:
lummodo, numeris tege solulis. Diversam valde le- Nosfrontissigno credimuresse Dei.
ctionem retinet exeroplar Biblicuui ms. monasierii
nostri B. Marix Deauratx Tolusanx, inquo scriptuiu 1 Hxc quoque verba, corrigere et sacramenla, ab-
reperi : Interdum quoque rlnjllimus ipse dutcis, el siint a Paiatino codice, amauuensium, ut videlur,
tinnulus fertur nuuierus, quod metricus magis quam incuria.
1083 S. HIERONYMIDIVINAUlbLIOTIILCA. 1084
sacramenta Ecclesix puro ac fideli aperire sermone, t { meisque permiltant paupcres haberc sehedulas, ct
vel a fastidiosis, a vel a malignis lectoribus non de- non tam pulchros codices, quam cnundaios. Uira-
beo reprobari? Ilahcant qni volunt veleres libros, quecditio, et Sepluaginta J juxla Grxcos, et mea
vel iu membranis purpureisb auro argenioquc de- juxta liebrxus, in Latinuin meo labore translata cst.
scriptos, vel c uncialibtis, ut vulgo aiunt, lilleris, Eligal uuusquisquc quod vult: el studiosum eme
onera magis exarata, quam codices:dummodo niilii, magis, quam malevolum probel.
a Solus Canon San Germanensis, a maledicis le- quasi ad cubiti speciem exaranlur. Illud vero apene
ctoribus. MART. meiidosiiin cst, quod prafeiunl qnidam mss. initia-
b Ejusniodi codicum in membranis pnrpurcis, lii- libus : ac fruslra sunt ttini Martianxns, qui ejus no-
lerisque ex argcnto descripius iiiiusaptid nnssuper- miuis eiiuideni esse scnsum auluinai, liiiu alii, qui
est iu Vernnensis Ecclesix biblimheca, qui Evange- cas puiant lilieras imlicari, qux iuilin periodi aul
liortim versionem Lalinam anie Hieronymianam cou- capitis grandiores scribcreniur, minusciilo, ut vo-
linei, (lc quo cl sulisequenli tomo diceiuus. cint, characiere jam intioilucin : quod Ilieronymia-
0 Duo aui tres inss. pro uncialibus, leguut eodem nis lemporibus probe sciiint non convenire, qni ejus
scnsu, imlitttibus. MART. rcvi scripluram callenl.
—Unciales quas vocat Ilieronyinus, litteras, Glossi 11Haiic Jobi versionero Latinam ex Grxco abs
in cnd. Vaticano 135expiinil longas. Budxiis de Assc llieronymo annolalain , tomo sequenli cuni aliis
lib. i, illas vult pollicis crassitudine exaraias. Mulio ejusdem lihris suo loco exhiheinus.
autem esi verosimilius, sic dictas cerix iiiagniiu- .. e Uiruinqiie exemplai-Canonis cum duodecim aliis
dinis lilteras, qua; ad uncix grandiiatem propor- niss. cnijicihus scri,iiuin li ibet se prn me, el stitdio-
tione quadam accederent, quariuii speciinen in an- sumse maifts, qtiam malivolum probet. Lligal igilur
tiquinribus nonnullis codicihus videre est. Eo pacto uniisquiBquequod vult inler variaulcs istas lectio-
cubitateseas vulgn dicinius, quxin lapidibus superne nes. MART.
locandis et lougius ab oculoiuni acie, grandinres
INCIPIT
LIBER JOB".
[Cap. I.J Vir erat in terra Hus, nomine Job, et C Sed cxtende paululum manuin luam, et tange cuncta
cral vir ille simplcx, et reclus, ac limens Deuni, cl qux possidet, nisi in facie fua [Al. faciem tuam] be-
recedens a malo : natiquc sunt ei seplem lilii, et nedixerit libi. Dixil ergo Dnminus ad Salan : Ecce,
Ires filix. Et fuil possessio ejus, sepiem millia universa qux hafiei, in nianii lua siinl : lantnni in
ovium, et tria inillia camclorum, quingenta quoque eum ne extendas manum tnam. Egressusque cst
jtiga bnum, et quingente asinrr, ac familia nmlla Salan a facie Dnmini. Cum aulem quadam die filii
uimis : erslque vir ille magnus inier oinnes orien- et filix ejus cumederent et bibercnt vinum in domo
lales. Et ibant filii cjus, ct facicbanl conviviiim per fialris sui primogenili, nuniius venit ad Job, qui
domos, unusquisqtie in die suo. Et miitentes voca- dicerel : Boves arabant, ei asinrc pascebantiir jnxla
bant tres sorores suas, ut comederenl et hiberent eos, et irruerunl Sabxi, tnlerunlque omnia, et pue-
cura eis. Cumque in nrbem transisseiil dies convivii, rns percusserunl gladio, ct evasi ego solus, ut nun-
niitlebal ad eos Job, et sauclificabat illos, consur- liarein tibi. Cumque adhuc ille loqueretur, veuit
gensque ililiiculo offerebat holocausla per singtilos aller, et dixit : Iguis Dei cecidit e ccelo, et lactas
[Al. pro singulis]. Dicehatcnim : Ne forte peccave- oves puerosqne consumpsii, et effngi ego snlus, ui
rinl filii mei, et benedixerinl Deo iu cnrdihus suis. nuntiarcin libi. Scd et illo adhuc loquente, venit
Sic faciehat Job cunclis diehus. Quadam aulcni die, U alius, et dixit: Chaldxi fecerunt tres turmas, cl in-
cuni venissenl filii Dei, ut assisiercnt cornm Doniino, vasenint camelns, et tulerunt eos, necnon et puerns
adfuit inter eos etiam Salan. Cui dixil Dmuinus : percusserunt gladio, et ego fu»i solus ut nuntiareni
Unde venis? Qui respondens, ait: Circuivi tcrram, tibi. Adhuc lnquebalur ille, et ecce alins inlravit, et
et perambulavi eam. Dixitque Dominus ad eum : dixil: Filiis tuis et filiabus vcsceniihus el bibenlihus
Numquid considerasii scrvum mcum Jnb, quod non vinum in domo fralris sui primogcniti, repenie ven-
sit ei similis in lerra, homo simplex , et rectus, et tus vehemens irrtiit a regione deserli, et concussit
limens Deuin.ac rccedens a malu? Cni rcspondens qtiattior angnlos doinus, qux corruens oppressit li-
Satan, ait : Numquid frustra limct Job Deum? beros tuos,et mortui sunt, et effugi ego solus, ul
nonne lu vallasti eum, ac domum ejus, universam- nunliarem tibi. Tunc surrexit Jub, et sciditb tiini-
que substantiam per circuiium, operibus manuum cam suam, ct tonso capite corruens in lerram, ado-
ejus benedixisti, et possessio illius crevit in terra ? ravit, el dixit: Nudus egressus sum de utero malris
a Palatino hactenus laudato ms. altcrum nnnc perantiquum atqne emendatum.
jungimus ex eadem Vaticana biblioiheca, qui olim b Palalin ms. cum vtilgatis, veslimenlasua.
reginx Suecorura fuit, nuin. 7 prxnolatum, sane
1085 LjBERJOB. 1086
mex, nudus et [ A/. et nudus] revertar illuc : Do- .% et noxin qua dictum est: Conceptus cst homo.
ille vertatur in tenebras,
rninus dedit, Dominus abstulit: a sit nmnen Doinini: Dies non requirat eum Deus desuper,
benedictum. In omnibus his non peccavit Job ne- b et non illuslret [Al. illustreturj lumine.
qne siulliini quid cnnlra Deum loculus est. Obscurentcum lenebrx, et umbra [At. umbrx] mor-
[Cap. II.J Factum e>t auiero, cuni quadam die ve- lis,
occupet eum caligo, etinvolvatur amaritudine.
nisseni filii Dei, et starent corain Domino, venissel Noctei» iilam tonebrosns lurbo possideal,'
quoque Satan inter eos, etslarel inconspectu cjus, iiiin cnmpiitetnr in diebus anni,
ut diceret Dominus ad Satan : Undevenis? Qui re- nec numereiur in mensibus.
ail :Circuivi et eam. Sit nox illa solilaria
spnndens terram, perambulavi nec laude digna :
Et dixit Dominus ad Satan : Numquid cousiderasti Maledicantei qui maledicunl diei,
servum meum Job : quod non sitei similisin terra, qui parati sunt susciiare Leviallian.
vir simplex el rectus, ac tiinens Deum, etrecedcns Obienebreuiur stellx caligine ejus :
exspeclel luccm, et non videat,
a malo, etadbuc retiuens innocentiam? Tu autem nec orlum surgentis aurorx :
comniovisti me advcrsus euni, ut affligerem illum Quia non cnnclusit osiia veniris, qui portavit me,
frustra.Cui respondens Satan, ail: Pellem pro pelle, _ nec abstulil mala ab ncalis meis.
Quare nnn in vulva moriuus sum ,
cicuncla qux habet bomo, dabit pro anima sua : " egressus ex utero non statim perii ?
aliuquin miitemaniim tuam, et lange osejus et car- Quarc exceptus genibus ?
neni, ct lunc videbis quod in c facie lua benedicat Nnnc cur lactalus uheribus ?
cnim dormiens silerem ;
tibi. Dixitergo Dominus ad Satan: Ecce in manu etsouino meo requiescerem :
tua est, verumtamen animam illius serva. Egressus Cum regihus et consulibus terrx ,
igitur Salan a facie Dnroini, percussit Job ulcere Aut qui xdilicanl sibi solitudines :
cum principilius, qui possident aurum,
pessimo, a planla pedis usque ad vcrlicem ejus : qui et replent dnmos suas argento :
lesta saniem radebai, sedens in sterquilinio. Dixit Aut sicut abortivum absconditum non subsisterem,
autem illi uxor sua : Adhuc lu permanes [A/. per- vel qui concepti non viderunt lucem. [Al. solem].
inanens lu] iu simplicitate tua ? benedic Deo , et lbietiropii cessavcrunla ttimullu,
ibi requieverunt fessi robore.
d
morere. Qni ail ad illam :Quasi una de slultis lo- Et qunndam vincii pariter sine molestia ,
cuta es. Si bona suscepinius de manu Dei, mala non audierunt vocem exactoris.
Parvus etiuagnus ibi sunt,
quarc non suscipiainus?ln omnibus bis non peecavit et servus iiber e a domino suo.
Job labiis snis.Igilur audientes (res amici Job omue Quare data est misero lux,
maliim quod accidisset ei, vcnerunt singuli de loeo et vita his, qui in amariiudine aniinx sunt?
suo, Eliphas Themanites, et Baldad Suites, et So- G C Qui exspeciant iiiorteni, et uon f venit, quasi effo-
dienles ihe-aiiriiin :
phar Naamalliiics. Condixerant enim, ut parilcr ve- Gaiidentque vehementer
nientes visitarent euni, el consolarentur. Cumque cuin invenerinl sepulcrum.
levassent procul oculos suns, noii cognoverunt, scis- Viro cujus absrondiia est via ,
et circumdedit euni Deus tenebris?
sisque vcslibus sparceruut pulverein super capul Aniequam coniedam, su-piro :
suum in ccelum. El sederiint cum eo in lerra sep- et lanqiiain iiiundaulos aqux, sic rugitus rocu3:
lem diebus et seplero nociibiis, et nemn loqueba- Qoia limur, quem liroeham, evenit nulii :
tur ei verbum : videbant enim dolorem esse vehe- et quod verehar, accidit.
Nnnne dissimulavi?
nientem. nonne silui?
POSTH,ECAPERUIT JIB os SUUM , ET MALEDIXIT DIEI iionne quievi?
suo, ET LOCUTOS EST. et venit sune" me iudignatio.
RESPONDENS AUTEM ELIPHAZ T HEMANITES,DIXIT:
[Cap. 111.]Pereat dies in qua natus sum, [Cap. IV.j Si coepeiiinus loqui tibi [Al. tecunij, for-
a Duo hic relinentur
additamenta, non solum in altero reginx Suecorum ascribitur.
editislibiisacqiiampluribusmss., sed etiam in exem- nD '' Hic quoque addunt Vulgati labiis suis, qnas vn-
plari Catiunis S.Germ mi, ubi Scholiastes morc suo ces ex suhsequenlis capiluli versu decimo derivari
ciiticas apposuit liujusmndi annoiationes in mai- perspicuum est, cum ne ipsi quidein LXX habeant.
gine : h. non habel, sicut Doniinoplacuit ita faclnm Sunt niliilominus in uno Palatiuo ms.
est, et deinde : h. non habet, labiis suis. In Canone c Idem Palat. ms. cum Vulg. libris in faciembene-
Carca s. abesl uliinium additanientuin, labiis suis : dicit.
in codice autein regio Bibliorum exstrinsecus lixc d Enucleatius cum Vulgatis habet Reginx ms. de
posita leguntur et secunda mauii. Deuique cndex stultis mulieribus : in llebrxo tamen mulieribus pro-
Corheiensis litteris uncialibus descriptus ante non- prie non est addituin.
gentos annns, qui in bibliotheca S. Gennani hahet <•'Mss. Colberlinus codex Aniciensis sextam liic
numeruni 660, iiihilreiinetalicnuma textu llebraico, loei adhibet divisionem, quam inscribil litulo libri
sed puram hic reprxsent it versiunem llieronymia- sexti : quasi in plures lihros pariitum csset volumen
nam, ut nos edidimus : pui-r.i adilitainenluin prius Johi. MART.
desumplum est ex LXX Interpreiibus, posterius c f llaud bene Regin. ms. non inveniunt. Satis
versu 10 capituli subsequentis. MART. autem curiose suhsequenles duns versns , voco The-
—llludsenienliolxaddiliiium,sicu(0omi>iop/acuit, saurum exclusa, iia elTert Palatinus : Quasi qui effo-
ila faclum est, quod hic ex Grxco interserunt neduro dienles qaudent vehementer, etc. Et est tamen in He-
vulgaii libri, sed et pleriiiue omnes, quos Martian. br.co ,2'03nD quod nomen , sin minus forlasse
laudat, mss. peniius iguor.it ad llebraici contextus thesaurum , cerle reconditum aliquid occultumqua
fidera antiquiss. Palatinus, sequiori autem manu in sonat. :
1087 S. HIERONYMlDIVINA BIBLIOTHECA. 1088
silan moleste accipies, , Homo ad laborem nascitur,
A
sed conceptum serroonem lenere quis possit etavis ad volalum.
[A/. poterit] ? Quamobrem ego deprecabor Dominum, •'
Eccedocuisii multos, et ad Deum ponam eloquiiim meuni:
et manus lassas roborasti : Qui facit magna et inscrutabilia,
Vacillantes confirmaverunt sermones lui, et gcnua et roirabilia absquc numero :
Irementia confoitasti [Al. confirmastij: Qui dat pluviam super faciem terrx,
Nunc autera venit super te plaga, et defecisli: et irrigat aquis universa :
tetigit le, et conlurbalus es. Qui punit bumiles in sublimi,
llbi est tiinor luus, fortitudo lua, palientia tua [Al. et moereiites erigit sospitate:
palientia lua, forliludo tuaj, Qui dissipat cogitationes malignorum ,
el perfectio viarum tuarum ? ne possint implere manus eoruiu quod ceperant.
Recordare, obsecro le, quis umquara innocens per- Qui apprehendit sapientes in astulia eorura ,
ieril? et consilium pravorum dissipat :
aut quando recti deleti sunl [Al. siulj ? Per diem incurrent tenebras,
Quin potius vidi eos, qui operantur iniquilalem, ct quasi in nocte sic nalpabunt in meridie.
el seminant dolores, et metunt eos, Porro salvum faciel [Vulg. interserunl egenum] a
Flante Deo, perisse, gladio oris b eorum,
et spirilu irx a cjus esse consumptos: ei de manu violenli paupcrem.
Rugitus leonis, et vox lexnx, n Et erit egeuo spes,
et dentes catulorum leonum cnnlrili sunt. iniquilas auiem contrahet os suum.
Tigris periit, eo quod non haberel prxdain, Bcatus bomo, qui corripitur a Deo :
el caluli leonis dissipati suni. increpaiionem ergo Domini ne reprobes :
Porro ad me diclum est verbum ahscondiium , Quia ipse vulnerat, et medelur :
et quasi furlive suscepit auris niea venas susurrii percutit, el manus ejus sanabunt.
ejus. In sex liibulalionibus liberabit te,
In horrore Visionis noclurnx, et in seplima non tanget te malura.
quaudo solet sopor occupare homines; In fame eruet le c de morie,
Pavor tenuit me, et tremor, et in bello de manu gladii.
et omnia ossa mca perterrita sunt: A flagello lingux absconderis,
Et cum spiritus, me prxsenle, transiret, et non timebis calamitatcm cum venerit.
inhorruerunl pili carnis mex. In vastitate et fame ridebis,
Stetit quidam, cujus non agiioscehani vuilum, et bestias [Al. besiiam] terrx non formidabis.
imago coram oculis meis, Sed cura lapidibus regiouum pactum tuum,
et voeem quasi aurx lenis audivi. et bestix terrx pacilicx erunt libi.
Numquid homo, Dei comparatione justificabitur, Et scies quod pacem habeat labernaculum tuum,
aut factore suo puriur erit vir ? et visitans speciem tuam, nonpeccabis.
Ecce qui serviunl ei, non sunt slabiles: Scies quoque quoniam multiplex erit semen luum,
et in angelis suis reperit pravitatem : et progenies lua quasi d herba terrx.
Quanto raagis hi qui hahitant domos luteas, C Ingredieris in abundanlia sepulcrura,
qui lerrenum babenl fundamenlum, sicut infertur acervus e in lempore suo.
consumeniur velul a linea ? Ecce , hoc, ut investigavimus, ita est :
De mane usque ad vesperam succidentur : quod audilum, menle perlracla.
et quia nullus intelligii, in xternuni peribunl.
Qui autem reliqui fuerint, auferentur ex eis: ItESPO.NDENSAUTEU JOB,DIXIT:
inoricntiir, el non in sapienlia. [Cap. VI.] Utinam appenderentur peccata mea, qui-
[Cap. V.] Voca ergo, si est qui libi respondeat, bus iram merui .'
et ad aliqucm sanciorum couvertcre. el cnlamitas, quain patior, in slatera,
Vere slulluin interlicil iracundia , quasi arena maris hxc gravior apparcret :
et parviilniii oecidil invidia. IJnde,' et verba mea dolore suni plena :
Ego vidi slullum lii-ina radice, quia sagiitx Dnmiui in nie sunl:
etmaledixi pulchritudini ejus staiim, Quarum indignatio ebibit spirituin meum,
Longe fient filii ejus a salute, et terrorcs Doniini militant conlra me.
et conlerentur in porta, et non erit qui eruat. Numquid rugiet onager cuiu habuerit berbam ?
Cujus mcssem famelicus comedet, aut mugiet bos cuinante prxsepe plenum stelerit?
et ipsuin rapiet arniatus, Aut poterit comedi insulsum, quod non sale con-
et ebibent silienles divitias cjus. ditum?
Nihil in terra sine causa lit, aut potest aliquis guslare, quod » gustaturn affert
et de iiiiino 11011 oritur dolor. morlem?
a In eodem ms. ons ejus, pro ira legilur , dissen- D K Posl isla insertus legitur in ulroque exeroplari
liente Hebrxo textu. Canonis sequens versiculus : Animmenim esurienti
b Kcgius codex addidit egenum, quod abcst in etiam amara dulcia esse videntur. Qux verba emen-
Hehrxn, ut et in Canone S. Germani, el aliis mss. dator codicis San Germanensis litura delevit. Ilnc
codicibusmelioris notx. MAIIT. translata videnture capite xxvn Proverbiorum, quia
c Verba rie iiiorJe, el in bello, antiquarii oscilantia vers. 7 eadcm senlentia posila reperitur : Et anima
dcsideranlur, quem ejusdem de voculx recursus dc- etiam amarmn pro dulci sumet. Veteres Bibliorum
ceperit. Concordantix monent jam dictum versiculum ex-
d Idcm ms. quasi arena, pro herba : haud vere. stare Job vi, 6. MART.
e Quidam Vulgaii libri addunt tritici, et vero est — Verba textus mcbri "|i"i3, se legisse aliter S.
in Hebrxo , ©na T\hs~.
t Quod habet hic Palaiin. ms. dolo pro dolore, an- Pater, id est, mzh n'"n , notat bac ipsa inlerpre-
tiquario culpx tribuo, nisi si quis de imtustria eam tatione sua, affert mortem.Hebrxa vero lectio lametsi
vocem muiaverit Criticus, qui obscrvarit apud LXX varie ab interpretibus reddiiur, ac sunt qui Cliata-
^au>« verba bxc dici, id est, mala, non dolore pkna. muth velint albumen ovi signilicare : ferc (amen ex-
Hobr. voqat absorptu. ponitur concinniori seosu de saliva dormientis; nara
1089 , LtBER JOB. 1090
Qux prius tangere nolebat anima mea, A cutis mea aruit, el conlracta est.
A
nuuc prx angustia, cibi niei sunt. Dies mei velocius transierunt quam a texente tela
Quis det, ut veniat petiiio mea : succiditur,
et quod exspecto, iribuat mihi Deus? et consumpti sunt absque ulla spe.
et qui coepit, ipse me conterat? Mcmenlo quia ventus cst vila mea ,
Solvat manum suam, el succidat me ? et non revertelur ocultis meus, ut videat bona.
Et hxc mihi sit consnlatio, Nec aspiciet me visus hominis :
ut affligens me dolore, non parcat, oculi tui in me, et non subsistam.
nec contradicam sermonibus Sancti. b Sicut consumitur nubes, et pertransit :
Qux est enim foriitudo mea, ut suslineam? sic qui descenderit ad inferos, non ascendet.
aut quis finis meus, ut patienter agam? Nec revertetur ultra in domum suam,
Nec fortitudu lapidum fortitudo mea, neque cognoscet eura amplius locus ejus.
nec caro mea xnea [Al. xrea] est. Quapropter ct ego non parcam ori meo,
Ecce, non est auxilium mihi in me, loquar in (ribulatione spiritus mei:
c confabulabor cum amaritudine animx mex.
et necessarii quoque mei recesserunt a me.
Qui tollit ab amico suo misericordiam , Numquid mare sum ego, aut ceius,
timorem Domini derelinquit. quia circuindedisii me carcere?
Fratres mei prxterierunt mc, Si dixero : Consolabitur me leclulus meus,
sicut torrens qui raptim transit in convallibus. et revelabor loquens mecum in stratu nieo ;
Qui timent pruinam. irruet super eos nix, oj, Tcrrebis me per somnia,
tempore, quo fuerinldissipati, peribunt: el per visiones horrore conculies.
et ut incaluerit [Al. incaluerintj, solventur de Ioco Quam ob rem elegit suspendium anima mea,
suo. et mnrtem ossa mea.
Involutx sunt semitx gressimm eorum : Desperavi, nequaquam ullra jam vivam :
ambulabunt in vacuum, et peribunt. parce mihi, nihil enim sunt dies mei.
Considerate semiias Thema [Al. Theman ], ilinera Quid est homo, quia magnificas eum?
Saba [A/. Sabain], aut quia ponis [At. quid appones] d crga eum co
et exspectate [A/. speclatc] paulisper. tuum?
Confusi sunt, quia speraverunt [Al. speravi] : Visitas eum diluculo,
venerunt quoque usque ad me, et pudore cooperli etsubito probas illuni:
sunt. Usquequo non pnrcis niihi,
Nune venistis: ncc dimitiis mc ut glutiam salivam meam?
et modo videntcs plagam meam, limetis. Peccavi, quid faciaro libi, o custns hominum?
Numquid dixi : Afferle mibi, quare posuisti nie cuntraritim libi,
et de substantia vestra dnnatc mihi? ct faclus sum mihimelipsi gravis?
Vel, Liberate me de manu hostis, Cur nnn lollis peccaluin meum,
et de manu robusiorum eruite mc? et quare non aufcrs iniquiiatem meam?
Docete me, et ego tacebo : Ecce, nunc in pulvere dormiam :
et si quid forte ignoravi, instruite me. El si mane me quxsieris, non subsistam.
Quare delraxistis sermonibus verilatis, cC RESPONDENS AUTEM BALDAD
cum e vobis nullus sil qui possit arguere [Al. add. SUITES,DtXIT:
me]? [Cap. VIII.] Usquequo loqueris talia,
Ad increpandum tanlum eloquia concinnatis, et spiriius muliiplex sermones oris tui ?
et in veutum verba profertis. Numquid Deus supplaniat judicium :
Super pupillum irruitis, et omnipolens subvertit quod jusium est?
et subveriere nitimini amicura vestrum. Etiam si lilii tui peccaveruntei,
Verumlamen quod crepistis, explete : et dimisit eos in manu iniquitatis sux :
prxbete aurem, et videte an mentinr. Tu lamen si diluculo consurrexeris ad Deum,
Rcspondete, obsecro , ahsque contentione : et Omnipotenlem fneris deprecatus :
et loquentes id quori juslum est, judicate. Si ° mundus et reclus incesseris,
Et non invenielis in lingua mea iniquitatem, statim evigilabit ad le,
nec in faucibus mcis slultitia personabit. et pacatum reddet habitaculum jtistitix lux :
[Cap. VII.] Militia est vita hominis super (erram : Intantum, ut priora tua fuerint parva,
ct sicut dies mercenarii dies ejus. et novissima tua muiliplicenlur nimis.
Sicut servus desiderat umbram, Interrnga f enim gcnerationem pristinam,
et sicul mercenarius prxslolaiur linem operis sui: et diiigenter invesliga patrum memoriam :
S:c etego habui menses vacuos, (hcsterni quippe sumus, et ignoramus quouiam sicut
et nocles Iaboriosas enumeravi mihi. umbra dies nostri suntsuper terram.)
1
Si dormiero, dico [A/. dicamj: Qnando consurgam ? Et ipsi docebunl te:
etrursum exspcciabo a vesperam, 1
D loquentur tibi, et de corde suo proferent eloquia,
el replehor doloribus nsque ad (enebras. Numquid virere potest scirpus absque humore?
Induta est caro mea putredine et sordibus pulveris,, aut crescere s biblus sine aqua :
Chalamothproprie somnia inlerpretanlur. Alque hxc: legerat Mariian. «i constimitur. Mox babet Regin.
<|uidemsententia exsurget: Aut potest aliquis gttstaree ms. descendit pro descenderit.
salivam somniorum,id est, salivam cum dormit. Porroj e Codex Palatin. confabulor in amariludine.
e nostris mss. subjungil Palaiinus eum verslculum,, d Idem ms. ponis circa eum : et paulo post, non
Animmenim esurienti etiam amara dulcia esseviden- parces mihi, nec dimittis mihi, u(, etc.
tur, qucm et Martian. in uno allernque e suis invcnit,, c Iierum amanuensis sive incuria , sive pcrversa
monueratque ex cap. xxvn, vers. 7 Proverbiorumi cura in Palatin.ms. solidusisteversiculus, si mundut
desumplum esse, hucque translatum; tametsi Biblio- et rectus incesseris, desideratur. Vulg. autem libri
rum concordanlix pro genuino bujus apud Jobuml incesserit legunl.
loci laudent. s Reginx ms. Interrogavi, moxque cohxrenler,
a Reginx ms. ad vesperam,quam vocem mox ipsee invesligavi : haud verc.
Palalin. prxfert pro ad tenebras. s llebraice *JWahhu, seu aclwu, quod Hierony-
b Haud bene ad seriem contextus cl mss. fidemi mus Genes. XLI, toca palustrm inlerpretatur: hic au-
1091 S. IHERONYMlDIVINA BIOLIOTIIECA. 1092
Cum iidlmc sit in [A/. adhvsit in] flore, ncc carpalur A Si justificare mc volucro, os meum condemnabil nie:
nianii, si iniiocenlem ostendere, praviun me coinpio-
ante omnes herbns arescil: babil.
Sic vix oniniuiii qui obliviscunlur Deum, Etiain si simplex fuero, hoc ipsum ignorabit anima
el spes hypocritx peribit: niea,
Non ei placehil vccordia sua , ct txdehit me viix mex.
cl sictit telaarauearuin liilucin ejus. Unum est quod locutus suni,
Inniietur supcr doiiinin suam, ct non slabit: ei innoccniein et impium ipse consumit.
fulciet eam, el non consurget: Si flagellal, occidat semel,
lliinicclus viiletnr anteqiiani veniat sol, et non de poenis iiinoceiilium ritleat.
et in orlu suo germen ejus egreditur [Al. egre- Tcrra data est in manu [At. manusj impii,
dieturj. vultum judicium ejus opcrit.
Super acervum petrarum radices ejus densabnntur: Quod si nnii ille est, quis ergo cst?
el inler lapides cumuioiabilur. Dies mei velnciores fuerunt cursnre :
Si ahsorbneril eiiin de locn suo, fngeruiil, ci non viderunt bonum.
negabil euni, cl dicet: Non novi [Al. vidi] le. Pertraiisienini quasi nayes poina porianics,
IIxc est enim Ixtiiia vix ejus, sicul rtqnila volans ad escam.
ul rursum [Al. sursumj de terra alii germinentur. Ciim dixero : Nequaquani ila loqnar :
Dcus noii projiciet siniplicem, commuto faciein meam, et dolore torqueor.
uec porriget [Al. porrigitj mantim inaliguis : _ Vcrebar oninia opera mea,
Doncc iinpleaiur risu os tiiiun , " sciens quod non parcerSs delinquenli.
et lahia tua jubilo. Si aulem el sic impiiis sum,
Qui oderunl te, iuducnlnr confusione : quare frustra laburavi?
el labcriiaculum impiorum non subsislet. Si lotus fuero quasi aquis nivis,
ct fulserint velul mundissimx manus meie :
ET RESPONDENS n, AIT: Tamen sordibus intinges me,
[C«p. IX.] Vcre scio quod ita sit, et abnminabuitlur me vestimenia mea.
et quoil nun juslificetur liomo composilus [A/. com- Neque enim viro qui similis mei est, respondebo :
paratus] l)eo. nee qui inectini in judicio ex xquo possit audiri.
Si voluerit conlendere cum eo, Non est qui ulrumqtie valcal argtiere,
noii polerit ei respondere ununi pro niille. et ponere nianum suani in ainbobus.
Sapiens cnrde esl, et fnriis rohore : Auferat a me virgam suam,
qnis resiilil [Al. resisiei] ei, ei pacem habuil? et pavnr ejus non me terreat.
Qui translulit muules, el nescierunt Loquar, ct non liiiiebo CIIIII:
lii quos subverlit in furorc su". neque enint possum nietuens respondere.
Qui coinmovet [At. commovit] lerram de loco suo, [Cap. X.J Txdei aiiiniain meam vilx mex,
et columnx ejus conciiiiuulur. (limiilain adversuiu me eloquium ineum,
Qui prxcipit snli, ct nnn orilur [Al. orielur], luqunr in aniariiudiiie animx mex.
el stellas claudit quasi sub signaculo : Dicani Den : Noli ine condeniuare:
Qui cxtendit ccelns snlus, Z indicri inihicur me itajudiees?
cl graditur super flticui* maris. Numquid boniini tibi videtur, si calumnieris [A/. adrf.
Qui facit Arclurum, et Oiionn, ct Hyadas, ine],
cl interinra auslri. et opprimas me opus manuum luarum,
Qui facit magna, et incomprehensihilia , et consiliiim inipioriim adjuves?
ct mirabilia, (|tiorum uon est nuiiierus. Numqiiidoculi caruei lihibsunl?
Si vcneril ad me, non videbo : aui sicut videt homo, et lu videbis [Al. vides] ?
si abierii, non inlelligaiii etim. Niiinqiiiil sicut dies hominis dies lui,
Si repenle interrogct, quis resuondebit ei? et anni tui sicut humana sunl tempora,
vel quis diecre potest: Cur [Al. add. ita] facis? Ut quxras iniqtiitatem meam,
Deus, cujus nemo irx resistere potest, et peccatum mcuni scruteris ?
ct sub quo curvanlur [A/. lurbantur] qui portanl Et scias quia nihil inipium fecerim,
orbein. cum sit nemo qui de manu tua possil eruere |A/.
Qiianiiiscrgn suiii egn, qui respnndeam ei, evaderej.
el loquar veibis meis cuni eo ? Manus lux plasmaverunl me,
Qui eiiam si habiieru quidpiam justum, nnn respon- et fecerunt me intum in cireuitu [A/. gyroj :
deho, et sic repenie prxcipilas me?
setl ineum judiccm dcprefahnr; Memento, quxso, quod sicut lulum feceris me,
ct cum iiivociiilein cxaudieril me, ct iu pulverem reduces me.
non crcdo quod audierit \AI. exaudierii] voceai ,' Nonne sicul lac inulsisli me,
roeam. I et sicut caseum uie cnagulasti?
In lurbine enim conteret ine, Pelie et carnihus vestisti ine,
el multiplicahit vulnera niea eliam sine causa. el ossibus et nervis cnmpegisti me :
Non concedit requiescere spirilum meura, Vitam et inisericordiam inhuisti mihi, et visitato
el implci me amaritudinibus. lua cuslodivit spiriliim incum.
Si forlJltido quxritur, rohiistissiinus est: Licet bxe celes in cordc luo,
. si xquilas judicii, nenio pro me audcf lcstimonium lamen scio qnia universoruin memiiferis.
diccre. Si peccavi, el ad horam pepercisti mihi :
tein biblumveriit juxla fidem ntriusqtie exemplr.ris p~o ahu, achi SeptuagintaInterpreles transttilerunt, et
Canonis Hebraicx veritatis. Sepliiagiuta ciim ahi le- secitndum consue.udinem suam ad exprimendam du-
gissenl in lihro Genesews, pratum huc loco interpre- plicemaspiraliotiem IIETHtn Hebrms, % Grmcamlitle-
lati sunt. De ahu veru iieruin audiendus llierony- tam copulaverttnt. MART.
inus in quxsl. Hebraicis : Bis, inquit, in Genesi 0 Addit Regin. nis. Job uomen, (juod et in He-
scriptum est achi, el neque Grmcustermo est, nec La- braico exemplari hic resenal.
linus. Sed et Hebrmusipse corruptus est: dicilur enim h Canon Carcassonensis, el /u vides? Idem post
in ahu, hoc est, in pulude. Sed quia VAUlillera apud scplem versus, et feceritnl me tolum in gyro? MART.
Htbrwos, et 100simites tunt, et magniludinedifferunt:
' LIBKR JOB.
1093 1094
cur ab irtiquitale mea muinlum me esse non pa- A .-' f-t hahcbis fidiiciam, propnsiia tibi spe ,
leris? ct defossus securus dormies.
Et si impius fuero, vx milii est : Requiesces, et non erit qni te exlcrreat :
et si jiislus, non lcvabn caput, et deprecahunlur faciem luam pluriroi.
saturalus affliciioneet miseria. Oculi nuiein impiorum deficiCnt,
Et propter superhiatn quasi lexnam capies ine, et cffugiumperibit ab eis,
reversusque mirabiliter me crucias. et spes eoruin abominaiio animx.
Inslauras lestes luos conlra me, RESPONDENS AUTEM
et nuiliiplicas iram luam adversus rae, JOB,DIXIT:
et pcenx militanl in me. [Cap. XII.J Ergocvos esiis suli homines,
Quare de vulva ednxisli ine? el vobiscum morielur sapientia :
qui utiuani constimptus essem , El mihi cst cor, sicut et vobis,
ne oculus me [Al. meusj vitleret. nec inferior veslri sum :
Fiiisseiu quasi nnn essem, quis enim hrec, qux nostis, ignorat?
de ulero iranslaius ad tumulum. Qui deridetur ab amico suo sicut ego,
Numquid iinn pauciias diernm meorum fmietur brevi? invocabii Deum et cxaudiet [A/. cxauditj eum :
dimitte ergo me , ut plangam paululum doloretn deridetur enim justi simplicilas.
meum : Lampas conlempta apud cogilaiiones divitum,
Antequam vadam, et non revenar ad terram lene- parala ad tempus slaiiiiuin [A/. constilutum].
brnsam, i. Abundanl labernacula prxdonnm,
et opertam morlis caliglnc : J et audacter provocant Deum,
B
Terrani miserix et lenebrarum, cuni ipse dederit oinnia in manibns eorum.
a Uhi uinbia morlis, et nulltis ordo, Niniiruni inlcrroga jumenta, et dncehunt te :
et seinpilcrnus horror iiihabitans [Al. inhabit.it]. et vulaiilia coeli, et indicabunt libi.
RESP"NDENS AUTEHSOPHAR DIXIT: Loquere lcrrx, det respondebit tihi;
NAAMATHITES, et narrabuut pisces maris.
[Cap.XI.JNumquid qui inultaloquiiur, non etaudiel? Quis i,;;noratquod nmni.i hxc manus Domini fecerit?
aut vir verbosus justifieahitur? 111cujus maiiu anima oinnis vivenlis,
Tibi soli taccbunt homines? ct spirilus universx carnis hoininis.
ctcnmcxteros irriseris, a nullo confutaberis? Noiim;auris verba dijudicat, ,
Dixisti enim : Purus estsermo ineus, ct fauces comedeniis, saporem?
nt mnudiis suni in conspcctu tun. In anliquis est sapienlia,
Atque uiinain Deus loqueretur tccum, et in inulto (empure prudentia.
et ;i(iei-ietlabia sua libi. Apud ipsum esi sapientia et fortitiido,
Ut ostcnderel libi secrela sapientix, ipse hahel consilium et intelligenliain.
et quod muliiplex esset lex ejus: Si destruxerit, ncmo est qui «'dilicet :
Et intelligeres quod mulio minora exigaris a Deo et si incluserit hominein, nullus est qui aperiat.
[Al. ab eo], Si continiicrit aquas, omnia siccabuntur :
quam mcrctiir iniqui'as tua. ctsi emiserit eas, snbvertcnt lerram.
Forsitan vestigia Dei coinprehendes , ( Apud ipsum est fnriitudo ete sapientia [h. IexJ:
(j
et usque ad perfeclum Oninipoientem reporics? ipse novil, et decipicntcm,
[h. Numquid vestigia Dei cnmpreheiules, aut et eum qui decipitur.
usquc ad pcrfeciuin Oninipoteiiiem reperies?] Adducit coiisiliarins in siultuni fuiem,
Excelsior ccelo e^t, et quid facies? et judices in stuporem.
profuudinr inferno, etunde coguosces? Baliuum regum dissolvii,
Longior lerra mensura ejus, et pra-cingit fuue reneseorum.
et laliur mari. Ducii saccrdotes inglorios,
Si subverlerit omnia, vel in unum coarclaverit. et oplimates snpplantat:
quis comradicet ei? Commuians labium veraeium,
Ipse eniin nnvit hominum vanilalcm ; et doclrinam senum auferens,
et videns iniquiialcui, noniie con>iderat? Effunilit despeclionem super priucipcs,
Vir vanus in superbiam erigiiur, eos, qui opprcssi fuerant, relevans.
ct tainqiianipulluni onagrisc liberuin natum putat. Qui tevelat profunda de lenebris,
Tu autem (iriiiasli cor luum, et prnducit in lucem uinbra [Al. iimbras] mortis.
et expandisti nd eum maiius luas. Qui miiltiplicat genteset perdit eas,
Si iniquiiatem, qux b est in inanu lua, ab>lu1erisa (e, et suhversa in integrum resliiuit [A/. restiiuei].
et non inaiiseiil in taliernaculo tuo iiijuslitia : Qui inimiilat cor princii uui pnpuli lerr.T,
Tunc levarc poteris facicm luam absque inacula, ct ilecipit cos ui frusira incedanl per invium :
et eris stabilis, el non tiinebis. Palpabunl quasi iu tcnebris, et non in luce,
Misciix qnoqne ohlivisceris, "1 t-t errare eos faciel quasi ebrios [h. ebrinm].
et quasi aqii.irum que prxteiierunt, recordaberis. [C'ip. XIII.] Ecce oninia [Al. add. hxc] vidit oculus
Et quasi nieridinnus [Al. niediunus] fulgor consurget incus,
lihi ad vesperam, et audivil auris mea, et iiitellexi singula.
et cum te cnnsuiuptum pulaveris, orieris ut lu- Secundum scientiani vestram et ego novi :
cilcr. nec inferior vCstri suni :
a Palaiin. ms. sub unibra mortis. liam et in prudentiam verlit.ut lioc loco Jobi, et in-
b Conlrario sensu cum negaiidi particula in Re- fra cap. xxvi, 6, vel 5 in Vulgala Latina. InierrJum
ginx ins. legitur, qita;non csl in tnanu a:u. Oniniiioi stttatcm iranslulit, jusliliam ct mquitalem.Legem de-
perperain. nique inlerpretaiiir snpra cap. xi, 11, in Vulg. 6, Et
c Idem ms. morabitur : Hebr. tamen , tN~T\ dis- quod multiplex essel lex ejus. Ilaque Scholiastes niU-
sentiente. luari potuit ah ipso li crouymu aiiuoi.itiniieiii prx-
d Inlerserit Palatinus ms. libi, qux vox iu Ilcbrxo) seutein : vcl ab Hehrxorum doctnribus, qui thttsiia
quoque texiu sonat : ~p. significare volunl, tapientiam, Iegem,ac fortitudinem.
e VerbuuiIlebraicuiu rPOTl thusia miillifariam in- MART.
ternrelalur llieronymus. Nam aliquando in sapiew
003 S. HIERONYMIMVINA BIBLIOTHECA. 1096
Sed lamen ad Omnipotcnlem loquar, i Quis poiest faccre mundutn de immundo conceptum
A
et disputare cum Deo cupio : semine?
Prius vos ostendens fabricatorcs mendacii, nonne tu qui solus cs?
et culiores perversorum dogmaluro. Breves dics hominis sunt,
Atque utinam lacerciis, numerus mensium ejus apud le est:
ut putaremini esse [Al. pularentur inler se] sa- constituisli lerminos ejus, qui prxteriri non po-
pientes. tcrunt.
Audile ergo correpliones meas, Recede paululum ab eo, ut quiescat,
et judicium labiorum meorum nttendile. donec optata veniat, quasi [Al. sicul] mercenarii
Numquid Deus indiget vestro mendacio, dies ejus.
ut pro illo loquamini dolos ? Lignum habet spem :
Numquid faciem cjus accipiiis [A/. accepistis], si prxcisum fuerit, rursum virescit,
et pro Deo judicare nitimini? etrami ejus pullulanl.
Autplacebit ei quem celare [A/ celari] nihil potest? Si senuerit in terra radix ejus, .
aut decipietur ut homo, vestris fraudulentiis? el in pulvere mortuus fuerit truncus illius.
Ipse vos arguet, Ad odorem aqux germinabit,
quoniam in abscondito faciem ejus accipitis. et faciet comam quasi cum primum plantatum esl:
Statim ut se commovcrit, turbabit vos, Homo vero cum mortuus fnerit,
et terror ejus irruet super vos. et nudatus alque consumptus, ubi qnxso est?
Memoria vestra comparabitur cineri, .r, Quomodo si recedant aqux de mari,
et redigcnlur in luium cervices vestrx. '
** et fluvius vacnefactus arcscat:
Tacete paulisper, ut loquar Sic homo cuui dormierit, non resurget,
quodcumque [A(. quxcumquej mihi raens sugges- donec aileratur coelum, non evigilabil,
serit [Al. suggeritj. nec consurget de somno suo.
Quare lacero carnes meas dentibus raeis, Quis mihi lioc trihuat, ut in inferno protegas me,
et auimam meam porto in manibus meis? et abscondas me, donec pertranseat furor tnus,
Etiam si occideril roe, in ipso sperabo : et constituas mihi tempus, c in quo recorderis
verumlamen vias meas in conspeciu ejus arguami mei?
[Al. tac. arguamj. Putasne mortuus homo rursum vivat?
Et ipse erit salvator meus : cunclis diebus, quibus nunc milito,
nnn enim veniet in conspectu ejus omnis hypocrita. exspeclo donec veniat immutalio mea.
Audite sermouem meum, Vocabis me, et ego respondebo tibi:
et xnigmala percipite auribus veslris. operi roanuum ttiarum porriges dexteram,
Si fuero judicalus. Tu quidem gressus meos dinumerasli,
scio quod justus inveniar. sed parcesfA/ pareej peccatis meis.
a
Quis est qui judicetur mecum? veniat in judicio> Signasli quasi in sacculo delicia mea,
|li. non babel, veniat in judicioj. sed curasti iniquitatem meam.
quare tacens consumor? Mons cadens defluit,
Duo lanluro ne facias mihi, et saxnm iransfertur de loco suo.
et iunc a facie tua non abscondar: < Lapidcs excavant aqux,
C
Manum luani longe fac a me, et alluvione paulatim terra consumitur :
et formido lua nnn me lerreat. ei houiinem ergo similiier perdes.
Voca me, et [A/. add. ego] respondebo tibi: Roborasii eum paululum ut in perpetunm transiret:
aut cerle loquar, et lu responde mihi. immutabis faciem ejus, et emilles [A/. ut emitlasj
Quaniashabeo iniquitates et peccata? eum.
scelera mea ct delicta ostende mihi. Sive nobiles fuerinl filii ejus,
Cur faciem tuam abscondis, sive ignobilcs, non intelliget.
et arbilraris me inimicum tuum? Aliamen caro ejus dum vivet dolcbii,
Contra folium, quod vento rapilur, ostendis poien- et anima illius super semetipso [Al. semetipsumj
liam luani, lugebit.
ct stipulam siccam persequeris :
Scribis enim coulra mc amaritudines, RESPONDENS ACTEM ELIPHAZ THEMANITES, DIXIT:
et consumere me vis peccaiis [h. et hmreditare fa- [Cap. XV.J Numquid sapiens respondebit quasi in
cies me peccala}adolescentix mex. venlum loquens,
Posuisti in nervo pedem meum, et implebit ardore stomachum suum?
ct observasti omnes semitas meas, Arguis verbis eum qui non esl xqualis libi [Al. tuij,
et vestigia pedum meoruui considerasli: et loqueris quod libi non expedit.
Qui quasi pulredo consumendus sum, Quanluin in le esi, evacuasti timorem,
et quasi vestimentum, quod comediiur a tinea. •~ . et lulisii preces coram Deo.
"
[Cap. XIV.] Homo natus de muliere, Docuil enim iniquiias lua [Al. tac. tiia] os luum,
brevi vivens tempore, repleiur multis miseriis. et imitaris linguam [A(. verba] blaspliemanlium.
Qui quasi fios egreditur, et contcriiur, Condemnabit te os luiini, el non ego:
et fugit [A/. fugiet] velut umbra, et numquam ini et labia lua respondcbunt tibi.
endem siatu permanet. Numquid primus homo lu natus es,
El dignum ducis super Iiujuscemotli aperire oculoss elanle colles formalus?
tuos, Numquid consilium Dei audisli,
b
ct adducere eum (ecum in judicium? et inferior le erit ejus sapienlia?
' a Codex Colhertinus Aniciensis.et alter
Majoris> niat, verbum reperire est. Reginx autem codex in
Monasterii prope Turones habent solummodo veniat: his quoquc variat, quis est quijudicet mecumveniat:
aliquot alii veteres addebant prima manu, injudicio, qttare, etc.
sed expunctum est ab emendaloribus. Exemplaria b Ms. Regin. adducere cum in judicio, exclusa te-
Canonis secuii sumus, ul par erat. MART. cum voce, qux lamen in archelypo resonat.
c Legit Palat. ms. donecrecorderismei, et mox w-
—Equidemverba.jDeniai injudicio, quemadmodumi
a scholiasle nolatum est, Hebr. texius nescit. ln no- vet pro vivat; denique verbum exspectoprxtermittit.
stris quoque mss. ut et in vulgatis libris unum ve-
1097 LIBER JOB. 109$
Quid nosti quod ignoremus? u Poteram el ego similia veslri loqui:
A
quid inlelligis quod nesciamus? atque utinam essel anima vesira pro anima mea :
El senes et antiqui suut in nobis, Consolarer et ego vos sermdnibus,
mullo [A/. multij velustiores quam patres tui. etmoverem caput meum supervos.
Numquid grande est ut consoletur te Deus? Robnrarem vos ore meo :
scd verba lua prava hoc prohibent. et moverem labia mea, quasi parcens vobis.
Quid te elevat cor luum , Sed quid agam ?
ct quasi magna cogitans, atlonitos babes oculos? Si loculus fuero, non quiescet dolor mcus:
Qiid tumct contra Deum spiritus tuus, el si tacucro, non recedet a mc.
ut proferas de ore luo bujusccmodi sermones? Nunc antem oppressil me dolor nieus.
Quid esl homo, ut immaculatus sit, et in nihilum redacti sunt onines '' arlus mci.
et ut jusius appareat natus de muliere ? Rugx mcx testimonium dicuut conirn me,
Ecce inter sauctns ejus nemo immutabilis, et suseilalur falsiloquus adversus facicm meam
et coeli nnn sunt mundi in conspectu ejus. coniradicens niihi.
Quanlo niagis abnminabilisel inuiilis homo, Collegit furorem siium in me,
qui bibii quasi aquas iniquilalcm ! et comminans niibi, infrcmuit conlra me dentibus
Ostendam tibi,a audi me : suis :
qund vidi, iinrrabo tibi. hosiis meustcrribilibus oculis me intuitus cst.
Sapienles confilentur, Aperuerunt super roe ora sua,
el non abscnndiiiit palrcs suos. exprobrantes pcrcusserunt maxillam meam.
Quibus solis data est terra, I
B saliali sunl prxuis meis.
et noii transivil alieuus per eos. Conclusit me Dctis apud iniquum,
Cunclis diebus suis impius superbit, et manibus impioruin me tradidit.
el numerus annorum incerlus esl lyrannidi cjus. d Ergn ille quondani optilenlus,
Sonilus lerroris sempcr in auribus illius : repente contriius suin ?
et cum paxsit, ille [A/. add. semper] insidias Tcnuit cervicem nicaiii, et confregit me,
suspiealur. et posuit me sibi quasi in signum.
b
Non credit quod reverti possit de lencbris ad Circumdedit me lanceis suis,
lucem, . coiivulneravil lumbos meos, et non pepcrcit,
circiimspcctans undique gladium. cteffudit in lerra viscera mea [h. fel nieumj.
Cum se inoverit ad quxrendum panem, Concidit me vuluere super vulnus,
uovit quod paratus sit in manu ejus tcnebrarum irruil in me quasi gigas.
dies. SJCCUIII consui super cutem meam,
Terrcbit eum tribulatio, et opcrui cinere carnem meam.
el angustia vallabit eum, Facics mea intumuii a fletu,
sicut regcm qui prxparaiur ad prxlium. et palpehrx mex caligaverunt.
Tetendil enim advcrsus Deum maiiuin suam Hxc passus siiin absquc iniquitate manus mex,
et contra Omnipntcnlem rohoratus cst. cum haberem mundas ad Deum prcccs.
Cucurril adversus cum crecto collo, Terra, ne operias sanguiuem iiieuni,
et pingui cervicc armatus est. .r ncque inveniat locum in (e lalcndi clamor meus.
Operuit faciem ejus crassiludo, Ecce enim in coelo lestis meus,
el delateribus ejus arvinadcpendel. et conscius meus in excelsis.
Habiiabil in civitaiibus desnlatis, Verbosi mei amici *,
et in domibus desertis, qux in lumulos sunt re- ad Deum stillat ociilnsmeus.
dactx. Atque utinanisic judicelur [Al. judicaretur] vircum
Non diiabitur, nec perseverabit substaniia ejus, Deo,
ncc miitet in lerra radicem suain. quomodo judicalur (ilius iiominis cum collcga
Non recedet de lenebris : suo.
rainos ejus arefaciet flamma, Ecce enim breves [A/. brevi] anni transeunt,
et auferelur spiritus oris sui. et seniitam, per quam non revertar, ambulabo.
Non credat fruslra errore deceptus, [Cap. XVII.] Spiritus meus altenuabilur,
quod aliquo pretio redimeudus sit. dies mei breviabunlur,
Anlequam dics ejus impleantur, peribil: et sulum mibi supercst sepulcrum.
et manus ejus arescent. Non peccavi,
Lxdelur quasi vinea in primo flore bolrus ejus, et in ainariludinibus moralur oculus meus.
et quasi oliva projiciens [A/. projicicnlj floremi Libera me, Domine, el pone me juxia te,
suum. et cujusvis manus pugnet conlra mc.
Congregatio enim hypocritx stcrilis, Cor eorum longe fecisti a disciplina,
et ignis devorabit labernacula eorum, propterea non exaltabunlur.
qui munera libenter accipiunt. D Prasdam pollicetur sociis,
Concepit dolorem, et peperit iniquitatem, etoculi filiorum cjusdcficient.
et uterus ejus prxparat dulos. Posuit me quasi in proverbium vulgi,
et f exemplum sum coram eis.
RESPONDENS AUTEHJOB, DIXIT: Caligavit [A(. caliginavit] ab indigiialionc oculus
[Cap. XVI.J Audivi frcquenter talia, meus,
consolatorcs onerosi omnes vos eslis. et membra mea quasi in nihilum redacta sunt.
Numquid habebuut finem vcrba ventosa? Slupcbunt justi [A/. injusli] super boc,
aut aliquid tibi molestum est si loquaris? el innocens contra bypocrilam suscitabilur.
a Regin. ms. ostendam tibi quod vidi: audi me,, e Addit Palaiin. ms. mei iterum. In fine legil se-
narrabo tibi. mitam quam non revertar, ambulabo.
b Vocesad lucem, qux neque in Hcbrxo sunl tex- 'HucinCanoneSau-Gcrmanensi transiulerunt cx-
tu, omnium oplime Palatin. ms. lacet. primum versiculum capitis 50 sequentis :
c In Palatino ms. gressus pro artus legitur , quxi scriptores
JVunr:atttemderidenl mejuniores tempore,quorum non
quidem leetio iucungrua ipsa non cst. dignabarparles ponere cum canibus yregis mei. Eadem
dNnstri omnes mss. cum vulgalis quoque libris,, verba Icguntur in margine ms. Colbertini Anicieiisis,
Ego ilte quondam, cic. scd manu recenliori posita. MART.
PATROL. XXVIII. 3t>
1199 S. IIIERONYUI DIMNA BIBUOTIIECA. 1100
Et lenebit juslusviam suam, A ct i>le Iocus ejus qni ignorat Deum.
et iniindis [Al. mundusj manibus addel fortitudi-
nciii. RESPONDENS AUTEM JOB, DIXIT:
Igitur vos onines converlimini, et venite, [Cap. XIX.J Usquequoaffligitisanimam meam,
ct non iuveniam in vobis ullum sapienlem. et aileritis me sernionilms?
Dies mei transierunt; En, decies confunditis mo,
cogitaiiones roex dissipatx sunt, torqiicntes cor cl iiou erubescitis opprimentes me.
meum. Nempe, etsi ignoravi,
Nociem verterunt in diem, mecum erit [A/. est] ignorantia mea.
et rursum po-t tencbras spero lucem. At [Al. Autjvos eontra me eiigimini,
Si siistinucro, infernns dnmus mea est, et arguiiis me opprobriis meis [Al. vustrisj.
in tenebris stravi leclulum mcum. Salteni nunc inlelligite ,
Putredini dixi: Paler meus es , quia Deusnon xquo [A/. in xquo] judicio afflixcrit
inater mea ct soror niea, verinibus. me,
Ubi est ergo nunc prxstolatio mea, et (lagellis snis mc cinxerit.
ct patientiam meani quis considerat? Eccc elaniabo vim patiens, et nemo audiet:
111prnfundissiinum infcrnum dest-endent om ia mea : vociferahor, et non est qui judicet.
putasne, s.iltem ilii.erit rcquies inihi ? Semitam meam circuinsepsii,ei iransire non possuni,
el in callemeo lenebras posuit.
RESPONDENS AUTEM BALDAD SUITES , DIX1T . " Spuiiavit me gloiia mea,
[Cap. XVHI.J Usqne ad quein linein vcrba jactabitis B et absiulii coronim decapiie meo :
[A(. jacialisj? Destiuxit me nndiqne, ci peren,
inlclligite prius, et sic loquamur : et quasi evulsx arboris [Al. arborij abslulit spem
Quare repuiai; suinus ut jumenia , meam.
et sorduinius coram vnhis? Iiatus est contra me furor cjus,
Qni perdis animani inam in fuiore tuo, ct sic me habuit quasi Iinsicni stiuin.
numquid prnpter icdcrclinquetui- terra, Siiuiil veiierunl lalroues ejus,
ct Iransfi-rcntiir rupes de loco stio? et fecerunl sibi viam per me,
N iiine lux impii cxstinguelur, ct ohsederuni iu gyru inliernacnlum meum.
nec splendchit llamma ignis ejus? Fralres mens longe lecit a ine,
Lux nblenehrescct in labernaculo illius , et noti mei quasi alieni recesserunt a me.
cl lucerna, (|ine super eum esl, exstingueiur. Dereliqueriiul me propinqui [A/. vicinij mei:
Arctahuntur gressus viriutis ejus, et i|ui ine noverant, obliii sunt mei.
el prxcipilabil eum cnnsiliuin suuni. Inqiiilini ilomus nio.i', et ancill.e mea:,
Immisit enim in rete pedes suos, sicut alienum liabueruiii me,
et in maculis ejus ainbulal. etquasi pcregrinus fui in oculis eorum.
Tenehilur planla illius laqueo, Scrviim ineiini vocavi,et non respondit[Al.add. iuibij,
et exardcscct contra euin silis. ore proprio depreeabar illuin.
Ahscondila est in terra pedica ejus, Ilalitiun [Al. Habitumj inciiinexlmrruit uxnr mca,
et decipula illius super semitam. Q et orabam filios uteri mei.
Undique terrebunt euin forniidincs , Stulii quoque despicichnnt me,
el involventeuiii pcdesejus [A/. (aw/ejusj. ct ciiui ab eis recessissem, detrahebant mihi.
AtlenuetHr fame robur ejus, Ahoiuinali me sunl quondam [Al. tac. qiioudain] con-
et iuedia invadat costas illius. siliarii mei:
Devoret pulchrilndineni ctitis ejus, et queni maxirae diligebam, aversaius est me.
consumal hracbia illuis priniogenita mors. Pclli mex, consumptis caruibus , adhaisit os ineiim,
Avellaturde tabernaculo suo fiducia ejus, el derelicta sunt lanluinmodo labia circa dentes
et calcet super eiim, qunsi rex, imeritus. meos.
llabitcntin
" labernnculo illius socii ejus qtii non est, Miscreinini mci, roisercmini mei, saltem vos amici
aspergatur in labernaculo ejus sulpbur. mei,
Deorsum ladices ejus sicci-ntnr, quia manus Domini tetigit me.
sursiini aulem aueiatur messis ejus. Quare perscquimini me sicut Deus,
Memoria illius pcreat de terra, ct carnibus meis saluraniiui :
el iiuiicelelirettir iionien ejus in plateis. Qu s mibi iribuat ut scribaniui- sermoncs mei?
Expellet euin de luce in lenebias, (juis niihi del ut cxareutur iu libro
ct de orbe [Al. urbe] trausferct euni. siylo" feireo, et phunbi laniina,
Non erit siincn ejus neque progeniesin populo suo, vet celle sculpanlur in silice?
necullx reliquix [A/. requiesj in regionibus cjus. Scio enim quod Kedeinplor nicus vivii,
In die ejus slupebuul novissimi, ct iu novissimo die de teria surrecturus sum :
et prinios invadel horror. ** Et rnrsus circumdabnr pelle mea,
IIxc sunlcrgo labernacula iniqtii, ct in carne men videbo Deum.
n Palatino ms. certe bic legenii pro celte, inntimeri est, relinnerit ex veleri Latino interpreie, neque
alii cudicesciiin impressi, tuni inss., qiiuruiii scx su- eiymo carel Laiino, neque probabili analogia cx
pra qnadraginla in Galliariim bibliothecis P. Calme- vcrbo cmlo, ex quo ca-lum scalptoriuni iustruineii-
tus coii.-uluit, et prxlerea criiici aiqne interprctes tuin, quo iu xs aut marmor aliquid incidilur. Et
iuagiii noininis suffiagaiiiur. Qtii cel.e legunt, paulo <|uainqtiainvulgo per-uasum esi, nusquani alibi huc
rccenlioros, r-.tqneinferinris noix suni; scd alii oc- noiiien legi, in veleri lamen Glossario, sivc Labbei
currunt qui scclte, vel scelple habent. Licet vero for- Excerptis, invenio , cetle ylvyelov intcrprctari, sive
lasscnu uero et vetustate supcrenl qui reiinent certe, '/hia-Xovcelte : ul Gra-ca ipsn •ignificatiime forreum
fncile quisque sihi in aninium inducai, lihrarioruui scalp oriuin siyluin denotari, nihil sit rliibium. Alii
iiicinia inagis id fieri potuisse, ut pro ignota voce qui pro hac slant lectione, ul exstare illam apud La-'
celte, vel scelpte, subslituereiurcerte, qnain ccontra- tinuin aliquem scripiorem pi-iihent, insigncin illiim.
rio. Accelit quod ipsemet HicroiiyuiHs lib. cnntra in Gruteii Iiiscripiiouibiis pag. 529 lociim laud.mt
Joanneni Jernsolyinilanum nuin. 50 celte prxferi, ubi habetur MALLEOLO ET CELTELITTERATUS SILEX.
uhi hoc Jobi laudat teslimoniuni. Sive auteui ipse VL-I-UIHego haud scio, quanluin i11i tesliiiiunio adlii-
uoiueu islud cxcudcril, sivc, quud propius ad lidcm bcuda sil lidcs.
1101 LIBER JOB. 1102
Quem visurus sum cgo ipse, a A et terra coiisnrgcl adversus eum.
el oculi mei conspecturi sunl, et non alius : Apcrlura crii gcimcn domus illius,
reposita cst hxc spes mea in sinu meo. deiralietur in die luroris D>i.
Quare ergo nunc dicilis : Persequaniur eum, Hxc est pars hoiriinis impii a Deo,
cl radieem verhi inveniamus conlra eum ? el hxrediias verborum ejus a Domiuo.
Fugite ergo a facie gladii, RESPONDENS AUTEU :
quoniam ultur iniquitalum gladius est : JOB,JDIXIT
et scitnte esse judicium. [Cap. XXI.] Audite, quxso, sermones meos,
et agile posnitcnliam.
RESPONDENS AUTEM SOPHAR NAAHATHITES, DIXIT : Siistinete me, et ego loquar;
[Cap. XX.] Idcirco cngitationes mex varix succe- et post mea, si videbitur, verba, ridete.
dunl sibi, Numquid contra liomincm disputatio mea est,
etb mens diversa rapiiur. ut roerito non debeam cnnstristari ?
Doclrinam, qua mearguis, audiam, Attendite me, et obstupescite,
el spiritus intelligentia' mex respnndebit mihi. etsuperponitc digilum ori vestro :
lloc scio a principio, cx quo posilus est honio super Et ego quando recnrdatus fuero, peitimesoo,
lerram : et concutit carnem meam trcinor.
quod laus impiorum brevis sit, Quare ergo impii vivunt,
cl gaudium bypocritx ad inst.ir puucii. sublevati sunl, cnnforialique d vitiis?
Si ascenderit tisque ad coelum superbia cjus, Semcn eoruiii pcrmanei cnrarn cis,
et caput ejus nnbes tetigerii : B propinquorum turba ct ro-ponim in conspectu eo-
Quasi slcrquiliniiim in line perdeitn-: ruin.
et qui ciini viderant, dicent : Ubi est? Domus eorura securx sunt ct pacalx,
Velut snimiiumavolans non invenielur, ei non est virga Dei super illos.
iransiei sicul visio nociurna. Bos corum coucepit, et non abortivit:
Oculus, qui etini videral, non videbil, vacca peperil, el non est privata fetu suo.
ncqiie ulira inlUebitiir eum locus suus. Egrediuntur quasi greges parvuli eorum,
Filii cjus aiteienlur egestate, el inlanles enrum exsuliani lusibus.
ct nianiis illius reddent <-idolorcm suum. Tencnt lyinpaiium, et citharam,
Ossa ejus implebuntur viliis iidnlescenlix cjus, et gaiiilent ad sonituiii organi.
et cum eo in pnlvcre dormient. Ducunl in bciiis dics suos,
Cum enim ilulce fucrit in ore ejus milum, ct in punctn ad inferna descendunt.
abscondet vJtodsub lingua sua. Qui dixcrunt Deo : Recede a nobis,
Parcel illi, ct non derelinquei illud, ct scieniiam viarum tuaitiiii nolumus.
el celahii in guiiuro suo. Quid est Ouinipoiens, iitservianms ei?
Panis ejus in utero illius vertetur et quid nobis prodest si oraverimus illum?
in felaspidum intrinsecus. Verum lamen quia non sunl in manu eorum DORasua,
Diviiiis quas devoravit, evomel, consilimn impiorum longe sit a me.
ei de venire illius extrabet eas Deus. Quoiics lucerna impioruui exstinguelur,
Capul aspiduni sugel [A/. surgeij, Q ct superveniet eis inundatio,
occidet eum lingua viiierx. ct dnlnres dividet furoris sui!
(Non videat rivulos fliiniiiiis, Erunt sicul palex ante faciem venli,
lorrenles mellis, et butyri.) cl sicut favilla qiiam turho di>pcrgit.
Luei qux fecit nmnia, ncc lanien consumetur : Deus servabil (iliis illius dolorem pairis :
juxia inultitudincni adiuvcntionuin suarum, sic ct ct cuin reddideril, itinc sciet.
sustinebit. Videhunt otuli ejus interfectionem suam,
Qunniain confringens nudavit pauperes : ct de furore Oninipoteniis bibet.
doiiium rapuit, etnon xdificavit eam. Quid enim ad euni pertinet de domo sua d posi se?
Nec est saliatus venter ejus : et si numeruse mensium ejus dimidietur?
el cum habuerit qux concupierat, possidere non Niiniquid Deum quispiam docebil scienlia"! :
polerii. qui excelsos judicat?
Non rcmansit de cibo ejus, Iste moriiur robustus et sanns,
ct propterea nibil permanebit de bonis ejus. dives [Al. divisusj et felix.
Cum salialus fuerit, arctabitur, Yiscera ejus plena sunt adipe,
xsluabit, et omnis dolor irruet in [A/. super] cum. et mcdullis ossa illius irriganlur.
Utinam inipleaiur venler ejus, Alius vero nioritiir in amaritudine animx f
ul cmillat in eum iram luroris sui, absque ullis opibus.
et pluat super illum bellum suum. El taincii simul in pulvere dormicnt,
Fugiet anna ferrea, " et vermes operient eos.
el irruet in arcum aireum. Cerlc novi cogitationes veslras,
Ediiclus, ct egiediens de vagina sua, et fulgurans, et sententias contra me iniquas.
in aroaritudine sua vadil c : Dicitis cuiin : Ubiestdnmus principis?
et venient super eum horribilcs. ' et ubi tabernacula impiorum ?
Omnes tcnebrx absconditx suul in occuiiis cjus : Interrogate quemlibet de vialoribus,
devorabit eiim ignis, qui non succeuditur ; et hxc eadem eum intelligere cognoscetis.
allligetur rciielus in tabernaculo suo. Quia in diem perdjlionis servatur [A/. servabilurj
Revelabunt coeli iniquitatcm cjtis, maius,
a Hic subjungit cod. Palatin. voceset non atius, qux iilud nescit.
vctius juxia uriginales libros subsequenii versiculo d Reginx ms. Poscet ei numerum, elc, corrupta
addiintur. tamen, ipsoque lextu coniradicente.
b Fnrtasse rectius idem Palal. ms. et tnihi mens. e Eodem sensu legunt plures mss. codices, Et si
llehrxus quuque lirTTI,quod est, scnsus sive prom- numerusdierum ejus dimidietur. Scholiasles aut alius
plintdomea. emendalor Cannius delel in ms. San-Germanensi
c Nusiri onines ip-ique vulgati lib. hahent plurium particulam si, et in margine litteram b apposuil, ul
liiinieri) vadent : qiiin etiam ah hoc verbo isocolon indicaret llchrxiun legere absque ul!o si. MART.
quoil subsequitur, seu versiculuin iuchnani. ilebr. f Addit Palatin. codex sira?; quod prouoinen re»
huc circuuiloculioue uon ulitur, ac proprie verbum ticel Hebrxum exemplar.
1105 S. HIEflONYMlDIVINA BIBLIOTIIECA. 4101
et ad diem furoris dueotur. A salvabilur aulem in [Al. tac. in] munditia manuum
Quis arguet coram. eo viam ejus, suarum.
ct qux fecit, quis rcddct illi ? RESPONDENS AUTEM JOB, AIT:
ad
Ipse sepulcra ducetur,
et in congerie roorluorum vigilabit: [Cap. XXHI.JNunc quoque in amaritudinc cst sermo
Dulcis fuit glarcis [A/. gladiisj Cocyti, ineus,
et pnst se omneni hominem traliet, et manus plagx mex aggravata esl supcr gcmi-
ct ante se innumerabiles. liiin iiieinii.
Quomodo igiliir cousolainiiii me fruslra, Qnis milii tribnai ut cognoscam, et inveniam illum,
cum rcspun-io vestra rcpuguare ostensa sil verilati? et veniani usque ad solium ejus
Ponam coram co judicium,
IIESPONDENS AUTEHELIPHAZ TIIEHANITES, DIXIT: et us nicum replebo increpalionibus.
\Cap. XXII.] Nnmquid Deo comparari potcst homo, Ut sciat verba qux niihi respondeat,
etiam cuin perfcclx fuerit scicnlix? el intelligam quid niihi loquatur.
Quid prodcsl Deo si juslus fueris? Nolo niulta fortitudine contendat mecum,
aut quidci confers, sia iuiinaeiilaix fuerintvix tux. nec magniiudinis sux mnlc me premal;
Numquid linicns te argucl le, Proponaic xquiialem conlra nie,
et veniet lecum iu judieium , et pcrveniat ad vicioiiam judiciuui mcum.
El non propler nialitiani tuain pluiimam, Si ad oricntein iern, non apparet:
Clinlinilas iniquitates luas? ~ si ad occidenteni, non inlelligara cuni.
"
Absttilisti ciiini pignus frairuin tuorum sinecausa, Si ad sinistrani, quid agam ? non apprebendam eum :
et nudos exspolmsti vestibus. si ine verlam ad dexteram, non vidcbo illum.
Aquam lasso non dcdUli, Ipse vero scit viam meaiii,
et csurieuti subiraxUti ptnem. et probavit me quasi auruni quod per ignem
In forliludine brachii tui pussidebas lerram, transil.
ct potentissiiuus oblincbaseani. Vestigia ejus secutus est pes mcus;
Viduas dimisisli vacuas, viam cjuscusludivi, et non dcc'.nivi cx ca.
et Iacertus pupillnrum commiiiiiisti. A mandatis labiorum cjus non recessi,
Proplcrea lircutiidatus es laqueis, et in sinu meo abscondi verba oris ejus.
el contuibat le formido subita. Ipsccnim snlus esl, ncino averlere polest cogitatio-
EfpTiiabas te lenebras non visuruin ; iicin ejus :
cl impctu aquai iiin iniiiidaiitiu.n non oppressum et aiiinn ejus quodciimque d voluil, fccit.
iri JA/. oppressuruui]. Cuiii expleverit in me voluntatem suam,
An non cogitas qund Deus excclsior crelo sit, el ali.i nuilla similia prxsto suut ei.
el super slellaruni verticcm stiblnnctur? El idciicu a facie ejus turbalus stim,
El dicis : Quid eiiim nu\it Detis? et consiilerans cuni, timore sollicitor[A(. solliciloj.
et quasi per caligincni judicat. Deus niollivit cor uicunr,
Nubes latibiilum ejus, i;cc noslra considerat, et Oinnipolens conturbavit mc.
etcirca cardines coeli perainhulat. Non eniiii perii propler iminincntcs tcnebras,
Ninnqtiid semitam sxculorum custodirc cupis [Al. C nec facieni meani operuit calign.
cupit], [Cop. XXIV.] Ah Omnipolenie non sunt abscondiu
quam calcaverunt viri iuiqui? lempora :
Qui sublali sunl antc tempus suum, qui auiem noverunt cnm [Al. DcumJ, ignoriiiit
et fluvius snbverlit fnndainentiiin eorum : dies illius.
Qui diccbanl Deo : Recede a nobis: Alii tcrmiuos translulerunt,
etqnasi nilul posset lacereOinnipotcns, diripucrunt greges, ct paverunt eos.
xstiiiiahaul eum. Asinuni pupilloruin abegcrunt,
Cum illc implcsset donios eorum bonis : et absiulerunl pro pignore bovem vidux.
<|tinrumscnteniia procul sit a me. Siibverieiuni paupcruni viam,
Videbunt justi, et Ixlabmitur, et oppresseriiut pariier mansuetos lerrx.
cl iunoceiis subsaiinahit cos. Alii quasi ouagri in deserlo egrediuntur ad opus
Nonne succisa cstereclio enrum, suum:
et reliquias eoruni devoravit ignis? vigilantes ad prxdam, prxparant panem lihcris.
Acquiesceigiiur ci [Al. tac. ci], ct habelo pacein; Agrum non suum deinetunt: c
et per hxc babebis fructus opiimos. ct vineam ejus, quein vi opprcsscrinl, vindc-
Suscipe ex ore illius legem, roiant.
el pone scrniones illius in corde tuo, Nudos diinittunt homines, induincnta lollentes,
Si rcversus fueris ad Oniniputcnlem, xdificabcris, quibus iion est bperiinciiluni iu frigore.
ct longe facics iniquiialem a tabernaculo luo. _. Quus iinbres montium rig.int :
Dabil pro tcrra siliccm, " et non babentes velainen, amplexanlur lapides.
et pro s.lice tnrrcnles aurcos. Vim fecerunt deprxdantes pupillos,
Eritque Omnipolcns contra hostcs tuos, ct vulgum pauperuin sp.iliaverunt.
clargenliim b coacervabiiur tibi. Nudis et incedeniibus absque vcslitu
Tunc super Omnipntenlciii deliciis afflues, el esurieniibtis tulerunt spicas.
etclevabisad Dcuni faciem luam. I .tcr accrvns corum meridiati sunt,
Rogabiscuiii, ct cxaudicl lc, qui, calcatis torcularibus, sitiunt.
et vota lua icddes. De civiiatibus fecerunt viros geniere,
Deccrnes rcm, et eveniet libi, et aniroa vulneralorum clamavit,
et in viis luis splcndcbit lumcn. et Deus inultum abirenon patitur [A/. paliaturj.
Qui cnim humiliatus fucrit, eiit in gloria : Ipsi fueruiii rehelles luniiiii,
clqui iuclinavcrit oculos, ipse salvabilur. ncsciciunt vias ejtis, ncc revcrsi sunt persemitas
Salvabilur iunoccns, ejus.
a Minori numero idero ms. cum vulgaiis habet, si c Palatin. et supervenial. Hebrxus ad verbum, et
immaculatu fuerit via tita. ln subsequcnii vcrsiculo favebil mihi judicium meum.
timcnt arguet, sine te iuicrmcdio. d Idein ins. quodcumquevolueril, lioc facil, RegiuS
b Addit Hcgiu. ms. tituni, qw d Ilehrxus lanicn fiat, quo uno verbo abludil a Palalino.
nescit. c Palalin. n»s. oppressentnt, vindemiubttnt.
1105 LIBER JOB. 1100
JManeprimo consurget homicida , A Spirilus ejus ornavit coelos:
interfecit egenum et pauperem ; et obstetricante manu ejus, ctluclus cst colubcr
a
per noctem vero erit quasi fur. tortunsus [b. vectisj.
Oculus adulteri observal caliginem, Eccc, hxc ex parte dicta sunt viarum ejus,
dicens : Non nie videbit oculus : et cum vix parvam stillam sermonis ejus audic-
et operiet vultum suum. rimus,
Perfodit in lencbris domos, quis poterit tonitrum magnitudinis illius intueri?
sicntindiecondixerantsibi,etignoravcrunlluccm.
Si subito apparuerit atirora, arbitrantur umbram ADDIDIT QUOQUE JOB,c ASSUMENS PARABOLAM SUAM,
mortis : ETDIXIT:
et sic in tenebris quasi in luce ambulant. [Cap. XXVII.J Vivit Deus, qui abstulit judicium
Levis est super faciem aqux : meum,
maledicta sit pars ejus in terra, et Omnipotens, qui ad amariludinem adduxit ani-
nec ambulet per viam vinearum. - mam meam.
Ad nimium calnrem transeat ab aquis nivium, Quia donec superest halitus in me,
et usque ad inferos peccatum illius. et spiritus Dei in naribus meis,
Ohliviscatur ejus misericordia : Non loquentur labia mea iniquitatcm,
du'cedo illius vcrmes: nec lingua mea meditabitur mendacium.
Nnn sit in recordalione, Absit a me ut jusios esse vns judicem :
sed conteratnr quasi lignum infrucluosum.
Pavit enim sterilem, qux [Al. ct quxj non parit, jj donec deficiam, non reccdam ab innocentia mea.
Justificationem nieam, quam coepi tenere, non de-
et vidux bene non fpcit. seram :
Delraxit forles in foriitudine sua : nec enim reprehendit [Al. comprehenditj me cor
et cum steteril, non credet [Al. creditj vilx sux. nieiiin in omni vita mea.
Dedit ei Deus locum poenitenlix, Sil ut impius, inimicus niciis :
ct ille abutitur eo in superhiam : et adversarius mciis quasi iniquus.
oculi autcm cjus sunl in viis illius. Qux enim spes est hypocrilx si avare rapiat,
Elevali sunl ad modicum, ct non subsistcnt, et non liberet Deus animam ejus [h. Numquid
et humiliabuntnr sicutomnin, et aulercnlur, liberabitDeusanimam ejusj?
et sicut suminitates spicarum conterenlur. Nuraquid clamnrem ejus Deus audiet,
Quod si non est ila, quis me potest arguere esse cum venerit super illum angustia ?
meutiium, Aut poterit in Omnipolenie delectari,
et ponere ante Deum verba mea ? etinvocare Deum in omni lemporc?
RESPUNDENS AUTEM BALDAD SUITES,DIXIT: Docebo vos d per manum Dei
[Cap. XXV.1 Poleslas et terror apud eum est, qux Omnipotens habeat, nec abscondam.
Ecce vos omnes nostis,
qui [Al. sij facit concordiam in stiblimibus suis. et ut [At. tac. utj qtiid sine causa vana loquimini,
Numquid est numerus mililum ejus? Hxc est pars hominis impii apud Deiim,
etsnperquem non surget lumen illius? _ et hxrediias violentorum, quam ab Omnipolenle
Numquid jusiificari potest homo comparatus Deo, (*-
aut apparere inundus natus ex muliere? suscipient.
Ecce etiam [.4/. enini] ltina non splendet, Si muitiplicati fuerint filii ejus, in gladio erunt,
et stellx non sunt mundx in conspectu ejus : et nepoles ejus non saturabuntur pane.
Quanto niagis homo pulredo, Qui reliqui fuerint ex eo, sepelientur in interitu,
e
et vidux illius non plorabunt.
et filius hominis vcrmis!
Si cpmportaverit quasi lerram [h. pulveremj argen-
RESPONDENS AUTEM JOB, DIXIT: tuni,
[Cap. XXVI.] Cujus adjulor es? numquid imbecillis et sicut Iutum prxparaverit veslimeula.
[Al. imbecilli], Prxparabit quidem, sed justus vesiielur illis :
et sustenlas brnchiiim ejus, qui non est forlis? et argentum innocens dividet.
Cui dedisti consilium? iEdificavil sicut linea domum suam,
forsitan illi, qui non habet sapientiam, ei sicut custos fecit umbraculiim.
ct prudentiam tuam ostendisii plurimam. Dives cum dormierit, nihil secura auferet:
Quem doccre voluisii, aperiel oculos suos, et nihil inveniet.
nonne eum, qui fecit spiramenlum ? Apprehendet eum quasi aqua inopia,
Ecce gigantes gemunt sub aquis, nocte opprimet eum tempestas :
et qui iiabitant cum eis [h. habitanlcs in eis]. Tollet eum ventus [h. non babetj urens, et auferel,
Nudus est infernus cnram illo, et velut turbo rapiel eum de loco suo.
etnullum est operimeiilum perditioni. Et miltet super eum, et non parcet:
Qui extendit aquilonem super vacuum, D de manu ejus fugiens [Al. tac. fugiensj fugiet.
etappendit terram super nihili. Stringet super eiim manus suas,
Qui ligat aquas in nubibus suis, et sibilabit super illuin, intuens locum ejus.
iit [h. et] non erumpant pariter deorsum. [Cap. XXVHI.J Habet argentum, venarum suarura
Qui tenet vultum solii sui, principia :
et expandit super illud nebulam suam. et auro locus est, in quo conflatur.
Tcrminum circumdcdit aquis, Ferrum de lerra tolliiur :
usque dum finiantur lux b et tenebrx. et lapis solutus calore in xs vertitur.
Columnx coeli contremiscunt, Teropus posuit tenebris,
ct pavent ad nutum ejus. et universorum finem ipse considerat,
In fortitudine illius repenle maria congregata sunt, lapidem quoque caliginis, et umbram mortis.
et prudenlia ejus percussit superbum. Dividil [h. divisifj torrens a populo peregrinante,
a Perperam in Reginx ms. erit quasi oculus adul- D in manu Dei, connotant tamen
qux Deus fecit, aut
teti,b etc., voce fnr prxtermissa. prxslare valet, opera, ac res Dei: qux ex Scriplu-
ul lenebrm.Hebr. cum lenebris. raruro phrasi verba appellanlur.
c Palalin.jns.
Tacet Palatin. ms. hic verbum assumens, quodI e ln Palatin. ros. non plorabuntur: quo sensu et
est lamen in llebrxo. Septuaginta Hebrxum verbum videntur accepisse ;
d Mem ms. Docebovos verbum Dei: quod
impro- XvpugSe KUTWV ovfolgD.irio-ii.:viduis eorum nemomi-
bare non ausim, nam licct in Ilebrxo sil S.s"T3, senbiiur.
1107 S MGRONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 1108
eos, quos oblilus est pes egentis a bominis, et in- A Qiiantlocral Omnipntens mecum :
vios. et in circuitu meo pueri mej;
Terra, de qua oriebalur panis, Quando lavabatn pedes mens bntyro,
in loco sun igne subversa est. etpetra fundehat mihi rivos olei ;
Locus sapphiri lapides ejus, Quando prncedeham ad portani civitatis,
etglebx illius aurum. ct in platea parabant caihedrnm mihi.
Semilam ignoravit avis, Videhant me juvenes, ct nbscondchanlur :
b
nec inliiiius est eam oculus vuliuris. el senes asstirgenies stahant.
Non calcaverunt eam fiiii instiloruni [h. suprr'!!], Principcs ces^abant loqui,
necperiransivitrA(.(ac.penransivit]pereamlexna. et digitum superpoiiebant ori suo.
Ad silieeni exlendit nianuin suam, Vocem suain cohihclmnt duces,
subvertit a radicibus montes, et lingua enrum giilluri suo adhxrebat.
In pctris rivos scidit, Auris audiens bealilicabat-me,
et omne pretiosum vidit oculus ejus. et oculiis videns tesiimonium rcddebat mihi.
Profunda qunque Quviorum scruiatus esl, Quod [Al. Eo quodj liberassem pauperem vucife-
el nbsrondiia prnduxit in lucem. rantem,
Sapiemia vero ubi inveniiur, et Apiipillum, cui non esset adjuinr.
et quis est lorus inlelligemix ? Benediciio peritnri super me veniebat,
Nescit homo pretinm ejus, et cor vidux consolalus siim.
nec iiiveniiur in lerra suaviter vivenliuro [h. Non iU Juslilia indutus sum, ct vesiivit [Al. veslivij me,
inveniiur in lerra vivcnlium]. sicut vcsiimenlo ct diadt-mnte, judicio meo.
Abyssns dicit : Non esl in me : Ocnlus fui cxco,
et niare loquiiur : Nnn est niecum. et pes claudo.
Non dabitur iitirum obiyzum pro ea, Paler eram pauperum :
nec appendetur argentum in commntatione ejus. clcausam quam ncsciebam, diligeniissime inves-
Non conferelur tinclis India- c<doribus, tigabam.
nec lapidj sardonycho preliosissimo, vel sappbiro, Contcrebim molas iniqni,
Non adxquabitur ei aurum vel viirum, et de deniibus illius aufcrebam prxdam.
nec conimulabuninr prn ea vasaanri. Diccbamque : In nidulo meo mnriar,
Excclsa ct cmineniia non memorabunlur compara- el sicut palma [h. arcnaj miiliiplic-abodies.
tione cjus, Radix mea aperia cst secus nquas,
trahitiir autem sapientia rle occuitis. et i'os mnrabilur in nics^imie mca.
Non ailxquabilur ei c lopazium de ./Ethiopia, Gloiii inea scniper innovabiiur,
nec tincturx niundissinix [li. Nnn auro mundnj et arcus meus in manu niea instaurabilur.
componenlur. Qui me auiliebant, cxspeclabanl senlentiani,
Unde ergo sapieniia veniet [Al. venilj? et intenti lacebanl aii consiliiini nieuin,
et quis est bictis inlelligoniix ? Verbis meis addere nibil audehanl,
Abscondiia esl ab oculis nmnium viventium, el super illns slillaba! clnquiuni meum;
vnlncres quoqne coali latet. Exspeclabant me sicut pluviam,
Perdiiio et mnrs dixerunl : <
C et ossuum aperiehani quasi ad imijrcm scrolinum;
Aurihus nnslris audiviinus famam cjus, Si quaiulo ridebani ad eos, non credebant,
Deus intelligit viani ejus, et lux vuHiis niei non cadebat in lerram.
et ipse novit locum illius. Si vnliiissein ire ad eos, sedebun prinuis :
Ipse cnim (ines niundi intiietiir : cumquesederem quasirex, circuinstanie exercitu e,
et oniiiia, qure suh roilo suiii, respicit. eram lamen inoerenliiiin consolalor.
Qui fecit ventis pondus, [Cap. XXX.| Nunc autem deiidenl roe juniores tem-
et aquas appendil in inensnra : poce,
Quando ponebat pluviis legem, quorum non dignabar patres ponere cnm canibus
et viaro procellis smianlibtis, gregis mei :
Tiiuc tidit illani, ct enarravit. Quorum virtus inaniium crat mihi pro nihilo,
et pra-paravil et iuvesligavii, el vila ipsa puiabauiiir indigni.
El dixil bomiiii |h. Adamj : Eccelimor Doroini,ipsa1 Egesiate et faiue sleriles,
est sapieniia : qui rodebant in siililudinc, squallentes calamilate
ct recedeie a malo, intelligcnlia. et miseiia.
Et mandebant hcrbas, el arborum eortices,
ADDDITQUOQUE JOB, ASSUMENS PARABOLAM EUA5I,
> et radix junii ernruin eral cibus cnrum.
ET DIXIT:
Qui de convallibus ista rapiemes,
[Cap. XXIX.] Quis niihi triliuat, ut sim juxta inenscss cum singula reperisseni, ad ea cum clamorc cur-
pristinos, rj rebant.
secuudum diesquibus Deus pustodiebal me' In desertis babitabant lorrcnlium,
Quanilo splcndebal lucerna ejus super caput raeum,, et iu cavernis terrx, vel super glaream.
ct ad liimpn t-jus amliulabam in te.uebris; Qui inter hujiiscemtidi bclahantur [h. inter aibusta
Sicnt fui in diebus adnlescenlix mex, Ixtabautui],
quando secrefo Dcusjh. secretum Dei[ eral ini et esse sub sentibus delicias computabant,
tabernaculu ineo; Filii slultorum et ignobilium,
a Nostri m«s. homimim, propius Hebrrro ©"CNa, linx in Hehrxo. MART.
ex homine , sive ex homittibtis.Hegiux prxterea cod. —Tacel Regin. ms. pronomen eam, quemadmodum
et mutut habet pro el invios. Adiio loci hnjus longee duo, quos Marlian. laudat.
difficillimi inlcrpreles. c Topazium genere neuirali legunl ms. codices.
b 1ii exeinplaribus Canonis, ac in ms. cndice Re- Corbeiensis nnus habet loptizionjuxta id quod legi-
gio iibesl pronnmen ille.d : in egregio antem vnlu- mus Apocal. xxi, 20, et Exodi xxvin, 17, ubi Grxca
min" Majoris Monasierii apposiium «-sl liiijnsiundii exemplaria TOTTIZ^IO-J C! noulrum genus retineni.
scliolion ii-arguiale : Pi-o enm, hab lur iti Hebrmo,, MATIT.
' eittn. Ii|.|iu- vcnim conipn-haiiir, quia vcrbu ~TO , ll llcginx ms. cqenum, niiiius bene ad Ilehrxuin
nutltib, (jiiod scmiiiim siguifieai, respuiiileiil cffixa,, ewi.
seu pionomiua niasculina, ut noiniiii lornix mascu- e Additidemms, meo, co ...MHebrocitexlUjfidenii
1109 LIBER JOB. 1110
in terra penilus non parentes. A Seram, et alius comedat:
Nunc in eorum canticum versus sum, et progenies mea eradicctur.
etfacius sum eis [Al. add. inj proverbium : Si deceptum est cnr meum super muliere,
Aboininanlur me, et longe fugiunt a mc, et si ad ostium amici mei insidhlus sum :
et faciem meain conspnere nonvercnlur. Scorlum sit uxor mea allerius,
Pharetram enini suam aperuit, et afflixit me, et super illam incurventur alii.
ei frenum posuit in os meum. Hoc cnim nefas est,
Ad dexteram orieniis calamilalcs mex iilico sur- et iniquilas maxima.
rexerunt : Ignis est usque ad perditinnem devorans,
pedes meos subverterunt, et omnia eradicans genimina.
ct (ippresserunt quasi ffuctibus semilis suis. Si conlempsi subire judicium cura servo raeo ct
Dissipaveiuut itincra inea, ancilla mea,
insidiati suntmihi, et prxvaluerunt, cum disceptarent adversum me.
et nnn fuit qni ferrct auxilium- Quid cniin iaciam cum surrexerit ad judicandiiin
Quasi rupto inuro, et aperta janua_[li. fracla janua)t Deus?
irruerunt super me, et cum quxsierit, quid rcspondebn illi?
et ad meas niiserias devoluti sunt. Numquid non in utero fecit me qui ct illum opcra-
Redaclus sum in nihili : tus est:
absiulisti quasi venttis desiderium rocum : el formavit me in vulva unus [h. et formavil nos
et velut niibes penransiit salus mea. n in vulvauna]?
Nunc aiiteni iu memetipso marccscil anima mea, " Si negavi, quod volebant, pauperibus,
et possident medies afflictionis. et oculos vidux exspectare feci.
Nocteos meuin perforatur doloribiis; Si comedi buccellam meara solus,
etqui me comeduut, nnn dormiuni. et non comedit pupillus ex ea :
Inmulliludineeorumconsumiturvesiimcnluinmeum, Quia ab infaiitia mea crevit mecum miseratio[h.
et quasi capitio lUnicx succinxeruntme. crescere me fecit sicui paler] :
Comparatus sum lutn, et de utero matris mex egressa est mecum.
ct assinnl.itiis sum favillxet cineri. Sidespexi [h. aspexij pereuntem, eo quod non Jja-
Clamo ad te, et nnn exaudis me : buerit indiimentum,
sto, et non respicisme. et absque operimento pauperem :
Mulaius es mihi in crudelcm, Si non benedixerunt mihi latera ejus,
cl in duriiia niaiius tux adversaris mihi. et de velleribus ovium meirum calcfaclus est.
Elevasti me, Si levavi sitper pupillum manum nieun,
et quasi super venium ponens etiam cum viderem me in porta superiorem [h.
elisisti me validc, superiori].
Scio enim quia morti trades me, Humerus meus a junctura sua cadat,
ubi constitutaest domus omni viventi. et brachium meum cum suis ossibus confringatur.
»
Verumtamen non ad consuminalioneni meamemit- Semper eniin quasi lumentes super me fluctus limui
tis manum tuani: Deum,
el si corruerint, ipse salvabis. i
iC et pondus ejus ferre non potui.
Fleham quondam supef eo qui afflictus cral, TS^jjitavi anrum robur meum,
ct roropatiebalur anima inea pauperi. et 6'bryzo dixi : Fiducia mea.
Exspectaham bona, el veneruntmihi mala : Si Ixtaius suni silper multis diviiiis meis,
prxstolabar lu<*em,el eruperunt lcnebrx. et quia plurima reperit manus mea.
Interiora niea efferbuerunt ahsqiie u!la requie, Si vidi snlem [h. lueemj cum fulgeret,
prxvenerunt ine dics nffliclioiiis. el lunam incedentem clare :
Moerensinccdobani, sine fnrore; Et Ixtatum esl in abscondito cor mciiin,
consurgens, in lurba clamavi, el osculatus sum manum ineam ore meo.
Frater fui draconum, Quxest iniquilas maxima,
etsocius struiliioiiiini, et negatio contra Deum aliissimum.
Cutis mea denigrata estsuper me, Si gavisus sum ad ruinam ejus qui me oderat,
et ossa mea aruerunt prx cauniate. et exultavi, qund invenisset euiii iualum.
Versaeu [h. Et fuii] in luctum ciihara mca, Non eninidedi ad peccandiiin gutlur nieum,
ct orgaiiuni meum in vocem flentium. ut evpelerem maledicens auimam ejus.
[Cup. XXXI.] Pepigi fceilus cuni oculis meis, Si nnn d dixerunt viri tabernaculi mei :
ut ne cogitarein quidem de virgine. Quis det de carnihus ejus ut saturemur?
Quain eniin parteni haberct Deus in me desuper b, Foris non mansit peregrinus,
et hrreditaiem Ouinipoicus deexeelsis? ostiuin [h. ostiaj meuni vialori patuit.
Numquid non perditinesl iniquo, Si ahscondi quasi liomo [h. Adam] peccatum meum,
el alienatio opciauiihus injustitiam ? " et celavi in sinu meo iniquitatein meam.
Noiine ipse cousiderat vias meas, Si expavi ad multitudinem niniiam,
et cuncios gressns meps dinumerat ? et despectio propinquorum terruit mc :
Si aiiibiilavi in vanitate, et non roa.^is lacui, necegressus sum ostium.
et festinavit in dolo pes meus : Quis mihi tribuat audiiorem,
Appendat me in statera justa, ut desiderium meum Omnipotens audiat:
et sciat Deus simplicilatem incani. el lihrum scribat ipse qui judicat :
Si declinavit gressus meus de via, Ut in humero nieo poriem illum,
et si [h. non babetj secutum c est eculos meos et circmndem illum quasi coronam mihi?
cor meiim, Per singulos gradus meos pronuntiabo illum,
el in manibus meis ndhxsit macula. et quasi principi olferam eum.
a Cum vulgatis Reginx ms. corum liahet
pro os meum. Sic etiam ferunt editio Sixti V et Coniplu -
meam; cum lamen in llebrxo sit 1J?3: sed mox rec- tensis, tanluni quotl cor pro os retinent. Impressa
tius mittis manum, nam nfque Hehrxus addit liiiim. autem lectio llebroeo conformior est texiui.
h Addit idem ms. altcrum n.e, quod uebrxus d Expuncta negandi panicula,
legit idem ms. si
ncscit. dixerint viri, etc, inagis ati Gixcum TMV LXX ; naiu
c Alio fere sensu idcni nis. sccutus est uculusmetts llcbi .eus tcxtus "\~iQHih
CH, si non dixerunt, elc.
1111 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 1112
Si adversum me lerra mea clamat, A Nescio enim qtiamditi subsistam ,
ct cum ipsa sulci cjus deflent. etsi pnsi inodicum tollat tne Factor rneus.
Si fructus ejus comedi absque pecuuia, [Cap. XXXUI.J Audi igitur, Job, eloquia mea ,
ct animam agricolarum ejus afflixi : el omnes sermones meos ausculta.
Profrumento oriaturmihi tribulus, Ecce aperui ns meum ,
et pro hordcospina. loquatur lingua inea in faucibus meis.
FINITASUNT VERBA J0Ba. Simplici corde meo sermones mei,
ei senlentiam [b. scientiamj labia mea puraralo-
[Cap. XXXII.] Omiserunt aulem trcs viri isti re-
quenlur.
spondere Job, Spirilus Dei fecit me ,
eo quod justus sibi viderelur. et spiraculum Oinnipntentis vivificavil me.
Et iratus indignalusque b Eliu Si pnles , rcsponde mihi,
filius Barachel Buziles de cngnationc Ram, et adversus faciem meam consiste.
iralus est autem adversum Job, Ecce, et me sicui et te fecit Deus ,
en quod jiisium esse se diceret coram Deo. el de eodem luto ego quoque formatiis sum.
Porro adversum ainicns cjus indignalus est, Verumtamen miracultim meum [h. timor raeusj non
co quod non invenisseiit responsiouem raliona- le terreat,
bilem, et eloqueniia d mea non sit libi gravis ,
sed lantummodo condemnassent Job [h. unde Dixisti ergo in anribus meis,
condemnasscnt Job]. T. et vocem verborum e tuorum audivi:
Igitnr Eliu exspeciavit Job loqucntem: 1
" Mundussum ego, absque dclicto immaculalus ,
c
eo quod seniores se essent qui loquebantur. et non est iniquitas in me.
Cum aulem vidissel quod ires respondere non pos-
senl [A/. potuissenij, Quia querelas in mereperit,
ideo arbitralus est me inimicum sibi.
iratus cst vehemenicr. Posuit in nervo pedes tueos ,
RESPONDENSQUE ELIUFILIUSBAB.ACHEL BUZITES, custndivit omnes semitas meas.
DIXIT: Hoc esl ergo, in quo non es juslificatus ;
Junior snm tempore, respondebo libi, quia majnr sit Deus homine.
vos autem antiquiorcs, Adversus [h. Curadversus] eum coniendis,
idcirco, demisso capite, veritus sum quod non ad omnia verba responderil libi:
indicarc vobis[A/. add. cgo] meam sententiam. Setnel loquitur Deus,
Sperabam enim qtiod xtas prolixior loqueretur, et secundo idipsum nnn rcpelil.
cl annorum mulliiudo docerct sapjenliam. Per somnium iu visione nocturna ,
Sed, ut viden, Spiritus est iu hoininibus, quando irruit sopor supcr homines,
et inspiratio Omnipotenlis dat intelligentiam. et dormiunt in leclulo.
Non sunt longxvi sapientes, Tunc aperit aures viroi um ,
nec sines intelligunt jndicium. ct erudienseos iustruil disciplina.
Ideo dicam : Audiln nie, Ut averlat homincm ah his qux facit,
osiendam vobis etiam ego meam scienliam [A/. _ et liberet eum de superbia :
'^- Eruens animam
sapienlinmj. ejus a corruplione :
Exspectavicnini sermones vcstros, ctvitam illius, utnon iranseatin gladitim.
audivi prudentiam veslram, Increpat quoque per dolnrcm in lectulo ,
dnnec disceptareniini sermonibus. et onnianssa ejus marcescere facii.
Et donec putabam vos aliquid dicere,considerabam: Abominabilis ci (it in viia sua panis,
sed, ut video, non est qui arguere possit Job, et animx iljius cibus ante desiderabilis.
ei respondere ex vobis sermonibus ejus. Tabescet caro ejus;
Ne forle dicaris [h.. forte dicerelisj: Invenimus sa- et ossa , qux recia fuerant, niidabunlur,
pientiaui, ' Appropinquavit corruplioni anima ejus,
Deus prnjecit eum, ct non homo. et vita illius moriiferis.
Nihil locutus esl mihi, Si fuerit pro eo angelus loqucns " unum de miliibtis
ct ego non secundum sermones veslros responde- [h. unus de millej,
bo illi. ut annunliet hominis xquitaicm :
Extimuerunt, non [Al. et nonj responderunt ultra, Miserebitur ejus, et dicet: Libera eum,
abstuleruntque a se elnquia. ut [A/. el] non descendal in corruptionem .
Quoniani igitur exspectavi, et non sunl luculi: inveni in quo ei propitier.
slcterunt, nec responderunt ultra : Consumpta cst caro ejus a suppliciis ,
Respondebo et cgo partem meani; reverlatur ad dies adolescentix sux.
et ostendaro scientiam meam. Deprecabilur Deum, et placabilisei erit;
Plenus sum enim sermonibus, D et videbit faciem ejus in jubilo,
et cnarctat me spiritus uteri mei. et reddet liomini justiiiam suam.
En vcnter meus quasi inustum absque spiraculo, Respiciet homines [Al. homo], et dicet: Peccavi,
qund lagunculas novas disrumpit. et vere deliqui,
Loquar et respirabo paululum ; et ut eram dignus , non recepi.
apcriain labia mea, et respondcbo : Liberavit animamsuaro, ne pergeret in inleritum ,
Non accipiaro personam viri, sed vivens lucein videret.
et Deum bomini non xquabo. Ecce, hxc omnia nperatur Deus
a Dcsideranliir in nnnnullis Latinis cditionibus d Hcbrxus habel 'SzNl, et manus mea; sed vide-
hxc verba, qux nec legisse videntur, aut certe ne- lur S. interpres duobus distinete verbis legissc
glexerunt. qui Jobum exposuere sancti Patres. Gre- '3 *]N1, qux quidem voces eloquentiammeam sonaiit,
gorius, Philiujnin, Beda, auctor Commcntarii sub sive 0
ad verlium , et omnino os meum.
llieronymi nomine, atque alii deinceps. In veteri Pronomen (uonmi, quod neque in Hebrxo textu
tamen Vulgala ad modum inscriptionis exsiabant : additur, reclissime Palatin. ms. ignorat.
Et quieveruntverba Job. ' Iterum paulo rectius in futuro idem ms. legit,
b Palaiinus ms. Heliut, et Baraciel constanter Appropinquabit.
legit. e Reginx ms. cum Colbenino Anicicnsi pencs
c Voculam se cum vulgatis lacel Palatin. ms. quse Marlian. unus de millibus.
lamen in Hebrxo sonat.
1113 LIBER JOB. 1114
irihus vicibus per singnlos. A et audiret vocem pauperum.
Ut revocet animas eorum [ h. animam ejus ] a cor- Ipso enim concedente pacem, quis est qui condem-
ruptione, net?
ct illuminet Iucem viveutium. ex quo absconderit vultum, quis est qui contem-
Altende, Job, et audi rae: pletur eum
et [A/. tac. et] tace, dum ego loquar [A/. loquorj. et super genlem ct super omnes homines?
Si autem habes quod loquaris, respnnde niihi, Qui regnare facit homincm bypocrilam proptcr pec-
loquere : volo enim , le apparere jusium. caia populi.
Quod si non h bes, aiidi me : Quia ergo ego loculus snm ad Deum ,
lace, et docebo te sapienliam. lc quoque non prohibebo.
Si erravi, tu doce me :
PRONUNTIANS ITAQUE , E LIU ETIAM H.EC LOCUTUS EST : si iniquitntem locutus sum , ultra nonnddam,
[Cnp. XXXIV.] Audite, sapienles, verba mea, Nuinqiiida le Deus expetet eam, quia displicuit tibi ?
ct cruditi, ausculiate me : tu enim coepistilnqui, et non ego :
Auris enim veiba probat, qnod si quid nosti melius, loquere.
ct gtitiiir escas guslu dijudicat. Viri intelligenies loquantur mihi,
Judicium eligamus nobis, Et vir sapiens audiat me.
tt inter nos videamus [A/. cligamus] quid sit me- Job autem [A/. lac.aiiiem] stulte locutus esl
lius. ct verba illius non sonanl disciplinaro,
Quia dixit Job : Justus sum , mi, probetur Job usque ad linem :
U Paler desinas
et Deus subverlit judicium meum. ne inb hominibus iniquilatis [h. iniquita-
ln judieando enim roe, meiidacium est: lemj.
violenta sagilta mea absque ullo peccalo. Qnia addit super peccata sua blasphemiam,
Qnis est vir, ul est Job , inter nos interim consiringalur :
qui bibit subsannationem quasi aquam, et lunc ad judicium provocet sermonibus suis Deum
Qui gradilur cum operantibus iniquitatem , [b. el (unc multiplicet scrmones suos ad DeumJ.
et ambulat ciim viris impiis? IGITURELIUn.EC RURSU.M LOCUTUS EST:
Dixit enim : Non placebit vir Deo ,
ctiam si cucurrerit cum eo. [Cap XXXV.J Numquid xqua libi vidclur lua cogi-
latio,
Ideo, viri cordati, audite me, ut diceres : Justior Deo sum.
absil a Den impielris , Dixisti enim : Non libi placet qiiod rectum esl:
ct ab Omnipoiente iniquitas. vel qtiid tibi proderit, si ego peccavero?
Opus enim bominis reddet ei, Itaque cgb respondebo sermoriibus luis
t-t juxta vias singiiloiiuii restituel [A/. add. eis]. et ainicis luis tecum.
.Vere cnim Deus non coiiderniiahilfrustra , Suspice ccelumet intucre,
ncc Oronipotcns subvertel judicium. et contemplare xthera quud altinr le sit.
Queni constituit alium super lerram ? Si peccaveris, quid ei [Al. cuni] nocebis?
iuit queni posuitsuperorbcm, quem fabricatusesl? et si multiplicatx fuerinl iuiquitales tux [h. erro-
Si direxerit ad enm cor suum , res tui], quid facies contra eum ?
spiriluui illius et (laluni ad se trahet. Q
Porro si juste egeris, qtiid donabisei?
Deliciet omnis caro simul, aut quid de inanii tua accipiet?
ct homo in cinerem revertetur. Homini [h. viro], quisimilis lui est, nocebil impie-
Si habes ergo intellecluin, audi quod dicitur, tas tua.
et auscuita vocem eloquii mei. et lilium [ A/. filius J liomiuis adjuvabit justitia
Nuinquid qui iion amat judicium, sanaii potesi: tua
cl qiioinndn III etim , qui justus est, iu tantuin Proptcr [.4/. justiliam luamj.
multitudineni cnlumniatnrum clamabunt :
condemnas ? et ejtilabunt propter vim brachii lyrannorum.
Qui dicilregi, apostatn : Et noii dixit : Ubi e.stDeus , qui fecit me ,
qui vocalduccs impios.' qui dedit [h. dans] carmina in uocte ?
Qui nou accipil personas principum : docet nos super jumeiita lerrx,
ncc cognovit tyrannum, cum disccptaret contra Qui
: ctsuper volncrcs cceli erudit [A/. erudielj nos.
pauperem Ibi clnmabuiit, et uon exaudicl,
opns cnitn manuum ejus stint universi [ Al. uni- propter superbiam malorum.
versa ], Non ergo [h. verumianien] frustra audiet Dcus ,
Subiio morieniur, et in media nocte turbabunlur ct omnipolens singulorum causas intuebilur ,
populi, et peitransihuut, Etiam cum dixeris [h. Eliain quia dixisti]: Non con-
cl aufereut violeuiuni nbsque manu. siderat:
Oculi enim ejussuper vias houiinum ,
et omnes gresstis eorum considerat. judicare coram illo, ct exspecta eum.
D Nunc enim non infert furorcm [Al. judicium] suum ,
Non suut tenebrx, et non est umbra mortis, nec ulcisciiur scelus valde.
ut a abscondantur ibi qui opcrantur iniquilatem. Job fruslra aperit <>ssuum ,'
ulira in hominis potesiate est, Ergo
Ncqueenim et absque scienlia verba raultiplicat.
ui veniat ad Deum in judicium.
Conterei mulios innumerabiles , ADDENS QUOQUE ELIUH.ECLOCCTU3 EST:
et siare faciet alios proeis. [ Cap. XXXVI. J Susliiie me paululum , et indicaho
Novil eniui opcra eorum : libi: adhuc enim habeo quod pro Deo loquar
et idcirco inducet nociem, et conterentur. [A(. prodens loquarj.
Quasi impios percussit eos in loco videniiuin. Repetam scientiam meam [h. scientia meaj a prin-
Oui quasi de mdiistiia recesserimt ab eo, cipio,
et onines vias ejus intelligere noluerunt, et operatorem meum probabo juslum.
Ui pervenire facercnt ad euin clamorcro egeni, Vere euini absque mendacio sermones mei,
a Monet Scholion marginale ms. codicis Majoris- b Cum Vulgatis Reginx ms. ne desinas ab homine
Mouasterii, hunc versum abesse in llehrxo : sed faj- iniquitatis. Hcbr. ad verbum, ad respondeadum viris
sus est aiictnr annniationis, aut cerle usum babuit iniquitatis.
mutili ac imperfceli Hebraici cxcinplaris. MART.
1115 S. IIIERONYMIDIVINA BIBLIOTIIECA. 1116
et perfccta scientia probabitur tibi. AL ct einotum est de loco suo.
Deus potentes [h. qui cordc pntcntes stmtj non ab- Andile audilionem in terrore vocis cjus,
jicit, cum et ipse sil poiens. ct sonum [h. meditationem] de ore illius pro-
Sed non salvat impios, et judiciuro pauperibus tri- cedenti-m.
buit \Al. Iribiiei]. Siibter omucs t-celosipsa considerat,
a
Non auferel a juslo oculos suos, ctlunicnilliuss(ipcrterininos[li.altiludinem]ierrx.
et reges in snlin collocal in perpeluum, Post eiini rugiet snnitus,
el eriguntur [h. non aufert a justo oculos suos, cl tonabit voce maguiludinis snx;
a regibus; insnliocoilocat eosin perpetiuun, ct ct non investigabitur, ctim audiia fuerit vox ejus.
alii erigunlur]. Tonahit Deus in voce sua mirabiliter,
Et si fucriiit in calcnis, el viucianlur funibus pau- qui facii [h. facicnsl magna ct inscrulabilia.
pertatis : Qui praicipit nivi, ul descendat in lerram,
Indicabit cis opera eorum, ei hieinis pluviis, etimbri forlitudinis sux.
et srelera eorum, quia violenti fuerint. Qui in manu ouinitini hominum siguai,
Revelabit quoque aurem eorum, ut corripiat: ut noverint singuli opera sua.
et loquetur, ul revertanlur ab iniquitate : Ingrcdielur bestia luibulum,
Si audierint, el observaverint, complebunt dies suos ei in anlro suo morabitur.
in bnuo, Ab interioribus cgrcdietur lcmpestas, t-t a Arcturo
el annos suos in gloria : [A/. Austro] frigus.
Si autem non audierint, transibunl per gladiuin, .
n Flantc Dco, concrescil gelu,
et consumeniur in siuliitia. " et rursum lalissimx luuduntur aqux.
Simulatnres et callidi provocanl iram Dei, Friiinentuin desidcrat nubes,
neque clamabunt cuni vincti fuerint. et nuhcs spargunt luinen suiim.
Morielur in leinpestate anima eorum, Qux InUrant per circuiiiim,
ei vita eorum inter effeininaios. qtiocuinquc e>s voluntas gubei nantis duxerit,
Eripiel [A/. criget] paiipereni de angustia sua, ad onine ipiod pr;i-cepeiii illis
et revclahil in iribulatioiicni aurem ejus. super faciem orbis lerrarum.
Igitur salvabit te de ore angusto, Sive in una tribu, sivein tcrra sua,
lalissimo, b et non habenlis [h. habente] funila- sive in quocumqiie loco misericordix sux
mcntum subler se : eas jusserit invcniri.
requics aiitem mensx tnx erit plena pingtiedine. Anseulta hxc, Job :
Cnusa lua quasi impii judicaia est, sla, el cnnsidcra mirabilia Dei.
caiisam judiciumque rccipies. Nuinquid scis quando prxceperil Deus pluviis ,
Non te ergo superet ira, ut aliquem [h. lemeiipsiim] iil ostendereni lucem nuhiuni ejus?
opprimas : Numquid nosii seniitas nubium,
nec niultitiido donorum inclinet te. magnas et perfectas scientias [A/. scientia] ?
Depone magiiiliidinem [li. lyrannidem] tuam absque Nonne vesiinienta lua calida sunt,
iribulatione, et onines robustos furliludiiie. cum perflata fuerit terri Austro?
Ne protralias noclem, Tu forsilan fahricatus es cum eo coelos
ut ascendant populi pro cis. C qui solidissimi quasi xre fusi sunt ?
Cavc ne declines ad iniquitatem : Osiende unbis quid dicainus iili:
hanc enim cccpisti sequi [h. prosecutus] post [A(. nns quippe invnlviniur tenebris.
tac. post| miscriam. Quis narrabil ci qux loquor?
Ecce, Deus cxcelsus in fortitudine sua eiiain si locntus fuerit liomo, devorabitur :
et nullus ei similis in legislatoribus. At nimcnon vident lucem :
Quis poteritc scrulari viam [Al. vias] ejus? subito aer cogetur in nubes,
aut quis ei dicere : Operaius es iniquilalem? el ventus iransiens fugabit t-as.
Mcmeiitii quod iguores opns ejus, Ah aquilone auriim vcnit,
de quo cecinerunt [A/. ceciderunt] viri. cl ad DCIIIIIformidolosa laudatio.
Oinnes homines videnl [h. videruntj eum, Digne euui iuvenire unn po->sumusJb. Omnipolens;
iiniisquisque intueiur procut [h. et bonio inliic- diyne invenirc cum non possumu"\:
bitur procul|. magnus lortiliniine, ct judicio, et justilia,
Ecce, Deus uiaguus vincens scientiam nostrara : et enarrari iinn potest.
iuiinerus annorum ejus inxsiiinabilis. Ideo tiiiiebuni euui viri,
Qui aufert sliilas pluvix, et noii aiidebuni cnnicmplari omnes
et effuudit imbres ad inslargiirgilum. qui sihi videutur esse sapientes [h. el non con-
Quidenubibusdlluunt,quxpr.i:texuntciincladesuper. (emplahiiur omnes qui corde videniur esse sa-
Si voluerit cxtendere nubes <|uasi lentorium suiini, pienicsj.
El fulgurare desuper lniiiiiie siui,
cardines quoque niaris operiet. D RESPONDENS AUTEMDOMINUS JOB [A/. AD JOBj DE
Per hxc |h. Per ha...| enim judicat populos, TURBINE, DIXIT:
cl datescas multis innrlalibiis. [Cap. XXXVHl.J Qtiis est iste involvcns sentenlias
In manibus [h. prope] ahscondil luccin, sernionibus imperitis?
et prxcipit ei, ut rursus advcniat. Accinge sicul vir lumbos tuos :
Annuntiat d<:ea auiico suo, interrogabo tc, et rcsponde mihi.
quod posse-sio ejussit, et adeimposstascendere. Ubi eras qnando ponebam ftindamenta terrx?
[Cap. XXXVII.] Supcr hoc expavit cor meum, indica inilii si babes iutelligenliam.
a Quod schnliastes niavuli in inslanti aufert, Pa- uirinque obelis jugulalo. Palatinus, Q«t» ei dicere
latin. qiioque ms. prxfert. potuit : Operaltts, etc. Verum llehrxus iieiilrum ha-
bCanoneiiiSanGeriiianensem secnti siinius in liac bet, itc jure obelo verbuni illud prxnntatuin esi.
divisinne. Alii niss. codices legnnl, de ore angusto d ln lieginx ms. Qui de tittbibusplitnnt, aqumprm-
lalissime, el non liabenlis [itndamcntum subler te. texnnt, eie. Scripium fuisset, quce Aenubibus, <-lc.,
MART. nam et Ilebrxus pergil de nubibus dicere, Qumstil-
c Ms. Rcginx, quis-^ potest -~ dicere, vcrbo potest lnnt plttvias. clc.
quod et vulgali prxleruni lihri , ad euiii inoduui
1H7 LIBER JOB. 1113
QuTsposuit mcnsuras ejus, si nnsti ? A. De cujus uiero egressa est glacies?
vel quis teiendit super eam lincam? el gelu de coelo qtiis genuit?
Super quo liases illius solidatx sunt? In siinilitudineni lapidis aqux durantur,
aut quis dimisii lapidem angularem ejus, et " faties abyssi conslringiinr.
Cuni nii! laud.iienl siniul asira malutina, Numquid conjungere valebis micanles stellas Pleia-
et jutiitarent omnes filii Dei? das [A/. Plyadesj,
Quis (ouclusit nstiis mare, aut gyriim Arcturi pnteris dissipare ?
quando erumpebat quasi de vnlva procedens : Numqtiid producis[A(. produces]Luciferuni[h. astra]
Cum pnnerem mihein vestimenium ejus, in teiiuitire sno,
et caligine iilud quasi panuis infantix obvolverem? et vesperum super (llios terrx consurgere facis?
Circumdedi illud lermiiiis meis, Nnmqiiid nosti ordinem coeli,
et posui yectem, et ostia : et pones ralionem ejus in lerra?
Et dixi : Usque huc venies, et non prncedes amplius, Numquid b elevabis in nebula [h. ad nubem] voeem
et hic cjiifringi-s lumenles fluclus luos. tuam,
Nuinquid post ortum tuuni prxcepisti diluculo, et impetus aqnarum Operiet le?
et oslciidisti aurorx locuin suuin? Numquid mitles fulgura, elibunl,
El lennisli conciiliens extrema lerrx, et revertentia dicent tibi: Adsumus?
et excussisti inipios ex ea? Quis posuit in c visceribus liominis [h.ovorum] sa-
Re-tiliielur [h. Vertetur] ul lutum signaculum, pientiam?
et stabit sicut vestimentum : vel quis rledit gallo inlelligentiani:
Auferetur ab impiis lux sua, B Quis enarrabit coslorum rationem ,
el bi-aehiumexcelsmn coufringetnr. et concentum co?liquis dormire faciet?
Numquid ingressus es profunda maris, Quando fundebatur [b. lunditur] pulvis in terra ,
et in nnvissimis abysu deanibulasti? ''
et glelix cnmpiiigehantiir [h. compingilurj?
Nuniquid apertx lihi sunt portx inorlis, Numqnid capies leanx prxdain,
etosiia lenelirosa vidisti? et aniiiiain caiiilormn ejus implebis,
Numqiiid considerasli laliludines [A(. latitudincm] Quando cubant in antris, et in specubus [Al. specu-
lenx? lisj insidiantnr?
indica niihi, si nosti, omnia. Quis prxparal corvo escam suam ,
In (|iia via hahiict lux, quando pulli ejus clamaiii ad Deum, e vaganlos,
et leiiebrariini quis locns sit : en qtiod non babeaiit cibus ?
Ut dm as unumquoduue [A/ unumquemquej ad ler- [Cap. XXXIX.J Numquid nosli tempns parlu; ibi-
minos suos, cuin [Al. hiicoiuiiij in petris,
et iiilclligas semiias domus ejus. vel parturientes cervas oliservasli?
Sciebas tunc quod nasciluriis esses ? Dinumerasti nieuses conceptus earuin,
et iiniieruiii dieruui tuorum noveras [h. nostij ? ei seisti leiiipus parius earuin?
Nuiiiquid ingrcs us es ilie>auros nivis, lncurvantur ad felum , et pariunt,
aui tliesauros grandinis aspexisli? et rngitus emiltunt.
Qux pramaravi in leinpus hoslis [A/. hnstij, Suparaulur filii earum,
iu diem pugnx el belli? G pergunt ad pastum :
Per ipiam viani spargitur lux, egrediiintur, et non revertunlur ad cas.
div ditnr xsius [h. urens, id est, venlus] super Quis diiiiisit onagrnm liberum,
leriam ? ct viucula ejus [h. ' eteberij quis solvit?
Quis dcdil velicmenlissimo imbii cursuni, Cui dcdi in solituiiine domuin,
et vi.iin sonantis innitrui, et labernaciila ejus in lerra salsuginis.
Ut pliierct supt-r tcirani absque liomine, Contemnil multiludinein civitatis,
in ileserlo, uhi nullus uiurialium commoratiir; clamorem exacioris non audit [A(. audivii].
Ut impleret inviaui et desolatam [Al. tac. et deso- Circumspicit uiontes pasr.ifx sux,
latani], et viremia quxque perquirit.
et prnducerei herbas virentes? Numquid volei rhinoceros servire tibi,
Quis esl plutix pafer? aui niorabittir ad prxsepe luum?
vel quis genuit slillas roris ? Numquid alligabis rliinocerota ad arandum lnro luo?
a Nostri omnes mss. et superficies, etc. pro et fa- tus vocem hanc habet nTnsi, quxhic quidem prwcor-
cies legunl. dia magis placeret interpretari cum Aben Ezra, quam
b Exempiar San-Germanense Canonis jain emeu- ut alibi rcivt, quod cordi, non renibus sapicuiia in-
daiuni, ari nebulam : antea legebatcum cxteris 0111- sideat. Cxteruin quidquid coopcrtiiiu est alque abs-
nibus mss. in nebula. MART. n condiium , atque adeo has ips is penitissimas corpo-
c Notabile est prx multissclioiion islud marginale, J" ris p irtes noiat, nec nisi ex ejus significaiionis ana-
quia nnllibi sive in Lexicis, sive apud 'iiitcrprcies logia opiuor, ad ovorum intima significanda posse
liancsignifii-aniiam llebrxx vncisnTTOtuhholh inve- deduei.
nire potui. Volunt quideni crilici verhum miTD, seu d 111Hebr.eo Q^aam, urgabim jedubacu, id
ipa"f>
mrflta, significare prmcordia et renes, abscondita et esl, etglebm compingebantur, uloptime vertit lliero-
occulta : at de visceribus ovorum altum apud ilios nymus. Fallitur proin le scholiastes hic loci, dum
xque ac apud Judxorum ilnctnres silentium. Sicut pro pluraii, verbiun in singnlari persona subsiituerc
ergo r«ne* appellamur luhhoth aut tuchoth propter curavit. MART.
adipem quqsunt ohducti velut tectorio, ita meditul- e Ret-iius videri possit lcgcre ci^m Sixti V cdi-
lium el luteiim ovorum merito nTna luhholh deno- tione paucisque alii; vulgatis libris Palatimis ms.
ininari possunt in lingua llehraica ali abs-onsione ct vagienles pro vaganles; cum vagire quidem suo ut-
legnmeiitorum superinductione: nomen enim tuhhoth cumque modo, minime vero vagari possint corvo-
derivatur a radice ryvotuahh, quruoblinire, obducere ruin pulli iuipliiines , et pareniiim ope destituli. Ni-
et incrustqre signiticay. Gaudcatnnne lector euriosus hilosecius et llebrxus Wn1, et Grxcus -:\avi>y.evoi,
restituiani sibi fnisse ab scholiaste peraniiquo He- vagantes scriptum a S. lnterprete evincunl. Putaau-
brxx diclionis significantiani peculiarem, ac usque teui in ip-o Viiganlesnido dici.
iniprxsentiaruui inaiidiiam. MART. 1 Sepluaginia ac llieronymus Xl3 ct TliV, Phere
— Quod iiol.il scholiastes pro in v:sc>ribushomi- et'/»•'</ prnniiscue aceipiunt, lauiquain simduo no-
nis, in llcbr.-.o esse, in visceribusovorum, unain tex- lnina ejusdem ferx et pocudis silvostris : Scholiastea
II19 S. HIERONYAIIDIVINABIBLIOTHECA. 1120
aut confringet glebas vallium p.ist te ? A El si habes brachium sictit Dcus,
Numquid (iduciam habebis in magna forliludine ejus, et si voce simili lonas?
et derelinques ei labores luos? Circumda liiii decorem,
Numquid credes ei quod scmentera reddat tibi, ct in sublime erigcre, el esio gloriosus,
et aream tuam congregel? ei speciosis induerc veslibus.
Penna slruihionum similis a est pennis herodii, ct Disperge superbos furore tuo,
accipiiris [h.Ciconix et milvij. et respiciens omnem arrogantem humilin.
Qtinndo derelinquit in terra ova sna, Respice cunctos superbos , et confunde eos,
tu forsilan in pulvere calefacies ea [h. derehnquil . et contere impios in loco suo.
enim in terra ova sua, et in pulvere calefiunij? Absconde eos in pulvere siniul,
Obliviscilur quod pes conculcel ea, et facies eortim demerge in foveam :
ant besiix agri coiiterant. Et ego confitebor quod salvare te possil dcxtcra tua.
Duratur ad lilios suos quasi non sint sui, Ecce, Bebemoth, quem feci lecum ,
frustra laboravit, nullo timore cogcnte. fenum quasi bos comedei.
Privavit enim eam Deus sapientia, Fortitiido ejus in lumbis ejus,
nec dedit illi intelligentiam. el virtus illius in umbilico ventris ejus,
Cum lempus fiieril, in alium alas erigit: e Siringit [Al. Constringil] caudaro suam quasi ce-
deridel cquiim et ascensorem ejus. dmm,
Numquid prxhebis equo fortitudinem , nervi testiculorum ejus perplexi sunt.
aulcircumdabis colloejus binnilum [h. aul induisti "r, Ossa ejns velut fislulx xris,
collum ejusb cervicosilale]? cartilago illius quasi laininx ferrex.
Numquid suscitabis eiiin quasi locuslas? Ipse principium est viarum Dei,
gloria nariuro ejus lerror. qui fccit eum, applicabit gladium cjus [h. suumj.
Terram ungula fodit, Iluic monles herbas ferunt:
cxsultat audacier : omnes hestix agri ludent ibi.
iu occursum pergit armatis. Sub umbra dormit
Coniemnit pavorcm, nec cedil gladio. in secreto calami, el in locis humenlibus.
Supcr ipsum sonnbit pharelra, Protcgunt umbrx umbram ejus,
vibrabit hasia cic clypeus. circumdabunt [h. circ....] eum salices torrentis.
Fervens et fremcns sortiet terram , Ecce, absorbebit fluviuin, et non mirabiiur [h. et
nec reputat tubx sonare clangorem. non [estinabit].
Ubi audierit bucciuam , dicel [Al. dicil]: Vah ! Iiabel fiduciam quod influat Jordanis in os ejtis ,
procul odoratur belliun, In oculis ejus quasi hamo capiet euni,
exliortationem ducuin , et ululatum exercilus. el in sudibus perforabit nares ejus.
Numquid per sapientiam tuam plumescii accipiter, An extrabere poteris Leviathan liamo,
cxpandens (1alas suas ad ausiruin? et fune ligabis liuguam ejus?
Niiinquiil ad prxceplum luum elcvabitur aquila, Numquid pones circulum in naribus ejus,
etin arduis pouct uidum siiuiii? et [Al. antj armilla perforabis maxillaro ejus?
In petrismanet, ct in prxruptis silicibus coinmoralur, Numquid multiplicabit ad te preces ,
atquc inacccssis rupibus. C aul loquetur tibi mollia?
Inde contemplantur cscam, Numquid feriet tecum paclum ,
et de longc oculi ejus prospiciunt. et accipies eum servum sempiternum?
Pulli cjtis lambeut sanguinem: Numquid illudes ei quasi avi [h. passerij,
et ubiciimque cadaver fuerit, statimadest. aut ligabis cum [A/. cum] aucillis[h. puellis] tuis?
ET ADJECIT DOMINUS , ET LOCUTUS ESTADJOB: Concideut eum amici,
divident eum negotiatores?
[h. Et respondil Dominus ad Job, ct-dixil:
contendit c.iiniDeo Numquid implebis sagenas[h. tabernaculaj pellc ejus,
Numqiiid qui [h. Omnipotenle], et gurgustium piscium capite illius?
tam facilc conquiescii? Poue super eum manum tuani:
ulique qui arguit Deum, debel responderc ei. memento belli, nec ultra addas loqui[h. imn liabet].
RESPONDENS AUTEM J0B D0MINI), DIXIT: Ecce , spes ejus frustrabitur eum ,
Qui leviicr iocutus suni, rosponderc quid possum? el videnlibus cunctis prxcipitabitur.
[h. Qui vilis SIIIII,rcspondere quid possum]? [Cop. XLl.] Non quasi crudelis suscilabo eum ?
inantim ineam ponain super os nieiim. quis eniin resisterc polesi [A/.poletii]vuliui meo?
Unum lociiius suni, quod minam non dixissem; Quis anie dedil inihi, ut [h. et] reddam ei:
ct ailerum [b. duoj, quibus ullra non addam. omnia qure sub coslo sunl, roea sunt.
Non parcaro ei,
RESPONDENS AUTEMDOMINUS JOB DE TURBINE DIXIT;
• et verbis potenlibus, et addeprecandum compo-
[Cap. XL.] Aciinge sicnt vir lumhos luos: _
°
silis.
iuierrogabo te, et indica mihi. Quis revelabit faciem indumenti ejus?
Niiinquid irrilum facies judiciuui meum : et in medium oris ejus quis inlrabil?
el condemuabis mc, ul tu justifieeris? Portas vultus ejus quis aperiet?
vcioaliud genus nnimalis indicare videtur, mnnenst Denique et nos ita vertimus in Latinum : Ibi aves ni-
pro relativo cjns quod onagrum respicit, in llebrxo i dificabttnt, Milvi abies clomusesl, etc. Vide infra ad
esse etebers, id est, "Vny arod seu garod, quam vo- psalinum civ. Hinc apparet verba Hebraica non uuo
cem Latine verlit eteberum. Nunc quid sil etebtrusi modo a S. Doctore fuisse interpretata in Lalinum
noii possumus divinare, quia nec vola nec vestiginmi sermonera. MART.
liujiis nnminis apparuil nofiis in magna libroiuinI b Barbara vox pro equorum jnba, vel superbia, ni
miiliitudine, quos investigando frustra revolvimus. fallnr, pnsita ab schnliaste infimx Lalinititis bo-
Credi quoque niliil vetat errore librariorum corru- mine : si bene adverii in Prolegomenis. MART.
plam ad nos pervenisse hujiisroodi lectionem, et proI c Quod bic Hebrxus prxfert nomen, TT>3,potius
ettberi, foric legeiiduin fri est [eri, aut quid siuiile. lanceam sonat, quam clypeum.
Dociiorum bic adsii judirium. MART. d Plus habcnt nostri mss. expandens expandil
a Pro herodio, quod in Hebrmodicitur ASIDA ,
(riT*DN), alas, etc. Mox unus Rcginx, AK( ad prmceplum
inquit llicronymiis Episl. ad Sunniam et Fretelam,, tuum, etc.
Sijminachits ir.-iva, iU est, inilum intcrprelattis cst. e Ms,, Strinait caudam. MART.
1121 LlliER JOB. 1122
pcr gyrum dentiura ejus formido. A Auditu auris audivi te,
Corpus illius quasi seuta fusilia, nunc auiem oculus meus videt te.
compaclum squamis se premeiitibus. Idcirco ipsc nie reprehendo,
Una uni conjuiigitur, et ago pcenileiiliam in favilla el cinere.
et ne spiraculum quidem incedit per eas :
Una alteri adhxrebit, POSTQUAM [h. Et fuit poslquamj AUTEM LOCUTUS EST
et lenentcs se nequaquam separabunlur. DOMINUS VEItBA H.ECADJOB,DIXITADELIPHAZ
Sternutatio ejus splendor ignis [h. ItiniiiiisJ, THEMAN1TEN b:
el oculi ejus, ul palpebrx diluculi. Iratus esl furor meus in te, et in duos amicos tuos,
De ore ejus lampades prnccdunt,
sicul txdx ignis accensx. quoniam non estis loculi coram me rectum, sicut
De naribus ejus procedit fumus, scrvus meus Job. Sumite igilur vobis septem lauros,
sicut ollx succensx atque [A/. aquxj fervenlis. et seplem arictes, ct ile ad servum mciim Job, et
Halitus ejus prunas ardere facit [h. prunx at....s.J, offerie holocausium pro vobis: Job autem servus
et flainma de ore ejus cgreditur.
In collo ejus morabitur foniiudo, incus orabit pro vobis ; faciera ejus suscipiam, ut
et facicm ejus prxcedit cgestas [h. ... as.J. non vobis iinpulelur stultitia: neque enim loculi eais
Membra carnium ejus cohrcreniia sibi, ad mc leela, sicut servus meus Job.
mittet conjra [h. super] cuui fulmiria,
et ad locum alium nun lereiitur [h. fcreluij. r» ABIERUNT ERGOEL1PHAZ THEMANITES, ETBALDAD
Cor ejus iudurabiuir quasi lapis, 1-UITES, ET SOPIIAR NAASIATUITES.
et stringelur quasi malleatoris incus [Al. incudej.
Cum sublatus fuerit, timebunt angeli [h. dii], El fecerunl sicut loculus fuerat ad eos [Al. tac. ad
et lerriti purgabuntur. eos] Daniinus, ct suscepit Dominus faciem Job. Do-
Cumque apprehenderit euin gladius, subsistere non minus quoque conversus est ad poeuileiitiaiii[h. Do-
polerit, minus quoque convertit captivilatemj Job, cum ora-
neque basta , neque thorax.
Reputabii eniinquasi paleas fcrrum , rtt ille pro amicis suis. Et addidil Dominus omnia
ct quasi lignum pulriduni, as. quxcumque fucrant Job, duplicia. Vencrunl auiem
Non fugabit.eum vir sagitlariiis , ad cjm onines fralres sui, ct universx sorores sux,
in stipul.un versi sunt ei lapidcs fundx.
Quasi stipulam aislimabit roalleum, et cuncti qui noveranl euni prius, et comederunl cum
et deridebit [A/. derisitj vibraniein bastam. eo pancm in domo ejus: et moverunl super eum
Suh ipso erunt [li. nnn habei, eruntj radii solis,
steinet sibi aurum quisi luiuni. caput, ct consolati sunl eum super omni malo quod
Fervcsccre faciet quasi nllain prof.indum, iniuleral Doiniiius super eum : el dederunt ci, unus-
roare pnnet quasi cum ungueiita bulliunt. quisquc ovem iinam, et inaurem auream unam. Do-
Post cum lucebit semita, minus aulem henedixit novissimis Job magis quam
a-stimabit ahyssum quasi senescenieni. -•
Non cst super tcrram puteslas, qux comparelur [h. principio ejus. Et facta sunt ei quatuordecim millia
snper terram quod conipareiut] ei; ovium, et sex niillia camelorum, ct mille juga boum,
Qui laclus cst, ul nullum limcrcl. et niille asinx. Et fuermit ci septem lilii, ct filix
Omne siiblime videt, trcs. Et vocavit iionien unius Diem, el noincn secun-
ipse est rex super universos filios superbix [h... .J.
RESPONDENS AUTEM JOBDOMINO dx Cassiam [A/. Cassixj, et noincn tertix Cornu-
, DIXIT:
stibii. Non sunt autcm inventx mulieres speciosx
[Cap. XLII.J Scio quia omuia potes
cl nulla te latet cogilatio. sicut filix Jub in universa lerra : dedilque eis pater
Quis est isle, qui celat consilium absquc scienlia? suus bxredilatem inter fratres earum. Vixit autem
ideo insipienter loculus sum, Job post bxc, ccntum quadraginla annis, ct vidit
ctqux ulira modum excedercnt scientiam meam.
Audi el ego luquar : filios suos, et (iliosfiliorum suorum usque ad quarlara
iulerrogabo a te, ct responde mihi. generalionem, ct morluus est senex ct plenus dierum.
Explicit liber Job c.
" Nnstri mss. et ostendemihi, propius Ilebrxo verbo D nymianam joui versionem continent, quos inter unus
'ay.Tiv]. S. Scrgii Julinmngensis, satis antiquusac probx notae
b Notalum in Reginx ms. majoribus litleris cx a P. Calmelo inspecius, ac subduiil in calce velerem
Minio : illain ndditioncni, in qua de Jobi, aut Jobabi gcnea-
HIC PROSA ORAITO1NC1P1T. logia ab Esau disserilur, quam addiiionem ipse Hie-
c Addit nec frustra Palalinus codex, secunlum lonymus in Quxst. in Gen. respuil ea prxcipuu de
Ilcbrmum. Suntenim alii mss. qui hanc ipsam Hiero- causa, quod in Hebraicis codicibus non habeatur.
11-21 S. IHKRONVMIDIVISA EIBLIOTHECA. 1121
PRJiFATIO S. HIERONYMI
IN
LIBRUM» PSALMORUM JUXTA HEBRAICAM VERITATEM.
Eusebius Hieronymus Sophronio sao, Salutem.
Scio b quosdam putare Psalterium in quinqtielibros A Amen, amen dico vohis; el Pauli epittolm in medio
esse divisum c, ut ubicumqueupud Sepluaginta Inter- illud opere continerent. Moses quoque et Jeremias, el
pretes tcriptum est, yevoi-o,yevoi-o,idest, fial, fiat, finis cmteri in hunc modttmmullos haberent libros, qui in
libri sil, ~ pro quo in Hebrmo legitur: AMEN,AMEN mediis volumiitibut suis AMEN("[ON)[requenler inter-
(70NKN). Nosautem Hebrceorumauctoritcitemsecuti, serunt. Sed el numerns viginli duorum Hebraicorum
et maxime apostolorum, qui Stmper in novoTestamenlo librorum, el mysterium ejusdem numeri commulabitur.
Psalmorum libritm nominanl, l"unum volume.nasseri- Nam ct litulas ipse Hebraicus, s SEPHAR THALLIM (a^nn
mus. Psalmos quoque [Al. Psalmosque] omnes corttm *IBD),quodinterpretatur, volumen bymnorum, Aposto-
testamur auctorum, qui ponunlur in titulk, Duvidsci- licceaucloritati congruens, non plittes libros, sedunum
licet, Asaph, etldilhun, filiorumCore, Eman Ezrahilm volumenoslendil. Quia iijintr nupercum Hebrmodipu-
[Al. Israelilm], tloisi et Salomonis, cl reliquorum, quo- luns, quatdam pro Domino Salvatore de Psalmis lesti-
Ezras uno [Al. uno] vohtminecomprchendil. Si enim monia prctutisti, voUnsqueil!e tehilludere, per termo-
AMEN (70X), proquo Aquila tramlulit v:si:i--ro>p.ivMg,nes pene singulos assercbat, non ila haberi in Hebrmo,
' in fme tantummodo librorum poneretur, el n n inter „ tit lu de Sepltiaginla litterprelibui opponebat, sludio-
aum, aut in exordio, aut in calce sermonis, nive sen- shsime postulasti, ul posl Aquitam el Symmachnm et
tentim, numquam et Salvalor in Evancjelioloqueretur: Theodotionem, novamedilionem Lalino sermone trans-
0 lkinc librum ad quatuor vclustissimos opiimre- Ambroeius, aliique mulli, ut nihil ea de re dubiuin
qite notx codices mss. exegimus, quorum duo olim videalur, ei in Hehraieis dc noinine exemplaribus
Reginx Stiecorum nuineris prxmitaniur II et 1286, sui tempuris servatam Eusebius prxfalione in psalm.
tei tius Valicanx ipsius hililiolhecx ntimerum obtinet lesti-lur. Aclicelsua eliam probabililate non eareal,
154; quailus, atque isdeiiiuin reliquis fere prxstan- qund alii autumant, inier ipsns olim Hebrx«s dispu-
linr, Cistcrciensi» esi olim Nonantulaniasceieiii, nunc latuin in utrainque partem, ut esscnt ex iis, qui eam
S. Crucis, in Jeriisalein de Urbe sub num. 104. Sed divisionem rejicereni; nibilosecius haud recle puta-
qund banc spectat ip.-ain llieron. prxfaiionem, sive bunt S. Doctorem ad ejus gentis provocasse aueto-
episiolam ad Supliroitiuni. alios prxierca multos ex riialein, quoruin erat aut sibi mnxiinam partem con-
Iialix bibliotheeis in consiliiuii adliihuimus. G iraria, aui sanc incerta sententia. Denique haud scio,
t Aliam in libruin psalmoruni prxlaiionem substi- qua landem alia ratioue pnssit S. Pater, vel cuni rei
luunt exscriptores Canouis llehraicx veritalis: nain \eiitateconvenire, vel ab apertx anlilogix culpa de-
cum scirent bus psalmos ex Hehra.o Latine conver- fendi qualis illa cst in episi. 26', ad Marcellani niiin.
sus esse ab llierouynio, huiui quoque Ediiionis ge- 5, »nqiiinqiievolumitia Psalterium apud Hebmos divi-
miinuin ciim putarunt prologum, in quo initiuiii istud sum esl; et epistola 140 atl Cyprianum 1111111. 4 : Atunt
est : In Ilebrao libro Psalinoruin, etc. Quod opus Ilebrmi uno Psalmorum volumine quinque libros conti-
s;.ui-tiimae ouiliino si;pp»silitiuin ilicruiiyuio etiam tieri, etc.; constabit vcro optime sibi in isia, quam
asciihit exemplar Saii-Geiiiimiense nostrum. Atdo diximiis, ejus vocabuli diversa acceptione; et si He-
his alihi. MABT. brxos hic Interpretes npponiSepluaginia luterpreti-
c llebi-xorum hane fuisse prx cxteris consueliidi- bus, eorumque prxferri putes auctoritateni, uiraque
neui, Psalterium in quinque partcs sive lihros tri- salva res erit. Crelerum hinc qimque apparcl, quam
bnciidi, tum ex veleium 1'atnun lestiiuoniis accepi- longe a vero abeVrel Cassiodoru-, qui divisionem
IIIIIS,tum ab ipsa Hebrxi codicis partilionc, ubi mi- istam Psalinorum in quinque libros llieroityiuo ulpotc
norihus litleris "OirV~&Dliber secundus, post psalmum iiuciuri tribuil.
XLH;efurbtt' 1SD, tiber lerlius, post psalm. LXXH; d Valic. ms. pro eo quod legilur, elc.
CMJD-I, quurtus, a psalmo xc; denique et Wt~T\, I) e Hieronyinus in epist. ad Cyprianum expniiens
quinlus a cvn inscribiiur. C11111 vero llieronymus, qui psalniiimcxxxix, de eoclemargmiieiito iia fassusesl:
divisioneni hanc respuii, Hehrxos ipsos auclorcs se Aiunl Hebrmi, uno Psalmorutn volumine quinque li-
hnbere ronx dicat, 11011rectiiiiam eani genlem, et bros conliiieri. In episi. vero ad Marcellara scripta,
synagiigx inagislros eo arhiiror noiiiine desiguasse , cujus iniliuin : Huper cttm pariter essemus, aliis ver-
ut vul^o hacienus cxisliroaiuin e>t; sed veteres e.v bis eamdcm seiiienliam expressit: In quinque siqui-
llebrxis prognatos inlerpretes, quns prxsto habebat dem volumina, inquil illc, Psalterium apud Hebrmos
in llcxaplis, Aquilam puta, Syinmachum, Theodoiio- divisum est. Plura de bac divisione Psalterii, de au-
iicm, alque alios, qui llebrxuni lexlum contenliose cloribusPsalnioruin, deque liebrxoruni 'D.\\ ameit.
niagis sunt inierpretati, quosque adeo tolg LXX voluit videepistolis niiiic citatis. MART.
oppnnere. Ipsum quoque llexaplarc Hcbrxiun exein- f Interserit liic vatic. ms. corrupla verba, nec sic
plar in meiile babuerit, i;i quo nulia eral distinctionis taiiciu, puti) 111Laiinis litieris pcpisiomenos iterum
noia, i|tiod Origenes in Fragmenlo apmi Monilanco- reprxsentarel: ponitur quoque legil pro ponerelur.
in
niuiu llexaplis leslalur, ev ri>'E§
[lev-ot palxu ovSe-A e Psalterium ms. Sorbon. legit Sepheratalitn.
ti>v "fvluMVapi9f*0fi-upuxei-ai. Alioquiu ila cerio ab MART.
llehrxis, eoi umque coUiceparlitioneui illam derivant h Unus Reginx ros. cuin Yalicano, eludere.
lieiere» 1'aties, Gregorius Nyssenus, Epiphanius,
112) PR,EFAT10 S. HIERONYMlIN LIBRUMPSALMURUM. 1128
fcnem. Aiebas enim te magis inlerprelum varietnte X.sccre. d Penersissimi homines. Nam cian seinpernovas
turbari, et amore [Al. amorem luutn] quo laberis, vel expetant voluptates, et gulm eorum vicina maria non
transluiione, vel judicio meo esse contentum. Vnde sufficiant: cur in solo studio Scripturarum, velerisa-
imputtus a te, a cni et qnmpossum, debeo, et qumnon pore contenli sunl? Ncc hoc dico, quo e prmcessores
possum, rursum me obtreclalorum twralibus tradidi, meosmordeam, aut quidquam de his arbitrer detrahen-
maluique le vires polinsmeas, qtiamvoliintalemin ami- dum, quotum translationemdiligentissimeemendatam,
citia qumrere. Certe con/identerdicam, el multoshujus olim memlingumhominibus dederim; sed quod aliud
operis lestescitabo, me nihil, dumlaxal b scientem, cle sil in Ecclesiis Chrislo credcntium Psalmos lecjere,
Hebraica veritate mutusse. Sicubi ergo edilio mea a aliud Judmis singula verba calumnianlibusrespondere.
veleribusdiscreparit, inlerroga quemlibetllebrmorum, Qttod opusculum meum, si in Grmcum {ut pollicerit)
el liquido pervidcbis, me ab mmulis frustra lacerari, transtuterit, f uvrtfikoviuoiv-olg r.uraavpovatv,et im-
qui malunt contemnere c videri prmctara, quam di- perilim mem doctissiinos quoque [Al. quosque] viros
a Ita ad alierius veluslissiuii Reginx ins. ct ad vc- B jusmndi voces : lalis esl Sorbonicus, talis et Valica-
leris edilionis an. 149Gfidem lncum hiinc restitui- IIIISII. 541. Deiiiquc nec Erasmus nec Mariatius pro-
iiius. Ntillo aiilein ferine scnsu cuui alii libri, tiitn verhii isiius Grxei mcmincrc in suis ediiion.; nescio
Martian. le^erat, cni et qumpossitnt, negare non pos- an rei difliculiatevicti, an potius dcfectu velustiorum
sum. Yerbimi debeoYaticanus qiioqtte ins. agnoscit, cxcuiplarioruin mss. quibus nos abuudamus, inani-
lainetsi laniuiu legat, cui el non possumdebeo, verbis, festo salis nuiniiie. MART.
et qttmpossttm prxtennissis. Alia ex parie pro voci- — Vix dictu esl, quam in lioc loco restiiuendo pro
bus debeoet qum, duo alii e nostris mss. cum editis suo quisque ingenio laboraverint homines dociissimi,
lihris negare, co qno dixiiuus sensu legunt. Malim :ih exposita priniuni per Beneilictiiium editorein
iiaque conciirrentibus pro virili parle singulis cndi- Crxca niss. codicum Ieclionc ad hanc u-.que diem :
cihus, perfeelius mtilto locuin ita reslitui, cui et qum priorcs enim edilores et critici, Gixen paulo corru-
pctsttm debeo: el qumiion possum ncgare non possum. ptiora elemcnla he loci quid cssenl ct i;uid sibi vel-
Pronuni neinpe est suspicari, earunidem occursii vo- li-nt iion assecuii, penitus pixterniiserunt. Pos:-
cum snlemni errorc decepius ainanuenses, alteruni quam ver.i leeta iiiciinii-ue fuei-uni a Mariiauxo,
isoeolon prxlerniisisse. Niliiluroinus congruo x<jue iilque aliquo tanilem Latino sensu donala, cum ncc
sensu, et uiroque relenio verho, legiti)r iu Apnlugi.i Grxce lamen satis recte haberent, Latine conati
roiilra Rulinuni secunda num. 30, ubi postreniani siint xque alii inleliciler : ui posl variam liomiuuni
hanc sux 1'rxfatinnis pariein recognoscit S. Pater, coiiientioneiii, quid signilicareui, ineeitiuspropemo-
rni el qum non possum, negarenon debeo, caque for- duui esset quam antea. Se ail illc invenisse in vem-
las.ieestreliquis prxlcrcnda lectio. Denique nec niale ^1 „ siin.ihusscriplum, ANTI*AONIKQN TOBAIA CTPOTCIN,
liabet antiquissinuis Reginx liber, cui el qum v.on qux legi posse docet, KVTJ fotviv.av-a paia o-vpovr.iv,
possum, negare non possnm, etc. ac leddi, coram palmis ratnos pulmmtrahunt. Ut sen-
b In veleri dudum laudata edilionc, nihil clumlaxiit sus sit, si opuscultim meum in Grxcum trarotnleris,
sentenlim, pro scienlem. Qu.e quideui lcctio ineoni- et iinperitix mex doctissimos viros testes facere vo-
innda ipsa igiioquenon cst; foriasse atiicm el verior lucris, non secus facies, i|iiain illi, qui anle nrhores
vitleri nonnullis pussii, qui Hieroiiyminnaminierpre- rainusculos afferiint: unde inerilo dicaro tibi illud
tandi rationein ac inodimi,iii e-l. non veibunie verbo, Huraiiaiiuin, ln silvcm ne ligna ferat. Quain vero
sed sensiini e sensu, inuui velini. Veruni obstat ge- falsa ea sit leciio, quatnqiie ipsa incimgrua, atque
iiiiiinshuic Incusin Prologn Galeato, ubi de sua ipse absurda sententia, ex his. I-IIXmox explicanda sunt,
conscienlia loqucns, mihi, inquit, omnino CONSCIUSne in ca confutanda pei-d.iinus operain, plane cou-
noii sum, *-:<* cleHebraica verilate mutusse. stabii. Quaiiii|uaii) iu hoc niiniis peccaluni velim a
« Fortasse aliquid
reciius legeiiduin esi, contemnere et Maitian ro, daniusi|tie tiliro veniaro, si in perquam
invidere, eic., pro videri. Paria his lauieii hahet S- dilfleili conjungendaalquo explananda senlenlia dece-
Pater in piolngis ad versionem Psalmoruni ex Grxcn, ptus e.t. lliud magis itnprohandiiui, quod ea ipsa
et ad lihruni ParalipDincnon. Senlentiam autem vi- vcrba, qux sibi nplinie colixrere videhaniur, ve-
deiur a-Pliiiio accepissc. luit in texlutn ae lcvihus sanc dc causis, pula
Cd Ms. codex S. Micliaelisin periculo roaris multa quod perfeciusrecipi: orationis seusus absque illis sit, iiiiu
sic habet addita et nmiata : Me nbannulis [rttstra la- quia duocodices mss. suppetebani, unus Smbonicus,
niari, qui vet invtdia, vel supetcilio tnaluiit conlem- alier Vatieanus, a quibus voces illx aheranl, lenierc
nere videri prmclara, quam discere. Perversissimi ho- D repudiavit. Enimvero si iiui mss. iis carent, iiemo
mines : el de lurbuletiio tnagis rivo quamde purissimo nnn intelligit, librarii alicujus Latini lianc fuisse cul-
ftiitlepotari. Nnm cum, ctc. MART. pam, qui Gru-casihi ignota vocabula pr.etennisit:
e Pracessoici habent niss., non prmdecessores. nain lieri vix potuit, ut in plerisque aliis exempla-
MART. ribus, atque iis cl longe velustioris xiatis, etmelio-
— UesiiluimusprrBcessorcs,quod mss. libri oinnes ris iuilx, ea perperani de suoquis addiderit. ld porro
atque edili vetusiiores prxferuni. Auiea crat, prade ipsuin, qund eiiam sinc verbis illis pcrfecia conslet
cessores. scnientia, in eaiisafuil iinperito sciib.e, ut qux mi-
t Addunt boc loeo velustinra excmplaria qtias- nus inielligebai, tutius prxterinilieiet: ati|tie alia
ilain Giaeas voces, e quihus nullum seiisuui elicere ev. parle magis cvincil, uon esse illa e glossaioris
polui : ANTOAONlKiiN TOBAlACTPOTClN, Ilisi l gen- profecla ingenio, qux niliil opus fueratsupplei-e. Stint
dum sil, uv-i foair.av ra (3aiao-vpovatv,id est, corum igitur quam qux maxiroe Hicroayiuiana, i,ux repu-
pulmmramos palmcvtrcthuiit. Senstisest, t-i epuscu- tliar.- posllot exeinplariiim anctoiitaleni iiiin Iiceb.il.
luiii ineuiii iu Gr.ecum iraiis.ulens, et iinpeiitix Veiiiin de recla corum lectione ac sensu iuq„iren-!
inex dociissimos viros tc.ites facere volueris, nou diim est. Nuper alius de Beuedictinoriini grege Mar-
secus facies qu.nii illi, <|in nnte aib.ires laiiiusculos tinus ila Grxca legii, ut ne.>eioquid <le Syrorum Co-
atleruni; umle merito dicam tihi illud lloratianuiii : tupeo diclum velit, el peisuadeie vulgo uiulliseone-
in silvam ne ligntt [eras. Ila-c quanluinvis sibi coh;c- tur, nobisquc^dicam, prout e>l lionnnis iiigeniuin ,
rere videanlur, uon miiiim ;li;ini aniilent; tuniquod inipeiilix impingai. Liluuin ejus olim uos anie an-
sciilentia p rlecla sit absque his Gruxis verbis; luui nos fere decem otulis lu-.travinius quem cuni nec
quia reperiit.dur codices inss. in quibus aboiint hu- lcruiilii fiiccremus, aiinotare quid ejus essel siunidi-
1127 S. HIEIlONYMIDIYI.NABIBLlOTllECA. 1128
tcstcs facere rolueris, dicam tibi illud a Horatianum: AL viluperalionemlecum es e communem. b Valere te in
In silvam ne ligna feias. jfVisiquodhoc habebosolamen, DominoJcsu [\\. tac. Jesu] cupio, el meminissemci.
si in labore communi intelligam, tnihi et laudem, et
tatis omisimus. Clericus Artis Criticx Parle iu, secl. sequioris xiatis aul notx, ANTHIAONIKON. TOICAIA
1, cap. 14, docturum id se, salis cnnfidenier pronun- CTPOTctN.Ilis facein pra-feremibus, stalim eluxit
tial, alque uiio*verho inicrpretaiurum quod Pari- menti scnsus, atquc is sanc perspicuus aiquc clegan-
sienses Bencdictini assequi non potueriini. Atlamcn tis.simus, quem S. ipse P;iter inlendit. Pi-iorem ita-
(quod operx prclium fuisset) ne litlerula quidcni ima que diciioncm avrtftloveiy.avuno verbo accepimus,
ab eorum leclionc iu Grxco iiiulala, verlenduinlan^ vix una liiterula a inss. iramitc recedenics. Alteram
lum ait, pro dactylis, ramos trahentibus : quud egre- qiioquc voculam TOI;-, iiilem niss. sulfecerunl: lantiim
gium iu hoc loco scnsum bahere coutendii, sinuidcm nos a rcliquis elemenlis ariiculum sejunximns. Re-
obscure atqiieelegantcr Hieronymus illudit Grxcis, slabant AIA aut BAIA,el o-vpovo-tv, qux riirsum iu
qui versioncm tantum LXX liiterpretum hujus libri unamcoinpingendavoceiii iiiiellcxiiiiiis.xaT-ta-j/souo-tv.
legebant, quam laciic eonferi ramis fructu destilulis, Mulavimus autem lilteras BAIAin KATA,IUIIIrccto
quales sunt rami palmarum; Ilebraicara vero verita- cogcnte sensu, tmu ipsa litterarum similitudiue ac
tcm [ructui, quem diim Grxci sedecerpcre puiabant, dtictu: sciunl enini i-ui veteres libros tractariiiit, B
fruslra erant, el steriles dumtaxal ramos vcllebant. pro K, ct A pro A, denique I pro T, transversa su-
Ilxc tota cjus raliociualio est, quam ex Plinii lih. xtt, pcriic lincola oculos eliugicnlc, a Lalinis prxcipue
cap. 4, testiinonio de palmx nitur.i, qux pomuin amanuensibus sxpe sxpius confundi. Ilinc porro
fert in cacuniiiie, non inier fo'ia, insultamlo exag- isthrcc exsnrgit in Latino senlentia : contentiose(sivc
geral. Reposuit vero Martianxus, suam conaliis de- n• exemptarium contentione) reponens iis qui delrahuitt.
fcnderc multis vcrbis interpretaiionem, cerle qiianta Nempe ita «vrtfO.oveiy.eiv vcibiim sonat, conlcntoi.e
in
poluit aniinositalc, alque adversarium cnniuinclia. alicujus rei adversario obsisterc ac repugnare : et
Tuin nugari coeptuineslmagis, alque ut semel dicain, /.uruo-vpitvdetrabcre, quod nemo ignorat, ct apud
Aiidahatarum inler eos niore. pugnatum est. Alii, Lexicographos passim obvia prohant exempla. Vide,
.qui sludiopailiuin pugnxsurcesserunl(loiigiim eniin si lubei, S. ipsuni Dnctnreiii in Coiiinient.tr.in Episi.
esi hic singulos recensere), prxcipue vero qui Ephe- ad Galatas cap. v, 21. Sensus ad oralionis seiicm sic
merides litterarias scribunt, Lalinum sensum nunc habet : Si opusculum iiieuin, Sophroni, in Grxcuui
uno, nunc alinro substiiuio verho, ad prxcoiiceptam transiuleris, ut ejusex llebrxo versionisconleiilione,
opiuionem trahere atqtie explicare conati suut. Ncmi Grxcis, el qui Grxcorum LXX lnterpreium ohtcntu,
unus dc rcfigenda Grxca lcelionc cogitavit, quam niihi detrabunt, reponas : et doctissiinos quoque ex
laincn, ut recepta pridem erat, obscuram sentcntiam his imperitix mex lestes faccrc volueris, dicani libi
reddere, ipsi non diffuebanlur; imroosi altc.itius ad illud lloraiianum, clc. Cuui scilicet plus nimio sil
S. Dncloris exc^isscut contextum ac inentem, fere Grxcorum Interpretum, nihil in ea lingua versinnem
absurdam ac miiiimc cohxrcutem invcnissent. Ten- istam recoquere est opus. Nimirura et Yenusiuum
tanda igilur fuil Grxca scripiura, ct invesliganda in poetam Grxce versus niolieulein dcborlatus in som-
anli.-uioribus inss. vera ex curruplis ipsis jiinctisque niis est Romulu-, Satir. 10, quod plus satis poelarum
varie eleinentis lectio. Qua in re si nobis e sementia esset apud Grxcos:
successcrit, tulc, lector, judicabis, atque uno judicio Jii silvam ne licjna[eras insanius ac si
si restiluiionem nnsiram probaveri», aliorum, ne iis
coiifutandis longiorcs simus, coujeciuras explodcs. r Grmcoruminagnas tnalis implere catervas.
Jam ver» e quindccim mss. quos consuluiiiius, quique Nihil hic palmaium, aut dactyli, ramorum, aul
pari oiuncs consensu, lainetsi paulo corruplius, lit- fruciuuin : milla ejus, quod nusquam fuii, proverbii
leras eas Grrecas retinent, duo, quorum altcr Reginx meniiu.
Sueeoriun sub num. 11 laudalus, atque unciali cha- apud Ilieronymuin
ractere perscriptus, babel: 0 Horat. lib. lSerm. Sat. 10. MART.
i ic b Regius ms. el Cnrbeiensis, Valein DominoJesu:
ANTi*AONiKwNTO V>\\1
CTPOTCiN: altcr quem dixiinusi cupio te meminissemei. Vaticanus proxime mcmora-
S. Crucis in Jerusalcin de Urbe, ncc sanc mullo» lus, Vive in Domino Jesu, elc. MAKT.
INCIPIT
LIBER PSALMORUM.
Sed in Domini ~ voltintas
abiil in cousilio impiorum,
\I.] Bealus vir qui nonnon I) el in lege ejus,
et in via peccatorum stetit, lege ejtts bmedilabiturdie ac nocte.
el in calhedra derisorum non sedit. Et erit lamquam lignum transplantalum juxta " rkot
~ Cisterciens. ms. intcrscrit fuit, quod taccl llc- riorum in contexlum sacrum psalm., iia utin tribus
bra-us lcxtus verbum. antiqtiis mss. codicibus lexliis niutalus inveniaiur
b Qux deinceps occurrunt margini apposiia scho- cum annotationibus marginalibus pcr lolum Psalie-
lia cuni h nota, e suis, ul vocat,'jCanonisHebraicx vc- riiiin. Manuscripti illi sunt, Vaticanus Ribliorum sa-
rilatis inss. exemplaribus Martianxus descripsii. crorum codex n. 5729, codex item Biblicus Augus-
c Monemuslectoremsludiosum omnia isthxc sclio- tinorum Burdigalensium, et altcr monaslcrii S. Mi-
lia margiualiaquxdeincepsoccurrunt in loto Psalt. cliaelis in periculo roaris. Nonuullam eiiam partem
posita csse in exemplaribus Cauonis llebr. veritatis, scholiorum invenirous in aliis exemplaribus mss.
ubi incorruptus fere scrvatur textus Versionis llie- unde iu cditos libros facile derivari piitueiunt. Nosad
ronymi curoliujusroodiannotaliiinculis ad niarginein. fidem codicuin mss. vctuslissiinorum ac opliinx no-
Porro cadein scholia translaia sunl iropcriiia libra- ix, omnia suis locis rcstiiuerc cuniviiiius. MAI\T.
•HJ9 LIBEll PSALMORUM. 1150
[h. *rtvulos]aquarum, j
A quia percussisttomniuminimicorummeorummaxil-
quod fructum suum dabit in temporesuo. lam,
Et folium ejus uon defluet [Al. fluent], dentesimpiorum confregisli,
et omnequod [ecerit prosperabitur. Domini est talut,
Non sic impii, super populum * tuum benedicliolua.
ted tamquampulvis quemprojicit ventus. SE.MPER.
Propterea non resurgent impii in judicio, neque pec- VICTORI INPSALMIS CANTICU.M[h. Psalmus] DAVID.
calores in congregalionejustorum. [IV.] Invocantem me exaudi me, Deus juslilim mern,
QuoniamnovitDominusviamjuslorum, et via [Al. iler] in tribulalionedilatasti mihi :
impiorumperibit. Miserere mei,
[II.] Quare b turbanlur [h. turbabunlut] gentes, et exaudi orationemmecim.
et tribtis [h. plebes]meditabunlur inania ? Filii viri usquequoinclyti mei [h. gloria mea] ignomi-
Consurgentregesterrm, et principet tractabunt pariter niose
adversusDominum, et adversusChristum ejus. diligitis vanilalemqumrentesmendacium.SEMPER.
Disrumpamut vincula eorum, Et cognoscitequoniam mirabilemreddidit [Al. teddet]
et projiciamut a nobistaqueos eorum. Dominus sanctum [h. misericordem]suum,
Habitator cceliridebit, Dominusexaudiet cum clamaveroad eum.
Dominussubsannabit eos. Irascimini et nolite peccare,
Tunc loquetur ad eosin ira tua, loquimini in cordibusveslris super cubilia vestra,
el in furore suo conturbabiteos. _i et tacele.SEMPER.
" **
Ego autem orditttssum [h. unxi] regem meumsuper Sacrificale sacriftciumjuslilite,
Sion montemsanclummeum. el fidile in Domino.
Annuntiubo[h. Narrabo] Dei prmceptum, Mulli dicunl, Quis ostendit nobis bonum?
Dominusdixit ad me : Filius meus es tu, ego hodie leva super noslucemvullus tui, Domine.
genui te, Dedisti tmtitiamin corde meo,
Poslula a nte et dabo libi genles hccteditatemtuam, i a tempore frumentumet vinumeorum muitiplicata
et possessionemtuam terminos lerrw. sunt;
Patces eosin virga [errea, In pace simul requiescamel dormiam,
ut vas figuli contereteos. quia lu, Domine, specialiter securum habilare fe-
Nunc ergo, reges, inteltigite, cisli me.
erudimini, judices lettm. VICTORI k SUPERH.EREDIDATIBUS CANTICUM [h. Psai-
Setvite Dominoin limote, mus] DAVID.
et exsultate d in tremore. [V.] Verba mea l auribus percipe, Domine,
Adorale ~ pure inletligemurmur meum [h. meditationemmeam].
ne forle irascalur, el pereatit de via. m
Adverte ad vocemclamorismei
Cumexarseril post paututum furor ejut, rex meus et Deus meus,
beati omnesqui sperant in eum. quia te deprecor.
PSALMUS f DAVID, CUM FUGERET AFACIEABSOLON Domine, mane audies vocemmeam, ,
FILHSUI. mane ad el
prmpatabor te, contemplabor n.
[111.] DomineB,quare mulliplicati sunt hbttet mei, G Quoniam non Deus volensiniquitatem [h. impietatetn]
multi conturgunt adversum[Al. contra] me. tu,
Multidicunt animm mem, nec habitabit juxla te malignus.
h
Non est salus huic in Deo. SEMPER. Non stabunt iniqui in conspectuoculorumtuorum,
Tu autem, Domine, clypeus circa me, gloria mea ett odisti omnes opetanlet iniquitalem.
exaltant caput meum. Petdes loquentes mendacium,
Vocemeaad Dominumclamabo, virum sanguinutnet dolosum
et exaudiet mede monte sancto suo. abominabilurDomintts.
SEMPER. Ego autem in multiludinemiteticotdim tuat
Ego dormivi, el sopotatus sum : inttoibo [Al. add. in] domum tuam,
evigilavi,quia Dominussuslenlavitme. adorabo in templo sancto luo in timore tuo.
Non limebomillia populi, quw circumdederuntme. Domine, deduc me in justitia tua ptoplet insidialotes
Surge, Domine,salvumme fac, Deus meus, [h. decantores]meos,
* Iterum Cisterciens. ms. lamquam arbor trans- t In Cislerciensi ms. Canticuminscribitur. Tum in
planlala, et cohxrenter, qumfructum, etc. Sequitur Regio Abessalon scriptum est pro Absalon.
cum vetustissimo Reginx ms. atque ipso Scholiaste, e Iterum in Cisterciensi, Domine, quid gtandes
juxla rivulos, elc. sunt, elc. Hebrxus ixrnn.
b Quod mavult Scholiastes turbabuntur, noslri quo- t>Quid significet illud sempet, quod apud Hebr.,
que« mss. prxferunt. iho, sela, apud Crxcos autem Diapsalma dicitur,
Hicquoquejuxta Scholiastem unxi habent mss. vide in Epistola Hieronymi ad Marcellam, cujus prin-
nostri pro orditus : et inox sanctum suum pro meutn1 cipium est : Qum accepetis, teddenda sunt cum fe-
legunt, Hebrxo lamen conlradicente. nore. MART.
d lnterserit Cislerciens. ms. ei voculam. i Tacet Cisterciens. ms. tuum : alter vero Reginaj
° Locum isttiro
urget Rulinus adversus Hierony- subsequenles voccs, benedictiolua.
mum, quod uempealibi verlissel, adorate filium. Sed' i Tres nostri mss. in tempore.
hujus reprebensionis iniperiliani acriier ac crudite3 k lidem mss. pro iiabent pro super. Cisterciensis
relundit S. Doclor, ostendens verba Hebraica ~~W~ Davidnomen prxterea reticet. Deniquc unus Reginx
~a nascu bar, divcrsis iutcrpretationibus possc con-- cum aliis apud Martian. in ipso Psalmornrdi legit pro
verli. Quid ergo, inquit, ecclesiasticmfidei nocet,, auribus percipe.
ti docealurLector, quot modis apud Hebr. unus versi- 1 Ita exemplaria Canonis; cxleri, audi, Domine.
culus explanetur. Cxtera vide apud ipsum I. i. Apo-- MART.
logix advcrsus Rufinum. MART. m Cislerciensis cum Vulgatis libris, Intende voci
— Sic ipse olim legil S. Augustinus in Speculo, ubii orationis mem,cujus versiculi spaiium in antiquissimo
Hieronyniiaiiam banc ex llebrxo irauslationem dili- Reginxvacat : est tanien in Hehrxo.
gentiiSimesequitur. Recolcnduspnrro ad hunc locumi u Addit Cisterciensis ms. el sperabo : et in subse-
S. ipsc interpres in Apologia coulra Ruftuum lib. i,, quentis versus finecuin Regio « vocularo.
num. 19.
PATROL. XXVIII. 3G
1131 S. HIERONY&HDIVINA BIDLIOTHECA. 1152
dirige ante faciem meam viam tuam. A [Al. comprehendat],
Non est enim in ore eorum reclttm, et conctilcetin terra vitam meam,
inlcriora eorum insidiai : et gloridm inedin in pulverem e collocel.
Sepulcrum putensa gutlur eorum, SESIPER.
linguam suam tenificant. Surge, Dominc [Al. Deus], in [urore luo,
Condemnaeos Deus, elevare indignqns super hosles meos; el consurge
dccidanl a consitiis suis : [h. expergiscere]ad me judicio quod mandasli.
Juxla mullitudinerq scelerum eorum cxpelle eqs: Et congrccjatiotribuum [h. plebiutn] circttmdel le,
quoniam projocaeerunt te[k\. ad. JDcus]. etpro ea [Al. /i«cj fn altum reverfere.
El Imlenltir omnes qtti sperant in le, Dominus judicabii [Al. jndicai] populos,
in perpeluum [h. insrECM/um]laudabunl : judicame, Domine [Al. Oeusj, seciMr/ujn/tistiliri-n
Et proteges eos, meam,
ei Imlabuntur in te, qui diligunt nomen luum. el secundiun simplkilatem meum qum esl in me-
Quia tu benedicesjusto, Consumatur malum iniquorum [h. hnpioium] :
Domine, ut scttto [h. hasta] placabilitaiis coronabis el eonfirmetur r justus,
eutn. et probator cordiset renum I^eusiuslus.
VICTORl INPSAI.MIS SUPEH OCTAVA CANTICUM [h. Psctl- Clypeus meusin Deo,
DIUSJDAVID. \'l ijtti snlval rectos 8 corde.
[VI.] Domine, ne in furore luo arguus me, Dens judex justus,
neque in ira' tua corripias me, el [ortis, el b comminans lola die.
Miserere tnci, Domine, quoniam infirmus sumego. [Al. B Non converlenti [Al. convertel] gladium sttum qcitel,
lac. ecjo]: arcum suum tetehdit, ei paravtl ittum.
sana me, Domine, quoniam conturbata sunt ossa Et in ipso paravit vasa morlis,
mea. sagittas stias ad comburendtimoperatus esl.
Et auima mra conlurbala [Al. lurbata^ esl valde, Ecce partttrit iniqnilaiem,
et lu, Dotnine, usqttequo? el concepto » dolore, peperit mendacium.
Ilevcrtere, Domine, erue animam meam, sctlva me Lacnm hperuit, et effodit eum,
propler tnisericordiam tuum. et incidet in interilum qnem operatns est.
Qitoniamnon est in morte recordalio lui, Ileverleliir dolor [h. dolus\ suusin capul ejus,
in inferno quis confilebitur tibi ? et sttpttr veriicem ejustniquitas sua dcsceiidet.
Laboravi in geinilu meo, CoitftteborDominosecundtimjjuslitiam ejus,
ncttare[actam tota noclcleclum [Al. lectulum] meum, et psallam |AI. cantabo]hoinini Dotttini qllissinii.
lacrymis meis slralnm tnettm ricjabo. VICTORI i PROTORCULARIBUS CANTICUM
Caligavit prm ainaritudine \h. irritaiione] oculusmeus, [h. Psalmus] DAVID.
consumplussum ab unit-c-rsishostibutsmeis. [VIII.] Domine [Al. Dominus]dominaior nosler,
Ilicedi\e a meomnes, qni operamini iniquilalem, quam grande est nomen luum ih univetsa' lcrra :
quia audivit Dominus vocetn fletus mei. qui posuisli gloriam tuam sttper ccelos.
Audivit Dominus deprecationem tneam, Exore in[aniiiim el lactenlium* [ecisti [h. [undttsli]
'
Dominus oraiionem ineam b sttscepit. laudem [h. virluteiii],
Conjttndantur et conlurbenlur vehemettler omnes ini- » propter adversarios luos,
mici mei, «! quiescat inimicus el ultor.
revertantur et confundanlur subilo [' h. in mo- Videboenim cceiostuos opera digitorum luorum,
mento]. lunam el tlellai qum [undasti [h. prmparasti],
c JGNOHATIO DAVID , QUODCEf.iNITDOMINUS StlFER Quid est homo, quoniam recordaris ejus',
VERBAJETHIOPIS FILII JEMINI. vel filius hominis, qnoniam iisitas eum?
[V//.] DotttineDeus meus in te speravi, Minues [Al. mimtisti] cum pattlo minus a Deq,
salva me ab omnibus persequenlibus me, el libera gloria el decore coronabis eum.
me. Dttbis ei poiesialem siiper opera manuum luurum,'"
Ne forle d rnpiat ul leo animam meam : cuncla posuisti sub pedibus ejus.
laceret, el non sit r/ui eruat. Oves el armenta omnia,
Domine Deus meus, si feci hlud, insupcr et animalia agri.
si esl iniquilas in manibus meis. Aves cmli el pisces tnaris,
Si reddidi retribuemibus tnihi mcilum, qui perlranseunt l sdiniras mnrium.
el dimisi hostes meosvacttos. Domine dominalor nosler,
Persequalur inimicus animam meam, et apprehendat quam cjrande esl nomcn tuum in universi tetta.
» In mss. nostris levificant : In llebrxo jipibn' ' ' Ms. Corbeiens. prima manu, et cannn San-Gcr-
b In futuro suscipiet ros. Cisterciens. legil pressius p. niniensis correctus, et conceptodolo pcperit menda-
u cium. MART.
Ilc.irxo
" Canon np.
Carcass. et ms. Carnutcnsis, pro ignora- — Cisierciens. ut et alii apud Martian. mss. concepto
lione David : cohsequcnter vero iii nis. S. Michaelis, dolo : quod potius Criiici altcujus perversa cura,
s-r-ierverbis Chusi. MART. quam librarii facluin existinio ineuria.
— Nostri inss. duoque alii Mariianxo inspepti pro i Viclon pro lorcularibus ipsi David. Sic inscribunt
ijnoratione, ct consequenj,er sttper verbis Cftiisf, CV- oi lavum psalmum Canon Carcass. et alii duo liiss.
slerciens. pro verbis. MART.
d Idein noslri mss. ne forle capiat. k In nostris mss. perfecisli : mox unus Reginx,
* Unus Cistcrcieus. ms. "tiipiitvcrem conculcet. «r/vei-sariosmeos habei pro tuos.
* Tiesinss. juslitia, subsetpienii eliam el vocul^ 1 Iu exemplaribus Canonis Heb. veritaljs scripluni
prxterniissa. Pseudo-Hienmymus in Comineniar. legiuius, qui pertranseunt ponti mari: sed in iioslro
;nl huuc locuni, In Hebrwo, inquit, ita scriplum est: San Geiiiiaiieiisi additur secunda manu syllaha um,
Scrutans corda ct renes, Deus jusius : u( poslea ut legatur mr-rium : in marginc eliaiu posiiuin est
eonseqiialnr, Adjutorinm meiim a Deo, elc. islud scholioi), h. semitas ; quod respondet ponli iu
sReginxm.s. rciicet corde. texiu. Codex Vaiicanus, et aller S. Micbaelis in pe-
>'Voculain ct nostri mss. tacenl. Falsus Hierony- ricuio inaris, nec non iiniis Augiistiiioruin liiinligi-
nius in Coiiimmitar. Metius, inquit, in Hebrmohabe- lensium legunt quod nos posuimus. Quatuor alii,
tur, Comminalus in omni die, quod Aquila quoque neinpe Regius, Corbeiens. Cainutensis, et Sorboni-
traustulit. cus relincni cum edito, semitas ponti. MART.
1133 LIBER PSALMORL'M. 1134
VICTORI a SUPER MORTE F11.I1CANTICUM A Convertantiiritvpii in in[ernum,
[/».
Psalmus] DAVID. omnesgentes qum oblitmsunt Deum.
[IX.] ConfitehorDoininoin tolocorde tneo, Quoniam non iit wternum " oblivioni erit pattper :
narrabd omnia [Al. omni] mirabilia tua. exspecialio pauperum peribit in perpetuum.
Lw.abor el gaitdeboin te, Surge, Domine, non confortetur norno: judicentur
c:nam[h. psallam] nomini luo, Altitsime. genles anle faciem tuam.
Ctim ceciderint [h. coiiverferintj inimici tnei relror- Pone, Domine,terroremeis :
sum, scianl cjenles,hominesessese. SF.MPER.
corruerint et perierint a facie lua. h QUARE , DOMINE, STASA LtJNCE,
Fecisli enim judicium metim el causam nteam, [X.] Despiciesin lemporibus angustim.
sedisli super soliumjudex justitim. In superbiaimpii arclctpauper :
Increpasti [Al. iHcreputsli]genles, periil impius : capiantur in sceleribusqum cogilaverunt.
*
nomeneorum delesti in sempilernum [h. srrcuZwmJ Quia laudabitur impius in desideriounimmsum,
el jugiler. et avarus applaudens tibi btaspliemavit Dominnm.
Inimici b completmsunt solitudinesin finem, lmpius secundiim alliludinem i irm sucenon requirct:
et civilates subverlisli: nec [Al. noti] csl Deut in omnibus cogitationibus
periit memoriaeorttmcum ipsis. ejus.
Dominus uutem in sempiternum[h. smculum]tede- Parluriunl vim ejus in omni teinpore :
bit, longe[h. in excelso]sunt jttdicia tua a facie ejus,
stabilivii ad judicandum soliiimsunm. omnesinimicos suos despicil.
c
Et ipse judicabil orbemin justilia , judicabil popu- B Loquitttr in corde suo, Non movebor:
los in wquitalibus. in generalione et generationeero sine malo.
Et erit Dominuselevatiooppresso, Maledictioneos ejus plenum est, et dolis el avaritia :
elevalio opportuna in attguslia. sub k lingua ejus aolor et iniquitas.
El confideniin tc qui noveruntnomentuum, Sedet insidians juxla vestibula
qttoniamnondereliquisii qumrentes le, Domine. in qbscondilis l interficit innocenlem:
Cantate [h. Psallite] Domino habitatori Sion, oculi ejus robustoscircumspiciunt.
ammnliate in popnlis cogitationesejus. Insidialur in abscondito.
Quoniam ciumrens[Al. r/u„renfeij sanguinem eorum quasi leo in cubili;
recordalus est, lnsidiatur tit rapiut pauperem :
nec oblitus est clamoris [Al. clamorem] paupe- rapiet pauperem cum [Al. rfumj atlraxerit eumad
rum. rete sunm.
d Miserere mei, Domine, El confracltimsubjiciet,
vide afflictiouemtneatncx inimicis meis, el irruet viribus suis valentet.
qui exaltas me de porlismoriis. Dixil in corde suo, Oblilus est Deus :
Vt Kfli')-em[Al. el enarrem] omneslaudes tuas nbscondit faciemsuam, non respiciel in perpetuum.
in porlis filim Sion, Surge, DomineDeus [h. o Deus], »>/et>amanum tuam.
exsuliaboin salulari tuo. noli obliviscipauperum,
Dentersctsunl genles in 6 interitu quem (ecerttnt, Quare blaspliemuiimpiusDeum,
in rcli quod absconderunt, caplus esl pes eorum. p( dicensin cordesuo quod non n requiras.
Agnitus esl Dominusjudicium[aciens, Vides[h. Vidisli] quia lu laborem et furorem re-
in opere manuum [h. palmarum] suarum corruit spicis,
impius. ul detur in manu lua :
Sonitu f SEMPER, Tibi relinquunlut [Al. dere/inr/iiunturj fottet lui,
— Cislerc. ms. pertranseunt viqs aquarum: Regius particulam qux subauditur, expresse liic interserunt
nuiein semiiasPonti, ut el Martian. in aliquot e suis noslri mss.
invenii. 11Sic in medio columnx describunt hunc versum
a Pari cnnsensu Pro morle prxferunl noslri mss. exemplaria Canonis, ad distinctionem scilicet psal.
'• Tacet Regin. ins. vocein inimici, legitque, com- decimi, qui apud Hebr. iniiium sumit ab his verbis!
'
pletm soliludinis in fine. Cislerciens. defecerunt fra- Cxiericndicescontiiiuatescrihunt, conjunguiitque iii
mcmcum antiquis versionibus. unum lios duos psal. Inde error numerorum exo-
c In instanti judicat, lum hoc, cum subsequenli ritur in cnnsequeiitibus, ut pro undecimo decimus
versu m-s. noslri omnes Icgunl. notetur, ac pro decimo terlio duodecimus : et ila de
d lidem noslri mss. lHiserlttsest inei Dominus,vidit cxicris. MART.
afflictionem : qui exaltat me, etc. —Martianxus ad bunc moduni ex utroque Canonis,
8 Ms. C'Sterciens. itt foveaquam [ecerunt, in rete, ut vocat, exemplari descripsit majusculis litieris ad
etc. nnvi Psalmi in Hebrxo archelypo initium significan-
r Plures ms. sonitu sempiterno,vel cum soni!u sem- dum. Nostri autem mss. continenter srribunt, sine
piterno. Canon San-Gerinanensi<-,etYalicanuscndex ulla divisionis aut ntimeri nota.
- Codex Regius ac Carnntensis lcgunl curo edilis
nis. Psalni., cum sonitu semper.' Editus legit juxla
llebr. medilalione sempsr. At verbuin meditationis libris : Quia luudabit impius desidetiumanimw sum.
non apparei in novem mss. nostris. Apud LXX, ODA MART.— In nostrismss.,ut et duobus apud Marl!
DIAPSAI.MATIS scribilur : liinc S. Hiernnymus :.it in irj laudabit, etc.
epist. nunc 138 : Nontis psalmus dislinguiiur canlico i Codex Reginx tecundum muliiiudinem furoris,
diapsalmatis. MART. tui non requiret, *'ctfuroris quidem pro irm alii quo-
e Abest liic in Hebr. ac in utroque cxemplari Ca- que cndices legunt.
nonis parlicula uegativa non, qurc lanien suhintelli- k Mss. Vaticanns, Corbeiensis, ct Canon San-Ger-
genda est ex prxcedentibus: idquc ante nos docuit manensis emendatus dolus et iniquitas. MART.
vir, siquis aiius, lingtix Hebr. consultissimus, nosler 1 Mss. qimque nostii, ut tres pene Mart. ut inter
Thomas Dnfour. ah, non semel positum, inquit, ali- ficial. Mox Cisterciens. addit tuosad tobustos.
m Additdenuo Cisterciens. ms. meus.
qittiiidoin aliis periodimemhrissubintelligilur,ut Psal. n In reginx ms. ut etaliis penes Mariian.
lv. Non in fincm oblivioeril pauperis; paticntia patt- requirat;
pcrum (non) peribit in finem. llxc ille in opere Grani- Cisterciens. requiratur.
matico liugux Hcbr. pa;-e 235. MART.—Negandi
H35 S. IIIERONYMIDIVINA BIBLIOTHLCA. 1136
pupi//o - lu es factus adjuior. A penitus:
Confere brachium impii et matigni : vsqucquo abscondes faciem tuam a me ?
qumresimpietatcm ejus [Al. eorum], et non invenies, Vsquequo ponam consilia [Al. consilium]in anima mea,
Dominus rex smculi et mternilatis, dulorem in corde meo per diem ,
perierunt genles de lerra ejus. Dominus usqiteqitoexaltabitur inimicus meussttper me?
8 Convertere [h. Asm'ceJ, exaurii me, Domine Deus
Desiderium pauperum audivit [h. audisti,
Dominej.b cor metis:
prmparasti eorutn, audial auris lua. illumina oculos meos, ne umquam obdormiamin
Vl judices pupillum el oppressum, tnorte.
et nequaquam ultra superbiel [AL superbiat] homo Ne quando dical inimicus meus, Ptwvalui advenus
de tcrra. eum :
VICTORI DAVID. hosles mei exsultabunt, cummolus [uiro.
[XI.] In Dominosperavi, Ego autem in misericordia lua confido,
quomodo dicitis animw mem, exultabit cor meum in salutari luo :
" transvola in montem sicut cantabo Domino, qui reddidil mihi.
passer.
Quia ecce impii letenderunt arcum : VICTORI DAVID.
postterunl sagittam sunm super nervum, [XJt/.J Dixit stulltis in corde suo,
ul sagiltenl in abicondilo reclos corde. ( Non est Deus:
Quia lcgesdissipaimsitnt, Corrnpii sunt, et abamitiabiles [acli sunt studiose :
justus cjuid operattts est ? _T non esl qtti facial bonum.
Dominus in teinplo sanclo suo, " Dominusde cmlo
h prospexit super filios homittum,
Domintts in cccloihronus ejus: ut viderel si esl inlelligens, requirens Deum.
Oculi ejus vidcnt, Omnes recesserunt,sitnul conglulinatt sunt,
palpebrmejus probant filios hominum. non est qui facial bonum, l non cst usque ad unum.
Dominus justum probat. Nonne cocjnoscentomnes qui operanttir iniquitatem :
impium autem el diligenteminiquitatem, odit anima: qui devorant populum meum ut cibum panis?
ejtts. Dominumnon invocaverunt.
Pluet [Al. Pluit] super peccalores[h.impios] la- Ibi i trepidabunl (orinidine :
queos, quoniam Deus in generationejusla.
ignis el sulphur, et spirittts tempestatum pars calicis; Consilium pauperum confudislis:
eorum. quoniam Dominus spes ejus est.
Quoniamjusttts Donvnusjuslilias dilexit : Quis dabit de Sion satulem Isracl?
rectum videbunt [Al. viderunt] facies eorum. quaiido reduxerii Dominus caplicilatem populi sui,
VICTORI PROOCTAVA CANTICUM \ll. Psa/m.| DAVID. exsuliubil Jacob, twtabitur hrael.
LYJJ.J Sulva d, Doinine , quoitiam defecil sanclus [h. CANTICUM
k [h. Psallll.] DAVID.
misericors]. [XV.] Domine, qttis percgrinabitur in lentotio luo,
quoniam imminttti sunt fideles a filiis hominum. i qiti [Al. et qui] hubitavil in monfesitnclo luo ?
Frustra loqttunlur [Al. loquitur] unusquisque proximo Qtti iiicjreditursine macula , el operatur juslitiam,
suo, toquiturque veritatem in corde suo.
labium dolosum in corde, et corde locutt sunt. < Qtti non est [acilis in lingua stta,
G
Disperdat Dominus ointiia labia dolosa, nequefecil [hf. facit] utnico[h. sodali] suo tnalum :
lintjuam maqniloquam. et opprobrium non sustiuuit supervicinum[h.proxi-
Qui dixerunt, Lincjuain nostram roboremus, miim] suum.
tabia nostra nobiscum sunt : quis Dominus [h. do- Despicilur in oculis ejus improbus,
«
miiirUor)nosfer ? liiiientes autem Dominum glorificabit [Al. gloiifi-
Propler vastilatem inopum et cjemilumpaupcrum , cal] :
nunc consurgam, dicil Dominus: jurat ut se affligat, et non mutat.
ponam in salutari auxilium e.oritm. Pecuniam stiam non dedil ad usuram,
Eloquia Domini eloquia munda : ei tnttnera adversus innoxium non acccpil :
argentum ' probatum, Qui facil hwc,
separatum a terra, colalum sepluplum. non movebiturin wternum.
Tu, Domine, custodies ea, I1UM1L1S ET SIMPLICIS DAVID.
servabis nos a generatione hac in wlernum. [jyj.] Custodi me, Deus,qiioniam spcrat*»m fe.
In circuilu impii umbulubunt[Al. ambulant] , • Dixi Dotnino, Dominustneus estit:
cum cxatlati (uerint vilissitni filiorum hominuin. bette mihi non cst sine le.
VICTORI CANTICUM [ll. Psalm.] DAVID. Sanclis qui in terra sitnl, el magnificis,
\XI11] Vsquequo, Domine, oblivisceristne [Al. mei]] omnis votttnlas tnea in eis.
» Aliquotmss.,(u cris factus adjutor; aliinonnulli,, J) j manos : ct si nihii cxstct hujusmodi versuum iu
lu eris adjutor. MART. Hebraico fonte, ner-ucapud LXX Trauslatores, sed
b Tres c nosiris mss. prmparasti, ul cor eorum,, tantum in cditioue Vulgata, qux Grxcezotv-odicitur,
ctc~ ct in lolo orbe diveisa erat llieronyini tempore, ut
Nostri mss. transvola montctn, ul avis. ipsc lestatur in IVriTai.lib. xvi Couimcnt. in Isruaui
d In Cisterciensi, Salva me, Deus : et mox junclor> propheiani. Yidesis eurleni luco Euslocliium \irgi-
Re"io labiuni sttbdolum pro dolosum. uem ac Hicronymuin Ecclcsix doctorcro de islis ver-
" Duo mts addunl verbuin est. sib is disputames. Consule etiam Jo. Is. Le.vitx Ger-
' Iidem inss. aliique penes Martianxum argeittum n inani Defensioncniverilatis Hebr. advcrsiib Lindununi
igne probutum. 1. i, pag. 40. MART.
s Cislerciens. Attende, et exaudi me, eic. j ldein Cisterciens. timebunt formidinem.
1-ln Regiux ms. si esses inlelligens, sequitur Ci- k Exscriptor codicis Yalicani legil hic loci, non
sterciens. aul reqttirens. quod invenerat, sed quod intelligebat: Quis percgri-
> Spatium bic vacuum relinquunt cxcniplarirn r* nabilur in territorio luo. MART.
Caunnis llebr. verilalis, ac mss. codices Carnulen- i Hebr. hodiernus corruptam babct lectioneni di-
sis et Snrbonicus, qui per tres coluninas descripti,, xisli pro dixi, id esi, rnQX amarlh, sive amartlia,
triplicem complectuntur versionein Psalm. Hoc aii- pro TTT-X amatthi. Aliquut mss. Lalini leguiii, Di-
reai spatio indicant absenliain octo vcrsiium, quo- cens Deo, pro Dixi Domino.MART.
rum Apostolus videtur meminisse in Epist. ad Ro- —•Aliquot mss. Diceits Deo. Dc Hebrxa , qux varie
1137 LIBER PSALMORUM. 4153
8 Muliiplicabunturidola eorum, post tergum sequen- A 1 Similitudo ejus quasi leonisdesiderantisprmdam ,
tium: et quasi catuti s sedenlis in abscondilis. •*..
non libabo iibamtnaeorum de sanguine, Surge, Domine, prmvenifaciemejus, incurva eum :
nequeastumam nomina corum in labiis meis. salva animammeam ab impio , qui est gladius luus.
Dominus pars hmrcdilatismemet b calicis mei, A viris manus tttw, Domine,
tu possessor[h. restilutor] sortis mem. qui morlui sunt in profundo :
_merc[Al. Litietw] ceciderunl mihi in pulcherrimis, Quorumpars in vita,
et hmreditas tpeciosissimamea est. et qtiorumde absconditisluis replesti ventrem :
BenedicamDominoqui dedit consilium mihi: Qui saliabuntur in filiis,
insuper et noctibuserudierunl merenes mei. et dimiltent reliquias suas pnrvulis eorum,
ProponebamDominum [Al. lac. Dominum] in con- Ego in justilia videbo fuciemtuam,
spectu meo [h. coram ntej semper : implebor [h. satiabor] cum evigilavero timilitudine
quia a dextris meis est [Al. esj, ne commovear. lua.
Propterea Imtatumest cor meum, et cxsultavil glo- VICTORI SERVO DOMINI DAVID , QCELOCCTUS ESTDOMI-
ria mea : NOVERBA CANTICI UUJUS,1NDIEQUALIBERAVIT EUM
et caromea habitabit confidenter. DOMINUS DEMANU OMMUM 1NIMICORUM h SCORUM , ET
Non enim derelinquesanimam meamin inferno : DEMANU SAUL.ETAIT:
nec dabis sanctum [h. misericordem] luum videre [XVIII.] Diligam te, Domine, (orliludo mea,
corruptionem. Dominus [Al. Domine] *peda mea, et robur meum,
Oslendesmihi semitamvitm, .j, et salvaior meus:
'
"
pleniludinem[h. satietatem]" tmlitiarumante vultum Deus meus fortis tneus, et sperabo in eo
tuum : scutum meum, et cornu salutis mem, susceptor
decoresin dextera tua wternos. tneus.
ORATIO DAVID. LaitdaluminvocaboDominum,
[XVII.]Audi,Deus,justum [h. Audi, Domine, justi- et ab inimicismeissalvus ero.
liam], Circumdederuntme fttnesmortis,
intende deprecationemmeam ; el torrenles diaboli [Belial] terruerunt me,
Auribus percipe orationem meam, Funes inferi circumdederuntme,
absqnelabiis niendacibus[Al. mSndacii]. prmveneruntme laquei morlis.
De vultu tuo [h. De conspectu tuo] judicium meum ln tribulalionemea invocabo[Al. tnuocavtjDominum,
prodeat : et ad Deum meum clamabo:
octtli tuivideant mquiiates. Exaudiet de templo i sanctosuo vocemmeam,
Probasti cor meum, visitastinocte : ct clamor meus anle (aciem ejus veniet inaure»
conflasti me, d et non invenisti : ejut.
cogitalio mea utinam non transissel os meum. Commola est, et contremuitterra :
In opere Adam, el fundamenta montiumconcussasunt,
in verbolabiorum tuorum, el conquassatasunt, quoniam iralus est.
ego ofismmi vias [h. semitas]latronis. Ascendilfumus in [Al. de] furore ejus,
Sustenla gressus meosin callibus tuis, el ignis ex ore ejus devorans:
et non labantur [Al. labcntur] vesligia mea. (
_ carbonet accensisunt ab eo.
Egoimjocmitte, e quia exaudies me, Deus; lnclinavil cmlos, et descendil,
inclina aurem tuam mihi, audi eloquiummeum. et catigo sub pedibusejus.
1 Mirabiles fac misericordias tuas , salvator speran- Et ascenditsuper cherub [Al. cherubin] et volavit,
tium, el volavit super pennas venli.
a resistenlibusdexlermlum. Posuit tenebraslatibulum suum :
Cuttodi me quasi pupillam [h. filiam] intus oculi, in circuilu ejus tabernaculumejut,
in utnbra atarum luarum protege me. k tenebrosas aquas in nubibusaeris.
A facieimpiorum vaslanlium me. Prm futgore in conspectuejus nubes trantierunt,
lnimici mei animnmmeamcircumdederunl; grando et carbonesignis.
adipc suo concluserunl; Et intonuit in cmlis [Al. r/e ccelo]Dominut,
et ore loculi sunl superbe. el Altissimus l dedit vocemsuam :
Incedentesadvetsum me, nunc citcumdederunt me : grandinemel carbones ignis.
oculot suos posuertcnldeclinare in terram. Et misit [Al. emisit]sagitias suas, et dissipavit eos,
reddi potest, lectione consule Criiicos sacros. 8 Mss, tres, exaudisti me, DeusMART.
a Longius multo abit Cisierciens. ms. multipli- ' Minori numero Cisterciens. cod. mitabilem [ae
cenlur doloreseorum , et postea sequenlurte: non li- misericotdiam luam , et mox tn ocuto pro inlut
babo (Al. ms. lilabo) libamina eorum, qttia gravior est JJ \ oculi.
~ Inlerserit
quam eifusiosangttinis: neque assuntatn , etc. qux Regin. ms. leonis.
h In Cisterc. ms. voces suorum, et in fine, ut ait,
glossatoris quideni el paraphrastx ingenium poiius
quam interpretis sapiunt. Prior tamen ille sensus de non1 habentur.
multiplicatis doloribus, non idolis , xquc bene ex Regius, Corbeiens, Carnut. et Sorbonicus mss.
Hebrxo texlu eliciiur. codices legunt: Domine, pelta mea. MART.
b In recto bahet idem ms., el calix meus. i Addicturo sancto nostri omnes mss. ignorant.
" Canon Ecclesix Carcass., ptenitudinem divilia- k lidem mss. noslri, aliique apud Martian. tene-
runi. MART. brosa aquain nubibuswiheris.
d Locus insigniier mutalus ac depravatus lam in 1 Huncversum cum prxcedenii copulant exempla-
editis, quam in mss. libris: Canon San-Germancnsis, ria Canonis; contra quud docuit S. llieron. in epist.
el Vaticanus codex cum Corbeiensi legunt ut nos' ad Sunniam et Fretelam : El qumtitis, inquit, cur
edidimus. Duo alii in hunc modum : Conflasti tne, et' Grmcus islum versiculum secundonon habeat inler-
non invenistt cogitalionesmeas. Vtinain non transisset positis duobusversibus, ctc. Quxstio crat de isto ver-
os meum in operehominum: propter verbumlabiorumi sicnlo, grando et carbones ignit, qui seniel tantum
luorum, etc. Uegius ms. Conflaslime, ef non invenislii in Grxco conlextu legebatur -.in Hebr. autem ilerum
coynilionesmeas transire os meum in opera hominuin. post duos versus positus cxslat. De Hebr. quoque et
Propter verbumlabiorumtuorum, ctc.Similiter Canont de Tlieodolionis editione in Sepluaginta Intcrpreti-
Carcassonensis et ms. Sorbonicus, his exceptis, ini bus sub asterisco additum ftiit corama istud. MART.
opere hominum.MART.
1130 S. HERONYMIDIVJNABIBLIOTHECA. 1140
[ulgura multiplicavit, el conturbavit illos. jA ad Dominum, etnon exaudiel eos.
Et apparueruiil effusionesaquarum, Delebo [h. Comminuam] eos ut pulvetcm ante [a-
et revelata sunt [undamenta orbis : ciem venti,
Ab increpatione tua, Domine: ut lulum platearum projicitttn eos.
ab inspiratione spiritus (uroris lui. Salvabis mea conlradiclionibus populi,
Misil de atio, et accepit rtte, pones me in capul gentium:
a extrahet me de aquis multis. Populus quem igltorcivi;servietmihi:
Liberavitme deinimico meo potentissimo, auditione auris obaudiel inihi. .,
et de his qui oderunt me : quoniam robustiores ine Filii alieni mentienliir tnihi:
eranl. Filii alieni deflueht;
Ptmvenerunt me in die afjliclionis mem, el cdntrahentttr ih anqustiis suis.
el facltts est Dominus jirmamentttm meum. Vivit Dominus, el benediclusDeus [h.foriis] mens
Et eduxit me, in laliludinem, et exallabiiur [Al. exa(fe;ur|Deui satulis mem.
b liberuvitme, quoniatn placui ei. Deus, qui das vindictas mihi,
Retribuit mihi Domitms secundum justiliammcam; el congrcgaspopulos sttb me.
secun.lum mundiliam manuum mearum reddidit Qui servas me ab inimicis meis,
tnihi. et a resistentibus tmhi eletasme :
Quia cuslodivivias Domini, a viro iniquo liberabis \A(. liiera] me.
. el non egi impie a Deomeo. Propterea confiteb^r libi in gentibns, Dothihe.
Omnia enim judicia ejus in conspectu meo, i> et nomini luo cantabo [h. psdltahi].
et prmceptaejus non amovi a me. Magniftcanti ' saltttes regis sui,
Et fui immacutatut cum eo, el fucienli misericordiam Cliristo suo,
ei custodivi me ab iniquitate tnea. David et semini ejus usque in mtcrnum\h, smculttm].
Et restiluet [Al. teslilnit] milti Domintis sccunduril VICTORI CANTICUM [/l. Psalm.] DAVID.
jusliliant meam, [XJ„.J Cmlienarranl gloriam Dei,
sectindum mundiiiam manuttm meatumiit conspeclu et optts inanuum ejus annunliat (irinamentum.
oculorum ejus. Dies diei eructat verbum,
Cum sancto sanctus etis, etnnx nocli indical scientiam.
rum viro iunocente innocenlet ages. Non est sernio, et non siint verha,
Cum eleclo eleclus eris, ijiiibus hoh audiatur voxeorurri.
et cnm perverso sttbverleris[Al. perverles]. In universam teiramexvil sonus eorum,
Quiu lu populum paitperem salvdbis, et in fiiiemorbis verba ebrum :
et ocitlosexcelsoshitmiliabis. soli posuil luberhaculumin eis-
" tn tlluminabis lucernam meam : Et ipse quasi sponsus procedens [Al. procedit] de tha-
Quia
Domine Deut meus, itlttstrabis tenebram mertm laind suo,
[AI. tenebrasdmeasl. exsultavit], ul forlis ad currettdam vidin [h. senii-
ln te enim curro dcctnctus [h. curram post accin- tam\.
ctos\, A summilate cmli egressns eju",
el in Deo meo transiliam |AI. iiisiliain] murtiin. el cursus [Al. recursus] ejus nsqtte dd iimmiiatctn
Deus immaculata vin cjus, C illitts :
°
eloquium Domini examinalum : nec est qtii se abscondat d culbre illius.
tcuium est omnium speraniinm itise. Lex Dominiimmaculata
f Qiioniumquis cst Deits prmter Dominum. converlensanimnih :
et quis forlis prmter Deum nslrum ? TestimoniumDomini fidele,
Deus qui [Al. lac. qtti] acciitgit tite fortitudine; sapienliam prmslanspdrvulb [Al. parvulis].
ct posuit itnmacutataia viam meam. Ptwcep'u Dominirecla
Cowquanspcdes tneos " cervis, tmlificanlia cor:
ct super excelsa mea staluens me. Mandatum Dotninilucidum
Docens manus meas ad prceliuih, iltuminans oculos.
el componenscjunsidrcwtt wreumbrachia mea. Timor Domini mundus
Dedisti milii clypeum sutuiis tnm |AI. meri*], perseverans in saculu [h. rtfcniumj :
'
et dexteratua conforlaoit [Al. confirinavit] ttte, Judicia Domini vc.ru,
el mansuetudolua mulliplicavil me. justificata in semctipsis.
Dilalubis gressum meum [Al. gresstts tneos] subtus> Desiderabitia super aurum
tne, et lnpidem pretosum multum [h. obrgzum],
et iion deficienl tali mei [Al. tac. metj. et dulciora super tiietel [avum reduiidantem.
Persequar inimicos meos, el appreliendaiii* Vndeet servus luus docebit ea:
el non reverlar, donec consutnameos. ih custodicndtseis [ructus mullus.
Cmdam eos, et non poteruhl surgere, n Errores tfuis inielligit,
cadent sttb pedibus tneis. " ab occuliis munda me.
Et accinxisli me (orlitudiitead prmlium. A superbis quoque libera servttm tuum,
incttrvctbisresistetttes mVtisuo me. si non (ueriiil domihali mei, lunc immaculntus ero,
lnimicorum mcorutn dedisti mihi ddrsum, el mundttbor a deliclo tnaximo.
et odientes me disperdidisti. Sint placentcs sermonesoris mei,
Ciantubunl: et non eril qui salvet : el medilatio cordis mei in conspeclu luo :
" Dno inss. extraxit me: tuni c liileni mss. addunt hic igne.
subsequenti proxiihei
vcrsu, cuin plcrisque aliis apud Mariiaii. de iniriticis; . f Adverhiuui quoniam nostri mss. tresque alii
mcis potentissimis. Mariiameo
~ Tacent inspecti non ngiinscunl.
b lluiis Ci.-lerciens. liberavit ine, sequitur Reginx <luoc noslris mss. msa.
cnd. quia placuit ei. h llic spatiolum vacuuni relini|uiint exemplaria
" Duo mss., Quia lu illuminas; el cotisequenier, quatuormss. superius laiidat», quo denotant abesse
iHmtrabit tcnebras ineas, leguut aliquoi alii codices. in llebr. vnluminibns nniitn versum, qucm nonnullx
MART. iiilerprciiilio.ies
d Quod prxfert Hebr. SchnliasHes, currdm , duo 1 Iu Regin. ms.icpr.eseuiaiil.
magnificanlsatules, ct cohxrenier,
quoque e nostris mss. prxferuni. facient misericorcliam.
1111 LIBER PSALMORCM. 1142
Domitie, [orliludo mea, ei tedempiot meus. A et devorabit [Al. devoravit] eos ignis.
VlCTORI CANTlCUM [h. Psatlll. I DAVID. Fruclum eorum [AI. lac epnrmj de terra perdes,
XX. Exaudiat te Dominusin die iribulationis : et semetieorum de filiis hominum,
protegat le nomenDei Jacob. Quonictminclinaverunl super te maliim,
Millat tibi atixilium de sancto. cocjiluverunlscelus quod non potuerunt.
et de Sion roborette. Quoniam [Al. quia] pones eos hutnerum,
Memor sit omnis sacrificii ttti, funes \h. ttervos]luos ftrtnabis conlra (acies cortitn.
ei holocaustiimluum [Al. tac. luum] pihgiie fial. Exallare, Domine [Al. Deus], in fortitndine iua,
SEMPER. cantabimuselpsallemus foriiiudinem tuain [Al. for-
Det libi sccundum cor tuvm, littidines luas],
el omnemvoluntatemluam [h. omne consitium luum]\ VICTORl) PRO CERVOMATUTINO CANTICUM Psal-
impleal.a [ll.
Laudabimus in salutari luo, mus] DAVID.
et in nomine Dei nostn b deducemus. [XXII.] Deus meus, Deusmeus, quaredereliquistime:
Impleat Dominus bmiiespelitiones iuas : , x longe a salnie ntea verba rugilus hiei.
nunc scio quoniam salvabit Dominus Chrisliiih Deus meus, clamabo per diem, el non exaudies:
suum: et nocte, nec est silentium milti.
Exaudiel eunide coelosanclo suo, Eit tu sancte, habiiator laus [h. laudes] Israel.
"
in fortiiudinibus salutis dextermsum. ln le confisi sitnl, patres noslri:
Hi in curribus, el hi in equis: , iz- confisi sunl, ei salvusli eos.
nos d uutem tn nomiite Domitti Dei nostri recbrda- B * Ad te clamaverunt, et salvati sunt;
bimur. in te confisisunl, el non sunt confusi.
lpsi curvati [Al. ihcurvali] sunl et cecideniht: Ego autem suin veriuis el non homo [h. vir\:
nos vero surreximus el erecti sumus opprobrium homiuum el despeclio plebis [h. po-
Domine, salvd:
° rex exaudiet puli].
ttos in die qua invocaverimuseum. Omnesvidenlesme, subsannani [Al.subsaniiabcnu]me;
VICTORI CANTICUM[«. Psalm.] DA*'ID. demiltunl labiutit, movent capul.
[XXI.] Domine, in fortiludine lua tmtabitur rex, Confugit acl Dominum [h. revelal Domino], salvet
el in salulari tuo exsullabit vehemenler. eum:
Desiderium cordis ejus dedisti ei, liberet eum, quoniam vttll ev.tn.
f
et voluniwe labiorum ejus non fraudasii. SEMPER. Tu autem propugnaior meus ex uiero:
Quoniam ts prmvenieseum benediclionibusbonilalis : fiducia inea ab uberibus matris mem.
b
pones in capiie ejtts coronam obnjzam. ln le projeclus sum cx vutva:
Vitam petivit a te, cledistiei: de ventre matris mem Deus meus k lu.
longitudinetn dierUtn in smculumet in mlernum. Ne longefias a me, quoniatn liibutaiid proxhtia.
Magna gtoria ejus in suttitcitituo : quoniam non cst adjutor.
gloriam et decorem pones super eum. Circutndederunt me viluli multi:
Pones enim etim J benedictionesin sempitetnum, tauri piitgues [h. basan] valtaverunl nie.
exhilarabis eum tmtilia apud vulttim tuuin, Aperuerunt super me os suum:
Quia rex confidel in Domino, P 1 leo capiens et rugiens.
(
ef in misericordia Excetsi non decipietur: Sicul aqua effusussum,
Inveniet [Al. Inveniat] tnanus tim Omnes inimicos el separata sunt omnia ossa ittea:
tttos: Facium est cor ineitmsicut cera
dextera lita iuveniet odieiiles te. liquefncla in mcdio ventris mei.
Pones eos ui clibanum icjnis Aruit velul tesla fortitudomtnea,
in tempore vnlltis tui." ct littgua mea adhwsit faucibus nteis,
Dcminus in [urore suo prwcipildbil [AI. prmcipilavitJ| elin pnlveremmortis detraxisti me.
eos, Quohiant circumdederunt me venalores [h. canesj,
a Plures nis. Laudabimur in sdlutari tuo, et in no- inque Vatieano codice, Pro cerva matulina : Cum Ilie-
miue Dei noslris ducemiis choros. MART. ronyinus ipse dncuerit lib.n. Comment. in Osee pro-
b Ideni juncioCistercicns. nis. pluresque alii pe- plieiam, legeuduin esse inasculino gencre, pro cervo
ncs Marlian. ducemuschoros: fortasse verius. malulino. Ipse (Chiistus) et non atius, inquil, quasi
c lidein inss., in fortiludine. ntaiv! et aurora paralus est nobis. De qno et vicesimi
d Editi libri ac mss. tres : Nos autem nontinis Dei psalmi titulits esi: Pro assumptione niaiutina, licet in
nostri recordabimur. MART. Ilebr. tcriptum sit : Pro cervo matutino. Meminit
0 Aliter Reg. Augiist. Burdegal. et S. Michae!is etiam ejusdem tituli in epist. ad Macellam,
cujus
exemplaria mss. qux lioc modo legunt: Rexcxaudiet piiucipiuni est : Nuper quum pariter essemus, ubi
nos in die, qua invocaverimuste. Corbeien-sis codex, ait: Vellem tibi aliquid et de Diapsal.nate scribere,
et Carnulensis; in r/ie qtta ittvocavcrimus: juxla IIe- quod Hebr. scribitur SELA... etdeeoquodin cujus-
braicuin hodiernuni, in die clamare nos. Exemplaria dam Psaimi lilulo habelur PRO AJELETII.Nomen
Canonis, atque Vaticanum codicem secuti sumus. aulem nS'K ct nb»Najeleth el ajala, qiiamvis formam
Tandem Sorhonicus ita hahel: Rex, exaudi nos in habeat leinininam apud Hebrxos, genere masculino
die qua invocaverimusle. MART.
— Cisterciensis nis. rerr el exaudi nos in die qua in- llieionyniiis bic
interprelaturGeues.xLix, 19; Proverb.
Psalm. aut xxn, juxta llebr. et ali-
LIX,1(J, xxi,
vocacerimtts,absque addito eum.
! Quidam mss. addunt eum, alii prxterea diapsal- bi. Hinc apparet nonnulla fuisse mutataab Scholiasle
Canonis in exernplaribus manuscripiis versionis Hie-
maiis notam semper expunguni. jj ronymianx. MART.—Tacet Regin. ms. nomen Da-
s Corheiens. Valic. et Sorb. Quoniam prmvenistiD cistercicns., canticum quoque.
eum m fcener/tcftonidus bonitatis. Deinde iidem mss. vid; k lnterserunt bic noslri niss. es verbtini: tum alii
Sob. ac Corbeiensis cura duobus aliis legunt coronam facias prn fias legunt, ac rursum cum esf
MART. verbo, ibi
delapide pretioso. est.
b Pro obrizatnnostri mss. habcul de lapide preiioso, proxima 1 Plus habent tres mss. <7i<asi
Mov Cisicrc. el pro voculis a le. leo, et subsequenti
1 Iterum nnstii oinnes mss. aTiiqueapud Martian. versiculo effusumest,
m Ms•. Cisterciens. pro effusm suin.
ac Regius palalo meo, e quod
benedtctionemsempileriiatn.
J Corrupte legimr in uiiuquc cxemplari Canonis, jnfra Schoiiastx etiain magis arridcl, cones, p'0 ve-
naiores, advcrbxo quoniam insuper prxtcmiisso.
1143 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 11U
consilium ° pessimorumvatlavil: A\. Comederuntet adoraverunt oinnes pingues [ Al. prin-
Fixerunt manus meas et pedes meot: eipes] terrm
numeravi omnia ossa mca: ante (aciemejus curvabunt d omnes qtii descendunt
qum ipsi respicientes viderunt in me. in pulverem.
Diviterunl vetlimenlamea sibi: et anima ejitt ' non vivet.
el super vestimenlummeum miserunlsorlem. Semcn serviet ei,
Tu autem, Domine, ne longe fias [Al. facias]: narrabilur Dominoin generatione.
fortitudo mea, inauxilium tneum [eslina. Ventenfet annunliabunt ' justitiam ejus,
Erue a gladio animam meam: Poputo qui nascetur, quam [ecit.
et de manu canis solitariam meam. CANTICUM
Salva me ex ore leonis, [ll. psalmui] DAVID.
et de cornibus unicornium exaudi me. [XXIII.] Dominus s pascit me [li. Paslor meus]; ni-
Narrabo nomentuttm fralribus meis : hil mihi deerit.
in medioecclesiwlaudabote: In pascuis herbarum h accubavitme:
•>TitnentesDominumlaudale eum .*|J super aquas refectionis enutrivil me.
omne semcnJacob glorificate eum, Animammeam refecit:
et meluiteeum universumsentenIsrael. duxit me per semitas justitim propter nomin suum.
Quoniam non despexit neque contempsit modesliam Sed el si ambulaveroin valte > umbrm mortit,
pauperis, non timebomalum, quoniamtu mecum:
elnon abscondit faciem sttam ab eo: _ virga tua el baculut tuus, ipsa cansolabunturme.
et cumclamaret ad eutn, exaudivit, t»
" Pones coram me mensam
Apud te laus mea in ecclesiamulla : ex adverso hostium meorum:
vola meareddam in conspeclulimentiumeum. Impinguasli in [Al. lac. in] oteo caput meum,
Comedentmiteset saturabunlur, calix meus inebrians.
laudabunt Dominumqumrenteseum: Sed et benignitas et misericordia subtequentur [Al.
vivet cor vestrumin sempilernum, sufrserjiuanfm-]me,
et
Recordabunlur convertentur ad Dominum universi omnibusdiebus vilmmem:
fines terrw: Et habilatio in clomoDomini,
c
et adorabunl coram fe universre cognationet gen- in longiludinedierum.
tium. CANTICUM [h. psatmu-] DAVID.
Quia Domini regnum, [XXIV.] Domini est tetraet plenitudo ejus:
el dominabilur gentibtts. orbis el habilalores ejus.
* Occurrunt in mss.cndicibus non
paucx variantes enim aut fixerttnl, aut foderunt, aut quid simile ver-
Iectiones ad istum versiculum. Quinque antiquinres, bum fuisset interpretaius, si i~\n~nomen, quod est,
inler quos sunt exemplaria Canonis, sic legunt . sicirt leo, in sui xvi exemplaribus Ilebraicis scripliiui
Vinxerunl inanus meas , etc. Codex Aiiguslinorum invenisset. Nam quod minime ipse refixerit vcrbum
Burdigalcnsium; Ct«a*iTuiitmanus meas. Sorbonicus illud, planissime evincil ipsa T5v LXX, Aquilx in-
aiilcin cxteris bic magis dcpravatus : Dixerunl ma- super et Symmachi, aliorumqueinterpretiim lectio,
nus meas , pro fixerunl manus meas, ut habetur in tum luculeniissima lestimonia Justini Marlyris, Ori-
editis, et in duobus mss. Vaticano scilicei, ct alteroi genis, Euscbii, alque aliorum nostro vetusiiorum
S. Michaelis. Porro tlebr. hodiernus corruptus et vi- Palruin. Sunt vero eliam qui codices llebr. se ic-
liatus legiiur errore recentiorum librariorum , quii stantur legisse, qui Caani in textu, nulla apposila
loco l-v-o kaaru, posuerunl i"t>o/caan, ob similitudi- ._ varietate leclionis, prxferebant, aliis ad marginem
nem lilteiarum vav el jod dccepti, quia magniludine, -• Caari annotantibus. Colhertinu)ii autem G-6 quem
et parvitale soluminndo distingiiuntur. Sed iiionen- Martian. laudat.in quo primum scriplum erat Caari,
dus est lcctnr curiosus ad conlusionem neotericorum deindeemendatuii), pruducta Jod lineola, Caaru, Si-
quorniiidaui scriplorum, qui niultas garriunt nugas, monius a Chrisiiano aliquo correctum, mulaiumque
oslendenlespriesenlem iocnni maliiia Judxorum esse. contendit. Marthinxiisjudicium Rabbinoriun appella-
corrupium, in Biblioth. Colbert. inveniri adliuc co- vit,quiejusdem Hebrxi aiiianueiisiscorreclinnem illam
dicem ms. tlebr. nu. G27, qui puram ac primxvami esse, qui sxculo XIII iu usum Judreorum codiccm il-
retinet lectioiicni : in eo eiiun legimus nnn "ny31 lum scrihcbat, re serius perpensa pronuutiaruut.
fcaan bodiernum exscriptoruni , sed TK*3kirit anii- b Tres mss. nostri, rjitttimelis.
" lidem mss. coram eo
quuni at propliei:cuin; lantaquecum diligeniia emen- pro le: et mox, Domini est
dntum, ut .x aleph , qtiod in hac voce servile csl, ett regnum.
superfluum, ubi punclavocalia adhibentur, obelo seui d Cisterciensis ac Reginx mss. cutvabunt genu uni-
apice quodim snperiori juguletur ac confodialur : versi, qui, elc.
tiulloque puncto inferiori notelur : quo inaiiifesle do- 6 Pro negandi particula in laudatis modo inss. est
cemur verbum caru seu karu his iribus lantiim ele- t'/)si: qux et meliorem paulo sententiam vox reddil,
incntisci)iistaroi"o;quoil non aliud signilicare valet,» el polest ipsa eliam cx Hebrxo derivari; nam nb, el
quam (oderunt. ld legebat Hieronymus, idipsum non, ib, illi, idem lo sonant in pronunliando,
quoque Scliuliasles Cauonis lliernnymo recentior.* ac facilc unum plane
lloc denique scriptum seniper fuit iu aniiquis ac ve- pro altero potuil in ipso Hebrxo
raciorihus llebr. voluminihus , uti fidem nobis facitt r> textu ' subslitui.
laudatum jam exemplar ms. Colbert. Bibliolli. in quo Aliquot.inss., justitias ejus quas fecit Do-
scribitur liiO ciini cauiets suh caph, et cum schurccc minus. MART.
intra vav. Qaod obloculorum os planc occludit.MART. —Stint e nnstrismss. qui hic quidem juslitias plu-
— Addunl iidcm mss. tne: tum Vtnxeruni pro Fixe-'_ riiim numero, in subsequenti aulem versiculo </«em
runt legunl. llxc pnrro illa cst tranloperc exagitaiaa legant, refercndo ad populum: alii quas, etjustitiam
Hebrxi lexlus leclio •nso caari, quaro recenliorumn tamen retineaut.
s In cnntextu Cannnis Carcassonensis positum in-
Ilebrxorum fraudc confictam, sive depravatam proj veniemus
1-1X3,lyel l"iD, caru, ad eludcndum Dominicx pas- scholion istud marginale, paslor meus:
sionis niystcriiim docti viri, cdilis bac super reB quod vitium infra sxpius irrepsit aliis in lncis, qun-
j riim tantum hic gencratiin meminisse sufficiat. MART.
prnpriis disceptntionibus, demonstrarunt. Certe ad h In trihus mss. acclinavii.
cam convinccndam fraudem , si alia deessent, quxB • In iisdem mss. in Valle morlis, vocabulo umftrrE
innuriiera snppelunt argumenta, hoc ipsuin quod abss.
cl in Hcbrxo rcsonat, prxicrmisso.
Hieronymopetitur, sane videtur incluctabilu; ncquc quod
1115 LIBER rSALMOlUM. 11«
Quia ipie super maria fundavit " eant,' JA Quis est iste vir timensDominum?
el tuper flumina ttabilivit eam. quem docebitin via, quam elegetit.
Quisascendet in monlemDomini: Anima ejtts in bono commorabitur,
et [Al. aufj quis b stabit in loco in sancto ejus ? cl semen ejus hmreditabit terram.
Innocens manibus et mundo corde: Sccretum [Al. Decretttm] Domini limenlibuseum,
qui ntm exaltavil (ruslra animam suam, et pactttm smtm eslendil eis.
et non juravit dolose. Octtli mei sempet ad Dominum :
Accipiet benediclionema Domino; quia ipse educet de teti pedes meos.
et justiiiam a Deo salulari tuo. Rcspice t_ me, et miserere mei:
Hmcgeneratio qumrentium eum, quoniam solus et patiper" ecjo\h. add. tum].
qumrentiumfacietnluam, Jacob. Tribtttalionescordis mei amplificatmsunt:
SEMPER. de angustiis meis educ me.
Levate, portm, capita vestra, Vide afflictionemmeame! laborem meum,
ct elevamini,janum sempilernw, et porla omnia peccata mea.
et inqrediatur rex glorim. Videinimicos meos, quoniam multiplicati sunt:
Quis est iste rex glorim? el odio iniquo oderunt me,
Dominut [ortis et polens: Cuslodiaiiimam meam, et tibera me,
Dominut forlis in prmlio. non confundar quoniant tperavi in te.'
Levate,
~ porlm, capita vestra : Siinpliciias et mquitas servabuntme :
el erigile, janum sempiternw, _, qttia exspectavite.
et ingrediatur rex glorim. -~ Redime, Deus, Israel,
Quis est iste rexgloriw? ex omnibusangustiis suis.
Dotninus exercituum: ipse est rex gtoriw. DAVID.
SEMI-ER. [XXVI.] Judica me, Domine [Al. Deus], quia ego in
DAVID. "' simplicitate mea ambulavi:
[XX V.] Ad te, Domine, animam meamd levo. et in Dominoconfident non deficiam.
Deusmeusin te fisus sum, ne confundcr, Proba me, Domine[Al. Deus]. et tenta me :
ne tmlenlur [h. neque exsullentin me] inimici mei. ure [h. conflci]renes meosel cor meum.
Sed universi qui sperant in te non confundantur: Quia misericordia tua in couspecluoculorum meorum
confundanlut qui iniqua getunl fruslra. [Al. add. cst],
Vias tuas, Dontine, oslende mihi, et ambulaboin veritate tua.
semitas tttas doce tne. Non sedi ciim tiris vanilatis,
~
Deduci me in verilate tua et doce me: et cum superbis non ingrediar.
quia tu [Al. add. fs] Deus salvator meus, Odiviecclesiampessimoruin,
te exspeclavilota die. ei cum iniquis [h. tmptis] non sedebo
Recordare miserationum luarum, Domine, Lavaboin innocentiamanus [h. patmas] meat,
et misericordiarumluarum, { quia a smculosunt. et h circuiboallare titum, Domine.
Peccalorum adotescentiwmew, et sceterummeorum ne Vt clara voce prwdicem latidem,
memineris: et narrem omnia mirabitia tua.
secundummiseticotdiam tuam tecotdare mei lu [Al. C. ( Domine, dilexi habilaculum domus luw,
lac. tu\, el locum tabernaculigloriw luw.
propter bonitatem tuam, Domine. Ne ' auferas [h. Ne apponas] cum peccatoribus ani-
Bonus et recius Dominus: mam meam
proplerea docebil peccatoresin via. et cum viris sanguinum vitam meam.
Deducel mansuetos in judicio, In quorum manibusscelus [Al. add. esf\,
et doccbilmodeslosviam suam. et dextera eorum replela est muneribus.
O.nnes semitwDomini tnisericordia et veritas : Ego auiem in simplicitale mea gradiar, redime me
his qui cuttodiunl pactumejus, et lestificationesejus. et miscrere mei,
Propter nomen tuum, Domine, Pes [Al. add. enitn] meus sletit in recto :
propitiare iniquilati mem, quoniamgrandis est. in ecclesiisbenedicamDomino.
a Gcnus masculinum relinenl
plures ms. [undavit nxus indccimo suis animadverlit. Cum vero secundo el
eum... stabilivil eum. MART. quinto, ociavo, ac postrcmo vcrsiculis ordo
— Cisterc. ms. Eutn, hic et paulo post: alii duo iste litterarum desit, nec prxterea hunc psalmum in-
mss. sequiore hic retcnto genere in subsei-ueuti ler acrosiichos alibi S. ipse Paler recenseat, nulla
mcmbro legunt, stabilivit itlum. qtioquc ratio imperfccti ejus alphabeti cst hahiia.
b Variant in hac voce leciionem Gr;rci ac Latini . Verum docenl perquam erudite alii, ntillo negoiio
codicesLXX inedit. Romana, y.uirif, id est, et quis: -Ddefectum illum suppleri, priori versiculo in duos
iu Snrhonico autem ms.'codicc psalm. ubi Grxcuslex- Iribiilo, allcrum a >nn_2 "]_, id esl, a verbis, in te
lus descriplus lcgitur litteris Latinis, isfts,qnod Grx- confido, exordientes : alque ita quintum a '"nDVl :
cc esl, -3rig,aul i/w/s.Similiierlegunl noiinulli Lntini, el doce me. Decimo octavo DT3 prxponunt, id est,
ac S.Augiistinusin Speculo,a*it*</«tss!abif, etc. MART. Surge, et vide, elc., colliguntque dcmum in unum
« Ita omnes inss. nosiri codices juxia Ilebr. Editi versiculos 21 et --, aut potius postremmn istum ab
vero, ct crigimini. MART. hac serie exiinunt, ulpote qui psalmum concludal.
d Ilic psalmus in mss. quom pluribus Alphabeli Hxc
animadverlimus, ne frustra in Latinis iis codi-
Ileb. lilteras habet prxnotaias ad suos versus, lam- cibus ordo ille liiterarum videalur. Cx-
sit ex ut vocant. Desunt lamcn prxscriptus
qiiam acrostichis, lerum nostri mss. in textu habent levabo pro levo, et
<iuxdam litlcrx, ncc absolutum ibi est alphabetum : tn fe confisits,etc.:
iiiidi*nec llieronyinus istius psalmi meiniiiil recen- mox, 0 Vaticanus me in verilale lua. MART.
sens eos qui tiujusmodi alphabetis vel incisionibus solus,deduc
f Unus Cislerc. ms. qum exsempiterno sunt.
suppiitantur. Yide prologum in lihros Regum , et ~ in nostris mss. ut etqualuor apud Martianxum,
epistolam Hieronymi ad Paulam Urbicnm : Cassio- sitnt.
dori quoque Commcntnrios in psal. xxiv consulcrc multiplicatm b Ires mss. juxta veterem Latinam intcrpretatio-
juvabit. MART. nem circumdaboallare.
—Alphabtti litterissinguloquoqneversu inaliquol • Propius ad Hebrxum Sclioliastera in imo Vatic.
enostris liiss.psalmusisteprrciiolatur^juodetMartia- mss., Necongregcs.
1147 ' H48
S, HIERONYMIDIvTNABIBLIOTHECA.
DAVID. A Juxla opus tnanuum suariim da eis :
[XXVII.] Dominus luxmea, el salutarc meum; redde rettibutionemsuam illis.
quem limebo ? Qtioniam non inlelligunl in opeta Domini, el opus
Dominus (ortitudo vitm mew, quem [ormidabo? niaiiutim ejus :
Cum appropinquarent mihi iituliijnl, desttues eos, et ndn wdificubis:
ut comederenicarnem meaih : BencdiclttsDoinitiiis,
Hostes mei et inimici mei quia audivit vocemdeprecatiOnismew.
ipsi impecjerunl,et cecideruni. Dominus forliludo tnea el sciitum meum,
Si stelerinl adversus me ccislra, in ipso conftsum esl cor mcum, et liabuiadjutotium :
non limebit cor liieum : gavisum esl cor meutit,
Si surrexerit contra me beltutn, et in cantico meo cdnjiteborilti.
in hoc ego confidam. Dominus [oriiiudo " eorum :
Vnum petii aDomino, lioc requiram; el robur salutarium Christi sui est.
ul habitem in domo Ddmini omiiibus diebus vilm Salva populum ittum
ttiew: el benedic hwreditati luw :
Et videam pulchriludinem Domini; et pasce eos , et subleva eos usque in «cmpilernu.-it
et atlendam in templumejus. [h. swcttlum].
Abscondetenim me in umbra sua in die pessima, CANTICUM !7I. Pialmtts] DAVID.
abscvndel mein secrelo labemaculi sut, [XXIX.] AfferteDomino filios ctrielum.*
in petra cxaliabit me. " afferle Dotnino gloriatti et imperiuni [h. (ortiludi-
Nunc quoque exallavit [Al. exaltabit] caput meitm " nem\.
super inimicosmeos qiti suni in circuiitt nieO. Afferte Dominogloriam nomini ejus :
El immolaboin labernaculo ejus hoslias jubili : adorate Dominum iu decore sancto.
catiiabo el psallam Domiito. Vox Domini super ctquas,
Audi, Domine, vocem tneam invocantis, Deus gloriw intonuit:
et miserere mei, el e.xaudime. Domiriussuperajtias miiltas,
Tibi ciixitcor meitm, QuwsivitvuliUs metit: Vox Dominiin (ordtudine :
faciem luam, Domine, requiram. voxDomihiin decore.:
Ne dbscotidasfaclem luam a tue, u Vox Dotnini confringentis cedros :
ite detliites in furore a servo luo ; el confringei Domintiscedros Libani.
Auxilium tneum fuisti : ne derelinquas me. Et dtsperget ecis r quast vitulum :
ct ne dimittas me, Deus salvator meus. Libanum el Sarion quasi filium rhinocerotutn.
Pater enim mettset mater mea dereliquerunl me : Vox Domini diviclensflammas ignis
Dominusauletn colligit me. Vox Domiiii pariurire s faciens desertum;
Ostende[h. lllustra]mihi, Domine, vialii luam, parturire [aciel DominusdesertumCades.
et deduc mein semitarecta Vox Dotiiini obsieiricans cervas [Al. cervis], et reie-
propter insidiatores
b [h. decantalores] meos. lans sallus,
Ne tradas me animwtribulanlium nte : et in letnplo ejtts bmnis loquilur gloriam.
quoniam surrexerunt conlra me lestes (alsi el apcr- Dominusdituviiiminhabitat:
lutn tnendacium. ct sedebit Dominusrex iit miernum.
Ecjo aulem credo [Al. cre:!ebani\, quod videan bonal G (_ Dominusfortiiudinem [Al. legem]popitlosuo dabit :
Domini [h. Nisi ego credidissem quod videremi Dominusbenedicetpopulo suo in pace.
bona Domini] PSALMUS CANTICl PRODED1CATIONE DO.MUSDAVID.
in lerra vivenlium: [JTAZ.J Exnllabo le, Domine, quoniam salvasti me:
Exspccta Dominum, confortare, et roboretur cor luitm,, et non deteclasti [h. leli(icasli]inimkos meossuperme
el sustine Dominum. Domine Detts meus.
DAVID. clamavi ad le, el sanasli me.
[XXVill.] Ad te, Domine, clamabo, Domine, eduxisii de inferno animam meatn :
(orlis meus, ne obsurdescasmihi, vivificasli ine ne descenderemin lacum.
Ne (orte, lacente te mihi, Cantaie [It. Psallite] Dominosattcli [h. misericordes]
comparer
" his qui desccndunl in lacum : ejus :
Audi vocem deprecationum mearutu cum clamavero o el confileminimemoriwsanctitalis ejus.
ad te, Quoiiinmad momenlumest ira ejus,
cum levaveromanus meas acl oraculitm sanclum n vila in repropiliulione ejas :
luum. Ad vesperutn cotnmorabilur flelus,
Ne trahas [Al. tradas] me cum iinpiis et cum operauli-i- el in matutino laus.
bus iniqailalem, Ego autem dixi in abundanlia mca:
qui loquuntur pacem cutn amicis suis [h. sodalibus\\:
\: Non commoveborin seinpiternum f/i. smculum].
et esl malumin corde eorum. Domine, in vohuitate tua statuisti [Al. posuisti] monli
Da eis secundum opits situm -, meo forlitudinem :
elsecundum maium adinvetiiionumsttarum : abscondisti [aciemlUambel [actus sumcontttrbalus.
~ lus Libani. Aique esl quidem ibi p:aS tOT~l'-_ : nt
Ignorat Cisterc. ms. voculas a me. Reginx au
lem ciid. plus habel paulo posl, tn [urore luo. non videtur liis jungenduin Libani nnmen, qund ne-
b Interserunt Domine, ms. Cisterc. et Regius.
c Aliter in iisdein mss. Andi, Domine, deprecatio^ '' que est in regiiuine, ut Grarinnalici dicuut, ac verius
nemineam. subsequenli sensui nectilur. Ab verbum : Exsilire
d Tres mss. non inlellexerunt opera : in aliis lan- faciet eas ad instar vituli : Libanum et Sirion, etc.
lum in tacet.Aucior commeutarii in LVXVPsalmos, ." B Cisterciens. pro verbis, parturire [aciens, et mox
qui olini Rulinus audit : Hebrmi, inquil, habeni, Non'„ faciel, utroque legit in loco lurbat. Esl vero Hebrxi
impexerunl in opera manuum ejus. sensus, suxque adeo interpreiationis fidejussor Hie-
e Mss. Cisterc. et Regin. (ortitudo mea, pro >0 riinymns in Commentar. ad Isaix cap. LXVI,in vice-
eorum. simo, inquieus, ociavo psalmo, ubi nos legimus, vox
f Nostri omnes mss. duoque Miriianx.i inspecti, i Domini coueuiienlis desenum , in Hebrwo scriplum
\\
</uasivtlulus Libani,ct Sat>on quasi fiUus(Al. fititim) esi, vox Doiniui parerc fn.;iens desertum.
rhinocerotis. Auctor (juoque Breviarii 111Psalmos suhih u Plus liahet Cisterc. ms. (acie.i. 'nam a tttc, eP
Hieronyini nomine in Hebrxo ait, liaberi, el ut vilu-»- factus, otc. Mox, o<<Domiitum ttaiwbo, ctc.
1149 LIBER PSALMORUM. 1150
Ad le, Dontine, clamabo, A In ntanu tua temporu mea :
et ad Dontinumdeprecabor. tibeta de manu inimicorum meotum, et petsequen-
Qum est uliiitas in sdncjuinemeo, tium me.
cum descenderO[Al. r/escenrfojtn corruptioiiem : Itlumina e (acietn tuatn super servum tuum :
Numqtiid confiiebiiurlibi pulvis? salva me in misericordia lua.
aut ctunuitliabitverilalem tuam? Domine, non [Al. nej confandar, quia invocavi te:
Auai, Domine, et misereremei: conftndarilur impii, tateant ininfernd.
Domine, esto adjttior iiiihi [AI. nteus]. Muta fianl lubid mettdacii :
Convenisii planctum meum in chorum mihi: quwloqutintuTcontra justum l veterd,
solvislisaccum meum, et accinxislinie tmtilia. iti superbia et despectione.
Vl laudet [h: psallal libi] le gloria, et non taceat. Quam tnulia est bonitas lua quam abscondisli timenti-
Domine Deus meus, in sempUemum[h. smculum] J buste,
confilebotlibi. operutus es spetantibus in te; in conspectu fitiotutn
VICTORI CANTICUH [h. Psalmus] DAVID. hominum.
~ eosin protectione vultus tui, a diiriltd viri:
[XXXI ] In te, Do.uine, speravi, iioh cbnfundctr in Abscondes
[h. swculuni] : abscondeseos ih umbra, a conlradiclione lingttarum.
"' In mternumtua satva [h. etipe] nte. Bencdiitus Dominus:
jitstitia
lnclina ad me aurem tuam qui mirabilem fecit mhericordiam suam mihi, in ci-
velociter, libera me: vitale munild.
Eslo miltiin lapidem fortissimum, Ego autem dixi in stupore mco :
in domum munilam, ut salves me. B Projectus snmde conspeciuoculorum s tudrUm.
Quia pelra viea el munitio niea tu [Al. add. esj .* Ergone audisti vocemdeprecationis mece:
et propler Hbmculumn* deduces me, et enulriesme,, rum clumatem ad tc?
Educes me de reti, quod abscoriderunt rnihi: Diligite Dominum omnes sancli [h. misericordes] ejus,
quiti lu fortiludo ntea. fideles servat Dominus:
In mnnu lua cominendabo [Al. tommendo] spirilum• et *-tribuit Itis, qui satis operantur supetbiam.
n:eum : Con[orlamini,et roboretur cor vestirum;
redeinisli me. Domine Detts verilatis. dinnes qui exspeclaiisDominum.
b Odivicustodientesvanilates [rustra : DAVID• ERUDITO.
ecjo aulemin Domino confisusstim. [XXXII.] Bealus, cui dtmissa est iniquilas,
Exsultabo, et twtaborin misericordia tdd, abscondilum esl peccatttm.
quia vidisti [Al. _tr_t.fi] cifflictionemmeatii: Bealus homo, cni non intputabit\k\. imputavif] Donti-
coijnovisti Iribulationes ~aniinm tncm. nus iniquitutem :
El noii conclusisti me in manu inhnici: nec est in spiritu ejus dolus.
slatiiisli in ttilitudine pedes meos. Quia tacui altrita sunt ossa mea:
Miserere tnei, Domiiie, qiloriiamiribulOr, in rugitu meolota die.
Caligavit in [nrore oculus tneus, Die eniinet nocte gravalur super tne mdnus lua :
(i-iiiiMimea et vcnler meus. versatus sum in miseria tnea, cum exardesceret i
Quia consutnptm sunl in ntmrorevilwmew, messis. JUGITER..
et anni mei in gemilu : n Peccatum meum notum facio tibi:
I
Infiriiiala d est in iniquitale nlea [ortituclomefl: el iiiiquitatem meam non - ubscondi.
et ossa mca contabtteriinl. Dixi, confilebot sceleta mea Domino
Aputl omncsIiotics meos fuclus sum opprobrium, ettu dimisisti [h. abslulisti] iniquitatem peccati mei.
el vicinismeis nimis, SEMPER.
et limor nolis meis: Pro l hac orat ontnissanclus [h. misericors] ad te:
Qui viclebanltne iu plateis, [ugiebani a tne. ad tempus inveniens;
Obtivionitraditus sum qttttsi mdrtuus d corde : Vt cum inundaverint aqum mulim,
facius sum sicht [Al. quusi] vaS perdituni. ad itlum non accedant.
Audivi enim opprobrium tnitV.orum, Tu [Al. add. esj proiectio ntea, abhoste custodies me,
congregationemin circtiilu; laus mea snlvaus : circumdabisme. SEMPER.
Cutn inira.t consiliumu.Lversumme : m Ertidiumle, elilluminabolibiviamper qitamambules:
el ui uuferrent ctitimammeatn cogilaverutit [Al. co- cogitabo de teoculo meo.
giluieni]. Nolile fieri sicul equus et mulus
Ego aulem iii te speravi, Domine : quibus [Al. in quibus] non esl intelligenlia :
dixi, Deus meus tu. n
ln chamo et (reho maxillas ejus constringis, ul non
" Idem ms. dux meus eris, pro deduces me. t que similibus. Cum sensus de verbis est, ea proprie
l)
b iNostri, ac plures apudMartian. mss. Odisli. denoiat, quse terminos officii excurruni, se temeic
" Duo mss. in manibus : luni Cisiercit-ns.
posuisti extollentia, ac superba, illa deniqne ipsa, quae prx-
prod slaluisli. ferl laudatiis ms. erecta. Pos-.unt el abnormia inler-
Riirsum CistCrC. Corruit ih iniquilate forliludo prelaii, et quod Itali dicunl, cose, o parole slrane.
mea. Paulo post idero ms. habet, ryuiamulta esl bottilas,eic.
e In noslris, et Martianxi aliquot mss. ostende pro s Tres ins. oculorum ejus.
illumina. Mox unus Cislercieiis. tacet me. b lidem mss. retribuet, el reltibuit.
f Ita omncs inss. cbdices : editiaiitero legunt du~ El nosiri, etquos laudat Martian. mss. erttdili
ra. S. llieronymus bic et infra ps. xciV , i, vcrbuni legunt pro etudito.
Hebr. rrij7 ailidc interprciaiiir «efiis et anliqimm. l Mss. duo, cum exardesceret me mslas : ubi vitio-
Pnrro noinen pny alltac singulare positum est pro siim iilud me mstas, incuria librariorum scrijiium vi-
deiur pro messi. MART.
plur.di mullis Sriipinr;e. locis , et cum vcrtitur in k Rursuui nostri uiss, non abscondo. Dixi confile-
dura, intelligi dchent dura , quasi dicas invelarala. bor scelus ineum.
MART. I Iidetn mss. Pro hoc orat, cl mox, tempus inveniens
— Yeriorem mulio Icctionein esse arbitror, quam
ad prxposilione.
Cistercien. ms. prxfert erecla pro vetera. Nain licet absque m Cisterc. ms. Doceam te, et monstrabo ; plerique
Hebrxuni verbum p.iV ( non et Mariian. seribit alii cum
cditis, Docebo te, monstsr.botibi.
p."N) signilicel velewscere, mcionymic.* tamen in II Noslri (inoque mss. cum alii^ penes Marlian. ai-
Scripluris sxpe accipitur pro excedere, efferri, bis- que cditis libris, inaxillas eorum constringe, qui non
«31 S. IIIERONYMIDIVINA BIBLIOTIIECA. 1152
appropinquet ad te. A et vullus vestrinon confundentur.
Multi dototes impii: Hic pauper clamavil, el Dominus exaudivit:
confidentemautem in DominomiseticOtdia circum- et de omnibus tribulalionibus ' ejtis salvavit eum.
dabit. Circttmdabil angelus Dominiin gyro limentes eutn,
Lmtaminiin Domino, elexsultatc, justi : et eruet eos.
ct laudale omttes recti eorde. Gustate el videte quoniam bonusDominus :
[XXXUI.] LAUDATE, JUSTI,DOMINCM, beatus vir qui sperat in eo.
rectos decel laudatio [Al. collaudatio]. Timete Dominumsancli ejus :
ConfiteminiDominoin cithara : quoniam non est inopia timentibuseum.
in ptalterio decachordo psallite [Al. cantale] ei. Leones indiguerunt et esurierunt:
Cantate ei canlicum novum: qumrentibus aulem Dominum non deerit omne bd-
a benepsallite in jubilo : num.
Quia rectum est verbumDomini: Venile [Al. Amoit/ale], filii, audite me,
et omne opus ejus in fide. limotem Dominidocebovos.
Diligitjutlitiam tl judicimn : Quis est vit qui velil vitam,
misericordia Domini plena est lerra. diligens dies videre bonos.
In [Al.iac. In] verbo Dominicmli [acti sunt : Cuslodi lincjuamtuam a malo :
et spirilu oris ejus omnis ornatus eorttm. el labia tua ne loqitantitr dolunt.
Congregansquasi in utre aquas maris : Recedea malo, el [ac bonum :
ponensin thesauris abyssos. _. au<r*-epacem, et persequereeam.
Timeat Dominum [Al. a Domino]omnis terra: -
" Oculi Dominiad justos,
ipsum formidenl univetsi habilatotes orbis. et aures ejns ad clamores eotum.
Quia ipse dixit, et faclus esl: Vullus Domini supet [h. in] facientes malum :
ipso ptmcipienlc, stel't. ul perdat de"tetra memonam eorum.
Dominussolvitconsiliun.gentium : Clamaverunl, et Dominus exaudivit,
irritas fecitcogitationespopulorum. et ex omnibus tribulalioiiibus eorum liberavit eos.
ConsiliutnDomini in mternum stabit: Juxta est Dominus conlritis corde,
cogitalionescordis ejus ingeneratione et genetalione: el confraclos spirilu salvabit.
Beata gens, cujus Dominus Deus ejus, Multm tribulationes f/t. Multa mala] justo [Al.
populus quem elegit b in hwteditatem sibi. justi],
De cmtoptoipexit fiominut. et ex omnibus iltis liberabil [Al. liberavit] eum Do-
vidil omnet fitios Adam. mintts.
De firmissima sede sua prospexit Custodit omnia ossa ejus :
ad universoshabitatores terrm. unum ex eis non confringetur.
Fingens pnriter cor eorum : Interficiet impitim malilia,
intelligens
" omnia opera eorum. el odientesjustum b culpabuntur.
Non salvabilur rex in multitudine exercitus, Redimel Dominus animas servotum suotum,
nec fortis liberabitur in multiplicalione virlutit. el non peccabunt [h. cutpabuntur] omnes sperantes
Fatlax equus ad salutem in eo.
et in multitudine roborissui non salvabil. (Q DAVID.
Ecce oculus Domini super timenle"eum : [„.X_T.l Judica, Domine, adversarios meos :
ad[A\. et] exspectantes misericordiam ejus. pugna conlra impugnantes me.
Vt eruatde morte animas eorum, Apprehendescutumet /iasfam[Al. cOntum],
el vivificeteosin famc. et surge in auxilium meum [Al. mihi].
knima nostra exspectarit Dominum : Evacjinagludium, el prmoccupa
auxilium nostrum et clypeus noster est. ex adverso persequenles me :
In ipso enim Imlabiturcor noslrum : dic animiemm, salus tua ego [Al. ad. sum].
quia tn nominc sanclo ejus speravimus. Confundantur et revereatitur, qui qumrunt animam
Sit misericordia tua, Domitte, sttper nos, meam:
sicut exspeclavimusle. convertanlur retrorsum, et confundanlur,
EAVIDGUANDO COMMUTAVIT os [It. saporem] SUUMco- qui cogilanl malum milii.
RAMABIMELECH, ETEJECITEUM,ET ABIIT. Fianl sicul pulvis anle (aciemventi,
d [XXXIV.] Benedicam Dominum in omni tempore: et angelus Domini impellal,
semperelatts ejus in ore meo. Sit via eorutn tenebrmet lubricum,
In Domino laudubilur anima mea : et angelus Domini persequatur eos.
audianl miles et Iwlenlur. Quia fruslra absconderunl mihi insidiasrelis sui:
Magtiifica'.eDominummecum, sine causa foderunt animm mm.
et exalietntisnomen ejus pariter. Venialei [Al. etsj catamitas quam ignorat,
QuwsiviDoininum, et exuudivilme . JJ et rele suum quod abscondit, comprehendateum,
ei ex o.nnibus angustiis tneis liberavil me. et cadat in laqueum [h. in calamilatem].
Rcspicite ad eum, et coufluite, Anima auiem mea exsuttabit in Dcmino,
accedtinlad te. A quibus alludit Cisterciens. uno ver- exaudiviteum. Tunc cnim seplima dcficiet T ZaiMl-
bo,~accedit.. lera, sive qui ei trihuaiur versiculus : nisi tria ha-c
llerum nostri, plurcsque alii apud Martian. mss. verb.1,isle pauper clamavit, pro solido versiculo ha-
diligenter habenl bene. bere vclis, ipsumque inverti liiterarum ordinem. Ilxc
b Addit Rcginxpro ms. hic Dominus: lcgilqiic tcrtio) animadverlimus, ul significemus, eas litteras non
ab hoc versu, De firmissimosolio suo pro sedc, etc. fuissc in Lalina inlerpreiatione ista abs Ilieru-
e In istanti habent noslii mss. salvatur. nymo ascriptas.
d Alpliabeticus hic quoque psalmus cst, et in uno9 c Exemplaria Canonis et aliquot niss. codices : /n
quidcm Cisiercicnsi ras. suis quisquc litteris vcrsi- Domino Imtabitur anima mea. MART.
ruliiscx ordine prxnotatur, ne vau quidem prxter- 1 11Iud ejus nostri mss. nonaddunt, et mox cir-
misio, inqtio noium lamcn est in Hebrxo archctypo> cumdat, pro circumdabit legunt.
scriem inierrumpi; nec facilc potest, ul nuperuss K lulerserit unus Cislerc. ms. jusli.
Scriplurx Interprcs putat, suppleri, versiculo septi- h Nostri omncs mss. pari consensu superabuntur
mo ab iis verbis ducto : tf _i? rviTn, et Dominus s pro culpabuntur.
HS3 LIBER PSALMORUM. 1151
imtabiiur in salule sua [AI. tua]. j
A cessavitcogitare, f ul benefaceret.
Omnia ossa mea dicenl, Domine, quis'similis tui: Jniquilalem cocjilatin cubiti suo
eruens inopema vutidiote, stabit in vianon bona:
el pauperem ac mendicuma violento. inatitinnon abjiciet.
Surgentes testes iniqui: Domine, in cmlomisericordia tua
qumnesciebam.inlerrogabantme. fides tua usque ad nubes.
Reddebant mihi mala pro bono: . Juslilia tua quasi montes, Deus [Al. Domine],
sterilitatemanimmmem.
" judicium tuum abyssus mulla :
Ego autem cum infirmarentur, induebar cilicio : hominesel jumenta salvos facies, Domine.
liumiliabamin jejunio animam meam, Quam preliosa misericordia tua, Deus [Al. Domine],
el oralio mea in [Al. adj sinum ineum rtvertetur. et filii Adam in umbra alarum tuarum sperabunt.
Quasi adamicum [li.sodalem], quasi ad (ratrem meum Inebriabunlur de pinguedinedomus lum,
sic atnbutabam : et torrenle deliciarum tuartim polabis eos.
quasi tugens maler tristis incurvabar. Quoniam tecum est fons vitm:
El in infirmitate mea tmlabanturel congregabanlur: in lumine tuo videbimuslumen.
cottectituitt adversusme perculientes, et nesciebam: Attrahe misericordiamtuam scienlibuste.
scindentesb el non lacentes. el jttsiiiiam tuam rectis corde.
In simulatiotte verborum (ictorum. Ne venial milii pes superbim:
(rendebant conlra me denlibussuis. et tnanus impiorutn non me commoveat.
Domine, quanta videbis[Al. aspicies]. ~
," Ibi ceciderunl operantes iniquitatem :
converleanimam meam a catamiiatibus eorum [Al. expulsi sunl, et non potuerunl surgere.
sutsj .* DAVID.
a leonibussolitarictmmeam. s
[XXX VII. Aleph.J Noli contenderecum malignis.
Confiteborlibi in ecctesiagrandi [AI. magiid]? neque wmulerisfacientes iniquitalem.
in populoforli laudabo le. Quoniam sicul herba velociter conierentur,
Non tmlenlur super me inimici mei mendaces: el sicut olus viride marcescent.
odientes me frustra conniventes [Al. cohibenies] [Beth.J Spera in Domino, el facbonum
oculo : peregrinare [h. habilare] in terra, et pascere fide •
Non enim paccm loquuntur, sed in rapina terrm Ei deteclarein Domino,
verba fraudulenta concinnanl. et dabit tibi petitionescordis tui. '
El dilataverunl super me os suum. [Gimel.J Votve super Dominum [h. Revela -om/noj
dixerunt vah vuh : vidit oculus noster. viam tuam,
Vidisti, Domine, ne laceas : et confide in co, ct ipse faciel,
Domitie, ne clongeris a me. Et educet icul lumen justiliam tuam,
Consurge \h. Expergiscere], et vigila in [Al. lac. etjudicia tuu [Al. judicintn luurn] sicul meridiem.
ih\ judicittin meurn, Deus ineus, [Dalelli.j 'J'ace Domino, et exspecla etiin,
et Dotnine [Al. Dominus meus\ in causam meam. noli contendereadversuseunt, qui proficit in viasua.
Jttdicame sectindiimjustiiiamtuam, DomineDeusmeus adversus virum, qui facil qumcogilal.
el ne insulteni mihi. [He.J Dimitte
b
irant, et derelinque furorem :
Nec dicanl in corde suo, vuh anintwnoslrm: (
C noli eonlendere ut tnalefucias.
c et tte dicttnt, absorbuimttscum. Quoniamqui malefaciunt, inleribunt:
Confittidaiitur, el revereanlur pariler exspectanlesautem Dominumipsi hwreditabutit ter-
qui tmlattlur in afflictione inea : ram.
lndvanlur cdnfttsioneel verecutidia, [Vav.J Adhucenim modicum, et non crit impius,
qui magnificanlur super me. et cogitabisde loco ejus, et non sttbtistet.
Laudenl, et Imlentut qui volunl justitiam meam: Milesaulem hmredilabunt terram :
el dicant sempet, magnificeturDomintts, et delectabunlur in mutliludine pacis. .
qui vult pacem servi su/. [Zain.J Cogitat itnpivsde jttsto,
Et lingua mea meditubitur [Al. meditclur] jnslitiam\ el [rendet adversus eutn dentibus suis.
tuam : Dominus deridebil eum:
tota die laudem luam. • quia vidit quoniam venit dies
d VlCTORl ejus.
SERVODOMlNI, DAVID. [lleth.] Gladium evaginaverunt impii: tltenderunt ar-
[XXXVI.] Dixit scelus impii in ntedio cordis e ejus :
: cum tuum,
non esl limor Dei ante ocitlosejtts. ut perculiant [h. ut dejiciant] egenitmet pauperem
'
Qttia dolose etjit adversus eum in oculis suis : et interftcianl rectos i in via.
ut inveniret iniquitatem ejus ad odiendum. [Heih.J Gladius eorum ingrediatur in cor eotttm
Verba oris ejus iniquilas et dolus : et atcus eotum confringantur.
a Duo e nosiris mss. aliique penes Martian. cumi est titnor, clc.
infirmarer ab eis, indttebttr,etc. J
D f Iidem noslri mss. cogilare benefacere.
k Canon Carcasson., tcindentes el non fundentesi 8 S. llieroiiynius iu prologo Scripluiaruni Galeato
tattguinem. Idcro habetur in Canonc San-Germaucnsii rccensel prx^entein psalinuin inter eos , qui viginli
nustro, sed secanda nianu. Huic lectioni cousonalt duarum liilerarimi llebraicaium.texunturalpliahelo:
Chaldxus paraphraslcs- MART. ideoque hic apposita sunt a nobis noinina earumdem
c Iiiicrjcciioucm vah bis Cislercicnsi, tcr Reginx• litlerarum c regione verskuloi um , quihus respon-
ms. aliique repciuut. dcnl. Ethuc modu etiam scripta reperiuntur in plu-
d Ita ms. Carnutensis emendatus : R.-gius veroi riinis ross. codicibus. MART.
Corbeiensis et Soibouicus hunc prxferuut titiilmn : — Bini quique liujus P.-almi vcrsiculi una ab al-
Pro victoria servi Domini David. Ambo exeniplariai phabeli juxta ordincm liitcra incipiunt : haiicque
Canonis. Vicfort servus Doinini David; Alia duo , lpsam litterarum seriein poslMartian. apposiiam re-
Victoria servi DominiDavid. MART. tincmus ad libri oram ex aliquot Latinorum codi-
e Hebrxus bekercblibbi, id esi, in mediocor- ciim fide. Videsis lanieii qux infeiius. ad vers. 28.
_"ip_
dis mei, pro in ntedio cordis ejus. MART. sive llai littcram anuoiamus.
— Legerit S. Patcr in suo Hebraico cxeroplari 1_S, , hCisterciei»s.ros. noli festinare, pro noli conlendere.
ut ct Sepluagii.ta, et veteres alii Intcrpretes, pro) • Reginx ms. fidens, p:o <7«i'avidit. Cisterciens.
quo hudiernum prxfert »_S, id cst, cordis mei. Se*» prxlerea quod veniat pro quoniam venit.
quitur in noslris mss. nun essetimorem Dei, pro noni i Interserit hic Cisterciens. rorrVe.
Hc.) S. llll-RONYMl DIVINABIBLIOTHECA. «1S6
[Tctli.] Milius est paruni jttsto : A d eripict eos ali impiis,
qutitndiviliwiinpiorum mullw. el salvabit eos : quia spetqverunl in eo.
Quia brtichia impiorum confringentttr. CANTICUM [n. Psaltn.] DAVID INCOMMEMORATIONE.
sublevalautem juslos Dominus. [XXX VI11] Domine, nein ira [h. indignalione] tua
[Jnd.J Novit Domintts dies immaculatontm, arguas me :
ct hwrcdilas eorum wterna [h. in swculum]erit. neque in furore lup [h. jra lua] corripiqs mi ,
Non conrundentitrin tempore tnalo, Quia sagilim lum infixw sitnl mihi,
et in diebus [amis saturabunlur. el letigit [h. leirutfj me manus lua.
[Caph.] Quiaimpiiperibunl, Non esl sanitas in came meaa facie indignationis tuar:
ei iuimici Domini " gloriantes ut monocerotes. nonest pax [Al. Add. inj ossibusmeisa facje peccati
consumentur, sicitl fumus consitmiiur. mei.
[Lamed.J Fcntts accipitimpius, el non reddel: Quia iniquitates mewtransierunt caput mcutn :
jnslus aulem donal, et tribuil. quasi onus grave aqgravalm sunt super me.
Quiitqui benedicti [uetinl ub eo, hmreditabunltertam. Compulrueruni, etlabuerunl cicalrices mem.
ct qui matedicti, inletibunl. a (acie insipientiw mem.
[Mcm.J A Domino gressus viri firmatuut, Affliciussum, el incurvatus sum nimis :
el viain ejus volet. tola die mmrens ambulabam.
Cttm cecideril, non allidetur : Quia lumbi [Al. renes, h. ilia mea] mei repleti sunt
quia Dominussuslenlat maiitim ejus. ignominia[h. vililate],
[Niui.] Pner el
fni siquidem senui, _ el non est sanitas in carne mea.
ct non vidi justutn derelictum : " Evigilavi, ef affliclus snm nimis:
neque semen ejus quwrens panem. rugiebam a getnitu cordis mei.
Tola die donal et commodat : Domine, in conspeclutuq [h. coram te] omnedeside-
el semenejus in benedictione. riuni meum :
|Samccli.| Recedea mnlo, el fac bonum, et gemilus meus a le non esl absconditus.
ef habita in sempilernuni[li. swculum]. Cor meumfluclttabal, dereliqttit me [oriitudo mea :
Quiu Dominus diligitjudicium , et lux oculorum meorumetiam ipsa non est me-
et iton derelinquetsanctos [h. misericordes]suos. cum.
b In wlernum [h. in sa*ci</umjcustodili sunl, Chari tnei, el amici [h. sodules] mei e contra tepram
et semenimpiorumpeitbit [Al. perifj. meatn steierunl,
Jusit hmreditabunlterratn; et vicini [h. propinqui] mei lonije stelerunt.
ct inhabilabunt in smculum [h. in wlernutn] super Et irruebant qumrentesaniinam meam:
cam. el investiganiesmala milti loquebanlur insidias ,
[Phe.] Os jusli tnedilabitur sapientiam, ef dolos tola die meditabanttir.
el linguaejus loqueturjndicium. Ego autem quasi surdus non audiebam ,
Lex Dei ejus in corde ejus : el quasi inulus f qui non aperit os suum.
non deficienlgressut ejus. Et eratn quasi homo [h. vit.] non audiens:
[Sade.] Constrierutimpiitsjustum, nec hctbensin ore suo redargutiones.
ef qumrit, ut occiduleum. Te enim, Doinitte, exspectabam,
Dominusnon derelinqueleumin manu ejus, C tu exaudies, DomineDeus meus.
et non condemnabiteum cum judicabiiur [Al. judi- Quia dixi, ne forte insullenl mihi,
calur]. ,et cum Bvact//averii pes meus, super me magnifi-
[Cuph.J Exspecla Dominum, et cuslodi viam ejus, cenlur.
et exaltabit te, ul possideas lerram Quia ego ad plagam [Al. plagat] paralus tum,
cum inteributtt [Al. perciinl]impii, videbis. et dolor meus conlra me IAl. ad esi] semper.
|Rcs ] Vidi impium robustum , Quia
b iniquitaiem meam [Al. ad. ego] annunlio :
et foriissiinumtictit indigenam virentem. el conlrislabor pro peccato meu.
Et transivi, et ecce [Al. lac. ecce] non erat : Inimici atttem mei vivenlesconfortati suut,
el qumtivieum, el non esl inuenfus. el multiplicali sunt odienles me mendaciter.
[Sin.J Citsfodt sinip/irtiaiem, et vide rectum : Et ijvi reddunl malum pro bono, adversabantur
erit in [Al. ar/.J extretnutnviro pax. mihi :
" qitia
Prmvaricqlorts ctuleipinleribunl pariler, qitia sequebarbonum.
et novissimumimpiotum peribii. Ne derelinquas me, Domine:
[Tliav.[ Sqlus aulemjuslqrum a Domino: Deus meus, ne elongeris a me.
foililiido eorum in lemporetfibutationis. Feslina in attxilium meum,
Et utixiliabitur eis Dominus, et salvabit eos : Domine[A\. ad. Deus]salutis tnem.
° In endem ex scioli, utvidetur,
Amiquarii cala- acscrvilis, haudacrosiicho
credila fuerit sive Hebrxis , sive
aiiilicio obcsse, cumque
mo; subvertenturul tnontes, etc, pro gtoriantes ut mo- "n ipsi Hierouymo
noceroles. ipsum verbum ab y, Hain, incipiai, seriem littera-
b Qux huic apponi versiculo debuisset, Hain lit- rum ila licuerit per melri leges rontinuari. Prxterca
lera vacat : nec reipsa in liodierno llebraico cxem- haud scio, nuiii suspicari liceat, «i-/\S>gscripium ab
plari abea versus iste inchnatiii-. Vulgo autein eru- ipso " regio Vate biy, wternum.
dilis persuasum est, Sepiuaginta lnierprcinni rctate Tres nostri ms. aique alii pcnes Martian. pro
ca littcra non caruisse arclietypiiui, idque ex ipsorum hisJ habenl: inirjfuiautem delebunlurpariler.
versione colligi, qui hic prxponunt duo verba, Verba , ertpiel cos, in nosiris mss. desidcran nr.
"Avo-jtois-<Six>j8ij<rovT«t,
lnjuslipunieniur,quxllebraice In Hebrxo idein repetitur veibiun, quod modo trans-
dixeris D'b'15?1"D23. Atque adeo ab Hain littera latuin esi, salvabil eos.
*•Inlersei unt noslri ross. bic qitasi.
incepisse quod pr.e o. ulis habelianl , cxemplar no- [ lidem nostri mss. quasi muttts non aperiebam os
lant. Uuid alii hac de re seiitiant, vidcsis apud Cri- tneum
ticos sacros. Nobis, texlu iiilnl inierpolaio, arguere : el inox uuus Cisterc. non habens in corde suo,
id liccal ex hae ipsa llieronymi interpretalione, qux pro ore.
versiculum ab bis iucipil verbis, ln wteritum custo- des15Plurium numero nostri mss. cum vacillaverintpe-
mei.
r/iit snnf .*in llebixo 'nct^J DSIVS-Prior nempe S , h Pro conslristaborediti acmss. plures eliam Mar-
Lamed, littera, cum planc sit verbo _SlV ascititia, lianrco inspecii, solticitus ero.
1157 LIBER PSALMORUM. 1168
" VICTORI IDlTnUN,CASTICUM \ll.'PSCttm.] DAVID. A Non invcnioordincm coram le :
[XXXIX.] Dixi, Cuslodiamviasmeas si narrare voluero, ct numerare,
ne peccemin lingua mea, plura sunt quam ut narrari quectnl.
Custodiam6s meum silenlio, Victima et oblaiionenon indiges[h. tton voluisii],
donecest impius conlta me. auics [odisli inihi:
Obmului silenlio, laciti de bono, lioiocausiumet pro peccato non pelisti,
el dolor meusconturbalus est. Tunc dixi, ccceveuio:
Incalitit cor ineum in metlio mei, in voluminetibri seriptum est de me.
in meditationemeaincensussum igne : Vt [acerem placiium tibi [Al. 'fuuuij, Deus meusvo
locutussum tn lingua mea. lui,
Oslendemihi, Domitte,finem meiim, et legemluam in medioventris [Al. cordis] tnei.
et mensuramdierttm meorum qtimsil, scjam [Al. ttf Annitntiavijuslitiam in ecclesiatnulla ,
sciam] quiclmihi desit. eccelabia mea non prohibebo: Domine, tu nosli.
Ecce brevesposuistidies tneos, Justitiam tttam non abscondiin mcdio cordis ntei,
el vita mea quasi non sil in conspectu luo : fi lcm tuam et salutare luum dixi :
omniaeriimvanitasb omnis Iwino subsislens. SEM- non abscondimisericordiam luam,
PER. et veritatemtuam in ecctesia miilla.
Tanfum in imagine atnbulat homo [h. vir], Tu, Domine, non prohibeas [Al. prohibebis] miseri-
tanltim fruslra conturbatur : cordias \h'. pietates] tuas ame :
congrecjalel icjnoralctti dimitlat [h. congregai]ea, - inisericordia tua et veriias tua jugiter servabunt
Nwic ergo quid exspecto, Domine? me.
prmstoiatiomea lu es [h. adie est]. Circumdeclerunlenim me mala, quorutn non est nu-
Ab omnibus ittiquitatibus [h. erronbus] meis tibera merits,
me : comprelienderuntme iniquitates mew,
opprobrium stulto ne ponas me. el non polui videre:
" iton Pluies [actm sunl, quamcapilli capitis mei,
Obmutui, aperui [Al. dperiam] os meum :
quia lu fecisli. et cor meumderetiquil me.
Tolle a me plcgas [h. lepras] luas : Ptticeal tibi, Dotninc, ui liberes me :
a conlentionemanus lum ego cbnsuinplussum. Domine , ad adjuvanduiii me feslina.
In increpationibus Confttndanlur et revereauiursimul
pro iniquitate [Al. propter iniquilatem] corripuisti quterenles qnimaniineam , ut auferant eam ~
virttm; Convertariturretrorsum, et confiindanlur.
Et posuisli quasi lineam desiderabilia ejus : qui volunt mala iniiti.
verumtamenvanilas omnis homo. SEMPER. Pereanl post confiisionemsuam :
Audi oratioiiemmeam, Domine, qui dicunl milii vah! valt 1
et clamorcmnieum, exaudi [h. auribus pereipe| : Guudeanl, el tmtenlurin te
Ad lacrymam tneam ne obsnrdescas', omnesqui qumiunl te :
quia advena ego sum apud te, Dicant jttgiter, tnagniftcelurDominus,
peregtinus sicut omnes patres tnei. qui diltgunt salutare tuum.
Parcemihi, ut rideant, C Ego autem sum egenus et pauper :
antequam vddam, et non subsislam. Dominussolticilus erit pro me :
d VICTORI DAVID CANTICUM [ll. Psal.]. Auxitiummeum et salutart! meum lu,
[XL.] Exspectqnsexspectavi Dominum: Deus nteus, f ne moreris.
et inclindtus' est ad me, ei ctudivit clamorem VICTORl CANTICUM f/l. PsaltllUS]DAVID.
metim. [XLI.] Beatttsqui cogitat de paupere :
f
El eduxit me de lacu sonitus, de tulo cmni: in dte ntalo liberabit [Al. satvabit] eum Dominus.
elttatitil super petrampedesmeds, Dominus cutlodiet eum et vtvificabUeum :
stabilivit gressus meos. el bealus erit in letta,
El declitin ore meo canticum novum, el tton tradet [Al. tradal] eum animm inimicorum
taudem Deonqstro. suorum.
Videbnni mulii, el timebunt, et sperabunt in Do- Dominus confortavit eum in leclo infirinilalis :
mino. totum stralum ejus vertistiin mgrotaiionesua.
Beatut vir, <jniposuit Dominumconfidenliamsuam , Ego dixi, Domine, misereretnei,
el non est aversus ad sttperbias pompasqite inenda- sana animain meam, quoniam peccavi tibi.
cii [Al. nienr/aces]. lnitnici mei loquenlur [Al. loquunlur\ tnnlum nfjni:
Multa fecisti tu, Dontine Deus meus, mirabilia quando morietttr, el peribit nomenejus.
tua, Et si venerilut t videai, vana toquetur;
et cogilationesluas pro nobis. cor ejus congregabii iniqiiitaicihsibi,
° Regius codcx sic babel : Jn finem ldithun Can- bonicus ;
^. d Obmitlui, non aperiam os tneum. MART.
licum David; sed ipanjfesto cxscriptoris errore , qui Iieruiu inss. nostri, Pro victoria, quod elinferius
plures psalm. lilulos e versione LXX iranslerre au- consianter in rcliquoium psalroorum titulis reiinent
tus est in hanc Hieronynii cdiiioneni Hebr. Docet pro Victori. Videquxad proxime supciiorcm lucum
jgiturllicroiiyiiiusprxfaiioneCominent. iuDaiiielciii, aiinrilamus.
verbum H-JDS lamnatsealih, ul hodie legitur, ma- e Cisterciens. ms., rfctactt
famose, pro/ac/i soni-
in
gis pro victotia, qnain finem iiiterpretari. Vnde et tus.
ysalmi plurimi, iuquit, ittud Hebraicam quod in tilu- f Iu Regina ms. tte moreris. Juxta llebr. nxn-
lis poniiur LAMANASSE , firo quo LXX liciiislulerunt t' Cannn Carcassoncnsis, ac plures mss. I.ie lc-
in finemmagis provicloria contincnl: Aquila cnim in- gunl, Et sicvenerilm visitet, quoil secuti sunt Eras-
tetpreialus est r& vi/.07rotw,hoc est, ei qiti prmbet niusct Marianus in boc psallerio Hieronymi ; quam-
vicloriam. Symmachns k-ttvixiov, qitod proprie trittm- vis S. Docior in cjiist. ad Sunniain et Freielam
plium palmamjue sicjnifical.Plura de eiideui Hehraico cxpresse nionuerit, ita interprctaius fui<se LXX Se-
/amanassevel lamnatiealih, cumad ti ulum psal. XLIV nioies : xui el eio-e-:opevero rov iSeiv, id est, Et si in-
seu XLVjuxta llebr. veuiiiin erit. MART. grediebatur utviderei. Sed viclerehoe locu ideni esl,
b Reginx ms. Vanitas homostans. Diapsatma. uisi fallat nos opinio, quod visitare. MART.
" ln futuro
icmpore legutit editi libri, el ms. Sor-
1159 5. HIERONYMlDlVINA BlBLlOTHECA. 1160
cgrediens (oras detrahet. A aviro doloso el iniquo salvame.
Simul advetsum niemnrmurabanl omnes odienlet me .' Tu enim es, Deus, foriitudo mea quate ptojecistime:,
conlra me IAI. tac. me] cogitabant malum mihi, guare ttislis incedo, affligente inimico?
Verbum [h. Belial.] diaboli infundebanl tibi : Mitle lucem tuam et verilatem tuatn,f ipsa ducent me:
qui dormivitnon addet ut resurgat. introducent me ad motttem sanctum luum,
Sed el homo pacificusmeus: in quo habui fiduciam : el ad tabernacula tua.
aui manducabatpanem meum, El inlroiboaclaltare Dei,
levavilcontra me plantam. ad Deum tmtitiwexsullationismew,
Tu aulem, Dominc, miserere mei: el leva me, et confitebortibi in cilhara, Deus, Deus metts.
et reddam cis. Quare incutvatis, anima mea, el quare conturbas me :
In hoc cognovi quod velis me : exspecla Deum quoniam adhuc conftteborei,
Cjuianon insullabit inimicus meus mihi. salutaribus [Al. satulibus] vultus mei el Deo meo.
Ego autem in simplicitale mea adjutus sum a te, " VICTORI FILIORUM CORE ERUDITIO.
et statues me ante [aciem tuam in perpetuum [It. sw-
luin]. [XLIV.] Deus, auribus nostris audivimut:
BenedietusDominus Deus lsrael palres nostri narraverunt nobis
a smculo, el utque in tmculum, amen et amen. opus quod operatus es indiebus eorum, in dicbusan-
• VICTORI DOCTISSIMO [h. etuditoj FILIORUM CORE. tiquis.
[XLII.] Sicut areola prmparata aa irrigaliones aqua- Tu manu tua genles detesti [h. exhmredasti], et plan-
rum : _ tasti eos [Al. easj:
sic anima mea ptmpatala b [h. desiderai] ad te, Deus. " afflixisii, populos[Al. plebes], et emisisti eos.
Sitivil anima ad Deumforlem [Al. foniem] «iuenietn, Non enim in gladio suo possederunlterram,
quando veniatn, et parebo anle (aciem Dei. neque brachium eoruin salvaviteos:
Fuerunt ni.hi lacrymmmempanesper diem ac noctem: Sed dextera tua el brachium luum
cum dicerelur mt/ti lota die: Vbi esl Deus tuus ? et lux vullus tui, quia complacuisti b in eit.
Horum recordaius sum, et effudi in me animamtneam: Tu es ipse rex meus Deus :
quia veniam ad umbraculum; prmcipe • salutibus Jacob.
Tacebo usque ad domum Dei In te hostes noslros venlilabimus:
in voce laudis et confessionis, in nominetuo conculcabimusadvetsatios nosttos.
mullitudinit (esta celebranlit. Non enim in atcu meo confidam:
Quare incurvaris, anima mea, et conturbas me. ncque gladius meus salvabit me,
extpecta Deum, quia adhuc confitebor Quia salvasti nos de hoslibus nosttis,
ei talularibut vullus ejus. et eos qui oderant nos, confudisti.
Deus meut in meipso anima mea incurvalur : In Deo j laudabimus tota die,
propterea recordabor tui de lerra Jordanit, et noinini luo in mternumconfitebimur. SEUPER.
ei Hermonim de monte minimo. Verum tu project-.fi,ef confudisti nos :
Abtjssutabyssum invocal, in [h. ad.] vocemcalaracta- et non egredierit - in excrcilibusnoslris.
rum tuurum : " Verlistiterga noslra hosli:
omnet gurgiles tui et fluctus tui super me transie- et qui oderunt nos, diripuerunt sibi.
runt. Q Dediui nos tamquamgregemad vorandum,
Per diem mandavil Dominusmitcticotdiam suam, et in gentihus dispersisli nos.
et in noctecutiiicumejus mecum: Vendidisti populum luum sine pretio :
otatio Deo vilatmew. nec grattdis [uit coinmutatioeorum [h. et non fc-
DicamDeo: Petia mea [hjfit.zelai, quodinterpritalur, nerasti in commutalioneeorum].
Deus petra mea et esl unum de nominibus Dei], Posuisti nos opprobrium ticitiis nottris.
quare oblituset mei: subsannationemet irtisum hit qui etant in circuilu
quare tristis incedo, affliqente inimico?. noslto.
Citntme inlerficerenl [Al. tnfer/teertul] in_ossibusmeis, Posuisti nos simililudinem[h. parabolam] • in gentibus
exprobraverunt mi/ii hostes nui: commolionemcapitis in ttibubus [h. plebibus].
-
dicentes ad me lcta die\:Vbi esl Deus tuus? Tota die confusio[Al. «erecunrfiajntea contta me,
Quare incurvaris, anima mea, et conturbai me : el ignominia(aciei memcot-peruitme.
exspecta Deum, quoniam adhuc confiieborei, A voce exprobrantis et blasphemantis:
e siiltilatibus vultus mei et Deo nteo.J a facie inimici cl ulloris.
[XLIII.] Judica nte Deus, et discerne causam meam Omnia hmc venerunl super nos, et non sumus obliti
de gente non sancla [h. in misericorde].\ tui:
— Noslri mss. pluresque alii apud Manian. tum editi margiuale : /t. transierunt. MART.
quoque libri tiisttcl pro videat iegunt. Vide qux in rv — Cisterc. ins. superlransietunl, sine me inlermcdio.
u d llic quoque voculas ad me. Cisterc. ins. tacet.
epist. ad Sunniam et Fretclaiu bac de lcctioue obser- e Prxponit idem ms. hunc titulum, Psalmusadeos
vamus.
a Omnes mss. codices prxter Canonis exemplaria qui fidetn conteculi sunl. autein esl a- ud
Mr'evypafog
habenl in litulo isto, ut et in aliis sxpius, pro victo- Hehrxos.
ria. Deeo dicluri surous infraad 1's.ilmumXLV.MART. f Reginx ros. ipsmducentme,et inlroducent ad mon-
b Corruptus legilur istc versiculus in exeuipla- tem, sinc altero me inlermedio, quod cl Cisierc. hic
ribus Camiiiis, aique in dunbus aljis mss. uhi Vul- lacci. Tum ad tabernaculum tuum, el ad allare tuunt,
gala leclin, skul cervus desiderat ad [onles aqua- pro Dei: Cisterciens. ad altare luum, Domine.
rum, etc, substitula cst pro llieronyiniaua, quam nos (?Nostri mss. et quos Marlian. laudat. Pro vicloria
rctinuiiniis, quamque Canon San-Germanensis habuil filiorum corc erudilionis.
prima manu. MART. b Ms. Reginx, complacuislilibi, pro tn eis: lum e»
— Cisierciens. ms. ex alia versione priores duos ver- rex tneut, absque ipse, quod et Cistcrciens. lacel.
sus, Hieronymianx, quam suhdil,-interpretaiioni > Nostri et Martianxi plurcs mss. pro salutibus.
prxponit: qui sic habent: Stcnf cervus mugiens ad i Iidem cum edilis, in Domino gaudebimus.
fonles aquarum, ita anima mea rugit ad le, Detts. k lnlcrseril Cistercicns. ros. nomen Deus : pnulo
cIta uiss.omnes, exceplo codice BibliotbecxMem- post cum duobus Reginx diripuerunt nos, pro sibi.
Hiianx ct Canone Carcassonensi, qui legit in sacro 1 De prxsenti versiculo llieronymus in episi. nd
contextu, superme iugressi suntf addens boc scholion Sunn. et Fretei. Alioquin in Ihbraico, inquit, tia
1161 LlBER PSALMORUM. 4162
nec mentiii sumus in pacto luo. A in corcteinimieorum regis.
Non est conversumretro cor nostrum: Thronus luus Deus in smcttlum,et in wtcrnum :
nec declinaveruntgressus nostri a semita tua. sceptrum wquitatis, sceptrum regni lui.
Quoniam
' dejecistinos in loco draconum, Dilexislijustitiam,'et odisliiniquitaiem[h.impielatem]:
et operuisti nos umbra mortis. propterea unxit te Deus, Deus luus,
Si oblitisumusnominisDei nostri, olcoexsultalionis prmparticipibus tuis.
et expandimusmanusnosiras ad Deum alienum. ' Myrrha el slacle el cassia iu cunctis vestimentis tuis,
Numquid non Deus invesligabitistud, de " domibus [h. de templis] eburneis quibus tmtifi-
ipse enim nuvit cogilalionescordis. caverunt le
Quoniam proptet le morlificati sumus tota die : filim rcgum in honore tuo.
reputati sumusut grex occisionis Stelit conjux [h. regina] in dextera tua,
Consurge[h. EiperrjiscereJ, quare dormitas, Domine: in diademate aureo.
vigila, quate projicis [Al. projecisfi] nos in sempi- Audi, filia, el vide, el inclina aurem tuam,
lernum? el obliviscerepoputi tui et domus [AI. domum] pa-
Quare faciem tuam abscondis: tris tui.
obliviscerisb afflictionis nostrm et inopim noslrw. Et concupiscel rex decorum tuttm :
Quoniamincurvata est in pulvere anima noslra: quiaipteestDominus[k\.zi.Deus]luus,etadoraeum,
adhmsitin lerra [Al. ferrre] «enfer nosJer. Etb o filia forlissimi [h. Tyri],
Surge, auxitiare nobis, in muneribusfaciem luam deprecabunlur diviles po-
et redimeuos propter misericordiamtuam. _ puli.
° Omnis
e VICTORI PROLlLlISFILIORUM gloria filimregis inlrinsecus :
CORE,ERUDITIONIS CANTI- fasciis aureis vesliia est [ h. prmfaciis aureis, vesti-
CUMAMANTISSIMI. menla itlius].
\XLV.] Eructavit cor meum verbumbonum; In scutulatis ducetur ad regem,
dico ego opera mea regi: virgines • sequenlur eam
lingua mea stytus scribmvelocis. amicw [h. sodales\ ejus ducentur libi.
Decorepulchrior es filiishominum, Ducenlur in Imtiiiiset exsultatione :
effusa esl gratia in labiis tuis : ingredienlur ihalamutn [h. templum]regis.
propterea benedtxittibi Deusin mternum. Pro patribus tuis erunt filii [k\. filim]tibi [h. tui],
pones eos principes in uniiiersa terra.
Accingeregladio tuo super [Al. circa] femur, fortissime: Recordabur
gloria lua et decore luo. nominis lui
Decore tuo pruspere ascende, in omni genetaiione et generatione :
proptet - vetitatem, Proptetea populi confitebuntuttibi
el mansuetudinemjuslilim, in sceculumet in wtetnum.
e el doeebitle lerribilia dexleta lua.
VICTORI FILIORUM COREPRO JUVENTUTIBUS CANTICUM.
Sagitim tum acutm,
populi sub te cadent: [XLVI.] Detts nostra [h. nobis] spes ct fortiludo :
scriptum tepeti : Posuisti nos proverbiumingentibus. iC Canficunt : IDIDIA Salotnonisest nomen, qui alio sensu
MART. Paciftctts appellatur. Qualuor atitetn licet in
— Tacent in voculam duo e nostris mss. S. vero posleriori titulorum parle dissentiant,psalmi, Itoc principio
Paier in epist. ad Sunniam et Fretelam, In Hebraico, prmnotantur, quadragesimusqitarlus, quinqtiagesitnus
inquit, tia scriplum reperi, Posuisti nos proveibiumin nonus,sexagesimusociavus,sepluagesimusnonus,equi-
gentibus: quein laudat et Martianxus locum. bus duo medii inscribuntur David, primus el novis-
<>In Cislerciens. ms. operuit nos, etc, et mox obliti simusfiliorum Core, etAsaph. ilucusque Hieronymus,
sumus nominisDomini, sine addilo, nostri. ad cujus verba tainquam ad amussim obliquas ac
b Mss. nostri omnes, obliviscerisaffliclioneset an- depravatas lectiones restituere curavimus inultis in
gustias nostras. locis Psalmorum. MART.
" Totum hunc psalmura Hebraice lecluni inve- d Hoc modo se legisse tcstatur Hieronymus in
nimus in manuscripto prxstantissimo codice monas- epist. nunc laudata : mss. tamen non pauci legunt
terii nostri Carnuiensis; quem diligenter collatum cum edito, proptet vetbum vetitatis. MART.
ac descriptum exhibebimus in Appeudicula Cauonis o Cisterc. ms. edocebilteterribiliter dextera tua. Vi-
Hebraicx verilatis, cum majori etiam parte psalmi de laudatam epistolam ad Principiam num. 11 et
secundi, qui similiter Hebraica lingua, sed Lalinis quxf ad hunc locum ibi annotamus.
characteribus scriptus legilur in eodem Psaltcrio ldem mss. Smyrna et aloe, ex Hebrxo mSnN.
Carnulensi. Porro dissonantes lecliones rctinent in Mox pro domibus eburtteis, scriptum ab Hieronymo
litulo mss. plurimi. Vaticanus codex hoc mndo h-git: de templo dentium, quod noiinulli ex Epistola ad
Victori protiliis fiitorumCore,erudilio canticittnaman-'Q Principiam argumenianiur, el Ilebrxus scholiastes
tissitno. In exemplaribus vero Canonis, necnnn in innuit, miniine esl verosimile.
"
quatuor aliis mss. eruditionis Canticum amantis- Melius, inquit ibidem S. Doclor, in Hebraico
simum. Atnullus relinquilur ambigendi locus, qux- scribilur, de templo denlium. Ad qnod proxime ac-
nam silgcnuinalectio, quxnam vitiatx ac depravalx cedil scholion marginale vetustissimi Scriptoris.
circumferanlur, cum ipse Hieronymus psalinuin ex h MART.
inlegro edisserens in episl. ad Priucipiam virginem, Plures mss. babent, Et filia (ortissimi, duo sic,
de eodem titulo hxc slatiin observarit : Quadrage- Esf o filia fortissimi,pro, Et o filia fortissimi, utlegi-
simum quartttm psalnium legens, in tilulo reperi: In tur in ms. Carnutensi. Docel etiam Hieronymus, o fi-
finempro iis qui commulabunlurftliorum Core, inlel- lia fortissimi legendtim ex Hebrxo. Nonnullas va-
ligenlimCanticumpro dilecto : in Hebraico scripium rinntesaliaslectiones.sed levinris momenti,reperire
CSt,LAMMANASSE ALSOSANIM LABNB COREMESCHIL SIR poierii lector sludiosus in epist. ad Principiam vir-
IDIDOT (niTT T» Vot-arro mS _>:*_•_,hy nwaS): ginem. MART.
• Haud bene legit Marlianxus ex aliis codicibus in
quod nos in Latinum vertimus: Victori pro liliis filio- instanti
rum Core, eruditionis Camicumamantissimi. Symma- sequuntur. Mox duo mss. Reginxet Cisier-
chus more suo manifeslius, triumphum pro floribus, ciensis ducentur illnc, pro tibi: qnani lectionem ipse
inlerpretatus est. lcjilur SOSANIM, vel pro iis qui com- Hieronymus in epist. ad Principiam num. 20, ex
mhtandi sunt, vel in lilia lrans(erlur et flores : MES- Ilebraico exemplari videiur bausisse: cum tameti
CIIILquoqueet eruditionem et doctissimutn sonat : SIR ibi sit ~h ad te.
PATROL. XXVIII. 37
4163 S. HlERONYMlDIVINABIBLIOTHECA. 1164
auxilium in tribulationibusinvenlttt et validum. j
A dolor [Al. dolores]quasi parlurienlis.
Ideo nou timebimuscum fueril trunslata terra, In vcnlo uredinis,
cl concussimontesin corde maris. confringes f naves Tharsis.']',
Sonantibuset a fumenftfiusgurgiit/ntsejus, Sicul audivimus, ila vidimus
agitatis in monlibusin poteniia ejus. SEMPER. in civitale Dontiniexerciluum,
Fluminis divisionesejus, in civilate Dei noslri:
tmtificanib civilalemDei sancli Deus fmidaviteam usquein mternutn\[h.smculutn].
tabernaculaallissimi. SEMPER.
Dcusin medioejus non commovcbilur: yEsltmaflimus,Deus, misericordiamtuam,
auxiiiabilur ei Deus in ortu matutino. in medio lempli tui.
Conlutbatmsttut gentes, eoncussasunl tegna : Secundttmnomcn luum, Deus,
dedit vocemsuam, ptosltala est lerra. sic laus tuausque in [Al. ad.J extremum terrce:
Dominusexercituumnobiscnm: justitia repleta est dexlera tua.
prolector nosler DeusJacob. SEMPER. Lwtetiirmons Sion, exsultent filimJudw :
Venileet videteopera Domini : propier judicia lua.
quanlas [h. quol\ posuerit solitudines in lerra. Cirtumdate Sion, el circuile eam,
Compescilbella usquead extremum lerrm, tiumerateturres ejus,
arcutn confringet, et concidet hastam [Al. hastas]: Potiuecor vestrum in mxnibus [h. in virtutej : *
plaustra combureligni. scparatepalalia ejusfAl. add. ejus\;
Cessaieet cognoscitcquoniamego sum Deus : _ Vt enarrelis in generatione novistima.
cxaltabor in gentibus, exaltaborin lerra. > Quia iste [Al.tpseesf ] DeitsDeusitottet in swculum,
*•
Dominusexercituumnobiscum: el in perpetuum :
(ortitudo noslra [h. susceptor noifer] Deus Jacob. ipse erit dux nosler in mortem[h. in smcula].
SEMPER. VICTORI FILIORUM CANTICUM
CORE [h. PSALMUS].
" VICTORI FILIORUM CORECANTICUM [LL.PSALMUS]. [XLIX.] Audile hoc [Al. hmc], omnespoputi:
[XLVIl.] Onmespoputi[Al.gentcs],plaudite manibus: auribus percipite, unitiersi Itabilatoresoccidentii [h.
jubilate Deo in vocelaudis. orbis\.
Quoniam Dominut [ Al. Deus ] altissimus tertibilis : Tam filii Adum, quam filii [h. viri] singulorum:
rex magnus super omnemlerram. simul dives et pauper.
d
Congregavit populos sttbler nos, Os meum loquetur sapienlias \k\. tapienliam],
et iribus [h. ptebes] sub pedibus nostris. el meditatiocordis mei prudentias [Al. prudenliam].
Elegit nobis hwredilaiemnostram : Inclinabo [Al. inclino] ad parabolam aurem meam:
cjloriam[h. superbiam]Jacob quam dilexit. SEMPER. aperiam in cithara mnigmameum.
AscenrbiDeus in jubilo : Quare timeboin diebusmali ?
Domiiius[VI. Deus] in vocebuccinw. iniquitas calcanei mei circuntdabitme.
Canite [h. psallite] Deocanile \h. psallile]. Qni fiduciamhttbenl in (orliludine sua,
canite\h. psa(/ife]regi nostro canile [h. psa/Zife]. et
~ in mitllitudine divitinrumsuarum superbiunt.
Quia rex universmterrm Deus : Fratrem redimensnonredimet vir :
canile \h. psallile\ erudile. - tiec dabit Deo propiiiationempro eo :
^1
Regnavil Deus supcr genles : e( prefium redetupltonis animmeorum:
Detts scdet super thronum sanctum suum. Sed quiescelin smculo,et vivet ultra in sempilernum,
Principet poputorumcongregali sunt et non videbilinteritum [Al. in wternum],
populus Dei Abraham : cumvideril sapienta tnotientes :
quoniam dii scula lerrm Simul insipientet indoclus peribunt,
vehementerelevala [Al. elevati] tunt. et telinquenl alienis divitias suas.
e PSALMI FILIORUM CORE. Interiora sua domossuasin swculo,
CANTICUM tabernacutasua in generaiioneel genetalione:
[XLVIU]. Magnus Dominttset laudabilit nimis : vocaveruntnominibussuis lerras [Al. add. suas].
in civitate Dei nostri in monte sanciosuo. Ei homoin honorenon b commorabitur:
Specioso germinigaudio universmterra, assimilalus jumenlis [Al. ad. esi], et exmqualusest.
monli Sion laleribus aquilonis Hmc est via insipieniiweorum [h. via eorurnj,
civilatulmregis magni. ef posl eos juxla os eorum current. SEMPER.
Deus in domibusejus : Quasi grex [h. oves]in in(erno positi sunt: mort pa-
agnitus est in auxiliando scel eos,
Quia eccereges congregatisunt: et lubjicient eos reeti in inatutiuo,
venerunt |/t. transierunt] simul. et figura eorum conterelut in infetno posl habilacu-
Ipsi videntessic obstupuerunl: ttim suum.
eonlurbati sunl, admirali sunt. VcrtimtamenDeusredimel animam meam,
Horror possedit eos ibi : J) de manu inferni cum assumpserit tne. SEMPEH.
« Nostri mss. aliique penes Marlianxiira cum pri- liquis omnibus, naves maris pro Tharsis : denique
dem editis libris, inlumescentibus. Mox uuus Regi- Dei" exercituumpro Domini, etc.
nx atjitafis montibtis absque in pariicula. Denique Verius, puto, legit Reginx ms. in recto Frater.
h
prononieii ejus subsequenlis versusipse eliam Cis- Ilacteuus leciuuiesl commovebitur,quod verbum
terciensis tacet. plane vidctur et a sacri Scriptoris mente contextu-
t>Iteruin nostri mss. pluresque apud Martianxum : que alienum, et faciii veterum anianuensium errore
Imtificatcivitalem Dei: sanclum labernacitiumaltis- substitutum pro genuino commorabitur.Hocadeo nos
tiini. Tum nostri dumtaxat : Dominut in medio ejus, repnsuimus, non tamen cx ingenio, scd primum ex
ac ~deinde, Dcus in ipso ortu matuimo. auliquoruiii Reginx ac Cisterciensis codicuro aiiclo-
Cistereiens. ros. Vicloria : Reginx cod. Vtcfo- rii.ate, tum duorum quoque apud Martianxura, qui
riain : nullus e noslris Victoriprxfert. tametsi alias niinus eincnJati, biccerte euui de vera
d Exemplaria Canonis tria, Carcassonense, San- lectione moncre potuisscui. 1'ersuasit nos denique
Ceriiianense el Memmianum,cum duobus aliis mss. Hebrxus lextus, in quo est vhi S_, id est, non per-
Subjecit populos. MART.
~ ln recto Psalmus, nostri omnes mss. lcgunt. severabit, sive ad lilieram, non pernoclabil, quem
' In Gistercicnsi ros. confringens: tum juuclis re sen-jumverba non commorabitur, unice referunt.
1165 LIBER PSALMORUM. 1166
Noli limerecum dilatus fuerit vir. A Sedetts adversus fratrem tuum loquebaris,
cum multiplicata fuerit gloria domus ejus. in [Al. et adversum] filium ntatris tum fabticabatis
Neque enitn moriens loltel omnia : opprobrium.
necdescendet posl eum gloria ejus. Hmc fecisti, et tacui:
Quia animmsum~in vita sua benedicet: exisiimasti fulurum me [Al. tac. tne] similemlui:
taudabunt le, cum bene fueril libi. arquam te et propottam anle ocutos tuos.
Inlrabit (Al. intrabunt) usque ad gcnerationem patrum fnteltigile hoc qui oblivisciminiDeum,
suorum : ne (orle raptam [Al. capiam], et non sil qui liberet:
usque ad finem non videbunt tucem. Qui immolal confessionem, ghrificat me :
b
Homo cum in honore esset, non inlellexit : f
et qui ordinal viam, ostendam ei salutare Dei.
comparavil se jumenlis, el silebilur. VICTORI CANTICUM [h. PSALM.J DAVID: CUMVENISSET
CANTICUM [h. PSALM.J ASAPH. ADEUMNATHAM PROPJIETA, QUANDO INGRESSUS EST
AD BETHSABEE.
[L.] Fortis Deus Dominus locutus est,
et vocavit lerram : [LJ.J Miserere mei, Deus, secundum miserkordiam
ab ortu sotis usque ad occasum ejus. tuam : juxta muttitudinem miserationum tttarum
De Sion perfecla decore dele iniquitutes meas.
Deus [Al. lac. Deus] apparuil. Mttllum lava me ab iniquitate mea,
VenietDeus noster, et non tacebil: el a peccalo meo munda me.
" coram eo vorabit, - Quoniaminiqttitatesmeas [h. errores "
ignis g meos]ego cognovi
el in circuitu ejus tempestas valida. et peccalum meum conira me esl semper.
Vocabil cotluntdesursttm, Tibi soii peccavi, et tnalum coram te [h. in oculis luis]
etl.erram, utjudicet populum suum. feci:
Congregate mihi sanctos [h. misericordes]meos; ut jttslificeris in sermonibus luis,
qui feriunt pactum meum in sacrificio. etvincas b cutn [Al. -«»»] judicaverit [h. judkatus
Et annuntiabunl cmli jusliliam ejus : fueris\.
quia Deus jvdex est ipse. SEMPER. Ecce in iniquitale conceplussum,
Aurfipopu/us meus [Al. popule], et loquar, el in peceato peperil me maler mea.
Israel, el contestaborle. Ecce enim » veritatem diligis,
Deus Deus tuus ego sum. absconditum el arcanum sapienlim manifestasti [h.
Non propter victimas tuas arguam te, sapientiam manifestabimus] milti.
et holocatttomata tua coram me sunt. SEMPER. Atperges[h. purificabis] me liyssopo, ef mundabor .
Non accipiam de domo tua vitulum [//. faurum]: lavabis me el super nivem dealbabor.
weauede gregibus luis hircos. Audilum tnihi facies gaudium el Iwtiliam,
Measunt eiiim omnia animalia silvarum [h. silvm] : i exsitlient ossa qum confregisti.
pecudes[h. beemotli]in monlibusmilliuin. Abscondefacietn Ittam a peccalis meis,
Scio omnesaves monliuni, et o.iiites iniquitcilesmeas dele.
et universilas agri [ /t. -i-s dicitur, nomen esl avis ] Cor inuitdnm crea tnihi, Deut,
d mei mecum est. el spiriluin stabilem renova in visceribus meis.
Si esnriero, non dicam libi: ( Areprojicias me a facie tua
C
meusest enim orbis el pleniludo ejus. el Spiritum sanctum tuum ne auferas a me.
Numquid comedam carnem [k\. carnes] laurorum : Redde milii twliliam [h. habetJesu] - salutaris tui,
aut saitguinem hircorum bibam? el spiritu poiemi confirma me.
Immola Deo laudem, Docebo iniquos vias luas,
et redde altissimo vola [Al. lac. rofaj tua. el peccatoresad le reverlenliir.
Et invoca me in die tribulationis: Libera me de sanguiuibus, Deus Deus sattttis tnece;
tiberabo te, et glorificabisme. laudabil lingua tttea juslitiam tuam.
Impio autem dixit Deus : Dontine, labia mea aperies,
quid tibi esl cum narratione prwceptorum meorum, et os meitmannuittiabit laudem tuam.
et ttt assumas pactum meum in ore Uto? Non enim vis ut victimam ' feram:
[h. Et tu] Qui odisli disciplinam, nec hotoccmstumtibi placet.
el projecisii verba mea posl te. Sacrificium [h. Sacrificia] Dei spiritus contribuiatus
Si videbas furem, consentiebasei: [h. coniritus] :
°
et cum adulleris pars lita. cor conlritum et humiliatum, Deus, non despicies.
Os lunm misistiad tnalitiam, Bene [h. benigne] fac [Al. ad. Domine) in voluntale
et tingua tua concinnabildolttm. lua , Sion,
<•Unus Reginx ms. lattdabit inquient te. Tum re- X) I Hebrxo dissentiente lexlu.
ctius, ut videlur, cum Cisterciensi, cum benefeceris f Reginx ms. qui ordinate ambutat,
ostendam,
tibi: qtiod proprie sonat Hebra:um "p _)_'>n. etc."
b Iii Cnnone San-Gcrinanensi sie dociut emandator Duo mss. iniquitatem tneam ego novi.
codicis : Homo cum in honore essel non intellexit : b Ms. Soiboniciis, cvm jiiLicabis : in exeniplaribus
coniparatusest juinentis, et similis factut est i///s.Quod Canonis, cum judicaris, idque seculus est ms. Cor-
absqiieduhinfliixileVulgata ediiione.Codicesmss.S. beiens. et Cnrnut. priuia manu. MART.
Micliaelis, el Augiistinoruui Burdigalensiuin banc re- 1 Cannn Carcassonensis : Eeee enim veritalem di-
linent lectionem : tlomo cum in honore essel, noncom- ligisin abscondilo; et in ctrcano sapienlim lum mani-
morabitttr : assimilatitsjumentis exwquatus est. MART. fesiasti mihi. Simitiierliabeutin primo versieulomss.
"
Icjnis anleeum ardebit legiinus in tribus canoni- Aug. Burdigal. ac S. Mich., consequenler aulem, sa-
bus. In dtinbus aliis mss. coram eo ardebit. MART. pienliam manifestabis mihi. MART.
d Forlasse reclius mei proiiumeu lieginxj ins. Iiic i In pluribus mss. ut exsuttent.
rcticet : llebrxus auieni lexttis i~w, utramque ex k Quod mavult Scholiastes Jesu pro satularis, no-
punclorum varietate recipit leclioncm. striquoqiie prxferunt mss.
" Plus hahent dtin e noslris mss. eral pars tua. 1Magisferme placet feriam, quod lum nnstri omnen,
Dein uiius Cistercicns. os luum dimhisii, pro misisli, cum pluresalii apud Mariianxum mss. hahent, pro
el lingua tua concinnavit pro concinnabit , cohxren- feram, Hcbrxus ad Verhum, non dcsit/erauis /io»
tius, ut vidctur, superioris sententix tcmpori, sedI sfiatn.
1167 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTIIECA. U68
[Al. add. ei] mdificentur muri Jerutatem. A auribus percipe verba oris met.
Tuuc tutcipiet sacrificiumjuslitim, Quia aliem insurrexerunt adversumme,
oblalionesel holocausla: et [ortes qumsieruntanimam meant:
tunc impoiienlsuper altare tuum vilulos [h. tauros]. f non postierunt Deumin conspectusuo. SEMPER.
Ecce Deus auxiliator milti:
* VICTORIERUDITIO DAVID CUM VENISSET DOEC[Al. Dominus suslentans animam meam.
DOECU| IDUM—US, ETANNUNTIASSET SAULI
[Al. SACLl, Reddet \k\. redde] malum insidialoribus [h. decan-
DICENS •
El VENITDAVID DOMUM IN AHIMELECH[Al. falortous] meis :
AHIMELECUj. in veritate tua [Al. tacet fua] disperde eos.
Voluntarie sacrificabolibi:
[Ll I.] Quid gloriaris in malitia, potens ? cottfitebornomini luo, Domine, quoniambonum.
misericordia Dei tota est die.
Insidias cogitat lingua tua : Quoniamex omni tribulalione liberavitme
el inimicos meos vidil oculusmeus.
quasi novaculaacula faciens dolum. ~ 1NrSALMlS
Dilexisli malum tnagis quam bonum: VICTORI ERUDITIO DAVID.
mendaciumtnagisquam loqui [Al. tac. loqui ]jusli-
tiam. SEMPER. [LV.] Exaudi, Deus, orationem meam,
Dilexisti omnia verba ad devorandum, lingua^ dolosa et ne despicias depreeationemmeam.
linguam dolosam]. Allende mihi et exaudi me :
)eus deslruet te, in sempiternum terrebit [h. ad. Humitiatus sutn in meditationemea ,
JAl.
te], et evellel ledelabernacuto, J
Jj el conlurbalus a voce inimici,
ef eradicabit te de terra vivenlium,SEMPER. a [acie persequentisimpii:
Videbunt justi, et limebunt, Quoniam projecerunl super mc iniquitatem,
et super eum ridebunl, et in (urore adversabanlur mihi.
Ecce vir qui posuit Deum (orliludinem suam : Cor metimdoluit in vitalibus meis,
sed speravitin mttliiludine divitiarumsuarum : et terrores morlis ceciderunt super me.
confortatus est in insidiis suis. Timor el tremor venit [Al. veneruni] superme,
Ego autem sicut oliva virens in domo Dei: el operuil me caligo.
speravi in misericordia Dei Et dixi, quis dabit mihi pennas columbm,
in swculum c sempiternunt. ut volem et requiescam.
Cottfitebortibiin swculum,quoniam [ecisli : Vt procul abeam,
ct exspectabonomen luum, quoniam bonutn etcommorerin deserlo. SEMPER.
in conspeclutanctorum [h. misericordium]tuorum. Festinabo [h. Fesiina] b ut salver
d a spiritu tempeslalis et turbinis.
VlCTORlPERCIIORUM ERUDITIO DAVID. Prwctpila, Domine, divide tinguas eorum :
\Llll.] Dixit tiultus in corde suo, non esl Deus : quoniam vidi iniquitalem et contradiclionemin civi-
late.
corrupti sunl, et abominabilet facti sunt in ini- Die et noclecircumeunlesmuros ejus.
quitale, Sceltts et dolor in medio ejus.
non esl qui (aciat bonum.
Deus de crs/o prospexil super filios liominum, .G lnsidiw in vilalibus ejus,
ut videret si est inleUigensrequirens Deum. ef non recediide plaieis ejus
Oiimesaversi sunl, pariter adhmserunt: damnumet (raudulentia.
non est qui [acial bonum, non est usque ad unum. Non enim inimicusexprobravit mihi, ut suttineam :
Numquid non cdgnoverunlqui operantur iniquitatem, neque is qui me oderat, tuper me magnificatusest,
ut abscondurab eo.
qui comeduntpopulum meumut cibum panis : Sed tu, homo unanimis meus [Al. lac. tneusj,
ueum non invocaverunt.
lbi tiinuerunttimore r/11.1;
meus, et nolus tneus.
ubi non eral [Al. esl~[timor : Qui simttl habuimusdulce secrelum,
Quoniam Deus dispersit ossa circumdanlium te :- in domoDei ambulavimuscutn lerrote.
confunderis, quia Deus projecit eos. Veuial mors super eos,
° descendantin infernitmviventes,
Quis dabit ex Sion salutare Israel ?
citm redtixeril Deus captivitalempopuli sui quia nequilim in congregalione eorum, in medio
exsultabitJucob, tmtabitur Israel. eorum.
• Ego ad Deum clamabo,
"VICTORI IN PSALMIS ERUDITIO DAVID: QUANDOVENERUNT et Dominussalvabitme.
7.1PU_1 ETDIXERUNT SAUL *.NONNE i Vespere et mane el tneridie loquar,
DAVIDABSCONDITUS
ESTAPUD NOS? el resonubo, et exaudiel vocemmeam.
• Redemilin pace animain meam :
[L1 V.JDeus, in nominetuosalvame [Al. salvummefac],i ab appropinquattlibusmilti:
et in (oriUudine tita itlciscere me. multi enim fuerunt adversttmme.
Detts, exaudi oralionemmeain : JJ Exaudiet [Al. audivit] Deus et humiliabit eos,
"
Reginx ms. Victoria de erudilo : et cum pleris- f Iidem ms. Et non proposuerunt, etc.
queb aliis Doec, ct Achimelechnomina sic legil. « Plurcs mss. hic ut supra, eruditi David. MART.
Mss.tres legunl cum edito, tinguamdo/osam.MART. — Pari itcrum consensu nnstri mss. dtspe_if, pro
<*Ita Regius codex, Corbeiensis, Sorbonicus, ct t-idii. Iii
subsequeulis vero psalmi liiulo alii erudiii,
Speculum S. Auguslini. In aliis legiraus, in smculum' alii canticum pro eruditio prxferunt.
et in mternutn.MART. h I)e bis duohus versibus disserit S. Hieronymus
d Sorbonicus ms. Viclori pro choro intelligenliDa- in
cpisi. ad Sunniam el Fretclam, diceus tniinen;
vid. Septem autem alii codices ms. hahent iu ex- prxsentis loci sensuui iiaaiiud Hehrxos legi : Fesft-
treina parte lituli, eruditi Duvid. MART. nafcoui salver a spiritu lempestatis et lurbinis. Ilinc
— Cistcrciens. ms. pro choro intellicjenti: alii dum- videas diversum esse ab Ilieronyino Scboliasten Ca-
laxat erudili prxferunt, pro eruditio. nonis llebraicx veriiatis : CUIIIdiverso modo legaiit
—Hic qtioqtie ros. nostri omnes eruditi Iegunt, pro ac iiiterpretenlur llebrreum rwnx ahhisa. MART.
erudilio. 1 Futuruin tempus retiuenl IIISS.quam piures, re-
6 Cauon Carcassonensis.ac Vaticanusms. salularia dimei in pace. MART.Alii c nostris ms. Redime,
Israel cxteri oinnes, salutare lsrael. MART. alii Redimel legunt.
1169 LIBER PSALMORUM. 1170
oui judex est ab inilio. SEHPER. A Quia liberasli animam meamde morte,
JVonenim mutantur,\neque limenlDeum. el pedes meos de lapsu :
Extendit manus suas [Al. manum suam] ad pacifica ut ambulemcoram Deo in luce viventium.
"
sua: contaminavitpactum suum. ' VICTORI UTNONDISPERDAS DAVID HUMILEM ET SIM-
Nitidius bulyro os ejus :
autem cor illius, PLICEM,QUANDO FUGITAFACIESAULINSPELUNCAM.
pugitat
b mollioressermonesejus ab oleo, cum sint lancem.
Dominum charitatem luam et te [LVII.] Misereremei, Deus, miserere mei,
Projice super ipse qunniam in te speravit [Al. sperat] anima mea;
enutriet : El in umbra alarum tuarum sperabo :
non dabit in mternumfluctuationemjusto. donec transeant insidiw.
Tu autem, Deus, deduceseosin puleum interitus : Invocabo Deum allissimum •
viri sanguinumet dolosinon dimidiabuntdiessuos : Deum ultorem metim.
ego autem fiduciam habeotui. Miltet de calo et salvabit me,'
VICTORI PROCOLUMRA MUTA , EOQUOD PROCUL ABIERIT s exprobrabit conculcanlibusnte. SEMPER.
DAVID HUHILIS mittet Deus misericordiamsuam et veritatem suam.
, ETSlMPLEX, QUANDO TENUERUNT EUM Animameain medioteonum dormivitferocientium:
PALASTINI 1NGETH. Fitii hominumdentes eorum lancewet sagittw,
[LVJ.] Misereremei, Deus, quoniam conculcavitme et lingua eorum gladius aculus.
homo : Exallare super cwlos, Deus :
tota die pugnans tribulavitme. TJ
] Relein omni terra gloria lua.
Concutcaverunlme insidiatores [h. decantatores]mei paraverunt gressibus meis.
lota die : ad incurvandam animum meam [h. incurvata est
multi enimqui pugnant contra me, Altissime. anima mea] :
Quacumquedie tettitus fueto : ego [Al. lac. ego] in Foderunl ante me foveam,
te confidam. cecideruntin medio ejus. SEMPER.
In Deolattdaboverbumejus [Al lac.ejus], Paratum cor meumDeus : paratum cor meum :
in Deo speravi : non limebo canlabo etpsallant.
quid (aciat mihi cato. Sutge [h. Expergescere]gloria mea,
Tota die setmonibusme affligebant: surge [h. Expergescere]psallerium et cithara :
contta me omnes cogitalioneseorum in malum. surgam [h. expergescar\mane.
Congregabunlurabscondite,ipsi [Al. lac. ipsi] plantas Confiiebortibi in populis, Domine :
meas [h. calcaneosmeosj observabunt: cantabo [h. psullam] tibi in gentibus.
exspectantesatiimam meam. Quia magna usquead cwlos misericordiatua,
Qui nullus estsalvusin eis : el usquead nubes veritas tua.
c
in furore populos delrahe, Deus. Exatlare super ccetos,Deus :
Secretiora mea [h. motum meum tu] numerosti, in omni lerra gloria lua.
pone d lacrymam meam in conspeclu[h. ulre] tuo : VICTORI UTNONDISPERDAS DAVID HUMILEM ET SIM-
sed non in narralione tua.
Tunc eonvertenturinimici mei retrorsum, . PLICEH.
in quacumquedie invocavero: * [LVIIl.] Si vere utique justitiam loquimini :
C
hoe seio quia Deus meuses [Al ad. tu[. recta judicate, filii hominum.
In ' Deo laudabo verbum: Etenim in cordeiniquitales [h. holocausta] operamini,
in Domino prwdicabo[h. laudabo] sermonem. in terra b iniquilales manuum veslrarum appendite.
In Deo speravi: non limebo Alienati sunt peccalores a vulva :
quid (acial mihi homo. erraverunt ab ulero loqueniesmendaeium.
In me sunl, Deus, vota lua : Furor eorumsicut ' similitudo furoris serpenlis :
reddam gratiarum actionestibi. sicut reguli surdi obturantis aurem suam.
a \n Reginx ms. contaminaveruntpaclum, etc. tamen "M nod, alibi uttem vertant. Nobis in revol-
b ldem ms. mollierunt sermonessuos oleo : sed et vendis Hebrxorum Lexicis nihil occurrit, quod huic
in aliis abest ab prxpnsitio. Mox Cisterciens. Pro- interpretaiioni faveret, excepto verbo TU13 nidnud,
jtce super Dominumtribulalionemluam : addilum ad quod Rabbinis est nulus oculi. Qui de Anliquiorum
libri oram: Al. cogilationem.
~Duoe lacrymaloriis, sive ulrtous, ubi lacrymx deflciiiium
nostris mss. defrane,quodvitiosumessescri- roortuos servabantur, scire desiderarit, consulat
barum incuria ab epist.ad Sunniam et Fretelam disces. Th. J. ab Almeloveen Antiquitatum e sacris profa-
d Loeus insignis apud eruditos specimen pag. 131 ct seqq. MART.
antiquitatis sacrx - narum
ac profanx curiosos, quorum studia anle mille annos ~* n •f ln Cisterciens. ms. ef in Deo prwdicabo.
expleverat scholiastes Canonis, nisi incuria lem- Regius cndex adeo corruplus legitur in multis
porum in oblivione jacnissent usque in prxsens in- psalmorum titulis, ut publice exscriptorum indicet
genii hujus prxclara monumenia. Sic igitur legimus depravalionem ac imperitiara : hnc eniin loco sic in-
in ros. Vaticano (in cujus contexlum scholia margi- scribit : J« finem ne disperdas David tituli inscrip-
nalia Canonis inducta fuisse monuimus) : Molum twne, cuin fugerel a facie Saul in spelunca. Sed co-
meum lu numerasti, repone lacrymam meam tu ulre dices continent, pro viclori aut non disperdas, etc.
fito, aulin numeroluo. In Cauone Carcassonensi ul- MART.
limus versiculus similiter expressus est, aut in nu- —Cisterc. ms. Pro Victori: Reginx autem cum ple-
mero tuo : cxtera in scholiis, ut vides, posita repe- risque aliis mss. Pro victoria ul, etc, quod item prx-
riuntur. Canon San-Germanensis, qui deinceps nul- tulisse arbitror quos laudal Martianxus, neque enim
las habet annolationes criticas, purnm relinet tntuin probe lectum ab eo videtur, pro victori aut non, etc.
contextum psahni cum aliis quatuor mss. codicibus, « Editi cum mss. quinque manusvestraslegunt, pro
Regio scilicel, Carnutensi, Corbeiensi, ct Sorbonico, manuumvestrarum. MART.— Ms. expro&rawit concul-
exemplaria duo reliqua Augtislinorum Burdigalen- canfes:etiam quod subsequitur, sentper,prxlermisso.
siura ac S. Michaelisin Periculo maris, qux scholiis; - Quidam mss. cum aniea editis libris manus ve-
ilem marginalibus ubique intermixta et vitiata supe- stras , pro manuum veslrarum legunl. Cisterciens.
rius diximus, niliil differunt a Vaiicano nunc cilato. ipsam prxterea vocem iniquilates prxtermitlit.
Porro LXXac Hieronymus bic "TWU-benodecha,in- • Nostri omnes mss., sicutfuror serpenlis,pro si-
terpretantur in conspectu (uo,'sive coramte; cuini militudo furoris,elc. z
4171 S. HIERONIMI DWNV BIBLIOTIIECA. 117-
Vl 'loii audiat vocemmurmurantium: MEgo autem cantabo impetiutntuum,
A
necincantatoris incantalionetcallidas. el laudabo mane misericordiamluam :
Deus, exculedcntes eorumex oreeorum : Quoniam(uclttses fortitudo mea [h. susceptormeus],
molares[Al. molas\ leonutnconfringe,Domine. el refugiumin die tributalionismew.
Dissolvanturquasi aquw qumdeflttunt; Virtulem tneam tibi cantabo d [h. fortiludo mea tibi
intendetarcurrtsuum[h. sagiuam suam]donecconte- psaltam]:
tanlur. quoniamDettsadjutor [h. suscep!or]nieus,
Quctsivermis labeficlus pertranseat \k\.pertranseani]: Deus misericordiamea.
quasi aborlivummulierisquod nonvidit |Al.uide'J
solem. VICTORI PROFILUSTESTIMONIUM IIUMILISET° SIMPLICIS
Antequamcrescant spinm vestrmin u
rhamnum : DAVID AD DDCENDUM, QUANDO PUGNAVIT ADVERSUS
quasi vivenles, quasi in ira tempestasrapiel eot. SVRIAM ET ADVERSUS SVRIAM SOBA :
Lmlabilurjttsttts cum videritullionem : MESOPOTAMI.E,
ETREVERSUS ESTJ0AB,ETPERCUSSIT EDOM INVALLE
pedet suoslavabitin sanquine impii. SALINARUH DUODECIM MILLIA.
Et dicel [Al. dicat]homo, Vereesl [ructus juslo:
vereesi Deusjudicuns interra,
[LX.] Deus, projecisli nos, scidisli:
VlCTORI OTNONDISPERDAS DAVID HUMILEII ET SMPLl- iralus convertistinos.
CEM , QUAND1 MISITSAUL , ET CUSTODIERUNT D0- Commovisti terram, elf disrupisli eam:
ECH. "] sana conlritionesejus quoniam commotaest.
MUM,CT OCClDERENT [Al. OCCIDKRET) Osfendistipopuloluo duriliam;
b potasli 8 nos vino consopiente.
[LIX.] Erue mede initnicls meis, Deus [n. Dotnine] Dedistimetuentibus[Al. tiineniibus]te signttm
meus, ul [ugerenla [aciearcus. SEMPER.
et a resislenlibusmihi protege
' me. liberenturamicilui:
Libera me ab operariit iniquitatis [Af. opetdntibus Vlsalva dextera tua, et exaudi me-
inimitates], Deus toculusesl in sanctuario su0 : iwtabor,
el a vvis sanguinumsalva me. dividam Sicimam,
Quia ecce insidiutitunt animm tnem , etvallem Soccolh
congreganturadvertutme[oTtistiml[h.crudelitslmi]: Meusest Galaad, et dimeiiari meusM[ Manatse,
absqtte iniquilate tnea, et absque peccalo nieo, Do- et Ephraim fortitndo c«pj,;s me\ :
mine.
Non egi inique , el illi curthnt [Al. eucurrernn/] et Juda legifer meus
h
:
Moabolla /riiJacrtmej;
ptmpatarttttt, Idummam incedam'caiciainentomeo:
surge [h. expergescere]ex adversoprome, et tetpice. Super mihi Palwslina [mderaiaes^
Et lu, DoinineDeusexetciiuumDeus Istael; dedttcelme ad chitate,n m„„itam,
ul visiiesomnes Quis
evigila, genles. auis deducetme usque ad Idumceam?
Non miserearisuniversis Nonne tu, Deus, qm projecisti nos,
qui operantut iniquilalem. SEMPER :
Reveriantur ad vesperam, latrentut canis [Al. canet], Daetnobisauxtlmm non egredierts, Detts<j„ e-erciii/iusnosfrts.
et circumeant[Al. circuibuni]civitatem. 'c de m. in] tribulalione:
vana est entmsalus ab homine.
Eccetoquetitur[Al. loquuntur]inore suo, ln Deo faciemusvirtutenlt
gladii ih labiis eotum: et ipse concukabtl lr%bulantes not.
quasi nemoaudiat.
Tu autem, Domine [Al. tac. Domihe],deridebis eos :' VICTORI INPSALMIS DAVID.
Subsannabis omitesgentes.
Foriitudiitemmeamad le tervabo : [_XI.] Exaudi, Deus, taudalionemmcdm:
quoniamftt, Deus, etevatormeus. intendeorationi mem.
• Deus misericordiamea prmvenietme : De novissimoterrm ad te clamabo,
Deus oslendeitnihi in insidiatoribus[\i. decanlatori- cum trisle fueril cor metim:
bus] meis. Cum fortis elevabitur adversumtne,
Ne occidaseos, ne [otle obliviscanlurpopuli mei : fu etis ductot meus.
disperge cos in forlitudine lua, et destrUeios : Quoniam[Al. tac. <ji(ontnm]fuistitpes mea:
protector nostet Domine[Al. Deus]. lurris munitissimaa facieinimici.
Peccalo oris sui setmdtte[Al. in pcccaloelin setmone], , Habllabo [h. pereqrinabo]in tabernaculo tuojugiter
tabiotum suotum, [h. in smculum]:
\ el capiantut in superbia sua : speraboin ptoteetione alatum tuarum. SEMPER.
maledictionemel mendaciumnartantes. Tu enim, Deus, exaudistiorationemmeam :
Consumeih futote, consumeut nonsubsistant : dedislihmreditalemtimentibusnomenluum.
et teiant quoniam Detts dominatur[Al. dominabilut] ] rj Dies super dies regisadjicies :
Jacob, in finibustetrm. SEHPER. annos ejus donecesl qeneratioel generatio.
Et convertantutad vespettXin,lattenl , Sedebit semper[h. in smculum]ante (aciem Dei,
ul canis [Al.canes],
ei citcumeantcivitdtem. misericordtaei veritasservabunleum.
Ipsi vagabunlut ut comedanl, Sic canatn \h. psaZ/am]nomtnttuo jugiter :
et cum satutati non (uetinl, mutmutabunt. reddensvota mea per singulos dies.
• Ms. Cistercieus. tn ita lempestalistapiet eas. - Addit hic Cislerc. ms. meum: lum juncto Regi-
b Falso mnnet hic scholiastes in llebrxo Dominum i nx atque aliis, voces rtrfnfem meam prxtermittit:
haberi, non Deum : neque vero nomen mrp scriptumn subsequenti antem versu subjtmgunt (orlitudo mea.
• Pro simpticis nosiri oranes rnss. aliique apud
legitur, sed Qirhx. MART.
« Apertissima est corruptio hujus versicnli et in Martian. legunt, perfecli: tum verba, Metopotamite
odilis; et iu aliquot mss. ubi legimus : Dei meimise-" el adversusSyriam, untis Reginx lacet.
f In uno Cisterciensi ms., diitpittsft.
ricotdia ptcevenietme; quia Ilieronymus ipse con- s Aliquot mss., «inommroris. MART.
cepiis verbis docuil epist. ad Sunniain ei Fretelam, h Exemplaria Cauonis et alia duo, vel fria, olla
in Hebrxo scriptum esse : Deus meus, miseticotdiaj
tnea, ptmtcnietme, MART. pelvis mem. MART.
1175 LIBER PSALMORUM. U7*
VICTORI * PER IDlTHUN CANtlCUM [h. P3ALH.]DAVID. A el labiis laudanlibus canet [h. laudabit] ot meutit,
Recordans tui in cubili meo :
[LXII.] Attamenapud Deuinsilebit anima mea : per singulas vigilias meditab<irlibi.
e_ eo salus mea. Quia fukit auxilium meum, h
Attamen ipse est scutum meutn [h. [otlitudo mea] et el in umbra alarum tuarum laudabo.
salus nteu: Adhmsit anima mea post le,
fortitudo mea [h. susceplor meus] non commovebot tne suseepil dexteta lua.
amplius, Ipsi veto interficere [h. ad calamitatem] qumrunl
insidiamini contravirtim,
h sicul murus inclinatus ei maceriainterficitisomnes,
Vsquequo
corruens.
animam meam :
in extrema f/i. inferiora] tcrrm.
Partem enim ejus cogilaveruntexpellere, ingrediantur
Congregenlur in manus gladii :
placuerunl sibi in mendacio : purs vulpium erunt.
«
ori suo benedicunt, et corde suo [h. inlrinsecus] Rex autem lceiabiturin Deo,
maledicunt. SEMPER. laudabitur omnis quia jural in eo :
VerunifamenDeolace [Al, relice], anima mea : quia obslruetur os loquenliummendacium.
ab d tpso enim prwstolatiomea. 1 VICTORI CANTICUM DAVID.
Ipse enim [Al. est] (orlitudo mea el salus mea : [ll. PSALM.J
susceptor meus, non timebo [h. movebor]. [LXIV.] Audi, Deus, vocemmeam loquentis a timorc
In Deosaluiare meum gtoria et mea : \h. pavore) inimici serva i vitam tneam:
robur forlitudinis memet salus mea in Deo. Abscondeine a consilio malignorum ;
Sperate in eo omni tempore, populi, B a tumultu operantiuminiquitaiem.
effundite corameo cor Vesttum: Quia exacuerunl quasi gladium linguam suam :
Deus spes noslta. SEMPER. letenderunt sagiilam suam verbumamarissimum.
Veturiitainenvanilas filii Adam Vt sagittarent in absconditis simplicem :
mendaciumfilii viti [Al. hominum] subito sagittabunt eum, etnon timebunt.
in stateris dolosis (raudutenler cicjttnt simul [h. im- sibi sermonem pessimum,
Conforlaverunt
positis stateris vanitas ipsi sitnti/J. narraverunt, ut absconderenllaqueos :
Nolite confiderein catumnia dixerunt, quis videbit k eos?
et in rapina, ne (rustremini: Scrulati sunt iniquitates :
divitimsi e a(fluxeriht[k\. fluxerint],neapponatiscor. defecerunt scrutunles sctulinio,
ISnuin locutus est Deus, et cogitalionibussingulorum, et corde profundo.
duo hmc audivi:quiaimperium [h. [orliludo] Dei est: Sagitlabitl ergo eos Deus jaculo repentino :
Et tibi, Domine, misericordia : inferentur plagw eorum.m
quia lu reddes unicuique secundum opus suurn. Et corruent in semetipsos plagis [h. lincjuis]suis :
CANTICUM [ll. PSALM.] DAVID CUM ESSET1NDESERT0 JUDA. [ugient omnes qui vidcrint eos.
Et timebunt otnneshomines
[LXIII.] Deus [h. Deus Deusmeus lu], [orliludo mea el annunliabunl opus Dei,
tu es, el opera ejus inlelligenl.
de luce conturgam ad te : Lwtabilur juslus in Domino, et snerabit in co :
Sitivit f te anima mea, Q et exsullabunl omnesrecli corde.
desideravit te caro mea : VICTORI ~ CARMEN DAVID CANTICI.
"
in lerra invia et consiliente, ac sine aqua. [ll. PSALM.]
Sic in sancto apparui tibi, [LJTV.] Tibisilel laus, Deus, in Sion,
ut videam fortitudinem tttam et gloriam luam. et tibi reddetur volum,
Melior est enimmisericordiatua quatn vitm [Al. tiifoj: Exaudi " orationem ,
labia mea laudabunt te. donec ad te oniniscaro veniai.
Sic benedicamte [Al. tibi] in vita mea : Verba iniquitalum prmvalueruntadversum me :
in nomine tuo levabomanus [h.palmasl meas. sceleribusnoslris fu propitiaberis.
Quasi adipe et pinguedine implebitur [h. satiabitur] Bealtts quem elegeris, et susceperis:
anima mea, habilabit enim in atriis luis;
* Idem ms.pro Idithun.' k Nostri omnes mss. quis videbitnos, pro eos.
b Canon Carcass. et duo ejus sequaces, id est, 1 Observat idem Hieronynius in eadem epislola
mss. Augustinorum Burdigal. et S. Michaelis, Sicut hic apud Hebrxos lcgi : Perculiet eos Deus jaculo
maceria inclinata sepislconuens. MART. repentino, et inferenlur plagw corum. Qux sane eum-
— Cislerciens. ms., quasi riihrus, etc. Regius qux dem liabent seiisum, elsi in verbisnonnulla appareat
subsequuntiir, et maceria corruens, omillil. discrepantia. Versuum aulem divisioncm prxsentem
" Inlerserunt nostri mss. hic VoCem rcsiituiinus ad lestimonium ac fidem ipsius Hiero-
singuli. D
d Itegiux cod. ab eo ipso enitn satutare meum. nymi, cum in mss. codicibus depravata sit errore
^Oinnesfere inss. codices: Divitiasi fluxerint. MART. librariorum. MART.
f .Stitinife leguht dinnes libri edilietscripti. I)e eo m Scholion islud marginale retinenl editi libri, et
iia disserit saiictils llieronymus inepist. ad Sunniam in Hebrxo legimus CSVlh teschonam, id cst, linguam
et Frctelam : Sttiuil tibi aiiimd mea; pro quo in Grmco suam, vel, eorum. MART.
sil : sitivil te anima mea. Sed in Ilebrmo non habel —lidcmmss. linguis suis, prxferunt, quodet scho-
ATTHA (nns), quod significat le; sed (~h) LACH,quod liaslx placet, et proprius en Hebrxo texiiii.cawS.
ostenditur, tibi : <yuodel omnes inlerpretes Iranstule- " Tres tantum mss. Viclort carmen David, Can-
runt. Ergo secundum lingum proprietatem versutn esl ticttm : cui leclioni consonal Latina versio inlerli-
in Lalinuin. Ipse vero S. Doctor secundum proprie- nearis. Alia tamen prxferenda videtur ex tiiulo
tatcm lingux Latinx venit in suo Psalterio ad He- psalmi CLXVIII sequenlis, in qtio eadem vcrba suiim
te
braicum fonlem edito, sitivit te, desideravit : irai- reiinent ordinem nativum, Victori David psalmtts
tatus forte Ciceronis plirasim : Nec siito honores, nec Canlici. MART.
gloriam desidero. MART. — lterum nostri omnes mss. duoquealii apud Mar-
s Cisterc. ms. in terra sitienle, pro invia. tian. silens, pro silet.
b Idein ms., cantabo pro laudabo; ac paulo post ° Iu quatuor mss. Yaiicann scilic. Canone Car-
» Hicqumsierunt
Regius, pro qumrunt. cass. August. Burdigal. el S. Mieh. Exaudiens ora-
titulus in Cistercicnsi ms. desideratur. tionem; ad te omnis caro venial. MART.
i lu eodcm ius., servaanimam meam.
1175 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 117«
Replebimut bonisdomus tute, A e/ edn„)'slinos in ufrigerium.
sanctificationelempli lui. Iugrediar[k\. ad. tnj domunttuam in holocauslis:
Tettibilis injusiilia exuudi nos, reddam libi " vota nwa, qum promiserunt[h, distinxe-
Deus salvalor noster: tunt\ labia mea,
Confidentiaotnniumfinium terrw, el locutumest os meumcum tribularer.
et inaris tonginqui. Holocausta medullata offeram tibi
Prmparans [Al. qui prmparas]monlesin virtute sua, cum b incensoarielum :
accinctus fortitudine. faciamboves cum hircit. SEHPER.
Compescenssonitum maris, Ventie [h. Ite], audite et narrabo, omnesqui time-
fremilum fluctmimejus, tis Deum,
et mullitudine gentium [h. plcbium]. quanta fecerit anitnm mem.
Et limebunt qtti habitant in extremisa signis tuis : Ipsum ore meo invocavi,
° et exattavi in lingua mea.
egressus tnatulino et vesperilaudanles facies,
Vtsifasti rerrant, ef irrigasli eam, Iniquitatem si vidiin corde meo,
ubertate eamdita. non exaudiat Dominus.
Rivus Dei ptenus aqua ldeo exaudivit Deus:
prmparabis b (rumentum eorum, quia sic fundasli el ailendit vocemdeprecalionis[h. orationis] mem.
[h. prmparabis]eam. BenedictttsDeus, qui non abstulii oralionemmeam,
Sulcos ejus inebria, multiplica fruges ejus [h. educac- et miserkordiam suam a me.
cinctosejus] : B VlCTORl 1NPSALMlS
benedic. [!h.CARMINIBUS], CANTICUH
pluviisirriga eant, germini ejus
Volveturannus [h. Coronastiannum] inbonilate tua. | ll. P>ALMUSj
CARMINIS.
et vestigia lua rorubunt pinguedine. [LXVII.] Deus misereatur nostri, et benedical not
Pincjuescent[h. Rorabunt]pascua desetti, [Al. nobis].
et exsultatione colles accingenlut. illustret (aciemsuam super nos. SEMPER.
Vcslienlut agnis gteges: Vl nola fial in terra via lua :
et valles plenm crunt (rumenlo, in universis gentibussatus tua.
comquabuntur,el canent. Confiteaiilurtibi populi, Deus:
VICTORI CANTICUM PSALMI. confiieanlur libi populi omnes.
Lmtentur, el laudent gentes\h. plebes]
[LXVI.] Jvbilate Deo.omnis terra. quoniamjudicas populos in mqitilate :
Cantale [h. Psallite] gloriam noinini [Al. nominis] et gentium [h. plebiuvx]qum in lerra sunl, ductor
es. ' SEMPER.
ejus.
Dale gloriam laudi ejus. Confiteanturtibi populi, Deus :
Dicue " Deo, qitam terribile opus tuum : Confileanturtibi populi onmes.
ln mulliludine [ortiludinis lum Terra dedil gernten [Al. fruclum\suum :
mentienlurtibi inimici tui. benedicatnobisDcus Deus noster.
Omnis terra adoret te, et cattlet [h. psallat] tibi, Benedicat nobis Deus,
catttet \h. psallai] nomini ttto. SEMPER. et timeant eumomnesfines lerrm.
Veiuie[h. Ile], et videleopera Dei, _
VICTORI DAVIDPSALHUSCANTICI.
terribilia d consiliasuper filios hominum[h. Adam].
Convertit\k\. Coutierief]mare in aridam, [LXVlll.] Exsurgat Deus, et dissipentur [Al. disper-
in flitmiueperiransibunlpede : ganlur] inimiciejus:
ibi Iwtabimurin eo. et fugiant qui oderunteum a facie ejus.
Qui dominulurin " (orliludine sua asmculo, Sicul deficit fumusdeficiant:
octtli ejus genlcs aspiciunt; sicul lobescitcera a facie ignis,
Qui increduli sunt, i sic pereant impii a facie Dei:
non cxatlentur in semetipsis.SEMPER. Jusli autem tmtenlur, et exsultent in conspecluDei,
Benedicile, populi, Deonostro , ei gaudeant in Imlitia.
et auditam facile vocemlaudis ejus. Cantate Deo, k psallile nominiejus:
Qttiposuit aiiimamnostram in vilam, prwparate l viam ascendenti perdeserla [h. arabolh.
et non dedit in commotionempedes nostros. quod est superius cwlum] :
Probasti enim nos, Dens : ln Dominonomrn ejus,
igne f nos conflaslistcut conflatur argentum. et exsultate coram eo.
Introdttxisti nos in obsidionem[Al. in rete[ : Patri [h. Judici[ pupillorum,et defensorividuarum:
posuististridoremin dorso nostro [h. lumbitnoslris]: Deus in habiiaculo sctnctosuo:
imposuislihomines super caput noslrum. Deus habitare facit solilarios in domo :
Transivimusper ignem et aquam, Educel [Al. Educii] vinctosin fortiiudine :
D
"Canon San-Germanensis cum editis libris hoc f Aliq. mss. omitlunt, igne. MART.
modo legit : Egressusmatutinieivesperi,etc. Memm., s Addit idem ms. bic tibi, quod quidera et in He-
Egresstts malutini el vesperis.MART. brxo paulo post resonat.
— Cislerciensis ei Reginx mss. egressusmatutinos b Cauon San-Germanensis et Mem. retinent vitia-
et vespere: in aliis invenit Martianxus Tnreclo, egres- tam lectionem aniiquissimam, cum incenso et arie-
sus malulini. libus. Sed male, inquit Hierouymtisubi supra; in He-
b S. Hieronymus in epistola multolies laudala: Di- brceoenim scriptum est, EMCATOROTH ELIM(D'J ~~~ta~<
citis, inquit, quod in Grmconon sit ejus, cum in He- Dibx); quod iiUerpretatur, CUMINCEN-O ARIETUH.
brwoTECIIINA (ru^H), tnanifeste,prxparalionem ejus, Si quem movet quod legamus calorolh pro caierelh,
svjnificei. H.inc interpretationem replicamus propler consulat •
niss. codices epistolx ad SunniamelFretel.
rnarginalem Scholiastis nostri aniioiatioiiein, qux Nostri mss. dttctor es sempilernus.
eadem est cum observatione Ilieronynii. MART. J Tacet ms. Cisterciens. vuculain sic, qux neque
c Aliquot mss., lerribitia operastia. MART. in Ilebrxo proprie est.
dCon(ra, iidem hic legunl in singulari, terribile k Propsatlil!, Cisierciensis ms. habct, e<benedicile,
consilium. MART. Vid. Epist. t06adSuriniaui et Frelelam.
0 Unus Rcginx mss., oculi ejus in gcntes : propius Regiuscantie,
1 In textu Canonis Carcassonensis, et in codicd
fere ad Hcbrxum, B'l». Vaticand Iegimus, ascendenti in oceasum. MART. .
1177 LIBER PSALMORUM. 1178
increduliaulemhabilaverunlin siccilatibus. A ln ecelesiisbenediciteDeo:
Deus cum egredetetisnnte populumluum, Dominode fonle[Al. fontibus]Israel.
el ambulates \h. gradieris]
° per deserlum. SEMPER. Ibi Benjaminparvuluscontiitens[h.fecitdescendere\eos,
Terra eommotaest, et cmlistillaverunt a facie Dei,, principes Jitda in purpttra sua [h. lapidabunl eos] :
hoeesl Sinai: a facie Dei Israel. principesZabulon, principesNephthali.
Ptuviamvoluntariamelevasli,Deus : Prmcepitf Deus tuus fortitudine tua
hmreditatemtuam laboranlemtu confortasli: conforta,Deus, hoc quod operaluses in nobis.
Animuliatua habitaverunlin ea : De temploluo, quod est in Jerusalem :
' prmparasliin bonitatetua pauperi Deus. tibi offerentteges muneta.
Domine, dabis sermonem, Increpa bestiam calami
annuntiatricibusfortiludinisplurimw [h. exetcituumI congregaliofortium, in vitulis populorum
plurimum]. calcitranlium conira rotas [Al. porfasj argenleas :
Regesexercituum(mderabuntur,fmdcrabunlur; dispergepopulosqui bella volunt.
et pulchritudodomus dividetspolia. Offeranl[h. veniant tegati] vetocilerKex JEgyplo :
Si dormierilis inler mediosterminos, /Elhiopia festinet b maiiusDeo.
pennmcolumbm deargenlalm, Regna ' ferrcscantate Deo,
el posteriora b ejus in virore auri. psatlile Domino. SEMPER.
Cum dividerel robustissimus[Al. robuslissimos]regesI Qui ascendit super cmlumcmtii ab oriente [h. a prin-
in ea, cipio] :
nivedealbata est in Selmon. ji eccedabit vocemsuam vocemfortitudinis.
MonsDei, mons pinguis [h. Basan]: Date gloriam \h. foriiludinem\Deo :
Mons excelsus, mons pinguis \h. Basan]. super Itrael magnificentiaejut,
Quare contendilismontesexcelsi et foniiudo ejus in ccelis.
adnersusmontem,quemdilexiiDeusut habitaret in eo: Terribilis Deusde k sanctttariissuis :
siquidemDominus habitabilin c sempiternum,\ Deus Israel ipse dabit fortiludinem,
Currus Dei innumerabilit mUlia abuttdantium: el robur populo : benediclusDeus.
Dominusin eis, Sinai [Al. in Sinai] in sanclo.
Ascendistiin excelsum, VICTORl PROLILIISDAVID.
captivam duxisli capiivitatem, [LXIX.] Salva ' me, Deus :
d
accepitli dona in hominibus. quoniam venerunt aqumusque ad animam.
insuper" etnon credenlesinltabitareDominutnDeum. Infixus sum inlimo profundi,
BenedictusDominusper singulos dies, el non possuin consistere:
porlabit nos Deus saltttis noslrw. SEMPER. Veni in profundum aquarum,
Dettsnoster [h. nobis] Deus satutis [h. salutum] et flumen [h. fluclus operuit me].
et DominiDei: ntortis egressut: Laboravi ctamans, exasperatumest guttur meum:
VerumtarnenDeusconfringetcapitainimicorumsuorum, defeceruntoculi tnei, exspectantesDeum meum.
verticemerinis, ambulantis in detictis [Al. deliciis] Multiplicali sunt super capillos capitis mei,
suis. qui oderunl me gralis :
Dixit Dominus,de Basan convertam, Confotlati sunt qui petsequebanlutme inimici mei in-
convertamde profundismaris. •
C jusle:
Vt calcel pes tuus in sanguine, qumnon tapuetam, lunc teddebam.
lingua canum luorum, ex inimicis a temelipso. Deus, lu scis stultitiatn meam,
Videruntiiinera lua, Deus: et peccalu mea a le non sunl abscondita.
ilinera Dei mei, regis mei in sancto. Non confundaniurm in me exspectantes[Al. qui ex-
Prwcesserunt canlatores [Al. cantores] eos, qui post speclant]te,
tergumpsallebanl DoinineDeus exercituum.
in medio puellarumlympanistriarum. Non confundanturin me
" Locus intricaius ac tenebrosus. Duo mss. cum inhabilare, etc, ut pleraque id genus alia, de sua di-
edilis sic legunt, Cwli stillaverunt a facie tua, Deus, cit interpretatione ex Grxco.
hoc estin Sinai. Id retinct etiam Sorbonicus ms. sed ' Cisterciens. ms. Prmcipe, Deusj,fortitudine. Re-
habet, a facieiua Deuset Sinai. Canon SanGerma- gius de fortiludine. Illud ad velerem interpielalionem
nensis, a facie Dei et Sinai. Denique Carnutensis propius accedit.
correclus ab aliquo Hebraicx lingux non imperiio, s Pro velociler, quod et Aquilx placnit, Cisterc.
posuit jniia Hebrxum, a facie Dei Sinai islius. De ms. habet pingui, aut pinguia. Et vero vesluliores
Memraianodicemus in additamenlis. MART. quidam Rabhini muttera interpretanltir, quod hicest
— Reginx ms., a facie lua, Deus, huc est in Sinai: in Hehrxo D "l_tt?n,Chasmaniin.
siibseqiiiiurCisterciensis propius ad Hebrxum n facie D J h Cum nos-ri onines, tum aiii penes Maitian. niss.
Dei, Deus Israel, hn~W' 'Thx DTTKVJS_). interseriinl hic verbum, dare, id est, festinet dare
b Duo mss., in virore gemmm.Consequenter vero mantts, elc, Ac fortassis illa verior est leclio : nam
iia legimus in quatuor exemplaribus mss. , Dum ei Symmachus, cujus plerumque insisiit vesligiis
discernit Omtiipoiensreges in ea, nive dealbabunturin S. 1'ater, verlit cum dandi verho anevo-arta5r3w<r«
Selmon. MART. ••/stpa, feslinet dansmanum. Mox in uiioCisierciensi
< In mss. nonnullis, habitabil confidenter.MART. est tieges pro Regna, ctcanite pro psatlite.
— Protn sempilernum nostri mss. hahent semper, • Quod ms. codices in duos hic versus dividunt,
quod idem est , nisi hoc pro solemni Diapsalmatis unum versicnlum iiominat Hieronymus in epistola
nota accipias. Tum unus Cisterciens. pro mi//ta re- ad Sunn. et Fretel. MART.
fert decem tui/lia millium, et Hebrxus, quidem ipse J Quod inavult Hebrxusscboliaslesaprinctpt'o,pro
numerat vicenamillia : sic enim accipio *_oNn'rn~l nius oriente, et nosiri oinnes m-s. praferunl, el concin-
ad Hebraicam est phrasim. Paulo post pro «oceni
ut sit duplicatum N~,~l;aut l_~), quod decem niillia .-i- voctsureliabent.
vocissum,
gnilicat. Sed et alierum Hebrxi lextus verbuin JKit. suain,'Cisterciens.
- ln nostris mss. sanciuurioRegius
suo.
quod hic trausfertur abundanlium, proprie duplica- 1 Cisiercieus. introieruitt, tuin Reginx ms. usque
lura, sive iteraiuui sonat. ad animam meam.
d Ms. Reginx dona hominibus,absque in prxpo- m Multi codices, ef nonret)ereanfur,velsinecopuIa,
sitione.
~ Non revereantur. Canon Non reverean-
Quod ail S. ipse Palcr in eiiist. ad Sunniam et lur super me. MART, Memmianus,
Frclclain , Nos transtulimus,| Elenim iioncredenles
1179 S. HIERONYMIDIYINABIBLIOTHECA. 1180
qui qumruntte, DeusIsrael. A el cumjuslis non teribantttr.
Quia propter te portavi opprobrium: Ego auiem panper et~ dolens :
operuil coufusiofaciem meam. salns tua, Deus, suscepilme.
Alientisfactut sum fralribus meis, Laudabo nomenDei in canlico,
et peregrintts/S/iis[Al. filius\ matris mece. et magnificaboeutn in confessione.
Quia zelusdomusa lumcomedit me, Et placebit Domino super vitulum novellum [h. bo-
et opprobrium exprobrantiumtibi cecidittuper me. vetntaurum],
Et flevi in jejunio animatn meam, cornua efferentetnet ungulas.
et faclutn esl in opprobriumtv.ihi. Videnlestnansiietitwtabuntur:
El posui veslimenlummeumsaccum, qui quwriiis Deutn, vivet anima vestra [h. cor ve-
et factus sum eis in parabolam. slrum].
Conlrame loquebaiiturqui sedebant in porta, Quoniam exaudivil pauperes Dominus :
et cantabanl bibenles vinum [h. sicerath] et vinclossuos non despexit.
b
Mea autem oratio ad te, Domine. Laudent cum cmli et lerra :
tempus reconciliationis\h. placii] est. maria et omnequod tnovetur in eis:
Deus tu mullitudinemisericordim
" tuw, Quia Deus sahabit Sion,
exaudi mt in veriiaie salutis lum. et mclificabitcivitatesJuda :
Erue.me de tutout non infigar : ct habitabunt ibi, et possidebitnleam,
libera me ab his qui oderunt me, et de profundis Et semenservorttmejns possidcbiteam,
aquarum. d nj et qui diligunt nomen ejus habitabuntin ea,
JVeoperiat me fluctus aqum,
ne absorbealme profundum : VICTORI DAVID ADRECORDANDUM.
et non cotonet supetme puteus os suum. [LXX.] Deus, ut liberes me :
Exaudi me,Domine,quoniambona est misericordiatua. Domine, ut auxilierismihi, feslina.
secunduminuliitudiiiemmiscrationuintuatumrespice Confuttdanttiret eriibesaint,
ad me. qui quccruntanimam meatn :
El ne abscondas (aciemluam a tervo tuo : Convertanturretrorsum, et erubescant,
quoniam tribulor cito \h. festina] exaudi me. qui volunt malummihi.
Accede ° ad animam tneain, redime eam: Reverlanlurad vestigiumconfusionisSum,
propter inimicosmeoslibera me. qui dicunt vah! vah!
Tu scis opprobrium tneunt, Gaudeant el lcvlcnturin te omnes qui qumruntte :
et confusionemmeam, el ignominiammeam : et dicanl setnper,magnificeturDeus,
coram le sunt omnes hosies tuei. qui diligttnt snlutare luum.
Opprobrio contritumest cor meum, Ego autent egenuset pattper,
el desperaiussum: Deus festina pro me :
Et exspeclaviqui conlrislarelur, Auxiliummeumet salvator meus lu.
et non (uil: Domine,ne moreris.
el qui consolarelur, el non inveni. [LXXl.] Inle, Domine, speravi,
Et dederunl in escammeam [el, non confundar h in mtemum [h. in smculum].
et in siti mea potaveruntmeacelo. ( In justitiatuaerue me, et liberame :
C
Sit mensa eorum coram eis in laqueutn, inclina ad meaurem tuam, et salvame :
et in retributiones ad corruendum. Eslo tnihi robustum habitaculutn, ut ingrediarjUgiter,
Contenebrenturoculi eorum ne videant, • prtBcepisfiut salvarcs me .*
el dorsum [h. tumbos[eorum semper incurva. quia i petra meaet fortitudo mea es tu.
Effunde super eos indignationemluam, Deusmeus, salva me de manu impii:
el ira furoris tui coinprehendaleos. de inanu iniquiet nocentis.
Fidt commoralioeorum deserta : Quia lu es exspectaiiomea :
in tabernaculiseorum nonsil qui habitet. Domine Deus, k fiduciamea ab adolescenliamea.
Quoniam quemfu percussisli, perseculisunt : A le sustenlalus sum ex uiero ,
el' ui affligereni,vulncraos tttos, narrabunt. de venlre tnatris memtu es protector meus :
Da iniquitaiem super iniquilatemeorum, in le laus me.al jugiter.
et non veniant in juslilia lua. Quasi porfenfumfactus sirmmultis,
Deieaniur de libro viventium, et tu m spes mea fortissime.
a In plurali h;i'.c legunt mss. duo exemplaria, et't D !l Eani fere , qux apud LXX legilur, epigraphen
opprobria... cecideritnl, etc. ln aliis oranibus singu- sive titulmn Psalmis, Cisterciensis ms. prxponit :
laris est numerus. MART. PsatmusD.tvidfiliorumJonailia (leg. Jonadab)prior...
b Aliter Canon C.ircassonensis cum pcdissequis3 caplivo (lege, el priorum caplivorum). Re autein vera
diiohus consuelis, nempe cum codice Augiistiuoruml nulluui in Hebrxo habet hic psalmus tiinlum.
Burdi<;alensiuin,el altero S. Michaelis iu Periculo) ' Alterum glossema hoc additur in Cisterciensi uns.
maris, ubi legimus : Ego aulem oralionem ineam ad1 cx vcieri ferme derivalum versione Lalina, eUomtlti
le, Domine. MART. in Deum protectorem,ut, etc. Tum, prmcipe talvare
<*Pari consensu nostri inss., in verilate saluiariss me : reque bene. Sed et impressi versus una reti-
lui. Tum eripe me pro ertte, elc. nentur.
d Duo mss. ftuviusaquw, ct ne absorbeal, etc. i Canon Carcassonensis cum tribus aliis mss.. Et
e Canon Memuiianusci San-Germanensis noster : refugium meumlu. Sed annoiatio videlur schuliasiis
Inlende animw mem,et redime eam. El postea, redime e nostri antiqui pnsiia in corpore temeritaie libra-
me, pro libera me. MART. riorum. Codcx Meromiaiius, Et refugium meu:nes tu.
' Cislerciensis nis., ef super plagam vutneratorum.n MART.
tuorum narrabant. Atque ilrt quidcin Hebrxus ipsc e k Regius ac Corbeienssis mss. : Deus Dominus fi-
habet 1*-S0> ,r ducia mea : In Cauone vero Carcass. Domine, Do-
~\hhn ~l'iorr~rj~ : ad litteram, el super
dolorem' vulneratorum tuorum loquentur. Verum in n mine, etc. MART.
ms. versiculus ille cum ipso etiam impresso legi- j. l Reginx ms. Sempet, male, si eo voluit, ut vide-
tur, ei ut videlur, quasi ejus glossema ab Scholiaste ,e lur, Diapsalma denotare. MnxCisterciens. plurcsque
quopiam aliiapud Martianspes mea fottissima.
" Nostrisuperadditus.
mss. in fuluro suscipiei. ln Hehrxo ad j mMss. plures : Spes mea fotlissima. MART. ;
optaiilis uiodura, suscipiat, elevet,ctc.
1181 LIBER PSALMORUM. 1182
Implealur os meum laudetua : A elcolles juslitiam.
tota die magniludinetua. Judkabit pattperespopuli,
Ne projicias ntein lemporeseneclutis: salvabit filios pauperis [Al. nauperttni]:
cutn defeceril[Al. defuerit] [ortitudo mea, ne dere- ef eonfringetcalumniatorem,
linquas nte, El timebuiute quam diu erit sot,
Quia dixerunt tnimtciniet milii: el ultra lunam in generationegeneralionum.
I et qui ubservabantanimam meam, Descendelel ptuvia super vclltts,
ittierunt consiliumpariter. ut [Al. ef ul] sii//a; irrorantes terram.
Dicentes,Deus dereliquit eum, Germinabititt aiebus ejus justitia [h. juslus],
persequiminiet comprehendileeum, et multitudo pacis, donec nonsit luna.
quia non est qui eruat ". El dominabilura mari usque ad mare,
Deus, ne elongeris a nte : el a fltimineusque ad terminos ~ terrw.
Deus meus, ad auxilium meumfestina. Ante eum procident Ailltiopes,
Confundanlur,consumantur el inimici ejus pulveremlingent.
adversarii aiiimmmew: Rrges Tharsis et insulmntunera offerent:
Operianturopprobrioet confusione, reges Arabimet Saba [h. Sabd] tributum coiiferent.
quiqumrunt malum mt/ii. Et adorabunl eum oninesreges :
2?<jfo autemjugiter exspeclabo, universmnationesservientei.
b
el adjiciumsuper omneinlaudem luam. Quia eruel pauperem a potenle,
Os meum narrabit jiislitiam luam : a cl inopem cui non est adjulor.
toia die salulare luum : Parcet inopi et pauperi,
quianon cognovilitteraturat. et animas pauperum salvabit.
Ingrediar in (ortitudinesDontini Dei: Ab usura el iniquitale redimet anintas [Al. animani]
recordaborjustitim luw solitis. eorum,
Deus, docuislime ab adolescentiamea, ei pretiosus erit sanguisb eorutn coram oculis ejus.
et usque nttnc annuntiabomirabilia tua. Et vivet, et dabilur ei de auro Saba,
Insuper el usquead seneclutemel canos et orubunl de eo jugiter,
Deus, ne derelinquasme; lota die benedicentei.
Donecannuttliem brachium tuum generationi, Erit memorabiletrilicum in terra, in capite montium
c cunciisquequi venturi sunt (orlitudinem tuam. elevabilur[h. fluctttabitur]sicul Libani fruclus ejus,
Et juUitiam luam Deus usque in excelsum, et florebunt de civitulesicut fenum terrw.
quanla[h. qiite]fecistitnagnatia : Deut, quis simi- Erit nomen ejus in mtenium [h. swculum];
lis libi [Al. lui\? ultra [h. anle] solemperseverabit nomen ejus :
d
Quia ostendisti nobis Et benedicenlurin eo :
tribulationes plurimas et malas : omnes gentes beatificabuuteum.
" Et conversus
vivificabisnos, Benedictus DominusDeus Deus Israel:
et de abyssisterrw rursuin educesnos. qui ' facit mirabiliasolus.
Multiptkabis inagnitudinemtneam, Et benedictumnomen gtoriw ejus in sentpilernum [h.
el conversusconsolaberisme. swcutum\,
Ego atttemconfitebortibi in vasispsallerii C el implebitur gloria ejus universa terra : amen et
veritalemtuam, Deus ineus: amen.
caniabo [h. psallam] libi in cithara, sancte Israel.
Laudabuntlubia mea cum cunlavero[h. psaltero] libi, COMPLETJE SUNTORATIONES DAVID FILIl 1 1SAI.
et anima mea, quam redemisti. CANTICUM [,ll. PSALMUSj ASAPH.
Insuper el lingua mea lota die meditabilur justitiatn [LXXIII.] Attamen bonus est Israel Deu
luatn: his qtii munclosunl corde.
quia confusi sunt, el dehonestati quterentes malum Mei aulem pene vacUlaverutttpedes:
mihi. peneeffusisunl gressus mei.
f SALOMONI.
Quia wmulatus sttm contra iniquos :
[LXXIl.] Deus, judicium tuum regi da, pacemimpiorum videns.
et justitiam tuam filio regis. Quod nonrecogitaverint de morte sua :
Judicabit populum tuum in justitia, et firma sint veslibttlaeorum.
ct pauperes luos injttdicio. In labore hominumnon sunt,
Assumentmoutes pacem populo, et cum hominibusnon flageilabunlur.
n-Addit Cisterciens ms. eum. Tum juncto Regio X)pro J en, qux nunc una continet perquam siraili
atquealiis, Deus ineus_ad attxiliandum mihi (eslina. scriptura
° ni"m. ei malat.
b Plurium numeio iidem mss., supetomri.eslauda- Rectius ad liebrxum tacet Reginx ms. ef vo-
liones luas. culam.
c Cisterciens. ms., cunctis, qui venluri, etc, neque f In duobns mss. Augustinorum Burdigalensium,
plus habet Hebrxus lextus. Tum /oifiiudinesfuasplu- et S. Micbaelisiin Periculo maris tilulum istum in-
rium numcro : alJuslitiam Dei utque, elc, pro Justi- venimus : Salomonis versus. MART.
tiam tuam, Deut, ctc., minus bene. — Nostris mss. Salomonis prxferunt. Martianxus
d ln nostris mss. ostendisli mihi pro nobis. He- in aliis additum reperit versus.
brxum quoque exnmplar clieri habet ad marginera " Plus habet
Reginx ms. ad terminosorbis terrm.
.rVN~n pro laniNin, quod in texiu legilur, id est, b Cistercieus. pronomen eorum hic rcticet, quod
ostendistimilti, pro ostendisli nobis. El cohxrenter habet tamen llebrxus lextus.
allero abhoc versiculo idein legcndum docet minori • Tres e nostris mss. qui [ecit, eic.
numero, vivificabisme, et educes me. Sed et pro ma- i Male conjungimtur isixc in edilis libris cum ti-
las iidem nosiri mss. pari consensu legunt afflictio- tulo psalmi sequentis, id enim vitii expresse repre-
nes. Symniacbus qtioque, ad cujus ingenium sxpe hendil Hieronymusin epistola ad Marcellamde exilu
se conformasse S. Doclorem aniinadvertimus, sub- Lex. Cnm hora ferme tertia hodiernm diei, inquit,
slantive inlerpretatusest xaxixrsij, mala, aul, vexa- septuagesimumsecundum psalmum, id est, tertii libri
liones. Omninoauteracum ipse, tum S. Pater (ejus principiutn legerecozpissemus,el docere cogeremur, li-
enim malim putare hanc germanam lectionem esse) tuli ipsius pariem ad finem secundi libri, parlem ad
in Hebraico exemplari legerint rvujn, ef afflicliones, principium tertii libti pettinete : quod scilicel, Defe-
•1185 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTAECA.1 1184
Ideo " nulriti tunl ad superbiam : A_ perdidisli omnemfornkantem a le.
circumdederuntiniquitatemsibi. Mihi autem ptopinquate [Al. approptnou/jre] Deobo-
Processerunla pingnedine oculi eorum: num est:
transierunt cogitationescordis. posui in Domino Deo spem meam,
Irriserunt, el locuti sunl in malitia calumniam, ut narrem f omnes anntintiationesluas.
de excelsoloquentes. ERUDITIO 8 ASAPH.
Posuerunt in cmlumos suum, [LXXIV.] Vt quid, Deut, repulisti in finem:
et lingua eorum deambulavitin terta. fumabit [Al. futnawtij[uror tuus in gregem pascum
Ptoptetea convetletur poputus ejus hic. tum?
et quis plenus invenieturin eis? Recordare congregationis lum, quam possedisli cib
Et dixerunt, quomodonovit Deus, inilio,
et ti est tcienlia in excelto. b redemislivitgum [h. scepttum] hmteditatis tum:
Ecee isli impii, monlem Sion, in quo habilasti.
et abundaniesin smculomultiplicaverunldivitias. Sublimitas pedum tuorum dissipata est usque ad fi-
Ergone frutlra mundavicor mettm, nem:
et lavi in innocenliamanut meat. omnia mala egit inimkus in sancluario :
Et fui flageltatus lola die, Fremuerunt hostestui in medio pacli tui:
et increpatio tnea in malutinis. posuerunt ' signn sna tu tropmum
Et dixi, ti narraveto sic : Manifesla in inlroilu desuper :
ecce generationemfiliorum tuorum reliqni. -P in saltu lignorum secures.
Et eogitavi ut intelligeremislud : *" Et nunc i
sculpturas [Al. scalpturas] ejus pariter ;
labor ett in oculis meis. bipenneet dolatoriit deraserunt.
Donecveniam ad sanctuaria [Al. sanctuurium]Dei: Miserunt ignemin sancluarium tuum :
intelligam b in novissimo[AI. nouissimosjeorum. ln terram contaminaverunlk labernaculumnominis
Verumtamenin lubrico potuitli eos : tui.
dejecisti eos ad inleritum. Dixerunt in cordibussuis posleti eorum simul :
Quomodovastalitunl tubito: incenderuntl omnessolemnitaiesDei in lerra.
~
defecerunl, contumpli sunl quasi non sint: Signa nostra non vidimus,
Quati tomnium evigilantit : non est ullra propheta :
d
Domine, in civitate imaginem eotum ad nihilum et non est nobiscumqui sciat usquequo.
rediges: Vsquequo, Deus, exprobrabit [Al. exptobtavit] advet-
Quia contractumest cor meum, saritts:
°
el lumbimei velut iqnh (umigans. blasphemabit [Al. blasphemavif] inimicus nomen
Et ego insipient, et nescius : luum in finem?
quasi jumentttm factus sum [AI. eramj apud fe. Quare convettismanum luam et dextetatn tuam :
Et ego sempertecum, a medio sinu ttto mconsume.
el lenebrasmanumdexteram meam. Deusuulemtex meusab initio :
In consilium tuum deduces me, operatitr [Al. operatus est] salules in medio terrm.
el postea in gloria suscipiesme, Tu dissipasti in fortitudine tua tnare :
Quid mihi est in ccclo, (
C conlrinisltcapifa draconum in aquis.
et tecumvolui [Al. no/uij tu terra? Tu confregisti[h. [regisli]capila Leviathan :
Consumplaesl caro meaet cor meum : dedisii eum escatn [Al. in escam] poputo jElhio-
robur cordis mei et pars mea Deus in wternum [h. pum.
smculum]. Tu diritpisii (ontem et torrentem [Al. fonte», et tor-
Quia eccequi elonganlse a le, peribunl: rentei],
cerunt bymni DavidflliiJesse,'/!ni« essefpriorit, Psal- dubitavit. Cxterum ms. Corbeiensis legjt non annun-
mus veroAsaph, principium sequcntis,ctc. MART. tiationet tuas. sed, prmdicationestuat: licet et annun-
— lidem mss. ut et ipse alibi S. Pater, Jesse ha- tiatio, el prxdieatin, uniiii)ulruinquesignilicet. MART.
bent Isai. "
pro Atiqiiiitmss., ErttdilionisAsap't;Carcassouensis,
' VideiurCislerciens. mss. excsis vetustaie litteris Eruditus
Asaph; S. Michaelis, Oratio Asaph. MART.
bic prxferre, Jdeo suffocaviteos superbia. Qux nobis —Tres nostri rass. erudiliones : alii apud Martian.
qtiidem omniuin maxiuie probatur. erudiftonis.
b Cuminlerprelatio
particula connexiva ef legunt editi ac mss. b Prxpnnunt quidam mss. el parliculam : tum
libri, el intelligenliamin novissimoeorum. Bene qui- montis legunt pro montem : denique altero ab hnc
dem, nisi Sunuiam ct Fretelam docuisset Hieronymus vcrsiciilo addunt fuo post nomen sancluario.
absque conjunctione lcgendum. Ita ergo nd eos scri- D l Qnatuor aut quinque exemplaria mss. Posueruul
bebat : Pro quo inGrmco tegissevos dicitis, et inielli- signa sun, signa. Hocretinet Memmianusetiam codex,
gentiam, sed hic, et cunjunctio superflua est. MART. ei sic dividit : Strynamnnifesla, etc. MART.
" Cisiercieus. ms. quasi qui non sint. i Epistolam jam swpiuslaudatam hoc modo claudil
d Idem cum Ri-ginx ms. hic interserit fua, juxta |pro quo L iliiius asciam
Rieronytnus: AǤSUT>)OIOV,
velerem Interprctatiouem. vertit, nns genus ferrainenli interpretamur, quo la-
e S iu-Germani-11-.isnoster ac Memmianus Canon : pides dolaniur. Denique ex Hehrxo vertentes ita
El renes meiresoluti sunt. Itenesetiam legunt Canon diximus : Et punc sculplnras ejus pariler, bipenne
Carcass. et alia duo exeniplaria. Et renes mei velut et dolatoriis deraserunl : iatjs-j-nipwv crgo dolatorium
ignis (umigans. MART. dici potHSt.MART.
f Caiiun Carcassonensis ac Valicanus codex bic ini k Nostri ouines mss. habitaculum pro labernaculum
lextu rclinel scholion marginale, quod aliqtinndoi legunl.
mihi imposuil. Vlnarrem omnia imperiatua. Putabami l Plenius de hoc versiculo dispulavii Hieronymus
jampridem in aiinoiaiionibiisnicis in.episiulamsanctii Sunnix ac Fretelx respondens. Yidesis annoialiones
Hieronymi ad Sunniam et Fretelam, id legisse sanc- no^lras in prodromo D. Hieronymi. MART.
lissimuui Ecclesix Doclorem; at nuueinspectis quain- m Carnutensis. Regins, et Corbeiensis mss. Ad mc-
pluriiuis uis-. codicibus sentenliam mutavi, exscrip- dium signutn tum consume. Alii tres legunt, consu-
lorcin Canunis Carcassonensis, qui ntilla fide esi,, mens. MART.
tcmerarium inultis in locis expenus, dum e latere; — Optime Grxc. tig rilog : cui bene asseniittir
aiinotaliones sclioliaslis seiibcndas in corpure nonI
LlBF.fl PSALMORUM. ii86
ll85
A^ VICTORI1N f PSALTERIIS [ll. CARMINlBUs]PSALMUSASAPH
tu exsiccasti flumina fottia.
Tua esfdtes et tua esl nox, CANTICI.
fu ordinasti luminare [Al. luminaria] et solem. [LXXVI.] Cognosciturin Judma Deus :
Tu slatuisti omnes terminos terrw : in Israel" magnum nomen ejus.
mslatemet hiememtu plasmasti. Et eritin Salem labernaculum ejus,
Mementohujus, et habitalio ejus in Sion.
inimicus exprobravit Domino, Ibi b confregit volatilia arcus [h. diaboli arcum],
et populus insipiens blasphemavit nomen tuum. sculum , et gtadium , et bellum. SEMPER :
Ne tradas besliisanimam erudilam lege lua ;_ Lumen tu es magnifice
vitm pauperum tuorum ne cZ>/ti>tscaris tn perpe- a montibus captivitatis.
tuum. Spoliati sunl superbi corde :
dormitaverunl somnum suum,
Respice ad paclum: et non invenerunt omnesviri exercilus manus suas.
quia repletw sunt tenebtis terrm, Ab increpatione tua, Deus Jacob,
habitationes iniqitm".
Nereverialur confraclus, confusus[Al. ad. et]: consopilus est currus [Al. ef CMrrusJef equus.
Tu lerribitis es,
egenus et pauper laudabunt nomen tuum, el quis slabit adversum te,
Surge, Deus, judica causam tuam : ex tunc ira tua.
memento opprobrii lui
ab insipiente tota die. De cmlo annunliabis [h. audilum feciili] - judicium :
Ne obliviscaris voceshostium tuorum : _ lerra limens et tacebit.
sonitus adversariorum tuorum ascendit jugiter. "B Cum surrexerit adjudicium Deus,
ut salvos faciat otnnesmites terrw. SEHPER.
VICTORI b NONDlSPERDAS , PSALMUS ASAPH CANTICI. Quia i iro hominis confitebilur libi:
reliquiis irarum accingeris,
[LXXV.] Confilebimur tibi, Deus, Voveteet teddite Domino Deo vestro
confilebimur,el juxla nomen tuum, omnes qui tit circuitu ejus sunt,
narrabunt mirabilia tua. offerent dona lerribili.
Cum accepero tempus [h. condicluni], Auferenli spiritum ducum :
ego e recla judicabo. terribiti regibus terrm.
Dissolvetur terra cum omnibus habitatoribus suis, VICTORI k SUPERIDITIIUN PSALMUS ASAPH.
egodappendi columnasejus. SEMPER. [LXXVIl.] Vocemea ad Dettm, et clamavi :
Dixi inigue agenlibus, nolite inique agere : vocemea ad Deum, et exaudivit me [h. et prmbuit
et impiis , noliie exaltare cornu. mihi atiremj.
Nolite exaltare in excelsum cornu veslrum : In die tribulationis mew Dominum requisivi,
loquenles in cerviceveteri. manus mea nocle exlendilur, el non quiescit :
Qttia neque ab orienie, neque ab occidente : Noluil consolari anima mea,
neque a soltludine montium. recordans Dei conlurbabar :
Sed Deus judex : Loquebar in memetipso,
Itunc humiliubii, ef hunc exallabit. el deficiebat spitilus meus. SEMPER.
Quia calix in manu Domini e, Q Prohibebam [h. Comprehendisli] suspeclum oculorttm
C
etvino meraco ad ptenum mixlus, meorum.
et propinabil exeo : stupebam, el non toquebar.
Verumlamen fmcesejus potabunt [Al. epotabunt] bi- Recogitabam dies anliquos :
bentes 1 annos smculorum.
omnes impii terrw. Recordabar psalmorum [ /t. carminis mei ] meorutn in
Ego autem anntmtiabo in sempiternum : canlabo [h. nocte,
psallani] Deo Jacob : CMin cordemeoloquebar,elmscrulabar spiritum meum.
Et omnia cornua impiorum confringam ; exaltabuntur Etgo ne in wternum [h. in swcula] projicet Dominus,
cornuajusti. el non repropitiabttttr ultra ?
T]iDin consummationem, tn finem, jugiler, semper, sagiltasarcus. Nec incongrue scholiastes posuit, dia-
conlinuo,
" Addunt liisque similia. boli arcum, quia Abacticm, S vel 15, in nostra edi-
duo e nostris mss. hic vocem subruplm, lione, ~V2)~), reseph vertilur in diabolum. MART.
quxb lamen incptum glossatorem sapit. 1 Reginx ms., annunitaverunt judicium : deinde
lnterseruiit iidem mss. aliique penes Mnrlian.uf cum plerisque aliis terra limens tacebit, absque el co-
parliculam, id est, Victori, ut non disperdas, eic.
" Cisterciens ms. pula. Denique, cum surrexeril ad judicandum, pro ad
ego justi justitias judkabo : Re- judicium.
ginx antem ms. tantuin liabet justitias pro recfa. .D i Pro ira, mmrorem posuerunt mss.
d Cisterciens. ms. huiic alterum pro impresso Meniro., San-Cerm., Reg., Cnrbeiens. et quinque,
versum substituit, Dixi Iwtantibtts, No/tie Iwtari : Sorbon.
llebrxus ad verbum, Dixi insaniemibus, Neinsania- Quia tmmror hominis.... reliquiis mmroris accingeris.
MART.
lis.° —
Plus habent noslri mss.: inmantt Dominiest, elt ira, Eelnostris mss. unns Cisierciensis bic mmror pro
roox lnmroris pro irarum prxferl. Regius au-
vino meraco usque ad plenum mixlus.
f Aliter insciibiint niss. Reg., Corbeiens. el Sor- tem altcro hoc lanium loco , irw pro irarum. ln He-
boii. Vtcfori in Psalmis canlicum Asaph carmiuis. brxo est nOT , quod uomen Proprie [urorem so-
ldem iiiiilaiiiur quatuor alii, e-rcepto quod pro Vic- nai.k Ms.
lori iii Psalmis, corrupte legunt Victori psalmus, elc. Reginx per Idiihnn, Cisierciens. duoque alii
apud Martian. mss. Pro Idiihun.
MART. 1 Tres mss. ef annos pristinos. Paulo post scope-
—Ilerum nostri nnines mss. aliique penes Martian. bam
Vicforiin Psalmis canticum Asaphcarminis. Tum primo} Sunniam pro scrutabar. Alque ila quidcm in epist. ad
siatim lextus verbo unus Cisterciens. Cognosceturpro- consentientibus ct Fretelam se ait S. Pater transtulisse,
ad eum locum nosiris mss. magno
Cognoscitur.
'/ Idem Cisterciens. ms.,Jerusalem pro Salem, et* nuinero : quidquid posimodum visum sil Marlianxo,
panlo pnst, juncto • quimrescribendum ibi nuiic vellet, scrutabar.
b Iu Hehrxo est Regio, confringet pro confrecjit. Editi libri ac ins. Corbeiensis, scopebamspirilum
nt_p "SBn '-
rischphe casceh, quod meum. llanc lectionem in Prodromo S. Hieronymi
oplime inlcrpretatur tlieronymus, volatilia, hoc esl,, me edidisse memini, nec aliud saite retinent cxeni-
1187 S. HlERONYMlDIVINABIBLIOTHAECA.'' 1188
'
Eryone complevil usque in finem misericordiamA Vl ponant in Deo spem suam :
suam ? et non obliviscanturcognalionum\h. ar/t/ivenfionum]
consummabilurb verbumde generatione et genera- ° Dei,
tione. et manclata ejus cuslodiant.
Numqnid oblitus est misereri Deus : Et |AI. I7i| non sicut patreseorum
aut complebitin furore misetkotdiat [h. ptefafcsj generatio declinans , et provocans:
sttas. SEMPER. gencralio qum non prwpuravit cor suum,
El dixi, imbecillitasmea est hwc : et noii credidit Deospirilusejus.
commulalio[h. annos] dexterwexcelsi. Filii Ephraim inlendenies,emittentes[Al. et mittentes]
Recordabor cngitalionumDontini : arcum :
reminiscensantiqua ivtrabilia tua. lerga verierunt in die belli.
El medittiborin onini opere luo, Non custodierunt paclum Dei f,
et adinvenitonestuas loqtiar. in tegeejtis noltierunl ingredi,
c
Deus, in sanclo via tua : El obliii stint cogitalionuni [h. adinventionum]ejus,
quis Deus magnus ut Deus? et mirabitium ejus , quw oslendil eis.
Tu es Deus faciens mirabilia : Coram palribus eorum fecit mirabilia :
ostendens [ h. innolescens ] in populis potentiam in lerra Mgypti, in recjioneTaneos.
tuam. Divisil \h. Disrupit] tnare , cl transduxit eos :
Redemisti in brachio populum luum, filiot Jacob et et stare fecit aquas qtiasi acervum [h. tit ulre].
Joscph. SF.MPER. Et ditxit eos in nube per diem ,
Videnteste aqttw, Deus, " et tota noclein lumine ignis.
videnteste [Al. tac. te\ aqum parlurierunt: Scidit petram in deserlo,
el commotwtunt abyssi. el potum dedil qnasi de abyssis magnis.
Excusserutit aquus nubila, Et eduxil rivot de petra,
vocemdederunt nubes, el elicuit quasi flumina aquas.
et sagittm luw discurrebant. Et addiderunt
" tillra peccare ei.
Vox tonitrui tui in rota, ut provocarcnlexcelsumitt invio.
apparuerunt d [h. illuxerunt] (ulgutatua orbi : Et tenlaverunt Deutn in cordibussuis :
concussa et commolaest lerra. peteniescibumanimw sum.
In mari via lua : E( loquenles contra Deum
et semiiwlum in aquis mullis, dkebant: numquid poierit Deus h patate mensamin
el vettigia lua non sunl agnila. sotiludine?
Deduxistiquasi gregem [h. oves]populmn luum : Ecce percussit petratn, et fluxerunt aqum,
in manu Mosiet Aaron. el lorrentes intindavetunl :
Numquid et panem poterit dare,
ERUDITIONIS [A/. EruditionesJ ASAPH. aul parare carnem populo suo ?
[LXXVIII.] Ansculla, populus meus, legem meam : ldeo audivit • Domiiius, el non distulit :
inclinate aurem veslramad verbaoris mei. el ignis accensusest in Jacob,
Aperiam in parabola os tneum : et furor ascenditin Israel.
loquar wnigmalaantiqua. C Qut« non crediderunt i in Deo :
Qumaudivimuset cognovimus, nec habuerunl fiduciam in salulari ejtts.
el palres nostri narraverunt nobis. Et prmcipilnubibusdesuper,
Non sunl abscondilaa filiis eorum, el porlas cwli aperuil.
a generatione sequenli, Et pluit super eos k tnanna , ut comederent,
Nurrantes[Al. Narranle] laitdes Domini, el triticum cwli dedit eis :
et potentiam ejus, ct tnirabilia ejus qum fecit. Panem fortium comedHvir :
Slaluit conteslalionemin[Al. lac. tnj Jacob, cibaria misil iliis in saturitatem.
el legemposuit in Israel : Abslulit Eurttm de cwlo,
quw mandavit patribusnoslris, et induxit in l forlilutline sua Africum.
ul docerent filios suos. Et pluit super eos quasi pulverem carnem,
Vt cognoscerelgeneratiosubsequens: et quasi arenam maris volaitlia pennala.
filii nascituri surgeut, Et cecideruntin mediocaslrorum m eorum:
et narrabunt filiis suis. v tn circuitu tabemaculorum eorum.
plaria mss. epist. ad Sunniara et Fretelam, quibus provocaveruntexcelsum,
b
etc. MART.
adhxrere oportuit, douec nacii essemus cnpiam me- Rursum iidem mss. poleni Deus ponere mensam
liortim codicum Psalterii istius ex Hebrxo Latini, in solitudinem?
ubi seplem antiquiores ac melioris noix scripiuin D ' Absque negationeJegunt exemplaria tria Cano-
habenl, scrutabar spiritum meum. Ita quoque legen- nis, ac mss. codd. Vatic. August. Burdigal. et
duin satis innuit S. Doctor,cum aitin jamdicta epist. S.Micbaelis: JdeoaudiniOom/ntrs . el dislulit. EtlSO,
Syniniachiim et Quintam Editionetn transtulisse juxta Vulgatam 59, tres ex eis .*Audivil Deus, el dis-
uvnpevvuv,id est, perscralabar, sive qumrebam. Re- tulit. In Ilebreo
scriptum cst, -ayn'1, vaiitltabar,
gius Psalinnrum codex ms. bic solus legit, abscon- ct iralus esf;sed non incongrue inlerpretaiur, ef r/i,s-
debam spirilum meum. MART. tulit; quia differre ideni est quod dist.ipare, discer-
" UIIUSCi-terciens. ms. complebil, ac deinde,
consutnabiivcrbum in generationem. pere, et dislurbare. Hicronymus intelligcre videtur,
b Ita omnes mss. excepln Snrbonico, qui cum quodllebrxi Deus non distulerit iram suani, sed audita po-
cle in MART. puli murmuralione, statim poanas iucredu-
edilis legit, genetatione generalioiiem.
" Nostri lis e.t plagas inflixeril. MART.
omnes mss. Sancluario hic pro Sanclo i Taccl in nostris mss. in vocnla. Paulo posl pne-
prxferunt.
d In cisterciens. ms., Concussaest, el peperit terra, cepit (iro
k Unusprmcipitlegilur.
Regiux ms. man habet pro manna : nimi-
qnnd si cui umquam inierpreti placuit, haud scio. rum ut Hchraicum estnomen *"•_.
Hebrxus certe coinmouerisignificat. 1 Cisterciens. ms. tn virtute pro fortiiudine: et
e Tres mss. cogitationumejus pro Dei.
f lidein mss. addunt sut .*et paulo post commuta- inox cctrnesplurium nnmero.
m Pressius
tionum pro cogtiaito/iumlegunt. Hehraicx phrasi nnstri mss. minori
« lu Caiione San-Germanensi el Memraiano : _( numero, castrorum ejus, ct labernaculorum ejus le-
1189 LIBER PSALMORUM. 1190
El comederunt, el saturali sunt nimis: A Et eduxit eos cum fiducia el absque timorc:
et desiderium eorum attulit eis. inimicos atttem eorum operuit mare.
Non a indiguerunt de cupiditale sua [h. Nondum ex- El adduxit eos ad terminum sanclificalumsuum.l
pleverttnt desiderium suttm] : tnontem istum, quem f possedil dcxtera ejus.
cum adhuc cibusessetin ore eoriim. Et ejecit a facie eorum gentes :
Furor ergo Dei ascendit super eos : et possidere eos fecit in funkulo hwreditatem.
et occidit pingues eorum, el collocavil in labernaculis eorum Iribus Israel.
el electos Israel incurvavit. Et tcntaverunl, et provocaveruntDeum excelsum :
In-omnibus his peccaverunt ullra, el lesiimonia ejus non cuslodierunt.
et non crediderunt in mirabitibus ejus. Et reversi sunl et prmvarkati sunt u( patres eorum :
Et consumpsilin vanitale dies eorum, incurvati sunt quasi arcus inulitis.
el annos eorumvelociter. Et provocaverunteum in excelsis stiis,
Si occidebat eos, tunc quwrebant [Al. requirebant] et in sculptitibus sttis ad cemulandumeum concita-
eum : verunt.
et converlebantur et dilucuto consurgebanl ad Audivii Deus, et non distulit:
Deum. et projecit vchemenlerlsrael.
Et recordabantur, quia Deus fortiludo eoruin, El reliquil tabernaculumSilo :
et Deus excelsus redemplor eorum cst. tenloriiim quod collocavitinler homines.
"
Ei tradidit in captivitatem virlutem suam,
Et lactavertint [Al. a/Zec/aueruniJeum in oresuo,
el lingua sua memili sunt ei. " Jif elconclusilin
decoremsttum in manu hoslis.
Cor aulem eorum non erat firmuin cum eo : gladio popututn suum,
nec perivanserunt in pacto ejus. et hmreditatem suam non dislulit.
in
Ipse vero miserkors Juvenes ejus devoravil ignis,
propiliabitur iniquilati, el non disperdel b : et virgines ejits nctno luxil.
Multumque averlit iram suatn, Sacerdotes ejus in cjladioceciderunt,
et non suscilavit totttm furorem suum. et b vidum ejus non sunt flelm.
~ Et recordatus esl El evigilavilquasi dormiens Dominus :
quia caro essent:
spiritus vadens et non revertcns. qttcisiforlis post crapulam vini.
Quoiies provocaverunteum in deserlo : Et percitssit hostessuos retrorsum :
afflixerunt eum in so'itttdine : opprobriumsempiternum dedil ' eis.
Et conversisitnt, ei tentaverunl Deum, El projecit labernaculian Joseph,
ct sanctum Israel concitaverunt, et tribum Ephraim non elegit.
Non sunl recorduli manus ejus : Sed elegit tribum Juda ,
die [Al. dieij qua redemit eos de tribulante. moniemSion quem ditexit.
Qui fecil [h. posuii] in Aigypto signa sua, Et wdificavit in similitudine monocetotit [Al. monoce-
et oslenta sua in recjione Taneos.
d roton] sancluarium sttum :
Qui coniertit in sanguinem fluvios eorum, I quasi terram fundavit illucl in smculum.
el rivos eorum, ut non biberent. Et elegil David servutn suum,
Qui immisit in eos omne genttsmusearum, ut comede- et tttlil ettmdc gregibtisovittm.
rent eos, (P SequenUm felas adduxit eum,
el ranas, ut disperderent eos. itt pasceret - in Jacob povulum ejus,
Qui dedil brucho germen eorum, it in Israet hwreditatemejus.
et laborem eorum locuslw. Qui pavil eos in simplicitcitecordis sui,
Qui occidil in graiidine vineas eorum, et in ' prudenlia maiiuum suarttm dux eorum (uit.
et sycomoroseorumin frigore. CANTICUM [ll. PSALMUS] ASAPH.
Qui tradidit grandwi pascua eorum,
et jumenla eorum volucribus [h. diabolis]. [ LXXIX. J [Deus, venetunt getttes in hmteditatem
Qui misit in eos tram furoris sui ; tuam,
indignalionem, et comminationem,et angustiam : polluerunt templum sanclum tttum :
immissionemangelorum malorum. posueruntJerusalemin acervos [Al. acervtsjlapidum.
Munivit e semilam furori suo, Dederunt cadavera servorum luntum
non pepercit a morte animw eorum : escam [Al. escas] volatilibus cmli :
ct animatttia eorum pesli tradidil. catnes sanclotum [h. miserkordium] tuorum besliis
Et percussit omne primogenitum in JEgyplo : terrw.
principium parttts [h. doloris] in labernaculis Cham. Effuderunl sanguinem eorum
Et lulit velut oves populum suum, quasi aquam in circuitu Jerusalem,
et minavil eos skut gregem in deserto. el non eral qui sepetirel.
gunt Hebraice est irunQ, et VniJ-ttrab. D paulo post, misit eis pro gut immisil in eos, legi-
° Tntiim istud colon hoc iiiodo
positum invenitur tur.
e Idem ms. semitam furoris lui, et pepercit tnorli,
in Vaticano codice : Nondum expleverunt desiderium
suum, cuin adhttc cibus eorum in ore eorum. Priorem etc.f
igitur versum in scboliomarginali reliquit exscriptor Vide qux nobis ad hunc locum in epistola ad
Canonis Carcassonensis , posieriorem vero in con- Sunniam et Fretelam observala sunt. Conjectura,
lextum invexit. Canonj San-Gennanensis cum cxte- quam ad supplendum ihi S. Patris lextum proponi-
ris mss. codicibus, Uegio scilicei, Corbeieusi, Car- rous ex hac videtur interpreiaiione verosimilior.
" Nostri mss. gloriam suam pro virtutem, etc.
nuiensi, et Surbonico , puram reiinet llieronymi b Qualuor mss. scholiis vitiati , El viduw eorum,
lcctionem quam edidimus , et curo his concordal
Memmiauus. MART. velejus , non ploraverunl. MART.
b Videtur S. Pater hic eos pronomen addidisse, ' Itcgiti— mss. dedif eos pro eis.
sic enini Sunnix ac Fretelx respondel: Dicitis quod i Pretium hic quoque erit operx S. Doclorem de
eos, in Grmconon Itabeat, quod et verum esl; sed nos, hujus loci interpretaiione disserenlcm in epist. ad
nesentenlia pendeat, Lalinum sermonemsua proprie- Sunniam et Fretelam audirc, cum nihil lainen ibi de
tale comptevitnus. Nisi si de sola ibi imerpretatione vt-rsione sua ista ex Hcbraico dicat.
sua ex Grxco putandus est loqui. k Tres mss., pasceret Jacob... el Israel, abfqtie tn
° ln Cisterciens. ms. sed recordatus, elc. prxposiiione.
- Pronomen eorum, in Cisterciensi ms, tacet: 1 Observal S. Hieronymus in epist. ad Sunn. et
k
iidl S. HIERONYMiDlVlNA BIBLIOTHAECA. Il9_
tactt tumut opprobrium vicinis noslris : A el stabilisti radices ejus, et imptevil terram.
subsannatio et derisio his, qtti in circttilu noslro Opetti sttnt montesumbta [Al. sub umbta] ejus ,
sunl. et rami [At ramis] iltius cedri Dei.
Vtquequo, Domine, irasceris in finem : Expandit ccmas suas ttsque ad mare, et utque ad flu-
ardebit quasi ignis zelus luus. tnen germina sua [Al. e/usj.
Effunde (urorem tuum super gentet, qum non cognove- Quare dissipastt maceriam [h. sepet] ejut [Al. tuam],
rttnt le, et vindemiaverunl eam omnes qui transeunt per
et tupet regna quo~ nomen tuum non invocaverunl. viam.
Quia comederunt Jacob, Vaslavit eam aper de silva,
et decoremejus desolaverunt. el omnesbestiw agri depastmsunt eam.
Ne recorderis iniquitatum noslrarum veterum : Detts exercituum , revertere obsecro,
cito [h. festina] occupent nos miserkordim tum, respice de cwlo, et vide,
quia altenuali sumus nintis. ef visila vineam hanc.
"
Auxiliare nobis, DeusJesus nosler, Et radicem quam plantavit dextera tua,
propter gloriam nominis tui [Al. ad. et ] libera et fitium quem confirmasli libi.
nos: Succensam igni, f diruiam :
el propitiare peccatis nostris propter nomen tuum. ab increpaiione facici tuw pereant.
b
Quare dkent gentes ubi est Deus eorum? Fiat manus lua super virum dexterm tum,
nota fiat in gentibut anle oculos nostros et super filium hominis quem confirmasli libu
ultio sanguinis servorum luorum qui effusus est. _ Ef non s recedemusa le : vivificabisnos
Ingredialur coram le gemitus vinctorum " et in nomine tuo vocabimur :
; in magniludine brachii tui: Domine Deus exercituum, converte nos :
relinque fitios interilus. ostende [h. illumina] facietn luam, et salvi eri-
Et redde vicinis nostris septuplum in sinu eorum : mus.
opprobrium suum quod exprobraverunt tibi, Do-
mine. VICTORI IN TORCULARIBUS ASAPH.
c
Nos enim populus tuus, ei oves pascum lum
cottfilebimurtibi in sanulum : [LXXXI.] Laudate Deum forlitudinem nostram [h.
in generatione et generalione Cantale Deo fortitudini nostrw ] : jubilale Deo
narrabimus laudem luam. Jaccb.
VICTORI PROLIHISd TESTIMONIUM ASAPHCANTICUM Assumite carmen, et date tympanum :
citharam decoram cum psalterio.
[/t. PSALMUSJ. Clangite in neomenia buccina,
[LXXX.] Qui pascis Israel, ausculta [h. Pastor Is- et in medio [h. in ihrono] ntensm, die solemnilatis
rael, auribus percipe], nostrw.
qui ducis quasi gregem \h. oves] Joseph : Quia legitimum Israel est,
qui tedes super Cherubim, oslendere. hjudkium DeoJacob.
el
Ante Ephraim Benjatnin et Manasse Teslitnoniiimin Joseph [h. Joseph] posttit,
suscita [orlitudinem tuam, cum ' egrederelur cle lerra Aigypli :
el veni, ut salvos facias nos. - labium quod nesciebam, andivi.
Deus , converte nos , ^- Amoviab onere liumerumejus :
et ottende (aciem luam ef
, salvi erimus : inaniis ejits a cophino recesserunt.
Domine Dens exerciluum , In tribulationeinvocasli [Al. ad. mej, ef erui le,
usquequofttmabis ad orationem populi tui? exaudivi te iu abscondito toniirui :
*
Cibasti eos pane flebili, probavi le super aquas conlradictionis. SEMPER.
in
el potasti eos lacrymis tripliciter. Audt, populus meus, et contestabor [Al. contestor] le :
Potuisli nos conlentionem[Al. conlradklionem] vicinis Israel si audieris me.
nostris, Non sit in te deus alienus,
et inimici nostri subsannaveruntnos. et non adores deum peregrinum \h. exlraneum].
Deut exerciluum, converte nos, Ego sum Dotninus Deus tuus [Al. lac. IUMSJ, qui eduxi
et ottende [h. iltustra] faciem tuam, el salv'%eri- le de terra JEgypli:
mus. dilala os luum, et imptebo illud.
Vineam r/e Mgyplo luliili: Et non audivil populus meus vocem meam :
ejecisli gentes, ef planlasli eam. et Israel non credidil [h. consensit] milii.
Prmparasli attle faciem ejus, Et dimisi eum in pravilaie cordis sui :
Frctel. noii haberi apud LXX , evTJ5o-vvhu mimero " Iidem
mss., el qrexpascuw, elc, lum insempi-
singulari , ut illi pulabant, sed iv r.
raXga-vvio-eaiv, ternum pro tit swculum : denique laudabimus taudes
quod intelligenlias sonat. Yeiuin id esse iinprimis tuas.
cxploraium habenius e ms. Psalterio triplici Sorbo- d Reginx, ms. pro liliis lestimonii: laceo
nico, ubi lilleris Lalinis conlcxtus Grxcushujus lnci pro liliis hic atqtie alibi inanifesto mendo tjuod mss.
filiis
ali-
sic expressus est : Ke en tes sunesesinton cliironauiu quol legmit.
odiyisen autus , hoc est , y.ai h rv.lg o-vvi-ecrivruv e lia Canon Carcassonensis et ms. Auguslinorum
yeipS>v uvrov a^-nyno-ev aOTouf. In llehrxo quoqtie : cxteri legunt posl LXX , Cibasti
p"uralis nutnerus haheiur ril;l_r_ batlibunoth , sive Burdigaleiisium
bithbunolh, quod est, tit iittelleclibus. Hieruiiymiis nos.... potasli nos, vel. Cibabis , elc. MART.
lainen Aquilam secutus , qui legit v.aXIv ypovh-ei , fQund pridem ediii nnstri quoque prxlerunt mss.,
hic in suo 1'salteiin llt-braico interprelatur, in pru- ei deramatam pro dirutam. Penes Marl. ediii et ms.
denlia , seiisiMi Scripiurx , non verba xaxoiJ-Aw-; at- Corheiensis leguiil diramalam seu deramalam.
lendens. MART. K Cisierciens. ms. recedimus: lum aller Reginx,
" Mss. quatuor, Deus Salvator noster. Canon Sin-
ritit/tcatiiHHs ncs.
German. et Memm. hanc habent lectioiiem : Jesus h Denuo Cisterciens. ms. cl
Saloator noster : Et consequcnter scholion marginale judicium Dei Jacob.
1 Iu tribus mss. cum egrederelur terram
iu lexiu relinent hoe loco mss. Carcass. Augnstin. JEgypti.
Burdig. etS. Micli., propier verbum glorim, etc. MART. Hehr. habety~ix b_*al erets : id est, super terram.
b ln inslanti nostri habent mss., g«are dicunt, MART.
etc.
•1193 LIBER PSALMORUM. 1194
ambulabunt in consiliis suis. A Deus mcus, pone eos ut rotam :
Dtinam populus meus audisset me : gnasi siipulam * anfe [aciem venti.
Israel in viis meis ambulasset. Quomodoicjniscom';urit sitvam,
Quasi nihilum inimicos ejus humiliassem, et sicut flamma devorat monles.
et super hostes eorumvertissemtnanun meam. Sk perscqueris eos in tempestate tua,
Qui oderunt Dominu;;:, negabunt eum : et in turbine tua conlurbabis eos.
et erit lempus eortim in swcutum. Imple [acics eorum ignominia,
Et cibavit" eos erc adipe frumcnti, et qumrentr.omen tuutn, Domine.
et clcpetra b metlesaturaAt eos. Confundantu:' el contr.rbenlur usquc in smculum [h.
CANTICUM [h. PSALMUS] ASAPH. wternum] :
et erubeccanl, el pereani.
[LXXXII.] Deus stetit in cwtr. Dei: El sciant qnia nomen luum est Domittus scius tu :
in medio deos judkat. excetsus supsr ormem lerram.
Vsquequojudicatis iniquitalem, VICTORlPROJ TORCCLARIEUS, FILIORTM CORECAN-
et facies impiorum suscipitis. SEMPEII. TICUM
Judicate putipeti "et pupillo, [ll. PSALMUS].
egeno et inopi juste facite. [LXXX1V.] Quam dilecla tabcrnacula lu::,
Salvate inopem el paupcrem : Domhie exetciluum!
de manu impiotum libetate. *,^ Desidetat et deficit anima mea in atric Domini :
Non cognoscunt,nec intellitjunt, cor meum el caro mia laudabunl k Deu>;i,Deum vi-
in tenebris ambulant: — ventem.
movebuntutomnia fundamenta (errm. Siqttideni passer [Al. an's| invcnil domum, l
Ego dixi, dii eslis vos, et avis [Al. passer] nidum sibi, ubi ponat pitllos
el filii excelsi omnes d vos. suos :
Ergo quasi Adam moriemini, Aharici tua, Domine cxercitv.um,
et quasi unus de principibus cadetis. rex meuscl Deus mcus.
Surge, Deus, judica terram : Beali qui habiiant in domo tua :
quoniam e fit hwredilabisin omnes yentes. adltuc kudabunl le. SEMPER.
Beaius hotno cujus (orii.udo esl in te :
CANTICUM PSALMI ASAPH. semitai in corde ejus.
Transeunles in valte fleius,
[LXXXIII.] Deus, ne f taceas libi, nc sileas.
B ef non quiescas, Deus. fonlem pattenl eatu:
bencdklionem quoque amkielur doctor.
Quia ecceinimici ttti lumulluati sttnl,
el qui oderunt le, levaverunt [k\. elevavcrtint]cctput, lbv.nl dc (orlitudinc in (orliindinem :
Contra populum lutttn ncquiler trctclavcrunt, panbunt apud Denm in Sion.
et inierunt consiliumadversus arcanum tuum. Doinine Deus exercituum, exaudi orationem meam :
Dixerunt, venile: et conteramus eos de gente, auscutta [h. auribus p&rcipe],Deus Jacob. SEMPER.
et non sil memoria nominisIsrael ultra. Clypeus nosier vide, m Deus,
et altende faciem Chrisli tui.
Quoniam traclavcrunt bcorde pariler :
conlra te (wdus pepigentnl. fj Quoniam melior est dies in atriis tuis sttper millia :
Tabernacula Idumccmei hmaelitatum elegi abjectus etse in domo Dei mei,
Moab et Agarcni. magis quam habitare in tabernacutis itnpietatis.
Gebal et Ammonet Amalec: Quia sol et scutum Dominus Dev.s,
Palwstina cum habitatoribus Tyri. gratiam el gloriam dabit Dominus,
Sed el Assut venit [h. junxii] cum cis : Nec prohibebit bonum
ab his qui ambulanl in petfeciione.
facti sunl brachium filiorunt Lot. SEMPER. Domine exerciluum,
Fac illis sicut Madian,
sicut [Al. el] Sisarm, sicul Jabin in torrente Cison. beatus homo qui conftdit in le.
Contrili sunl in En-Dor : VICTORI FILIORCM CORE, CANTICCM [h. PiALMCSj.
fuerunl quasi sterquiliniumlerrw. [LXXXV.] Placatus es, Domine, lerrm tum :
Pone [Al. pones] duces eorum sicut Otcb, et Zeb, reduxisti caplivitalem Jacob.
sicui [AI. eij Zebee, ei Satmana omnes principes Dimisisti iniquilatem populo tuo :
eorum operuisli omnes iniquitales eotum. SEMPER.
Qui dixerunt, possideamus nobis Conltnuislt omnem indicjnaiionemtuam :
pitlcliriludinemDei. conversuses ab ira furotis lui.
a Canon Carcass. legit numero singulari :Et ciba- j Minori numero in nostris mss. legitur, J^ro for-
vit eutti... etde petra mellissaluravit eum. Alii etiain culari.
legunt, dc pelra mellis. MART. " Ita duo Canones San-Germanensis ac Memmia-
b Duo e noslris mss. de petra metlis. n
~ nus.Quodquidem legi potest ex Hebr. 'n bsSN __I»
ms. uno habet
d Reginx verbo, justificate.
Ab hoc pronomine tios, Cisterciens. ms. al- jerannenu el el hhai: nbi vox la el seminala nomen
terum versum exorditur, Vos ergo quad Adam, etc, Dei congeminat. Hodiemi piimum hn el prxpositio-
quod el Grxcum Alexandrinum exemplar facit. lic- nem csse volunt, vocalem segol supponcntcs litterse
ginx autem ms. ipsum istml pronomen tacct. N aleph cum Massorethis : unde inlerpretantur,
6 Ms. Reginx, quoniam hmreditabis omnes qentes. exsultabunl ad Deutnvivum. MART.
f }•_-{.tilenlium, ut sensus sit, nc sit libi silen- —Semel lantum habet Cislerciens. ms. Deum. No-
tium, id est, «e sileas, cazlag.
~ Voculam lalum vero et Martianxo, duplex hn in Ilebrxo legi,
libi Regin. ms. prxteril. Cisterciens. quorum alterum, substrato segol punclo, prxposi-
Domine, ne taceas, el nec sileas. tionem ad sonat. Sic autem accipiunt ct LXX ante
h Nostri omnes mss. nomen corde tacent, magis; natos Massorethas immane quantum.
ad Grxcum, e§ov\ev--«.vro,ex eoque derivalam ver- i Vaticanus ms. cum ediiis libris, ul reponat. Alii
sionem vetcrem, cogitaverunt. etiam habent reponat: sed cum v.bi adverhio , ubi
- Verba ante faciem in Cisterciensi ms. non sunt,, reponat. MART.
moxque legitur contburel silvam, pro comburit, elc. m Ms. Reginx verbum vide, bis repetit: mox juxla
Demum junclo et Reginx cod. persequere eos, el co/i- veierem interrrclationem plus habet, clies una m
tttrba eos. . afiits.
PATUOL. XXVUI. 38
|195 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTIIECA. 1198
Convcrte not, DffusJesus [h. salutaris noster, A Tu attlein, DomineDeusmisericors el clemens:
et solveiram tuam advetsum nos. vatiens \h. lardus ad [urorem], et multm miseri-
Noli in mternumirusci nobis : cordiw et vertts,
exlendensiram tuatn in generalionem[Al. a gene- Respke ad me, et misereremci:
ralione, eic.j el generalionem. tta (oriiludinemlitamservo tuo,
Nonne tu reverlens vivificabisnos, et salva fdium ancillmtum.
et popttlus luus tmiabiturin le? Facmecum signum in bonitale,
Oslendenobis, Domine, miserkordiam tuam, et [Al. ut] videanl qui oclerunt me, et confundan-
et salutare luum da nobis. tttr:
Audiam quid toqttatur Deus Dominus. Quia ttt, Domine, auxiliatus es mihi,
loquetur enim pucem ad populum suum el ad san- el consolatus es me :
ctos suos, FILIORUM COREPSALMUS CANTICI.
"
ut non convertanlurad stultitiam. FtindciiucHla[Al. Fitndamentum]ejus
Verumlamenpropeest his qui limenieum salulareejns, [LXXXV1I.[ in monlibussanctuarii.
ut habitet gloria in terra nostra.
Misericordiaet veritcisoccurrertint : Diligil Dontinusportas Sion:
et deosculatm sunt. sttper oinnicitabernaculuJacob.
justitia pax Glcriosa clictasunl in le,
Verilas de terra orla csl, civiias Dei. SEMPER.
el juslilia de cwlo prospexit. dCommemorabosupetbimelBabytonisscienlibusme;
Sed et Dominusdabil bonum, •* Ee.cePaiwstina et Tyrus cum A&ihiopia:
B
et terra notlra dabit germen suum, iste nattisesl ibi.
Juslitia antc eum ibil, Ad Sion uttlemdicetur:
et ponet in via gressus suos.
vir, et vir natus esl in ea,
ORATIO DAVID. el ipse[undavileam excelsus.
Dominusnumeraiit scribens populos :
[LXXXVl.] Inclina, Domine, aurem tuam, exaudi iste e uaius esi ibi. SEMPER.
me : Elf caniores ciuasiiu cltoris :
quia egenuset pauper [Al. add. sum] cgo. omnes fonles mei in le.
Cuslodi animam nieam, guia sanclus [h. miserkbrs] CANTICUM
ecjo: CARMlNls[ll. PSALMUSJ FILIORUM CORE,MCTO-
salva servum iuum tu [Al. tacet fuj, Detts meus, RI PERCUORUM ADPR/ECINENDUM ERUDITIONISEHAN
qtd confidil tit (e. EZRAIT/E.
Miserere mei, Domine: [L„__VJJJ.J Domine Deussalutis mem,
b
quoniumatl te clamabotola die. cliemclamavi,et nocte coram te.
per
Lmlifica animatn servi lui: lttgrediainr ante te oralio mea:
quia ad te, Domine, animam meam levo. iiiclina aurem tttam ad laudationemmeam.
Tu enim es, Doinine, bontts : et propiliabilit, Quiariplelaesl malis animameci,
et mullus miserkordia omnibusqui invocanl te. el vita mea ad inferiinm descendit [h. usqtte perve-
Exaudi [h. auribus percipe],Domine,oralionemmeam, nii].
et ausculta vocemcleprecatiouummearum. ( Repulatus
*- sum ciimdescendenlibtisin lacutn :
ln die iribulcnionit meminvocubo le, factus sum guasi homo invalidus, inter mortuos li-
quia exaudies me. ber:
Non esi similistui in diis, Domine, Sicut interfecli el dormienlesin sepulcro,
"
el non estjuxla opera lua. qnorum
" non recordaris amplius :
Omnes gentes quas fecisti, et qui a manu tua ctbscisisunt.
venient et adorabuntcoram te, Domine, Posuisti me in lactt novissimo[h. suoleriort|:
el gloriftcabuntnomcntuum [Al. add. Domine]. in lenebris inJ[Al.|ieiie6rosisef J profundis.
et
Quiamagnusei tu, faciens mirabilia, tu Dettssolus. Super me b confirmalusest furor luus,
Doceme [iltumina mihi\, Domine, viam tuam, ambu- ei cunclis fluctibus luis ufjtixislime. SEUPER.
lem m vcrifaleIna : Longefecisti r.otosineosa me.
unicum (ac cor meum, ut limeal nomentuum. posuisti tneabomintilionemeis.
Confitebcritbi, DomineDeus meus, in loto corde tneo. clausum, elnon prodeuntcm.
et glorificabonomen tuuni in sempiternum [h. sie- Ocuhtsmcus infirmalui esl ab ciffliclione,
culum\. rocn»i[Al. invocavi\ te, Domine, tota die :
Qttiu misericordia tua magna super me, ad te palmas mcas.
expandi
et erttisli animam meamde inferno extremo [h. in(e- Numquid morluis facies mirabilia :
riori]. attt gigantes surgenl [Al. resurgenl], et confitebun-
Deus, superbi surrexerunt \k\. insurrexerunt] adver- tur tibi? SEMPER.
summe, JJ Numquid narrabiiur in sepulcromiserkordiu tua,
el cmtus robuslorum quxsierunt [Al. gucesiimj ani- veritas \k\. el i-erifas| lua tn perdiiione ?
mam tneatn, Nuiiiquid noscenturin lenebrisinircibiliatua,
et iion posuerunt te in conspectu suo. etjuslitiatiiaiiiterraqumoblivioititraditaesl?
Alio fere sensu Cislerciens. ms., ul convertantur 0 Nnstri mss. tpse nulus est in ea. Tum Cislerciens.
ab slttliilia. el cantabiinl, cuni pridem editis : Reginx autera cnd.
b Rr-ginx ms., ad le clamavi.Cislcrciens. tertio ab) roinori numcro, e! canlabil c/uasi, etc.
hoc° versu nnnicn, Domine, prxlermittit. f Editi ac mss. aliquol libri : Etcantabunl. Canon
Cisterc. nonjuxla, priori etiam et vocula omissa. vero San-Germauensis ac Memmianus legunt, JEf
d Plures mss. legunl , comme.norabor: alii vero) principes, juxta Ilebrxum verbum ai~ltt?sririm, quod
consequcnter, Babylonis scientis me, pro scieniibus s principes, \e\cantores, significal. MART.
" Dun inss.
me.ln Hebrxo scriptum est b_~.lZV~~, rcthab ubabel, El ipsi a manu lua tibcisi sunt. MART.
b San Germanensis Canon cl Memmiaiius , sirper
idest, Rahab elBabylonis,ul lej-iiuriiiVulgala.MART.
— lidem mss. pluresque alii, Martianxo tesle, me co/isummalusesi. MART.
commemornbor,tum scientisme. Mss. Reginx retinctt
COtronemoraZ/o, ac porro scientes legit.
1197 LIBER PSALMORUM. 1198
Ego auiein ad le, Domine, clamavi [h. deprecatus A l et in voluntate [Al. miserkordiu] lua elevabiscornu
sum], nostrum.
et tnane oratio mea prwveniet le. Quia a Domino est protectio nosira [h. proleclore
Quare, Domine, abjicis animam ineam, nostro],
abscondis fuciemtuam a me? et a sancto Israel recje nosiro.
Pauper ego et wrumnosasab adolescenlia; Tunc locutus es per visionemsanclis [h. misericordi-
portuvi luum, conlurbatus sum. bus] luis:
" Super(urorem
tne transierunl irw tum : et dixisti, posui adjutorium super robustum,
lerrores [Al. el terrores\ tui oppresserunt me. exallavi eleclumde populo b.
Circumdederuntme quasi aquw tola die : Inveni David servum meum:
vallaverunl me pnriter. oleo sancto meo unxi eum.
Longe fecisti a ine amicuni el sodalem : Cutn quo manus meu firma eril,
notosmeosabstulisti [h. prw tenc6rts|. et brachium meum roborabil cum.
b ERUIUTIO Non decipiet inimicus eum.
ETIIAN EZRAIT^). et filius iniquilalis non affligct ettm.
[LXXXIX.] Misericordias Dominiin mternum [h.sm- Scd concidum anle facieni ejus hostes illius:
culum] cantabo: et qui eum oderunt perculiam\h. ftilminabo].
in generaiionem et generationetn Verilas autem mea el miscricordia mea | Al. add. enij
annuntiabo [h. innolescam\ verilalem luam in ore cum eo,
" tneo. '
"
et in nornine meoexaltabilnr corntt ejus.
Quia dixi, sempiterna] h. smcutum] misericordia Et ponam in tttari manutn ejtts :
mdificabitur : el influminibus dexleram ejus.
cmlosftindabis, el verilas tua in eis. Ipse invocabit me, paler meuses tn.
Percussi fwdus cutn eleclo meo: Deus tneus, et fortiludo salutis mcm.
jtiravi David servo meo. Ego autem primogenilum ponam [h. dabo] eum, excel-
Vsque in wlernnmstabiliam semen tuum, sum [Al. ef excelsum] regibus lerrm.
el wdificabo in generatione et generaiione llironwn In wternum \h. smculum]cuslodiam ei misericordiam
ttiutn. SEMPER. ineatn,
El[k\. tac. el\ confitebunlur cmii thirabilia lua, el paclum meum fidele ' ei.
Domine. El ponam perpeluum semen ejus,
et veritalem tuain in ecclesia sanctorum. et ihronum ejus sicul dies cwli.
Quis enitn in nube [Al. nubibus]wquabitur Domino: Si deteliquerint fitii ejus legem meam,
assimilabitur Dominoin [Al. dej filiis Dei? el in judkiis meisnon ambulaverint.
Deus inclylus [h. robustus]iii arcano sanclorum nimio, Si cwremoniasmeas profanaverint,
et terribilis in cunctis qut d circa eum [h. supcr omnes et prmcepta mea non cuslodierint.
qui in circuitu ejus] sunt. Visilabo in virga scelera \h. sceltts]eortfm,
Domine Deus exerciluum, quis similis tibi ? et in plagis iniquilates [Al. iniquilatem] eorum.
furtissime Domine : et veiiias lita in circuitu tuo. Misericordiam autem meam non auferam ab eo,
Tu dominaris superbiw maris, nec tnenliar in vetitate mea.
el elaliones gurgitttm ejus tu comprimis [h. magnifi- C ( Non violabo paclum meum,
c/isj. " ei quod egressum est de labiis meis, non mutctbo.
Tu confregisliquasivulneralum superbum. Semel jutavi in sanclo meo,
lu bracltio [ortitudinis tuai dispersisti inimkos luos. i ne \h. si\ David mentiar.
Tui sunl cmli, et tua est tcrra : Semen ejus in miernum [h. smculum]etit,
orbemet plenitudinem ejus, lu [undasti ea. et thtonus ejus sicut sol in conspectu meo [h. cotam
f
Aquilonem el dexleram lu creasli: rnej,
Thabor el Ilermon nomenluum laudabunt. Sicut luna slabilietut in mlernum [h. s<BC«/um],
Tuum [h. Tibi] brachium cum [ortitudine : et testis in cwlo [h. nube] fidelis. SEMPER.
roborelur manus tua, et exalleiur dextera lua. Tu autem repulisli, et projecisti:
Juslitia eljudicium firinamenlum lltroni tui: iratus es adversus Chrislum luum.
tniserkordia el veritas prmcedenl[aciem luam. Atlenuasti pactum servi lui :
"
Beatus populus qui novit jubilum : profattasti in terra diadema ejus.
Domine, tn litminevulius tui ambulabunl. Dissipasti[[h.tdisrupistiomnesmacerias[h. sepes] ejus :
In nomine luo exsultabunt tota die, posuisii muniliones ejus pavorem.
ct injustitia tua excdlabunlur. Diripuerunt eum omnes qui transeunt per viam,
Quia gloria forliiudinis eorum tu es, faclus est opprobriumvicinissuis.
T
* ln Cisterciens. ms. Per tne transierunt, etc. D lamen abSymmacho,cujusmaximerieleclaiusingenio
b ldem ms., Erudiiionis Ethan, ctc. est S. Pater, redditum Grxce, Elg ftoppavxai Sel-iavi
c Mss. omnes prxtei Sau-Gcrm., Memm. ctSor- s Fcedo errore apud Martian. alque editos pridem
bnnicum : Quia ciixisti, etc. Deinde Canou Carcass. libros, quin etiam mss. aliquot obtinebat, qui notit
cum Valicanocodice : Sicui cwlos fundabis verilalem jubilum. Nos primumHebrxus lexlus, tv"» Dttn i~WH
tuam in eis. MART. nSITinquod est ad verbum, Bealus populus\sciensbuc-
d Cisterciens. mss. gui cum eo sunt, et niox simi- cinam inflare, docuit restituendum novit, pro no-
lis tui, pro ftei. luit : tum unus Cisterciens. ms. repositam a nobis
0 ldem ins., el in brachio (o.ti luo dispersisti, etc. lectionem suffragio suo atque aucloritate
Tum tertio ab hoc versu postremam ea voculam prx- comproba-
vit. Vetus quoque Lalina Versio, Beatus populus, qui
tcrmittit. scit jubilalionem, juxta Grxcum ipsum exemplar o
f RegiusacCorbeiensis: JJldeaili-umiucreasIt.MART. 7ww<7xwv
—llaud conleiiincnda Cisterciensis ms. leciio, dex- daciori cuipiam a.lala.ypi6v.Vereorautem, quin potius au-
Crilico, quam dormitanti Antiquario
. trum pro dexleram ei qui pnssim legerit in Cominen- vetus illa depravatio verbi noluit, pro noutf, culpx
lariis S. Patris, ubi de Aquilone sermo est, Aquilo,, sit ascribenda.
venlus durissimus, nomine DEXTER vocatur. Nam quodI h Plus habet Cisterciens. ms. de populo meo.
alii quatuor mundi plagas sub nominibus Aquilonis , • Iterum plus habent noslri mss. Fidele erit ei. Et
<;t dexteix, Thabor et ilermon designari putanl,, ponam in perpetuum, eic. Tum paulo post, Si autem
baud scio qua aucloritate eorura roontium nominai dereUqwrinl, etc.
pro oricute atque occidente usurpari veliut. At scioi J|tcgiiixm3.cuniIIebrxoscholiaste,_i/)aiiid,elc.
1193 S. HiERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 1200
Elevasli dexleram hosliun cjus: A consuinpsimusannos nostrosquasisennoncmloqucns.
Imtificasti° oiiinest-iimieo.silliits. Dies annorum nostrorttm in ipsis septuaginta anni :
Nam et averlisti robir gtadii ejus, ,'i aulem mitltum , e octcginta aitni,
et non sublevasli eum itt prrelio. et quodcimpliusb labor cl dolor :
Quiescere[h. defisere]fecisti mundiliam ejits, quoniam iransivimusciio ct avolavimus.
et thronttm illius in terrct | A1. terram\ cletraxisti. Quis novit [ortitudinem irm tuw,
Abbreviastidies adolcscentimejin : ettcetindttm timotem ttuttn indignationen luain?
operuisti eumignominia.b SEMPER. Vi numerenlur dics nos'ri sic oslende,
Vsqttequo,Domine. absconderisin finem : el venicmuscorde sapienli.
succendelurquasi iqnh indignatio tua. Revertere, Domine, usquequo,
Memenlomci" de pt ofundo : et exorabilisesto super senos iuos.
alioquinquare [rustra creasti (ilios h:minum. Imple \lt. salia\ nos matulina iniserkordia lua,
Quis esl vir, gtrt vival, et non videat morlem : et laudabimus et tmlabimur in cunctis dicbus
satvans animam suam c!emann infcri ? d SEMPER. nosiris.
Vbi sunt miscrkordiw tux anliqum [h. prisrw\, Do- Lwtifica nos pro diebus [h. secundum dies] qttibus
mine, afflixisti nos,
quas jurasli Duvid in veritatc ttta? ef annis itt quibus vidimus mala.
Recordare, Domine, opprobrii servorum litorum. Appctrcatapud servostuos opus lui.tn,
* porlaviin siittt meo omnes iniquitates populorum. et gloria tua [h. decor tiiiis[ super filios eorum.
Quibus exprobraverttnt initnici tui, Domine, "I
El sil decor [h. pulchritttdo] Dotnini Dei noslri super
quibus exprobraveruntvestigia Cltristi tui. nos.
Bittedicius Domituts in sempiternum,[h. smculum] : et optts manuum noslrarum fac • slabile super nos :
amen et amen. el opus manuumnostrarum i conftrma.
ORATIO MOSIVlRIDEI. [XCl. | '' Qtii habitat
l
in absconditoexcelsi:
in itmbraculo Dominicommorabitur:
f
[XC.] Domine, habitaculum lu [aclus es nobis : Dicens, Domine,spes mea, et [oriiludo mea :
in generalione et generatione. Deus meus, confidam in eo.
Anlequam tnonles nascerentur Qnia ipse liberabit [Al. liberavii] le de laqueo venan-
el parturiretur tcrra, et orbis: tium :
a smculoet usqtie in swculum tu es Deus. de morlc insidiatum.
Convertes[h. Convettis] hominem usque ad conlti- In scapulis suis obumbrabiltibi,
tionetn. el sub alis ejtts sperabis :
et dices [h. dkis], tevertimini [Al. convertimini], scutum[h. hasla\ el proleclio veritas ejus.
filii Adam : Non timebis a timore noctttrno :
Quia mille anni in oculisivis a sagilta volante per cliem.
sicut dies hestcrna quw perlransiil, A peste in tencbrisambulanie,
el vigilia noclurna. a morsu m insidiantis meridie.
Perculiente le eos, somniumerunt : Cadent a latere ttio mitle
mane quasi herba petltansiens. el decetnmillia a dextris tuis :
Mane floruit, et abiil:. r. aclte autem non appropinquabit.
ad vespetam conterclur atque skcabitur. Verumlamcnoculis tuisvitlebis\h. conspicies]:
Consumpti enimsumus in furore tuo, et ullionem[h. explelioncm\impiorum cernes.
et in mdignatione lua conlurbali sumus. Tu enitn [Al. aulem] es, Domine, spes mea :
Potuisli iniquilatet nostras cotam le : excclsumposuisli habitaculumtuum.
negligenliasnosltas in luce vultus tlti. Non accedclad te malutn,
Omnesenim dies nostri el lepra non appropinqttabitlabernaculotuo.
transietunt in (urore tuo : Quia angelis suis mandavil de ie,
°Ilic vocera omnes, cum alias Nam et Cislerciens. i Pro confirmain CanoncS. Germani ac Memmiano
ins. omiltit. dirige. MART.
•>Trcs mss. tempitetna, quod rcfcrunt ad ignominia. lcgiinus,
k Iu codem ros. hxc prxponitur cpigraphe, sive
" MemmianusCanon
ciCarcassonensistresque pe- titulus, Laus Cantici David, ex Scpluaginla, qui la-
dissequi : Memenlomei de terra. MART. men «.vsi-iypa.fov in Hcbrxo psalmum bunc esse, non
d Pro ejusdem
Semper, ipsum hic ponit Reginx ms. nomeni _ diffitentur.
Diapsalma. •" ' Hebrxus scriplum habet VTt",Saddai, qnod in
e Addunt nonnulli mss. quod habetur in edilis : Ezechiele Ilieronymus interpretatur Dcttm subli-
Quta poriaviin sintt meo, etc. Canon autcm Carcass.;. ntem. Aquila a).x</zo-j verlit; id vero nos, inquit idem
ac ras. S. Michaclis ita legunt : Portavi in sinu meoo Hieronymus , robustum , el sufficientemal omnia
"' mullarum genlium. MART. perpetranda , riccipere possumus. Vide epistolam
-.Psalmuin istum, qui apud Grxcos el Latinos oc- S. Docloris ad Marcellam , cujus illud principium
togesimus nonus inscribitur, Cypriano stiidiosissimo o esl: Nonagesimumpsalmumlegens, etc. MART.
presbylero totum edisseruit S. llieronymus : quaree —IIuc referendus S. ipse Doctor in episi. 25 ,
ad ejus Commcntaria confugimus , ubi lectioness ad Marcellam : Nonagesimumpsalmum legens in eo
varianles occurrunt in mss. codicibus. MART. qtto scribilur : Qui babitat in arljulorio Altissimi:
— Voculam iu, qu;e et in Hcbrxo resonat, ex mss.:. toco, in proteclione Dei ccelicommorabilur, dixeram apttd
suflecimus. Cxlerum confer cpistolam 140, ad Cy- Ilcbrwos ,pro Deo coeli, esse positum S.iddai, guod
prianum, ubi lotum hunc psalmum lum cx Hebrxb,, Aquila interprctatur Uuvbv, quod nos robustum et
lum ex Septuaginta S. Patcr rclegit, atquc illu- sulficientem ad omnia perpelranda accipere possu-
sirat.
" tntts, etc. Yidesis et qux nos ad bunc locum obser-
Quinque mss. legunt cum Vulgala, st aufem tit u vamus.
poteiitatibas octoginla anni. Rcgius, Corbeicns. et:t m Dnas hoc loco rclinciit lecliones cxemplaria Ca-
•Sorbon. retinent veram lectionera Hieronymi, si »i nnnisSan-Germsnensis ac Memmiani, legunl enim
autem mullum, etc. MART. iu bunc modum : A morsu dmmonismeridiani, insi-
L Reginx ms. ut et modo laudata dianiis meridie. Editi cum mss. quatuor: A morsu
epistola ad Cy-
prianum, ef guod amplius est labor, etc. insanientis meridie. Canou Carcassonensis et duo
Cisterc. nis., (ac slabilire. pedissequi, A morsu dmmonismeridiani. MART.
f20I LIBER PSALMORUM. 12L2
ul custodianl le in emnibus viis luis. A levaventnt flutnina vocan situtn [Al. roces tuas]:
ln manibus j/t. palmis] portabunl te : Levaveriint flumina cjurcjitessuos :
ne forte ojfendat cidlapidcm pes tuus. a vocibusaqur.rum mullarttm.
~
Super aspidem cl basiliscum calcabis : Grandes frucius maris:
conculcabisleonemet draconem. grandis in excelsoDotninus.
Quoniammihi adhwsit, el libcnbo eum : Teslimonia lua fidelia facla sunt nimis.
exaltabo eum, quoniam cocjnovitnomenmeum. domum luant decetsanciitas,
Invocabit me, et exaudiam eum, Dotnine,in toncjiiudinedierum.
b
cum ipso ego in iribulatione, \XCIV.\ Deus tiltionum, Doinine; i
ertium eitm, el glorificaboeitm. Deus ultionum, oslendere.
Longiiudinedierum implebo \h. saliabo] euiv, Elcvare •, judex terrm : ,
ei oslendam illi salutare mcum. redde vicissiludinemsttperbis:
PSALMUS CANTICl 1NDIESABDATI. Vsquequoimpii, Domine,
usquequoimpii exsullabunl;
[ACJJ.J Bonum esl confiieri Domino, Fluent toquentesanliquum;
et psallere nomini tuo, AUissime. garrient omnes qui opetanlut iniquilalem;
Ad annunliandum manemiscrkordiam tttam, Populum luum, Dotnine, contetenl,
et e fidetn luam in nocle. el hwreditatemluam affligent;
In decachordoel in psalicrio , Vidttamel advenam inlerficient,
incanlico\h. carmine], in cithnra. et ptipillcs occident;
Qttoniam twlificasli me, Domine,in opcre luo : _ El tlixerutit, non videbilDominus,
JJ
tii facluris manutimtuaritm landubo. ct [Al. tac. ei] non intelliget Deus Jttcob ?
Quam ntagnificatasunt opcra lua, Domine ! Jntelligiie. stulii in populo,
saiis profundmfaclm sunt cogilaliones tuw. et insipietttes i aliqttando discite.
Vir insipieus non cognoscel, Qiti plantavil aurem, non audiet :
el slullus non intelligetistud. aut qui finxit oculum, non videbil \h. respiciei]?
d
Germittavcrunt impiigirast (enutn, Qui erudit [h. castigai] gentes, itou argutt,
el floruerunl omnesqui operanlur iniqtiitalem, qui docel hominemscientiam?
ut conteranlur usque in sempiternum. Domittusnovit cogitalioneshominutn,
Tu aw.emexcelsus : quia vanw suttt.
in wiemum f/t. smculum]Domine. Beaittsvir quem k tuerudieris[h.caslicjavetis], Domine,
Ecce [Al. add. enim[ inimici tui, Dumine, et de lege tua docueris eum.
ecceinimki lui, peribtint, Vt quiescal a diebus.afflktionis :
et dissipabuntur [h. dividenlur] omnesqui operantur donec fodialur impio interitus.
iniquitatem. Non enim derelinquel Dotninuspopttlum suum,
Et exaliabitur quasi monoceroliscornu meum, et hwreditalemsuam non deseret.
el"seneclnsmea in oleo ubere. Quoniam ad jusliliam revertetur judicittm,
El respiciel oculus tneus iiisidiantes mihi, et sequenturillud omiiesrecii corde.
de his qtii consurgunl adversum me malignantibus Quis stabit pro me adversus malos ?
audiel auris mea. _ guts slabit pro me adversus operarios iniquilatis ?
Juslus ul palina florebit, C
*- Nisi quia Dominusauxiliator meus :
«f ccdrus Libano mulliplicabilur. paulo mintts Itabitassetin infetno anima mea:
Transplanlali in dontoDomini: Si dkebam, molus [Al. eommotus]est pes meus:
in airiis Dei nostri germinabunt. miserkordia tua, Doinine, suslenlabil [AI suslen-
Adhuc fruclificabttnlin seneclule : labat] me.
1 pingues el frondentes erunt : In multitudine cogitalionum mearum, qum tunt in me
Annuntiantes quia recttisDotniitus: inlrinsecus :
fortiiudo mea, et~non est iniquilasin eo. consolalionestuwdelectabuittanimammeam.
[XC11I.\ Dominus regnavit Numquid partkeps
t
erit tui thromts insidiarum
gloria induius csl : fingens dolorem in prwcepto.
lndtilus est b Dominus (ortitudine, el accincius est: Copulabuntur adversus animum jttsli,
insuper appendit orbem qui non commovebilur. el sanguinem innocentemcondemnabunl:
Firmum solium luttm ex lunc, Erit autemDominusmihi in refugium.
a \k\. ab trferno] smculolu es. et Deus mstisqttasi pelra spei tnem.
Levaveruntflutitina, Domine, Et mrestiluel super eos iniquitalem suam [h. dolorem
—Rcginxms. cum pridemedilis, ainotsu insanien- cndex Carcassonensis siclegil in secundo commale:
lis meridie: Cislerciensis, amorsudtnnoniiineridiani. ~.p. Foriitudine accinctuscst: San-Germanensis autem ct
•
lpse alibi S. Patcr transtulisse fcrtur : a morsu (u- Memroianushoc culou dividunt non iu tria, sed tan-
retttis tneridie. tura in duo commata, ut nosedidimus juxiallebrxo-
" ldem Regin. ms. ei basiliscum ambulabis, tum1 rum etiam codices. MART.
addita ef copula, Cistercieus. ef concutcabis. 1 Tres e nostris rass.: Elevare, quijudkat terram.
b Noslri omnes mss. ero pro er/o, ininus bcno. redde vicissiludinessuperbis.
° In tribus mss. Carcass., Valic. et S. Mich., Ett i Canon Carcassonensis, Et insipientes quando
/Lem luam per noclem. MART. crudimitti? Memm., quando dtscer/en(?MART.
d Iidem hic legunl : Cum germinaverint impiit k S. Augustinus in Speculo et Canon Memmianus
fenum, el (loruerunt omnes, etc» MART. lcgunt sine pronomine fu : tamen supplenduin
« Iideni mss.: Et despiciet oculusmeus eos, qui in- docct Hieronymus in epist.quod
quasi
ad Sunn. et Fretel.
sidiantur mihi : propius ad vetercm interpreta- Consulat locum qui voluerit. MART.
liouein. 1 Cisterciens. ms., fingens laborem; ctc.
f Hic quoquc propius ad Grxcum ac veiercmi m Cislercicns. ms. in secunda persona legit, Et
translatioiicm Cisterciens. ms., pingui. resiitues super eos iniquitatem, nec addit suam : lum
" Idem ms. lilulum isium prxponit, Laus canitcit cohxrenter
perdcs eos ulroque in loco, quorum a.lie-
David : qui tametsi ex Septuaginta dcrivalur (nulluss rum Rcginx ms. plane tacet. Continenler vero Ile-
enini cst in Hebrxo), est tameu cxteris brcvior ouini- brxus refragalur.
bus, qui varii cx ea versione laudantur.
h Variam habcnt divisioitcm Ganonis cxcmplaria:
1203 S. IHEitONYMI DIVNA BIBLIOTIIECA. 1204
suum], A vidit, el ccnlremuil tcrra.
el in malilia sua perdel eos : Montes sicul cera tabefnclisunl a facie Dotnini :
perdcl eosDominttsDens noslcr. * a [iiciedomiuatoris omnislerrce [k\. oroisj.
[A'CV.J Vcntie, laudemttsDominum : Annuntiaverunt cwli jusliliam ejtts,
Jubitemus pelrm Jesu \h. forti salulari] nostro. ct viderunl omnes poputi gloriam ejus.
Prmoccupemus vullum ejus in actiouc [h. confcssionc] Confundantur universi quiserviunt sculptili,
graliarum : qui glorianlur in idotis :
in canlicis [h. psalmis] jubilemus ei. Adorale eum, omncsclii.
Quoniam (urlis [h. Deus] etmagnus Dominus, Audivit, el Iwtataesl Sion :
el rex inugnus sttper omnes deos. ef cxsnltaverunl fdicc Jtidm,
In cujus manu (undnmenla terrm, propter judicia lua, Domine.
et excetsamontium ipsius sunt. Tu enim Dominusexcelsus super omnemterram :
Cujus esl mare : ipse cnim fecit illud, vehemenlerelevaluses snpsr omnes [Al. u/iii'ei'sos]
el siccam manus ejus plasmaverunt. cleos.
b
Venite, adoremns et curvemur : Qui diiigitis Dominum, odite malum :
flectamus cjenttaante faciem Dotnini (actotis nosiri, cusloditaiiimas\sanctorum[h.misericordium]suotum,
Quia ipse Deits nosler : de manu impiorum eruel eos.
et nos popnlus pascum ejtts, el cjrex[h. oves] tnanus Lux orta [h. seminata] est justo,
ejus. 11reciis corde twtiiia.
llodie si vocemejus audicritit, _ Lwtamini, jttsli, in Domino,
noliie obdurarc cordavesira,sicutincontrudictione: et coiifiteminimemoricusnnctceejus.
sicttt in die lenlalionis in desetio.
Vbi ieiitaverunl me pcitresvestri: CANTlCUM [ll. PSALMUSj.
probaveriinl me, el viderunt opus meum. " [ACVJJJ.J Cantale Dotninocanticum ttovitm,
Quadragima annis dispticuii ntihi gencratio : quia miratilia (ecit:
et dixi, popitlus errans cor.lc est, Salvavit [Al. Salvnbii] sibi dexlera ejus,
el non cognoscensvins tneas. et brachium sanctum ejus.
Etjuravi in (urore meo, Nolum fecit Dominus salutare suttm :
ul non introirent in requiem meam. in conspeclu[h. inoculii] genliumrevetavil [Al, re-
]XCVI.] Cantaie Dominocanlkum novum: velabil\ justiiiam sttam.
cantaie Domino, omnis terra. Recordatus est misericordimsuw.
Canite Domino, benedicitenoinini ejus: et veritalis sum dotnui " Israel :
anntintiate de die in diem salulare rjus : viderunt omnes fines tcrrm salutare Dei nostri.
Narrate in genlibus gloriam cjus : Jubilate Domino, omnis lena :
in universis populis mirabilia ejtts. vociferamini, et laudale, el canite [h. psallite].
Quia magnus Domintts, et laudabilis nimis : Canite \h. Psallile] Dominoin cilhara :
terribilii esl sttper omnesdeos. in cithara et vocecarminis [h: psalmis].
Omneseiiim dii populorum sculptilia [h. idola] : In lubis il clangore bticcinm:
Domiiiusaulem cwlosfecit. jubilale coram rege Domino.
Gloria, etdecor ante vullumejtts : Q Tonet tnare et plenitudo ejus :
fortitudo et exsuliaiio in sanctttario cjus. orbis et habitalores ejus.
Afferle Dominofamilimpopnlorum : Flumina plaudenl manu \h palma] :
afferle Dominogloriam et forliliidinem. simtd monteslaudubnni.
Afferle Dominog'oriam nomitii ejus : Ante Dominum, quia venitjudicare terram :
levale munera, et inttoite itt alria ejus. '*jiidicctbitorbeinin justitia,
Adoraie Dominumin decore sanctuarii: el populos in wquittttibus.
paveat a fctcieejus omnis lerra. [XCIX.] Domiw.s regnabit, comtnoveanturpopuli:
Dicite ingentibtts, Dominus regnaml, scssor Chernbim, concutialur terra.
d
siqnidem appendel orbemimmobilem. Domintisin Sion magnus,
jtidkabit populos in wq:inalibus. et excelsusest super omnes populos.
Lcvlamini, cwli, et exmlicl teria : Confileantur nomini luo tuacjuo,
tonei tnare et plcnitudo ejus. et lerribiti sancloque \h. mttqiicet lerribilis, sanclttm
Gaudeat ager me.nsel onmia qnw in eo sunt : nomeiiejus; el foriifndo!,
lunc laudcibunlnniversa licjna saltu>. ct imperittmregis judkium diiicjit.
Anle faciem Domini qiioninm venit, Ttt fundasli mquiiales :
quoniam veniljudicare tetram :
" Judkabil judicium eijustitiam in Jacob tu fecisti.
orbemin juslitia, Exallttte DomiiiumDemn nostrum,
el popnlos in fide sua. et adorale scabellum pedum ejus : quia sanctus \k\.
f
[XCVII.] Dominus regnavit, exsultel tcrra : sanctum] est;
n-*
twtabuntur insnlm ntttliw. Mosesel Aaron in sacerdotibusejus,
Nubes et caligo in circuitu ejns : et Saniuel in his qui invocant nomen ejus;
juslitia et judicium firmamentum solii ejus. Invocabant Dominum, et ipse exaudivit[k\. exaudie-
Ignis unle faciemejus ibit, but] eos :
et exurel per circuiltim hostes ejus. in coluinna nubis loquebatur ad cos.
Apparueruni \h. Ulttxerunt]fulgura cjus orbi: Custodierunl [Al. cusfodic/iaufjlestimoiiia ejus,
a Iterum Cistercicns. prxfigitex Vulgata versione f Idem Cisterciens. in fuliiro regnabit, exsultabit.
tiluluin hunc, Lans Cantici David. Ad hxc altero Reginx aulein ins. tantiiiti exsnltavit, rro exsultet.
psalmi versu, JesuChristo habel, pro Je.su nosiro. f Noslri mss. omnes Jctcob pro Israel leguut.Con-
b Duo e nostris inss. citrvemus et fieclttmus cje- jicere auiem hinc licet, illud quod in Grxcis
aliquol
ntm, elc. Paulo quoque post, quia ipse est Deus, eic. exemplarihus addiiur proxioie supcriori versiculo.
~ Addnnl nostri oniues inss. ilta: lernie cum ve- Toi u bi
'lav.w1?, legilur, S-XV/JTOVJ TOUi/\iovg aOTOu(r£>
leri interpretatinne Vulgaia. non co periinere, sed inai-jjin.ilemcsse lectio-
d Duo liisi. in inslauti, appendit, tuin pari omnes 'ia-/.M§) neni, pro variante nominis lsrael olim appositam,
consensu, iu mquilate. perperain deinde inlcxtuin inlrusam.
" Cisterciens. nis. Judicare : ctctim alteiofteginx b Denuo Cisterciens. ros. judkare orbem, elc, Vi-
tn justo, pro justitia. desis supcriorcm psalmum XCVI in fine.
»ff5 LIRER PSALMQRUM. 1206
ei prwceptumquod [Al. (ac. girod] dedit eis. . j v non placebit in coiispectuoculorummeorurh.
Domine Deus noster, tu exaudisti eos : Mane petdam omnes impios lerrm,
Domine, propilius (uisli ets. ut interficiam de civitaleDomini
el ullor super commutationibus[h. adinvenlionibus] universosqui operantur iniquitatem.
: eorum. ORATIO PAUPERIS QUANDO SOLLICITUS FUER1T, ETCORAM
Exaltate Dominum Deum nostrum, DOMINO [ll. INCONSPECTU DOMINlJ FUDERIT ELOQUIU»
el adorate in monte sancto ejus: SCUM.
quid scmctus Dominus Deusnoster. [CJJ.J Domine, audi [Al. exaudi] orationem me.am,
CANTICUM [ll. PSALMUS PROCONFESSJONE] IN GRATIARUM et clamormeus[h. deprccalio mea]ad leveniat.
ACTIONE; ne abscondas fdciem luam a ive.
Jubilate oritnis In die.iribulationis mem inclina ad me aurem tuatn :
[C.] Deo, lerra, m quacumque die invocavero ^velociler [h. fesfi--
. seiH-ife D omino in twlitia.
Tngreditriinicoram eo in taude: na], exaudi me.
scitotequoniam Dominusipseest Deui. (2uonirintconsumplisunt sicut fumus dies mci, -'
et ossa mea quasi frixa contabtterunt.
Ipse
' [ecitnos, elipsius sumus, Percussum es( guasi (enum et are[actum est cdr meunt:
popttluf ejus et grex [h. oves] pasctlwejus.
lngredimini portas ejus in graliaruth actione [h. in Avocegemitusmei, gttta oblitus sum comederepcinemtnettti
confessione], ddhmsil osmeuni carnimem. - .-
atria ejus in laude : •
\ Assimilatus sum pelicano desetti:
Confttemini et, benedicite riominiejiis ." ] sum °
quasi bubosolititdiriunt;
Quia bonus Dominus. factus
In sempiternum [n. swcUlutri]misericordid ejus, Vigilavi, et fui sicut avissolilarid super iectum.
et usque dd geherationetnel genetationetn fides ejds. Tota die exprobrabant mtftt inimiciihii:
exsultantes [h. irisultanles mihi] per me jttrabant. '
DAVID CANTICUM [ll. PSALMUSj. Quia cinerem sicul panem comedi,
[CJ.J Misericordiam eijudicium cantubo : et potum tneum cum flelu misctti.
tibi, Domine, psallam. A facieindigualionis tum et irm litce:
Erudiar in via perfecta quia levasti [ AI. elevasti] me, el allisisti me.
quando venies ad nte : Dies mei f quasiumbtainctinaiisunt, '
Ambulabo in simplicitate cotdis mei el ego quasi fenum arui.
in tnedio domus niem. " Tu autem, Domine, in wternttm permanes
Non ponam coram oculis meis verbum Belial; et memoriak luum in ijenerationeei qeiieratione.
fiicientenideclinationes odivi, nec adhmsit milti. Tti sttscilans [h. surgens[ misereberis Sion :
Cor pravum recedel a tne : quia tempusut [Al. ad. est\ miseredrisejiis,
malum nesciaw. qiioniam venit tempus [h. condictum]^.
b
Loquenlem [h. detrahenlem] in abscondilo contth Quoniam placitos fecerunl servi lui lapides ejtis,
proximum suum [h. iodalem suurn], et pulvere.mejusriiiserabilem[Al. mirabiteiii].
hitnc inierficiam: El timebunt genies nomen Domini,
Sttperbttm oculis et altum corde, et universi reges terrw gloriam luam.
b
cum hoc esse non poteram. (. Quia wdificavil Dominus Sion :
Ocuti niei ad fideles terrm, ut habiienl mecum; apparuii in gloria sua.
ambulans in via simpliciter, hic ministrabit mihi^ Respexit ad orationem vactti [h. effossi],
Non habilabit in medio domvs mew^ et non despexit oratiOnemeorum.
faciens c dolum, loquens mendaciumj Scribaiur hoc in genercttioiienovissima,
~ MemmianusCanon, verba Belial. Aliquol mss. 1 Tres mss., Carcassonensis, Vaticanus, et S. Mi -
verba diaboli. MART.—Reginx ms. coram octtlis meis Chaelis , sicul umbra inclinata. MART.
fuperbttm Bciial. 0!im in antiquis editiouibus Spe- « Canun Memmianiis cum Regio ac Corbeiensi
culi S. Augustini legeliatur, verba Belial. manuseriptis^ quoninm venit tempus , quoniam venit
b Idem nis. essenon potero. pacium. Iia qnoque s.criptum erat in Carnutensi aute
"
Legit S. Augiistinus in Speculo malum, pro do- ejus emendationem. ln Hcbrxo nihil estquod faveat
lum. huic geminationi: undetamqnam superflua abjicienda
d Quidam mss. adduiit ie. est; et nisi fallat nos opinio, duplex bic adcstejusdem
e Aliter hunc versum interpretari videtur lliero- lextus Hebraici interpretalio Lalina. MART.
nyums in epist. ad Sunn. et Fretel. ubi ait: t In Ile- : —Altcrnm hocce hemislichium cum nostri, lum
brtco pro nycticoraceverbum ROSscriplum esl; qiwd aliquot penes Martian. mss. hic addunt , gno-
Aquila, cl Sepiuaginta, el Theodolion, et Quinla Edi- -*niam venit paclum. Quibus cum nihil sit quod re-
tio, tiycticoraeem interpretati sunt; Syminaclius iipu- spondeat sive in llebrxo, sive apud antiquos inter-
pam; Scxta Editin nociuam, quod et nos magis se- pretes, proniim est opinari, ejusdem in sacro textu
quimtir. Denique ubi apud nostros, et Grxcos legi- scntentix gtnssema , sive aliam interpretationem
tur : Factus sum sicut nycticoraxin domicilio, apud hanc esse. Et vero r.yiD nomen, quod Hieronymus
Hebrxos dicitur : Factus suni sicut noctua in ruino- vertit tempus, nescio quem proprie sonat annorum
sis. Ploriquc htibonemcontcniinsesigiiilicaiiputant.) fluxtim, sive ccrtam periodum per condicta tempora,
Notniidum veio pro hodierno Hebrxo D1_DKechos , nt ex Daniele nou uno in loco colligimus. Qui adeo
llieroiiyinuin legisse D1__,Itibus, sive chebos, ut fidein pactum hic vertii, non (wdus, et quod TV~0.in He-
nobis faciunt onines niss. codices epistolx jam dictx braico sonat, sed pactum tempus, sive constitulum
ad Stinii. et Fretel. in qua S. Doctor verlit, skut innui voluii. Notuin quippe cst, hxc Psalmi verba ad
noclua inruinosis, quod hic in psalierio inierpreta- prxdictam ab Jeremia, c. 25, 11, atque alibi anno-
tur, sicut/wfrosoliludinum. Pltira de JJoset Chosin an- rum periodum referri, quo exacto temporis spatio,
nolalionibus Prodromi curiosus lectnr invcniet. MART. de instauranda Sion urbe, ac solvenda capiivitate
— ln episl. quam el Marlian. lau-dat, ad Sunniam et promissum a Deo fuerat et constitutum. Hcbrxus
Fretelam, probasse videturmagis, sicut noctua itt rui- quoque sclioliasles supra ad Psalm. LXNV, V. 2, con-
nosis. Nihilosecius arguere ex eadein lieet, malyisse dictum interpreiari illud nomen voluit.
bic S. Internretem receptx passini opinioni assentiri, hIn Canone Carcassonensi, inqtie duohus aliis mss.,
siquidem addil, Plerique bubonemconlentiose siqnift- Vaticauo, et S. Micbaelis , quos Carcassoneiisis pe-
can puiant. Yidc, si libet, qux ad eum locum obser- dissequos nominamus, hnc niodo legitur : Quoniani
vamus. placuerunl servis luis laphles ejus, elpulveri ejus mise-
1207 S. HIERONIMI DIVINA BIBLIOTHECA. -5208
el populus qul creabllur laudabit Dominum. i Quanlum longe est oriens ab occidente:
A
Q.ioniamprospexit r/eexcelsosancluariosuo : lanlum longe fecil a nobisscelera noslra :
Dominus de cw'.oleiram contemplalusest. Sicut miseremr paler filiorum,
Vt audirel gemitum vincti, miicvtusesl Dominuslimcmibusse :
nt solverelftlios tnortis. Ipse enim norit plasmalioiuin[li. cogitalionem] no-
Vt narreiur in Sion nonten Domini, s'ram :
et luudulio cjv.sin Jerusulem. recordcitttscsl qvia pulvis surc.us. "
Cum congregaii fuerint populi simiil, llomo'quasi herba cliesejtts : sicut (los agri sic flo-
et regna ul serviant Domiuo. rcbit.
Afflixit in via fotiitudinem meam : Quia spiritus pertrattsiii etun, el non subsibtet:
abbreviavildies meos. et non cognosceteum ullra locus ejus.
Dicam, a Deus meus, ne rapias me in medio dierum Misericordia aulcm Domini ab mlerno [h. a swculo\,
meorum: et usqueinwternum [h. insmculum]supertimenteseum:
in generalionegenetalionum anni tui. et juslilia ejus in filios fitiorum.
A principio ierram fundasli, Hit qui cttslodiunt paclum ejus,
et opus manuum luarum cceli. et recordantur prwceptorum ejus ad faciendum
lpsi peribuitl^tu autem stabis, [Al facienda]ea.
et omnesquasi vestimenlumatlerentur. Dominusin cwlostabilivit thronum suum,
quasi pailium [h. vestimentum] mulabis eos, et mu- regnum iltius omnium f domiiialur.
tabuntur. BenediciteDomino, angeli ejus,
Tu aulem ipse [Al. ad. es\, j*.
] fortes robore, facientes vcrbttmcjus:
et anni lui non deficknl. obedicnlesvoci sermonis ejus.
Filii servorumluorum habitabunt, BenediciteDomino, omnesexercitusejus,
et semeneorum ante [aciem tuam [Al. eorum] perse- minisiri eius qui (acilis ptacilum illius.
verabil [h. dirigelut]. Benedkite Domino,wtiversa opera ejus,
b in omnibuslocis potestaiisejus :
, DAVID. benedic, anima v.tca, Domino.
"
[CJJJ.] Benedic,jirtima \k\. ad. inea], Domino, [CJV.j Beitedk, anima mea, Domino.
el omnia visceta meanomini sancto ejus. Domine Dettsineus, magnificaluses nimis.
Benedic, anima mea, Domino, Gtoria el decore incluluscs :
et noli oblivisci omniumtetributionum ejus. amiclusluce qucisivesi.mento :
Qui c propitiatur cunciis iniquiiatibus tuis, Exlendens coelosnl pellem,
qui sanal omnes infirmiiates tuas, Qtti legis [h. iexil]aguis cmnacidaejus :
Qui redimit de corruptione vitam titam, Qui ponis [h. posuil] h nubescurrum snutn :
qui coronat te in misericordia et miserationibus. qui ambttlas [h. ambulat] super pennas venti.
Quireplet [h. dsatial] bonisornamenlttmluum : Qiti facis angelos tttos \h. facil angclos suos] spirittts :
innovabitur sicuf aquilmjuvenlus tua. ministros luos [//. SHOS] ignem urenlem.
Faciens justilias Doniinus, Qui [undasti [h. fundavit] lerram super bases suas
et judicia cunclis qui calumniamsustinent. [Al. basem suam] :
Notas [ecit viassuas Mosi : non commovebilur[«. ut non commoveatur]in swcu-
filiis Israel cogitationes[h. adinvenliones]suas. G tum et in smculum[h. et ultra].
Miserkors el clemensDominus: Abysso[Al. abyssum\quasi vestimentooperuisti eam :
patiens \h. lardus ad furorem] etmullmmiserationis. super montesstabnnt aqum.
Non in sempilernumjudicabit ]h. /ifigaZiit| : Ab increpalionetua [ucjient:
negue in mlernum irascetur \h. in smcitlumperseve- a vocetonilrui * liti (ormidabunt.
rabil\. Ascendentmonleset descendenlcampi,
Non secundum peccata nostra fecit nobis: ad locum qucmfundusli eis.
neque secundum iniquitates nostrasretribuil nobis. Terminum posuistiqucm non pertransibunl:
Quanlum enim excelsiusest cwlttmterra [Al. a terra], nec revertentttrui operiant terram.
tanliim conforlata est misericordia ejus super timen- Qui i emitiis [ontesin convatlibus,
les [Al. limentibus]eum : ul inlermedios tnontes- ambulent.
rebunlur. Canon tamen legit, servis tuis, pro servi superstruere. Mox Cislerc.ens., ms pot/ts uufce/n,et
tui. MART. cum Regio, currum tuum.
a Reginsems.: Dicatn, Domine Deus meiis, etc, et • Reginx ms. pronomen fui tacct : tum Cister-
Cisterciens.: in ditnidiodierttm tneorum, ctc. ciens. in instanli legit, Atcendunl monies, et descen-
b Ms. Cislerciens. Jpst David : lum primo stalim dunt campi.
verbo Benedkam pro Benedk. -
° Idem ms. propitiabilur : lum pro relativo qui. u i Exemplaria Canonis, cum mss. S. Michaelis, lc-
lertia persona : Qui emillit fontes, etc. Scholia
ac tertii ab hoc versus et guntin
subsequentis copulam quoque marginalia, ut vides, terliara renuutiant per-
ponit. ubi secundam cxpressit Hieronymus. Al hxc
d MaleCarcassonensis, Memmianus, alqueVatica- sonam, omiiia dissolvit S. Doctor, cum Sunniam ac Frele-
nus mss. retine.nl pronomen prirox personx, juven-! lam hunc in modum alloquitur : A quibus breviler
tus mea : nisi Hieronymus legerit forte 1TTS"_ neurai cum ad Deum setmosil , quasi ad
hodierno habet affixum qumrile, quomodo
pro i^tflSi neurajechi, quod alium
secundx per.-onx femininx cum jod paragogico, ut' sic loquensprophela repenle inuletur : maximecum
alibi in Psalmis, more Syrorum. MART. incipiat : DomineDetts meus, magnificatuses tie-
0 Denuo Cislerciens. ros., sicut jlos agri florebit, omniaacl hementer ; con(essionemel decoreminduisti... Si ergo
secundam personamsunt, id esl, ad Deum:
quia spiritus pertransivit in eum.
t Reginx ms. in futuro, dominabitur. qnomodo in uno versiculo tettia persona subito , cl
extra otdinetn inducitur? Et ilerum eadcm objecta
s Nomen David pro titulo Cisterc. ras. prxponit, diluens : Sed non polest, inquit, aliud ad ipsum, aiiud
quo*•tamen Hebrxus caret. de ipso dici : Aut omnia quasi ad Deum loquebalur
Videtur S. Paler ad veterum se maluisse lectio- prophela : aut omnia ad aiiitin de eo Cttm
nem inlerpretum conformare, qui legendi verbo usi autem pleraque ad ipsnm dirigamur ; referebal, el ea , qttm am-
sunt, ut et LXX 6 <n-sya?-»v : aut forte cum iis legit bigua sunt, ad ipsius personam dirigenda sunt. MART.
in Hebr. rrcf.n pro rnpD, quod nunc legitur, ac k Nostri omnes mss. fluant pro ambulent: et mox
proprie sonat contignate, sive labulatum fornicera minori numero, reficiai onager, etc.
1209 LIBER PSALMORUM. 4-10
Vl Iribanlomniaaninialia regionum, A [CV.j ConftleminiDomino, invocate nomen ejus :
ei reficianl onacjri sitim suam. nolas facite populis cogitaliones[h. adinventiones]cjus.
Super eavolucres cwlimorabunlur: Cantate ei, el psallite illi :
de medionemortimdabunt vocem. h loquimini in universis mirabilibus ejns.
Qui irrigas montes de cmnttculisluis. Exstiliate [h. Laudamini] in nomine cattclo ejus ;
de [ruclu operinn tutntm implebitur [h. saliabi- Iwtetur cor qumrenlittm Dominum.
tur] lerra. Qumrite Dominum et lirtutem ejus :
Gerr.iinans herbamjumeniis [h. san".], qumrile faciem ejus jugiter.
et (enum servilutihotninum; Recordamini mirabilium ejus quw fecit:
Vt editcat punem de letta : signorum l/t. prodigiorum] el judiciorum oris ejus.
et vinum twtificcl cot hominis. Semen Abraham servi ejus :
Ad exhilatandam facietn in [h. supet] oleo : filii Jacob elecli ejus.
panis cot hominis tobotat. Jpse DominusDeus noslet:
Salurabuntur ligna Domini : in univetsa lerra judicia ejus.
cedri Libani quas b planlavit. Recordatus est in wternum [h- swculum] pacli sui:
Ibi aves nidificabunt, vetbi, quod prmcepit [h. verbum prrecepti] in mille
milvoabies domus ejus. generaliones.
Monles excelsi
~ cervis : Qttodpepigit cum Abraham,
petra refugium herkiis. et juramenli sui cum Isaac.
Fecil tunam per tcmpora : g Et firmavil [h, slaluii] illud ' Jacob in ieije [h.inprm-
sol cognorit d cubitum suum. ceptum] :
Posuisti tenebras, et (acla esl nox : Israel in pactum sempiternum.
in ipsa moveniur [h. repunt] omnesbeslimsylvm. Dkens,tibi dabo lerram Chanaan :
Leones rugienles ad prwdam, funkulum limteditalis vesttm.
et quwrentes a Deo escam[Al. escas] sibi. Cum esse/if utrt pauci,
Oriente sole recedent, modici et advenm in ea.
el inspeluncis [h. in cubilibui] suis cubabunt. Et transierunl [h. ambulaveruni] de genle ingentem,
^ Egredielur homo ad opus suum, et de regno ad populum alterum.
et ad servitutem suam usque ad vesperum. Non dimisit hominem, ut noceret [h. calumniaretur]
Quam mulia sunt opera tua, Dotnine! eis,
omniain sapienlia [ecisli: el corripuil pro eis reges.
implela esl terra possessionelua. Nolite tangere chrislos meos,
Iloc mare mugnum et laltim tnanibus, et prophetas meos nolile affligere.
ibi rcpiilia innumerabilia: El vocavit [amem super terram :
animatia parva cutn grandibus. omnctii virgam \h. bacutum] panis contrivit.
lbi naves f pettranseunt : " Misit ante faciem eorum virum :
leviathan islum plasmasli ul illuderel ei. in setvutn venumdatusest Joseph.
Ontniain te sperant, Afftixerunt in compede pedes ejus :
ul des ciburneis in lempore suo. in ferrum venit anima ejus.
Datile le illis, colligenl : C l/sgue ad lempus donec veniret sermo ejus:
aperiente le manum tuam, replebunlnr [h. satura- eloquiumDomini probavit eum.
bunlur] bono. Misit rex [h. regem], et solvit eum.
Abscondesvulium luum, lurbabuntur; princeps [h. dominatorem] populorum, el dimisit
auferes spiritum eorum, deficient, [h. solvit] illum.
et in pulveremsttum teverleniur. Posuit eum dominitm[h. dominalorem] domus suw,
Emiltes spiritum tuum ct cvealjuntur, el principem [h. dominaloretn] in omni possessione
el instaurabis fticietnterrm : sua.
Sit gtoria Domiiiiin sempiiernum [h. in twculum] : Vt erudiret [h. cas'igaret] principes ejus secundum vo-
tmtabilur Domitnisin operibus suis. luntalem suam,
Qui respicit icrram et trcntel [Al. Iremif]: et senes ejus sapientiam doceret.
fangti monteset fitmabunt. Et ingressus est lsrael [Al. add. in] JEgyplum,
CantaboDominoin vita mea : el Jacob advena fuit in terra Cham.
psallam Deo meo qu.mdiu sum. E( crescere fectt popultim suum nimis,
Placeat ei eloquium meum : et roboravil eum super hostes cjus;
ccjo[Al. ad. aufem| twtabor in Domino. i Converlit cor eorum, ttt odio haberent populum ejus.
Deficianl peccatores de terra, ut dolose agerent conira servos illius.
et impii ultra non sint: Misil Mosen servum suum :
benedic, anitna mea, Domino [Al. Dominum\. Alle- [Al. add. elj Aaron, qttein elegit sibi,
luia. JJ Posttil in eis verba siynorum suorum,
* Quid notarc volueritScholiastesnoster, nonpos- tiesrecanlatam. MART.
sumus divinare; quianullum estverbum llebraicum d Duo ms., occubitumsuum.
° Cistcrciens. liber, in instanti, egreditur.
in his versibis, quodsanscribatur, vellegitur.MART.
b Nedum mss. quibusutimur, pari omnesconsensu f Idem ms. naves perlransibunt.
~ Ita
legunt in secunda persona planlasli : verum ipse Memmianus Canou, cui consnnant mss. qunm-
etiam a>sertor hujusmet lectionis est S. Paler in plures: Canon autem Carcassonensis ac ms. S. Mi-
Commeniariis ad Isaix cap. n, col. 59, ubi, ln cen- chaelislegunt manifestius juxla Hcbrxum , ut tucle-
lesimo, ait, leriio Psalmo legimus juxla llebraicam res ineo. Quod abscholiaste vidcturderivatum. MART.
veritalem , Salurauuntur ligna Domini, ct ccdri Li- h Sine prxposilione in legimus in Mcmmiann ac
bani, quas tu planlasli. Nihilosecius cum in tertio Sorbonicn mss., Loquimini universis mirabilia ejtts.
legat Hebrxus textus yi__, nihil bic censeo immu- In Carcassonensi et ms. corlice S. Mich., Loquimini
tandum. universa mirabilia ejus. MART.
c Editi, refugium hetinacii. Carcassonensis Cauon • Hic vero Cisterciens. ms. cum Jacob tn lege :
ut et Memmianus, refugium cunkuli. Id legunl simi- cumlsrael in paclum, etc.
jiter mss. Sorbonicus, et S. Micltaelis.In has varinn- i Duo cnostrismss., etconvettit. Mov unusReginx,
es lectiones consulc Hieionynii epislolam jam ccn- ul dolos arjerent.
1211 S. IIIERONYMIDIVINA BIBLIOTilECA. 1212
\. cl portentorum in terra Cham : A cecinerunlqiielattdem [AI. latides] ejus.
Misil tenebrus el conlenebravit, Cito \lt. Festinalo] obliti sttnl operiim itlius :
el non (iierunt incrcctulivetbis ejtts. nec exspectaverunlvoluntatem[h. consilium}cjus.
Commutavitaquas eorttm in sangttiiiem, Et desideraverunt desideriumin dcsetio,
et occidit pisceseorum. ct lentavcruiilDeum in solitudine.
Ebullivil lerra eon.m tanas : Dedit erqo eis pcliiionemipsoruiii,
incubiitbits [Al. cubkutis] rcgum eotum. el misii tenuiiatemin aiiimameorum.
Dixit, et venit musca omnimoda: El zcltai sunt Mosenin caslris :
citti(es [h. peclkttli] in universis lerminis eorum. Aaron [Al. el Aaron] stinclumDoinini.
Dedil pluvias eotum graitttincm: Aperta est lerra, et dcvoravitDathan,
igitetn flammantem in terrcteortim. el operuit synagocjamAbiram.
Et percussit vineam eorum, et ficum eorum. Et succensttsest ignis insynagoga eorum :
cl confregillignum (inium eorum. flamma exitssit impios [h. monles].
Dixit, et venil locusla, Fecerunt vitnlitmin Horeb,
el brnchus, cujitt nonerat numerut. ei adoravcrunt conflciiile.
El comedit omne fenum lerrw eorttm, El mtttaveruntgloritim suam,
el devoravil[ructum terrm eorum. in siniilitudinemboviscomedentis fenum.
Et percttssit omne primogenilum in terra eorum: Ubliti suni Dei salvatorissui:
primitias universi paritts [h. doloris] eorum. qui fecit magnatia in /Egtjplo.
El edttxit eos cum argento el auro, ^j." Mirabitia in terra Cham :
et non eral in iribubus eoruminfirmus. lerribilia super mare Rubrttm.
Lmlata esl /Egyptus cumecjrederentur. Dixil erqo, ul comererel[h. disperderet] eos:
quoniam irrueral terror coriim super eos. nisi Moseseleclus ejits
Expandit nubemin tenlorium, stetisseltnedius conira facicmiltius,
et ignem ul lucerel nocte. vl converteretindignaiioitemejns, et non intcrficetet.
Pelierunl, et adduxil orttjcjometram[h. colurnicem], El 'despexerttnilerrtim desiderabilem:
et pane cwlesti saturavit cos. nec crediderunl sermoni ejns.
Aperuit petratn el fluxerunt aqum: Et n.urmitraverunlin tabernitculissuis :
cucurrerunt in aridis flumina. tion audieruni voceinDomini.
Qttia recordaltts esl verbi scinciisni: El elevavilmanum suamsuper eos,
cttmAbrahamservosuo. nl dejiceret eosin deserio.
Et eduxil populum sunm in twiilia [h. cum cjaudio]: El ut dejiccrel semeneorumin gentibus,
" i» laitde eleclossuos. el dispergerel eosin terris.
El dedit eis lcrras [Al. ffiram| gentium, Et coiisecralisuni d Beel-Pheor,
el /a/iorem[Al. laborcs] trtbttum \h. plebium] pos- s. el comcderuni vkiimas morluorum.
sederunt. El concitaveruntin sludiis suis,
Vl cuslodirentcwremoniaseius, el percttssit" eos plaga.
et leges ejus servarent. Alleluia. Sleiit aulein Pltmees, et dijudkavil:
et esl retenla percussio.
ALLELUIA. /( El reputalum est ei in jitstiliam:
|CVJ.| ConfiteminiDominoquoniam bontts: in geficralioneet generationem usque in mletnutn
quoniamin mternum\h. swcultiin\misericordiaejus. s. \h. swculum\,
Qttis toquelurforliludines Domini, Et provocaverunlsuper uquam conlradiclionis,
auditas faciet omneslattdcs ejus ? et afflictus esl Moes propler eos.
Beati qui custodiunt judicitim, Qttia provocaveruiilspiritum ejus,
ei
faciuni [Al. faciunt]jusiiiiam in omnitempore. elpraxepit \h. proluiU]in labiis suis.
Recordaremei, Domine, in rcpropitialione populi lui: i: Non exlerminaveritiitpopnlos
visita nie in salutari tuo. quos dixil Dominus eis,
Vt vidcciinbona electorumtuorum, Et commixtisitnt gentibus.
et twier in tmtitia gentis tum: et didiccrttnl opera eorum.
el exsutiem cum hwredilale tua. El servierunl sciilpliUbits\h. tr/o/is)eorum,
Peccavimus cutn patribus noslris : el faclum est eis in scandalum.
iniquefecimus, impie egimus. Kl immolavcrunlfilios suos,
Patrcs nojri in /Egypto noit imellexeriint mirabilia \ia ct filias suas dwmonibus.
lua [h. sunt erudili mirtibilibuslnis\. Et cffuderuiiisttngtiineminnocenlem:
^ non sunl recordati muliuudinis misericordiwtum. sangiiinem filiorum suorutn et filiarum suarum,
h
Et ad iracundiam provocnverunlsuper mareinmari zri idolis\ Cltanattn.
qttos iinmolaveruntsculptilibus\h. r
Iiubro : Etpolluict\h. conlaminula] esl lerra [Al. add. tnj
salvavit autem eos propter nomen suum, sanguinibus:
ut osteitderetforlitudinem suam. D et coiuquinalisunl in operibus suis,
Et comtninatusest mari Rubro, el aruit: et fornicati sunt in studiis \h. adinventionibus]suis.
el transduxit eos per abyssosqttasi in deserto. Iratus est iiaque (urot Domini in popiilumsuum,
Et salvavit eos demanu odietttis, el abo-.ninalu+ettliwreditalemsuatti.
el redemit eos de manuinimici. Eldedil eos in maiiu genlium,
Et" operuerunlaqucvhostes eorum: cl dominatisunl corum, qtti oderunl eos.
unus de ipsis non superfuit. Et afflixerunt cos inimici sut,
Et crediderunt verbis ejus: et humitiati sunt sub ntanu eorum.
" Iidem noari mss. ° Ambo exernplaria Cannnis, Memmianum scilicel
aliiqtie apud Martian., laudan-m-
les pro in laude. ac Carcassouense nec non alii duo niss. codiccs :
b SolusCarcassonensis ms. legit liic, ei irrita:erunl
<ii( Siefti Phinees et exoravit. Addit iusuper codex Mem-
super mare, etc. MART. inianusvocera autcm. Hlelitantem Phinees, elc. MART.
c Cisterciens. ms. minori numcro, Et operuit uit ' Canon Carcassonensis : Ei aclulterata est terra
aqtta, etc.
d Idem ms. Beel-Phegor: ac plus habel paulo post, sunguiiie. Meinmianus ct Snrhonicus mss., Aduttero,
st, est ierra per sanquinem. MART. ;
conciiaverunteum in, elc.
1213 LlbER PSALMORliM. 1-1.
Mttliisvicibitsliberavitcos : A El inunotenl hoslint cjraiitirum[//, confcssionum],
ipsi vero provoccibanlin consiliis suis, e.l ttarrent opera ejus in laude.
cl hiiinilialisitnl propler iniquitalcm suam |A1. ini- Qui descenclttni! tnure i;i ncivibus:
qiiitutes suas]. facientes opus [Al. operaliones]in aquis mttllis.
El vidil tribiilationcmeorum ; Ipsi viderttnl opera Do . ini,
cnm audiret eos rogantcs. el ntirabilia ejus in profurtdo.
El rccordatus est pacti sni cttm cis : Et dixit, et surrexit [h. siatuii] ventus tempcstatis,
ct pmnituit [Al. ad. <umj secundum multitudinem et elecavit gurgites ejus.
miscricordimsnm. Ascendunliu calum, et descenduntinabyssos :
Et dedii eos miscrcibiles: ciiiimaeorum.in affliclione\h. malo] consttmitur.
coram omnibusqtti ceperant eos. Obslupiierunt, et inlremiierunt quasi cbrius :
Salva nos, Domine Deus noster, " el univcrsa sapientia eorum absorpta est.
et coiigiega nos de genlibiis.* Clamaveruntaitiem ad Dominumin lribulalione'sua,
Vt conftteamur" nomini sattclo itto, el de anqtistiis eoruin edvxil eos.
el canamits laudantes te. Statuct \h. Suscitabit] turbinem in tranquillitatcm.
Benedictus Dominus Deus.Israel. ct silcbunt fluclus ejus.
ab mierno,et usque in wlernum[h.aswculo et usque Lmtabuntur, quoniam quieverunt,
in swculum\ : el deduccleos ad porttim qtiem votucrunt.
ei dicet otimis populiis, amen. Alletuia. Confiteanlur Dominomisericordiam ejus,
[CVJJ.J CoiifiteminiDomino,quoniam bontts : ct mirabilia ejus in filios hominum.
"
qiionir.min mlernum[h. swculum]miseticordia ejus. El exallenl eum in ecclesia populi,
Dicattl tedempli \\\. quircde npti sunt] a Djtnino: el in cathedra seniorum laudetil eum.
quos redemit de tnaitu hoslis. Ponel ftumina in desertum,
Et de lerris congregaviteos, el fontes [h. e„i.'usj aquarum in sitim.
ab oricnte et occidente: ab aquilone et mari : Terramfritctiferam in salsuginem :
Erravertinl in soliludine, in deserta via : prm maliiiu habitutorum ejtts,
civiiatem qum hablaretur, non repererunl. Ponet desertumin paludes aquarum ,
Esurieiiteset silienles : cf lerram inviam in fontes [ h. e„ili(s] ctquarum.
anitna coriimm insis cleficiebat. Et collocavil ibi esitriettles:
Et clatnaverunlad Dominttmin tribulatione sua : et (undabuni urbem cid habitandum.
de afflictione [lt. angusliis] eorum eripuil eos. Et [erent agros, et plantabunl vineas:
El b dnxit illos per viam rectam, et facient frttgesgermina [Al. genimina].
ttl venirent in cirilalem habitabitem. Et benedicenteis, et mulliplkcibuiilur niinis,
c el pecora [h. jumenta] eorum non h tmminuentur.
Confitea-.ilitr JJomino misericordiam ejus ,
et mirttbilia ejus in filios hominum, lmmiiiula sunt aulem el afflicta,
Quiasalitravil tinimam vacttam, propter angustiam tnali el doloris.
et animum esiirientemimplevitbonis. El effundcl despectionemsuper principes ,
Ilabilnntes in tenebris el umbra tnorlis, el errare eos faciet in sotituclinedcvia \h. inani].
alligatos inopia et (erro. Et sublevabit pauperem de ittopia,
Qttia provocaveritnise.rmonesDei, iC e( ponel quasi gregein [h. oves] [amilias.
el consilium excelsibl:ispheinaverunt. Videbuntrecii, et Iwlabuniur :
El littmiliiivitin laborecor eorum: el omnis iniquilciscontraltet os sttum.
d corruerunl, et non ernt qui adjuvarel. Quis sapiens, et cusiodiethwc:
El "clctinacerv.nlad Dutniiiiiinin tribiiltttionesuu : et intelliget misericordias Domini?
dc angitstiis corum scilvavitcos.
Et eduxil eos cle lenebriset utnbra moiiis, CANTICUM PSALMI DAVID.
et viuciilucoriim disrupil. [CVIII.J Paralum cor meum , Deus :
Confitcantttr Dominomisericordiam ejus, • cantabo, el psnllam, sed et qloria mea.
el inirtibilia ejtts in fiiios | Al. filiis\ hominum. Consurge j/t. expergiscere],pstiiteritim, et cilhara^... _._
Quia coulrivil poiias areas \h. oslia wrea], consurgam mane \h. expergiscar d'tluculo\.,.-
el veclesfcrreos confrcgit. Confitebortibi in poputis, Domine, .;/ '•
Slultos propler viam [h. cle via\ sceleriseorum, et cantabo tein ualionibut \h. psallam itbi in p/e/ii-
et propler iniqititales \h. de iniquilalibus suis[ 6t(s|. j! -'
alfltclos. Quoniam magna sttper cwlosmisericonlia tua,
Omneincibum abominala esl anima eorum, et usque ad mthera verilas lua. ' '.
et acccsseittnl ad JAI. usque ad\ porlas mortis. Exallare sitper cwlos, Deus : *\ *" {,: \.
i ;•--___'
Et cluinaveruitlad Dominumin tribulatione sua : ct super omnemterram gloria tua.
de [Al. e.' dej ringiisfitscorum satvavil eos. Vl liberenhir dilecli tui :
Misil ve.buntsuum, elsanavil Cos: salva dextcra tua, et exaudi me.
et salvavilde ir.lerttu eorum. D Deusloctttus est in sancluario suo : gaudebo :
Confiieantur Dotninomisericordiam ejus, dividam Skhem [Al. Sicimam], et vallem Soccoth
el mircibiliaejus in filios[h. fitiis] hominum. dimeiiar.
~ Edili habent ef catiamus in laude lua. Canon cum editis libris relinel pluralcm numerum miseri-
,
Memmianus non legit le in fine : ef canamus lau- cordias, ubi antiquiorcs mss. legunl in singulari nit-
danles. MART. scrkordiam, quod nos secuti stimus. MART.
b MeinmiannsCanon : Eduxit eos perviant reclam, d Cisierciens. ms., ceciderunl, pro corruetunt.
in civilatemliabitabilem.Melius quod esl in cditis, ac e Denuo Cisterciens. ms.: Et de angusiiis eorum
cxterismss. codicihus. Carcassonensis legit, ui irenl, liberuvit eos.
u! eenireuf. MART. 1 Quatuor mss. , Qui descenditnt in mare navibus.
pro,
-- M-i.Cisterciens. E( edu.til cos : et paulo post, MAUT.
confileantut Dominomitericordim ejus.. Quain lectio- s In coileni ms. Clamabunt: et mux de angustiis
nem inferius quoque retinet, ubi versiculus istc bis eduxit, pronomine eorum prxterinisso.
terqtie repetitur. h Aciive idero legit ms. non tinmi/iuel.
c Mss. aliquot, Confilcanlur Domino miscricordim • Reginx IHS.,Canto; tum Cisterciensis, Consur-
ejus, et mirabitia ejus in fitiis hominum. Sorbonicus gens Psulierium, eic.
1215 S. IllERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. i-16
JlJeuse«I Galaad, metisesl Manasse, et Ephraim hm- A etquasi oleum in cssaejus.
reditas \h. forl/iudoj capitis mei: £ ei quasi pallium [h. vestimenlum], quo circum-
Sit
Juda"dux \li. leyi(er\ meus. datur,
Moablebespelvismem; et quati cingulum, quosetnpcr accingilnr.
Sitper Idummamprojiciam calciamentummeum .* J
Ilmc est relributio eorttm [Al. his] , qui adversantur
cum Philislhim fmderabor[h. mihi Palmslina (wde- mihi aDomino,
rabitur]. et qtti toquuntur malum conlru animam meam.
Quisdeducelme in civitatemmunitnm? \ autem, Domine" Deus, fac mecum propter nomen
Tu
quis deducetme usgueiu Idummam? tuum :
Nonne lu », Deus, qui ptojecetas nos, quoniam bona est miserkordia tua, libera me.
et non exietas, Deusin exetcitibusnosttis ? iQuoniamegenus, et pauper sum :
Da nobisauxilium in tribulatione : et cor meumvuliieratumest intrinsecus.
vana est enim b salus ab homine. Quati umbra cum inclinalur, abduclus suin,
In Deo erimus fortes [(aciemus virtnlem], cxcussusquasi locusta;
et ipte conculcabithosles noslros. Genua mea vaciltaveruntajejunio,
c
VICTORlDAVID CANTICUM [II. PSALMUS]. et caro mea mutata [h. macilenta] esl absque o'.eo.
[CJX.J Deut d laudabilis mihi, ne laccas: E' ego (aclus sum opprobrium eis :
quia os impii et os dolosi contra me aperlum est. videnlesme muveruntcnpul sttuiu.
Locuti sunt de me lintjua mendacii: Acljuvame, DomineDeusmeus :
et verbisodii circumdederunlme, salca me secundum miserkordiam tuam.
ct expugnaverunlme (ruslra. "» Et [Al. u(J sciant quoniam manus tua hmc :
Pro "o quod eos diligebam, adversabanlurmihi: tu, Domine,[ecisli eam.
ego autem orabam. Maledicentilli, ei lu benedices:
El posuerunt conlra me malum pro bono, restiierunl, el con(undentitr[h. resliterunl, et con-
et odium pro dilectionemea. (usi sunt]: servus autem luus Iwtabitur.
Constitue super eum impium. Induanlur adversarii mei confusioneb ,
et Satan stel a dexttis ejus. el operianlur quasi pallio con(usionesua.
Cum fuetit judkatus, exeat condemnatus: ConfiteborDominovehementerin ore meo,
et otatio ejus sil in peccalum. et in mediopopulorum \h. multorum] laudabo eum.
Fiant dies ejus pauci: Quoniam stabit a dexlris panperis [h. egeni],»
episcopalumejus accipiat allet. ul salvet a judicibus [h. judicantibus] animam
Sinl filii ejus pupilli, ejus.
el uxot ejus vidua.
lnstabiles vagenlut libeti ejus, el mendkent : DAVID CANTICUM [h. PSALMUS].
et e quwrant in parktinis sttis. \CX.]DixitDominus Domino meo, sedea dextris meis,
Scrulelut exactor universa qum habel, donec ponam inimicos tuos scabellunt pedum luo-
et ditipiant alieni lubotemejus. rum.
Non sit qui ejus miscrealut: Virgam [h. Baculum] (ortiludinis tum emittct Domi-
nec qui clemenssit in pupiltos ejns. nus ex Sion:
Fiat novissimttmejus interilus : t_
C dominarein tnedio inimkorum tuorum.
in generalione altera delealur nomen f ejus. Populi tui i sponlanei erunt in die (orliludinis tum:
Redeat in memoriam\h. commemorelur\iniquitas pu- i- itt monlibus [h. sptendoribus]sanctis.
trumejus apud Dominum, Quasi de vulva orielttr tibi
el iniquitas \h. peccutum\matris ejus non detealur.
r. ros adolcscenlimtum.
Sint conlra Dominum sempcr : Juravil Dominus, et non pwnilebiteum,
et intereal de lerra memoriaeorum. lu es sacerdosin wternum, secundumordinem Mel-
Eo quod non est recordatus facere misericordiam: chisedec.
et persecutusest virum inopem, el pauperem : Dominus ad dexteram tuam [Al. a dextera tua],
et compunctumcorde, ut interficeret. percussitiu die furoris sui reges.
Et dilexit matediciionem,qum [Al. ei] veniet ei: Jttdicabit in gentibus,implevit\h. cadaveribus]vulles,
et noluit benedictionem,qum etongabilurab eo. perculiel caput in lerra multd.
Etindutus eit maledklione quasi veslimentosuo, De lorrente in via bibet:
et ingredietur qitasi aqua in viscera ejus: proplerea exaltabil caput.
a Canon Carcassoncnsis cum suis pedissequis5:: b Addit idem ms. sua, el mox indumenlo, pro pal-
Nonne tu , Deus, qui projecisli nos , et non exibiss,, lio legit.
etc. MART. • ldem ms., animam meatn, juxla vetercm vcrsio-
b lidein, vatta est enim salus hominis. MART. .n nein ex Grxco, rr>v-byxfrt /-ou.
•o- u
c Plures mss., Pro victoria Duvidfianticum. Hiero- i Vix duos similes in hoc versiculo inveniinus co-
nymus id minime improbare videtur prxraiione ne dices niss. Canon Memroianus sic legit : Populi lui
Coinmenlariorum in Danielem. At dc liis sufficienter
tcr judices erunt, in die [ortitudinis lum. Carcassoncnsis
—
supra dictum esl. MAIIT. Nostri omnes codicess , vero : Populi spontanei in die (otiiltidinis luw. Cor-
prod Vkloria, elc, inscribunt. bciens. ac Rcg. mss., Populi lui duces sponlunei
Ambo exemplaria Cauonis cum ms. codice S. crunl, ctc. Codex S. Michaelis: Populi tui duccs in
Michaelis: Deus laudem meamne tacueris, ul legimus IUS die, etc.Sorbonicurasecuti sumus, quia veram reli-
iu Vulgata. MART. nere videtur leciionem Hieronyini. Cxterum Canon
e lidem mss. qumrantur, vel queranlur. Ad impres-
es- Circassnn. legit consequenter, in monlibus sanctis.
sam lectionem, qux propior Hebrxo cst, supplc plc Idem insuper cum ms. S. Michaelis omitlit pariicu-
victum. lam quasi, qux tamen scripta reperitur in aliis omni-
{ llebrxus UYJ&schemam,id cst , nomen eorum. im. bus rass. editisque libris. De San-Germanensi Ca-
Quod legitur etiam in Canone Carcassoncnsi, et in none nibil deinceps dicetur, quia mulilus nobis su-
de- perest a psal. xciv.
codicibus rass. qux scholiis raarginalihus viliata de- MART.
prehendimus. MART. — Alii mss. cum Cisterciensi judkes legunt, pro
" Solus Carcas^oniiensisCanon : Domine, Domine,ne, spontanei: alii ducesspontanei; quas eliam Marliau.
pro—DotnineDeus. MART. in suis mss. variantes lectiones reperit. llebrxus
ac, ad vcrbum, Populus tibi Spoiuanmus, ctc.
Cislerc. ms. inverso ordinc, Deus Domine, fac, ._
etc. In Hcbrxo, _-« n'T. j
1217 LIBER PSALMORUM. .218
" A laudabile nomenDomini. '
[CA7.J [Alcph.] ConfiteborDominoin toto corde:
[Beth.] In consiliojtistorum [h. reciorum] etconqre- Excelsus super otnnesgentes Dominus :
galione. super cwlosgloria ejus.
Gimel.J Magna opera bDomini: Quis ut DominusDettsnosler :
Daleth.J Exquirenda cunclis volenlibuseum. qui in excchis habitans.
lle.J Gloria et decor opusejus : °
Ilumilia respkit
Vau.J El justiiia ejus perseveranssemper. in cmloel in tetra.
Zain.J Memoriamfecil mirabiliuin suorutn : Suscitans dc tetta [h. pulvete] inopem,
Helh.J C/emenset misericorsDomiuus [Al. Dens]. et de stetcote eleval patipetem,
Telh.] Escamdedit timentibusse : Vt enmsedere faciat cum principibus,
Jod.J Memoreritinsempilernum[h.smculum]paclisui. cum principibus populi sui.
Chaph.J Forltludinem opetutn suotum annuntiabit Qui collocal sicrilem in donw,'
poputosito, mciiremjiliorum twtanlcm. Allclnia.
Lamed.] Vt det eis hmteditatemgentium. [CXIV.] Cum egredereturlsrael de /Ecjypto: •'.
Mem.J Opus manuum ejtts veritas et judkium : dotnusJttbob dc populo barbaro :
Nun.J Fidelia omnia prmceplaejus. Factus est e Judas in sctnctificalionem ejus :
Samech.J Firmalainsempiternum\h. smculum]jugiter: Israel poteslas itlius.
Ain.J Facta in veritate et mquitate. Mare vidil, et fttgit:
Pbe.J Redemplionemmisit populo suo, Jordattis conversuscsl relrorsum.
Sade.J Mandavil in wlernum [h. jrECti/um]pactum _" Monlessubsilicruntquasi arietes :
suum : collesquasi filii gregis [//. ovitim].
Coph.J Sanclum el terribile noinen ejus. Quid libi est, mare , qitnclfugisli ?
lies.J Principium sapienlimtimor Domitit, Jordanis h, conversuses relrorsum.
S'ui.]Doctrina[h.eruditio[bonaciinciisfacienlibus ea: Monles, subsuliaslisquasi arietes :
1'hav.]Laus ejtts persevcratjugiler. colles, quasi filii gregis [h. ovium].
ALLELUIA. A facie Dotnini • conlremiscilterra :
a facie Dei Jacob.
[CX7J.] [Aleph.] Beatus vir qui innel Dominum, Qui convertitpctram in paludes aquarum :
[Beth.] In mandatis ejus votet nimis. silicemin fontesaquarum.
[Gimel.J Potens in terra " erit semen ejus: Nonnobis i, Dominc, non nobis;
[Dalelh.J Generatio jusiorum [h. rectorum] benedi- [CXV.] sed nominiluo da qloriam:
cetur.
He.] Substantia et divitimin domo ejus, propter misericordiamliiam, et veritalemtuam.
El Ne [h. Quare] dicant cjentes:
Vau.] justitia ejus perseveransscmper. ubi esl Deus corum?
Zain.j Ortum eslin lenebris lumen justis [//. reefisj: Deusautem
Clemenset misericorset nosier in cwlo:
Helh.J juslus [h. pius\. universa quw volttil, fecit.
Teth.J Bonus vir cleinensel fenerans : Idola genlium\h. eorum] argenlum ct attrum :
Jod.] Dispensabitd tieioa sua in judicio. manuum hominiim.
Chaph.] fjuta tit mlcrnum[h. swculum] non commo- Osopus habent, et non loquenlur:
vebitur: _, oculos habenl, el non videbunl.
Lanied.] ln mcmoria sempiterna eril jttstus. C
"
Aures hubcni, ei non audient:
Mera.JAb auditu mato non timebil: nasum habenl, ct non odorabunt.
Nun.J Paralum cor ejus confidensin Domino. Manus habent, et non palpabunl;
Saraech.J Firmum cor ejus non timebit:
Ain.J Donec aspiciat in hostibussttis. pedes habent, el non anibulabunt:
non JAI. necj sonabunlin gullure stto.
Phe.J Dispersit, ded/i pauperibus, Similes illis fiant qui faciunt ea,
Sade.] Justitia ejus permanet in wternum: et omnesqui conftduntin eis.
Coph.J Cornu ejus exaltabitur in gloria. Israelk confidilin Domino:
Res.l lmpius videbit, et irascetur; attxilialor el prolector eorumest.
Sin.]Dentibus suisfrendel, et tabescet: DomusAaron confidit in Domino:
Thav.] Desideriumimpiorum peribit. auxilialor et proleclor eorum est.
ALLELUIA. Timentes Dominumccnfidttnlin Domino:
[CAJJ/.JLaudafe, servi, Dominum: auxiliatot el ptoleclor eotum esl.
luudate nomenDomini: Dominusrecordatus l noslri, benedket,
Sit nomen Domini benedictum: benedket domuiIsrael:
amodoet usque in wternum \h. smculum]. beniceidomuiAaron.
Ab ortu solis usque ad occasutnejus: Benedket 'timenlibus Dominum:
11Acrosticho hic ct subsequens psalmus artificioo ~~ D sicverbumde verboexprimerc, ut dum syllabassequi-
cnnslant, non lamen ut singulis vcrsiculis, sed sin- mur, perdamus intetligentiam. MART.
gulis hemistirhis singula ex ordine alphabeti ele- d Nostri omnes mss. disptnsavit: vitiose autcm
menla prxponantur: qux et nos in libri albo prx- etat antea dispersabit.
notala, post Mariianxuiu ex nostrorurocodicum lidee " In ms. Cistcrciensi
f Voccra liane, Alletuia,respiciet.
reliiieinus. transfertCisterciens. ms.
b lla Canonis excmplaria cum aliqunt aliis mss.i. in subsequentispsalmiepigraphemjuxla Sepluaginta
Editi aulem ac mss. quam plures : Exqnirenda inn et Vulgatam.
cunciisvolunlalibussuis. Ilebr., cuuclis volenlibusea,', BScptiiaginla legunt, facla est Judma, etc. Idque
id est, mandata. MART. relinet Canon Carcass. cum suis pcdisscquis. MART.
t — Cislerciensis ms., Exquisila, et cum plerisque ie h Interseruiit duo e nostris ms. guta .*tum exulsta-
aliis, in cunciisvolunlalibussuts : alii ejus. slis, pro subsutlastislegunt.
° Scholia ' Keginx ms., conlremiscatterta.
hujusmodi nullatenus probamur lliero-•-
nymo, qui bis anlevertens in cpist. ad Sunn. ct Fre-i- i liic apud llebrxos incipit psal. cvv, apud Grxcos
lel. ita ad psal. XLVIIIdocte monebat: Pro justis,!, vero ac L itinos conjunctim descriplus cst cum prx-
evBug, id est, recios in Grmcovos invenisse dicitis;; cedenti. MART.
sed hoc proplcr eOywvtav ita in Latinum versum est. I. k Cisterciens. ms. hic et paulo post, confidet.
Alioquin et in eo loco ubi scriplum legimus, in libro 'o t Idein, recordatus est nostti et benedicet.
gOOo-jf, juslorunt inlelligimiislibrum : et non debetnus HS
1219 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTIIECA. 1220
pnrtiis el magnts. A Quoniam in mlernum[h. smcutum]miserkordiaejus.
Addal Dominus super vos : Dicunl nunc [h. ofcsecrolgut (i'men(Dominum :
super vas ct super filios vestros, quotiiamin wternum [h. swculuni\miserkordia ejus.
Benediclivos a Domino: Ciur tribularcr, invocaei Dcminum,
qui (ecit cmltimel terram. el exaudivit ine in lalitudine Dominns.
CmlumcaslornmDomino: Dominiismcus [Al. ad. cst], non timebo
terram aulem dcdit filiis hominum. - quid faciut mihi homo ;
Non moiiui lauttabuni Doininum: Dominus inihi auxiliator [h. inler auxilialores],
nec omnes gtii dcscenderuntin silenlium. el ego despiciam \h. aspiciam] odientes me.
Scdnos benedicimusDomino: " Mclius estsperare [h. confidere]in Domino,
amodo el ttsqiie itt wlernuin. Alletuia. quam sperare in homine.
[CXVl.] Dilexibquoniame.xai(dtcl[AI.audtelJOomtnMS Melius est sperare [//. confiderc] in Dontino,
vccem deprccationis mcw. quam sperate in principibus.
Quoniam inclinavit aurcm suam rnihi, Omnes genles circtiindederunt me:
et in tliebusmeis <-'invocabo. innomine Domitti » quictullus sum in eas \h. con-
Circumdedctunt me (unes motlis, irivi e.as].
et munitiones infemi invencrunttne. Circumclederunlme, el obsederunl me :
Anqusliam et dotorem reperi. sed in nomine Dotnini, quia ultus sum in eas [h. con-
et nomen Domini invocttbo: trivi eas\.
Obsecro,Domine, salva [//. eripe] animam meam ; Circumdederunlme quasi apes :
clemensDominus, et justtis: "* exstinctwsunt quasi ignis spinarum
el Deus nostcr tnisericors [h. pius], in iiomineDomini, quia ultas sum in eas [h. contrivi
Custoditparvulos Doininus: eas\.
allettuaius sum, el salvavit me. Impuisus pellebar-ut cadetem,
Revetlere, anima mea, in rcquiatn luam : el Dominus suslentavii me \h. el Dominus auxilia-
quia Dominusreddel tibi. lus est milti\.
Quia eruel animam d meamde morle, Fotiitudo mea, et laus mea Dominus:
oculos meos a lacrtjmis, pedes meosab offensa. et [acttis esi inihi tit salntem.
Deambulabocoram Domino, Vox laudis, el salutis
" in lerris viventium. in tabernactdis justorum.
Credidi f propter ciuod[h. quia] locutus sum : Dexlera Domini fecit fortiiudinem [h. virfufemj :
ego afflictus sum nimis: dextera Domini excelsd,
Ego dixi in ctupore tneo : dexiera Domini[ecit fortitudinem [h. virtutem]:
omnis //onio mendaciutn [h. mentitur], Non moriar, sed vivam,
Qttid reddam Dotnino, el narrabo opera Domini.
pro omnibus c\uwretribuit mihi? Corripieus aryuii [h.Castigans castiguvil]me Dominus,
Calicem salutaris [Al. salulis] accipiam, el motti non iradidil me.
et nomen Domini invocabo. Aperite tnilii pctias justiiim :
Vota mea Dotninoreddam, ingressus in eas confitebor Domino.
coram omni populo ejus. r( Hwc porta Domini,
Gloriosa in conspectu Domini [h. Pretiosa in oculiss jnsli inlrabunl in eam.
Domitii], Confileborttbi, quoniam exaudisti me,
ntors sanctorum [h. misericordium] ejus. et facltts es tnihi in salulem.
Obsecro, Dontine, quia ego servus luus, Lapidem [Al. lapis] quem reprobaverunt wdificanles:
ego servus tuus fitius aiiciilds lum. facltis esl in caput anguli.
Dissolvisli vincula me.a: A Domino faclum esl istud,
tibi immoltibohosiiam laudis \h. confessionis], et hoc est [Al. lac. esf] mirabile in ocu/is nostris.
el in nomin.' Domini invocabo. Hwc es(dtes quam fecit Dominus:
Vota mea Domino reddum exsultemus ef tmtemur in ea.
in conspectu otnnis populi ejus. Obsecro,Domine, salva, obsecro:
ln utriis clomusDouvini, obsecro, Dotnine, prosperare, obsecro.
in medio? lui, Jerusalein. Alleluia. Benedictusqut venit in nomine Domini:
Dominum, omnes benediximusvobisde domo Domini :
>•collaudale eutn, unicersi populi \h.gentes:
[CXVll.[Laudale
pkbes\. Deus Dominus, et apparuit [h. illuxit] nobis :
Quia confoiiala est super ncs misericordia ejus, frequentate |/t. obligate] solemnitatem in frondosis,
et veritas Dumini in aiernuin. Alleluia. usque ad cornua allaris.
[CXTJIJ.] ConfiteniiniDomino, quoniam bonus : y.
' Deus ineits es lu, et confitcbortibi:
quottiam in wiernum \.h.swculttm]misericordia ejus, Deus metts es tu, et exallabo te.
Dkal nunc [h. obsccto] Istael: ConfiteborDomino, quoniam bonus :
quoniam in wlernum [h. swculum]muericoidia ejtts. quoniamin mternum[h. smculum] tnisericordia cjus.
Dicqt nunc [h. obsecro] domus Aaron: [CXIX.[ |Aleph.] i Beait immacttlati in via : qui atn-
a Postremum hoc verbum Alleluia tacet Reginx- pro coufottata : denique plus habet manet verhum ,
ms., Cisierciens. autem suhsequeiiiipsahnoad litulii post veritas Domini.
instar juxta Vulgatam prxfigit. 1 Hoc etproxime sequenli gemino huic loco tacct
b Mss. tres : Dilcxi quoniam exaudks , Domine. Cisterciens. ms. guta, ac lcgii,ttltus sum eos.
Meminianus et Carnulensis cmeiidalus, exaudivit Do- i In Canonis exemplaribus psalmus iste divisus
minus. MART. esl ut cxteri per cola et commala , ila ut sexdecim
c Cisterciens. ms., invocavi. versus sub unaquaque liltera alpbabeti Hcbraici pu-
d Idem ms. hic tacct tneam. siti reperiantur. Hanc divisionem secutus
c Ex hoc loco idem ms. juxta Sepluaginta, ac Vul- cst S. Augustinus in suoqunque Speculo ; quia jam usu re-
gatam ab iisderivalom versionem, prxposita epigra- cepta erat anle Ilieionyinum in editinna Latiua
jihe1 Alleiuia, psaluuim cxv exorditur. psabnorum vulgata ac cominuni. Nos vero llebrxo-
Ahhisverbis psalmum cxv auspicantur Grxcii runi inss. vulumiuibus , qux singulis litteris octo
cl "La.lini. MART. versus attiibuunt,atque Hiernnymoprxsertim adha1-
I-ronomeii lui Cisterciens. ms. hicrespuil. renles, tol ver.-us e;iique litterx
b Idcni ms., ct laudale ; tum, gutd confirmata est,l, ille assignandos admouuit. Verumassignamus , quot
debes scire, inquit
1211 LILER PSALMOBUM. 1222
bulant in lege Domini. A Viam manduturumiuorunt curram : quoniam dilalasli
Beali qui cttstodiunt lesiimonia ejus : in toto corde re- cor meutn.
quirunl \\\. requirent] eum. [lle.J Ostende [h. illumina] mihi, Dominc, viam prw-
Non eniin giti operantur iniquitatem, rit viis ejm am- ceptorum luoruin, et custodiamedin pet vcstigium.
bulaverunt. Doce me, et observabo legem luam : et custodiameum
T« ntandasli prwcepta tua cuslodiri nimit. in lolo corde.
Vlinam dirigantur vim mew, ad cuslodieuila prmcepla Deduc me in semita mandalorum [h. prwceptorum]
tua. tuorum : quia ipsam volui.
Tunc non confundar, cum respexero ad omnia tnan- Inclina cor meum acl lestiinonia tua, et non ad avari-
dala tua. liam.
Confiteborlibi in directionecordis : cum didicerojudi- Avcrieoculos meos, ne videanl vanitatem : in via tua
cia jusliiim tuce. vivificame.
Prwcepia tua cuslodiam : tte derelittquas me nimis. Suscita servo luo eloquium tuum, in timorcm tuttm.
[Beth.J In quo corrigit jitvenis \h. inundabit puer\ se-r Averle opprobrium meum quod reverilus sum : quia
mitam suam, citm custodieril \h. ut custoditu] [Al. tac. gutitjjudicia tua botta.
verbalua. Ecce desideravi prwcepta [h. manclata] lua : in justi-
In toto corde meo exquisivi te : ne errare me facias a lia ina vivificame.
mnndalisluis. [Vau.J El veniant mihi miserkordim tum, Domine, et
In corde meo abscondi eloquiumtuum, xttnon peccem sulus lua juxia eloquium luum.
libi. T>El respondcboexprobranlibus tnihi sermonem : quia
Benediclus tu [Al. es], Domine : doceme prwcepla tua. speravi in sermonc tuo.
In labiis meis narravi omnesjuslitias \h. omniajudi- "
Et ne attferas de ore meo verbumverilatis usque ni-
cia] oris titi. m/s; quoniamjudicia tua exspeclavi.
In via lestimonioriimtuorum tmlatus \h.gavisus\sum, Et citsiodiam legem luam jugiter : in sempilernum, et
quasi in omnibusdivitiis : ullra.
In ptmcepiis luis meditabor, et conlemplabor semitas Ei ambulaboin spalioso : quia prwcepta lua qumsivi.
'- luas. Et f loqttar in testimoniis tuis coram regibus, et non
Injustitiis [h. prwceplis] tuis delectabor, non ablici- confttndar.
scar verba tua. JJ<i.clectaborin mandaiis tuis, qum dilexi.
[Gimelj. Tribue servo tuo :~vivam, et custodiam verba Et lcvabomr.nus nteas ad inandata lua, quwdilexi, et
lua. toqitar itt prwceplit tuis.
Revelaoculosmeos,et videbo[h. aspiciam] mirabilia de [Zain.J Memeniosermonisservoluo : quem me sperare
[Al. »«] legetua. • fecisli.
Advena ego sttm in terra : ne ubscondasa me mandala Hmc est consolaliotnea in afflictione mea : quia elo-
[h. prmccpta\ tua. quium tuutn vivificavilme.
Detideravi: aniina mea desiderare [h. Medilari anima Superbi deridebant me nimis : a lege tua non decli-
mea desideravil]judicia lua in omuitempore. navi.
Increpasti superbos : maledicti qui recedunt a inanda- Recordalus sum judiciorum tuorttm a smculo, Domine,
tis luis. et consolatussum.
Aufet a mc opprobtium, el contemptum : quoniam le- G Horror obtinuittne ab impiis, qui dereliquerunl legetn
slimonia lua cutlodivi. tuam.
Etenim h sederunl principis, adversumme loquebantur: Carmina eranl mihi prmcepla tua, in domo petegritia-
e servttsattlem tuus medilabatur prmcepta tua. lionis mem.
Sed et teslitnonia tua d valmtias [h. deleclatio] mea, Recotdatus sum in noctenominis tui, Domine, el cuslo-
quasi viri \h. consitii] amicissimimei. divi legem luam.
Adhmsilpulveri anima mea : vivifica mejuxta verbum Iloc faclum esl tnilti : quia prmcepla luci cuslodivi.
luuin. [lletu.J Pars mea, Dotnine : dixi ut custodiamverbum
[Daleih.J l'ias meas exposui \h. narravi\, et cxaudisti ivum.
me [Al. lacetmej : doce me jusliliam titam [//. Deprec'ius sum vultum tuum in lolo corde : miserere
prwcepla luu]. ntei secttndum eloqiiiumtiium.
Viam prmceptorum luorum [h. mandalorum] fac me Recogilavivias meas, el converlipedes meosad teslimo-
inlelligere, el toquarin mirabilibustuis. nia ttta.
'Distillavit anima mea prw stttltitia : serva \h. cotifir- Feslinavi, el non negtexi, cuslodire mandata lita.
ma\ me juxla eloquium tuum. Funes impiortim iiiiplkaverunt me : legem tuam non
Viam tnetidacii aufer a me, e( legem tuam dona tnihi sum oblitus.
[h. misereremei\. Medio noctis surgam ad confitendum libi, super judi-
Viant fidei elegi: jttdicia tua proponebam. ciit jttsliiim [Al. jtistificuiionis] lum.
Adhwsitestimoniistuis : Domine, ne confundas me. Particeps ego sum omnium timenlium te, et cttstodkn-
S. Docior ad Paulam Urbicam , tit prioribus psalmi D culum el ultra; Vav 5, mandata tua qumsivi;Vav 7,
(cx et cxi) singnlis litteris singulos versiculos , qui in prmceplis tuis; Vav 8, palmas tneas; Zain 8, guta
tritnetro iambico canstanl, esse subnexos... Incente- mattdatu tua; Hcth 1, ut custodiam verba tua ; lleth
sitnodecimoctavopsalmo singulas litleras ocioni versus 4, festinavi el nontardavi ; Heth, G, media noctesur-
sequunlur, etc. MART. ; Heth 7, custodientiutn mundala lua; Teth.
— De mnre juxia Vulgaiam prxfigil Cislerciens. gebcnn2, bonnm saporem .... qttia prmceptis tuis credidi;
ms. tiluliim Attetuia. De hnjus porro psalmi accro- Teth 3, Antequam liumiliarer; Teih 5 , Applkave-
sliclio per octnnos versus artifirio, ipsum recole S. riinl.... tervabo tnandala tua; Teth 6, delectatus
Interprelem in episl. 30, ad Paulani. sum; Jodl, prmcepta tna; Jod 3, justa judicia lita;
•>Ms. Cislorciciis, tilvivam. Jod 4, secundum eloqiiiitmtuttm cum servo tuo; Jod
b Idem juncto Reginx ms., Efenimsedcnies,
prose- 5, delectationes inem; Jod 6, quoniam mendaciter ini-
derunt. quitatein fecerunt in nie. MART.
" d Reginre ins., voluplas, ferine utscholiaslx placet.
Exscripior Canonis Carcassonensis pnsuitincon- " Iu Cisterciens. ins., averlas pro auferas.
textu liujus psalmi omnia fere marginalia scholia ,
qux nos ob sludiiini legemis hic deseribere curavi- f llic et inferius lerlio ah hoc versiculo, loquebar
inus noiamlo cuinam litierx respoiideiit: Gimel 7, habet Cisterc. ms. ei plcrique alii editi Latini lihri,
meditabitur in prwceptis luis; Vav 1, pielatestum; pro loqiictr.
Vav 2, exprobruitli mihi sermonem; Vav 4, in sw-
1225 S: HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 1221
tium prwcepta tua. /A Me exspectaverunt impii, ul perderent me : testimo-
Misericordia tua, Domine, complcla est terta, prm- nittm tuum considerabo.
cepta tua doce me. Omnisconsummationisvidi finem : lalum mandatum
[Teth.] Benefecisticum servo tuo, Domine: secundttm [//. prwceplum] tuutn nimis.
verbumluum. [Mem. | Quant dilexi tegem tuam ! tola die hwc medi-
Bonum <•setmonem, et scientiamdoce me : quia man- talio mea.
dalis tttis credidi. Super inimicos meos e insiruxisli me mandato tuo :
Antequamaudirem, egoignoravi: nunc antem eloquium qttia in sempiternitm hoc cst mihi.
luum custodivi. Sttper omnes qui docebanl me, eruditus sum : quia
Bonus es tu, et beneficus: doce me prmcepla lua. teslimoniatua meditatio inea.
Applkubanl mihi mendacium superbi, cgo autem in Super senesinlellexi: quia prwcepla tua servavi.
toto corde servabampiwcepta lua. Ab omnisemita mala prohibui pedes meos, ut custo-
Incrassatum est velut adeps cor eorum, et ego in leye direm [Al. cuslodiam] verba ttta.
lua delectabar. Ajudiciis tuisnon recessi : quia lu illtiminasli me.
Bonum [Al. ad. esl] mihi quia afflkttts sum, ut disce- Quam dulce gutluri meo etoquium tuum, super me/
rem pracepta lna. ori meo.
Melior est mihi lex oris tui : super millia attri el ar- Prmcepta ttta considcrabam: propterea odivi omnem
qenti. semitam mendacii.
[Jod.J Manus tuw fecerunt me, et firmaverunt me [Al. [Nun.J Lucerna pedi meoverbum tuum, et tux semitw
lacet ntej : doce me, el discam mandala tua. -_. mem.
"
Qui liment te, videbunt me, et twlabunlur: quia scr- Juravi, et perseverabo: ul cuslodiam judicia juslitim
monem tuum exspectavi. tuw.
Scio, Domine, quia justum judicium tuum, et verc af- Afflictus sum usqtte nimis : Domine, vivifica me juxla
flixisli me. verbumluum.
Sit, obsecro, miteticotdia tua in contolalione mea; sic- Voluntaria oris n.et complaceant tibi, Domine, et se-
ut locutus es setvo luo. cuvdumjudicia tua doceme.
Veniant mihi miseticordim tuw, et vivam : quia lex lua Anima mea in manu mea semper, et legis lum non sum
b delectatio mea. oblitus.
Confundanlut supetbi, quoniaminique contrivcruntme: Posucrwil impii taqueum mihi, cl a prmceplis luis non
ego autem loquar in ptmceptis luis. uberravi.
Reverlanlur ad me giii litnent te, et qui sciunl testimo- Umteditas mea testimonia tua in scmpiternum: quia
nium tuum. gaudium cordis mei sunt.
Fiat cor mettm perfectum in prwceptis tuis, ul non lnclinavi cct meum ut fttcetemjuslitias luas, ptoptet
confundar. mlernam relribulionem.
~
[Chaph.j Defecit in salulare tuum anima tnea : in [Samecb.J Tumulluosos odivi, el legem luam dilexi.
verbum tunm exspeclavi: Protectio mea el sculum tneuitt lu es : vcrLum tuuin
Vonsumplisunt octtli mei in verbum tinim : dkentes, exspeciavi.
quando consotaberisme : Recedite a me, malicjni, et custodiammandala Deimei.
Et cum essem qttasi uler in pruina : prmcepta lua non Confirma me secitndum verbum tuum, et vivam : et
sum oblitus. (
C no/i nie confundere ab exspectalionemea.
Quot sunl dies servi tui: quando facics in perseqttenti- Auxiliare mihi, et salvus cro : et deleclabor in prw-
bus me judicium. ceplistuisjugiter.
Foderunt mihi superbi foveas, qum non erant juxta le- Abjecisti omnes qui aversantur prwcepta tua : quia
gem tuam. mendax f cogilatio eoriim.
Omnia mandata tua reta : [also petseculi sunt me, Quasiscoriamcomputasti onines impioslerrw: propler-
auxiliate mihi. ea dilexi lestimonia tua.
Paulo minus consumpserunl me in terra : ego autem Horripilavil a timocetuo caro mea, el judkia tua limui.
non dimisi prwccpta lua. |Ain.J Fect judicium eljuslitiam: ne derelinquas me
Secundum miteticotdiam luam vivifica me, et custo- his qui calumnianlur nie.
d
diam tcstimoniaoris tui. Sponde pro servo ttto in bonum : ne calitmnientur me
[Lamed.J Inmtetnum [Al.srccu/umJ, Domine, verbum superbi.
titum petmanet in cmlo. Octtli mei defeceruni in solutctreluum et in eloquium
Iu genetatione, et generatione fides lua : fundasli ler- justilim tttw.
ram, et siat. Fac cum servo luo juxta misericotdiam tuam, et ptm-
Judicio tuo stant usqua hoclie: quiu omnia serviunt cepta lua doce me.
libi. Servus luus sum ego, insttue me: et cognoscamlesti-
Nisi quod lex tua delectatio mea : forle pcrissem in monia tua.
pressura mea. Tempus ett ul facias, Dominc: prmvarkali stthl legem
ln sempiternum non obliviscar prwccplorum tiiorum : .n tuam.
guia per ipsa vivificasti me. -
"
Proplerea dilexi mattdala tua : super aurum et lopa-
Tuus ego sum, salva tne : quoniam prwceptattta quw- zntm.
sivi. Propierea in [AI. ad\ universa prwcepta tua direxi:
8 Fortasce rectius Cisierc. ms. Bonum sapere, pro eloquinmiuum, vel seenndumjudicium ttutm; Samech
Bonum sermonem, Hcbraice cnim cst DV1_,quod in 5, Susienla me, etc; Ain 2, pro servo tuo in bono;
_ai)ten!/iimvertilur. Ain G, Tempus faciendi, Domine, vacare [ecerunl le-
h Reginx ms. juxla Vulgatam, medifaiio mea. gein luam; Ain 8, Proplerea univcrsa mandala tua di-
"
Manuscriptijeguntsine propositione iit; Verbum lexi; Phe 7, Vullum luutn illumina super servttm
tuum extpectavi. Scholia aulero marginalia sic se lia- ttium; Sade 1, Justits tu, Domine, et recla judicia tua;
benl: Chaph 1, Defecit in salulari luo; Chapli 2, in Sade 4, Probatum etoquiutn iuum.... dilexil illud.
eloquium luum; Cbaph 5, Quia facltis sum skut ttier MART. d Minorinumero testimonium prxfertCisterc. ms.;
in fumatio; Lamed 3, quia omnessetvi lui. Nonuulla
jam posita ac minoris moroenii prxlermitiimus. el mox
" perstat verbum luum, propenunnei, etc.
Lamed 8, Omni consummationi vidi finem; Mem 2, Iierum Cisierciens. ms., inslruisme mandala lui.
Super inimicos meos insltuunt me mandata lita; Ntin f Idem ms. mendax, congregntio, pro cogitalio. In
2, Juravi el tlalui; Nun 4, complacetint libi, obsecro, Hcbrxo fallacia, aut calumnia dicitur.
Domine; Nun 5, in palma mea /Samcch 4, secunclum
1225 LIBER PSALMORUM. 122G
omnemsemilam mendaeiiodio habui. A moniis tuis non declinavi.
[Phe.J Mirabilia lestimonia tua; idcirco cuslodivilea Vidi prmvarkatores tuos, el mmrebam; quia verbttm
anima mea. tuum non custodierunt.
Ostium sermonum luorum lucidum, docens [Al. do- Vide quoniamprmceptatua dilexi:Domine, juxtami-
cet] parvulos. sericordiamluam vivificame.
Os meum aperui el respiravi: quia mandata [h. prm- Capul verborum tuotum veritas, el in sempitetnum
cepta] lua desiderabam. omnejudiciumjuslitiw tum.
Respice ad me, et misetete mei: juxta judicium dili- [Sin.J Ptincipes perseculi sunf-hte sine causa : verba
gentium nomen luum. aulem tua timuil cot meum,
Gtessus meos fitma [k\. confitmd] insermbne[h. elo- Gaudens ego sum in eloquiotuo : sicut qui invenit spo-
auio] tuo, et non det potettatem in me univetsm lia mulla.
iuiquitali. Mendaciumodio habui, el detestatus sum : legem[Al.
a
Redime mea calumnia hominis, et custodiam ptm- ad. au(emj fuam dilexi.
cepta [h. mandata] lua. Septies in die laudavi te : super judkiis justitim tum.
Vultum tuum ostendesetvo tuo, et doce me ptmcepta Pax mulla diiigenlibuslegem tuam, et non est illis
lua. scandatum.
Rivi aquarum fluebant de oculis meis: quia non cuslo- Extpectavi salutare tuum, Domine, el mandala tua
dierunt legem luam. feei.
[Sade.J Justus es, Domine, et rectum tuum.
judicium b Custodivit anima mea testimonia tua, el dilexit ea tti-
Pracepisli juslitiatn testimonii tui, et veritatem ni- _. mis.
mis. -» Cuslodiviptmcepla lua, et lestimoniatua : quia omnes
Contumptit me zelut meut: quia obliti sunt verborum vim mew in conspectu tuo.
tuorum hostet mei. [Thav.] Ingredialur[h. Appropinquet] laus mea co-
Probatus sermo tuus nimis, et servusluus dilexitillum. ram te, Domine: secundumverbumtuum doceme.
Parvulus ego sum, el contemptibilis: sed prmcepta lua Veniat deprecatio mea ant* vultum tuum : secundum
nonsum oblittts. eloquiumtuum libcra me.
Justitia tua, justitia sempiterna, et lex lua verilas. Fundant labia mea hymnum : docebis enimme prm-
Tribulalio et angustia invenerunt me : mandata tua cepla lua:
voluntasmea. d Loquetur lingua mea sermonem tuum : quia omnia
Justa lestimonia lua temper [h. smculum] : doce me, mandala tua jusla.
et vivam. Sit manus tua auxiliatrix mea : quia prwcepta tua
[Coph.J Clamaviin toto corde, exaudi me, Domine: elegi.
prwcepla tua cuslodiam. Desideravi salulare luum, Domine, et lex lua voluntas
Invocavi te, lalvum me fac, et cuslodiam testimonia mea.
tua. Vivet anima mea, et laudabit te: etjudicia lua auxi-
Surgebam adhuc in tenebris, et elamabam, verbum liabuntur mihi.
tuum exspeclans. Erravi quasi ovis perdila, quwre servum luum : quia
Ptaveniebant oculi mei vigitias, ut meditater in ser- mandatorum [h. prmceptorum] tuorum non sutn
monibusluis. oblilus.
Voeemmeam exaudi juxta misericordiam tuam : Do- Q CANTICUM GRADUUH.
mine, secundumjudicittm tuum vivifica me.
Appropinquaverunt persecutores mei ° sceleris, et a [GXX] ArJDominumin tribulationemea ,
lege tua procul facti suni. clamavi,et exaudivitme.
Propees lu, Domine, et omniamandata tuaveritas. Domine, libera animam meama labio
A principionovide testimoniis tuis : quod in wternum mendacii, a [k\. et\ tingua dolosa.
(undavetis ea. Quid
~ detur libi, aut quid apponatur tibi
[Res.J Videafflktionem meam, et etipe me : quia le- ad linguam dolosam?
git lum non tum oblitus. Sagiltm potenlis aculw,
Jttdica causam meam, et tedime me : in sermone luo cum carbonibusjuniperorum.
vivificame. Heu mihi quia peregrinatiomea prolongata esl :
Longe ab impiis tatus : qttia prmcepta tua non qum- habitavi cum tabernaculis Cedar.
sierunt. Multum ' pereyrina est animamea,
Misericotdiwtum multm, Domine : juxta judicia tua cum odkntibus pacem.
vivificame. Ego paciftca loquebar,
Multi qui pettequuntur me, el affligunt me : a tesli- et itli Kbellantia.
8 In eodem ms., a calumnia hominum, ut cuslo- D librariorum sunt bxc: Coph 3, Surgebam adltuc in
diam, etc. tenebtis , et deptecabat; Coph 4, ut meditatet in elo-
b Addit hic idem ms. pronomen luam. quiis tuis; Coph 5, secundum judicia lua; Coph 7,
" Vaticanus ms. cum Canune
Carcassonensi, per- prmcepta tua verilas; Rcs 4, Miserationes tum; Res
tecutores sceleris, a lege, etc. Memmianus et codex 5, Multi persecttlotes mei et affliclores mei; Res 6,
S. Michaelis , persecutores mei sceleris, id est per- prwvarkatores et tnwrebam; Res 8, Capul verbi tui
secutores roei nequissimi. MART. veritas, et in smculum,elc; b-in6, e( prmceptatua feci;
—Cislerciens. ins., persecutoresmei usquescelus.In Sin 8, coram te; Thau 1, in conspectu luo; Thau 4,
llebrxo tantum est, n_T, qnod cst nefas, eo ferroe omnia eloquia luajusta ; Thau 5, mandata tua elegi;
modo quo Latine indeclinahiliter dicinuis: Thau 6, etlextua deleclatiomea. MART.
Trojanefas,communeAsimEutopwquesepulctum. —Reginx ms., loquaiur. Nos, inquit ipseHierony-
mus epist. ad Sunniam et Freielam, de Hebrmoita
- HieronymusadSunn. etFretel: lnGrmcotpQiyfyra.!. verlimus : Loquetur lingua mea sermonem tuum.
vos legissedixistis. Quod verbumsive dicas, pronuntia- e Attl quid apponatur libi lingua dolosa. Ita Canon.
bit; tive effabitur, sive loquatur, id ipsum significat. Carcasson. codex S. Michaelis, ac Vaticanus. MART.
Deniqueel nos in llebtmo ila vetlimus: loquetur lingua — Ms. Cisterc., a lingua, etc.
tnea sermonem luum. Idco hxc a nobis recitanlur, { Noslri omues mss., peregrinala est.
~ S.
quod scholiastes noster hoc modo inierpretari vo- Auguslinus in Speculo, ef i//i debeltabantea.
luerit: Respondebitlingua mea eloquium tuum. Cx- MART.
tera scholia in tcxtum liujus P-almi dcrivata crrore
PATRO-. XXVIII. 39
12.7 S. IIIERONYMIDiVlNA LIBLIOTHECA. 1__8
CANTICUM GRADUIIM. jl Benedklut Dominus:
A
[CXXI.] Levavioculos meot in montes: qui non dedit nos in prmdam dentibus eorum.
unde venietauxilium mihi. Anima nostra quasi avis erepta est
Auxilium meuma Dotnino, de lctqueovenanlium:
factOricozliet lerrm. Laqueut cotttritus esl,
Non detin commolionempedem tuum, el nos liberati sumus.
nec dormiiel qui citsiodit te. Auxilium notlrum in nomine Domini:
a
F.ccenon dormitabit, neque dormiet, qui fecil cmlumet lerram.
gut cttstodil Isracl. CANTICUH GRADUUM.
:
Dominuscustodilte Dominus protectio ttta, [CXJTV.JQuibcottfiduniin Domino, quasi mons Sion,
super manum dexteram luam. immobilis, in mlertium habitabilis.
Per diem sol non perculiel (e, Jerusalem montes in circuiiu ejus,
negue luna per noclem. et Dominus in circuilu populi sui:
Dominus cuslodietle ab omni tnalo : i amodo et usquein wternum.
custodiatanimamluam. Quia non requiescet [Al. rcquiescit] virga impietatis
Duminuscustodial extlum tuum et introitum tuum : super sortemjuslorum,
amodoel usque in mternum. ut non millant justi in iniquilatemtnanus suas.
CANTICUM GRADUUH DAVID. Benefac, Domine, bonis,
\CXX1I.] Lmlalus sutn b eo |A1. in enj guod dixerinl! et reclis corde.
mihi: 3 Qui autcm declinant ad pravilatet suat,
i'J tit domumDomini ibimus. deduceteos Dominuscum his, qui operantur iniqui-
Stanles erant pedes nostri, lalem:
in portis luis, ~Jerusalem. pax super Israel.
Jerusatem qum mdificalur ut civitas, CANTICLM GRADUUM.
cujus phrticipatio ejus simul. •
[CAATJ.] Cum converterct Dominus captivitatem
Quia ibi ascenderunt tribus tribus Domini Sion :
tettimonium Israel: ad confilendumnomini Domini. facti suinus quasi somnianles.
Quia ibi tederunl sedesin judicio : Tunc implebilur risu os nostrum,
sedes domui [Al. domus] David. et tiugua nosira lattde :
d
Rocjatepacem Jerusalent: Tunc dicent in genlibus :
sit benehis qui diligunl te. magnificavitDominus facere cum istis.
Sit pax in muris tuis : Magnificavit Domitius facere nobiscum;
abundanlia in domibustuis. facti sumus sicut tmlanles.
Propler fralres meoset amicosmeos: loquar pacem tibi. Converle,Domine, captivitutem nostram :
Propter domum Domini Dci notlri, sicut i rivos in ctuslro.
quwram bona libi. Qui seminanl in lacrymis,
CANTICUM GRADUUH. in exsnltalione meteitt.
[CXXIII.] Ad te levavi oculos meos, Qui ambulans ibat et flebat, portans ad seminandum
qui habitas in cmlis. sementem:
Ecce sicul oculi servorum ad manum dominorum suo-. /- veniensvenietin exsultalione,
rum : portans manipulos suos.
sicul oculi ancillw ad manum dominm sum, CANTICUH GRADCUH k SALOMONIS.
sic octtli noslri ad Dominum Deuin noslrum, donecj [CXXVJJ.j IVtst Dominut wdificaveritdomum,
misereatur nostri. in vanum labotavetunl qui mdificanteam :
Miserere nostri, Domine, miserere nostri : Nisi Dominus cuslodierit civitalem,
quia mutlum repleti sumus despeclione. fruslra ' vigilat qui cuslodit eam.
Multutn replela esl anima nostra Frustra vobis est de iiutnesurgere [Al. consurgere]:
• opprobrio abundantium, et despeclione superbo- postquam sederitis,
runt. qui manducalis panem dolorum :
CANTICUM GRADUUJI DAVID. sic dabil diligenlibus se somnum.
[CXXIV.] JVtsi_»ominu8fuisset in nobis : Ecce hwreditas Domini, filii: .
dical nunc Israel. merces, fructus venltis.
Nisi Domiiiiisfuisset in nobis: Sicut sagitim in rnanti potentis :
cum exsiircjerentsuper nos homines, ila filii juvenlutis.
Forsitan vivosabsorbuissent nos : Bealus vit qui implevit phateltam suam ex ipsit:
cum irasccretttr
' furor eorum super nos. non confundeniut, cum loquentut inimkis suis in
Fortitan aqum circuindedissenl nos : porta.
•5 lorrens transisset supcr anim im nostram. CANTICUM GRADUUH.
Forsitan transissent super animam noslram, m
[CAAVJJJ.j Beatus omnis, qui timet Dominum :
aqucesuperbiw. D r/ut ambulat in viis ejus.
* Unus Cisterciens., negue obdormiet,qui custodiett in Ezecbiclem eap. XLVII , scriptum esse m Hebrmo,
Israel. Torrcns pcrtransiit animain ineam.
b Codex S. Mkhaelit et MemmianusCanon, in eo) - JVonbene legitur in Speculo S.^Augutlini, immo-
quod dixeruut mihi. MART. hilis in xternum inbabitabilis Jerusalem. Melius in
c Cisicrcicnsis ms., gita cedificuris. Carcassonensims. et ejus sequaci, non commovebitur,
d Alitcr mss. Carcass. et S. Mich. qui lcgunt : In- in sxculuni habilabil. MART.
> Tres mss. setnpcr similes,Carcassonensis, Vatica-
lerrogale paceni Jernsalem, abundantia his qui dili-
gunt le. Sit pax in virtute tua, sil abundantia, c(c.; nus ct S. Mkhaelis : Cum converlerit.... erimus
iia quoque Vaticanus, nisi quod habet, abundantiam quasi somniantes. MART.
his, etc. MART. i Minori numero habent nostri atquc alii pcnes
" Noslri omnes mss. in rcclo, Martian., mss. stcu( rivum.
opprobrium, et de- k iNomenSalomonis, Cisterciens, ras. tacet.
speclio.
' lidem, forsitan aqux inundassent super nos. 1 Reginx ms., frustra vigilabit.
MART. m Juxta Vulgalam Cisterciens. ras., Beali omnes,
s No'atum S. ipsimct Itilerpreli in Commeiilariis tjut timent, ctc.
1229 LIBER PSALMORUM. 1250
~
Laborem manuum tttarum [h. palmarum] cum come-A Sicut ablaclatut supermatrem suam :
deris : ita ablaclelur super meanima mea.
beatus tu, et bene tibi erit. Exspecta, lsrael, Dominum:
Vxor tua sicut vilis [ructifera amodo et usque in wternum [h. in smculum].
in penelralibus domus lum: CANTICUH GRADUUM.
Filii tui sicul germina olivarum, [CXXXIl.] Metnenlo,Domine, David,
in circutiu mensmtum. el omnis afflktionis ejus.
Ecce sic benedicelurviro Quijuravil Domino,
qui timel f/t. timentt] Dotninum. volum vovil Dco [h. potenti] Jacob.
Benedkal tibi Dominus cx Sion : Si intravero tit tabernaculum domus mem,
el videas \lt. vide] bona Jerusalem omnibusdiebus si b sedero [h. ascendero] super lectum straminis
vilm tuw. [h. slraiMsjmei.
Et videas filiosfitiorum tuorum : Si dedero somnumoculis meis ,
pucem[h. pax[ super Israel. e( palpebris meis dormilalionem.
CANTICUM GRADUUM. Donec inveniam locum Dotnino:
[CXXIX.] Smpe cxpugnaverttnl me ab adolescentia tabetnacula [Al. taberiiaculum] Deo [//. po.'ei/ii|
mea: Jacob.
dicat nunc Israel. Ecce audivimus c illum in Ephrata:
Smpe expugnaveruntmeab adolescenlia mea: invenimusillum in tegione sallus.
sed non poluerunl mihi. T) Inttemus in labetnacula [Al. labernaculorum] ejus:
Supra cervkem meatn arabanl aranlet: adoremusscabellum pedum ejus.
prolotigavcrunt sulcum suum : Surge, Domine, in requiemtitam,
Dominusjustus, lu ct arca foritiudinis luw.
concidet taqueos impiorum. Sacerdoles lui induanlur justilia,
Confundantur et teveteanlut relrorsum, et scincli[h. misericordes lej lui laudent.
omnes qui oderunt Sion. Propler David servum luum,
Fiat sicut fenum lectorum, ne averlas faciem cltrisli itti.
quod statim ut viruerit, arescit. Juravil Dominus Davitl verilalem,
De quo non imptebil manum suam messor, non [Al. el noiij avcrleliir ab ea :
el sinum suum manipulos faciens. De fritclu ventris tui
De quo non dixerunt transeuntes,
Benedictio Domini super vos : poiicimsuper sedem luam [h. Ihronum tuum].
Si custodierinl filii lui paclum meum,
benediximusvobistit nomine Domini. ei teslificationemmeam quam docuero eos:
CANTICUM GRADUUH. Et filii eorttm d usque in wlernum,
[CXXX.^Dc profundis clamavi ad le, Domine ; sedebunt super thronum luum.
Domine, exaudi voccm meain :
Fianl aures lum intendenles , Quoniam elegil Dominus"Sion:
desidercwileam in habiiaculum suum [h. sibi\.
ad vocemdepreeationismew. Hwc est requies mea in sempileriium:
Si iniqttitates observabis, Domine, hic habitabo, quia desideravieain.
Domine, quis suslinebil? "
C Venationemejus bencdkens benedicam:
Quia tccum est propitiatio : [Al. ad. el\ pttupercsejus saturabo pane.
cutn terribilis sis. Sacerdotes ejus induam salutari,
Sustinui Dominttm, cl saucti
sttstinuit anima tnea: el verbum ejus exspectavi: lbi oriri [h. misericordes] ejus laude laudabunt.
anima mea ad Dominum : faciam cornu Davicl:
a vicjiliamatulina usqite ad viyiliam malutincim, paravi lucernam chrislomeo.
Inimicos ejus iitduam confusione:
exspeclel Israel Dominum : aulem florebit ' diadema ejus.
super ipsum
Quia apud Dominummisericordia , CANTICUM GRADIIUM 6 DAVID.
et multa apud cum redemplio.
Et ipse redimet lsrael, \CXXXII1.\ Ecce quam bonum et quam decotum,
ex omnibusiniquilalibus ejus. habitare fratres in untim.
CANTICUM GRADUUM DAVID. Sicut uncjuentumoplimum in capite,
[CXXXI.] Domine, non est exaltatum cor meum, quod descendit in barbam, bcirbamAaron :
neque etati sunt oculi tnei, quod descendit super oram veslimenlotumejtts.
Et non ainbulaviin magnis, Sicut ros Hermon,
et in tnirabilibus super me. qui descendit super montana [It. monles] Sion :
Si non proposui, Quoniam ibi mancluvilDominus benedktioncm,
et silere feci animam meam : D |A1. ad. et] rifam usgue in wlernum [h. swculum].
* Jla exemplaria CanonisMemmianiel Carcassonen- nis, ac ms. S. Michaelis : Et filii eorum super.Thro-
tis, necnon ms. codices Carnutensis, Sorbonicus, et num luum sedebunl usque in xlernuni. clc. MART.
S. Michaelis. Alii duo sic legunt : Sicut ablaclatus c De hoc loco Ilicronymus in QuwslionibusIlebrai-
a matrc sua, ita ablactala a me anima mca. MART. cis in Genesim: Verbum Seda, inquit, qttod hic
— Reginx ms., sicul ablactalus ad matrem suam, omnes ore consono inia-irto-p.bv,id est, cibaria, vel
tum juncto Cisterciensi atqne aliis, t(a ablctclala silarcia interpretati sunt, in Psallerio quoque habe-
ad me anima mea. litT. Vb[ enim noslri legunt, vidttam ejus benedkens
b Quod probat sclioliastes, ascendero, Cislerciens. benedkain : licet in plerisque codicibuspro vitltta, hoc
quoque ms. prxfert : ut et variantcm leclioncm cst, xtip«->nonnulli leganl Oripav; in llebrwo hubcl
illaui stralus pro siraminis.
~ Hoc SEDA,icl est, cibaria ejus benedicensbenedkam. Potto
modo legendum didkeral Beata Paula, ait OripoM venalionem magis potesl sonare, quain fruges,
enim, refcrente Hieronymo: Ecce audivimus cum in etc. Cxterum impcritia librariorum posuitin nnnnullis
Epliraia inveuimus ciim in campis silvx. Zo quippe mss. Germinationemejus, vel Generationem ejus, etc.
sermo Ilebrxus, ut te docenle didici, non Mariam MART.
maircm Domini, boc est «O-niv,sed ipsum, idest, ' Tres mss., Florebilsanciificatio ejus. Mcmmianus
c/.vrbvsignifuat. Cwleravide in Epilaphio Puulce ma- vero ac Sorbonicus relinent pronomen primx pcr-
ttis ad Euslochium vitginem. MART. sonx, diadema meum. MART.
d Otdinem perversum sequuntur excmplaria cano- 6 Nomcn Duvid, Cisterciens. ms. non addil.
1-31 S. niERO.NYMIDIVINABIBLIOTIIECA 1232
CANTICUM GRADUUM. A qttoniamin mternum[h. smculum]misericordiaejus.
Ecce benediciie Domino, j Qui d fectt mirabilia tnagna solits:
\CXXX1V.] Domini: in mlernum[//. swculum]misericordia ejut.
omnesservi quoniam e
Qtti fecit cwlosin tapientia \h. in inlellectu]:
qui stalis tit domo Domini in noctibus.
Levale manut vestras ad sanctum [h. sancle], quoniam in mleritunt[h. smculum]misericordiaejus.
et benedkile Dominum. Qui ftrinavil lerrum super aquas :
Benedical libi Dominusex Sion quonittmin mlernum [h. smculum]misericordiaejus.
faclot cxli et tettw. Qui fecit luminaria tnagiia :
ALLELUIA. quoniam in mlernum \h. smculum]miserkordia ejus.
[CXXX V.J Laudate nomen Domini: Solem in polestalemdiei:
taudale, setvi, Dominum. quoniam in mlernum [h. swculum]misericotdia ejus.
Qui statis in domo Domini:_ Lunam el stellas in poiestatemnoclis:
in atriis domtts Dei noslri.b quoniam in wletnum
' [h. smculum]miseticotdia ejus.
Laudale Dominum, qttoniam bonus Dominus: Qui petcussit /Egyptttm cum primitivis suis :
cantate[h. psa//iie| nomini ejus, quoniam decens. quoniam~in wtetnum \h. smculum]miseticotdia ejus.
QuiaJacobelegit sibi Dominus: El eduxil Israel de medioeorun :
Israel in peculium suuin. quoniamin wternum \h. smculuni\ misetkotdiaejus.
Quia ego scioquod magnus Doininus, omnibusdiis. ln manu valida et in btachio extenio :
el Domiuus\h. dominaior}noster prm quoniam in mleruum \h. swculiim]miserkordia ejtts.
Omnia qum[Al. quacttmque] voluit Dominus, [ecit _.. Qui divisit tnare Rubrum in divisiones:
incmlo, eliti lerra: quoniam in wternum [h. swcttlttm]miserkordia ejus.
tit [Al. el inj mari et tii cunclis abyssis. El eduxit Israel e medio ejus :
Levans nubes de summitalibusjerrm. quoniamin wlernum \h. swculum]miserkordia ejus.
fulgtira in plitviaui fecil: de thesauris suis. El convolvilPharao [Al. Pharaonem] et exercilutn
educensventos[h. ventum\ ejtts in mari Rubro;
Qui percussitprimitiva jEgypti: quoniamin wlernum [h. swcttlum]misericordia ejus.
ab homineusque ad pecus [h. quadrttpedem]. Qui perduxit populum suum per desertum :
Misit signa et porlenta in tnedio tui, /Egyple : quoniam in wternum [h. smculum]misericordiaejus.
in Pharao, et in cunctos servosejus. Qui percussit reges magnos :
Qtti percussifgenfes mu/tas, quoniamin mlernum h [h. smcutum]miserkordia
* ejut.
etoccidil reges [ortes. Et occidit reges potenles [h. magnificos]
Seon regem Amorrltmorum: quoniam in wiernum [h. swctilum]miserkordia ejus.
et Og regem Basan, Seon regem Amorrhmorum :
et omnia regna Chanaan. qtioniainin mlernum[h. swculum]miserkordia ejus.
El dedit terram eorum hmredilatem: Et Og regem Basan :
ItwreditatemIsrael populo suo. quoniam in wternum [h. swculum]misericordiaejus.
Dontine, nomen tuumin mternum [h. smculum]: Et dedit lerra eorum [Al. add. tnj hmreditalem :
Domine, memoriale tuum in generatione et genera- quoniam in mterniim[h. swculum]misericordia ejus.
tione. Hwreditatetn Israel servo suo :j
Quia judicabit Dominus poputum suum, C qttoniamin wteritum[h. SGSCU/UIHJ
C miserkordia ejus.
el in sertios suos [Al. servissttis] erit placabilis. Quia in humiliiale ttoslra memor fuil noslri :
Jdola genlium argenlum el autum: quoniam
'
in wternum [h. swculum[misericordia ejus.
opeta manuum homiitum. El eripuit nos de tribulationibits noslris [h. El rede-
Os habent, et non loquentut: mit nos de hoslibus nostris] :
octtlos habent, el non videbunt. quoniamin mternum[h. swculum] misericordta ejus.
Auret habent, el non audient: Qui dal panem omni carni:
sed nec est tpitilut in ote eotum. quoniam in mternum [h.smculum] misericordia ejus.
Similet illis fianl qui fnciunt ea, ConfiteminiDeo cmli:
c in
el omnts gui confidil eis, quoniam in mlernum [h. smcttlum]tniserkordia ejus.
Domus Istael, benediciteDotnino : [CAXyVJI.J S/tper i flumina Babylonis ibisedimus,
domus Aaton, benedkite Domino. ei flevimus:
Domus Levi, benedkite Domino. cum recordaremur Sion.
limentesDominum, benedicileDomino. Super satices in medio ejus :
Benedictus Dominus ex Sion, suspenditnuscilharas noslras.
qui habital in Jerusalem. Alleluia. Quouiam ibi interrogaveruni nos qui captivos duxerunt
[CXXXV1.\ ConfileminiDomino quoniam bonus : nos
quoniamin mlernum[h. smculum]miserkordia ejus. verba carminis [h. cantionum];
ConfiieminiDeo deorum: Et qui affligebanl nos tmti:
quoniamin miernum\h. smculutri]miserkordia ejus. canite nobis de canticis Sion.
ConfileminiDominodominorum : 1 Quomedocantabimuscantkum Domini,
D
" Mss.
«Pro Alleluia, litulo Cisterciens. ms. substiluit quatuor, Carcassonensis, videlicel, Vatica-
Canlkum Graduum, male. nus, S. Michaelis, et Carnuteusis emendalus, sic
- ldem ms., quoniam benignus Dominus. legunl : _de trans duxit lsrael per medium ejus. MART.
~ Juxta h Editi ac mss. quam plures retincnt in textu mar-
Vulgalam Cisterciens. ms., omnesqui con-
fidunt. ginale scholion, magnificos. Solus Corbeiensis lcgit
d Reginx ms., gut [acit, Cislerciens, facis. reges fortes. Exemplaria Canonis secuti sumus.
• Canon Memmianus, quifecil cmtosin simplicitale. MART.
Similiter et Carcassonensis in contextu sacro, in • Memmianus, gttin eripuit, etc. Hic
quoque scho-
scliolio autem marginali legit juxla Hebrxura injn- liastis annotalionem inarginaleni rctinent edili libri,
lellectu. MART. plurcsqiie mss. codices. MART.
' Dissentiunt hic omnes fere mss. Corbeiensis ha- I Prxligit Cislerciens. ms. epigraphen ferme ex
bet, cutn primogenilis eotum. Regius, cum primitiis Seplua°intavirali inlerpretaiione derivatam : Jpst
suis. Carnutensis ac Memroianus, cum primitivissuis. David Hieremim lamenlatio. Nulla auteiu est in lle-
Sorbonicus, cum primitivis ejus. Denique Carcasso- brxo archeiypo.
iieusis ac Vaticanus legunt in primitivis tuis. MAKT.
1233 LIBER PSALMORUM. ' 1234
in terra aliena? AA Si ascendero in cwtum, ibi es tu :
Si oblilus fuero tui, Jerusalcm, '[';• si jacuero in in[erno, ades.
in oblivionesit dextera mea. Si sumpsero pennas diluculo,
Adhmteallingua mea guttuti meo, [Al. ad. el) habilaveroin novissimomaris,
si non tecotdatus fueto lui: Etiam ibi manus tua deducet me,
Si non ptoposueroJerusalem el lenebilme dextera tua.
in principio latiiiw mew. Si dixero, [orle lenebrmoperienl me :
Slemento, Domine, filiorum Edom nox quoquelux erit circa me.
in die Jerusalem, Nec tenebrmhabenl tenebras apud te,
dicentium: evacnate,evacuale [h. effodile, effodiie], et nox quasi e dies tucet :
usque ad fundamenlumejus. similcssunt tenebrmet lux ,
Filia Babylonis vastata : Quia tu possedislirenes meos:
beatus qui teltibuet tibi orsusquees me in utero matris mew.
vkissitudinem tuatn, quam tettibttisli nobis. Confiiebortibi, quoniam lerribililer magnificasti me.
Bealus qui tenebil, mirabitia opera lua, el anima mea novit' nimis.
el altidet parvulos tuos [Al. suos] ad pelram. Non sunl e operta ossa mea ate,
DAVID. quibus facius stimin abscondilo:
[CXXXVIII.] Confitebortibi, Domine, in ioto corde imaginalus sum in novissiinisterrm.
meo, Informem adhuc me viderunt ocuti lui,
in cottspecludeorum cantabo [h. psallam] tibi. " et in libro luo omnesscribentur :
Adoraboin tempto sancto luo [h. act templum sancluin " dies fortnali sunl h , el non esl una tn eit.
tuum] : Mihi aulem quam honorabilcsfacti sunl amici [h. soda-
et confitebornomini tuo, les\ lui, Deus,
Sttper misericordiattia, el verilate lua, guam fortes ' pauperes \h. principatus] eorunt,
quia magnificasii s uper omm nomen eloquium tuum. Dinumerabo eos , et arena plures erunl:
In die invocabo," ei exaudiesme : evigilavi, et adhuc sum tecum.
dilatabis animw mew forlitudinem. Si occideris,Deus, impium :
Confileantur tibi, Domine, omncs reges terrm, viri sanguinum declinate a me.
quoniam audierunt eloquiaoris tui. Qui J conlradicent tibi scelerate:
Et canlent in viis Domini: elati |A1. elc.ali] sunt frustra adversarii tui.
quoniammagna gloria Domini: Nonne odienteste, Domine, odivi,
Quoniam excelsusDominus, et humilia respicil [h. et el contra adversariostuos distabui [h. resisleoam] :
humile videl et excelsum[: Perfecto odio oderam illos :
el excelsa de longe cognoscit. inimici facti sunt mihi.
Si antbulaveroin medio iribulalionit vivificabisme : Scrutare me, Deus , e( cognoscecot meum :
super furorem inimicorum meorum mittes manum ptoba me, etk
scito cogitationesmeas.
tuam, Et videsi via doli in me esl,
el salvabitme dextera tua. el deduc ntein via wletna.
Dominus operabilur pro me^ VICTORl x CANTICUH DAVID.
[/i. PSALMUSJ
Domine, miserkordia lua in wternum \h. smcu- Q [CXL.] Etueme, Domine, ab homine malo :
lum]: a vitis iniquis servame.
opera manuum tuarum ne dimittas. Qui cocjitaveruntmatitias in corde :
VICTORI DAVID * CANTICUM [«. PSALHUS]. tola die versali sunt in prmtiis.
[CXXXIX.] Domine, investigastime, et cognovisti: Exacuerunt linguam suam guast serpens:
tu cognovisti sessionem meam, el resurrectionem venenumaspidis sub labiis eorum. SEMPER.
meam: Cuslodime, Domine, de inanu impii,
e
intellexisli malum meum de longe. a viro iniquilatum serva me :
Stmitam meamel accubationemmeam eventitasti : qui cogiiaverunt supplantare gressus meos.
et omnes viasmeasintellexisii: Absconderuntsuperbi laqueum mihi,
quia non est eloquiumin lingua mea. et funibus extenderunl rete :
Ecce, Domine, nosli omnia : juxta semitam offendiculum posuerunt mihi. SEH-
retrorsum, et ante formasti me : PER.
ei posuisli tuper nte manum [h. palmatri] luam. Dixi Domino, Deus meuses tu :
d Mirabilior esl scienliaa me , audi [h. auribus perctpe], Domine, vocem depreca-
exceltior est, non poteroad eam. tionis mem.
Qtto ibo a spiritu tuo, Domine Deus forlitudo salulis mew,
et quo a facie tua (uoiam? I
D protexisti caput meum in die belli.
a Cisterciens. ms., invocabote, exaudies, etc. opertum os meum a te, quofactus tum, elc MART.
b Regin. ms. aliique plures apud Marlian., Pro) b Sequiori genere Reginx ms., diet formala ;quod
victoria Darid Cantkum. et magis cohxret. Mox Cisierc. plus liabet, non est
~ tibi ttna, ctc. Yariat ipsemet Hebrxus textus his ver-
Perperara in Cisterciensi ms., manum meam,,
etc. bis iS', et Nbl.
d Ita ambo exemplaria Canonis, et mss. codices5 • Cisterciens. rns. guam forles sunt principattit
duo, Snrbonicus et S. Michaelis. Alii legunt cuni1 eorum : quod et scholiastes probat. In Hebrxo est
editis: Superme est scientia,et excelsior, etc. Addunt1 DiT't_'X~l, capila eoruin. Legerit vero S. Interpres
insuper tria ex prxdictis exemplaria mss. prono- absque N intermedio nni_~l, quod est, paupcret
inen, qnod non esi in llebrxo, scientia lua. Vatican.,> eorttm , a fUri verbo, qund significat depauperari :
Mirabitior scienlia lu a me. etc. MART. unde \!}~\I Regum, XVIII,25, ipsa Vulgata vertil in
— Nostri mss., cum pridem editis super me est''
pauperem.
scienlia, et excetsior,etc. Non displiceret supra me,> i Regius ac Corbeiensis: Qui conlradicent tibi sce-
id est, supra captum meum. terali. MART.
e ln Cisterciens. ms., quasi lux. k In Reginx ms., st via idoli in me est.
f ldem ms., novit ea nimis. 1 Hunc psalmum inscribunt : Provktoria, mss.
" In s
singulari legunt hxc canon Carcassonensis plures et Cauon Mcmmianus. MART.
emendatus, Yalican. ct ras. S. Michaelis : Non est ;f
1255 S. HIERONYMIDIVLNABIBLIOTIIECA. 1256
• Ne cles, Domme, desideria impii : j
A quoniam infirmalus sum nimis.
scelera ejus ne effundanlur, ct eleventur. SEMPER. Libera me a pcrseculoribus meis ,
- Amaritttdoconvivarummearum : tjuoniam conforlati sunt super me.
labor labiortiin eorum operiel cos. Edirc ctecarcere animam tncam ,
« Cactentsuper cos carbones, ut confileatur nomini tuo :
in ignem dejicies cos, In me coronabunlur justi,
in fovcas, ut non constirgant. cum reiribucris mihi.
Vir linguostts non dirigelur in terra, ' CANTICUM [h. PSALMUS ] DAVID.
virum iniquum mala capient [Al. capiunt] in interi-
tum. [CXLIIl.] Domine, exaiiclioralionem meam,
ausculta [h. auribus percipe[deprecationemmeamin
Scio qttod Dominus (aciet causam inopis , judkia pau- vcritate tua;
pernm. ~ exaudi
Altamenjusti confitcbuntur nontini tuo : me injtisliiia ttta.
Et non venias ad judicanditm cum servo tuo :
habilabunl recti cutn vullu luo. non justificabitur in conspeclu tuo ontnis vi-
quia
CANTICUM [h. PSALMUSj DAVID. vens.
Persecultis est enim inimicus animammcam ,
[CXLI.] Domine, clamavi ad vocem te, fcstina milti :
exaucii [h. auribus percipe] meam clamantiss confregil in lerra vitatn meam:
ad te. posuit me in (eiiedris[h. collocavilme in tenebris]
Dirigalnr oratio mea sicut incentum in conspectutuo : Et quasi morluos h aitliquos \h. smcuii].
elevatiomattuum mearum[h. palmarum] sacrificium iB . anxiatus (uil in me spirilus metts :
vesperlinum; in medio mei sollkilum fuit cor meum.
Pone, Domine , custodiamori ineo: Recordaborclierttmanliqttorum,
serva pauperlatem labiorum meorum. meditabar omnia opera lua :
Ne declinescor meum in verbummalum , [acta manuum luarum loquebar.
volvere cogilationesimpias Expandi manus measad le :
cum viris operanlibusiniqttitatem : anima mea quasi lerrasiliens ad te. SEMPER.
neque comederein d delkiis corum. Ct(o [h. feslina] exaudi me , Domine, defecit tpiritus
Corripiat me juslus in misericordia, et arguet tne, meus :
oleum amaritudinis non itnpinguel caput meiim: ne abscondas faciem tuam a me,
Quia adltuc oratio mea pro maliliis eorutn : et comparabor descendenlibusin laciitn.
sublati sunt juxta petrant judiccs eorum , Fac me audire manemisericordiam tttam ,
et audient verba mea, quoniam decora sunt. quoniam in le confido :
Sicul agrkola cum scindit lerram : Notam fac mihi viamin qua ambutem ,
sic dissipata sunt ossa nostra in ore inferni [Al. tit- quoniatn ad te levavianimain meam.
ferij, Libera me de inimicis meis, Domine :
' ad te protectus sum,
Quia ad te, Domine Deus, oculi mci:
in te spetavi, ne cvacuesattimam meam. Doce nte, ut (aciam voluntatem luam,
Cuslodi me de manibus laquei, guetn [Al. quod] po- quia lu Deus metts :
sueruut niihi: p
*** spiritus tutts bonttsdeclucetnte in tcrram reclam.
de offendkulis operanitum iniquilalem : Propter nomen tuum, Domine, vivifieabisme :
lncident in rele ejus impii: injuslitia tuaedttces de anguslia animam meam.
simul autem ego transibo. El in misericordialua dissipabisinimicosmeos,
" DAVID et perdes omnes i tribulantesanimam meam:
ERUDITIO , CUHESSETIN SPELUNCA , ORATIO. ego enim sum servustuus.
[CXLll.] Vocemea ad Dominumclamavi: k DAVID.
vocemea ad Dominum deprecalus sum. [CXLIV.] BenediclusDominusfortis meus,
Effundam in conspecluejus eloquium nieutn : qui docet manut meas ad [Al. tiij prwlium :
tributationemmcam coram illo anninuiabo. digilos meos ad beltum.
Cttm anxius fueril in me tpiritus meut : Misericordia mea, ct foriitudomea,
lu entiu nosti semitam meam auxiliator meus, et salvutormeus :
in via hac, gua ambulabo, Sculutn meum, et in ipso speravi:
absconderuntlaqueum inilii. qui subjecil 1 pooulos mihi.
# Respice ad dexteram, e( vide Dotnine, quid est homo, quia cognosciscum :
qttia nonsit qui cognoscal me : filius hominis, quia compulas eum.
Periit fuga a nie, Homo vanitati assimitalusest:
cl noit est qui quwrat animammeatn. dies ejitsqttasi umbra pertransiens.
Clamaviad te , Domine, dixi, tu es spes mea : Dotnine, inclina cwlusluos, el desccnde :
pars tneain terra vivenlium. tange montes, el fumigabunl.
Ausculla deprecationemmeam, '"
D JlJtca fulmine, et dissipa eos.
° Itcrura in Reginx ms., impiis : verius csset tin- c Pro Eruditio, Reginx ms., Eruditi: Cistcrcicns.
pio : ila Ilebrxus reddilur, Ne des, Domine, deside- inlellectus, prxfert.
ria mea peccalori. f Inscribitur in Cislerciens. Orcttiodumlaxat.
b Quatitum scio aliter Hebrxus habct, »_,_••_• Vtttrt
1 ~ Idem
b ms., exaudislt me in tua justilia.
.SD_ Reginx ms., auxius pro anxiatus\:Cislerciens., esf
c Editi cuin aliquot mss. aliter dividunt colon n pro fut(.
islud : Cadenl super eos carbones ignis : dejicies eoss Cisterciens. ms., a ie profccfus, elc.
infoveas, ul non cotisitrganl. Sed roelius ac veriusis i IlaCarnutensis emeudatus et ms. S. Michaclis.
estquod nos cdidimus juxta fidcm cxemplarioiumn Alii legunt liganles ; quod secunda niaiuis mutavit in
Canonis Hebraicx veritatis , duorumque aliorumi tiiigantes in canone Carcassonensi. MART.— Nostri
mss. Codicum. MART. oranes inss., liganles, prxfcrunt pro tribulantes.
—Cistercicnsis alios apud Martianx umcitatos co- k Cislerciens. inscrihil. Cantkutn David,
dices sequiiur. 1 Qui subjecitpopulum sub me. Sic legiinus in Car-
d PerperamJReginx ms., tn delktis. Mox vero) cassonensi et in tns. Michaclis , nec non in Vaticano.
rectius argual pro argitcl : dcniiiue cum plcrisque8 MART.—Ms. Reginx, subjkiel popttlos,ctc.
nliis , (tdhuc ci oralio mctt. m Aliquol rass., Misca fulmina. MART.
1237 LIBER PSALMORUM. 1258
mitte satjittam tuam, et interfice [h. conturbabis]il- A sancli [h. misericordes] tui beitedkant tibi.
los. [Chaph.JGloriam regni tui dkent, et [ortiludines tuas
Extende manum tttam de exceho : toquentur.
libera me, el etue me de aquis mullis : [Lamcd.J I7f ostendanl filiis hominum forlitudines
de inanu filiotum alienotunt. e ejus, et gloriam decoris regni ejus.
Quotiim os loculum esl vunilatcm, [Mem.J Regnumluumregnum omnium swculorum, et
et dexteta eorum, dexlera mendacii. poleslas luain omnt generaiione, et gcnerationcm.
Deus canticum novum cantabo tibi : '
[Sainecb.J Sustenlal Dominus omnescorruentes et
in psalterio decachordo psallam tibi. exigitomnesjacentes \h. titcitniaiosj.
Qui dat salutem regibus, [Ain.J Oculi otnniutnin
" [h. ad\ tespcraut , el lu das
qui cruit David servumsuum " de glatlio pessimo. eis escain swam[h. eorum] in tempore suo.
Libera me,et erttemede manu filiorum alienorum : [Plie.J Aperis manits ttiaset b imples oinneanimal re-
quorum os locutum esl vanitaiein ; fectione[h. satias omnemvirum placite].
el dextera eorum, dextera meiidacii. [Sade.J Juslus Dominus in omnibusviis suts, et sanc tu
Vt sint filii nostri quasi planlatio [h. miserkors] in omnibus operibus suis.
ctescensin adolescentiasua : [Coph.J Jitxla eslDominusomnibusqui invocant eum :
Filim nosttm quasi anguli, omnibus qui invocanl illum in veritnte.
otnali ad similitudinem templi. [Res.l Placilum timentium se faciet, et clamorem [h.
Ptomptuaria nostra plena, deprecationem]eorum exaudiet, et salvabit eos.
et supet effundenlta cx hoc in illud : _ [Sin.] Cuslodit Dominus omnes ditigentes se, et uni-
pecota nostta inmillibus, "* versos impios conterel [h. disperdet].
el innumetabilia in compilisnoslris. [Thav.] Laudem Domini loquetur os meum, et * be-
Tauti nostti pingues [h. duces nostti pottanles]: nedicetomnis caro nomini sancto ejus in wternum
non est interruptio, et non esl egresstts : [h. in smcutum, et ullra], eljugiter.
et non est ululatus in plateis nostris. ALLELUIA.
Bealus populus cujus tatia sunt : [CXLVl.] Lauda, anima mea, Dominum :
bealus populus cujus DominusDeus suus. laudabo Dominumin viia mea :
b LAUDATIO DAVID. canlabo [h. psatlam\ Deomeo quamdiusum.
[CXLV.] [Aleph.] Exaltabo te, Deus meus rex, et be- Nolile confidere in principibtts :
nedkam nomini tuo in mlernum [h. smculum[ el in [Al. ef inj filio hominis, cui non est salus.
tiltra. Egreaietur spiritus ejus, et revertetur in humumsuam:
|Beth.J ln omni die benedicamtibi, etlaudabo nomen in die illa peribunt 1 cogitationesejus.
tuum in sempiternum[h. smculum et ultra] ju- Reatus cujus DcusJacob auxiltator ejus :
giter. spes ejus in Domino Deosuo.
| Gimel.J Magnus Dominus, et~ laudabitis nimis: et Qui fecit coetoset terram :
magnificentimejus non est investigalio. mare, et omnia quw in eis snnt :
[Daleth.j Genetatio ad geiteralionem laudabit opera etcustodit veritatemin sempilernum ffl. srrcu/am].
lua, et (oriiludines tuas annunliabunt. Qui facit judicium calumniamsuslinentibus,
[Ile.J Decoremgloricemagniludinis tum, et vetbu mi- el dat panem esurienlibus.
rabilium tuorUmloquar. ( Dominus solvil vinctos :
(_
| Vav.] El [otiiludinem horribilium
d
luorum loquentur, Dominus illuminat cwcos,
et magnitudines luas narrabunl. Dominus erigit allisos [h. incurvalos] :
[Zain.| Memoriammultw bonitatis tum toquenlur [h. Dominus diligit jttstos.
eructabunt], et juslitias tuas laudabunt. Dominus cuslodit advenas,
[Heth J Clemens, et misericorsDoniinits : palient, ct pupiltum et viduam suscipiet :
mutlwmiserationis[h. tardits ad furorem el mtignw et viatn impiorum conlcret [h. perverlei],
misetkotdim\. Rcgnabit Dominus in mienium \h. swculum',
[Teth.J BonusDominus omnibus, et misetieotdiw ejus Deus luus Sion in generaiionem, et generationem.
in univetsa opera ejus. Alleluia.
[Jod.J Confiteanlur itbi, Dumine, omnia opera lua, et [CAXVJJ.j kLaudate [h. Psaltite] Dominum, quoniam
" Mss. tres aut qualuor, de gladio maligno. MART. mi ipsius tempora, siquidem et melioris notx co-
b In eodeni ms., Hymnus David ; in .Cisterciens., dices, qui hanc ejus Versioncro cx Hebrxo conli-
Laus'David, prxnotatur. nent, et Veterum diligcntissimorum Inlcipretum,
c Exemplana Canonis et mss. S. Michaelis ac Va- Aquilx, Symmachi, ct f beodntionis vcrsiones co
ticanus hoc modo legunt: in cxteris invcntio legitur. carenl. Lcgerunl tamcn ex Orienlalibus linguis Sy-
MAIIT. uJp. rus, atque Arabs interpretes, nisi si,quod suspicari
d lidem mss., narrabo \>ronartabtttU. ad hunc maxime locum licet, ipsimct accepcrunt ex
e ln Cislerciens. nis., (ortiludines luas, etgloriam LXX, qui din antea sic inierpretati sun», nta-ro-:
decorisregni
' tui. Kvpiog-v na.o-1).<tyot?aUTOu,y.at ocriof sv ~;a.ai roZg
Abest in Hcbrxis voluminibus integer versicu- e/^otf auTou. Fit sane ex hia verosiinillimum in
lus, qui a liltcra nun iniliiiui duccbat. Hinc colligas Hehrxo quoque archetypo iia scriptum olim ex-
mutilura esse aliqua sui parle loiitm llebrnirum , et stilisse, ducto ab nun littera versiculi exordio,
antc Hieronyiui tempora excidissc versum decimum TOS,a-b_3, T^crri r-QT-b.-Imn'
quartum hujus psalmi: neque vcro illum legas in ~ Pronomen fas_.
Canonis Ilebraicx verilatis: etsi scri- suam, \n Cistcrciensi ms. lacet.
exemplaribus ''Canon Meromianuset Carcassonensis legunl, et
ptus rcperiatur temerilatc librariorura iu quatuor.
mss. codicihus Hieronymianx istius versionis. Hxc imples omnem in animam benedktionc. Manifcstius vero
sunt auiem qux exciderunt: Fidelis Dominusin om-\ error apparet scholio marginali,in quo exscriptor
nibus verbis suis, el sanctus in bmnibus operibus suis. posuit omnemvirum, ubi scholiasles scripserat, omne
MART. vivum : quod alio modo dcpravatum etiam lcgimus
in ms. S. Michaclis; ibi euim scriptum cst, satias
—Sufficit Cisterciensis ms., versiculum , Fidelis'' omneobviumplacite. MART.
Dominusin omnibusverbis suis, et sanclus in omnibus! • Reginx nis., et benedkat omnis caro, ctc.
operibussuis, qucm ab Ilebraico exemplari cxcidisse! i Ms. Cisterciens.hic vocem omnes intcrscrit, tum
ccrtum est cx ipsolittcrx nttn, a qua cst incipicn- pronomcn ejus prxtcrmiitit.
dus, defcciu. Vidctur autcm excidisse ante lliciony- 1 Malc leguut in speculo S, Augustini : Lttudale
1259 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 1240
bonumest canticumDei nostri: A Laudate Dominumde tetta :
quoniam decorttmest, pulchra laudatio. dtacones el omnet abyssi.
jEdificabit \h. /Edificans] Jerusulem Dominus: lgnis, et gtando, nix, et glacies :
ejeclos Israel congregabit[h. congregans]. ventiis, lurbo, quw facilis sermonemejus.
Qui sanat conltitos cotde, Montesel omnescolles:
et alligat plagas [h. dolotes] eotum. lignum fructiferum el universmcedri.
Qui numeral multiiudinemstellarum Bestim, el universa jumenta,
et omnes nominesuo vocal. reptilia, et aves volantes.
Magnus Dominus[h. dominator]nosler, el multus for- Reges letrm et omnes poputi:
tiludine: principet et universi judicet tettm.
et prudentiw ejus non est numerus. Juvenes, et vitgines :
Suscipiens mansuelot Dominut: tenes cum pueris laitdenl nomen Domini.
humilians impiosusque ad lerram. Quoniam sublimenomen ejus solius :
Canite Dominoin confessione: gloria ejus in cmto et in terra.
canite [h. psa//i(ej Deo nostro in cithara. Et exallavit cornu populi sui :
Qui operit calos nubibus, laus omnibussancli [h. misericordibut]ejus,
et prwbelterrm pluviam, filii Israel populo appropinquanti [h. propinquo]
et oriri facit in monlibus germen '. sibi. Atlelnia.
Qui dat jumenlis panem suum: ALLELUIA.
filiis corviclamantibus. [CXLIX.] Cantate Dominocanticumnovum:
Non esl in fortitudineequi voluntasejus : I
B laus ejus in congregationesanctorum [h. misericor-
negue in tibiis viri placeiur ei. dium].
Placetur Dominoin his qiti timent eum, Lmtelur lsrael in faclore suo :
el cxspectanlmisericordiamejus b. filii Sion exsullenl in rege suo.
Lauda, Jerusalem, Dominum: Laudent nomen ejus in choro :
cane Deum tuum, Sion. in tympano, et cithara cantent [h. psallant] et.
Quia confortavitvectes poriarum luarum : Quta complacetsibi Dominusin populo suo :
benedixit filiis tuis in medio tui. exattabit [h. gtorificabit] mansuelosin Jesu [h. sa-
Qtti posuit terminumtuum pacem : luteni].
el
adipc [Al. adipe] frumenli saturavit te. Exsullabunt sancli [h. misericordes]in gloria :
Qui emittil eloquiumsttum terrm: laudabunl in cubilibussuis :
velocilercurrit verbumejus. d Exsultaliones Dei in gullure eorum,
Qui dat nivemquasi lanani: et yladii ancipiles in manibuseorum,
pruittam [Al. pruinas] quasi cinerem spargit. Ad faciendam vindictamin gentibtis:
Projkil glaciemsuam quasi bucellat: increpalionesin populis [h. plebibus].
ante fackm [rigoris ejus quis slabit? Vt alligenl reges eorum catenis,
Mittet verbumsuum, el solvetilla : et inclytus eorum compedibut(erreis.
spirabit spiritu suo, et fltienlaquw. Vt faciant in eis judicium conscriplum :
Qui annuntiat verbum suumJacob : decor est ommumsanclorum [h. omnibusmisertcor-
prwcepla sua, etjudkia sua Israel. {
tj_ diftusj ejus. Alleluia.
Non fecit similileromni genti, ALLELUIA.
etjudkia ejus non cognoscent. Atteluia. [CL.J Laudate Dominumin sctnctoejus :
ALLELUIA. laudale eum tn (orittudine polentim[h. firmamento
[CXLVIII.] Laudate Dominumde cwlis: fortitudinis]ejus.
taudate eumin excelsis: Laudate eum in fortitudinibus ejus :
Laudate eum, omnes angeli ejus : laudate eum juxta niuliitudinemmagnificenlimtum.
laudate eum, cmnes exercitus ejus. Laudate eumin clangore buccinw:
Laudale eum, sol et luna, laudaie eum in psattcrio el cithara,
laudate enm, omnesslelimluminis, Laudate eumin lympano et cltoro:
Laudale eum, cw.licwlorum, laudate eum in cltordis et organo.
et acjtiw,quw super cmlossunt, Laudate euin in cymbalissonanlibus:
Laudent itomen Domini: laudate ettm in cymbalis linnientibus [h. jubila-
quoniamipse mandavit [h. proeeeptt]ei creatasunl. tionis].
Statuilea in smcntum [h. wtetnum], el in ~ wternum n Omne quod spirat, laudet Dominum.
[h. swculum]. e Alleluia.
£ prmceptumdedit, et non prwteribit. Explicit liber Psalmorum.
Dominum, quoniam bonusesl: Canlicum Dei nostri,i, D ciensis hoc finito versiculo, juxta Vulgalx divisio-
etc. Nam S. ipse Hieronymus docet in Hebra-o scri- i- nem pra-ponil liluliim AI/e(uia, ac novum psalmum
plnm essc: ALLELUIA, cui TOBZAMBRA, id est, Lauttatc
tc a verbis, Lauda, Jerusalem, Dotninum,auspicalur.
Dominum,quoniambonusest Psalmus. Vide epist. ad id c Nostri mss. bic. quoque habent, ef in smculum.
Marcellam, cujus principiura : Nuper cum , etc. ". d ln Reginx ms. ut in Vulgata, Exallaiiones.
MART. " Canon Carcassonensis solus ila habet
scriplum
n Subjungit Cisterciens. ms. alterum hemisii- i- itd calcem Psalterii : Explkit Psalterium. Sunl in
cliium, ef herbamservittttihominum,quod inhodicrnoio Psalterio versus n. D.XXII, id est 2522, tot nempe,
quidein Ucbraico cxemplari non est; sed iieduin n quot numerantur in llebrxis Massoreiharum exem-
Scpiuaginta, vertim etiam inullo sequiorum inler- plaribus. Ilinc colliginius annotmionem illam, qua
pretiim licxaplarium xvo exsiitisse, ex eorum com- i- numerus versuuin Psalterii prxfiuitus est juxla Mas-
perium est lestinioniis. Alibi, sive ad psabn. CIV, /, sorethas Hieronymo xiate multum inferiores, ab
vers. 15, ubi bac eadem scntentia occurril et verba ia scholiasle Canonis Hebraicx veriiatis, vel ab alio
a~m n"!__'l_U"_1inlerpretatus esl S. Pater, el fe- . scriptore antiquo Hebraice perilo fuisse derivatam.
num servilttlihoiiiinnm. MART.
t b Reginx ms. Bene placetur. Jam vero Cisler-
1241 S. HIERONYMl PRiEFATIO IN LIBROS SALOMONIS. 1242
«PR/EFATIO HIERONYMI IN LIBROStb SALOMONIS.
" Ghromatio et Heliodoro episcopis Hieronymus.
Jungat epistola, qtios jungit sacerdolium : immo .Aeditio Proverbia vocat; COELETH (rrTlp), quem
d
charta non dividat, quos Christi nectit amor. Com- Grxce Ecclesiasten , Latine Concionatorem possu-
mcntarios in Osee, Amos, Zachariam. Malachiam, mus dicere: SIR ASSIRIM ('D'"i'_*n"W), quod in
quos poscitis, scripsissem, si liruisset prx valetu- noslra lingua vertitur Canticum Canticorum. Fertur
dine. Millitis solalia sumpluum : notarios nostros et et -rmuperog Jesu filii Sirach liber, el alius iJisuSstri-
librarios sustentatis, ut vobis poiissimum nostrum ypafog qui Sapientia Salomonis inscribitur. Quorum
desudet ingenium. Et ecce ex latere frequens turba priorem, Hebraicum reperi, non Ecclesiasticum, ut
diversa poscentium : quasi aut xquum sit, me, apudLatinos; sed Parabolas prxnolatum, cuijuncli
vobis esurientibus, aliis laborare : aut in ratione crant Ecclesiasles etCanticum Canticorum, ut simi-
dati et accepti, cuiqtiam, prxter vos, obnoxius sim. litudinem Salomonis non solum librorum numero,
Itaquc longa Xgrotatione e fractus , ne penitus boc sed etiam materiarum genere coxquaret. Secundus
anno reticerem , et apud vos mutus essem , tridui apud Hebrxos nusquam est, « quia et ipse stylus
opus nomini vestro consecravi, interpretationem Grxcam eloquentiam redolet : et nonnulli scripto-
videlicct trium Salomnnis voltiminum , f MASLOTHrum velerum hunc esse h Judxi Philonis afiirmant.
(rvibi.a), quas Hebrxi Parabolas, Vulgata autem Sicut ergo Judith, et Tobi, el Machabxorum libros
a Canon Memmianx Bibliothecx hanc habet in- B Rabbanus in suoolim exemplari legit. Et vero Aqui-
scriptionem in fronte librorum Salomonis : Hiero- leiensis jam lum episcopus eralChromalius iste, cui
nymus Chromatio et Hetiodoro episcopis, de editione Coniroentariorura lihrum in Abacuc non ila pridem
ad iiquidiim ex Hebrwo translata. Ecclesix aulem S. ipse Patcr inscripscrat: Allini autem catbedram
ISarbouensis Biblia Sacra, qnx Canonem Hebraicx obtinebat Heliodorus, quod ncmo ignoral. Quin S.
veriiaiis siiniliter coinplectumur, ut ,-uo loco expli- ipse Paier, ubi conlra Riifuium lib. n nnm. 31 de
catum est, hoc niodo Provcrbiorum inscribunt li- hac sua libroriim Salomonis translaiione ex Hebraico
brum. Lifter Salomonis, id est, Purabolm ejus secun- sermonem liabet, eam se ait dedicasse, sanctis epi-
dum Hebraicam vcriiatem ttanslaiw ab Eusebio Hieto- scopis Chromatio el Heliodoro.
nymo presbytero, peiente Chromalio et Eliodoro epi- d Iisdem pene usus esl verbis epistola in nostra
scopo. Eadem sed clarius leguntur in ms. cndice Bi- recensione 7 ad enmdem Chromatium, Jovinum, et
hliorum monasterii Silvx majoris: Liber Salomonis, Eusebiuni scribens: Non debel charta dividere quos
id est, Parabolm ejut secundum Hebraicam veritatem amor mutuus copulavit.
transldlw ab Hieronymo presbytero, petenlibvsChroma- e Hxc illa nobis videtur xgrotalio, in quam se
tio el Heliodoro episcopis : quem tiliiliini invenimus queriiur incidis-e S. Pater epistola in nostra recen-
in ms. eliam codice S. Germani a Piatis, nuin. 6. sione 114 , et ex qua non ita pridem convaluisse se
Hinc, ni fallor, manifeste appiret prxsentem trans- indicat in prologo ad lertium librum Commentario-
Ialionem librorum Salomonis ipsissimam esse, quam rum in Amos. Vertim hxc ftisius in prxlixa huic
Hieronymus adversus Rufiuum indicat his verbis : lomo prxfatione, eoque luculentius in S. Doctoris
Salomonis etiam libros, quos olim juxta sepluaginta, _ Vita prosequemur.
additis obelis, et asleriscis, in Latinum verieramex He- C I Diximus hac de lectione superius ad prologum
braico transferens et dedicans sanclis episcopis Chro- Galeatum: nam quod terminatione utitur feiniiiina,
matio el Hetiodoro, hwc in prmfatiuncutw mem fine cum in Scriptura nomen islud b_?Q, masculini gene-
tubjcci: Si cui sepluaginta interpretum ntagis editio ris conlinuo sit, atque adco ipse libri litulus in
placet, habet eam a nobis olim cinendatani, etc. Nec slatu, ut
huic opinioni officiunt ndililamenta quxdaro in con- vocant, constructo ferat TVO"W'bct-,
lexlam Vulgatx nostrx Latinx derivaia e LXX Sc- factum videtur ex rabbinorum more, acnoroinis vulgo rece-
niorum inlerprelatinne; quia h cc longe post xlatem ptajam inde ab Hieronymi xvo, ejus effe-
ratione atque usu.
Hieronymi inserta sunt Hebraicx translatinni >ion rendi s Malim legere gut/t, pro guta; sive gutn ipse siy-
leincre ut heterodoxi criminanlur , sed oh illumina-
tionem senientix, vel lectoris xdificationem, juxta lus,h etc.
Aberrant ab omni veritatis specie qui Philonem
quod lcsiaiur auctor hujusmodi addiiamenlorum,
qui mox ad signurn primi obeli «f e tenebris prodi- Alexandrinum, qui Caii temporibus fuit, nobilissi-
turus est in noslras aunotaliones ad cap. v hujus miiin Plalonis imitatorem hic innui putaut. Etenim
editionis. MART. multo est Pbilo iste, cui tiber Sapiemiw tamquam
b Ita iriginta arl minus mss. codices, qui constan- auctori, velabsaltem inierpreti tribuebalur, aiiliquinr,
Alexandro Polybistore, qui^L. Sullx
ter legunt Maslolh in hac prxfalione : quamvis in utpole qui floruit, laudatur, ut auclor est Eusebius
libris et temporibus
prologo Scriptnrarum Samuel Malachim libro ix Prxparationis Evangelicx, ubi qnindecim
prxlixo nonnulli scripium habeant Masaloth, et Va- n fere versus e Philonis opere TWV mpi ri. "le-jo-rolof-a
licanus jam sxpe laudaius , Misloth secundum Ori- ~~e testimonio adducil. Laudaiur qunque
Polyhistoris
genem Commentario in psalmum i, ubi Mi-lbB legi- a Josepho lib. i contra Appionem nura. 25, cui et
inr. Idem Vatieanus cndex ms. conseqnenler pro Philo senior, *Diwv6 tametsi eum
Coeleth scribit Acoheleth; de quo jam dictuin est elliiiicuui, non Judxum Trpso-eu-rs^ofdiciiur:
in noiis nostris ad prologumScripiurarum, sive Prin- pulasse videatur, quod inler
eihnicos scriptores recenseat. Apertissime vcro Ju-
cipium Galeatum. Conferat voluerit. MAIIT. dxum vocat Hieronymus : et ejus eum gentis fuisse,
« Ad velerum librorum exisiaqnihis eliam, quos Martia- qux iractavit librorum argnmenta persuadeni, ut est
naeus consuluit, udem addimus, episcopis, quod et illud de
Regibus Jttdworum, cujus meminil Clen ens
1-43 S. HIERONYMlDIVINA BIBLIOTHECA. 1244
legit quidem Ecclcsia «, sed inter canonicas Scri- ,A cudimus.tut vctcra dcslruamus. El lamcn cum dili-
pluras non recipit: sic ct hxc duo volumina legat gcntissime lcgerit, sciat magis nostra intelligi, quc
ad xdificalionem plebis, non ad auctorilalem Eccle- non in lcrtium vas Iransfusa coacuerint, sed slaiim
siasticorum dogmatuin conflrmandam. Si cui sane de prxlo purissimx coiumendaia
tcstx, suum sapo-
Septuaginla Interpretum magis editio placet, habet rem scryaverinl.
b eama nobis olim emendatam. Neque cnim sic nova
Alexandrinus in primo Stromaturo, ubi cl ab ethni- lam et Euslochium, scu potius prologi ejus frag-
co scriplore Demetrio Phalereo iii illa conSigiianrta roehtum, quOd suo loco subsequenti tomo recense-
litleris hisloria, tradit eiim longius ablusisse. Porro bimus. Cxterum hanc ipsam cx Hebrxo versionem
librum Sapientix ab seniore isto Philone cxaratnm quain cxcudiinus, llieronymum auctnrcm nnn ha-
fuisse, quod ait Hieronynuis, nonnullos scriptorum bete, quod Grxcorum additamentis non careat,
veleruni pulassc, minus est verosimile, quam quod critici quidam, et ciiin primis Capellus conlendit :
habct vulgo recepta senleniia, collegisse eum tan- quorum argtinienlis in ipsa operig lecognilione fa-
tum atque dcscripsisse, sive tandein liberiori inter- ciemus satis: ubi eas qux iredecim ad sumnium
prelatione cum libr. quod Huetio placet. loto libro additiones sunt ex Grxca translatione
a Videsis qux hac exposuisse,
de re nobis ad prologum Galea- adscitx, Hieronymianos roelicris noix codices non
lum nolata suni. habere, neque lectas olim futsse aniiquis Scriptori-
b llujus recoguitx ad Grxcum editionis librorum bus, qui ea versione usi sunt, oslendcmus.
Salomonis nil hodie supercst nisi prologus ad Pau- B
INCIPIT
LIBER PROVERBIORUM.
Hcbraicc diclus.
MASLOTH.
PABABOLJC SALOHONIS FILII DAVID REGIS1SRAEL. C Frustra autem jacilur retc
[Cap. 1.1 Ad scicndani sapientiam ct disciplinam ; ante oculos pennatorum.
ad intelligenda vcrba prudenlix : Ipsi quoqiic [A/. Ipsiquc] contra sangiiinera suum
Et suscipiendam cruditioncm docirinx, insidiantur,
justitiam et judicium et xquitalcm. et moliunlur fraudes contra animas suas.
Ut dctur parvulis asluiia, Sic semitx omnis avari,
adolcscenti scientia ct inlellectus. animas possidenlium rapiuut.
Audiens sapicns sapienlior crit, Sapicnlia foris prxdicat,
et intelligens gubernacula possidebit. in plateis dat vocem suam :
Animadverlet parabolam et interpretationem Iu capitc liirbarum clainitat,
vcrba sapieniium etxnigmata corum. in forihus porlarum urbis
"
Timor Doniini principiura scientix : prnfert verba sua, dicens :
sapientiam alquc doctrinam slulti despiciunl. Usquequo, parvuli, diligitis infantiam,
Audi, fili mi, disciplinam patris lui, elslultica, qux sibi sunt noxia, ciipient,
ct ne diniittas legem matris tux. ct imprudenles odibunt scientiam ?
Ut addatur gratia capiti tuo, Convertimini ad cnrrepiionem meam :
el lorques cnllo tuo. en profcram vohis spiritum meura,
Fili mi, si te lactaverint pcccatores, ct oslendam verba mea.
ncb acquiescas. Quia vocavi, cl reuuislis :
Si dixerint, veni nobiscum, extendi mamim meam, et non fuit qui aspicerel.
insidiemur sanguini, I) Despexistis omne consilium meum,
abscondamus tendiculas contra insontcro fruslra : ct incrcpaliones meas ncglexistis.
Dcgluliainus eum sicut infernus viventem, Ego quoque in interilu vestro ridebo,
el integrum quasi descendentcm in lacum. el subsannabo, cum vobis, quod timcbalis, advc-
Omnem pretiosam substantiam reperiemus. ncrit.
implebimus domns noslras spoliis. Cum irrucrit rcpentina calamiias,
Sortem mitte nobiscum, et interitus quasi tempestas ingruerit:
marsiipium unum sitomnium nostrum. quando venerit super vos trihulatio, et angustia :
Fili mi, ne ambules cuni cis, Tunc invocabunl mc, cl non exaudiam :
prohibe pedem tuum a semitis eorum. mane consurgent, et non invenient rac :
Pedes enim illorum ad malum currunt, Eo quod exosam habuerlnt disciplinam,
et festinant, ut effundaut sanguinem. ct limorem Domini non susceperint :
R Alinuot mss., etiam apud Marlian. juxta Vulga- 158 el San-Germanensem num. 15. pronomcn cis
tam snpteultrr : mox vero alii, disciplinam, pro do- ne acquiescas cis. Sed ab-st in Ilcbrxo,ac facilcsub-
ctrinmn legunt. auditur in liac sentcntia. MART.
b Adduntomnesmss., prxler Colbcrtitium nura.
1245 LIRER PROYERBIORUM. 1-46
Nec acquieverint consilio meo, A time Dominum, et recede a malo :
et detraxerint universx correptioni mex. Sanitas quippe crit umbilico tuo,
Comedent igitur fructus vix sux, et irrigatio ossium tiioium.
suisque consiliis saturabuutur. Honora Domiuum de tua substantia,
0 Aversio parvulorura interficiet eos, el de primitiis omnium frugum tuarum :
ct prosperitas slullorum pcrdet illos. Et implebuntur horrea tua salurilale ,
Qui autem me audierit, absque terrore requiescet, et vino torcularia tua redundabunt.
et abundanlia perfruetur, Disciplinam Domini, flli mi, nc abjicias :
malorum timore sublalo. ncc ilcficias cum ah eo corriperis :
[GV/p.II. | Fili mi, si susceperis scrmones meos, Quem enim diligit Dominus, corripil :
et mandata mca absconderis pcnes le : ct quasi pater in filio complacei sibi.
Ul audial sapientiam auris tua : Beaius boroo, qui invenit sapientiam ,
inclina cnr luum ad cognosccndam prudentiam. ct qui alfluit prudcntia :
Si enim sapientiam invocaveris, Melior esl acquisitio ejus negoliaiioneargcnti,
et iiicliiiaveiis cor luum prudentix : et b auro primo et purissimo frtictus ejus :
Si quxsieris eam quasi pecuniam, Pretiosior est cunclis opibus :
ct sicul ihesauros effoderis illani : ct omnia, qux desiderantur, huic non valenl com-
Tunc intelliges liinorem Domini, parari.
et scientiam Dei invenies : Longitudo dierum in dexlera ejus ,
QuiaDominus dat sapientiam : _. in sinistra illius divitix, et gloria.
*" Yix ejus vix piilchrx, v
et ex ore ejus scientia, ct prudentia.
Custodiet reclorum satutera, et omnes semitx illius pacificx.
ct proleget gradientes simpliciter. Lignum vitx esl his, qui apprehenderint eam :
Servans semitas justitix, el qui tcnuerit eam, beatus.
et vias sanctorum custodiens. Dominus sapientia fundavit lerram,
Tunc intelliges justitiam, eljudicium, stabitivit coelos prudenlia.
et xquilatem, et oninero semitam bonara. Sapientia illius eruperunt abyssi,
Si intraverit sapientia cor luiiro, et nubes rore concrescunt.
et scienlia aninix tux placuerit: Fili mi, ne effluant bxc ab oculis tuis ;
Consilium custodiet te, Custodi legem atque consiliura :
et prudemia scrvabit le, Et erit vita animx tux,
ut cruaris a via mala, et gratia faucibus luis.
ab homine, qui perversa loquilur. Tunc ambulabis fiducialiter in via tua,
Qui relinquunt iter rcctuin, et pes tuus non impinget.
et ambulant per vias lcnebrosas : Si dormieris, non tiraebis :
Qui laUantur cum malefecerint, quiesces, et suavis erit somnus luus.
el cxsultanl in rebus pessimis: Ne paveas repentino terrore ,
Quoruni vix pervcrsx, et irruentes tibi pntentias impiorum.
et iufames gressus eorum. Dominus enim erit iu latcre luo ,
Ut eruaris a muliere aliena, C el custodiet pedem tuum, ne capiaris.
ct ab extranea, qux mollit sermones suos : Noli prohibere benefacerc eum, qui potest :
Et relinquit ducem puhertatis sux, si vales, el ipse benefac.
el pacti Dei sui oblita est. Ne dicas amico tuo •.Vade, et revcrtere :
Inclinala est cnini ad mortein domus cjus, crasdabo tibi, cum statim possis dare.
ct ad inferos scmilx ipsius. Ne inoliaris amico tuo maliini,
Omnes, qui ingrediuntur ad eam, non reverlentur, Cum ille in tc habeat fiduciam.
nec apprehendeul seiuiias viix. Ne contcndas adversus liominem fruslra ,
Ut ambutes in via bona : Ciim ipselihi nihil inali fcceril.
ct calles justorum custodias. Ne xmuleris hominciu injustum,
Qui enim recti stint, habilabunl in terra, nec imileris vias ejtis :
et simplices peruianebunl in ea. Quia abominaiio Domini est omnis illusor,
Impii vero de terra perdcntur : et cumsiniplicibus sermocinatio ejus.
et qui inique agunt, auferenlur ex ea. Egestas a Domino in domo irapiij;
[Cap. 111.]Fili uii, ne obliviscaris legis mex, et tabernacula autein justorum benedicenlur.
prxcepta roea custodiat cor tuum. lllusores ipse deludet,
Longiludinem enini dierum, et annos vitx, et mansuetis dabit gratiam.
cl pacem apponent libi. Gloriam sapientes possidebunl :
Misciicordia et veritas nou le deserant, "
stuliorum exaliatio, 'igiiominia.
circumda eas gulluri luo, IV.] Audite, filii, disciplinam patris ,
et describe in labulis cordis lui: -* [Cap.
et allendile, ut scialis prudeiiliam.
Et invenies gratiara, ct disciplinam bonam, Donum honuiii tribuain vobis ,
coram Deo et honiinibus. legem meam nc derelinquatis.
Ilabe fiduciam in Dominocx toto corde luo, Nam et ego lilius fui patris mei,
et ne innitaris piudentix lux. teuellus, et unigenitus coram matre mea :
In omnibus viis tuis cogita illum, Et docebat me, alque diccbal :
et ipse diriget gressus luos. Suscipiat verba mea cor tuum ,
Ne sis sapiens apud temetipsum : cuslodi prxcepta mea, el vives.
a In uno apud nos ms. Eversio legilur, in llebrxo legunt, et auri primi et purissimi, etc. MART.
est rnWD, quod aversionem, sive recessionem, in — Propius ad Vulgatam lcclionem, sub alia ta-
malam continuo partem snnat. men interpunctione lectum olim a Rabbano atque
b Canonem hicMemmianumllebrxocoiisentaneum aliis, Melior est acquisilio ejus negoliatione argenli
seculi sumus. Canon Carcassonensis et ms. Corbe- ~ Pro primi et purissimi
et auri: fructus ejus.
iensisnum. 14 habebant prima inanu , ctauro primo exultalione, in mss. corruple legitur exsula-
(ructus ejus, siue purissimo , qunm leclionem adhuc lio : nam in llebrxo scriplum estmeum, quod cxal-
rcliiienf rass, San-Genn. num. 1C.Ccctcricum editis tationom sijjnilicat. MART,
1:U7 S. IIIERONYMlDIVINABIBLIOTHECA. 1248
Posside snpientiam, posside prudentiam : A
A. et prudeniias mea; inclina aurem luam,
ne obliviscaris, nequc declines a verbis oris mei. UtI custodias cogitaliones ,
Ne dimitlas eam, et custodiet le : et disciplinam labia lua conservent ».
dilige cam, et servabit te. •i- Favus enim dislillans labia merelricis,
Principium sapienline posside sapieniiam, et nitidius oleo guttur ejus :
et in omni possessione tua acquire prudentiam : I
Novissiina aulem illius amara quasi absinlhium ,
Arripe illam, et exaltabit tc : et acuta quasi gladius biceps.
glorificaberis ab ea, cum eam fueris amplexalus. Pedes
I ejus descendunt in mortem,
dabit capiti luo augmenta graiiarum, et ad inferos gressus illiits penetrant.
et corona inclyta proteget te. 1 semitam viia; non anibulani,
Per
Audi, fili mi, et suscipe verba mea, v.igi sunlgressus ejus, etb investigabiles.
ui muliiplicenlur libi anni viiae. I
Nunc ergo, iili, audi me ,
Viam sapieniioe monsirabo libi, et ne recedas a verbis oris mei.
ducain te per semiias aequitatis: 1Longe fac ab ea viain luam ,
Quascumingressusfueris.nonarctabunlurgressusttii, et ne appropinques Ibribus donius ejus.
el currens non babebis offendiculum. ! des alicnis honoiem luum,
Ne
Tene disciplinam, ne dimittas eam : el annos luos crudcli.
custodi illam, quia ipsa est vita tua. Ne forte iinpleantur cxiranei viribus ttiis,
Ne delecteris semiiis impiorum, ct labores tui sini iu domo alieiia :
nec tibi placeat malorurn via. ~
K Et gemas in novissimis ,
Fuge ab ea, nec transeas per illam : " quando consumpseris carnes tuas, et corpus tuum.
declina, et desere eam. Et dicas : Cur detestatus sum disciplinam,
Non enim dormiunl nisi malefecerinl : et increpationibus non acquievil cor meum,
et rapitur somnus »b eis nisi supplantaverint. Nec audivi vocem docentium me ,
Comedunt panein impieiatis, et magisiris non inclinavi aurem meam :
et vinum iniquitatis bibunt. Pene fui in omni inalo ,
Jusiorum aulem semita quasi lux splendens in medio Ecclesiaeet synsgogae.
procedit, et crescit usque ad perfectam diem. Bibe aquam de cisterna tua ,
Via inipiorum tenebrosa: et fluenta pulei lui :
nesciunt ubi corruanl. Deriventur fontes tui foras ,
Fili mi, ausculla sermnnes meos, et in plateis aquas luas divide.
et ad eloquia mea inclina aurem luam. Habeto eas solus,
Ne recedunt ab oculis tuis , nec sint alieni participes lui.
custodi ea in inedio cordis tui : Sit vena tua benedicta ,
Vita enim suni invenieniibus ca, et laetare [AL lactare] cum muliere adolescenticc
et universaecarni saniias. luse :
Omni cusiodia serva cor tnum , Cerva ch.irissima, etgralissimos binnulus.
quia ex ipso vita procedit: Ubera ejus incbriem te omni lempore ,
Remove a te os pravtim in amore ejus deleciare jugiier.
el detralieniia labia sint procul a le, Q Quare scduceris, flli mi, ab aliena .
Oculi tui recla videant, et foveris in sinu allcrius?
et palpebrse luae piacedant gressus tuos. Respicil Dominus vias bominis ,
Dirigc semilAtn pedibus tuis. ei omnes gressus ejus considerat.
ei omnes viasluac slabilienlur. Iniquiiates sua capiunl impiuin,
Ne dcclines ad dexteram, et ad sinislram : et funibiis peccatorum suorum conslringitur.
averie pcdem linnn a malo. Ipse morietur, quia non babuit discipliuam .
Vias enim, quae a dextris sunt, novit Dominus : et in muliitudine stulLiiiaesnaedecipiciur.
pervcrsse vero sunt quae a sinjstris sunt. [Cap. VI.] Fili mi, si spoponderis pro aniico luo,
Ipse auiem recios faciet cursus titos, delixisli apud extraneum inaiiuui luam ;
ilineia autcm lua in pace producet. Hlaquaelus es verbis oris tui,
[Cap. V.] Fili mi, atieude ad sapientiam meam,, et eaptus propriis senv.onibus.
a Indicat marginalis isle obelus additamentiim n nam ambae llieronymi Prnefaiiunculaj( hoeest, et
qnodilam e LXX liuerprelibus translatiim in Yulga- »- prima quam prseuiiserat ad suam versionem ex LXX
lam Laiinam editionem, uli nunc legimus : Neailen-t- Interprelibus, el posterior edila cum iranslaiii n >.
das fallacia;mulieris. Quae verba absiinl in Hebrieo so j)
j Hebraica) inilio librorum Salomonis in codice le-
in exemplaribus cauonis Hebraica: veriiaiis, el in in guntur cum admoniiione ejusdem Anonymi atiexla
omnibus antiquis mss. codicibus : neque biijus addi- li- ad calcem prioris prxfationis. Deinde nonnullam
lamenii meminit Speculum S. Angiislini ad Hierony- y- parlem additarum sententiarum in corpore posiiam
mianam ex Hebrao traiislaiionem concinuatum. At At relinel; cieiera e regione ad marginem repra;seiitat;
in id genus additanieiitorum, quacobelis a nobis.in- n- iiaut diccres Memini.inum codicem eum esse in
dicanlur, curiosius attendeules , ver.un coruin de- e- quo primum auctor hanc e Gra;co admisiionem in-
prehcndimusoriginem in aniiquoanoiiyino scriptore, e, seruii in iranslationem llebraicain. Non sic canon
qui sequcnlem allexuil adiiiuiiilioneinad linem prte- te- Carcassouensis,cujusexscriptoromnia additamenta,
falionis in libros Salomonis edilaa ab Hieronymo no uno vel duobus exceplis , transiulil in sacrum con-
cum haecvolumina primum recensuit ad Graecosco- :o- lextuin. Caeterimss. codices omiitunt isthauc adsci-
dices LXXTranslatorum , obelis et aslcriscis opus ms liiia, vel extrinsecus reponunt ad margines : unile
onme distinguens. Ideo et de llebrwo, inquit, anony- iy- idem accidisse in libro Proverbiornm inaiiifesliim
mus nosier, Prwfaliuncula ntraque tn hoc libro prw- CB- est: quod in libris Regttm supra monuimus ad cap. v.
missa esl: quia nonnulla de Grwco ob illuminalionem em Huc ergo amandari se paiietur studiosus lector.
sensus, ei legentis wdi/icalionemvel inserta Hebraicwica; Porro pnefalio Hieronymi, ad cujtis cateem annny-
translalioni, velextrinsecusjuncta sunt. Et idcirco qui inus suam admoiiiiionem attexuit, typis excusa ha-
legit semperperegrini memenlo.HLCC lis- betur cum notis in (ine primse partis divinae Iiujus
quidem ille quis-
quis fueril, sivc scholiasies Canonis Hebraicaeve- Biblioihecae.MART.
im-
ritatis, sive alius ejusdcm asiatis scriplor. Qusecum- b Pro ininvesligabiles,ul alibi inlerpreialur a vei-
quc igilur lectoiem admonuit, posila reperiuntur in ligo verbo.
CaiioncMcmuiianoanle ociingenlos annos dcscripto: to:
1249 LIBER PROVERBIORUM. 12S0
Fac crfto quod dico, fili "mi, et temetipsum libera : A nec acquiesccl cujiisqnam precihus,
quia incidisli in manum proximi tui. nec suscipiet pro redemptione dona plurima.
Discurre, fesiina, suseita amicum luum : [Cap. VII.] Fili mi, cuslodi sermones meos,
Ne dederis somnum oculis luis , ei pwcepia mea reconde lihi.
nec dormitent palpebrse tux. Fili, serva mandata mea, el vivest
Eruere quasi damula de manu, etlegem meam quasi pupillam oculi tui.
et quasi avis de insidiis aucupis. Liga cam in digitis tuis,
Vade ad formicam, o piger, scribe illam in labulis cordis tui.
et considera vias ejus, et disce sapienliam : Dicsapientiae, sorormea es,
Quaecum non habeat ducem , et prudentiam voca amicam tuam:
nec prseceptorem, nec principem , Ul custodiat te a muliere exlranea,
Parat a'state cibum sibi, et ab aliena, quoeverba sua dulcia facil.
ei congregat in inesse quod comedat, De fenestra enim domusmcae
Usqiicquo, piger, dormies? per cancellos prospexi:
qu.indnconsurges e somno luo ? Et video parvulos,
Paululuin dormies, paululum dormitabis, considero vecordem juvenem,
paululum conseres manus, ut dormias : Qui irunsil in plalea juxia angulum,
El veniet tibi quasi viator, egeslas , et prope viam donius illius gradilur.
et pauperis quasi vir armaius a. In obscuro, advesperascente die,
-f- Horno aposlaia, vir inulilis , o in noclis tenebris, et cnligine.
gradilur ore perverso, Et ecce occnrrit illi mulier,
Annuit oculis, lerit pede, ornatu mcrelricio pracparata adcapiendas animas.
digito loquitur, Garrula et vaga, quielis impatiens,
Travo corde machinatur malum , nec valens in domo consistere pedibtts suis :
ct in omni tempore jurgia seminat. Nunc foris, nunc iu plaleis,
Huic exlemplo veniet perdilio sua , nunc juxta angulos insidians.
et subilo conteretur, nec habebit ultra medicinam Apprehensumque deosculatur juvenem,
Sex sunt, quae odit Uotninus , etprocaci viiltu blanditur, dicens.
et septimum detestaiur auima ejus : Victiinas pro salute devovi,
Oculos sublimes, linguam mcndacem , hodie reddidi voia mea.
manus cffundeiitcsinnoxium sanguinem : Idcirco egressa sum in occursum ttium,
Cor machinans cogitaiiones pessimas, desiderans te videre, et reperi.
pcdes veloces ad currenduin in inalum ; Iniexui funibus lucltnn ineum,
Proferenteni mendacia testem fallacem, stravi lapetibus pictis ex yEgypto.
ct eum qui seminai inter fratres discordias. Aspersi cubile menm uiyrrha,
Conserva, fili mi, prxcepta patris lui, el aloe, cl ciniiainonio.
ct ne dimillas legem malris lux. Veni. inebriemur uberibus donec illuscescat dies,
Liga ea in corde luo jugiier, ei fruamur cupilis amplexibus.
et circtimda gutturi tuo. Non est enim vir in domo sua,
Cum ambulaveris, gradianlur tecum : G abiit via longissima.
cum dormieris, custodiant te; Sacculum pecunix secum tulit:
et evigilans loquere ciiin cis. in die plcnx lunx reversurus esl in domum suam.
Quia inandaium lucerna est, Irrctivit eum mullis sermonibus,
et lex lux, et blandiiiis labiorum protraxit illum.
el via vitx increpalio disciplinsc: Statim cam sequitur
Ut custodiant te a mulierc mala, quasi bos duclus ad victimam,
et a blanda lingua exlranex. Et quasi b agnus lasciviens,
Nou concupiscat pulchriiudinem ejus cor tuum, et ignorans quod ad vincula stullus trahatur :
nec capiarisnutibusillius. Donec transligat sagitla jecur ejus;
Prclium enim scorti vix unius est panis: velut si avisfestinet ad laqueum;
mulierauiem viri pretiosam animam capit. et nescilquia de periculo animaeillius agitur.
Numquidpotest homo abscondere ignem in sinu su ), Nunc ergo, fili mi, audi me,
ul vestimenta illius non ardeant? et attende verba oris mei.
Aut ambulare super prtinas, Ne abslraliatur in viis illius mens tua :
ut non cnmburantur plantx ejus? neque decipiaris semitis ejus.
Sicqui ingreditur ad mulierem proximisui, Multos enim vulneratos dejecit,
non erit mundus cum letigcril eam, t\ ctforiissimi quique inlerfecti sunlab ea.
Non grandis est culpa, cuni quis furalus fuerit: Viaeinferi domus ejus,
furaiur eniin, ut esurientein impleat animam : j) peiietranies in interiora mortis.
Pcprchensns quoquercddet sepluplum, [Cap. VIII.] Numquid non sapientia clamitat,
el oninem subslanliam domus suse tradct. et prudentia dat vocem suam,
Qui auiem adulter est, ln sttmmis excelsisqtic verticibus supra viam,
propier cordis inopiam perdet animam suam : in mediis semilis slans,
Tiirpitudinem et ignominiamcongregat sibi, Juxia portas civilalis
et opprobrium illius non delebiiur : in ipsis foribus loquitur, dicens :
Quia zelus et furor viri 0 viri, ad vos clamilo,
non paicet in die vindiclx, , el vox mea ad lilios hominura.
" Canon Memmianus sententiam quam in Vulgata velusiiores sinceri codices, juxta Hxbraei lextus
Latina addilu monet obelus noster, intra conlexlum fidem, plane nesciunt.
leiinet boc loco; Canonvero Carcassonensis extrin- b ln Hebroeoesl C2V, quod compedemsonnt: est-
secus in ora inferioris codicis. MART. que sensus, sicut conipes ad castigalionem stulti.
— Alterum hocce additumentum iu Vulgaia, Si Yulgo auiem pulunl lec.iuo a S. Interpreie in suo
aulem impiger fueris, veniel ul fons messis tua, et Hebraico exemplari ©33, quod esl, agnus, pro D3JT.
egestas longe fugiet a fe,exGrxco tZ>vLXX depromp- Malimego opinari cum Symmacho se aplasse magis,
lum, a Rabbano quoque legjtur, qui tamen plera- qui vertit ITXI/ITUV, id esl, saiiens, etc.
que ejusmotli alia non novit :_IIieronymiani aulem *
1251 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 1252
Intelligilc, parvuli, astuliam, A Misit ancillas suas, ut vocarent ad arceni,
et insipientes, animadvertite, et ad mcena civitatis :
Audite, quoniam de rebus magnis locutura sum : , Si quis est parvulus, vcniat ad mc.
et aperienttir labia mea, ut recta prxdicent. Ei insipicnlibus locuta esl:
Veriiatem meditabitur guttiir nieum, Yenite, comedite panem metim,
et labia mea detestabuntur impium. et bibitevinum quod miscui vobis.
Justi sunt omnes sermones mei, Relinquite infaiUiam, et viviie,
non est in cis pravum quid, neque perversum. el ambulate per vias prudentix. '
Recti sunt intelligentibus, Qui eruditderisorem, ipse sibi laeit injuriam :
et xqui invenienlibus scicntiam. et qni arguit impium, sibi maculam generat.
Accipite disciplinam meam, et non pecuniam : Noli arguere derisorem, ne oderit te.
doctrinam magis, quam aurum eligilc. Argue sapientem, et diliget te.
Meiior est enim sapientia cunctis pretiosissimis, Da sapienti occasionem, ct addelur ci sapienlia.
el omne dcsiderabile ci non polesi comparari. Doce justtim, ct festinabit accipere.
Ego sapienlia babito in consilio, Principium supienlix, timor Domini:
ct eruditis inlersum cogilationibus. et scientia sanclorum, prudentia.
Timor Domini odit maluin : Pcr me enim multiplicabuntur dies tui,
arrogantiam et superbiam, el viam pravam, cl addentur tibi anni vitx.
ct os bilinguc delestor. Si sapiens lueris, libimetipsi eris :
Meum est consilium, et xquitas, j. si aulem illusor, solus portabis malum.
inea est prudcntia, mea esl fortiludo. ** Mulier slulla et clamosa,
Per me reges regnant, plenaque illecebris, et nibil omnino sciens,
et legum condilores justa deccrnunt: Scdit in foribus domtis sux
Per me principes imperant, supcr scllamin excelso urbis loco,
et polcnles deccrnunl jnstiliam. Ut vocaret transeuntes per viam,
Ego diligentes me diligo : ct pergentes itinere suo :
,.et qui mane vigilant ad mc, invenientme. Quis est parvulus? declinel ad me,
Mecum sunl divitix, ct gloria, Et vecordi locula est:
opes superbx, et justitia. Aqtix furtivx dulciores sunt,
Melior cst fructus meus auro, el lapide pretioso, * et panis absconditus suavior.
et genimina mea argento elcclo. Et ignoravit quod ibi giguntes sint,
In viis juslilix ambulo, el in profundis inferni convivx ejus.
in medio semiiarum judicii: PARABOLJE SALOMONIS.
Ut ditem diligentcs me, [Cap. X.] Filius sapiens lxtificat patrem :
et thesauros eorum repleam. filius vero siullus mcestitia cst matris sux.
Dominus possedit me initio viarum suarum, Non proderunt thesauri impielatis :
antequam quidquam faceret ) principio. justitia vero Iiberabit a morte.
Ab xierno ordinata sum, Non affliget Dominus famc animam justi,
et ex anliquis antequam (erra fierel. el insidias impiorum subvertet. ,l
Necdum crant abyssi, ct ego jam concepta cram : C Egestatem operata est manus remissa :
necdum fontes aquarum cruperant: -i uianiis autem fortium divilias parat.
necdum monles gravi mole constiterant. Qui congregat in messe, lilius sapiens est :
Anle collesego parlurieb:ir: qui autem sierlit aestale, filiusconfusionis.
adlmc lerram non fecerat, ct fluiiiina, Benediclio Domini super capul jusii:
etcardines orbis lerrx. os autem impiorum operil iniquilalem.
Quando praeparabat ccelos, aderam : Memoria jusli cum laudibus,
quando certa legc, et gyro vallabal abyssos : et nomen impiorum putrescet.
Quaudo xlbcra firmabal sursum, Sapiens corde prsecepla suscipiet:
et librabal fonles aquarum. stullus csedilur labiis.
Quando circumdabai mari lerminum suum, Quiambulat simpliciter, ambulat confidcnter:
el lcgem ponebai aquis, ne transirent lines suos : qui aulem depravat vias suas, manifestus erit.
Qunndo appcndebai ftindainenia terrx, Qui annuil oculo, dabit dolorcm :
cum eoeram cuncta componens : stultus labiisverberabitur.
et delectabar per .singulos dies, Yena Yilx, os justi:
Ludens coram eo omni (empore, ct os impiorum operiel iniquilatem.
lucens in orbe tcrrarum : Odium suscilat rixns :
et delicix meac, esse cum (iliis hominum. ct universa delicla operiel charitas.
Nunc ergo, filii, audile me : In labiis snpieniis invenilur sapienlia :
Beali qui cusiodiuul vias meas. rj et virga in dorso ejus qui indigct corde.
Audite disciplinam, et cstole sapienies, Sapientes absconduntscientiam :
ctnolite abjicere eam. os autem stulti confusioni proximuin est.
Beaius homo qui audit me, Substanlia divitis, urbs fortitudinis cjus :
qui vigilat ad forcs meas quolidie, pavor pauperum, egestas eorum.
el observat ad poslcs ostii mci. Opus jusli ad vilam :
Qui mc invenerit, invcnict vilam, fructusaulem impiiad pcccalum.
ct haiiriel saluiem a Domino : Yia vilx, custodienti disciplinam :
Qui autein in me peccaverit, Ixdet animam suam. qui autcm increpaiiones relinquit, errat.
Omnes, qui mc oderunl, diligunt mortem. Abscondunt odium Inbia mendacia :
[Cap. IX.] Sapientia xdilicavit sibi domum, qui profert contumeliam, insipiens est.
excidit columnas septem. In multiloquio peccatuin non deerit :
linmolavil viciimas suas, miscuit vinum , qui aiitemmoderaiurlabiasu:i, prudentissimuscst
et proposuil mensam suam. Argenlum electum, lingua justi :
» Addunl Vulgatx codices, Qui nililur mendaciis, lioris noiie Hieronymianis codicibus atque imprcssi
hic pascil ventos : idem autem ipse seqititur aves vc- Regiis Bibliis non amt.
lunles; qux ncdum in Ilebrao, scd el Grxco, et me-
1253 LIBER PROVERBIORUM. 125*
cor aulem impiorum pro nihilo. ^ Desiderium juslorum omne bonum est:
A
Labia justi erudiunt plurimos : prxstolatio impiorum furor.
qui autem indocli sunt, in cordis cgeslate mo- Alii dividunt propria, etditiores fiunt:
rienlur. alii rapiunt non sua , et semper in egestate sunt.
Benediclio Domini divites facit, Anima, quse benedicit, impinguabiiiir :
nec sociabilur eis affiictio. et qui inebriat, ipse quoque inebriahitur.
Quasi per risuai stultus operattir scclus : Qui abscondit frumenta, maledicetur in poptilis :
sapientia autem est viro prudenlia. benedictio aulcm super caput vendenlium.
Quod limet impius, veniet super eum: Bene consurgit diluculo qui quxrit bnna :
desiderium suum justis dabitur. qui auiem investigalor malorum est, opprimelur
Quasi tempestas transiens, non erit impius : ab eis.
justus autem quasi fuiidamenium scmpitcrnum. Qui conlidit in divitiis, corruet.
Sicut acelum dentibus, et fumus oculis, jusli aiitem quasi virens folium germinabunt.
sic piger his qui miserunt eum.; Qui conturbat domum suam, possidebil ventos
Timor bomini apponetdies: etqui slultus est, serviet sapienli.
et anni impiorum breviabuntur. Fructus justi lignura vitx :
Exspectatio justorum Ixtitia: ei qui suscipit animas sapiens est.
spes autem impiorum peribit, Si jusius in lerra recipit :
Fortiludo simplicis via Domini : quaiUom.igis impius el peccator?
el pavor his, qui operantur malum. .„ [Cap. XII.] Qui diligit disciplinam, diligit scientiam :
Justus in xlernum non cqmmovebilur : "l qui aulem odit increpationes, insipiens est,
impii aulem non habitabunt super terram. Qui bonus est, hauriet a Domino gratiam :
Os justi pariurict sapientiam : qui aulem confiditin cogitationibus suis,impieagit.
lingua pravorum peribit. Non roborabilur homo ex impietaie :
Labia jusli considerant placita : et radix justorum non coramovcbitur.
et os impioriim perversa. Mnlier diligcns, corona est viro suo :
[Ctip.XI.]Statera dolosa.abominatio apud Dominum: et putredo in ossibus ejus, qux confusione res di-
et pondus xquum, volumas ejus. gnasgerit:
Ubi fuerit superbia, ibi erit etconlumelia. Cogitaliones juslorum judicia :
"ubi aulem humililas, ibi et sapicntia. clconsilia impiorum fratidulenta.
Simplicilas justorum diriget eos : Yerba impiorum insidianlur sanguini:
et supplantatio perversorum vastabit illos. os juslorum liberabit eos.
Non proderuni divitix in die ullionis : Verle impios, et non erunt:
justitia autem liberabit a morte. domus autem juslorum permanebit.
Justitia simplicis diriget viam ejus : Doctiina sua noscelur vir :
in
et impietate sua corruet impius. qui autem vanusetexcors est, patebil contemptui.
Justiiia reciorum liberabit eos : Melior est pauper et sufficiens sibi,
et in insidiis suis capientur iniqui. quam gloriosus et indigens pane.
Morluo homine impio, nulla erit ullra spcs : Novitjustus animam jumenlorum suorum :
et exspectatio sollicitoruin peribit. (
C viscera autem impiorum crudelia.
Juslus de angustia liberatus est: Qni operatur lerram suam, saiiabitur panibus :
et tradelur impius pro eo. qui autem sectalur otium, stultissiniiis est b.
Simulalor ore decipit amicum suuni: *- Desiderium impii munimenlum est pessimorum :
justi autem liberabunttir scientia. radix aulem justorum proficiet.
In bonis jusiorum exsullabit civitas : Propter peccata labiorum ruina proxiinat raalo :
et in perditione impiorum erit laudalio. effugiet autem jusius de anguslia.
Benediciione justorum exa'Iiabitur civitas : De fruclu oris sui unusquisqne replebilur bonis,
et ore impiorum subverteiur. et juxta opera m.iouum suarum relribuelur ei.
Qui despicit amicum suuiii, indigens corde est: Via stulti recla in oculis ejus :
vir autein prudens tacebit. qui autem sapiens est, audit consilia.
Qui ambulat fraudulenter, revelat arcana : Faluus statim indicat iram suam :
Quiautem lidelisestanimi,celatamicicommissum: quiautem dissimulat injuriam, callidiis est:
Ubi non est gubernator, populns corruel: Qui qiiod novit Ioquiliir, c index justiiix est:
salus autem ubi niulia consilia. qui autemmentilur, testis est fraudulciilus.
Affligeiur malo, qui lidem facil pro exlraneo : Est qui promittit, el quasi gladio pungilur con-
qui aulem cavet a laqueos, securus erit. scieniix :
Mulier gratiosa inveniet [Al. habcbii]gloriam : lingtia autem sapienlium sanitas est.
et robusti habebuut divitias. Labium verilaiis firmum erit in perpetuum :
Benefacit animx sux vir misericors : " qui autem testis est repentinus, concinnal lin-
qui atiiein crudelis est, et propinqitos abjicit. ' guam mendacii.
Impius facit opus inslabile : Dolus in corde cogitanlium mala,
seminanti autem justitiam merccs fidelis. qui autem ineuntpacis consilia, sequitur eos gau-
Clementia prxparat vilain : dium.
et sectatio malorum morlem. Non contristabit justum quidquid ei accidcrit:
Abominabile Domino pravum cor : impii aiiteni replcbuntur malo.
etvoluntas ejus in iis, qui simpliciter ambulant. Abominatio Domino labia mendacia :
Maniis in inanu non erit innncens malus. qui autem fideliter agunt, placent ei.
semen autem justorum salvabilur. Homo versulus celat scienliam :
Circulus aureus in naribus suis : et cor insipienlium provocat stultitiara.
mulier pulchra elfatua. Manus fortium dominabitur:
« Pro inveniet, aliquol mss. codices legunt, habebit. deralionibus) in suis munitionibus relinqult contumc-
Canon Memniianus utramque retinet varianiem le- liam. Quse verba ex Grxcis exemplaribus petita,
clionem in conlexlu, habebit, el in margine inve- Hebrxus, ac Hieronymianx versionis codices plane
niet. MART. ignorant.
b in Yulgalse editionibus addiium est: Qui suavisi c Qnidam cditi libri, Lntinique Interpretes
judex.
esl in vini demorationibus (male cpuidainlegunt, mo- pro index legont, haud recic.
1253 S. IIIERONYMIDIYINABIBLIOTHECA. 1256
qux autern rcmissa est, tributis scrviet. A Ambulans recto itinere, et timens Deum,
Mceror in corde viri humiliahit illum, despicitur ab eo. qui infaini gradiiur via.
et seriuone bono Ixlifieabilur. In ore siulti virga superbix :
Qui negligit damnum propter amicum, justus esl: labii autem sapieiilium custodiunt eos.
iter autem impiorum decipiet eos. Ubi non sunt boves, prxsepe vacnum esl;
Non inveniet fraudulentus lucrum : ubi autem plurimx scgetes, ibi manifesta fortiludo
et substantia hominis erit auri prctium. bovis.
In semita jusiitix, vita: Testis fidclis non mentiiur:
iter autem devium ducit ad mortem. profert autem mcndacium dolosus tesiis.
[Cap. XIII.] Filius sapiens, doctrina patris : Quxrit derisor sapientiam, et non inveniet:
qni anlcin illusor est, non audit cum arguitur. doclrina prudeniium facilis.
I)e fructn oris lioino sniiabilur bonis : Vade eontra virum stullum,
anima autem pravaricaiornm iniqua. et nescit labia prudenlix.
Qui custodil os suum, custodit animam suam : Sapicnlia callidi est intelligere viam suara :
qui autem inconsideratus est ad loqueudum, sen- et imprudentia sluliorum errans.
liet mala. Siulltts illudet peccatum,
Vult et non vult piger : et inter juslos morabiiurgratia.
aniina aulcm operanlium impinguabitur. Cor quod novit amaritudincm animx sux,
Verbum mcndax justus detestabilur : in gaudio ejus non misccbitor extraneus.
impius autem conTundit, el confundelur. ,_ Donius impiorum delebilur :
Justitia cuslodit inuocentis viam : "' tabernacula vero jusiorum germinabunt.
impieias autem peccatorem supplanlat. Est via, qux videiur homini justa :
Etquasi dives, cum nihil habeat : novissima autem ejus deducuni ad moriem.
cl cst qtinsi pnuper, cuio in multis diviliis sit. Risus dolore miscebilur ,
Redemplio aniinx viri, divitixsux; et exlrema gnudii lucius occupal.
qui autem pnuperest, increpationem nonsuslinet. Yiis suis replebilur stultus,
Ltix justorum lxtificai: etsuper eum erit vir bonus.
luccrna autem impiorum exstinguctur. Innocens credit omni verbo :
lnler superbos semper jurgia sunt: asiutus considernt gressus suos b.
qui aiilem agunt cuncta cum consilio, reguntur Snpiens timet, et declinat a malo.
sapicntia. stultus transilit, et confulit.
Substanlia feslinala minuelur : Impatiens operabiiur stultiliam :
qux autcm paulaiim colligitur manu , multiplica- ci vir versuius odiosus est.
biiur. Possidcbum parvuli stultitinm.
Spes, qux differtur, affiigit animam : et asiuii exspociabunt scienliam :
lignum vitx dcsiderium venicns. Jacebuut mali ante bonos :
Qui deirahit alicui rei, ipsc in futurum obligat se :*» et impii anle portas justorum.
qni auiem timel prxceptum, in pacc versabilur Eliam proximo suo pauper odiosus erit:
-i Lex sapieulis fous vilx, amici vero divilum inulti.
ut declinet a ruina mortis. Q Qui despicit proximum suuui, peccal:
Doctrina bona dabit graiiam : Qui autem miseretur pauperis , bealus erit <\
in itinere conleinptorum vorago. Errant qui opemniur malum :
Aslutus omnia agil cum consilio : misericordia ct veritns prxparant bona.
qui autem fatuus est, aperit slulliiiam. In omni opere erit abuiidaulia :
Nuntius impii cadet in maluin. ubi autem verba sunt plurima , ibi frequenler
legatus (idclis sanilas. egestas.
Egestas et ignominia ei qui deserit disciplinam : Corona sapienlium, divitix eorum :
qui ncquiescit arguenti, glorificabitur. faiuilas slullorum, imprudentia.
Dcsiderium si complealtir, delectnl animam : Liberal animas testis fidelis :
dctesianttir stulti eos, qui fugiunt inala. el profeit meudacia versipellis.
Qui cum sapientibus graditur, sapiens erit: In limore Doniinifiducia fortitudinis,
amicus slultorum efiicictur similis. ct filiis ejus eril spes.
Peccalores persequitnr malum , Timor Domini fons vitx,
et justis reiribuenlur bona. ut declinenl a ruina mortis.
Bonus relinquit hxredes filios, et ncpotes : In muliiludine populi dignitas regis :
et cusioditur justo subslantia peccaioris. : et in pauciiate plebis ignominia principis.
Multi cibi in novalibus palrum : Qui puiiens esl, mulia gubernatur prudentia :
ct aliis congreganiur absque judicio. qui aulcm impaiiens est, exaltat stultitiam suam.
Qui parcit virgx, odit filium suum : Vita carnium, sanitas cordis :
qui aulein diligit illuni, instunlcr crudit. D pulredo ossiuin, invidia.
Justus comedit, et replet animam suam : Qui cnlumniaiur egeniem, exprobrat factori ejus:
veuteraulcm impiorum insatttrabilis. honorat autem eum, qui miseretur pauperis.
[Cap. XIV.] Sapiens mulier xdificat doinuin suam , In maliiia sua expelletur impius:
insipiens exslructam quoque destruct manibus.i. sperat autcm justus in morte sua:
!' « Manuscripti codices liic quoddam habcnt addita- notalioncm nostram ad cap. m, vcrs. 15. Prout no-
mcinum, prout supra dicebamus: non eamdem qui- tatur numcrus versuum iu editis. MART.
dmu sentcniiam, qtia; in Vulgala legiiur; sed qux — Itcriim idem ferme addiiamcnliim in Yulgalx
uccurrit infra cnp. xiv, vers. 13. MART. aliquot editionibus occurril : Filio doloso non erit
— Vulgatx codices addunt : Aninue dolosw erranl boni, servo autcm sapienti prospere erunt actus, el di-
in peccalis,justi autem misericordessunl, et miseren- rigetur via ejus : qux ex superioris proxime capiiuli
tur, qux videntur ex fere similibus sententiis Psal- versu 13 iu Graccoad verbum mutuala sunt.
morum xxvi.ctcxi in Grxcum exemplare imporlaia. c ISeque in Hebrxo sum, neque in Grxco, neque
ln Hebrxo, ex eoque derivalis Hicronymianis codi- dcmum in vetustioribus Latinis mss. qux bic sub-
cibus non habenlur. jiingunt Yulgaix codices verba, ^ui credit in Domino,
b Additamenlum, quod Vulgnta relinet hoc loco, misericcrdiam diligit.
ncn legitur iu mss. codicibus. Yide prxcedentcm au-
1257 LIBER PROVERBIORUM. 1238
in corde prudentis requiescit sapientia, i Mensjusti mediiabitur obedientiamf [Al. sapientiam]:
A
et indoclos quosque erudiet. os impiorum redundat tnnlis.
Justitia elevat gentcm: Longe cst Dominus ab impiis :
miseros facit popnlos peccatum. el orationes justorum exaudiet.
Acceptus est regi minister inlelligens : Lux oculorum Isclificalanimam :
irncundiam ejus inutilis sustinebit. fama bona impingual ossa.
\Cap. XV.] Rcsponsio mollis Irangil iram : Auris, qux audit increpaiiones vitx,
serino ilurus suscitat furorem. in medio sapienlium cnmmorabitur.
Lingua sapientium oruat scientinm : Qui abjicit disciplinam, despicil animnm suam :
os faluorum ebullit slultiliam. qui aulem acquiescit increpationibus, scssor est
Inomni loco oculi Domini - cordis.
contemplanlur malos el bonos. Timor Domini, disciplina sapientix :
Lingua placabilis, lignum vitx : et gloriam prxcedit hnmilitas.
qua?autem immodernta esi, conteret spiritum. [Cap. XVI.] Hominis est animam prxparare :
Slullus irridei discipliuam patris sui : et Pomini gubernare linguam.
qui autem cuslodit increpationes, astulior fiet ". Omnes vix hominis patent oculis ejus :
Domus justi plurima forlitudo, spiriiuum ponderalor csl Doiniinis.
et in fructibus impii conliirbalio. Revela Domino operatua,
Labia sapienlium disseminabunl scientiam : et dirigentur cogilationes lux.
cor stullorum dissimilc erit. ,^*' Universa propter semeiipsum operalus cst Dotni-
Yictimx impiorum abominabiles Domino : nus;
vota juslorum placnbilia. impitim quoque ad diem m.ilum.
Abominatio est Domino via impii : Abominalio Domini oinnis arrogans :
qui sequilur jtistitiam, diligitur ab eo. eliam si manu ad manum fuerit, non cst inno-
Doctrina mula deserenti vium : b cens s.
qui increpationcs odit, morieiur. Misericordia et veritaie redimitur iniquiias :
Infernus, et perditio coram Domino : et in limore Domini declinntur a malo.
quanto magis corda filiorum hominum! Cum placuerint Domino vix hoininis,
Non amat pestilens eum, qui se corripit: inimicos quoque ejus convertet ad paccm.
ncc ad sapiemes graditur. Melius est parum cum jusiitia,
Cor gaudens exhilarat faciem : quam mulli Iructus cum iniquitate.
in mcerore animi dejicitur spirilus. Cor hominis disponit viam suam :
Corsapicntis quxrit doctrinam : sed Dominiest dirigere gressus ejus.
et os stultorum pascilur imperilia. Divinatio in labiis regis,
Omnes dies pauperis, mali : in judicio non errabit os ejus.
secura mens quasi juge convivium. Pondus et statera judicia Domini sunt :
Melius esl parmn cum timore Doinini, et opera ejus omnes lapides h sacculi,
qunm thesatiri magni et insaliubilcs. Abominabiles regi qui agunt impie :
c
Melius est vocare [Al. vocaiij ad olcra cum chari- quoniam justitia firmatur solium.
tale, C Yoltmlas regum labia jtista :
quam ad vitulum saginatura cura odio. qui recta loquilur, diligetur.
Vir iracundus provocal rixas : Indignalio regis, nuiuii moriis :
qui patiens est, milignt suscitntas. et vir sapiens placabit eam.
Ilcr pigrorum quasi sepes spinarum : In bilaritate vullus regis, vita :
vin justoium absquc ofTendictilo. et clementia ejus quasi imber seroiinus.
Filius sapiens Ixtificat patrem : Posside sapienliam, quiaauro melior est :
et siultus Iiomo despicit matrcm suam : et acquire prudentiam , quia preliosior est ar-
Stultitia gaudium stulto : genlo.
et vir prudens dirigit gressus. Semita justorum declinat mala :
Dissipnntur cogitationes, ubi non est consilium. custos animx sux servat viam suam.
ubi vero sunl plures consiliarii, confinnanlur. Coniritioncm prxcedit superbia :
Lxtatur homo in sementiu oris sui: et ante ruinam exaltabilur spiritus.
et sermo opportunus est optimus. Melius est humiliari cum miiibus,
Scmiia vitx super erudilum , quam rtividere spolia cum superbis.
ui declinet de inferno uovissimo. Eruditus in verbo rcperiel bona :
Domum superborum demolietur Dominus : el qui in Domino sperat, beatus est.
ct firinos faciet tcrminos vidux. Qui sapiens cordc est, appellabitur prudens :
Abominatio Domini cogitationes malx, el qui dulcis eloquio, majora percipiet.
el purus sermo pulcherrimus d. j, Fons vitx eruditio possidentis,
Conturbat domum siiam qui sectatur avaritiam : v doctrina stullorum fatuitas.
quiuutemodit muncra, vivete. Cor sapienlis erudiet os ejus :
a Nonnulla Vulgatx versionis exemplaria addunt, 0 Denuo addit Yulgata, Per misericordiam et
fidem
In abundanti justitia virlus maxima esl : cogitationes purgantur peccaia, per limorem aulem Domini decli-
aulem impiorum eradicabun.lur, qux neduni in lle- nal omnis a malo : qui subsequeniis capituli sexius
brxo, ex eoque expressis Hieronymianis codicibus', est versus : hic vero semel apud solos Septuaginta
sed et in Graecis aliquot cditionibus desiderantur, habelur.
nec aliud videnlur esse, qunm subscquentis versi- ' Mss. San-Germanensis num. 15, meditabitur sa-
culi, Domus jtisli, etc., dnplex interpretatio. pientiam. In Hebrxo scriptum est, ryuyS ru~'
b Plus habet Yulgata viam vitw, quod lamen po-- jege laanoth, meditabilur ad respondendum. MART'.
strcmum verbum Hebrxus non agnoscil. B llic quoque addit Vtilgatus interpres, Initmm
c Ita omnia mss. exrmplaria: editi autem librii viw bonw facere juslitiam : accepta est autem apud
habent vncem passivam vocari. MAKT. Deum magis quam immolans Iwstiam, Ilebrxo cum
d Subjunguiil Vulgalx codices una serie, firmabi- plerisque aliis libris refraganie. Vid. cap. pra^ce-
tur ub eo, qua; nedum texlus originales, sed et Grx- tlens, vers. 7.
cus, ac pleriquc Lalini libri cum cdili, tum mss. b Pleriquc post Bedam attclores legunt
lapidcssw*
ienoraut. culi.
PATROt. XXVIII. 40
1259 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 1260
el labiis illius addet gratiam. i
A sed nec pater in faluo lxtabilur.
Favus mellis, verba composita : Animus gaudens xtatem floridara facil:
duicedo animx, sanilas ossium. spiritus tristis exsiccat ossa.
Est via qux videtur homini recia : Munera dc sinu impius accipit,
et novissima ejus ducunt ad mortem. ut perveriat semitas judicii.
Aniina laborantis Iaborat sibi, In facie prudentis lucel sapienlia :
quia compulit eum os suum. oculi stullorum in finibus terrx.
Vir impius fodit malum, Ira patris, filiusslulius :
cl in labiis cjus ignis ardescit. el dolor matris qnx genuit eum.
Homo perversus suscitat lites : Non est bonttm damntim inferre justo,
et vcrbosus separat principes. nec percutere principem, qui recta judical.
Vir iniqnus laclat amicum suum : Qui moderalur scruiones suos, doctus ctprudens est:
et ducil eum per viam non bonam. et prctiosi spiritus vir crudiius.
Qui aiionitis oculis cogiiat prava, Sulius (|iioque si tacuerit, snpiens repulabilur:
mordens Inbia stia perficil malum. et si compresserit lubia sua, intelligcns.
Corona dignilatis senectus, [Cap. XVIII.] Occasiones c quxrit qui vult recedere
qnx in viis juslilix rcperietur. :ib amico :
Melior est patiens viro lorti : omni lemporc crit exprobrabilis.
el qui dominatur animo suo, expugnatore urbium : Non recipit stnllus verba prudentix :
Sorles mitluntur in sinuio, .U nisi ea dixeris, qux versantur in corde ejus.
sed a Domino lemperantur. impius, cum in profundum veneril peccatorum, con-
[Cap. XVII. j Melior est buccella sicca cum gaudio, lemnit :
quam domus plena vicliniis cum jurgio. sed sequitur eum ignominia et opprobrium.
Servus sapiens douiinabitur liliis stnltis, Aqua profunda verba ex ore viri:
et inier fraires bxreditatem dividet. ct torrens redundans fons sapienlix.
Sicul igne probaiur argenlum, el aurum camino : Accipere pcr.-onam impii non est bonum,
ila cordn probal Dominus. ut declines a vcritale judicii.
Malus obcdil lingux iniqux, Lnbia stulii miscent se rixis :
et fallaxobtemperal labiis mendacibus. et os ejus jurgia provocai.
Qui despicit paupcrem, exprobrat faclori ejus : Os slulii coniritio ejus :
et qui ruina Ixtatur alterius, non erit impunilus. ct labia ipsius , ruina animx ejus.
Corona scnum filii filiorum ; Verba bilingnis, quasi simplicia :
ct gloria filiorum palres corum. etipsapervcniuntad[A/.usqucad]inlerioraventris.
Non decent slulium verba composita ; d Qui inollis et dissolultis est in operc suo,
ncc priiicipcin labium menlicns. frater est sua opera dissipaniis.
Gemma gratissima, exspecuuio prxstolantis : Ttirris forlissima, nomen Domini:
quocuinque sc vertit, prudcntcr inlelligit. ad ipsum currit juslus, et exaltabitur.
Qui celat deliclum, quxrit amicitias : Substnntia divilis urbs roboris cjus,
qui altero sermone repetit, separat fcederatos. et quasi niiirus validus circumdans eum.
Plus prolicii corrcplio apud prudentem, IC Antequam conteralur, exaltatur cor hominis :
quam centnm plagx apud stultum. et autcquam gloriiieetur, humiliatur.
Semper jurgia quxrit malus : Qiti prius respondet quam audiat
angelus autem crudclis mittelur conlra eum, stultum sc esse demonstrat, elconfusione dignum.
Expedit magis ursx occurrere rapiis fetibus, Spiritus viri sustenlat imbecillitaiem suam :
quam fatuo confidenli sibi in stultilia sua. spirilum vero ad irascendum facilem qtiis poterit
Qtii rcddil mala pro bonis, sustinere?
non recedet malum de domo ejus. Cor prudens possidebit scientiam :
Qui diraitlit aquam, caput est jurgiorum : et auris sapienlium quxrit doclrinam.
el antcqunm paliatur contumeliain , judicium de- Donum bominis dilatat viam ejus,
serit. et ante principes spatium ei facit.
Qui jusiifical impium, et qui condemnat justum, Justus, prior est accusaior sui:
abominabitis est uterque apud Deum. venit amicus ejtts, et invcstigabit eum.
Quid prodest stullo habere divilias, Contradictiones coniptimil sors,
cum sapientiam cmcre non possit" ? ei inter potentes quoque dijmlical.
Omni lempore diligit qui amictts est: Frater, qui adjuvatur a fratre, quasi civiias firma ;
et frater in angustiis comprobatur. et judicia quasi vectes urbium.
lloino stultus plnudet munibus, De fruclu oris viri replebilur venier ejus :
cum spoponderit pro amico suo. ct genimina labiorum ipsius salurabunt eum.
Qui medilatur discordiam, dirigit rixas : j\ Mors, et vilu in nianu lingux :
cl qui exaltatb ostium, qua;rit ruinam. qui diligunl eam, comedenl fruclus ejus.
Qui perversi cordis est, non inveniet bonum : Qui invenit mulierem e bonam, invenit bonum :
ct qui vertit linguam, incidet in malum. et hauriet jucunditatem a Domino f.
Natus est stullus in ignominiam suam : Cum obsecraiionibus loqueiur pauper:
Addit Vulgatus interpres alicrum versiculum, d Subdit Vulgnta, Pigrunt dejicil limor, animw au-
Qui altam facit domum suam, qumrit ruinum : el qui te.n effeminatotumeswient : quai vetus inlerpretatio
evital discere, incidet in malu, ex solis Septuaginta esi, ex LXX ejusdem versiculi, Xaba bilinguis, etc.
derivaiuin. In Coniplulensi autem ediiione, ei Hicronymianis
b Nonnulli Lalini libri os tuum, pro ostium ferunt; codicibus iion habetur.
quod ilem verbum quilegunl, de ore plerumque in- * Neque Hebrxus neque Latinx aliquol editiones
tcrpretaniiir.
c ln Hebrxoesl, mmh, quod adjunclum islud, bonam, aguoscunl.
proprie desiderium f Hic iterum alium versiculum Vulgalx quidnm
sonat, sivc, ut Aquila et Symmachus interprclantur, codices addunt, Qui expellit mulierem bonam, expel-
tii intSvixim. Maluerit vero llieronymus receplam lit bonum : qui aulem tcnet adulteram , stultus esl ct
vulgo ex LXX Iectionem retinere, autlegeritipsemet impius, quem Lniini ip^i codices pleriquc posl Ile-
in llcbrnico exemplari, voce haud ilaabsimili, rostn, brxum nesciuut. Vide crilicos sacros.
id est, occasknen, pro niNTi.
1201 LIBER PROVERBIORUM. 1262
et dives effabilur rigide. A ct os impiorum devorat iniquilatem.
VirR amabilis \Al. amicabilis] ad socielatem, Parata sunl derisoribus judicia :
magis amicns erit, quam fraler. et mallei percutientes slultorum corporibus.
[ Cap. XIX, ] Meliorest pauper, qui ambulat in sim- \Cap. XX. ] Luxuriosa res, vinum, et tumultuosa
pliciiate sua, cbrktas.
b
quam lorquens labia sua insipiens. quicumquc his delectnlur, non eritsapicns.
Ubi non est scientia animx, non est bonum : Sicut rugilus leonis, ita terror regis:
et qui festiniis est pedibus, offendet. qui provocat eum, peccat in animam suam.
Stultiiia hominis supplanlat gressus ejus : Ilonor cst homini, qui separat se a conleniioniLus :
ct conlra Deum fervet animo suo : omnes autcm stulti misrcniur conlumeliis.
Divitix addunt amicos plurimos : '
Propter frigus piger arare noluit :
a paupere autem ei bi, quos habuit, separanlur. mendicabitergo xsiate, et non dabilur illi.
Testis falsus non crit impuuilus : Sicutaqua profunda, sic consilium in corde viri :
et qui mendacia loquiiur, non effugiel. sed homo sapiens exhauriei illud.
Multi colunt pcrsonnm pntemis, Mulii homines misericordes vocanttir :
et amici suni dona Iribiienlis. virum autem fidelem quis inveniei ?
Frntres hominis pauperis oderunt eum : Jtislus, qui ambulat in simplicitnte sua,
instiper et amici procul recesserunt itb eo. beatos postse lilios derelinquet.
Qui lantum verba sectalur, nihil habebil : Rex, qui sedet in solio judicii,
qui autem possessor est meniis, diligil animam P " dissipal nmne malum inluilu suo.
suam, Quis poiest dicere : Mundum est cor meum,
et cuslos prudentix inveniel bona. purus sum a peccato ?
Testis falsus non erit impuniius : Pondus etpondus, mensura et mensura :
el qui loquitur mendacia, peribit. uirumque abominabile est apud Detim.
Non decent slultum delicix, Ex studiis suis imelligitur puer,
nec servum dominari principibus. si munda et recta sint opera ejus.
Docirina viri per pntienliam noscitur : Aurem audientem, et oculum videntem,
etgloria ejusest iniqua practergredi. Dominus fecit utrumque.
Sicut fremiius leonis, ita el regis ira : Noli diligere somnum, ne te egestas opprimat:
el sicut ros super herbam, ita hilarilas ejus. aperi uculos tuos, el snturare panibus.
Dolor patris, filius siulius : Malum cst, m.ilum est, dicit omniscmptor :
et tecta jugiter perstillanlia, litigiosa mulier, ei cum recesserit, lunc gloriabitur.
Domus, ct divilix dantiir a patribus : Esl aumm, et multitudo gemmarum :
a Dominoauiem proprie uxor prudens. vasautcm preliosum Iabia scienlix.
Pigredo immittit soporem, Tolle vesiimenttiin ejus, i|tii fidejussorexslitit alieni,
et aninia dissoluia esuriet. et pro extrniieis aufer pigntis nb eo.
Qui ctistodit mandattim, custodil animam suam : Suavis cst homini panis mendacii :
qui auiem negligit vias suns, mortificabitur. *1 ci postea implebilur os ejus calculo.
Fencrniiir Doinino qui miscreiur pauperis : Cogilaiiones consiliis roborantur :
et vicissiiudinem suam reddet ei: (
C et gubcrnaculis Iractanda sunt bella,
Erudi filium luum, ne desperes : Ei, qui revelat mysteria , et ambulat fraudulcnler ,
ad inierfeclionem autem ejus ne ponas animam cl dilntat labia sua, ne commisceuris.
tunm. Qui inalcdicit patri suo, et matri,
Qui impaliens esl, suslinebil damnum : exstinguetiir lucerna ejus in mediis tenebris.
et cum rapuerit, aliud apponct. Ilserediius, ad quam festinaiur in prinoipio,
Atidi consilium, et suscipe disciplinam , in novissimo bcnediciione carebit.
ul sis sapiens in novissimis tuis. Ne c dicns: Reddam malum :
Muliaccogitationes iu corde viri : exspccta Dominum, el liberabit (e.
volunias auiem Domini permanebit. Abominatio est npnd Dominum poudus et pondus :
Ilomo indigens misericors est: siatera dolosa non csl bona.
et melior est pauper, quam vir mendax. A Domino dirigttnlur gressus viri :
Tmior Domini ad vitam : quis autem hominum intclligere polest viam
et in plenitudine commorabitur, absque visita- suam ?
lione pessimi [Al. pessima]. Ruina est hominis devorare d sanctos,
Abscondit pigcr manuin suam sub ascella, el posl vota traclare.
nec ad os suum applical eam. Dissipat impios rex sapiens,
Peslilenteflagellato, stultus sapienlior erit: et incurvai super cos fornicem.
si autem corripueris sapientem, iutelligct disci- Lucerna Domini spiracnluiu hominis,
plinam. _
-
" qux invesiigat omnia secrcta vcniris.
Qni alfligit patrem, et fugat matrem, Misericordia et veritas cuslodiunt regem,
ignominiosus est et infelix. clroboraiurclementia thronus ejus.
Non cesses, fili, audire doclrinam, Exsultatio juvenum fortitudo eorum ;
nec ignoies scrniones scicntije. et dignitas senum, canities.
Testis iniquus deridel judiciuui : Livor vulneris absterget mala :
a Pro amabili, mss. plures Iegtint amicabilem: Vir qux vox neque in Hebrxo, neque in ipsis LXX
amicabilis, elc. lmpolita quidem vox, sed qux sen- aliisque melioris notx Hieronymianis codicibus lia-
sum Scripturx non incougruum reddat. Id quoque betur.
rciinet Speculuin S. Augustini. MART. c Exscriptores excmplarium Canonis addiderunt
b In exemplaribus Canouis, ac in noniiullis aliis hoc loco verba duo islhxc,
pro malo; in iis enim le-
mss. codicibus legitur, quam dives torquens labia in- gimtis, reddam malum pro malo; sed id viliosum
sipiens; sed verbum dives non habeiur in Hebrxo, comprobatur. MART.
neque in antiquissimis aliquot mss. emendatioribus d Dissentiunl inter se Litinx quxdam ediliones,
versionis Hieronyini. Additum est ad complendam quaruin alise Imbent, lluina est homini dcvolare san-
oppositioncm cnm prxcedenti conimale, in quo pai<- ctos, alix devocare, atit denolare sanctos. Proprior
per post sc vocem dives sibi contrariam exigere vi- Hcbrxo ac germana impressa leclio esl. Moxretrac-
deb.itur. MARX.— Vulgala plus habet htc ctives, lare vulgati libri pro Uaclare legunt.
1263 S. HIERONYMlDIVINABIBLIOTHECA. 1264
et plagx in sccrelioribus venlris. _ A Arma el glndii in via perversi:
[Cap. XXI.] Sicut divisiones aquarum , ita cor regis custos autein animx sux longe recedil ab eis.
in manu Domini : Proverbium est : Adolcscens juxta viam suam,
quocumque voluerit, inclinabit illud. etiam cum senuerit, nnn recedet ab ca.
Omnis via viri recta sibi videtur : Divcs panperibus imperat:
appenditauiem corda Dominus. ei qui accipit moriuum, servus cst fcnerantis ,
Faccre misericoidiam etjudicium, Qui seminat iniquitntem, metet mnla,
mngis placet Domino, quam victimx. el virga ir.nesux coiisummabiiur.
Exallatio oculorum et dilatutio cordis : Qui pronus est ad misericordiam, benedicciur:
lncerna impiorum peccatum. de panibus enim suis dedit paupcri b.
Cogitaliones robusti semper in abundantia : Ejice derisorem, et cxibil cum eo jurgium,
omnis aulem piger semper in egesiale. cessabunlque causx et contumebx.
Qui congregat thesauros lingua menducii, Qui diligilcordis mundiliam,
vanus a esl, ct impingetur ad laqueos moitis. propter gratiam labiorum suorum habebit amicum
Rapinx impiorum detrahent eos, regem.
quia noluerunt facere judicium. Oculi Dominicuslodiunt scientiam :
Perversa via viri, aliena est : et supplantantur verba iniqui.
qui autem mundtis esi, rectum opus ejus. Dicil piger : Leoest foris,
Melius est sedere in angulo domatis, in medio plalearum occidendus sum.
qunm cum mulicre liiigiosa, et in domo communi. _R "
Fovea profunda os alienx :
Anima impii desiderat malum , cui irnlus est Dominus, incidet in eam.
non miserebiiur proximo suo. Stultiiia colligata est in corde pueri,
Mulctato pestilente, snpientior erit pnrvulus : cl virga disciplinx fugabiteam.
et si seclelur sapicntem, siiniel scicnliam. Qui calumnialur paupcrcm, ut atigeal divitias suas,
Excogitat justus dc domoimpii, dabit ipse diliori, ct egebit.
ut detrahat impios a malo. lnclina aurem (uam, et audi verba sapienlium :
Qui obiurat aurem suam ad clamorem paupcris, appone autemcorad doctrinam meam.
et ipse cianiabit, ct non exaudieiur. Qux pulchra erit tibi, cum servaveris eam in venlre
Munus absconditum exstinguii iias, [Al. corde] tuo,
etdonum in sinu indignalioncm maximam. v<-et redundabit in labiis tuis:
Gaudium justo esl fucere judiciiim, Ut sitin Domino liducia tun,
cl pavor operantibus iuiquilatcm. unde el oslcndi eam libi hodic.
Vir, qui erraverit a via doctrinsc, Ecce dcscripsi eam tibi iriplicilcr,
in ccctu giganlum commorabiiur. in cogitationibus et scieniia :
Qui diligit epulas, in cgesiate erit: Ut ostenderem tibi firmitatem, el eloquiu veritatis,
qui amat vinum, ct pinguia, non ditabilur. respondere ex his, illis qui miseiunt le.
Pro juslo datur impius : Non facias violeuiiam pauperi, quia pauper est :
et pro rectis iniquus. neque conteras egenum in porta :
Melius est babilare in lerra deserta, Quia judicabit Dominuscausam ejus,
quam cum muliere rixosa ct iracunda. C et conligct eos, qui cnnfixeriiiit animam ejus,
Thesaurus desiderabilis, etoleum in habitaculo justi: : Noli esse amicus homini iracundo,
et imprudens liomo dissipabit illud. neque ambules cum viro furioso :
Qui sequitur juslitiam et misericordiam, Ne fortediscas scmitas ejus,
invenict vitam, jusiitiam, et gloriam. et sumas scandalum animx tux.
Civitatem forlium ascendit sapiens, Noli esse cum his, qui defigunt manus suas,
et destruxit robur fiducix ejus. et qui vades se offerunt pro debilis :
Quicustodil os suum.el linguam suam, Si enim noii habes unde reslituas,
custodil ab angustiis animam suam. quid causx est ul lollat operimentum de cubili luo?
Superbus et arrogans vocatur indoctus, Ne transgrediaris terminos antiquos ,
qui in ira operatur superbiam. quos posuerunt patres tui.
*)esideria occidunt pigrnm : Vidi-ti virum velocem in opere suo,
noluerunt enim quidquam mantis ejus operari; coram regibus slabit,
Tota die concupiscit ct desiderai : nec crit ante ignobilcs.
qui autem justus cst, tribuet, et non cessabit. [Cap. XXIII.] Quando sederis, ut comedas cnm
Hostix impiorum abominabiles, principe,
quia offeruntur ex scelere. diligenter attende qux posita sunt anle facicm
Tcstis mcndax peribit : luam :
vir obcdiens loquetur victoriam. Et slatue cullnim in gutture tuo,
Yir inipius procaciter oblirmat vtiltum suttm : rx si lamen babes in poiestate anitnam luam,
u
qui nutem reclus est, corrigitviam suam. ne desideres de cibis ejus, in quo cst panis men-
Non est sapientia, non est prudentia, dacii.
non est consiiium contra Dominum. Noli laborare ut dileris :
Equus puralur ad diem belli : sed prudenlix tux pone modum.
Dominus autem saluiein tribuit. Ne erigas oculos luos ad opes, quas babere non
[Cap. XXII.] Melius x
cstnonienbonum, quam diviliac poies :
roulix: quia facient sibi pennas quasi aquilx,
super argenlum et aurum, gratia bona. et volabunt in ccelum.
^ives et paupcr obviaverunt sibi : Ne comedas cum homine invido,
utriusque operator est Dominus. el ne desideres cibos ejus :
Callidus vidit malum, et abscondit sc : Quoniam in similitudinem harioli ct conjecloris,
innocens perlransiii, et alflictus esl damno. xstimat quod ignorai.
Finis inodestix liraor Domini, Comede et bibe, diccl tibi :
divilix et gloria et vita. et mens ejus non cst tecum.
» Vulgati, et quidam penes Martian. mss. Jionorem acquiret qui datmunera, animamautem au
libri,i,
Yanus elexcorsest, etc. ex rwvLXX vcrsione. fert accipientium : quse in uliis itidcm editionibus
t>Quxdam Vulgaiccediiiones adduut, Victvriam t( el lIieronyinianiscodicibiis,deinumeiHebrxo nonsunt
1265 LIBER PROVERBIORUM. 1266
Cibos, quos comederas, cvomes, j In doctrina replebuntur cellaria,
A
et pcrdes pulchros sermones luos. universa substantia pretiosa et pulcherrima.
In auribus insipienlium ne loquaris : Vir sapiens, foitis est:
quia despicient doctrinam eloquii lui. et vir docius, robustus et validus.
Ne atting.is tcrminos a parvulorum : Quia ciim dispositione iniittr bellum :
el agrum pupillorum ne inlroeas. et erit salus ubi mulia consilia sunt.
Propinquus enim illorum fortis esl: Excelsa stulto sapientia,
ct ipse judicabit contra te causam illorum. in porta non aperiet os suum.
Ingredialur ad doclrinam cor tuum, Qui cogiiat mala facere,
et aures lu.e ad verbu scientix. stulius vocabitttr.
Noli subtrahere a puero disciplinam : Cogitatio stulti peccatum est :
si enim percusseris cum virga, non morielur. et abominatio hominum detractor.
Tu virga percuties eum : Si desperaveris lassus in die angustix :
et animam ejus de inferno liberabis. imminuetur foriitudo tua.
Fili mi, si sapiens fueril animus tuus, Erue eos, qui ducunlur ad morlem :
gaudebit teciim cor meum : et qui traliuntur ad interitum liberarc ne cesses.
El exsulinbunt renes mei, Si dixeris : Vires non suppetunt :
cum locuta fuerint rectum labia tua. qui inspector esl cordis, ipse inlelligit.
Non xmuletur cor tuum peccaiores : Et servatorem animx ttise niliil fallit,
sed in timore Domiui esio tota die : _. reddetque homini juxtn opera sua.
Quia habebis spem in novissitno , J
" Comede, fili mi, mel, quia bonum est,
et prxstoiatio lua non aufcrelur. et favum dulcissimumgulluri luo.
Audi, fili mi, et esto sapiens : Sic et docirina sapientix animx tux :
et dirige in via animura tuum. quam cttm inveneris, habebis in novissimis °,
Noli esse in conviviis poialornm, et spes tua non peribil.
nec in comessationibus eorum, qui carnes ad ves- Nc insidieris, el quxras impietalem in domo justi,
cendum confertinl : ncque vastes requiem ejus,
Quia vacantes potibus, et dantessyrnbola consumen- Septies enim cadet [Al. cadit] justus ct resurget :
lur, 'impii auiem corruent in maltim.
et vestietur pannis dormitatio. Cura ceciderit inimicus luus, nc gaudeas,
Audi patrem tuum, qui genuit le. et in ruina ejus ne exsultet cor tuum :
et ne coniemnas cum senuerit mater lua. Ne forte videat Doniinus, et displiceat ei,
Veritalem eme, et noli vendere et auferat ab eo iram sttam.
sapientem, et doctrinam, ct inlelligenliam. Ne contendas cum pessimis,
Exsultat gaudio pater jusli : nec xmuleris impios :
qui sapientiarn genuit, lseiabitur in co. Quouiam non habent futurorum spem niali,
Gaudeat pater tuus, el mater lua, et lucerna impiorum exstinguelur.
cl exsullet qux genuit te. TimeDominum, fili mi, et rcgem :
Prxbe, (ili mi, cor luum mibi : et cum detractoribus uon commiscearis :
et oculi tui vias meas cuslodiant. ( Quoniam repente consurget perdiiio eorum :
C
Fovea enim profunda est merelrix, et ruinam utriusque quis novit?
et puteus angustus, aliena. Hxc quoque sapientibus :
Insidiutur in via quasi latro, Cognoscere personam in judicio, non est bonum.
et quos incautos viderit, interficiet, Qtii dicunt impio : Justus es :
h Cui vx ? cujus patri vx ? maledicent eis populi, et deiestabuntur eos tribus.
cui rixx? cui fovex? Qui arguunt, laudabunlur :
cui sine causa vulnera ? ct super ipsos veniet benediclio :
cui suffusio oculorum ? Labia deosculabilur,
Nonne his qui commoraniur in vino, qui recla verba respondet.
et sludent calicibus epotandis ? Prxpara foris opus tuum,
Ne intuearis vinum quando flavescit, eldiligenter exerce agrum tuum :
cura splenduerit in viiro color ejus. ut postea xdifices domum tuam.
lngreditur hlande, sed in novissimo mordebit ul cp- Ne sis leslis fruslra contra proximum (uum,
luber, nec lactes quemquam labiis luis.
et sicut regulus venena diffundet. Ne dicas: Quomodo fecit mihi, sic fnciam ei :
Oculi tui videbunl exiraneas, reddam unicuique secundum opus suum.
et cor luum loquelur perversa. Per agrum hominis pigri transivi,
Et eris sicut dormiens in medio mari, et per vineam viri stulii,
et quasi sopitus gubernaior, amisso clavo : Et ecce lotum repleverant urticx;
El dices : Vcrberaverunt me, sed non dolui : ]
D operuernnt superficiem ejus spinx ,
Iraxerunt inc, et ego nou sensi : et maceria lapidumdestrucia erat.
quatido evigilabo, et rursus vina reperiam ? Quodcum vidissem, posui in corde meo
[Cap. XXIY.] Ne xmuleris viros malos, et exemplo didici disciplinam.
nec desideres esse cum eis : Parum, inquam, dormies, modicum dormitabis,
Quia rapinas meditatur mens eorum, pauxillum manus conseres, ut quiescas :
et fraudes labia eorum loquuntur. Et veniet libi quasi cursor egestas tua,
Sapienlia xdificabitur domus, et mendicitas quasi vir armatus.
et prudentia roborabitur.
« Est autem in Hebrxo nVljr Vaa. quod est, ter- tur vero doclis viris Hieronymus alteram isocolou
minos olim, sive veteres, pro quo videlur S. Paierr tribus sejunctim verbis ita legisse, ilt* 2K ich, sive,
objT, duplici segol substracto, legisse lielem, quod1 ilXSKduobus verbis, suffecto allcro aleph, pro
est, adolescens, sive parvulus, pro obiy, Quod soloj m».c Plus habent editi.et
iniermedio vau differt. penes Martianxum mss. ali-
b Hebrxus habet ad verbum , Cui oi (sive vw) et,{ quot libri,i« novissjmisspem; in llebrxo autem dum->
taxal est, rvinK Xt)i}: ei erit in exlremis.
cui aboi (sive va). Hebraice: iw IDS »K i"sh. Yide-
1267 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 1268
H/E QUOQUE PARABOL.E SALOMONIS, A et passer quo libet vadens:
YIRIEZECIII.E REG13JUDAa. sic maledicttim frnstra prolalum in quempiam
QUASTRANSTULERUNT
suporveniet.
[Cap. XXV.] Gloria Dei est celare verbum, Flagellum equo, el chamus asino,
ci gloria rcgum investigare scrmoncm. et virgn dorso imprudentium.
Coeluinsursum, et terra deorsum, Ne respondeas stulto juxta stuliiiiam suam, j
et cor regum inscrutabile. ne efficiaris ei similis.
Aufer rubiginem dc argento, Responde siulto juxla stnltitinm suam,
et egredietur vas purissimum. ne sibi sapiens esse videatur.
Aufer impietatem de vultu regis, Claudus pedibus, et iniquitatem bibens,
et firmabitur justiiia thronus ejus. qui niiitit verba per nunlium stiillum.
Negloriosus appnreas coram rege, Qnomodo pulchras frustra habct cluudus libias :
et in loco magnorum ne steleris. sic indecens est in ore stultorum parabola.
Melius est eniin ut dicaiur libi : Ascende huc : Sicut qtii mittit lapidem in acervum Mercurii :
quam ut humilieris coram principe. ita qui tribuit in^ipienti honorcm.
Qux viderunt oculi tui, ne proferas in jurgio cito : Quomodo si spina nnscalur in manu temulenli:
ne postea cmendare non possis, sic parabola in orc stuliorum.
cum dehonestaveris amicum luum : Judicium dcterminat causas,
Causam tuam tracta cum amico tuo, ct qui imponit stullo silenlium, iras mitigal.
et secrcliim extraneo ne reveles : j, Sicut canis, qui reverfnur ad vomitum siium,
Ne fortc insullei libi cum audierit, sic imprudcns, qui iterat sluliitiam suain.
b
et exprobrare nnn cesset. Vidisti liominein sapientem sibi videri?
Mala aurea in lectis argenteis, mngis illo spem habebil slulius.
qui loquitur verbum in lempore suo. Dicit piger : Lesena in via :
Inauris aurea, el margariium fulgens, lco iu itineribus :
qui arguit sapientem, et nurem obedicnlem. Sicut ostium veriilur in cardine suo,
Sicut frigus nivis in die messis, ita piger in lcctulo suo.
ita legalus fidelisei, qui misiteum, Abscondil piger manum sub ascella sua,
animam ipsius requiesccre facit. et laborat si ad os suum cam couverteril.
Nnbes, et venlus, et pluvix non sequcntes : Sapientior sibi piger videtur
vir gloriosus, et promissa non complens. seplem viris loqueniibus sentcntias.
Patientia leuietur princcps, Sicut qui apprehendit auribus cuncm,
el lingua mollis confringet duritiam. sic qui transit impaliens, et commiscetur rixx
Mel invenisli, comede quod suflicil tibi, allerius.
ne forle satiatus evomas illud. Sicut noxius cst qui miltit sagitias, et lanceas in
Subtrahe pedem luum de domo proximi lui, monem :
ne quando satiatus oderit te. ita vir, qui fraudulenter nocet amico suo :
Jaculum, et gladius, el sagilta acula, et cum fuerit deprehensus, dicit: Ludcns feci.
homo qui loquitur contra proximum suum testi- Cuin defecerinl ligna, exstinguetur ignis ;
moniura falsum. C et susurrone subtraclo, jurgia conquicscent.
Dens putridus, et pes lassus, Sicut carbones ad prunas, et ligna ad ignem,
qui sperat super infideli in dic angustix, sic homo iracundus suscilat. rixas.
el amitiit pallium in die frigoris. Verba susurronis quasi simpliciu,
Acetum in nitro, et ipsa perveniunt ad intiina ventris.
qui cantnt carmina cordi pessimo. c Quoniodo si argenlo sordido ornare velis vas fictile,
Si esurierit inimicus luus, ciba illum : sic labia iiiiuentia cum pessimo corde sociala.
si sitierit, da ei aquam bibere : Labiis suis intelligitur iuimicus,
Prunas enim congregabissupcr caput ejus, cum in corde tractaverit dolos.
Et Dominus reddet tibi. Quando submiserit vocein suam, ne c.redideris ei :
Ventus aquilo dissipat pluvias, quoniam seplem ncquilix sunl in corde illius.
et facies trislis linguam detrahentem. Qui operit odium fraudulenter,
Melius cstsedere in angulo doraatis, revelabitur malitia ejus in concilio,
quamcummuliere liiigiosa, et in domo comrauni. Qui lodit foveam, incidel in eam :
Aqua frigida animx sitieuti, ct qui volvit lapidem, revertetur ad eum.
et nuntius bonus de terra longinqua. Lingua fullax non amat verilatcm,
Fons turbatus pede, et vena corrupia, el os lubricum operatur ruinas.
justus cadens coram impio. [Cap. XXVII.] Neglorieris in crastinum,
Sicut qui mcl multum comedit, non est ei bonum : ignorans quid superventura pariat dies.
sic qui scrutalor est majestatis, opprimeiur a glo- D Laudet te alienus, et non os iuum : ,
ria. cxtraneus, etnon labia lun.
Sicitt urbs patens et absque murorum ambiiu, Grave estsaxum, et onerosa arena :
ila vir, qui non potest in loquendo cohibere spiri- sed ira siulti utroque gravior.
tura suum. Ira non habet misericordiam, nec erumpens furor :
[Cop. XXVI.] Quomodo nix in sestate, et pluvix in et impelum concilaii ferre quis poleril ?
messe : Melior est manifesta correptio,
sic indecens esi stullo gloria. quam amor abscoudiius.
d
Sicut avis ad alia transvolans; Meiiora sunt vulnera diligentis,
a Male in Canonc Memm. positum hic c Iidem Vulgatx codices addunt, Sicut tinea vesli-
legitur
Diapsalma posl verbuni Juda. MART. mento, et vermis ligno : ita tristilia viri nocet cordi,
b Hunc alium versiculum sufliciunl Vulgntx codi- qux inChaldxo quidem resonant, in Hebraico au-
ces : gratia el amicitia liberanl: quas libi serva ne ex- tem, ct Hieronymianis codicibus, ut et in Complu-
probrabilis fias : ex solis quidem Septuagima deriva- tensi edilione, non sunl.
tum, sed qui prxierea adduni, a).)« ?-J).a^v ra,- iSou? dSunt nonnullx editiones, ul est Sixii V ei Com-
<7ovsuauvaiXaxTwj: sed observavias tuas in amicitia. plulensis, alixque, tum loci hujus inierpreles, qui
Niliil vero ex his sive Hebrxus, sive llieronyraiani legunl ad alta, pro ad alia.
codicesipsi, seudemumComplulcnsisediiio.habent,
1369 LIBER PROYERBIORUM. 1270
quatn fraudulenta osctila odientis. A Qui coacervat divillas usuris et fenore,
Anima saturata calcabit favum : liberali in pauperes congregat eas.
anima esuricns et amarum pro dulci sumet. Qui declmat nures suns, ne audiat legem,
Sicut avis transmigraus de nido suo, oratio ejus erit exsecrabilis.
sic vir qui derelinquit locum suum. Qui decipit jusios in via mala, j
Unguento et variis odoribus deleciaiitr cor : in inleritu suo corruet:
et bouis araici consiliis anima dulcoratur. et simplices possidebunt bona ejus.
Amicum tuum, et amicum palris tui ne dimiseris : Sapiens sibi videtur vir dives :
et domum fratris tui ne ingrcdiaris in die afflic- pauper autem prudens scrutabilur eum.
tionis tux. In exsullaiioue justorum multa gloria ;
Melior est vicinus juxla, regnantibus impiis ruinx hnminum.
quam frater proctil. Qui abscondit scelera sua, non dirigelur :
Stude snpiciiiix, (ili mi, et Ixlilica cor meura: qui autem confessus fuerit, et reliqueril ea, mise-
ut possis exprobranti respondere sermonem. ricordiam conseqtietur.
Astutus videns malum, absconditus est: Beatus homo, qui semper est pavidus :
parvuli transeuntes siistinueruni dispendia. qui vero memisest durx, corruet in malura.
Tolie vestimentum ejus, qui spopondit, pro extra- Leo rugiens, et ursus esuriens,
neo : princeps impius supcr populum pauperem.
el pro alienis, aufer ei pignus. Dux indigens prudentia, mullos opprimet per ca-
Qui benedicit proximo suo voce grandi, n lumniam :
de nocte consurgens maledicenti similis erit. qui aulerac odit avaritiam, longi lient dies ejus.
Tecta perstillantia in die frigoris, Hominem, qui calumniaturanimx sanguinem,
et litigiosa mulier comparantur : si usque ad lacum fugerit, nemo suslinet.
Qui reiiueteam, quasi qui ventum tencat, Qui ambulat simpliciter, salvus eril:
et oleum dexterx sux vocabit. qui perversis graditur viis, concidet scmel.
Ferrum ferro acuitur, Qui operatur lerram suam, samrabitur panibus :
ei homo exacuit faciem.amici sui. qui autem sectatur oiium, replebilur egesiate.
Qui servat ficum, comedel fructus ejus : Vir fidelis mulium Iaudnbitur :
et qui custos est Domini sui, glorificabitur. qui autem fesiinat diiari, non erit innocens.
Quomodo in aquis resplcndent vullus prospicientium, Qui cognoscit in judicio faciem, non facil bene :
sic corda hoininum manifesta sunt piudeniibus. isle et pro buccelln panis deserit veritalem.
Infernus et perdiiio « non [Al. nuniquam] replebun- Vir, qui festinat diiari, el aliis invidet,
lur: ignorat qttod egesias superveniet ei.
similiter et oculi hominum insaiiabiles. Qui corripit hominem, gratiam postea inveniet apud
Quomodo probalur in conflntorio argentum, eum,
et in fornace aurum : magis-quam ille, qui per lingux blandimenla de-
sic probalur boino ore Iaudantis. b cipit.
Si contuderis stultum in pila Qui subtrahit aliquid a patre suo, et a raalre:
quasi ptisanas, feriente desuper pilo, et dicit, hoc non est peccalum,
non auferetur ab eo stultiiia ejus. 'C particeps homicidx est.
Diligenler agnosce vultum pecoris lui, Qui se jactat, et dilatat, jurgia concitat:
tuosque greges considera. qui vero sperat in Domino, sanabitur.
Non enim habebis jugiter potestatem : Qui confidit in corde suo, stullus est :
sed corona tribueiur in generatione, et genera- qu: autem graditur sapienter, ipse salvabitur.
lionem. Qui dat pauperi, non indigebit :
Aperia sunt prata, et apparuerunt herbx virentes, qui de-picit deprecantem, sustinebit penuriam.
el colleciasunt fena de moutibus. Cum surrexerintimpii, abscondentur homines ;
Agni ad vestimenium iuum : cum illi perierint, multiplicabuntiir justi.
et hxdi, ad agri pretium. [Cap. XXIX.] Viro , qui- corripientem dura cervice
Sulficint libi lac caprarum in cibos tuos, conlemnit,
et ad necessaria domiis lux, repentinus ei superveniet interilus :
ei ad viclum ancillis luis. et cum sanitas non sequetur.
[Cap. XXVHl]. Fugit impius, nemine persequente: In multiplicaiione juslorum lxlabitur vulgus :
juslus autem quasi leo considens, absque terrore cum impii sumpserint principatum , gemet popu-
erit. lus.
Propler peccata lerrx multi principes ejus : Yir, qui amat sapientiam, lxtificat patrem suum :
et propter hominis sapientiam, qui autem nuirit scorta, perdel substantiam.
et Itorum scientiam qux dicuntur, vita ducis lon- Rex justus erigel terrara,
gior erit. TV viravarusdeslruet eam.
Vir pauper caluranians pauperes, Homo, qui blandis fictisque sermonibus Ioquitur
similis est imbri veheinenli, in quo paralur fames. amico suo,
Qui derelinquunt legem, laudant impium : rete expandit gressibus ejus.
qui custodiunt, succenduniur contra eum. Peccantem virum iniquum involvet laqueus :
Viri mali non cogitant judicium : et justus laudabit, alque gaudebit.
qui autem requirunt Dorainum , aniraadverlunt Novitjustuscausam pauperum :
omnia. impiusignorat scientiam.
Meliorest pauper ambulans in siraplicitate sua, Homines pestilentes dissipant civitalem :
quam dives in pravis itineribus. sapienles vero avertunt furorem.
Qui custodii legem, filius sapiens est: Yir sapiens, si cum slulto conienderil,
qui autem pascit comessatores, confundit patrem sive irascatur, sive rideat, non inveniet requiem.
suum. Viri sanguinuin oderunt simplicem :
a Aliquot mss. codices, numquamreplenlur. MART. rit mala : cor aulem rectum inquirit scientiam.
b Nedum Hebrxus lexlus el Chaldxus, sed et • Digna, quam hic repctamus, trium apud Martia-
Graccus ipse, et Latinus Complutensis editionis, nxum codictini lectio esl : Romini, qui calumniatur
deuuiii cl Hieronymiani codices versiculum igno- animw : sanguinem ejus, si usque ad lacuin fugerit,
rant, quem Yulgata liie interserit: Cor iniqui inqui- nemo suslentel.
1271 HlERONYMlDIVINABIBLIOTHECA. 1272
jusii autem quserunt anYmamejus. 1
A ne forte maledicat libi, et corruas
Toutm spiritum suum profert stultus : Generalio, qux patri suo maledicil,
sapiens differt, et reservatin poslerum. el qux non benedicit matri sux.
Princeps, qui libenler audit verba mendacii, Generaiio, qux sibi munda videiur ,
omnes ministros hnbebit impios. et tamen non est lota a sordibus suis.
Pauper et crcdilor obviaverunt sibi : Generatio, cnjus excelsi sunt oculi,
ulriusque illuminalor est Dominus. et palpebrx ejus in alia surrectx.
Rex qui judic.it in veriiate pauperes, Generatio, qux pro deniibus gladios habet,
thronus ejus in xternum firmabitur. etcommandit in molnribus suis, ut comedat in-
Virga atque correptio tribuitsapientiam : opes de lerra,
puer autem, qui dimittitur voluniati sux, confun- ct pauperes ex hominibus.
det matrem suain. Sanguisugx dux suut,
In multiplicalione impiorum multiplicabuniur sce- filix dicenles : Affer, affer.
lera : Tria sunl insnlurabilia,
et justi ruinas eorum videbunt. et quartum, quod numquam, dicit:
Erudi filium tuum, et refrigerabit le, Sufficit,
et dabitdelicias auimx lux. Infernus, et os vulvx, ; •SJ
Cum prophelia defecerit, dissipabilur populus : et terra, qux non snlialuraqua :
qui vero cuslodit legem, bealus est. ignis vero numquam dicit: sufficit,
Servus verbis non potest erudiri: .•n Oculum, qui subsnnnnt patrem ,
"'
quia quod dicis, intelligit, et respondere con- el qui despicit partum matris sux :
temnit. Effodiant eum corvi de lorrentibus,
Vidistihominem velocemad loquendum? et comedant etiin filii aquilx.
slultitia magis speranda est, quam illius corre- Tria sunl diflicilia mihi,
ptio. et quarlum penitus ignoro :
Qui delicate a pueritia nulrit servum suum , Yiam nquilx in ccelo,
postea illum senliet contumacem. viam colubri super petram,
Vir iracundus provocatrixas : viam navis in medio mari,
et qui ad indignandum facilis est, erit ad pecca- ct viam viri in adolcseemia.
tum proclivior. Talis est et via niulieris adulterx,
Superbum scquitur humilitas : qux comedit, et lergens os suum
et humilem spiritususcipiet gloria. dicit : Non sum operata malum.
Qui cum fure parlicipat, odit animam suam : Per tria movetur terru,
adjurantem audii, etnon indicat. et quarium non potest sustinere :
Qui timel hominem, cito corruet : Per servum cum regnaverit :
qui sperat in Domino, sublevabilur : per slultum cum saiuralus fuerit cibo :
Mulli requirunt faciem principis : Per odiosam mulierem, cum in matrimonio fuerit
ct a Domino judicium egreditur singulorum. assumpta :
Abominanlur justi virmn impium : et per ancillam cumhxrcs fuerit dominx sux.
a1
et abominantur impii eos, qui in recta sunt via. C Quatuor sunt minima lerrx,
VERBA CONGREGANTISFILll YOMENTIS. etipsa sunt sapientiora sapieniibus.
Formicx populus infinnus,
[Cap. XXX.] Yisio, quam locutus est vir, cum quo) qux prxparant in messe cibum sibi :
est Deus, Lepusculus plebs invalida,
et qui Deo secum moranie conforlalus, ait: qui collocat in pelrn cubile suum :
Stultissimus sum virorum, Regem locusta non habct,
et sapientia liominum non cst mecum. et egreditur universa per turmas suas :
Non didici sapieniiam, Stellio manibus nililur,
b
ei novi sanctorum scientiara. et moratur in xdibus regis.
Quis ascendit in coelum, alquc dcsccndil? Tria sunt, qux bene gradiuntiir,
quis continuitspiriium in munibus sttis? el qunrtum, quod incedit felicilcr :
Quis colligavit aquas quasi in veslimcnto? Leo foriissimus bestiarum,
quis suscitavit omnes lerminos tcrrx? ad nullius pavebit occursum :
Quod nomen ejus, Gallus succinctus lumbos:
et quodnomen lilii ejus, si nosli? et aries : nec est rex, qui resistat ei.
Omnis sermo Dei ignitus, Et qui stultus apparuit postquam elevalus est in su-
clypeus est sperantibus in se, blime:
Ne addasquidquam verbis illius, si enim intellexisset, ori suo imposuisset ma-
et arguaris, inveniarisque mendax, r\ IIUIT).
Dtio rogavi le, ne deneges mihi antequam moriar : Qui aulem forliler premit ubera ad eliciendum lac,
Yanitutem, et verba mendacia longefac a me. cxprimit buiyrum :
Mendicitatem, et divitias ne dederis mihi: et qui vebementcr emungit, elicit sanguinera :
tribue taiitum victui meo neccssaria : et qui provocat iras, producit disccrdias.
Ne forte satiatus illicinr ad negandiim ,
et dicani : Quis est Dominus? YERBA LAMUELIS REGIS.
etegestate compulsus furer, et perjurcm nomeiii [6'ap. XXXI.] Yisio, qua crudivit eum maler sua.
Dei mei. Quid, dilccte mi; quid, dilecte uieri mei;
Ne accuses servum ad Dominum sutim, quid, dilectc vuiorum meorum?
a Subjungit Vulg. editio versiculum : Verbumcu- tem excipiet illud sibi, et nihil falsi de ore illius pro-
stodiens filius,extra perditionem erit, qui lameisi exi cedet.
LXX dumiaxat translalione in Lalinos codices impor- b Ita exemplaria Canonis Hebraicx veritalis, nec
talus est: ii tamcn non hic loci habcnt, sed supc- non universi mss. codices. Editi addunt negativam
riori capite xxiv, post versiculum vigcsimum secun- parliculain, et non novi, etc, qux qiiidem subinlel-
dum. S. Auguslinus libro de Mendacio ad Conscnl. ligenda venit in similibus Hebraismis, ut jam mo-
e. 18, plus adhuc videtur lcgissc : Verbum exci- nuimus in annotatiouibus uostris ad psalmum ix.
piens filiut: a perditione longc aberit: excipiens au- MART;
1273 LIBEIt ECCLESIASTES. 1274
Ne dederis mulicribus subslanliam tuam, A [Teth.] Gustavit et vidit quia bona est ncgotiaiio
et« vias luas nd delendos reges. ejus : non exstingueiur in nocle lucerna illius.
Noli regibus, o Lninuel, noli regibus dare vinum : [Jod.] Manum suam misit ad forlia, et digili ejus
quia nullum secreium est ubi rcguat ebrietas. apprehenderunt fusum.
Ne foric bibanl, et obliviscantur jtiiliciorum, \Chaph.] Maiiuni suam aperuit inopi, et palmas
et mulent causam filiorum paupcris. suas extendit ad pauperem.
Dale siceram mcerentihus, [Lamed.] Non limcbit domui sux a frigoribus nivis :
el vinum his qui amaro sunt animo. omnes enim domestici ejus vestili sunt dupli-
Bibant, et obliviscantur egcsiatis sux, cibus.
et doloris sui non recordentur amplius. [Mem.] Stragiilalam vestem fecitsibi: byssusctpur-
Aperi os tiium mulo, pura iudumentum cjus.
et causis omuium filiorum qui pertranseunl: [Nun.] Nobilis in portis vir ejus, quando sedcrit
Aperi os tuum, decerne quod juslum est, cum senaloribus lerrse.
et judica inopem et pauperem. [Samech.] Sindonem fecit, et vendidit, et cingulum
[Aleph.] Mulierem forlem quis invenict? procul, tmdidit Chananxo.
et de ultimis (inibus pretiiim cjus. [Ain.] Forlitudo el decor indumenlum ejus, et ri-
[Beth.] Confidilin ca cor viri sui, et spoliis non in- (lebii in die novissimo.
digebit. [Phe.] Os suum aperuit sapienlix, et lex clemen-
[Gimel.] Reddet ei bonum, ct non malum, omnibus lix in lingua ejus.
diebus vitx sux. g [Sa./e.J Considcrat semitas domus stix, et panem
[Daleth.] Quxsivii lanam el linum, et operala est otiosa non comedit.
consilio mnnuum sunrum. [Coph.] Surrexerunl filii ejus, et beatissimam prx-
[He.] Facta est quasi navis instiloris, de longc por- dicaverunt : vir ejns, et laudavit eam.
lans panem suum. [Iies.] Multx filix congregaverunl divitias ; lu su-
[Vav.] Et de nocie surrexit, deditque prxdam do- pergressa es universas.
mesticis suis, etcibaria ancillis suis. [Sin.] Fallax gralia, et vana est pulchritudo: mulier
[Zain.] Consideravit agrtun, ct cmit eum : de fru- timens Dominum, ipsa laudabiiur.
ctu manuum siiarmn plantavii vineam. i [Thav.] Date ei de fruclu manuuin suarum : ct lau-
[Heth ] Accinxit forlitudine lumbos suos, et robo- dent eam in porlis opcra ejus.
ravit brachium suum.
Explicil tiber Proverbiorum.
a Locus non uno modo dcpravalus errore libra- ita scriptum reperitur in Hcbrxis voluminibiis , ubi
riorum. Canonis exemplaria, nonnullique alii mss. verbuni "j'3TI darchecha, sive derachecha , vias tuas
codices lianc retinent viiiosnm leclionem : Et dui- significat. MART.— Ita el Complulensis Latina edi-
tias tuas ad delendos reges. In mullis legimus , Et lio, et melioris noix codices Ilieronymiani juxia
delicias tuas, etc. Corbeiensis aulem iiiun. 1 oplimx Hebrxum "p3~n, vias tuas prxferunt : ubi alii divi-
noUBac perantiquus, fonti llebraico directe respon- delicias habent.
det; habet enim prima manu, Et vias tuas, elc. quod ftas,*alii
INCIPIT
LIBER ECCLESIASTES
Hebraice dictus
COELETH.
YERBA a ECCLESIASTJE, FILII DAVID REGIS C Cunctse res difficiles :
JERUSALEM. non potesl eas homo explicare serraone. ;
Non saturalur oculus visu,
[Cap. I.] Vanitas vanitatum, dixit Ecclesiastes : nec auris impletur auditu.
vanitas vanitatum, et oinnia vanitas. Quid est quod fuit?
Quid habet amplius homo, ipsum quod futurum est:
de universo labore suo, quo laborat sub sole ? Quid est quod factum est?
Generatioprxterit, et generaiio advenit, ipsum quod faciendum est.
terra vero in xlernum stat. Nihilsub sole novum,
Oritur sol, et occidit, ncc valet quisquam dicere: Ecce hoc recens est.
et ad locum suum revertitur: Jam enim prxcessit in sxculis;
Ibique renascens, gyrat per meridiem, qux fuerunt anle nos
et fleclitur ad aquilonem : Non esl priorum memoria :
Lustrans universa in circuitu pergil spirilus, sed nec eorum quidem, qux postea futura sunt,
et in circulos suos regreditur. erit recorduiio apud eos,
Omnia Uuiniua intrant in mare, qui fuluri stini in novissimo.
et mare non redundat: EGOECCLESIASTES
Ad locum, unde exeunt flumina, revertuntur, fui rex Israel in Jerusalem,
ut iterum fluant. El proposui in animo meo qusercre
» In cunclis mss. codicibus exscriptores posue- raen esset inflexibile, aut Hebrxum. MART.
runl, Verba Ecclesiasles, etc. quasi Ecctesiastes no-
1278 ;s. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 127«
et mvesligare sapienter 1 Quid esl, inqunm, homo,
A
de omnibus qux fiunt sub sole. utsequi possit regem Faclorem suura?
Hanc oeciipaiioriempcssimam dedit Deus filiis ho- Et vidi quia tantum prsecederet sapienlia stulliliam,
' qunnlum differt lux a tenehris.
minum,
ut occiiparenlur in ea. Sapieniis oculi in capite ejus :
Vidi cuncia, qux fiiinisub sole, stulius in tenebris ambnlat:
et ecce universa vanilas, et afflictio spiriltis. et didici quod unus utriusque esset interitus.
Perversi diificile corrigunlur,
' el stultorum Et dixi in corde meo :
inlinilus est numerus. Si unus et stulti et meus occasus erit,
Loculus sum in corde meo, dicens : quid milii prodest quod majorem sapientix dedi
Ecce magnus effeclus sum, operam?
ct prxccssi sapientia omnes, Locuiusque cummenle mea,
qui fucrunl ante me in Jerusalem : animadverti quod hoc quoqtie esset vanitas.
el mens mea contemplnta eslmulta sapienter, et Non enim erit memoria sapientis similiter ut slulti
didicit. in perpeluum,
Dedique cor raeum, ut scirem prudentiam, atque et fuiura leinpora oblivione cuncla pariterope-
doctrinam, rient.
crroresque et sttiltitiam; Moritur b doclus simililer et indoctus :
Et agnovi quod in his quoque essct labor, ct idcirco txduit me vitx mex,
ctalflictio spirilus • - Yidentem mala universn essesub sole,
Eo quod in mulla sapieniia, multa sit indignatio : " ct cuncta vanilatem el afflictionem spiritus :
a
cl qui addit scieuliam, addit laborem [Al. dolo- Rursus detcstatus sum omnem industriam meam,
rem.] qua suh solc sludiosissime laboravi,
[Cap. II.] Dixi ego in corde meo : Ilabilurus hxredem post me,
Vadam, et affluam dcliciis, quem ignoro, utrum sapiens an stullus futurus sil,
et fruar bonis. El dominabitur inlaboribus meis,
Et vidi quod hoc quoque csset vanitas. quibus desudavi et solliciliis fui:
Risum repuiavi errorem : et est quidquam lam vanum?
el gaudio dixi : Quid frustra deciperis? Unde cessavi,
Cogitavi in corde ineo abstrabere a vino carncmi rcnuntiavitque cor mcum ultra laborare sub solc.
incam. Nam cum alitis laboret in sapientia, et doctrina,
ut aniinum meuni transferrem ad sapientiam, el sollicitudine,
dcviiaremque slullitiain. hoinini otioso quxstia dimittil :
Donec viderem quid esset utilc filiis hominum : el boc c ergo vanitas, et magnum malum.
quo facto opus est sub sole numcro dierum vitxi Quid enim proderit homini de universo labore suo,
SIITB. et affliclione spiritus, qua sub sole crucintus est ?
Magnificaviopera mea: Cuncii dies ejus doloribus et xrumnis pleni sunt,
tedilicavi mihi domos, nec per nocteni mente requiescit:
ct plantavi vineas: et hoc J ergo vanilas esi.
Feci hortos, ei pomaria, C Nonne melius cst comedere et bibere,
et conscvi ea cuncii geneiis arboribus; el ostendere animx sux bona de laboribus suis?
Et exslruxi mihi piscinas aquarum, ei hoc de manu Dei est.
ui irrigarem silvum lignorum germinanliiim; Quis ila vorabil,
Possedi scrvos et ancillas, ei deliciis affluet ut ego?
multaiuque fniuilinin habui: Homini bono iu conspectu suo dedit Deus sapien-
Aniienia qtioque, efniagnos ovium greges, liam,
ultrn omnes qui fueruut ante me iu Jerusalem : et swieitliam, et Ixtiliam :
Coacervavi mihi argentuin, etaurum, et Pcccalori aulem dedit alflictionem, ct curum supcr-
subsiantias regum, ac provincinruin : fluam,
Fcci mihi cantores, et caniatriccs, ut addat, el congregcl, et tradat ci qui placuit
et delicias filiorum hoininiim, Deo :
Scyphos el urceos in ministcrio ad vina fundenda. sed et hoc vaniias, ct cnssa sollicitudo mentis.
el siipergressus sum opibus omnes, qui fueruntt \Cap. III.] Omnia tempus habent,
ante me in Jcrusalem. ei suisspatiis transeunt universa sub ccelo.
Sapieniia quoque pcrseveravit mecum : Tempus nascendi,
et omnia, qux desideraverunl oculi mei, non ne- et tempus moriendi.
gavi eis: Tempus plantandi,
Nec prohibui cor meum quin omni voluptatc frue- cl tempus evellendi quod planlalura est.
retur. Tj Tempus occidendi,
et oblectarel se in his, quaoprxparavcram : et icmpiis sanandi.
El lianc ralus sum parlem meam, Tempus destruendi,
si uterer labore meo. et lempus xdilicandi.
Cumque me convertisscm ad universa opera, quxB Tempus flendi,
leccranl manus mex, et leiiipus ridendi.
el ad labores, in quibtis frustra sudaveram, Tempus plangendi,
Vidi in omnibus vanilalem et affliclionem animi, et (empus sallandi.
et nihil permancre sub sole. Teinpus spargendi lapides,
Transivi ad contemplnndum sapientiam, et lempus cnlligendi.
erroresque elstultitium. Tempus amplcxandi,
a Corbeiensis ms. num. i, nddit el dolorem , quod « Memmianum hic Canonem seculi sumus. Car-
emendatores posucrunt in plurimis exeinplaribus , cassonensis legilinterrogative : Et hwc nonnevanilas
ubi prima inanu scriptum erat, addil laborem. Uter- es(?Cui consnnaiit quamplures mss. codices. MART.
que CIIIOII,Carcassoneiisis videlicet ac Memniianus, d Sub iiiterrogandi noia Yulgatus interpres et
purum rclincl conicxtiiin. MAHT. quidnm penes Martian. mss. et hoc (al. hwc) nonne
b Aliquot mss. cuni Cnnonc Carcass. emendato, vanilas est'.'
sithililer ut indoctus. MART.
1277 LIBER ECCLESIASTES. 1278
et lempus longe fieri a complexibtis. A et hanc esse parlem illius.
Tenipus acquirendi, Quis enim eum adducct, ut post sc futura cogno-
el lempus perdendi. scat?
Tempuscustodiendi, [Cnp. IV.] Verli me ad alia,
ettempus abjiciendi. et vidi calumnias, qux sub sole gerunlur,
Tcmpus scindeudi, Et lacryrnas innocenlium,
ct tempiis consuendi. et nemincm consolatorem :
Tempus tncendi, Ncc posse resislere corum violentix,
ct tempus loquendi. cunctorum auxilio deslitutos.
Tempus dilectionis, El laudavi magis morluos, quam viventes :
ct tempus odii. el feliciorem utroque judicavi.qtii nccilum naluscst,
Tcmpus belli, nec vidil mala, qux sub sole fiunt.
et lempus pacis. Rursum coniemplatus sum oinnes lnbores hominnm,
Quid liabet amplius liomo et industrias :
de labore suo ? Animadveni patere invidix proximi :
Yidi affliciionem, quam dedit Deus (iliis hominum, ct in hoc ergo vanitas, et cura superflua est.
ut dislcnrlantur in en. Stultus complicul manus suas,
Cuncta fecit bona in tempore sno, et comedit carnes suas, dicens :
et mundum tradidit dispuiatiuni eorum, Melior est pugillus cum requie,
ut non inveniat homo opus, quod operalus est _ quam plena utraque manus cum labore, ct alflic-
Deus " tione animi.
ab initio usque ad finem. Considcrans reperi et aliam vnnitalem sub sole:
Etcognovi quod non essetmelius unus est, et secundum non habel,
nisi Ixlari, ct facere bene in vila sua. non filium, non fratrem,
Omnis enim homo, qui comedit et bibit, Et lamen laborarenon cessat,
et videt bonum de labore suo,hocdonum Dei cst. ncc satiantur oculi ejus diviliis :
Didici quod omnia opera, qux fecit Dcus, Nec recogitat, dicens :
perseverent in perpetuum : Cui laboro, el fraudo animam meam bonis?
Non possumus eis quidquam addere, 8 Ei [At.
in] lioc quoque vanilas est,
nec auferre, qux fecit Deus ut limeatur. etaffliciio pessima.
Quod factum est, ipsum permanet: Mclius est ergo duo simul esse, quam unum :
qux fulura sunt, jam fuerunt: hnbeni enim emoliimenlum socielalis sux:
et Deus inslaurat quod abiit. si unuscecideril, ab nltero fulcietur :
Vidi sub sole in loco judicii inipielatera, Vx soli; quia cum ceciderit,
et in ioco jusiiiise iniquiialem. non habet sublevantem se.
Et dixi iu corde meo : Et si dormierint duo, fovebunlur mutuo;
justum etimpium judicabit Deus, UIIIISqunmodo calefiet?
et tempus omnis rci tiinc erit. Et si quispiam prxvaluerit conlra unum,
Dixi in corde meo de liliis hominum, duo resistunl ei:
ut probaret cos Deus, C funiculus triplex difficile rumpitur.
et ostenderel similes esse bestiis. Melior est pauper et sapiens,
Idcirco unus interiliis est hominis et jumentorum, rege sene et stulto,
et xqua .utriusque condiiio : qui nescit prxvidere in poslerum.
Sicut moritiir homo, sic et illa moriunlur : Quod et de carcere cateni<qne interdum quis egre-
similiter spiraut oiiinia, diatur ad regnum :
ct nilul linbci homo jiiiiienlo amplius : et alius natns in regno, inopin consumattir,
Cuncta suhjacent vanftaii, Vidi cuncios viventes, qui ambulant sub sole
et omnia pergunt ad unum locum : cuni adolesccnie secundo, qui consurgcl pro eo.
de terra facta suni, ei in lerram pariler reverlnn- lnfinitus numerus est populi
tur. omnium, qui fuerunt ante eum :
Quis novit si spiritus filiorum Adam ascendat sur- Et qui poslea futuri sunt,
sum, et non Ixtabmuur in eo :
et si spiritus jumenlorum descendat deorsum ? Sed et hoc vanitas
Et deprehendi nihil esse melius et afflictio spiritus.
quam lxiari homincm in opere suo, Custodi pedem tuum ingrediens domum Dei h :
a Editi Iibri, in hoc quoque vanilas est; scd melius D melior esl obedientia, quam stullorum victima : quia
ac Hebrseo magis proximum quod nos edidimus ad apud Hebrxos propinquus ad audiendum, et obe-
fidcm plurirnoruui mss. exemplnriorum. MART. diens unum et idem sunt. MART.— Qux sequun-
b Huc transtulerunt exscriptores comina istud in- tur hujus versiculi in Hebrxo arclietypo verba, sic
legrum : Et appropinqua, ul audias. Id quidem abest se habent yvya wb'-1»* : ^IN an 'navh,
in Speculo S. Augusiini, et in ms. Colberlino Ani-
cicnsi pnsiium est in margine, manu recentiori. qux sic ad verbum interprelantur, et appropin-
Regius quoque corruptus est ab aliquo emendatore, qua ad audiendum, ne des (vel, magis quam ut des)
qui hsecsncro lexlui intermiscuit, cuin antea purus stullorum sacrificium. S. Hieronymus priora illa
legerelur absque tali additamento. Iu Canone Car- qux diximus.et appropinqua ad audiendum, commo-
cassonensi eadem verba leguiuur, sed exlra seriem do satis sensu ex Hebraica interprctntus est pbrasi,
et supra coniextum imposita : in Memmiano autem mullo melior est obedientia, quod est, eligito magis
positus visitur idem versiculus inconfusus , ac primo audire, sive obedire. Hinc jure collegit anie nos edi-
linearum duciu. Scicndum (amen hoc inultiatum esse lor Bencdictinus, minime videri Hieronyiniana illa,
ex ediiione Grxca LXX lntcrpreium , aut ex Com- et appropinqua, ul audias, qux cum mss. quidam,
menlariis Hieronymi in Ecclesinsten , tibi magis lum editi omnes inlerserunl, subsequenii simul re-
Sepiuaginta consuetudini se coaptavit : hic enim tenla interpretalione, multo enim melior esl obedien-
sufficienler expressus est lextus Hebraicus ynpl tia, qux ejusdem in Hcbraico scnteniix altera est
Notatum quoque, illa inS. AugusliniSpe-
fw Q'b»D3Hnnn yOlh vocarob lischmoa mi hheih expositio. culo non haberi.
hakkesilimzabahh, per hxc Latina verba, mullo enim
I27D S. HIERONYMl DIYINA BIBLIOTHECA. 1280
multo enim melior est obcdientia, quam stullorum JV Vir, cui dedil Deus divitias, ct substanliam ct bo-
viclimx, norem,
qui nesciunt quid faciant mali. ct niliil deest animx cjtis, ex omnibus quxdesi-
[Cap. V.] Ne temere quid loqunris, derat :
nequc cor tuum sit velox ad proferendum sermo- Nec tribuit ei poteslalcm Deus ut comcdal ex eo.
nem coram Deo. sed homo extraneus vorabit illud :
Deusenim in ccelo, et tu super terram : lloc vanitas, ctmngna miscria cst.
idcirco sint pauci sermones lui. Si genuerit quispiam ccntum u,
Multas curas sequunlur somnia,^ et vixerit mullos aunos,
et in muliis sermouibus invcmtur stultilia. et plnres dies xtntis habucrit,
Si quid vovisti Deo, ne moreris reddere : ctanima illius non utatur bonis subslantise sux,
displicet enim ei infidelis ct stulia promissio : sepulturaque careat:
sed quodcumque voveiis, redde. De hoc ego pronuntio
Multoque melins est non vovere, quod melior illo sit abortivus.
quam post votum promissa 11011 reddere. Frustra enim venit, el pergit ad lenebras,
Ne dederis os luum, ut peccare facias carnem tuam : et oblivione delebilur nomen cjus.
neque dicas coram angelo : Non est providenlia : Non vidit solem,
Ne lorie iratus Deus super sermone luo, neque cognovit dislanliam boni et mali :
dissipet cuncta opera manuum tuaruin. Etinmsi duobtts millibus aunis vixcrit,
Ubi mulia sunl somnia, .„ et non fuerit perfruitus bonis :
plurimx vanitates, et sermones innumeri: " nonne ad tinum locum properant omnia ?
lu vero Deum time : Omnis labor hominis in ore ejus :
Si videris calumnias egenorum, ct violenta ju- sed anima illius non implebilur.
dicia, Quid habet amplius sapiens a slulio ?
elsubverti jusiitiam in provincia, et quid pauper, nisi ut pergat illuc,
Non mireris super lioc negoiio : ubi est viia?
quia excelso alius excelsior est, Melius esl videre quod cupias,
Et super hos quoque eminenliores sunt alii, quam desiderare quod ncscias;
ctinsuper universx lerrx rex imperat servienti. Sed et hoc vanilas est,
Avarus non implebitur pecunia : etprxsumptio spiritus.
et qui amat divitias, fructus non capiet cx eis, Qui luturiis est, jam vocatum est nomen ejus :
et hoc ergo vanitas. et scitur quod homo sit,
Ubi multx sunt opes, et non possit contra foniorem se in judicio con-
multi et qui comedunl eas. lendere.
Et quid prodcst possessori, Verba sunt plurima,
nisi quod ceruil divilias oculis suis ? muliam in disputando habenlia vanitatem.
Dulcis esl somnus operanti, [Cap. VII.] Quid necesse est homini majora sc qux-
sive parum, sive multum comedal : rere,
saturitas aulem divitis non sinit dormire eum. cum ignoret quidconducal sibi viia sua,
Est et alia infirmitas pessima, quam vidi sub sole : 'C numero dierum peregrinationis sux,
diviiix conservaix in malum domini sui : ettempore quod velut ttmbra prxlerit?
pereunt enim in afflictione pcssima : Aut quis ei poleril indicare
Generavit filium, qui in summa egestate erii : quid post eum futurum sub sole sit?
sicut egressus. est nudus de ulero malris stix, sic Melius est nomen bonum, quam unguenta pretiosa :
reverletur, et dies morlis die nalivitatis.
et nihil auferel secum de iabore suo. Melius est ire addomum lucius,
Miserabilis prorsus infirmitas: quam ad domum convivii :
quo modovenlt, sic reverleliir. ln illa enim finis cunciorum admonelur bominum,
Quid ergo prodest ei quod laboravit in ventum, et vivens cogitat quid b futurum sit.
cunctis diebus vitx sux? Melior est ira risu :
Comedil in tenebris el in curis mullis, quia per tristiiiain vultus , corrigilur animus de-
et iu xrumna atque tristitia. linquentis.
Hoc itaque mihi visum est bonum, Cor sapientium ubi trisiitia est,
utcoincdat quis, etbibat, et cor slultorum ubi lxtilia.
etlruatur lutitia ex labore suo, Melius est a sapiente corripi,
quo laboravit ipse sub sole, qnam slultorura adulatinne decipi.
Numero dierum vitx sux, Qtiia sicut sonitus spinarum ardentium sub olln,
quos dedit ei Deus : sic risus slulli :
et hxcpars illius. p sed et hoc vanitas.
Ei oiiini homini, cui dedil Deus divilias, atque sub- Calumnia conturbat sapicntem,
stanliam, et perdet robur cordis illius.
pnieslatemque ei iribuit ut comedal ex eis, Melior esl finis orationis, qunm principium.
et fruatur parle stia, el lxtetur do labore suo : mclior est patiens arroganie.
lioc est doiium Dei. Nc velox sis ad irascendum :
Non enim satis recordabilur dierum viix sux, quia ira in sinu siulli requiescit.
eo quod Deus occupet dcliciis cor ejus. Nc dicas : Quid, pulas, causx est
[Cap. VI.] Est et aliud malum , quod vidi sub sole , quod priora tcmpora meliora fuere quam nunc
et quidem frequens apud hoinines : sunt?
a Non habel Hebrxus verbum filios, quodnonnulli tius interpretatus est Symmachus , dicens ; Et qui
mss. hic retinent cum editis. MART.•— Vulgnta vivil, respiciet ad mentem. Vide librum Comnienta-
subjungit liberos, quidam mss. filios : nibil vero He- riorum Hieronymi in caput septimum Ecciesiastx,
brxus texlus. et Speculum S. Augusiini; quia omnino sibi consen-
b ln aliquol mss. codictbus legilur, quid liunt infra vers. 8 ct 10 Vulgatx nostrx ; id est, in
futurus
sit. Cxlerum hanc divisionem versuum agnoscit versicutorum dislinciione, quam Canouis exemplaria
S. Hieronymus, cum ait: Novissimum vertum aper- retinent. MAUT.
1281 '
LIBER ECCLESI.\STES. 1282
stulta enim cst hujusccmodi interrogatio. j
A non experietur quidquam mali.
Uiilior est sapienlia cum diviliis, Tempus et responsioneni
et magis prodest videntibus solcm. cor sapienlis inlelligil.
Sicut cnim proiegit sapienlia , Omni negotio tcmpus cst, el opportunilas, '
sic proiegit pecunia. ei multa hominis afllictio :
Hoc autem plus habei eruditio et sapicnlia, Quia ignorat prseterita,
'- quod viiam tribuunt possessori suo. etventura nullo scire potest nuntio.
Considera opera Dei, Non est in hominis poteslate prohibere spiritum,
quod nemn possit corrigere quem ille despexcrit. nec habet potestatem in die mortis :
In die bona fruere bonis, Ncc (inilur quiescere ingruenie bcllo,
et malam dicm prxcave. neque salvubit impietas impium.
Sicul enim hanc, sic ci illam fecit Deus, Omnia hxc considernvi,
ut nnn invcniat houio conlra eum justas queri- el dedi cor meum in cunctis operibus, qux fiunt
raonias. subsole.
Ha?cquoque vidi in diebus vanitatis mex : Interdum dominatur homo homini
Jusius perit in justilia sua, in malum suum.
ei impiiis multo vivit lempore in maliliasua. Vidi impios sepultos:
Noli esse juslus multum : qui eiiam cum adhuc viverent, in loco sancto erant,
Neque plus sapias quam necesse est, et laudabanlur in civiialc quasi justorum operum:
ne obslupescas. _, scd et hoc vanitas est.
Ne impie agns mullum : " Etenim quia non profertur cito contra malos scn-
et noli esse stultus, ne moriaris in temporc uon teniia,
tuo. absquc ullo timorc filii hominum perpenant mala.
Bonum est te suslentare jiistum, Allamen peccator ex eo quod centics facil nialuin,
sed et ab illo ne sttbtrnhas manum luam : et pcr palientiam sustcntatur,
quia qui Deum limet, nihil negligit. Ego coguoviquod erit bonum limenlibus Deum,
Sapicntia conforiavit sapientem qui verenlur faciera ejus.
superdeccm principcs civitatis. Non sit bontiin impio, nec prolongentur dies ejus,
Non cst enim homo juslus in lerra, sed quasi umbra trauscant qui non timeut faciem
qui facint bonum, et non peccet. Dei.
Sed et cunciis sermonibus, qui dicunlur, Est et alia vanitns, qux fit super terrain :
ne accommodescor luum : sunt justi, quibus multa proveniunt,
Ne forte audias serviim luuin m.iledicentcm libi : quasi opera egerint impiorum.
scit enim lua conscienlia, quia et tu crebro male- Et sunt impii, qui iia securi suut,
dixisti aliis. quasi jusiorum facta habeant :
Cuncta tcntavi iu sapientia. sed et hoc vanissimum judico.
Dixi: Sapiens efliciar : Laudavi igitur Ixtiliam,
Et ipsa longius recessit a me multo mngis quamerat: quod non csset homini bonum sub sole,
et alia profttndilas, quis invcniet eam? Nisi quod comederel, et biberel, atque gauderet:
Luslravi universa animo meo, _ I
G et hoc solum secum auferret de labore suo,
ut scirem , et considerarem, ct quxrerem sapien- in diebus vitx sux quos dedit ei Deus sub sole.
tiam, ct rntionein : Et apposui cor mcum, ut scirem sapienliam,
Et ut cogooscerem impieiaiem stulli, ct inlelligerem b distcntionem qux versalur in
et crrorem imprudentium : lerra :
Et inveni amariorem morle mulierem, Est homo, qui diebus ac noctibus somnum non capil
qux laqucus venntorum est, oculis,
ct sagena cor ejus, Et intellexi, quod omnium opernm Dei
Vincula sunt mnnus illius : niillam possit liomo iiivcnire rationcm,
qui placet Deo, effugiei illam : eorum qux liunt sub sole :
qui aulem peccator esl, capietur aba illa. El quanto plus laboraveiit ad quxrendum,
Ecce hoc inveni, dixit Ecclesiasies, unum et alte- tanto minus inveniat :
rum, Eliamsi dixerit snpiens se nossc,
ut invenirem rationem , quam adhuc quxrit anima non poierit reperire.
mea, [Cap. IX. ] Omnia hxc traclavi in cordc meo,
el non invcni. ut curiose intelligerem :
Virum de mille unum reperi, Sunt jusli atquo sapicntcs ,
muiierem ex omnibus non inveni. ct opera eorum in inanu Dei :
Solummodo hoc inveiii, quod fecerit Deus homi- Et lamcn ncscit homo, ulrum amore an odio dignus
nem rectum, sil:
et ipsc sc infinitis miscuerit quxstionibus. " sed omnia in fuiurum servantur incerla :
Quis mlis ut sapiens est? Eo quod universa xque eveniant
et quis cognovit solutionem verbi ? jtisto el impio,
\Cap. VIII.]Sapientia hominis lucet in vultti ejus, hono et malo,
et potentissiraus faciem illius comrautabit. mundo et immundo,
Ego os regis observo, Iramolunii victimas,
ct prxcepta juramenti Dei. et sacrificia contemnenti.
Ne festines recederc u facie ejus, Sicut bonus, sic et peccator :
neque permaneas in opere malo : ut perjurus, ita ct ilLe qui verum dejcrat.
Quia omne, quod voluerii, faciet : Hoc est pessimum inter omnia, qux sub sole fiunt,
et sermo illius potestate plenus est: quia eadcm cunctis eveniunt.
nec dicere ei quisquam potest: Quarc ila facis? Unde et corda filiorum horainum implentur malitia,
Qui custodil prseceptum, et contemptu in vita sua,
a S. Ipse Pater in Commenlario, cum interpreta- h Complutensis Lalina edilio cum aliis haud pau-
lus essei, unam ad unam, ul invenirem,etc. Hebraico9 cis, Dissensionem,Glossa interlinearis Distractionem
sermoni sc propius iradit adbsesisse. Vidcsis locumi prxferi.
toino icriio col. 418 seq. ; ..
1283 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 1281
ct posl hxc ad infcros dcducunlur. A locum tuum ne dimiseris :
Ncmo est qui semper vivat, quia curatio cessare faciet peccata maxima.
ct qui bujus rei habeat fiduciam : Esl malum quod vidi sub sole,
Melior est cnnis vivus leone moriuo. qnnsi pcr errorem egrcdiens a facie principis :
Vivenies cnim sciunl se csse morituros. Positum stultum in dignitate sublimi,
Mortui vero nihil noverunl amplius, et divites sedere deorsum.
uec habcnt ultra mercedem : Vidi scrvos in equis,
qnia oblivioni traditu est memoria eorum. et principes ambulantes quasi servos super tcrram.
Amor quoque, et odium, et invidix simul perierunt, Qui lodit foveam, incidet in eam :
nec habent parlem iu hoc ssnculo, et qui dissipat sepem, mordebit eum coluber.
ct in opere quod sub sole gerilur. Qui Iransferllapides, affligelur in eis :
Yade ergo, el comede in Ixiiiia panem tuum, ct qui scindil ligna, vulnerabitur ab eis.
et bibe cum gaudio vinum tiiiim : Si rctusum fuerit fcrrum,
quia Deo placent opera lua. et hoc nnn ut prius, sed liebetatum erit:
Onini icmporc sint vestimenta tua candida, Multo labore exacuetur,
ctoleum dccapitetuo non deliciai. et post iudustriam seqtielur sapicntia.
Pcifruere vita cum uxorc, quntn diligis, Si mordenl scrpens in silentio,
cunciis diebtis vitx insiabilitalis lux : nihil eo minus habet qui occultc detrahit.
qtii dali stint libi sub sole Verba orissapieutis grniia :
omni tcmpore vnniiaiis lux, T. et labin insipienlis prxcipitabunl eum :
IIxc esi cnim pars in vita, D Initium vcrboriiin ejos sluliitia,
et in l.ibnrc luo, quo labnras suh sole. et novissimum oris illius error pessimus.
Quodcumque potest inantis lua lacere, Slultus vcrba mulliplicut.
instanter operare : Ignorat homo, quid anle sc fucrit :
Quia ncc opus, nec ratio, ct quod posi futurum est, quis illi potcrit indicare?
nec sapientia, nec scientia Labor slultorum affliget eos,
ciuiit n|iud inferos, quo lu properas. qui nesciunl in urbem pergere.
Verli mc ad aliud, et vidi sub sole, Vx libi, lcrru, ctijus rex est puer,
ncc velocium esse cursuin, et cujus principes mane comcdunt.
ntc foriium bellum, Beata lerrn, cujus rex nobilis est,
nec supientiiuii pnnem, et cujus principes vescuntur in tempore suo,
nec doctorum divilias, ad rcliciendum, et non ad luxuriam.
necariilicum graliam : In pigriliis humiliubitur conlignniio,
sed tempus casumque in omnibus. ei in infirniitatc tnanuum perstillabit doinus.
Ncscil homo finein suum : In risum faciunt pancm, et vinuin ut cpulcntur b vi-
sed sicut pisces cnpiuntur hamo, vcntes :
cl sicut aves laquco coinprehendunlur : ct pccunix obediunt omnia.
Sic capiuiilur homines in lempore inulo, In cogitatione tua regi ne detralins,
cum eis exlemplo supervencrit. et in sccreto cubiculi tui ne maledixeris divili :
llanc quoque stib solc vidi sapicnlinm, C Quia avis cceli porlabit vocem tuam,
ci probavi maximam. cl qui babcl pennas aiinunliabit senlentiam.
Civitas pnrva, et pauci in ea viri: [Cap. XI. ] Miile paneni tttum super transeuntes
venil conira eam rex magnus, ct vallavil eam : aquas:
Exstruxilque muniiiones per gyrum, quia post niulla tempora invcnies illum.
el perleeia esl obsidio. Da parlem septem, necnon et octo:
Invenlusquc est in ea vir pauper el sapicns, quia ignoras quid fiilurum sit inali super terram.
libcravit iiibem per sapicntiam suam. Si repletx fuerint nubes,
El nullus deinceps recordalus est hominis illius pau imbrem super terrain effundent.
peris. Si ceciderit liguum ad ausirum, aut ad aquilonem,
El dicebam ego, mcliorem esse sapieuliam forlilu- in quocumque loco ceciderit, ibi erit.
dine. Qui obseivat ventum, non seminal :
Quomodo crgo sapieutia pauperis contempta est, etqui considerat nubes, numquam metct.
el verba ejus nun sunl audiia ? Quomodo ignoras qux sit via spiritus,
Vcrba sapienlium audiunlur in silcmio, et qua ratione compingantur ossa in ventre prx-
plus qitam clamor principis intcr slultos. gnantis :
Mclior est sapientia, qunm arma bellica : sic nescis opera Dei, qui fabricator est omniiim.
el qui in uno pcccaveril, mulia bona perdet. Mnne semina semen luum,
[Cup. X.] Muscx moricntes el vespere ne ce.ssetinanus lua :
perdtuit suavitalem unguenti . ]) Quia nescis quid magis oriatur, boc an illtid ,
Preliosior est sapienlin et gloria, et si ulrunii|tic simul, nielius erit.
parva ad tempus stuliitia. Dulce lunien ,
Cor sapientis in dextera ejus, et dclectnbile est oculis videre solem.
ct cor siulti in sinistia illius. Si annis multis vixerit bomo,
"
Sed etin via stultus ambulans, ct in his omnibus lxtalus ftierit:
cum ipse insipicns sit, omnes slultos xstimat. Meminissc debet lenebrosi lemporis,
Si spirilus potestalem hahentis asccnderit supcr te . et dierum mullorura :
" Sancius Hieronymus in Commentnriis ad litinc una sententia aut unico versu Vulgalx nostrx : nam
locum, colon istud inlegrum duobus versibus con- cum lianc Scripturam recitnsset : Labor stultorum
slans in exemplaribus Canonis, unum dicil esse vcr- affliget eos, qui nesciunt ire in civilatem , suhjungit
siculum : Sequentis autem versiculi, verba sunt dicens : Cum superioribus etiam hos iunge versiculos.
S. Doctoris, in quo ail: Sed el in via cum slultus am- Plures itaque in hac seiitenlin versiculos essc non
bulat, cor ejus indiget, et dicil : omnis insipiens cst; negabat. Vide de his nostras conjecturas in Piolego-
hicesl sensus, elc. Agnoscit igitur lioc loco versicu- menis. MART.
lortim distinctionem, quam vocamus Massoreticam, b Plcrique niss. libri alque editi bibentespro vi-
in Hebrxis voluminibus usurpatam. E conlra versu ventes legunt.
lSliujus capitis, plures dicit versiculos existere in
1283 CANTICUMCANTICORUM. 1286
qui cum venerint, vanitalis argtientur prxterila. A ei dissipabitur capparis :
Lxlare ergo, juvenis, in adolcscenlia tua, Quoniam ibit homo in domum xternilatis sux,
el in bono sit cor tuuni in diebtis juventutis tux, et circuibunt in plalea plangenies.
Et ambula in viis cordis tui, Anteqtiam rumpntur ftiniculus argenteus ;
et in introilu oculorum luorum : el recurrat viila aurca :
Et scito qtiod pro omnihus his Et conleratur hydria super foniem,
adducet le Deus in judicium. el confringaiur tota super cisternam :
Aufer iram a corde luo, Ei revertaiur pulvis in terram suam unde eral,
et amove mnlitiam a c.irne lua. cl spiritus rcdeat ad Deum, qui dcdil illuin.
Adolescentia eniin el voluptns vana sunt. Vunitas vanitatum , dixit Ecclesiastes , omnia va-
[Cap. XII.J Memento Creaioris lui in diebus juven- niias.
tutis tux, Cumque esset sapienlissimus E<clesiastes,
antequam veniat lempus afflictionis, docuit populum, et enarravit qux fecerat:
et appropinquent anni, de quibus dicas : Non mihi et invesligans composuil purabolas raultas.
placent. Quxsivit vcrba utilia,
Antequnm tenebrescal sol, et conscripsit sermones reciissimos, ac veritale
ellumen, et luna, et siellx, plcnos.
et revertantur nubes post pluviam : Vcrbn sapicntium sicut stimuli,
Quando commovebuntur custodes domus, et qunsi clavi in alium defixi,
et nutabunt viri fortissimi: n° qux per magislrorum consilium data sunt a pa-
Et otiosx erunl inolenles in minuto numero, slore uno.
et tenebrescent videntes per foramina ; His amplius, fili mi, ne requiras.
El clnudent osiia in plntea, Faciendi plurcs libros nultus est fmis :
in humilitale vocis molenlis : frequensque medilatio, carnis affliclio est.
Et consurgent ad vocem volucris , Finem loquendi omnes pariter audiamus.
" ct obsurdescent onines filisucarminis. Deum lime, et mandata ejus observa :
Excelsa quoque limebunt, Hoc est enim omnis homo :
et formidabuut in via. et cuncta quse fiunt, adducct Deus in judicium
Florebit amygdnlum, pro omni errato , sive bonum , sive malum illud
et impinguabilur locusta, sit.
Explicit hber Lcclesiastes.
a Legil olim Alchuinus obmutescent : verum aii, melius habetur in Hebrwo, surdescere.
IKCIPIT
CANTICUM
CANTICORUM,
Quod Hebraice dicitur
SIR ASSIRIM.
[Cap. I.] Osculetur me osculo oris sui: C Eqiiilaiui meo in currihus Ph iraonis
quia meliora sunl ubera lua viuo, assimilavi te, amica mea.
fragrantia unguentis oplimis. Pulchrx siinl genx tux sicut turturis .•
Olciiin effusum nomen tnum : collum tuum sicut monilia.
idco adolescentulx dilexerunt te. Murenulas aureas faciemus libi,
Trahe me, vermiculatas argenlo.
post te curremus a. Dum esset rex in accubitu suo,
Introduxil me rex in celiaria sua : nardus mca dedit odorem suum:
cxsuliabimus, et Ixlabiniur iu le : Fasciculus myrrhx dilectus meus mihi
Memores uberum luorum super vinum : inter ubera mea commorabiiur.
recii diligunt te. Botrus Cypri dilectus meus mihi,
Nigra sum, sed formosa, filix Jerusalein , in vineis Engaddi.
sicut labcrnacula Cedar, Ecce tu pulchra es, amica mea,
sicut pelles Salomonis. ecce lu pulchra es,
Nolite mc considerare quod fusca sim , oculi lui columbarum.
quia decoloravit me sol : Ecce tu pulcher es, dilecle mi, et decorus.
Filii mairis mex pugnaverunt contra me, Lectulus noster floridus :
posuerunt me cnsiodera in vineis : Tigna domorum nosirarum cedrina ,
vineam meam non cuslodivi. laquearia nostra cupressina.
Indica milii, quem diligit anima mea : [Cap. II.] Ego flos campi ,
ubi pascas, ubi cubes in mcridie, et lilium convallium.
ne vngari incipiam post greges sodalium tuorum : Sicut lilium inler spinas,
Si ignoras le, o piilcbra inler mulieres, sic amica mea inler filias.
egredere, et abi posi vestigia greguin, Sicut malus \Al. malum] b inter ligna silvarum,
et pasce hxdos luos juxta labernacula pastorum. sic dilectus meus inler filios.
a Qux subjupgit Vulgala, in odorem unguentorum editio expungit.
luorum, ex LXX Interprelibus dcrivantur, neque b Mss. codices legtint malum, quod non videlur
llebrscus habet; sed e,l ipsa Complutcnsis Latina satis convenire sensui hujus loci, MART.
1287 S. IIIERONYMIDIVINA BIBL'.0TI1ECA. 1288
Sub umbra illius, quem desideraveram, sedi: A proptcr filias Jerusalcm :
et fructus cjus dulcis gutiuri meo. Egredimini, ct videte, filix Sion* regem Salomonem
Introduxit me in cellam vinariam, in diademate, quo coronnvit illum malcr sua
ordinavit in me charitnlem. in die desponsalionis illius,
Fulcite me floribus, et in die hctilia; cordis ejus.
stipale me malis: [Cap. IV.] Quam pnlclira es, amica mea,
qtiia amore langueo. quam pulchra es!
Lxva ejus sub capile meo, Oculi lui columbarum,
et dextera illius amplexabilur me. absque eo quod intrinsecus lalet.
Adjuro vos, filiacJerusalem, Capilli tui sicut greges caprarum,
per capreas cervosque camporum : qux ascenderuni de moute Galaad.
ne suscitetis, neque evigilure faciutis dilectam, Dentes lui sicut greges tonsarum,
quoadusque ipsi velit. qux ascenderunt de lavacro :
Voxdilecti mei, Omnes gemellis fetibus,
; ecce. isle venit saliens in monlibus, ct sterilis non est inter eas.
transiliens colles: Sicul villa coecinea, labia tua :
Similis est dilectus meus caprcsc, ct eloquium tuum, dulce.
hinnuloque cervorum: Sicut fragmen mali ptinici, ita gense lux,
En ipse slat post parielem nostrum. absque eo quod intrinsecus latel.
respiciens per fenestras, . Sicut lurris David collum luum,
~
'
15
prospiciens per cnncellos. qux xdificata est cum propugnaculis :
En dilectus meus loquilur mihi: Mille clypei pendent ex ea,
Surge, propcra, amien mea, columba mea, omuis armatura forlium.
formosa mea, et veni. Duo ubera tua, sicut duo hinnuli caprex gcmelli,
Jam enini hiems transiit, qui pascuntur in liliis,
imber abit, et recessit. donec nspiret dies, et inclinenlur umbrx.
Flores apparuerunt in tcrra. Yadam ad montcm myrrhae,
lemptis putntionis advenit : el ad collem ihuris.
Vox turturis audita esl iu lerra noslra : Tola pulchra es, amica mea,
ficus protulit grossos suos : ct macula ivon est in te.
vinex florentes dederunt odorem suum. Yeni de Libano, sponsa,
Surge, nmica mea, speciosa mea, et veni: veni de Libano, veni:
co'umba mea in Toraminibus petrx, Coronaberis de capite Amana,
in caverna macerix. de vertice Sanir et Hermon,
Ostende mihi faciem tuum, de cubilibus leonum, de montibus Pardorum.
sonet vox tua in nuribus meis : Vulnerasli cor nieiini, soror mca sponsa,
Vox enini lua dulcis, vulnerasli cor meum in uno oculorum tuorum,
et facies tua decora. ct in uno crine colli tui.
Capite nobis vulpes parvulas, Qtiam pulclux sunt mammx lux, soror mca sponsa!
qux demoliuntur vinens: C pulchriora suni ubera lua vino.
nam vinea nosira floruit. el odor unguenlorum (uoiuni superomnia aromata.
Dilectus mcus mibi, ci ego illi, Favus distillans lubia lua, sponsa,
qui pasciiur iuter lilin, mel el lac sub lingua lua :
doucc aspirct dics, et incliiientur umbrx. et odor vesiiinentoriim luorum sictit odor ihnris.
Reverlere, similis esto, dilecie ini, caprex. Ilortus conclusus, soror mea sponsa,
ant hinnulo ccrvorum supcr inonies Beilicr. hortus conclusus, fons sigualus.
[Cop. III.| In Icclulo ineo per nocles quusivi qucmi Einissiones tux paradisus
diligil anima mca : nialoniin punicorum cum pomorum fructibus.
qtixsivi illum, ct non inveni. Cypri cum nardo, nnrdus et cmcus,
Surgam, et circuibo civitatem : lisiula et cinnamomum cum universis lignis Libani,
pervicosetplaieasquxrainqueindiligitanimamea: : myrrha et aloe cum omnibus primis miguenlis.
i|uxsivi illum, el uon inveni. Fons bortoruni: putcus aquarum viventium,
Invenerunt me vigiles, qui cusiodiunt civilatem : qux fluuiii impetu de Libano.
NIIm quem dilexit anima mea, vidtslis? Surgo, Aquilo, et vcni, Auster,
Paululum cum pertransisscm eos, peiflu horiuin meuin, et fluani aromata illius.
inveni quem diligit animu mca : \Cap. V.J Veniat dileclus meus in horlum suum,
Tenui eum, nec diiuillani, ei coinedat fructum pomorum suoruin.
donec introducam illuui in domum matris mese, Yeni in hortum meum, soror mea sponsa,
et in cubiculuni gcniliicis mex. D messui myrrham meam cum aromalibus meis :
Adjuro vos, filix Jcrusalcin, Comedi fuvum cum melle meo,
per caprcns ccrvusque cninporum, bibi vinum meum de lacte meo :
" ne suscitetis, ncque evigilare faciatis dilectam, Comediie, amici, cl bibiie,
donecipsa velil. ct inebriaiuini, charissimi.
Qiisc est ista, qnx ascendit per dcsertum, Ego dormio,
sicntvirgula fumi ex aromatihtis myrihx, et thuris,, et cor meum vigilat:
ct universi pulvcris pigmenlarii? Vox dilecti mei pulsantis:
En leclulum Salomonis Aperi inihi, soror mea, amica mea, columba mea ,
scxaginia fortes ambiunt ex fortissimis Israel: immuculata mea:
Omnes lenentes gladios, et ad bella dociissimi: Quia caput meum plenum esl rore,
uniuscujusque ensis super lemur suum propterr et cincinni mei guttis noctiura.
timores nocturnos. Exspoliavi me tunica mea,
Fcrculum fccit sibi rex Salomon quomodo induar illa?
de lignis Libani: Lavi pedes meos,
Coluinnas ejus fecit argenteas, quomodo inquinabo illos?
rcclinatorium aureum, Dileclus meus misit manum suam per oramen,
ascensum purpureuin : ct venter meiis intremuit ad tacium ejus.
Mcdia chariiate constravit Surrexi, ut aperirem dilecto meo:
12S9 CANTICUMCANTICORUM. 1290
manus mese siillaverunt myrrham, A Qux cst ista, qux progreditur quasi aurora consur-
et digiti inei pleni myrrha probatissima. gens,
Pcssulum oslii mei aperui dilecto meo ; pulchra ut luna, elecla ul sol,
at ille declinaverat, atque transierat. lerribilis ut castrorum acies ordinata?
Anima mea liquefacla est, ut locutus est: Descendi ad hortura nucum,
quxsivi, et non inveni illum : ut viderem poma convallis,
vocavi, et non respondit mihi. et inspicerem si iloruisset vinea,
Invenerunt me custodes qui circumennt civilalem : et gcrminassent mala punica.
percusserunt me, et vulneraverunt me : Nescivi : anima mea conlilrbavit me
tulerunt pallium meum mihi custodes murorum. propter quadrigas Aminadab.
Adjuro vos, hiise Jerusalem, Revertere, revertere, a Sulamiiis :
si invenerilis dilecium meum, revertere, reverlere, ut intueamur lc.
ut nunlietis ei quia amore languco. [Cap. VII.] Quid videbis in Sulamite,
. Qualis esl dilectus tuus ex dilccto, nisi choroscastrorum?
o pulcherrima mulierum ? Quam pulchri sunt gressus tui
Qualis est dilcctus tuus ex dilecto, in calceamentis, lilia principis!
quia sic adjurasli nos? Juncturx femerum tuorum, sicut monilia,
Dilectus meus candidus et rubicundus, electus ex quse fabricata sunt manu artificis.
millibus. Umbilicus luus craler lornatilis :
Caput ejus aurum opiimttm : „" numquain indigens poculis.
Comx ejus sicut elatx pahnarum, Vetiter tuussicut acervus trilici,
nigrx quasi corvus. vallatus liliis.
Oculi ejus sicut columbx super rivulos aquarum, Duo ubera tua,
qux lacte sur.t lotx, sicut duo hinnuli gemelli caprese.
et resident juxta fluenta plenissima. Collum luum
Genn illius sicul areolx aromatum sicut turris eburnca.
consitx a pigmentariis. Oculi tui sicut piscinx in Esebon,
Lahia illius Iilia qux snnt in porta (ilix multitudinis.
distillantia myrrham primam. Nasns tuus sicut turris Libani,
Mnnus illius lomaiilcs aurese, qux respicit contra Damascum.
plenx hyacinthis. Caput tuum ut Carmelus :
Venter ejus eburncus, . et comx capitis lui, sicut purpura rcgis vincla ca-
distinctus sapphiris. nalibus.
Crura illius columnx marmorcsc, Quam pulchra es, el quam decora,
qux fundatx sunt super bases aureas. charissima in deliciis!
Specics ejus ui Libani, Staiura lua assimilala est palmx,
electus ul cedri. et ubera tua bolris.
Gultur illius suavissimum, Dixi: Ascendam in palmam, -»
cl lolus desidcrabilis: ct apprehendara fruclus ejus :
Talis est dileclus meus, C Et ertiiit ubera tua sicul botri vincx :
et ipse est amicus mcus, filix Jerusalem. et odor oris tui sicut malorum.
Quo abiil ditectus luus, o pnlcherrima mulierum ? Guitur iuum sicut vinum optimum,
quo declinavit dilectus tuus : et quxremus cnm dignum dilecto meo ad potandum,
tecum ? labiisque et denlibus illius ad ruminandum.
[Cap. VI.] Dilectus meus descendit in horlum suum Ego dilecto meo,
ad areolam aromalum, et ad me conversio ejus.
ut pascatur in horlis, el lilia colligat. Veni, dilecie mi, egrediamur in agrum,
Ego dilecto meo, etdilectus meus mihi, qui pascilur commoremur in villis.
intcr lilia. Mane surgamus ad vineas,
Pulchra es, araica mea, suavis, et decora sicul Jeru- videamus si floruit vinea,
salem: si flores frucius parturiunt,
terribilis ut caslrorum acies ordinata. si floruerunt mala punica :
Averte oculos tuos a me, ibi dabo tibi ubera mea.
quia ipsi me avolare fecerunt. Mandragorx dederunt odorem in porlis nostris :
Capilli tui sicut grex caprarum, omnia poma nova ct vetera, dilecle mi,
qux apparuerunt de Galaad. servavi libi.
Dcntes tui sicut grex ovium, [C'«p.VIII.] Quis mihi del te fratrem meum sugen-
quae ascenderunt de lavacro: tem ubera matris mex,
Omnes gcmellis felibus, n ut inveniam le foris, et deosculer te,
et sterilis non est in eis. et jam me nemo despiciat?
Sicut cortex mali punici gcnsc tuse Apprehendam te,
absque occultis tuis. et ducam in domum matris mcx :
Sexaginta sunl reginx, Ibi me docebis,
cl octoginta concubinx, et dabo tibi poculum ex vino condilo,
et adolescentularura non est numerus. et mustum malorum granatorum meorum.
Una est columba mea, perfecla mea, Lxva ejus sub capite meo,
una est raatris sux, clecta genilrici sux. etdextera illius amplexabitur me.
Viderunt eam filix, Adjuro vos, filix Jerusalem,
el heatissimam prxdicaverunt: ne susciietis, neque evigilare facialis dilectam,
Reginx et concubinx, donec ipsa velit.
et laudaverunt eara. Qux est ista, qux ascendit de deserlo,
Non Sutamitem, scd Sunamitem legimns in codi- — Tameisi hxc prsrferenda ex Hebrxo leclio esi;
cibus mss. Lntinis : in Grxcis aiilem exemplaribus plures tamen mss. codiecs atque editi eliain e Grx-
et Sulamitis et iS«nami(islegi:ur; sed hoc, ni fallor, cis, ipsaque in divinis Olliciis Ecclesia vocat Suua-
librariorum errore. MART. mitiu%
PATROL. XXVIH. 41
1-291 S. HIERONYMIDIYINABIBLIOTHECA. 12S2
deliciis afflucns, innixa super dilectum suum? A in dic quando alloquenda cst?
Sub arbore malo suscitavi te : Si murus est,
ibi corrupta cst mater tua/ xdificemus super eum propugnacula argentea :
ibi violaia cst genitrix tua : Si ostium est,
Pone me ut signaculum super cor luum ; compingamus illud labulis cedrinis.
ut signaculum super brachium luum : Ego murus : et ubera mea sicut turris,
Quia fortis est ut mors dileclio, ex quo facta sum coram eo quasi pacem reperiens.
dura sicut infernus xmulatio : Vlnea fuit pacifico,
Lampades ejus, in ea, qux habet populos :
lampades ignis atque flammarum. Tradidit eam custodibus :
Aqux mulise non poluerunt exstinguere charitatem, vir affert pro fruclu ejus mille argenteos.
ncc flumina obruent illam : Vinea mca coram ine est.
Si dederit homo omnem substantiam domus sux pro Mille tui pacifici, \
dilectione, el duccmi his qni cuslodiunt fructus ejtts.
a
quasi nihil despicicnt eum. Qux habitns iu hortis, amici auscultanl:
Soror nosira parva, fac me attdire vocem luam.
ct ubera non habet : Fuge, dilecte mi, el assimilare caprcx
Quid facicmus sorori nostrx hinnuloque cervorum super moiitcs aroraatum.
- Explicit CanticumCanlicorum.
•Ita exemplaria Canonis cum aliis mss.codicibus, nendo contemnent eum. Anguslinus insuper eodcm
ubi constanter retinetur quod edidimus. In Ilebr. modo Iegisse videlur : quia exehiplaria mss. Spcculi
quoquc verbuin pluralis est numeri, ac pronomen scriplum habentverbum in plurali, despicient non
masciilinum lb TrW Tn bosjabuz lo, id est, contem- despiciet. MART.
"PRTEFATIO HIERONYMI IN DANIELEM PROPHETAM.
Danielem prophetam juxta Septuaginla Interprcles ]B gux hujus pistrinum reclusissem, et multo sudorc,
Domini Salvaloris Ecclesix non legunt ulenles Tbeo- multoque lempore vix ccepissem anhelanlia slriden-
dolionis editione, et hoc cur acciderit, nescio. Sive tiaquc verba resonare, et quasi pcr cryplam anibn-
enim quia sermo Chaldaicus est, et quibusdam pro- lnns, mrum desuper lumen aspicerem, impegi novis-
prielatibus a nostro eloquio discrcpat, noluerunt Se- sime in Danielem, el tanto txdio affeclus sum, ut
b
ptuagintalnterpreieseasdem lingux lineas in trans- desperaiione subila omnein velerem laborem volue-
latione servare : sive sub noniine eorum ab alio rim contemnere. Yerum adhortanle me quodam He-
ncscio quo non satis Chaldxam linguam scicnle, brxo, et illud mihi crebrius d iu sna lingua inge-
edilus liber est : sive aliud quid causx exstiteril renle 0, Labor omnia vincit improbus, qui [Al. el qui]
f
ignorans:hoc unum affirmare possum, quod multum mihi videbar sciolus inter eos, ccepi rursum disci-
a verilate discordet, el recto judicio repudiatus sit. pulus esse Chaldaicus. Et ut verum fatear, usque ad
Sciendum quippe, c Danielem maxime et Ezram, prxsentem diem magis possum sermonem Cbaldai-
Hebraicis quidem lilteris; sed .Chaldaico sermonc cum legere et inlelligere, qunm sonare. Hxc idcir-
conscripios, et uriam Jeremix nipiY.oirrrn, Job quoquc co e, m difficultaiem vobis Danielis ostenderem, qui
cum Arabica lingua habere pluriraam socictalem. apud Heorxos nec Susannx habel historiara, nec
Denique et ego adolescentulus, post Quinliliani et C ( hymnum trium puerorum, nec Belis , draconisqtie
Tullii leclionem ac flores rhetoricos, cum me in lin- fabulas : u quas nos, quia in toto orbe dispersse sunt,
"Hunc Hieronymi proIogum,ipsamque omnemDa- d Voculam in Palatintis ms. tacet, ut et paulo
nielis inicrpretatiotiem Latinam ex iniegro nd duos anlc alii apud Martianxtira nomen quodam.
notaecodices mss. exegimos, al- c Virgilianum illudest ei Georg. muiuaium. MART.
oplimx cum priniis 1 Verius hic quoque videlur in Palatin. ms. Icgi
tcrum Palatinum numero 3, allerum Vaiicanum nu-
mero 333 prxnotatos. sciolus inter Hebrwos : quod nomen* luculeniius op-
b Plures mss. omitlunt vocem tinguw , sicque le- ponetur Cbaldxo.
gunt etiara vetustiores : Noluerunt Septuagintn In- 3 Plns habent dtto mss. Hwc idcirco dixi, ut, elc.
terpreles easdem lineas in iranslatione servare. h Rcfellcndis cum Erasmi, lum Clerici, atque
MART. aliorum ex hujus occasionc loci calumniis in Hiero-
—Fortasse verius Palalin. ms. aliique plurcs apud nymum satis abundeque sit, ab ipsomet intelligere
Martianseum, easdem lineas, voce intermedia, lingtiw Libro n num. 35 in Rufinum qua hxc mente dixerit,
prxtermissa. et qno accipi sensu velit. De Dauiele, inqtiit, breviter
« Daniel Chaldaico sermone conscriptus est a respondebo, me non negasseeum prophetam, quem sla-
versu 2 cap. u ad cap. vm. Esdras vero a versu 8 tim in fronle prolcgi prophetam esse confessussum; scd
cap. IVad cap. vn, vers. 27. Jeremix vers.
tandem peri- quid HEBK/Ei dicerent, et quibus argumentis suam ni-
cope Chaldaice scripia legiiur cap. x, 11 , in terentur probare sentenliam, voluisse monstrare. Et
noslra editione vcrs. 32, 33 et 34. MART. paulo post: Quodaulem refero quid adversus Susannw
— Non a secundo, ut Martinnxuspulat, sed a quarlo historiam, el Ilymnum trium puerorum",el Belis, Dra-
capitis secundi versu usque adS.initiumPaler
octavi Chal- JJ cnnisque fabulas, quw in volumine Htbraico non ha-
dnice scripius est Daniel, quod ipse in Com- bentur, HEWJEX soleanl dicere, quimecriminatur,stul-
mentario testalur. Esdras ab oclavo capitis qunni, tum te sycophantamprobat. Non enim quid ipse senli-
ad seplimum versum capitis xxvn, et Jeremix nspi- rem, sed quid illi conlra nos dicere soleant explicavi,
ioTz-ntribus constans versiculis a 32 ad 54 capitis de- elc. Recole qux ad hunc quotiuc locum nobis unno-
cimi Chaldaicum sermoneni sonant. tata sunt.
1493 LIBER DANIELtS PROPHET/E. 1294
• veru •*- aiiteposito, easque jugulante, subjecimus : A plulus, Ezechielem adduxisset in medium, et diceret
ne videremur apud imperitos magnam partem volu- eum de Chaldxa in Judxam fuisse translalum : de-
niiiiis delruncasse. Audivi ego quemdam de prxce- risil hominem , et ex ipso volumine demonstravit
ptoribus Judxorum, cum Susannx dcridcrei histo- Ezechielem in spiritu se vidisse transpositum. De-
riam, et a Grxco nescio quo diceret esse confictam, nique ctAposlolum nostrum, videlicet ul eruditum
illud opponere , quod Origeni quoque b Africanus virtim.et qui legem ab Hebrxis didicisset, non fuisse
opposuil, etymologias has imb TOO<7X'VOV ayti<sv.i,-mX ausum affirmare se raptum in corpore , sed dixisse :
unb TOOnpivovizpiia.t, de Grxco sermone descen- Sive in corpore , sive exlra corpus, nescio. Deus scit
dere. Cujus rei nos inielligenliam nosiris hanc pos- (11 Cor. XII, 2 ). His et talibus argumentis apocry-
sumus dare ; Ui, verbi gratia, dicamus ab arbore phas in libro Ecclesix fabulas arguebat. Super qtia
ilice dixisse eum , Illico pereas : et a lentisco, Iu re lectoris arbitrio judicium derelinquens, illud
lentem te comminuatangelus, vel non lente pereas, admoneo , non haberi Danielem aptid Hebrxos inter
aut lenlus, id est flexibilis ducaris ad mortem : sive propbetas, sed inler eos qui 'Ayibyp«f« conscri-
aliud quid ad arboris nomcn conveniens. Deinde pserunt. In tres siquidem partes omnis ab eis Scri-
tnnlum c fuisse otii tribus pueris cavillabatur, ut in plura * dividitur : in Legem , in Prophelas in '&.ytb-
camino xstuantis incendii metro luderent, et per B •/pKtpa, id est, in quinque, el octo, et in tindecim
ordinem ad laudem Dei omnia elemcnia provoca- libros: de quo non esthujus lemporis disserere. Quae
rcnt : aut quod miraculum, divinxque aspirationis autem ex hoc propheta , immo contra hunc librum ,
iudicium , vel draconem interfectum offa picis , vel Porphyrius objiciat, testes sunt Methodius , Eu-
sacerdotum Belis macbinas deprehensas: quse magis sebius, Apollinaris : qui niuliis versuum millibus
prudenlia solertisviri , quam prophetali essent [Al. ejus vesanix respondentes, nescio an curioso le-
esse ] spiritu perpetrata ? Cum vero ad Abacuc ve- ctori satisfecerint. Unde obsecro vos, o Paula et
niret, et de Judxa in d Clialdxam raplum disco- Eustochium , fundatis pro me ad Dominum preces :
phorum [ Al. discumferentem ] leciiiaret : quscrebat ut quamdiu in hoc corpusculo sum , scribam aliquid
exemplum , ubi legissemus in toio veleri Tesla- graium vobis, utile Ecclesise, dignum posteris.
menio, quemquam sanciorum gravi volasse corpore, Prxsentium quippe judiciis noh saiis moveor : qui
et in puncto horx lania terrarum spatia transisse. in uiramque parlem, aut amore labunlur, aut odio.
Cui cum quidam e nostris satis ad loquendum prom-
a Consule annoiationes Leandri de S. Martino in C notis.
hanc Hicronymi Prxfationem , ubi vir doctus jure c Cum negandi particula, secunda tamen addita, ut
nierito reprebendit Erasmum, qui letnere contra videiur , manu, tanlum non fuhse otii, in Palaliu.
mentein S. Doctoris, usus Ecclesix sugillare nitiiur ms. legilur. Cxlcrum ipsum recole S- Doctorem in
in suis scholiis, nonnumqunm male concoctis, quid- prologo Commcntariorum in hunc prophetam.
d Vaticanus codex, cujus supra sxpe mcmini-
quid velint admirutoresnimii eruditioois Erasmianx,
ac pariim xqui rerum xslimalores. MART. mus, habet Latinam hujus vocis interpreiationem :
b Vide epistolam Origeuis ad Africanum, ntimero raplum discumferentemteclilarel. MART.
e Videsis qux scripta leguntur in Prologo
prxsertim 7, et qux nos ad Commentarios Hiero- Scrip-
in
nymi cap. xiu ex eodem Origene edisseruimus in turarum libris Samuel ac Malachin prxfixo. MART.
INCIPIT
LIBER DANIELIS PROPHETvE.
possent stare in palatio rcgis,
[ VisioI.] Anno teriio regni Joiacim regisinJuda , tac. rj Elulquidoceret
vcnit Nabuchodonosor rex Babylonis [Al. eos litteras, et linguam Chaldscorum.
in ] Jerusalem, Et constituit eis rex annonain per singulos dies de
et obsedit eam : cibis suis,
Et tradidit Dominus in manu cjus Joiacim regem et de vino unde bibebat ipse;
Juda, Ut enulriii iribus annis,
et partem vasorura domtis Dei a : postea starent in conspectu regis.
Et asportavit in terram Sennaar in domum Dei sui, Fucrunt ergo inter cos de filiis Juda ,
et vasa intutit in domum thesauri Dei sui. " Et Daniel, Ananias, Misael, el Azarias.
Et ait rex Asphanaz prxposito eunuchorum fc, imposuit eis prxpositus eunuchorum , nomina:
ut iniroduceret de filiis Israel, Danieli, Baltassar :
et de semine regio et lyrannorum, pueros , Ananix, Sidrach:
In quibus nulla esset macula, decoros forma , Misaeli, Misach,
et erudilos oinni sapienlia , et Azarix , Abdenago.
cautos scientia, et doctos disciplina, Proposuil autem Duniel in corde suo,
" Valicanus ms. addit hic verbum, cepil: quod in b llic vcro quod plus babel idem ms. pronomen
Hebrxo tamen.aut Grseco, dcnii|iie Latinis libris suorum, et in Hebrxo archeiypo resonat •WD, et
noii csi. commode suppleri in Lalino potcst.
1293 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 1290
ne polluerelur de rncnsa regis, A somnium igitur, cl inlerprelationem ejus indicato
neque de vino polus ejus , mihi.
et rogavit eunuchorura prxpositum ne contami- Responderunt secundo, atque dixerunt:
naretur, Rcx somnium dicat servis suis,
Dedit autem Deus Danieli graliarh et misericordiam el inierprelationem illius indicabimus.
in conspeclu principis eunuchorum. Respondit rcx, et ait:
Et ait princeps eunuchorum ad Danielem : Certe novi quia lempus redimitis,
Timeo ego dominum meum regem , scienles quod rccesserit a me sermo.
qui consliluit vobis cibum et potum : Si ergo somnium uon indicaveritis milii, una esl de
Qui si viderit vultus vestros macilentiores prx cxle- vobis sententin,
ris adolescentibus coxvis vestris , quod inierpretaiionem quoque fallacem et dece-
condcmnabitis caput meum regi. ptione plenam composueriiis,
Et dixit Daniel ad Malassnr , ut loquamini mihi donec lerapus pertranseat.
quem constituerat princeps eunuchorum snper Somnium iiaque dicite mihi,
Danielem , Ananiam , ut sciam, quod inlerprelationem quoque ejus ve-
Misaclem, et Azariam, ram loquamini.
Tenta nos , obsecro , servos tuos dicbus decem , Respondenies ergo Chaldxi coram rege, dixcrunt :
et dentur nobis legumina ad vesccnduin , et aqua Non est homo super terrara, qui scrmonem tuum,
ad bibendum : rex, possit implcre :
Et contcmplare vultus noslros, Sed ncque regum quisquam mngnus et potcns ver-
et vultus pucrorum qui vescunlur cibo rcgio : " bum hujuscemodi sciscilatur
ct sicut videris , facies cum servis luis. ab omni hariolo, et raago, et Chaldxo.
Qui audito sermone hujuscemodi, Sermo enim, quem lu, rex, quaeris, gravis cst:
tentavit eos diebus decem. nec reperietur quisquam, qui indicet illum in con-
Post dies autem dccem , spectu regis :
apparuerunt vultus eorum meliores et corpulen- exceptts diis, qitorum non est cum hominibus
linres prx omnibus pueris conversalio.
a
qut vescebanlur cibo regio. Quo audito , rex in furore et in ira magna prxccpit
Porro Malassar lollebat cibaria , et vinum polus ut perirent omnes sapientes Babylonis.
eorum : Etegressa sententia, sapientes inierficiebantur :
dabatque eis legumina. quxrebaturque Daniel et socii ejus, ut perircnt.
Pueris autcm bisdcditDeusscienliam et disciplinam, Tttnc D.iniel rcquisivit de lege atque sentenlia,
in omni libro ct sapieniia : ab Arioch principc militix regis,
Danicli autem intelligenliam omnium visionum et qui egressus fuerat ad intcrficiendos sapienles Ba-
somniorum. bylonis.
Complctis itaque diebus , post quos dixerat rex ut Et interrogavit cum, qui a rege potestalem acce-
introducerentur: perat,
introduxit eos prxpositus eunuchorum in con- quam ob causam tam crudelis sententia a facte re-
speciu Nabuchodonosor. gis esset egressa.
Cumque eis locutus fuissetrex, Q Cum ergo rem indicasset Arioch Danieli,
non sunt invenii de universis tales, Daniel ingressus rogavit regem,
ut Daniel, Ananias, Misael, ei Azarias : ut lempus darct sibi ad solutioncm indicandam
Et steterunt in conspectu regis: regi.
et omne verbum sapientix et intellectus, qttod Et ingressus est domum suam,
sciscitatus est ab eis rex, Anunixque, Misaeli et Azaria; sociis suis indica-
invenit in eis decuplum , super cunclos hariolos vit negotium :
ct roagos, Ut quxrerent misericordiam a facie Dei cceli super
qui erant in universo regno ejus. sacrainento isto,
Fuit aulem Daniel usque ad annum primum Cyri el non perirent Daniel et socii ejus cum cscteris
regis. snpientibus Babylonis.
[Visio II.] In anno secundo regni Nabuchodonosor, Tunc Danieli per visionem nocte mysterium revela-
vidit Nabuchodonosor sbmnium, tum est:
et conterritus est spirilus ejus, ct Daniel bencdixit Deo cocli,
ct somnium ejus fugit ab co. el Iocutus ait:
Prxcepit autem rex, ut convocarcntur harioli, et Sitnomen Dei benedictum a sxculo et usque iu sx-
niagi, et malefiei, ct Chaldxi, culum:
ut indicarent regi somnia sua : quia sapienlia et fortiludo ejus sunt.
qui cum venisseni, sieierunt coram rege. Et ipse mulat lempora, ct xiaies :
:
Et dixit ad eos rex Yidi somnium : _ transfert regna, alque constiluit:
et mente confusus ignoro quid viderim. " dat sapientiam sapienlibus, et scienliam intelli-
Responderunlque Ghaldxi regi Syriace : gentibus disciplinam :
Rex, in xlernum vive : Ipse rcvelat profunda, et abscondita,
Dic somnium servis tuis, et novit in tenebris constiiula<:
ct interprelationem |ejus indicabimus. et lux cum co est.
Et respondens rex, ait Chaldxis : Tibi, Deus patrurabmeorum, confiteor, teque laudo:
Sermo recessit a me : quia sapicntiam et foriiludinem dedisli mihi:
Nisi indicaverilis niibi somnium, et conjecturam Et nunc osiendisti niilii qux rogavimus le,
ejus, quia sermonem regis aperuisti nobis.
peribitis vos, et domus vcstrae publicabuntur. Post hxc Daniel ingressus ad Arioch,
Si auiem somnium, et conjeciuram ejus .narrave- quem consliluerat rex ut perderet sapientes Ba-
ritis, bylonis,
prxmia, et dona, et honorera multum accipielis sic ei locutus est:
a mc : Sapienles Babylouis ne pcrdas;
0 Duo hxc verba cibo regio, Vatican. ms. lacet t b Vaticanus ms. ul et Memmianus, Martianxo
qusc tanicii originales textus ngnoscunt. tcsle, et Yulgata nostrorum pro meorum lcgunt.
1297 LIBER DANIELISPROPIIETJE. 1298
introduc me in conspectu regis, A Et digitos pedum ex parte ferreos, et cx partc II-
et solutionem regi narrabo. ctiles :
Tunc Arioch festinus introduxit Danielem ad rcgcm, ex parte regnum eiit solidum, et ex parte conlri-
el dixit ei: lum.
Inveni hominem de filiis transmigralionis Juda, Quod autem vidisti ferrum mixtum testx ex luto,
qui solulionem regi annuntict. commiscebunlur quidcm humano semine :
Rcspnndit rex, ct dixit Danieli, Scd non adhxrebunt sibi,
cujus nomen erat Baliassar : sicut fcrrum misceri non potest teslx.
Pulasne vere poles indicare mihi somnium, quod ln diebus autem regnorum illorum,
vidi, suscitabit Deus cceli regnum, quod in xternum
et interpretationem ejus? non dissipabitur,
Et respondens Daniel coram regc, ait: et regnum ejus populo alteri non tradelur.
Mysterium, quod rex inlerrogat, Comminuet, et consumet universa regna hscc :
sapienles, magi, et harioli, et aruspisccs non el ipsum stabit in xternum.
queunt indicarc regi. Secundum quod vidisti, quod de monle abscisus cst
Scd est Deus in ccelorevelans mysteria, lapis, sine manibus,
qui indicavit tibi, rexNabuchodonosor, etcomminuit testam, ct ferrum, et ses, et argen-
qux venlura sunl in novissimis temporibus. tum, ct aurum.
Somnium tuum et visioncs capitis lui in cubili luo, Dcus magnus oslendit rcgi, qux futura sunt poslea,
hujuscemodi sunt: „ et verum est somnium,
"
Tu, rex, cogitare ccepisti in stratu tuo, el fidelis inlcrprelatio cjus.
quid esset futurum post bsec : Tunc rex Nabuchodonosor cccidit in faciem suam,
Et qui revelat mysteria, et Danielem adoravit:
ostendit lihi qux ventura sunt. et hostias et incensum prsccepit ut sacrificarent ci.
Mihi quoque non in sapiemia, qux cst in me plus Loqucns ergo rex, ait Danieli:
quam cunctis viveniibus, Vere Dcus vester Deus deorum est,
sacramentum hoc rcvelatum esl: et Dorainus regum, et revelans mysleria :
Scd ul interpretatio regi manifesta fieret, quoniam potuisli aperire sacramenlum hoc.
et cogitaiiones mentis lux scircs. Tnnc rcx Danielem in sublime extulit,
Tu, rex, videbas, et ecce quasi stntua una grandis : munera raulia ct magna dedit ei:
slatua illa magna, el siatura sublimis slabat con- Et consiituit eum principcm supcr omnes provin-
tra te, cias Babylonis,
ct intuitus ejus erat terribilis. ct prxfeclum magistratuum super cunclos sapicn-
Hnjiis staiux caput ex auro optimo erat, les Babylonis.
pectus autem ct hrachia de argenlo, Daniel autem postulavit a regc,
porro venter et femora ex xre. et constiitiit super opera provincix Babylonis,
Tibix autem ferre*, Sidrach, Misach, et Abdenugo :
pedum quxdam pars erat ferrea, ipse autem Daniel eratin foribus regis.
quxdam (iclilis. [VisioIII. | Nabuchodonosorrcx fecit statuam auream,
Videbas ita, donec abscisus estlapis de monlc sine C allitudiiie cubitorum sexaginta,
mauibus: latitudine cubilorum sex,
et percussit staluam in pedibus ejus ferreis et fi- et staluit eam in campo Dura provincix Baby-
clilibus, lonis;
et comminuit eos. Itaque Nabuchodonosor rex
Tunc contrita sunt pariter ferrum, misit ad congregandos satrapas, magistralus, ct
lesla, xs, argentum, et aurum : judices, duces, et tyrannos, et prxfeclos,
Et redacta quasi in favillara xstivx arcx, omncsque principes regionum;
qux rapta sunl vento : Ul convenirent ad dedicaiionem slatux,
nullusque locus invcnlus cst eis : quain erexerat Nabuchodonosor rex.
Lapis autem, qui percusserat staluam, Tunc congregati sunt satrap*, magistralus, etjudi-
factus cst mons magnus, ccs, et duces, et tyranni,
et implevit universam lerram. cl optimalcs qui erani in polestatibus constiluli,
Hoc est somnium: ct universi principes regionum;
Inlerprctalionem quoque ejus dicemus coram Ul convenirent ad dcdicaiionem statux,
te, rex. quam erexerat Nabuchodonosor rex.
Tu rex regum es : Slabant autem in conspectu slatux,
el Deus cceli, regnum, et fortitudinem, et impe- quam posuerat Nabuchodonosor rex :
rium, et gloriam dedit libi: Et prxco clamabat valenler :
Et omnia in quibus habitant filii hominum : ^. Vobis dicitur populis, tribubus, cl linguis : t
"
et bestias agri, volucres quoque cccli dedit in In hora, qua audieriiis sonitum tubae,
manu tua, et fisltilx, et cithnrx,
et sub ditione tua universa constiluit; sambucx, et psalterii, et symphonix, \i
lu es ergo caput aureum. el universi generis musicorum,
Et post te consurget regnum aliud minus te [Vulg. Cadenies adorale sialuam auream, : !
add. argenteum]: quam conslituit Nabuchodonosor rex.
et rcgnum tertiuoi aliud xreum, Si quis autem non prostratus adoraverit,
quod imperabit universx lerrx. eadem hora mittelur in fornacem ignis ardentis. _
Et regnum quarlum erit velut ferrum : Post hxc igitur stalim, ut audierunt omnes populi
quomodo ferrum comminuit et domat omnia, sonitum tubx,
sic comminuet omnia hxc, et conteret. fistulx, el ciiharx,
Porro quia vidisti pedura et digitorum panera teslse sambucx et psalicrii, et symphonix,
flguli, et omnis generis musicorum :
et partem ferream: Cadeules omnes populi, et tribus et lingux adoravc-
Regnum divisum erit, runt staiuam auream,
quod lamen de plantnrio ferri orictur, quam constituerat Nabuchodonosor rex.
sccundum quod vidisti, ferrum mixtum testaj cx Stalinique in ipso tempore acccdenles viri Clialdxi
luto. accusaverunt Judseos;
1299 S. IHERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 1500
dixeruntf|tic Nabuchodonosor regi: Rex , in xler-, A Bcnedictus c
cs, Domine Deus palrum noslrorum,
num vive : ct laudabile et gloriosum nomen luum in sx- _
Tu , rex, posuisli decretum, cula:
IIt omnis homo, qui audicril sonitum lubx, Quia justus es in omnibus qux fecisti in nobis,
fistulx, et cilharse, et universa opera tua vera,
sambucx, et psallerii, et symphonix, et vix tux rectx, et omnia judicia lua vera.
et universi generis musicorum, Judicia enim vera fecisti,
prostemat se, et adoret statuam auream. juxia omnia qux induxisti snpernos,
Si quis autem non procidens adoraveril, et super civiiatem sanclam patrum nosirorum .
mittaiur in furnacem ignis ardcntis. Jcrusalem :
Sunt ergo viri Judxi, quos coustituisii super opcra Quia in veriiule, et in judicio,
regionis Babylonis, iuduxMi omnia hxc propter peccnla nostra.
Sidrach, Misach, et Abdenago : Pcccavinius enim, et inique egimus recedentes a te: .
Yiri isti conlempserunt, rex, dccretum el deliquimus in omnibus :
luum : deos luos non ctdunt, Et prxcepta tua non audiviinus, ncc observavimus, .
et staluam auream, quara erexisti, non adorant. nec fecimus sicut prxceperas nobis, ut bene no-
Tunc Nabuchodonosor in furore et in ira prxcepit, bis csset.
ut adducerentur Sidracb, Misach et Abdenago : Omnia crgo, qux induxisli supcr nos ,
qui confestim adducli sunl in conspeitu regis. et uuiversa, qux lecisli nobis, vero judicio fecisti:
Pronunliansque Nabuchodonosor rex, niteis : n Et tradidisti nos in manibus iiiiniicoruin iniquorum,
Verene, Sidrach, Misach, et Abdenago, deosmeos el pessimorum, prxvuricatorumque,
non colitis, et regi iujusto et pessimo ullra omiiem lerram.
et staluam auream, quam constitui, non adoralis? Et nunc non possumus apcrire os :
Nunc ergo si estis parali, quacumque confusioet opprobrium facti suraus servis luis, ct
hora audieritis sonitum lubx, his qui colunt ie.
fistulx, ciiharse, sambucse, ct psalterii, el sym- Ne, quxsumus, tradas nos in perpeluum,
phonix, propier nomen luum,
omnisque generismusicorum, et ne dissipes lestamentuin tiium :
prosternite vos, et adorale statuam quam feci: Neque auferas misericordiam tuam a nobis,
Quod si non adoraveritis, propter Abraliam dilcctum luum,
eadem hora miltemini in fbrnacem ignis ardentis: et Isaac servum luuin,
et quis est Deus, qui eripiat vos de manu mea? et Israel sancium liiiiin :
Respondentes Sidrach, Misacli, et Abdenago, dixe- Quibus lociitus cs pollicens,
runt a regi Nabuchodonosor : quod niultiplicares semen eorum sicut slellas cceli,
Non oportet nos de hac re respondere tibi. ei sicul arenam qux esi in litiore niaris :
Ecce enim Deus nosler, quem colimus, Quia, Domine, ilnminuli sumus plus quam omncs
potest eripere nns de camino ignis ardenlis, geotes,
o
et de mauibus tuis, rex, liberare. sumusque humiles in universa lerra hodie proplcr
Quod si noluerit, nolum sit libi, rex, qttia deos luos peccata nostra.
non colimus, G Et non est in tempore hoc princeps,
et staiuam aureara, quam erexisti, non adoramus. et propheta, et dux,
Tunc Nabuchodonosor replelus esl furore : neque holocaustum, neque sacrihcium,
et aspectus faciei illius immutatus est super Si- neque oblulio, ncque incensum ,
dracb, Misach, el Abdenago, Neque locus primitiarum coram le,
et praecepil, ut succenderetur fornax septuplum ui possimus inveuirc misericordiam :
quam succendi consueverat. Sed in aninia contriia,
Et viris fortissimis de exercilu suo jussil, et spiritu humiliiatis suscipiamur.
ui ligalis pedibus Sidrach, Misach, et Abdenago, Sicut in holocausio arietum, ettnurornm,
mitierent eos iu fomacem iguis ardentis. et sicul in millibus agnorum pinguiuni :
El confestim viri illi vincti, cum braccis suis, et Sic liat sncrificium nosirum in conspeclu luo hodic,
tiaris, et calceamenlis, cl vestibus, ui placeat tibi :
missi stint in medium fornacis ignis ardentis. quon am non est confusio confidcntibus in tc,
Nam jussio rcgis urgebat: Et nunc sequimur in toio corde,
fomax aulem succensa erat nimis. ct limemiis te, et quxrimus faciem ttiam.
Purro viros illos, qui miserant Sidrach, Misach, ct Ne confundns nos:
Abdenago, sed fac nobiscum juxia mansueiudinem tuam,
interfecit flamma ignis, el secundura multitudinem misericordix tux.
Viri aulem hi tres, id est, Sidrach, Misach, et Abde- Et erue nos in mirahilibus tnis,
nago, g ct da glOriamnomini luo, Domine :
ceciderunl in medio camino ignis ardentis, colli- El confundantur oranes, qui ostendunt servis tuis
gaii, mala,
bQua tequuntur, inHebraitvoluminibus nonreperi. confundantur in omni potentia,
ct robur eorum conteralur :
• Et arabulabant in medio flamrax, Et sciant, quia tu es Dominus Dcus solus,
laudantes Deum, el benedicentes Domino. et gloriosus snper orbem lerrarum.
- Staus autem Azarias oravit sic, Et non cessabanl qui raiserant eos, ministri rcgis
in
aperiensque os suum medio ignis, ait: succendere fornacem,
a Yidesis quo sensu notet S. ipse Paler in Com- daice scripta leguntur in Daniele. Cxlerum signa
menlariis ad hunc locnm: In Hebrwo non habere istxc obelorum retinel adhuc exemplar ms. sncro-
regem ticut in LXX, ne adulari viderentur impio, etc. rum Bibliorum, quod fuil olim Monasterii S. Diony-
Sutis enim luCulenler legimus in hodierno exemplari, sii in Francia ; nunc auiem exstat in Bibliotheca
chrisiiauissinii Regis, nuni. 5561. MART.
b Clariusin Comment.libro primo : Quw sequun- c Manuscripti oinnes, exceplo codice S. Albini
turinHebr., seu polius Chaldaico non habenlur, scd Andegnvensis, stc dividunt bos versus : Benedicius
ex editione Theodotionisaddita sunl: ista enim pars es, Domine Deuspalrum nostrorum, el laudabilis , et
obelis prxnolata bic posita est intcr ca qux Chal- gloriosum nomen, cic. MA.RT.
1501 LIBER DANIELIS PROPHETJE. 1302
naphiha, et sluppa, el pice, et malleolis: A Benedicite fontes Domino :
Et effundebatur flumma stiper fornacem lnudate et superexaltate eum in sxcttla.
cubitis quadraginta et novem : Benedicite maria et flumina Domino :
Et erupit, laudnte et supercxaltate etim in sxcula.
el incendit quos reperit juxta fornacem deClial- Benedicite cete, et omnia quse movenlur in aquis, -
dxis. Domino :
Angelus autem Dominidescendit cum Azaria, laudate et superexallate cum in ssrcula.
ct sociis ejus, in lbrnacem : Benedicite omnes volucres cceli Domino :
Et cxcussit flammam ignis de fornace, laudaie et superexaliate cum iu sxcula.
et fecilmedium fornacisquasi ventum rorisflantem; Benedicile omncs besiix et pecora Domino :
Et non letigit eos omnino ignis, neque contristavil, laudnte et superexaltale ctun in sxcula.
nec quidquam molcstix intulit. Benedicile filii hominum Domino :
Tunc hi tres quasi ex uno ore Iaudabant, laudate et superexaliate eum in sxciila.
etgloiificabant, et benedicebant Deo in fornacc, Benedicat Israel Dominum :
dicenles : laudetet supcrexaltet eum in saecula.
Benedictus es, Domine Deus patrum noslrorum : Benedicite sacerdotes Domini Domino :
el laudabilis, et superexaltutus in sxcula. laudate ei superexallate eurh in sxcula.
Et benedictum nomcn glorise tux sancium : Benedicite servi DominiDomino :
etlaudabile.etsuperexaltalum in oranibus sxculis. laudnte et sttperexaltnte eum in sxcula.
Benedicius es in templo sanclo glorix tux : T. Benedicite spiritus ei animx justorum Domino :
et superlaudabilis, et° superexaliatus in ssccula. " laudaie et snperexaliaie eum in sxcula.
Benedictus es in throno regni tui : Bcnedicite saucii ct humiles corde Domino :
et supcrlaudabilis, el superexaliatus in sxcula. laudate et superexallate cum in sxcula.
Bcnedictus es, qui intueris abyssos, Benedicite Anania, Azaria, Misael Domino :
elsedes super cherubim : laudate et superexaltate eum in sxcula.
et laudabilis, et superexaltatus in sxcula. Quia eruit nos de inferno,
Benediclus es in firmamenlo cceli: ct salvos fecit de manu moriis,
ct laudabilis et gloriosus in sxcula. el liberavit nos de medio ardentis flammse,
Rencdicite omnia opera Domini Domino : et de medio ignis eruit nos.
laudaleet superexaltaie eum in sxctila. Confitemini Domino quoninm bonus ;
Benedicite angeli Domini Domino : quoninm in sxculum misericordia ejus.
laudate et superexaltate eum in ssecula. Benedicite omnes religiosi Domiuo Dco deorum :
Bencdicite cceli Domino : laudaie et confitemini ei,
laudaie et superexaltate eum in sxcula. quia in omnia scccula misericordia ejus.
Benedicite aqux omnes, qux super ccelos sunt, Do-
mino : Hucusque non habentur in Hebrwo, el quw posui-
laudate et superexaltaie eum in sxcula. mus, de Theodotionis editione transtata sunt.
Benedicite omnes virluies Domini Domino : Tunc Nabuchodonosor rex obstupuit, et surrexit
laudate et superexallaic eum in soecula. propere,
Bcnedicite sol et luna Domino : C ct ait optimatibus suis :
laudale et superexaltate eum in scecula. Nonnelresvirosmisimus in medium ignis compedilos?
Benedicite slellx cceli Domino : Qui respondentes dixeriint regi:
laudate et superexaltaie eum in sxcula. Vere, rex.
Benedicile omnis imber el ros Domino : Respondit, et ait:
laudatc el superexaliate eum in ssccula. Ecce ego video viros quatuor solulos,
Benediciie omnes spiritus Dei Domino : et amhulanles in medio ignis,
luudate et superexaltatc enm in sa cula. et niliil corruplionis in eis est,
Bcnedicite b ignis et xslus Domino : et specics qnarti similis filio Dei.
laudato et superexaltate eum in sxcula. Tunc accessit^Nabuchodonosor ad ostium fornacis
Bcncdicitc frigus et sesius Domino : ignis urdchtis, et ait:
laudate el superexaltale eum in sxcula. Sidrach, Misach, et Abdenago, servi Dei excelsi,
Benediciie rores ei pruina Domino : egredimini, et venite :
laudate et superexaliate eum iu sxcula. Slatimque egressi sunlSidrach, Misach, etAbdenago
Benedicite gelu et frigus Domino : de medio ignis.
laudale et superexuliate euin in sxcula. El congregaii satrapx, magislratus, et judices , et
Benediciie glacies et nives Domino : poientes regis,
laudate et superexaltate eum in sxcula. contemplabantur viros illos,
- Benedicite nocies et dies Domino : Quoniam nihil poteslatis habuisset ignis in corpori-
- laudate et superexaliate eum in sxcula. JJ bus eorum,
Benedicite lux el lenebrx Domino : etcapillus capitis eorum non esset adustus,'
laudate et superexaltate eum in sxcula. c
et saraballa eorum non fuisset imrautata,
- Benedicilcfulgura et uubes Domino: et odor ignis non transisset per eos.
- laudate et superexaltate eum in ssecula. El erumpens Nabuchodonosor, ait;
Benedicat lerra Dominum: Bencdictus Deus eorura,
- laudet et superexaltet eum in sxcula. Sidrach videlicet, Misach el Abdenago,
r Benedicile montes et colles Domino : qui misit angeliimsuum :
;- laudate et superexaltate eum in sxcula. Et eruit servos suos,
r Beitediciie universa germinnniia in terra Domino : qui crediderunt in eum :
r laudate et supcrexaltate eura in sxcula. Et verbum regis immutaverunt,
a Hic quoque cum plerisquc aliis apudMartian. Comment. in Danielem : Pro braccis, inquit, quas
mss. noslrilegunt, siipergfortosuspro superexaltatus. Symmachus avagupiSaf interpretatus esl, Aquila et
b Ms. codex Regius, ignis et cauma. MART. Theodotlo saraballa dixe.runl,et non, ut corruple legi-
c Pro saraballa mss. fere omnes legunt ut in LXX, tur, sarabara. Lingua autem Chaldworum saraballa
sarabara, Canon Meinmianus in corpore habet sara- crura hominumvocantur el tibiw : ct of*wvufjiMf etiam
btru, in margine vcro banc variantem leclionem , braccw eorum, auibus crura teguntur el libiw, quati
alibi sarabarje. IIos errores redarguit S. Hieron. l.i cmrulet et tibiales appeUatmsunl, MART.
1303 S. IIIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA.* 1304
Et tradiderunt corpora sua ne servirent, A et cttm feris pars ejus in herba lerrse.
et ne adorarent omnem Deum, excepto Deo suo : Cor ejus ab humauo commuletur,
A me ergo positum est hoc decrelum, et cor ferx delur ei:
ut omnis populus, tribtts, el lingua, ct septem tempora rautcnlur super eum.
quxcumque locuta fueiit blasphemiam contra In sententia vigilum decretum est,
Deum Sidrach, Misach, et Abdenago, dispereat, et sermo sanctorum, ct petilio :
ct domus ejus vastetur : Donec cognoscant viventes,
Keque enim cst Deus alius, quoniam dominatur Excelsus in regno hominum ;
qui possit ila salvare. Et cuicumque voluerit, dabit illud,
Tunc rex promovit Sidrach, Misach, et Abdenago, et humillimum hominera conslituet super eum.
in provincia Babylonis. Hoc somniura vidi
NABUCHODONOSOR rex, ego rex Nabuchodonosor :
omnibus populis, gentibus, ct linguis, qui habi- Tu ergo, Baltassar, interpretationem narrafestinus:
tanl inuniversa lerra, quia omnes sapienles regni mei non queunl solu-
pax vobis raulliplicetur. tionein edicere mihi:
Signa et mirabilia fecit apud me Deus excelsus. Tu autem potes,
Placuit ergo mihi prxdicare signa ejus, quia magna quia spirilus deorum sanctorura in te cst.
sunt; Tunc Daniel, cujus iiomen Baltassar,
et mirabilia ejus, quia forlia : ccepit inirasemetipsum taciluscogiiarequasihora
Et regnum ejus regnum sempilernum; B una:
et potestas ejtis in generationem ctgcr.erationem. " et cogilationes ejus conturbabant eum.
[Visto IV.] Ego Nabucliodonosor quietus eram in Respondens autem rex ait :
domo mea, Baltassar, somnium ct inlerpretatioejus non con-
et florens in palatio meo : turbent le,
Somnium vidi, quod pcrtcrruit me : Rcspondit Baltassar, et dixit :
el cogitationes mex in stratu meo, Domine ini,somniumhis qui teoderunt,
et visiones capitis mci conturbaveruut mc. ct interpretatio ejus hostibus tuis sit.
Et per me propositum esl dccretum, Arhorem quam vidisti sublimem atque robustam,
ut inlroducerentur in couspeciu mco cuncti sa- ciijus alliiudo pertingit ad ccelum, el aspectus
pienlcs Babylonis, illius in omnem terram :
et ut solutionem somuii indicarenl mihi. Et rami ejus pulcherrimi,
Tunc ingrediebanlur harioli, magi, Chaldxi, et aru- ctfructus ejus nimius;
spices, Et csca omnium in ea,
et somnium narravi in conspectu eorum : et subter cam habiianlcs bestise agri,
ct solutionem ejus non indicaveruut mihi : etin ramis ejus commorauies aves coeli :
a Donec collegu ingressus cst in conspectu meo Tu es rex, qui magnificatus es, el invnluisli :
Daniel, et magnitudo lua crevii, et pcrvcnit usquc ad
cui nomen Baltassar secundum nomen Dei mei, ccelum,
qui habet spiritura deorura sanctorum in semet- et poteslas tua in terminos univcrsx terrx.
ipso : C Quod autem .vidit rex vigilem et sanctutn desccndere
et somnium coram ipso locutus sum. de ccelo, ei dicere:
Ballassar , princeps hariolorum, Succidile arborem, et dissipale illam ;
quem ego scio quod spirilum sanctorum deorum Altamen germen radicum cjtis in icrra dimiilile,
habeas in te, et vinciaiur fcrro et xrc in hcrbis foris,
ct omne sacramcntum non cst impossibile libi : et rore coeli conspcrgatur,
Visioncs somuiorum meorum, quas vidi, cl solutio- et cum feris sit pabulum ejus,
nem corum narra. doncc septem tcmporn mutcntur super eum :
Visio capitis mei in cubili meo : Hxc est interprctalio senlcntix Aliissimi,
Videbam, el ccce arbor in medio lerrx, qux pervenil supcr dominum iiicuin rcgem :
el altimdoejus nimia. Ejicient te abhominibus,
Blagna arbor, et foriis : ct ciiin bestiis feris cril babitatio tua,
et procerilas ejus contingens coelom : ct fenum ut bos comedes,
aspectus iliius eral usque ad icrminos univcrsx el rore cceli infunderis :
terrx. Scptem quoque icmpora miilabuntur super lc,
Folia ejuspulclierrima, ct fructus cjus nimius : donec scias quod domineluiExccIsussuperrcgnum
et csca universorum in ea. hominuin,
Subter eam habilabant animalia ct beslix, ct cuicumquc voluerit, det illud.
et in ramis ejus conversabantur volucres cceli: Quod auiem prxcepit, ui relinqueretur germcn ra-
et ex ea vescebalur omnis caro. pv dictiin ejus,
Videbam in visione capitis inei super slratum id est, arboris:
<!; raeum, Rcgnum tuum tibi manebit,
et ecce vigil et sanctus dc ccelodescendit. postquam cognoveris poteslatera esse ccelestem.
Clamavit fortiter, et sic ait: Quamobrein, rex, consilium meum placeal libi,
Succidile arborem, el prxcidite ranios ejus : et peccata lua eleemosynis redimc,
Excutite folia ejus, et iniquiiales luas misericordiispauperum :
et dispergile fructura ejus : forsitan ignoscel deliclis tuis.
Fugiant bestix qusc subter eara sunt, Omnia venerunt super Nabuchodonosor regcm.
et volucres de rarais ejus. Post finem mensium duodecim,
Verumtamen germcn radicum ejusin lerra sinite, in aula Babylonis denmbulabat.
et alligetur vinculo ferreo et xreo, in herbis quao Responditquc rex, et ait:
foris sunt, Nonne hxc est Babylon magna, quara cgo aedifi-
et rore cceli lingalur, cavi in domum regni,
«lextus Hebrxus habel ywm, qux Chaldaica ulpote quo pro snpov Iegeret hidpov, qtise vox colle-
vox proprie significat alium. Quamobrem visus est gamsonal. Videsis tamen quse ad hunc locuin in
doctis viris S. Pater Grxcura exemplar, hic prx Commentariis annotamus.
oculis habuissc, alque ipsum quidem mendosum,
1305 LIBER:DANIELIS PROPIIETJE. 1306
in robore fortiludinis mcx, ct in gloria decoris. A Et proloquens rex ail sapienlihus Babylonis :
mei ? Quicumque legerit scriplurain hanc,
Cum adhuc sermo essct in orc rcgis, ct intcrpretationem ejus manifestam mihi feccrit,
vox de ccelo mit: Purpura vestietur, ct torquem auream habebit in
Tibi dicitur, Nabuchodonosor rcx : collo,
Regnum transiit tea : ct tertius in rogno meo erit.
Et ab lioininibus (eejicient, Tonc ingressi omnes sapientes regis, non poluurunt
ct cum besliis feris erit babiialio tua : scripluram legere,
Fenum quasi bos comedcs, nec inierprelationem indicare, regi.
etseplem tempora mutnbunlnr super le : Unde rex Baliassar salis conturfcalus est,
Donec scias quod dominclur Excclsus iu rcgno ho- et vulius illius immulaius est:
minum, sed el optimates ejus turbabantur.
et cuicumque voluerit, dcl illud. Rcgina autem, pro re quse acciderat regi, cl oplima-
Eadem hora sermo compleius cst super Nabuchodo- tibtisejus,
nosor, domum convivii ingressa est :
et ex hominibus ejcctus cst; Et proloquens ait: Rex, in xternum vive :
Et fenum ui bos comcdit, non (e conturbenl cogitationes lux, nequc facies
et rore coeli corpus ejus iufcctum est : tua iinmutetur.
Doncc capilli ejus in simililudinem aquilarum cres- Est vir in regno tuo, qui spiritum deorura sanctorum
cerent, T. habel in se :
ct ungucs cjus quasi avium. " et in diebus patris lui scientia ct sapienlia inven-
Igilur post finem dicrum, tx sunl in eo :
cgo Nabuchodonosor oculos meos ad ccelum lc- Nam et rex Nabuchodonosor pater tuus,
vavi, principem magorum, incantutorum, Chaldxorum,
et sensus meus redditus est mihi : et uruspicum constiiuil eum,
Et Allissimo benedixi, pater, inquam, tuus, o rex :
et vivcntein in senipiternum laudavi et glori- Quia spiritus amplior, el prudcntia, intclligentiaque,
ficavi : interpretaiio somniorum, el ostcnsio secrctorum,
Quia potesias ejus polestas sempiterna, acsolutio ligalorum, invenlx sunt ineo,
et regnum ejus in gcncrationem ei goneralionem. hoc cst in Dauiele : cui rcx posuil uomen Bal-
Et omnes hnbiiatores lerrx apud eum in nihiliim tassar.
reputati sunt: Nunc itaque Daniel vocetur,
juxta voluntatem cnim sunm facil tam in virluiibus et interpretaiionem narrabit.
cceli, quam in habitatoribus terrx : Igitur introductus est Danicl coram rege.
Et non est qui resisiat manui cjus, Ad quem prxfatus rex ait :
el dicat ei : Quare fecisti ? Tti es Daniei de filiis caplivitatis Judx,
In ipso lempore sensusmeus reversus est ad me, qucm adduxit rex pater nieus dc Judxa?
et ad honorem regni mei decoremque perveni, Auilivi dc le, quoniam spirilum deorum habeas :_
et figura mea rcversa est ad me: el scieniia inlelligentiaque ac sapientia amplior
Et optimates mei, et magistratus mei requisie- C inventa cst in te.
runt me, Et nunc inirogressi sunt in conspeclu meo sapientcs
ct in regno meoresiiiutiis sum : magi, ut scripturam hnnc legerent,
et inagnificeutia amplior addita est mihi. et iuterpretaiionem ejus indicarent raihi :
Nunc igitur cgo Nabuchodonosor laudo, ct iiiagni- cl nequivcrunt sensuui serraonis hujus ediccrc.
iico, Porro ego audivi de le, quod possis obscura inter-
et glorifico regem cceli : prelari,
Quia omnia opera ejus vera, et ligata dissolvere :
ct vix cjus judicin: Si ergo vales scripturara legere,
et gradiemes in supcrbia polcst humiliare. ct interpretaiionem ejus indicare mihi,
[Visio V.j Baltassar rex fecil grande convivium opti- Purpura veslieris, et torquem aurcam circa collum
matibus suis millc : luum hnbebis, ,
cl unusquisque secundum sunm bibcbalxlalcm. ct lcriius in regno nieo princeps eris.
Prxcepit crgo jam temulenius, ut afferrenlur vasa Ad qux rcspondens Daniel, ail coram rege :
aurea et argentea, Munera lua siutiibi, etdona domus tuxalleri da:
qux asporiaverat Nabuchodnnosor pater ejus de Scripiuram autem legam tibi, rex,
templo, quod fuit in Jerusalem, et interpretaiionein ejus ostcndam tibi.
Ul biberent in eis rex et opiimates ejus, 0 rex, Deus altissimus, regnum et magnificenliam,
uxoresque ejus, etconcubinx. _. et gloriam et honorein dedit Nabuchodonosor
Tunc allaia sunt vasa aurea, -
D patri luo.
qux asportaveral de templo, quod fuerat in Jeru- Et propler magnificentiamquam dederat ei, universi
salem: populi, tribus, et lingux,
Et bibcrunt in eis rex et optimates ejus, tremebant et meluebant eum :
uxores et concubinaeejus. Quos volebat, inleriiciebat:
Bibebant vinum, et laudabantdeos suos aureos, et quosvolebat, percutiebat:
et argemeos, et xreos, ferreos, ligneosque et la- Quos volebat, exallabat: '; ';,.
pideos. et quos volebat, humiliabat.
In eadem hora apparuerunt digili, Quando aulein elevalum est cor ejus,
quasi manu hominis scribentis conlra candela- et spirilus illitis oblirmaius cst ad superbiain,
brum Deposilus est de solio regni sui,
in superficie parictis aulx regix : et gloria ejus ablaia esl :
ct rex aspiciebat articulos manus scribenlis. Et a filiis hominum ejectus est,
Tunc regis facies commutata est, sed et cor ejus cum besiiis posilura est,
et cogilationes ejus perturbabantjeum ; el cum onagris erat habiiaiio ejus :
Et compages reimm ejus solvebaniur, Fcnum quoque ut bos comedebat,
et genua ejus ad se invicem collidebantur. et rore cceli corpus ejus infecluni csl;
Exclamavit itaque rex fortiter, Donec cognosceret quod potesialem habeat Altissi-
ut inlroducercnl magos, Chaldxos, et aruspices. mus in rcgno hominum -
1507 S. HIERONYMI DIVINABIBLIOTHECA. 1303
et quemcumque volueiit, snscilabit super illud. A ut non immutelur qtiod slatulum csl a Medis et
Tu quoque, filius ejus Baltassar, non humitiasti eor Pcrsis,
tuum, nec prxvaricari cuiquam licent.
cum scires hxc omnia : Porro rex Darius proposuil edicium,
Sed advcrsum Dominalorem cceli clevatus es, et slatuit.
cl vnsa domus ejus alluta sunt coram lc : Quod cum Danicl compcrissct, id est, constiiutam
El tu, eloplimates tui, legem,
ct uxorcs tux, et concubinx tux, vinum bibislis ingressus esl domum suam :
in eis? El fcneslris aperlis in ccenaculo suo contra Jerusa-
Deos quoque argcnteos, et aureos, ei cereos, ferreos, lem tribus temporibus in die flectebat genua
ligneosque et lapideos, sua, et adorabat,
qtii non videnl, neque audiunt, neque senliunt, Confilebaturquecoram Deo suo,
laudasli : sicut ct ante facere consucverat.
Porro Deum , qui habel flatum tuum in manu sua, Viri igitur illi curiositis inquirenles,
cl omnes vias tuas, invenerunt Danielcm orantem et obsecranlem
non glorificasli. Deum suum.
Idcirco ab eo missus est articulus manus, Et accedcntes locuii sunt regi super edicto:
" qux scripsit hoc, quod exaraitun est. Rex, nuuiqiiid non constiiuisti,
Hxcest aulem scriptura, qux digesta est: ul oninis bomo, qui rogaret quemquam de diis et
MANE,THECEL,PHARES. JJ hominibus, usque ad dics triginta,
Et hxc est interprelatio sermonis. nisi le, rex,
MANE: nutneravii Deus rcgnum luum, raitteretur in lacum leonum?
et complevit illud. Ad quos respondens rex, ait:
THECEL:appcnsus es in siatera, Yerus sermo, juxta decretum Medorum atque Per-
ct invenliis es minus hnbens. sarum,
PHARES : divistitn estregnum tuum, quod prxvaricari non licct.
et dalum esl Medis el Pcrsis. Ttinc respondentes dixeriuit coram rege :
Tunc, jitbenle rege, induius est Daniel purpura, Dnniel de filiis caplivitalis Judx,
el circumdata est lorques aurea collo ejus : non curuvil de lege lua et de edicto quod consti-
et prxdicatum est de eo quod haberet potesiatem tuisli,
b
lertius in rcgno suo. sed tribus temporibus per diem orat obsecrationo
Eadcm nocte inierfcclus csl c Baltassar rex Chal- sua.
darus. Quod verbum cum audissct rex,
Et Darius Medus successit in regnum annos natus satis coniristatus est:
sexaginta duos. Et pro Daqicle posuit cor ut liberarel eum,
[Vtjto VI.] Placuit Dario.et conslituit super re- et usquc ad occasum solis laborubat ut crueret
gnura satrapns centum viginti, illuin.
ut essent in toto regno suo. Yiri autem illi intelligentes rcgem, dixcrunt ci:
Et stiper eos principes tres, Scito, rex, quia lex Medorum alque Pcrsarum cst,
cx quibiis Daniel iinus eral: C1 ut omne decrelum, quod consliluerit rex, non
Ut snlrapx illis redderent rationcm, liceat immulari.
et rex non sustineret molcsliara. Tunc rex prxcepil:
lgitur Daniel superabal oinnes principeset satrapas: et adduxerunt Danielem,
quia spirifus Dei nmplior crat in co. ct miserunl eum in lacum leonum.
Porro rcx cogitabat constituere eum super omne Dixitquc rex Dmieli:
regnum: Deus tuus, quem colis semper, ipse liberabit te.
unde principes et satrapx quxrebanl nccasionem Allamsi|ue est lapis iinus,
ul invenireni d Danicli ex lalere regis. et positus cst snper os laci :
Nuilamque cattsam ct suspicioneni reperire potue- Quem obsignavit rex annulu suo, et annulo optima-
ruiii, eo qnod fidelis esset, tuni suorum,
et omniscnlpa et suspicio non inveniretur in eo. ne quid lieret conira Danieiem.
Dixeruni ergo viri illi : Et abiit rex in doiiium suam.ct dormivit inccenalus,
Non invcniemus Danielihuic aliquam occasionem, cibique non sunt illati corarp eo ,
nisi forte in lege Dci sui. insuper et somnus recessit ab eo.
Tunc principes et sntrapx surripuerunl regi, Tunc rex primo diluculo consurgens ,
et sic locuti sunt ei: festinusad liicum leonum perrexit:
Dari rex, in xternum vive : Appropinquansque lacui, Danielem voce lacryinabili
consilium inierunt cuncli principes regni, inclamavit,
tnagistrattis, et satrapx, senalofes, et judices , ]p et affatus e^teuiii:
utdecretiim itnperatorium exeat, et ediclum : Daniel, serve Dei viventis,
Ul onmis qui petierit aliquam pelitionem a quo- Deus tuus, cui tu servis semper, putasne valuit
cumque Deo et homine, usque ad dies triginta, te liberare a leonibus?
nisi a te rex, Et Daniel regi respondens ait:
mitiatur in lacum lconum. Rex, in xiernum vive :
Nunc itaque, rex.confirma senlentiam,et scribe de- Deus ineus misil angelum suum ,
cretura : et conclusil ora leonum, et non nocuerunt mihi:
•• Plures mss. genere masculino lcgunt pronomen nocte interfectus esl Baltastar rex Babytonis. Et Da-
relalivum , qui scripsii hoc: id vero ad articulum rius, etc. MART.
manusrcferri polest; licet in Clwldaico textu relaii- d InChaldaeo scriplum legimus Nnijin, malchulka,
vum manum respicial NT 17 di jeda , id est , hujus
manus. MART. quod regnum significat, non regem. Hinc genui-
b Pronoiiien suo Vaiicanus ms. tacet : estque nam diccrc possumus lectionem codicis ms. Hegii
n. 5564, ubi habetiir, ex latere regni. Ilieronymu
etiam in Hcbrxo dumlaxal KT)'aSci. lanicn icf/enfinterprclaiiir, ut manifestissime cnm
c -Canon Carcassonoosis pronoininc genlililio po- probari pblest lum e nis.jtunueCommcnt. ejiisdeuj»
suii iiomen proprium Babylonis urbis regix ; Eadem MART.
1309 LIBER DANIELIS PROPHETiE. . 1310
Quia coram eo juslitia inventa est in me: A et os loquens ingentia.
sed et cor.im te, rex, delictum non feci. Aspiciebam donec throni positi sunt,
Tunc rex veliemenler gavisus est super eo. et antiquus dierum sedii.
et Danielcm prxcepit educi de lacu : Ycstimenium ejns quasi nix candidum ,
Eductusque est Daniel de iacu , cl capilli capiiis ejus quasi lana munda :
et nulla Ixsio invenla est in eo, Thronus ejus flammx ignis ;
quin credidil Deo suo. rolx ejus ignis accenstis.
Jubente auiem rege, ndducti sunt viri illi, Fluvius igneus, rnpidusque
qui accusnvcrant Danielein : egredicbatur a facie ejus.
El in lacum leonum missi sunt, Millia millium minisirabant ei,
i|isi, et Ulii, et uxores eorum : ct decies millies cenlena millia assistebanl ei.
Et non pervcncrnni usque ad pavimentum laci, Judicium sedit,
douec uriiperent eos leones, et omuia Ossaeo- et libri aperti sunt.
rum comminuerunt. Aspiciebam propter vocem sermonum grandium,
Tunc D;irius rex scripsit universis populis, tribuhus, quos cornu illud loquebamr :
- el linguis, El vidi quoniani interfecia esset bestia,
habimnlibtis in universa terra: et pcrisset corpus ejus, et tradituin esscl ad com-
PAXvobis muliiplicelur. burendum igni :
A me consliiutum esl decretum , Aliarum quoque bestiarum abtata esset potestas,
ut in universo iiuperio et regno meo, j. et lempora vitx consiiluia essenl eis usque ad
tremiscant et paveant Deum Danielis. tempus et tempus.
Ipse est euim Deus vivens, et xlernus insxcula , Aspiciebam ergo in visione noctis,
et regnum ejus non dissipabilur, et ecce cum uubibus cceli quasi filius hominis ve-
et poiestas ejus usque in xiernum. nicbat,
Ipse liberator, atque salvalor, et usque ad antiquum dierum pervenit:
faciens signa, et mirabilia in cuelo et in torra: et in conspcclu ejus obtulerunt eum.
qui liberavit Danielem de lacu leonum. Et dedit ei potestatem, et honorem, et rcgnum :
Porro Daniel perseveravit usque ad regnum Darii, et omnes populi, tribus, et linguso ipsi servient;
regnunique Cyri Persx. Potesins cjus potestas xternu, qux non auferctur :
[Visio VII.] Anno primo Baliassar regis Babylonis, et regnum ejus, quod non coiruiupciur.
Daniel somnium vidil: Horruii spiritus meus,
visio auiem capitis ejus in cubili stio : ego Daniel terriius sum in his,
et somniuin scribens , brevi sermone comprehen- er visiones capitis mei coniurbavcrunt me.
dit: Accessi ad unuin de assistcntibus,
summatimque perslringcns, ait: et veritatem quxrebam ab eo de omnibus his.
Videbam in visione raea nocte, Qui dixit mihi interpretationem sermonum,
et ecce quaiuor venti cceli pugnabant in mari et doeuit me :
mngno. . Hx beslix " mngnx qualtior,
Et quauior besiix grandes ascendebant de mari quaiuor regna consurgent de terra.
diversx inter se. C Suscipienl autem regnum sancti Dei altissimi,
Prima quasi lexna, et obtinebunt regnum usque insxciiluin, el sxcu-
et alas habebat aquilx : Ium sxculorum.
Aspiciebam donec evulsx sunt alx ejus, Post hoc volui diligenter discere de bcstia qnarta,
et sublata est de terra ; qux erat dissimilis valde ab omnibus, et lerribilis
El super pedes quasi honio stetit, nimis,
et cor ejus daium est ei. dentes et ungucs ejus ferrei :
Et ecce hesiia alia siinilis urso in parle slelii : Comedebat, et coinminuebal,
et ires ordincs crant iu ore ejus , cl rcliquias pedibus suis coilculcnbai :
et in denlibus ejus, et de cormbus decem, inise liabehat in capile :
Et sic diccbani ei: ot de alio, quod orlum fuerat,
Siirge, coinede carnes plurimas. ante quod ceciderant tria cornua :
Posi hoc aspiciebam, Et de cornu illo quod babebat oculos,
el ecce alia quasi pardus: ei os loquens grandia, et majus eral cxteris.
El alas habebat avis qualuor super se , Aspiciebam,
et quatuor capiia erant in bestia, et ecce comu illud fuciebat bellum adversus san-
et potcstas daia est ei. ctos,
Post hoc aspiciebam in visione noctis, et prxvalebat eis,
et ccce bestia quarta terribilis, aique mirabilis, Donec venit antiquus dierum, et judicium dedit san-
et forlis.nimis, T) ciis Excelsi,
Denles ferreos habebat magnos, comedens atque et tempus adveuit, et regnum oblinuerunt sancii.
comminuens, Et sic ail: Bestia quarta, regnum quartum erit in
ct reliqua pedibus suis conculcans: terra,
Dissimilis autem erat cxteris bestiis, quas videram quod majus erit omnibus regnis, .
anie eam, et devorabit universam terrain, et conculcabit, et
el hnbebat cornua decem. comminueteam.
Considerabam cornua , Porro cornua decem ipsius regni,
et ecce cornu aliud parvulum orlum est de medio decem reges erunt:
eorum: Et alius consurget post eos,
Et iria de cornibus primis cvulsa sunt a facie ejus: el ipse potentior erit prioribus,
et ecee oculi, quasi oculi hominis eranl iu cornu ei tres reges liumiliabit.
isto, Et sermones contra Excelsum loquelur,
* Ita mss. anliquiores ac melioris nolx juxla
quatuor sunt regna , quw consurgenl de terra. In
phrasim Hebr. sive Chaldaicam, ubi ncc verbum Chaldaico fonte scriptum est,
siibslautivum, nec pronomen relalivuin invenias : jo pOlp» n»3So nyaiN
hxctamen supplet iextus Cotninent. Hicronymi in NV^.-!arbea malchim jecumun min araat id est, qila-
Danielera, in quo legimus s Ilwqualuorbeslia! magnw, luorreges consurgenl aeterra. MAttr»
1311 S. HIERONYMIDIYINA BIBLIOTHECA. 1312
ct sanctos Altissimi conteret: ' A et prosternelur veritas in terra, et faciel, et pro-
Et putabit quod possit mutare tempora, et leges; sperabitur.
et tradcntur in manu ejus usque ad tcmpus, et El audivi unum de sanclis loquentem :
tempora, et dimidium lemporis. el dixit unussanctus alicri nesciocui loqucnti,
Et judicium sedebit, Usquequo visio, etjuge sacrificium,
ut auferatur potenlia, ct conteralur, et dispereat ei peccaium desolationis, qux facia cst:
usque in finem. ct sanctuarium, et forliludo conculcabitiir ?
Regnum autem, et potestas, et magi)iludoregni,qux Et dixit ei : Usque ad vesperam et manc, b duo mil-
est subter omne ccelum, lia trecenti :
delur populo sanctormn Aliissimi : ct nmndabitur sanctuarium :
Cujtts regnum, regnum sempiternum est, Faclum estautem cum viderem ego Danicl visionem,
elomnes reges servienl ei, et obedient. et quxrerem intelligemiam :
HuCUSQUE FINISVERBI. ecce stetit in conspeclu meo quasi species viri.
Ego Daniel multum cogitalionibus mcis coulurba- Et audivi vocem viri inter Ulai :
bar, et clamavit, et ait:
et facies mea mulata est in me : Gabriel, fac intelligcrc istarn visioncm.
verbum autem in corde meo conservavi. Et venit, et sietit juxta ubi ego slabam :
[ Vitio VIII.] Anno tertio regni Bultassar regis, cumque venisset, pavens corrui in faciem mcam,
visio apparuit milii. et ait ad me :
Ego Daniel, post id quod videram in principio, •n
-, Inicllige, fili hominis,
a
vidi in visione mea, " quoniam in tempore finis complebitur visio.
cum essera in Susis caslro, quod cst in Elam civi- Cumque Ioquerelur ad me, collapsus sum pronus in
late: terram,
Vidi aulem in visione ct tetigit me, el statuil me in gradu mco,dixitquo
esse me super porlam Ulai. milii :
Et levavi oculos meos, ct vidi: Ego osiendam libi qusc fulura sunt in novissimo ma-
et ecce aries unus stabat ante paludem, habens. ledictionis :
cornua excelsa, quoniam habel tempus finem suttm.
et unuin excelsius altero alque succrescens. Aries quem vidisli habere cornua,
Postea vidi arietem cornibus veulilantem contra oc- rex Medorura est atque Persarum.
cidentem, Porro hircus caprarum, rex Grxcorum est,
et contra aquilonem, '/'/'- et coruu grande quod erat inter octilos ejus, ipsc
et conlra meridiem, est rex primus.
El omnes bestix non poterant resislerc ei, Quod autcm , fracio illo , surrexerunt qualuor pro
neque liberari de nianti cjus : eo,
Fecitque secundum voluntaiem suam, quatuor regcs de genle ejus consurgent,
et magnificatus est: sed non in fortitudine ejns.
Et ego intelligebam : Et postregmim eorum, cum creverinl iniquilales,
ecceautemhircuscaprarum veniebat ab occidcntej consurgel rex impudens facie.et inlelligens propo-
super faciem tolius lerrx, (
C sitiones,
ct non tangebat terram: Et roborabilur fortiiudo ejus,
porro hircus habebat cornu insigne inter oculoss sed non in viribus suis :
suos. - El supra quam credi potcsl, universa vastabit,
El venit usque ad arietem illum cornutum, el prosperabilur, et faciet.
quem vidcram stanlcm aiitc porlam, Et inlerficiet robustos,
ei cucurrit ad eum in impetu lortitudinis sux. et populum tanctorum , secundum volunlatera
Cumque appropinquassel propc arictem , cfferaiuss suani,
e<l in cutn, ct dirigelur dolus in manu ejus :
ct percussit arictem : Et cor suum magnificabit,
El commiuuit duo cornua ejus, et in copia rerum omnium occidct plurimos :
et non poierat aries resisiere ei : El conlra principem principum consurgel,
Cuinque cum misisselin terra, conculcavit, ct sine manu conlerelur.
et ncmo quibit liberarc arictem de manu cjus. Et visio vespere ct mane, qux dicla est, vera esi:
Hircus auieni caprarum magniis faclus est nimis : tu ergo signa visionem, quia post dies multos erit,
cumque crevissct, fraclum est cornu magnum, Et egoDaniel langui,
ct orla sunl quaiuor cornua subler illud pcr qua- ct xgrotavi per dies :
luor venlos coeli. Cumque surrcxissem, faciebam opera regis,
Dc uno autem ex eis egressum est cornu unum mo- i- et stupebam ad visionem,
dicum : p. et non erat qui interpretarelur.
el factum est grnnde contra meridiem, v [Visio IX.] In anno .primo Darii filii Assueri de se-
et contra orientem, mine Medorum,
et conlra forlitudinem : qui imperavit super regnum Chaldseorum :
El maguificatum est usque ad forlittidinem cceli : Anno uno regni ejus,
et dejecit de forlitudine, ei de stcllis, et conculca- \- ego Daniel intellexi in libris numerum annorum,
vil eas: de quo factus est sermo Domiui ad Jeremiam
Etusquead principem fortitudinismagnificatum est:".: prophelam,
et ab eo lulit juge sacrificium, ut complerentur desolationis Jerusaleni sepiua-
et dejecit locum sanctificationis cjus. ginlaaniii,
Robur autein datum est conira juge sacrificium 11 Et posui faciera meam ad Dominum Deum meum ro-
propter peccata: gare,
a Sex vel septem rass codices, et cura eis exem- i- etiam regio nomen accepit, ut a BabyloneBabylonis,
plaria Canonis legunt hoc modo : alii vcro pro civi- i- et ab Elam Elamitw, etc. MART.
tate regionem habeiU : quod est in Elam regione. Id [d b Nostri mss. cum Vulgata ipsum, dies, nomen
minime prxtermissum est ab Hieronymo in Com- i- prxponunt, dies duo millia, etc, quod tamen iu He-
mcnt. hujus loci, sic enira scribit: JK Elam regione, e, braico tacet;
tive, ut Symmachusinterpretatus est, civitate : a qua ia
1313 LIBER DANIELIS PROPHET^E. 13U
ct deprecari in jejuniis, sacco et cinere. A Propter peccata enim nostra, el iniquilatcs patrum
Et oravi Dominum Deiim meum, noslrorum,
etconfessus sum, et dixi: Jerttsalem et populus tuus in opprobrium sunt omni-
Obsecro, Domine Deus magne et lerribilis, bus per circuilum nostrum.
cuslodiciis paclum et misericordiam .diligenlibus Nunc ergo exaudi, Deus noster, orationem servi tui,
te, et preces ejus :
et custodienlibus mandala lua. et ostende laciem luam super sanctuarium luum,
Peccavimus, qtiod deserium est,
iniquitatem fecimus, propter temeiipsum.
impie egimus, lnclina, Deus meus, aurem tuam, ct audi :
etrecessimus : aperi oculos tuos, et vidc desolalionem nostram,
Et declinavimus a mandntis tuis ac jtidiciis : ct civilaiem, super quain invocatum est nomen
Non obedivimus servis ttiis prophetis, luum :
qui locuti sunt in nomine luo regibus noslris, Neqne enim in justificationibus noslris prosternimus
principibus nostris, preces anle faciem lunm,
pairibus nostris, sed in miseralionibus tuis multis. , ;,.
omnique populo lerrx. Exaudi, Domine,
Tibi, Domine, jusiiiia : placare, Domine :
nobis autem confusio faciei : ailende, et fac :
sicut est hodie viro Juda, el babitatoribus Jerusa- R Ne moreris proptcr temetipsum, Dens mcus :
"
lem, et omni lsrael; quia nomen tuum invocatum est super civitatein,
His qui prope sunt, et his qui proctil, ct super populura tuum,
in universis lerris, ad quas ejecisti eos, Cumquc adhuc loquerer, et orarem,
propter iniquitates eorum, iu qtiibus peccaverunl ct confiterer peccaia mca, et peccata populi mei
in ie. Israel,
Domine, nobis confusio faciei, et prosternerem preces meas in conspcclu Dei mci,
regibus nosiris, pro monte sancto Dei mei :
principibus nostris, Adhuc me loquente in oraiione,
et pairibus nostris, qui peccavcrunt. ccce vir Gabriel, qtiem videram in visione in
Tibi auiem Domino Deo nostro misericordia, et pro- principio,
pitiatio, cito volans teiigit me in tempore sacrificii vesper-
quia recessimus a te : lini.
El non audivimus vocem Domini Dei noslri, Et docuit me,
ul ambularemus in lege ejus, quam posuit nohis et locutus est mihi, dixitque :
per servos suos propheias. Daniel nunc egressus sutn, ul docercm le,
El oninis Israel prxvaricati sunt legem tuam, et dc- et intelligeres.
clinaverunt, ne audirenl vocem tuam, Ab exordio precum luarum egressus est sprmo :
Et siillavil super nos maledictio, et dcteslatio, qux ego autem veni, ut indicarem tibi,
scripta est in libro Mosi servi Dei, quia vir desideriorum es :
quia peccavimus ei. C Tu ergo animadverie sermonem,
Et slatuit scrmones suos, quos locutus est super el intellige visionem.
nos, Septuaginia hebdomades abbreviatx sunt super po-
el super principes nostros, qui judicaverunt piilum tuum etsuper urbcm sanclam luam,
nos, ul consummelur prxvaricalio, et finem accipiat
Ut superinduceret in nos malum magnum, peccatum,
qualc numquam fuil sub omni coelo, Et deleatur iniquitas,
secuudum quod factum est in Jerusalem. et adducatur justitia sempiterna,
Sicut scriplum est in lege Mosi, Et impleatur visio, et a prophetia,
omnc malum hoc venit super nos. el ungatur Sancius sanctorura.
Et non rogavimus faciem tuam, Domine Deus no- Scito ergo, et animadverte :
ster, Ab exitu sermonis, ut iterutn xdificetur Jerusa-
ut reverteremur ab iniquitatibus nostris, lem, usque ad Christum ducem,
et cogitaremus veritaiem tuam. hebdomades seplera, et hebdomades sexaginta
Et vigilavit Dominus super maliliam, dux erunt:
ci ndduxit eam super nos : Et rursum xdificabitur platca,
Jusitis Domimts Deus noster in omnihus operibus el muri iu angustia temporum.
suis, qux fecit : Et post hebdomades sexaginia duas occidelur Cliri-
non enim audivimus vocem ejus. sius:
Et niinc, Domine Deus noster, iU et non erit ejusb :
qui eduxisli populura luum de terra ^Egypti in Et civitatem et sancluarium dissipabit populus
manu forti, cum duce venturo :
et fecisti tibi nomen secundum diem hanc : Et finis ejus vastiias,
Peccavimus, iniquiiatem fecimus, ct post finem belli statuta desolatio.
Domine, in omnem jusiiiiam tuam : Confirmahit autcm pactum mullis hcbdomada una :
Avcrlatur, obsecro, ira tua, et furor tuus, et iu dimidio hebdoraadis dcficict hostia clsa-
a civilale lua Jcrusalem, et monte sancto luo. crificium :
a In Regio ms. codice Bibliorum , et itnplealur in Hebrxo autem est tfim.
visio el prophetes. ln eo autem , quem S. Albiui An- b Sabaudienda hic sunt qux supplenlur in editis
degavcnsis diximus supra , idem legitur, sed casu ac pluribus mss. libris, nempe, populus qui eum ne-
plurali, ei implealur visio el jprophetw. Exemplaria gaturus est: nam in Hebrseo nihil aliud lcgas prxter
Canonis, aliique qiiamplures mss. co.ices retinent ista, "hynn veen lo, id est, et non ei, sive, et non
quod nos edidimus. MART. ejus, cui consonat Regius codex, quem boc loco se-
—Yaticanus ms. el prophela: alii habent, propheles, cuti sumus, utpolepurum aboninindtlitamenio.Mvn.
1315 S. HIERONYMIDIVINA BIDLIOTIIECA. 1316 ^
Et in (emplo erit abominatio desolatinnis : }A pax tibi:
et usque ad consummationem el linem persevc- confortarc, et esto robuslus.
rnbil desolatio. Cumque loqucrctur mccum, convalui, cl dixi :
[Visio X.] Anno teriio Cyri regis Persamm, verbum Loqnere, Domine mi, quia conforlasti me.
rcvelalum est Dauieli cognomenlo Bult.issar, Et aii :
et verbum verum, etfortitudo magna : Numquid scis quare venerim ad te ?
Intellexiique sermoncm : Et nunc revenar ut pr.rlier adversum principem
inielligcntia cnim opus esl in visione. Persarum :
In diebus illis ego Daniel lugebam trium hebdoma- cum ergo egrederer, apparuit princeps Crxco-
daruin diebus: rum veniens.
pinem desiderabilem non comcdi, Verumtamen annumiabo libi, quod expressum est
et caro et vinum non iutroieruiit in os meum; in scriptura verilaiis,
Sed neque ungucnto unctus sum : et nemo est adjutor meusin omnibus his,
donec complerentur irium hcbdnmadarum dies. nisi Micliacl princeps vester.
Dic aiitem vigcMma et quarla mensis primi, [Cap. XI.] Ego autem ab anno primo Darii Medi
cr.im juxta fluvium magiium, qui est Tigris, stabain ut confortaretur, et roboraretur.
Et levavi oculos meos, etvidi : El ntinc veritntem nnnuntiabo tibi.
et eccc vir unus vestitus lincis, Ecce adhuc tres regcs slabunt in Perside,
ct renes ejus accincli auro obryzo : ct quarlus diiabiiur opibus nimiis super omnes:
Et corpus ejus quasi"clirysolithus, _ El cum iuvalucrii diviliis suis,
et facies ejus velut species fulguris, " concitabit onines advcrsum regnum Grxcix.
et oculi ejus, ul lampas ardens : Surgcl vcro rex fortis,
Et hrncbia ejus, et qux deorsum usque ad pedes, et dominabitur potestate multa,
quasi specics xris candentis : ct faciet quod placuerii ei.
et vox scrmonuin ejus, ttt vox multitudinis. El cum stelerit, conlerctur regnum ejus,
Vidi auiom ego Daniel solus visioncm : et dividetur in quatuor ventos cceli;
porro viri, qui erant mecum, non viderunl: Scd non in posteros ejus,
scd terror nimius irruit super eos, ci fugerunl in ncqiie secundum potentiam illius, qua dominatus
iibscondittim. est.
Ego autem relicius solus vidi visionem grandem Lacerabitur enim regnum ejus eliam in externos,
hanc : exceptis his.
et non remansit in me fortitudo, Et conforiabiuir rex Atislri :
sed et species mea itmnuiaia est in mc, et de principibus ejus prxvalebit super eum, et
et emarcui, nec liahui quidquam virium. dominabitur ditione :
Et audivi vocem sermonum ejus : niulla eiiiin dominntio ejus.
et audiens jacebam consternatus super faciem Et posl finem annorum fcederabunlur :
meam, filiaque regis nustri veniet ad rcgem aquilonis
vultusque meus hxrebat terrse. facere atniciliam;
El ecce manus tetigit me, Et non obtinebit lortitudinern brachii , nec slabit
et erexit me super geiiua mea, C semen ejus :
el snpcr arliculos maiiuum mcarum. Et Iradetur ipsa, et qui adduxerunt eam ,
El dixit ad mc : Daniel, vir desideriorum, adolescentes cjus, ct qui conforlubdnt cam in
intellige verba, qux ego loquor ad lc, ct sla in lemporibus.
gradu luo; Et slabit de germine radicum ejus plantatio :
nuncenim niissus sum ad tc. et veniel cuin exercitu, et ingredictur provinciam
Ciimi|iie dixisset mihi scrmoncm istum, steli Ire- regis aqnilonis:
nicns. ct abulelur cis; el obtinebit.
Et ait ad me : Noli metuere, Danicl: Insuper etdeos eorum, et sculplilia,
quia ex die primo, quo posuisii cor luum ad in- vasa quoque preliosa atgenti et auri,
tcltigcndum, et captiva ducct in iEgyptum :
ui lc alfligeres in conspectu Dci tui, ipse prxvalebit adversus regem aquilonis ,
exaudiia stint verba lua : Et intrubit in regnuin rcx austri ,
ei cgo veni propter sermones luos. et reverlelur ad terram suam.
Princeps autcm regni Persarum rcstitit mihi rigiutii Filii autem ejus provocabuntur,
cl uno diebus , el congregabunt multitudinem exerciluum pluri-
ct ecce Micbael unusde principibus primis venilin i inorum:
ailjuloriuiii meum, Et veniet properans, et inundans :
ci cgo remansi ibijuxta regem Persarura. ct revertetur, et concitabilur, cl congredictur cum
Yeni autem, ut docerem le qux veniura sunt populoi rv robore cjus.
tuo in novissimis diebus, Et provocatus rex auslri egredielur,
quonium adhuc visio in dies. el pugnabit adversus regem aquilonis;
Cumque loqueretur mihi hujuscemodi verbis, et prxparabit muliiiudinem nimiam ,
dejeci vultum ineum ad lerram, el tacui. ct dabitur muliiiudo iu nianu cjus.
El ecce quasi similitudo (ilii hominis tetigit labiai Et capiet muliitudiuem, et exaliabitur cor cjus.
mea: et dejiciet mulia millia, sed non prxvalebit.
el nperiens os meum locutus sum, Convericliir cnim rex aquilonis ,
et dixi ad cum qui slabai contra me : cl prxparahit multiiudinem multo majorera quam
Domine mi, in visione tua dissoluix sunt compages> prius :
mex, Et in fine lemporum annorumque ,
et nihil in me remansit virium. veniet properans cum exerctiumagno, el opibus
Ei quomodo poterit servus Domini mei loqui cumi nimiis.
Domino meo? El in temporibus illis multi coitsurgent adversus
niliil enim in me remansit virium, regem auslri:
sed el halilus meus iulercluditur. filii quoque prxvaricaiorum populi tui exlollentur,
Rursum ergo tetigit me quasi visio horainis, ut impleunl visioncm,
et confortavit me, et dixit: et corruent.
Nxililimcrc, vir dcsiileriorum : Et veniel rex aquilonis, el comportabil aggcrcm,
1317 LIBER DANIELIS PROPilETiE. 1318
et capiet urbes munilissimas: A et atiferent juge sacrificium,
El brachia auslri non sustinebunt, eldabunl abominalionem in dcsolationem,
et consurgent electi ejus ad resistendum, Et impii in lesiamenium simulabunt fraudiilenter:
et non erit fortiiudo. populus autem sciens Deum suum, obtincbil et
Elfaciet veniens super eum juxta placitum suum, faciet.
et non erit qui stet conlra faciem ejus : Et docti in populo docebunt plurimos :
El stnbit iu tcrra inclyta, et ruent iu gladio, et in flamma, et in captiviiate,
et consumctur in manu cjus. el in rapina dierum.
Et ponet faciem suam , ut vcniat ad lenendum uni- Cumque corrnerint, sublevabuniur auxilio parvulo :
versum regnum ejus, et applicnbunlur eis plurimi fraudulenter.
et recta faciet cum eo: Et deerudiiis ruent, ut conflentur, eieligantur,
Et filiam feminarum dabit ei, ul evertal illud : et de.ilbentiir usque ad lempus prxfinitum :
et non stabii, nec illius eril: quia adliuc aliud tempus erit.
Et convertet faciem suam ad insulas, El faciet juxta voluntatem suam rex, et elevabitur ,
et capiet mulias: et magiiificnbitur adversum omncm Deum :
El cessare faciet principem opprobrii sui, Et adversum Deum deorum loquetur magnifica, et
et opprobrium ejus coiivertelur in eum. dirigetur,
Et convenet faciem suam ad imperium terrx sux, dnnec compleatur iractindia ;
el impingei, et corruct, ctnon invenietur. perpetrata quippe est definitio.
Et slabit in loco ejus vilissimus, et indignus decore _, El Deum patrum suorum non reputabil,
regio : "J el erit in concupisceniiisfeminarum , nec quem-
et in paucis diebus conleretur, quam deorum curabit;
non in furore, nec in praelio. quia adversum universa consurget.
El siabit in lnco ejus dcspecius, a
Deum atitem Maozim in loco suo venerabitur :
et non iribuelur ei Iionor regius : ct Deum, quem ignoraverunt patres ejus,
et vcniet clam , et obtinebit regnum in fraudu- colet auro, et argento, et lapide pretioso, rebus-
leniia, que preliosis.
Et brachia pugnantis expugnabuntur a facie ejus, et El faciet, ut muniat Maozim cum Deo alieno, quem
conierentur : cognovil,
insuper el dux fnedcris. et multiplicabit gloriam,
Et post amicitias, cum eo facicl dnlum : el dabit eis potestntcm in multis,
et ascendet, et superabil in mndico popttln. et terram dividet gratuito.
Et abundantes et uberes urbes ingredieiur ; Et in teinpore prxfinito prseliabitur adversus eum
cl faciet qux non fecerunt patres ejus , cl palres rex ausiri,
patrum ejus: et quasi tempcstas veniet contra illum rex aqui-
Rapinas, et prxdam, et divitins eorum dissipabit, lonis,
ct contra lirmissimas cogiiaiioues inibil: in curribus, et in equilibus, et in classe magna,
et lioc usque ad tcmptis. el iugredielur terras, et conterei el periransiet.
Et concilabilur forlitudo ejus , El inlroibit in terram gloriosam ,
et cor ejus advcrsum regem auslri in exercitu iC et mullx corruent:
magno : Hx autem solse salvabuntur de manu cjus;
Et rex austri provocabimr ad hellum mullis auxiliis, Edom, et Moab, et priiu ipiuni filiorum Ammon,
cl forlihus nimis : Et mittet manum stiam in terras :
el non stabunt, quia inibunt adversus eum con- el lerra vEgypti non effugiet.
silia. Ei tlominabiiur thesaurorum auri etargenli,
El comedcntes paiiom cum co , conlerent iilum , et iu omnibus preliosis /Egypti :
cxercitusque ejus opprimetur ; Per Libyam quoque et ^Eihiopiam transibil.
et cadent interfecli plurimi. Et fama turbabit eam ab orienle et ab aquilone :
Diiorum quoque regum cor erit, ut malefaciant, et veniet in muliitirdine mugua , ut conterat et
et ad mensam unam mendacium loqueniur, el non interficiat pluriraos.
&•; proficient : Et figet tabernaculum suum b Apedno inler maria,
quia adhuc finis in aliud tempus. supcr inonicm iiiclylum et suncluui':
El reverteiur in terram su.tm cum opibus multis: El venict usque ad siiiiiniitaleiii ejus,
el cor cjus adversum tesiamenlum sanciuin , ct et iiemo auxiliabitur ei.
faciet, [Cap.XII.] In lempore autem illo consurget Michncl
et reveneiur in terram suam. princeps mngnus,
Staluto tempore reveneiur, et veniel ad austrum : qui siai pro fiiiis populi tui:
et non crit priori simile novissiinum. Et veoiet lempus :
Et venienl super eum Trieres et Romani: quale uoii fuitab eo, ex quo genles esse cceperunt,
et percutietur, et reverietur, D usque ad tempus illiid.
el indignabitur conlra leslamentum sanctuarii, et El in lempore salvabitur populus luus,
faciet: omnis qui iiiventus fuerit scriptus in libro.
Reverielurque cl cogitabil adversum eos, Et multi de his qui dormiunt iu terrx pulvcre evigi-
qui dcreliquerunt testumentum sancluarii, lubunt:
El brachia cx eo stubunt, alii in vitam xternam,
et polluent sanctuarium fortiludinis, et alii in opprobriura,c ut videant scmper.
a CanonCarcass. habet Moozim,Memmian. autem Heb. sermo non habeat, sed.pro ipsa ulatur PHE, cu-
Mooziin.Utrumque legi polest ex Hebr. Dnya, quod jus vim Graicum sonat , in islo tantum loco apud
Massoreihx Maumyim legunt. MART. Hebr. scribatur quidem PHE, sed legatur-P. MART.
— Ila et Valicanus tns. cuin Vulgaiis habet; alii Moo- « Pro ut vidcant in Hebraico
zim prxferunt. cxemplari est nirilb,
b Hunc locum nolalum invenimus in Caiione id est, ad ignominiam, nimirum contiiiciui sensu, ad
Memmiano : nam in contextu cum posuisset ex- opprobrium, et ad ignominiam sempiternam, s.so
scriptor Ephedno, ad latus in inarginehxc apposuit: sempir. Est itaque verosimiilimum, legisse S. lnier-
Secundum LXX, Ephadanon. Nolaiidum auiem , in- preiem in eo quod ob oculos habebat, exemplari ex-
quit Hieronyinus in Commcnt.. , quod cum litleram P punctaTliltera p,S")S,quod est, ad videndum, sive, ui
1310 S. IHERONYMIDIVINA BIBLIOTIIECA. 1520
• Qui autem docli fucrint, Ai Cumautem populus revertis?et per meridiem, ingre- -j
fulgebunt qtiasi splendor firmamenli : diebatur Susanna, el dcambulabat in pomario viri _j
Etqui ad jusliiiam erudiunl mullos, sui. F.t videbant eam senes quoiidie ingredienlem,cl J
quasi stellx in perpetuas xtei niluies. deambulatitci» : et exarserunl in concupiscenliam J
Tu autem, Danicl, claude scrmones , cjus : et everlcrunt sensum suum, et declinavcrunl .J
et signa librum : usque ad tempus statulum : oculos suos, ut non vidcrent coelum, neque recor- -J
Pertransibunl plurimi, darenlur judiciorum justoruin. Erant enira ambo .
et muliiplex crit scientia. vulnerati amore ejus, ncc indicaverunt sibi vicissim .
ct vidi ego Daniel, dolorem suum : erubesccbant enira indicare sibi .
et ecce quasi alii duo stabant: concupiscentiam suam, volenlcs concumbere cura .
Uuus hinc supcr riparn fluminis, ca : et observabant quoiidie sollicitius videre eam. .
etalius inde ex aliera ripa fluminis. Dixitque alter ad alterum : Eamus domuni, quia .
Et dixi viro, qui indutus crat lineis, prandii hora est. Egressi rccesserunl a se. Cumquc -
qui stabal super aquas fluminis : rcvcrtissent, venerunt in ununi: el sciscitantes ab -
Usqueqoo finis horum mirabilium ? invicem causam, confessi sunt coucupisccniinm -
Et audivi virum, qui indutus eral lincis, suum:et tuncin communi statuerunt tempus.quando -
qui stabat supcr aquas fluminis, eam posscnt inveuire solani. Facium est atiicni, cuin -
Cuin elevasset dcxteram et sinistram suam in cce- observarent diem apttim, ingrcssa csi aliquando sic- -
ium, ut heri et nudiuslerlius, cum duabus solis pucllis, -
ct jurasset per vivcntem in xtcmum, ."R voluitque lavari in pomario ; xsius quippe erat: et
quia in lcmpus.et lcmpora.ctdimidium tcmporis. ' IIOIIerat ibi quisquam, prxler duos senes abscondi- -
Et cum compleia fuerit dispersio inauus populi san- los, el contemplanles eam. Dixit crgo pucllis : Af- -
cti, fcrte mihi oleum, et smigmata, el ostiu pomarii clau- -
complebuniur universa lixc. dite, ut laver. Et feccruni sicut prxceperat, clausc-
El cgo audivi, cl non intcllcxi. runtostia pomarii, et cgressx sunt per poslicum, ut -
Et dixi : D imine mi, quid crit post hxc? afferreut qux jusscrat : nesciebanique sencs intus
Et ait : Vade, D.iniel, csse absconditos.Cum aulcm egressx esscnt puellx,
quia clausi sunt, signntique scrmones, surrexerunt duo senes, et accurrerunt ad eam, et -
usque ad tempus prxtinitum. dixcrunt : Ecc.c ostia pomarii clausa suni, ct nemo -
Eligenlur, el dealbabuntur, nos videt, et nos in concupisccnlia tni sumus:qunm
et quasi iguis probabuntur mulli: ob rem assentire nobis.ei commiscerc nobiscum. -
Et impie agent impii, Quod si nolucris, diccraus lesiimonium conlra te, -
neque inielligent orancs irapii, quod' fuerit tecura juvenis, et ob hanc causam emi-
porro docii inielligent. seris puellas a te. Ingemuit Susanna, et ait : Angu-
Et a terapore cum ablatum fuerit juge sacrificium, stix niilii undique, si enim hoc egcro, mors mihi -
et posita fuerit aborainatio in desolalioncin, est: si aulcin non egero, non effugiam manus ves-
dies millc ducenti nouaginla. , tras. Sed mclius milii est ahsque opere incidere iu
Bealus qui cxspeciat, manus veslras, quam peccnre in conspectuDomini.
et pervenit usque ad dies millc trecentos triginla Et exclamavit voce magna Susanna :exclamaverunl
quinque. ," atiieni et senes adversus eam. Et cucurrit unus, et
f,
Tu aulem vade ad prxfinitttm : aperuitostia pomarii. Cum ergo audissent clamorcin
et requiesces, et stabis in sorte tua in fraem die- fumuli domus in pomario, irruerunt per poslicum, -
rum. ut viderent quidnam csset. Poslqunm autem senes
locuti sunl, erubuerunt scrvi vehemcnter : quia
Httcusque Danielem in Hebrwo volumine legimus. numquam diclus fueral sermo hujuscemodi dc Su-
Cceteraquw sequuniur usqne ad finem libri, de Theo- sami i. El facta cst dies crastina.
dotionis editione b translata sunt. Cunique vcnisset
populus ad virum ejus Joacim, venerunt ct duo.prcs-.
-t- [Vtsio XI.] Et cratc vir habilnns iri Babylone, et byicri pleni iniquu cogitatione adversus Susannam,
-j-nomen ejus Joaciin : Et accepit uxoreni nomiuu iit interficerent eam. Et dixerunt coram populo :
-5-Susannam, filiam Helcix, pulchram nimis, ct limcn- Miite ad Susannam, filiam Ilclcix, uxorem Joacim.
-Hem Deura : pnrentcs enim illius, cum essenl justi, Et stalim miserunt. Et venii cum parcutibus, et fi-
-f erudierunt filiam sunm secitndum legem Moysi. Emt li;s, et universis cognatis suis. Porro Susanna eral
d
-r-auiein Joacim dives valde, et erat ei pomarium dclicata nimis, et pulchra specie. Al iniqui illi jus-
-s-vicinum domui sux : et nd ipsum confluebant Ju- seruut, ut discooperirelur (erat enim cooperta), ut
-5-dxi, eo quod esset honorabilior omnium. Et consti- vel sic satiarcntur decore ejns. Flehanl igitur sui,
•* ttiti sunt duo senes judiccs in auno iilo : de quibus et oinnes qui noveranl cnm. Consurgentcs autem
-Hoculus est Dominus : Quia egrcssa esl iniquiias de duo presbyteri in medio populi, posuerunt manus
-s-Buhylone a senioribns judicibus, qui videbantur re- suas super caput ejus. Qux fiens suspexit ad ccc -
^gerc populura. Isti frequcntahant domum Joacim, liini : erat enim cor ejus liduciam liabens in Domi-
->'et veuiebant ad eos omncs qui habebant judicia. D no. Et dixerunt presbyteri: Cum dearabularcmus in
videant. Certe ex LXX, qui vertunt juxla Hebrxum, Scripturarum, quam ad Grxcum textum refixit. Ne-
Y.Mel; atVxiivsriv,eam lectionem muluatus non est. que huic quidem obstal sententix, quod de se ipsc
a lluc refercndum ipsiusnict S. Interpretis tesii- tesiatur S. Pater in prologo Commentarior. ad hunc
monium in epist. 53, ad Paulinum, num. 3: Daniel in propbelam : Unde et nos ante annos plurinws, cum
jiue sacratissimw vitionis justos ait [ulgere sicut slet- verteremusDaniclem, has visior.esobeloprwnolavimus,
lai, et intelligentes, hoc est doctos, quasi firmamen- significanles, eas in Hebraico non haberi.
lum... Quamquamjuxta Hebraicam veritatemutrum- c De hac parle Danielis ila monet S. Hieronymus
que de eruditis possit intelligi, ila enim legitur : Qui Procemio Comment. in eumdcm prophelam : Unde
autem docii (uerint, fulgebunl quasi splendor firma- el nosante annos plurimos cum verleremus Danielem,
menli. Et qui adjutliliam erudiunt multos, quasi slellw has visionesobeloprwnotavimus; significantes eas in
in perpetuas wlernitales. Ilebraico non haberi, elc. MART.
b Sunt qui ex his verbis translala sunt, colligant, d Mss. codiccs legunl Pomerium, qttod maxime di-
qux subsequuniur addilamcnta deTbeodotionis edi- slai ac diversum est a Pomario, si scribatur Pomw-
lione, non fuisse nbs Hieronymo Latine reddita. sed rium, ut scilur ab omnibus cruditis. MART.
cmendata dumtaxat ex Grxco in priori illa etliiioae
1321 , LIBER DANIELISPROPHETJE. 1322
; pomario soli, ingressa esl hxc cum duabus puellis : Aadorareeum : porro Daniel adorabat Deum stium.->
et clausit ostia pomarii, et dimisit a se puellas. Ye- Dixitque ei rex : Quare non ndoras Bel? Qni re—5-
-niique ad eam adolescens qui eral abscondilus, et spondens ait ei.:[Quia non coloidola niaiiufacta,scd-f-
concubuitcum ea. Porro nos cumessemus in angu- viventem Deum, qui creavit ccclum et terram, et->
rlo pomarii, videntes iniquitatem, cucurrimus ad babct polesiatem omnis camis,Etdixit ad eumrex :>
:-eos, et vidimus cos pariler comraisccri. Et illum Non tibi vidctur esse Bel vivens Dens? Annon vi>
rquidem non quivimus coraprehendere, qnia fortior des quanta comedat et bibat quolidie? Et ait Daniel>
r nobis erat, et apenis osiiis exsilivit: hanc autem arridens : Ne erres, rex. Iste enim inlrinsecus Iu- >
hcum apprehendissemus, interrogavimus, uuisnara leus est, et forinsecus xreus, neque comedil ali->
r esset adolescens, cl noluit indicare nobis : hujus rei quando. Et iratus rex vocavit sacerdotes ejus, et>
r tesies sumus. Crcdidit cis multitudo, quasi judicibus ait eis : Nisi dixerilis mihi, quis est qui comedat>
: et senibus populi, et coiidcmnaveruul eam ad mor- impensas has, moriemini. Si autem oslenderiiis :-
s-iem. Exclamavit aulem voce magna Susanna, et quoniam Bel comedat hxc, morieiur Daniel, qttia>
: dixit: Deusxlerne, qui ahscondilorutn es cognitor, blasphemavit in Bel. Et dixit Danicl regi : Fiatjux—>
rqui nosii omnia antequam (iant, tu scis quoniain la verbum tiium. Erant atitcm sacerdotes Bel sep->
: falsum contra me lulerunt lestimonium : et ccce tuagiuta, excepiis uxoribus, et parvuiis, et filiis. Et >
; inorior, cum nihil horum fecerim, quseisti malitiose venit rex ciim Daniele in templum Bel. Et dixerunt-r-
r composuerunt adversum me. Exaudivit aulem Do- sacerdoles Bel : Ecce nos egredimur foras, et lu,-}-
: miniis voceoi ejus. Cumque duccreiur ad motiem, rex, pone escas, et vinum misce.et claude ostitim, et>
hsuscitavit Dominiisspiriluin sanctum pueri junioris, n signa annulo luo: et cum ingressus fueris mane,->
; cujus nomen IDaniel, et exclamavit voce magna ; " nisi inveneris omnia comesta a Bel, moriamur, vcl>
i Mundus ego sum a sanguinc hujus. Et conversus Danicl qui mentitus est adversum nos. Coniemne- >
homnis populus ad eum, dixit: Quis est iste sermo, bant autem, quia fecerant sub mensa abscondi->
r-quem lu locutus es? Qui cumsiarei in medio eorum, tum introitum, el per illum ingrediebantur sem->
: ail:Sic fatui, lilii Israel, non judicantes, neque quod per, el devorabant ea. Factum est igilur postquam :-
; veruin esl cognoscentes, condemnaslis filiam Is- egressi sunt illi;et rex postiit cibos aute Bel :>
r-rael? Revertimini ad judiciuin, quia fulsum tesii- prxcepit Daniel pueris suis, et attulerunt cine-->
r-rnoniumlocuti sunt adversus eam. Reversus est er- rem, et cribravit per tolum lemplum coramrege:>
rgo populus cum festinatione, et dixerunt ei senes : et cgressi clauserimt oslium : et signantes an->
r-Yeni, et sede in medio nostruui, ct indica hobis : nulo regis abierunt. Sacerdotes autem ingressi>
r-quia libi Dcus dedit honorem sencctuiis. Et dixit ad sunt nocte juxta consuetudinein suam, ct uxo->
s-eos Daniel : Separale illos ab invicem procul, el di- res , et lilii eorum : el comederunt omnia, et bibe->
fjudicabo eos. Cum ergo divisi essent alter ab altero, runt. Surrexit autem rex primo diluculo, et Danicl>
i-vocavit unum de eis, et dixit ad eum : Invelerate cum co. Etait rex : Salvanesunt signacula,Daniel?>
f dierum malorum, imnc venerunt peccaia lua, quse Qui rcspondil:Salva, rex. Statiinque cum aperuisset-:-
Miperabaris prias, judicaus judicia injusta, iniioceii- oslium, intuitus rex meusam, exclamavit voce tna->
i-les opprimens, et dimitlens noxios.dieenle Domino: gna : Magnus es, Bel, el non est apudtc dolus qnis->
} lnnocentem el juslum non inlerlicies. Nunc ergo si quam. Et risit Daniel : et tenuit regem ne ingrede—>
s-vidisti eam, dic, snb qua arbore videris eos Ioqucn- rctur iutro : et dixit: Ecce paviinenltim, animad->
Mes sibi. Qui ait: Sub scbino. Dixit autem Daniel : C verte cujus vesligia sint hxc. El dixit rex : Video>
rKecle mentitus es in capul liium : Eccc enim auge- vcsiigia virorum, et mulierum, iet infuntiuin. Elira->
r-lus Deiaccepta senienlia ab eo, scindet te mcdium. tus est rex. Tunc apprehcndit sacerdotes, et uxores, >
rEt, amolo eo, jussit venire aliuin, et dixit ei : Se- et filios eorum, et ostenderunt ei abscondita oslioln,>
rinen Chanaan, et non Juda, species decepit te, et pcr qux ingrediebantur, et consumebant qux erant>
rconctipiscentia subverlit cor tuum : sic faciebatis super mensam. Occidil ergo illos rex, ct tradidit Bel>
rfiliabus Isracl, et illx limentes loquebanlur vobis : in poleslatem Dunielis, qui subvertit cuni ct iein->
f-sed filia Juda noii susiiuuil iniquitatem vestrim. plura ejus. Eteratdraco magiius in loco illo, et co->
s-Nuncergo dic inibi, sub qua arbore comprehenderis lebant eum Babylonii. Et dixit rex Danieli: Ecce>
r-eos loquenles sibi. Qui ait : Sub prino. Dixit autem nunc non potcs dicere quia non sit iste Deus vivens :>
rei Daniel : Recie mentilus es et tu in caput tuum : adora ergo eum. Dixitque Daniel: Dominum Deum>
f-manet enim angelus Dei, gladium habens, ut secct meura adoro, quia ipsc cst DeuSvivehs : "tu auiem,>
r-le medium, et interliciat vos. Exclamavit ituquc rex, da mihi poteslaleni, ct inlerficium draconein>
r-oinnis coelus voce magna, et benedixerunt Deum, absque gladio et fusie. Et ait rex : Do tibi. Tulit>
r-qui salval sperantes in se. Et consurrexerunt ad- ergo Daniel picem, et adipem, et pilos, et coxii pa->
rversns eos presbyteros (convicerat enim eos Daniel riter : fccilque massas, et dedit in os draconis, et>
hex ore suo falsum dixisse leslimonium), fecerunt- diruptus estdraco. Et dixit: Ecce quem co!ebatis.>
r-que eis sicut maleegerant adversus proxiiiium, ut Quodcura audissenl Babylonii, indiguali sunt vehe->
r-facerent sccundum legem Moysi : ct interfecerunt menter, et congregati adversum regem, dixerunt :>
rcos, et salvalus est sanguis inuoxius in die illa. llel- j»
v
Judxus factus est rex, Bel destruxit, draconera in->
hcias autem et uxor ejus laudaverunt Deum pro lilia lerfecit, el sacerdoies occidit. Et dixerunl cnm ve->
r-sua Susannn, cum Joacim marito cjus, cl cognalis nissent ad regem : Trade nobis Dunielem, alioquin>
rOtnnibus, quia nou esset inventa in ea rcs turpis. interliciemus le et domumtuam. Yidit ergo rexquod>
r Dnniel aulem factus est magnus iu conspeciu po- irruerenl in eum vehemeiiicr : et necessitate com->
r-puli, a die illa, et deinceps. Et rex Asiyagcs appo- pulsus tradidil cis Danielem. Qui miserunt eum in>
situs est ad patres suos, et suscepit Cyrus Perses lacum leonum, et crat ibi diebus sex. Porro in lacu-:-
r-regnum ejus. erant septem leones, et dabantur eis quotidie duo>
u [Visio XII.] Erat autem Daniel conviva regis, ct corpora etdux oves : et lunc non dala sunt eis, ut>
; honoraius super omnes amicos ejus. Erat quoque devorarent Danielem. Erat autem Abacuc prophcta :-
Jdoliim nomine Bel apud Babylonios: el impende- in Judsea, et ipse coxerat pulmeiitum, el iiiliivcrat:-
Lhantur in eo per dies singulos similx ariabx duo- pnnes inalveolo, el ibat in campum utferret messo->
udecim, et ovcs quadraginta, vinique amphorx sex. ribus. Dixitque Angelus Domini ad Abacuc : Fer->
Jlex quoque colebat eum, et ihal per singulos dies prandium quod habes, in Babylonem Danieli, quicst>
a Occurrunt hic et infra plura addilaraenla in tatis. Consulat qui voluerit, nostram editionem cum
edilis libris, qux non leguntur in rass. anliquiori- antea vulgatis. MART.
bus, prxcipue in exemplaribus Canonis Hebr. veii-
PATROL. XXVHI. hZ
1523 S. IIIERONYMIDIVlNABIBLIOTHECA.1 1324
-t iu lacti leonum. Et dixit Abacuc : Dominc, B\bylo- A cdii. Porro Angelus Domini restiiuit Abacuc confe-^
.j-nem non vidi, ct lacum nescio. Et apprebendit euin slim in loco suo. Venitergo rex die scpiimo ut lu-j_
-f-angelus Domini in vertice ejus, et ponavit etini ca- gerct Danielem : ct venit ad lacum, et introspexit, ;
b voce magna j^
_=_pillocapitis sui, posuiti|ue eum in Babylone supra cl eccc Dnniel sedens. Et cxclamavit Danielis.
H-Iacum in impelu spiritus sui. El clamavit Abacuc, rex, dicens ; Magnus es, Domine, Deus Et^
-=-dicens: Daniel, atolle prandium quod misil libi Dctts. cxtrnxit eumc. 1'orro illos qui perdiiionis cjiis causa^
.j-Et ait Daniel: Recordatus es enim mei,Deus,et nou fuerant intromisii, et dev.orati sunt in momento co-j_ "**
-f-dcieliquisti diligentes te. Surgensque Danicl, com- rani eo d.
Explicil liber Danielis Prophetw»
a Adilnnt vulgati iidem libri, serve Dei, qux mss. mss. nibil habent ejusmoili.
11Qu.nn imponunt libro coronidem Vulgali: Tnnc
ignoiant. Grsecus pro his geminat Danielis nomen,
AavwA, Aavra).,).KSE,etc. ri'x ail : Pnveant omnes liabilantes in universa tcrra
b Plus denuo Vulgali hichabenl, in mcdioleo- Deum Dnnielis, qnia ipse est Salvator fnciens sigua el
num, qux ncqne in Grseco sunt, neque in mss. mirabiliainterra, qui liberavit Danielem de lacu leo-
<•Valicauus ms. addit de lacu, Yulgati prxierea tiuni, cuin alii penes Martianxum, tum nosiri mss.
sitbdunt leonum. Mox pari consensii post verbum textusque ipse Grxcus nescit.
inlromisil, addunt i» lacum. Grxcus et melioris noix
PRJiFATIO HIERONYMI IN LIBRUM PARALIPOMENON.
Si Septuaginla Interprelum pura, etut ab cis in EJ Nunc vero, cum pro varictale regionum diversa fe-
Grxcum vcrsa est, cditio pcrmaneret, superflue me, rantur exemplaria,et germana illa antiquaqtic trans-
" mi Chromali, cpiscoporum sanctissime atque do- Intio corrupta sit, aiqtic violata : noslri arbitrii pu-
clissime, impelleres, ut Hebrxa volumina Latino (as, aut c pluribus judicarc quid vcrum sit, nut no-
sermone transferrem. Quod enim semel aures homi- vnm opus in veieri operc cudere, illudeniibiisque
niim occupaverat, et nascenlis Ecclesix roboraverat Judscis, b cornicum, ut dicitur, *culos configere.
fidcm, jtislum crat etiam nostro silcntio comprobari. Alexandria et ^lgyptus in Sepluaginia suis c llesy-
a Maniiscriplus sacrorum Bibliorum codex D. animal, aut quod oculos cadaverum ad qux fenur,
eminentiss. card. Bondii hoc modo legit, scilicet : cum primis alque avidissime pctit, qiiemailmodum
Snpcrfiuo me, mi Chromaci, etc. Itaqnoquc ms. mo- Bochartus Iliernzoici parte n, libro n, cap. 10, ob-
nasterii B. Marix Deatiralx Tolosnnx. Alius auiem servat, configerc cornicuin oculos, idem esl irupoip.1-
Ecclesix Narboncnsis : Superflue me, Chromaci, ctc. M5WJ,aique homines callidos versutosque, versutia
Cxtcra exemplaria mss. triginta vel amplius , omit- ct callidiiaie circumvenire, ac vcteraloria ipsa arlc
tunt pronomenme. MART. vcleratorcsdecipere. Hoc sensu occurrit Proverbium
—Quidnm mss. mi voculam hic tacent: alii plns islnd apud veleres, ac prxcipuc Ciccronem, a quo
habent mox libi, ut et in laudata Apologia legilur, Ilicronymusaccepit.Oratione proL. Murena cap. 11,
ut libi Ilebrwa, elc. cl subsetpienli pro L. Flacco"pap. 20, qiue loca unus
b Provcrbii hujus diversas afTernnt interpretaiio- post alium, Erasmus, Viclorius, Clericus, alquealii
ncs Budaeus et Erasmus: sed manifestandam lliero- p laudant, addito illo Macrobii Satnrnaliorum Iib. vn,
'
nymi senlentiam nibil magis accommodatum vidctur, ^ cnp. 5 : GrwcusGrcsco eripiat hunc plausum, tam-
qiiamquod ipse scribit prxfalione in librum Josiic, qnam cornix cornicis oc.aloseffodial. Martian. lamen
Doluisse, scilicet, Judwos quoi calumniandi eis el Hieronymianam allusionem, locique hujus sensum
irridendi Chrislianos sit ablata occasio , ex Lnlina non vitlctur assccuius.
trtinslatione ad llcbr. codices annotata ; hinc cnim 0 Hunc locum male intclligtinl, qui putant inom-
adversarii niaxime torquebantur : cum antea Scrip- nibus Eciiesiis iia usurpalas fuipse editiones Grx-
turariim divinarum , ac propheticorum oraculorum cas LXX. Interprelum, ut in Alexandi innnim ct
notitiam soli se habere jaclitarcni, Hujus rei lcstein ^Ejyptiorum convcnlibus publice populo Christiano
babenms Sophronium,viruin alioqui ertiditissinium, legcrentur sacri codiccs juxia emendationem Ilesy-
sed linguse Hebr. inconsnltum : qui cum aliqunndo cbii; iu Ecclesiis autem Constanlitiopolilanis usque
ctim Hebrxo disputans, qurcdam pro Domino Snlva- ad Aniiochi.ui)juxla Lucinn. manyris recogniiionem.
torede Psalmis lesiimonia proiulisset, ab advcrsalio Contrarium docct Hieronymus niullis in locis : ac
derisus est; illudens enim Judxus per sermone^ piinium prxfaiione in quatuor Evangelia ad Dnma-
pene singulos asserebat non ita baberi in Heb. ut sum expresse teslalur, has editiones paucis accep-
Sophronius de Sepluaginlalnterpretibus opponebat. tas esse : Prwiermitlo eos codices, inquit, quos a
Uride ab Hierouyino studiosissime posltilavit ut Luciano et Heiychio nuncnpaios paucorum hominum
post Aquilam el Symmaclium et Tlieodotionem , asserit perversa contentio : quibus utiquc, yec in toto
novam Editionem, Latino scrmone translerrct. In- veteri Inslrumento post Sepluaginla lnterp. emendare
ventus est itaqite Doctor egrcgius, qui cornicuui quid licuit, nec in novo profuil emendasse, etc. Yides
oculos confixerit, jjttia Judxorum oculos, qui se sa- D igiiur, lector, inira provincias jam dictas a paucis,
picntiores videri volebant et duces cxcorum , sua qni eiiam perverse conienderent, fuisse suscepla
translatione Hebraica confixit. Vide prxfationem in Ilesychii ct Luciani excmplaria Scripturarum. Non
librum psalmorum. MART. idem senticiidum de codicibus elaboratis abOrigene,
—Rectissime pridem notaium Erasmo acViclorio, qui in ediiione Scptuaginia Theodotionis cditior.em
Proverbium hoc esse quo Latini ulebanlur, Svn TOO miscuit, asleriscis designans qux minus ante fuc-
iis illudere, qui omnibus se posse putant, aut jactant rant, ct virgulis qux cx superfluo videbanlur appo-
illudere. Nempe, aut quod cornix oculatissimura est sila : illa namque cditio celebris adeo fuil apud
m$ PRJEFATIO IHERONYMIjIft LIBRUJf PARALJPOMENON. 1526
cliuim laudat auelorem : Consianiinopolis usque, A fisfienderunt, qux prwparavit Peus $%^/t.6«s se
Antliiochiam, Luciani [ Al. Juliani ] manyris exem- (ICor. n, 9); cocleraque his similia, in Hebrxorurn
plaria probat. Mcdix inter has provincix Palxslinos libris inveniri. Ccrte Apostoli et Evangelistx, Se-
[Al. Palxslinx] codices Iegunt; quos ab Origene ela- ptuaginla Inierpreies noverant: et undc eis hxc
boratos Eusebius et Pamphilus vulgaverunl; lotus- di.cere qux in Septuaginta non bnhentiir ? ,Ch.ristus
. que orbis liac inter se trifaria varielatc compugnat. Dominus noster utriusque Tcslamenli condilor , in
El certe Origencs non solum "exemplaria composuil Evangelio secundum Joannem , Qui credit, inquit,
qualuor cdilionum, eregione singula verba descri- in me, sicut dicit Scriptura, flumim de venlre ejus
bens, ut unns dissentiens , statim cxieris inter sc fluent aquw vivw (Joan.vu, 58). Utique scriptum
consentienttbus argualur; sed, quod majoris au- est, quod Salvator scriptum esse leslatur. Ubi scri-
dacix est, in Editione Septuaginta Theodotioo.is pium est? Septuaginta non habent: apocrypha nescit
Editionem misciiit, asieriscis designans qux rainus Ecclesia. Ad Hebrxos igitur revertendum est, nnde
ante fuerant, el yirgulis qux ex sttperfluo vide-. cl .Dominus loquitur, e,t d.iscinuli cxempla prxsu-
bantnr apposiia. Si igituraliis licuit aon tenerequod immt. Hxc pace yet,erum loquor , et obtrecialoribus
semel susceperant, et posl septuaginla cellulas , meis lantum respondeo, qui canino denle me ro-
b qux vulgo sine auctore jaciantur, singulas cel- ;
B-dunt, in publico detralienles ; legentes in angulis.
lulas aperuere, hocque in Ecclcsiis legiiur quod iideip et accusa,tores et defensores , cum in aliis
Scptuaginta nescierunt; cur mcnon suscipiatil La- probent quod in me reprobant: qtiasi virttis et vi-
tinimei, qui inviolaia Editione veieri ita iioyam lium non in rebus sit, sed cum auctore mutetur._
condidi, ut laborem meum Hebrxis, et.quod liis Cxterum memini, edilionem Septuaginla Transla-
c majus est, Aposlolis auctoribus probem? Scripsi jloriim olim de G,r;i;coemendatara e tribuisse me
nuper Iibrum d de Opiimo genere inierpreiandi, iiosiris: nec iniraicum debere xstimari eorum, quos
ostendens illa de Evangelio, Ex JEgypto vocavi Lnconventu fratrum semper cdissero. Et quod nunc
filinm meum ( Matth. u, 15 ); cl Quoniam Nazarwus DABRE JAMIM(D'D' "XTt),id est, Verba dierum , intcr-
vocabitur (Ibid., 25); et, Videbunt in quem com- pretatus sum, idcirco feci, ul inexlricabil.es moras, ct
punxerunt (Joan. xix, 57); el illud Apostoli, Quw silvam nominum, qux scriplorum confusa sunt
oculus non vidil fnec auris audivit, nec in cor hominis vitio, sensuumque barbariera, apertius etperver-
omnes, utpubliceusurparelurin cnnciis Chrisliano- terius hnjusce loci conlextu ac proposiio liquct, ,dc
rum Ecclesiis. Untlc Ilieron. prooemio Comment. in Novi Tesiamenti Lucianeis, sivc Hesychianiscodici-
Danielem hoc adiuoiniii: Sed elOrigenes deTheodo- bus sermonem ibi esse, in qqo quidem r.ecognoscendo
tionis opere in Edit. Vulgata asteriscos posuil, docens minus lioruin prebala liierit auctorum industrin :
defuhse quoe addila sunt; et rursus quosdam versus Q contra hicde Veieredici, qnod eorum editioaes tan-
obelis prwnotavit, superflua quwque designans. Cum- larum regionum Ecclesix suscipianl.Hoc pprro ma-
que omnes Christi Ecclesiw, tam Grweorum quam La- nifestum adeo est, ut liceat eiiamnum Iaudata Patri-
tinorum, Syrorum et tEgypliorum, hanc sub asteriscis htis Alexaodrinis Scripturarum loca llesycliianx
et obclisedkionem tegant, ignoscant invidi labori meo, interpretationis arguere : ut et Lucianeam coulinuo
etc. Nec de solo Danielis volumine hxc intelligenda referiint, qux Conslaiilino|io!itani laudaut. Ex nno
quis dixerit : quia cmn Augustino alibi disserens, Chrysostomo, qui prius Antiochix, deinde Consian-
iisum Ecclesix plane declarat, universaque divina- tinopolis cathedram lennit, fuitque Hieronymianis
rum Scripturaruui exemplaria his verbis consequen- lemporibus, si periculum feceris.iiinuuiera occurrent
libus ab eo liiisse compreliensa , ncmo est qui eat tcsiimonia, ex Luciani recensione laudata, qux ab
iiificias : Vis, ait,amator csseverus Septuaginta Inler- Alcxandrinx Ecclesix codicibus dissonant: riirsum-
pretum? non legas ea quw sub asteriscis sunt , immo que isti ab Hesycbio recngniii, a Paheslinae excui-
rade devoluminibus, utveterum le faulorem probes. plaribus variant, qux O.igcnes claborayit. Rem
Quod si feceris, omnesEcclesiantm Bibtiothecas conde- exemplis, quse nimis multa suppelunl, edissercre,
mnare cogeris : vix enim unus aul alter invenitur nostri non est instituli. Yidesis qux tum nltbi, tum
liber qui hta non habeat. Vide epist. 89, apud ad Iaudattim prologum Evangeliorum annotamus.
Aug. 75. MART. * Yaticanus ins. uuus , et alicr e nostris , legunt
— Hoc tainen ipsum, quod diserte adeo asserit S. Hexapla, sed incongrue; quia de qtialuor cditionibus
Paler, pernegai Mariian., aut cerle eo sensu velat hic scrmo est, id esl, de Tetraplis, IIQIIde Ilexaplis
inlelligi, ul in Alexandrix aique /E-ypti convenii- Origenis. MART.
bus llesychiana, in ConstantiuopoIUaiiis ver.o usque D b Sine atictore jacinnlur hx singulx cellulx Sep-
Anliochinin Luciauea editio dicatitur oblinuisse. Ni- tuaginta Interp.: Cvm ArislwusPlolomwireg't vnepK-
lilur verd hoc aliero Hieronymi tesiimonio in pro- (T7rio"n)i et multo posl lempore Josephus, nihil lute
logo Evangeliorum ad Damasum : Prwtcrmilto eos reluterint :sedin eadem basilicd congregatos , contu-
codicet quos a Luciano et Hesychio nuncupatos puu- lisse scribanl, non prophetasse. Hxc S. Hieronymus
corum hominumasserit perversa contentio. Et ie qui- prologo in.Genesim. MART.
dem ipsa iVniplane perspectam .liabeas S. .Doctoris c Eodem sensu legit gtipra Jaudattis-ms. ,coUcx
mentem, contexitimque loci, nedtim quod Marlian. D. Card. Bonzii. Aposiolicis auclaiitatibus probem.
facil, conlra earum editionum celebritatem hinc col- MART.
ligas, sed secum ipso pugnahit S. Patcr. qui et salis dEst ad Pamm^chium Epis^ola ,in /ios;lra reqen-
liic luculeuier doceat Alexandriam et yEgyplum He^- sione 57 scripta sub anni 595 finein, utin Chro-
sycliium laudare nuctorem, reliquas a Constaiiiino- nologicis ad eam NolisoUcndimus.
pnli ad Antineliiain provincias Lucianiinariyrispro- .« Uixinius, non nisi exiguam ejus Editionis parlem
iiare exemplaria : scripserit vero antea ad Damasum superesse, quam subsequenti Tomo rccensebiiuus
pnucoHimesse hominum pro Lticiano, et Hesychio dicemusque de ea pluribus in Prxfatione.
coiuciit.oiicni, enmque pervorsam. Verttm ex toto al-
1527 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 1328
suum cola digererem : mihimciipsi ct mcis juxta A R Ismcniam canens, si aures surdoesuiit cxterorum.
a Non Ismeniam, sed Ilismenium legimus in omni- mcmnrabilium III , c. 7. Hinc canere sibi et musis,
bus mss. codicibus , exccplo Canonc llebraicx veri- significat scribere aut dicerequod docli soli inielli-
latis, in quo scriptum reperimus Ilismwniam. Porro gaiit, aut ipse cantor, non vulgus iinperilum et in-
apud Apuleium, et Plutarchum in Pericle, lsmenins gralum. Id vero perfectc quadrat ad menlem ac
nomen estThebani opiimi tibicinis, cui sane fiigenti senteniiam llieronymi; cum soli docii, attt ipse
ad populum aiebat Antigenidas prxceptor, referente conditor hiijtis editionis ex Ilebr. maximam inlelli-
Ciccrone de Clar. Orat. , Mihi caiic et musis. Memi- gercut utililalem Ecclesiis ex ca fuluram. MART.
nil cliam Hislorix Valerius Maximus lib. Kerum
INCIPIT
LIBER DABRE JAMIM.
Id est
VERBA DIERUM,
Qui apud nos dicitur
PARALIPOMENON.
| Cap. 1.1 Adam, Scth, Enos, Cninan Malalecl, R Masma, et Duma, Massa, Adad, el Thema, Jalur,
Jared, Enoeh, Malhusnlc, Lamech, Noe, Sem , Nipliis, Cedma. IIi sunt filii Ismaclis.
Chatn, el Japbetli. Filii aniem Ccturx concuhinx Abraham . quos
Filii Japheih , Gomer Magog, clMsdaiyctr-Jayan, gemiil: Zamram, Jecsan, Madaif, Madian , Jesboc,
Thubal, Mosoch , Tliiras. et Suc.
Porro filii Goracr : Asccncz , ct > Kiphalh , et Porro filii Jecsan : Saba, ei Dadan. h
Thogorma. Filii autcm Madian : Epha, et Epber, ct Enoch,
Filii aulem Javan : Elisa ct Tharsis, el Abida, et Eldaa.Omnes hi, filii Celurx.
Chelim ct Dodanim. Genuit auiem Abraham Isaac : citjus fuerunt filii,
FiliiCham:Chus, et Mesraim.el Phut, etChanaan. Esau et Israel.
Filii autem Chus: Saba, et Evila, Sabnlha, et Filii Esau, Eliphaz, Raucl, Jaus, Jalam et Corc.
Rcgma, et Sabnthacha. Filii Eliphaz : Theman, Omcr, Sephi, Geihem,
Porro filii Rcgma : Saba , et Dadan. Cenez , Thamna, Amalcc.
Chus autem genuit Ncmrod : iste coepit esse po- Filii Rauel : Naalh, Zara, Scmina, Maza.
tens in terra. r Filii Scir : Lotan, Sobal, Sebeon , Ana, Dison ,
Mesraim vero genuit Ludim, ct Anamim , et Eser, Disan.
Laabim, etNeplhuim, Phclrusim qtioque et Cas- Filii Lotan, Ilori, Umam. Soror aulcm Lotan fuil
luim : de quibus egressi sunt Philistbim, et Ca- Thnmna.
phtborim. Filii Sobal : Alian, et Manaath, et Ebal, Sephi, et
Chanaan vcro genuit Sidonem primogenilum ri Onam.
suum , et Heth, Jcbusxum quoque, el Amorrhxum, Filii Sebeon : Aia ct Ana.
et Gergesxum, Fibi Ana : Dison :
Evxumque et Aracxum , et Asinxum , Filii Dison : Amaran, et Escban, et Jethran, ct
Aradiiim quoque, ct Samarxum , et Amatbxum. Charan.
Filii Sem : Elam, et Assur, et Arphaxad, et Lud, Filii Eser : Balaan, et Zavan, et Jacan.
et Aram, et Hus, ei Htil, et Golhor, et Mosoch. Filii Disau : Ilus et Aran.
Arphaxad aulem gcnuit Sala, qui ct ipse genuit Isii sunt regcs, qui imperavcrunt in terra Edom,
Hcbcr. antequam esset rex super filios Israel: Bale filius
Porro llcber naii sunt duo filii, nomen uni Plia- Beor: ct noinen civiiatis cjus, Deuaba.
leg, quia in diebusejus divisa esl terra, et nomen Mortuus est aulein Bnle, et rcgnavit pro eo Jobab
ftalris ejus Jeclan. filius Zarc de Bosra.
Jeclan autem genuit Elmodad, et Salcph, ct Cuinquc Jobab fuisset mortutis, reguavit pro eo
Asermoth, et Jarc, Adoram quoque, ct Uzal, et Ilusam dc terra Theinanorimi.
Decla , Hehal etiam, et Abimael, et Saba, necnon Obiit quoqiie et Husnm, ct regnavit pro eo Adad
ctOphir, ct Evila, el Jobab ; omncs isti filii Jectnn. filius Badad, qui pcrcussit Madianin tcrra Moab : et
Sctn, Arpliaxad , Sala, Heber, Phateg, Itagau, nomen civitaiis ejus Avith.
Scrug, Nahor, Thare, Abram, isie est Abraham. Cumque et Adad fuisset morluus, regnavit pro eo
Filii autem Abrahara , Isaac cl Ismacl. Semla de Maresca.
Ethx generationes eorum. Primogenitus Ismaelis, Scd et Semla tnortuus est, et regnavit pro* eo Saul
Nabajoth, et Cedar, ct Abdeel, et Mabsam, ct JI) de Rohobolh, qux juxta amnein siia est.
a In Hebrxo
per T primamlitleram scribiiur nSH, Dadan: Assurim, et Latussim, et Leomim ad fidem
Diphath. Videsis lamen qux ad Genesis x, 5, de Ilehrxi lexlus ac velustiorum, raeliorisque nolx
hujus scriplura uoininis annotanlur. codicum a Martianxo pridcm expuncta, vidcnlur ex
b Qux subjungunt Yulguti libri vcrba, Filii aulem Genesis xxv, 5, huc fuissc olim ascila.
1529 VERBA DIERUM. 1530
Morluo quoque Saul, regnnvit pro co Bahalanan A Filii autem Semei: Nadab, et Abisur. Nomen vero
fiiins Achobor.. uxoris Abisur, Abiail, qux peperit ei Ahobban, et
Sed et hic mortuus est, etregnavit pro eo Adad: Molid.
rujus urbis nomen fuit u Phou, et appellata est uxor Filii autem Nadab fuerunt, Saled, et Apphaim.
ejus Meetabcl filia Maireu filix Mezanb. Mortuus est autem Saled, absque liberis.
Adad autem moriuo, duces pro regihus in Edom Filius vero Apphaim, Jesi: qui Jesi genuit Sesan.
csse cceperunt: dux Thamna, dux Alva, dux Jetheih, Porro Sesan genuit Olioli.
dtix Oolibama, dux Ela, dux Phinon, duxCenez, Filii autem Jada fratris Semei : Jcther, et Jona-,
dux Tlieman, duxMab^ar, dux Magdiel, dux Iliram. than. Sed ct Jelher mortuus est absque liberis.
Ili duces Edom. Porro Jonathan genuit Phalelh, et Ziza. Isti fue-
[Cap. H.J Filii auiem Israel : Ruben, Simeon, runt lilii Jerameel.
Levi, Juda, Issachar, et Zahulon, Dan, Joscph, et Sesan autem non habuit filios, sed filias, et servum
Benjamin, Nepbtali, Gad, et Ascr. jEgyplium noraine Jeraa.
Filii Juda : Her, Onan, el Sela. Tres nali sunl ci Deditque ei filiam suam uxorem : qux peperit ci
dc filia Sue Cliananilide. Eithei.
Fuit atitem ller primogenitus Juda, malus coram Etlhei aulem genuit Nalhan, et Nathan genuit
Domino, et occidit eum. Zabad.
Thamar autem nurus ejus peperit ei Phares et Zabad quoquegenuilOphlal, el Ophlal genuitObed:
Zara. Obed genuit Jeu, Jeu genuit Azariam,
Omnes crgo filii Juda, quinque : l> Aznrias genuit Ilelles, llelles genuil Elasa,
Filii aulem Farcs : Esron ct Amul. Elasa genuitSisamoi, Sisamoi genuit Scllum,
Filii qubque Zarx, Zaniri, ct Elhan, ct Eman, Sellum geuuii Icamiam, Icamia autem genuit
Cbalchal quoquc, etDara, sinuil quinque. Elisama.
Filii Charmi: Achar, qui lurbavit Israel, el pccca- Filii autcm Chalcb Iratris Jeramecl : Mosa primo-
vil in furlo analhematis. genitus cjus, ipse eslpaier Zipli, et filii Maresa pa-
Filii Elhan : Azarias. tris Hcbron.
Filii autem Esron qui nati sunl ei: Jeramecl, et Porro (ilii Hebron, Core, etThaphphu, et Recem,
Ram, etCalubi. et Samma.
Porro Ram gcnuit Aminadab. Samma auiem gcnuit Raham, palrem Jercaam, cl
Aminadab autcm genuit Naasson, principem filio- Recem genuit Sammai,
lumJuda. Filius Sammai, Maon : et Maon paler Bcthsur.
Naasson quoque genuit Salma, de quo orlus est Epha autem concubina Chaleb peperil Aran, ct
Booz. Musa, et Gezez.
Bonz vero genuit Obed, qui et ipse genuit Isai. Porro Aran genuit Gezez.
Isai autem genuit primogeniium Eliab, secundum Filii Jadai, Regom, et Joalhan, ei Gesan, ct Pha-
Abinadab, lertium Samaa, quartum Nalhanael, quin- let, el Epha, et Saapli.
IIIII>Raddei, sextuni Asom, septimum David. Concubina Chaleb Maacha, peperit Saber, ct Tlia-
Quoriim torores fuerunt, Sarvia, et Abigail. rana.
Fi.lii Sarvix : Abisai, Joab, et Asael, tres. Genuil.auiem Saaph pater Madmena, Sue patrem
G
Ahi^ail nutem gciiuit Amasa, cujus patcr fuil Jc-' Machhena, etpatremGabaa.
ihcr Isinaeliics. Filia vero Chaleb, fuit Achsa. Hi eranl filii Chaleb,
Clialcb vcro filius Esron acccpit uxorem nomine filii Uur primogenili Ephrata, Sobal paler Caiiath-
Azuba , dn qjia genuit Jerioih : fueruntque filii ejus Jarim, Salraa pater Betli-Leem, Hariph pater Beth-
J..'*ar, ct Sobab, el Ardon. Gader.
Cumque niortua fuisset Azqba, nccepil uxorem Fuerunl autem filii Sobal palris Carialli-Jarim,
b
Chaleb, Ephralh : qux peperilei Hur. qui videbat dimidium requietionum.
Porro Hurgenuit Ori: et Urigenuil Rezcleel. Et de cognaiione Cariaili-Jarim, Jethrei, el Aphu-
Post bxc ingressus esl Esron ad iiliam Machir Ihei, el Semathei, et Maserei. Ex his egressi sunt
pairis Galaad, et accepit eaui cura esset amiorum Saraitx, et Esibaoliix.
sexagiuia : qux peperit ei Segub. Filii Salma, Beih-Leem, ct Neiophathi, Coronx
Scd et Segub genuit Jnir, et posscdil viginli trcs domus Joab, et dimidium rcquietionis Sarai.
civitates in lerra Gnland. Cepiique Gessur, cl Aram, Cognaiioiies quoque scribarum liabilanlium in
oppida Jair, el Canaih, et viculos ejus sexaginta ci- Jabes.Canentes atque Kesonantcs, el in labernaculis
viiatum. Omnes isti, filii Machir patris Galund. comniorantes. lli sunt Cinxi, qui vencrunt do Calore
Cum auiem morluus esset Esron, ingressus cst pauis doiiius Ruchab.
Cbaleh ad Ephrata. \Cap. III.] David vcro bos habtiit filios, qui ei nati
Habuit quoque Esron uxorem Abia, qux peperil ei siint in llebron, primogenilum Amnon ex Ahinaam
Assur palrctii Thecuc. J(zraeliiide,sccundum DanieldeAbigailCarmelitide,
Nati sunt auiein filii Jerameel primogeniti Esron, -jj tei lium Absalon filium Maacha lilix Tholmai regis
Ram priniogenitus ejus, etBuna, etAram, et Asom,' Gessur, quartum Adoniam filium Aggith, quintum
ct Ahia. Sapbaiiam ex Abital, sextura Jelhraam de Egla
Duxit quoque uxorem alteram Jerameel, nomine uxore sua.
Alara, qux fuit mater Onam. Sex trgo nati sunt ei in Hebron, ubi rcgnavit
Sed et filii Ram priraogenili Jerameel, fucrunl septcm annis, et sex mensibus.
Moos, ei Jamin, et Achar. Triginta aulem et tribus annis regnavil in Jerusa-
Onam aulem liabuit filios, Semei, et Jada. lcm.
a Notat falsus Hicronymus, auctor Quxstionum nominibus propriis, consulat Quxsliones jam diclas
Hebraicarum in librum primum Paralipomenon, no- falsi Htfronymi, qui diligens exstitit in hujusmodi
mcn istud in Genesi Phuu, in Paralipomenon autcm rebus obscrvandis. MART.
scribi Phai. Quod verum esse comprobatur ex Mas» h Canon Carcassonensis habet Ephrata. Cxteri
sorethicis exemplaribus : nam Genes. xxxvi, 29 , mss. codices legunt Eplmth juxta llebrxum hodier-
scriptum legimus 1J73Phau; hic vero »yg Phai. At num : hic eniuf scriptum esi mSx, Ephrath, iicet
vems Ilieronymus iitrobique legebat in suis cxcm- infra v. Vt legatur rn~iSX, Ephratha, cum n infine;
plaribus Hebrxis l;S Phau, sivc Phou, cum vav in ubi eliani mss. Lalini retineiU Epliraiha. Id non ad-
line, et a ain, ul o vel d vocalem littcram. Qui verlil falsus Hicronymus in suis Quxstionibus He-
plura scire voluerit de varianlibus lectionibus in braicis in libros Paralipomenon. MART.
1531 S. HIERONYMI DTVINABIBLIOTHECA. 1332
Porro in Jerusalem nali sunt ei filii, Samaa, et A t Filii autem Cenez, Othoniel, et Saraia. Porro filii
Sobab, et Natfiair, et Salomon, quatuor de Beihsabee Ollioniel, Athath, et Maonaihi.
filia Amiel: Maonnthi genii.it Ophra, Saraia autem genuit Joab
Jebaar, quoque, et Elisama, et Elinhaleih, et Noge, palrern Vallis arlificum : ibi quippe artilices erant.
et Nepbeg, ct Japliie, nccnon Elisama, et Eliade, et Filii vero Chaleb filii Jeplione, Hir, el Ela, et
Eliphaleth, novem : Nahem,
Omnes (ilii David, absque filiis concubinarum, Filii quoque Ela, Cenez.
habuerunt sororcm Thamar; Filii quoque Jaleleel : Ziph, el Zipha, Thirin, et
Filius autem Salomohis, Roboam: cujus Abia filius Asrael.
gcnuit ASa. Et filii Ezra, Jether, et Mered, ei Epher, ct Jalon,
De hoc quoque natus est Josaphat, patcr Joram : genuitque Mariam, et Sammai, ct Jesba patrem Es-
Qui Jorani genuit Ohoziam, ex quo orlus est Joas: tbanio.
ct hujus Amasias lilius genuit A/.ariam. Uxor quoque ejus Judaia, peperit Jared patrcm
Porro Azarix filius Joatbam procreavit Ahaz pa- Gedor, ct Heber patrem Socho, et Iculhiel patrem
trera Ezechix, de quo naius est Manasses. Zano. Ili autem filii Beihix lilisc Pbaraoiris, qiiain
Sed et Maiiasses genuit Amon patrem Josix. accepit Mcred.
Filii auicm Josix fuerunt, primogenilus Jobanan, Et filii uxoris Odaix sororis Naham patris Ceila,
secundus Joiacim, teriius Sedecias, nfuarius Scllum. et Garmi, et Estlmmo, qui fuit de Machatbi.
De Joiacim naius est Jeclionias, et Sedecias. Filii quoqiie Simon, Amnon el RcnnafilitisAnm,
Filii Jechoni» fuerunt, Asir, Snlathiel, Melchiram, R et Tliilon. Et (ilii Jesi, Zoeth, et Beuzoeth.
Phadaia, Seunaser, et Jecemia, Sama, etNadabia. "• Filii Sela, filii Juda : ner pater Lecha, et Laada
De Phadaia orli sunt Zorobabel ct Semci. pater Maresa, et cognaiiones domus opernmium bys-
Zorobabel genuit Mosollam, Ananiam, et Salomith sum in domo juramenli.
sororem eorum. Et qui stare fccit Solem, viriquc Mendacii, ct Sc-
Asaban quoque, et Ool, cl Barachian, et Asadiam, curus, ei Incendens, qui principes fuerilut in Moab,
Josabesed, quinque: et qui reversi sunt in Leem. llxc autem verba ve-
Filiils aotem Ananix, Phaltias pater Jcseix, cujus lera.
(ilius Raphnia. llujus qunque filius, Arnau, de quo Hi suni figuli habilautcs in Planlationlbus, et in
natns est Obdia, cujtis filius fuit Sechenia. c Prxsepibus, apud regem in operibus ejus, Commo-
Filius Sechenix, Semeia : cujus filii, Atius, cl ratique suntibi.
Jegal, et Baria et Naaria, ei Saphat, a numero sex. Filii Simeon : Namnel et Jamin, Jarib, Zara,
Filius Naarix, Elioenai, et Ezechias, el Ezricam, Saul.
trcs. Sellum filius ejus, Mapsnm filius ejus, Masma filius
Filii Elioenai, Odvia, et Eliasub, et Pheleia, et ejus.
Accub, et Jobanan, el Dalaia, et Anani, sepiem. Filii Masma : Amuel lilius ejus, Zachur filius ejus,
\Cap. IV.] Filii Juda : Pbares, Esron, et Charmi, Semci filius ejus.
et tlur, et biibal. Filii Semei sedecim, et filix sex : fratres autem
Reaia vero (ilius Subal genuit Jelh de quo nali cjus non habuerunt filios mullos, el universa cogna-
sunt Ahimai et Led. Hx cognatiotres Sarathi, tio non potuit adxquare summam filiorum Juda.
Isia quoqne stirps Etam : Jczrael, ct Jesema, et C Habilavcrunt aulem in Bersnbce, et Molnda, et Ha-
Jedebos. Nomen quoque sororis eorum , Asalel- sarsual; et in Bala, et in Asom, et in Tholnd; et in
pliuni. Baihuel, et in llortna, et in Siceleg; et in Bethinar-
Phanuel b aulem pater Gedor, et Ezer patcr Hosa. chaboth, et in Asarsusim, et in Belhberai, et in Sa.i-
Isii sunt filii Hur primogenili Epbratha palris Beth- rim. Hx civitales eorum usque ad rcgem David.
Leem. Villx quoque eorum : Elam, ct Aen, et Remmon,
Assur vero palri Thecue erant dux uxores, Hala, et Thocbcii, ct Asan, eiviiates quinque.
ct Naara. Et universi viculi eorum per circuitum civitalum
Peperit autcm ei Naara, Oozani, ct Hepher, et istarum usque ad Baal. Hxc est habilatio eorum ct
Themani, et Ahasihari. Isti sunt filii Naara. sedium distrihulio.
Porro filii flalaa, Serclh, Isaar, ct Ethnan. Mosobab quoque el Jemlech, et Josa filins Amnsix,
Cos aulem genuit Anob, et Soboba, et cognatio- el Joel, et Jeu lilius Josabix filii Saraix filii Asiel,
nem Haral lilii Arum. el Elioenai, et Jacoba, et Isuaiu, el Asaia, et Adiel,
Fuit autem Jahes inclytus prse fratribus suis, et et Ismiel, ct Banaia,
mater ejus vocavit nomen iilius Jabes, diceus : Quia Ziza quoque filius Sepliei lilii Allon filii Idaia filii
peperi eum in dolore. Semri filii Sainaia.
Invocavit vero Jabes Deum Israel, dicens : Si be- lsti sunt nominali principes in cognalionibus snis,
ncdicens benedixcris mihi, et dilataveris lerminos et in domo afliuitalum suarum inuliiplicali sunt vc-
nieos, el fuerit manus tua mecum, ct feceris me a hemeiiter.
malitia nou opprimi. Et prxstilit Deus qttx precalus tv Et prnfecti sunt, Ut ingredercnlur in Gador usque
cst. ad orientem vallis, el ut qnxrerent pascua gregibus
Chalcb aulem frater Sua genuit Mahir, qui fuit suis. Invenerunique pascuas uberes, ct valde bonas,
pater Esthon. et terram latissimam et quietara et ferlilem, in qua
Porro Esihon genuit Bethrapha, et PheSse, et ante habitaverant de stirpe Chara.
Tlicua patrem urbis Naas : hi sunt viri Recha. Hi ergo venerunt, qtios supra descripsimus nomi-
BTres mss. codices, nempe Regius, Corbeiens. 1 et Antuerp. aliique inlerserunt hic nomen Sessa, vel
Colbertinus Aniciensis emendatus,legunlhoc modo: Sesu, quod ipsum est Hebrxum rw, quod sex signi-
Et Saphat; sessa, numero tex. San-Germ. aulem licat ac videtiir ad explendum eum numerum repeli
num. i posuit sessa in margine. In Hebrxo scriplura sub proprii nominis acceptione : frustra tamen, Cum
cst, IW IDSIiH,Vesaphat sissa, id est, etSaphatsex. Semeiam ipsum parentera eo in numero una esse
Unde nomen n2W, sissa, vel sessa, quod imerpreta- compuiandum, consiet.
tur sex, integrum posueruul cum ejusdem interpre- h ln Hcbrxo hodierno, Phaniiel; niss. lamenLa-
tationc rass. supra dicii, quod ab nliquo scholiaste lini legunt Phuniel. MART.
profecium esse, credere fas est. MART. u Editiohes plerxque omnes sepibus habent pro
—Tres apud Martian. mss. nec non editi aliquot prwscpibus; llcbrxus miJ, quod pro nomine proprio
libri, ut Bibl. Robcrti Siephani, Sixti V, Polyglott. VwvpK Septuaginia ipsi lnterpreles accepcrunt.
1333 VERBA DIERUM. 1354
natim, in diebus Ezechix rcgis Juda, et pcrcusserunf A Yulnerati autem multi corruefurit: fuit enim bel-
laberuacula eorum, et habitatores qui inventi fuerant lum Domini.
ibi, et deleverunt cos usque in prsescntem diem : ha- Habiiaveruritque pro eis usque ad transmigratio-
biiaveruntque pro eis, quoniam uberrimas ibidem riem.
pascuns reperermit. Filii qnoque dimidix Iribu Manasse, possedcruiit
Dc filiis quoque Simeon abierunl in moiuem Seir letram a finibns Basan usque Baal, Ilermon, cf Sn-
viri quingenti, habentes principes Phaltiam ct Naaf- nir, et montem Hermon , ingens-quippe numerus
rism et Itaphaiam et Oziel filios Jesi: et percilsse- erai.
runt reliquias, qux evndere potuerant, Amaleciia- Et hi fucrunt rrincipes domus cognaiionis eorum,
rum, et habiiaveruul ibi pro eis usque ad diem Epher, et Jesi, et Eliel, et Ezriel, et Jeremia, ct
hanc. Odoia, et Jediel ,-vlri fortissiini et pofentes, et nomi-
[Cap. V.] Filii quoque Ruben primogeniti Israel nati duces in familiis suis.
(ipse quippe fuit primogenltus ejus : sed cum violas- Reliquerunt auteni DeUm patrum suoriim, et for-
set ihorum patris stii.data sunt primogenita ejus filiis nicati sunt postdeos popolorum terrx, quos abstulit
Josepli filii Israel, et non est ille reputatus in primo- Deus coram eis.
gcnitum. Et suscitavit Deus Israel spiritum Phul regis As-
Porro Judas, qui crat forlissimus inter fratres suos, syriorum, et spirilumThelgatbphalnasarfcgisAssur:
de stirpe ejus principesgerminati sunt: primogeniia et Iranstnlit Ruben, et Gad, et dimidiam triburn Ma-
auiem reputata sunt Joseph). riasse, etadduxit eosm Lale.et Abof, et Ara,- et flu-
Filii ergo Rubcn primogeniii Israel : Enoch, et "n vhiin Gozan, usque ad diem banc.
Plinllu, Esron, el Charmi. \Cap. VI.] Filii Lcvi : Gerson, Caalh, et Merari.
Filii Jocl : Samaia filius ejus, Gng, filiirs ejus, Se- Filii Caath : Amram, Isanr, Hebrori, et Ozrel.
mei filius ejus, Micha filius ejns, Rceia filius ejus, Filii Amram : Aaron, Moses, et Maria :
15 al filius ejus, Beera filius ejus, quera captivum Filii Aaron : Nndab el Abiu, Eleazar et Ithamar.
duxit a Theglaiphalnasar rex Assyriorum , et fuit Eleazar genuit Phinees, et Phineesgenuit Abisue,
princcps in tribu Ruben. Abisue vero gentiil Bocci, et Boccigentiit Ozi.
Fraircs autem cjus, et universa cognalio cjus, Ozi genuit Zaraiam, et Zaragias genuit Meraioth.
quando numerabantur pcr familias suas, habuerunt Porro Meraiolh genuit Amariam, ct Amarias ge-
principes, Jeiel et Zncliariam. nuit Ahitob.
Porro Bala filiuS Azaz, filii Samma, filii Joel, ipse Ahitob genuit Sadoc, Sadoc genuil Ahimaas ;
habitavil in Aroer usque ad Nebo el Beelmon. Ahimaas geiuiil Aznriam, Azarias genuit Jobanan.
Conira orienlalem quoque plagam habitavitus- Johanan genuit Azariam. Ipse est qui sacerdolio
quc ad inlroitum eremi, el flumen Euphrntcn. Mul- fuuciiis cst in domo, quam xdificavit Salomon in
tinn quippc juinenloruin numerum possidcbal in Jerusalem.
terra Galaad. Genuit autem Azarias Amariam, et Amarias genuit
In diebus aulem Saul prxliati sunt ccntra Agareos Ahitob;
[Al. Agarenos], et interfecerunt illos, habitaverunt- Ahilob genuitSadoc, et Sadoc genuit Sellum;
que pro cis iu tabernaculis eorum, in onin; plaga Sellum genuif llelciam, Helcias genuit Azariam,-
qux rcspicil ad orienlcin Galand. Azarias gemiit Saraiam, et Safaiasgetiuit Josedec.
Filii vero Gad c regione eorum habitaverunt in < C Porro Josedec egressus est, quando transtulit Do-
lerra Basan usque Selcha : minus Judara et Jerusalem per manus Nabucbodo-
Jocl in capiie, el Saphan secundus : Janai auiem, nosor.
ct Saphat, in Basan. Filii ergo Levi : Gerson, Caath, et Mefari.
Fraires vero corum, secundum domos cogiiatio- Et hxc nomina filiorum Gersori : Loberii, et
num suarum, Michael, et Mosollam, ct Scbe, ct Jori, Semei.
et Jachan, etZie, et Heber, septem. Filii Caaih : Amram, et Isaar, et Hebron.et Oziel.
Hi (ilii Abihail, filii Hnri, iilii Jnro, filii Galaad, Filii Merari : Mooli et Musi. Hx autem cogna-
filii Michael, filii Jesisi, filii Jeddo, filii Bnz. lioncs Lcvi secundum familias eorum.
Fraires quOquefilii Abdiel, filii Giini, princeps do- Gerson, Lobcni filius ejus, Jaath fiiius ejus,
iinis in familiis suis. Zainma filiusejus, Joaa filius cjus, Addo filius ejus,
Et hnbitaverunt in Galaad, et in Basnn, et in vi- Zara filius cjus, Jeihrai filius ejus.
culis ejus, et in cunclis suburbanis Saron usque ad Filii Caalli, Aminadab filius ejus, Core filins cjus,
lerminos. Asir filius cjus, Elcana filius ejus, Abiasaph filius
Omnes hi numeraii sunt in dicbus Joalhan regis ejus, Asir lilius ejus, Thaal filius ejus, Uriel filius
Jiidu, et in diebus Jeroboam regis Israel. ejus, Ozias filius ejus, Saul filius ejus.
Filii Ruben, et Gad, el dimidix tribus Manasse, Filii Elcana, Amasai et Ahimoth et Elcana :
viri bellatores, scuia porlanles et giadios. El tenden- Filii Klcana: Sophai filius ejus, Naath filius ejus,
tcs arcum, eruditique ad prxlia quadraginta qua- Eliab filius ejus, Jeroam filius ejirs, Elcana filius
iuor millia et seplingemi sexaginta, proccdentes ad j.CjilS.
pugnam. Filii Samuel, primogenilus, Vasseni, et Abia.
b
Dimicaverunt conlra Agareos : Iturxi vcro, et Filii autem Merari, Mooli: Lobeni filius ejus, Sc-
Naplixi, et Nodab, prsebueruni eis auxilium. mei lilius ejus, Oza iiliuscjus, Samma filius ejus,
Tradilique sunt in manus eorum Agarei, et uni- Haggia filius ejus, Asaia lilms ejus.
versi qui fueranl cura eis, quia Deum invocavcrunt Isti silnt, quos conslituii David super cantores
cuin prxliarentur : et exaudivil eos, eo quod credi- domus Domini, ex quo collocata est arcn: et raini-
dissent in eum. slrabani coram tabernaculo lestimonii, canenle do-
Ceperuntque omnia qux possederant, camelorum nec xdificaret Salomon domum Dominiin Jerusnlem:
quinquaginla millia, et ovium ducenla quinquaginla Stabant aulem juxla ordinem suum in minisierio.
millia, asinos duo millia, et animas hominum cen- Hi vero sunt, qui assistebant cum filiis suis, de
luni millia. filiis Caat, Eman Canlor filius Joel, filii Samuel;
» Aliqnot mss. , Sheglath-Phalassar; alii, The- tum legimus ->DS<bs nSaD, Theglath-Phalasar; hic
alath-Phalnasar. Nec mirum quod diversimodc scri- aulem, et infra lib. 11Paralip. c. xxvm, vers. W,
batur in Latinis codicibus, cum caJem reperiatur nDN3)B ffian, Seglaih-Phalnasat. MART.
varietas in voluminihus^Uebrxoruin ; nanilibro se- b In rass., Agarenos, juxia usum alibi reccplum.
cundo Malachim , qucm nos IVRcguin nuiicupamus, MART.
cap. xv, vers. 29, elcap. xvi, vers. 7 el 10, scrip-
1355 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 135«
Filii Elcana, filii Jeroam, filii Eliel, filii Thou; A bana ejtis, Baalam et suburbana ejus: bi videlicet,
Filii Suph, filii Elcana, filiiMaath, filii Amasai; qui de cognatione filiorum Caalh rcliqui erant. '
. Filii Elcana, lilii Joel, filii Azarix, filii Sopbonix; Filiis autem Gersom, de cognatione diniidi.o tri-
Filii Tbanih, filii Asir, filii Abiasaph, lilii Core ; bus Manasse, Caulon in Basnn et suburbana ejus, ct
Filii Iscr, filii Cael, filii Levi, lilii Israel. Astarolh cum suburbanis suis.
Et fraler eins Asaph, qui slabat a dcxlris ejus, De tribu Issachar , Cedes et suburbana ejus, et
Asaph filius Barachix, filii Samaa ; Dabereth cum suburbanis suis, Ramoth quoquc et
Filii Michael, lilii Basix, filii Melchix; suburbana ejus, ct Anem cum suburbanis suis.
Filii Athnai, filii Zara, filii Adaia; De tribu vero Aser : Masal cum snburbanis suis,
Filii Ethan, filii Zanima, filiiSemci; et Abdon similiier, llucac quoque et suburbanaejus,
Filii Jeih, filii Gersora, lilii Levi. et lloob cum suburbanis suis.
Filii anlem Merari fralres eorum, ad sinislram, Porro de tribu Nepluali Cedes in Galilxa ei snb-
Ethan (ilius Cusi, filii Abdi, filii Maloch; urhana ejus, Hamon cUm suburbanis suis, et Caria-
Filii Asabix, filii Am.asix, filii Helcix, thaim et suburbana ejus.
Filii Amasai, filii Boni, filii Somer; Filiis auiem Merari residuis : de tribu Zabulon,
Filii Mooli, filii Musi,filii Merari, filii Levi. Remmono etsuburbana ejus, et Thabor cuin subur-
Fratres quoque eorum Levitx, qui ordinati sunt banis suis.
in ciinclum miiiisterium tabemaculi domus Domini. Trans Jordancm quoque ex adverso Jericho con-
Aaron vero, et filii ejus adolebant incensum super tra orienicm Jordanis, de tribu Ruben, Bosor in
altare holocausti, et super altarc thymiainatis, in n• solitudine cum suburbanis suis, et Jnsa cum subur-
omne opus sanciisanctorum : ct ul precarenlur pro banis suis, Cademot quoque et suburbana ejus, et
Israel, juxla omnia qux prxceperal Moses ser- Miphaat cuiii suburbanis suis.
vus Dei. Necnon de iribu Gad, Ramoth in Gulaad et subur-
Ili sunt autem filii Aaron : Eleaznr filius cjus, bnna cjus, et Mnnaim cum suburbanis suis ; sed et
Phinees lilius ejus, Abisue filius ejus, Bocc (ilius Escbon cum suburbanis suis, et Jezer cum suburba-
ejus, Ozi filius ejus, Zaraia filius ejus, Mcrajoih (ilius, nis suis.
cjus, Amaria filius ejus, Abitob iilius cjus, Sadoc [Cnp. VH.J Porro filii Issachar : Thola, et Phua,
lilius ejus, Ahimaas filius ejus, Jasub, el Simeron, quaiuor.
Et hxc habitacula eorum per vicosalqueconfinia, Filii Tliola : Oziet Rapliaia, ct Jeriel, et Jemai,
filiornm gcilicet Aaron, juxta cognationes Caathita- et Jebsem, et Samuel, principes per domos cogna-
rum : ipsis enim sorle contigerant. tionum suarura.
Dedertint igitur eis Hebron in terra Juda, et sub- De stirpe Thola viri forlissimi numcrati sunt in
urbana ejus per circuitum : diebus David, viginli duo millia sexcenti.
Agros autem civitatis-,et villas, ChalebfilioJephone. Filii Ozi : Jezraia, de quo nati sunt Michael, et
Porro filiis Aaron dederunt civiiates ad confugicn- Obndia, et Joel, et Jesia, quinque omnes princines.
dum, Hebron et Lobna et suburbana ejus; Jctber: Cumque eis per familias et populos suos, accincti
quoque et " Est homo cum suburbanis suis, sed ett ad prxlium, viri fonissimi, triginla sex miliia :
Helon et Dabir cum suburbanis suis, Asan quoque,, mulias enim habuerunt uxores, et filins.
et Belh-Semes et suburbana earum. Fratres quoque eorum pcr oninem cognationem
De iribu autem Benjamin, Gabee et suburbana1 -C Issachar, robustissimi ad pugnandum , octoginta
ejus, et Almath cum subiirbanis suis, Anathotli quo- septem mitlia numerati suni.
que cum suburbanis suis. Omnes civitates, tredecim,, Filii Benjamin : B.ile et Bocbor, et Jadiel, trcs.
pcr cognationes suas. Filii Balc: Esbon, et Ozi et Oziel, ct Jeriinolh, et
Filiis autem Cnalh residuis de cognatione sua, de- Urai,quinqueprincipes farailiaruin, et ad pugnaudum
dcrunt ex dimidia tribu Manasse in possessionemi robusiissimi :
urbesdecem. Numcrus autem eorum, viginli duo millia el tri-
Porro iiliis Gersom per cognationcs suas, de tribun ginta quaiuor.
Issachar, et de tribu Aser, ct de iribu Nephlali, ett Porro filii Bochor : Zamira, et Joas, et Eliezcr,
de tribu Manassein Basan, urbcs tredecim. et Elioenai, et Amri, et Jerimolh, et Abiab et Ana-
Filiis autein Merari pcr cngnaiiones suns, dc tribtiu tliolh, et b Almaihan : omnes hi iilii Bochor.
Ruben, ct de tribu Gud, et dc tribu Zabulou, dede- Numerati sunt autem per familias suas principcs
runt sortc civitatcs duodecim. cognationum suarum, ad bella forlissirai, vignli
Dederunt quoque filii Israel Levitis civitates ctt millia ct duccnli.
. suburbana earum: Porro lilii Jadiel, Balan :
Dederuntque pcr sortem, ex tribu filiorum Juda,i, Filii autcm Balan, Jeus, et Benjamin, et Aod, ct
ct cx tribu liiiorum Simeon, et ex tribu lilionini Bcn-- Cbanana, et Zetlian, et Tharsis, et Abisahar.
jamin, urbes has, quas vocaverunl nominibus suis : Oinnes bi (ilii Jadiel, principescognationum sua-
Et bis qui erant dc cognaiione filiorum Caath,i, rum, viri fortissimi, decem et septera millia et du-
fuerunlque civitates in tciminis eorum de tribuu jj ceiui, ad prxlium proccdenlcs.
Ephraim. Sepham quoquc et Hapham filii Hir : et Hasim
Dederunl ergo eis urbes ad coiifugiendum, Sichem n filii Aher.
cum suburbanis suis in monle Ephraim, ei Gnzor r Fdii autem Nephihali: Jasiel, et Guni, el Jeser, et
cum suburbanis suis, Jecmaan quoque cum subtirba- Sellum, filii Bala.
nis suis, el Betboron simililer, iiccnon et Helon n Porro filius Manassc , Esriel: cnncubinaque ejus
cum suburbanis suis, et Gethremmon in eumdem n Syra peperit Machir patrem Galaad,
inodum. Machir autem accepit uxores filiis suis Appbiam
Porro ex dimidia tribu Manasse, Aner et subur- ct Sephan : et habuit sororcin nomine Maacha :
n Notat Memmianus Canon, qui lcgil in contexluu sxpius duas vel tres simul afferri : verbi gratia ,
sacro Esthom, alibi, idest, in aliis exemplaribuss filii Her, alibi Aer, alibi Aser. Agag quoque, alibi
scriptum esse Esthamo. llas varianles lectioncs nii- i- Asac, alibi Achac, ctc. MART.
nime abjiciendas ccnscmus, quippc cuni ex Hcbrxoo bIia Marlian. c suis codicibus, et Grxco Alexan-
ynrWN facile deduci queant; licet hodie ex puncliss drino rescripsit : cumque in Hebrxo lantiim
Massnretharum Eschtemoa multi legnmus. In libroo sit naSVi suspicalur, (inalcm ] litteram exindc
iiouiiiiiini Hebraicorum, Asthemoedicitur. Notan-- excidisse. Nihilo secius Grxcus, quem ipse laudal,
dum vero frequcntes esse in codice Memmianohu- textus, non Almathan, scd 'Etys0s> legit. Vulgata
jusmodi diversx lecliones nominum propriorum, acc quoque salis benc Almath.
1557 VERBA DIERUM. 1538
Nomen aulem secundi, Salphaad , nalxque sunt A Porro Saaraim genuit in regione Moab, posiquara
Salphaad filix. dimisit Usim et Bara uxores suas.
Et peperit Maacha uxor Machir filiiim, vocaviique Ceniiit autem de Iledes uxore sua Jobab , et Sc-
nomen ejus Phares : bia. et Mosa, ei Molchom , Jcus quoque, et Sechia ,
Porro nomen fratris ejus, Sarcs : et filii ejus cl Marnia.
Ulam el Recen. Hi sunt filii ejus, principes in familiis suis.
Filius autem Ulam, B.idan. Mcusimvero gcnuit Ahitob, el Elphaal.
Hi sunt filii Galaad , filii Machir, filii Manasse- Porro filii Elphaal: Heber, et Misaam, et Samad :
Soror aulem cjus Regina peperit virum decorum, llic xdificavit Ono, cl Lod el filins ejus :
cl Abiezer, el Moola. li.ria auiem ct Sama, principes cognalionum hn-
Erant autem filii Semida , Ahin , ct Scchem , et bitantium in Aialon: hi fugaverunt habitatorcs Gcth.
Leci, et Aniam. Et Ahio, el Sesac . et Jcrimoth , ei Zabadia , el
Filii aulem Ephraini : Suthula , Bared filius cjus , Amd , et Heder, Michael quoqtie, et Jespha, et
Thaaih filius ejus , Elada filius ejus , Tliaatli lilius Joba filii Baria.
cjus, hujus iilius Zahad, el hujus filius Sulhala , cl Et Zabadia, ct Mossollam, et Hezcci, ct Heber, ct
bujus filius Ezer et Elad : ^ Jesnmari, ct Jezlia, et Jobab, filii Elphaal.
Occiderunt aulem eos viri Gcth indigenx, quia dc- ElJacim, et Zechri, etZabdi, et Elioenai, el Se-
scenderant, 111invadercnl possessiones eorum. lethai, ct Eliel, et Adaia, et Baraia, et Samaraih filii
Luxit igitur Ephraim paiereorum muliis diebus el Seniei.
venerunt fratres ejus, ul consolarenliir eum. H Ei Jesphan , et Eher, et Eliel, d Abdon , et Zc-
Ingressusque est ad uxorcm suam : qux cnncepil, ciiri, ct Anan, et Anania, et Ahilain, el Anathothia,
et peperit (ilium, et vocavit nomen ejus Boria , eo ct Jcphdnia, et Phanucl filii Sesac.
quod in malis domus ejus orlus esset: El Samsari, et Sooria , el Olholia , el Jersia , ct
Filia aulem ejus Sara , qnx xdificnvit Bethcron Elia, et Zechri, &'i\ Jeroam.
iuferiorem el superiorem , ct Ozensara , Hi palriarcba;, ct cognaiionum principes, qui ha-
Porro filius ejtis Rapha , ct Kc.seph, el Tliale, dc bitaverunt in Jerusnlem.
quo natus esiThaan, qui gemiil Lnadnn : hnjiis quo- In Gabaon aulem habilavcrnnt Abigabaon, et no-
<iuefilius Ammiud genuit Eliz imn, dc quo orlus esl men uxoris ejus Maachi : filiusquo cjus primoge-
Nun , qui habuit filium Josue. niius Abdon , ct Sur, et Cis, et Baal, et Nadab. Ge-
Possessio autcm eorum ct babitatio, Beth-El cum dor quoque, et Ahio^ et Zncher, ct Macellolh qux
filiabus suis contra orienlem Norau, ac occidenlalem gcnuit Snrana :
plagam Gazcr et filix ejus, Sichem quoque cum li- Hahitaveruntqiie ex adverso fralrum suorum in
liabus suis, usqne ad Azacum filiabus ejus. Jerusalcm cum frairibus suis.
Juxia filios quoque Manassc, Bethsan et lilias ejus, Ner autem gcnuit Cis, el Cis genuit Saul;
Thanach et filias ejus , Mageddo et filias cjus : Dor Porro Saul genuit Joiiatban, et Mclchisue, et
et filias ejus : Abinadab, et Esb.ial.
In his habitaverunt filii Joseph, filii Israel. Filius autcm Jonathan, Meribbaal, et Meribbaal
Filii Aser : Jemna, et Jesua, el Jesui, ci Baria, et geimit Micha.
Sara soror eorum. Filii Micha, Phiton, el Melech, ct Thara, et Ahaz.
Filii autem Baria : lleber, et Mclchiel : ipse est G Et Ahaz gcnnit Joada , el Joada genuit Alraoth
paier Bersaith. [Al. Alamoth], b et Azmoih, et Zamri:
Heber autem genuit Jephlat, el Somer, el Otham, Porro Zamri genuit Mosa, ct Mosa genuit Banna,
et Suaa sororem corum. cujus filius fuit ltapha, de quo orlus est Elasa , qui
Filii Jephlal: Phosech, et Chamaal, el Asoth : genuit Asel.
bi filii Jepblat. Porro Asel sex filii fuerunt his nominibus , Ezri-i
Porro filii Somer : Ahi, et Roaga, et Jaba, et cam, Bocru, Ismael, Saria, Obadia, et Anan. Omnes
Aram, hi filii Ascl.
Filii autem Helera fratris ejus : Supha et Jemna , Filii autem Esec frairis ejus, Ulam primogenitus,
et Selles, et Amal. ct Us secundus, et Eliphalet leriius.
°
Filii Supha: Sue, Arnaphed, ct Sual, el Beri, Fueruntque filiiUIam viri robustissimi, et magno
et Jamra, Bosor, et Od, et Samma, el Salusa, et Je- robore tendenies arcum : et mulios habentes filios
tliran, et Bera. ac ncpotes, c usquc ad ccntuin quintiuaginta.
Filii Jclher : Jephone, el Phaspha , el Ara. Omncs hi, filii Benjamin.
Filii auiem Olla : Aree, et Anicl, ct Resia. \Cap. IX.] Universus ergo Israel dinumeratus esl,
Omnes hi filii Aser, principes coguaiionum, elecli el stimma eorum scripta esl in libro Regum Israel ,
atque fortissimi duces ducum. ctJuda.
Numertis autem eorum xtaiis, qux apta esset ad Translaii [ue sunt in Babylonem propter deliclum
bellum , viginti sex millia. ., suura.
[Cap. VIII.] Benjamin aulem genuit Bale primo- ]D Qui aulem habitaverunt primi in possessionibus,
gcniium siium , Asbal secunduin , cl in urbibus suis : Isracl, et Sacerdotcs, et Levilsc,
Ahoratertium, Nuhaa quarlum.ci Rapha quinlum. ct Nalhinxi.
Fuerunlque filii Bale, Addar, et Gera, et Abiud , Commornli sunt in Jerusalem dc filiis Juda, et de
Abisue quoque et Nooman, et Ahoe, sed el Gera, et filiis Uenjamin, defiliisquoque Ephraim.elManasse.
Sephuphan, et Uram. Olhei lilius Ammiud , filii Arari, filii Orarai, filii
Hi sunt filii Aod, principes cognationum habilan- Bonni, dc filiis Phares filii Juda.
tium in Gabaa, qui translali sunl in Manaath. El de Siloni ; Asaia priraogenilus, et filii ejus.
Nooman autem , et Achia , et Gera ipse transtulit Dc filiis autem Zara : Jeuel, el fratres eorura ,
eos, el genuilOza, et Ahiud. scxcenli nonnginia.
n Pro Arnaphed, inHebrxo Arnapher Almolh genuil Zamri; quod exscriptorum vilio pro-
legimuscum
resch in fine. Proclivi vero librariorum lapsu "i scri- iluxit. MART.
bilur loco T, id csl, resch pro dalelh. MART. c Idem dicendum de verbo millia hic addito in
— Originales libri omnes , ne Gr.c<o quidem , et Latinis codicibus : quia absiirdum est et alienum a
Vulgato Interprete exceptis, per r legunt Arnapher. Scripturx sensu, dicere Ulam lmbuisse nepoles,
b Exemplaria Canonis his posuerunt nomen Al- usque ad centum quinqitagintu millia. MART.
molh, sic enim legunt: Et Joada genuil Almoth, et
*5S9 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 13i0
Porro dc filiis Benjamin : Salo filius Mosollam, A A rum , qui in cxedris morabanlur, ut die ac nocle
filii Odvia, filii Asana : jugiier suo minislerio deservirent.
El Jobnnia filius Jeroam , el Ela fiiius Ozi, filii Capita Levitarum, per familias suas principes,
Mochori, et Mosollam filius Saphalise, filii Rauel, manseruiii in Jerusalem.
lilii Jebanix : In Gubaon autem commorati suut, paier Gabaon
Et fratres eoruni per familias suns, nongeuti Jaiel, elnomen a uxorisejus Maaclia.
quinqtinginla sex. Filius primogenilus ejus Abdon, et Sur, et Cis, et
Oinnes bi, principes coguaiionum per domos pa- Baal, el Ner, et Nadab, Gedor quoque , et Ahio , et
Irum suorum. Zacbarias, et Macellotb.
De saccrdotibus autem:Jedaia, Joiarib, el Jachin : Porro Macelloth genuit Semmam:
Azarias quoque filius Helcix , hlii Mosollam , filii (sti habilaverunt e regione fratram suorurn in Je-
Sadoc, filii Maraiolh, (ilii Abilob, ponlilex domus rusalem, cum fratribus suis.
Dei. Ner aulem genuit Cis: el Cis genuil Sanl, et Saul
Porro Adaias , filius Jeroam, filii Phasur, filii gennit Jonatban, el Melchisue,et Abinadab,et Esbaal.
Melcbise : Filius auteinJoualhan, Meribaal, et Meribaal ge-
Et Masaia filius Adiel, filii Jezra, fiiii Mosollam , nuit Micha,
filii Mosollamilh, filii Enimer. Porro lilii Micha, Phithon, el Mclech, et Thara.
Fralres quoque eortim principes per familias suas, Abaz autem genuit Jara , et Jara genuit Almoth,
mille seplingenii sexaginta, foriissimi robore ad fa- ct Azmolh, et Zamri, Zamri atilem genuit Mosa.
cicndum optts miuisterii in domo Dei. ..„ Mosa vero genuit Banaa, cujus filius Haphaia, gc-
De Levilis antem : Semcia (ilius Assub, lilii Ezri- * nuit Elasa, de quo orius ost Asel.
cam, filii Asebia, de filiis Merari. Porro Asel sex filios habuit his nominibus, Ezri-
Bacbacar quoque carpeuiarius, et Galal, et Ma- cam, Bocru, Ismahel, Saria, Obdia, Anan. lli sunt
lliania filius Micha, lilii Zechri, filii Asaph : filii Asel.
ElObdia filius Semeiau, lilii Galal, (ilii Iditbun : |C«p. X.] Philisthjm autem pugnabanl contra Is-
El Barachia filius Asa , filii Elcana , qui habilavit rael , fugerunlque viri Israel Palxslhinos, et ceci-
in ntiiis Netophaii. dcrunt vulnerali in monteGelbce.
Janilorcs aiitein : Sellum , et Accub , et Telmon, Ciimque appropinquassent Philislhxi persequcn-
et Abiman , et frnter eorum Sellum princeps : les Saul, ct lilios ejus, percusseruiii Jonalhan , et
Usquc ad illud tempus: in porta regis ad orientem, Abinadab, et Melchisue, lilios Saul.
observubant per vices suas de (iliis Levi. Et aggravatum est prxlium conira Saul, invcne-
Sellum vero filius Core, filii Abiasaph, filii Core, runlque eiim sngittarii, et vulneraveruiii jnculis.
ciiin fratribus suis , ct domo patris sui, hi sunt Co- Et dixit Saul ad armigerum suuni: Evagina gla-
litx supcr opera ministcrii, custodes veslibulorum dium tuum, et interfice me : ne forle veniant iu-
labemnculi, et familix corum pcr vices casirorum circumcisi isti, el illudant milii.
Domini ciistodienle-; inlroiium. Noluit autem armiger ejus hoc facere, timore
1'hinees autem filius Eleazari, erat dux enruro perlerrilus:
coiara Dnmino. Arripuit ergo Saul ensem, el irruil in cum.
Porro Zacharias hiius Mosollamia, janitor porlx Qubclcum vidissel armiger ejus , videlicel mor-
tabernaculi tcsiimonri. ( lumn esse Saul, irruit eiiam ipse iu gladium suum,
G
Omiies hi electi in ostiarios per portas, duccnti et moriuus est.
duodecim : el descripti in villis propriis : qnos con- Interiil ergo Saul, et tres filii ejus, et omnis do-
siilueruiit David, el Samuef Yidens, in fide sua, tam mus illius pariier coucidii.
ipsns, quam filios corum , in ostiis doinus Domini, Quod cum vidissent viri lsrael, qui babitabant in
et in lubernaculo, vicibus suis. campesiribus, fngerunt: et Saul ac (iliis cjus nvor-
Per quaiuor ventos eranl ostiarii: id est ad luis; deretiqucrunl urbes suas , et huc illucque di-
Orienlem , et ad Occidentem , et ad Aqullonem , et spcrsi sunl:
ad Auslrum. Veneruntque Pbilislhim , ef babiiavcrunt in eis.
Fratres auiem eorum in viculis morabantur, et Die igilur allcro deiralienlcs Philislhim spolia
veniebant in Sabbaiis suis de tempore usque ad cxsorum , invenerunt Saul, cl filios ejus jaccnies
lcmptis. in monie Gelboe,
Ilis (|uatuor Levitis creditus eral omnis numerus Cuinquc spoliassent cum , et amputassenl caruit
jaiiitoruin, el eiant super exedras, cl ihcsauros do- armisque nudassent , mii-erunt in lerram suam , ut
mus Doiniui. circumferrelur, et ostenderelur idolorum lemplis,
Per gyrum quoque templi Domini morabantur in et populis:
cuslodiis suis : ut cum tempus fuisset, ipsi maue Anna autem ejus consecraverunt in fano Dei sui,
aperirent fores. et caput affixerunt in templo Dagon.
Dc horuni gericre cranl el super vasa minislerii: Hoc cuni audisserit viri Jabes Galaad, omniascili-
ad iiumerum enim iuferebnniur vasa , et eifereban- •fjcet qux Pliilisihim recerani super Saul, cousune-
liir. u xerunt virorum fortium , et tulerunt cada-
singuli
De ipsis, ct qui credila habebant uiensilia san- vera Saul et liliorum ejus :
ctuarii, prxerant similx, ctvino, et oleo, et thuri, Allulerunlqiie ea in Jabes, el Sepelierunt ossa co-
et arnmatibus. rum subler quercum, qux erat in Jabes, et jejuna-
Filii autem sacerdotum unguenla ex aromatibus verunt seplem diebus.
conliciebanl. Moriuus est ergo Saul propter itiiquilates suas,
Et Mathalhias Leviles primogenitus Sellum Co- eo quod prxvaricatus Sii mandaturo Domini quod
ritse, prxfeclus crat eorum quse in sarlngine frige- pra'ceperat, et ndn custodicrit illud : sed insuper
banlur. eiiam pythonissam consuluerit, nec speraverit in
Porro de filiis Caath fratribns eorum, super pnnes Domino: propter quod interfecit eum , ct translulit
erant proposilionis, ut seniper novos per singula regnum cius ud David filium lsai.
sabbala prxpararent. \Cap. Congregatus est igitur omnis lsrael ad
xr.J
Hi sunl principes canlorum per familias Levita- David in Hebfori, diceris :
* Minus igitur recle quidam Hebrxi codiccs prsc- admodum ct Hieronymus lcgit; et plerique alii
ferunt, innx sororis ejut, proirWN , uxoris, quem- omrics Interpretes reddunt.
1341 VERBA DIERUM. 1342
Os tuum sumus, et caro tua. Heri quoque, et nu A Absif ut in conspectu Dei mei hoc faciara, el san-
diuslertius , cuin adhuc regnaret Saul, lu eras qui guinem virorum istorum bibam, quia in pcriculo
cducebas, et iniroducehas lsrael : nuimarum suarum altulcruiil mihi aquam. El oh
Tibi enim dixit Dominus Deus tuus : Tu pasces hanc causam noiuit bibere.
populum meum lsrael, ct tu cris princeps supei Ilxc fecerunt tres robuslissimi.
eum. Ahisai quoquc frater Joab ipse erat princeps
Yenerunt ergo omnes majores natu Israel nd re> triimv, et ipselevavii haslam suain conira trecenins
1'em in Ilcbron, cl iniit David cum eis foedus coram vulneratos,e el ipse efat inler tres nnminatissinms,
Domino : inler tres secuntlos inclyius, et princeps eoriim :
Unxemnlque eum regem super Israel, juxla ser- Verumlamen usque ad tres primos non pervc-
monem Domini, quem loculus est in inanu Snmuel, nerat.
Abiit qnoque David , cl omnis Israel, in Jerusa- Banaias filius Joiadx viri robustissimi, qui multa
lcm. llxc est Jebus , qui erant Jcbusxi habitatorei opera perpe.raral, de Cab^eel:
tcrrx. Ipse percussil duos Ariel Moab, et ipse dcscendil,
Dixeruntnue qui habitabant in Jebus ad David: cl interlecit leonem in niedia cisterna lemporc nivis.
Non ingrcdieris huc. Ei ipse percussit virum ^Egyptium, cnjus siaiuta
Porro David cepit arcem Sion , qux est civilas erat quini|ue cubiiorum , et habebat lanceaoi ut
David, dixitque : liciatorium texcntium.
Omnis qui percusseril Jebirsxum in primis, cril Descendit igitur ad eum cum virga, el rapuit ha-
princeps et dux. n stani, quam lenebat raaiiu , et interfecit euiii hasta
Asccndit igilur primus Joab filius Safvise , et fa- sua.
ctus esl princeps. Hxcfecit Banaias filius Joindx, qu: cral intcr (res
Habilavit auicm David in nrce, et idcirco appcl- robusios, nominalissinrus, intcr triginta priinus,
luta cst civiias David. verumtamen ad lies usque nnn pcrvenerat:
jEdificavitcjue urbem in circuitu a Mello usqtie ad Posuil autem eiim David ad auriculam suam.
gyrum, Jnab autem reliqua urbis exstruxit. Porro forlissimi in exercilu, Asael frafcr Jnab,
Proliciebatque David vadens ct crescens, et Do- et Eleanan filius pairui ejus de Bcih-Lcem, Sem-
minus excrcituum crat cum eo. moih Arorites, llelles Pballonitcs, Ira lilius Acces
111principes virorum fortium David, qui adjuve- Tbecuiies, Abiczer Anathotbites, Snbbochai A.-othi-
runt eum , ut rex fieret supcr omnem Israel, juxla tes, Hai Ahohiles, Marai Netophaibiics, Hclcd fitius
vcrhuin Domini, quod lociilus cst ad Israel. Baana Nelophnlliitcs, Etbai filius Ribai de Gabnalh
El iste numerus robustorum David : filiorum Benjamin, Banaia Pbaratonifes, UrideTor-
Jcsbaam (ilius Acliamoni princeps inter triginta : rente Gaas, Abiel Arabalhiies, Azmoth Bauramitcs,
iste levivit hastam suam super irccentos vulneratos Eliaba Salaboniles.
una vice. Filii Asom Genozitis, Jonnthan filius Sega Ara-
El post cum Eleazar filius patrui ejus Ahohiies, riles, Ahiam filius Sachar Ararites, Eliplial filiiis
qui eral inter trcs potentes. lUc fuit cum David a in Ur, Epher Mecharathites, Abia Pheloniles, Asro
Apbesdomim [A(.Phcsdonii],quandoPhilisthiin con- Charmeliies, Noorai filius Azbi, Jocl fraler Naihan,
gregaii sunt ad locum illum in prxlium, ei erat ager Mnbnr. filius Agarai. Selec Aiiimoniies, Noorai Be-
rcgionis illius pleniis Iiordeo, fugeratque populus a C roihites armiger Joab lilii Safvix. Ira Jeibrxus, Ga-
facic Philislhinnrum. reb Jctbrxus, Urias Hetihxus, Zabad lilius Ooli,
b Hi sieterunt in medio agri, et dcfenderunt eum. Adina filius Seza Rubcniies princcps Rirbeniinrum,
Cumque percussissent Pliilisihxos, dedit Doini- ct cinn co triginla : Hanan fitius Maacba, et Josa-
iuts salulem magnam populo suo. phat Malhanites, Ozia Aslaroihil.es, Sainiiia ct Jaicl
Desceiiderunt autem trcs de triginta principibus iilii Ilolham Aroriles, .Jedicl filius Samri, ot Joha
ad peirain , in qua erat David, ad spcluncam Odot- frater ejns Thosaiies, Eliel Mauniites, ci Jeiihat, ct
lam qtiando Philisthim fueranl castrametati in valle Josaia filii Elnaem, ct Jeihma Moabiies, Eliel, et
Raphaim. Obcb, ei Jasiel de Masobia.
Porro David erat in prxsidio, et statio Philisthi- [Cap. XH.J Hi quoque venerunl ad David in Sicc-
noruni in Beih-Leem. leg ciim adhuc fugcret Saul filium Cis, qui erant for-
Desidcravit igitur David, et dixit: 0 si quis daret tissimi ct egregii pugnaiorcs, tendentes arciiin, et
mibi nquam de cislerna Beth-Leem , qux cst in utraipie manu fuudis snxa et jncienles et dirigcntcs
porla. sagittns : de frntribus Saul ex Beiijainiii.
Tres ergo isii per media caslra Pbitisihinorum Princei s Ahiczer, et Joas, filii Samaa, Gahaalhi
peirexcruut, et bauserunt aqunm de cisierna Bcih- lcs, ei Jaziel et Phallet lilii Azmoih, et Baracha, c
Lcem, ijux eral in porta , el allulerunt ad David til Jcu Anatliotites.
bib'ret: Samaias qttoque Gabaonilcs forlissimus inter tii
Qui noluit, sed magis libavit illam Domino, di- giuta et super triginta.
ccns: D Jcremias, et Jeziel, el Jolianan, et Jezbad Gade
n Sic legunt omnes mss. Cnmexemplnribus Cano- brxus hic loci; sed libro secundo Sarauelis v. 12
nis Hebraicx vcrilatis. Editi in Phesdomim juxta eamdem histOriam , sive eamdein sententiam legil
Hebrxum, D'OT CS3.Baphas dammim. MART. in singulari. Unde Auclor Quxst. Hebraicarum in
b Restituimus pltirium numero , Hi steterunt, et Paralipomenon ila docet : Steterunt in medio agri,
defenderunt, et mox percussissent ad llcbrai tcxtus, ct eum defenderunl, David scilicet et Eleazar. Hoc in
et Latinorum quot vidimus codicum fidem. Auctor Paralipomenon : In Regum vero singulariler ponitur,
quoque Hebraicarum Quxstionum in hunc lihrum ut regis fortiiudo monstretur. Nos uirobique exempla-
ab ipso laudatus Marliarixo ila legit, causamque ria mss. versionis Hieronymiaux scculi sumus.
addil cur, in Regum libris singulariler ponilur, ut MART.
regis fortitudo monstrelur. Ad hxc probabilius longe c In mss. Regio el duobus S. Germani a Pratis ,
est, superiori proxime versu nomen Semma, sCriba- ac in utroque Canone Hebraicx veriialis , casus est
rum ineuria in ipso archetypo prxtermissum. Mar- absolutus. Inler tres secundus inclytus. MART.
lian. tamen esuis aliquot mss. rainori niimcro po- —Vocem primos Hebrxus textus non liabet, sed
suit, Hic stetit, defendit, elc. tantum Ki vh rwbm~Tf\., Verumtamen usque ad
— iu singulari legunt ista mss. codices, edili au-
tem in plurali, Hi steterunl defenderunt, eic. tres , sivc tertios, non pervenit: Grxcus quoque x«t
Pluralem quoquc in verbis numerum relinet llc- eoo»TWV T/31WV ouz fip^iXO.
1343 S. IHERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 1341
rothitcs, Eluzai ct Jcrimulh, ct Bnalia. et Samaria, A fortissimi robore, viri nominaii in cognalionibus
ct Saphaiia Aruphites. Elcana, ct Jcsia, et Azrael, tuis.
ct Joezer, el Jesbaam de Carchim : Et ex dimidia tribu Manasse, decem el oclo mil-
Jocla quoquc, ct Zabndia, lilii Jcrnam de Ge- lia, singnli per nomiiia sua venerunl ul coiislilue-
dor. renl rcgein David.
Sed et de Gaddi transfugerunt ad David, cum la- De liliisquoquelssachar viri erudili, qui noveranl
tcret in deserto, viri robustissimi, el pugnatores op- singula tempora ad pnccipieiidum quid fnccre dc-
timi, lenenies clypeum et haslam : facies eorum bcret Israel, principes diiccnii:
<|uasi facies leonis, etveloces quasi caprex in mon- Omnis autem rcliqua tribus, corum consilium sc-
libns, qucbatiir.
Ezer princeps, Obdias secundus, Eliab lertins, Porro dc Zabulon qui egredicbantur ad prxlium,
Masmana quarius, Jcremias quiuius, Eihi sexius, ct siabanl in acic insirucli armis bellicis, quiiiqua-
Elicl septimus, Jobanan octavus, Elzcbad nonus, Jc- ginta millia veneruni b in auxiliura, non in corde
rcmias decimus. Macbbanai iindecimus. duplici.
lli de filiis Gad principes cscrcitus : novissinuis Ei de Nephlhali, principcs mille : el cum cis in-
ccnium milililms prxerat, et maximus, mille. slrucii clypeo cl hasta, lriginta,ct septem inillia.
Isli sunt qui Iransicrunt Jordanem mcnse primo, De Dan etiani prxparati ad prxlium, viginti oclo
quando inundarc consuevii super ripas suas :et om- millia scxcenli.
ncs fugaverunl quimorabnniur in vallibtis ad oricn- Ei de Aser cgredienles ad pugnam, et in acie
Inlcin plagam, et occidenlalern. -„ prnvocantes, quadragiiita millia.
Veoerunl autem ct de Benjamin, et de Juda, ad "B Trans Jnrdnncm auteni de liliis Ruben, cldcGail,
prxsidium in quo morabalur David. cidimidia parte trihiis Manasse, instrticii armis bel-
Egressusque est Davidobviam eis, et ait : licis, cc.ninm viginti miliia.
Si pacifice venisiis ad iiie.ut au\ilieminimibi, cor Omnes istiviri bcllatorcs cxpedili ad piignaiidum,
inciim jungatur vohis : si aulem insidiamini mihi corde pcrfeclo venerunt in llebron, ut consiitucrent
pro adversariis meis, cum ego iniquitnlem in mani- rcgcm Davidsuner universuin Israel;
bus meis non habeani, videat Deus pitrum nostro- Sed ct onines reliqui ex 4srael, uno cordeerant,
rum, el judicet. ut rex lierct David.
Spiritusvero induil Amasai principeminter triginta Fueruntque ibi apud Davidtribus dicbus cnmedcn-
ci ail : tcs el bibcntes. Prseparaverant enim eis fralres sui.
Tni sumus, o David, ct tecum, filii Isahpax, pax Scd et qui juxia eos eram, usque ad Issachar, ct
libi, et pax adjutoribus luis. Te enira adjuvat Deus Zabulon, ct Ncpliilialiafferebant panes in asinis, et
tuus. camelis, ct mulis et bobus, ad vescendum : farinam,
Suscepit ergo eos David, et constituit principcs palaibas, uvam passam, vinuin, oleum, boves, aric-
turmx. les ad omneiii copiam. Gaudium quippe erat in
Porro de Manasse transfugerunt ad David, quando Israel.
veniebat cumPhilistbim adversusSaul,ut pugnarct: [Cap. XIII.J Iniit atitcm consilium David cum Iri-
Et non dimicavil cum eis, quia, inito consilio, bunis, et ceiiiurionibus, ct universis principibus, ct
remiscrunt eiiin principes Philisihinor.ini, diccnies: ait ad omnem cceluui Isracl:
Periculo capilis noslri reverteltir ad dominuin G ( Si placet vobis, ct n Domino Deo nostro cgredilur
suum Saiil. scrmo, quem loquor : millamus ad fratrcs uoslros
Quando igitur rcversus est in Siccleg, fugerunt" ad rcliquos in universas regiones lsracl, et ad Sacerdo-
eiiin de Manasse, Ednas et Jozabad.et Jediel, ct lcs, ct Levitas, qui liabilani in suburbanis urbium,
Michacl, ct Jozabad, et Eliu, el Salathi, priucipcs ut coiigregcnlur ad nos, ct reducamus arcam Dei
millium in Manasse. nostri ad nos : non enim rcquisiviraus eam in die-
Hi prxbuerunt auxilium David adversus latrun- bus Saul.
culos ; omnes enim erant viri foriissirai, et facli Et respondit universa multiludo, ut ita fieret :
sunt principes in excrcitu. placuerat enim sermo omni populo.
Sccl ct per singulos dies veniebant ad David ad Congregavit ergo David cunctum Israel, a Sior
muiliandum ei, usque dum iieret graudis numerus,• <&£ypti, usque dum ingrcdiaris Emalh, ul adduce-
quasi excrcitus Dei. ret urcam Dei de CariauYJarim.
Istc quoquc est numerus principum exercilus.qui i El ascendii David, ct omnis vir Israel, ad collem
vcnernnt ad David, cum csset in llcbron, ut trans- Cariath-Jariin, qui cst in Jmla, nt afferret inde nr-
IVrrenl regnumSaiil ad ciim, juxia verbum Domini. cani Domini Dei, sedcntes snper chcrubiin, uhi \\\-
Filii Juda ponanlcs clypeum ct hastam, scx inil- vocaluni e>t nomen ejus.
lia ociiugcnti expediti ad prxlium. Iinposuerunique arcam Dei super plausirum no-
De filiis Simcon, virorum fortissimorum ad pu- vnm, de Domo Ahinadab :
gnandum, seplem raillia centum. Oza autein, et fratcr ejus, minabant plausiriim.
I) filiis Lcvi, quaiuor millia sexccnli. JJ Porro David, et universus Israel, ludebant co-
Jninda qtioque princeps de stirpe Aaron, el cuml ram Dco omni virluie in canticis, ct in cilhaiis, ct
co tria millia septingculi. psaltcriis, et tympanis, ct cynibalis, ct lubis.
Sadoc ciiam puer egregix indolis, el domus patriss Cuni aulem pervenissenl ad Aream Chidon, le-
cjus principcs viginii duo. lcndii Oza inanum suam, ul snsientarct arcam : bos
De liliis auieni licnjamin fraliibus Saul tria mil- quippc lasciviens paululum inclinaverat eam.
lia : magna enim pars corum adhuc Sdpjebaiur do- Iraius csl iiaquc Doininus contra Ozani, et per-
muin Suil: cussit eum, eo quod tcligisset arcam : ct raortuus
Porro de filiis Ephraim viginti millia oclingcnli,, csl ibi coram Domino.
n Addunt bocloco cdili libri post vcrhum Michael,
!, et melioris notx mss. habent.
ct Ednas. Colbcrlinus ms.Anicicns. legit, etMichael,
I, b Hebrxus vero textus habel TRjS, qnod proprie
U significat, ad instruendam aciem. Videlur auiem llic-
cl Nas, ct Jozabnd. Hoc vero id est, et Nas, sive et
3. ronymus, et antc Hicronyinum, Septuaginia in co
Edna*, abest in Ilebrxo, inque caicris niss. Lalinis.
MART. ob oculos hnbcbant exemplnri legisse Tryb,
— Quod hic intcrserunl Vulgati codiccs, sive re- 3' quod est m auxilium : altera t littcriila, aique ea 1
cl quod
pclunt nomen Ednas, nequc Hebrxus, ncqiie '.e perquam simili perraulala.
Cnecus texlus, nec dcnique veieres Hieronymiani, i»
1315 VERBA DIERUM. 1546
Conlrislalusque est David, eo quod divisisset Do- A Necnon et filios Aaron, et Leviias.
minus Ozam : Dc filiis Mcrari, Asaia princeps, et fralres ejus
Vocavilque locuin illum : Divisio Oza, usque in ducenli vigiuii.
prxsenlem dietn. De filiis Gcrsom, Joel princeps, el fralres cjus
Et limuit Deum lunc temporis, dicens : Quomodo cenlum triginta viginti.
possum ad me introducere arcam Dei ? De filiis Gersoni, Joel princcps, el fratres cjus
Et ob hanc causam non eam addnxit nd se, hoc centum Irigiuta.
est in civiiatem David.sed avcrtit in domum Obede- De liliis Elisaphan, Semeias princeps, ct^iratjes;
dom Gettlixi. ejus dttcenti.
Mansit ergo arca Dei in domo Obededom tribus De filiis Hebron, Eliel princcps, et fralres ejus oc-
mensihus: toginta.
Et benedixit Dominus domui ejus, et oranibus De fiiiis Ozid, Aminadab princeps, et fratres ejus
qux habcbat. ceiitum duodccim.
[Cap. XIV.] Misit quoque Iliram rex Tyri nuntios Vocavitquc David Sadoc et Abialliar Sacerdotes,
ad David, et ligna cedriua, et Leviias, Uriel, Asaiam, Joel, Semeiam, Eliel et
etarlificesparietum, lignorumqite : ut xdificarcnt Aminadab :
ei donium. Et dixit ad eos : Vos qui esiis principes familiarum
Cognovitque David quod confirmassct eum Domi- Levilicarum, saiiciificainiiii cuin fratribus vcslris, et
nus in regem super Israel, et sublevatum esset rc- nflerie arcam Doinini Dci Israel, ad locum, qui ei
gnum suum supcr populum ejus Israel. prxparaius csi :
Accepit quoque David ulias uxores in Jerusalem : " Ne ut a principio, quia non eratis prxsenles, per-
genuitque filios, et lilias. cussit nos Dotninus : sic et nuiic fiai, illicilum quid
Et hxc nomina eorum, qui nati sunt ei in Jcru- nobis agcntibiis.
snlem : Samua, etSobub, Nuthan, etSalomon, Jebar, Sanctificati sunt ergo sacerdoies, et Levitx, ut
clElisua, el Eliphalct, Noga quoque, et Naplieg, cl portarent arcain Dnmiiii Dei lsracl.
Japliic, Elisama, ct Buliada, ci Elipbalet. Et lulciuiil lilii Levi arcam Dei, sicul prxceperat
Audientes autcra Philislhim co quod unctus essei Moses juxta verbuin Domini, humeris suis, in ve-
David in regem superunivcrsumlsrael, ascendcrunl ciibus.
oinnes ut quxrerent eum : Dixilque David principibus Leviiarum, ut consii-
Quod cum audisset David, egrcssus est obviam tucreiit de fratribiis suis cantores in organis musi-
eis. corum, nablis videlicei, et lyris, et cymbalis, ul re-
Porro Philisthim vcnicnles, diffusi sunl in Vulle sonaret in excclsis sonitus Ixiiiix.
-Raphaim. Conslituerunique Levitas: Eman filiuin Joel, ct
Consuluilquc David Doininum, dicens : de fratribus ejus, Asaph filiuiii Bnrachix :
Si ascendam ad Pbilisthxos, ct si tradcs eos in De filiis vero Merari fratribus eortiui, Etlian (i-
inniiii mea ? liuni Casaix.
El dixit ei Dominus : Ascende, ct tradam eos in El cum eis fratres eorum : in seciindo Ordinc, Za-
nianti ttia. chariam, et Ben, et Jazicl, et Semiramolh, cl Jabiel,
Cumqiic illi ascendissent in Baal-Pharasim, per- ct Ani, Eliab , ct Benaiam, et Maasinm, et Matha-
cussil eos ibi David, et dixit : C thiam, et Eliphalu , et Maccniam , ct Obededon, ct
DivisitDcus inimicos meos pcr manum mcam,sic- Jeiel, janitores.
ul dividiinlur aqux: Porro canlores, Emaii, Asaph, ct Ethan, in cym-
Etidcirco vocatum cstnoracn illius loci Baal-Pha- balis scneis concrepantes.
rasim. Zacharias autem , et Oziel, ct Semiramotli, et
Dereliqueruntque ibi deos suos, qtios David jtts- Jahiel, et Aui, et Eliab , el Maasias , el Banaias, in
sit exuri. nablis arcana cantabant.
Alia ciiam vice Philisihim irrucrunt, et diflusi Porro Mathalliias , ct Eliphalu , ct Macenias , cl
sunt in vallc. Obcdedon, et Jciel, et Ozaziu, in citharis pro octava
Consuluitque rursum David Dcum, el dixit ei canebanl a emvtziov.
Dcus : Cbonenias autcm princeps Leviiarum , propheti.e
Non ascendas post eos, recede ab eis, el vcnies prxcrai, ad prxcinendam melodiam : erat quippc
conira illos ex adverso pyrorum. valde sapiens.
Ciimque audieris soniiiun gradicntis in cacumine Et Barachias, ct Elcana, jnnitores arcx.
pyrorum, tunc egredieris ad hellum. Porro Sebenias, et Josaphat, ct Naihanacl, et
Egrcssus cst cniin Deus anle le, ut percutiat cas- Amasai, ei Zacbarias , el Bannias, ct Eliezer, sa-
Ira Pliilisthim. ccrdotcs, clangchani tnbis coram arcn Dii.
Fccit crgo David sicul prxceperat ei Deus, et Et Obedcdom, ct Jebias, erant janilores arcx :
percussit c.isira Pliilisthiuorum, de Gabaon usque Igiiur David, el omnes niajores nalu Israel, et tri-
Gnzera. _ buni, ieruiit ad deportandam arcam fcoderis Doniini
"
Diviilgaliinique cst nomcii David in universis rc- de domo Ohedcdon, cum lxtiiia.
gionibus, cl Dominus dedit pavorcm cjus super oni- Ctimque adjuvisset Deus Levitas , qui portabant
nes gcntes. arcam lcederis Domini, immolubanlur scplcni tauri,
[Cap. XV.] Fecit quoque sibi domos in civitate et septeua arieics.
David : ct xdificavit locuui arcx Dei, tetenditque ei Porro David erutindiilusstoln hyssina , et universi
tabcrunculum. Levitx, qui ponabant arcam, cantorcsquc, ct Clio-
iiinc dixit David : lllicitum esl ui n qiiocumquc nenins princeps propheiix inter canlores :
porietur arca Dei nisi a Levitis, quos elcgii Doininus David aulem iudutus eratetinm ephod lineo.
ad portandum eam, et ad ministrandum sibi usquc Universusque Israel deducebant arcam foederis
in xtcrnum. Domini in jubilo, el sonitu hucciux, et tuhis, et
Congregavilque universum I»rael in Jerusalem, cymbalis, el nablis, el citharis concrepantes.
ut aflerreiur arca Dei in locum suum, quctn prxpa- Cumque pervenisset arca foederis Domini usque ad
raverat ei. civiiatein David, Michol lilia Saul prospiciens per
Hebrxus habet rWnS lamnatseahh, quod Hiero- lerprelari imvuim, quod proprie triumphum, pal-
nymus legit Lamanasse procemio Conimentariorum in ni mque siguificat. MART.
Dnniclcin, ubi asserit hanc vocem Symmachum iu-
134? S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA, 1348
fencslrnm, yiditregem David sallantem atque luden- iA levate sacrificium, et venite in conspectu ejus:
tem, et dcspexit eutn in corde suo. et adorale Doniinumin decore sancto.
[Cap. XVI.J Attiilerunt igitur arcam Dei, el consli- Commoveatur a fncie ejus oinnis terra :
tueriiiit cam in medio labcrnncnli , qund letendcral ipsecnim fundavitorbem iininobilcm.
ci David : et oblulcrunt holocausla, et pacilica co- Lxtentur coali, et exsnltctierra:
rnm Deo. ct dicaut in naiionibus, Dominus regnavit.
Gumque complesset David offcrens bolocausta, et Tonet mare, et plenitudo ejus :
pacifica, benedixit populo in nomincDomini. cxsultentagri, et omnia qucein eis sunt.
Et divisit universis pcr singulos, a viro usque ad Tunc laudabunt ligna saltus coram Domino :
rnulierem lortam panis, et partcin assie carnis bu- quia venit judicore lerram.
biilx, et frixam oleo similam. Confitemiui Domino, quoniam bonus :
Consiituitqiie coram arca Doinini de l.cviiis , qtti quoniam in xternum inisericordia ejus.
ministrarent, et recordarentnr operum ejus, ct glo- Et dicite : Snlva nos, Deus salvator noster,
rifiearent, atque laudarcnt Dorainum Deiiin lsracl : et co.ngpeganos, et crue de genlibus :
Asnpli principem , ct sccundtun ejus Zachaiiaui : tt conlileamur nomini snnclo luo,
Porro Jaiel, etSemiramoih, et Jehicl, et Mathj- et exsuliemus in carininibus tuis.
thiani, et Eliab , et Bnnaian, et Obededom , cl Jeiel Bcnedicius Domiims Dens Israel ab xterno usque
supcrorgana psalterii, cl lyras ; in xiernum :
-Asapb autem, ut cynibalis personaret. ct dica,tomnis populus :
Banaiam vero el Jaziel sicerdotes, cancre tuba .R Amen,c et liymnum \Al. byninusj Domino.
'
jugiier coram arca fcederis Domini. Derelii|iiit ilaque ibi corain arca fcederis Domini,
In illo die fcc.it David principein ad confitendum Asaph et fratres ejus, ul niinistrarent in conspectu
Dmnino Asapli, et fraires ejus. arcxjugiler, pcr singulos dies, el vices suas.
Coufitcmini Domino, et invocatc nomen ejus : Porro Obededom. el IVatresejus sexngirrta oclo:
»
notas facite in populis adinventioiics CJIIS. Et Obededom filium IJiihun, et Asa consiiliiit jn-
Caniate ei, el psalliie ei : nitores.
nairale omnia mirabilia ejus. Sadoc auiem sacerdotem, el fratres ejns saceido-
Laudate nomen sanctumcju* : tcs, corain tabernaculo Domini in cxcelso, quod
lauelurcor qiixieniium Dominiim. crat in Gabaon :
Quxrilc Doininum, et virliitcm cjus : Ui offerreniliolocnusla Domino snper altare holo-
quxrite faciem ejus scmper, cautomalis jugiler, mane el vespcre, juxla oinuia qux
Recordamini mirabiliuui cjus, qux fecit : scripia siini in lege Domini, quam prxcepil Israeli.
signorum illius \Al. tac. illiusj, et judiciorum oris Et posteum Eman, ct lditbuii, et retiquos electos
ejus. unumquemqiic vocabulo suoadconlilendum Domino:
Semen Israel servi ejus : Quoniam in xlernum misericordia cjus.
lilii Jacob electi ejtis, Eman quoque et Idithiui cancntes tuba, et qua-
Ipse Dominus Deus noster : lientes cymbala, et omnia musicorum orgnna, ad
in universa terra judicia ejus. canenduni Deo :
Rccordamini iu sempilernuiii pacii ejus : Filios auicm Idilhun fecil e.-se porlarios.
sermonis, qneui prxcepii in mille gcneraliones. C I Reversusque est omnispopiilus in domumsuam.et
Quem pepigit cum Abrabnni : David, ui benedicercl etiain domui suae.
cl juramciui illius cum Isaac. [Cnp. XVII.] CIIIIIaiitcni habilarel David in domo
Et consliiuil illud Jacob in prsecepliim : suu, dixit ad iNalhan prnphclam :
et Israel in pactuin sciiipitcrnum. Ecce ego habitabo in domo cedrina : arca aulcm
Diccns : Tibi dajjo terrnni Clianaan, fcederis Domini sub pellibus est.
funiculum hxieditntis vcstrx. Et aitNailmn ad David loinnia, qux in corde tuo
Cuui esscnt pauci numero, suul, fac : Deus enini leeum «st.
Parvi el coloni cjus. Igiturnocte illa faj:ius cst sermo Dei ad Naihan,
El Iransicrunt de gente in genlem , diceos :
clde regno ad populum altcrum. Vade, et loquerc David scrvo meo : Huc dicit
N.ondimisit quem(|uum calumniaii cos, Dominus :
sed increpuit pro eis reges. Nonxdificabis in niibi domiim ad habilanduni.
Nidite tangere clirislos meos : Neque enim mansi in doino, ex eo tempore quo
cl iu propbetis nieis noliic maliguari. eduxi Israel, usque ad banc diem ; sed fui sempcr
b Canlale Doniino omnis terra : ujuians loca tabeinaculi, cl in tcnloiio maneus ciim
aiinuiitiaie ex dicin dicm salulnrc cjus. omni Isracl.
Narrale in gentibus gloriam cjus : Numquid locuitis suin sallcm uni Judicum 'Isracl,
iu cuiictis populis mirabilia ejus. quiliuj prxceperam, ut pasccreni populiiin ineuni,
Quia magniis Dominus, et laudabilis nimis : p. et dixi : Quarc non xdilicasiis milii doinuni cedri-
ct liorribilis super omncs deos. nam ?
Omiies enim dii populorum idola : Nunc ilaque sic loqueris ad servura meum David :
Dominus autem ccelos fecit. Hivcdicil Dominus exerciluum :.Ego tuli te, cum in
Coufcssio cl magnificcntia coratn co : pascuis sequererisgregem, ut csscs dux populi mei
forlitudo et gaudium in loco ejus, Isrnel :
Afferte Domino, familix populorum, Et fui tecum quocumque perrexisti : et interfeci
alTerte Dominogloriam ct imperium. omnes inimicos luos coram le, feeique libi nomcn
Date Domino gloriam nomini ejus, quasi unius niagnorum, qui celebranlur in lerra.
a In Psalmorum libro , quem supra excudimus, i Hebfxus ulriusque libri lexlus variai, qux Crilici
uhi psalmi cv locum hic lenet, aliter sscpe legilur : ioca observant.
liic, nolas facile poputis cogitationes ejus : et tertio c Manuscripli aliquot, Amen et hymnus Domino.
ab liocversu, loquimini in universis mirabilibus ejus; Conferat lector studiosus psalmum litijus loci cuni
etc. Exsultate in nomine sancto ejus, atque his simi- eodem Camico, quod in Psalterio numeratur cv, ct
lia infra, qux tute conferendo aniuiadvertas. deinde cum xcvi invcniel profecto multa divcrsa
b Hic psalmus est xcvi in Psalterio juxta Ile- tam in Hebrxis, quam in Latinis cxemplaribus.
brxum. Passim vcro eliam isie ab snperius cxcusa MART. 4
ejtts iiucrprctaiione Hicronymiana discordat. Sedet
1349 VERBA DJERUM. 1530
Et dedi locum populo meo Israel : plantabilur, et A J lium prxhcrcl Adadezer rcgi Soba: sed et hujus
liabitabit in eo, et ultra non commovebilur ; percussil David viginli duo millia virorum.
Nec lilii iniquitatis alterent eos, sicut a principio, Et posuit miiitcs in Damasco, utSyria quoque ser-
ex diebus, qiiilius dedi judices populo meo Israel, virel sibi, et offcrrel munera. Adjuvitque eum Do-
et humiliavi universos inimicos tuos. ininus in cunctis, ad quse perrexerat.
Anuuntio ergo libi, quod xdificnturus sitdomum Tulit quoque David pliaretras aureas, quas hn-
tibi Dominus : buerant servi Adadezer, et attulit e.is in Jerusalcm.
Cumque impleveris dies tuos, ul vadas ad patres Necnon de Thebalh et Clmn, urbibus Adadezer,
tuos, susciiabn semtjn tuum post ie, quod erit de xris plurimum, dc quo fecit Salomou marc xreum,
liliis luis, et siabiliam regniim ejus. et colnmnas, et vasn xnea.
Ipse xdificabit mihi donitim, et firmabo solium Quod cum audissetThou rex Emath percussisso
ejus usque in xtcrnum. videlicel David omnem cxercitum Adadezer regis
Ego ero ei in pntrem, et ipse eril mihi in filium: Soba, misit Adurum filium suum ad regem Oavid, ut
et misericordiam meam non auferam ab eo, sicut postularct ab eo pacem, et congratularetur ci, eo
absluii ab eo qui aiite te luit. quod expugnasset et percussisset Adadezer: adver-
Et staluam eum in dnmo mea, el in regno meo, sarius quippe crat Thou Adadezer.
usquein sempitcrnura : et thronus ejus erit firmis- Sed el omnia vasa aurea, et argentea, et senea
simiis in perpetuum. consecravit D.ivid rcx Domino, cum argento et au-
Juxla omnia verba hxc, ct juxta universam vi- ro, quod tulerat ex universis gentibus, lam de Idu-
sionera isiam, sic locutus est Nathan ad Duvid. .n mxa, et Moab, et filiis Ammon, quam de Philislhim
Cumque venisset rex David, el sedissct coram "' etAmalec.
Domino, dixit : Abisai vero filius Snrvix percussit Edom invalle
Quis ego sum, Domine Deus, et qme domus mea, Salinarum, decem et octo millia.
ui prxsiares inihi lalia? Et constiiuil in Edom prxsidium, ut serviret
Sed et lioc parum visum esl in conspeclu luo, Idumsea David :
ideoque locuius es super domum servi lui etiam in Salvavitque Dorainus David in cunctis, ad quaj
fulurum. perrexerat.
Et lecisti me spectabilem super omnes homines, • Regnavit ergo David super universum Israel, et
Domine Deus. faciebat judicium atque justitiam cuncio populo suo.
Quid ulira addere potest David, cum iia glorifi- Porro Joab filius Sarvix erat super cxcrcitum, et
caveris servum tnum, et cognoveris eiira? Josnphat filius Ahilud a cnmmcntnriis.
Domine, propter Tamiilnm luuin juxta cor tuuni Sadoc autem filius Aliilob, ct Ahimelec Qlius Abia-
fecisii omnem magnificeiiiium hunc, et nota esse tbar, sacerdotes : elSusa, scriba.
voluisii universa magnalia. Banaias vero filitis Joiadx super Icgiones Chcre-
Domine, non esi similis lui; et non est alius Deus ihi, ct Pheleihi.
absque*ie, ex omuibus, quos audivimus auribus Porro filii David primi ad manum regis.
nostris. [Cap. XIX.J Accidit aulem.utmorerelur Naas rex
Quis enim cst alhis, ut populus luus lsrael, gens liliorinn Ammon, el regnaret filius ejus pro eo:
una in lerra, ad qunm perrcxit Dcus, ut liberarei, Dixitque Davit: Faciam misericordiam cum Anon
et facerci poptilum sibi, et mngnitudiue sua atquc 0( filio Nans : prsesiilil enim mihi pater ejus gra-
terroribtis ejiceret nntiones a fucie ejus, qucm .de liam.
^E.syptoliberarat ? Misitqtie David nuntios ad consolandum cum su-
Et posuisti populum lutim Israel libi in populiim per morie patris sui.
usque iu xternum, el lu, Domine, factus es Deus Qui cu.in pervenissent in lerram filiorum Ammon,
ejus. ut consolarcntiir Anon, dixerunt principcs liliorum
Nunc igilur, Domine, serino, qucm loculus cs Amnion ad Anon :
faniulo luo, et super domum cjus, coufirmelur in Tti forsitan putas, quod David honoris causa in
perpetuum, et fac sicul locutus cs. pairem luum miserit qui consoleniur le : nec animad-
Perinaneatque et magnificeior nomen tuum usque verlis, qnod ut exptoreni, et invesligent, ei scru-
iu senipit.ernum : ct dicalur : Dominus exerciliium lentur terram tuam, venerintad te scrvi ejus?
Dcus lsrael, et domus David servi cjus per.nanens Igiiur Anon pueros Duvid decalvavit, etrusii, ct
coram eo. pracidit iunicas eorum a uatibus usque ad pelcs,
Tu enim, Domine Deus meus, revelasii auriculam el dimisit cos.
scrvi lui, ut xdificarcs ej domum, el idcirco inve- Qui cum ahiissent, et boc niandasscnl David , mi-
nit scrvus tutis fiduciam, ut orelcoram te. sit in occursum corum (grandcm enim eoniumeliam
Nunc ergo, Domine, lu es Deus, ct loculus es susiinuerant) et prsrcepii, ut inanerent in Jericho ,
ad servmn tuum tanta benelicia. Et ccepisii benedi- doneccresceret barba eorum, ettunc reverterentur.
cere domui servi lui, iit sit semper corain le : tc Videnles autem filii Ammoii, quod injuriam fecis-
cnim. Doniine, benediceiile, bcnedicta erit in per- rvSetDJvid, tainAiion, quamrcliquus populus, mise-
petuuin. runt niille talenia argenli, ut condiicerenl sibi de
[Cap. XVlII.J!Factum cst autem post hxc, ut per- Mesopoiamia, etde Syria Maaclia, et de Soha, eur-
cuierct David Philislhim, ct humiliaret cos, et lol- rus et equites.
lerct Geth, el filias cjus, de manu Pbilistbim, per- Conduxeriuitque triginla duo millia curruum, et
cuieretque Moab, et liercnl Moabitse servi Davil, regem Maacba cum populo ejus. Qui cum venissent,
offerentes ei inunera. castrametati stint e regione Medaba.
tt
Eo tempore percussit David etiam Adadezer re- Filii quoque Ammoii congregati de urbibus suis ,
gem Sobi regionis Ematb, quando perrexit ut dila- venerunt ad bellum.
taret imperium siium nsque ad flumen Euphratcn. Quod cum audisset David, misit Joab, et omnem
Cepit crgo David mille quadrigas ejus, et septeui exercitum virorum forlium :
milia equiies, ac vigiuti inillia virorum pediium, Egressique filii Ammon , direxerunt aciem jnxti
subnervavilque omnes equos cunuum, excepiis portam civitatis : reges autem , qui ad auxilium ejus
ccntum quadiigis, quas reservavit sibi. venerant, separatim in agro steterunt.
Supervenit autcm etSyrus Damascenus, utauxi- Igitur Joab intelligens bellum ex adverso et post
a Ita mss. Latini codiccs. In Ilebrxo legimus hic; muel legalur Adadezer cum daleth. Gonsulc annola-
Adarczer cum resch iu medio ; cum in libris Sa- tioues noslras. MART.
1361 S. IHERONYMIDIVINA BIBLIOTIIECA. Ic52
tcrgum contra sc fieri, clegit viros foriissinos de A J Ilic blasphemavit Israel: ct percussil cum Jona-
universo Israel, ct perrexit conlra Syrum. than filius Samaa fralris Duvid.
Reliquam autem pnrtem populi dedit sub manu Ili sunt (ilii Itaplia in Gcih, qui ceciderunt in ma-
Abisai frutris sui, el pcrrexcrunt conira lilios Am- nu David ci scrvoruin ejus.
inon. [Cap. XXI.J Consurrexii autem Sainn conira Is-
Dixitque : Si vicerit mc Syrus, auxilio eris mibi; rael : et incilavil David, ul iiumernret Israel.
si nuicm supcravcrinl tc lilii Ammoii, ero libi in Dixitquc David ad Joab, ct ad principes populi :
prxsidium. Ite, et numernte Isrnel a Bcrsabee usque Dan : ct
Conforlnrc, etaganius viriliter pro populo noslro, aflerte inibi numerum ul sciam.
el pro urbibus Dci nostri. Dominus autcm, quod in Rcsponditquo Joab : Augent Domintis popultim
conspeciu suo bonum csl, facict. suum centupliim, qunin siinl; nonnc, domine mi rex,
Pcrrexit ergo Joab, et populus qui cum co cral, oiiines servi tuisunt? quarc hoc quxrit diniiiuus
contra Syriiin ad prxliuni : ct fugavit ens. meus, quod in peccatum reputeltir Isrueli ?
Porro lilii Ammon vidcntes quod fugisset Syrus, Sed sermo rcgis magis prxvaluii : egrcssusque est
ipsi quoquc fugerunt Abisai fralrem ejus, el ingressi Joab : et circuivit univcrsum Israel; cl reversus est
sunt civitalcm : Jcrusnlem :
Rcversusque csl ctiam Joab in Jertisalcm. Deditque David numerum corum, quos circumic-
Videns nutem Syrus quod cecidisset coram lsracl, rat, et inventus cst oinnis lsrael niiincriis : mille
misit nuntios, ct adduxit Syrum, qui ernt trans flu- millia et ccntum millia virorumcduccntiiim glndium:
viura : iR De Juda auiem b trcceuta septuaginta millia bella-
" torum :
Sophach auiem princeps militix Adadczer, erat
dux eorum. Nam Levi ct Benjnmin non nnmcravit : co qucd
Quod cuin iiiintiatum cssct David, congregavil uni- Jonb invitus exsequcrctor regis imperium
vcrsum Israel, et transivit Jordanem , irruitquc in Displicuit aulcm Dco quod jussiun erat; ct pcr-
eos, el direxil cx advcrso aciem , illis conlrn pug- cussit Isracl.
nantibus. Dixitquc David ad Deum : Peccavi nimis ui hoc
Fugii aulem Syrns Isracl : facerem: obsecro, aufcr iniquilalem scrvi tui, quia
Et intcrfecit David deSyiis scpteinmillinciirruiim, insipienler cgi.
et quadraginia millia peditura, et Sopliach cxercitus Et locutus est Dominus ad Gad Vidcntem David,
priiicipcm. dicens : Vade, et loquerc ad David, ci dic ei :
Vidcntes auiem servi Adadezer, se ab Israel esse Ilxc dicit Dominus : Triuni tibi optioncm do ;
superalos, transfugcrunt ad David, ct servierunt ei : unum quod volueris, elige, et fuiiam tibi.
iioluilquc ultra Syria auxilium prxbcre liliis Am- Cumquevenissct Gad ad David, dixit ci: Hxcdicit
IIIOII. Dominus : Elige quod volueris :
[Cap. XX.] Facium cst aulem post anni oirculiim, Aul tribus annis (anicin : aui tribus mensibus fu-
ro tctnpore, quo solent reges ad bella procederc, cou- gere tc hosies luos, et gladium eoruni non posse eva-
grcgavit Joab exercilum, et robur militix, et vasta- derc : aut iribus dicbus gludium Domiiii, ei c mor-
vit lcrram lilioium Ammoii, perrexitque, et obscdit tem [Al. pesiilcntiam] vcrsari in lcrra, ci angeliim
Itabba : Doiniui iiilcrficcre in uuivcrsis finibus Isracl :
Porro David mancbat in Jerusalem , quando Joab iQ Nunc igitur vide quid respondcaiii ci, qui misit
percussit Uabba, ot desliuxit cam. IIIe.
Tulit auiem David coronam Melchom de capite Et dixit David ad Gad : Ex omni parle nie angns-
cjus, ct invcnil in ea aiui pondo lalentuni, et prc- (ia: premunt : scd melius mihi est, ut incidam in
liosissimas gcmmas, fecitqucsibi inde diadcma : ma- nianus Domini, quia inullx sunt miscraiiones cjus,
iiubias quoquc urhis plniimas tulil : quam in manus hoininum.
Populum autcm, qui erat in ea, edtixit: et fecit Misit ergo Doininiis pestilcntiam in Israel : clcc-
Mipcr cos irihuhis, et trahas, ct ferrata carpenta ciderunt de hrael sepiunginta mjllia viroruni.
transire, ita ut dissecarentiir, ct conicreicntur: Misit quoque angelum in Jcrusalera, ul percuterct
Sic fecit David cunctis urbibus lilioruui Ammon, cl eam :
revcrsus est cum omni populo suo in Jerusalcm. Cumque perculerelur, vidit Dorainus, et miserlus
Posl hxc initum est bellum in Gazer adversum est super magnitudine raali:
Philislhxos : in quo percuss.il Sohbocbai Usalhitcs , Et imperavit angelo , qui percuticbat: Sufficit,
Saphai de genere Raphaim, et hiimiliavii eos. jam ccsset manus tua.
Aliud quoque belltim geslum est adveisus Philis- Pono angelus Doniini stabat juxta aream a Ornan
»
thxos, in quo percus il Adcodalus (ilius Snllus Lcc- Jebusxi.
mites fratrcm Goliuih Getihxi, cujus hastx lignura Levansque David oculos suos, vidil angelum Do-
crat quasi liciatoi iiiin texciilium. mini stautem inter terram et ccelum, et evaginatiim
Sed el nliud bellum accidit in Geth, in quo fuit gludium in manu ejus, et versum conira Jerusalcm :
honio loiigissimus , senos hnbens digitos, id csl, si- ,|,u Ei cecidcrunt, tam ipse quam majores natu vesiili
iii111viginti quaiuor : qui et ipsc de Rapha fucrat ciliciis, proni in lerram.
stirpc generatus. Dixilqtte David ad Deum : Nonne ego sum, qui
n Canon Memmiauus hoc modo legil in sacro mss. onmes Laiini codices, quos inspeximus. Editi
contcxlu, habensin latcrc marginali vnriantes islas lcguni juxla Hebrxum , quadringenta sepluaginta
lcclioncs, alibi Bethlemiles, alibi Helemiles. Noiat millia. Arabs vero inlerpres auciiorem habet iiunic-
vero falsus Hieronymus in quxst. llcbraicis hujus mm, nempe, quingenlasepluaginta millia. Dissonau-
loci, quo modo comiiia prxsens in Hcbrxo lcgatur : lias hujusinodi, qux occurrunl in libris Regum ac
In quo percussit Adeodatus. In Hebrwo, inquit, scri- Paralipomenon , conciliare nilitur Auctor Quxst.
bitur Eteanan fiiius Jair Leemitesfrater. Jair, vigilant, Hcbraicuriim, cujus jam sxpc meminimus. MART.
in Regum tcribitur Hur filius Jare, quod interprela- c Editi legunt pestilentiam. Verhum Hcbraiciim
tur Sallut : in Regum scribilur Bethleemites, \n Pa- ~il*Tdeber, sive deveret mortem, et pestemsignificat.
ralipomenon, Leeinites frater, etc. Vide Samuelis II MART. d Mcmmianus Canon scriptum bis babet in cor-
cap. xxi, vers. 19. Adverlat leclor divcrsas esse
lectionesQu. llebraicaruin in rass. ac in cdilis libris, pore Areuna, in margine Ornan. MART.
de quibus, si vita comes fuerit, propriis locis dic- —Yidesis quse ad 11Samucl. sub linera hoc dc no-
turi sumus. MART. mine, quod ibi Areuna dicilur, anuotata sunt.
k Uuiic utimerum rciinenl cxemplaria Cauonis, «c
1353 VERBA DIERUM. 1354
jussi ut numerarelur populus? Ep.o. qni peccavi:, A mibi in filium, et ego ero ei in pairem : firmaboque
ego, qui malum feci : iste grex qud commeruil? solium regni ejus super Isracl in xiernum.
Domine Deus meus, vertalur, olseiro, nianus iua Nunc ergo, fili mi, sit Dominus tecum, ct prospe-
in me et in domum palris mei: populus autem luus rare, ct xdifica domura Domino Deo tuo, sicut locu-
iion percutiatur. lus est de te.
Angelus atitem Domini prxcepit Gad, ul diceret Del quoque tibi Dominus prndentiam ct scnsum,
David ul ascenderct, exstruereique altare Domino ut regere possis Israel, et custodire legem Domini
Deo in area Ornan Jebussei. Dei tui.
Ascendit ergo David juxta sermonem Gad, qucm Tunc enim proficere poleris, si cuslodieris man-
loculus ei fuerat ex nomine Domini. data et judicia qux prxcepit Dominus Mosi, ut do-
Porro Ornan cum suspexisset, et vidisset ange- ceret Israel :
liiin, quaiuorque filii ejus cum eo, absconderunt Conloriare, et viriliter age, ne timeas, neque pa-
se : nam eo lempore terebal in area trilicuni. veas.
Igitur ctim vcnirel David ad Ornan, conspexit cum Ecce ego in pauperlalula niea prxparavi impensas
Oman, el processit ei obviam de aren, et adoravit domus Domini, auri talenia cenltim millia,et argenti
illiim pronus in lerram. mille millia lalentorum : xris vero et ferri non est
Dixitque ei David : Da mihi locum arex tux ut pondus, vincitur enim numerus magniiudine : ligna
xdificem in ea altare Domino : ila ut quantum valet et lapides prxparavi ad ttniversa impendia.
argenti, accipias, el cesset plaga a populo. H ibes quoque plurimos arlilices, Ialomos, et cx-
Dixit autem Ornan ad Davld : Tolle, et faciat do-, n meniarios, arlificesque ligriorum, et omnium arlium
minus mciis rex quodcttmque ei placel: sed cl bovcs " ad faciendum opus prudenlissimo;, in auro, et ar-
do in holocaustum, ct tribulas in ligna, et trilicuin genio, et xre et ferro, cujns non est numerus.
in sacrilicium : Omnia libens prscbebo. Surge igiiur, et fac, et erit Dominus tecum.
Dixitque ei rex David : Nequaquam ita fiet, sed Prxcepit quoqueDavid cunciis principibus Israel,
argentum daho quanium valet: neque enim tibi au- ut adjuvarent Salomonem (ilium suum.
ferre dcbeo, et sic offerrc Domino holocausia gra- Cernitis, inquiens, qtiod DoinimisDcus veslcr vo-
luiia. biscum sit, et dederit vobis requiem pcr circiiitum,
Dedit crgo David Ornan pro loco siclos auri jus- et tradiderit omnes in innnu vesira, et subjecta sit
tissimi ponderis sexcenios. terra coram Domino el coram populo ejus.
Et xdificavil ibi aliare Domino : obfulilque bolo- Prxbete igilur corda vcstra et nnimas vestras, ut
catisia, etpacilica, et invocavit Dominuni, etexau- quxratis Dominum Deum vesirum :
divit eum in ignc de ccelo super altare holocausti. Et consurgite, et xdificaie sancluarium Domino
Prxcepilque Dominus angelo : et convertit gla- Deo, ut inlroducaiur arca fcederis Domini, et vasa
dium siium in vaginam. Domino consecrata, in domum qux xdificamr no-
Prolinus ergo David, videns quod exaudisset eum niini Domini.
Dominus in arca Ornan Jehusxi, imiuolavit ibi vicli- \Cap. XXIII.J IgiturDavid senex et plenus dierum
mas. regem constituil Salonioncm filium suuin super
Tabemaculum aulcm Domini, quod fecerat Moses Israel.
in deserto, et altare holocuustorum, ca lempusiate Et congregavit omnes principes Israel, et Sacer-
erat in excelso Gah.ion. ( dolcs alque Levitas.
G
Et non prxvaluit David ire ad allare, ut ibi obsc- Numeraiique sunt Levitx a » triginta annis, ct su-
crarel Deum : nimio enim fueral timore perterriius, pra : ct inveiila sunt Iriginta oclo niillia virorum.
vidcns glndium augeli Domini. Ex hiselecii sunt, et dislributi in niinisterium do-
[Cap. XXII.J DixilqueDavid ; H.ccest domus Dei, mus Domini, viginti quatuor millia : prxpositorum
et boc altare in hoiocaustum Isiacl. aulem et judicum sex millia.
Et prxcepit ut congregarentur omnes proselyii de Porroquatuor millia janitores, ct lolidem- psalix
terra Israel, et consiiiuit ex eis laiomos ad cxden- cnncntes Domino in organis, qux fecerat ad canen-
dos lapides et policndos, ul xdilicaretiir domus Dei. dtim.
Ferrum quoque plurimum ad clavos j niiiiiiiin, Et distribuit cos David per vices filiorum Lcvi
ct ad commissuras atque juncturas prxparavit Da- Gerson videlicet, et Caath, et Merari.
vid : etxris pondus innumerabile: Filii Gerson : Leedan, ct Semei.
Ligna qunque cedrina non poterant xslimari, qux FiliiLeedan : princeps Jahiel, et Zethan, ct Joel,
Sidonii cl Tyrii deporlavcrnnl ad David. tres.
Et dixit David : Sulomon filios nieus puer parvn- Filii Seinei : Salomitli, et Osicl, et Aran, ircs:
lus cst ct delicatus; doinus autem.quam xdiiicnri isii principes familiarum Leedan.
voloDomino, lalis csse debct, tit in ciiuciisregionibus Porro filiiSemei, Leeih, elZiza, etJaus.et Baria:
nomineiur : pruparabo ergo ei necessaria. isti lilii Semei, quatuor.
Et ob h.uic causani anle mortem stiain omnes pa- Erat autem Leeth prior, Ziza secundus.
ravit impcnsas. T
JJ Porro Jaus et Baria non habuerunt filios plurimns,
Vocavitqiic Salomoiiem filium suum, et prxcepil et idcirco inunafamilia,unaquedomocomput:itisuiit'.
ei ul xdilicaret donium Domino Dco Israel. Filii Caath : Ainram, et Isaar, Hcbron, et Oziel^
Dixitquc David ad Salomonem : Fili mi, volunla- qualuor.
tis mex fuit ut xdificarcm domum nomini Domini Filii Amrain : Anron et Moses.
Dei mci, sed factus est senno Doiniui ad me dicens : Separalusque csl Aaron, ut minislraret in sancto
Mullum sanguinem cffudisti, et plurima bella bcl- sanctorum, ipse et (ilii cjus iir sempilernum, et ado-
lasti : non poleris scdificare domum uomiiii nico, leret incensum Domino secundum riiuiii suiim, ac
tanio efiuso sanguine coram me. benediceret nomini ejus in perpeiuutn.
Filius qui uascetiir tibi eril vir quietissimus ; fa- Mosi quoque hominis Dei filii annumeraii sunt in
ciam enira cum requicscere abomnibus inimicis suis tribu Levi.
per circuitum : et ob hanc causam Pacilicus voeabi- Filii Mosi: Gersom, et Eliezer.
lur : et paceraetoliumdabo in Israel cunciis diebus Filii Gersom : Subucl primus.
ejus. Fuerunt aulem filii Eliezer : Roobia primus : ct
Ipsc xdificabil domum nomini meo, et ipse crit non erant Eliezer filii alii.
a Nonnulli mss. etiam Marlianxo inspecti, viginti capitulo, suppulabilur numerus filiorum Levia viginli
Iiabcnl pro triginla: sed et paulo inferius hoc ipso annis et sunra.
1'ATnoL. XXVIII. 43
1555 S. IHERONYMlDIVINA BIBLIOTIIECA. 13L6
Porro filii Roobia mtiltiplicati sunt nimis. A Seplima Accos,
Filii Isaar : Salomith primus. Oclava Abia,
Fiiii llebron : Jeriau primus, Araarias secundus, Nona Jesue,
Jaziel lerlius, Jecmaum quarlus. Decima Sechehia,
Filii Oziel : Micha primus, Jesia secundus. Undecima Eliasib,
Filii Merari : Mooli, et Musi. Duodccima Jacim,
Filii Moqli: Eleazar, et Cis. Tertiadecima Hoppha,
Moituiis est autem Eleazar, et non hahuit filios, Quartadecima Isbaab,
setl filias : acceperuntque cas filii Cisfraires earura. Qiiiuladecima Belga,
Filii Musi: Mooli, et Eder, et Jerimoth, ircs. Sextadecima Enuner,
Hi filii Levi in cognationibus et familiis suis prin- Septimadecima Ezir,
cipes pcr vices, et nunierum capitum singulorum, Octavadecima Apliscs,
qui factebant opera ministerii domus Domini, a vi- Nonadccima Phcilicia,
giuli annis et supra. Vigcsima Jezecel,
Dixiteniin David: Requiera dedit Dominus Dcus Vigcsimaprima Jachin,
I^rael populo suo, et habitationem Jerusalem usque Vigesimasecunda Gamul,
in xlcrinim. Vigesimatertia Dalaiau,
Nec erit officii Levitarum ut ultra porlcnl taber- Vigesima quaria Maaziau.
naculum, ctomnia vasa cjus ad iiiinisirandum. Ilx vices enrum secundum minislcria sua, ut in-
Juxta prxceptn quoque David novissima, suppu- j. gredianitir domuni Domini, etjuxta rilum suuin sub
tahitur numerus filiorumLevia viginti anniset supra. manu Aaron patris eorum : sicut prxcepit Doniinus
Etcrunt sub (iliorum Anron in culium domus Do- Deus Israel.
rnini, in vestibulis, etin exedris, et in loco purili- Porro filiorum Levi, qui reliqui fueranl, de fiiiis
calionis, el in sanctuario, et in universis opcribus Aiiiram crat Subael, el de filiis Subael, Jedeia.
ministcrii lempli Domini. De (iliis quoque Roobix princeps Je.-ias.
Sacerdotes autcm, super panes propositionis, ct Isnari vcro filitis Salemolh, filiusque Salcmoih
ad similx sacrificium, et nd legana azymn, « et snr- Jaath:
taginem, et ad lerventem similam, et super omnc Filiusque ejusJcriau, Amarias secundus , Jaziel
pondus atque mensuram. lcrlius, Jccmaan quarlus.
LeviU' vero.utslent mancad confiiendum ei ca- Filius Oziel, Micha : filius Micha, Samir.
nendum Domino : siniiliterqtie ad vespcram, tam in Frater Miiia , Jesia : filiusque Jesix Zacharias.
oblatione holocaustorum Doinini, qnam in sabbatis Filii Mcrari, Mooli et Musi.
et kalendis, et solemniialibus reliqais, juxta nume- Filius Oziau, Benno.
ruin ct cxrcmonias uniuscujusque rei, jugiler coram Filius quoque Merari, Oziau et Soem ct Zncbur
Domino. et llcbri.
Et cusiodiant observationes labcrnaculi foederi^, Porro Mooli filius Eleazar , qui non huLcb.it
ei riitim sancluarii, ct observationem filiorum Aa- libcros.
ro.i fratrum suorum, ut miuistrent in domo Doraini. Filius veroCis, Jerameel.
[Cap. XXIV.J Porro filiis Aaron hse partilinnes FiliiMusi, Mooli, Eder et Jerimoih.
erant : G Isti filii Lcvi sccuiidum domos familiarum suariim.
Filii Aaron : Nadab, et Abiu, et Eleazar, cl Iiha- Misertintquc et ipsi sorlcs contra fratres suos filios
mar. Aaron, coram David rege, el Sadoc, et Abimelccb ,
Morlui sunt autem Nadab et Abin anie pnirem et principibus familiarum sacerdotalium et Lcvi-
suum absque liberis, sacerdotioque functus est Elea- licarum , lam majores, quaui rainores. Omnes sois
zar, et Illiamar. xqualiter dividebat.
Et divisit eos David, id est, Sadoc de filiis Elea- [Cap. XXV.] Igitur David et magistratus exer-
zar, et Ahimelech de filiis Ithamar, secundum vices cilus scgregavcrunt in ministerium lilios Asaph,.
suas et ministerium. et Einnn, et Idithun : qui prophetarent in citharis,
Invcntique sunt mnllo plures filii Eleazar in prin- ct psalieriis, et cymbalis, secundum numerum suiim
cipibus viris, quam filii Ithamar. dedicato sibi officio servientes :
Divisit autem eis, hocest, filiis Eleazar, principes Dc (iliis Asaph : Zachur , ct Joseph , etNathania,
per familias sedccim : ei filiis Itliamar per familias et Asareln, filii Asaph : suh manu Asaph proplie-
cl doinos suas octo. tanlis juxla regcm,
Porro divisit utrasque iuter se famili.ts sorlibus : Porro Idiibun : filii Iditlmn, Godolias, Sori,
erant enini principes snnctuarii, et principes Dci, Jeseias, et Asabias , ci Malbalbias, sex sub nianu
lain de (iliis Eleazar, quara de filiis Ithamnr. patrissui Iditbun , qui in citbara propbetabat supcr
Descripsiique eos Semeias fiius Naihanael scriba confitentcs el laudanics D^ominum.
Lcvites, coram rege et principibus, et Sadoch sacer- Einanqiioque : filii Eman , Bocciau , Mathaniu ,
dolc.et Ahimelech filio Abiathir,principibus qunquc IjOziel, Subuel, el Jcrimoth, Ananias, Anani, Elia-
familiarum sacerdotalium et Leviticarum : unam do- ilia, Geddelihi, et Roinetiiihiezer , et Jeshacassa,
mum, qux cxteris prxerat, Eleazar; ct alteram do- Mellothi, Othir : Mazioth :
mum, qtix sub se habebat cxteros, Itliamar. Omnes isti (ilii Eman Videnlis regis in sermonibus
Exivit autcni sorsprima Jojarib, Dei, ui exallaret cornu: dediique Deus Eraan filios
Sccunda Jedeix, quntiiordecim , et (ilias tres.
Tertiallarim, Universi sub manu paliis sui ad cantaudum in
Quarta •Seorim, templo Domini dislribuii erant, in cymbalis, el psal-
Quinla Melchia, teriis, etcitharis, in niinisieria domus Domini juxta
Sexta Mairaan, rcgcm ; Asaph videlicei, et Idithun , etEman.
* Hebrxus rcmobl velammurbachelh,quod ad tor- banlur, et comedebantur. Quod genus cibi vulgo
grana
rendum interpretatuf falsus Hieronymus, diccns ; graneas vocanl. Subjungii quoquc slatim : i« quibus-
Quod in quibusdam codicibus habetur, ad ferventem dam codicibushabctursuper omne pondus el mensuram:
simitam, et in quibusdam ad (encntem lanlummodo sed inlhb wo in hoc loco pondus non habeiur,sed men-
error est. In Hebrwo non habetur in hoc loco simila suratanlumgemina nominalim posita,elC. llxcquidem
quiasimila pctulojam superius nominata est: sed ad ille : nosvcro fidem omnitim mss.exemplarioriiiu sc-
torrcndum, in Hebrwo ponilur, ul subaadias spicas. qui saiius esse duiimus, quam huic scriptori adhx-
Primilios enim spkarum auando deferebantur, lorre- rure. MART. . ._,_
1337 VERBA DIERUM. 1358
Fuit atilem numerus eorum cum fratribus suis, A J charise filio ejus , viro prndentissimo, et erudiio,
qui erudiebant canticum Domini, cuncli doclores, sortiio obtigit plaga sepiemlrionalls.
ducenti ocloginla ocio. Obedcdom vcro et filiis ejus ad austrum : in qua
Miseruntque sortes per vices snas, ex xquo (am partc ilomus erat seniorum concilium.
major.quam minor , doctus pariier, et indoctus. Sephim ct llnsa ad occidenlem , juxta portam ,
Egre-saque est sors prima Joseph, qui erat de qiixducitad viam ascensionis: cuslodia conlra cu-
Asapli. stodiam.
Secunda Godolix, ipsi et (iliis, el fralribus ejus Ad orientem vero. Levilx sex : et ad aquilonem
duodecim. quatuor per diem , alque ad meridiem simililer in
Tcrlia Zachur, filiis et frairibns ejns duodecira. dio quatuor : et ubi erat conciliuin , hini el bini.
Quaria Isari, filiis et fratribus cjiis duodecim. In cellulis quoque janiiorum ad occidentein qua-
Quinta Nalhaniso, liliis ct fratribus ejtisduodecim. luor in via , binique per cellulas.
Sexla Bocciau , filiis et fratribns ejns duodecim. IIx suiit divisioues janilorum, filiorum Core ct
Sepiima tsraela , filiis et fralribus cjus duodecim. Merari :
Octava Jesaise, filiis et fratribus ejus duodecim. Porro Ahias erat super iliesauros domus Dei , ct
Nona Mathanix, filiis et frairibus ejus duodecim. vasa sanctorum.
Decima Semeioe, (iliis ct fratribus cjus duodccim. Filii Ledan , filii Gcrsnnni : dc Ledan principes
Undecima Azareel, filiis ct frairibus ejusduo- familiarum , Ledan , et Gersonni, Jeieli.
dccim. Filii Jeieli: Znihan , et Joel fraires ejus, supcr
Duodecima Asabix ,.filiis, ct fratribus ejus duo- „, thesauros domus Domini.
decim. "* Amramitis, et Isaaritis, et Hebronitis, etOzielitis.
Tertiadccima Subael, liliis el frairibus ejus duo- Subael autem filius Gersom, filii Mosi prxpositus
decim. thesauris.
Quariadecima Malhalhix, filiis et fratribus ejus Fratres qnoqiie ejus Eliezer, ciijns filius Rahabia,
duodecim. et hujiis filius Isaias, et hujtis filius Joram , huius
Quinladecima Jerimotli, filiis el fratribus ejus quoque filius Zecliri: sed et hujus filius Selemith.
duodecim. Ipse Selemith , et fralresejus, super tbesauros
Sextadecima Ananix, filiis et fratribus ejus duo- sinctorum qux sanclificavit David rex , et principes
dccim. familiarum , ei Iribuni, el centuriones , et duces
Septimndecima Jesbacassx , filiis et fralribus ejus exercilus , de bellis et manubiis prxliorum , qua»
duodecim : consecraverant ad insiaurationem el supellectitem
Octavadecima Anani, (iliis et fralribus ejus duo- lempli Domini.
decim. Hxc auiem universa sanciificavit Samuel Videns ,
Nonadecima Melloihi, filiis el fratribus ejus duo- et Saul filius Cis, ei Abner fiiius Ner, el Joab filius
decim. Sarvix : omnes, qtii sanctificaverant ea per manum
Vigesima Elialha, filiis et fratribus ejus duo- Selemith , ct frairum ejus.
decim. I.-aaiitis vero prxerat Chonenias , ct filii ejus, ad
Vigesimaprima Oihir, filiis et fratribus ejus duo- opera forinsecus super Isracl, ad docendum et ju-
dccim. dicandum eos.
Vigesiinaseciinda Gcddclthi, filiis ct fratribus ejus C( Porro de Hebronitis Asabias , et fralres ejus viri
duodecim. fortissimi, mille seplingenti, prxerant Israeli trans
Vigcsimatertia Maziotli , filiis et fratribus ejus Jordanem contra occidentem , in cunctis operibus
duodccira. Domini, et in ministerium regis.
Vigesimaquaiia Romemlhiezer, filiis et fratribus Ilebronitarum autem princeps fuit Jeria , secun-
ejns diiodccim. dum familias et cognaliones eorum.
\C<tp. XXVI. J Divisiones autem janitorum : de Quadragesimo anno regni David recensili sunt,
Coritis Mesclcmia, filius Corc , de filiis Asaph. et inventi viri forlissimi in Jazer Galaad , fraliesque
Filii Mesetcmise: Zacbarias primogcnilus , Jadiel ejus robustioris xtaiis, duo millia sepiingenii prin-
secundtis, Zabadias leriius, Jathanaet quartus, Etam cipes familiarum.
quiiiliis, Johanan sexlus, Elioenai septimus : Prxposuil autem eos David rex Rubenitis, et
Filii auieni Obededom : Semeias primogenilus, Gaddiiis , et dimidix tribui Manasse , in omne mi-
Jozabad seciindus , Joaa lertius, Sachnr quartus, nisterium Dei et regis.
Nuthanael quinius, Ammiel sextus, Issachar scpti- [Cap. XXVII. ] Filii autem Israel secundum nu-
mus, PboUathi oclavus : quia benedixit illi Do- merum suum , principes familiarum, tribuni , et
niinus. centuriones, et prxfecii qui ministrabant regi juxta
Semci aulem filio ejus nali sunl filii, prxfecli ttirmassuas , ingredientes et egredienles per sin-
familiarum suarum : erant enim viri fortissimi. menses in anno, viginti qualuor millibus
Filii ergo Semeix ; Othni, et Raphael, et Obed , gulos singuli prxerani.
Elzahad, Iralres ejus viri fortissinii : Eliu quoque n Primx lurmx in primo mense Jesboam prxerat
et Samachias. '
Omnes hi de filiis Obedcdoin : ipsi, et (ilii, et filius Zabdiel, et sub eo viginti quatuor millia.
De liliis Phares , princeps cunctorum principum
fratres eorum forlissimi adminislrandum, sexaginta in exercitu mense primo.
duo de Obededoni.
Porro Meselemix filii, et fralres eorum robustis- Sccundi mensis babcbnt turmam Dudi Ahohiies ,
et post se alterum nominc Macelloth , qui regcbat
simi, decem et octo.
De llosa autem , id esl, de filiis Mcrari-, Semri pariem cxercitus viginii quatnor millium.
princcps (non enira habueral priinogenitum, et Banaias Dux quoque lurmx tcrtix in mense tertio, crat
idcirco posucrat eum pater ejus in principcm ) Hel- filius Jnfaitx sacerdos : et in divisione sua
cias sccundus , Tabelias lertius, Zacharias quartus. viginli qnaiuormillia.
Omnes lii filii, et fratres Hosa, tredecim. Ipse est Banaias foriissimus inter lriginla, ct
Hi divisi siml in janitores , ut sempcr principes super iriginta, prxerat autem (urmx ipsius Ami-
custodiaruin, sicut el fratres eorura , minislrarent zabad filiusejus.
in domo Doinini. Quarlus, mense quarto, Asael frater Joab, ci Za-
Missx stini autem sortes ex xqtio, et parvis , et bauias filiiis ijus post eum : el in lurma ejus viginti
magnis, per familias suas.in unamiiuamque por- quatuor niillia.
tarum. Quintus, mense qninto , princeps Samaoth Jcza-
Cecidii ergo sors orienlalis, Seleraix. Pbrro Za- rites; et in turma ejus viginti quatuor miilia.
1559 S. IIIERONYMIDIVINABIBLIOTIIECA. 1360
. Scxlus, mense sexto, Ilira filius Acccs Thccuilcs; J) A marum, qui ministrabant regi, tribunos quoquc ct
cl in turma cjus viginli quatuor millia. centuriones, et qui prxeianl suhslantix et possessio-
Septimus, mense scpiimo, llelles Phallonil.es de nibus rcgis, filiosque suos cum cuiiiichis, el polen-
filiis Ephraira :clin turina ejusviginti quaiuor millia. les. et robusiissimos quosquc in exercitu Jcrusalein.
Octavus, mense octavo , Sobocbai Usalhithes de Cuinquc snrrexisset rcx, et steiissel, ait : Audiie
slirpe Zarai: et in turuia ejus viginti quatuor millia. me, fraires mei, et populiis mcus. Cogitavi utxdifi-
Nonus, mense nono, Ahiezcr Analliolhiics de caremdomum, in qna requiesccrel arca fcederis Do-
filiis Jcmini : ct inlurma ejus viginti quatuor niillia. niini, et scabclluni pedum Dei nostri: et ad xdili-
Decimus, meuse dccimo, Marai, et ipse Nclo- candum, omnia prxparavi.
phathiies dc stirpc Zarai : ci in turma cjus viginti nomiiii Dcus aulcm di.vit niilii : Non xdificabis domiini
quutuor raillia. mcnse mco, co quod sis vir hellator et sanguinem
Undecimus, undeciino, Banaias Phara- fuderis.
Ihonites de filiis Ephraim: ct in lurma cjus viginti Sed elegil D..minus Deus Israel me de univcrsa
quaiuor millia. dnmo patris inci, ut cssem rex super Isracl in seni-
Duodecimus, mense duodccimo, Holdai Ncthopha- piieruiim : de Juda cnim elegil principcs :
thitcs, dc stirpe Gothonicl: ct in lurma ejus viginii Porro de domo Judn, domum patris mei: et de fi-
qualuor millia. liis patris mei, placuit ei ut ine eligeret regein supcr
Porro tribubus prxcrant Israel, Rubenilis, dux E- cunctum Israel.
liczer filius Zechri: Scd ct de fitiis mcis (filios enim mihi mutio; dedit
Simeonitis, dux Saphalias filius Maacha: , Domiiius) elegit Salomoncm lilium meum, tit ;C.lc-
~
"' rci in tltrono regni Domini super Israel,
Lcvitis, Asabias lilius Caniucl :
Aaronitis, Sudoc : Dixiiquc mihi : oalomon filius tuus xdificabit do-
Juda, Eliu fralcr David : iniim iiicani, et aiiia inea : ipsiim cnini clegi mihi in
Issaclmr, Amri filius Michacl. filiiini, el cgo ero ei in puirem.
Znbuloniiis , Jesimaias filius Abdix : Et lirmabo regnum ejus usque in xternum, si pcr-
Nephthalilibus, Jerimoth filitisOzriel: sevcravil facere prxccpla mea, et judicia, sicut ct
Filiis Ephraim, Osee lilius Oziziu : hoilie.
Dimidix Iribui Manasse, Joel lilius Plind.iiro: Nunc crgo coram universo coetu Isracl, audicnte
Et dimidix tribui Mannsse iu Gnlaad, Juddo filius Doinino Dco nostro, custodite ct perquiriie cuncia
Zacbarix : niandalu Domiiii Dci uosiri : ut possidcalis Teiram
Renjnmin autcm, Jasiel filius Ahner. bonam, et rclinquatis eam filiis vestris pust vos us-
Dan vero, Ezricl filius Jeroam : que in sempilernum.
Hi principes ftliornm Isrnel. Tu autem, Salomon fili mi, scilo Denm palris lui,
Noluil aulein David numcrare eos a vigiuli nnnis et servito ei corde peifectoet animo vohintario.
inferius : quin dixeratDominus, ut multiplicaret Is- Oinnia ciiim cordn scrutatur Dominus, et univer-
racl quasi stellns cceli. sas racniium cogiiationes intelligit.
Joab filius Sarvix cceperat numerarc, nec comple- Si quxsieris cum, invenies : si autcm dereliqueiis
vit : quia super hoc ira irruerat in Israel: et idcirco eum, projiciet te in xlernum.
nuracrus eorum qui fucrant recensiti, non esl relatus Nunc ergo quia elcgit le Dominus, ut xdificarcs
in fastos rcgis David. IC doniiim sanclunrii, conforiareet pefficc.
Super thesauros autem regis fuit Azinoih filius Dedit auiem tlavid Salouioui fiiio suo dcscriptio-
Adiel. His autem thesauris, qui erant, in urbibus, ct nem porticus, et templi, et cellarioruir ct coena-
in vicis, et in turribus, prxsidebat Jonathau (ilius culi, el cubiculorum in adytis, el domus propitia-
Ozix. tionis,
Operi autem rustico, el agricolis qui cxercebant Necnon ct oinniiimqux cogitaverat atriorum, et
terram, prxerat Ezri lilius Chelub : excdrarum pcr circuitum in tliesauros domus Domi-
Vineanimquc culioiibus, nSemeias Ramaihitcs : ni, et in ihesnuros sanciorum,
cellis autem vinatiis Zabdia Sapho)iites. Divisioiuiiiiqiic saccrdomlium, et Leviticarum, in
Nam super oliveta ei liccta, qux erant in campc- omnin opera domusDomiui, el in universa vasa mi-
strihus, Balanan Gadcrites: nisti-rii tcmpli Domini-
Super apothccas autem olei, Joas. Aurum iu ponderc pcr singula vasa ministerii. Ar-
Porro armentis, qux pascebantur in Saron, prx- genii quoque pondus pro vasorum et operum divcr-
posilus fuit SeiraiinSaroniies : sitate.
Et super boves v..llibus, Saphal filius Adli: Sed et adcandclabra aurea, el ad lucernam coruni
Super camelos vero Ubil Ijinaeliies: aurum pro niensura uniuscujusque candcl.ibri el lu-
Elsuper nsinos, Jadias Meronathiies. cernarum.
Super oves quoqiie Jaziz Agarcus \Al. AgarenusJ. Similiier et iu candelabris argcn!eis, ctin lucer-
Onincs hi, principes substnntix rcgis David. nis eoruni, pro diversiiato mensurx, pondus argcnti
Jonaihan autem palruus Dnvid, consiliarius, vir p tradit.
prudens et liltcratus: Aiiruni quoqtie dedit in niensas proposilionis pro
lpsc cl Jaiel filius Achamoni eranl cum fibis divcrsiiate mcnsariim : simililcr et argcnlum in
rcgis. alias nicusas nrgenteas.
Ahilophel etiam consiliarius regis, et Cliusai Ara- Ad fuscinulas quoque, et phialas, el thurihula, cx
chitcs amkus regis. auro purissimo, b et leuueulos aureos, pro qualilatc
Posl Auiiophel fuit Joiada filius Bananix, cl Abia- incusurx pondus dislrihuit in leuncutum et leuncu-
thar. 1ii111.
Princcps aulem excrcitus regis e at Joab. Similiter et in leones argenteos diversum argenti
[Cap. XXVIll.J Convocavit igiiur David omncs pondus separavit.
principes Israel, duccs tribuum, el prxposilos tur- Altari autem , in quo adolelur incensum, aiirum
a Sic Regius atque Colberiinus Anicien>is prima b Legilur vero in Hchraico excmplari ~C~0, quod
manu: alii cumeditis legunt Zubdiat Aphoniles;t\x\oA noiiicn Clialduicx potius originis, quam Ilehrxx,
errore librariorum fluxissc vidctur, qui s litteram ubi apud Esdram his occurrit c. 2 et 8 ab ipso vul-
iiliiiuam Zabdias cuin inilio sequenlis Aphonites co- gato inlerprele in Craterem verliiur. Al enini Hicro-
pnlarc debeb.int. In llebrxo hodierno seriptum est; nyinus lcvi uuius liilcrulx 1 in ' qux sola inagnitu-
'D3tl'n i~~.~\%Znbdi Assiphmi, quibusdani liltciis niu- dfne differunt, muialionc, legil TS3, ct leunculos
latis cl pcimixiis. MART. inlcrprelaiur.
1361 VERBA DIERUM. 13G2
purissimum dedit: ut ex ipso ficrct siniiliiudo qua- A ravimus, ut xdificareiur domus nomini sancto tuo,
drigx c.herubim, cxlcndeutium alas, et vclaniium de manu tua est, ct lua sunt omnia.
src.un lceJeris Domini. Scio, Deus meus, quod probes corda, et simplici-
Omnia, inquit, vcnerunt scripta manu Domini taiem diligas, undeet cgo in simpliciiate cordis mei
ad me , ul intelligerem universa opeia cxcin- lxlus ohitili universa bxc :
plaris. Et populum tiiiim, qui hic reperlus est, vidi cum
Dixit quoque David Salomoni filio suo : Viriliter ingenti gaudio libi offerre donaria.
agc, ct confortare, cl fac : ne linicas, ct nc pa- Domine Deus Abraham, ei Isaac. et Isracl, patrum
veas : nostrorum, custodi in xternum hanc voluntatcm
Doihinus enim Deus ineus lecum erit, et non di- cordis eorum, et semper in venerationem tui mens
mittet te, nec derelinquci, donec perficias omne ista permaneat.
opus ministcrii domus Domiiii. Salomoni quoque filio meo da cor perfcctnm , ut
Ecce divisiones sacerdotum et Levitarum, in omne custodiat inandata lua, testimonia (ua, et cxremo-
iuiiiisierium domus Domini assismnt libi, ct parati nias luas, et faciat universa : et xdificet xdem : cu-
sunt, et novcrunl tam principesquam populus facere jus impensas paravi.
omnia prxccpta lua. Prxcepit auiem David universx Ecclesix : Bene-
[Cap. XXIX.J Lociilusque cst David rex ad om- dicite Domino Deo nostro.
ncm ccclcsiam : Salomoncm filium ineuni iinuni ele- Et bencdixit omnis Ecclesia DominoDeo patrum
gil Dcus, adhuc puerum, el icuellum : opus autem sunrum : et iucliuaverunlse, cl adoraverunl Deum,
grande est, neque enim homini prxparatur habila- U ei deinde regcm.
lio, sed Deo. Iiiniiolaverunique victimasDomino : et obtulerunt
Ego auiem lolis viribus mcis prseparavi impensas holocausta die sequcnli, lauros niille, arictes mille,
donius Dei mei. Auruin ad vasa nuren, et ar- agnos mille cum libaniinibus suis, et universo ritu
gcnium in argenicn , xs in xnea , ferruni in abuiidaulissime in omncm Israel:
fcrrea, ligna ad lignea ; Inpides onycbinos , et Et comcderunt, el biberunl coram Domino in die
qnasi stibinos, ct divcrsorum cotorum, omnem pre- illo cum grandi lxtitia.
liosum lapidem , et marnior Parium abundanlis- Et unxerunt sccundo Salomonem filium David.
sime : Unxerunt aulcm Domino in principem , et Sadoc
Et super hxc, qux obtuli in domura Dci mei de in pontiiicem.
pcculio meo aurum etargentum, do in templitm Dei Seditque Salomon super solium Domini in regem
iiici, exceplis his, quu: prxparavi in xdcm sanclam. pro David patre suo, et cunctis placuit : et paruit
Tria millia talentaauri de auro Ophir : et septcm illi omnis Israel.
miltia lalenlorum argenti probatissimi, ad deauran- Sed et universi principes, et potenies, et cnncii
(lns parietes lempli. fiiii regis David dederunt manum, et subjccii ft:c-
Et ubicumque opus est aurum de auro, c( ubi- runt Salomoni rcgi.
cmnque opus est argeutum de argcnto, opera fiant Magnificavit ergo Dnminus Salomonem super
P'-r nianus ariificum : omnem Urael: et dcdil illi gloriam regni, qtialem
Et si quis spontc offert, impleat mnnum suam ho- niillus hahuit antc eum rex Israel.
dc, ct ollerat quod volucrit Domino. Igitur David filius lsai regnavit super universum
Pollicili suiu ilaipie princ.ipcs familiarum, et pro- C Isracl. El dies, quibus regnavit superlsrael, fucrunt
ccres iribuum Isracl, iribuni qiioquc, etceniiitiones, quadrngitita anni :
11 principes posscssionum rcgis. In Hebron regnavit scplem annis, et in Jcrusalcm
Dcdcrunlque inopciadomus Dei nuri lalcnla quin- annis triginta iribus.
quc millia-, el solidos decem millia : argcnii lalcnla Et mortiiiis est in senectulebonn, plenus dierum,
dccem millia, et xris talentn dcccni et oclo nnllia ; el divitiis, et gloria. Rcgnavilque Salomon (ilius ejus
fcrri quoque cenlum raillia lalcntorum. pro eo.
Et npud quemcumqiic inventi sunt lapides, dede Gisia attlem David regis priora, et novissima,
rrnl in thesaurum domus Doiuiui, per inanuin Jeiel scripln sunt iu libro Samuel Videntis, et in libro
Cersonitis. Natiian prophetx, aique in volumine Gad Videnlis :
Lxtatusque estpopulus, cum vota sponle promit- universiqiieregni cjus, ct forliiudinis, et temporum,
lereni : quia corde loto offerebani ea Domiii". qusetransicruntsubeo, sivein Israel, sive incuuctis
Sed el David rex Ixtatus est gaudio niagno, cl be- regnis lerrarum.
ncdixit Domino coram universa inultitudini.', ei ait : [Lib. II. — Cap. I.J Conforlatus
a
est ergoSnlonion
Bencdictus es, DomiucDcus Isracl palris nosiri ab filius David in rcguu suo, et Dominus Deus ejus
aicrno in xtcrnum. erat cuin co, et inagnilicavit eiim in excelsuiii.
Tua csi, Domine, magnificentia, et potcnlia, ct Prxcepitque Salotnon uiiiverso tsraeli, tiibunis,
gloria, alqtic vicluria : ct tibi laus : ct ceiitiirionibus, ct dticibus, el judicibus otiuiis
Ciincia enim qux in ccelo suui, ct in lerra, tua Israel, et principibus fniiiiliaruin.
sunt: luum, Domine, regnum, et tu es super omncs rx Et abiit cura univcrsa mtiltiludine in excelsum
u Gabaon, ubi eral tabernaculum lceieris Dei,
priucipcs. quod
Tnas diviiix, et lua est gloria : tn dominaris om- fecit Mosesfamulus Dei in solitudine.
niIIii), in manu lua virtus ct potentia : iu manu tua Arcam auiem Dei adduxeral David de Cariaih Ja-
niagnitiido et imperium omnium. rim, in locum quem paraveral ei, ci ubi fixeral ilii
Nnnc igitur, Deus nosicr, confitcmur tibi, et Iau- tabeinaculum, hocesl, in Jerusalem.
damus nomen liiiiin inclyium. Altarc quoque xneum, quod fnbricalus fuerat Bc- .
Quis ego, et quis populus racus, ut possimus hxc selcel filius Ori filii Ur, ibi erat coram tahcrnaculo
tibi universa promitlere? Domini: quod ct requisivit Snlomon , el omnis
Tua sunt omnia: et qux de manu tua accepimus, ecclesin.
dedimus tibi. Asccnditque Salomon .id aliare xncuni, coram
Peregrini enim sumus coram te, et advenx, sicut tabernaculo fcederis Doinini, ct obiulit in eo mille
omnes paires noslri. liostias.
Dies noslri quasi umbra super terram, et nulla est Ecce aulem in ipsanocic apparuil eiDeus diccns:
mora. Postola quod vis, nt dem tibi.
Dominc Deus noster, omnis hxc copia, quam pa- Dixitquc Saloiuon Dco : Tu fccisti ctim David pa-
a In mss. codicibus omissa sunt duohxc vcrba 1
Deus[ejus, qux tamcn legunlur in Hcbraorum volumi-
nibus. MART.
1363 S. IIIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 1364
tre mco misericordiam magnam : et conslituisti me A . Domus cnim, quam cupio ocdificare, magna est
regem pro eo. nimis, el inclyla.
Nunc igitur, Domine Deus, implealur sermo tuus Prselerea opcrariis, qui cxsuri sunt ligna, servis
quem pollicilus cs David paui mco ; luis dabo in cibaria Iritici coros viginii millia, ct
Tu eiiini me fecisii regem super populum luum hoidci coros (olidem, etvini viginti niillia nietretas,
multum, qui tam innumerabilis cst, quam pulvis olci quoque sala viginti millia.
lerrx. Dixit autem lluram rex Tyri per tilteras, quas
Damihi sapieniiam et intelligentiam, ul egrcdiar miserat Salomoni :
coram populo tuo, et ingrediar : Quia dilcxit Dominus populum suum , idcirco le
Quis enim polest hunc populum tuum digne, qui regnare fecit super eum.
lam grandis est, judicare ? Et adtlidit diccns : Bcnediclus Dominus Deus
Dixit auiem Deus ad Salomonem Quia hoc ma- lsrael, (|ui fccit ccelum et lerram, qui dedit David
gis placuit cordi tuo, ct non poslulasti divitias, ct regi filiuin sapientem et crndilum et sensatum atque
substantiam, et gloriam, nequeanimas eorum qui le -prudenteni, ul aedificaret domum Domino, el pala-
oderanl, sed nec dies vitse plurimos : petisli aulein liumsibi.
sapientiam et scieiuiam , ut judicare possis populum Misi crgo libi virum prudenlem ct scientissimnin
meum, super quem constitui te regeni : Sapientia Iluram, patrcm meuiii, liliuni mulieris de filiahus
ct scientia data*sunt libi : Dan, cujus pater Tyrius luii, qui novit operari iu
Divitias autem, et subslamiam, et gloriam dabo auro, etargenio.xre, et ferro, et marmore, et lignis,
libi; ,.i inpurpuraquoque, et hyacinllio,ei bysso, clcbcciuo:
Ita ut nullirs in regibus, nec anic le, ucc post te ctqui scii cxlare omnem sculpturam, ct adinvcnirc
fucrit similis tui. prudenier quodcumque in opere nccessarium esi,
Venii ergo Salomon ab Excetso Gabaon in Jerilsa- cum arlilicibus tuis ct cum arlificibus doinini mci
lem coram labernaculo fcederis, ct regmvit super David pairis lui.
Israel. Triticum ergo , et hordcum, ct oleum , et vinum,
Congregavitquc sibi currus et equiles, et facti qux pollicitus es, domiue ini, mitte se.rvis tuis.
sunt ei mille quadringenii cnrrus, et duodecim Nos autem cxdemus ligna de Libaun, quol neces-
millia equitum; et fecit cos esse in urbibus quadij- saria babueris, et applicabimus ea ratibus per inare
garum, et cum rege in Jerusalem. in Joppe : iiium erit tranferre ea in Jerusalem,
Prxbuilque rex aigentum et aurum in Jerusalem Nurneravit igilur Salomon oamcs viros proselyios,
quasi lapides, et cedros quasi syetimoros, qux nas- qui erant in lerra Israel, post diiiumeratiouem,
cuniuriu campestribus multiludine magna. quam dinumeravil David pater ejus , ct inverili siint
Adducebantur autem ei equi de iEgypto, et de centum qirniquagitita millia, et tria millia scxccnli.
Coa, anegoliatoribus regis, qui ibant: et coeinebant Fccitque ex eis septuaginta inillia, qui hnmcris
pretio, quadrigara equorum sexcentis argenteis, et onera ponarcnt, et octoginta millia, qui lapidcs^in
equum centum quinqtiaginta : montibus cxderent : tria millia uutem et sexcentos
Simililer de universis regnis Hetthxorum, et a prxpositos operum populi.
regibus Syrix, emptio celebrabatur. [Cap. III.] Et ccepit Salomon xdilicare domum
[Cap. II.J Decrevit auiem Salomon xdificarc do- ' Domini in Jerusalem in nioiiie Moria, qui demons-
mum nomini Domini, et palalium sibi. G iralus fuerat David pairi ejus, in loco, qucm para-
Et numeravit sepiuaginia millia virorum portan- vcrat David in arca Ornam Jebnsxi.
lium liumeris, etoctoginta millia qui cxderent lapi- Ctepit autem scdificare nieusc secuiido, anno
des in montibus, prxposilosque eoruin tria millia quarto regni sui.
sexcentos. Et hac sunt fundamenla, quse jecit Salomon, ut
Misit quoquead Huram regcmTyri, diccns: Sicut xdificaret domum Dei loiigiliidinis cubit-s in men-
egisti cum David paire ineo, et misisii ei ligna ce- sura prinia sexaginta, latitudinis cubilos viginii.
drina ut sedilicarclsihi donium, in qua et habilavit: Porticnm vero anie frontem , qux tendebaiur in
sic fac mecum, ut xdificem domum nomini Doniini longuni juxta nicnsuram taiitudinis domus , cubito-
Dei niei, et consccrem cani ad adolcndum iuccnsum runi vigiiui: porro nlliludoccnlum viginti cubiioriim
coram illo, et fumiganda aromaia, et ad propositio- erat : et deauravit eam inlrinsccus auro mun-
nem panum sempiteriiani.cl ad holocainoiuaiainanc i dissio o.
ct vespere, sabbntis quuquo, et ncomeniis ct solem- Domuin qttoque niajorcin lcxit lahulis ligneis
nitaiibus Douiini Dci noslri in seinpiternum, qux i abicgnis, et laniiuas auii obrizi affixit pcr toium :
niandala sunt Isracli. sculpsilquc in ca palmas, ct quasi calenulas se iuvi-
Domus aiilcm, quam xdificare cupio, magna esl: cem coniplectentes.
magnus est enim Deus noster super omnes deos. Stravit quoque pavimcntum templi pretiosissimo
Quis ergo poterit prxvalere, ul sedilicctci dignami marmore, decore multo.
domum? Porro aurum erat probatissimum.de cujns laminis
Si coelura et coeli ccelorum capere eum noni 0 texit doinum, ct trabes ejus, ct postcs, et parieies,
qtieuut : quanlus ego sum , ut possim xdilicare eii ct ostia : et cselavil cherubini in parietibus.
domuni? Fecitquoque di mum sancli sanciorum; longitudi-
Sed ad hoc tantum, ul adoleaiur incensum corami nem juxta latitudinem domus , cubitorum viginti, cl
illo. latiludinem similiter viginti cubitorum ; el laminis
Milte igilur mihi virum eruditum, qui noveritt aureis texit eam, quasi lalentis sexceutis.
opcrari in auro, et argento, xre, ferro, purpura,, Sed et clavos fecit aureos, ita ut singuli clavi si-
coccino, et hyacintho, a et qui sciat sculpere csela- clos quinquagenos appenderent : ccenacula quoque
turas, cum his artificibus, quos mccuin habeo ini texil auro.
Judxa et Jerusaiem, quos prxparavit David pater? Fecit etiam in domo sancti sanctorum cherubira
meus. dttos, opere statuario : et texit eos auro.
Sed et ligna cedrina mitte mihi, et arceuthina, ett Alx cherubim vigiuti cubitis extenuebanlur : ila
pinea, de Libano : scio enim quod servi lui noverintt ut nna ala haberet cubitos quinque, et langerct pa-
cxdere ligna de Libano. rietem domus : et allera quiuque cubitos habens,
Et erunt servi mei cum servis tuis, ut parcntur alam langerel alterius cheiub,
mihi ligna plttrimn. S;militer cherub alterius ala quinque habebat cu-
a Canon Memmianus cum aliquot mss., sculperei celur, quia non perfecimus ejusdem collationem nisi
cislata, De Canone Carcassoncnsi nihil deinceps di- ad sccunduii) iibrum Paralipomcnon. MART.
1365 VERBA DIERUM. 1566
biios, el langebal parietcm : et ala ejus alier.i quin- A Tf:ymiama(eria quoque, et thuribula, et phialas,
que cubilorum alam cherub alte.rius coiilingebat. et mortariola, cx atiro purissimo.
Igiiur alsc ulriiisque chertibim expansx erant, et Et ostia cxlavit teinpli interioris, id cst, in sanclo
extendebaniur per cubitos viginti : ipsi autem sta- sanctorum; et ostia leinpli forinsecus auren.
banl ereclis pedibus, et facies eorum versx ernnt ad Sicque complclum cst omne opus, quod fecit Su-
cxieriorem domum. lomon in domo Domini.
Fecit quoque velum cx hyncintbo, purpura, cocco, [Cap. V.| Inlulil igitur Salomon omnin, qux vovc-
cl hysso : et iniexuit ei clierubim. rat David paler suus, argenlum, et aurum, et uni-
Anie fores eliam lempli duas culumnas, qux Iri- versa vasa posuit in tbcsatiris domus Dei.
ginla et quinque cubilos habebant nliitudinis : Post qua: congregavil majorcs nalu Israel, ctcnn-
Porro capita earum quinque cubilorum. clos principes tribuum, et capita fnniiliarum de filiis
Necnon el quasi calonulas in oracnlo, et superpo- Israel in Jerusalein, ut adducerent arcain IcederisDo-
suit eas capiiihus columnafum : malogranaia etiam mini de civiiate David, qux esl Sion.
cenlum, qux catenulis inlerposuit. Vencrunt igitur ad rcgem omnes viri Israel in die
Ipsas quoqne columnas posuit in vestibulo lempli, solemni mensis sepiimi.
iinam a dcxiris, et alleram a sinislris : eam qux a Cunique venissent cuncii seniorum Israel, porta-
dexlris erat, vocavit Jachiu, et qux ad lxvam, Booz. veruni Levilx arcam, ct intulerunt eam, et omnem
[Cap. IV.] Feclt quoque aliare xneuin viginti cu- paraturam tabernaculi.
bitbrum longiludinis, et viginti cubitorum latiludinis, Porro vasa' sanciuarii, qux erant in tabernaculo,
ct decem cubitorum altitudinis. *» portaverunt sacerdotes cum Leviiis.
Mare e' am fusile decem cubitis a labio usque ad Rex auiem Salomon, et universus ccetus Israel, et
labium, rotundum, per eireuiluni: quinque cubitos omnes qui fuerant congregati ante arcam, iiumola-
habebat altitudinis, et fitnicitlus irigiuia cubiiorum bant arietes, ct bnves absque ullo numero : tanta
.ambiebat gyrum ejus. enim erat multiiudo viciimaruin.
Simililudo quoque boum erat subter illud, et dc- El iniulerunt sacerdoies arcam fcederis Domini in
ccm culius quxdam extrinsecus cxlaturx, quasi locuni suum, id est, ad oraculum templi, in sancta
duobus versibus alvum maris circumibant. Boves au- sanciorum subteralas cherubim : ila ut chcrubim cx-
lcin eranl fusiles : pnnderenl alas suas super locum, in quo posita erat
Ei ipsnm mare super duodecim boves iniposilum arca, et ipsam arcam legerent cum veclibus ejus.
erat, quorura tres respiciehanl ad aqiiilonem, el alii Veclium autcm, quibus portabaiurarca, quia pau-
tres ad occidcnlem : porro tres alii meridiem, cl lulum longiores eranl, capita parebant ante oracu-
trcs qui reliqui erant, orientein, mare habenies su- lum : si vero quis paululum fuisset exlrinsecus, eos
perposiium : posleriora aulem boum Orant inirinse- videre non poternt.
cus suh mnri. Fuii itaque arca ibi tisque in prxsenlem diem :
Porro vastilas ejus hahebat mensuram palmi, et Nihilque erat aliud in arca, nisi dux labulx, quas
crat labium illius quasi labium cnlicis, vel rcpandi posueral Moses in Horeb, quando legem dedit Domi-
lilii : capiebnlque mensurx Iria millia metrclas. nus liliis Israel cgredientibus ex iEgypto.
Fecit quoque conchas decem ; et posuit quinque a Egressis antem sacerdolibus de sanctuario : omnes
dcxlris, et quinque a sinistris, ut lavarenl in cis enim sacerdotes, qui ibi poluerant iuveniri, sanciifi-
omnia, qux in holocauslum oblaiuri eraul: C caii smit:
Porro in mari sacerdoles lavabantur. Nec adliuc in illo lempore vices, et ininisteriorum
Fecit aulem el candclahra anrea decem, secundutn ordo iniereos divisus erat.
spcciem qua jussa erant fieri: et posuit ea in teniplo, Tam Levitx quam cantores, id est, et qui sub
qiiinque a dexlris, cl quinque a sinistris : Asaph erani, et qui sub Eman, et qui sub Idilhuii,
Nccnon et mcnsas deccm : posuitquc eas in lem- filii, et fratres eorum, vesiiti byssinis, cymbalis, et
plo, quinque a dextris, et qtiinque a siuistris : psalteriis, ct citharis concrepabant, stantes ad orien-
Phialas quoque aurens ccnttiui. inlem plagam aliaris, et cuni eis sacerdotes centum
Fecil eliam atrium sacerdoium, ei basilicam gran- viginii canenies tubis.
d>m : et ostia in Basilica, qux lexit xre. Igilur cunclis pariier, el tubis, et voce, el cym-
Porro mare posuit in latere dcxtro conlra oricn- balis, et organis, et diversi generis niusicorum con-
leui ad meridiem. cineiitibus, et vocem in sublime lolleiilibus, longe
Fecit auiem lliram Iebeies, et creagras, et phia- soniius audiebaiur;
las: et complevit omne opus regis in domo Dei : Pa ul ciiin Dominum laudare ccepissent, et dicere:
lloc est, columnas duas, etepistylia, et capita, et Conliteraini Domino quoniam bonus, quoniam in
quasi quxdam retiacula, qux captta legerent super xiernum niisericordia ejus, impleretur domus Dei
episiylia. nube, nec possent sacerdoles stare, et minislrare
Malogranala quoque quadringenta, et retiacula propier caliginem.
dtio, ita ttt bini ordines malogranatorum singulis re- Compleverat enim gloria Domini domum Dei.
t^aculis jungcrentur, qux protegerent episiylia ct ca- j) \Cap. VI.J Tunc Salomou ait : Dominus pollicitus
pita coluranarum. est, ut habitaret iu caigine : ego autem xdificavi do-
Bases etiam fecil, et {concuas, quas superposuit mum nomini ejus, ut liabilaret ibi in perpeiuum.
basibus. Et converlit rcx faciem suam, et benedixit uni-
Mare unum, boves quoque duodecim suh mari. versx multitudini Israel, nain oranis lurba slabat in-
Et lebelas, el creagras, et phialas. Omnia vasa tenla, ct ait:
fccil Salomoni Hiram pater ejus in domo Domini ex Bencdictus Dominus Deus Israel, qui quod locutus
xre mundissimo. est David palri meo, opere complevii, dicens :
In rcgione Jordanis fudil ea rex in argillosa lcrra, A die, qua eduxi populum ineum de terra ^Egypli,
inter Sochot et Saredalba. non ciegi civitatera de cunclis tribubus Israel, ut
Erat autcm multiludo vasorum innumerabilis, ita xdificaretur in ea domus uomini raeo :
tit ignoraretur pondus xris. Neqtie elcgi quemquam alium virum, ul esset dux
Fecitque Salomon omnia vasa domus Dei, et al- in populo meo Israel;
tare aureum, et mensas, et snper eas pancs proposi- Sed elegi Jerusalcm, ut sit nomeii meum in ea, et
tionis : elegi David, ul constiluerem eum supcr populura
Candelabra quoque cum lucernis suis, ut lucerent nieum Israel.
ante oraculum juxta rilum, cx auro purissimo : Cumquc fuisset voluntatis David palris mci, ut
I.t florentia quxdain, ct luccruas, cl forcipes au- sndilicaret domiuu iioniini Domini Dei Isracl, dixit
rcos : omuia de auro inuudissiuio facta sunf. Dominus ad euin ; Quia hcec fuil voltintas tua, ut
1567 S. HIERONYMl DIVINA BIBLIOTHECA. 13f8
xdificares domum nomini meo, benc quidem fecisti A Tu enim solus nosli corda filiornm hominum.
voluniatem haberc hujuscemodi : sed non tu xdifi- Ul timeant te, el ambulent in viis tuis cunclis
cabis doiimm : verum filius tuus, qui egredietur de dicbus, quibus vivunt super faciem terrx, quam de-
lunibis tuis, ipse xdificabit domum nomiui mco. disti palribus noslris.
Complevil ergo Dominus sermonem suum, quem Externum qtioquc , qui non cst de populo tuo
locutus fuerat: et ego surrcxi pro David palre mco, Israel, si venerit de terra longinqua, propter nomen
ct sedi super thronum Israel, sicul Iocutns est Domi- tuum magnum, et propier manum luam robustam ,
niis : ct xdificavi domum nomini Domiui Dei Israel. et brachium tuum extcnlnm, et oraverit in loco islo,
Et posui in ea arcam, in qua cst pactura Domini, tu exaudics de ccelo firmissimo babiiaculo tuo, cl
quod pepigit cmn filiis Israel. facies cuncta , pro quibus invocaveril le ille pcre-
Sietit ergo coram allari Domini ex adverso uni- griiius : ui sciant omnes populi tcrisc nomen luiini,
vcrsx mulliliidinis Israel, et exicndit manus suas. cl limeant te sicut populus tuus Isracl, et cognn-
Siquidem fccerat Salomon basim xneam, cl po- scant, quia nomen luiini invocalum cstsupcr domum
suerat cam in medio basilicx, babenlem quinque hauc, quam xdificavi.
cubitos longiludinis, et quinque cubitos laiitudinis, Si cgressus fuerit populus tuus ad bellum cnniia
ct trcs cubitos altiludinis. adversarios suos per viam in qua miseris eos , ado-
Stelitque super cam : et deinceps flexis genibus rnbunt te contra viam, in qua civitas hxc est, quam
contra universam multitudinem Israel, et palmis in elegisti, etdomus, quam xdificavi nomini tuo : tu
ccelum levatis, ail: exaudies de ccelo preces eorum, ct obsccraiionem ,
Domine Dcus lsrael, non est similis tui Deus in nj et tilciscaris.
coelo el in terra : qui cuslodis paclum et misericor- Si autem peccaverint libi (neque euim est liomo,
diam cum servis tuis, qui ambulanl coram le in tolo qui non peccet) et iratus fueris eis, et tradideris ho-
corde suo: * stibus , et captivos eos duxcrint in lerram longin-
Qui prxstilisti servo tuo David patri mco qux- quaiii, vel cerie qux juxla est, et convcrsi in corde
cumque locuuis fueras ei : ct qtix ore promiseras, suo, in terra, ad quam cnplivi ducti fucrant, cgcrint
opere complesli, sicut et prxsens tenipus probat. poeiiileiiliam , el dcprccati lc fuerinl in lcrra capli-
Nunc ergo, Domine Deus Israel, iinple servo tuo vitatis sux , diccnlcs : Peccavimus, iniquc cginms ,
pairi meo David quxcumque locutus es, dicens: Non injusie gcssimus : el rcvcrsi fuerint ad tc in loio
deficict ex te vir coram me, qui sedeat snper ihro- cordc suo, cl in loia anima sua, in lcrra captivitalis
num Israel : ita tamen si cuslodicrini fitii ttti vias sux, ad quam ducli sunl, adorabunl le conlra viam
suas, et ambulaverint in lege mea, sicut et tu ambu- lerrx sux , quam dedistipalribus eorum , et urbis ,
lasli coram me. quam elegisti ct domus, quam wdilicavi nomiui luo :
Et nunc, Domine Dcus Israel, firmelur sermo tuus, Tu exaudies de ceelo, boc esl, dc lirnio bahitaculo
quem loculus es servo tno David. tuo , preces eorum , ct facias judicium, cl dimitlas
Ergone credibile est ui habitet Deus cum homini- populo luo, quamvis peccatori :
bus super lerram ? Si ccelum et cceli ccelorum non te Tu es enim Deus meus: aperiantur, quxso , ocuM
capiunl, quaulo magis domus ista, quam xdificavi ? lui , et aures tux intenlx sint ad orationem, qux
Sed ad boc iautiim facta e»l, ut respicias oratio- fil in loco isto.
nem servi tui, et obsecrationcm ejus, Doniinc Deus Nunc igitur consurge, Domine Deus, in requiem
rneus : et audias preces, quas fundil lamulus luusCC tiiam, lu ct arca foriitudinis lux :
coram le, ut aperius oculos tuos super domum istam Sacerdoles lui, Doininc Dcus, indunniur salutcm,
diebus et noclibus, super locum, in quo polliciius cs, et saucli lui lxtentur in bonis.
ut invocaretur nomcn luum, et exaudires oraiionem, Domine Deus, ne averteris facicm chrisli lui : me
qnam scrvus tuus orat in eo : et exaudias preccs fa- mento misericordiarum Dnvid servi tui.
muli tui et populi lui Israel. [Cap. VH.J Cumque complesset Salomon fundens
Quicumqne oraverit in loco isto , exaudi de liabi- pfeces, ignis descendit de ccelo , ct devoravit holo-
taculo tuo, id est, de ccelis, ct propitiare. causla et viciimas : cl majeslas Domini implcvit
Si peccaveril quispiam in proximum suum, et ju- doinum.
rare contra eum paratus venerit, seque malcdiclo Nec polerantSacerdotes ingredi (emplum Domini,
constrinxeril coram allnri in domo ista : Itt audics eo quodimplesset majestasDomini lemplum Domini.-
deccclo, et facies judicium servorum luorum : iia ut Sed et omnes filii Israel videbaul descendeiiieiu
rcddas iniquo viam suam in caput proprium , ct ul- igncm, et gloriam Domini super domum :
ciscaris justum , relribuens ci secundum jusliiinm Et corruentes proni in lerram supcr pavimenlum
suam. siraium Inpido , adoraverunl et laudaverunt Domi-
Si superaius fucfit populus luus Urael ab inimicis num : Quoniam bouus, quoniam in xternum miscri-
( peccabunl enim tibi), et conversi egerint poenilen- cordia ejus.
tiam , et obsccraverint nomcn luum , et fuerinl de- Rex aiitcm, el omnis populus , immolabant vicli-
prccati in loco islo, tu exaudi de ccelo, ct propitiare mas coram Domino.
peccato populi tui Israel, et reduc eos in terram j) j Maclavit igiiur rex Sdomon hostins, boum viginti
quani dedisti eis, et pairibus eorum. duo inillia , arietum cenlum viginli inillia : el dcdi-
Si, clauso ccelo, pluvia non fluxerii propler pcccata cavit dnmuni Dei rex , ct universus pnpulus.
populi, et deprccali te fucrinl iu loco islo , cl con- Sacerdotes nuieni slabant in ofliciis suis : et Lc-
fcssi nomini tuo, et conversi a peccatis suis, cuin eo-; vilx in oiganis carmimim Domini, qux fccit David
afflixeris, exaudi de ccelo , Doniinc , ct dimiite peo- rcx ad laudandum Doiiiiuuni: Quoninin in xlcriiiiin
caiaservis tuiset populitui lsrael, et doce eosviam misericordia ejus, hymnos David canenlcs per ma-
bonani.pcr quam ingredianlur : el da pluviara terrx, niis suas.
quam dedisti populo luo ad possideiuium. Porro sacerdolcs canebant lubis ante eos, cuucliiv-
Fames si orta fuerit in lerra , et pesiilcntia , x- que Isracl stahat.
rugo, el aurugo , et locusia . et bruclius, ct bostes , Sanctifioavit qnoque Salomon mcdium atrii anlc
vastiuis regionibus, portas obscdcrint civilatis, om- lcmptum Domini : ohiulcrat ciim ibi holocausin el
nisque plaga et infirmiias presserit : si quis de po- adipcs pncilicorinn ; quia altarc scncuiii, quod fccc-
pulo luo Israel fueril deprccatus, coguosccns plagam ral, non poleral stislincrc holocausli et sacrificia ct
ct infirmilaiem siiam, et cxpandorii manus suas in adipes.
domo hac, lu exaudi dc ccclo, de sublimi scilicct Fccit crgo Silomon solemniiatem in temporc illo
habilaculo luo , et propitiare, ct rcddc unicuique scplem diebus , et oinnis Israel cinn co , ccclcsia
secundum vias suas, quas nosli cum haberc in magnavalde, ab introilu Emath usque ad torrenlcm
cordc suo : ^Egypti.
13G9 VERBA DIERUM. 1370
Fecilquc die oclavo co!Icctnm,co quod dedicassct. A vid, in domum quam acdifieaveral ei. Dixit cnim :
altare septem dichus , et solcmniuueni celebrassct Non habiiahit uxor men in domn David rcgis
diebus scptem. Isracl, eo quod sanctificata sit : quia ingrcssa cst
Igilur in die vigcsimn terliomcnsisscptimi dimisiil eam nrca Domini.
populos nd labcrnacula siia.lsrtantcsntqiicgaudcntAs i• Tunc. obtnlit Salomon holocausta Domini supcr
stipcr bono , quod feccrat Dominus Davidi, cl Salo- 'altare Domini, qimd exsiruxerat antc porlicum , ut
moni, ct Isracli populo suo. pcr .-iugulos 3ics oflcrrciur in eo juxia prxccptum
Complevitquc Snlomou domiini Domiui.cl domiimi Mosi in sahhalis ct in kalendis, ct in fcslis dichus ,
regis , ct omnia qux dispostieral in cordc suo , utl lcr pcr aiinnm, id esl, in sntcmnilate azyinorum , cl
faccrcl in domo Doniini, et in doino sua, cl prospc- in solcmniiaic hcbdomadarum, cl in sulcninitaic la-
ratus est. hcr.aculuriim.
Apparuit aulem ei Dominus noctc, et nit : Andivii Et constituit juxta dispositioncm David pairis sui
oralionem tiiam , cl clcgi locum istiiin niihi iu do- oflicia sacerdolum in ininislcriis suis :
iiiuin sacrificii. Ei Levitas in ordine suo, ut laudarent et mini-
Si clausero ccetuin,et pluvia non fluxeril, et man- flr.irent coram saccrdotibus , juxta rilum uuiuscu-
davcro etprxcepcro locuslx, ul dcvorcl lcrram, ct; ju-qiie diei :
misero peslilcnliam in populum inciim : Et janiiores in divisionibussuis per poriam et por-
Conversus aulem popnlus mcus, supcrquos invo- tnm : sic cnim prnrccperat David liomo Dei.
cntum est nomen nicinn , deprecatus mo fuerit , cl Nec priiergressi suni dc mandaiis regis, lam sa-
cxiiuisieril fnciem meam , et cgcrit | oaiiiientiam a T, ccrdoics qu.iin Levitx, cx oniiiihus qu;e prxcepcral,
viis suis pessimis : cl iu custodiis llicsaurnrum.
Et ego cXainliam dc cceln, cl propilius ero pec- Omnes impcnsas prxparaias habuil Salomon , cx
catis eornm, clsanabo lerrain coruni. co die quo fuudnvit domum Domini, usque in dicm
Oculi quoquemci erunl aperii, claurcs mcseerc- quo perfccil cain.
clx ad orntionem ejus , qni in loco isio oraverii. Tuncabiil Salomon in Asiongnhcr, ct in Ailath ad
Elcgi enim , ct sanciificavi locum istuin ui sit no- oram mnris Rubri, qux est in tcrra Edom.
menmeum ibiin seiiipiicrnuni, <i pcrmancani oculi Mist aiitem ei lluram per manus servorum suo-
mci, ct cor meum ibi ruuctis diebus. rum naves, et nantas gnaros maris, ct nhicrunt cum
Tit qunque si anibulavcris cor.im me, sicut aiiibu- ,'crvis Saloinonis inOphir, lulcriinlquc indc qiindrin-
lavil David pater tuus , ci feccris juxia omnia qusc giuti quinqiiaginla lalcnla auri, ct nllulcriiiit ad rc-
prxcepi tibi: eljustitias mcas judiciaque servaveris: gcm Salomonem.
Suscitaho ihronum rcgni lui, sicul pollicitus stitn [Cap. IX.J Itegina quoqiie Saba, cnm audisset fa-
David patri tuo, dicens: Non auferelur de stirpe tua in iin Snlomonis, venil, ut lcntarcl cura in xnignia-
vir, qui sit priuceps in I-rael. tibus, in Jcrusalem, cuni mngnis opihus, et camelis
Si autem aversi fueriiis, cl dercliqueritis josiiiiis qui p "rtabant aromnta, ct auri plurimum, gemmas-
meas, et prxcepta mca, que proposui vnbis. et ab- que prcliosas.
eunies servieritis diis alicnis , et adoraveritis c s , Cumquc venisset ad Salomoncm, locuta cst ci
evcllam vos de lerra mea, qtiam dedi vobis : qiixciimqucerant in corde suo.
E'. domum baoc, qunm sanclificavi nnuiini mco , Etexposuil ci Salomon omnia quc proposueral :
projiciam a faciemea, ettradam eam in parabolam, C nec quidqiiam fuit, quod ci non perspicuum feccrii.
ct in exemplum cunctis populis. Quod postquani vidit, sapicniiam scilicel Salonm-
El domus isla eril in proverbium universis trans- nis, ci doinum quam .T-dilicaverat, nec non el ci-
cuntibus , et dicent stupentcs : Quare fccit Domiuus baria mensx ejus, et babiiadilascrvorum, ct ollicia
sic terrx huic cl doinni huic? minisirorum cjus, et vesiimenia eorum, pinccrnas
Respondebuntque : Quia dereliqiierunt Dominnm quoqueet vesteseorum, et viciimasquas immolabat
Deiim patrum suorum, qui eduxit eos dc lerra /E- in domo Doinini: non erut prx stupoie ulira in ea
gypti, et apprchenderuni deos alienos , et adorave- spiriius.
rutii cos, atque coluerunt: Dixitque ad regem : Vertts sermo, quem audieram
ldcirco venerunt super eos nniversa hxc mala. in lerra mea de viriuiibusetsnpientiatua.
|Cap. VIIIJ Etplelis aulem viginti aimis, post- Non credebam narramibus, donec ipsa venissem,
qnani xdificavit Salomon domum D uiiini, et doinum et vidissent ocnli mei, et probassem, vix medieia-
siiam : civitntes, quas dedcrat lliram Salomoni, x- tcm sapientiae lux milii fuisse narratam : vicisii fa-
dificavit, et habil.irc ibi fecit filios Iirael. mam virtulibus luis.
Abiit quoque in Emai Suba, ct obtinuit eam. Bcnti viri tui, ct beati servi lui: hi qui assistunl
Et xdificavit Palmiram in deserto , et alias civi- cornm te in omui tempore, et audiunt sapientiam
tales munitissimas xdificavil in Ematli. liinm.
Exstruxitque Bcthoron superiorem , et Bethoron Sil Dominus Deus luus benedictus, qui voluit le
inferiorem , civilates muratas habentes portas , et ordinare super thronum suum, regem Domini Dei
vectes et seras : TJ tui.
Dalaath eliam et omnes urbes firmissimas , quie Quiadiligit Deus Israel, et vult servare eum in
fucrunt Salomonis , cunciasquc urhcs quadrigaruni, xtcrnum, idcirco posuit le supcr eum regem, utfa-
ct urbes equitum : omnia qua: voluit Salomou atque cias judicia alqiie jusiitiam.
disposuit, xdificavit in Jerusalcm, et in Libano, et Dcdii auicm rcgi ccntiim viginli talenta auri, ct
in uiiiversa terrn potestatis sux. aromata inulta niniis, el gcmmas pretiosissimas :
Omnem populiim , qui derelictus fuerat de Het- Non fuerunt aromata talia ul hxc qux dedit re-
llneis, et Amorrhxis, et Pherezais, et.Evxis, et Jc- gina Saba regi Salomoni.
busxis, qui non erant de stirpe Israel : de filiis eo- Scd ctservi lluram cum servis Salomonis ailule-
rum , et de posteris , quos non interfeceraiit lilii riiut aurum dc Ophir, et ligna ihyina, et gemmas
Isracl, subjugavil Salomou in tribuiarios, usque in pretiosissimas : de quilius fecit rex, de lignis scili-
dicm hanc. cct thyinis, gradus in domo Domini, etin domo re-
Porro de fiiiis Israel non posuit, ntservircnt ope- gia, cilharas quoquc, ct psallcria canloribiis :
ribtis regis: ipsi cnim crant viri bellatores, et duces Numqttam visa sunt in tcrra Juda ligna lalia.
primi, ct principes qiiadrigarum ct cqiiilum cjus. Rex autcm Saloinon dcdit regna- Suba ciincla quoc
Omnes uulem principesexercitus regis Salomonis voluii, el qux poslulavit, mulio pluraquam altulerat
fuerunt ducenli ijuiiiquaginta , qui crudiebant po- ad cum :
piitum. Qux reversa, abiit in terram stiam cum scrvis
Filiara vero Pharaonis translulil de civiiale Da- suis.
1371 S. HlERONYMl DIVINA BIBLIOTHECA. 1572
Erat aulem pondus auri, quod afferebatur Salo- A J) Cumque abiissct populus, iniil eonsilinm cum seni-
moni pcrannos singulos, sexcenta sexaginta scx la- bus, qui steterant corara patre cjus Salomonc dum
lcnta nnri : excepia ca suiiiiua, qunmlegali diversa- adhuc vivcret, dicens : Quid datis consilii, ul rc-
riim geiiiium, et ncgotiatorcs afferre consueverant, spondenm populo?
omnesquc reges Arabix, cl salrnpx terrarum , qui Qui dixerunt ei : Si placueris popnlo huic , cl le-
comportabant nurum eiargentuni Salo*noni. nicris cos vcrbis cleinenlibus, servient tibi omni
Fccit igilur rex Salomon ducentas hastas aureas lenipore.
dc sninma scxccniorum aureoruii), qui in haslis sin- At ille reliquil consilium seniim, et cum juveni-
guliscxpendcbantur : bus traclare coepit, qui cum eo nulriti fuerant, el
Trecenta quoque scula aurea trecentorum aureo- erant in comitalu illius.
riiiu, quibus legebaniur scula singula : Dixitque ad eos : Quid vobis videiur? vcl respon-
Posuiique ea rex in armamentario,quod eral con- dcre quid debeo populo litiic, qui dixit mihi : Sub-
silum ncmore. Icva jugum quod imposuit nobis pater luus?
Fecit quoque rex solium ebumcum grande, el ve- Atilli responderunt ut juvenes, et nutrili cum eo
stivit illud auro miindissimo. Sexque gradus, quibus in deliciis, alque dixerunt:
nscendebatur ad solium, et scabellum aureum, cl Sic loqueris populo, qui dixit tibi: Pater tuus
br icbioli duo alirinsccus, ct duos leones stanles nggravavit jugum noslruin , tu subleva : et sic re-
juxta brachiola; sed et alios duodecim lcunculos spondebis ei:
stantes super sex gradus ex uiraque parte ; Minimus digitus mcus grossior est lumbis palris
Non fuil talc solium in universis regnis. ,y mci. Paler mcus imposuit vobis jugum grave, ct
Ooinia quoque vasa convivii regis erant aurea, et cgo majus pondus apponani : paler mcus cecidil
vasadoinus snluis Libani cx auro purissimo. vos flagcllis, ego vero cxdam vos scorpionibus.
Argcntum enim iu diebus illis pro nihilo reputa- Venii ergo Jeroboam , et universus populus , ad
batur. Roboam die lertio, sicut pra:ce'perat eis.
Siquidcm navcs regis ibant in Tharsis cum scrvis Responditque rcx dura, derelicto consilio senio-
Iluiani, semel in annis ir.bus : el deferebant inde ruin : lociiliisque cst juxia juvoiiiuii voluntatein :
aiinim ct argeiitum, ct cbur, et simias, et pavos. Pater meus grave vobis imposuit jugnm , quod cgo
Maiiiiificalus cst igitur Saloinon super omncs re- gravius faciam : pater meus cccidil vos flagcllis, cgo
ges terr.c diviliiset gloria. vero ciedam vos scorpionibus.
Oniiicsquc rcges lerraruni desiderabaiit videre Et non acquievit populi prccibus: erat eniin vo-
facieiii Salomonis, ut audircnt sapiculiam, quam lunlatis Dei, ut coinplereiur sermo ejus, queni lo-
dcderat Deus in corde cjus: cuitis ftieral per manum Ahix Silonitis ad Jeroboam
Kt dcfercbanl ei munera, vasa argentca, et aurea, filiiini Nabal.
cl ve^les , ct arma , el aromant , cquos , ct mulos, Populus autcm universus , rege duriora diccnte,
per singulos annos. sic locuius oslad eum :
Ilabiiil quoquc Salomon quadraginla millia cquo- Non est nobis pars in David, nequc hxredilas in
iiiin in siabulis, ct curruuui equiiiimqiic duodcciin filio Isai. Rcvertere in labernacula lua Israel, lu
inillia, coiistiluilquc eos in urbibus quadrigarum, et autcm pasce domum luam Divid.
ubi cr.it rcx in Jcrusalcm. Et abiit lsrael in laberuacula sua.
Exercuit ctiam potestaicm supcr cuncios reges, C ( Super filios autem Israel, qui habiiabanl in civi-
a (liiminc Eupliraic usque nd (erram Philislhinorum, talibus Juda, rcgnavit Roboani.
cl usque ad lenninos jrEgypli. Misitque rex Roboam Aduram , qui pracrat Iri-
Tantamquc copiara prxbuit argenti in Jerusalcin bnlis, et lapidaverunt eum (ilii Israel, cl morluiis csl.
qnnsi lapidum ; et cedrorum lanlam multiliidiueni Porro rcx Koboam currum fesiinavil asccnderc,
vclut sycouiororum.qux gigniintur in campeMribus. et fugit in Jerusalem.
Adducebantiir autem ei equi de ^Egypto, ctinctis- Itccessitque Israel a domo David , usque ad dicm
que regionibus. hanc ".
Reliqua autcm operum Salomonis priorum cl no- [Cap. XI. | Venii autcm Roboam in Jcrusalem, ct
vissimorum , scripta suul in vwbis Nallian pro- convocnvil universam dnmum Juda ct Benjamiu, cen-
phetx, et in lihris Aliix Silonitis , in visione quo- tum ocioginla inillia cleclorum alque hcllnntium,
i;un Jaddo Yidenlis, contra Jernboam ulium Nabat. ut dimicaicl contra Isracl, ei convertcrcl ad se re-
Regnavil aiitein Salomon in Jerusalem super om- gntnn suum.
ncm Israel quadraginta annis. Faciusque esl scrmo Domini ad Semeiam homi-
Dormivitque cum palribus suis, et sepelierunt ncni Dei , dicens: Loquere ad Robonin filiiim Salo-
cnni in civilate David : regnaviique pro eo Roboara inonis regein Juda , et ad uuivcrsuin Israel, qui est
lilius ejus. in Jttda ei Benjnmin :
[Cap. X.J Profectus est auiem Roboam in Sichem: Hxc dicit Dominus; Non ascpndetis, neque ptt-
illuc enim cunclus Israel convenerai, ut constilue- gnabitis contra fratres vcstros: reverlalur unus^
icnt eum regem. jj quisque in dumura suara , quia mea boc gesiura cst
Quod cum audissct Jerohoam filius Nabal, qui voluntate.
crat in yEgypto (fugcrat qtiippe illuc anic Salorao- Qui cuni audissent sermonem Domini, reversi sunt,
ncm), siatira rcversus esl. nec perrexerunl conira Jeroboam.
Yocaveruntque eum, et veuit cum universo lsrael, Habilavil auiem Roboam iu Jcrusalem, et xdifica-
cl loculi sunt ad Rohoam, dicentes: vit civiiales muralas in Juda. Exstruxiiqite Belh-
Paler luus durissimo jugo nos prcssii, lu leviora Leem, et Eiam , et Thccue, Belhsur quoque, et So-
impera paire luo, qui nobis gravcm imposuil servi- cbo, et Odollam, necnon etGeth, et Maresa, ct Ziph,
uiicm, et paululuindc onerc subleva, ut serviamus sed el Adiiraini, et Lachis, ct Azeca, Saraa quoquc,
libi. et Ajalon, etilcbron, qux. eranl in Juda ct Beuja-
Qui ail: Posl (res dies reverlimini ad me. iiiin, civilales iuuniiissimas.
a Biblia quxdam imprcssa annis 1478, 1489 et Jeroboam , miserunl et vocaverunl eum,
congregalo
I521 , liini alia secnlis temporibus , et prxsertiin ccelu, el coiistituiritnl eum regem super omnemlsrael,
Nivclliana Parisiis 1575, denique et mss. quidani co- necsecutus est quisqnis domum David , prwter do-
dices, tesle P. Calmeio, subjiiiiguiu hic pericopem mum Jiula solam. Qux ct Lyranus iu suo lcgit
e III llegiim cap. xn, 20, derivalam : Faclum est excmplari: tamctsi originales tcxlus ea jilane igno-
attlein cum audisset omntt Israel quotl revemts esset: ' rcut.
1573 VERBA DIERUM. 1374
Cumquc clausisset eas muris, posuit in eis princi-i- A Cumque introiret rex domum Domini, veniehant
pes, ciborumqiie horrea, hoc cst, olei et vini. sciilaiii, et tollebant eos, ilerumquc rcfcrcbaul ad
Sed et in singulis urbibus f<;ciinrniameniaria scu- i- armamenlarium suum.
loriiui et liasiariim, firmaviique eas multa diligcmia,i, Yerumtainen quia liumiliati siint, aversa est ab cis
et imperavit super Judnm et Benjainin. ira Domini, nec dcleii sunl pcnilus; siquidera in
Sacerdoles anlem el Lcvitx, qui erantin universo o Juda inventa sunt oper:i boiia.
Israel, venerunt ad eum dc ctinciis sedihus suis,i, Confortalus esl igilur rex Rohoam in Jerusalem,
relinqiienies siiburbana ct possessiones suus, et irans- atque regnuvit: quadraginla nulein ct unius anni
ciinles ad Judam et Jerusalem : eo quod abjecissetit erat ctiin regnare ccepisset, ct decetn et seplem anuis
cos Jeroboam, ct posteii cjus, nc sacerdoiio Domini li rcgnavit in Jerusalem, utbe, quam elcgit Dominus,
furigerentur. iit confirmaret nomen suum ibi, de cunctis tribubus
Qui constiluit sibi saccrdotcs excelsorum, ci dx- Isracl :
iiioniorum, viiulormnque quos fecerai. Nouieii niitcmmalris cjus Naama Ammanitis.
Sed et de cunctis tribubus Isracl, quicumque dede- Fecit aulem malum, et non prxparavit cor suum,
rant cor snuin ul qua rercnl DomiuuinDcum Isracl,, ul quxrcret Dominum.
vcncrunt Jerusalem ad iminolundiiin viciiuins suass Opera vero Roboam prima el novissima scripla
coram Domino Deo palrum suurum. suut in libris Snmeix propheix, et Addo Yidentis,
Et roboraverunt regnum Juda, el confirniaveruntt et diligcuier exposita :
Roboam filiiim Salomonis pcr tres annos : ambula- Pugnavcrunique advcrsttm se Roboam et Jeroboain
-
veruiu enim in viis David el Salomonis, annis lan- n cunctis diebus.
tuiii iribus. Et dormivit Roboam cum patribus suis, sepullus-
Duxit iiutcra Roboam iixorem Maalath, filiam Jeri- qtic CJIin civilale David. El regnavil Abin filius cjus
iniilli, (iliiDavid : Ahiail quoquo filiam Eliab filii fsai:: pro co.
qux peperit ei filios, Jeus, ct Sonioriain, ct Zoom. |Cap. XIH.J Anno ociavo dccimo rcgis Jcroboam,
Post lianc quoque accepit Maacba filiam Absalom,, rcgnavit Abin supcr Judnm. Tribus annis regnavii in
qux pcperit ci Abia, ct Eiliai, ct Ziza, et Saloinilh. Jerusalcm.nomenqiicraatrisejus Micllaia, lilia Uriel
Aiiiuviiaulem Roboam Maacbnliliam Absalom, su- dc Gahaa:
pcr omnes uxorcs suas, el concubinas : Et crai bcllum inter Abia el Jeroboam :
Nam u\ores decem et octo duxcrat, concubinasi Cumque iniissel Abia certnmen, cl haberet bcllico-
auicin sexagiuta : et gentiil viginti octo lilios, et sexa- sissimos viros, et elcciorum " quadringerita millia ,
gnta lilins. Jeroboani instrnxit ccnntra aciem nctiiigenla millia
Constituii vero in capitc Abinni filium Maacha, virorum, qui etipsi clectierant, elad bcHaforlissimi.
diiccm snper fratres suos : ipstim enim regem facere SteiiL cr^o Abia supcr moniem Someron, qui crat
cogiiabai, quia sapicutior fuit, et polentior super in Ephraim, et ait:
OIIIIICS filios ejus; Audi, Jeroboain, ct omnis Isracl : Nnm ignoratis
Et in cuuciis linihus Juda, et Benjamin, et in uni- quod Diiiuinus Deus Israel dederit rcgnnm David
vcrsis civitaiibns mnralis : prxbuilque eis escus plu- super Isracl in sempilernum, ipsi el filiisejus in pa-
rimas, ct miiltas petivit uxores. cluni salis?
[Cap. XII.] Cuinque roboratum fuisset tegnum Et surrexit Jerohoam filius Nabnt, scrvus Salomo-
Itoboam et conforlatum, dereliquit legein Doiniui, C ( nis filii David : ct rcbellavit contra Dominum sniiin.
cl omnis lsrael cum eo. Congregatiquesuntadeuni viri vanissimi, etliliiBe-
Anno aiiicm quinio rcgni Roboam, ascendit Se- Iiahet prxvaluerunt coiilra Roboamlllium Salomouis:
sach rcx ^Egypti in Jeriisalein (quia pcccavcraut Porro Koboam eral rudis, et corde pavido, nec
Domino) cuni mille duccntis curribus, et scxagiuia poiuit resistere eis.
miilibus cquiium : nec erat numerus vulgi quod ve- Nunc ergo vos dicitis, quod rcsistere possitis regno
nernt cum eo ex ^Egypto, Libyes scilicei, et Troglo- Domini, (|uod possidet per filios David, liahelisquc
dyix, et jEihiopes. Cepitque civitaies niuuilkxiiuas graudcm populi miiliitudiueii), att|iie vilulos auicos,
in Judn, et venil u-que ad Jeriisulem. quos fecit vobis Jcroboain in Dcos.
Senieias auiein Propheta ingressus esl ad Roboam, Et ejecisiis saceidoics Domini, filios Aaron, atque
ct principes Juda, qui congregati fuerant in Jcriua- Levitas: ct fecistis vobis sacerdotes sicut oiiines po-
lcm, fugicnles Sesac, dixitque ad eos : puli lerrarum : quicumqiic vcnerii, ei inilinvcrit ina-
Ilec dicit Dominus: Vos rcliquistis me, cl ego num suam in lauro, in bobus, etin arieiibus scptcm,
rcliqui vos in manu Sesac : fit sacerdos eoruin qui non sunt dii.
Constcrnaiiqiie principes Israet el rex dixcriinl: Nosicr autcm Domiims Deus est quem non relin-
Jttsttis est Dominus. quiinus :
Cumque vidisset Domiuus, quod humiliati csscut, Sacerdolesque niinistrant Domino de filiis Aaron,
facius est scrmo Domini ad Semeiam, dicens : Ct Levitx sunt io ordine suo :
Quia bumiliati sunt, non disperdam eos, daboque Holocausta quoque offerunt Domino per singulos .
eis pauxillum anxilii, et non slillabit furor mcus su- j» j dies mane et vespere, et ihyniiama juxia legis prxce-
per Jerusalem per mnnura Sesac. pia confecium, et proponuuturpanes in mensa mun-
Verumiamen servient ei, ut sciant distanliam ser- dissima;
vitutis mex et servitutis regni lerrarum. Esiqtie apud nos candelabrum aureum, et lucernx
Reccssit iiaque Sesac rex iEgypti ab Jerusalem, ejus, ut accendantur sempe,r ad vesperam :
sublatis thesauris domus Domini et domus regis, Nos quippe custodimus prxcepta Doraini Dei no-
omniaque secura lulit, et clypeos aureos, quos fece- siri, quem vos reliquistis.
rat Salomon. Ergo in exercitu noslro dux Detis est, et sacerdo-
Pro quihus fccit rex seneos, ct tradidit illos prin- tes ejus, qui clangunt lubis, et resonant contra vos:
cipibus scutariorum, qui custodiebant vestibuluni Filii Israel, nolite pugnare contra Dominum Deum
palatii. palrum vestrorum, quia non vobis expedit.
a Laudat Manianxus tres mss. codices, in
quibus, ginia, Josephus, alquc emendaliores alix Lalinx edi-
quadragintamillia, pro quadringenta rnilliti lcgitur, liones pari consensu quadringenta mitlia Abiio, et
et subsequenti vcrsu octoginla, pro octinqentn. Ita oclingmta miltia Jeroboamo tribuunt. Quod et infe-
vero et veiusliores editioues prxferunt, ut est Vcnela riori contexiui consonal, ubi quingenta miliia viro-
an. 1478, et alia an. 1489, tum altera Norimber- rum fortium, ex Jcroboami exercitu dicuniur ccci-
gensis 1521, Basil., Froben. 1538, Paris. Rob. Sleph. disse.
lo'46, et alite plures. VeruuiIlebrxus textus, Soplua-
1575. S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTIIECA. 1578
IIxc illo loquente, Jeroboam retro moliebalur in- A Sed ct caulas ovium dcslrucnles , lulcrunl peco-
sidias. riitn iiifiuitam multiitidincm , ct camelorum ; rcver-
Cumque ex adverso hostium staret, ignorantem sique sunt Jerusalcm.
Judam suo ambiebat cxercitti. \Cnp. XV.J Azarias aulem lilius Obed, faclo in se
Respicicnsquc Judas vidit inslnre bcllum ct ex spirilu Dci, egrcssus cst in occursum Asa , el dixit
adverso cl post lcrgum, et clamavit ad Dominiim : ci : Audile me A.'a , ct onmis Judn , ct Bcnjiiiniii:
ac sacerdotes tubis canere coepernnt. Domiiins vobiscnm, quia fui^iis cnm eo. Si quxsic-
Omncsqiic viri Juda vocifcraii sunt: cl ccce illis riiis cum , invenielis : si anlem dcreliqueritis cuni,
clnmantibus, pcrtcrruit Dcus Jerobor.m, et omneui derclinqnel vos.
Israel, qui stabat ex adverso Abia ct Jtida. Transibunt imlem mulii dics in Israel absqtie
Fugeruntquc filii Israel Judam, ct Iradidit eos Deo vcro , et absquc sacerdote doctore, et nbsquc
Deus in manu eorum. lcge.
Pcrcussit ergo eos Ahia, ct populus cjus, plaga Cumque reversi fuerint in angustia sua ad Domi-
magna : et corruerunt vulneraii ex Isrnel quingeuta iiuniDeumlsrael.ct qiunsicriiil enm, rcpcricnt eum.
millia virorum foriitim. ln lemporc illo non critpax cgrcdienti, ct ingrc-
Ilumilialique sunt filii Isracl in tempore illo, et dicnli, scdterrorcs undique in cunclis habilatonbiis
vchcmenlissimc conforlati lilii Juda, eo quod spe- terrarum : pugnabit cnim gens contra genlem, ct
rassent in Domino Dco pairnm suorum. civilas conlra civilatem, quia Dominus conturbabit
Perseculus cst aiitnm Abia fugientcm Jeroboam, cos in nmni angustia.
ct ccpit civitates ejus, B''lb-El, ct filias cjus, et Jc- U. Vos crgo conlortamini.et non dissolvaniur manus
sana cum filiabus suis, Ephron quoque et lilias ejus : vosirx : crit enim mcrces opcri vesiro.
Nccvaluilnttrn resistere Jeroboam in dicbns Abia: Quod cnm audisset Asa, verba sciliccl et prnphc-
quem percussil Dominus, el morluns cst. liam Obed prophetx, conforlains esl, cl absmlit
Igitur Abia, confnrtato impeiio suo, acccpit uxo- idola de omni terra Juda , et dc Benjamin , cl cx
rcsquatuordecim : procrcavitque viginti duos filios, iiibiius, quas ceperat, moniis Ephraini, et dcdicavit
ct scdecira lilias. allarc Domini quod erat anle porlicum D.miini.
Rcliqua autem scrmonuin Abia, viarumquc el ope- Congrcgnviique universum Judain el Bcnjainin, ct
riiin cjus, scripla sunt diligeutissime in libro pro- advenas cum cis de Epbraim, ct dc Manassc, ct
plictx Addo. dc Simeon : plures eniiii ad cum confugeinnl cx
[Cap. XIV.J Dormivit aulem Abia cum palribus Israel, videntes quod Dominus Deus illius cssct
stns, et sepelicrunt cum in civilaie David : cuni co.
Rcgnavitque Asa filius ejus pro eo, in cujus dicbusi anno Cuiuque venisscnt in Jcrusalem mense lerlio, cl
quievit terra annis decem. quinto decimo regni Asa, immolaveiunt Do-
Fecit autem Asa quod bonum el placiium erat in iui11<> in die illa, de inaniibiis el prxda quam ad-
conspcclu Dei sui, et subvertit allaria percgrini cul- dnxcr.mt, bovesscplingiiiiosct arietes septem millia.
lus, et cxcelsa, et confregil slaluas, lucosque succidit. El iniravii ex more ad corrohoranduin fcediis, ut
Ac prxcepil Judx, ut quxrercl Domimim Deumi qu.Trerent Doiiiinnm Dcum puirum suorum in totn
palrum suorum, et faccrel legem, et univcrsa mau- cordu et in loln anima sua.
data : Si quis autem, icquit, non quxsicrit Domiimm
Et abstulit de cunciis urbibus Juda aras, cl fana,, IC Dciiui Isracl, mori ilura initiiuio usque ad maxiinuiii,
cl regnavil in pace. a viro u-qiie ad muliercm.
iEdificavit quoque urbes munilns in Juda, quiai Juravi runlque Dominovoce mngna in jubilo, ct in
quictus crat, et nulla lemporibus ejus bella surre\c- - clangore luhx, et iu sonilu huccinarum, oinues qui
iiint, pacem Dmnino largiente. erant in Juda ciini exsecratione: in omni cniin corde
Dixil autem Judx : ./Edificemuscivilales isias, cit suo juraverunl, ct in tota voluntaic quxsieriinieuii),
vallemus rauris, et roborcmus turribus, el poriis, clt ct invenerunt : prxstititque eis Duminus rcquicm
S"ris, doncc a bellis quiela suul omnia, eo quudI per circuiluni.
qiucsicrimiis Domiuum Deum pairum nostrorum, clL Scd et Mancha matrcm Asa regis ex augusio de-
dcderit nobis pacem per gyrum. posiiil imperio, eo quod fccissct in luco siiuiil.ciuin
yEdilicaverunt igitur, el nulluin in exstruendo) Priapi: quod omne contrivil, et in frusla coinmi-
impcdimentum fuit. nucus combiissil iu lorrentc Codron.
Habuil autem Asain excrcilu sun pnrtantium sculai Excel-a autcm derelicta siinl in Israel : atlamcn
et hastas de Juda trecenla millia, dc Benjamin vcro> cor Asa erat perfeciiim cunctis dicbus ejus.
sculariorum et sagiltariornm diiccnlu octoginta nnl- Eaque qux voverat patersuus, et ipse, intulit in
lia , omnes isti viri foriissiini. domum Domini, nrgcnlum , cl aurum, vasorumquc
Egrcssus est autcm contra eos Zara /Eibiops cumi divcrsam supelleclitcm.
cxcrcitu suo, decies ccnlena millia, cl curribus tre- Belluni vero non fuil usque ad tricesimum quin-
ccntis : el venit usque Maresa. tum annum regni Asa.
Porro Asa perrexil obviara ei, el instruxit acicmI rj [Cap. XVI.J Anno autem tricesimo sexio rcgni
:nl bcllum in valle Sephata, qux csl juxtu Marcsa, clt ejus, ascendil Ba.isa rex Isracl in Judara, ct muro
iuvocavit Dominum Dc.im, ei ait : circumdabat Rama , ut iiullus posset lule cgrcdi cl
Dominc, non cst apuJ le ttlla distaniia, tilinm inl iugrcdi dc rcgno Asa.
pancis auxilieris , an in pluribus : adjina nos , Do- Proiulii crgo Asa argentum cl aiirnm de ihesauris
iiiine Deus nosier : in lc cnim, c.t in luo noininc ha- domus Domini, ct de thesauris regis, misilquc ad
lientcs fiduciam, vcninius contra iuinc iiiuliitudiiicin. Benadad regem Syria",qui habilabat in Dainasco, di-
Domine , Deus noster tu es , non prxvaleat conirai ccns:
lc homo. Fcedits intcr me cl le csl, paicr quoque mcus ct
Exicrruit itaquc D imiiius iEthiopes coram Asa ctt patcr tuus habucrc concordiam : quam ob rem misi
Juda : fiigcruiiiquu jEihiopcs. Et persccutiis est e«ss tihi iTgentum et aurum , ut rupio foedere, quod ha-
Asa, ct populus qui cuin eocrat, usque Gerara, ctt bcs o.iimBaasa rege Israel, fucias cum a mc rcce-
ruei iinl /Eihiopes usquc ad internccioneni , quia , dere.
Domino cxdente, coniriii suni, et exercitu illiuss Quo comperlo, Bcnadad misil principes exerci-
prxlianle. tutiin siiorum ad urbes Krael; qui percusseriinl
Tulerunt crgo spolia niulta, ct pcrcusserunt ci- Aion, cl Dan, ct Abtiiiiaiiii, ct univcrsus urbcs
vilatcsomnes pcr ciicuitum Gerarx : grandis quip- Nepblnli muralas.
pe cunctos lerror invascrat: et diripucrunl urbes,, Qitod ciim audissct Baasa , desiil sedificareRama,
ct ltiullam prxdam asportaveruni. et intcnnisit opus suiim.
1577 VERBA DIERUM. 1578
PorroAsarcx assumpsit iimversnm Judnm, et tu; A j\ Post hiinc Johanan princcps, cl cum eo ducenta
lerunt lapidcs de Rama, el ligna, qnx aulilicalionili octoginta millia.
prxparaverat Baasa, xdificaviique ex eis Gabaa ctil Pi.st istuni quoquc Amasias filius Zechri, conse-
Maspha. cratus Doinino , et cum eo ducenia millia viroinm
Iti tempore illo venit Anani propheia ad Asa re-i- fortium.
gem Juda, el dixit ei : Quia hahuisti fiducinm inn fliincsequebalurrobitstus ad prscliaEIiada, ct cum
rege Syrix, et non in Domino Deo luo, idcirco evasitit eo teneniium arcum el clypenm ducenta millia :
Syri;e regis exercitus de manu tua. Posl istiiin etinm Joznbad, ct cnm co centuin oc-
Nonne jEthiopes et -Libyes multo plures crantil loginla millia expeilitorum inilititm.
quadrigis et equilibus, et muliitiidiue nimia : quos,, Hi omncs erant ad nianuin regis , cxceptis aliis,
cura Dominocredidisses, iradidit in liiaiiu tua? quos posucrai in iiibibusinur.uisclin univers©Judn.
Oculicnim Domini conicniplantur iinivcrsam ler [Cap. XVIII.] Fuit crgo Josnphnt dives et inclylus
rara, et prxbent forliludinem his, qui corde perfecto0 multum, et afliiiiuue conjuncus cst Ahah.
credunt in eum. Descendiiqiie post annos ad eum in Snmariam.
Slulle igitur cgisti.et proplcr hoc ex prxsentiti Ad cujus adventuni maclavit Abab aiieies ei bo-
tempore conira te bella coiisurgent. vcs nlurimos , et populo qui vencrat cum eo : pci-
Iratusque Asa adversus Videntem, jussit eum mitiiti suasitque illi, nl asccnderel in Ramoth Galaad.
in nervum : Dixilque Ahiih rcx Israel ad Josnpliairegem Juda:
Valde quippesuper hoc fuerat indignatns : Yeni mccum in Banioili Galaad.
Et in erfecit de populo in tenipore illo plurimos. _. Cui ille respondit : Ut cgo, el tu : sicut populus
Opera autein Asa priina cl novissima scripla suntt " luiis, sic et poptilus meus : iccumque crimus in bello.
in lihro regum Judu ellsrael. Dixilque Josaphat ad rcgem Isracl : Consule,ob-
^Egroiavit etiam Asa anno tricesimo nono regnii sccro, imprxseniiaruni sermonem Domini.
sui, dolore pediun veheiiieniissiino, ct nec iu infir- Congresavitqiie rcx lsrael proplictariini quadrin-
mitaie sua quaisivit Dominum, scd magis in medico- gcnios viros, ctdixit ad eos : In Rainoth Galaad ad
runi arte confisus esi. bellandum irc debemus, an quiesoere ?
Dormiviiqtie cuni patribtis suis : et mortuus estt Al illi, Ascende, inquiunt, ct tradet Deus in nianu
anno quadragesimo prim.o regni sui. regis.
Et sepelicrunt euni in sepulcro suo, quod foderatt Dixitque Josnphat: Numquid non cst Iiic prophetcs
sibi in civilate David : posiicrunlquc eum super le- Domini, ut ab illo etiam requiratnus ?
ciuliim suum, plenuin aroinatibus et unguentis nie- Et ait rex Israel ad Josaphat: Est vir unus, a quo
rctriciis, qux erant pigmeniarioruin arie confecta,, possumus qnserere Domini voluiitiilcin, sed cgo odi
cl combiisseruni super eo ainbiiione iiimia. euui, quia noii prophetat inibi bouuin, sed nialuni
[Cap. XVII.J Regnnvit aulem Josaphal lilius ejuss omni lemporc :
pro eo, et invaluit contr:i Isracl. Est autem Michxas filius Jcmla.
Cnnstituiique inilitum numeros in cunclis urbibuss Dixiique Josaphal: Ne loquaiis, rex, hoc modo.
Juda, qux erant vallalx nmris. Prxsidiaque dispo- Vocavit ergo rex Israel unnm de emiucliis, et dixit
suil in lcrra Juda , ct in civiialibus Ephraim , quass ci: Yoca inibi cito Michxam lilium Jemla.
ceperat Asa paier cjus. Porro rex Israel, ct Josaphat rcx Juda, ttlcrque
El fuit Doiiiinus cum Jusapliat, quia amhulavitt C sedebat in solio suo, vesiiii cultu regio :
in viis Dnvid patris sui primis : a et non speravil ini Sedebant atnem in arca juxia porlam Samarix,
Baalim , scd in Deo patris sui, ct perrexil in prx- omnesque prophctx vaiicinabanini' coram cis.
ccptis illiits, ct non juxla peccata Israel. Scdccias vero (ilius Chanaana fccit sibi cnrnua
Confirmavitquc Dominus rcgnum in innnii cjus,, ferrca, et-ait: Hxc dicii Dominus : Ilis vcutilabis
et dedit omnis Juda munera Josapbat: factxque« Syriam, donec contcras cam.
sunt ei infinitsedivitix, et multa gloria. Oniiiesijue proplielx similiter prophetahanl, alque
Cumquc suinpsisset cor ejusaudaciam propter viass diccbant : Ascende in Ramoih Galaad, et prospcra-
Domini, ctiain cxcelsa et lucos de Juda abstulit. beris, et tradel eos Doniinus in inniiu rcgis.
Tertio autein anno regni sui, misil de princioi- Nuniius aulem, quiierai ad vocandiun Michxam,
hus suis Benail, el Obdiam, et Zachariam, et Na- ait illi :
ihanael, ct Michxam,utdocerentincivitatibiisJuda; ; En vcrba omnium prophelarum uno ore bona regi
El CIIIIIeis Leviias, Semeiam , et Nalhaniam, et1 annuiitiaiu: quseso ergo te ut el scrino luus ab cis
Znbatliam, Asiiel quoque et Semiramoth , et Joou- iion disseniiat, loquarisque prospera.
ihan, Adoninm, et Thobiam, ct Thobadoniam, Lc- Cui respondit Michxas : Vivit Domiuus,qnia quod-
viias, ct cum cis Elisaina et Joram Sacerdoles, cumque dixerit Deus meiis, hoc loquar.
Docebanlqiic in Juda, habentes libvum Legis Do- Venit ergo ad regem. Cui rex ait : Mich.ca , ire
inini, ci circnmibant cuiiclas urbes Juda, aiquee dehemus in Ranioth Galaad ab bellanduiu, nu quic-
eniilicbani populum. sccie ?
Iiaquc facius cst pavor Domini super omnia regnaa „n Cui ille respondii: Ascendite ': cuncia eniui pro-
tcrraruni, qux erant iier gyrtim Juda,nec audebuiitl 0^ spcre venienl, ct iradenlur liostes in manus vestras.
bcllare coiura Josaphat. Dixiti|uc rox: licniiu alquc iterum te adjuro, ut non
Sed et Phil.sihxi Josaphat munera deferebant,;, mihi Ioquaris, ni.-i quod vcruin esi, in nominc Domini.
et vectigal argenii, Arabes quoque adduccbant pe- At ille ait : Vidi universum Israel dispcrsum in
cor;i, arieium sepiem millia septingentos, et hirco- inoiiiibus, sicul ovcs absque pnstore, et tlixit Domi-
rum loiidem. nus : Non habent isti doininos : reveriatur unus-
Crevit ergo Josaphat, et magnificaliis cst usquee quisquc in domum suam in pace.
in sublime : atque xdificavil iu Juda doinos :id in- i- Et ait rcx Israel ad Josaphat: Nonne dixi tibi,
star lurrium , urbesque muralas. Et mtilta operaa quod non prophciaret istc mibi quidquam honi, sed
paravit in urhibus Juda. ea qux malu sunl ?
Viri quoque bellatores , et robusli erant in Jcru-i- At ille, Idcirco, aii, audite verbum Domini : Vidi
salem, quorum isle est numerus pcr domos atque ie Dominum sedentem in solio suo, et omnem exerci-
fainilias singulorum. tum ccelinssislenicm ei a dcxtris ct sinislris.
In Juda principes cxercitus , Ednas dux, et cuin in Ei dixit Domiiius : Qiiis dccipiet Ahah regem Is-
eo lobuslissimorum trcccnta millia. rael, ut ascendal ct corruat in RamotliGalaad ? Cum-
" Dicuntur vetercs quidam Latiui codices adderee/
novissimis, qui videtur tamcn scribarum error, ob
subscqiiciiliuni vocum, ct non, occursum.
1579 S. IHERONYMI DIVINA BIBLIOTHECA. 1580
que diccret unus hoc modo, et alter alio : processit A ta faciie: non estenim aptid Dominum Deum nostrum
spirilus, et.stetitcoram Dotnino, ct ait : Ego deci- iniquitas, nec personarum acceptio, nec cupido mu-
piain cum. Cni Dominus, In qtto , inqnit, decipies ? nerum.
At iile respondit: Egrediar,ct crospiritns mcndax In Jerusnlem quoquc constituit Josaphal Levilas,
ln ore omnium prophetarum ejus. elsacerdoles, et principes familiarum ex Israel, ut
Dixitquc Dominus : Decipies, et prxvalcbis, egre- jiidicium et causam Domini judicarenta habitatoribus
dere, el fic ita. ejus.
Nunc igitur , ecce Doininus dedit spiriium mcn- Prxcepilqtie eis, dicens : Sic agetis in limorc Do-
daciiin ore omnium proplieiarum tuorum, ct Domi- mini fideliier et corde perfeclo.
IIIISloculus csi de te malu. Oinuem causam, qux venerit ad vos, fralrum vcs-
Acccssit autem Scdecias filius Chanaana, el pcr- Irormn, qui habilanl in tubibiis suis inter cognnlio-
cussil Michxx maxillam, et ail: ncmetcognalionem, nbiciimquequxstioe-t de lege,
Pcr quam viam transivil Spiriius Domini a me, ut1 de mandaio, de cxremoniis, de justifica.tionibus;
loqueretur tihi ? osleiuliiceis, ut non peccentin Domiuum,etneveniat
Dixilque Michxas : Tu ipse videbis in die illo,, ira super vos et super fralres vestros :
qii.mdo ingressus fueris cubiculum de cubiculo, ut1 Sic ergo agetis, et non peccabiiis.
abscotidaris. Aiiiarias autem sacerdos etponiifex vcster, inhis,
Praecepit auiem rcx Israel, dicens : Tollile Mi- qux ad Dominum pertinent, prxsidebit.
chxatii, el ducilc ctini ad Ainmon principem civitatis,, Porro Zabadiasfilins Ismael, qui est dux in domo
cl ad Joas filium Amclccli. p Juda, supcr ea opcra crit, qux ad regis officium per-
Et dicciis : Hxc dicit rex, mittite hunc in carce- - tinent: babetisquc magistros Levitas coram vobis :
rcni, el d.ite ei pauis modicum, ct aqux pauxillum,, Conforiamiiii, cl*agite diligenter, el critDominus
doncc revertar in pace. cum bonis.
Divitque Michxas: Si rcversus fueris in pace , \Cap. XX.J Post hxc congregati sunl fitii Moab, et
11on est loculus Dominus iu me. Et ail: Auditc, po- filii Ainmoii, et cum eis deb Ammonitis, ad Josa-
puli oinnes. phat, ul piignarenl contra eum.
Igilur asccnderunl rcx lsrael et Josaphat rcx Judal Ycneriintquc nuiitii, et indicavernnl Josnphat,
in Rnmoth Galand. dicentes : Venit contra le muliiludo magua, de his
Dixitque rex Isracl ad Josaphat: Mutaho habitum,, locis qux trans mare sunt, cl de Syria, et ecce con-
et sic ad pugnanduin vadain, tu aiiiem inducre vesii- sistunt in Asasonthainar, qux cst Engaddi.
bus ttiis. Josaphat autem timorc perterriliis, loium sc con-
Muiatoque rex Isrnel liahitu, venit nd bcllum. lulii ad rogandum Dominum,et prxdicavit jejuniuui
Bex auiem Syrix prseccpcrai ducibus cquitaluss universo Juda*.
sui, diccns : Ne pugnetis contra minimum, aut con- Congrcgaiusqiie est Juda ad dcprecandum Domi-
ira inaxiiimm, nisi contra solum rcgcin Isracl. num; scd ct omnes de urbibus suis veiicruul ad ob-
Itaque cum vidisscnt principes cquitatus Josaphat,, sccrandum cum.
dixeruiit : Rex Israel isie est. Cumqiie steiisset Josapliat in medio cceiii Juda,
Et ciicumdedcrunt eum dimicantcs : et Jeriisalem, in domo Domini ante aiiium novum,
At ille clamavit ad Dominum, ct auxiliatus est ci,, ait : Domine IVMIS patrum nosirorum, lu es Deusin
atquo avcrtil eos ab illo. C ccelo, ct dominnris cunciis rcgnis gciiiium.
G
Cum enim vidissent duccs equilalus, quod nona ln manu tua eu fortiiudo el potentia, nee quis-
esset rex Isracl, reliquernnt eum. quam libi pniest resistcrc.
Accidit auiein utunus e populo sagitlam in inccr- Nonnc lu, Deus noster, interfecisii omnes habila-
tuin jacerct, ct percnterct regem lsrael inler cervi- lorcs terrx hujus cnram populo tuo Israel, et dedisti
ccni ei scapulas. eam semini Abraham amici tui in scmpiternum?
Al illc aurigx suo ait: Convcrie manum luam, et:t Habitaverunique in ca, et cxstruxcrunt in illa
educ mc de acic, quia vnlneratus suni. snncluariuni nomiiii tuo, dicentes :
Et finita cst poaiia in dic illo : Si irruerinl supcr nos innla, gladius judicii, pcsli-
Porro rex Israel siabat in curru suo contra Syross lcntia, et fames, stabimus coram domo hac in cmi-
usquc ad vesperam , et inortuus est, occidente solc.:. spectu luo, in qua iiivncatuni e-l nomcn luum, ct
\Cnp. XIX.] Reversus est autcm Josnphat rex Judau ciamubimus ad tc in iribiilaiionibiis noslris, et cx-
iu (Inuiiiui suun pacificc in Jcrusalcni. audies, salvosque fiicics.
Cui occnrrii Jeu lilius Anani Vidcns, et ait ad eum : Nuuc igitur ecce lilii Ammon, el Moab, et mons
Impio prxbes auxilinm, et his qui oderunt Domi- Sc.ir, per quos non concessisti 1-racli, ut transiret
ntiin, amicilin jungeris, et idcirco iram quideni Do-i- quando egrcdiebatur de jEgypto, sed declinaverunt
iniui mcrcbaris; sed bona opcra invcuta sunl in te,!, ab eis, el non iiilcrfecerunl illos.
eo quod absttileris lucos do tcrra Juda , ct prxpara- Econlrario agunt et niiunliir ejicere nos de pos-
vcris cor tuum, ut rcquircrcs Deum. sessione, quam tradidisti nobis, Deus nosier, ergo
Habiiaviiergo Josapliat in Jerusalem. pj non judicabis eos?
Rursumque egressus est ad pupulum de Bersabeee In nobis qiiidcm non cst lanla forlitiulo, ul possi-
usque ad moniem Ephraim, et revocavit eos ad Do- i- mus lniic multiludini rcsislerc, qux irruit super
minum Deum patrum suortim. nos. Sed cum ignorcmus quid ngere debeamus, hoc
Constiluitque Judiccs tcrrx in cunctis civilaiibuss soliim haberaiis residui, ut octilos nostros diriga-
Juda munitis per singula loca. nruisad le.
Et prxcipicns Judicibus, Vidcle, ait,quid faciatis: : Omnisvero Judastahatcoram Domino.cum parvu-
non enira hominis exercetisjudicium, sed Domini, etst lis, et UKoribuset liberis suis :
quodcumque judicaveritis, in vos rcdundabil. Eral auiein Jaziel lilius Zacharix, filii Banaix, fi-
Siitimor Domini vobiscum, et ctim diligcntia cunc-:- lii Jciel, filii Mathanix, Levites de filiis Asaph, su-
11Pro habitatoribus ejus, prxfert Hebrxum cxem- i- b Mss. plerique omnes Ammanilis, quod et Mar-
plar nSfiJTT "SUPl, quod est, et reversi sunt (sivee et tianxus notat. Sed alii multo aliter, prxcipuc edili,
hubitaveruni) Jerusalem. Quod vero Hieronyuius post st quos magno niimero laudat Mcnochius, libri.pro
Septuaginta eo verlerit sensu,una causaest,quodpro 0 eo prxferunt Idumwi. Quam lamen lectionem in iis,
73I2Pperquam simili scriptura legerit i~~yi, sive jodd quos ipse consuluil P. Calmelus, non in textu , sed
uliimum pro vau, qux sola magniludine distant, ac- ,. margini appositam lesiatur. Consule aucioreinQux-
ceperil ; hoc neinpe habitatores nomen significat. j_ stion. Hebraic. in hunc librum.
GrXC , KOCTOIXOUVTW.
1381 VERBA DIERWI. 1582
pcr qtiera factus cst Spiritus Domini in mcdio lnrbx, A Verumtamcn cxcelsa non abslulit, et adhuc po-
etait: pulus non direxerat cor suum ad Dominum Deum
Attendite, omnis Juda, et qui hnbiiatisin Jerusa- pntrum suorum.
lcm, el lu, rex Josaphat: Hxc dicit Dominus vobis : Reliqua autem geslorum Josaph.il priorum et no-
Nolile timerc, nec paveatis hanc mutiiludinein: vissimorum, scripta suni in verbis Jeu filii Auuni,
non csl enim vestra pugna, sed Dei. qux digessitin libroregum Israel.
Cras descendeiis contra eos : ascensiiri cnim sunt Post bxc iuiit amicitias Jnsaphat rex Juda cuin
per clivum nnmine Sis, et invenietis illos in suin- Ohozia regc Israel, cujus opera fuerunt inipiissima.
mitate lorrenlis, qui est conira solitudinem Jeruel. Et parliceps fuit, ut facerenl naves, qux irenl in
Non critis vos qui dimicabilis, scd tanliimmodo Tharsis : fecerurilque classem in Asiongaber.
confidenter state, et videbitis auxilium Domini su- Prophetavit aulem Eliezer lilius Dodonu de Mare-
per vos. sa ad Josaphat, dicens : Quia habuisti fcedus ciuii
Juda, et Jerusalem, nolite limere, nco paveatis : Ohozia, percussit Dominus opera tua, conlrilxque
cras egrediemini contra eos, et Dominus erit vobis- suiit naves. nec poinerunt ire in Tharsis.
cum. [Cap. XXI.J Dormivit aulem Josaphat cum palri-
Josaphat ergo.et Juda, et omneshabitatorcs Jeru- bns suis, el sepulttis est cum eis in civitnte David.
salem, ceciderunt proni in lcrram coram Dotnino, Regnavitque Jornm filius ejus pro eo. Qui habuit
et adoraverunt eum. fratres, filios Josaphai, Azariam, ct Jaiel, et Za-
Porro Levilx de filiis Caath, et de filiis Core, lau- cliariain, et Azariam, et Michael, et Sapiiatiam,
dabant-Dominum Deuin Israel vocc magna, in ex- r. omnes hi, litii Josapliat regis a Isrncl.
celsum. Deditque eis patcr suus multa mtinera argenli,
Ctimque mane surrexissenl, egressi snnt pcr de- etauri, ct pcnsitaiiones, cum ehilalibus munilissi-
serttim Thecue : profcclisque eis, stans Josaphal in mis iu Juda : regniim atitem tradidit Joram, eo
medio eorum,dixit : quod esset primogenitiis.
Audile me, Juda, et omnes habilatores Jerusalem: Surrexilcrgo Joramsupcr regnum patrissui :cum-
crcdile in Domino Deo veslro, et securi eritis : crc- que se conlirmasset, occidii omnes fralrcs suos
ditc proplietis ejus, et cuncia evenient -prospera. gladio, et quosdam de principihus Isracl.
Dedilque con-ilium populo, et siaiuit canlores Triginta duorum aiinorum erat Joram cum regna-
Diuiiiiti, ul laudarent cum in lurmis snis, et anlece- re ccepisset, et octo annis regnavit in Jeru-alcm.
derent cxcrcitum, ac voce consona dicercnt: Ambulavitqiie in viis regum Israel, sicut egcrat
Confitemini Domino, quoniani in xternum miseri- domus Ahab : filia quippe Ahab erat uxor ejus, et
cordia ejus. fecit mnlum in conspectu Domini.
Cumque ccepissent laudcs canerc, vertit Dominus Noluil autem Dominus disperderc domiim Dnvid,
insTidiaseoruui in semetipsos, liliorum scilicet Am- proptcr pactum quod inierat cum co, cl quia promi-
mon, ct Moab, ct inoniis Seir, qui egrcssi fueiant, scrat ul daret ei lucernam, ct fiiiis ejus onini lcm-
ut pugnarenl contra Judam, ct percussi stint. pore.
Namque filii Ammon, ct Moab, consurrexerunt In dicbus illis rebellavit Edom, nc csset subdilus
adversum liabitatores monlis Seir, ul iutcrficercnl et Juda;, ct constitiiit sibi regcm.
delereiit cos:cumquc lioc opereperpclrasscnl,cliiiin Cumqiie iransissel Joram cum principibus suis,
in scmeiipsos versi, mutuis concidere vulneribus. iC. el cuncto cquitatu qui erat sccum, surrexit nocte,
Porro juda cum venissct ad speculam, qu;c re- et percussil Edom, qui se circumdederat, et omncs
spicit ad soliludinem, vidit procul ornnem lale re- dnces equiiatus ejus.
gioncm plenam cadaveribus, nec superessc quein- Atiamen rebellavit Edom, ne esset sub ditione
quam, qui necem potuissct cvadere. Juda, usque ad hnnc dicm :
Vcnil ergo Josapbat, el omnis populits cum eo, Eo tempore et Lobna recessit, ne esset sub manu
ad delrahenda spolia moriiioruiu : iiivensnintqiic illius.
inler cadavera variara supellcctilem, vesiesquoque, Dereliquerat enim Dominum Dcurn palrum suo-
et vasa prelior-issima, ei diripuerunt, iia ut omnia rum : insuper et excelsa fabricalus cst in urhibus
poriarc non possent, nec per nes dies spolia uuferre Juda, et fornicari fecil hnbitalores Jerusalcm, et
pr.i: prxdx raaguitudine. prxvaricari Judam.
Die autem quario rongregati sunt in valle Bene- Allatx sunt autem ci liltcrx abElia propheta, in
diciionis: eienim quoniam ibi bonedixerant Doiiiiuo, quibus scripium erat :
vocaverunt locum illum vallis Benedictionis usque Haec dicit Dominiis Deus David palris lui : Quo-
in prx-eniem diem. niain noii ambulasli in viis Josaphat pntris tui, ct in
lieversusquc est omnis vir Juda, et habitalores viis Asa regis Juda, sed incessisti per iter regum
Jerusalem, ct Josaplmt ante eos, in Jerusnlem cuin Israel, et fornicari fecisii Jiidam, et hahilalores Jc-
Ixtitia magna, eo quod dcdissel eis Dominus g iu- rusaleii), iniitalus fornicutioneni domus Ahab, insu-
dium dc iniinicis suis. per et Iralres luos, domiim patris lui, meliores le,
lngressii|ue sunt Jcrusalem cum psaltcriis et ci- „," occidisli, ecce Dominus percutiet tc plaga magna,
tharis, ct lubis, in domum Domini. cum jiopulo luo, et fitiis, el uxoribus luis, univcrsa-
Irruit auiem pavor Domini super universa rcgna que substantia lua.
lerrarum, cum audissenl quod pugnassct Dominus Tu autem xgrotabis pessimo languore uleri.donec
contraiuimicos Israel. egrediantur viialia lua paulaiim per dies singulos.
Quievilquc regnuin Josaphat, et prxbuit ei Dcus Suscitavit ergo Douiinus coutra Joram spiriiiun
pacem per circuilum. Philislhinorum, et Arabum, qui coufines sunt jElhio-
Regnavit igitur Josnphal super Judara, et erat tri- pibus. Ei ascenderunt in lerram Juda, et vastave-
ginta qiiinqueannoruiii ciiui rcgnare ccepisset: runt eam, diripueruutque cunciam subslantiam, qusc
Viginti autem el quinque annis regnavil in Jeru- inventa est in domo regis.
salem. Insuper et filios ejus, et uxorcs : nec remansil ei
Nomen matris ejus Aznba filia Selahi. filius, nisi Joahaz, qui minimus natu erat.
Elambulavit in via patris sui Asa, nec declinavit Et super hxc omnia pcrcussit eum Dominus alvi
ab ea, facicus qux placita eranl coram Domino. Ianguore insanabiti.
a Edili librijcum aliquot mss. , rcgis Juda. Canon Israel, tam in excusis quam in mss. hx~Wi me-
"JSD
Memminnus legit in coiilcxlii, regis Juda, in inar- lech Israel. In lianc difficultatem cousulat qui voluc-
gine vero, Israel. Plures antiquioresque Lalini mss. ril volumina Criticorum sacrorum. MAKT.
consonanillcbixorum codicibus, ubilcgimus nomeu
1333 S. HIERCNYMlDIVINA BlBLIOTIIECA. 15*4
Cumqtie diei succederet dics, et leniporum spatia A / de cunctis tirbibiis Juda, ct principes familiarnm
volvereiilur, duorum aiinoniui explelusest circulus: Israel, vcncruutque in Jerusalem.
ct sic longa consumpius labc, ita ut cgcrcrel eiiam lniit crgo oinnis mulliludo pactum in domo Dei
viscera sua, languore paiiier ct viia caruii. cum rege, dixilque ad cos Joiadn :
Moriuusquc estin iiifiruiiiate pessiin.a, cl non fc- Ecce filius regis rcguabit, sicul locuius cst Domi-
cit ci populus secunduiii morcm combuslioiiis, cxsc- nus super filics David.
quins, sicul fecerru majoribus ejus. Lte est crgo sermo quem facietis :
Triginta duorum aiiiioruni fnit, cutn rcgnare CCC- Tertia pars vcstrum, (|iii veiiiiinl ad Sabbalum,
pissct, et ocio annis rcguavit in Jerusalem. sncerdotuni el Leviiaruni ct janitorura, erit in por-
Ambiilaviique non recle, cl sepclicrunl eiim in lis :
civilatc David : vcrtinilamcn non in sepukro regunii Tcrtia vero pars ad domum rcgis :
|Cflp.XXIl.JConsiilueriintautem I.abitaioresJe.ru- Et tcrtia ad poriani, qux appeilatur Fuiidamenti:
salem Oboziam (ilium ejus minimuin, regcm pro eo : Omne vero reliquum vulgus sil in airiis domus Do-
Oinnes ciiini majores natu, qui nule ciini fuer.aul, mini.
inierleccrant latrones Arabum, qui irrueranl in ca- Nec quispiam alius ingrcdiatur doniuin Domini,
stra. nisi sacerdoles, et qui ministraiit de l.cvilis: ipsi
Rcgnavitquc Ohozias filius Joram regis Juda. Inntummodo ingrediantiir, <|uia sanciiliculi snnt: cl
Qiiadraginla duorum annoruin erut Oliozias cuin oninc reliquum vulgus observci custodias Domini.
regnare ccepisset, et uno auuo rcgnavil in Jeru^a- Levitx autcin circunulcni regein, habentes singuli
lcin, el noiiicn uiairis cjus Ailialia iilia Amri. _. arma sua (etsi quis alius ingressus fuerit lemplum,
Sed et ipse ingrcssus est per vias domus Ahab : "' iiiicrficialur): sintque cum rege ct iniranle et egie-
niater eniin cjus impulit euni, ul iinpio ngcrci. diciuc.
Fcciligitur niiiluni iu conspcclu Domiiii, sicut ilo- Fccerunt ergo Lcviix, ct universns Juda, juxia
mus Alinl) : ipsi cnim linruiU ci consiliarii pou omnia qux prxcepcrat Joiada pontif x, ct assuinpse-
inorlcui palris sui, iu iuicriiuin cjus. runl singuli viros qui snb se crant, ct venicbaiit pcr
Anibulavitque iu consiliis coriim. Ei perrexil cuiu ordiiieui sabbati, cum his qui innilcveranl sabba-
Joram lilio Ahib rcgc lsrncl, inbcilum contra Azncl luin, et cgressuii erant.
regcm Syriic in Ramoib Gulaad : Siquidem Joindu pontifex non dimiseriit ahirc ttir-
Viiliiciaveriinlque Syri Joram. Qui revcrsus est, tnas, qnx sibi per singulas hebdoniadas succederc
ul ciirnrctur iu Jezrael : iniiltas eiiun plagas accc- consueverant.
perat in supradicto ccrtamiiie. Dediliitte Joiada sacerdos cenluriouibiis lanceas,
Igilur Oiiozius lilius Jornm rcx Judn, dcsccudil clypeosque et pellas regis David, <]uas consecrave-
ut inviscrct Joram liliiim Abab in Jczracl ;cgri.- rat iu domo Domini.
tanlciii. Constiluiiquc omncm populum tcnciiiium pugio-
Volunlalis quippe fuit Dei advcrsus Ohoziam, ul nes, a partc lempli dcxtra, usque ad pnricin icmpli
veniret ad Joraui: siiiistram, coram aliari, et lemplo, per circuitum
Etcum vcnissct, et egredereiur cum eo advcrsuni rcgis.
Jeu filium Nanisi, (JIICIIIuuxit Dominus, ul delcrct Et cduxerunl filium regis, et iinposucrunt ei dia-
domnm Ahab. dcma, b ct tcsliinoiiium, deaeruntquc in nianii cjus
Cuni ergo subvericrct Jcu doniiiiii Ahab, invcnii C ( leuendam legem, elconslitucruni eum rcgcm :
principes Juda, ct lil.os fr.iiruiii Oliozix, qui mims- Unxitquoque illuni Joiada ponlifex, ct lilii cjtts :
tr.ib.int ei, cl inleiTicil illos. imprecatique sunt, atque dixertint: Yival rcx.
Ipsumquc perquiiens Olioziam, comprehendit la- Quod cum audissct Aihalia, vocem sciliccl cur-
lilaiitem in Sainaiia -. uddticlumque ad se, occidil, rciiiiuiii aiquc landamium rcgcm, ingressa eu ad
el scpelierunl ciiin : eoquodcssct filius Josaph.u, populum in leiiiplum Domini.
qui quxsierat Douiiniiiii in lolo cordc suo. Ncc crai Cumque vidisset regem siantem super gradum iu
uttra spes aliqu^, ul de siirpe quis rcgnnrel Obo- iiitroitu, ct princi|ies, lurmasqiie circaeuni, omnein-
zi.c. que populura terrx gaudeiiieiii, alque claiigcntcni
Siquideni Athalia mater ejus, videns quod mor- tubis, cl divcrsi gcncris organis concincniein, vo-
tuus .esset Ulius suus, surrcxit, et interfecil omiicin ccmquc laudaiiliuui, scidit vestiinenta sua, ct uil :
stirpem regiam domus Joram. Insidix, Insidix.
Porro Josabeth hlia regis tulit Joas filium Ohozix, Egrcssus autem Joiada ponlifex ad cenlurioncs
et furata est eum de mcdio filioruni regis , ciim in- et principcs exercilus, dixit eis : Educitc illam ex-
lcrfii erenlur : absc«ndiique cum cum nutricc sua iu ira scptn lempli, et inierficintur foris gladio.
cubiculo lectulorum : Prxcepiique sacerdos, ne occiderelur in donio
Josabelli aiitem, qnx abscondeiat eum : erat filia Doniini.
ngis Joram uxor Joiadx ponlifieis, soror O.nzix, Et imposueruntcervicibus ejus manus :
ct idcirco Alhalia non iutcrfecil cuin. Ctimque inirassel porlam equorura domus regis,
Fuil crgo cuni cis in domo Dei absconditus sex 1TJ interfecerunt eam ibi.
annis, quibtis regnavit Athalii super lerram. Pepigil autem Joiada fcedus inler se, universiim-
[Cap. XXIIl.J Anno uuicin scplimo confortalus que populum, et rcgcm, ut csset populus Domini.
Joiada, assumpsit cenluriones, Azariam videliccl fi- Itaquc ingressus cst omnis populus domiini Banl,
lium Jeroham, ct lsmaet lilium Johanan, a Azariam ct destruxerunt eam : ct altaria ac simulacra illius
quoque lilium Obed, ct Maasiam filiiim Aduix, ct confregerunt:
Elisaphal filium Zechri : cl iniit cum eis foedus. Mathan quoque sacerdotem Baal interfecerunt
Qui circumcunles Judam, congregaveruut Levilas anie aras.
0 Intactum reliquimus nomen isiud Obed, quod demum vetcres alix Versiones habcnt. Ac liceai fiir-
ita scriplum reperiretur in edilis libris, in ms. Col- tnsse suspicari (siquidem testimonii noininc signilicari
bertino Aniciensi, nc inTexlu llcbraico. Cxtcri mss. bic vulgo pulant Legis prxcepla , ut Hebrxi autu-
codices logunt Oded cuni duplici (/ juxta primum iiiant philacteria, parva ex memhranis volumina ob
vcrsiculum soperioris capitis decirai quinii, in quo oculos gerenda) totam hanccc pericopem ejus csse
nomen TTO Oded occurrit; et Azarias lilius ctiam nominis glossema ab simlioso aliquo assutum : sunt
Oded dicitur. MABT. cnim et mss. nonnulti codices Lalini, Calmeto tesie,
t> Yerba islxc, dederuntque in manu ejus tenendam qui cam ptanc omillant.
legem, neque Hcbrxus textus,neque Gixcus, nequc
1385 VERBA DIERUM. 1386
Constituit autem Joiada prxpositos in domo Do- Asuorum, A servieruntque lucls ct sculptilibus, etfacia
mini sub manibus sacerdoium, et Levitaruin, quos est ira contra Judam et Jcrusalem propter hoc pec-
dislribuit David in donio Domini : ut offerreiUholo- calum.
causta Domino, sicut scriplum est in lege Mosi, in Miltebatque eis propbetas, ut reverterentur ad
gaudio et canticis, juxla disposilionem David. Dominum, quos prolestantes, illi audire nolebant.
Cons.lituit quoquejaniiores in portisdomus Domi- Spiritusitaqtte Dei induit Zachariam filitim Joia-
ni, ut non ingrederetur eam immundus in omni re. dx sacerdotem, et stetit in conspectu populi, et
Assumpsitque cenluriones, et fortissimos viros ac dixit eis:
principes populi, et omne vulgus terrx, et fecerunt Hxc dicit Dominus Deus : Quare transgredimini
descendere regem de donio Domini, et introire per prxceptum Domini, quod vobis non proderit, et de-
medium pottx superioris in domum regis, el collo- reliquistis Dominum, ut derelinqueret vos?
caverunt eum in solio regali. Qui congregati adversus cum, miserunt Iapides
Lxlatusque est oranis populus terrx, et urbs juxla regis imperiura in alrio domus Domiui.
quievit: porro Athalia interfecta esl gladio. Et non est recordatus Joas rex raisericordix
[Cap. XXIV.J Seplem annorum erat Joas cum re- quam fecerat Joiada pater illius secum, sed interfe-
gnare ccepisset: et quadraginla annis regnavit in Je- cil filium ejus.
rusalcm, nomen matrisejusSebia de Bersabee. Qui cum moreretur, ait: Yideat Dominus, et re-
Fecitque quod bonum csi corain Domino cunciis quirat:
diebus Joiadx sacerdotis. Ctimque evolutus esset annus, ascendit contra
Accepit autem ei Joiada uxores duas, e quibus ge- nv"* eum exercitus Syrix : venitque in Judam et Jerusa-
nuit filios et filias. lem, et interfecit cunclos principes populi, atque
Post qux placuif Joas, ut instauraret domum Do- universam prxdam miserunt regi Dnmascum.
mini. Congregavitquesacerdotes, et Levitas, et dixit Et certe cum permodicus venisset numcrus Syro-
eis: rum , tradidil Dominus manibus eorum infinitara
Egredimini ad civitales Juda, et colligite de uni- multitudinem, eo quod dercliquissent Dominum
verso Israet pecuniam adsarla tecla templi Dei ve- Deum patrum suorum :
siri, persingulos annos, fcsiinatoque hoc facile. In Joas quoque ignominiosa exercucre judicia.
Porro Levitx egere ncgligeniius. Et abeuntesdimiscruiil cum in languoribusmagnis:
Vocavitque rex Joiadam principcm, et dixit ei : Surrexerunt autem contra cum servi sui, in ultio-
Quare tibi non fuit curx, ut cogeres Levilas inferre nera sanguinis filii Joiadx sacerdotis, el occidcrunt
de Juda et dc Jerusalem pecuniam, qux constituta eum in lectulo stio, et mortuus est:
est a Mose servo Domini, ut inferrcl eain omnis Sepelieruntque eum in civitale David, sed non in
muttitudo Isrnel in labernaculum testimonii ? sepulcris regum.
Alhalia enim impiissiraa, et filii ejus, dcstruxerant Iusidiati vero sunt ei Zabad filius Semrnaaih Ara-
domum Dei, et de universis, qux sanctificata fue- manitidis, et Jozabad filius Semarith Moabitidis.
rant leinplo Domini, ornaverant fanum Baalim. Porro filii ejus, ac summa pecunix qux adunata
Prxcepit ergo rex, el lecerunt arcam : posue- fuerat sub eo, et inslauratio doraus Dei scripla suut
runlque eam juxla portam domus Domini forinsecus, diligentius in libroRegura.
Et prxdicatum est in Juda et Jerusalem, ut de- Regnnvit autera Amasius filius ejus pro eo.
ferrent singuli pretium Domino, quod conslituit fC [Cap. XXV.] Vigiiuiquinqueannorum erat Ama-
Moses servus Dei super omnem Israel in deserto. sius cum regnare ccepisset, et viginii novem annis
Lxiatique sunt cuncli principes, et omnis popu- regnavit in Jerusalem, iioiucn malris Joadara de Je-
lus : et ingressi contulerunt in arcum Domini, atque rusalem.
iniserunl ita ut impleretur. Fecitque bonum in conspectu Domini; verumla-
Cumque tempus esset ut dererrent arcam coram men non in corde perfeclo.
rcge per marius Levitarum (videbanl euim mullam Cumque roboralum sibi videret imperium, jugula-
pecuniam), ingrediebalur scriba regis, et quem pri- vil servos, qui occiderant regem patrem suum, sed
mus sacerdos constitueral : effuudebantque pecu- filios eorum non interfecit, sicut scriptum cst in li-
niam qux erat .iii arca : porro arcam reportabant bro Legis Mosi, ubi prxcepit Dominus, dicens :
ad locimi suum, sicque faciebant per singulos dies, Non occidentur patres pro filiis, neque filii pro
et congregata est infinita pecunia. patribus suis, sed unusquisquc in suo peccato mo-
Quam dederunt rex etJoiada his qui prxcranl ' rielur:
operihus domus Domini : Congrcgavit igitur Amasias Judam, et constituit
At illi conducebant ex ea cxsores lapidum, ctt eos per familias, tribunosque et ceniuriones in uni--
artifices operum singulorum, ut inslaurarent do- verso Juda el Benjamin :
mum Domini : fabros quoque ferri et xris, ut quodI Et recensuit a viginti annis et sursum, invenil-
cadere coeperat, fulciretur. que trccenta millia juvenum, qul cgrederentur ad
Egeruntque hi qui operabantur induslrie, et ab- pugnam, el tenerent hastam et clypeum.
ducebatur parietum cicairix per manus eorum, acJ n Mercede quoque conduxit de Israel centum millia
suscitaverunt domum Domini in statum pristinum,, "' robustorum, centum talentis argeuli.
et firmiier eam stare fecerunt. Venitautem homo Dei ad illura, et ait: 0 rex, ne
Cumque complessent omnia opera, detulerunt co- egrediatur tecum exercilus lsrael : non est enim
ram rege et Joiada rcliquara partem pecunix : dei Dominus cum Israel et cunclis filiis Ephraim :
qua facia sunt vasa templi in ministerium, et adI Quod si putas in robore exercitus bella consi-
holocausta, pbialx quoque, et cxtera vasa aurea ett stere, superari te faciet Deus ab hostibus: Dei
argentea: quippe est el adjuvare, et in fugam convertere.
Et offerebanlur holocausla in domo Domini jugi- Dixitque Amasias ad hominem Dei : Quid ergo
ter cunclis diebus Joiadx. fiet de centum laleniis qux dedi militibus Israel'!
Senuil autem Joiada plcnus dierum, et morluuss Et respondit ei homo Dei: Habel Dominus unde
est, cum cenlum triginta esset annorum. tibi dare possit multo his plura.
Sepelieruntque eum in civitate David cum regi- Separavit itaquc Amasias exercilum, qui venerat
bus, eo quod fecisset bonum cum Israel et cuma ad eum ex Ephraim, uf reverteretur in locum suum :
domo ejus. At illi conlra Judam vehementer irati, reversi
Poslqunm aulem obiit Joiada, ingressi sunt prin- sunt in regtonem suam.
cipes Juda, et adoraverunl rcgem, qui delinitus ob- i- Porro Amasias confidentcr edttxit populum suum,
sequiis eorum, acquievit eis. et abiit in vallem Saliuarum, percussitque filiosSeir
El deroliquerunt templum Domini Dei patrum n decem millia.
PATROL, XXYUl. 44.
1387 S. IIIERONYMlDIVINABIBLIOTHECA. 1588
Et alia decem millia ccperunt filii Juda, et ad- A j\ omnia qusu feceral Amasias pivterejus. Et exquisivit
duxemnt ad prxruplum cnjusdam petrx, prxcipi- Deum in diebns Zacharix inlelligentis et videnlis
laveruntque eos de summo in prseceps, qui universi Deum : cumque reiiuirercl Dominum, direxileum in
crepuciunt. omnibus.
At ille exercitus, quem remiserat Amasias, nc Dcnique egressus est, et pugnavit contra Phili-
secum iret ad prxlium, diffusus est in civitaiibus sihim, et dcstruxit muruin Getb, et niuruni Jabnix,
Juda, a Samaria usque ad Beihoron, et inlcrfectis muriimqiie Azoli :
tribus millibus, diripuit prxdam maguain. iEdificavit qiioiue oppida iri Azolo, et jn Phili-
Amasias ve.ro post cxdeni Idumxorum, ct allatos slhim.
deos filiorum Scir, smtuit illos in deos sibi, et ado- Et ndjuvit ciim Deus conira Philisthim, et contra
rabnt eos, et illis adolebat incensum. Arabes, qui habiiabant iii Gurbaal, cl contra Am-
Quamobrem iratus Dominus contra Amasiam, mi- monitas.
sit iid illum propiietam, qui dicerei ei : Cur adora- Appendebanlqiie Ammo.nilx niunera Oziir; : ct
sti deos, qui non liberaverunt populuni suum dc divuigatum est nomcn ejus usque ad ioiroiliiiii
inanu tua? .42gypti propler crebras viclorias.
Cumque hxc ille loqueretur, respondit ei : Num yEililicaviiquc Ozias turres in Jerusalcm super
consiliarius regis cs? quiesce, ne iiuerliciani te. poitani anguli, et super poriam vallis, elrcliquas in
Discedensque propbcla, Scio, inquil, quod cogi- eodem muri lutere, firmavitque eas.
laverit Deus occidcre le, <|uia fecisti hoc maluiii, ct Exslruxit eliam mrres in solitudinc, el fodit cislcr-
insupcr nou acquievisti consilio meo. T
n
"
nas plurimas, co quod haberei niulta pccora, tam in
Igilur Amasias rex Juda, inito pcssiino consilio, campestribus quain in eremi vastilate :
misil ad Joas lilium Joahaz filii Jeu, regcm lsrael, Vineas quoque habuit, et vinitores in montibus,
dicens : Veni, videamus nos mutuo. et iu Carnielo : erat quippe homo agricylturx de-
At ille remisit iiuntium, diccns, Carduus, qui cst ditus.
iu Libano, misit ad cedrum Libani, dicens: Da fi- Fuit nutem exerciius beHatorum ejus, quj proce-
liam liiiim filio meo uxorem : ct ecco, bcsiix, quoc debant ad prxlia, sub mnnu Jeiel scrihx, Masixque
erant in silva Libani, transierunt, et conculcave- docioris, el sub manu Ananix, qui erat de ducibus
runt cardmiii). rcgis.
Dixisti : Percussi Edom, ct idcirco crigitur cor Omnisque numerus principum per familias virorum
tiium in superbiam : sede in domo lua, cur malum forlium, duorum millium sexceotorum.
advcrsum te provocas, ul cadas et lu, et Juda te- Et sub eis universus b exereitus, treeentoriim et
cum? sepiem inilliuin quingentoruni : qui erant apli ad
Noluit audire Amasias, eo quod Domini esset vo- bella, el pro rege conira adversarios dimieabanl.
lunt.is, ut traderclur in inanibus hostium propter Prxparavit qiioqtte eisOzias, id esi, ciinclo cxcr-
deos Edom. ciiui, clypeos, et hnstus, et gnleas, elloricas, arcus-
Ascendit igitur Joas rex Israel, et muluos sibi quc et fiindas ad jaciendos lapides.
prxhuere conspectus : Et fecil in Jerusalem diversi gcneris machinas,
Ainasias autem rex Juda eral in Belh-Sames Juda: quas in turribus collocavit, et in apgulis murorum,
Corruitque Juda coram Israel, ei fugit in labjina- ut millcreiu sagittas et saxa grandia : egressumqnc
cula sua. ( est nomen cjus pro.cul, eo qitod auxiliaretur ci Domi-
C
Porro Amasiam rcgem Juda, filium Joas filii Joa- niis, et corroborasset illum.
Iiaz, cepit Joas rex Israel in Beth-Sames, ct ad- Sed cum roborutus csset, elcvatum est cor ejus in
duxil in Jerusalcm : destriixitque niurum ejtis ai interilum suum, et neglexit Dominum Deum suum :
poria Ephraim usque ad portam anguli, quadringeii- Ingressusque (emplum Doniini, adolere v.olujt in-
tis cubitis. ccnsum super altare tbymiamaiis.
Omnc quoqne aurum, ct argentum, et universai Statimque ingressus ppst cum Azarias sacerdos,
vasa, qux repererat in domo Dei, et apnd Obed-• Ct cum eo sacerdotes Domini octogintn, viri Xorlis-
dom. In ihes.iuris ctiam domus rcgix, et filios ob- simi, restilerunt regi, atque djxcruyt:
sidnm reduxii Samariam. Non est lui oflicii, Ozia, ul adolcas incensum Do-
Vixil aittcm Amasias filius Joas rex Juda, posi- mino? sed sacerdolum, ho.c est, filiorum Aaron, qui
quam mortuus csl Joas filius Joaliaz rex Isracl, consecrali sunt ad hujusccmodi miiiisieriinn : egre-
quindecim annis. dere de saaciuario, ne conteinpseris : quia np.n re-
Rcliqua aulem sermonum Amasix priorum ct no- |)iuabitur tibi in gloriam boc a Domino Deo.
vissimorum scripla sunt in libro Regum Juda ct1 Iralusque est Ozias, et tcnens in raanu ihuribulum
Israel. ut ndoleret incensum, minabatur sacerdotibus.
Qui postquam recessit a Domino, tetcndcrunt eii Siatimque orta est lepra in frontc ejus coram
insidias in Jerusnlem. sacerdolibus in domo Domini super aliare ihymia-
Citrnquu fugisset Lachis, miserunt, et interfece- nniis.
runl eum ibi. 1 Cumqne respexisset eum' Azarias pontifex, et
y.
Reportantesque super equos, sepelicrunt eumi omnes reliqui sacerdoles, viderunt lepram in fronte
cum patribus suis in civitate " David. ejus, et festinato exptilerunt euin.
[Cap. XXVI.J Omnis autem populus Juda, fitiumi Sed et ipse perlcrrilus, acccleravit cgredi, eo quod
ejus Oziam annorura sedecim, constituit regeni nroi sensisset illico plagam Domini.
patre suo Amasia. Fuit igitur Ozias rex leprosus usque ad diem raor-
Ipsc xdilicavit Ailath, et restiluit eam dilionii tis sux, et huhilavit in doino separata plenus lepra,
Juda, posiquam dormivit rex cum patribus suis. ob quam ejectus ftierat de domo Domini.
Sedecim annorum erat Ozias cum regnare ccepis- Porro Joaiham iilius cjus rexil domum regis, et
set, et quinquaginta duobus annis regnavit in Jeru- judicabat populum lerrx.
salera : Reliqua auiem sermonum Ozix priorum ct novis-
Nomen mntris ejus Jechelia de Jerusalem. simoruin, scripsit Isaias filius Amos, prophetu.
Fecitque quod erat rectum in oculis Domini, juxtat Dormivitque Ozias cura patribus suis, et sepclic-
a Hebrxus non ~i~-, David, hic habet, sed rVTTI', trecentis vcro in margine sexcentos notat, et pro
Juda. Nihilosecius, veteres alii plerique omnes in- teplem millibus, vm millia. Qux varianies leciiones,
lerpretes, ac Vulgati Lalini libri David pari con- crrores sunt an(ii|uariorum seu velerum exscriplo-
sensu prxferunt. rum Lalinoruin. MART.
b Sic legit Canon Memmianus in
corpore : pro
1389 VERBA DJERUM. 1590
runt eum in agro regalium sepulcrorum, co quod A Ephraim, Azarias filius Jolianan, Baracliias lilius
esset leprosus : regnavitque Joatham filius ejus Mosollamoth, Ezechias, filius Sellum, ct Amasa lilius
pro eo. Adali, contra eos qui veniebant de prxlio, et dixe-
[Cap. XXVII.J Yiginli quinque annornm erat Joa- runt eis :
tham cum regnare ccepissei, ct sedecim annis regna- Non inlroducelis luic captivos, ne pecccmus Do-
vit in Jcrusalem : niino. Quare vultis adjicere super pcccata noslra, et
Nomen matris'ejus Jerusa filia Sadoc. vetcra cttnmlare delicia? grande quipjie peccatum
Feciique quod rectum erat coram Doinino, juxla csl, ct ira furoris Domini imminet super Israel.
omnia qux fecerat Ozias pater suus, excepto quod Dimiserunlque viri bellat ircs prxdmn, et uni-
non est ingressus lemplum Domini, et adhuc popu- versa qusc ceperant, coiam principibus, et onini
lus delinquebat. multitudine.
Ipse adificavit portam domus Domini excetsam, Steteruntqite viri, quos supra memoravimus, et
et in muro Ophel mulia construxit. apprehendentes captivos, onincsque qui nudi erant,
Urbes quoque xdificavit in monlibus Juda, el in veslierunt de spoliis.
saltibus casiella et lurres. Cumqufi vesti-sent eos, et calceasscnt, et refecis-
Ipse pugnavit contra regem filiorum Ammon, el sent cibo ac poiu, unxissenlque propicr laborein, et
vicit eos, dederunlque ei lilii Aniinon in tempore illo adhibuissent eis curam : quicumque ambtriare non
cenliim talenla argcnti, et decein millia coros tritici, polerant, el erant imbecillo corpore, imposueruni
ac loiidem coros hprdei : hxc ei prxbueruut lilii eo>jumenlis, el adduxcrunt Jericho civitatem palma-
Aininon, in anno secundo et lerlio. nr, rum ad fialres eorum, ipsiquc revcrsi siinl Sama-
Corroboratusquc est Joaibani, eo quod direxisset riam.
vias suas cornni DominoDeo suo. Temporc illo misit rex Aliaz ad regem Assyriorum,
lMiqua autem sermonum Joalham, et omnes auxilium postulaiis.
pugnx ejus, et opera , scripia sttnt in libro Reguin Veneruntque Idumsei, et percusserqnt multos ex
lsrael el Juda. Juda, el ceperunt prxdam magnam.
Yiginti quinque annorum erat quum regnare cce- Philistbim quoque diffusi sunt perurbes campes-
pisset, et sedecim annis regnavit in Jerusalem. tres, et ad meridiem Juda: cepcruiiiquc Beth-Sames,
Dormivitque Joatham cum patribus suis, et sepc- et Ainlon, et Gaderoth, Socho ouoque, el Thamuan,
lierunt eum in civilate David, et regnavit Ahaz lilius el Gamzo, cum viculis suis, et habiiaverunt in eis.
cjus pro co. Hiimiliaveral enim Dominus Judam propler Ahaz
[Cap. XXVIII.] Yiginti annorum erat Ahaz cum regem Juda, co quod nudasset eum auxilio, et con-
regnare ccepisset: et sedecim annis regnavit in Je- tempiui habuisset Doniimun.R
rusalem : Adduxilque contra eum Thelgath - Phalnasar,
Non fecit rectum in conspectu Domini siculDavid regem Assyriorum, qui etafflixit eumet, nnllo resis-
pater ejus: scd ambiilavil in viis regum Israel, insu- leiite, vnslavit.
per cl staluas liidit Baalim. Igilur Ahaz, spoliaia domoDomini, et th mn regum
lpse est, qui adolevit incensum in valle Benen- ac principum, dedil regi Assyriorum muneia, et ta-
noni. et lustravit ftlios suos in igne, juxia riiuin men nihil ei profuil.
geiitiuin qii'S interfecit Dominus in adveutu liliorum Iusiiper et in lemporc angustix sux auxil contcm-
Isracl. C pttim in Dominum, jpse per se rex Aliaz immo-
Sacrilicabat quoque, ct thymiama succendebat in lavit diis Damasci victimas percussoribus suis, et
cxcclsis, et in collibus, ei sub omni ligno frondoso. dixit:
Tradidiique eum Dominus Deus ejus in manu Dii regum Syrix auxiliantur eis, quos cgo placabo
regis Syriie, qui pcrcussitenm, magnnmque prxdam hostiis, ct aderunt mihi; cum econtrario ipsi fuerint
ccpit de ejus imperio, el adduxit in Damascum : ruina; ei et universo lsrael.
Maiiibus quoquc regis Israel traditus est, ct pcr- Direptis itanue Abnz omnibus vasis dpmus Dei,
cussns plaga grandi. atque confractis, clausit januas lempli Dei, et fecit
Oocidiique Phacee filius Romelix, de Juda cenium sibi allaria in universis angulis Jernsalem.
viginli millia in dic imo, omnes viros hellatores: eo In omnibus quoque urbibus Juda cxslruxit aras
quod reliquissent Dominum Deum patrum suorum. ad creinanilum thus, alque ad iracundiam provocavit
Eodem teinpore occidit Zechri, vir polens ex Dominum Dettm patrum suorum.
Ephraim, Maasiam lilium regis, et Ezricam ducem Rcliqua auiem sermonum ejus et omnium operum
doimis ejus, Elcanam quoque secundum a rege. bpriorum et novissimorum scriptasuniinlibroRegum
Ceperuntque lilii Israel de fralribus suis ducenta Juda et Israel.
millia mulierum, puerorum, ct puellaruni, ct inlini- Dormivitque Ahaz cum palribus suis, et sepelie-
tnm prsedam '. pertuleruntque eam in Samariam. runtc eum in civitate Jerusiilem : neque enim rece-
Ea tempestaie erat ihi propbeta Domini, nomine perunt eum in sepulcra regum Israel, Regnavilque
Oded, qui egressus obviam exercitui venienti in Sa- Ezechias filius ejns pro eo.
mariam, dixit eis: •rv
I [Cap. XXIX.] Igiiur Ezechias regnare ccepit, cum
Eccc irattis DominusDeus patrum vestrorum conr viginli quinque essei annorura, ct viginti novem an-
tra Juda : tradidil eos in manibus vestris, et occi- nis regnavit in Jerusalem :
distis eos atrocitcr, ila ul ad cceliim pcrtingerct Nomen mairis ejus Abia, filia Zacharix.
veslra crudeliias. Fccitque quod erat placilum in conspectu Do-
Insuper filios Juda et Jerusalem vuliis vobis suhji- mini , juxia omnia qux fecerat David pater
cere in scrvos et ancillas : quod nequaquam facto ejtis.
opus est: peccastis ciiim super hoc Domino Deo Ipse [Al. ipso] anno et mense primo regni sui
vestro. apcruit valvas domus Domini, et instauravit eas.
Sed audile consilium meum, et reducilc captivos, Adduxitque sacerdotes atqueLevilas, et congrega-
quos adduxistis de fralribus vestris, quia magnus; vit eos in plateam oricnlalem.
furor Domini imminet vobis. Dixitque ad eos: Audite me, Levilx, et sanetifica-
Steterunt itaque viri de principibus filiorumi mini, mundate domum Domini Dei patrum ves-
« Mss. Latini conslanterlegunthicsupraT/te(/fai/t- vid; sed pro David notat in margine Hierusalem.
Phalasar, dc diclum est sufficienter. MART. LXX legunt, in civitateDavid, quod verum compro-
b Luini uliiqtto
libri addunt suorum. batur e vers. 20 cap. xvi lib. IV Regum. Hebrxus,
c Mcmmianus Canon retinct hoc loco variantemi sepelicimi eumincivitate, in Jerusalem. MART.
lectioncm: nam in conlexlu ita habet, in civitateDa-
1391 S. IHERONYMlDIVINA BIBLIOTHECA. 1*92
trorum, et auferte omnem imraunditiam de san- A super eos: et immolaverunt illos Sacerdotes, et as-
ctuario. perserunt sanguinem eornm coram altare pro piaculo
Peccaverunt patres nostri,' et fccerunt malum in universi Israelis:
conspectu Domini Dei nostri, derelinquenles cum: Pro omni quippe Israel prxceperat rex, ul holo-
averterunt facies suas a labernaculo Domini et prx- caustum fieret, et pro peccato.
buerunt dorsum. Constituil quoque Leviias in domo Domini, cum
Clauserunt oslia, qux crant in porlicu, et ex- cymbalis, et psalteriis, et citharis, secundum disposi-
stinxerunt lucernas, incensumqoc non adoleverunt, iioiicm David , et Gad Yidenlis regis, et Nattian
et holocausla non oblulerunt in sanciuario Dco prophelx:
Israel. Siquidem Domini prxceptum fuit per manum
Concitatus cst itaque furor Domini super Judam propheiarum ejus.
et Jerusalem , tradidilque eos in commotionem , et Steteruntquc Levitx tenentes organa David.et Sa-
in interitum, ei in sibilum, sicut ipsi cernitis oculis cerdoles tuhas.
vestris. Et jussit Ezechias ut offerrent holocausta supcr
En , corruerunt patres nostri gladiis, filii nostri,
ct filise nostrx, et conjuges captivx ductx sunt, allare:
propter hoc scclus. Cumque offerrentur holocausla, cceperunl laudes
Nunc ergo plucet mihi, ut ineamus foedus cum cnnere Domino, et clangere tubis, atque in diversis
Domino Deo Israel, et avertcl a nobis furorem irx organis, qux David rex Israel e prxparaverai, con-
sux. crepare.
Filii mei, a nolite negligere: vos clegil Dominus, B Omni autem turba adoranle , cantorcs el ii qui
ut stetis coram eo, et ministretis illi, colatisquc eum, lenebant tubas, eranl in officio suo, donec comple-
et cremetisb incensum. retur holocaustum.
Surrexerunt ergo Levilx: Maath filius Amasai Cumque finiia esset oblatio, incurvatus est rex, el
Amasix J, et Joel filius Azarix , de filiis omnes qui erant ciim eo, et adoraverunt.
tAl.aath: Prxcepitque Ezechias et principes Levitis, ul lau-
Porro de iiliis Merari, Cis (ilitis Abdi [At. AbdaiJ, darentDominum sermonibus David.et Asaph Viden-
et Azarias filius Jaalelel [Al. JalaleetJ. lis : qui laudaverunt eum magna lxlitia, et curvato
De filiis auiem Gerson, Joaafilius Zemma, et Eden genu adoraverunt. •
filius Joaa. Ezechius aulem eliam bxc addidit: Implestis ma-
At vero de liliis Elisaplian, Sarari, et Jaicl. nus vestras Domino, accedite, et offerle victimas, ct
De filiis qtioque Asapli, Zicharias el Malhanias; laudes in domo Domini.
Necuon de filiis Eman, Juicl, et Semei: Obtulit ergo uuiversa mulliludo hostias, et laudes,
Sed etde filiis ldithun, Semeins, et Oziel. et holocausia, mente devota.
Congregavcruutque fratres suos, et sanctificati Porro numerus holocaustorum, qux oblulit multi
sunt, et ingressi sunt juxta mandaium regis et im- tudo, hic fuit, tauros septuaginta , arietes cenluin,
perium Domini, ut expiarent domum Dei. agnos ducentos.
Sacerdotes quoque ingressi templum Domini ut Sanctificaverunlque Domino boves sexcentos,c
sanclificarent illud, cxiulerunt oinnem immuudiiiam, oves tria millia.
quain intro repererant iu veslibulo domus Domini, C Sacerdotes vero pauci erant nec potcrant sufficcr
quam tulerunt Levitx, et asportaverunt ad lorreniem ut pclles bolocauslorum dclraberenl: undect Lcvii.
Cedron foras. fraires eorum adjuverunt eos, donec implerelur opus
Cceperunt autem prima die mensis primi mundare, et sanctificarentur antisliles:
et in die octavo ejusdem mensis ingressi sunl porti- Levitx quippe" faciliori ritu sanctificautur quar
cum templi Domini, expiaveruntque templum diebus sacerdoles.
oclo, et in die sexta decima rnensis ejusdem quod Fuerunt crgo holocausla plurima, adipes pacifico
coeperant, impleverunt. rum : et libamina holocaustorum : et completus es
Ingressi quoque sunt ad Ezechiam regem, et dixc- cullus domus Domini.
runt ei: Lxtatusque est Ezcchias, et omnis populus, e
Sanctificavimus omnem domum Domini, et allare qund ministerium Doniini esset exptetum, Dere
liolocausti, vasaque ejus, necnon et mensam propo- penle quippc hoc fieri placuerat.
siiioniscum omnibus vasis suis, cunctamque templi [Cap. XXX.J Misit quoque Ezechias ad omnem Is
supelleciilem, quara poltuerat rex Ahaz in regno suo, rael et Judam : scripsilque epistolas ad Epliraiu
postquam prxvaricatus csl, et eccc exposila sunt et Manassen , ut venirent ad domum Domini ii
omnia coram altare Domini. Jeru.^alem, et facerent Phase Domino Deo Israel
Consurgensque diluculo Ezcchias rex, aduna- Inito ergo consilio regis et principum, et univers
vit omnes principes civilatis, elascendit in domura coeiusJerusalem,decrcverunlutfacereniPhasemens
Doniini; secundo.
Obtuleruntqtiesimultaurosseplem.arietesseptem, jl Non cnim pottierant facere in tempore suo, qui
agnos septem, el hircos septem pro peccato, pro v sacerdotes , qui pOssent sufficere, sanctificati no
regno, pro sancluario, pro Juda. fuerant, et populus nondum congregatus fueral i
Dixitque sacerdotibus filiis Aaron ut offerrent su- Jerusalem.
per altare Domini. Placuitque sermoregi etomni multitudini.
Maciaverunt igitur tauros et susceperunt sacerdoles Et decreverunt ut mitterent nunlios in universu
sanguinem, etfuderunt illum super altare : Israel, de Bersabee usque Dan, ut venirent, et face
Mactaverunt etiara arietes, ct illorum sanguinem rent Phase Doraino Deo Israel in Jerusalem
super altare fuderunt; multi enim non feceranl sicut lege prxscriptum est
Immolaveruntque agnos, et fuderunt super altare Perrexerunique cursores cum epistolis ex regi
sanguinem. imperio, et principum ejus, in universum Isra
Applicueruntque hircos pro peccato, coram rege ei Judam, juxta id, quod rex jusserat, prxd'
et universa multitudine, imposueruntque manus suas canles :
a In mss. codicibus, filii mi. Consequenter etiam bent, Organa David regis lsraelis, verbis qux subs
legunt iidem mss. filius Amasiw, et filius Abdai, non quuritur, prwparaverat concrepare, prxiermissis. I
filius Amasai, aut filius Abdi. MART. pluribus autera niss. Manianxus repererat legit pr
b Iidem hic eipronomen iuterserunt. concrepaverat.
« Hebrxus alquc ipsc Grxcus textus tanlum lia-
1595 VERBA DIERUM. 1594
Filii Israel, revertimini ad Dominum Dcum Abra- A lis a diebus Salomonis filii David regis Israel in ca
ham, et Isaac, et Israel: el revertetur ad reliquias, urbe non fuerat.
qux effugerunt manum regis Assyriorum. Surrexerunt autem sacerdoles atque Levitx bene-
Nolile (ieri sicut palres veslri et fratrcs, qui rcces- dicentes populo : et exaudiia est vox eorum : perve-
. seiunl a Domiuo Deo patrum suorum, qui tradidit nilque oratio in habilaculura sanctum cceli.
cos in inieritiim, ut ipsi cerniiis. [Cap. XXXI. ] Cumque hxc fuissent rite cele-
Noliie indurare cervices vestras , sicut patres bruta, egressus est omnis Israel, qui inventus fuerat
vcstri: tradite manus Domino, et venite ad sanctua- in urbibus Juda, et fregerunt simulacra, succiderunt-
rium ejus, quod sanctificavit in xternum : que lucos, demoliti sunt excelsa, el allaria desiru-
Servite DominoDeo patrum veslrorum, ef aver- xerunt non solum de universo Juda et Benjarain,
telur a vobis ira furoris ejus. sed et de Ephraim quoque et Manasse, donec peni-
Si enim vos reversi fueiiiis ad Dominum : fralres tus everierent :
veslri el filii habebunt misericordiam coram domi- Reversique sunt omnes filii Israel in possessiones
nis suis, qui illos duxerunt capiivos, et revertentur el civiiates suas.
in (erram lianc : Ezcchias auiem constituit turmas Sacerdotales et
Pius cnim ct clcmcns est Dominus Dcus vester, ct Leviticas per divisiones suas, unumqiiemque in o!-
non avertel faciem suam a vobis, si rcversi fueriiis ficio proprio, tam sacerdolum videlicet quam Icvila-
iid cum. rum, ad botocausla et pacifica, uiminisirareni et
Igiliir cursores pcrgeliant velocilcr de civitate in confiterentur, canerenlquo in porils caslrorum Do-
civiiaiem, pcr lcrram Ephraim etManasse usqtie ad "_ mini.
Z ibulon, illis irridentihus ct subsannaniibus eos. Pars anlcm regis eral, ut de propria ejus subslan-
Attamen quulam viri cx Aser, et Manasse, et Za- tia offerrelurholocaiistum, mane semper ct vesperc.
Lulon, acquiescentes consilio venerunt Jerusalem. Sabbalis quoque et kalendis, et solcmnilatibus cx-
In Juda vero facta esl manus Doinini, ut darcl eis teris, sicut scriptum est in lege Mosi.
cor unum : ut facerent jnxla prxceptum regis ct Prxcepit etiam populo habitantium in Jerusalem,
principum, vcrbum Domini. ut darent paries sacerdoiibus, etLevitis, ut posscnt
Congregatiqne sunl in Jerusalem populi nuilii, ut vacare legt Domini.
facerent solemnitaiem azymorum, mense secundo; Quod cum percrebuisset in auribus mullitudinis,
Et surgentes destruxerunt nltaria qux crant in plurimas oblulere primilias filii Israel frumemi, vini,
Jerusatem, atque universa, in quibus idolis adolebatur et olei, mellis quuque, et omnium, qux gignit hu-
incensum, subvertenles, projecerunt in torrentem mus, decimas obtulerunt.
Ccdron. Sed et.lilii Israel et Juda, qui habitabant in urbi-
luimolaverunt autem Phase quarta decima die bus Juda, obtulerunt decimas bouin ct ovium, deci-
niensis sccundi. masque sanctorum, qux voveraiu Domino Deo suo :
Sacerdotes quoque atque Levitx l.indcm sanclifi- atqne universa porlanles, feccrunt acervos plurimos.
cali obtulerunt holocausta in domo Domini : Mense terlio ccoperunt acervorum jacerc funda-
Sieteruntque in ordine suo, juxta dispositionem menia, et mense septimo compleverunt eos.
ei lcgcm Mosihominis Dei : sacerdoles vero susci- Cumque ingressi fuissent Ezechias et principcs
picbant effiindendum sanguinem de mauibus Levita- ejus, viderunt acervos, et bcnedixerunt Domino ac
rum, eo quod mulia lurba sanctilicala non esset: C populo Israel.
ci idcirco Levitx innnolarcnt Phase his qui non Interrogavitque Ezechias sacerdotes et Levitas,
occurrerant sanctificari Doniino. cur ila jacerent acervi.
Magna etiam pars populi dc Ephraim, et Manasse, Rcspondil illi Azarias sacerdos primus de stirpe
cl Issaebar, etZabulon, qux sanctilicata non fueral, Sadoc, dicens :
comcdit Phase, non juxla quod scriptum est : Ex quo cceperunl offerri primitix in domo Domini,
Et oravit pro eis Ezechias, diccns : Dominus bo- comedimus, el saturaii sumus, remanseruntque plti-
nns propitiabiiur cunctis, qui in toto corde requi- rinia, eo quod benedixerit Dominus populo suo :
runt Dominum Deum patrum suorum : et non im- reliquiarum autem copia est ista, quam cernis.
putabil eis quod minus sanclificaii sunt. Prxcepit igitur Ezechias, ut prxpararenl horrca
Quem exaudivit Dominus, et ptacatus cst populo. in (lo.no Domini.
Feccruntqiie (ilii Israel, qni inventi sunt in Jeru- Quod cnm fecissent, inlulcrunt tam primitias,
salcm, solemnitalem iizymorum septem diebus in quam decimas, et quxcumque voverant, fideliter:
lsciilia magna, laudanles Doniinum persingulos dics: Fuit atileni prxfccius eorum Chonenias Leviia,
Leviix quoqiic et sacerdotes, pcr orgnua, a qux et Scmei Iralcr ejus, sccundus.
sno oflicio congruebani. Post quem Jaiel, et.Azarias, elNaalh, et Asael, et
Et locutus est Ezcchias ad cor omnium Lcvitnrum, Jcrimoih :
qui habebant intclligentiam bonam super Domino : Jazabad quoque, et Eliel, el Jesmnchias, et Maalh,
Et comederunt sepiem diebus solemniiatis, im- et B uiaias, prxpositi sub manibus Chonenix, et Se-
molantes victimas pacificorum, et laudanles Domi-. _ mei fralris ejus, ex imperio Ezechix regis et Azarix
iiuni Deura pairum suorum. J" pontilicis domus Dei ad quos omnia perlinebant.
Plncuiique universx muliitudini, ut celebrarcnt Core vero filius Jemna Levites cl janitor orien-
etiam alios dies septem : quod et fecerunl cum in- talis portx, prsepositus erat iis qux spontc offere-
gcnti gaudio. bantur Domino, primitiisque et consecratis in sancta
Ezechias cnim rcx Juda prxbuerat muttitudini sanctorum.
millc tauros, et seplem millia oviiim : Et sub cura ejus Eden, et Benjamin, Jesue, ct Se-
Principes vcro dedertint populo lauros mille, et meias, Amarias quoque et Seclienias, in civilalibus
oves decem millia : sanclificala ergo est sacerdotum sacerdoluni, tit fideliter disliibuercnt fratribus suis
plurima multitudo. partes, niiiiorihus atque majoribus : exceptis mari-
Et hiloritate perfusa omnis turba Juda, tam sa- bus ab annistribus ei supra, cunctisque qui ingre-
cerdotum ct Levitarum quam universx frequentix, diebanliirtemplum Domini, elquidquid per singulos
qux venerat ex lsrael: proselytorum quoque de terra dies conducebat in ministerio, atque observationibus
Isrnel, et habiianlium in Juda. juxia divisiones suas, sacerdoiibus pcr familias, et
Faetaque est grandis celebritas in Jerusalem, qua- Lcvilis a vigesimo anno etsupra, per ordines ct
a In Hebrxo est, in organis, seu, vasis forlitudinis
bpyavot;TWKoptM.Yidetur autem alitcr in suo legisse
Domini: nW ,SV h~~..' striclius adhuc in Graeco, ev exemplari' Hieronymus.
1595 S. IIIERONYMIDlYlNA BIBLIOTHECA. 1396
turmas suas, universxque multitudini, tam uxori- A^ Epistolas quoque scripsit plenas blasphemix in
bus quam. liberis eorinn uiriusque sexus, fideliter Dominum Deum Israel.et locutus est adversus cum :
cibi, de his qnx satict-ilicalafuerant, praibcbanlur. Sicut dii geniium cxteraruin 11011potuerunt lihe-
Sed ci liliorum Aaron per agros, el suburbana ur- rare populum suum demanu mea : sicetDeus Eze-
biuin singuIarUm, dispositi er.mt viri,qui partes di- chix eruere non poterit populum suum de niauu
siriliuercnt universo sexui masculiiiode sacerdoiibus isla.
el Levitis. Insuper et clamore magno, lingua Judnica, conira
Fecit ergo Ezechias universa qux diximus, in populum qui sedehat in muris Jerusalcm, persona-
omni Juda : operalusque est boiium et rectum et ve- b;il, ut terrere.t eos, et caperet civilatem.
rum, coram Domino Deo siio, in univcrsa cullurami- Locutusque est contra Deum Jerttsalem , sictil ad-
nisterii doitius Domini, juxla legem et cxremonias, verstim deos populorum terrx, opera manuum ho-
volens requirere Deuin suum iu toto corde suo : fe- niinum.
citquc, ct prosperatus est. Oraverunt igitur, Ezechias rex, et Isaias filius
JCap. XXXII. J Post qnx cl hujuscemodi veriia- Ainns prophetes, adversum banc hlaspliemiam, ac
lem, venit Seuriacherih rex Assyriorum, et ingres- vociferati sunt usque in ccclum.
sus Judam, obsedil civitales muuiias, volens eas ca- El misil Dominus nngclum, qui percussit omncm
pere. virum robuslum, et bellntoreni, ei principem excr-
Quod cum vidisset Ezechias, venisse scilicet Sen- citus regis Assyriorum : reversu^que est cum iguo-
nacherih, et totum belli impeium verti contra Jeru- minia in lerrani suam.
salem, inilo cum principibus consilio, virisqtte for- I» g Cumqiie ingressus esset domum Dei sui, filii qui
lissimis, ut " obturarent capita fonlium, qui erant cgressi fuerant de uiero ejus, inteifeceruut eum
cxira urbcm: gladio.
Et hocomnium decernente sententia, congregavit Salvavitque Dominus Ezechiam et habilatores Je-
plurimam multitudincm, et obluraverunt cunclos rusalem de manu Sennacherih Regis Assyriorum, et
fontes, el rivum qui lluebat in medio lerrx, dicentcs: de inanii omnium, et prxsiiiit eis quietem pcr cir-
Ne veuinnt reges Assyriorum, et inveniant aqua- cuitum.
rum abundanliai». Multi clamdeferebaiithostinsetsacrificiaDofnino
iEdilicavit quoque, agens industrie, omnem mu- in Jerusalem, ct niuncra Ezechix regi Juda : qui
rum, qui fuerat dissipatus, et cxstruxilturrcs desu- exallatus cst post hxc coram cunciis gentibus.
per, et forinsecus alteruin murum : instauravitque In diebus illis xgrotavil Ezechias tisque ad mor-
Mcllo in civiiatc David, cl fecil universi generis ar- tcm, et oravit Doininum : exaudivilque eum*et de-
maturam ct clypeos : dit ei signum.
Consliluiique principes bellatorum in exerciiu : Sed iion juxta beneficia, qux acceperat, retrihuit,
ct convoiavit universos in ptatea portx civitutis, ac quia e.levatumesl cor cjus : et fucta est contra cum
locuius est ad cor eorum dicens: ira et contra Judam el Jerusalem.
Yiriliter agiie, et conforlaniini : noliie limere , Ilumiliatusque est postea, eo quod exaltalum fnis-
nec pavealis regem Assyriorum, et universam inul- set cor ejus, lam ipse, qiiam habiiaiorcs Jeru^alem :
tiludinem, qux cst cum eo. et idcirco non venit supereos ira Domini in diebus
Multo eniui plures uobiscum sunt, quam cum ,. Ezechix.
illo. t
C< Fuit aulem Ezechias, dives, el inclytus valde, ct
Cum illo est brachium carneum : nobiscum Do- thesauros sibi plurinios congregavit argcnii ct auri
raiiius Deus noster, quiauxiliator estnoster, pugnat- el lupidis pretiosi, aromatum, el arraorura universi
que pro nobis. generis, et vasorum magni pretii.
Conlortatusque est populus hujuscemodi veibisi Apothecasquoque frunfenti, vini, cl otei, cl prse-
Ezechix regis Juda. sepia oninium jiimenlorum, caulasque pecorum :
Quse postquam geslasunt, misit Sennacherib rcx Et urbes xdificavit sibi: habebal quippe grcgcs
Assyrioruin seivos suos Jcrusaleni (ipse enim cuini oviiim et armcntorum innumerabiles, eo quod dc-
universo exerciiu ob-ideb.u Lachis) ad Ezechimni disset ei Dominus sub.sianiiam mullam nimis.
rcgem Juda, et ad omnem populum qui erat in urbe,, Ipse cst Ezecbias, qui obluravit superiorem fon-
dicens : lem aquarum Gion, et averiit eas subicr ad occiden-
llscc dicit Sennachcrib rex Assyriorurh : in quo) tem urbis David : in omnibus operibus suis fccit
habentes fiduciamscdctisobsessi in Jerusalem. prospete qux voluit.
Nuii Ezechias dccipit vos, ui liadalmorii in fame5 Atiamcn in lcgaiione principtim Babylouis, qui
etin sili, nfliimans qu.id Dominus Deus vesier libcrett niissi fucrant ad eum, ut inicrrogarcnl de portciilo
vos de inaiiu regis Assyriorum ? quod ncciderat super lerram, dercliquit etiin Deus,
Numqiiid non isle esl Ezechias qni destruxitcx- ut leniarelur et nola (iercnt omnia qux eranl iu
celsa illius, et altaria, et prxcepit Juda et Jerusa- cnrde ejus.
lem, dicens : Coram altari uno adorabitis, ctin ipsoJ Reliqua aulem sermonum Ezecbix, et miscricor-
comburetis incensuin ? j diarum ejus, scripta sunt in visionc Isaix filii Amos
Q
An iguoratis quai ego fecerim, et p.Ures raei cun- prophclx, et in tibro Ueguin Jnda el Israel.
clis lcrraruin populis? Dorinivitque Ezcchias cnm pairibus suis, et sepe-
Niimquid prxvaluerunt dii goniium, omniumquce lierunt euui super sepulcia filiorum David, el cele-
terrarum, Iiberare regionem suam de manu mea? bravit ejus cxsequias universus Juda, et oiniies ha-
Quis est de universis diis gentium quas vaslave- hiiatores Jerusalem : regnavitque Manasses lilius
runt patres raei, qui potuerit erucre populum suumn ejus pro eo.
de manu mea, ut possitetiain Deus vester erueree XXXIII.J Duodecim annorum eralManasses
vos de hac manu ? [Cap.
cum regnare coepisset, et quinquaginla quinque annis
Non vos ergo decipiat Ezechias, nec vana pcrstia- regnavit in Jerusalem.
sione deludat, neque eredatis ci. Si enim nullus po- Fecit autem malum corara Domino, juxla abomi-
tuit Deus cunciarum geutium alque reguorum libe-- nalioncs gentium, quas subverlil Doniinus coiara
larepopulumsuumdenianu mea, el demanupalrum (i liliis Israel :
mcorum, consequenier nec Deusvester poicrit erueree Et conversus instauravit excelsa, qux demolitus
vos de manu mea. fucrai Ezechias paier ejus. .
Scd cl alia mulia locuii sunt scrvi ejus, contraa aras Baaliin, el fecit lucos, ct ado-
Dominum Deum, et contra Ezechiam servum ejus. Construxitquc
ravit omnem militiam cceli, et coluit eam.
Vitiose Latini quidam impressi Wni obumbrarenl.
1397 VEKBA DIERUM. 1598
^Edificavit quoque altaria in domo Domini, dc quai A . El non est reverittis facieni Domini, sicut reveritus
dixerat Domiuus: In Jcrusalem erit nomen meumi est Manasscs paier rjtis : el multo majora deliquit.
iri xiemum. Cumque ccnjurassent udversus eum servi sui, in-
jEililicnvilautem ea cunclo exerclfui coeli, in duo- tcrfecerunt eHin in domo sua.
bus alriis domus Doniini. Porro reliqua populi mullitudo, csesis iis, qui
Trnnsireque fecil filios suos per ignem in vallei Amon percusserant, cunsiiluit regem Josiam filiuiii
Beiienoin: ejus pro en.
Ohservabat somnia, seciabafur angnria, maleficisI [Cap. XXXIV.J Octo aiinorlim erat Josias cnm re-
aitibus inserviebat, habcbat sccum magos et incaii- gnare ccepissel, et triginla et urio anno regnavil in
latorcs : Jefusalcm.
Multaque rnala operatus est corain Doraino, ut Fecitque quod erat reclum iri Corispeciu Domini,
irrilaret eum. el ainbulavil in viis David palfis.sui: noti declinuvit
Sculpiile quoque et confiatile signum posuit iri neque ad dextram, neque adsinisiram.
domo Dci, dc quu (ocutuS est Deus ad David, et ad Oclavo autem aiino regni sni, cura adtiuc esset
Salomonem filiura ejus, dicens : puer, C03|iitquxrere Deuin patris sui David :
In domo hnc et \Al. lac. elj in Jcrusalerri, qunm Et duodecimo anno, posiqiiam *£cepera(, munda-
clcgi de cunciisliibubus Israel, ponam noincu meum vit Judam el Jerusalem ab excelsis, et liicis, Simu-
in sempiiernuni. lacrisque et sculptilibos.
El movcri non faciain pedem Israel de lcrra quam Dcsiruxeruntque coram eo aras Baalira : ct simu-
Iradidi patribus corum : iiadumlaxatsi custudieiint jrt lacra, qux superposita fuerant, demoliii sunt :
faccre qu:o prsccepi eis, cunclamque legem el cxre- Lucos etiara, el sciilpiilia succidit atque coimiii-
mnniiis alque judicia per manum Musi. nuit:
Igilur Manasses scduxil Judain , et habitatofcs El super (umulos eorum, qui eis imirioiure coft-
Jerusalem, ut fncerent inaluin supcr nmnes gentes sueverant, fragmenta dispersit.
quas subverterat Dominus a facie filiorum Isracl. Ossa prxtcrea sacerdotum cOmbiissit in allaribus
Locutusquc est Dominus ad eum, et ad populum idolorum, uiuiidaviique Judam ct Jerusaleiii.
illius, et attendcre noluerunt. Sed et in urbibus Manasse, ctEphraim, etSimeon
Idcirco superinduxit cis principes exerciins regis usqoe Ncpluhali, cuncta snbveriil.
Assyriorum : cepeiuiilque Manassen, et vinctumca- Cumque altaria dissipassct, et lucos.et sculptilia
tenis atque compedibus duxerunt in Babylonem. conirivisset in frusla , cunctaque dclubra dcinolitiis
Qui posiquam coangustatus est, oravit Domiuum esset de universa terra Israel, reversus est Jeru-
Deum suum : et egit pcenilenliam valde coram Deo salem.
patrum suorum. Igilur anno octavo decimo regni sui, mundata jam
Dcprecaiusque est eum, et obsecravil intenlc, el t ria, et leniplo Domini,niisit Sapban fiiiuiu Eselix,
exaudivit oralioncm ejus. ct Maasiara principem civitatis, et Joa filiuiu Joaliaz'
Beduxitque eum Jerusalem in rcgnum snum, et a commentariis, ut iustaurarcnl domum DominiDei
cognoviiManasses quod Douiinus-ipse est [Al. esseij sui.
Deus. Qui venerunt ad Helciam sacerdolcm magnum :
Post hxcxdificavitmurum extra civilalcm David, ^. Accepiamque ah eo pccuiiiam, qux illata fucrat
ad occidenlein Gion in convalle ab iiilroim portx *-
^ in doiiium Domini, ct quam eongfegaveraiU Leviix,
piscium pcr circuilum usque ad Ophel, el e.vallavit et janiioi es de Manasse, et Epbraim, et universis
illum vehementer. reliquiis Israel, ab oinni quoquc Juda, et Benjamin,
Constiiuitque principes exercilus in cunciis civita- et habilatoribus Jcrusalem, tradiderunt in manibus
libus Juda munilis : eoruni qui prxerant operariis in domo Domini, ut
Et abstulit dcos alicnos, et simulacrum de domo . instaurarent lenipliim, el infirma quxque sarcireut.
Domini : At illi dederunt eani artificibus, el. cainenlariis,
Aras quoque, quas fecerat in monie donuis Do- h ut emcrenl lapides de lupicidinis, el lignn ad coin- -
iniiii, eiin Jerusalem,et projeciionuiia extra tirbem. inissuras xdificii, et ad contignalionem doinorum,
Porro inslaiiravit allare Domini, et imniolavit su- quns deslruxeraut reges Juda. Qui lideliier cunuia
per illud viclimas, et pacifica, el laudcm. fucicbant.
Prxcepilqtie Juda>,ut serviret DominoDeo Isracl. Eranl aulem prxpnsiti operantium, Jaath et Ab-
Aiiamen adhuc populus immolabat in cxcelsis Do- dias dc filiis Merari, Zucharias el Mosollamde filiis
niino Deo suo. Caatb, qui urgebaut opus : oinnes Levitx scienies
lieliqua autem gestorum Manassc, ct obsccraiio organis cancre.
cjus ad Deum suum : verba quoquc Videniiiini, qui Super eos vero, quiad varios usns onera porta-
loquebantur ad eum in nomine Domini Dei Israel, banl, erant scribx, etioagislri de Levitis janilores.
coniiucnlur in sermonibus regum Israel. Cumque efferrenl pecuniam, qux illala fuerat iu
Oraiio quoque ejus et exauditio, ct cuncta pcccata icmplum Domirii, reperit llelcias sacerdos librum
aique contemplus, loca eiiam in quibus xdificavit I) J Legis Domiui per manum Mosi.
excelsa, et fecil lucos et staluas, antequain ageret Et ait ad Saphan scribam : Librum Legis inveni
pceuiieiuiain, scripta sunt in sermonibus Ozai. in domo Domini: el tradiditei.
Doiinivit ergo Manasses cum pairibtis stiis, et se- At ille inlulit volumen ad regem , et nunliavit ei
pelierunt cum in domo sua : reguavitquc pro eo dicens : Oinnia qux dedisti in manu servorum luo-
iilitis ejus Amon. rum, ecce complentur.
Viginti duoruin annorum erat Amon cum regnare Argeulum quod reperlum est in domo Domini,
ccepisset, el duobus annis regnavit in Jerusalem. conilaverunt: dalumquc est prsefeclis ariificum, et
Fecitque maluni in conspectu Domini, sicut fece- diversa opera fubricanlium.
rat Mauasses pater ejus : Prxlcrea tradidit roihi Helcias saccrdos hunc li-
Et cunciis idolis, qux Manasses fuerat fabricatus, brum.
immolavit alque servivil. Quem cum, rege prxsente, recilassel, audissetque
B Yulgnii inlerserunt, qnod el subaudiendumest, adco, ut recteconstet et in Laiino, aul illud quoque
verbiim, regnare. Ad vetcrtim lamen mss. et Ilcbr. verbum reiinendum cum Vulgaiisel Grxco,autneu-
coiiiexius liilem illud Jlariiaiucus expimxil. Yerum trum cum Hebrao.
Ilebrxns uon illud inodo vcrbum reticct ; sed et b Hicconslanter logitur in mss. exemplaribiis/api-
jirxcedcns postquam, alquo alio fere sensu habet, dicinis: el posiea vers. 2-2, ad Oldam Propheten.
Duodecimoanno capit mttndare Judain, eic, Yidelur MART.
1390 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. . 1400
illc vcrba legis, scidit vestimenta 'sua : et prxcepit AL Et ministrate in sanctuario per familias lurmas-
Helcix, clAhicam lilio Saphan.et Abdon filio Micha, qne Leviticas, et sanctificati immolate Phase :
Sapban quoquc scribx, ct Asiseservo regis, dicens : Fratres etiam vestros, ut possint juxta verba qtiae
lle, et oraie Dominum pro me , et pro reliquiis locutus est Dominus in manu Mosi facere, prxpa-
Israel et Juda, super universis sermonibus libri isiius, rate.
qui repertus est : Dedit prxterea Josias omni populo, qui fuerat in-
Magnus enim furor Domini stillavit snper nos, eo ventus in solemnitate Phase, agnos et lixdos de gre-
quod non cnstodieriiit palres nostri verba Domini, gibus, et reliqui pecoris triginla inillia, boumque
ut facerent omnia qux scripta sunt in isto volumine. tria millia. Hxc de regis universa subslantia:
Abiitergo Helcias, et hi qni simul a rege missi Duces quoqtie ejus, sponic quod voverant, obtu-
fuerant, ad Oldam prophetidem |A/. prophetenj, lerunt, tam poputo, quam sncerdotihus et Levitis.
uxorem Sellum filii Thecuai, filii Hasra custodis Porro Helcias, etZnclmrias, et Jaiel, principes do-
vestium : qux habitabat in Jerusalem in Secunda : mus Domini, dederunt saccrdolihus ad faciendum
et locuti sunt ei verba , qux supra narravimus. Phase pecora commixlira duo millia sexcenta, et
At illa respondit eis: llxc dicit Dominus Deus boves trecenlos.
Israel : Dicite viro qui misil vos ad me : Choneniasautcm, etSemeias, eliam ct Nathanael,
Hxc dicit Dominus: Ecce ego inducam mata super et fratres cjus, necnon Absabias.et Jeiel, etJozabad,
locum istum, et super liabitatores ejus, cunclaque principes Levitarum, dcdcrunt cxleris Levitis ad
malcdicia qusc scripta sunt in libro boc, quem le- celebrandum Phase quinque millia pecorum, et bo-
gerunt coram rege Juda. Qnia dereliqucrnnt nie, el .P '
°
ves quingentos.
sacrificaverunt diis alienis, ut me ad iracundiam Prxparatumque est ministerium, ct stclerunt sa-
provocarenl in cunctis operibus manuum suarum. cerdotes in officio suo :
Idcirco stillabit furor meus super locum istum , et Levitx quoque in turinis, juxta regis imperium.
non exstinguetur. Et immolalum est Phase, asperseriunque sacerdo-
Ad regera autem Juda, qui misit vos pro Domino tes manu sua sanguinem , et Levitx detraxerunt
deprecando, sic loquimini : pelles holncausioriim : et separaverunt ca, ut da-
llxc dicit Dominus Deus Isracl: Quoninm audisli rent per domos et familias singulorum,et offerreniur
verba voluminis, atque emollitum esl cor tiium, et Domino, sicut scriptum est in libro Mosi :
liumilialus es in conspectu Dei, super bis qux dicta De hobus quoque fecerunt similiter.
sunt corura locum hunc, et habitatores Jei usalem , Etassaverunt Phase snper ignem, juxta quod lege
reveritusque faciem meam, scidisti vestiinenia tua , prxceptum est :
et flevisti coram me : ego quoque "exaudivite, dicit Pacificas vero hostias coxerunt in lcbetibus, et
Dominus. cacabis, et ollis, festinaio distribuerunt universse
Jam enim colligam te ad patres luos, el infereris plebi :
in seputcrum tuum in pace : nec videbunt oculi tui Sibi aulem, et sacerdotibus postea paraverunt:
omne malum quod ego iuduclurus sum super lo- Nam in oblalione holocatistorum et adipum usque
cum islum et super habiiatores ejus. ad noctem sacerdotcs fuerunt occupati.
Reiulerunt itaque regi cuncta qux dixerat. Unde Leviix sibi el saccrdolihns filiis Aaron pa-
At ille, convocatis universis majorihus natu Juda raverunt novissimis.
ctJerusalem, ascendit in domtim Dornini, unaque iC Porrocaniores filii Asaph stabant in ordine suo,
omnes viri Juda et habitutores Jerusalem, sacerdo- juxta prxceptum David, et Asaph, et Eman, et Idi-
tes et Levitx, et cuncius populus a minimo usque llitin, prophetarum regis :
ad maximum. Janitores vero per portas singulas observnbant,
Qnibus audientibus in domo Domini, legit rex ita utne puncto quidem discederenta miuislerio :
oinnia verba voluminis : Quam ob rein el fratres eorum Levilx paraverunt
Et stans in tribuuali suo, percussit fcedus, coram cis cibos.
Domino, ut ambularet post eum, et custodiret prae- Omiiis igitur cnltura Domini riie complela est in
cepta, et lestimonia, et justilicaiiones ejus, in toio die illa , irt facerent Phase, cl offerrent holocausta
corde suo, et in lota anima sua, facerelque qux super altare Domini, juxta prxceptum regis Josix.
scripta snnt in volumine illo, quod legerat. Feceruntque filii Israel, qui reperti fucrant ibi,
Adjurnvit quoque snper hoc oinnes , qui repcrti Phase in temporc illo, ct solcmniiatem azymorum
iueranl in Jerusalem et Benjamin : et feccrunt habi- septem diehus.
tntorcs Jerusalem juxla pactum Doiniui Dei palrura Non fuit Phase simile huic in Israel a diebus Sa-
suorum. muelis propbeix :
Abstulit ergo Josias cunctas abominationcs de; Sed ncc quisquam de cunclis regibus Israel fecit
universis regionibus fitiorum Israel: et fecit onines, Phase sicut Josius, sacerdotlbus, et Levilis, et omni
qui residui erant in Israel, servire Domino Deo> Judx, et Israel qui repertus literat, ct habilantibus
suo. in Jerusalein.
Cunctis diebus ejus non recesscrunt a Domino' jv Ociavo decimo anno rcgni Josi* hoc Phase cele-
Deo patrum suorum. braiutn est.
[Cap. XXXV.J Fecit aulem Josias in Jerusalemi Posiquam instauraverat Josias lcmplum, ° ascen-
Phase Domino, quod immolalum est quarta decimai dit Necao rex ^Egypti ad pugnandum in Charcamis
die mensis primi: juxia Euphraten : et processit in occursum ejus
Et constituit sacerdoies in officiis suis, horlatus- Josias.
que est eos ul ministrarcnt in domo Domini. At ille, missisad eum nuntiis, ait:
Levilis quoque, ad quorum erudilionem omnis> Quid mihi el libi cst, rex Juda? non adversum te
IsraelsanctificabaturDomino, locutus est. hodie venin , scd conlra aliam pngno domum , ad
Ponite arcaminsanctuario templi, quod xdificavitt quam me Deus feslinato ire prxcepit: desine adver-
Salomon filius David rex Israel, nequaquam enimi sum Deum facere, qui mecum est, nc interliciat te.
eam ultra portabitis : Noluit Josias reverti, scd prxparavit conrra eura
Nunc auiem ministrate Domino Deo veslro, et po- bcllum, ncc acquievit sermonibus Nechao cx ore
pulo ejus Israel. Et prxparate vos per domos, ell Dei: verum perrexit, ut dimicarct in campo Ma-
cognationes vestras, in divisionibus singulorum, si- geddo.
cut prxcepit David rex Isracl et descripsit Salomoni lbique vulneratus a sagiltariis, dixit pueris suis :
lilius ejus. Educite me de prxlio, quia oppido vulneralus sum.
u In Mcmmiano Canone
legitur varians isthxc lectio Necho et Nechato. MART.
1401 VERBA DIERUM. I 1402
Qui Iranstulerunt eum de curru in allerum cur- A , buit fnciem Jeremix prophelse, loqucnlis ad sc ex
rum, qui sequebalur eum morc regio, et asportave- ore Domini.
runt eum in Jerusalem niortuusque est, et sepullus A rege quoque Nabuchodonosor recessit, qui ad-
in mausoleo pairuin suoruin : juraverat eum per Deum.
Et univcrsus Juda et Jerusalem luxerunt cum : El induravi: cervicem suam et cor, ut non revcr-
Jeremins maxiuie : cujus omnes cantores aique tcroinr ad Dominum Dcum lsrael.
caniatrices, usquein prxsentem diem, lamenintioncs Sed et universi principes sacerdolum , et populus,
super Josia replicant, et quasi lex oblinuit in Israel : prxvaricali sunt inique juxta universas aboniinatio-
Ecce scriptum fertur in Lainenialionibus. nes gcntium , et polluerunl domum Domini, quam
Reliqua autem sermonum Josiie ct niiscricordia- sanciificaverat sibi in Jerusalem.
rnm ejus , qux lege prxcepta sunt Domini : opera Milicbat aulem Dominus Deus patrum suorum ad
quoque illius prima et novissima scripta sunt in li- illos |icr manum niintioruin suorum , dc nocte con-
hro Itegum Israel et Juda. surgens , et quotidie commoncns , coquod parcerct
[Cap. XXXVI.J Tulit ergo populus terrx Joabaz populo et habitaculo suo.
filitim iosiv., et constiluil regem pro patre suo in Je- At illi subsannabant nunlios Dei, et parvipende-
rusalem. hant sermones ejus , illudebantque propheti«, donec
Viginli trium annornm crat Joahaz cum regnare asccnderet fttror Domini in populum ejus , et esset
rccpisset, el iribus mensibns rcgnavit in Jernsalem. nulla curalio.
Amovit autem eum rex yEgypii cum venisset Je- Adduxit enim super eos rcgem Chaldxorum , et
rusalem, et condemnavit terram centum taleuiis ar- interlecit juvenes eorum gladio in domo sanclua-
genti, et talcnlo auri. ] rii sui.
B
Constituitque regem pro eo, Eliacim fratrem ejus, Non est misertus adolescentis, el virginis , et se-
snperJudametJeriisalem.etvcriitnomenejusJoiacim. nis , nec decrepiti quidem , sed omnes tradidit in
Ipsum vero Joaliaz lulit secum , et abduxit in M- manibus ejus.
gyptum : Universaque vasa domns Domini, tnm majora
Viginti quinqueannorum cral Joiacimcum regnare quam minora, el ihesauros templi, et regis, et prin-
nepisset, et undecim annis regnavit in Jcrusalem : cipuni, translulil in Babylonem :
lccitque malum coram Domino Deo suo. Iiicenderunl hostes domum Dei, destruxeruntque
Contra hunc ascendit Nabuchodonosor rex Chal- miirum Jerusalem , universas turres combusserunl,
dxorum, et vinctum cntenis duxil in Babylonem. et quidquid pretiosum fuerat, demoliti sunt.
Ad quam et vasa Domini transtulil, et posuil ea in Si quis evaserat gladium , ducius in Babylonem
tcmplo suo. servivit regi et filiis ejus , donec imperaret rex Per-
Reliqua autem verhorum Joiacim , et abominaiio- sarum , ut compleretur sermo Doinini ex ore Jere-
num ejus, quas operatus est, ct qux inventa sunt in mi;e, et celebraret terra sahbata sna :
eo, coiitinenlur in libro Regum lsrael et Juda. Cuuctis enim dicbus desolationis egit sabbatum ,
Rcgnavitque Joiuchin filius ejus pro eo. usqtte dum complerentur seplunginta anni :
Octo annoriimeratJoiachin cum regnare ccepissel, Anno autem primo Cyri regis Persarum ad ex-
cl tribus mensibus, ac decem diebus regnavit in Je- plendum sermonem Domini, quem loculusfiierat pcr
rusalem , fecilque malum in conspectu Domini. os Jeremix, suscitavit Dominus spiritum Cyri regis
Cunique anni circulus volvereiur, misit Nabucho- Q i Pcrsarum , qui jussit prxdicari in universo rcgno
donosor rex , qui adduxeriiiit euin in Babylonem , suo, etiam per scripturam, dicens :
asportatis simul preiiosissimis avasis domus Domini. llsdc dicil Cyrus rex Persarum : Omnia regna ter-
Regem constituil Sedeciam fratrem ejus super rx dedii mihi Dominus Deus coali, el ipse prsccepit
Judam et Jerusalem. mihi, ul xdificarem ei dumum in Jerusalcm, qua: est
Viginii et unius anni erat Sedecias cum regnare in Judxa :
ccepisset, et undeciin annis regnavit in Jerusalem. Quis ex vohis est in omni popnlo ejus? sit Domi-
Fecitque malum in octtlis Domini Dci sui, nec eru- nus Deus suus cum eo, et ascendat.
a In Hcbraeo scriptum legimus vnxabbiv, quod — Vulgata patrum, quemadmodum etSyrus prxfcrt,
significat fralrem ejtts. Hanc leclionem Latini inss. et luculentissime Grxcus, ssSsxiav, uSslfbv TOU-«.-
antiquiores reiinent, Regius scilicct, Memmiau., -pbs auToO,ut cum satis abunde constet Sedeciam
Colberi., Anicicnsis, San-Gcrman. iiuni. 15, Cor- Jechonix patruum cxstitisse , non proprie fratrem ,
bciens. ntim. 14,el alius ntim. i prima manu. Scien- suspicari liceat, in Hebrxo quoque archelypo scri-
duni tamen hic esse Hebraismura , quo patruus dici- piiuii olim ~i~x rjN pro quo nunc obliuel uuo verbo
lur frater, sicut in Genesi Abraham et Lot fralres \"~H. Cxtertmi et Martianxus, qui impressam lectio-
.'lppellantur , Sedecias enim 1'ratcr fuil patris Juia- ncm ad plurium mss. fidem rcstituit, Hebraismum
cliin, ut Ahraliam frater Aran patris Lot. Frater hunc esse notat Abrami exemplo, qui Lothum , li-
igitur hoc loco idem est quod avunculus , seu con- iiuin Iratris sui, frairem appellavit.
sangtiineus. MART.
Explicit liber Paralipomenon, Hebraice, Verba Dierum.
sPR,EFATIO HIERONYMI IN EZRAM.
Utrum difficilius sit, facere quod poscitis, an ne- r» vidorum studia, quiomneqtiod scribimus.reprehen-
gare, necdum statui. Nam ncque vobis aliquid im- dcndum pulant : et inierdum contra sc conscienlia
perantibus abnuere, sententix est : et magnitudo repugnanie , publicc laccrant qnx occulie legunt;
oneris imposili iia cervices premit, ut ante sub fasce in tanlum ut clamare compellar, et dicere ;
rucndum sit, quam levandum. Accedunl ad hoc in- Domine, libera animam meam a labiis iniquis et a
a Excgimus cum hanc prxfalionem , lum vero Suecorum num. 7, prxnolatum , remolissimx illum
ipsum Ezrx librum ad Vaticanum ms. olim reginsc antiquitatis, ac probx cumprimis notse.
1403 S. IIIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 1401
lingua dolosa (Psal. cxix, 2). Terlius anrius est quod J\
A eversa demonstrat (nec polest uliqtie verum asseri
semper scribitis aiquo rcscribitis, ut Ezrx librum * quod diversum esl), mitlite eum ad Evungelia : in
vobis de ilebrxo transferam : quasi non iiabeatis quibus innlia ponunlur quasi de Veteri Te.stamenio,
Grxca el Lalina volumiria : aut quidquid illud cst quxapud Sciptuaginta Interpretes non habenliir, ve-
quod a nobis veriitur , non slalim ab omnibus lut illud, Quoniam Nazarwus vocabilur : et, Ex
[Al. liominibiisj conspuendum sit. Frustra autem, AZgypto vocavi filium meum : ct, Videbunl in quem
ut ait b qUidam, nili, ricque aliud fatigundo nisi compunxerunl; multaque alia, qux latiori ' operi
odium quxrere, extremx demenlix est. Itaque ob- rcscrvamus : et quxrite ab eo ubi scripta siul.
secro vos, mi Domnion et Rogatiane charissimi, ut Cumquo proferre non potuerit, vos legtie de bis-
privata lectione conienti, librum non efferatis in exemplarihus qux s nuper a nobis cdiia, fnaledico-
publicum , nec fastidiosis ingeralis cibos, vitelisque rum quoiidie linguis confodiuntur. Sedutadcom-
eorum siipercilium, qui judicare tantum de aliis, et pendium veniam, certe quod iltaiurus snm.xquissi-
ip-i facere nihit noveriiut. Si qui auiem fratrurn irium esl. Edidi aliquid quod non habeiur in Grxco,
sunt, quibus nostra non displicent, his tribuatis vel aliier liabeiur quam a me vcrsum est? Quid h
exemplar , admonentes ut Ilcbrxa nomina , quorum inlerpreiem lanianl ? interrogent Hebrxos : et ipsis
grandis iu boc volumine copia esl, distinctc et per B ; aucloribus, translalioni mex vcl arrogent vel dero-
iiitervalla transcribant. Nihil ciiim proderit emeii- gent fidem. Porro atiud cst, * si clausis, quod dici-
dassc librum, nisi emendalio librariorum diligenlia tur, octtlis mibi volunt maledicere, et non imiiaulur
conservelur. Nec quemquam moveat quod unus a Grxcorumstudium ac benevolentiam, qui postSep-
nobis editus liber est; ncc apocryphorum terlii et tuaginta Translatores, jam Christi Evangelio corus-
quarti ° somniis dclecleiur : quia el apud Ilebrxos canle, Judxos ct Ebionitas Legis veteris interpretos,
Ezrx Necmixque sermones in unum volumen coar- Aquilam videlicet, et Symmaclium, et Theodotio-
ciantur : et qux non hnbcnlur apud illos, ncc de vi- nem , et curiose legunt, et per Origenis laborcm in
ginii qualuor senibus d sunt, procut abjicienda. Si 'E?a7r>otj,Ecclesiis dedicarunt. Quanto magisLatiui
quis auiem Sepluaginta vobis opposucrii Iotcrprcics, grati esse deberent, quod exsuhanicm cernerent
quorum cxeraplaria varietas ipsa, lacerata et e Gncciam i a se aliquid muluari? Primuih enim ma-
" Aililunlediiilibri ciimaliquolreceniioribtismss., lur, ulpote Hebrxis repudiatum, nec eorum Iingua
et Eslher: quasi non solum pro F.zrx voluminc La- conscripium, sed Grxca, docuit cum npocryidiis
line reddendo, sed ctiam pro lihro Esiber scrihe- esse abjiciendum. Nihil jnm dicimus de quarlo,
rent ntque rescribereni Dmnnion et Rogaiianus. quem acriori adhuc censura S. Paler perstringit cum
Quod laninn fnlsum essc deprehcndilur, lum ex tem- hic, atque alibi, lum prxcipue libro conira Vigilan-
porc qno liber Eslheris, louge posi Ezrain, in Lati- tium. Falluntur enim qui eum putant auctoriiatis
ntim sermonem ab Hieronynio translatus est, ium ex G aliquid ei libro iribuisse, cum scribens conlra Helvi-
persouis nd quas infra prxfatio in librum Estber dium : Sive, inquit, Mosemvolueris auctorem Penla-
perbiheiur scripia : Paulx namque jttuiori ac Eu- teuchi, sive Esdram ejusdem imtauratorem, non re-
stochio virgini dedicalum csse constat, non Dom- cuso. Nara etsi illa de sacris codicibus instauratis
nioni et Rogatiano. MART. mcntio, ah hoc Esdrx libro repeti videatur : vulga-
— Domiiioii et Rogaiianus, qnibus inscribiiur. ris lamen adeo erat ac tralalitia omniuin sermone fa-
Paulo ante, verba atque rescribitis Reginse ms. prx- bula , ut nihil ah eo repeti auclore opus esset. Cum
lermitlit, qui tl Estlram pro Ezram constanler lcgit. vero Hieronyinianx senteniix accesseriut univcrsx
b Ciispus Sallusiius iiic esl, qui eam prnmii scn- Ecclesix decret.i, duoque lantum priores Esdrx li-
lcnliam in Juguriha cnp. 5 : Frustra aulem niti, tie- bri in canonem recepii sint, projeotx ad omne men-
que aliud fuligando, nisi odiuin quwrcre, cxtremw de- daciuii) audacix est, quod Clericus ad hunc lliero-
mentiwest. nyini locum , Erasmianam caluinniam "inslaorans
c Addil Regiux ms. cutn vetustioribus editis, contra Catliolicos, blatcrat, citra discrimen ullum
libri, tertiuni-et quarlum Esdrw librum a nobis nunc legi.
d LibrosCanone Ilebiaicse veiilatis comprehensos 1 Opus illud lalius liber est dc Qptiino genere in-
inlclligit, uti fidem facit principium Scriplurarum lerpretandi, de quosuperius Prxfatione in Parali-
Gdealum libris Sauiuelis ac Malacbim prscfixum. pomena sermonem habuit, ubi easdem Scriplurx
MART. sententias replical, dicens : Scripsi nuper librum de
— Mavult Vicioriiis verbum habentur hic repeti Oplitno genere inlerprelandi, ostendens illa de Evan-
hoc modo : quw non habentur apud illos, nec de viginti; T\ gelio : Ex jEgypto vocavi filium meum, etc. MART.
quatuor senibus habentnr, sunt procul abjicienda. Ms. — Hxcest quam exaravit haud mulio pnst ad Pam-
Rcginx senioribus. Yide prolngum Galealum, ubi ex machium epistota in nostra recensione 57, de Optimo
aliorum sentcnlia, nOn sua, x*iv senibus Apocul. li- genere inlerpretandi. Yide quse de ea diximus patilo
brorum Scripturx numerum comparat. superius ad Prxf. in Paralipomena.
• Malim equidera inversa Icgi, siquidcm comper- e De Prophetartim, opinor, versione loquitur a sc
lum est, exemplaria Grxca, ei qux ex iis siint om- nuper adornala. Vide prxfalionem quam buic lomo
iiium aiiiiquissimn ac prxstantissima, Alexandrinum, prifiximus.
h Bono xque Sensu in Reginx ms., Qui interpretem
quod dicimus, et Romanum, ncdum inCnnonicornm '
hhrorum seriem tcriium quoque Esdrx recipere, sed laniant interrogenl, etc.
et cxtcris prxponere, inverso ordine, ut qni ab Ec- 1 Do hoc proverbio vide Chiliadas Erasmi in
clesia Latina inler apocryphos rejicitur, ita Grxcis voce Andabatw. Huc enim amaudat ipse Lectorem.
probeiur, ut in eorum codicibus priorcm loctim ob- MART.
tineai. IIoc vero esl quod maximn cnusatur S, Paier, ) Hic autem puto innui Psalterium cl Prophelas,
qui gehuinOs Esdrx tibros ad Ilebnciim caiioiiem qux ex llebrxo fuerai inierpreiatus, et Sophronius in
exigens, primus, utvidetuf, omnium etiam dpiid La- Grsccum ex Luino' rcfudit. Yide cap. 154 libri de
tinos, tcrtium librum qui 'Upiv; «.'Grxce inscribi- Viris lllustribas.
1405 LIBER EZRiE. 1408
gnorumsumplunmestel irifinilx difficultatis, excm- jk et de aliis magis. possumus judicare, el ca qux ipsi
plaria posse habere omnia : dcinde eiiam qui habue- intelligimus, in noslra lingua promcre. Iiaque licet
rint, et Hebrxi sermonis ignaiisiint, magiserrabunl, et cxcefra c sibilet, victorque Sinoh d incendia jactet
ignoraniesquis e muliisverius dixerit. Quod etiam [l (JEneid^ lib. n) : numquam meum, juvante Clirislo,
sapientissiraocuidam nuper apud Grxcos accidil, ut silebit eloquium : ciiam prxcisa lingua balbtitiet.
inlerdum Scriplursesensum b relinquens , uniuscu- Legnnt qni volutit : qui nolunt abjiciant. Eventileut
jusque inlerpretis sequcrelur errorem. Nos auieiri apices, tiltefas calumnientur ; magis vestra fhari-
qui Ilehr.tx liogux saltera parvara habemus scien- latc provocabor ad siudium, quam illorum dctrac-
tiam, et Lalinus nobis utcumque sermo non deest: tione et odio deterrcbor.
a llic Apollinaris Laodiccnus est, quem de iiomine Vaiicanus, et alter Domus CartiiSiftrionim secus
appellat libro secundo Apologix conlra Rufinuiii Avenionem ita rclinCnt, et liydra sibilet. Eodem
num. 34 : Prwtermitto, inquicns, Apoltiuarium, qui sensu Biblia sacra mss. Collcgii Avenionensis e So-
kono quidem sludio, sed non secundum seientiam, de cieiatc Jesu lcguui, ticelserpenssibilel. In uno C mn-
omnium tmnslationibus in unitm vestimenlum pannos nuscriptis Silva; ninjoris ridiculam posuit exscripior
assuere conttlut est, el consequentiam Scripturw non htijusmodi lectionem : licet extra cittdra sibilet.
ex reguta veritalisj sed ex suo jndicio relexere. etc. MART.
b Plures mss. unius cujuslibel Interpretis. MART. dilemisiichitimisludest Virgili.iniim, qiiORtiuiinm
c Exemplaria Canouis leglint hic, cxcetra , sicquc carpere videtur
Hieronyinus.De SiriOiie proditore
scripiuin habent quamplures mss. alii codices. Unus B insigiii vide III l,b. jEueid. MART.
INCIPIT
LIBER EZRM.
[Cap. 1] In anno primo Cyri regisa Persarum, ut universa tulit Sassabasar, cum his qui ascendcbant
compleretur verbum Domini ex ore Jeremix, susci- de transmigratione Babylnnis in Jerusalem.
tavit Dominus spirilum Cyri regis Persarum : et \Cap. H.J Hi sunt auiem filii provincix qui nscen-
transduxii vocetn in universo regno suo, etiam pcr deruut decaptivitate, quam Iranstulerat Nabuchodo-
scripluram, diceiis : nosor rex Babylonis iu Babyloneirf, et reVersi sunt
Ilxc dicil Cyrus rex Persarum : Omnia regna lerrx in Jerusalem et Judam, timisquisque in civiiatem
dcdit mihi Dominus Deuscceli, et ipseprxcepit milii suam. Qui veneiunlcum Zorohnbel, Jesua: Neeniia,
iu xdilicarem ei domum in Jerusalem, qux est in Saraia, Raelaia, Mardoehai, ° Belsan-, Mespbnr, Be-
Judxa. Quis esl in vobis de universo populo ejus? guai, Keuin, Baana. Numcrus virorum populi Isracl:
' d
Sit Deus illius cum ipso. Asccnihl Jerusalem, qux C Filii 1'baros, duo millia ceiitum sepluaginia dno;
est in Judxa, et a>dificetdonium Doniini Dei Israel, filii Sepbelia, trecenli septnaginta dtio; lilii Area,
ipse est Deus qui est in Jerusalem. Et omnes reliqui sopiingenli septuaginta quinque; filii Phaelh Moab,
in cunctis iqcis ubicumque habitant, adjuvent eum lilioiiiin Josue Joab, duo millia octingemi duodccim ;
viri de loco suo, argemo et auro, et stibsianiia, et filii Elam, mille dtiienti quinqiiaginta qualiior; filii
pecoribtts, excepio qtiod voluniarie offerunt lemplo Zelliua, nongenti quadrngima quinque; iilii Zacliai,
Dei, quud cst iu Jcrusalem. seplingenli sexaginta; filii Bani, sexcenti quadragiula
Et surrexerunt principes patrum de Juda, et Ben- duo; filii Bebai, scxcenti viginti tres; filii Azg.ul,
jamio, et saeerdotes, et Levitx, et omnis eujiis riiiiieducenli viginli duo; iilii Adonicam, sexcenli
Deus stisciiavil b spiritum , ut ascenderent ad xdi- scxaginta sex ; filii Beguai, duo millia qiiinquaginia
ficandum lemplum Doinini, quod crat in Jcrusalem. scx; (ilii Aditi, qundriiigenti quinquaginla quattiur;
Uuivcrsique qui erant in circuitii, adjuvcrunt iiianus fiiii Alher qui ernnt ex e Ezechia, nonaginla ocio;
corum in vasis argcnicis et aureis, in substaniia, in lilii Bezai, tiecenti viginii tres; fiiii Jora, ccnium
jiiiiieiitis, in stipelleciili, exceptis his qux spoule duodecim; lilii Asom, ducenli viginti tres; filii Gcb-
obtulerant. Rex quoque Cyrus protulit vasa templi bar, nouaginta quinque; filii Beth-Leem,centum vi-
Domini, qux tulerat Nubuclindonosor dc Jerusalsm, ginii tres; viriNetupha, quinquaginta sex: viri Ana-
et posnerat ea in templo Dei sui. tboth, centum viginti octo ; filii Azmaveth, quadra-
Protulil auteni e» Cyrus rex Persarum per inanum ginta duo; filii Cariath-Arim, Cephira, et Beroth,
Miihridalis filii Gazabar, ct annumeravit ea Sassa- sepiingenti quadraginla tres; filii Arama et Gaba,
basar principi Judx. Et hic est tiuinerus eorum : sexcenti vigihti unus; viri Machmas, centum viginti
phialx aurex triginla , pliialx argeutex milie, culiri .D duo; viri Betb-El etf Ai, ducenti viginti tres; filii
viginli novein, scyphi aurei Irigiuia, scyphiargenlei Ncbo, quinquaginta duo; filii Megbis, ceiilum quiri-
secundi qiiadriiigciui decein : vasa alia inille. Ouinia quaginla sex; fiiii Elam atterius, mille ducenti quin-
vasa aurea etargentea quinque millia quadringenta : quaginta quatuor: filii Arim, trecenti viginli; filii
Regius codex : Et prwcepit per tolum regnum * Hie paulo pressius ad Hebrxum legit Reginx
suum ex scripto dicens, etc. MART. ms. •Jezechia : et mox Gabbar pro Gebbar, et Nepte
b Plus habct Reginx ms. spiritum sanctum : paulo pro NeluphaCephiara, pro Cephira, deniqueGafrasws-
quoque post adjuvarenl pro adjuvarunt legi. pro1 Gabaa, qux videntur scribarum raeiidu.
c Reginx ms., Belran et Beguiai, minus tamen Cum sint et nostri, et quos Mariianxus laudat,
recie. mss. libri qui prxfcrani Gai pro Ai, uon scribnrum
d Idem ms., Phares pro Pharos, tum eam esse culpam, sed doctam ipsins fonasse inter-
Thessesfetia
pro Sephetia, deniquo Fet Moab pro Phaet Moab, preiis curam putandum est, eum el in Hebrxo per y
atque alia ejusniodi scriplurx vilia( qute singillatitu efferatur lyn, quam litteratn per g vclustiores inter-
annolare vix operx pretium est. pretes passim reddunt.
1407 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 1408
Lml, Adid, ctOnn, septingenti viginli qiiinque; filii A et Zorobnbel filius Salalhiel, el fratres ejus, et xdi-
Jcrilio, trecenli quadraginlaquinque; filii Senaa, tria ficnverunt aliare Dei Israel, ut offi;rrcni in eo holo-
millia sexccnli triginla. cnutomnta, sicut scriptum cstin lege ° Mosiviri Dei.
Sacerdotes: a iilii Idaia in domo Jesux, nongenli Collocaverunlaulem altare f Dei super bases suas,
scptuaginta tres; filii Emmer, mille quinquaginta deterrentibus eos per circuiium populis terrarum,
duo; b filii Pheshur, milte ducenii quadragiuta se- et obiulcrunt super illitd holocaustum Domino mane
|)tem ; filii Arim, mille decem et seplem. et vespere : fecerunlquc solemuitatem Tahernacu-
Levitse : lili Jesux, et Ccdmiel liliorum Odevia, lornm, sicut scriplum est, et holocaustum diebus
septuaginla quatuor. Canlorcs : hiii Asaph, centiim singulis pcrordinem secundum prxceptum opus diei
viginli ncto. Fitii Janitorum : filii Sellum, filii Ater, io dic suo. Et post hxc holocaustum juge, lam iu
filii Telmon, lilii Accub, filii Hatita, filii Sobai : uni- kalendis quam in universis solemnilatibus Domini,
versi centum triginta novem. Naihinxi : filii Siha, qiia: erant consecratx, et in omnibus in quibus ullro
ftlii Asuplia, filii Tcbbaolb, (i!ii Cerosv,filii Siaa, lilii offerebatur munus Domino. A primo die mensis se-
Phndon, filii Lebann, filii Agnba, (ilii Accub, (ilii piimi cceperunt olferre holocausium Domino; porro
Agah, filii Semlai, filii Anan, lilii Gaddel, lilii Gaer, lemplum Dei fundalum necdum erat. Dedernnt an-
lilii Raaia, filii Rnsin, filii Necoda, filii Gazem, fibi tcm pecnniaslalomis et cxmcntariis: cibum quoque,
Aza, filii Pliasea, filii B.'see, filii Asennna, (ilii Mu- et polum, et oleum, Sydoniis Tyriisque, ul dcfer-
nim, filii Nephusim, filii Bccbuc, filii Acupha, lilii rcnt ligna cedrina de Libano ad marc Joppe, juxla
Arur, filii Besluth, filii Maida, filii Arsa, filii Bercos, quod prxceperat Cyrus rex Persarnm eis.
lilii Sisara, filii Tliema, filii Nasia, filii Alhupha. np Anno autem secundo advenlus eorum nd tcmplum
Filii servorum Salomouis, filii Sotci, lilii Sophe- Dei in Jerusalem, mense secundo, cceperunt Z'>ro-
ret, lilii Pharuda, filii lala, lilii Dercon, filii Geddel, babel tilius Salathiel, et Josue filius Josedec, et re-
iilii Saphatia, (ilii Alil, filii Phochereth, qui erant de liqui de fratribus eornm sacerdotes, ei Leviix, et
Asebaim, lilii Ammi : omnes Nathinxi, et lilii ser- omncs qui venerant de captivitate in Jcrusalcm, et
vorum Salomonis, trecenti nonaginta duo. constitucriinl Levilas a viginti annis et supra, ut ur-
Et hi qui ascenderunt de Thelmelaa \Al. Thclma- gcrcnt opus Domini. Stetiiquc Josue et fiiii ejus, et
laj, Thelarsa, Cherub, c Eddon, Emmer, et non po- liatres ejus : Ceilmiel el filii cjus, s et lilii Juda,
ttierunt indicare domum palrura suorum et semen quasi vir unus, nt instarent super eos qui facichant
suum, uirum ex Israel essenl. Filii Dalaia, filii To- opus in tcmplo Dei : filii Enadad, ct filii eorum, et
Lia, filii Necoda, sexcenli quinquaginta duo. fratres corum Leviix.
El de filiis sacerdoium : Filii Hobia, filii Accos, Fundato igitur a cxmentariis icmplo Domini, ste-
filii Berzellai,qui accepit de (iliabus Berzellai Galaa- terunt sacerdoics in ornatu suo cum luhis, et Levitx
ditis uxorcm, et vocatus est nomine cornni: hi qux- filii Asaph in cymbalis, nt laudarcnt Deum per ma-
sierunt scripluram gencalogix sux, et non invene- nus David regis"lsrael. El concinnebant in hymnis
riini, et ejccti sunt de sacerdotio. ei confessionc Domino : Quoniam bonus, quoniam
Et dixit Alhersaiha eis ut non comederent de san- in xiernum misericordia ejus super Isracl. Omnis
cto sanctorum, doiiecsurgerel sacerdos doclus atquc quoque populusvociferabatur clamore magno in lau-
perfectus. Omnis nlultitudo quasi unus, qiiadraginta dando Dominum, co quod fundaium csset lemplum
duo millia trecenli sexaginla, cxcepiis scrvis eorum Domini : plurimi eiiani de sacerdotibus et Levilis,et
et ancillis, qui erant seplem millia irccemi triginla G C iirincipes patrum, u seniores, qni videranl teniplnm
scptem : et in ipsis canlores atque cantatrices du- prius, cum fundatuin esset' hoc templum in oculis
centi. Equi corum sepiingenli inginta sex; muli eo- corum, flebant voce magna : et multi vociferanies in
riim, ducenti quadraginta qttinque; cameli eorum, l;i'tiiia, elcvabant vocem. Nec poteral quisquam
qundringenli Iriginta quinque; asini eorum, sex inil- agnoscere vocem ctamoris lxtaniium, et vocem fle-
lia septingcnti viginti. tus populi: commixtim enim populus vociferahalur
Et de principibus patrum, cnm ingrcderenlur tem- clamore magno, elvox audiebatur procul.
pltim Domini, quod est in Jerusalem, sponte obiu- [Cap. 1Y.J Audierunt autem hosles Jodx ct Ben-
>
lcriint in domum Dei ad exsiriiendam cam in loco jamin quia filiicaplivilalis xdilicarent templuin Do-
suo. Seciindimi vircs suas dederuut impensas opcris, inino Deo Isracl : et accedentes .id Zorobabel el ad
auri solidos d scxaginta niillia et mille, argemi mi- principes palruin, dixerunt eis : ^Edificemns vobis-
nas quinque millia, et vestes sacerdotales ceiUiiin. cum, qnia iia ut vos, quxrimus Deumvestrum : ecco
Ilabitaverunt ergo sacerdotes, et Levitx, et de po- nns immolamus viciimas a diebus Asor-Addan rcgis
pulo, et cantores, et janitores, et^Nathinxi, in urbi- Assur, qtii adduxit nos liuc. El dixit cis Zorobabel,
iiiis suis, universusque Israel in civiialibns suis. et Josue, et reliqui principes patrum Israel: Non est
\Cap. III.J Jamque venerat mcnsis sepiimus, ct: vobis et nobis ut sedificemus domnm Deo nostro,
cranl filii Israel iu civilatibus suis : congregatus esli sed nos ipsi soli xdificabimus Doniino Deonosiro,
crgo populus quasi vir unus in Jerusalem, et sur- sicut prxcepit nobis Cyrus rex Persarum.
rcxit Josuc iilius Jusedec, ct fratres ejus saccrdotcs, , Factum est igitur ut populus terrx impedirel raa-
* Vulgati, Jadaia; Regin. ms., Adaia; piget vero) D ] e Collocaveruntautem, etc. Regius codex: Et collo-
longius hxc persequi. caverunt attare Deilsrael superbases suas; delerrebant
b lidem relinent hic loci Pwessur vel Phesur sine5 autem eos per circuitum populi terrantm. MART.
b, hocest, sine Heth Hebrxo, quod lamen legilurr f Nomen Dei hic reiicet cum Reginx ins. ipse
T.TOS Phesbur. MART. etiam llebrxus icxlus et Grxcus.
c Scriptoruni vitio confusa sunl istxcnomina, sicc B Aliler idcm Itegius ms.: EtfitiiJuda unanimiter,
cnim habcnt mss. codices Arsacherubet Don et Mer: ut instarent super eos qui faciebanl opera in domo
prcclivi quidem lapsu scribunt, et DonproEddon, elt Dei.... el (ralres eorum Levitw fundaverunt ccdifican-
Mer pro Emmer. MART. tes templum Domiui, el steterunl sacerdotes, etc.
a II.c quoque crror est in numero': nam proo Deinde v. 11: El responderunt in lattde et in confes-
sexaginta posuerunl quadraginla, numericis notishocc sione Domino, quoniam bonus est. Has omnes varian-
modo transposilis, XL mittia, pro LX millia. Cannn u tcs lectiones retinet supra dicius codcx num. 5561
Mcmmianus habel in conlextti, solidos cccc niillia etU in bibliolheca Christianissimi Regis. MART.
mille, in margine vero XLnotat pro cccc. MART. b floc niodo legit prxsiantissiiniini exemplar ms.
—Regiu. ms. perperain, solidos quadraginta et mille: San-Germanens. nttm. 15. Alii mss. codices minns
Mariianxus in suis videtur offendisse, quadragintaa bene legunt, et hoc templum, cic. MART.
millia et mille: qttx tamen falsa ipsa quoque est le- 1 Vulgali, et Itoctemplum, clc, refrnganlibus no-
ciio. stris aliorumque mss.
U09 LIRER ElV\M. 1410
nus populi Judx, et turbaret eos in xdificando. Con- A j phela cl Zacharias filius Addo, prophetantes ad Ju-
duxerunt quoque [At. aulemj adversus cos consilia- dxos , qui erant in Judsea ct Jerusalem, in nomine
tores, ut destruerent consilium eorum omnihus die- Dei Israel. Tunc surrexerunt Zorohabel filius Sa-
bus Cyri regis Persarum, el usque ad regnum Durii lathiel, ct Josue lilius Josedec, ct cceperunt xdifi-
regis Persarum. care lemplum Dei in Jerusalem, et cum eis pro-
In regno autem Assueri, iu principio regni ejus, piielx Dei adjuvantes eos.
scripserunt accusalionem adversus habitatores Judx Iu ipso lcmpore venit ad eos ° Tbalhannai, qni
et Jerusalem. Et in diebus Ariaxerxis scripsit Bese- erat dux trans flumen, etStharbiizanai, elconsiliarii
lam Mithridutes, et Tbabeel, et reliqui qui erani in eorum : sicque dixcrunt eis : Quis dedit vobis con-
consilio eorum, ad Arlaxerxem regem Persarum : silium , ul domum Iianc xdificaretis , el muros hos
epislola aulem accusationis scripta erat Syriace, cl inslaururciis? Ad qtiod respondimus eis, qux essent
legebatur sermone Syro. Reum Beelleem, et Samsni iiomina hoininum auctorum illius xdilicationis.
scriba scripserunl epistolam unam de Jerusalem Ar- Oculus autem Dei eorum factus esl super scnes [At.
laxerxi regi, hujuscemodi: Reum Beelteem, et Sam- senioresj Judxorum, et non poiuerunt inhibere eos.
sai scriba, et reliqui consiliatores eorum, Dinxi, Placuitque ut res nd Dariiim referretur, et tunc sa-
a et Apharsathchxi, Terphalsci, Aphnrsxi, Erchuxi, tisfacerent adversus accusulionem illam.
Babylonii, Susanechxi,b Dexi, Elamiix, et cxteri Exemplar epistolx, quam misit Tbathannai dux
de gentibus quas transtulit Asenaphar magnus et regionis iruns lliimen, cl Slhurbuzanai, et consiliu-
gloriosus : el habilare eas fccil in civitatibus Sama- tores ejus Arpliusnchxi, qui eraiil trans fluinen,
rix, et in reliquis regionibus trans flumen in pace. ad Darium rcgem. Scrmo quem miseraiit ei, sic
IIoc esl exemplarepisiohe quam miserunt ad eum: B ' scriptus erat.
ARTAXERXI RECI,SERVITUI, VIRIQUISUNTTRASS DARIOREGIPAXOM.NIS.
FLUVIUSI,SALUTEM MCUNT. Notum sit rcgi, isse nos ad Judxam provinciam,
Notum sit regi, quia Judxi, qui ascenderunt a te ad domum Dei magni, qux icdificatur lapide impo-
ad nos, veiierunt in Jerusalem civiiatem rebellein liio , el lignu ponuntur in pariclihus, opusque illud
el pessimam , quam xdificant, exstruenles muros diligemer exstruiiur, et crescit in manibus eoruni.
ejus , el parietes componcutes. Nunc igitur notum Interrogavimus ergo senes illos, et ita dixiinus eis :
sit regi, quia si civiias illa xdificata fuerit, et muri Quis dedit vobis polestalcm ut domum hanc xdili-
ejus instauraii, tributuiii, et vectigal, et annuos red- carelis, et muros hos instauraretis? Sed et nouiiua
diliis non dabunt, ct usquc ad reges hsec noxa per- eorum quxsiviinus ab eis, ut nuiitinremus libi, qiia:
veniet. Nos aulem memores salis, quod in palalio scripsimus nomina virorum , qui sunt principes in
comedimus, et quia lxsiones regis videre nefas du- eis. llujuscciuodi autem scrmoiiera responderuiu
cimus, idcircomisiinus et nunliavimus regi, ut re- nobis, dicentes : Nos sumus servi Dei cceli ct terrx,
ccnseas in libris hisloriarum patrura tuorum , ct et xdificamus lemplum, quod erat exsli ucluni anic
invenies scripturn in coinmentariis : et scies quo- hos annos raultos, quodque rex d Israel magntis
niam urbs illa , urbs rebellis est, et nocens regibus xdilicaverat, et exstruxerat. Posiquam aulem ad
et provinciis, et bella concitanitir in ea ex diebus iracundiam provocnverunt patres nosiri Deum coeli,
antiqu.s : quamobrem et civiias ipsa destrutta est. tradidit eos in manus Nabuchodonosor regis Baby-
Nuntiamiis nos regi, quoniam si civitas illa xdifi- lonis Chaldxi, domutn quoque hanc destruxit, el
cala fuerit, et muri ipsius inslaurati, possessionem n( populum ejus lianstulit Babyloiieui.
trans fluviuin non habebis. AnnoauiemprimoCyri regis Babylonis, Cyrusrex
Verbum misit rex ad Reum Beelleem , ct Samsai proposuil edicium, ut domus Dei hxc xdificarelur.
scribam, ct ad reliquos qui erant in consilio eoriiin Nam ct vasa templi e Dei aurea et argentca, qux
habitatores Samarix , et cxleris trans lluvium, sa- Nabuchodonosor tulerat de lemplo, quod erat in
lutem dicens et pacem. Jerusalem, et asportaverat ea in templum Babylo-
Accusatio, quam misisiis ad nos, manifesie lecia nis, protulil Cyrus rex de teraplo Bahylonis, et
e6t coram me. Et a me prseceptum est: et recen- data sunt Sassabasar vocabulo, quein et principcm
siierunt, inveneruntque quoniam civilas illa a dic- constituit, dixitque ei: Hsec vasn tolle, ct vade, ct
bus antiquis adversum reges rebellat, ct sediliones, pone ea iu teinplo, quod est in Jerusnlem, el do-
ct prxlia conciianiur in ea : nam et reges fortissimi inus Dei xdificetur in loco suo. Tunc iiaque Sassa-
fuerunt in Jerusalem, qui et dominati sunt omni rc- busar ille venit et posuil fund imenta lempli Dei in
gioni , qux trans fluvium est: tribulum quoque et Jerusalem , et ex eo tempore usijue nunc xdilica-
vectigal, et redditus accipiebant. Nunc ergo audite lur, el necdum compluluin est.
senieiiliani: 111prohibeutis viros ilios , et urbs illa Nunc ergo , si videtur regi bontim , reccnseat in
nou xdificetur, donec i-i forle a mejussum fuerit. biblioiheca regis , qux est in Babylone, ulruiniiam
Yidcte ne negligenter hoc iuiplealis, et paulalim a Cyro rege jussuni sit ut xdificareiur domus Dei
crcscat malum coutra rcges. in Jerusalem, et voluntalem regis super hac renut-
Itaque exemplum edictiArtaxerxis regis lectumest tut ad nos.
coram Reum , et Samsai scriba , et consiliariis eo- " [Cap. VI.J Tunc Darius rex prsecepit: el recen-
rum : et abierunt festini in Jerusalem ad Judxos, 1 suerunt in bibliotbeca librorum, qui erant repositi
et prohibuerunt eos in brachio et robore. Tunc in- in Babylone, et invcntum est in Ecbatanis, qtiod
lermissum est opus domus Domini in Jerusalem, cst castruiii in ' Mcdena provincia, voiiimen unuui,
et noii fiebai usque ad annuin secundum regni Darii talisque scriplus erat in eo commentarius :
regis Persarum. Anno primi) Cyri regis : Cyrus rcx decrevit ut
[Cup. V.] Prophetaverunt autem Aggxus pro- domus Dei, qux est in Jerusalem, xdiiicaretur in
" Reginx ms., Dinai et Pharsathwi, et mox Susa- Hebrxo texlu nomen.
nechanei. « Hic vero Dei nomen, quod Martianxus
b Mss. habent Aphartatltcei sine ~ Chaph in fine prseler-
miserat, restituimus ex Reginx ms. conseniienic
vocis. Hebrxus non sibi constat in hoc scribendo Uehr. Icxtu, cxterisque vulgatis libris.
noniine, nam hic scribitur ciiin n, thau inmedio,in- f In Regio co'dice legitur, in media
provincia. Ca-
fra auiem capilc v. vers. G, ab que ullo thau, Aphur- non Memmianus in textu habet Medana, in margine
sacliwi. MART. vero, alibi Madana, alibi Madena Qux profecto sunt
c Constanier absque aspiratione , Taltannai effert Icvissimi inomeiiii, nec lanicn omnino prxiermit-
Regin. ms.' lenda propter eos, qui Iaboribus siudiosoruni iusi-
d Tacct Rcginx ms. lsrael, quod cst tamen in dianiur. MAIIT.
1411 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 1412
loco ubi immolent hostias, et ut ponant a
fundamenta A filii f Eleazar, fllii Aaron sacerdotis ab initio. Ipse
snpporlanlia altiludinem cubitorum sexaginta, et Ezras 1 ascendit de Babylone, t\. ipse scriba velox in
latitudinem cubitorum sexagiota, ordines de lapidi- Ilege Mosi, qttani dedit Dominus Deus Urael : et de-
bus impolitis tres , et sic ordines do lignis novis : idit ei rex secuiidum manum Dnniini Dei ejus super
sumplus autem de domo regis dabuntur. Sed et ciim, omnem pelitioncni ejus. Et ascenderunt de li-
vasa templi Dei aurea et argeniea, qnx Nabucliodo- liis Israel, et ile filiis sacerdotum , ci de ftliis Levi-
nosor tulerat de templo Jerusalem , et all ilerat ea larnm , et de cantoribiis, et de janiloribus, el de
in Babylonem, reddantur et rcferantur in lempliim Nailiinxis ,'in Jerusaletn, anno septimo Artaxerxis
Jerusalem in locum sntiin ; qux ct posiia sunl in regis. El venerunt in Jerusalem mense quinto , ipse
lemploDei. est annus scptimus regis. Quia in primo die mensis
Nunc ergo Thathannai [Al TannxJ dux regionis, primi coepit asecnderc de Babylone, et in pritno die
qux est trans uiimen , Stharbiizanai, el cnnsiliariiiI im-n-is quinti venit in Jerusnlem , juxia maniim Dei
vcstri A|iharsachxi, qui esiis trans fliimen, procul sui bonam super se. Ezras enim paravit cor suuin,
recedite ah illis , ct diinitiite ficri templum b Deii ut invcstigaret legem Damini, et iacerci ct doceret
illui a diice Judxorum el a senioribus eorinn , do- in Isracl prxceptum.ei judiciitm.
inuiii Dei illam sedilicent in loco suo. Sed ct a me) Iloc est autem exemplar epistolx edicti, quod de-
prxceplum est,titqnid oporteat fieri a presbyteris Ju- dit rex Artaxerxes Ezrx sacerdoti, scribx crudito
dxoriiui iliis, xdificetitr domus Dei, scilicel, utt in scrmonibns et prxcepiis Domini, et csremoniis
de arca regis, id est, de tributis, qua? danltir de re- ejus in Israel.
gione irans flunieii , studiose suraptus dentur viris> T,
„" ARTAXERXES REX REGUM EZR.E SACERDOTI, SCRIB^
illis, ne impediatur opus. Quod si necesse fuerit, clt LEGIS DEICOELI DOCTI-SISIO,SALUTEM.
viliilus, cl agnos , et lisedos in holocaustiiiii Dco> A uie decretum est, ut cuicumque plncnerit in
couli , fruinciiiuin , sal, viuum , eloletim , secun- regno rneo de poptilo Israel, et de sacerdoiibus
dum rilum sacerdotum, qui sunl in Jerusalem, de-- cjus, et de Levitis, ire in Jerusalem, tecnm vadat.
tur eis per singulos dies, ne sit in aliquo queriino- A facie enim regis, et septem consiliatorum ejus,
ni.i. Et oflerani ohlatioucs Deo coeli, oreiuqne proo missus es, ul visiles Judxam et Jerusnlem in lcge
viia regis cl filioruni ejus. A meergo posiium cstt Dei ttti.qiix est in manu tua : et ut feras argentnm
dccreium , ut omois bonio qui banc iuulaveril jus- et aurum, quod rex et consiliatorcs ejus sponte ob-
sioncm, tollatur lignum de domo ipsius, ct eriga-i- lulerunt Deo Israel, cujus in Jerusnlem labernacu-
lur, et coiifigatur in eo : domus autcm ejus publi- lum est, Et oinne argcutum et aurum qiiodctiniqiie
ceiur. Deus aulein , qui habilarc fecit noraen suum ii inveneris in universa provincia Babylonis, pt popu-
ibi, dissipet omnia regna, et popultim qui extcnde- lus oflerre voluerit, et de sacerdotibus quse sponie
ril nianuin suam ul rcpugnet, et dissipet domum I) oblulerint domui Dei sui, quse est in Jerusalem, li-
Dei illani, qux esl in Jcrusalem. Ego Darius slatuili bere accipc, etstudiose eme dc hac pecuuia vitulos,
decreium quod studiose iniplcri volo. arieies, agnos ct sacrificia et libaniina eorum, et
IgiiurThatliannai dux regionis trans fliimen, etU offer ea super aliare templi Dei veslri, quod est iu
Sibarbuzanai, et consilinrii ejus, secundum quod d Jerusalem. Sed el si qnid libi et fralribus luis pla-
priccepcr.u Darius rex, sic diligentcr cxsccuii siint.
i. cucrii, de reliquo argenlo et auro ut facialis, juxia
S 'iiiores autein Judxoruin xdilicubant, ei prospc-'.- voluiuntem Dei veUri fncite. Vasa quoque, quxdau-
rabanliiijuxia proiihetiam Aggxi propheix, et Za- i- C tur iibi in minisierinm donius Dei tni, irade in con-
chnrix iiiiiAddo: etxdilicaverunt etconstruxeniiii,i, spectu Dei in Jerusaleni. Sed clcxtera, quibus opus
jiihentc Deo Isracl, et jiibcnte Cyro , et Dario , etJi fueiit in domo Dei lui, quantumcumque neccsse e-t
Anaxerxe, regihus Persaruin : el compleverunt do- >- ut expendas, d dabitur de tbesauro, et de fisco rcgis,
muni Dci isiain tisque ad diemierlium.mensis Adar, r, et a me. Ego Artaxerxes, rex, statui alqtie decrcvi
qni esl niiniis sextusliliiregni Darii regis. omnibus custodibus arcx pnblicx, qui sunt trans
Fecerunt nuieiu Isrncl, sacmlules et Levitx,^, flunicn, ut qtiodcuinque petierit a vobis Ezras sa-
el reliqui litiorum iransiiiigratiouis, dedicaiionem n cerdos, scriba legis Dei cceli, absque mora deiis,
domiis Dei in gaudio. El obiiilcrunt in dedicaiioncm m usquc ad argenli talenta centum, et usque adfru-
domus Dei vitulos centuni, arietcs ducenlos, agnos >s me.ili coros centum, cl usquead vini balos cenium,
(|uadi'iugenlos, liiicos ciprarum pro peccaio loliusiis ct usqtie ad batos olei centum.sal vcro absquc nieii-
lsrael, duodccim, jiixtu iiumeriiin iribuuin Israel. :l. surn. Omne, quod ad riitun Dei coeli pertinet, tri-
Et slalueruiit sacerdotes iu ordinibus suis, et Levi- i- buatur diligeiuer in dmno Dei coeli : ne forte iras-
tas in vicibus suis, super opera Dei in Jerusalem, n, c.alur contri regimm regis et filiorum ejus. Vobis-
sicut scriptuin esl in libro Mosi. Fccerunl autein aii que notuni facimus dc universis sacerdoiibus, ct Le-
filii Isiael transmigratioiiis Pnscha , quartadecima na vitis, el cantorihus, ct janiloribus, Nathin.cis, et
dic uiensis primi. Purilicali enim fuerant sacerdoics cs minislris domus Dei liiijus, ut vectigal, et tribuium,
el Levita; quasi uuus : omnes muudi ad immolan- ii- et annoiias, non habeaiis polcstatem imponendi sn-
duui pascha universis liliis transmigraiionis, et lia- a- per cos. Tu auieni, Ezra, secunduin sapientiam Dci
iribus suis sacerdotihus, el sibi. Et comedcruiu lilii ilii jj ttii, i|tix est in manu tua, constitue judices et prx-
Israel, qui reversi fuerant de transniigraiione, et sides, ut judicent omni populo qui est trans flumcn,
omnes qui se sepuraverantacoinquinaiionegeniiumim his videlicct qui noverunt legem Dei ttti, sed el im-
terrxadeos, ut quxrerent Domintim Deum Israel. el. peritos docete libere. Et omnis qui non fecerit le-
Et fecerunt solemnitaiem azymorum scptem diehus us geni Dci lui, et legem rcgis diligentcr, judicium
in Ixiiiia, quoniam Ixtificaverat cos Doniinus, et ct erifede eo, sivc in mortem, sive in exsilium, sive in
convericrat cor regis Assur ad eos, ut adjuvatct et coiidemnalionem substanlix ejus, vcl cerle in car-
maniis conun in opere domiis Domini Dei Isfacl. cerem.
[Cap. VII.] Post bxcaulem verba, iu regno Aria- a- Bencdictus Dominus Deus palrum nostrorum,
. xerxis rcgU Persarum, Ezras (ilius Saraix , filii ilii qui dedit hoc in cor.de regis, ut glorilicaret domum
Azarix , lilii Helcix, lilii Sellum, filii Sadoc, (iliii cc_ Domini, qux est in Jerusalem, et in me inclinavit
Ahitoh, filii Amarix, filii Azarix, lilii Maraiolh, filii ilii ini^ericordiam suam coram rege et consiliatoribus
Z raix, filiiOzi, (itii Bocci, litii Abisue, (ilii Pbinees,
us, ejus, et universis principibus regispoteniibus.
» AUilndinis cnbiios sepluaginta, et lalitudinis
lis o In R''gin. ms. filii Achitob, filii Amarias tum,
Iriainla Rcgin. ms. supputat. filiid Maraioih filii Azariw, ctc.
i Illud Dei, quod taiuen et in Hebr, resonat, Ile-
ie- Priuia nianu iu Heginx codice scripluui fuit
dabis.
gin. ms. omitiil.
1413 LIBEK EZR^E. *414
Et cgo confprtatus manu Doiriini Dei mei, qu.c A J tea centum, auri ceiitum lalenla: et cratercs aurens
erat in me, congregavi de Israel principcs qui as- viginti, qui liabebant sblidos millenos, ct vasa xris
cenderent mecuni. fulgentisopiimiduo, pulchrn, utaurum. Etdixieis:
[Cap. y 111.^ lli sunlergo principes familiarum, et Vos sancti Domini, et vasa sancla, etargentum et
genealogia eornm, qui ascenderunt mecum in regno nurum quod spoute ohlatum esi Domino Dco patrum
Artaxerxis regis de Bnbylone. DoliliisPhinces, Ger- nusirorum : vigilaie ot custodile dincc appendatis
son. Defiliis ltbamar, Daniel. De filiis David,Attus. coram principibus sacerdoium, et Levitarum, el du-
-Dc filiis Secbcnix , de liliis Pharos, Zacliarias : ct cibus familiarum Isracl in Jerusalein, in thesaiiruni
cum conumerali sunl viri centuni quinquaginla. De doinus Domiui. Susceperunt auiem saccrdotes et
filiis a Phaelh-Moah, Elioenai lilius Zarx, ct cum co Levitx pondus argenti, et anri, et vasorum, ut defer-
ducenli viri. De fiiiis Secheuix, filius Ezccliicl, ct rent Jcrusalem indomuin Dti noslii.
cum eo irecenti viri. De (iliis Adden, Abcd, filius Promovimus f crgo a flumine- Aava duodecimo
Junatlian, et cum eo quinquaginla viri. Dc liliis die mensis primi, ut pergeremus Jertisalcm : et
Elani, Isaias filius Athalix, et ciim eo sepluagintn manus Dci noslri fuit super nos, et liberavit nos de
viri. De filiis Saphalix, Zeliedia fllius Micliael, et manu iuimici et insidiatoris in via. Et venimus Jc-
cnm eo octoginta viri. De filiis Joah, Obedia filius riisal.em, et mansimus ibi diebus iribus. Die ~ autem
Jehiel, ct cuii) eo duceiiii decem et octo viri. De qu.irta appensum est argcnluui, et aiirnin, el vasa
filiis Seloinijh, filius Jospliix, c.t cum eo ccnlnin in domo Dei noslri per maiium Meremolh lilii Urix
sexaginta viri. De filiis Bebai, Zacharias filius Be- - sacerdolis, el ctim eo Eleazar (ilius Phioees, cum-
bai, ct cum eo viginti octo viri. De filiis Ezgad, Jo- n (|ue eis Jozabed filius Josue, et Noadaia filius Ben-
hnnaii lilius Eccctau, et cum co ccniiim et decetn noi Levilx, juxla numcruin etpondus oiiinitiiii : de-
viri. De filiis Adonicam, qui erant novissinii : et scriptumque est omne poiulus in lempore illo.
liaec nomina eorum : Eliphelelh, et b Jeiel, et Sa- Scd et qui venerant de caplivitate filii transmi-
maias, el cum eis sexaginta viri. D« liliis Beg.ui, gralionis, oblulcrunt holocautomaia Deo Israel, vi-
c IJiliai et Zachur, etcum eis scpluagiiila viri. tulos duodccim pro oiiini populo Isracl, arietcs 110-
Congregavi nulem eos :>dfluviuni, qui decurritad iiaginia sex, agnos septuagintn septem, hircos pro
d Aava, et mansimus ibi trihus diebtis : quxsivique peccato duodecim : omnia in bolocaustuni Domino.
in poputo cf, in sacerdotibus de hliis Levi, ct non Dcderunt aiitein edicla regis sairapis, qui crant dc
inveni ibi. Itaque misi Eliezer.et Ariel.et Semeiam, conspeciu regis, et ducihus trans flumen, et eleva-
et Elnalhan, et Jarib, ct alterum Elnathan, et Na- vcrinit populum et domnni Dei.
llian, ei Zachariaro, el Mosollam prineipes : et Joi- \Cap. IX.J Posiquara auiein hxc completa sunt,
arib, et Elnathan sapientes. El misi cos ad Eddo, accesseruut nd me principes, dicenles : Non cst sc-
qui est primus in Chasphix toco, ei posui in ore paralus populus Israel, sacerdotes et Levitse, a po-
eorum verba, qux loqucrentur ad Eddo, ct fratrcs pulis terrarum, ei de abominationibus eoruui, Clia-
ejus Nathiiiicos, in loco Cliasphix, ui ndducerent nanxi videlicet, et Helihxi, et Phcrezxi, ei Jebu-
nobis ministros domus Dei nosiri. El adduxerunl sxi, et Ammonitarum, et Moabitarum, et iEgyp-
nohis per manum Dei nostri bonam supcr nos, vi- liorum , et Amorrhxorum : tulerunl enim de
rum doclissimum de filiis Mooli, filii Levi, filii Is- filialius eorum sibi et iiliis suis, et commiscuerunt
rael, ei Sarnbiam, el (ilios ejus et fratres ejus de- seinen sanctum cum populis terraruin : niiuiuseliani
ccin cl ocio, et e Asahiam, et cum eq Isaiam dc (i C t principum et magislratiium fuil in transgressione
liis Merari, frntresque cjus et filios ejiis viginti : et hac prima. Ctimque audisseni scrmoiiem istuui,
de Naihinxis, quos dederat David et principcs ad scidi pallium raeum et tunicam, et evelli capillos ca-
niinisteria Levitarum, Nathinxos ducemos vigioti : pitis raci et barbx, et sedi mccrcns. Conveneruni
cmnes hi suis noniinibus vocsbaniiir. autcm ad me omnes, qui tiniebani vcibum Dei Ls-
Ei prxdicavi ibi jejunium juxia fluvium Aava, nt rael, jiro Iransgressione eorum qtii de captiviiate
affligeremur coram Doniino Dco nosiro, cl petere- veueraui, ct ego sedcbam iristis usque nd sucrifi-
nius nb eo viam rectara uohis ct filiis nostris, cium vesperlinum : et in sacrilicio vespcrtino sur-
uiiiversxque subslaniix nostrx. Erubui enim peieru rcxi dc afflictionemea, et scisso puilio el iuiiica, cur-
.1 rege auxiliiim cl equitcs, qui defenderent uos nb vavi genua mea, et exp.unii inanus meas ad Domi-
iuimico in via : quia dixeramus regi : Manus Dei iiiim Deum meum, et dixi: Dcus meus, conftiudor
noslri est super oiunes, qui qtiserunt eum in boni- et erubesco levare facicm nicain ad le : quoiiiam
laie : et iniperium ejus et loililuilo ejus, et luror iniquilaies nostrx inultiplicutx sunt super capul,
supcr oinnes, qui derelinquui.it cum. Jejiinaviniiis cl dclictn nosira creverunl usque ad coelum, a dic-
autem, et rogavimus Deum nos.truni pro hoc : et bus patrum nostrorum : sed et nos ipsi pcccaviinus
cvenit nobis prospere. Et separavi de principibus g.raviter usque addiem hauc, ct in iniqiiilatibus nos-
sacerdotum duodecim, Snrabaiani, Asabiam, etcum tris traditi sumus ipsi,et rcges noslri, et sacerdoics
eis de frairihus eorum decem. Appendique eis ar- noslri, iu inanum regum terraruni, in gladium, in
gentum ct aurum, et vasa consecrata doinus Dei capiivitatem, in rapiuam, cl iu coiiliisioncm vullus,
nostii, qux obtulerat rex et consiliatores ejus, ci Jj D sicut ct die hac. Et nunc quasi parmn ei ad iiiomcn-
principes cjus, universusque Israel eorum, qui in- luni facla esldepreciilionosira apud DominumDeuin
veiui fuerant: et appendi in manibus eorum ar- nostrum, hut dimitierentur nobis reliquix, et darc-
genti lalenia sexccnia quinquuginia, et vusa argi n- tur nobis paxillus in loco sancto cjus, et iliumina-
' Idem ms. Pheih
Sloab, et Azarim pro Zarw : Hebrxis legebat ~, caph, et"~, resch, pro ~\, daleth ,
tum prxponit versiculu.m, De fitiis Adden Alied,ei 1T37Zachur, non Zabiid. MART.
qui subseq.Hii.ur,De filiis Secheniw, etc, qni ama- llic atque inira Havua pro Aava, el Mesolam
nuensium est lapsus. Hiezechiel quoque pro Ezechiel pro,dMosollamAnReginse ms. legitur.
niox legit, et paulo post Abedia filius Jechiel, deni- * ldera ms., Sabiam pro Asubiam, et Saiam pro
que Ezead, pro Ezgad, et Secetan pro Eccelan. Isaiam prxfert.
b Reginx ras. Hehihet, ubi et nolat de subsequenti 1 Priora hxc verba, Promovimus ergo, in Reginx
nomine Samaias, quod alibi Ramaias dicitur. Prx- ms. desidcranlur.
lerea Zacchur cum geinino c legit: in Hebr. et Grx- s Hic iterum voces, el pata qux in Hebr. tanien
co Zaoud scriptuin est. Hieronymus quod et Mar- sunl, Beginx ms. oniiltil. Mox Ilemoth pro Mere-
tianxus observat, ~. pro ~, et ~ pro - accepit. moth legii.
c In Hebrxo hodierno T~~ Zabud h Reginx ms. pax illius habel duobus verbis pro
legimss, quod
Septuaginta Interpretes eiiam legebani z«6o05. tlie- paxillus, quem erroreui alii quoque Latini codices
ronymus econirn pro 3, beth, in suis exemplaribus errant.
1415 S. HIEHONYMIDIVINABiBLIOTHECA. 1416
ret oculos noslros Deus noster, et daret nobis viiam A placilum | ejus, ct separaraini a populis lerrx, et ab
modicam in servitute nostra, quia servi sumus, et uxoribus i alieuigenis. El respondit universa iniilti-
in servilute nostra non dereliqtiit nos Deus nosicr, ludo, dixitque voce magna : Juxta verbura ttium
sed incliiiavit super nos misericordiuni caram re^e ad nos, sic liat.
Persarum, ut dnret nobis vilam, et sublimarel do- Verumtamen quia populus mullus est, et lempus
mum Dei nostri, et cxslruerct solitudines cjus, cl pluvix, et iion siisiincmus stare foris, et npus non
daretnobissepcmainJuda et Jerusalem. Elniuic quid cst diei unius vel duorum (vehemenler quippe pec-
diccmiis, Deus noster, post hxc? quia derelrquimus cavimus in serinone isio) consiiiuantur principes in
mandata lua, qux prxcepisii in manu servoruni universa inultitudine : et oinnes in civiiatibus no-
tuoruin proplieiaruin, dicens : Terra, ad quam vos siris qui duxerunt uxores alicnigenas, veniant in
ingredimini ut possidealis cam, lerra immunda est, temporibus sialutis, et cnm bis seniores per civita-
juxta immunditiam populorum cxteraruinque ler- teni et civitatem, et judices ejus, donec avertalur
rartim, abouiiiiationibus eorum qui repleveruiiteani ira Dei noslri a nohis supcr pejcaio hoc.
ab ore usque ad os coinqiiinaiioue sua. Nunc crgo Igitur Junathan filius Azael, el Jaasia filius Thc-
filias veslras ne detis filiis eoruni, et filias eorum uc cue, steterunt super hoc, et Mosollam et Sebethai
accipiatis filiis vesiris, et nou quxrutis pacein eo- Leviies adjuverunt eos : Fecerunique sic lilii trans-
rum, et prosperitalem eorum, usque in xiernum : migrationis. Et abierunt , Ezras sacerdos, viri el
ut confortcmini, et comedalis (|ux bona sunt lerrx, priucipes familiaruni, iu domum patrum suorum, et
et hxredes habeatis lilios veslros usquciii sxculuui. omnes per nomiua sua, et sederuut in die primo
Et post omnia qux vcnerunt super nos in operibus _„"B memsis decimi iu quxrerent rem. Et consuinmati
iiostris pcssimis, et in delicto nostro magno, quia lu siiiu omnes viri, qui duxerant uxores alieuigeuas,
Deus nosler libcrasli nos de iniquitalc nostra, ct usque ad dicm primani mensis primi.
dedisti nobis salutcm sicut est hodie, ut nou couvcr- Et invenii sunt de liliis sacerdotum, qui duxerant
leremur et irrita facereuins mandala lua , neqne uxores alienigcnas. De liliis Josue iiiii Josedec, et
iiiulriinonii jungeremuscum populis abomiiiiilionuni fraires ejus, Maasia, et Eliczer, et Jarib, etGodolia.
islariiin. Numquid irulus es nobis usque ad coiisuni- Et dederuiil inanus suas ut ejicerent uxores stias, et
raalionera.iie diuiillcres nobis reliquiasad saluicm? pro delicto suo arietem de ovibus oflerrent. El dc
Domine Deus Israel, juslus es lu : quuniam dercli- liliis Emmer, Anani, et Zcbedia. Et de liliis Arim,
cti sumiis,qui salvaremur sicul die Iiac. Ecce, corami c Maasia, ct Elia, el Semeia, cl Jehiet, et Ozins. Ei
te sumus in delicio uoslro. Non enim stari potesli dc liliis Pheshur, Eliocnai, Maasia, Ismael, Naihu-
coram te super hoc. nael, Jozabcd, el Elasa. Et de liliis Leviiarum, Jo-
[C«p. X.J Sic ergo orante Ezra, et imploranie; zabed, et Seuiei, et Celaia, ipse est Calita, Phaiain,
eo, el flenle, ct jaceule ante lemplum Dei, collectusi Judu, el Eliezer. El de canloribus , Eliasih. El dc
esl ad cum dc Isracl ccetus grandis nimis viroium ctL janitoribus, Seltum, et Telem, et Uri. Et ex Israel,
mulierum ct pucrorum, et ilevit populus inulto) dc lilus Pharos, Remeia, et Jezia, et Mclcliia, ct
flelu. Et respondil Sechenias filius b Jciel de (iliis; Miamin, et Eliezer, ct Melchia, et Banea. El de liliis
Elam, et dixit Ezi x : Nos prxvaricati stimus iui El.iIII, Mathania, Zacbarias, et Jehiel, et Abdi, el
Deiim nostrum, ct duximus uxores alienigenas de; Jeriinoih, et Elia. Etdeiiliis Zctha, Eliocnai, Elia-
pnpulis terrx, cl nunc, si esl pcenitentia in IsraelI sib, Malhauia, el Jerimulb, el Zabed, el Aziza. Et de
super hoc, percutiamus fcedus cum Domino Dco 3 C bbis Bebai, Jolianan, Ananin, Zabbai, Athalai. Et
nostro, ut projiciamus universas uxores, et eos quii de liliis Bani, Mosollura, el Melluch, d
ei Adaia, Jusuli,
de his nali suiu, juxta voltiiiiateiii Domini et eorumi el Sual et Ramotli. Et de (iliis Phaelh Moab, Eduu,
qui liinent prxceplum Domini Dei noslri : secundumi et Chalal, Bauaias, Maasias, Maihanias, Beselcel, ct
legem liat. Surge, luum est deo.ernere, nosque eri- Beuiiui, et Manasse. Et de liliis Erera, Eliczer, Jc-
inus lecum : confortare, et fac. sure, Melchias, Semeias, Simeon, Benjamin, Maloch,
Stirrexit crgo Ezras, et adjuravit principes saccr- Samarias. De liiiis Asom. Mathanai , Maiiheiha,
doium et Levitarum, et omncm Israel, ut facerentt Zabed, Eliphelct, Jermai, Manasse, Semei. De liliis
secundum verbura hoc, et juraveruni. Et surrexiti Uani, jilaadi, Amram, et Uel, Baneas, et Badaias,
Ezras ante doinum Dei, et abiil ad cuhiculum Joia- Cheliau, Vania, Muiiniuth, et Eliasib, Mathanias,
nam fllii Eliasib, et ingressus est illuc, panem nonn Maihanai, et Jasi, et Baui, et Beunui, Seniei, et
comedil, et aquam non bibit : iugebalenira in traus-;- Saluuas, ct Nailiau, el Adaias, Mecnedabai [Al. Mc-
gressione eorum , qui de captivitate veueraut. Et!t chnebedaij, Sisai, Sarai, Ezrel, et Seleraiau, Seme-
missa est vox in Juda, et in Jerusalcin oinnibiis is ria, Selluin, Amaria, Joseph. De iiliis Nebo, Jeiel,
filiis transraigralionis, ut congregureiuur in Jerusa-i- Mathuihia, Zabed, Zabiua, ° Jeddu, et Joel, Ban-
lem : et oniiiis qui non vcnerit iu tribus diebus is naia. Omnes hi acceperunt uxores alienigenas, et
juxta consiliuin priueipum cl scniorum, aufcrcturr luerunt excis muiieres, qux pepereraut lilios.
universa subsiantia cjus, el ipsc abjicietur de ccetti II
transmigraiionis. VERBA NEEMLE FILII ' HECHLLE.
Convenerunt igilur omnes viri Juda ct Benjamin n ,j. [Lib. II. — Cap. l.J Et factum est in mense Cas-
in Jerusalem tribus diebus, ipse est mcnsis nonus,>, ' leu, anno vicesimo, et ego eram in Su.-is castro. Et
vigesimo die inensis : et sedit omnis populus in i) venit Anani unus de fruirihus meis, ipse et viri ex
plaiea domus Dei, trementes pro peccalo et pluviis. s. Juda : et iuterregavi eos de Judxis, qui remanse-
El surrexit Ezras sacerdos, ct dixit ad eos : Yos )s raut et supercrani de captiviiate, et de Jerusalem.
transgressi eslis, el duxisiis uxores alienigenas, ut iit Et dixerunt inibi: Qui reraanserunt, et relicli suut
adderctis super delictum Israel. Et nunc date con- i- de capiivitate ibi in provincia, in afuiclione magna
lessionem Domino Deo patrum vestrorum, et facile le sunt, et in opprobrio : et murus Jerusalem dissipa-
~ Iterum
tpem pro sepem haud rccle cum quibus- s- tacet.
dam aliis Laiinis codicibus, Lyrano atque Estio, 9, f Iia legunt mss. San Germanensis num. 15 ct
Reginx ms. Canon Memmianus prinia mauu, in quo corruptc
b Coulinuoprxfert.
Reginx ms. aspirat Jehieet. emendator posuit Hclchiw pro Ecltliw, sive Hechtiw.
~
Regin. ras., de filiit Jerim, Masia, et llelia. Mox
)X In Hebrxo
Jozabeth, el Heleta, aliaque his certiora menda, qux scriptum legirnus ~\h~n Hachalia, id
consullo prxterimus. esl, 3, caph ante S, lamed. MART.
d Idem ms. hic, quemadmodum el supra notatum ra — Iia verius ad Hebrxum rthan Reginx qnoque
est.' Phet-Moab pro Phaeth legii : Vulgaii Phahath. /t. ms. prxfert. Alii Haheliw : vciusiissimum e Grxcis
Nominn, Jeddu et Joel et Banaia, Reginx tns. s. Alcxandrinum exemplar : 'A/.«),;«.
141) LIBER EZRiE.' 1418
tus est et portx ejus combustx sunt igni. Cumquc J\ sus veni ad porlam vallis, et redii. Magistratus
audissem verba hujuscemodi, sedi, et flevi, et luxi aulem nesciebant quo abiissem, aut quid ego face-
diebus mullis : et jejunabam, et orabam ante faciem rem : sed et Judxis, et sacerdotibus, et oplimalibus,
Dei cceli. Et dixi : Qtixso, Domine Deus coeli et magistratibus, et reliquis qui faciebant opus,
fortis, magne atque terribilis, qui custodis pac- usque ad id loci nihil indicaveram. Et dixi eis :
tum et misericordiam cum his qui le diligunt, Vos nostis affliclionem in qua sumus, quia Jerusa-
et custodiunt mandata tua : liat auris tua auscul- lem deserta est, et porlx ejus consumplx sunt
tans [Al. fiant aures tux auscultaniesj, et oculi lui igni : venite, et sedificemus muros Jerusalem, et
aperli, ut audias orationem servi tui. quam cgo oro non simus ultra opprobrium. Et indicavi cis manum
coram te hodie, nocteetdie, pro filiis Israelservis Dei mei, quod esset bona mecura, et verba regis,
tuis, et conliteor pro peccatis filiorum Israel, quibus qux loculus esset mihi, et aio : Surgamus, et sedifi-
peccaverunt tibi: et ego et domus patris mei pecca- cemus. Et confortatx suiit manus eorurn in bono.
vimus, vanitate seducti sumus^ et nou cusiodivimus Audierunt autem, Sanaballat Horonites, et Tobias
mandatum tuum, et cxremonias, et judicia, qux servus Ammanites, et Gosem Arabs, el subsannave-
prxcepisti Mosi servo tuo. Merifento verbi, quod runt nos, et despexerunt, dixeruntque: Quse est
mandasii Mosi famulo luo, dicens : Cum transgressi hxc res, quam facitis? numquid contra regem vos
fueritis, ego dispergam vos in populos: et si rever- rebellatis? Et reddidi eis sermonem, dixique ad
lamini ad me, etcustodiatis mandata mea, et facialis eos ; Deus coeli ipse nos juvat [At. juvetj, et nos
ea, etiamsi abducti fueritis ad extrema cceli, inde servi ejus sumus : surgamus et sedificemus : vobis
congregabo vos, et inducam [AI. reducamj in locum, , x autem non est pars, et justitia, et memoria in Jeru-
quem elegi, ut habilaret nomen meum ibi. Et ipsi salem.
servi lui, et populus tuus, quos redemisti in fortitu- [Cap. III.] Et surrexit Eliasib sacerdos magnus ,
dine tua magna, et in manu. tua valida. Obsecro, et Iraires ejus sacerdotes , et xdilicaverunt portam
Domine, sit auris tua altendens ad oraiionem servi gregis : ipsi sanctificaverunt eam : et • slatuerunt
lui, et ad orationem servorum luorum, qni volunt valvas ejus , et usque ad turrim centum cubitorum
timere nomen luura : et dirige servum luum hodie, sanctificaverunt eam usque ad turrim Ananeel. Et
et da ei misericordiam anle virum hunc. Ego enim juxta eum xdificaverunt viri Jericho : et juxta eum
eram pincerna regis. xdificavit Zacliur filius Amri. Portam autem piscium
[Cap. II.] Factura est aulem in mense Nisan, anno xdificaverunt filii Asnaa : ipsi texerunt eam, et sta-
vicesimo Artaxei _is regis : el vinum erat ante eum, tuerunt valvas ejus, et seras, et vectes. Et juxta eos
et levavi vinum, et dedi regi: et eram quasi langui- xdificavit Marimulh filiusUrix, filii Accus. Et ~juxta
dus ante faciem ejus. Dixitque milii rex: Quare vul- eos sedificavit Mosollam filius Barachix , filii Me-
tus tuus trislis est, cnm le xgrolum non videam? sezebel : et juxla eos xdificavit Sadoc filius Bnaua :
non esl hoc frusira, sed malum nescio quod iu corde et juxla eos xdificaverunt Thecueni : optimates au-
tuo est. Et timui valde, ac nimis : et dixi regi: tera eorum non supposuerunt colla sua in opere
Rex, in xternum vive : quare non mcereat vultus Domini sui. Etporlainveterem xdificaverunt, Joiada
meus, quia civitas domus sepulcrorura patris mei filius Phasea, et Mosollam filius Besodia : ipsi texe-
deserta est, et porlx ejus combuslx sunt igni ? Et ruut eam, et statuerunt valvas ejus, et seras, et ve-
ait milii rex: Pro qua re postulas? Et oravi Deum ctes: et juxta eos xdilicaverunt, Meletias [Al. Mel-
coeli, et dixi ad regem : Si videlur regi bonum, et < C thiasj Gabaonites, et Jadon Meronaihites, viri dc Ga-
si placet servus tuus anle faciem luain, ut mittas me baon et Maspha, pro duce qui erat in rcgione trans
inJudxam.ad civiiatem sepulcri patris mei, et xdifi- flumen. Et juxta eum xdilicavit Ezicl filius Araia
cabo eam. Dixitquc milii rex, et regina, quse sede- aurifex : et juxta eum xdihcavit Ananias filius pig-
bat juxla eura : Usque ad quod tcmpus crit iter mcntarii: et dimiseruul Jerusalem tisque ad raurum
tuuin, et quando reverteris? El placuit ante vultum platex latioris. Et juxla eum xdificavit Raphaia fi-
regis, et misit rae : et conslitut ei tempus. Et dixi lius b Ahur, princeps vici Jerusalcm. Et juxta eum
regi: Si regi videtur bonum, epistolas det milii ad xdificavit Jedaia filiusAromaph contra domum suam:
duces regionis trans flumen, ut iransducant me, do- el juxla eum xdificavit Atlus filius Asebenix. Me-
nec veniam in Judxam : et epistolam ad Asaph cu- diam partem vici xdificavit Melchias filius Erem, et
slodem saltus regis, ut det raihi ligna, ut tegere Asub filius Phaeth Moab, et turrim furnorum. Et
possim portas turris doraus, et muros' civitatis, et juxia eum xdificavit Sellum filius Alloes princeps
(iomum, quam iugressus luero, Et dedit railii rex medix partis vici Jerusalem, et ipse et filix ejus. Et
juxta manum Dei mei bonam inecom. El veni ad du- portam vallis xdificavit Anun, et habilaiores Zanoe :
ces regionis trans flumcn, dedique eis epistolas re- ipsi xdificaverunt eam, et staiuerunt valvas ejus, et
gis. Miserat autera rex mecum principes militum, et seras, et vectes , el mille cubitos in muro usque ad
equiies. El audierunt, Sanaballat Horonites, et To- portam sterquilinii. Et portam stcrquilinii xdilicavit
bias servus Ammanites : et conlristati sunl afflic- Melchias fiiius Rechab, princeps vici Betbaccharem:
lione magna, quod venisset homo, qui quxreret pro- ipse xdificavit eam, et statuit valvas ejus, et seras,
speritatem filiorum Israel. Et veui Jerusalem, el; D et vectes. Et portam fontis sedificavitSellun c filius
eram ihi tribus diebus, el surrexi noctc cgo, ct viri' Cholozai, princeps pagi Muspha ipse xdilicavit eam ;
pnuci mecum, et non indicavi cuiquam quid Deus et lexil, et statuit valvas ejus, et seras, et vecies, et
dedisset iu corde meo, ut facerem in Jerusalera, et rauros piscinx Siloe in hortura regis, et usque ad
jumentum non erat nieciim, nisi aniraal, cui sede- gradus, qui descendunt de civitate David. Posl eum
bam. Et egressus sum per porlara vallis nocle, et xdilicavit Neeraias tilius Azboc, princeps dimidix
ante fontera draconis, et ad portam stercoris, et partis vici Bethsur, usque contra sepulcra [Al. se-
considerabam murum Jerusalem dissipatum, et por- pultorumj David, et usque ad piscinam, qux grandi
tas ejus consumptas igni. El transivi ad portas fon- opere construcla est, et usque ad domum forlium.
tis, et ad aquxductum regis, et non erat locus ju- Posteum xdificaverunt Levitx , Reum filius Benni.
mento, cui sedebam, ut transiret. Et ascendi per Post eura xdificavit Asebias princeps diraidix
torrentem nocle, et considerabam murum, et rever- parlis vici Ceilae iu vico suo. Posl eum sedificave-
~
lnRegin. ms. Mesezabal. ms. Iejada filius Aromath : deinde Asebonias,cum
b Ita mss. cum a ab initio, quasi in Hebrxo olim Vulgatis, pro Asebeniw, el continuo Phet-Moab, pro
esset n, he ante n» heth, -nnn 11, ben Ahur Editi Phaeth, etc, quod et infra consianler retinel.
MART. c Sic mss. omnes libri conslanier relinent Cho-
legunt.
— In Reg. ms. filius Bahur dicitur : vulgali Hur lozai, cum Hebrxus hodieruus legat absque jod in
legunt, Mox pro Jedaia /UiusAromapft,prxferl idem fine Choloza. MART.
PATROL. XXVIII. . 45; . ^
« * 14-0
1419 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTIIECA
runlfratres eorura, a Bavai filius Enadad , princeps A nimia esl.et nos non poterimus xdificaremurum. Et
diniidiic partis Ceilic. Et xdificavit juxta eum Azer dixerunt hostes nostri : Ne sciant, et ignorent, do-
filius Josue.princeps Maspha, inensuram sccundam, nec veniamus in medium eorum, et inlerficianius
contra ascensum firinissimi angnli. Post eum h iu eos, ei cessare fnciamus opus :
monte xdificavit Baruch filius Zacbai menstiram sc- Factnm estauiem , venientibus Judxis, qui habi-
cundam, ab angtilo usque ad porlani domus Eliasib labani juxia eos, et dicentibus nobis per decem vi-
saccrdoiis magni. Post eum u:dificavit Merimulh fi- ces, ex oinnibus tocis qnibiisvenerant ad nos, staliii
tius Urix lilii Accus , mcnsuiam sccundam, a porta in loco post muriin) per circuiium populiun in ordi-
domus Eliasib , doncc exlenderelur domtis Eliasib. nem cum gladiis suis, et lanccis , et arcubus. Et
Et post eum xdificavcrunt sacerdotes , viri dc cam- perspcxi aique surrcxi : el aio ad optimates el ma-
pestribus Jordanis. Posteum xdificavit Benjamin ct gistralus, et ad rcliquam partcmvulgi : Nolite limerc
Asub conira domura suum ; et post eum xdificavit a facie corum. Doinini magni et lerribilis memento-
Azarias (ilius Maasix filii Ananisu conlra doiniim le, ei pngnaiepro fratribus vestris, filiis vesiris, etfi-
siiain. Post cuni xdilicavit Beniini filius Enadad liabus vcstris, et uxoi ibus vestris, et dornibus veslri-.
nicnsnram secundam, a domo Azarix usque ad tlexu- Fnctiim cst auiem, cum audissent inimici noslri
ruin, cl usquc ad aiigulum. Phalcl lilius Ozi conira nunliaium esse nobis, dissipavit Deus consilium co-
flexttram ct lurrim , qux eminet de domo regis cx- rum. Et reversi sumus omnes ad muros, unusquis-
cclsa , id cst, in airio carceris : post eum Phadaia que ad opus siium. El factum est a die illa, media
filitis Pharos. Nathinxi aulem habitabaui in Opbel pars juvenuni eorum faciebat opns , et ~inedia parata
usque contra portam aquarum ad oricnleni, et tur- n eral ad bellura , et lancex ,cos ct scuta , et arcus, et
rim, qux proininebal. Post eum xdificaverunt The- loricx , et principes post in omni domo Juila ,
cueni niensuram sccundam eregione, a lurre ma- xdificantiiiin in muro, ct portaniium onera , et im-
gna et cmincnte usquc ad inurum templi. Sursuiii ponenlium : una manu sua faciebal opus , et allera
aiitem a porta equnrum sedificaveruut sacerdotes, tencbat gladium : xdificantinm enim unusquisqiic
uimsquisque contra domum suam. Post eos xdilica- gladio eiai accinctus renes. Et xdificabant, et clan-
vit Sadoch lilius Emmer conlra domum suam. Et gebant buccina juxtn me. Et dixi ad optimates, el ad
posl cum a:di(icavii Semaia filius Scchenix , custos niagistratus , et ad reliquam partem vulgi : Opus
porlse orieiUalis. Post eum xdificavit Anunin lilius grande est et latum, cl nos separati sunius in iniiro
Sclciuix, ct Aiiiin c tilius Seleph sexltis mensuraiii procul aller ab altero : in loco quocuinque audierilis
secundan; : post eum xdilicavit Mosollain lilius Ba- clangorem iubx, illuc concurriie ad nos : Deus no-
rachix, contra gazophylacium suum. Post euiii oedi- ster pugnabit pro nobis. Et nos ipsi laciamus opus :
iicuvit Mclchias lilius artificis usque ad domum Nu- et mcdia pars nostrum leneat lanceas, ab ascensu
ihinxorum, el scruta vendenlium conlra portam ju- aurorxdonec egiediantur astra. In lempore quoque
dicialem , et usque ad coenaculura anguli. El inter illo dixi popnlo : Unusquisque cum puero suo ma-
cuinaculuin d anguli in porta gregis xdilicavcrunt neat in inedio Jcrusalem , ct sint nobis vices per 110-
auiiliccs ct negotialores. ciem, et diem ad operandum. Ego autcm et fralres
audissct Sana-
[Cap. IV.J Factuni esi aulem, cumiratus niei, et pueri mei, ei custodes qui erant posi nie ,
ballat, quod xdificarcmus niurura, est valde; non dcponebamus veslimenta noslra : unusquisque
el motus nimis subsannavit Judseos , et dixit coram tantum nudabatur ad haptismum.
fruiribus suis, et frequenlia Saniaiitanorum : Quid G [ Cup. V. ) Et factus est clamor populi et uxorum
Judxi faciuniitubecilles? Num dimitlenteos gentcs? ejus iuagniis, adversus fratres suos Judxos. Et
niini sacrificabunt, et complebuut in una die? Num- crant qui dicerent: Filii nostri, et filix nostrx nuiltie
quid xdificare poterunt lapides de acervis pulveris, sunl nimis : accipiamus pro prctio eorum frtimen-
qui combusli sunt? Sed ct Tobias Ammanites pro- lum , etcomedamus , el vivamus. Et erant qui dice-
ximus ejus , ait : yEdilicent : si ascenderit vulpcs, rent : Agros nostros , et vineas, el domos nostras
transiliet niurutn eorum lapideum. Audi, beus no- opponamus , et accipiamus frumentuin in fame. Et
.ster, quia facti sumus despectio [At. despeclui | : alii dicebant : Muluo suiiiamus pecunias in tributa
converte opprohriura super capul eorum , ct da eos regis, demusque agros nostros et vineas : et nunc
in despeclionem in lerrn captivitatis. Ne opcrias sicut carnes frairum nostrorum , sic carnes nosirx
iniquilatein eorum, et peccatuin coruin coratu lacie sunt : sicut iilii eorum , ita ct filii nostri. Ecce
lua non dclealur, quia iniserunt xdificantes. Itaque nos suhjugamus filios nosi.ros et fjlias nostras in
acdilicavimus murum, et conjunximus lotiim usque servilutem, et de liliabus nostris sunt famulx,
ad parteni dimidiam : et provocattun est cor populi nec habemus unde possinl redimi, et agros no-
ad operandum. stros, et vineas nostras alii possident. Et iiatus
Facium est autem , cum audisset Sanaballut, et sura nimis cuni audissem clamorem eorum secun-
Toliias, ct Arabes, et Ammanilsc, et Azotii, quod dum verba hxc : cogilavitqne cor meuin mecum :
obducta cssct cicatrix muri Jerusalem , et quod coe- et iocrcpui oplimates el magistratus, et f dixi eis :
pissent interrupta concludi, iratt sunt nimis. Et Usurasne singnli a fratribus vestris exigitis? Et con-
congregaii sunt omnes pariicr, ut venirent, et pu- x gregavi adversum eos concionem niagnam , et dixi
gnarent couira Jerusalem, el molirentur insidias. eis:
Et oravimus Deum noslruin, et posuimus custodes Nos, ul scilis, redeininius fratres nostros Judxos,
supcr murum die ac noctc conlra eos. Dixit autem qui veudili iiieraut gentibtis, e secuiidum possibili-
Judns : Debiliiata esl fortiludo porlanlis, et huuius talemnosiram : et vos igitur vendetis fratres ve-
« Pro Bavai in Reginx ms. est Behui : Hebraice flatorem auri, sive auri fabrum nomen nil_ sonat.
m. d Iilem nis., angulis ad porlam gregis.
b Prxfert vcro Hebrxus textus, mnn, quod cst ~ Voces, et arcus,
qux lamen et in llehr. sunt,
accendit sese , animos sMtnpstl, sive , indignatus est. Reginx ms. lacel.
' aniea scriptnm erat, et dixil.
LXX verho , non sensu abludunt, kxpkrn-z , tenuit, ~ Vitiose
Variani in hoc versiculo retinent Iectioiiem mss.
quod et aliis placet. Apparet aulem Hieronymum,
qui veriit, in monte, n litteram, pro n accepisse, codices ; plures ila legunt: Et vos igitur venditcfra-
aclegisse n~n, pro rnnn. ires nostros, et ememits eos. Canon Meinuiiaiius iu
c Ms. Rcginx Annon filius Selo. Mox Mesollam, textti habet : Et vos igilur venditis fratres nostros, et
pro Mosoltam. Denique paulo post, aurificis, quod rcdimemus eos. In inargine, alibi, vendite frutres ve-
et Vulgati Latini prxferunt, pro arlificis, idque re- stros, et ememus eos. MART.
ctius ad llebrxum verbum i~ret~, sxpius cniin con-
14-1 LIBEREZRyE. 1422
stros, etredimemuscos?Etsiluerunt,nccinveneruiit. A autem [ Al. enim J hi terrebant nos, cogitantesquod
quid responderent: Dixiquead cos: Nonestbona res, ccssarent mauus noslrx ab opere, et quieseereinus.
qnam facitis: quare non in timore Dei nostri ambu- Quam ob causam magis confortavr manus meas:
lalis,neexprobreturn()bisagentibus inimicisnostris? et ingressus sum donium Semaire filii Dalnix filii
Et cgo, el fratres mci, et pueri mci, commodavimus Metabeclsecrcto. Qui ait : Tractemus nobiscuu/i in
plurimis pecuniam et frumentum : non repetanius in dorno Dei in niedio templi, et clatidamus portas
commune istud, xs alienum concedamus, quod de- sedis: quia venluri sunl ul interficiaiu le, et nocle
betur nobis. lteddiie eis hodie agros suos , et vinens venturi sunt ad occidendumte. Et dixi: Num quis-
snns, ct oiiveta sua , et domos suas : quin potius qnam simtlis mei c fugit? et quis ut ego ingredietur
el cenlesimmn pecunix , frumenti, vini, et olei, teinpluni, et vivet? non ingrediar. Et intellexi quod
quam exigere solelis ab eis, da.tcpro illis. Et dixc- Deus non misisset eum, sed quasi vaiicinans locutus
runt : Reddemus, el nb eis nil.il quscremus : sicque csset ad me, et Tobias, et Sanaballal conduxissent
faciemusut loqueris. Et vocavi sacerdoles , et adju- eum ; acceperat enim preiium, ut terfitus facerem,
ravi eos, ut facerenl juxia quod dixeram. Insuper et peccarcm, et haberent malum, quod exprobra-
excussi sinum meum, et dixi : Sic excutiat Deus rent milii. Memenlo mei, Doraine, pro Tobia , et
oraiiein virum , qui non coniplevcrit verbuni islud , Sanaballat, juxla opera eorum talia : sed et d Noa-
de domo sua, et de laboribus suis : sic excu- dixprophetx, et cxteroruiu propheiarum, qui ler-
tiatur, et vncuus fiat. Et dixit universa mollitudo : rebant ine. Conipleius est autem inurus vicesiino
Amcn. Et laudaverunt Deuin. Fecit ergo populus qtiinto die mensis Elul, quinquaginia duobus diebus.
sicut erat dictum, •-, Faclum est crgo cum audissent omnes inimici
A die atiteai illa, qua prxceperat rex niihi, ut nostri, ut timerent universx gentes, qux eranl in
essem dux in terra Juda,ab anno vicesimo usque circuilu noslro, et conciderenl intra semetipsos,
ad annum iricesimum secundiiin Aruixerxis regis, et scircnt quod a Deo faclum esset opus hoc. Sed et
per annos duodecim, ego et fralres mei annonas, stolx in diebus illis, multx optimaium Judseorum epi-
qux ducibus debebnntur, non comedimus. Duccs adeos. mittebantur ad Tobiam , et a Tobia veniebant
Multienim erani in Judxa habentes jurameii-
autem primi, qui fuerant ante me, gravaverunt
populum, et acceperunt abeis , in panc , et vino, tumejus, quia gener erat Seclienix filii •> Jorei,
et pecunia, quoiidie siclosquadraginta : sed etmi- et Jobanan filius ejus acceperat filiam Musollam
nistri corum depresserunl populum. Ego autem non filii Barachix : sed et laudabant eum coram rae,et
feci ila propier timorem Dei : quin polius in opere verba mea nunliabant ei : et Tobias niittebat epi-
muri xdificavi, et agruin non emi, et omnes pueri slolas, ut terreret ine.
mei congregati ad opus eram. Judxi quoque et magi- [ Cap. VII.] Posiquam autem xdificalus est murus,
stratus , ccntum quinqungintaviri, ci qui veniebant et posui valvas, ct recensui janitores , et canlores ,
ad nos de gentibus qnx in circuitu nostro sunt et Levitas : prxcepi Auani Iratri meo, et Ananise
domus de Jernsalem (ipse enim quasi vir
[Al. erantj, in inensa mea erant. Parabatur autem principi
mihi per dies «ingulos bos unus , arietes sex ele- verax et limens Deura plus caueris videbaiur ). Et
cti, excepiis volaiilibus, et inter dies decem vina dixi eis : Non aperiuniur portx Jerusalem usque ad
diversa.et alia niulta tribueham : insuper et an- calorem sotis. et Cumque adbuc assistcrent , clausx
nonas ducatus mei non quxsivi: valde enim atte- pi*- porix sunt, oppilatx : et posni custodes de
iiualiiscr.il populus. Memenlo mei, Dcus meus, in habitatoribus Jerusalem, singnlos per vices suas, et,
bonum, secunduiu omnia qux feei populo huic. unuinqueinquc contra domuin suam, Civitas auiem
erat lala nimis et grandis, et populus parvus in
VI.
. [ Cap. J Faetum csi autem, ctim audisset Sana- medio ejus, et non erant domus xdilicntx- Dcdit
bathu, ct Tobias ~, et Gosem Arabs, et cxleri ini- Deus auiem in corde meo, et congregavi oplimales,
mici noslri , quod xdificassem ego murum, et riori et magisiralus , et vulgus , ut recenserem eos ,
cssct in ipso rcsidun' interruptio ( usque ad tempus et inveni librum census eorum, qui asceoderant
autem illud valvas non posueram in poriis) miSe- priinum , et invenium cst scriptum in eo :
rtint Sanaballatet Goserriad me, diccntes : Vcni, et Isii filiiprovincix, qui nscenderunt de captivilatc
percutiainus fcedtis pariierin viculis b incampo Ouo.
aiitein ttt facerentmihi malum : Misi migrantiuin, quos transtulerat Nabuchodonosor rex
Ipsi cogiiabant Babylonis, et reversi sunt in Jerusalem, et in Ju-
ergo ad eos nuntios, dicens : Opusgrandeego facio, dxam unusquisque in civitalem suara. Qui venerunt
et non possum descendere : ne forte negligatur cum cum Zorobabel,Josue, Neemias, Azarias, Raamias,
venero et descendero ad vos. Miserunt autem ad Naamani [Al. Naaraanin J, Mardochseus, Belsan,
me sccundum verbum hoc per quatuor vices : et Mespharat, Beggoai, Naum, Baana. Numerus viro-
respondi eis juxta sermonem priorem. Et misit ad rum populi Israel :
me Sanaballat juxla verbum prius quinta vice pue- Filii Pharos, duo millia cenlum sepluaginla duo :
rttm suum , et epistolam habebat in mauu scriptam Filii Saphatix, trecenti septuagima duo : Filii Area ,
hoc modo : sexcenti quinquaginta duo : Filii Phaeth-Moab, filio-
Iu gentibus audilum esl, et Gosem dixit, quod '.D rum Josue et Joab, duo millia octingenti decem et
tu et Judxi cogitetis rebellare, et propterea xdifices oclo : Filii Elam, mille ducenti quinqiiaginia qua-
raurum et levare te velis super eos regem : propier tuor [Al. ocloginta]: Filii Zctlma , ociingenti qua-
quam causam et prophetas posueris, qni prxdicent draginta quinque : Filii Zacbai, septingenii sexa-
de le Jerusalem, dicentes : Rex in Judsea est. Audi- ginta : Filii Bannui, sexcenti quadraginta ocio :
lurus est rex verba hxc : idcirco nuncvcni, ut Filii Bibai, sexcenti viginti octo : Filii Azgad, duo
ineamus consilium pariier. El misi ad eos, dicens: miltia trecenti viginti dno : Filii Adonicam, sexcenti
Nonest facium secundum verha hxc , quse lu lo- sexaginta septem : Filii Baggoai, duomitlia sexaginla
queris: de corde enim tuo tu compouis hxc. Oinnes f septem, Filii Adin, sexcentiquinquagintaquinque:
— Reginoe ms. cum aliis penes Martian. vendite <*Idem ms. (vitiose iterum, et non Adiw. Prastat
fralres uostros, el ememuseos. vero admonere, in Heb. nK'S_n esse sequiori genere,-
* Iuterserit hic idem ms. nomen, Maralis, quod sive prophetissam Noadiam dici, non propheiam.
quidetn haud scio unde excuderit. <'Ita Canon Memraianusac cxteri omnes tnss.
b Reginx ms. aliique apud Marlian. ti» vilulis : codices. Editi legunt filii Area juxta Hebrxum , ubi
alii codices et Yulgati plerique omnes ante Sixti nullum apparet jod initio hujus nominis. MART.
V editionem xque male in vinculis, prstferebant. t Reg. ms. septuaginta septem: mo\ quoque Bng-
Taceo quod uno, pio Onoin nonnullis legilur. goim, pro Baggoai: Vulg. Beguai.
c Vitiosein eodem ms. ftiil, pro fugit.
14.3 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 1424
Filii Ater, filii Ezecise. nonaginta octo : Filii Asem, A J Et de sacerdotibus, ftlii Abia, filii Aecos, filiiBcr-
trecenti viginli octo: Filii Besai, IreceiUiviginti qua- zellai, qui accepit de filiabus Berzellai c Galaaditis
tuor : Filii Areph, cenium duodecim : Filii Gabaon, uxorem : et vocaius cst nomine eorum. lli quxsie-
nonaginta quinque. a Yiri Bcth-Lcein ct Nelupha, runt scripluram suam in censu, et non invenerunt:
centuin octoginta oclo. Viri Anaiboili, centum viginti ct cjecti suntde sacerdotio. Dixitque Athersatha eis,
octo. Viri Belh-Azmolh, quadraginla duo. Viri Ca- ut non mandticarent de sanctis sanctorum, doncc
rialh-Jariin, Chcphira , ct Berotb , seplingciiti qua- slaret sncerdos doctus et cruditus. Omnis f
multiludo
b
draginta tres. Viri Rama ctGeba, sexcenli viginti qttnsivir unus, quadraginta dun millia trecenli sexa-
unus. Yiri Machmas, centum vigintiduo. Viri Beth- ginia, absque servis et ancillis eorum , qui erant
El, et Ai, centum viginti trcs. Viri Nebo alterius , septem millia trccenti triginta sepiem, et inter eos
quinquaginta duo. YiriElam alterius, milleducenli caniores, et cantatrices, ducenli quadraginta quin-
quinquaginta qtialuor. Filii Arem , treccnti viginti. que. BCameli corum, quadringenli triginta quinque:
Filii Jeriho, trecenli quadraginta quinque. Filii Lod asini, sex millia seplingenii viginli h.
Hadid et Ono, septingenti viginti unus. Filii Senaa , Nonnulli autem de principibtis familiarum dede-
tria millia nongenti triginta. runt in opus. Athersatha dedit in thesaurum auri
Sacerdotcs: Filii Idaia in domo Josua, nongenti drachmas mille, pbiulasquinquaginta, tunicas sacer-
septuaginta tres. Filii Emmer, mille quinquaginla dotales quingenlas triginta '. Et de principibus fami-
duo. Filii Phashur, mille ducenii quadraginia se- liarum dederunt in thesaurum operis, auridrachmas
ptera. FiliiArem, mille decem et sepiem. Levitx : viginli millia, et argcnti minas (Iuoraillia ducentas.
FiliiJosueetCadmiel [Al. CedmielJ, filiorumOdvix, T p,
" Et quod dedit reliquus populus, auri drachmas vi-
septuaginla qualuor. Cantores : Filii Asapb, centtim gimi millia, et argenli minas dtto millia, et tunicas
quadragintaocto.Janilores:FiliiSellum, filiiAter, lilii sacerdotales sexaginta septem. llabitaverunt autem
Telmon, (ilii Axcub,filii Atita, filiiSobai: centum tri- sacerdotes, el levitx, et janitores, et cantores, et
ginta octo. Nathinxi: tilii Soa, filii Aspha\Al. Hasu- reliqiium vulgus, et Nalhinxi, et omnis Israel, in
phaj, filiiTebbaoth, filiiCeros, filii Siaa,c (iliiPhadon, civitatibus suis.
iilii Lebana, filii Agaba, d filii Selmon, filii Anan, filii [Cap.VHI.|Etvenerat mensisseptimus:) filiiauiem
Geddel, lilii Gaer, filii Baia, filii Rasin, filii Necoda, Israel crant in civitatihus suis. Congregatusque esl
lilii Gezem, lilii Aza,iilii Pbasca, filii Besai, lilii Mu- oranis populus quasi vir unus, ad plateamqux est antc
nim, filiiNephussim, filii Bccbuc [Al. Bacbuej, filii portam aquarum : et dixerunt Ezrx k scribx ut af-
Acupha, filii Arur, filii Beslotb, filiiMeida[Al. Maid], icrret tibrum Iegis Mosi, quam prxcepit Dominus
filii Arsa, filii,Bercos,(i!iiSisara,filiiThema, filiiNasia Israeli.
filii Atipha, filiiscrvorum Salomonis, filii Sotliai, filii Attulit ergo Ezras sacerdos legem coram multitu-
Sophereth, filii Pberida, filii Jahala, tiliiDarcon, filii dine viroritm et mulierum, cunctisque qui polerant
Jeddel, filii Saphatia, filii Atil, filii Phochereth, qui inlelligere, in die prima, mensis septimi. Et legit in
crat ortus ex Sabaim, filio Amon. OmnesNatthinxi, eo aperte in platea, qux erat anle portam aquarum,
et filii servorum Salomonis, ireceuti nonaginta duo. de mane usque ad mediam diem, in conspectu viro-
Ili sunt aulem, qui ascenderunt de iiielmela, The- rum et mulierutn et sapientium; et aures omnis po-
larsa, Cherub, Addon, el Emmer : et non poluerunt ptili crant erecix ad librum.
indicare domum patrum siiorum, ct seinen sutim, Stetit aulem Ezras scriba supcr gradum ligneum,
utrum, cx Israel essent. Filii Dalaia, filii Tobia, lilii C quem fecerat ad l loquendum : et steterunt juxta eum,
Necoda, scxccnti quadraginla duo. Maibaihia, et Sema, et Ania, ei Uria, et llelcia, et
Cum Vulgatis ct Grxco, Reginx ms. Filii hic cnp. u lib. I Ezrx, sed in multis valde diversa. Yid.
prxfert pro Viri: liebrxus aulem itt_N. Crit. Sacros. MART.
b Uno auget numerum Reginx ms. qui et Goba, b Adverlat lectorannotationem hoc loco
positamin
pro Geba: et mox At
Agi, pro lcgil. De Nebo, quse Vulgata , inque pluribus mss. libris abesse prorsus
nltera nominatur, noiatum doctis viris, priorem Nebo in optimo ac peraniiquo ms. Colbertino Aniciensi.
in vetusiis cditionibus Laiinis olim exslitisse. Vide In San-Germancnsi aulem nostro num. 13 scriptam
supra Esdram cap. xi, 52. csse in margine, nec tamen eodem loco; sed infra
c Regin. ms. haud tamen recte, prxtermissa vocc cap. viu e regionc horum verborum : Attulil crgo
filii, Siaafado serie continua prxfert. Pro Sclmon, Ezras, etc. Quibus, ni fallor, salis probatum exsiat
quod sequitur, atquo ila in nostris quoque legilur hujusmodi annolaliimculam , nullatenus ab Hiero-
inss. propius ad Hebrxura textum Vulgatihahent Sel- nyino, sed ab alio auctore nescio quo, fuissc deri-
mai. Paulo post pro Gezem idem habet ms. Gezfa: valam. Sic aulem scriplum est in ea : IIuc usque re-
ct Unim, pro Munim, ei iVcpiitsim,pro Nephussim. fcrturquid in Commcntarioscriplum fueril, exin Nee-
denique inferius Gachnbada, pro Jaliala, clc. miw hisloria lexilur. MART.
d Iu edilis libris legimus Selmai ex hodierno He- — lteginx nis., nongentosviginti nunierat. Statim
brxo i"hv} : Canon lamen Memmianus cum aliis, . vero subjungunt Vulgaticodicesglossemaillud., Huc-
omnibus mss. Latinis Selmon habet, ut nos cdidi-^ [ D usquereferlur, quid in Commentarioscriptum fuerii,
mus. Undc necesse cst scriptum luissc ];_bt_ in calamo exin Necmiw Ilistoria texitnr, qtiod ex Ilieronymi
profectum non esse, tum originalium textuum
cxemplaribus Hebraicis S. Hieronynii, nwi scilicetf silenlium, lum Latini ipsi mss. nobis et Martianxo
7 finale pro jod i, quod plane ideni est cum pnrte5 inspecti, indicio sunt. Prxterca non bic loci, sed
utoi supcriori, in mss. maxime; ubi ctiam oiuiiiii paulo superius post versic. C4, seu verbis, Dixitque
pottiii a librariis ducttis inferior lilterx. MART. Athersalha,eic, rectius videbalur prxponendum.
u In Reg. ms., Gabaaditidis. 1 NedumVulgata,sedetipsumHebrxum exemplar
f Numcrat Cod. Reginx, sexcentos
e Post ista, in editis addilus legitur sexaginta, etc. supputant triginta quinque, ttJOTl Q~sh~f. Nosiri
integer ver-; aulcm mss. non addunt illud quinque, neque in suis
sic. G8: Equi eorum septingentitriginta sex: mulii illud invenisse Martian.
eorum ducenli quadraginta quinquc. At de equis ac' hac dc re non adraoneat. videtur, laraelsi lectoreni
mulis altum silentium in mss. Latinis, nec non apudI i Alterum hic de suo adsuit glossema Regin. ms.
Syrum ct Arabam _
inierpretes, qui supradictuini his verbis, Schenophegia Saut. Esdra et Neemia:
omittunt vcrsiculum. Massorelharum exemplaiia, quod facile fuit aniea scbolionad libri album annola-
Alexandriiiumquems. Grxcum adhuc reiinent quodl lum dein lemere intrusum in textum.
in Vnlg. Laiina Iegimns. Ilinc nun levis exoritur k Nomen Scribwin Reginx ms. decst.
suspicioiioiiniilla excidisse in aliquot exeniplaribtis; : In Reginx ms., Semeia, clAhania,
quorum prius
Ilcbrxis, Grxcis alque Latinis. Eadetn lcguntur cum VulgataIcclionc consoiiai, altcruui rectius ad
1423 ilBER EZR^E. 1126
Maasia, ad dexleram ejus: et ad sinistram, Phadaia, Asue, et Cedmiel, Bonni, Ascbnia, c Serebia, Odaia,
Misael, et Melchia, et Asum, et Asebdana, Zacharia, Sebnia, Phataia; Surgile, benedicite Domino Deo
et MosoIIam.Et aperuit Ezras librum coram omni vestro ab xterno usque in xternum : et benedicant
populo : super universum qnippe populum eminebat: nomini glorix tux excelso in omni benedictione et
et cum aperuisset eum, steiitomnis populus. Et be- laude.
nedixit Ezras Domino Deo magno;: et respondit orn- Tu ipse, Domine, solus tu fecisti ceelum, et cceluni
nis populus : Amen, amen : elevans rnanus suas, et ccatorum'; et omnem exercitum eorum : lerram, et
incurvati snnt, el adoraverunl Deum proni in terram. universaqux in ea sunt: Maria, etomnia quxin eis
Porro Josue, et Bani, et Serebia, Jamin, Accub, sunt: et tu d vivificas omnia hxc, et exercitus cceli
Sebthai, Odia, Maasia, Celitha, Azarias, Jozabed, te adorat. Tu ipse, Domine Deus, qui elegisti Abra-
Anan, Phalaia, Levitx, silentium faciebant in populo ham, et eduxisti e eum de igne Chaldxorum, et
ad audiendam legem : popnlus autem stabat in gradu posuisti nomen ejus Abraham. Et invenisti cor ejus
suo. Et legerunt in libro legis Dei distincte, et ap- fidele coram te : percussisti cum eo fcedus, ut dares
posite [Al. aperle] ad intelligendura : et intellexerunt ei terram Chananxi, Hetthxi, et Amorrhxi, et Phe-
cum legeretur. rezxi, et Jebnsxi, etGergesxi, ul daresseminiejus: et
Dixit autem Neemias (ipse est Athersatha) et implesti verba tua, quoniam justus es. Et vidisti affli-
Ezras sacerdos et scriba, el Levilx interpretantes ctionem patrura nostrorum in jEgypto: clamoremque
universo populo : Dies sanctificatus esl Domino Deo eorum audisti super mare Rubrum. Et dedisti signa et
noslro, nolite lugere, et nolite flere. Flebat enim porlenta in Pharao, et in universis servis ejus, et
omnis populus, cum audiret verba legis. ~ Et dixit g in omni populo terrx illius : cognovisli enim quia
cis : Ite, comedite pinguia, et bibite mulsum, et superbe egernnt contra eos : et fecisli tibi nomen,
miltite partes ei qui non prxparavit sibi: quia san- sicut et in hac die. Et mare divisisti ante eos, et
cius dies Domini est, et nolite contrislari, gaudium transierunt per medium maris in sicco : persecuto-
cnim Domini est foriitudo nostra. Leviise atttetn res autem eorum projecisti in profundum, quasi
silentium faciebant in omni populo, dicentes: Ta- lapidem in aquas validas [Al. aquis validisj. Et in
ccie, quia dies sanctus est el nolite dolere. Abiit ita- columna nubis ductor eorum fuisti per diera, et in
quc omnis populus, ut comederet et biberet, et mit- columna ignis per noctem, ut appareret eis via, per
tcret partes, et faceret lxtiliam magnam : quia in- quam ingrediebanlur. Ad montem quoque Sinai de-
tcllexerant verba, qux docuerat eos. Et in die se- scendisti, et locutus es cnm eis de ccelo, et dedisti
cundo congregati sunt principes familiarum universi eis judicia recta, et legem veritalis, cxremonias et
populi, sacerdotes et Levitse, ad Ezram scribam, ut prxcepta bona : et sabbathum sanctificalum » luum
interpretaretur eis verba legis. Et invenerunt scri- ostendisti eis, et mandata, et cxremonias, et legcm
pium in lege, prxcepisse Dominum in manu Mosi, prxcepisti eis, in manu Mosi servi tui. Panem quo-
111habiient lilii Israel in tabernaculis, in die solemni, que de ccelo dedisti eis in fame eorum, et aquam de
mense septimo : et ul prxdicent, et divulgent vocem petra eduxisli eis sitientibus, et dixisli eis, ut ingre-
in universis urbibus suis, et in Jerusalem, dicentes : derenlur et possiderent tcrram, super quam levasti
Egredimini in montem, et afferle frondes olivx, et manum tuam, ut traderes eis. Ipsi vero et paires
frondes ligni pulcherrimi, frondes myrti, et ramos nostri superbe egerunt, et induraverunt cervices
palmarum, et frondes ligni nemorosi, ut (iant taber- ' suas, et non audierunt mandata tua. Et noluerunl
nacula, sicut scriptum est. Et egressus est populus, G audire, et non sunt recordati mirabilium tuorum
ct atiulerunt. Fecerutitque sibi tabcrnacula b unus- qux feceras eis. Et induraverunt cervices suas, et
quisque in domate suo, et in atriis suis, et in alriis dederunt caput, ut converlerentur ad servilutem
domus Dei, et in plaiea portse aquarum, et in platea suam, quasi per contentionem. Tu autem Deus pro-
Ephraim. pitius, clemens et misericors, longanimis et multse
Fecit ergo universa ecclesia eorum qui redierant miserationis, non dereliquisti eos, et quidera cum
de captivitate, tabernacula, et hahitaverunt in taber- fecissent sibi viiulum conflalilem, et dixissent: Iste
nactilis : non enim fecerant a diebus Josue filii Nun est Deus tuus, qui eduxit te de jEgypto : fecerunt-
taliier filii Israet usque ad diem illum. Et fuit lxtitia que blnsphemias magnas. Tu autem in misericor-
magna nimis. Legit aulem in libro Legis Dei per dies diis tuis mullis non dimisisti eos in deserto: columna
singulos, a die primo usque ad diem novissimum. nubis non recessit ab eis per diem, ut duceret eos
Et fecerunt solemniiatem seplem diebus, et in die in viam, et columna ignis per noctem, ut ostenderet
octavo collectnm juxta rittim. eis iler per quod ingrederentur. Et spiritum luum
[Cap. IX.J In die autem vicesimo quarto mensis bonum dedisli ~, qui doceret eos, et manna tutim
hujus, convenerunt filii Israei in jejunio et in saccis, non prohibnisti ab ore eorum, et aquam dedisli eis
et humus super eos. Et separatum est semen (ilio- in siti. Quadraginla annis pavisti eos in deserlo, ni-
rmn Israel ab omni filio alienigena : et steterunt, et hilque eis defuit: vestimenta eorum non inveiera-
confitebantur peccata sua, et iniquitates patrumsuo- veruiit, et pedes eorum non sunt attriti. Etdedisti
rum. Et consurrexerunl ad standum : et legerunt in eis regna, et populos, et partitus es eis sortes : et
volumine Legis Doraini Dei sui, quater in die, et ]9 possederunt lerram Seon, et terram h regis Esebon,
quuer confitehantur, et adorabant Dominura Deum et terramOg regis Basan. Et filios eorum muliipli-
suttm. casii sicut stellas cceli, et adduxisti eos ad terram,
Surrexit aulem super gradum Levitartim, Josue , de qua dixeras patribus eorum , ut ingrederentur et
ei Bani, Cedmiel, Sebnia [Al. SabaniaJ, Bonni, Sare- possiderent. Et venerunt filii, et possederunt ter-
bias, Bani, Ghanani: et inclamaverunt voce raagna ram, el humiliasti coram eis habilatores terrxCha-
ad Dominum Deum suum. Et dixerunt Levitx, Jo- nanxos, et dedisti eos in manu eorum, et reges eo-
Hebrxum legeris Hanabia. Mox Phwdia, pro Pha- retinet varianlem lectionem, Hur. Signilicat autem
daia, et Misahel quod Deus eduxerit Abraham de Ur Chaldxorum.
a Pro mulsum aspiralur.
in eodem ms. est mustum, quod non Porro Ur Latine inlerpretatum ignis dicitur. Vide
nemo magis probarit. Attamen in Hebrseo DipnnD Gencs. xm, 51, ac Quxstiones Hebraicas Hierony-
legitur, quod dulcia et suavia gustu sonal.
b Regius
mi in hiinc locum. MART.
codex ms. pro domate suo, scriptum ha- f Non addit Regin. ms. tuum, quod tamen in He-
bet,~ in angulo suo. MART. brxo~ textu resonat.
Qualuor hxc noniina ita Regin. mss. effert Ase- Hic vero eis pronomen sufficit idem ms. quod
bia, Sarechia, Odoia, Sebna, minus certu bene. Hebrxus tacet.
d Idem ms. tu vivificasti, neque hoc salis recte. fc Vacat in Reginx m~..vox,
e San-Germancnsis ms. num. 15 hanc in marginc regis, quse est lamen
in llebrceo archetypo.
Un S. HIERONYMl DIVINA BIBLIOTHECA. 14-8
rum et populos terrso, ut facerent eis sicut placebal A J\ Porro Levilx, Josue filius d Azanix, Bennui de
illis. Ceperunt iiaque urhes munilas , et liumum filiis Enaddan, Cedmiel, el fratres corum, Sechemia
pinguem, et possederunt domos plenas cunctis bo- \Al. SebeniaJ, Odevia, Cclila, liialaia, Anan, Mi-
nis; cisternas ab aliis fubricalas, vineas, et oli- cha, Roob, Asebiu, Zaclmr, Serebia, Sahania, Odia
vctn, el ligua pomifera multa: et comederunt, et sa- \Al. OdaiaJ, Baui, Baninu. "
turati sunt, et iuipinguati sunt, abuudaverunt deti- Capila populi, Pliaros, Phaeth-Moab, Elam,
ciis in bonitatc tua magna. Provocaverunt autem te Zetlm, Bani, Bonni, Azgad, Bebai, Adouia, Begoai,
ad iracundiain, et recesscrunt a tc, ct projecerunt Adin, Ater, Ezechia, Azur, Odevia \Al. OdaiaJ,
legem tuam posl terga sua : et prophclas tuos oc- Asuin, Besai, Arepb, Anathoth, Nehai, Megphias,
cidcrunt, qui conlestabantur eos, ul reverlereniur Mosollam, Azir, Mesizabel, Sadoc, Jcddua, liicltia,
ad te feceruntque blaspheinias grandes. Et dedisli Anan, Ania \Al. AnaiaJ, Oscc, Anuuia, Asub, Aloes,
cos in )»anu hosiiniii stiorum, et afflixeruni eos. Et Phdea, Sobei, Reum, Asebna, Maasia, ct liaia [Al.
in tempore tribulationis sux clamaverunt ad te, et Ecbaiaj, Ilnnan, Anaii, Melluch, Arem. Baana : et
tu de ccelo tt audisti, et secuiiduni iniserationes tuas reliqui de populo, f sacerdotes, Levitx, janitores,
inullas dedisti eis salvatores, qui salvarenl eos de et canlores, Naihiuxi, ct onincs qui se separave-
manu hoslium suoruin. Cuiiique requievisseni, re- runt de populis terrarum ad lcgem Dei, uxores eo-
vcrsi sunt ul ficeieut inaiiim in conspectu luo : ei rum, filii eorum, et rtlix eorum, omnis qui poierat
dereliquisli eos in iiianu inimicorum suorum; et pos- sapere spondentes pro Iratribus suis, optimnteseo-
scdcrunt cos. Conversiqiie sunt, el clamaverunt ad riim, ct qui veniebnnl adpollicendura etjuranduni,
tc : lu auicin de coslo exaudisli, et liberasti eos in n,* ut ambulareiu in lege Dei, quam dederat in manu
misericordiis tuis, inuliis lemporibus. Et contesia- Mosis servi Dei, ut faccrent ct custodircnt universa
tus es eos, ut reverlerenlur ad legem luam. Ipsi mandata Domini Dei nostri, et judicia ejus el csere-
vero superhe egeruul ct non audierunt mandala monias ejus, et ut non daremus filias nnstras populo
lua,etinjudiciis tuis peccaverunt, quxfacict bomo, lerrx, et lilias eoriini non acciperemus fibis noslris.
ct vivct in eis : cl dedcrunl humeruui rccedenteni, Populi quoque terrx, qui important venalia, ct
cl cuvicem suain iiiiiuiavcrunt, nec audierunl. Et omnia ad usum per dieni sabbati ut vendani, non
protraxisti super eos annos mullos, ct coiilestaius accipiemus ab eis in sabbato cl in dic sanclificato.
es eos in spiritu luo per manum prophetarum tuo- Et dimilteiiuisannuiii septimuin, et exactioncm uni-
rum, et non audierunt, et tradidisti eos in nianu versx manus. El siatuemus super nos prxcepta, ut
populoruiii terrarum. h In misericordiis autem tuis demus leriiain partem sicli per annuin ad opus do-
plurimis nontecisti eos in consuuiptionein, ncc de- mus Dei nostri, ad panes propositioiiis, et ad sacri-
reliquisli eos : quoniam Deus niiserationuin, ctcle- ficium sempiiernura, et in holocaustum sempiter-
mens es lu. Nunc itaque, Deus noslcr iiiagne, for- nuin in sabbatis, in kaleudis, in solemnitatibus, et
lis, et lerribilis, cuslodiens paclum et misericor- in sanciificatis, et pro peccato : ut exorelur pro
diaiii, no avcnas a ficie lua oniiiciii laborein, qui Israel, ct in oinnem iisuni domus Dei nostri.
inveniinos, reges nostros, principcs nostros, et sa- Sortes crgo niisiinus super obtationem lignorum,
ccrdolcs noslros, et prophetas nostios, ct p.ures inier sacerdotes, et Levitas, el populum, ut infer-
nostros, et omnem populum tuuin, a diebus regis reiitur in donium Dei nosiri per donios patrum no-
Assur usque in diem lianc. Et tu justus es in omui- strorum, per tempora, ~ a leniporibus anni usque ad
bus, qux veneruiii super nos, quia veiitaiein fecisli, G ( aiinuni, ul ardereut super aliaro Domini Dci no-
nos aulera impie egimus. Reges nostri, principes stri, sicut scripium est iu lege Mosi : et ul afferre-
nostri, sacerdotes nostri, et patres nostri non fece- musprimogenita lerrx nostrx, et prirailiva universi
runt legem tuam, ct non attenderuiu iuandata lua, fructus omnis ligni, ab anno in aiinum, in donio
et testiiuonia tua qux teslificaius es c in eis. Et ipsi Doniini. Et primiiiva liliorum noslrorum, et pcco-
in regnissuis, et in bonitaie tuu mulia, quain dede- rum nostrorum, sicut scriptum est in lcge, et pri-
ras eis, el in terra latissima et piogui, quain tradi- niitivaboum noslrorum, et ovium noslrarum, ut of-
deras in conspectu eorum, non servierunt tibi, nec lerrenlur in domo Dei nostri, sacerdotibus qui nii-
reversi sunt a studiis suis pessimis. Ecce nos ipsi nislrant in douio Dei nosiri : et priuiiitas ciborura
hodie servi sumus : et tcrra, quain dcdisti palribus nosiiorum, et libaininum nostrormn, et poma
nostiis, ut coniedercnt paneni ejus, et quse bona omnis ligni, vinderaix quoque et olei, afferrenius
sunt cjus, ct nos ipsi sovi sunitis in ea. Et fnigcs Siiccrdolibus ad gazophyluciurn Dei nostri, et de-
cjusniultiplicaiiuir rcgibus, quos posuisti super nos ciniiini pariem terric no^irx Lcviiis. lpsi Levilx de-
propier peccata noslra, el corpoiibus nostris domi- cimas iiccipicnl ex oninibus civitatibus opcruiii no-
naiiiur, el jumeniis noslris secundum voluiitaicin siroruni. Erit autejn sacerdos filius Aaron cuni Le-
suain, el in tribulalione magna sunius. Super omni- vilis in decimis Levitarum, ct Levitxh ofleienl
bus ergo his nos ipsi percutimus lcedus, et sciibi- decimam pnrtem deciinx su;o in domum Dci nostri,
nius, et signant principes nostri, Levilse nostri, et ad gazopbylaciuin in dominn ihcsauri. Ad gnzophyla-
sacerdotes nostri. cium eniin deporlabunifilii Israel,et liliiLevi, primi-
\Cup. X.J Signatores autem fuerunt, Neemias, .y. tias frumenli, vini et olei : et ibi erunt vasa sanclifi-
Athersatha filius Achelai, et Sedecias, Saraias,- *' 1 cala, et sacerdotcs, etcantorcs, et janiiores, ct iuiiii-
Azarias, Jeremias, Pheshur [Al. PhassurJ, Amarias, slri, el non diniilieinus dumum Dei nostri.
Mclchia, Allus, Sebenia, Meluch, Arem, Merimutb, [Cap. XI.J Habitnverunt autem principes populi
Obdias, Daniel, Genlhon, Bnruch, Mosollam, Abia, in Jerusalem; reliqua vero plebs misit sOctem, ut
Miamin, Maazia, Belgai, Semeia : hi sacerdotes. loilerent uiiam partem de deceni, qui babitaluri
" Idem ms., de cceloexaudisti eos, et secundum, clc. Jezechia, pro Ezechia. Alias variantes lectiones e
b Quod olim apposuerii noniicmo sludiosus ad regione aunotamus.
inarginem libri scholion, Regis BabylonisChaldwi, f AbSeholiasiequopiam margini appositum lemma
pcrperain Reginx ms. in textu hic sufficit. isiiusmodi, Fwderis verba nanantur, temere Reginx
c Neque hic satis bene Reginx ms. testificatus es ms. hic adsuitcontexlui.
nobis. Et ipsis in regnis suis bonis, et in, etc. BReginx ms. ut arderent semper aute altare., elc,
d Oinnes inss. sic iegunt, editi vero Henadad, et
cum impressa auiem leciionc Hebrxus lextus Sj7;
consequenter,'Se6e»ta Odaia, pro Sechenia et Odevia.
MAIIT. quih et subsequens Mosi nomen lacet.
— Reg. ms. Azarice : quod sequitur Enaddam, re- Idem ms. Levitw offerunl in decimam partem deci-
ctius ad Hebrxum clferunt llenadad. mw, quas in domum, ctc, lapsu, ut videtur, scri»
" Conslanicr TT:n, Vulgali bartim.
llcgin. ras. Phct-Moab, ct pauio post
1421 LIBER EZR^E. 1450
essent in Jerusalem civitate sancta, novem vero A da, et in Belhphaleth, et in Asersnal, et in Bersabee,
partes in civitalibus. Benedixit autem populus el in filiabiis ejus et in Siceleg, * et in Mochona, et
omiiibus viris, qtii se spouie obtulerant, iit liabita- in filiabus ejus, et in Remmon, et in Saraa, _t in Je-
rcdt in Jerusatem. Hi sunt itaque principes proviti- riiiiutli, Zanoa, Odollam, et in villis earum, Laebis
cix, qui habitaveruiit in Jerusalem, et in civitatibtis cl regionibus ejus, et Azeca, et liliabusEnnom. ejus. Et mau-
Juda. Habitavit [Al, add. aulemj unusquisque irt serunt in Bersabee usque ad vallem ~
posscssione sua, in urbibus suis, Israel, sacerdotes, Filii autem Benjamin, a Geba; Meelimas, et Aia,
Levitse, Nathinxi, et filii servorum Snlomonis. et Beth-EI, et filiabus ejus: Anaihoili, Nob, Anania,
Etin Jerusalem habitavcrunt de filiis Juda,£t de Asor, Rama, Gelhaim, Adid, Se*boim, et Neballat,
filiis Benjamin : de liliis Juda, Athaia filius Aziam, Lod, cl Ono yalle artificum. Et de Levilis portiones
filiiZaCharix, filii Amarise, filii Saphatix, filii Mata- iwix ei Benjamin.
leel : deiiliis Phares, Maasia fllius ISaruch, filius [Cap. XII.J Ili sunt aniem Sacerdoles *> et Leviuse,
Choloz», fflius A-ziai,filhis Adaia, lilius Joiaril), filius et qui ascenderunt cum Zofobahel flllo Salatbiel,
Zacliarixvlilius Silouitis ; omnes hi filii Pliares, qui et Josne: Sara , "Jeremias, Ezra [AL EsdrasJ, Amar
habitavenint i« Jerusalem , quadringenii Sexaginta ria, Mellucli, Altus, Sechenias, Reum , Meiiimnih,
octo viri foftes. Addo.Genthon, Abia, Miamin.Madia, Belga, Semeia,
- Hi sunt aulem filii Berijaihin": Sellura fllius Mosol- et Joiarib, Idala, Sellum, Amoc, Helcia, Idaia, l«ti
lam, fitiu^ Joed, fitius Phadnia,~ filiusColaia, lilius principes sacerdolum , et fraires eorum, in diebus
Masia, filius Eiheel, filius Isaia, et post eum Geb- Josue.
bai, Sellai, rioiigenii vhjiriti ocio, et Joel llthis Zvehri; j»
;
"
Porro Levitx, Jesua, Bennui, Cedmiel, Sarabia,
pr»posifuseoriiiri, ctludas fiKusSenua Super civjta-! J-uda,Matliaivias,super^iymrros ipsi et ffaireseorura,
temsecundus. et Beebecia alque Anni, et fralres eorum, unusquis-
Et de sacerdolibus, Idaia filius Joarin, Jachin, Sa- que in officio suo. Jesue [Al. JosueJ atuem gOnuit
raiafilius Helcix, filiusMosoIlam, filius Sadnc, filitis Joiacim, et Joincim genuit Eliasib, et Eliasib gennit
Moraioth.filius AhitubJAi. AciulobJ pfinceps domus Joiada, et Joiada genuil * Jonathan, et, Jonathan ge-
Dei, et fratres eorum facientes opera lempli, octin- nuit Jeddoa.
genti viginli duo. - in diebus aulem Joacim erant sacerdotes et prin-
Et Adaia filius Jeroam, filius Phelelia, filius Amsi, cipes familiaium: Saraix, i Amaria : Jeremix, Atia-
filius Zacharix, filins Phesur, lilius Melchix, ei fra- nia : Ezrx, Mosollam : Amarix, Johanan : Milicho,
tres ejtis principes patrum':' duccnti quadragirita duo. Jonathan : Sebenise, Joseph: Arem, Edna: Maraioth,
El Amassai filius b Azreel, filius Ahazi, filins Mosol- Elci: Adaix, Zacbaria: Gcnlhon, Mosollam : Abix,
lamoih, CliuSEmmer, et fratres eorum potenles ni- Zecri, Miamin, et Moadix, Phelti: Belgx, Sammua:
inis: cenium viginti oeto, et prseposilus eorum Zab- Semaix, Jonatban : Joiarib, Malhanai : Jodaix [Al.
diel fitius polenlium.
~ JoiadxJ, Azzi : Sellai, Belai: Araoc, Eber: Helcix,
Et de Levitis Sebenia filius Asifb , filius Azari- Asebia : Idaix, Naibanael.
cam,filius Asabia, filius Boni.et Sabailiai et Josabed, Levitx h>diebus Eliasib, et Joiada, et Johanan, et
super [Al. add. omniaj opera, qux erant forinsecus Jeddoa, scripti principes famitiarura, et sacerdotes
indomo Dei, a principihus Lcvitarum. in reguo Darii Persx.
Et Mathania filius Mictia , filitis Zebedei, filius Filii Levi principes familiarum, scripti in libro
Asaph, d princeps ad laudanduin et ad eoiifiiendum (C Verborum Dieruin, et usqueaddies jonalhan , filii
in oratiorie, et Bccbecia secundns de tiairibus ejus, Eliasib. Et principes Levitarum, Asebia, Sercbiii, et
et Abdafilius Saniua,filius Galal,filiusidiihuii,omries Jesue [Al. JosueJ filius Cedmiel: et fratres eorum
Levitxin civitale sancta ducenli octoginta qualuor. per vices suas, ut laudarent et confiterentur juxta
Et -janitores , Accub, Temon , et fratres eorum, prxceptum David viri Dei, et observarent * xque
qui custodiebant ostia : centum sepiuaginia duo. Et per ordinem. Mathania, etBecbecia, Obedia,Mo-
reliqui ex lsrael sacerdoies el Levitx in univer- sollam , Telmon , Accub , custodes portarurn et ves-
sis civitatibus Jtida,uniisquisqueirte possessionesua. libulorum ante portas.
ElNaihinxi, qui liabitabant in Optiel, et Siaha, Hi in diebus Joiacim [Al. JoacimJ filii Jostte, filii
ct Gaspha de Nuihirixis. Et episcopus Levitarum in Josedec, et in diebus Neemix ducis, et Ezrx sacer-
Jcrusalem, Azzi fllius Bani, filitis Asabise, filius Ma- dotis scribxque.
ihanix, filius Michx. De filiis Asapb, cantores in mi- In dcdicalione autem muri Jerusalem, requisierunt
nisterio domus Dei. Prseceplum quippe regis super Lcvitas de omnibus locis suis, ut adducerent eos im
cos erat, el ordo in cantoiibus per dics singulos : ct Jerusalem, el lacerent dedicalionem et lxtiliam in
Pbathaia filius Mesebel, de filiis Zera filii Juda in actione graiiarum, et cantico, et in cymbalis, psal-
manu regis, juxta omne verbum populi, et in donii- teriis, el citharis.
bus peromnesregiones eoruin. Cougregaii suntergo filii cantorum de carapestri-
De iiliis Juda habiiaverunt in Cariatb-Arbe et in bus circa Jerusalem, et de villis Netliuphati, et de
filiabns ejus : et in Dibon, et in tiliabus ejns et in dorno Galgal,et de regionibiis l Gebba et Azmaveth:
Cabseel, et iu viculis eju«, et in Jesue, et in Mola- quoniaui villas xdificaverunl sibicantores in circuitu
aMs. Reginx filins Asaia, et ppst.eum Gabbas, pro D ; f Legit idem ms. Sicilegei Monochona: mo~ Adot-
Jsaia, et Gebbai: Paulo eUam superiMs MaLehety.pro lam, pro Odollam, et Ezea et filia ejus, et remanse-
J|/«7«/ee<:.prxf^rebat. .-,.-,. runi, etc, pro Azeca et filiabus ejus,, eic.
. b Iteriiiii hic, Ezri,el, el Sae&i pro,A«r#e/, et " Idem ms.Afhia, Vulgat. liai, et paulo post
Ahazi legit. Oma, pro Ono,
~ Reclius ad Hebrxam scripturam niyntf Vulgali h Voces filio Salalhiel in Reginx ms. desideran-
eflerunt Semeia. Mss. vero cum nostri, tum quos tur. Infra legit Semaia et Joarib, pro Semeia et
Martianxus consuluit, impressam lectionem pari Joiarib, etc.
couseusu reiiaent. Paulo post Zehedei, oro ZebedeL 1 Alibi Johannanum,pro Jonathano, post Josephum
Regius legil. atque Eusebium ipse legit S. Pater in Coaimeuiariis
d Hebrxus habet iTTinn _'iS~i, quod est Princeps in Danielein.
exorationis, pro quo liieronyinus videtur legisse i lta quidem et nostri habeul mss. verius au-
nSnnn, n scilicel pro n medio. Neque porro lectionem tem, juxta Hebrxum saltem textum Ytilgati prxfe-
mutuatusestexLXX qui totum fere hunc versiculum runi, Maraia.
k Reginx ms. observarent ea qum per ordinem,
prxtcrmittuiit.
e Reginx ms. in civitale sua, Mox Ofd, et Siaba, etc. iA
1 Idem m~. Gabe et Azamabah.
pro Opkel, etSia/ia.
1451 S. HIERONYMIDI^NA BIBLIOTHECA. H5_
Jerusalem. Et mundati sunt sacerdotes et Levitx, et A Veniad regem,' et in fine dierum rogavi d regem.
mundaverunl populum, et portas et murum. Ascen- Et veni in Jerusalem, el intellexi malura, quodfe-
dere u aulera feci principes Juda super rnurum, et cerat Eliasib Tobix, ul faceret ei thesaurum in ve-
statui duos choros laudanlium magnos. Et ierunt ad siibulis domus Dei. Et matum inihi visum est valde.
dexicram super murum ad portam sterquilinii. Et Et projeci vasa domus Tobix foras de gazophyla-
ivit post eos Osaias, et media pars principum Juda, cio : prxcepique, et emundaveruntgazophylacia ; et
et Aznrias, Ezra , et Mosollam, Juda, et Benjamin, retuli ibi vasa domus Dci, sacrilicium , et tlius. Et
ct Semeia, et Jeremias. Et de filiis sacerdotum in cognovi quoniam paries Levilarttm nonfuissent dalx:
tubis, Zacharias filius Jonathan, filius Semeix, filius et fugisset unusquisque in regionem suara de Levi-
Mathanix, filius Michaix, filius Zechur, filiusbAsaph, tis, et cantoribus et de bis qui ministrabant : et egi
et fratres ejus, Semeia, et Azareel, Malalai, Gala- causam adversus magistratus, et dixi : Quare dere-
lai, Maai, Nathanael, et Judas, et Anani, in vasis liquimus domum Dei? El congregavi eos, et feci stare
cantici David viri Dei : et Ezra scriba ante eos in in staiionibus suis. Et omnis Juda apportabat deci-
ptrta Fontis. Et conlra eos ascenderunt in gradibus mam frumenti, vini, et olei, in horrea. Et consti-
civitatis David, in ascensu muri super domum David, tuimus super horrea Selemiam sacerdotem, et Sadoc
et tisque ad porlam Aquarum ad orienlem. Et chorus scribam, et Phadaiam de Levitis, et juxta eos Anan
secundus gratias referentium ibat ex adverso, et ego filium Zachur , filium Malhanix: quoniam fideles
post eum, et media pars populi super murura et su- comprobatisuni, el ipsis creditse sunt parlesfratrum
per lurrim Furnorum, el usque ad murum latissi- - suorum. «
.
mum, et super portam Ephraim , et super porlam •" -. Memento mei, Deus meus,
x pro hoc, et ne de™
Antiquam, et super portam Piscium et turrim Ana- leas miserationes meas, quas feci in domo Dei mei,
neel, et turrim Emath : et usque ad portam Gregis : et in cxremoniis ejus.
et stelerunt in porta Custodix, steteruntque duo In diebus illisvidi in Juda calcantes torcularia ' in
chori laudantiura in domo Dei, et ego, et dimidia sabbato, portanles acervos, et oneranles super asi-
pars magistratuum mecum. Et sacerdoics, Eliacim, nos vinum, et uvas, et ficus, et omne onus, et in-
Maasia, Miamin , Michea , Elioenai, Zacharia, Ana- ferentes in Jerusalem die sabbati. Et contestatus
nia in lubis, ct Maasia, et Semeia , et Elcazar, et sum, ut in die qua vendere liceret, vendereni. Et
Azzi, et Joanan, et Melchia, et Elam, et Ezer. Et Tyrii habitaverunt iu ea, inlerentes pisces, et omnia
clare cecinerunt cantores, et Jezraia prxpositus, et venalia : el vendebant in sabbatis (iliis Juda in Je-
immolaverunt in die illa victimas magnas, et lxiati rusalem : et objurgavi optimates Juda, et dixi eis ,
sunt: Deus enim lxtificaverat eos Ixtitia magna : qux esthxc res mnla, quam vos facitis, et profana-
sed et uxores eorum et liberi gavisi sunl, et audiia tis diem sabbali ? Numquid non hxc fecerunt palrcs
est lxtilia Jerusalem procul. nostri, el adduxit Deus noster supcr nos omne ma-
Recensuerunt quoque in die illa viros super gazo- lum hoc, et super civitatem hanc? Et vos addilis
phylacia thesauri
~ ad libaraina, et ad primiiias, et ad iracundiam super Israel violando Sabbatum.
dccimas, ul introferrent per eos principes civitatis; Factum est itaque, cum quievissentportx Jerusa-
in decore graiiarum actionis, sacerdotes et Levilas : lera in die Sabbali, dixi : et clauscrunt januas , et
quia lxtificalus est Juda in sacerdotibus et Levitisi prxcepi ut non aperircnt eas usque post Sabbatum :
astanlibus. Et custodierunt observalionem Dei sui, et; etdcpueris meis constitui snper porlas, ut nullus
observationem expiationis, et cantores, et janitorcs; C ( inferret onus in die Sabbati. Et manserunl negotia-
juxla prxceptuin David, et Salomonis (ilii ejus, quiai tores, et vendentes universavenalia, foris Jerusalem
in diebus David et Asaph ab exordio erant principes" i seniel el bis. Et contestatus sum eos , ct dixi eis :
consliluti canlorum, in carmine laudantium, el con- Quare manctis ex adverso muri? si secundo hoc fe-
fitentium Deo. Et omnis Israel, in diebus Zorobabel,, ceritis manum mittam in vos. Itaque ex lemporeillo
et in diebus Nehemix, dabant partes cantoribus ett non venerunt in Sabbato. Dixi quoque Leviiis, ut
janitoribus per dies singulos, et sanclilicabant Levi- muiidarentur, ct venirenl ad custodiendas porias, et
tas, et Levitsesanctificabant filios Aaron. sanctificandum diem Sabbati: et pro hoc ergo me-
[Cap. XIII.] In die autem illo lectum est in volu- mento mei, Deus meus , et parce rnihi secundum
mine Mosi, audiente populo: et invcntum est scri- multitudinem miserationum luarum.
ptum in eo, quod non debeant imroire Ammonitcss Sed et in diebus illis vidi Judxos ducentesuxorcs
et Moabiies in Ecclesiam Dei usque in xtcrnum : co) Azotidas, Ammonitidas, etMoabitidas. El (ilii eoruin
quod non occurrerint liliis Israel cum pane et aqua : ex media parte loquebantur Azotice, et nesciebant
el conduxerint adversus euni [Al. eosJ.Balaam, ad1 loquiJudaice et loquebantur juxtn linguam populi ct
maledicendum eis: et converlit Deus noster malcdic- populi. Et objurgavi eos , et matedixi. Et cecidi ex
tionem in benediclionem. eis viros, et declaravi eos, et adjuravi in Deo, ut
Factum est autem, cum audissent legem, separa- non darent filias suas filiis eorum, et non acciperent
vciuiil omnem alienigenam ab lsrael. Et super hocc de filiabus eorum filiis suis, et sibimetipsis, dicens:
erat Eliasib sacerdos, qui fuerat prxpositus in gazo- Numquid non in hujuscemodi re peccavit Salomon
jjhylacio domus Dei nostri, et proximus Tobix. p] rex lsrael? et cene in genlibus mullis non erat rex
Fecit ergo sihi gazophylacium grande, etibi erantt similis ei, et dilectus Deo suo erat, ct posuit eum
ante eum reponentes munera , et thus, et vasa, ctt Deus regem super omnem Israel: et ipsum ergo ad
decimam fruraenli, vini, etolei, partes Levilarura, , peccalum duxerunt niulieres alienigenx. Numquid
et camorura, etjanitoruin, ei primitias sacerdotales. et nos inobedientes facieraus omne malum grando
In omnibus autem his non fui in Jerusalem, quia) hoc , ut prxvaricemur in Deo noslro, et ducamus
anno tricesimo secundo Ariaxerxis regis Babylonis> uxoresperegrinas?
a In eodem ms. Ascenderuntaulem Principes Judme vero S. Pater, qui vertit in decore gratiarum actionis,
super murum, et slaluil duos choros, elc pro quo Syrus, quemadmodum scriplum esl in libro
11Nomen Galalai deest in eodem ms. qui ct Maia,, Legis, videtur legisse min Toda, pro ~~~T\Tora, ite-
proc Maai legit. rum nempe dalcth, pro res.
Alia est in Hebrxo, prout nunc ccrte habelur,, d Ms. Reginx, rogavi eum, et veni, elc
seiileiuia, hxc iiiniiriiin, ul coacervarent per eos exv e Interserit Reginx ms. hic voces, i» bono, quod
agris civilalum parles sacerdolum.Hier. qui Principess pridem sludiosus nonnemo glosscma posucril ad li-
civitalis vcrtit, facile legerit, 1~W,Sarei pro 11WSa- bri oram.
dai, sive n pro f. Concinunt lanicii ilicronymo Sy- f Ilic voces, insabbato, qux tamen el in Hebr. re»
riaca versio, Prwfectorum civitatis, et LXX, Rursumi sonant, Reginx nis. tacet.j
1435 PR__FATIO IIIERONYMIIN LIBRUM ESTHER. 1434
De filiis autem ~Joiada filii Eliasib sacerdolcs A nis, ei consiilui ordines sacerdolum ct Levitarum,
magni.-gener erat Sanaballat Oronites, quem fu- unumquemque in ministerio suo : et in boblaitonc
gavi a me. Recordare, Domine Deus meus, adversum lignorum in lemporibus conslilutis, el in primili-
cos qui polluunt sacerdotium, jusque saccrdotalc et vis : memenlo mei, Deus meus, in bomim. Amen.
Lcviticum. Igitur mundavi eos ab omnibus alienige-
Explicit liber Ezrw. !
", Mendose habet Reginse ms. generaret Sanaballat bldem ms. primitiit, qui et postremum verbum
Toronitis. Amen, quod neque in Hebrxo est, verius (acet.
PJX__FATIO HIERONYMI IN LIBRUM "ESTHER.
Librum Esthcr variis translatoribus constat esse bis uii potuit qui injuriam passus est, vcl ille qui
viiiatum, quem ego de archivis Hcbrseorum rele- injuriam fecit. Vos autem, o d Paula el Eustochiuni,
vans, verbum e verbo pressius transluli. Quera H- »quoniam et bibliotliecas Heb. studuistis intrare,
brtim edilio Vulgata laciniosis b hinc iude verborum et interprelum certamina comprobasiis, tcnentes
siuibus trahit: addens ea qux ex tempore dici po- Esther Hebraicum librum, per singula verba no-
lcrant, et audiri, sicut solilum est ° scholaribus g stram translationcm aspicite, ut possilis agnosccre,
disciplinis sumpto ihemate, excogilarc, quibus ver- me f nihil etiam augmentasse addendo, sed fideli
* Hunc librum cum Prologo ad duos Vaticanx bi- ante nomen Eustochii, cujus ex fratre neplis fuit
bliothecx veiiistisMinos codices mss. exegimus : al- Paula filia Lxtx : sic enim fieri amat apud exscrip-
tcrum quem olim Reginx Snecorum numero 7 prx- tores, qui in libris Ilieronymianis quotidie scripli-
notaiura diximus, alterum Vaticano-Palaiinum nu- labant, o Paula et Euslochium. Nesciebant alieram
mero prxscriptum _4, quem oppido emendatioremi Paulam, nesciebant tempus scriptionum Hieronymi:
illoperspeximus.
b Plures mss. Codices, verborum funibus trahit: quid igitur mirum, si ordinem perverlerint in hac
vocandi formula ? MART.
nonnulli, verborumfinibus pro sinibus. Porro quamI — Sunt qui pro Pauta et Euslochium, substitui vc-
laciniosis sinibus traherelur liber Esther in exem- lint, Domniomet Rogatiane, quibus liunc fuisse in-
ptaribos veieris Vulgatx Laiinx, testis est ms. scriptum abs Hieronymo librum gemino ex capitc
noster num. 7, qui editionem Yulgatam usu recep- argiimentaniur. Primum quod in Prologo ad Esdram,
t;im anle Hieronymum complectilur. Tot enira lan- ut simul Eslher ex Hebrwo transferret, rogari se ab
laque ibi addita leguntur, qux ex lempore dici po- iis, dixerit S. Pater, Alterum quod Paula mater Eu-
terant et audiri; ut vix ea conjeciuris assequi po- stochii antca obiisset quam banc interprelationem
tuissemus , nisi adhue scripia nobis superessent ini Hieronymus adornarel. Ac prius quidem argumcn-
prxdicto antiquo monuraento San-Germanensi. Quis; tum, quod falsx lectionis prxjudicio nititur, nullo
namque credidisset pro unico versiculo quinlo Ca- negotio exsulfiamus : ac dudum nos juxta Martia-
pitis decirai quarti, ista ab auctore ejus cditionis nsctim ah eo loco Prologi in Esdram, ad mss. fere
velcris Laiinx fuisse subjecta? Ego andivi in librisi p omnium fidcm, Estherw uomen amovimus, ac saiis
paternis meis, Domine, quoniam Noe in aquis diluviii manilesto ostendimus , fuisse illuc lemere lihrario-
conservasli: ego audivi in libris palernis meis, Do- rum culpa importatum. Alteri autem argumenlo re-
mine , quoniam tu Abrahte in trecentis el decem oclo , posilum a Manianxo cum eruditorum vulgo, non hic
viris novem reges tradidisti : ego audivi in libris pa- Paulum Euslochii matrem, sed juniorem debcrein-
ternis meis, Domine, quoniam lu Jonam de ventre ceti telligi, Lxtse filiam, ex fratre neptim Eustochii: il-
liberasti : ego audivi in libris palernis meis, Domine, ludque scribarum oscitanlix, ac receplx in his po-
quoniam tu Ananiam, Azariam, Misael cle camino nendis nominibus consuetudini imputaiidum , quod
ignis liberasti: ego audivi iu libris palernis meis, Do- amitx neptis, seniori junior prseponitur. Nobis quid
mine , quoniam tu Daniel de lacu leonum eruisti; hac super re videatur, qnamdoqiiidem hxc nos lon-
ego audivi in libris paternis meis, Domine , quoniam gius a Notarum proposilo abducerent, in prxfixa
tu Ezechiw regi Judworum morte damnato, et oranti huic Tomo Prxfatione dicendum est.
pro vita misertus es, ei donasti ei vitw annos quinde- 6 Apud veieres Biblia Sacra appellabaiiturBiMo-
cim : ego audivi in libris palernis meis, Domine, quo- thecw; quare intrare Hebrxorum Bibliothecas nihil
niam lu Annw petenli in desiderioanimw filii genera- aliud id significat, quam esse sulficientem legendis
lionem donasti: ego audivi in libris paternis meis, Do- ac inlelligendis voluminibus Hebrxis Scriplurx sa-
mine, quoniam lu complacenles tibi liberas, Domine, crx : in quo religiosx feminx, Christique sponsx
usque in finem, etc Mulla alia occurrunt in hacedi- virgines mulios superarunt hujus xvi sciolos, qui si
tione Vulgata, qux fidem faciuiU Hieronymi verbis: viderint studiosos nonnullos lingux Hebraicx homi-
quod quidem fatebuntur studiosi quique viri si eam nes, attollunt statim cachiimum, Judxos ac Rabbi-
perlegerint in appendice nostra veteris Inslrumenii. B ] nos eos cum risu acclamantes : quasi puderet inge-
MART.
~ Ms. San-Germanensis num. 4 ac nuos viros, sanctam prophelarum linguam addiscere,
Memmianus Ecclesix dociorum vesiigia terere, nobilissimarum-
Canon hoc modo legunt, sicut solitum est, swculari- quc virginum Euslochii ac Paulse exemplum imi-
bus disciplinis. Idem tamen codex Memmianus noiat tari. MART.
in margine aliam lectionem, nempe Scholaribus. f Regius Bibliorum codex ms. ac Snn-Germancn-
MART. sis noster numer. 4, pro eliam, hahent umquam, id
d Juniorem Paulam intellige
quia Paula Eustochii est, me nihil umquam augmenlatte addendo. MART.
mater defuncta erat anle Laiinam istam translatio- — Quidam mss. umquam pro eiiam legunt. Videiur
nern ex Hebrxo, uti plane liquet ex iis, qux de libro auiera alierum Iiuic opposiium comma excidissc,
Esther Hieronymus scripsit Prxfatione in Josue, quod ab cadem voce nihit inciperet: puia : iii/(i| «i-
quam consuli omnino volumus. Nec quemquam mo- lendotruncasse, aut quid simile,
veat quod nomen junioris Virginis posiium legatur
4435 S IHERONYMID1VIN\ BIBLIOTIIECA. 1416
testiraonio simplicitcr sicut in Hebrxo habetur, hi- . hominum penitus non limemus : quin Dcus dissipat
storiain Hebraicam Latinx Lingux tradidisse. Nec ossaeorum quihominibusplaceredesidcranl (Psalm.
nfleclamus laudcs hominum , nec viiuperaliones LII, 6), et sccundum Apostolum, qui ejiisinodi sunl,
expavcscimus. Dco enim placere curantcs, niinas servi Christi esse non possunl (Gal. i, 10) ".
n Post isla in cunctis editionibus Prxfationis S. inorcm historix Ilebraicx. Exempli causa , duornm
Hicronyini in librum Eslber, assnium legiiur se- cuniichoriiinGabaix elTharric macbinaiio parricida-
quens nddil.imeiiluin : Rursum , in libro Eslher al- iis in regcm Ariaxcrxcm, qu;c apud LXX Inierpre-
phabelum ex minio usque ad theta litteram fccimus lcs uarraliir initio libri Estbeiis, lcgiiur in noslio
tlivenis in locis, volenlcs scilicel Septuatjinla inter- ras. codicc juxia niorem Hebraicnm posi celebralas
preium ordinem per hoc insinuare sludioso leclori. nupiias Estlieris cum rege Artaxerxe. Iterum qux
Nos enim ]uxla homen Hebraicum, ordinem prosequi Mardoehseicaptivilate ct iraiislatione in Babyloncm
ctiam in Scptuaginta cditione muluimus. Prologi vero lcguniur capite primo edilicnis Scptuaginln , ea rc-
pnrs islhxc spuria ac supposilitia, nemini umqnam, tinet Lalinus ms. capile sccuiuli)juxla morem He-
quod scinmus, suspecu habita esl: ideo ab aliquot brxoruin codicuin. Quibus prolecio vcra csse ac ex-
cruditis boiiiinibiis, velul genuinus llieronyuii fclus, plorata coinprobanlur quxcumquc prxmisimus de
scholiis illuslraia rcperilur. Verum eniin vero im- uliiiua parle suppositilia prxfalionis in lihrum Es-
posiuram scire jural, qtiain nos subsidio mss. codi- tbcr. Acccduntad hxc tres pcrantiqui mss. codicesac
ciini perspeclara primum habuiinus, sed adliuc ma- opiiniiBnoiii', in qnibus nihil additiim reperilnr. Hi
nilesiiorem allcnta ac frequenli ineditatione eoruui- _ suiit Mcinniianus, codex Ecclesix Narboneusis , et
dcni verborum : nuUus siquidem scnsus ex iis clici '" alter Cisterciensis monasterii Fontis Frigidi, qtii
|iotesl, qni Ilieronymo disserenli conveniat. Primum linem faciunt prxfalionis in his Ap stoli vcrbis ,
ilaqiic fraudis argumenlum capiamus ex mutala Servi Ckristi cssenon possunt, addentes immediale,
priori diclione ejusdcm addilamcnli, non eniin le- EXPLICIT PR._FATIO, etc. Nec omiiteudus cst Colber-
guni uiss. antiqiiiores ac mclioris noix Valicanos tinus Anicionsis, ubi in latcre margiuali jam dicio-
dico, llegios, ac San-Gcrinanenscs, liursum in libro ruiii verboruin Apostoli, cxscriptor posuit, EXPLICIT
Estltcr, sed, Rufini in libro Esther, etc.lJnde ccrium PBOLOGUS, quo riKiiiifestissimc linem prxfalionis in-
cxstat ariilicem istiiismodi suppositx annotationis , dicat in hac scriplurx scnlcnlia : cxicra vero quai
Ilufaii cxcmplura fuissc iinitaium inalpbabeto litte- sequuntur, alicna esse et ascilitia : idcoque lam-
ris Grxcis appoucndo ad designandum ordinem quam spuria expuneta sunt landem ab aliquo emen-
translationis LXX, cuni ipse tamen inlcrpres aut daiorc, qui iiitigruin non tiinuit ohlitlerare addiia-
scripior sericm Hebrxorum voluminum prosequere- incniuin liiijus loci. Cxterum in aliquot aliis mss.
lur. Jam quis nesciat Hieronymum in sacris Scrip- Vaticauis , Itegiis, ac San-GeriHanensibus, ullima
luris verlendis , cnieiidandis, illuslrandisque supe- ])ars prxfntiunis supposiia non eumdcm babel con-
riorcin scmper exstilisse Rulini, a quo neqtie origi- textum ciiin superioribus, scd srparatiui ct a capite
nein seu conlextum versionis LXX nequc cleinenta describiiur miniaceo colore, litierisque inarginalis
alphabeti Grieci vel Ilehraici inutuari uiiiquam indi- in hiiuc inodum RUFINl 1N LIBRO ESTHER AL-
guil. Poslerior ergo ac plane diversus ccnsendus esl PHABETUM, etc Quod salis essct ad probandam
ab Hicronyiiio quisquis n Kiilino nonniliil habct suspcctx hujiis partis novitatem et jmposluram : al
cmendicalum in divinis Scripliiris adoniandis, sivc iC de his hacleiius.
dirigendis. Kursuni iiniioiaiiunculx S. Hieronymi Ne quid vero prxtcrmittamus cx quo ulililatis
divcrsis locis posita- ad ultima CapUula libri Eslher nonniliil possit hauriri, lectiones etiain varianies in
nullaienus conveniunl cuni addilamento Prxfaiionis; suppositiiio additamenlo prxlationis hic suhjicimus.
scd neque ejusdem libri contcxitis : nam Auctor ad- Ms. Bibliorumcodcxeininentissiinicardinalis a Bon-
diiaincnli lectorem uioiiet, juxta morem Hcbruicum zio sic legil: Alfabctumcx Giwca sciticel litlera mi-
ordinem sc csse secutum ctiarain Sepluaginta Inicr- nio usque ad Thetam lillcram fecimus in diversis lo-
pieiuii) edithme. Econira Hieronynius usscrit editio- cis, ctc. Aliud excmplar ms. iiionasterii noslri Nar-
iiem istam libri Esther purc csse tlebraicam , qux bonense pro fecimus, habet lerliuin persoiiam, fecc-
numquam in llebraico conteUu ediia perbibentur? runt; quasi istud alphabeluin non auctori prologi
Proinde [aicndum videtur ullimani Prologi partem scu nddilumenti trihucretur, scd ub aliis dicerciur
ascrihendiin esse incognito cuidam scriplori, qui in a]iposituin. llis verbis relclluntur qui puiarunt talc
sua ediiioue Latina ad codices Grxcos LXX Inter- alpbabetuin nolalum luisseab Uieronymo, el lilicris
|irclutu ulaborata oidinein hLsiorix llebrnicx seque- quidem Hebraicis usque ad Thet, quod ulruraque
rctur. Quod ita pridein nobis persuasum erat ex falsum esse inaiiifestuni est tam ex isiis varianiibus
scnsu verborum hujus addiianicnli; niiiic autem lectionibus , quara cx iis qux a nobis paulo superius
cvideiitissimum atque indubiiatiim sit ab eo quam dicla legiinlur. Videant niiiic malevoli illi , qni fi-
diximus, ras. codice Luiino Vulgalum vcterem, deni niss. codicuiii magnis interduin clainoribus clc-
seu Italara libri Esther edilionem complexo, curio- vare conanlur, quanto lucis emolumento careant
sissima enim ejusdciu exemplaris coiuentioue facta r, invidorum nxnix : qiiantttm e conlrario lucis et
cum Grxcis pluribus iranslaiionibus, deprehendi in scicntix accrescal studiosis omtiibus, venerandxquc
illa edilioue Laiina LXX liUeipretuin , ordincm ac antiquilalis asserloribus. MART.
INCIPIT
LIBER ESTHER.
[Cap. I.] In diebus Assueri, qui regnnvit ab India provincias : quando sedit in solio rcgni sui, a Susan
usquc yEiliiopinin, super ccnlum vigiuii sepicui civitas rcgni cjus exordium fuit.
~ In Valicauo Palatinouis. Susa coniinuo dicilur.
1457 LIBERESTHER. 1138
Tertio igitur anno imperii sui, fecit grande con- A diatur ad regem, sed regnnm illius, altera, qux
vivium cunclis principibus, et pueris suis, fortissi melior illa est, accipiat. Et hocin omnc (quod ialis-
niis Persarum, et Mcdorum inclytis, et prxfectis sinuini esi) provinciarum Uiarum divulgetur impc-
provinciarum coram se. ut ostenderet divilias glorisc riutii; et cuncix uxores lamf majnrum, quam mino-
reguisui,- ac inaguitudinem , atquc jactantiain po rum, deferant maritis suis honorem.
lentias sux, inullo terapore, centum videlicet et oc- Placuit consilium ejus regi, ct principibus : fecit-
toginta diehus. quc rex jnxta consiliuni Mamuclian, et misit episto-
Cumque implercntur dies convivii, invitavit om- las ad universas provincias regni sui, ul quaqiie
nem populum, qui inventns esta Susis, a maximo gens audire et legere poterat, divcrsis linguis «t iit-
nsque ad iniiiiinuin : et jnssit septem dlebus convi- leris, esse viros principcs ac majores in domibus
vinm prxparari in vcsiibulo horii, et neinoris, quod suis •:ct hoc per cunctos populos divutgari.
regio cultu et mami consilum erat. Et pendebanl cx [Cap. II.] Ilis ila geslis, iiosiquam icgis Assueri
oinni paite lenloria aerii coloris, et cai-hasini ac deicrbuerat iudignaiio, recordattis est Vasllii, et
hyacintiiini, j-uslentata fimibus byssinis, aique pur- quai fecisset, vel qua; passa esset : dixeruniquc
] ureis, qui eburneis circulis inserti eratil, el colum- ]Hieriregis, acniinisiri ejus : Quxraniur rcgi puellas
nis marojoreis fulciebaniur. Lecltili quoqiie aurei virgines ac speciosx, ct miilantur oui considereut
ct argeniei, super pavimemum smaragdinoet Pario pcr iinivcrsas provincias puellas s|>eciosas et virgi-
strntum lapide disposiii erani : quod raira varietate nes : et adducant eas ad civitatem Susan, ct tradant
pictura decorab.il. BibebaiRautera qui inviiatierant, [.4/. add. casj in domum feniinariim sub manti Egci
iitireis pociilis, et nliis atque aliis vasis cihi infcre- n" etiniichi, qui est prxposilns et CIISIOS niuJierum re-
bautur. Vinum quoque, iil magoificcntia tegia di- giarum : et accipiant muitdum mtiliebrem, et caelcra
gnum erai, abundans, ct prxcipuum ponebaiur. Nec ad usus necessaria. Et qmvcuiuque iutcroinues ccu-
crat qui nolenles cogeret ad bibendum, scd sicut lis regis placuerit, ipsa regnet pro Vaslhi. Placuit
rex siaiuerat, prjeponens b mensis singulo» de prin- sermo regi: el ita, ut suggesserani, jussit lieri.
cipibus suis, ut sumeret unusquisque quod vellet. Erat vir Judxus in Susis civiiatc, vocabulo Mardo-
Vasihi qiioque rcgina fecit conviviuni feminarum chscus : filius Jair, filii Semei, lilii Cis, de stirpe Je-
in palatio, ubi rex Assucrus manerc consiieverui, initii, qui translatus fuerat de Jerusalem eo tempore,
It.iqoe die septiino, cumrex essct hilarior, etpost quo Jeclioniain regem Juda Nabuchodonosor rex Ba-
niiniam potationem [Af.potionem] incaluisset niero, bylonis transtulerat, qui fuit nutritius filix frairis
praeccpit Mauman, et c BuiuUia, Arbona, et Ba- sui Edissx, qux allero nomine voeabaiur Esther : ct
gaiha, et Ahgaiha, 4 et Zaratli et Charchas, scptein utrtimque parenlem amiscrat: pulchra nimis, et de-
eunuchis, qui in coiispeciu ejus ininistiabaiil, ut in- cora facie. Mortuisque patre ejus ac inatre, Mardo-
Irodiiccreiit Vaslhi reginam corain rege, po^ilo su- chxus sibi eam adoplavii in (iliain.
per caput cjus diadeniate, ut ostenderel cunctis po- Cumque percrebuisset regis imperium, ct juxla
pulis ei principibus pulchriludinem illius : erat cnim maiidatuiu illius inullx virgines pulchrx adducercn-
pulchra valde. Qux rcnuit, et ad regis iiiiperiuin, lur Susan, et Egeo tradefentur eunucho : Esther
quod per eunuchos inandaverai, venire coiilenipsii. quoque inter cxicras pueltas ei tradiia est, ut ser-
Unde iralus re.Xjct uimio furore succensus, inter- varetur in numero feminaruui. Qux placuii ei, et in-
rogavit sapientes, qui ex more rcgio sempcr ei ade- venii gratinm in conspectu illius. El prxcepit euiui-
ranl, et illorum faciebat cuncia consilin, scienlium C cho, uiacceleraret mundum muliebreui, etiraderet ei'
leges ac jura niajoruin (erant autein priini et proxi- paries suas', et septem puellas speciosissimas d.o
mi, Cliarsena, et Setbar, et Admuilia, et Tliarsis, et domo regis, et tam ipsani quam pedissequas ejus
Mares, el Marsaua, et Mamuclian , sepiem duces ornaret atqtie excolerel. Qux noluit indicare ei po-
Persarum atque e Medorum, qui videbant faciein puliim et pairiam suam : Alaidochxus enim prxcci
regis, et priini posl eiim residere soliti erant) cui prrat ci, ut de hac re omnino reiiceret: qui cU^iip-.
suuienlix Vasthi rcgina subjaceret, (|ux Assueri hulabat quotidie ante vesiihulum doinus , Wt^lisT
regis itnperiuiu, quod pcr eunuctios tuaiidaveral, fa- (icctx virgines servabaniur, curam agens salnti-/Es-"
cere noluissei. llicr, et scire volcns quid ci accideret. i —;i ;
Respomlitque Mamuchan , audiente regc, alquc €uiu autem venisset tempus singutarum pert^rdi- ..
principihus : Non soluin regcm lxsit regina Vaslhi, nem piicllarum, ut iiUrarent ad regem, exple^sf^m-
sed ct omnes populos, et principes, qui sunl in cuu- nibusqux ad cultuni iiiuliebrem pertinebant, nieiisis,
clis provinciis regis Assueri. Egredietur enim sermo duodccinitis vertebalur : ila dumtaxat, ut sex meiisT?"
rcginx ad oranes niulieres, ul conleninant viros luis oleo ungereiitiir " myriino, et aliis sex quibtis-
suos, et dicant : Rex Assuerus jussii, ut regina dam pigmentis et aromaiihus uterenlur. Ingredicn-
Vastlii intraret ad eum, et illa noluit. Atque hoc lesque ad regeni, quidquid postulasscnt ad ornaiuiu
exemplo omnes principum coujuges Persarum uique pertinens, accipiebant, el ut eis phictierai, compo-
Medorum, parvipendenl imperia inariiorum : unde silx de triclinio feminarum ad fegis cubiculum irans-
regis justa est indignatio. Si [Al. add. ergo| tibi ihant. Et qux intravernt vespere, egrediebatur
placet, rgrediatur edictum a faeie tua; et scribaiur JJ mane, atque inde in secundas aedes dcducebatur,
juxta legcm Persarura aique Medorum, quam prxter- qux sub irianu Susagazi eunuchi erant, qiii concubi-
iri illicitum est, -ut ne^uaquam ultra Vasthi ingre- nis regis prxsidebat: nec habebat potestatcm ad
"Edililegunt, in Susan., at mss. omnes Latini con- ' Reginx ms. postremam hanc vocem honorem,
stanler retinent quod nos edidimus , Susis nenipe; tacet. Mox addit, ejus, pronomen voci, principibus:
ut impressi etiam habent Nebemix cap. i, vers. 4. ulrumque minus bene.
MART. s Vulgati Myrrhino, quemadmodum et Gr»ci
b Pro mensis. in Palatino ms. est eis. oleum lioc vocant. Ac sane myrrham ungendis capil-
" Idem ms. Balatha.Pro Zarath,
quod sequitur rec- lis matronas ac virgincs usurpavisse, compertam
tius saltem ad Hebrxum textum Vulgati habeiu, Z.e- est, ex quo illud Propertii:
thar.
d Ita Canon Memmianus cunctiqtie mss. codices : Oronteacrines perfundercmyrrha.
editi vero legunt Zethar juxia liodiernum Hebrxum,
ubi successu temporis facile pottiit scribi thau anie Conciqit el Hebr. lexlus, icn JC_»3, tamelsi Chal-
resch, id est, Zelliar pro Zcrath, sivc Zaratii. MART. dxus Omphacinum, p'p..X, veriai. Ut ut vero se res
e Nostri mss. Mamucha, seplemduces rcgis Persa- habeat, cum nostri, tum quos prxsto habuit Mar-
rum, etc, nec tamenhic Regis vocabulum Originales tian. mss. pari omnes consensu myrtino, ut eduli-
aiii libri addunt. mus, ieguut.
H39 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTIIECA. 1440
regem ultra redeundi, nisi voluisset rex, et eam ve- A quod tu polliceris, tuum sit, dc populo age quod tibi
nire jussisset ex nomine. placet.
Evoluto auiem tempore per ordinem, insiabat Vocatique sunt scribx regis mense primo NISAN,
dies, quo Eslher filia Abihail fratris Mardochxi,* lertia decima dic ejusdem mensis, et scriptum est,
quam sibi adoplaverat in filiam, intrare deberet ad ul jusserat Aman, ad omnes satrapas regis, et judi-
regem. Quse non quxsivit muliebrem culliim, sed ccs provinciarum, diversarumque gentium, utqux-
quxcumque voluit Egeus eunuchus custos virginum, que gens legere poierat, ct audire pro varictate lin-
hscc ei ad ornatum dedii. Erat enim formosa valde, guarum, ex nomine regis Assueri : et lilterx signatx
et incredibili pulchriludine, omnium oculis gratiosa ipsius annulo, missx snnl per cursores regis ad uni-
ct amabilis videbatur. Ducta esl itaquc ad cubicu- versas provincias, ut occiderent atque delerent om-
lum regis Assueri mense decimo, qui vocaiur Tnii- ncs Judxos, a puero usque ad senem, parvulos et
BETH,scptimo anno regni ejus. Et amavit [Al. ada- mulieres, uno die, hoc est, tertio decimo mensis
inavit] eam rex plus quam omnes mulieres, habuit- duodecimiqui vocatur ADAR, el bona eorum diriperent.
que graliam et misericordiam coram co super onines Summa autem epistularum hxc fuit, ut omnes
mulieres, et posuit diadema regni in capite ejus, fe- provincix scirent, et pararent se ad prxdictam diem.
citque eam regnare in loco Vastbi. Et jussit convi- Fcstinabant cursores, qui missi erant, regis impe-
vium prxparari permagiiificum cunctis principibus, rium explere. Statimque in Susis pependii edictum,
ct servis suis, pro conjunctione et nuptiis Esther. rege et Aman cclebranle convivium, el cunclis ~,
Et dcdit requiem universis provinciis, ac dona lar- qui in urbe erant, flenlibus.
gitusest juxta magnilicenliam principalem. 1
" \ Cap. IV. ] Qux cnm audisset Mardochxus, scidit
Cumque secundo quxrerentur virgines et congre- veslimenta sua, et indutus est sacco, spargcns cine-
garentur, Mardochsrus manebat ad regis januam : rem capiti : et in platea medix civitatis voce magna
necdum prodidcratEsther palriam, etpopulumsuum, clamahat, ostendens amaritudinem animi sni, et hoc
juxla fnandatum cjus. Quidquid enim ille prxcipie- ejulatu usque ad fores palatii gradiens. Non enim
hat, observabat Esther : et ita cuncta facicbat, ut eo crat licitum indulum sacco aulam regis intrare.
tempore soiita erat quo eam parvulam nuiriebat. In omnibus quoque provinciis, oppidis, ac locis,
Eo igitur lempore, quo Mardochxus ad regis ja- ad qua: crudele regis dogma pervenerat, planctus in-
nuam morabalur, irati sunt Bagathan ct Thares duo gcns erat apud Judseos,jejunium, ululatus, et fleuis,
cuiiucbi regis, qui janilores erant, ct in primo pala- sacco ct cinere multis prostrato utentibus.
lii liminc prxsidebant : volneruntque insurgerc in Ingressx autem sunt puetlx Esiher et eunuclii,
rcgcin, el occidere eum. Quod Mardochxum non la- nunliaverunlque ei. Quod audiens consiernata est:
tuit, stalimque nunliavitreginx Eslher : et illa regi, et misit vestem, ut, ablato sacco, induerent eum,
cx nomine Mardochxi, qui ad se rem deiulcrat. quam accipere noluit. Acciloque b Athach eunucho,
Quxsitum est, et inventum : et appcnsus uterque quem rex ministrum ci dedcral prxcepit ei ut iret
corum est in patibulo. Mandatumque est historiis, ad Mardochxum, et disceret ab co cur hoc faccret.
et annalibus traditum coram rege. Egressusque Aihacli, ivit ad Mnrdochxum stantem
[Cup. 111.] Post hxc rex Assuerus exaltavit Aman in platea civilatis, ante ostium palatii: qui indicavit
filium Amadaihi, qui erat destirpe Agag : et posuit ciomniaqux acciderant, quomodo Aman promisis-
solium cjus super omnes principes, quos habebat. ~ set, ulin thesauros [Al. thesauro] regis projudxo-
Cunctique servi regis, qui in foribus palaiii versaban- ( rum nece inferret argentum. Exemplar quoque edi-
ttir, flectebanl genua, et adorabant Aman : sic eniiu cli, quod pendebat in Susis, dedit ei, ot reginx
cis prxceperat imperaior. Solus Mardochxus non osicnderet, et monerct eam, ut intraret ad regem,
lleclcbal genu, neque adorabat cum. Cui dixerunt et deprecaretur eum pro populo suo. Regressus A-
pucri regis, qui ad lores palatii prxsidebanl : Cur thacb, nuntiavit Eslher omnia, qux Mardochxus di-
prxter cseteros non observas mandatura regis ? xerat. Qux respondit ci, et jussit ut diceret Mardo-
Cumque hoc crebrius dicercnt, et ille nollel au- chxo: Umnesscrvi regis, et cunctx, qux sub ditione
dire, nunliaverunt Aman, scirc cupientes utrum ejus sunt, norunt provincix, quod sive vir, sive mu-
c
perseveraret in senlentia : dixcral enim eis se esse lier, non vocalus, inlerius alrium regis inlrnverit,
judxiini. Quod cum audisset Aman, et cxperimento< absque ulla cunctaiione siatim inierficiamr : nisi
probassct, quod Mardochxus non sibi flecteret gcnu,, forle rex auream virgain ad eum tetenderit pro signo
nec se adoraret, iratus estvalde, ct pro nihilo duxit; clemenlix, atque ita possit vivere. Ego igitur quo-
iu iiiiuni Mardochxum milterc mauus suas : audie- modo ad regcm intrarc polero, qux triginia jam die-
rat cnim quod essel gentis Judxx. Magisque voluitL bus non suin vocata ad cum? Quod cum nudissct
oinnem Judxorum, qui erant in regno Assueri, per- Mardochxus, rursum mandavit Esther, dicens : Ne
dcre nationcm. putes quod animam tuam tantum libercs, quia in
Mcnsc primo (cujus vocabulum csl NISAN)annoi domo regis es prx cunctis Judxis : si eiiim nonc si-
diiodecimo rcgni Assueri, missa estsors in urnam,, lucris, per aliam occasionem liberabuntur Judxi: ct
qux Hebraice diciiur PHUR,coram Aman, quo die: tu, ct domus patris lui peribitis. Elquis novit, ulrum
ct quo inense gcns Judxorum deberet inierlici : ct.i idcirco ad regnum veneris, ut in tali lempore pa-
cxivit mensis duodecimus, qui vocatur ADAR. " rareris ?
Dixilque Aman regi Assuero : Est populus per Rursumque Eslher hxc Mardochxo verba manda-
omnes provincias regni lui dispersus, et a se mutuo> vil: Vade et congrega omnes Judxos, quos in Susis
scparatus, novis utens legibus et cxremoniis insu- repereris, et orate pro me. Non comedatis, et non
per el regis sciia contemnens. Et optime nosti quodI bibalis tribus diebus, ct tribus noctibus: el ego cum
non expediat regno luo ut insolcscat per licentium. ancillis meis simitiler jejunabo, et tunc ingi ediar ad
Si tibi placet, deccrne ut pcreat: et decera milliai regem, contra legem faciens, non vocata, tradensque
talentor,umappendam arcariis gazx tux. ine morti et periculo. Ivit itaque Mardochxus, et fe-
Tulit ergo rex annulum, quo utebatur, de manui cit omnia qux ci Estlier prxceperat.
sua, cl dedit eum Aman filio Amadaihi de progenieB [ Cap. V. ] Die autem tertio induta est Esther re-
Agag, hosti Judxorum, dixitquc ad eum: Argentuin,, galibus vesiimentis, et slelit in atrio domus regix,
° Scholion marginale, quod visilur e latere inn absolute, absquc Judxorum vocabulo, cunctis qui in
Canone Memmiano, translalum est in coutexlum li- urbe erant flentibus. MART.
brorum editorura, verbum videlicel islud , Judwis.;. b ln Keginsems. arreploque Athace eunucho, eic.
Ita ut sit sensus, cunclis Judwis in wbc flentibus : c Ciio verbo Palaiin. ms. invocalus. Sicquo
paulo
cum in Hebrxo seque ac in mss. Latinis legamus s iufra invocata pro non vocata.
1441 LIBER ESTHER. . 144_
quod erat interius, contra basilicam regis : at ille .A nore condignus est, quemcumque rcx voluerit hono-
sedebat super solium am consistorio palatii conlra rare.
ostium domus. Cumque vidisset Esther reginam Reversusque est Mardochxus ad januam palalii, et
stantem, placuit oculis ejus, et extendit contra eam Aman festinavit ire iu domum suain, lugenset opcrlo
virgam auream quam tenebat manu. Qux accedens, capite : narravitque Zares uxori suae, et amicis suis
osculata est summitatein virgx ejus. [Al. lac. sui-s]omnia quoe evenissenl sibi. Cui re-
Dixitque ad eam rex: Quid vis, Eslher regina ? sponderuiu sapienles, quos habebat in consilio, ct
qux est pelitio tua? etiamsi dimidiam regni partem uxor ejus : Si de semine Judxorum est Mardochxus,
petieris, dabilur tibi. At illa respondit: Si regi pla- ante quem cadere coepisti, non poteris ei resistere ,
cet, obsecro, ut venias ad me hodie, et Aman tecuni, sed cades in conspectu ejus. Adhuc illis loquentibus,
ad convivium quod paravi. Statimque rex, Vocate, venerunt eunuchi regis, et cito eum ad conviviura ,
inquit, cito Aman, ut Esther obediat voluntati. Ve- quod regina paraverat, pergere compulerunt.
nerunt itaque rex et Aman ad convivium, quod eis [Cap. VII. ] Intravit itaque rex et Aman , ut bibe-
regina paraverat: rent cum regina. Dixitque ei rex eiiam in secundo
Dixitque ei rex, postquam vinum biberat abun- die, poslquam vino incaluerat : Qux est pelilio tua,
danler : Quid petis ut delur tibi? et pro qua re po- Esther, ut detur tibi ? et quid vis fieri ? eliam si di-
stulas? eliam sidimidiam partem regni mei petieris, midiam pariem regni mei petieris, impetrabis.
impetrabrs. Cui respondit Esther : peliiio mea, ct Adquem illa respondit: Si inveni gratiam in oculis
preces istx sunl: Si inveni in conspectu regis gra- luis, orex, etsi tibi placet, donamihi aniniam meam,
liam, et si regi placct ut det mihi quod postulo, et ,-a pro qua rogo, el populum mcura, pro quo obsecroa
meam impleat petitionem, veniat rex et Aman ad Traditi enim sumus ego et populus meus, ut contera-
convivium quod paravi eis, ct cras regi aperiam vo- mur, jugulemur, et pereamus. Atquc utinam in servos
luntatem meam. et in famulas vendcremur : esset tolerabile raalum,
Egressus est itaque illo dic Aman lselus et alncer. et gemcns lacerem : nunc aulem hoslis noster cst,
Cumque vidisset Mardochxum sedentera ante fores cujus crudelilas rcdundat in regem.
palaiii et non solura non assurrexisse sibi, sed nec Respondensquc rex Assuerus ait : Qnis est iste, et
iiiolura quidem de loco sessionis sux, indigiiatus cujus poientix, ut hxc audeat facere? Dixil Esther :
cst valde : et dissimuhua ira, reversus in domuin Hoslis et inimicus nosier pessimus iste est Aman.
suam, convocavit ad se amicos suos, et Zares uxo- Quod ille audiens, illico obstupuit, vultum regis ac
rem suam : et exposuit illis maguiludinem divitiarum reginx ferre non sustinens.
suarum, filiorumque lurbam, et quanta eum gloria Rex autem iratus surrexit, etde loco convivii in-
super omnes principes et servos suos rex elevasset. travit in hortum arboribus consituin. Aman quoqtie
Et post hxc ait: Regina quoque Esther nullum alium surrexit, ut rogaret Esther rcginam pro anima sua,
vocavil cum rege ad convivium, prxter me : apud iiilellex.itenim a rege sihi paraium malum. Qui cuni
quam eliam cras cuin rege pransurus sum. Et cum reversus essct de horto nemoribus consito, el intras-b
lixc omnia habeam, nihil me habere pulo, quamdiu set convivii locum, reperit Auian super lectuluni
videro Mardochxum Judseum sedenlem ante fores corruisse, in quo jacebat Esllier, et ait: Eiiam regi-
rcgias. Responderunique ei Zares uxor cjus, et cx- nam vult opprimere, me prxsenie, in domo mea.
teri amici : Jube parari excelsam trabem, liabentem Necdum verbum de ore regis exierat, et statim ope-
allitudinis quinquaginta cnbitos, et dic mane regi, ut IC ruerunt faciem ejus.
appendatnr super eam Mardochxus, ct sic ibis cum Dixiique Arbona, unus de eunuchis, qui stabant in
rege Ixtus ad convivium. Placuil ei consilium, et ministerio regis : En lignum , quod paraverat Mar-
jussil excelsam parari crucem. dochxo, qui locutus est pro rege, stat in domo Aman,
[Cap. VI.J Noctem illam duxit rex insomnem, jus- habens altiludinis quinquaginta cubitos. Cui dixit
sitque afferri sibi historias, et annales priorum tem- rex : Appendite eum in eo. Suspensus est itaque
porum. Qux cum, illo prxsente, Icgerenlur, venlum Aman in patibulo quod paraverat Mardochxo : ct
estad illum locum, ubi scripiura erat, quomodo nun- regis ira quievit.
tiasset Mardochxus insidias Bagathan el Thares eu- [Cap. VIII.] Die illo dedit rex Assuerus Esther rc-
nuchorum, regem Assuerum jugulare cupienlium. ginx domura Aman adversarii Judxorum, et Mardo-
Quod cum audisset rex, ait: Quid pro hac fide ho- chxus ingressus est ante faciem regis. Confessa est
norisac prxmii Mardochxus consecutus est? Dixerunt enim eiEslher, quod esset patruussuus.
ei servi illius ac ministri : Nihil omnino mercedis Tuliique rex annulum, quem ab Aman rccipi jus-
accepit. serat, et tradidit Mardochxo. Eslher autem consiimii
Slatimque rex, Quis est, inquit, m atrio ? Aman Mardochxum
c super doniutn suam. Nec liis contenia,
quippe interins airium domus regix intraverat, ut procidit ad pedes regis, fleviique, ct locula ad euin
suggererel regi, et juberet Mardochxum affigi pati- oravit, uimaliiiam Aman Agagitx, et machinaiioncs
bulo, quod ei fuerai prxparatum. Responderunt pueri ejus pessimas, quas excogitaveralconira Judxos, ju-
Aman stat in atrio. Dixitque rex : lngredialur. Cum- beret irritas fieri. Ai ille ex more sceptrum aurcura
que esset ingressus, ait illi: Quid debet lieri viro , '_," protendit inanu , quo signum clemenlix monstraha-
quem rex honorare dcsiderat ? Cogitans Aman in tur : illaque consurgens stetit anle eum, et ail : Si
cordesuo, cl repuians quod nullum alium rex, nisi se, placet regi, et si inveni gratiam in oculis ejus, et dc-
vellet honorare, respondit : Homo, quem rex hono- precatio mea non ei videtur esse contraria, obsecro,
rare cupit, debet indui veslibus regiis, et imponi su- ut novis epistolis, veleres Aman litierac, insidiatoris
per equum, qui de sella regis est, et accipere regium et hoslis Judxorum, quibus eos in ctiuciis regis pro-
diadema super caput suum, et primus de regiis prin- vinciisperire prxceperat.corrigantur. Quomodoenim
cipibus ac tyrannis teneat equum ejus, et per plaieam potero suslinere necem, et iuierfeciioiiem populi
civitatis incedens clamet, et dicat: Sic honorubitur, mei ? Responditque rex Assuerus Esther reginx , ct
quemcumque rex volueril honorare. Mardochxo Judxo : Domum Aman concessi Esther,
Dixitque ei rex : Festina, et sumpta slola et equo, et ipsum jussi affigi cruci, quia ausus est maniiin
fac ul locutus es Mardochxo Judxo qui sedet ante miltere in Judxos. Scribile ergo Judxis, sicut vobis
fores palatii. Cavc ne quidquam de his, qux locutus placet, regis nomine, signantes litteras annulo meo.
es, prxtermitlas. Tulititaque Amanstolaraetequum, Hxc enira consuetudo erat, ut epistolis, qux ex rc-
indutumque Mardochxum in platea civitatis, et ira- gis [Al. regio] nomine mittebantur, et illius annulo
posilura equo prxcedebai, atque clamabat: Hoc ho- signatx erant, nemo auderet contradicere.
~ Cum addil Reginx ms. pronomen suum. c Vilioseleclum antea cst Martianxo, procedit.
Vulgatis
b Palatinus, super lectutumsuum corruisse, etc.
1443 S. HIERONYMIDIYINA BIBLIOTIIECA. 1444
Accilisque seribis et librariis regis (erat auiem A rex, ut ita ficret. Slatimque in Susan pependit edi-
tempus lertii mensis, qtii appellatur SIBAN ) vicesiina ctum, et deccra filii Aman suspensi sunt.
ei tertia illius die, scriptx smit epistolx , ut Mardo- Congregatis Judxisquariadecima diemensisADAR,
chxus voluerat, ad Judxos, el ad principes, procu- interfecti siint in Susan irecenti viri : nec eorum
ratoresque cl Judices, qui ceiilum viginli septem ab illis direpta substanlia est. Sed ct pcr omncs
provinciis ab India usque jElhiopiam prxsidebant, provincias , qino ditioni regis snbjacebnni, pro ani-
lirovincix atque provincix, populo el populo, juxta mabus suis sieteruiit Jadxi, interfeciis hostibus ac
linguas et lilteras suas, et Judxis, ut \Al. pront ] le- perseculoribus suis : in tnnium ut septuaginla quin-
gere polerant, et audirc4ps.Eque epistoix, (|ux regis quc millia occisorum implerentur, et nullus de sub-
nomine iiiiltcbanliir, annulo ipsius obsignatx suut, stnntiis eorum quidquam coniingeret.
ct missx pcr veredarios : qui per omnes provincias Dies autem icrtiiisdecimus mensis ADAR,unus
discurienies, veieres litleras novis nuntiis prasveni- [Al. primns] apud omnes inierfectionis fuil, et quar-
renl. Quibus imperavit rex, ut convenirenl Judxos ladecima dic csedere desierunt. Qncni constiiue-
pcr singulas civitales , et in unum prxciperent con- rttnt cssc solemnem , ttt in co omni lempore dein-
gregari, ut siarenl pro animabus suis, etoinues ini- ceps vncarent epulis, gandio aique conviviis. Al hi
inicos suos, cum conjiigibus ac liberis ct universis qui in urbe Susan cxdem exerciierant, tertio deci-
domibus , et iiiterlicereut alqucdelerent, " el spolia mo , el qunrto decimo die ejusdem mensis in cxde
eorum diriperenl. Et constituta est per omnes pro- versati sunl : quinio decimo auieni die percutere
vincias tina ullionis dies, id esl, tertia decima mensis desieruiit. Et idcirco eomdeni diem consiiiuerunt
diioilecimi ADAR.Summaque epistolx hxc fuit, ut in n sulcmnein epnlarum niqne Ixlitix. Hi vero Judxi,
omnibus terris ac populis, qui regis Assueri imperio qui in «ppidis non muratis ac villis inorabantur,
suhjaccbani, notum fieiei,paratosesse Judxosad ca- quarluin deciinnm diem mensis ADARconviviorum
piendara vindictam de hostibus suis : Egressique et gaudii decreverunt, ita ut exsultent in eo, et
sunt veredarii celeres nuntios perferenles, etedictum iniltunt sibi mutuo partes epularum et ciborum.
regis pcpendil in Susis. Scripsit itaque Mardochxus orania hxc, el liilc-
Mardoclixus auiem, de palatio et de conspectu re- ris comprehen^a misil ad Judscos, qui in omnibiis
gis cgrcdiens, fulgebat veslibus regiis, hyacintliinis rcgis provinciis morabantnr, tam in vicino positis
videlicct ei aereis , coronam auream poitans in cn- [Al.tac. positis],quam procut, ui quarlamdeciinaniet
pite, ct amictus serico pallio aiqtie purpureo. Omnis- quintain decimam diem rnensis ADARpro leslis susci-
que civiias exsultavit, atque Ixlala est. Judxis au- perent, et revertente semper anno solemni honore
toni nova lux oriri visa cst, gaudium, honor, ct celehrarent: quia iu ipsis diebus se ulti sunt Jndxi
tripndium. Apud oinnes populos, urbes atqne pro- de inimicis suis, el luctus atquc tristilia in liilariia-
vincias , quocumque rcgis jussa veniebant, mira tem gaudiumque conversa sunt, esscnique dies isli
exsullatio, epulx alquc convivii, cl feslus dies : in epnlarum atque lxtitix , et mitierenl sibi inviceni
lanluin ut plures alterius gentis et sectaj, eorum rc- (iborum paries , et pauperibus munuscula largi-
ligioni ct cxremoniis jungerenliir. Grandis enim renlur.
cunctos Judaici nominis terror invaserat. Susceperuntque Judxi~in solemnem rilum cttncta
\Ctip. IX."1Igitur diiodccimi mensis, quem ADAR qu;n eo tcmpore facere cceperant, et qu;c Mardo-
vocari ante jam diximus, tertiadecima die, quando clixus lilteris facienda mandaverat. Aman enim
cunciis Judxis interfcclio parabatur, et hostes eorum C fiiius Amadaibi siirpis Agag , hostis cl adversarius
inhiabanl sauguini, versa vicc Judxi superiores csse Judxorum , cogilavit conira cos inaluin, ut occide-
cceperunt, et se de adversariis vindicare. Congregati- ret illos, atque delerct : et misil PHUR,quod nostra
quo sunt per sitigulas civitates, oppida , et loca , ut lingua vcnitnr in soriem. El poslea ingressa est
exlenderenl maiiuin couira inimicos el persecutores Esther ad regem, obsecransut conatus ejus, litteris
suos. Nullusque ausus esi resistere, eotuiod oiniics regis irriti fiercnt, el maluin , quod contra Judseos
populos magiiitudinis eoruni formido peneirarat. cogitaverat, reverteretur in caput ejus. Dcnique et
Naui et provinciaruin judiccs, et duces, et procuraio- ipsum et filios cjus aflixerunt cruci, aique ex illo
rcs, omnisque dignilas qux singtilis locis ac opcribiis temporc dies isti appellati sunt PIIURIU,id cst, sor-
prxerat, cxiollebant Judxos limore Mardocbxi. tium , eo quod liint, id esi, sors, in urnam missa
Quem principcm essc palatii, plurimtim posse cogno- fuerit. Et cuncta qux gesta sunt, epislolx, id cst,
vcrant : laina quoquc nominis ejus crescebat quoti- libri hnjus , voluminc continentur : ijuxquc susti-
die, et per cunctorum ora volilabat. nueriint, et qux deinceps iuiuiutata suni, suscepe-
Iiaque percusserunt Judxi inimicos suos plaga runt Jtidxi supcr se ct semen suum, et super cnn-
magnu , et occiderunt eos, rcddentes eis quod sibi ctos, qui religioni eorum voluerunt [Al. voluerim|
paraverant facere : in tantum ut etiain in b Susan copulari, ut nulli liccat duos lios dies absque solem-
quingeutos viros inlerliccrciit, extra decem (ilios nitate transigere: quod scriptura testatur, et ceria
Aman Agagitx hoslis Judxorum : quorum isla sunt cxpetunt tempora, annis sibi jugiter succedciuibus.
nominu : Pharsandaiha , et Delphon , ct Esphaiha, Isti suiit dies, quos nulla umquam delcbit oblivio,
ct Phoratba, et Adalia, et Aridalha, ct Phenncsia, Tj et per singulas generationcs cunctx in toto orbe
et Arisai, et Aridai j Ai. Arisati] , et Vaizatha [A/. provincix celebrahtiiit : nec esl ulla civitas, in qua
Jczatba]. Quos cuiii occidissent, prxdas de suh- dies PHURIDI, id esi, sorlium , non observcntur a Ju-
stanliis eorum langere noliierunt. dxis, ei ab eorum progenie, qux his cxremonjis ob-
Stalimque numerus eorum , qui occisi erant in ligataest.
Susan , ad regem relalus est. Qui dixit reginx: In Scripserunique Esther regina filia d Abihail et
urbe Susan intertecerunt Jndxi quingenlos viros, Mardochxus Judxus, etiam secuudam episiolara,
et alios decem lilios Aman : quantam putaseos cxer- utoinni siudiodiesista soleranis sancireiur in poste-
cere cxdem in universis provinciis ? Quid tiltra po- rum. El miscrunt ad omncs Judxos, qui in centiim
siulas, et quid vis ut licri jubeaui? cui illa respondit: viginti septem regis Assucri provinciis versabantur,
Si regi placet, detur potesias Judseis , ui sicut fece- tit baberenl pacem et susciperent verilalem. Obser-
runt liodie in Snsan , sic el cras faciant, et decein vanles dies Soitinm, et suo tempore cum gaudio ce-
lilii Aman in patibulis suspendantur. Prxcepiique lebrarent : sicut consliluerani Mardochxus, ei
" IUam pericopen, el spolia eorum diriperent, nos- cem, exlra filios Aman: minus tamen recte.
tri ms. non agnoscuiu. c Rfginx IIIS., facere poteranl pro cosperant.
b Nosui mss. hic atque infra in Susis: lum valde d PaUiiiu. nis., Abigail: baud liiiicu rccte Hebr.
divcrso sensu, quingenlos viros interficerent et de- habct mi-Vt..
1443 LIBER ESTHER. 1446
Estbcr, et illi obscrvanda susceperunt a ?c, ct a se- A J cst, et humiles cxaltati sunt, ct devoravcrnnt incly-n
mine suo, jejnnia et clainorcs, et Soriium dies , et los. Quod cum vidissct Mardochxus, et surrexisset i
omnia, quxlibri bujus, qui vocatur Esther, hisio- de slrato , cogitabat quid Deus facere vcllet, et fi--i
ria coniinentur. xum habebat in animo scire cnpiens quid signi(ica-j
[Cap. X.] Rex vero Assucrus, omiiem lerram et ret somninm. H
cuncias maris insulas fecit tributarins : cujus forti- [Cap. XII.] Morabatur aulem eo tcmpore in aulir-j
ludo et imperiiim, et dignilns iiique sublimilas, qua regis, cum Bagatha et Thnra eunuchis regis, qui ja--;
exaltavil Mardochxum , scripta sunl in libris Medo- niiores eranl palalii. Ciimque inlellexisset cogita--;
rum, atque Persarum, et quomodo Mardochxus Ju- tiones eoruin, etcuras diligentins pcrvidissei, didicit ;
daici generis sccuiuliis a rege x\ssuero fueril.ct conarentur in regein Ariaxerxem inanus niit--:
a npud Judseos , ci accepiabilis plebi ira- quod tere, nuutiavit super co regi. Qui de ttlroque habitn ;
niagnus
truin suorum, qiuvrciis hnna populo suo, el loquens quxstione, confessos duci jussit ad morletn. Itex:
ea quse ad pacem seniinissui pertincrent. atitein quod gestum erat, scripsit in commentariis:
sed et Mardochxus rei memorinm litteris tradidit. :
Quw habcnlur in Hebrwo, plena fide expres$i. Hwc Prxcepiique ci rex, ut in anla palalii morardur,J
autem , quw sequvnlur, scripla reperi in edilione dalis ei pro delalione munerihus. Anian vero lilius-:
Vulgata, quw Grwcorum lingtta el liltcris contine- AmadalbiBugxiis, eratgloriosissimus coram rcge, etn
tttr, et interim post finem libri hoc capilulum fcre- voluit nocere Mardochxo et popitlo ejus, pro duobus ;
batur : quod juxta consueludinemnostram obelo-f, regis eunuchis qui fuerant interfecti. -.
id est, veru prwnotavimusb.
B Ilucusque Prooemium.
-f Dixilque c Mardocbxus : A Deo facla sunt ista.
-f Recordalus suni somnii, quod vidcram, hxc eadem • Quw sequuntur, in eo loco posita erant, ubi scrip-
-fisignificnntis ; nec eorura quidquam irritum fuit. tum est in volumine.
-fParvus fons, qui crevit in fltivium, et inlucem so- Et diripuerunt bona, vel subslantias eorum.
-f lemque conversus est,' et in aquas plurimus redun-
-fdavil; Estherest, quam rex acccpil uxorem, et Quw in sola Vulgala editione reperimus.
-:-voluil esse reginara. Duo auiem dracones : ego sum,
-fet Aniaii. Gentes , qux convenerant, bi sunt, qui Epistolx antem lioc exemplar ftiit.
•f conati sunt dclerc nomcn Judscorum. Gcns auicin [Cap. XIII.] Itex maximus Artaxerxes ab Indin.
-f mea : lsrael est, qnx clamavit ad Dominum, et sal- usquc ^Etbinpiam, cenlum viginti scplein provin- -
-fvum fecit Dotninus populum suum : liberavilque ciariim principibus et ducihus, qni ejus imperio sub--;
salutcm f. Cum pltiriuiis gentibns inipe--;
-f nos de omnibus malis , et fecil signa niagna alque jecii sunt, ct uiiiversumorbem nicxdiiioiii siihjugasseiii,-;
-fporlenla inler genies : et dnas sortes esse prsece- rarem,
-f pit, unam pripnli Dei, et alteram ctinctariim geu- volni ncqiiaquam nbuti potcnlix raagniludiuc , sed
-f lium. Venitque ulraque sors in siatutum ex illo jam clemcntia et viiara lenilale gubernare subjeclos, ut absquen
silentio transigentcs, optata cnnc-^
-ftemporc d diem eorain Deo universis gentibus : et ullo lerrore
-frecordatus est Dominus populi sui, ac inisertus cst atis consiliariis
mortalibus pace fruerenlur. Qusercnte autem me-;
-f hxreditalissux. Et observabuiitur diesisti iu mense inois, quomodo hoc |iosset impleri,H
-f ADAR,quarta decima et quinta decima die ejusdem unus qui sapicnlia ct lide caUeros prxcellebat, et-
-f mensis, cum omni studio et gaudio in unum coetuui Q ( cral post regcm secundus, Aman nomine, indicavit-
mihi iu toto orhe lerrarum populum essc dispersum,-
-fpopuli congregati, in cunclas deinceps generatioues
-f poptlli Israel. qui novis uieretur legibus , et contrn omnium gen--
-f- [Cap. XI.] Anno.quarto regnaniibus e Plolemreo ct tium consuetudinem faciens, rcgum jussa contemne-
-f Clenpatra, aliuleiuni Dosiiheus,qui sesacerdoteni et ret, et universarum concnrdiam nationuni sua dis--
-f Levitici generis ferebal, et Plolomaeusuiiusejus, hanc sensione viotaret. Quod cum didicissemus , vidtntes-
unam gentcm rebellem adversus orane homitium-
-fepistolam PnumM, quam dixerunt iiiterpreiatuin
-f csse Lysimachum Ptolemxi lilium in Jerusaleiu. genus perversis uti legibus , nostrisque jiissionibus-
conlraire , et lurbare subjeetarum iiohis provincin--
lloc quoque principium erat in cditione Vulgata, qtiod rum pacem alque concordiani, jussimus, utquos--
nec in Hebrwo, mc apud ullum fertur interprelum. cumque Aman, qui omnibus provincris prxpositus-
.f- Anno secundo, regnante Ariaxerxe maximo, pri- est, et secundus a rege, et qucm patris loto coliwus, -;
4_ii die mensis NISAN,vidit somnium Mardochxus ab monstraverit, cum conjugibus ac liberis dcleaiuuiv
^ filius Jairi,; filii Seinei, filii Cis.de tribu Benjnmin : iniuiicis suis : nullusque eoruni misereaiur, -.
^.homo Judxus , qui habitabat in urhe Susis, vir tna- (|uartadeciina dic duodecimi mensis ADARanui prx-H
^gnus, et iuier |>rimos aulx regise. Erat autem de senlis : ut nefarii homines una die ad inferos desccn- ;
_^eonumerocaptivorum , quos transtuler.it Nabucbo- dentes, reddant imperio nosiro paceni, quam lurba- i
^-donnsnr rex Bahylonis de Jertisalei» cum Jechonia verani.
•f rege Juda, et hoc ejus somniurn fuit: Apparuerunt Hucusque exemplar epistolce.
^.voces . et tumullus, et lonitrua, et tcrrxmotiis, ci iJ) Quceseqttunlur, posl eum locum scripla
-f conlurbatio super terrain, et ecce duo dracones ma- legitur. reperi, ubi
: gni, paratique contra se in prxlium. Ad quorum
. clamorem cuuclx coneitatx sunt nationes, ut pu- Pergcnsque Mardochxus, fecit Omnia qux ei
: gnarent contra gentem justoruin. Fuitque dies illa mandaverat Esther.
: tenebrarum el discriiniuis, iribuluiinnis et angusiix Nec tamen habentur in Hebruico, et apud nultwn
: el ingens formido snper terram. Conturbalaque est
: gens justorum timeiuium mala sua, et prxparala ad penitus ferunlur interprelum.
: moriem. Clamaveriintque ad Deum : et illis vocife- Mardochxus autem deprecatus est Dominum,;
: raniibus, fons parvus crevit in fluvium maxiunmi, mcmor omnium operum cjus, et dixit: Dominc, J
: cl in aquas plurimas redundavit. Lux et sol onus bomine, rex oranipotens, iu ditione eniin lua ;
a Idem ms., mamiitsinter Judwos. veteris sunt editionis Vulgatx fragmcnla , singulis
bObelorum signa isthxc abjiciunt plures mss. co- versibtts etinm in Palatino codice obelis prxnolala,
dices ; qux tamen Memmianus Canon cum antiqnio- nec llieronymiim tamen babuere
ribus duobus mss. excraplaribus nosiris S. Germani d Vocem diem Regin. ms. interpreiem.
a Pratis, notaiis 4 et 15, exaclissime reprxsentant ex c Constanter idcm ms. Tholomwnm prseiermitiit.
hoc" loco usque ad finem libri. MART. ' per th effert.
Addil Reginx ms. verbum dicit.
Addil idem ms., ad eos. Qux subsequuntur,
1447 S. HIERON.MI DIVINABIBLIOTHECA. 1448
-f cuncta sunt posita, et non esl qui possit tux resi- A J\ Hwc quoqueadditareperiineditioneVulgata.
-5-stere volnntati, si decreveris salvare Israel. Tu fe- [Cap. XV.] Et mandavit ci (hatid dubium quin Es- f-
-j-cisti cceluinel lerram, et quidquid cceliainbiiu con- theri ut ingrederetur ad regem, et ro--5-
•f linelur. Dominus omniura es, nec est qui resistat garet Mardochwus) populo suo et pro patria sua. Memorare,>
•f-majeslati tux. Cuncta nosti, et scis, quia non pro inquit,pro dierurn humilitatis quomodo nutrita sis f-
-f superbia et contumelia, et atiqua glorix cupiditatc, in manu mea, quia Aman lu.c, secundus a rege locums f-
-f feceiiin hoc ut non adorarem Aman superbissimum est conlra nos in moricm : et tu invoca >
-f (libenter enim pro saliite Isracl eliam vestigia pe- et loquere regi pro nobis, et libera nos deDominum, morte. -s-
-f dum ejus deosculari paralus essem), sed timui ne ho-
-f-norem Dei mei transferrem ad hominem, et ne Necnonel ista quw subdita sunt.
-f quemquam adorarem excepto Deoraeo. Et nunc, Do- Die autem teriio deposuit vestimenta ornatus sui,.>
•f minerexDeus Abrahara, miserere populi tui, quiavo- et circumdata est gloria sua. Cumque rcgio fulgerel >
-fluntnosinimiciperdere, ethxreditaiem luain delere. habilu , et invocassei omnium rectorem et salvato- L
-f Ne despicias partem tuam, quam redemisti libi de rem Deum , assumpsit duas famulas, et super unami.
-f-/Egypio. Exaudi deprecationem lneam, et propitius quidem innitebatur , quasi prx deliciis et nimia tc-->
-f-esto sorti ct funiculo tuo : et converle lttctum nos- neritiidine corpus suum ferre non sustinens: allera>
-f trum in gaudium , ut viventes lauderaus iioiiien autem famularum sequebatur dominain , defliientia
-*-tuum,Domine, et ne claudas ora te canentium. Oni- in hiimum indumenta sustentans. Ipsa autem roseoi.>
-f nis quoque Israel pari m.«nleet obsecraiione clama- vultum colore perfusa, et gratis ac niicnlibus oculis,->
-f vit ad Dominum, eo quod eis cerla inors impen- ,B tristera celabat animum , ct nimio timore conlrac-.L
•i-dcrel. Inin. igitur cuncta per ordinera ostia, sletit>
•f- [Cap. XIV.] Esther quoque regina confugit ad Do- contraIngressa regjem, ubi ille residebat super solium regni >
•{-miiinm, pavens periculum, quod imminebat. Cuin- induiusvesiibus regiis, auroque fulgcns, el pre- >
-f que deposuissel vcstes regias, flelibus et liiclui apta sui, tiosis lapidibus , eratque lerribilis aspectu. CiuiiqueL
•f iudumcnta suscepit, ct pro ungueniis variis, cinere elevasset facietn, et ardentibus oculis furorem pec-_s-
-fet stercore implcvit caput, ctcorpus suum hnmilia- toris indicasset, regina corruit, et, in pallorem co->
-f vit jejuniis, omniaque loca, in quibus lxtari ante lore mutalo, lassum b
super ancillulam reclinavit>
-f consueverat, crinium laceratione complevit. Et dc- caput. Converlitque Deus spiritum regis in mansue->
-fprecabalur Dominum Dcuin Israel, dicens : Domiuc ludinem , et festinus ac meiuens cxilivit de solio, et;-
•f mi, qui rex noster solus, adjtiva mc solitariam, et sustentans
es eam ulnis suis, donec redirct ad se, liis +.
-fcujus prxler le nullus auxiliator eslalius. Pericu- verbis blandiebatur : Quid habcs, Esther? Ego sum.>
•f lum meum in manibus meis est. Audivi a patre fraterluus, noli raetuere. Nonmorieris : non enim-;-
-fmeo, quod tu, Domiue, tulisses Israel de cunctis te, sed pro omnibus lixc lex constituta est. Ac->
-f gcnlibus , ct patres nostros ex omnibus retro niajo- pro cede igitur, et lange sceptrum. Cumque illa reiicc-->
-f ribus suis, ut possideres hxredilatem sempiternam, ret, tulit auream virgam, et posuit super colluni-j-
-f fecistique cis sicut locutus es. Peccavimus in con- ejus, et osculatus est eam, et ait: Cur mihi non lo-_j_
-f spectu luo, ct idcirco tradidisti nos in manus ini- queris? Qux respondit : Vidi le, domine, quasi an-->
-: micorum noslroriun : coluimus enim deos eorum. gelum Dei, et conturbalum cst cor meum prx li- j-
~:Justus es, Domine : et nunc eis sufficit, quod duris- r more glorix tux. Valde enim mirabilis es, domine, >
-f siraa nos opprimunt servitute ; sed robur manuum t et faciestua plena est gratiarum.Cumque loqueretur, >
-fsuarum, idolorum potcntix deputantes , volunt lua rursus corruit, et pene exaniraata est. c Rex autem>
-f mutare promissa, ct delerc hxreditalem tuam , ct turhabatur, et onincs ministri
-fclaudere ora le laudanlium, alque cxstinguercglo- eam. ejus consolabaniur >
-f riain templi et altaris lui, ut aperiant ora gentium, >
-: et laudent idolorum forliludinem, ct prxdicent car- Exemplar epislolwregis Arlaxerxis, quampro Judwis
-fnalem regem in sempiiernum. Ne tradas, Domine, ad toias regni sui provinciasmistij:quod et ipsumin
-f sccplrum tuum his, qui non sunt, ne iMeant ad Ilebraico voluminenon habetur.
-f ruinam noslram : sed convene consilium eorum su- \Cap. XVI.J Rex magnus Artaxerxes ab India^-
-{-per eos, et eum qui in nos ccepit sxvire , disperde. usque yEtbiopiam, centuin viginti septem provincia-:-
-f-Memenlo, Domine, et oslende le nobis iu~tempore rum ducibus ac principibus , qui nostrx obediuni>
•f tribulationis nostrx, et da mihi fiduciam, Domine jussioni, salutem dicit. Multibonitate principum, el-f-
-f rex deorum, et universx potesialis : tribue sermo- honore qui in eos collatus est, abusi sunt in super- f-
-f nem compositum in ore meo in conspectu leonis, et hiam : et non solum subjectos regibus nituntur op--s-
-f transfer cor illius in odium hostis nostri, ut et ipse primere , sed datam sibi gloriam non d ferentes, in >
-f pereat, et cscteri qui ei consenliunt. Nos autem li- ipsos, qui dederunt, moliunlur insidias. Nec conlenli-i-
-f bera raanu tua, et adjuva me, nullum aliud auxilium sunt gratias non agere beneliciis , el humanitalis in-f*
-f habenlem, nisi te, Dominc, qui habes ooiniumscien- se jura violare; sed Dei quoque cuncta cernentis ar->
-f liam, et nosti quia oderim gloriam iniqtiorum, ett hitrantur se lugere posse senteniiam. Et in lanlum >
-f detester cubile incircumcisorum , ci omnis alieni-- j) vesanix proruperunt, ut eos, qui credita sibi officia-i-
-f genx. Tu scis necessitatem meam, quod abominer diligenter observant, et ita cuncia agunt ut omnium-f-
-f signum supetbix et glorix mex, quod est super ca- laude digni sinl, mendaciorum cumculis concnlur-f-
-f put meum in diebus ostentationis inex, et delesler subverlere , dum aures principum simplices , et ex >
-fillud quasi pannum menstruatx, et nonportem ini sua natura alios xstimantes , callida fraude deci- f-
•f diebus silentii mei, et quod non comederim ini piunt. Qux res et ex veteribus probaiur historiis, et>
-fmensa Aman , nec milii placuerit convivium regis,, ex his qux geruntur quotidie , quomodo malis quo- >
-f et non biherim vinum libaminum : et nuraquam lx- rumdam suggeslionibus regum studia depraventur.-f>
-f lata sil ancilla tua, ex quo huc iranslata sum usquc; Unde providendum est paci omnium provinciarum.-f-
•f in prxsentem diem, nisi in te, Domine Deus Abra- Nec putare debelis, si diversa jubeamus , ex animi:-
-f-ham. Deus fortis superomnes, cxaudi vocem eorurai noslri venire levitate, sed pro qualitate el necessitale-f-
-f qui nullam aliam spem habcnt, et libera nos de manut temporum , ut reipublicx poscit utilitas, ferre sen—t-
-f iniquorum, et crue me a tiniore meo. tentiam. Et ut manifeslius , quod dicimus , intelli--:-
'» Reginx ms., Da mihifiduciam,rex Deorumel uni- c Postrema isthxc sentenlia, Rex autem lurbaba-
verswDominepotestatit. tur, et omnet, ctc, in Reginx ms. desideratur.
h Idem ms., super ancillam. d ldein ms., gloriam non inferentes.
4449 LIBER ESTIIER. U50
•^gatis, Aman filius Amadalhi, et animo et gcnle Ma- A j P/o quo scelere ante portas hujus urbis, id est, Su--f-
•f ccdo, aliennsque a Persarum sanguine, et pietatem sis, et ipse qui machinaius est, et omnis cognatio-f-
-^nostram sua crudelitate commaculans, percgrinus ejus pendct in paiibulis : non nobis, sed Deo ei red—f-
* susccptus esl a nobis, ct lantam in se expertus hu- dente quod meruit. Hoc autem ediclum , quod nunc-f-
-t- manitatcm, ut paicr noster vocarctnr, et adoraretur mitiimus, in cunctis urhibus proponatur, ul liceat-f-
a
-rab umnibus post regcm secundus : qui in tanlum Judxis uti legibus suis. Quibus debelis esse admini-f
-f arroganlix tumorem suhlaius est, ut regno privare culo, ut eos, qui se ad necem eorum paraverant,-»-
•s-nos niieretur et spiriiu. Nam Mardochxum, cujus possint interficcre tertia decima die mensis duo--f-
-Mide ct beneficiis vivimus, ct consoriem regni noslri decimi, qui vocatur ADAR.Hunc enim diem , ora-+
-f Esiher, rum omni gente sua, novis quibusdam atquc nipotens Deus, mceroris et luctus, eis verlit in-f
-r inauditis machinis expelivil in mortcm : hoc cogi- gaudium. Unde ct vos, inter cxteros festos dies+-
-flans , ut illis inlerfeciis , insidiarclur nosirx soliiu- lianc habetote diem, et celebrate eam cum omni-f-
-i-dini,ei rcgnum Persaruni transferret in Macedonas. lxtiiia, ut et in posterum cognoscalur, omnes, qui-f-
•* Nos autem, a pessimo mortnlium Judxos neci desli- fideliier Persis obediunt, dignam pro fide recipere-f-
-r natos, in nulla penitus culpa rcpcrimtis , sed econ- mcrcedem : qui aulem insidianlur regno eorum, pe—f-
-Mrario justis uienies legibus , ct filios altissimi et rire pro scelcrc. Omnis auiem provincia et civitas,-f-
-*-maximi, semperque viventis Dei, cujus beneficio et qux noluerii solemnitatis hnjus esse parliccps, gla-+-
* patribus nostris ct noLis rcgimm est tradiium , et dio et igne prreat, et sic dcleatur, ut non solum-f-
-rusque hodie ciislodiiur. Unde cas liileras, quas sub hominibus, sed ctiam besliis invia sit in sempiter--t-
-Miomine nostro ille direxerat, sciutis cssc irritas. num, pro exemplo contcmptus, et inohedientix. b-t-
Explicit liber Esther.
• Idem ms., in lanttim arrogantia el honore subla- B pklum est vetus Teslamentum, id est, omnesCanonicat
tus est. tcripturas (lege , omnes Canonkm Scriplurw , quw
b Finito Esther libro, ad Canonis Hebraicx v.erita- fient) quod fient libri viginti qualuor : quas transtulit
tis conclusioneinislam siibjungit Memmianum excm- Hieronymus presbyter,' de Hebraica Veritate in La-
plar: EXPLICIT TERTIUS ORDO IIAGIOCRAPHOIIUM. INCIPIT tinum verlil sermonem. Summo studio summa-
QUARTUS ORDO EORUH LlBRORUM QSt 1NUEBR£ORU_ CA- qtie cura per divertos codices oberrant editioncs per-
NONE NONHABENTUR. Qux litteris aureis descripta le- quisivi: in unum collexi corpus, et tcribens iransfudi,
gtintur in medio figurx orbicul.Ux coronam civicara feciquepandectem.... Caslercevero scriptnra;, quas non
cxpriraentis veterum nummorum. Eadem habet - sunt Canonicm,ted dicuntur Ecclesiaslicw, istw siinl,
ins. Bibliornm cadex Ecclesix Narbonensis, sed id esl, liber Judith, Tobias, libri Macliabworum dno,
siylo siuipliciori in hunc modum : EXPLICIT I.IBER Sapientia, quas dicilur Salomonis , et tiberJesu filii
EI>THERV. DCCEXPLICIT TERTIUS ORDO, HAGIOGRAPflO- Sirac, et liber Pastoris. Explicit in nomine Patris, ct
in M, elc. Notat igitur versus esse sepiingenios in filii, et Spiritut sancti. Amen.
lihro Esther, in quo voluminc explicit ultimus ordo His subjungit idem exscriptor librum Judiih sc-
librorum Canonis. Hxc ctiam legunlur parlim mi- cundiim anliquam Translntionem Latinam IISIIrc-
nio , pariiui alramento: lilteris autem uncialibus ceptam iu Ecclesia anle llieronymum : de qua ve-
seu majusculis scripia iu ms. San-Germancnsi teri Vulg.ita dicturi sumus in Appendice vctcris
iium. 15: Testameuti. De Canone vcro hactenus dicla sulfi-
Finis Esther. Deo gralias, Amen. Hucusque com- ciant. MART.
EXPLICIT CANONHEBRAICiE VERITATIS.
APPENDICULA
AD PRIMAM PARTEM
DIV. BIBLIOTHECLE S. HIERONYMI.
J. MARTIAN.*! ADMONITIO.
Quod in annotalionibtttad psalmum XLVnos faciurot promisitnus, hic reidendum etl cum fenore. Partem
itaque non exiguamptalmi tecundi, cumtolo tacro contexluhac psalmi quadragesimi quarti, tive quadragesimi
quinti apudHebrwos, ttudiosorumcuriositali consulentetin Canonisappendicula ,lingua Hebrworum ver-
nacula, characteribusvero Latinis exhibemus; proutret conceplm snnl in perantiquo manuscripto monaslerii
nostri S. Petri Carnutensis, qui Psalteriun iriplex cOmpleciitur»Ne quid lamen deperiret legenlium eruditioni
ex absentiaHebrmorumelemenlorum, in tdversa attera cotumna Hebrwos chnracleres appotuimus cum leciione
eorumdem Latina juxta puncta vocalia, stu motiones hodiernas Massoretharum: ut sic uno iniuitu statim
appareat ditcrepantia Hebraicw leclionis antiqum, ab ea quw nunc vigel apud granmalicos Hebrwos. Ex hac -
porro veterumac hodiernorumdiversa lectione nonnihil subolel nobiswtas antiqiti Scriptoris nostri hebraizantis :
nam quod m multis beneconvenialcum Massormdoctoribus; in aliis nonnullis aliquando dissentiat, proximus
temporeputandut videlur his Judmorummagislris. Cerle Hieronymoinferiorem eum essenemo inficiabitur, qui
ulriusque lectiones tlebraicas inter se composuerit; sonos enim litterarum lum vocalium , tum cpnsonanlium
valdediversosin eisdem deprehendet : ut inferius scholiorumnostrorum exempla demonslrant. Cwterum hujus
anonymi scriptoris quantumvis dubia nobis sit wtas, ex ipsointamen minime dubium exsurgit argumentum',
EcclesimChristi numquamdefuisseviros Hebraice doctos, qui studio divinarum Scripturarum S. Hieronymi
tettigia conseclarenlur: quod secus fuisse heterodoxorumhujus lemporis docuil inscitia.
PATROL. XXVIII. v. 46
1451 S. HIERONYMIDIVINA BIBLIOTHECA. 1152
PSALMI II PARS MAXIMA HEBRAICE SCRIPTA.
Ex triplici Psallerio ms. tnonasterii S. Petri A Ilebrcei characteres Lalinis litteris expressi
Carnutensis. juxta Mttssorelharum punctationem.
Saal mimenni veethtia goim nahebthecha nachalathecha gojim veettena mimmenni scheat
8 Posttila a me , et dabo tibi genics I sereditatem -jn^na avs nami *_no *-..«•
' afSe arez.
vaaHuzadcha arets aphse vaachuzathecha
tuam, et possessionem tuam lerminos terrrn. : y-_r*D_x "ininsi
Teroaem besevet barzel ki chti joccr tenapecem. tenappetsemjotser kichli barzel beschevet terohem
9 Pasces eos in virga ferrea.ut vas figuli conteres e.os. : r___s_n -nv h~o br-a a~xv~. c_*nn
Vaatta nialacliiin hazxilu hiveSru softe scliophte hivvaseru haschkilu melachim vehalta
lONunc ergo, reges, intelligite, erudimini judices i"c~w i-oin ibwn -zr~ba pir*ri
arez. arets
terrae.
11 Aivedu eth adn birea vegilu bireada. birhada veghilu hejira adonai eth iiivdu
Scrvitc Domino in timore, et exsullate in tremore. : n*nn*_ hift -*n>*- nmii **t_**
Nascu bar peu jeanaf velhovedu derech. derech vothovcdujeenaph pen bar nasscliecu
1_ Adorale pure, ne forie irascatur, et pereatis de via. -,-n rnsrri «-|-N* *s ~a ip__
Ki jivear ki maat apo asre col kol aschre appo kimhat jtvhar ki
B
i3 Cum exarserit post paululum furor ejus: beati omnes h~ 'IttTN 1SN TDVD--!-"->'3
Hose bo. bo chose
qui sperant in eo. : T_ "Din
PSALMUS XLIV, APUD HEBR/EOS XLV.
Ex eodem triplici Psalterio descriptus He- Hebrcei characteres Latinis litteris expressi
braicc characteribus Latinis. juxta Massoretharum punctationem.
RaHas libbi davar tov omer ani ani omer lov davar libbi rachasch
1 Eructavit cor mcum vcrbum bonuiii ; dico ego *"H ->m a~s ~a~ f_S _m-i
mAsai lamelech. lemelech mahasai
opera mea regi. : ~hxh i~~~~
LeSoni At sofer mahir. mahir sopher het leschoni
2 Lingua mea siylus scriba; velocis. :*i*nn "*si_ _y i?~-h
Jafjafilha mibne Adam hutcak Hen chcn hutsac Adam mibbene jophjaphitha
* Decore pulchrior es filiis hominum: etfusa csl gratia *n p-i-i D*IH *__,n rra-s*
besifethothecha alken berachecha clohim . elohim barachecha ken hal besiphlholliecha
in labiis tuis : proplerea benedixit libi Deus Birhx -j--i_ *_-">*; ""'ninsiin
LAolanu C leholam
in xternum. : tuVi-S
Hagor Harbacha al jerech gibbor. gibbor jarech al charbecha chaghor
4 Accingere gladio luo superfemur tuum, potentissiiiic. •*_.". -pi by -pr-n Tsn
Hodecha va hedarecha vatiedarcha celall tselachvahadarecha vahadarecha hodccha
K Gloria tua et dccore luo; decore tuo prospere nS_ -,-nrri : **-n*ri ~~m
rechav. rechav
ascende.
aldevar emeth va anncva cedek tsedech vchanva etneth devar hal
f Propter verilaiem et mansueiudincm justitiaj *--_ r—.i-in nna -rsrhs
vcihorecha noraoih jeminecha. jemiuecha noraolh vclliorecha
docebit te terribitia dextera tua. : -p"ai n*N-,i- *rrm
Hcilcecha senunim Amim Ullalhccha gippolu jippelu tachtecha ammim schenuntmcnitsecha
7 Sugittx luai acutx, populi suh te cadeut , h~>i -prnn c__*na c_*-i-_* "pxn
bleve ojve hamelech. hammelech ojeve belev
in corde inimicorum regis. D : -,bon u*a a*n
KiSacha elohim Aolam va ed • vahed olam elohinikisacha
b Tbronus tuus Deus in sxculuin et in selernum : i*n "_-*>iyairhx -(«D.
sevet misor sevet malchutheclia. malchuthechaschevct mischor schcvet
sceplrum rcquitilis sceplrum rcgni tui. : -jni-ira *___• ma?*a isiw
Ahavta cedek va lisena resa alken ken al reschah vattisna tscdec ahavta
y Dilexisti juslitiam, et odisti iniquitatcin : piopteref *_ *->_van **.__,Tfi pt_ Tra~ti
mesaHcha elohim elohecha seinon SaSon sasonschemenelohccha elohim meschachacha
unxit te Deus, Dcus tuus, oleo exsullaiionis
]~m *a_* yrhx -__'nL»' -jnt_>n
me Havereclia. mcchaverccba
prse participibus tuis. : --i-nr_
"
1453 APPENDICCLA. U54
Mor va haloth kciaoth col begethotheca A. bighdothechakol cetsihoth va?halothmor
10 Myrrha etsiacteetcassia in cunctis vestinentis luis, fmsa *-Q m*j*-p m-nxi -ra
min hecle sen minni simmehucha simmechuchaminni schen hechele min
de domibus cburneis, qtiibus lsetificaverunt le : •r.rrct. *.n *•*_», *b_*n p
bnoth malachtm bicrothecha. biccerothecha melachim benoth
filiae regum in honore tuo. ai-ha r,__t
•'ni-ipn
Niceva segal liminecha bechetemme ofir.- ophir bechetera limiuechaschegal nitseva
11 Stelit conjux in dextcra ttia , in diademate aureo. :-i'5"x arca -|-'n'b *-*__' rn_*_
Simaibath urei vatheli azenech vesichi veschichhioznechvehatti uri vath. schimhi
*_ Audi filiaet vide et inclina aurem tuam; et obliviscere *n_ttn *]_tx . *i_m *_m ra ***_*_•
ammech u veth avich. avich uvcth hammech
populi tui ct domus patris lui. : **'_.**n'*_* •*_*•*
Yithave hameiech iafiech ki htt hu ki jophjech hammelech vejithav
]3 Et concupiscet rex decorem tuum : quia ipse KH n y~i -hn~ w\
adonaich vehistaHavi lo. lo vehischtahavi adonajich
est dominus luus, et adofa eum. : lb 'inrwm ysm
Uvath cor bemineha panaich panajich bemincha tsor uvath
muneribus faciem luam
II Et, o filia foriissimi, in " -y~~ rm:na -ijr rai
jaHallu Asire Ame. ham haschire jechallu
deprecabunlur divites populi. : __*_• n,_*_> Tbn*J
Col kevudda bath melech pnima mimisbcot mlmmischbetsoth penima melech vaih kevudda kol
: fasciis
.g Oninis gloria filiae regis intrinsecus nwawnn nn_s *]bn ra miaj h~
zahad levusa. ievuschah zahav
aureis vestita est. : rnrab am
lirKamoth tuval lamelech bethuI6th ahreha acharecha bethuloth lammelech luval lircamoth
,r ln scululatis ducelur ad regem : virgiucs scquentur ym mbin-i **bnb bain n'nr-ib
reolheha muvaoih lach. lach muvaoth rehotheha
eam ; amiea; ejus duccntur illuc. : **b nwo rpni*n
Tuvalna bisemaliod vagil tevoenoa levoenah vaghil bismachoth luvalna
,_ Duceutur in laetitiis el cxsullatione : ingredienlur rt_>N_n -~vx\ nnnHn rubsin
biiiechal melech. melech behechal
thularaum regis. :*]bn *-»,*n
laliad avolhecha jihiju baanecha lesitemo tescliilhemovanechajihju avothecha tachaih
*
G rnn
oPro patrihus tuis erunt filii tbi: pones eos inn''_n *-_:_ vrt* yrax
lesarim bechol arcz. haarets iiechol lesarim
principes in unlversa terra. :y*_--i *-»;_ anarb
azKira simecha bechol dor dor bechol schimch- azkira
Recordabor nominis tui, in omni gencralione *,* *-j_a ~p~ ~-v~--.-
' v-dor
vador.
el generatione. .-iTl
Alchen auiime jehoducha laolam lcholam jehoducha hammim ken hal
Propteiea populi conlilebuntur libi in sacculum abjrb *-Tnn* onjr p hs
20 vahelh. vahed
_i in H>tArnum.
SCIIOUA LNLECTIONES HEBRAICASPSALMORUMPR-ECEDENTIUM.
Ad tollendam e nostns scholus omnem amuiguila- tteth duphcem liabens aspiratiorlem e_primi(ur
tem aique conlusioiiem , non abs re erit iliscrepantes sxpius apuu Aiionymuui per H lille.aiu majusculam
lectiones llebraicas velerum scnptoruni, ac recen- ut psal. xuv, vers. 1, BJni, ru Has; vers. 3, Hen,
j,-
tioruin grainmaiicoruiii, in certaS classes dispertiie. etc. Hodie legimus rachasch, chen , vel rahiiasc et
Primuni itaque dicemus de varianlibuilcciioiiibiis in D j hhen. lu hujus ergo litteice prolatioue consentiuut
lilteris coiisonaniibus. iiieronymus ac scripior anouymus; quiaS. lioctor
Beth quod vocant raphatum , sive dcslilutuiii pun- dupliceui aguoscit inuliis in locis aspiraiiQnem
pio duguesh, sonat apuU nostrumab Anonynium, quasi quani liicogmtus satis indicai foruiu eJeiuentihetlt, ma-
v consunans, in quo nihil diUert Hebraas liodier- juscula.
nis. Verbi giatia Psal. n, veis. 8, iegit isiaui vocem Jod in fuiuro verburum, et alibi in nominibus le-
,___*_,besevet: quod simililer tcguut grammatici re-
ceutiores , propter puiictulum medilulliu priini beth git juxta sonum g; psal. xuv, veirs. 7, ibs*, g.ppolu,
ex proiiuiiiialiouc liOrariorum inductuui vide-
insci ipliiin in Massoielharum exeinplaribu. quo puu- ubig lur
cto pnvatum secunduin beih pionuniiaiur ac teguur vers.pro j coiisonaulo , gippolu pro jippolu. Psal. n,
9 et 13, jocer ct jtvear, etc., cui lectioui a»ti-
ut v. vers. 1 et l-l cjusdein psalini n idem _., beth,
non daguessatum souat», Tny, uvedu; ITlNn, tlw puianlur Rabbiui noii puuci.
vedu ; idqne m omnibus 1'erevcrsiculis sukfeequeuii. t/i«p/i juxta eunideiii auclorem aliquando sonat ut
XLIV sludiosus ipse lector obseivare poterit, _k, iioiinuinquaiii ul c. Iia eimupsai. u, vers. 13 La-
psalmi
prajcipue vers. 1, iu verbo OVS et **_t, quod Hicio- linii litteris expressa sunt i~, et --,-, ki, et rnl Nn
nymus sexcentis locis legeuut dabar ei tob; Auony- stn tameii lieuiaizaiiies 3 kaph iniiiale Som
per l
mus aulcm legit davar el lov, ut nunc temporis. leguiil Kol ut Ki. llieroiiynius Chi et Chol
1455 S. HIERONYMIDIVINABIBLIOTHECA. 1456
Samech, durum s , rcddit per S majusculum. Sic ,\ Jam quod vocales seu motiones speclat, hoc spe-
psal. ii, vers. 8, *cSN, AfSe; vers. 13, 'OY!, HoSe. cialiter observandum venit in ms. codicc, Scheva
ttodemque mndo legit "f Sin Ephraimiticum , quod iiiitialc Icgi solilum juxla sonura vocalis scqiienlis ;
alio nomine dicitur Sin Sibolct. Psal. xnv, vers. 9, ut psal. ii, vcrs. 8 ct 13, htW, taal pro scheal,
YKlfQ},SaSon. In hoc sono lillerai samech consen- END, maal pro meat, cic. Sciunt vero Hebraic»
liunt lum veteres, tum recentiores. lingurc periti, veteres olim legisse codem modo
ln elcmento 3, phe , sapius dissentit ab lliero- __'i*iD,Sodom, et r"i1x_.V,tsabaolh : licel hic modus
nymo, qnia Anonymus ille imitalur lectionem He- abierit nunc in dcsuetudinem , uno exccpio Scheva ,
braiorum recentiorum in S dague&salo; quod p le- quod immediate subsequitur , jod non riolaluui
git, non phe more Hieronyraiano uullum daguesch hhhic : ul __fl'b, liiom, non teiom.
agnoscenle. Psal. u.vers. 9,t___*_.n, lenapecem; Ain vocalem a semper exprimit auctor inco-
vcrs. H, ra, Pen; vers. 43 , ISs, apo , ctc. Nec ta- gnitiis;quasi siepius eliam forma litlerx cxtcnsa, ac pun- •
mcn usqnequaque conscniit ciim bodiernis gramma- cio inlraeam inscripto : quam nns diligentiain imi-
licis, qui duplicant sonuni pe nbi daguesch lorle oc- tando assequi non potuimiis dcfeclu lyporum aequa-
currit: undc leguni tenappetsem, et appo cum duplici lium. Neque vero visunlur hodic apud lypographos
p; quod velus Scriptor lcgit cum unico. Infra taincn
litteram in hnjiismodi characicres lilterarum , quos ad usus le-
psal. XLIV, v ers. 7, duplicat p verboX~~~, ciiouis Ilebraico Latina. (ingere ac pingerc placiiil
gippolu, ~\\~jipp6lu. perantiquo, qui non solnm in Ain expresso
De Tsade curiosius observari debel, ipstim ab scriptori per A , sed in aliis pluribus litteris puncta posuit iu-
Anonymo legi ac exprimi soliium per c; ut supra B lima, libris editis nequaquam imilanda. Ihrc itaque
psal. n, vers. 9, in voce lenapecem; ct ibidcm in mon lisse sufficiat. Catera siudiosorum cnriositali
~i"V, jocer. Psalmo auiem XLIV,vers. 7, legit illud investiganda permittimus : ne singula percurrcntcs
quasi litterain dupliceiu cum tc, Tj1-1!"!,Heitcecha. coruni diligentia*invidere dicamur.
Propius ilaque accedit ad leclionem Hebraoorumho- Cavcat lamen lcclor nonnulla librariorum vctc-
dicrnorum, maxime si lilleram c infleclas ul in vnce rum paragrammata, et qu;c miniis benc descripta
vcruactila nostra facon , et in nomine franfois. No- sunt ab eis in manuscripto : ut est illud psal. n.
landum tamen tsade linalc apud eiimdcui Sciiptorem vers. 8, vaa Huzadcha pro vaa Iluzalhcha , qua. pro-
souura habcre «,_fiN, arez, etc. nuniiando facile confiindunlur, id est.sonus dcum
Thav daguessatum in libris Hieronymianis nu- sono </i. Similiier psal. XLIV,vers. 15, zahad pro
squain auditum , pgnoscit ubiquc Anonyinus nostcr zahab, d pro b; vers. 20, vaheth pro vahcd. Alibi
cum Massoretharum discipulis : hinc teroem et lena- nddiint vocalem c a<l sonum liiierarum consouan-
pecem, etc, qu;e apud Hieronymum cum Ihav aspi- liuin; sic versu 7 ejusdcm psalmi XLIV, bleve pro
ralo legerenlur iheroem et thenaphesem. blev; vcrs. 14, Ame pro Am, etc.
1NDEX RERUM QUiE IN HOC TOMO NONO CONTINEVTUR.
PR/EFATIO. 9 PILEFATIOHlERONYMI IHLIBROS SAMUEL ET MALACBIM.
PROLEGOMENA i n DivinamS. Hieronymi Bibliothe- (_ S47
cam. 31 Cupiltdatiolibri Samuel. 557
PROLEOOMENON PRIMTJM.—De nomineDivinaeBibliothecoe, Recapitulalio de libro primo Malachim. 561
et de modo quo edita sit. Ibid. LIBUlDUOSAMUELIS. 563
PROLEGOMENON II.—DetemporetranslationumHieronynii LIBIUDUOMALACHIM. 673
cl earum usu in Ecclesia. 47 PrwfutioBieronyuti
' in librumIsaim. 771
PROLEGOMENONIH.—De CauoneHebraicasveritalis e.t LIBKIIISAIA.. 773
scholiisejusdemniarginalibus. 09 Protogus Bieronumiin Jereiniam. 817
PROLEOOMENON IV. — De titulis etcapiiulis, versibusct LlBElt JEKEMI/E. 849
melrissacrorumBibliorum. -01 Prwfalio Bieronumiin Ezechielem. 937
LAUS VIRORUM ALIQOOT CLARISSIMORUM , cum indice llss. LIU1.REZECHIELIS. 939
ud
codicum quorum fiaem reslitulaest Divina Bieronymi Prwfatio S. Bieronymiin duodecimprophetas. 1013
Bihliotheca. 135 LIBEIIOSEE. 1015
SEIECTA VETEWJM TESDMONIA de Bieronymianis
' versioni- LIBER JOEL. 10.7
bltslatinis SS. Bibliorum. 139 LIBEItAMOS. 1031
SYNOPS)S DivinwBibliolhecwex epislotaBieronymiPtiu- LIBEllABDI/E. 1039
lino desumpla. til LIBERJON/E. 1041
DlVINA; BIBLIOTHEC/G PARS PRIMA,QVM COMPLE- LIBERMICHEiG. 1043
CTITUR C ANONEM HEBRAIC_; VERITATIS CUM ANNOTATIONIBUS LIBEUNAHUM. 1049
HEBR_H CUJUSDAM QUI T EMPORE RHABANI MAURI INSCIENTIA LIBERABACUC. 1053
LEOIS CELEBRATISSIMUS PUIT. Ii7 LIBERSOPHONIAS. 1055
ORDOPRIMUS, LEGIS. LIBERAGG/fif. 1039
•' PR/EFATIOHIERONYMI INPEKTATEUCHIIM, ADDESIDERIUSI. _ LIBERZACHARI/EPROPHETA5. 1061
Ihid. D LIBERMALACHIiE. 1075
Capilulalioneslibri Genesis, 1.1 OHDOTERTIUS, BAGIOGRAPBORUM.
LIBERGENESIS. 1«5 Prwfatio S. Bieronymiin librumJob. 1079
Capiltdaliones libri Exodi. 23t LIUERJOB. 1083
LIBEREXODI. 239 in
PrtvfatioBierongnd librumPsalmorumjuxta Hebrai-
Capilulationes libri Levitici. _93 cam veritatem. 1123
LIBEU LEVITK.I. 299 LIBER PSALMORUM 1127
Capilulaliones l ibri Numerorum. 357 PrwfalioBieronymi in librosSalomonis. 1241
LIUER NUMERORUM. 3i3 LIBERPROVEliRIORUM. 1243
C'api<«/_lionesDeuteronomii. 401 LIBERECCLESIASTES. 1273
LlLIBERDEUTERONOMII. 411 CA.MiCUM CANTICORUM. 1285
ORDOSECUNDUS,PROPBETARUM. PrwfatioBieronymi in Danielemprophelam. 1291
PR/EFATIOHIEROHYMI INLIBRUM JOSUE. 461 LIUEIVDANIELIS. 1293
CapitultuionesUhriJosue. 403 Prwfatio Bieronqiniin librumParalipomenon. 1525
LIBERJOSUE. 469 LIBERPARALIPOMENON. 1327
Capitulationestibri Judicum. b03 PrwfalioBieronqmiin' Ezram. 1401
LIBERJUDICUM. S07 LIBEREZR.E. 1405
Capitulaliolibri Rutlt. ")4l in
PrmfalioBieronqmi librumEsUter. 1433
LIBERRUTH. 543 LlB_.ltESTHEK. 1435
FINIS T0MI_V1UESI.VII OCTAVl.
Das könnte Ihnen auch gefallen
- Tixeront. Histoire Des Dogmes. 1906. Volume I.Dokument564 SeitenTixeront. Histoire Des Dogmes. 1906. Volume I.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (2)
- Cinq traités d'alchimie des plus grands philosophes: Paracelse, Albert le Grand, Roger Bacon, R. Lulle, Arnaud De Villeneuve - Précédés de la Table d'Émeraude - suivis d'un GlossaireVon EverandCinq traités d'alchimie des plus grands philosophes: Paracelse, Albert le Grand, Roger Bacon, R. Lulle, Arnaud De Villeneuve - Précédés de la Table d'Émeraude - suivis d'un GlossaireNoch keine Bewertungen
- Commentaire de L'arrêt CE, 22 Février 2007, APREIDokument4 SeitenCommentaire de L'arrêt CE, 22 Février 2007, APREIedvklein100% (17)
- Tixeront. Histoire Des Dogmes. 1906. Volume III.Dokument600 SeitenTixeront. Histoire Des Dogmes. 1906. Volume III.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (3)
- L'Occultisme hier et aujourd'hui: Le Merveilleux prescientifiqueVon EverandL'Occultisme hier et aujourd'hui: Le Merveilleux prescientifiqueNoch keine Bewertungen
- Tixeront. Histoire Des Dogmes. 1906. Volume II.Dokument554 SeitenTixeront. Histoire Des Dogmes. 1906. Volume II.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (2)
- Le Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume V.Dokument888 SeitenLe Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume V.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Le Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume IX.Dokument860 SeitenLe Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume IX.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (2)
- Schmidt. Précis de L'histoire de L'église D'occident Pendant Le Moyen Age. 1885.Dokument484 SeitenSchmidt. Précis de L'histoire de L'église D'occident Pendant Le Moyen Age. 1885.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Le Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume IV.Dokument864 SeitenLe Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume IV.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Le Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume VIII.Dokument888 SeitenLe Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume VIII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Le Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume II.Dokument884 SeitenLe Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume II.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Le Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume VII.Dokument874 SeitenLe Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume VII.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Delarc. Saint Grégoire VII Et La Réforme de L'église Au XIe Siécle. 1889. Volume 1.Dokument512 SeitenDelarc. Saint Grégoire VII Et La Réforme de L'église Au XIe Siécle. 1889. Volume 1.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Le Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume XVI.Dokument880 SeitenLe Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume XVI.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Le Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume VI.Dokument924 SeitenLe Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume VI.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Le Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume XIII.Dokument1.120 SeitenLe Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume XIII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Le Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume I.Dokument768 SeitenLe Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume I.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Le Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume XI.Dokument712 SeitenLe Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume XI.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Le Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume III.Dokument868 SeitenLe Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume III.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Le Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume X.Dokument928 SeitenLe Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume X.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Le Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume XV.Dokument1.016 SeitenLe Nain de Tillemont. Mémoires Pour Servir A L'histoire Écclésiastique Des Six Premiers Siècles. 1693-1712. Volume XV.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Montalembert. Les Moines D'occident Depuis Saint Benoít Jusqu'a Saint Bernard. 1878. Volume 6.Dokument676 SeitenMontalembert. Les Moines D'occident Depuis Saint Benoít Jusqu'a Saint Bernard. 1878. Volume 6.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Migne. Patrologia Latina Tomus CLII.Dokument717 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus CLII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus XXV.Dokument815 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus XXV.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus XXVI.Dokument665 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus XXVI.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus XXIII.Dokument803 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus XXIII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus XXX.Dokument549 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus XXX.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus XLIV.Dokument497 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus XLIV.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis0% (1)
- Migne. Patrologia Latina Tomus XXIX.Dokument551 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus XXIX.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus XXII.Dokument695 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus XXII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus XLVI.Dokument505 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus XLVI.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus LXIV.Dokument817 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus LXIV.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus CXXXVII.Dokument611 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus CXXXVII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus XLV.Dokument465 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus XLV.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus XIX.Dokument517 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus XIX.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus CXXXIX.Dokument829 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus CXXXIX.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Migne. Patrologia Latina Tomus XXXIX.Dokument479 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus XXXIX.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus XXXVIII.Dokument743 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus XXXVIII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus XXI.Dokument611 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus XXI.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Migne. Patrologia Latina Tomus XX.Dokument609 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus XX.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus XL.Dokument699 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus XL.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus LXXVIII.Dokument745 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus LXXVIII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus LXXIII.Dokument621 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus LXXIII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus CXVI.Dokument547 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus CXVI.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus LVIII.Dokument611 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus LVIII.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Migne. Patrologia Latina Tomus XXXII.Dokument755 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus XXXII.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Migne. Patrologia Latina Tomus LIII.Dokument515 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus LIII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus LXXII.Dokument571 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus LXXII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus L.Dokument667 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus L.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus CX.Dokument609 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus CX.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus LIV.Dokument789 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus LIV.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus LXVIII.Dokument563 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus LXVIII.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Migne. Patrologia Latina Tomus LXII.Dokument603 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus LXII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus XCVIII.Dokument737 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus XCVIII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus CCII.Dokument791 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus CCII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus CXXVI.Dokument553 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus CXXVI.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus LXXXV.Dokument535 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus LXXXV.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Toms LXIX.Dokument685 SeitenMigne. Patrologia Latina Toms LXIX.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus CXV.Dokument733 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus CXV.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus LXXXII.Dokument531 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus LXXXII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus LII.Dokument629 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus LII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus CVIII.Dokument619 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus CVIII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus XXXI.Dokument655 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus XXXI.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus CXI.Dokument813 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus CXI.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Migne. Patrologia Latina Tomus CLXII.Dokument819 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus CLXII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus CIV.Dokument677 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus CIV.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus XLIII.Dokument423 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus XLIII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus XCVI.Dokument807 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus XCVI.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus LXXVII.Dokument815 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus LXXVII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus CLXIX.Dokument775 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus CLXIX.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus LXIII.Dokument727 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus LXIII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus CII.Dokument571 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus CII.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Migne. Patrologia Latina Tomus CLXXV.Dokument667 SeitenMigne. Patrologia Latina Tomus CLXXV.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Histoire naturelle des helminthes ou vers intestinauxVon EverandHistoire naturelle des helminthes ou vers intestinauxNoch keine Bewertungen
- Pouvoir de saint François de Sales: Miracles et guérisons opérés par le saint évêque, tirés du procès de sa canonisation et de pièces authentiquesVon EverandPouvoir de saint François de Sales: Miracles et guérisons opérés par le saint évêque, tirés du procès de sa canonisation et de pièces authentiquesNoch keine Bewertungen
- Mouvantes et émouvantes: Les plantes à travers le récitVon EverandMouvantes et émouvantes: Les plantes à travers le récitNoch keine Bewertungen
- Hamman - Les Pierres de L'égliseDokument3 SeitenHamman - Les Pierres de L'églisePatrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Möhler. La Patrologie, Ou Histoire Littéraire Des Trois Premiers Siècles de L'eglise Chrétienne. Volume I. 1843.Dokument464 SeitenMöhler. La Patrologie, Ou Histoire Littéraire Des Trois Premiers Siècles de L'eglise Chrétienne. Volume I. 1843.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Möhler. La Patrologie, Ou Histoire Littéraire Des Trois Premiers Siècles de L'eglise Chrétienne. Volume II. 1843.Dokument608 SeitenMöhler. La Patrologie, Ou Histoire Littéraire Des Trois Premiers Siècles de L'eglise Chrétienne. Volume II. 1843.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (2)
- Cavallera. Saint Athanase (295-373) - 1908.Dokument384 SeitenCavallera. Saint Athanase (295-373) - 1908.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (2)
- Montalembert. Les Moines D'occident Depuis Saint Benoít Jusqu'a Saint Bernard. 1878. Volume 7.Dokument720 SeitenMontalembert. Les Moines D'occident Depuis Saint Benoít Jusqu'a Saint Bernard. 1878. Volume 7.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Delarc. Saint Grégoire VII Et La Réforme de L'église Au XIe Siécle. 1889. Volume 3.Dokument656 SeitenDelarc. Saint Grégoire VII Et La Réforme de L'église Au XIe Siécle. 1889. Volume 3.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Montalembert. Les Moines D'occident Depuis Saint Benoít Jusqu'a Saint Bernard. 1878. Volume 2.Dokument688 SeitenMontalembert. Les Moines D'occident Depuis Saint Benoít Jusqu'a Saint Bernard. 1878. Volume 2.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Patrologia Orientalis Tome XIII - Fascicule 2 No. 63 - Homiliae Variae - TEXTES MONOPHYSITESDokument220 SeitenPatrologia Orientalis Tome XIII - Fascicule 2 No. 63 - Homiliae Variae - TEXTES MONOPHYSITESPatrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Montalembert. Les Moines D'occident Depuis Saint Benoít Jusqu'a Saint Bernard. 1878. Volume 5.Dokument444 SeitenMontalembert. Les Moines D'occident Depuis Saint Benoít Jusqu'a Saint Bernard. 1878. Volume 5.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Delarc. Saint Grégoire VII Et La Réforme de L'église Au XIe Siécle. 1889. Volume 2.Dokument544 SeitenDelarc. Saint Grégoire VII Et La Réforme de L'église Au XIe Siécle. 1889. Volume 2.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNoch keine Bewertungen
- Le Conseil D'état: CE, 12 Décembre 2014, Association Juristes Pour L'enfance Et AutresDokument3 SeitenLe Conseil D'état: CE, 12 Décembre 2014, Association Juristes Pour L'enfance Et AutresjHourdeauxNoch keine Bewertungen
- Lextenso Étudiant - Droit Des Obligations (Responsabilité)Dokument4 SeitenLextenso Étudiant - Droit Des Obligations (Responsabilité)stefNoch keine Bewertungen
- Décision DCC 14-123 Du 03 Juillet 2014Dokument23 SeitenDécision DCC 14-123 Du 03 Juillet 2014La Nouvelle TribuneNoch keine Bewertungen
- Criminal CodeDokument985 SeitenCriminal Codeurizen333Noch keine Bewertungen
- Contrat DEtatDokument42 SeitenContrat DEtatElmostafa Zakaria HamdoucheNoch keine Bewertungen
