Migne, Jacques-Paul (1800-1875). Patrologiae cursus completus, sive Bibliotheca universalis, integra, uniformis, commoda, oeconomica omnium s. s.

Patrum, doctorum
scriptorumque ecclesiasticorum qui ab aevo apostolico ad usque Innocenti III tempora floruer.... 1850.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

 PATROLOGLE

GURSUS COMPLETUS
SIVE
BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, GOMMODA, OECONOMICA,

OMNIUM SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM

QUI
AB TEVO APOSTOLICO AD INNOCENTII III TEMPORA
FLORUERUNT;
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUMQCiE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLIC^ETRADITIONISPER DUODECIMPRIORA
ECCLESIiE SJECULA,
JUXTA EDITIONES INTERSE CUMQUE
ACCIRATISSIUAS, NONNULLIS CODICIBUSHANUSCRIPTIS COLLATAS,
PEKQUAH DILIGENTER CASTIGATA;
COMMENTARIIS
DISSERTATIONIBU.*, LECTIONIBUSQUE VARIANTIBUS CONTINENTERILLUSTRATA ',
OMNIBOS POAT
OPERIBUS AMPLISSIMAS EDITIONES QU.ETRIBUS NOVISSIMISS<£CULIS DEBENTUR ABS0LUTA3
DETECTIS, AUCTA;
1ND1CIBUS
PARTICULARIBUS SLNGUL.OS
ANALVTICIS, SIVE TOHOS,SIVEAUCTORES ALICUJUS MOHENTI
SUBSEQUENTIBUS, DONATA J
INTRA
CAPITULIS IPSCHTEXTUM RITEDISPOSITIS,
NECNON ETTITULI5 SINGULARUM PAGINARUH HARGINEH SUPERIOKEU
DISTINGUENTIBUSSUBJECTAMQUE HATERIAH SIGNIFICANTIBUS,ADORNATA J
OPERIBUSCUMDUBIIS TWM APOCKVPIIIS,
ALIQUA VERO AUCTORITATE INORDINEADTRADITIONEU
ECCLESIASTICAHPOLLENTIBUS, AMPLIFICATA;
BUOBUS INDICIBUSGENERALIBUS LOCUPLETATA : ALTERO SCILICET LIERUM,QUOCONSULTO, QUIDQUID
UNESQUISQUE PATRUH IN QUODLIBETTIIEMA SCRIPSERITUNOINTUITU CONSPICIATUR ; ALTEKO
SCIUPrilK/E SACR^E, EX QUOLECTORI COHPERIRE SIT OBVIUMQUINAU PATRES
ET IN QUIBUS OPERUM SUOKUM LOCISSINGULOS SINGVLOKUH LIBROKUU
SCRIPTUR*TEXTUS COMHENTATI SINT.
EDITIOACCURATISSIHA,
CETERISQUE OHNIBUS FACILE ANTEPONENDA, Sl PERPENDANTUR : CIIAIUCTERUM MTIDITAS,
CnART/6QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PEKFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM K ECUSORUM TUT
TUHNUMERUS, FORHA V OLUHINUHPERQUAU COHMODA SIBIQUEINTOTOOPERIS DECURSU CONS
MHILIS,PRETIIEXIGUITAS,
PR.ESEKTIMQUEISTACOLLECTIO, UNA, HETIIODICA
ETCIIRONOLOG
SEXCENTORUH FRAGHENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTKNUS HIC ILLICSPARSORUM
PRIUUU AUTEH IN NOSTRA BI3LIOTHECA , EX OPERIBUS ADOMNES/ETATES,
LOCOS,LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM.
SERIES SECUNDA,
IN QUAPRODEUNTPATRES, DOCTORES
SCRIPTORESUUE ECCLESIiEI.ATIM
A GKEGORIO MAGNOAD ID\NOCENT11JM
111.
ACCURANTE J.-P. MIGNE,
BIBLIOTHCCJE CLERI nHXVERSJE,
SIVK
CLRSUUMCOMPLBTORCM RAMOSEDI'
I!» SINGULOSSCIENTI£ ECCLKSIASTICE

PATROLOGIJ2 TOMUS LXXXVIII.

VENANTllS FORTUNATUS, DEFENSOR, EVANTIUS, ARCULFUS, ADAMANUS,
CRISCONIUS, TRES INCERTl AUCTORES, BTC
TOMUSUNICCS.

YEJHT 8 FRiNCIS GALLICIS,

PARISIIS, APUD EDITORKM,

IN VIA DICTA VAMBOlSE, PROPE PORTAM VULGOVENFER NOMINATAM,
SEU PETIT-MONTROUGE.
1850
VENANTIl FORTUNATI

PICTAVIENSIS EPISCOPI

OPERA OMNIA

JUXTAMEMORATISSIMAM EDITIONEM
AMPLISSIMAMQUE ;

D. MICHAELIS ANGELI LUCHI RECENSITA.

SEQtitSNTuR

DEFENSORIS .MONACHI, EVANTII ABBATIS,

SANCTORUM ARCULFI ET ADAMANI,
NECNON

CRISCONII EPISCOPI
AFRICANI, TRIUMQUE AUCTORUM,
UNUS,VEROLATENTENOMINE,MAGISTER AUDIT,ALII AUTEMPRORSUS
QUORLM SUNTANONTMI,
'
SCRIPTA QJJM SUPERSUNT UIYIVERSA „
NOVANUNCET ACCURATIORI
EDITIONEDONATA.

TOMUMCLAUDUNT

MONUflfENTA ECCLESIASTI
VII ET VIII QUASIINTERMEDIA.
S.ECULORUM

ACCURANTE J.-P. MIGNE,~

BIBLIOTHECJ&
CL.ERI UNIVERS?E,
SIVE
CURSUUMCOMPLETORUM
IN SINGULOSSCIENTIfi ECCLESIASTIC-E
RAMOSEDITORE.

TOMUS umcus.

VENIT 8 FRANCIS GALLICIS,

PARISIIS, APUD EDITOREM,

LNVIA DICTA FAMBOISE, PROPE PORTAM VULGO VENFER NOMLNATAM,
SEU PETIT-MONTROLGE,
1830
 ELENCHUS OPERUM

QVJE IN HOC TOMO LXXXVIH CONTINENTUR.

VENANTII FORTUN VTI.

Miscellaneorum libri undccim. col. 59
Vilse quorumdain sanctorum. 363
Espositio fidei calholicse. 585
Versus inedili. 591
DEFENSORIS MONACOI.
Hber. " 597
Scinlillarum
EVANTII ABBATIS.
Epistola. ,' 719
S. ARCULFI.
Vita sancti Columbse. 725
S. ADAMNANI.
De Locis sanctis libri Ires. 779
CRISCONII AFRICANIEPISCOPl.
Breviarium canonicum. 829
AUCTORIS INCERTI COGNOMINE
MAGISTRI.
Regnla ad Monacbos. - 943
ANONYMI.
ttegula ad Virgincs. 1051
ALIUS ANONY.YII.
isermo de decem Virginibus. 1071
VARIORUM.
Monumeuta quaetlam ecclesiaslica. 1079

E» lj|>is MIU.NE,
au 1'elil-MoQlrtug».
 EPISTOLA DEDICATOMA.

Illustrissimo ac reverenditsimo domino D. Nicolao Antonio Justiniani ex Benedictino Casinenti monackt,

epitcopo Palavino, Michael Angelus Luchi ejutdem sodalitii monachut S. P. D.
Tibi omnino tuaque nomini, prmsul illuslrissimeac reverendissime, hoc operis debebalur: quod si nunc p«-
blicamin lucemprodit, tibi prorsus acceptumest referendum. Tu enim itlius cum aggrediendi et inchoandi mihi
auctor, tum in absolvendoperficiendoqueadjulor et auspex omni tempore exslitisli: non solum curam et sollici-
tudinem impendent, sed etiam tuppeditans sumplus necessarios. Quamobrem,etsi nulla alia forte esset causa
ob quam tuo nominihic meus labor nuncuparetur, salis ilta una omnibus, taltem mquis rerum mstimatoribus,
jusla et consentaneaviderelur. Cum autem eodem accedat ul tam intignia tamque illustria ornamenta sive fa-
mitimet generis, sive gradus et dignitatis , sive animi et ingenii, ad te cohonestandum extollendumquemira
cmsensione conspiraverint, quanta difficile in utlo alio homine reperire quis possit, vel oplandum mihi fuit
summopereut auspiciis tuis et palrocinio hoc qualecunqueopus meum et tabor decoraretur. Ac sane si genus,
et familiam,a qua ortus es, speclare velim, hmc inter Venelas patricius domos vetustissima, et nobilissima nu--
meralur, a qua et reipublicmgerendmgravissimisapientissimiquemoderatores omni temporedati sunl; et Eccle-
tiit adminittrandis navi et industrii prmsules;el cmlo plures heroes nati, egregia pielale, et religione conspicui.
Si vero dignitalem tuam et locum considerem, itli prmesEcclesimqum meriio lot aliis sptendore , vetustate,
pastorumserie, virtute, numero, prmrogalivisque,cmterisprmlucetel anlecettit, ut proinde eam dignitatem, qute
vel aliit Ecclesimprincipibus, sive pastoribus communistecumesl, itlius quam lenessedis amptiludo spiendidio-
rem in te facial quodammodo, atque augustiorem. Poslremo animi lui, el ingenii ornamenta cum editi a te
Hbri, omni liberaliore disciptina referti, et industria perpoliti, tum imprimit in Ecclesia lua regenda
pascendoquegrege solliciiudo, diligentia, in pauperes tiberalitas, et in amptissimoxenodochioPatavii exstruendo
tludium et munificentia, satis probant et ostendunt. Qum profeclo singuta ejusmodi sunt ut per se sola cuni
veram sotidamquelaudem tibi pariant, twmvel atteri, qui tuo fruatur patrocinio, plurimum lucis et fruclus ad
commendationemlaboris el ingenii afferre possint. Hisce illud etiam adjungitur quod Venantius Fortunatus ,
cujus poemata scriptaque alia hisce duobus votuminibus comprehensa edimus , Duplavili ortus [qui locus ad
tuam dimcesimperlinel] te patronum et auspicemquodammodo desiderare videalur, ul qui olim vivensin Galliis
Gregorio Turonensi, doctissimoviro, et amicissimosuo, tunc temporisprimartm sedis anlistiti, poemata sua
dicarat et inscripterat, idem pott fata tanquam reviviscent nova Operum suorum Editione, le patronum merilo
ef/lagitet et exposcat; cujus ditioni et auctoritati, ob sedis quam tenes ampliludinem, natale ejusdem solum sub-
jicitur. Qumcum ita sint, hoc opus, quod luo nomineinsignitum publicam in lucem prodil, sic excipias velim ,
ul et tanquam debilum tibi munus respectes, et una offerenlisanimum ampleclaris; qui cum multis nominibus
tbservanlim,obsequii, devoliqueanimi obstrictus libi sim, tumvel illa majoris officiicausa accedit, quod idem '
Casinensesodaliliumme educaril, instituerit, confoverit, cujus tu quoque famitim olim adnumei-abaris, licet
posteapro vitm innocentia, et merito, ad majus Christianm reipublicm bonum, Ecclesiis Torcellensi primum,
deinde Veronensi, ac postremo Palavinm regendis evocatus, monaslerii silenlium ac solitudinem cum frequen-
tissimarum Ecclesiarum atque tedium splendore et celebritate commulaveris. Ego vero cum aliquo testimonio
meim erga te observanliamnecessitudinemque,ex iis quas dixi cautis pro'fectam,conteslarijampridem exopla-
rem, hoc aptissimumvisum est, quod lillerarum monumentisexpressum, et in vulguseditum, nec lalere quem-
quam posset, et nostris temporibus superstes vel ad seram posteritatem pervenirel. Inlerea quamvisprocul ab-
sim corpore, longis terrarum spatiis dissilus, tamen prmsens animo, sacras libi manus obsequenlissimede-
osculor.
Romm, Nonis Jutiis 1786.

PR^FATIO.

Cum novam hanc Venaniii Fortunati Operum Ediiioriem aggressi fuerimus itluslrissimi ac reverendissimi
domini Nicolai Antonii Jusliniani, ex monacho Benedictino Casinensi episcopi Palaviui, jussu ac consilio,
qusenam causa clarissimum ac doclissimum virum impulerit ad novam procurandam Forlunati Operuin
Ediiionem, haud erit alienum paucis bic referre. Ac primo neminem Iatet, qui vel paululum in sludiis
antiquitatis versatus sit, quanlum subsidii ac luminis e scriptis Fortunati ad historiam vi saeculi, ac
prsecipue Ecclesiae regnique Galliae, illustrandam petere omnes consueverint. Vir enim ille, et doctrina,
•t pietale suse xlaiis, clarissimus, cum prxcipuis Galliac prsesulibus qui aut sauclitate aut eruditione
PATROL. LXXXVIII. 1
11 PROLEGOMENAAD VENANTII HON. CLEM. FORTUNATI OPERA. 12
praestlterunt, prseterea cum pltiribus aliis regni illius proceribus ac principibiis viris conjunctus amicissttna
gralia, quin etiam ipsis regibus qui lunc temporis in Gallia rerum potiebantur, ac regiis eorum familiis,
gratus acceptusque, multa de hts aiqne ad hosce scfipsit sive solula, sive taeirica oratione, quae ct ad
privalas illorum res ac fortunas, et ad publica negolia, ac totius regni stalum illuslrandum, peninerent.
Quocirca tuto illud affirmare possim , plurium jara sive episcoporum illius temporis, sive procerura
regni Gallife, nomina ac res gestae perpelua in oblivione jacuissent, nisi eadem suis iitteris Forlunatus
seree posteritali prodidisset. Hnjusce carmina cum eorum nomina, ac sedes ab oblivione viudicarunt, tum
ad nolandas signandasque temperum rationes quibus aut ipsi vixerunt, aut aliquid memoria dignum in
eorum urbibus ac provinciis accidit, plurimum luminis adjumentique afferunt. Hinc mirum esse non
debet ex hoc fonte omnes fere hausisse qui de Gallise rebus deinceps ulla aetate scripserunt. Jam vero
nec pauca, nec parva, aut obscura, ea sunt quae ad religionis ipsius dogmata confirmanda et vindicanda
ab lieterodoxorum ingeniis ac novis commenlis e Forlunati Operibus sumi possunt : quae, haud sane
contemnendac anliquilatis teslimonio et auctoritate comprobata, ad refellendas eorumdem calumnias
valere plurimum debent. Adde his cultioris eleganiiaevcnustatem, quae passim in ejusde;n Forlunati scriptis
expressa deprehenditur, ut non una, sed pluribus de causis non minimum intersit, si cujuspiam alterius,
cerie vel Forlunali ipsius Opera, quam fieri potest maxime, illustrala, emendata et aucta publicam iu
lucem proferri.
Cum autem plures ea in re elaboraverint, ac saepe saepius eadem edita ac novis accessionibus aucta
fuerint, nescio tamen quomodo majus illa lumen, omnium pene votis ac judicio, desiderare videbantur.
Ac profeclo quae primum Editio Operum Fortunali Calari in Sardinia anno 1575 perfecta est, nihil continet
aliud quam ejusdem hymuos, Cassandri opera cmendatos, ac pristinae, ut is profitetur, redditos integritati.
Exemplar vero Operum ejusdem item Calari, consequente anno, opera ac studio Jacobi Salvatoris Solani,
typis Nicolai Canyclles, editum est, oclo in liuros distribultim; verum, doctissintorum liominum judicio,
mancum illudac mutilum, tuin innumeris prope mendis depravaium et corruptum. Quod in Venetam quoque
Edilionem, apud haeredes Jacobi Simbenii, an. 1578, translatuin, iisdem atque etiam pluribus nieiidis
infectum ac delbrme prodiit. Idem rursus Calari, ari. 1584, et Coloniae, an. 1600, reciisum, additis etiaw
Expositionibus in Symbolum et Oraiionem Domiuicam, nihilo defaecatius ac purius exsiitit. flaec inter
Parisiense excmplar, quod in tomum VIII fiibliotliecaeveterum Ecclesiac Patrmn inserlum est, et editum
Parisiis, cseicris omnibus librorum numero, anteibal; id ipsum tamen multorum poemalum jactura
lacerum, ac mulilum , et perversa viiiosaque lectione, pluribus in locis, dcpravalum , diligenliorera
aociioremque Edilionem poscere yidebatur. Ilanc aggressus cl. vir P. Christophorus Browerus, e socielate
Jesu, perfecit aiiiue edidit Moguntiae, annol603, lypis Baltbasari Lippii; et eamdem renovavit emcnda-
viique an. 1617, item Moguntiaeeditam sumptibus Bernardi Gualtberi, bibliopolae Coloniensis, excudente
Joanne Volmario. Haeccerte Editio Operum Fortunati, caeteris omnibus, quae antehac elaboratae fuerant,
auclior, diligentior, et ornatior apparuit. ls enim, ope mss. Codicum, et plura quae antea edita non fuerant
exemplari suo addidit, et quse innnumeris pene scatebant erroribus diligenter emendavit. Quam ad reoi
tribus praecipue mss. se usum testatur, flde dignissimis : Trevirensi uno, altero (cui is plus quam caeteris
pretii tribuit) ex abbatia San-Gallensi, ac tertio ex abbatia Sigebergensi; qtiin et fragmentum ms. Codicis
item Trevirensis Ecclesiae, et aliud ms. fragmentum Cusanutn refert in m&nibus se habuisse. Praeterea
exemplar suum contulit cum Editis Calaritano, Veneto, Parisiensi in Bibliotheca Patrum, Georgii Fabricii
in Poetis Sacris, addiditque velus ms. et rara; notaeFriderici Tiliobroga;, et librum ms. Theodori Pulmanai
Graneburgii, ab ipso TheodOrocum antiquis libris diligenter collaliim, ac descriptum an. 1570, et varias
lectiones ad marginem expressit. Hanc autem Editionem suam Brovrerus cuni elucubrata a sese Vita
Fortunati, tum prolixis notis exornavit, atque auxit, Ut vere is de Fortilhato nostro praeclare rneritus
dici el haberi possit. Broweri exemplar cura Vita Fortunati recusum fuit deinde LugdUni an. 1677, ki
Bibliotheca veterum Patrum, nonnullis tamen mendis (ut ipse ex collatione cum exemplari Broweriano,
ediio Moguntiaeanno 1617, cognoscere potui), lypographorum incuria, passim respersum.
Porro etsi Broweriana Editio caeteris omnibus quae ad illud usque tempus prodierant felicior et absolutior
fuerit, erant tamen adhuc nonnulla quae eidem addenda, aut emendanda , aut accuratius nolanda,
videbantur. Nam et carmina qusedam, quae Broweri seiate erant iguota, aut certe in ejus manus minime
pervenerant, postea in lucem prodiere, quse, hac illac alienis in operibus dispersa, colligenda fuerant, ac
Browerianae Editioni attexeiida ; tum pleraque, soluta scripta oratione , quse Browerus Editioni suae
adjungenda non censuit, caeteris Fortunati Operibus merilo addenda videbantur, ut quotquol, sive carmine,
sive prosa, ab eodem elucubrata accepimus, uno"opere universa comprehenderentur. Jam vero notae illae
quibus idem Browerus Venantii Fortiinati scripta ornanda et illustranda existimavit quamvis doctae
plerumque et eruditae, caedem tamen qua nimium prolixae, qua vero mancae et jejnnae, aut, temponnn
notandorum errore, ac perlurbatione rerom, falsae interdum ac mendosae, allerius manum et diligentiam
erfiagitabant.
Hisce itaqne de causis iliustrissimus et rev^rendissimus (quem superius commemoravi) Nicolaus Antonius
13 PRdHFATIO; U
Justinianus novam Opernm Fortunati Editionem procnrandam censuit, atque id muneris mihi demandaVit;
qualescunque demum ad illud perflciendum vires afferre potuerim. Hinc enim cum utilitatis plurimuut
ac fructus, ut supra innui, ad religionem confirmandam, et illius temporis memoriam illustrandam,
ad litteraB denique ipsas ornandas, proventurutn exislimavit, tum Palavinae Ecclesiae (quam egregia
sollicitudine ac diligentia pascit et regit) non minimum decoris et luminis accessurura est arbilratqg,
sokm cerlissima et gravissima
cujus ad dicecesim pertinet Duplaviiis quam, nativum esse Fortunati
monumenta (ut ejusdem in Vila ostendemus) eonfirmant.
Kunc, ut laboris mei et operis quod in conferendts, illustrandis, augendis Venantii scriptis posui reddam
rationem aliquam , ac quamdam totius Editionis quam sum aggressus faciem seu formam ob oculos
ponam, Broweriani quidem exemplaris, ac laboris quidquid erat retinendum ac servandum, retinui.
Hoc sane per me cl. viro sit, ul erit semper, non vulgari laudi, quod tot Fortunati poemata, quae antea
Dmnium in ignoratione versabanlur in veterum bibliotheearum latebris et occultis recessibus invesligarit,
emendaverit,- protulerit, quaeque jam fuerant edita ad mss. Codicum aucteritalem et fidem probarit,
eamigaverit, eorrexerit. Quamobrem Rrowerianum exemplar, quod is, nt superius dixi, ad opiimae notae
Coilices msSi exegerat, in nostram hanc Ediiionem integrum transtulimus, rati eorum Codicum lectiones,
«jtias ipsi in manibus habere non potuimus, satis in illo indicari et exprimi; si quid vero fuit quod
minus placeret, et aliunde melius supplereiur, maluimus adnotare quam Broweriano in textu, secus
atque editum fuerat, aliquid immutare. Quocirca Editio baec nostra duplex veluli exemplar continet,
et quod primum Browerus edidit, el quod nos ipsi, meliores lecliones indicando, adjunximus.
Omnia siquidem Forlunati Opera, quas primo volumine continentur, cum tribus mss. Codd. Vaticanis,
olim bibliotliecaePalatinse, et iis integris, qtiam poiuimus diligeuter conliilimus, quos circa nonnm fere
saeculum, aut decimum, exaralos fuisse conjecimus. Quin et ex laceris derosisque mcmbranis, si quod
Fortunati poema aut fetum alium prae se ferre visae sunt, quidquid varium in lectione fuit excerpsimus,
ac suis locis sedulo subscripsimus. Cum autein in tribus iis quos commemoravi mss. Codd. omnibus
desiderarentur carmen 6 1. vm, et qnatuor libri de Vita sancti Marlini, b;ec nobis suppedilavit aliug
non inferioris anliquitatis Codex item bibliotliecaeVaticanaead quem ipsa conferre poluimus.
Quin eiiam CalaritanaeEditionis exemplar, quod Venetiis editum est, ut superius diximus, anno 1578,
per haeredesJacobi Simbenii, ad Broweri exemplar iteruni contulimus, qusque ab eo minus animadversa
ac nolata fuerant, cum caeteroquin digna animadversione nobis visa sint, adnolavimus, cura ab innumeris
prope mendis quibus illa scatet Edilio diligenier eadem secrevissemus. Neque vero, si in ulla Editkwe alia
varium aliquid invenimus, negligcndum exisiimaviinus
Jam vero qtiae ad notiiiam nostram pervenire poiuerunt, poemaia Fortunati, quaeque deerant in Browe-
riana Editione, huic noslrae adjtinximus. lta I. n, c. 10, attexuimus hymnum a Forluuato nostro scriptum
in sanctum Dionysium martyrem, primum Parisiensem pontificem, quem edidit cl. Dubletius in Antiqui-
tatibus San-Dionysianis. Eidem 1. n adjunclum est cannen 8 in sacrum baptismum, et 9 in laudem
cbrismatis, item scripta a Fortunato, uti suis locis adnotavimus; lum carmen2I, scriptum in laudem
sancti Martialis, primi Lemovicini episcopi, quod ad hoc usque temptis Florentiae in Laurentiana biblio
theca exaratum in Codice saeculixu ineunlis delituit, ac primum Romae editum est an. 1783, in Anecdotif
litt., vol. IV, excudente Antonio Fulgonio. Praeterea duos hyranos, quibus Ecclesia utilur in Festis beatae
Mariaevirginis, quorum unus incipit Quem terra, pontus ; mthera, alter vero Ave, maris Stetla, ex Hymnarir
cl. card. Tomasi exsci ipsimus, in quo sub nomine Venantii Fortunati leguntur ; et lib. vni, sub capp. £ et
5, inseruimus. Eidem libro addidimus carmen 8, quod in uno CoiJ, Vat. exstabat ad calcem Operum Fortu-
nati; quod quia siylum et indolem Fortunaii ipsius in scribendo sapere visum est, in nostram hanc Edi-
tionem duximus Iransferendum. Qtianquam illud pluribus mendis ex imperitia amanuensium aspersum vix
emendari posse videbatur; ac revera, quamvis pleraque integritali suaerestiluta a me sint, adliuc sunt ali-
qua quibus corrigendis nulla conjectura probabilis afferri potuit. ltem, c. 9 1.x addidimus carmen scriptum
sh laudem Cbildeberti regis, quod cl. Mabillonius ediderat veterum Analect. 1.1, pag. 560, et in fine lib. xi
adiexuiinus poerna recitatum, uli videtur, a Fortunato in conventu monialium mon. Pictav., forte eo die
quo episcopus inauguratus est: quod nobis suppeditavit derosa scheda, adjecta uni e Codd. Vat., uti suo
loco indicavimus.
Altera vero Editioms nostrae pars complectitur Vilas sanclorum, quas a Fortunato elueubratas veterum
testimonia, ac styli affinitas prodiderunt; qu*que hactenus varios apud tractatores dispersae, nunc primura
(quod quidem ego sciam) cum caeteris Fortunati Operibus collectae in lucem prodeunt. Harum alias ex
Actis sanciorum ordinis sancti Benedicti sumpsimus, alias Bollandistne, sive auctores alii, nobis
sup-
pediUrunt, uti suis locis diligenter indicavimus. Quin et doetissimas notas, quibus easdem auctas et
ornalas a clariss. Ediioribus invenimus, subscribere visum est; aliquas eliam de noslro, ubi
opportunum
videbatur, adjecimu*. Addidimus et Acta passionis sancti Dionysii episcopi Parisiensis, quae edidit cl. Bo-
sqnet.is in llistor. Eccl. Galliae,p. 2, ei una protulimus rationes quibus Adrianus Valesius adversus Lau-
noium ostendere conalur fuisse illa a Fortunato elucubrata.
Postremo loco posuimus Symbolum, vulgo Alhanasianum, ac scriptam in illud
expositionem quam el.
 15 PROLEGOMENAAD VENANTH HON. CLEM. FORTUNATI OPERA. 16
Muratorius Anecd. t. II, pag. 212, protulit, ex membranaceo Codice bibliolhecse Ambrosianaeerutam, e
quibus alterulrum ipse Fortunato nostro attribuendum forte censet, ac momenta quibus idem opiniouem
suam tuetur attulimus, et quid sentiremus ipsi ostendimus.
Quod vero altinet ad notas Broweri in poemata Fortunati, erat quidem in anirno integras easdetn ad-
dere buic nostrae Editioni; sed cum nimia earum et saepe inutilis prolixitas absterruit, tum errores in
quos inierdum lapsus deprebenditur, ab illo consilio nos plane avocaruni. Satius ilaque duximus eBro-
wero ea seligere quae ab errore erant remoia, et quae ad lucem aliquam rebus afferendam opportuna visa
sunt, a viri cl. erudilione profecta, quam promiscue omnia subjicere. Quibus autem in locis sive Browerus
jpse, aul quispiam alius falli visus est, judicium nostrum, ut potuimus, declaravimus, eamdem operam, si
quid vel ipsi, ut homiues, ballucinati luerimus, bono animo ab aliis exspectanles.
Ac quidquid ad Forlunati ipsius Opera iilustranda pertinere poterat, et ad scientiam noslram pervenit,
undique hausimus, et excerpsimus, singulorum nomina a quibus mutuali sumus aliquid fideliter ac sine in-
vidia asci ibeiites. Quam ad rem Greg. Tur. in primis, noslro Forlunato coaevus, tum alii rerum Gallicarum
scripiores magnam opem nobis atlulerunt. Browerus etiam ad Germaniae loca, quorum meminit Foriunatus,
notanda et designanda plurimum adjumenti contulit; cujus auctoritati, quod ille iis ipsis in locis cum illa
scribebat versaretur, plurimum tribuimus, atque ideo non dubitavimus inlegra ejusdem teslimonia aliquando
exscribere.
llic autem erat locus fortasse ut ea expenderemus quae in Operibus Fortunati duoia mlerdum et obscura
occurrunt; sed maluimus singula suis in locis revocare ad examen , ac quid de ipsis sentiremus proferre,
quam inde legentes abstrahere, et ad loca alia amandare.
Illud potius indagandura modo videtur, quaenam ex bis quae a Forlunato elucubrala accepimus Operibus
temporis injuria deperdita sint, aut quaenam diversis lilulis ornalaa veteribus, alia cuiquam videri possunt,
quam quae in manibus jam habemus, licet iion iisdem emypafout inscripta. Paulus Diaconus, Hist. Long.
lit>. n, num. 13, narrat hymnos singularum festiviiatum a Fortunaio luisse concinnatos; ac Trilhemius, in
iib. de Scriptor. ecclesiaslicis, texens elenchum Operum Fortunati, byinuos LXXVIIenumerat, colligatos
unum in volumcn, quos ab ipso Fortunalo scriptos fuisse commemorat: quorum primum ponit illum qui ki
noslra Editione exstat cap. 3 lib. vm, quique incipit Agnoscat omne smculum, etc. At nos perpaucos admo-
dum hymnos quos quidem a Venanlio conscriptos noverimus babemus, alque illos passim dispersos inter
caelera Fortunali Opera, ut eosdem minime esse judicandum sit de quibus Paulus Diac. et Tritliemius )o-
quunlur. Quocirca veiusiate illos deletos fuisse judicandum esi, aut incognitos adhuc uspiam jacere, aut
vero Hlos alienis sub nominibus venditari. Browerus tamen nullo modo assentilur tot a Venaniio conscri-
ptos bymnos fuisse quot recenset Trithemius, cum universi, ait, quos Ecclesia per annum recitat, xcn, aut
non multo plurcs, sint, quorum plerosque ad suos auclores tuto referre licet, perpaucos ad Forlunalum.
Perinde atque non tempore Pauli Diaconi passiin in Gallia hymni plures a Venantio nostro elucubraii ad
sanclorumfesla celebranda.ct deinceps adhiberi potuerint, quorura in locum, utsaepe fit, alii suffecti sinl,
aut. ab aliis castigati et restaurati, dici Forlunali apud plerosque desierint, qui coilecti a quopiam unum in
volumem, ad Trithemii usque aetalem permanserint. Certe hymnus scriptus a Fortunato in sanctum Diony-
siummartyrem (de quo supra locuti sumus), conscriptus, ut videtur, ad usum Ecclesiae Parisiensis, is dein-
ceps obsolelus, el expunctus ex bymnorum catalogo, omnibus ignotus, tandiu jacuit in pulvere ac tenebris
quoad clar. Dubletius eum erueret, atque edcret in Antiq. San-Dionysianis. ltem vetustus Codex cl. card.
Tomasi duos bymnos scriptos in laudem bealae Mariaevirginis, ac perpetuo usu ab Ecclesia usurpatos et
relenlos, Forlunati esse ostendit, ut supra diximus.
Sigibertus etiam, in )ib. de Script. Eccles., cap. 45, mentionem facit Hodoeperici Fortunati, quod opu-
sculiim incerlum est utrum nc perieril, an unum sil ex iis aliquod qucc exstant, et in quibus Forlunalus
jpse iler ullum suum, vel quod ex Ilalia in Galliam, vel per Galliam quopiam aul Germaniam, contenderat,
describii. Illud ipsnm Hodoeporicon indicare videtur Paulus Diaconus, cum affirmat saepius citato loco Ve-
nantium suis in carminibus iter, quo in Galiiara profectus est, narrare. Nisi is forte illam carminis partem
voltiit innuere qua Forlunatus, lib. iv Vitaesancti Marlini, libello suo, quem e Gallia mittens in Italiam,
poelico moie alloquitur, iter quod tenere debet ostendit, ea ipsa loca per quaeipse ex Italia in Galliam per-
gens transierat conversa ratione commonstrans. Ac profecto nomina civitatum ac regionum quae illic com-
memorantur liis aple respoudent quaePaulus percenset. Vei Trithemius tnemorat Hodoeporicum Fortunali
cum boc tilulo : Bodoeporicumvim suw, liberi, atque illud a lib. iv Vitae sancti Mariini videtur sejungere.
Potesi aliquis suspicari HoJoeporicon illud, de quo Trithemins et Sigibertus, esse carmen 10 lib. x, in quo
is prolixe iter quo Mettas pervenerat, ad Childebertum regem, et inde digressus una cum regia familia et
comitatu, Moscllamque et alios fluvios ingressus, circumpositas urbes el oppida lustraverat, enarrat: quae
suspicio haud videiur esse improbanda. Browerus putat indicari a Trithemio carmen 271. xi,quod est scriptum
ad Agnetem, et Radeg., quodque inscribilur de ilinere suo. Quanquam mirum cuiquain videri potest lam
breve carmen libri nomine censeri. At Giraldus, in Hist. de Poetis, dial. 5, Hodoepor. Fort. videtur con-
fundere cum poemate quod ipse scripsit ad Juslinum imp. el Soph. Aug., nomine Radegundis. Nam cum
is iiiier Opera Fortunati recensuisset carmen de Excid. Thuring.,subdit eum scripsisse Hodoeporkum vim
47 PR^EFATIO. »3
sumad Jusiinumjuniorem imp. et ad SophiamAuguslam.Quin et Vossius, de Hist. Lat., lib. H, et J. Alber.
Fabric, in Bibl. Lat. mediaeet infimaeaetatis, idem carmen citant sub eodem lilulo, ut suspicari liceat in
quibusdamMss.illud invenium fuisse, Hodoeporiconinscriptum. An forle quod illud tanquam vise comes
datum iis esset, quos Radegundis misit Conslanlinopolim,gratias Justino ei Soph. Augg. acturos pro liguo
sanctaecrucis, eidem Radegundi domo misso, et deferenles munuscula, uti refert Baudoniviain Vila san-
ciaeRadcgundis, num. 20 ?
Idem Giraldus, in Histor. de Poetis, dial. 5, itemque Plalina, in 1'ib.de Vilis Pontilicum, in Vita Joan.
III, mentionemfaciunt libri de Regno gubernando,quem aiunt Venantium scripsisse ad Sigibertum regem.
En Platinaeverba : Fortunatus vir singularis lilteralurmet eioquentimGatlosad mitiorem cullumredegitscri-
ptis et exernplo.Ad Sigibertum enim, eorum regem, tibellumde gubernandoRegnoperscripsit. An forte hic
liber est carmen 2 lib. vi, in quo Forlunatus, Sigiberli virlutes laudans, ostendit qualis is esse debeat qui
cum imperrocaeterispraesidet?Quod si alius ille libellus est, ut verisimilius videtur, aut latere adhuc dicen-
dus est, aut periisse vetustate.
Jam vero sancti Severini Vitam, episcopi Burdegalensis(de quo Gregor. Turon., lib. de Gloria Confess.,
cap. 45) a Fortunato scriplam fuisse, testis est idem Gregorius his verbis : Vilam hujus (sancti Severini),
postea quam hmc scripsimus, a Fortunato presbyteroscriptamcognovimus.Hancaulem Vitam deperditam
esse Browerus cap. 5 VitaeForlunali, et alii affirmant, nec ego repertam a quopiam aut editam invenire
polui.
Neque vero dubilem Forlunatum plura scripsisse alia, sive metrica, sivesoluta oratione, quaeaut plane
interierintveiustate, aut forlasse uspiam delitescentia, ac tenebris, situque obsita, alterius diligentia elcura
in.lucem aliquando prnferentur, idque ex hominis ingenio et facundia conjicio. Atque utinain clarissiuius
et eruditissimusvir Philippus Labbaeus, e societate Jesu, Editionem illam suam Operum Fortunati, quam
pollicitus fuerat, confecisset aut prodidisset! minimedubiumest quin cseteris omnibusauctior el ornatior.
fuisset. Ut enim is testatur in disserl. de Script. Eccles., t. II, postea quam ChrisloplioriBroweri Editionein
commemorasset: Nos eadem omnia Opuscula Fortunati, infinilit locis, parlim ex oplimmnotmCodicibus,
partim ex certit conjecturit emendata,atque editis auctiora, prelojamdudum, cumse dederit occasio,parala
habemus. Cujus incoepto quid obstilerit, haud facile est divinare; nec vero cujus in manus, eodem vita
funcio, pervenerint ea quae ipse prelose parata jam habuisse profiietur, quamvis omnem adhibuerimus
diligentiam, assequi potuimus. In eam spem veneramus quo ille in loco decesserateadem fortasse reperiri
posse. Is vero Parisiis obiit an. 1667. Sed, cum litteris datis inquisivissemus,etad eam rem opera fuisse- .
nius usi admodum R. P. D. Pateriii, monaslerii sancti Germani a Pratis biblioihecarii, is respondil bisce
verbis : Quant a la promesse,que fitil y a plus d"unsieclele P. Labbe, de donner une Edilionde Fortunat, je
ne connois aucun vestigede son travail. J'ay ele pendant deux ans le Depositairedes manuscrilsdes 3 Mai—^__.
tons des Jisniles de Paris lors de leur destruciionel de la ventede leurs bienset effets mobiliers,en 1762, et •
je n'y ay rien trouved'aucun des travaux litterairesdu P. Labbe. Je ne scais ou tout les paviers aurpntpatpt
apres sa mort en 1667. < (; - f
Atque haec de scripiis Fortunati quaeamissa jure meritoque conquerendumest. QuodveroadWsdem -
doctrinam, et ingenium, et in scribendo facullalem, attinet, non omninovidetur hoc loco praetereut&jtmyV
licet alias occurret menlio. Cum itaque theologicisin rebusapte eruditus et doctus videtur (quod in pnmlP*'
Expositioejusdem in Orationem Dominicamdeclarat), tum GraecorumetLatinorum poeiarum, sive alioruin
scriptorum, in Ieclione apprime versatus fuisse oslenditur, qui Homerum, Menandrum,Aratum, Sappho,
Pyndarum, itemque Catonem, Pythagoram, Chrysippum,PlatOnera, Cleantbem; ex Latinis vero Virgilium,
Horatium,Ovidium, Tullium, citet nominatim, et celebriores inter Latinos GraecosqucPatres commemorel,
quorum omninm identidem leporem ac doctrinam in scribendo seculus esse et expressisse aliquid deprelien-
ditur. Illud autem offendit nonnullos, quod falsorum numinum, quse caecaquondamantiquitasvenerabalur,
nominanon dubiiarit aliquando usurpare. Ac jam inter caelera ejusdem carmina insigne est id generis illud
quod exstat lib. vi, cap. 2, in quo idem, canens epitbalamiuinSigiberti Austrasiaeregis, ct Brunicbildis
nupliis, Cupidinemac Venerem, poetico more , inducit, proprias utriusque laudes celebrames. Verumet eo
tempore scribebat Fortunatus quo minus erat periculi ne hominesdeorum ejusmodi errore deciperentur, .
ubique Galliarum Christiana religione, piissimis principumcuris ac diligentia, clarorumque pontificum do-
cirinaet virtutibus,florenie; elminime mirumesse debet Fortunatumeumdem, adhuc juvenem, ea praesertim
in re quaefestiviusorationis genuspostularevidebatur, paulo liberius genio indulsisse, et ornamenti ac lepo-
ris causa induxisse,olim ethnicis poelis familiaria, deorum colloquia; qui malurioraetateet consiliofaclus,
non modo a migis illis abstinueril, sed etiam gravioribusstudiis dediderit sese penilus, ac versus nonnisi
raro, et ab amicis lacessitus (ut ipse de se profitelur lib. n, cap. 13), conscripserit.
Idem non vulgaremhistoriaeet geographiaescientiam praese feri, non solum quod speelat ad eas regiones
quas iose peragravit, quasqueprasens cognoscerepotuii, sed eliam quoad illas quas ipse adierat nunquam,
ut Hispaniae,totiusque Orientis. Hinc tot fluminumdescriplionesac civitatumnomina et gentiumbarbararuin,
 |9, PROLEGOMENAAD VENANTIIHQN. CLEM. FORTUNATl OPERA. 20
seaes resque gestse, et id genus alia, quae eumdem ut in bistoria, ita et in geographia, non modo non rudem>
sed eiiam doclum fuisse et eruditum ostendunt.
Quid vero de physicis studiis dicam ? in quibus ipsuro non mediocnter exercitatnm fuisse el tam variae
herbarum, arborum, lapidum, gemmarum, aromatum, produnt species ac nomina, quibus crebro utitur;
et ab ipso investigatae quaesitaequeidentidem rerum naiuraliuin causae, quemadmodum (ut alia taceam loca)
lib. 'iv Vilaesancii Martini, causam inquirens, poetarum-more, qua ratione Marlinus, cella inclusus, mona-
chum ad focuni, nudato inguine, sedentem conspicere etobjurgare potueril, haec profert :
Qnidfuit hoc? docti vos dipile, quaeso,sophistae. Et s'etit incolumis,rapidosuspensusin ictu ;
Marlinianle oculosparies, quasi lintea luci, Nobilisaut acies oculorumei iuarmoratrausit,
Aulquasi fi-loagiles conlexilaranea telas, Clariorac visusper cuiiclaobstaeulapergil?
Relia vel nesis per rara firaniinafilis? Pennigt-ran clausivoliiavitad ora ministrr,
Untfehic tain tenuis strucliirapatescitbinlca? Ac pi'r operlumaperil,et in invia iiuniiusintrat?
Au sesaxa levant, acredcluntscissafeni'stram, An quia Iiirneueral, lolum foilsiiilusliabebal?
Seu duri lapidt-slento se gluline solvu-nt? Curuesedunte loco, veloxau sniriius iual?
An casamitterisevilreose marginepandit? Pandite,doitiloqiii,coinprelieiiditeclausadiserli,
An specularededil, quo sancluslumiueIransit? Qui iiuuieris,aloiuis,ratione potestis, et ore.
Anlevior paries revolutocessitin arcu,
guamvis aulem eo, quo dixi, mgenio acdoctrina esset Fortunatus, minime-tamen illud inficiandum est,
eumdem viliis inlerdum nonnullis in scribendo laborasse. Nam, ut barbaras omittam el vix Latinas voces
quibus ulitur aliquando (quariun elenchum Browerus texuit, ad extremuin a nobis lmic Edilioni nosirae ad-
jiciendum), idem obscurus persaepeet implexus est, ac maxime cum soluta scribit oralione, saeculisui vilia
refert, longas ducens periodos, mininie naturali, sed nimis artilicioso ambitu elornatu, qui lotus in luxu-
riosa ac rediindante verborum copia, ad grandiloquaseloqueuliaespeciem connexorum ac interdum syllabar
rwn pariliiate sibi respondentium consistit; unde el obscuritas gignilur orationi, et in eidem ornanda deli
calioribns auribus minime ferenda ciiriosilas ac sedulitas. Sed jam boc, ul dixi, commune fere vitiumes»
temporum illorum, ut ex aliorum scriptis qui eadem qua Fortunaius aelale tlorueruni perspici potest. Iden»
tainen in expositionibus quas scripsit in Symbolnm et Ori.lionem Dominicam (qtias is, jam creatus episcopus,
recitasse ad populum videlur), planior ac facilior est; itemque in Vitis sanclorum aon idem arlificium et
curiosiiatem in texenda oratione affectare consuevit, quam in epislolis, forte eorum gustui indulgens ad
quos
seribebat, studiose adbibere deprehendilur.
Suis vero in carminibus idem modo cultior et eleganlior quam ut aetasin quam inciderat ferre videatur,
»odo agreslior et incomptior est; qund maxime in iis accidisse carminibus dicendum est quae aut aliis
distenlus negotiis (ut in ejusdem Vita dicetur) prope fudii ex lempore, aut quae oscitanter scribens ad fami-
liarissimos, uti Gregorium Turonensem, perpolire neglexit. Caeterumin singulis mira ejusdem in poesi fa-
cultas atque facilitas ostenditur, ac tuncmaxime cum regionis alicujus, aut agri, aut fluminis, situm ac na-
turain describit, quam in^eniosus ipse, et elegans, festivusque est! ut saepe in ejusdem carminibus et
descriptos vinearum ordines, et vernanles floribus campos, et (lavescentesaristis segeles, et fluctuantes herbas
comis, el perennis aqum fonles, non solum legere, sed eliara oculis ceruere videaris. Quod si is, aestu ingenii,
seupolius rerum quas carmine compleciilur, majeslate abreptus, numeri aliquando et communium poeseos
legum obliviscltur, hoc illi vel cura caeteris fere Christianis pociis commune est, ut Aralori, ut Seduiio, qui
rebus magis, et eorum dignitati de quibus agebant, quam numeris, more poetarum elhnicarum, sibi inser-
viendum arbilrabantur. Atque liaeede Operis nostri proposito, deque scriptis, et ingenio, ac doclrina, For-
tunati satis dicta existimo.
Ut antem vel eorum mentionem aliquam faciam qui de bac Editione praeclare meriti sunt, et ad ipsan
inchoandam aut perficiendam opis el adjumenli aliquid coutulere, primas certe is sibi vindicat, quem supe-
rius commemoravi, illustrissimus ac reverendissimus Nicolaus Anlonius Jusliniani, Pataviuus episcopus,
bujusce, uti diximus, Ediiionis procurandae auctor et adjulor. Item illustrissimus ac reverendissimus Ste-
pltanus Borgia, sacrse congregationis de Propaganda Fide a secretis, vir clarissimus et eruditissiraus, cum
nie saepejuvit consilio, lum duo carmina indicavit quaeBrow. Editioni addidi, lib. u, capp. 8 el 9. Postremo
clarissimus et doctissimus vir Rambaldus de Azzoniis advocatus, Tarvisinae Ecclesiae canonicus, quaedam
monuuienta milii benignissime communicavit, uti suo loco indicabimus. Jam vero sodalitii nostri mo-
nacbi suam mihi sedulitatem, operam, diligentiam, hanc Editionem adornanti, saepe amaniissime praesti-
lerunt.

VITA VENANTH HON. CLEM. FORTUNATI

EPISCOPIPICTAVIENSIS.

1. Venanlius Honorius Clementianus Fortunalus, solet, quintura sibimet aliud altribuere vidctur, ut
episcopus Piclaviensis, origine ac natione Italtis fuit. animadverlit vir erudiiissiuuis Joan. Josepbus Liruti
Prwter haecquaiuor nomina, quibus fere nolior esse in Opere quod inscripsit : Notizie delle Vite ed
& ^TA VENANTIi FORTUNATI. 2»
opere scritleda Lelterari del Friuli, vol. I, cap. 12. <i. nati vocabulo et sua et consequenle selale fuerit fere
Is namque scribens epitaphium Leonlii, anlerioris notior.
episcopi Burdegalensis, lib. IV, cap. 9, sic illum S. Erat autem eidem soror, Titiana nomine, de
alloqtiilur ad exiremum : qua ismentionem facit lib. xi, cap. 6, sciibens ad
Haectibi parvanimis, cumtu merearisopima, Agnetem abbatissam bis verbis :
CarminaTlieodosiuspra?bet,ainoretuus. Te mihinonaliisoculisanimoquefulsse
Nisi dicendum fortasse Forlunalum scripsisse car- Quamsoror ex utero lu, Tiuana,fores.
habuisse
men illud alterius sub persona ac nomine, praeser- llinc porro conjicit cl. Liruii Fortunalum
Patrem Tilium, seu Tilianum, ex velere scilicet
titn cum aliurtde nnn constet eumdem id nominis
Rom. more, quo solemne erat eisdem lilias paierno
ea
praeler quibus notus est babuisse. Sane hoc facti-
ex nomine appellare; alque addit illud proprium
tatum a Forlunalo, ut poemata sua allerius per-
seu familiae ex qua is ortus luerat nomen
sonrc interdum commodaret, cx pluribus ejusdem generis
exstitisse. Sed miror, si illud erat proprittm familite
carminibus intelligere possumus; ac ne abeamus
cognomen, ex illosororem potius quani Forlunatiim
longius, quod sequitur mox citatum carmen, lib.
9 in funus Lcontii vocatum fuissc, nec saltem ulrique fuisse commune:
iv, cap. , scriptum junioris, D
item baud multo secus Quamobrem Sirmondo assenlior , qui citato supra
episcopi Burdegalensis , loco ex lestimoniis veterum monumenioruin osten-
concluditur, Placidinae, Leonlii quondam uxoris, dii posterioribus saeculis hanc imponendorum no-
inducia persona ac nomine, hoc modo :
mintim consuetiidinem viguisse : Vl lum propria
Funeris officium,magnisolampnamoris,
Dulcisadtiuccineri dat Placidina tibi °. cujusque, lum adjuncla , seu cognomina, seu prono-
2. P. Cbrislophorus Browerus, in Viia Fortun., mina (qux omnia in singulis prope capiiibus varia~
a ulplurimum, eognatisque, palri-
cap. 1, censet eumdem noincn Venanlii a sancto banl), parentibus
Venantio Bituricensi, qui ma^na quondam in Gal- bus, pairuis, avis , proavis, reliqitisque affectibus,
His sanctiiatis laude Ooruit, muiuaium fuisse, item- mutuarenlur... Neque enim cerla et stala, ut olim,
et vocabula in usu tunc fuerunl, qum
que noiuen Foriunati a sancto Furlunato , Aqui- cjeneris famitim
leiensis Ecclesiae mariyre, qnem ille praecipua sem- et matribus communia essent et ad posteros trans-
ut cum Corneliiaut Julii omnes dicebanlur qui
per pietale ac religione fuerit proseculus. Sed haec, irent,
et id genus alia, quaecuriosius Browerus investigal, a gente Cornelia aut Jutia nati essent, et Scipiones
haud vacat pluribus exquirere. item, aut Cicerones,qui in domoel [amilia Scipionum
3. Porro ex hoc nominum quibus Forlunatus prae- aut Ciceronum,sed omnia mox cum occasu reipubl.
dilus fuil numero, sunt qui conjiciant (Lirut.,loc. C mutari sensim ac labi cmperunt,ul quanquam initio
anliqui moris aliqua hwserint vesligia in gentililiis
cit.) eumdem ex prisca Romanorum genle ac stirpe
ortum fuisse, cum id veteribus Romanis sotemne nominibus, quw a nonnullis familiis relinebantur...
fuerit, plura sibi nomina, cum ad familiaeinsigne, adeo postmodumlamen hoc ipsum quoque neglectum fuit,
ut nultum tandem familim, nullum generis cer-
tum ad virluiis alicujus el habitus significalionem,
tum nomen fuerit. Filii eliam a patribus et fratribus
usurpare, de quibus Appianus Alex., in Prsef. ad
Bella Roui., haec scribil: Nomen olim cuique Ro- inter se, omnibussmpe nominibus,aut fere omnibus,
manounum erat, ul cmierishominibus; posl accessil discreparint.
6. Quod vero attinet ad patriam Fortunaii, is
allerum, nec ila dudum eliam tertium cmplum est Tarvisino
addi quibusdam, quo magis agnoscerenlurex aliqua in agro nalus est eo in loco qui Duplaoilis,
nota corporis, aut virtule animi, quemadmodum et sive Duplabitis, aut Duplavenis nominabatur, idque
Craci aliquot nominibus adjuncla habebant cogno- conslat ex aperlis cum Forlunati ipsius, liim alio-
mina. rum, testimoniis. ls certe, lib. iv Vilaesancti Mar-
4. Etsi autem, adhucslante Rom. rep., cum plura tini, librum suum, quem ex Gallia in Italiam mitte-
assumebant singuli nomina, hoc quod primo pone- " bat, alloquens poetico more, se Duplavili natum
baiur loco (ut animadvertit vel Brow.) vocaretur esse testatur, his verbis :
prcenojnen, quod inde proprium esset gentis aut Qua meaT.irvisusresidet, si molliterintras,
IlluslremsociumFelicem,quaeso,require.
familiae,(ertium cognomen, et buic iiuerdum quarto Per Cenetamgradiens,et amicosDuplavilens.es,
loco agnomen adderetur, citeriore tamen acvo baec Qua natalesolumest mihi sanguine,sedeparentum,
Prolis origopatrum,mater, soror,ordonepotun,
promiscue adhiberi cceperunt, ac plerumquo quod Quoscolocorde,Ode,breviter, peto, redde salutem,
ultimo ponebatur loco praenominis vim habebat, Paulus quoque Diaconus, lib. n Hjsl. Longob., cap.
sive quo a caeteris ejusdem domus ac gentis bomini- 13, eumdem natum Duplavili diserte profiletur, i.n,-
bus singuli secernebamur. Qua de re legere praeslat quiens : Fortunatus, natut quidem in loco qui Du-
cl. Sirmondum , in diss. praefixaOp. Sidonii Apol- plavilis dicilur \\iit, qui locus haud longe a Cenitensi
liaaris, in qua de more inferioris actatis hominum castro vel Tarvisiana distat civilale.
in assumendis pluribus nominibus disseril fusius. 7. Itaque Fortunatus Tarvisino in agro nalus est
Ex hac ipsa consueludine i factura est ut hic na- Duplavili, sive ille pagus aul oppidum fuerit, sive
ster, quamvis multis nominibus sil insignis, Fortu- regionis traclus aliquis, ad Plavim fluvium expor-
a Vide queediximus in notis ad car.
9,1. iv.
 2S PROLEGOMENAAD VENANTIl IION. CLEM. FORTUNATI OPERA. 5U
rectus, a quo etiam nomen videtur accepisse. Ho-. A suum alloquens, inquit:
dieque iis in Iocis pagus, sive oppidum, jacet, quod Aut Aquileiensemsi forte accesserisnrbem,
vulgari sermone Valdebiadena nominatur. Hoc CassianosDomininimiumvenereris amicos:
Ac Fortunalibenediclammartyrisurnam,
sibi Fortunatum nostrum ut civem suura et in- PontiQcemquepium Paulomcupienler adora,
digenam vindicat, honestissimorum virorum domi- Qui me primaevisconvertioptabatab anuis.
cilium. 12. Hisce postremis e verbis infert Joan. Joseph.
8. Cluverius, t. I Ital. anliq., cap. 18, censet Liruti Fortunatum Aquileiaea Paulo, ejus urbis pon-
Duplavilem eo in loco fuisse ubi nunc, inquit, oppi- tifice, bapiismum accepisse, quod senlenthe suae,
dum in edilo loco conspicitur ad Imvamamnis ripam, qua illum civem Aquileiensem opinalur fuisse, in
vulgari appeltalione S. Salvadore. Sed vir eruditis- primis suffragari arbitraiur.
13. Verum, ut illud omiltam, ex eo quod Paulus
simus, ornaiissimusque, comes Rambalbus de Azzo-
niis, Tarvisinae Ecclesiae canonicus (quem alias optaret Fortunatum a primaevis annis converti, haud
laudavi), in dissert. in qua Ven. Forlunatutn posse concltidi vel fuisse conversum, illud mihi mul-
to verisimilins videtur, Paulum, Aqtiileiensera Anti-
patria Tarvisinum esse oslendit (quamque mihi be-
id optasse potius, ut idem, puer adhuc, vel
nignissime, ut eiiam alia, commodavit), gravissimis slitem,
momeniis evincit Duplavilem haud poluisse eam- JJ ' adolescens, abjectis caeterarum rerum curis, mona-
dem esse ac oppidnm illudde quo Cluverius, cum For- sticam vitam Aquileiseamplecteretur, cum lamen is,
ob illam forle causam, quod Ravennam proficisci
lunatus, ubi libro suo iter ex Gallia in Italiam com-
ut ea in urbe, lanquam scientiarum om-
monsirat, ex Aquileia Concordiam, atque inde Tar- cogitaret,
nium Lycaeo, studiis litterarum daret operam, votis
visitim, tum Cenelam et Duplavilem, veniendum
minime obsequendum censueril. Certe id
oslcndat, Patavium vsrstis proficiscenti, ut proinde pontilicis
erat usilatum iis temporibus, ut qui monasticen
Duplavilis, patria Fortunati, non esset media Tar-
visium inter ac Cenetam, sed nltra Cenetam, Pala- amplecieretur, is dicerelur converti. Ac, ui omittam
vium versus, iter agenti, cujusmodi non est oppi- sancti Bened. c. 58 Reg., et sancti Gregor. magni
dum illud S. Salvadore, quod ulrumque, Tarvisium testimonia, lib. u, epist. 4 et 66 Edit. Paris., Bau-
scilicet ac Cenetam , intermedium jacet. Deinde donivia, coaeva Fortunato, ac sanctimonialis mona-
istud oppidum nullum erat saeculovi et ad annum slerii Pictaviensis, in Viia beataeRadegundis, num. 3,
sic de ipsa loquilur: Postqudm, inquit, operant»
usque 1245 solus ac desertus monlis clivus per-
mansil. Quocirca minime is dubitat quin Duplavilis, divina potentia, a rege lerreno discessit, quod sua vola
in qua natale Forlunati soltim, eadem sit ac quae poscebant,dum Sumdas tn villa, quam ei rex dederat,
Valdebiadena vulgo appellatur, posila in Tarvisino C residerel, in primo anno conversionis sum, etc. Jam
vero certum est Radegundem, Christiana io pietale
agro, cum et similitudo nominis (ut ex antiquis
momimentis quae ab ipso proferuntnr magis con- ab exlrema puerilia educatam, cum a Clotario rege,
stat) huic sentenliae admodum favere deprehen- conjuge suo, discessissel, ut infra diceiur (Fortun.,
datur. in Vita S. Rad., n. 12), confesiim Noviomagi a beato
9. Al Joan. Josephus Lirnli cum assentitur Clu- Medardo episcopo monaslicum velurn accepisse,
verio bac in re, lum illud de suo addit, Duplavilem atque bic proinde annus ejus conversionis primus a
nonnisi avitum aut paternum Forltinati praedium Raudonivia appellatur. Haud secns Fortunalus,
lib. iv, cap. 23, loquens de quodam Juliano, qui
fuisse, in quod ejus paremes, aut avi, cives (ut ipse
aniea mercaturam exercuerat, tum, hac relicta, se
opinatnr) Aquileienses, secesserant, quo Altilce, ac lotum Deo
caeierorum Barbarorum, qui suis saepe exercitibus consecraverat, parta tribuens egenis,
:
Aquileiam infestarunt, immanilalein et armorum inquit
furorem declinarent. Mercatorquondam,conversusflne bealo,
Raptusah bocmundocrimineliber bomo.
10. Sed hnud scio quantum huic singulari viri Collegitnimium,sed sparsitegenlibusaurum,
Praemitlitcunctasquassequeretur opes.
caetcroquin doctissimi opinioni Iribuendum sit, cum j
tatn perspicue in allato superius carmine Fortnnatus, 14. Eratautem percelebre Aquileiaemonasterium,
non solum Tarvisum suam esse dicat, ct amicosinter vel ipsa Rufini actaie, qui monachus in eo vixerat,
Duplavilenses natale solum esse sibi sanguine sede cum interea, si unum Vercellense excipias, aliud
Parentum, sed etiam prolis originem palrum, quo fere in Italia esset nullum ». Credibile ilaque est
baud scio an evidentius aliquid ad patriam cnjus- ad hoc Aquileiense monaslerinm Forlunatum tunc a
que regionem indicandam possit proferri. Paulo invitalum fuisse, quo forte et clero (qui fere
11. Illud tamen baud invitus dem, eumdem haud semper adjunclam tunc lemporis monasiicaevitae
diu paterna in domo ac regione subsedisse, qui pri- professionem habebat) ascitus, majora deinceps
msevis ab annis spatium temporis aliquod, vel Aquileiensi Ecclesiae of/icia, pro illa qua erat vitae
Aquileiae, potentissimae quondam civitalis, vixisse innocentia, et ingenii acie, pra:siaret b.
deprehendalur, ut ipse de se affirmat, lib. iv Vitae 15. Quanquam, cum illud animadverto, Paulum,
sancli Martini, bisce verbis, quibus item librum sive Paulinum (de quo plura Ughellus in Italia Sacra)
« Vide Viiam Rufini prsefixam ejusdem Op. Edit. b Vide Ruin., in prsef. Op. S. Greg. Tur., n. 35.
Veron. 1745, 1.1, n. 5.
23 VITA VENANTIl FORTUNATI. 28
Aquileiensis Ecclesiae sedem non ante tenere cre- A alius, cerleTlieodericus, quamvis interdum saevusac
pisse quam anno 558, vel 559, facile adducor, ut vehemens, cum doctis hominibus favit, tum ipse litte-
credam, Fortunalum non lam immatura aetate Aqui- rarum studiosissimus fuit. Ut enim is de se profitetur,
leiae commoralum fuisse a. Nam si ipse natus scribens ad Cassiodorum : Gralus est nobis eorum
creditur circa annum 530, jamque senex Pictavis semperaspectus, qui noslris animis, gloriosis uclio-
obiit, saeculoseptimo ferme ineunle, is vigesimnm nibus, insederunt, quoniam perpetuum obsidemdede-
octavum, aut undetrigesimum annum agebat, cum, runt amoris sui, qui apud nos probati sunt sludere
sub Paulino pontifice, Aquileiaehabilabat b . Quod virtuti (Epist. 28, /. m). Ejusdem vero in colendis
si idem narrat, quod primmvit ab annis se invitarit litterarum studiis diligentiam et assiduitalem Atha-
Paulus ut converteretur, aut id poeta scripsisse laricus, qui illum in regno excepit, commendat, his
dicendus est eo spectato tempore quoillos de sancti verbis scribens ad eumdem Cassiodorum : Ctim
MarliniViia libros conscribebat, ante annum videli- essel publica cura vacuatus, senlentias prudentum a
cet 576 e, aut vero Paulus, anlequam Aquileiensis tuis fabulis exigebat, ul factis propriis se mquaret
pontifex esset creatus, cum idem tamen forie Eccle- anliquis. Slellarum eursus, maris sinus, fontium mira-
siaeillius clericus, aut monachus esset, ad parem viiae cula, rimator acutissimus, inqvirebat, ut, rerum na-
ralionem amplectendam Fortunatum, adhuc puerum, B turis diligentius perscrutatis, quidam purpuratus
vel adolescentem, dicendus invilasse. videretur esse philosophus. Quocirca minime miran-
16. Neque tamen in eo repugnem, AquileiaeFor- diiin est sub talibus regibus scienliartim studia
lunatum in pielate et earum rerum scientia quae ad Ravennae in primis floruisse, eaque publicis in
colendam religionem pertinent proficere potuisse, gymnasiis praeclare constituta, vel ad cileriora lem-
ac Paulini opera ad eam rem usum fortasse fuisse. pora pervenire poluisse, ad quaeaddiscenda horaines,
Quod vero ejus rei indicium illutl profert clariss. litteraruin cupidi, undique convenirent.
Liruii, quod Exposilio Symboli, quam edidit ipse 18. Huc ilaquese Forlunaius contulit, loidemque
Fortiinalus, plane senientiis congruat cum illa quam tandiu commoratus est, quoad uberem pretiosamque
Rufinus, Aquileiensis Ecclesiae presbyter ac mona- liberalium artium supellectilem inde exportaret. Ut
chus, ante ediderat, id mihi declarare videlur potius enim de ipso scribit Paulus Diac, lib. n, cap. 13,
(utdicam suo loco) Forlunatttm, cum ejus in manus Hist. Long.: Ravennm, inquit, mtritus et doclus in
illa Rufini Expositio Symboli venisset, eamdem ad arte grammalica, sive rhelorka, seu etiam melrica,
EcclesiaePictaviensis plebem erudiendam acconimo- clarissimus exstitit. Ipse eliam, modestissime de se
dasse quam ul inde evinci possit ulrOsque eadem in loquens, quibus arlibus in primis Ravennae studue-
Ecclesia prima Cliristianae religionis rudimenta rit, narrat lib. i. de Vita sancti Marlini bis verbis :
accepisse. Praesertim cum Symbolum Aquileiense Ast ego sensus inops, Italaequota portio linguae?
testis est lib. Invect. in sanclum Faecegravis, sermone levis, ratione pigrescens,
(uti Rulinus, i, Meutehebes, arte carens, usu rndis, ore nec expers,
Hieronymum) ex Ecclesiae illius traditione et con- Parva grammaticaelambensrefliianiinagullae,
Rheloricaeexiguumpraelibansgurgitis hauslum,
suetudine baberet, et carnis hujus resurrectionem, Coleex juridica,cui vix rubigorecessit,
cujus verbi indicium nullum in Symbolo quod expo- Quaepriusaddidici, dediscens,el cui tantum
nit Fortunatus. Arlibitsex illis odor esl in naribusistis :
Non praetextamihi ruiilat loga, pennulanulla;
17. ls itaque (ut eo unde defleximus reverlamur) Jummea nudafamessuperesl de pauperelingua.
Pauli voluntati ac votis minime acquievit ob eam, ut 19. Hinc opinatur Browerus, c. 2 Viue Fort., ita
dixi, eausam verisimiliter, quod ipse aliud sibi illum leviter litteris imbulum fuisse, ut neque togam
domicilium ac sedem, in qua litlerarum studiis prwlextam, publice gesti muneris insigne, unquam
liberius et opportunius vacare posset, cogitarei. adeplus sit, neque pennulam docendi causa sumpserit.
Erat autem, ea aetate, aplissima inter caeteras illam At niullo verisimiliiis est Fortunatum, prae animi
ad rem Ravenna, celeberrima civitas, in qua jam- modestia ac proposilae vitae institulo, ultro ab illis,
pridem Honorios, Occidentis imper., regiam sedem Q si qui erant, honoribus abstinuisse, quam bominem
constituerat, tum, Romanis victis, ac pulsis iinper., non vulgari ingenio nec mediocri doctrina praestan-
Odoacer rex Goihorum, ac rursus, hoc pulso, Theo- tem illa honorum insignia, quac plerisque palebant,
doricus, Golhorum una et Roman. rex, et alii dein- pro scienliae lenuitate et litterarum inopia assequi
ceps, sua domicilia babuerunt. Solent vero regiae non potuisse. Praesertim vero cum aliunde constct
civitates cum cseterarum rerum opportunis copiis eumdem laudes suas exlenuandi semper sludiosissi-
abundare, lum fere vel litteratorum hominum nume- mum fuisse, ut propterea mirandum non sit id quod
ro ac scienliarum cultnra caeteris antecellere, quos suo quodam insiituto et animi sententia adipisci
nimirum regum liberalitas, et honorum ambitio, et neglexisset, ad illam quaede ipso erat ingenii faniam
commoda alia ex omnibus fere lerris accersere con- et doctrinae imrainuendam traduxisse.
sueverant, praeseriim vero si is qui rerum summam 20. Is igitur Ravennae cum grammalicm, sive
tenet non alienus a lilleris videatur. At si quispiam rheloricw, sivemetricwsedulo operam. navavit, cujus
" Lege Pagium, ad an. 559, n. 9, et Murat., ad b Auctor. Hist. Litter. Francor.
an. 550 et 570; Paulum Diac, I. n, de Bell. Long., e Lege quae adnotavimus ad I. iv, Vitae sancli
c. 25. Martini, pag. 470.
37 PROLEGOMENAAD VENANTIIHON. CLEM. FORTUNATI OPERA. 28
deinde artis ope plura scripsit praeclare, sive soluta, A fluvium obviam processit: Eique Atboinus(uli cita-
sive ligata, oratione, tura ne juris quidem scienficc to loco refert Paultts Diaconus), ul erat largissimus,
expers fuit, quamvis, pro singulari modesiiaesuidio, omnesEcclesimsum facultates postulanti coucessit,et
illa se auigisse leviter tantummodo ac veluii deli- per suum prammalicum postulala firmavil. Ilujusce
basse faieaiur. Felicis inentionein facit Fortunatus lib. iv Vilaesaucti
21. In bisce verosludiis habuil Fortunalus (quod Martini, his veibis :
pene erat necesse in illo litterarum domicilio) alios, Qua mea Tarvisusresidet, si mollilerintras,
IlluslremsociumFe.licem,quaeso,require,
eosque scieulia et ingenio elaros, socios, qnos ipse CuimecumluinenManinusreddidit olim.
universos invitans ad sancti Martini Turonensis 25. Ex hujusce aulein, quod impetraveral, bene-
pontificis laudes celekrandas, sic per libellum suum ficii magniiudine et gratia Fortunatus majore quam
aifalur : ante pietate ac religione in beatum Martinuiii coepit
Proniptiusaffeclu,precor, inde require sodales; exardescere, ac suiiiu in Galliam iier mediiari, quo
Si sociisloqueris, veniainj.iftlalemereris.
Porrigomaleriainquibushanc ego, ut ore rotundo, ipsius divi Mariini sepulcriini aditei, ac prarsetis ve-
Martinigestis florentiacarniinapangant, nerareiur, votaque exsolveret. Ut enun de ipso nar-
Etclaro ingeniolexaut spargeudaper orbem.
22. Porro cmn ipse adhuc esset Havennae,graviter **rat Paulus, loco saspius ciiato : Qua de causu For-
oculis laborare ccepit, ut jam eorum lumen. sensim lunalus in tanlum beatumMariinum venerulusest, ut,
relicta patria, paulo ante quam Longoburdi ltaliam
prope amilteret. Erat ea in urbe basilica sanciorum Turonis ad ejuidem beati viri sepulcruta
warlyrum Joannis et Patili, in ipsaque altare in quo invaderent,
oiemoria colcbatur sancti Marlini, episcopi Tiiroiien- properaret. Eanidem el ipse ilineris suicausam fuissa
iib. i de Viia sancti Mariini, paulo posl ini-
sis, toto jam orbe fania sauctilalis et prodigiorum referi, lium. Interea vero et bellicos tumultus, qui undique
splendore percelebris, ac in pariete ejus imago erat
jam, miserae Iialiaeex Barharorum armis impende-
depicta. Hanc in basilicara cum is festinus, opem
ac forte ad altare banl, aut quibus dudum vexabatur, exituni aliqiiem
imploraturus, venisset, lycbnus, habituros sperare poluii, ut, reddita deinde tran-
positus sub quadam feneslra, arderet, litis ex oleo
et pacatis rebus, ad patriam regionein
lychui oculis, illa aegriludineconfeslim est liberatus. quilliiale, ad
aed praestat Foi tunatum ipsum audire, rem totam, alque suos remigraret.
26. Quem vcro ad annum Fortunatus Italia di-
dt gesla est, enarrantem, supra citalo libro iv, Vitte
.ancti Martini, bisce versibus : gressus sil, et profeclus in Galliam, non una est
Inde Ravennatemplacitampete dulciusurbem : omnium sententia. Browerus eumdem auno £65 in
Et pete Marliniloculum,quo, juie sacelli, ( Gallias pervenisse aliirmat. Idem scntil Pagius, iu
r,
Jam desperalumlunienmiliireddiditauctor, nolis ad Baron., ad an. 564. Certe is nun mullo au-
Muneraqni tribuil, sallem,rogo, verba repende,
Esl ubi b;isi'ic3eculmenPauli alqueJoannis, tequam Longobardi Itnliam invadcrent, profectus esl
Hic fiariesreliuetsancti sub imagineformaui, in Gallias, uti testis est Paulus Diac. loco saepius
Amplectendaipsodulci picturacolore.
Sub pedibusjusti paries liabetarle fenestram: citalo. At Longobardi in ltaliam iirupcre, ad an.
Lychnusadest,cujusvitrea ualal ignisin urna. 568, eodem Paulo Diac. teste, lib. n Hist. Long.,
Huc ego dumpropero,validotorquenledolore,
Diffugieule,gemens, oculorumluce feneslris; cap. 33.
Qnoproculul leligi bencdictoiumenolivo, 27. Haecvero sunt quae Broweri et Pagii senten-
Igneus ille vapnrmarcentifroute recessit,
Et praesensmedicosblandofngatunguinemorbos. tiani confirmare videnlur. Forlunaius quippe erat in
23. Una cum Forlunato Fclix, ejusdem familiaris, Gallia, cum Sigibertus, rex Auslrasiae, nupsit Bru»
et in studiis litterarum socius, cum et ipse simili nichildi, Atbauagildi, regis Gothortimiu llispania,
aegritudineoculorum laboraret, ex sancti Martini pa- filiae, quippe qui iisdem cecinit epiibalamium, quod
trociuio, et ejus olei virtute, liberattis est. Ut enim legcre est cap. 2, lib. vi. Al Sigibertus iniit has nu-
narrat de ulrisque Paulus Diac, lib. n, cap. 13, ptias anno quinto regni sui cum an. 561 regnare coe-
Hislor. Long. : Hic (Fortunatus) cum oculorum do- pisset, Clotario palre, eodem anno, vita functo, ut
lorem vehementissimumpateretur, et nihilominusFe- j) lestis est Greg. Turon. lib. iv Uisl. Franc, c. 21.
lix isle, ipsius tocius, pati modo oculos doleret, uter- Quocirca an. 566 erat jam in Gallia Forlunatus, ac
que ad basilicambeatorum Pauli atque Joannis, qum frucbalur regis Sigiberii patrocinio et graiia a.
intra eamdemurbemsita est, perrexerunt; in qua etiam 28. Praeterea idem Pictavis jani habitabat, cum
altarium in lienorembeati Martini confessorisconstru- Gelesuintha, Bituiichildis soror, illac perlransiit,
clum propinquamhabet (enetlram, in qua lucerna, ad Clnlperico, frairi Sigiberti, nuptura, de qua idem
exhibendum lumen esi constituta, de cujus oleo mox haecscribit lib. vi, cap. 7.
sibi isti, Fortunalus scilicetet Felix, dolenlia lumina Post aliquasurbes, Pictavasattigitarces,
Regalipompapraelereunteviam.
tetigerunt, itlico dolore fugato , sanitatem quam opla- Hanc ego nempe novusconspexipraetereuntem,
bant adeptisunl. ldem narrat Greg. Turon., 1.1 de Molliterargentiturre rotante vehi.
Mir.sancli Marlini, c. 15. At hae nuptiae ad annum alterum poslea quam Sigi-
24. Hic ille Felix fuit non multo post creatus Tar- benus duxerat Brunichildem referunlur, cum qui-
visinus episcopus, Alboino, Longobardorum regi, dem Fortunaius non ante Pictavumfuisset profectus
cum maguis copiis in Italiam irrumpenli, ad Plavim quam aliquod tempus apud Sigibertum vixisset, ac
a VidftPac ad an. 564. et ad an. 567, n. 9. Lege et Ann. Franc. praefixosOp. Gregor. Tur.
29 VITA VENANTHFQRTUNATI. 3(1
suum votum, Turonis, ad sepnlcrum sancti Mart. A esse Felicem, acqualemFortunato, atque adeo juve-
exsolvisset (Paulus loco smpiuscitato). nili aetate,iis temporibus creatum fuisse Tarvisinum
29. AdtlitBrowerus laudari Sigibertum a Forlu- episcopum, quibusad illum suprenium honoris gra-
nato I. u, c. 17, quod is basilicam sancii Mcdardi, dum nonnisi matura jara aetale ascensus pedetentim
aC-lolario coeptaraexaedilicari,summo studio com- pcr omnes honorum gradus patebat, ut nihil dicam
pleret atque eidem fasiigiumjam imposuisset. lpsum de illorum temporum disciplina, quibus saepe virtus
enim sancttimMedardumalloquitur poeta ad extre- magis quam aetasspectabatur, ut pluribus exemplis
n.ym carminis, hoc modo : possem ostendere, ut illud eliam concedam, Feli-
En lua lemplacolitniinioSigibertusamore, cem plane aequalem Fortunali fuisse, hinc polius
Insislensoperiprompliisamorelni. evincitur hunc haud ita juvenem in Galliasmigrasse,
Culminacus'odi,qtiitemila inctilmineduxit,
Prolegepromeritisqui tibi templadedit. ut is si, ul creditur, anno circiter 530 natus e&t,an-
At credibile est, inquit, Sfc;ibertumnon mullo post num ageret trigesimum quiniiim , aut Irigesimum
Clotarii obittimin illud operis iiicubuissc, de quo sexium, cum io Galliamest profectus.
patrem lam sollicitumet ejusdem perliciendi sludio- 53. Cur autcm iter Fortunati in Galliam ad an.
sum noverat, et quo in loco btimari voluerat. 567 referendum sit, hac ratione potissimumvir clar.
30. At cl. vir Joan. Josepbus Liruti a Browero ali- " ducilur , quod narret Fortunatus se lunc novum
quid et Pagio dissenlit, dum vult adventum Forlunati Pictavis fuisse, cum illac periransiit Gelesuintha,
in Galliasad an. 567, minimum vero ad 5G6, esse Chilperico nupiura. Id vero anuo contigit 567, ut
referendum. Neque alienum est hujtisce senientiam, supra iudicavimus. At stalim atque Foriuuatus per-
quam vel aliis communemesse video, paucisexpen- venit in Galliam, ad sancli Martini sepulcrutn per-
dere, quac ad eam rem dc qua aginius illustraiidam rexisse diccndus esl, inde vero slatira Piclavum
luminis aliquid afferre possunt. Ipse igitur dubilat venisse, qui (ut de ipso scribit Paulus Diac.) post-
primum utrumne Fortunalus paulo antequam Lon- quam Turonisjuxla voium proprium advenit, Pictavis
gobardi Italiam invaderent in Gallias proficiscipo- pertransiens illic habilavil.Quocirca Fortunalus nou-
tueril. Nam cum, eodem Paulo Diacono teste, Felix nisi an. 567, aut minimum, an. 566, in Gallias per-
gociusForlunati, et quidem (ut ipse existimat) itine- venit. Haecille.
ris socius, creatus jam Tarvisinus episcopus, Alboi- 34. Verum non video cur hac Pauli auctoritate
ao, regi Longobardorum, ad Plavim, utsupra dice- moveri vir cl. debeat, qui, ipso teste, in rebus
Damus,occurrerit, vix fieri potuit ut tam perbrevi referendis ab aetate sua remotis nonnunquam errore
spatio Felix iret in Galliam, ac inde in Ilaliam rever- r labiiur, ul si is in definiendo tempore quo Fortunatus
teretur, lum creatus Tarvisinus episcopus Alboino in Galliam profectus circiter est errare potuerit,
obviam procederet. Quocircaopiuatur Paulnmin re- multo magis in slaluendo quandonam Piclavum, ut
bus a sua praeserlim aetate remolis narrandis sacpe illic habitaret, concesserit. Sed ul hoc omiitamus,
minus diligentem, vel hac in re a temporum veritaie cum illud credibile est, Foriunalum non conlinuo
aberrare potuisse. posl advenlum suum in GalliamTuronis perrexisse,
31. Sed, ut nihil hic PaulumDiac purgera et de- sed lemporis spalium aliquod apudSigibenum regem,
fendam, certenon erat cur laudatus scriptor propler Metlis, aut Rliemis (quibus in urbibus sedebant reges
eam eausam quam affert de ejt.isdemdiligentia aut Austrasiae)substitisse, quippe cui epitbalamium ce-
fide dubitaret. Nulloquippe ex testimonio aut Jilte- cinit, et a quo itineris, quod per Galliam erat susce-
rarum monumenlo constal (quanlum equidem asse- pturus, comitem (ut infra diceiur ), et ducem acce-
qui potui) Felicem una cum Forlunato iu Gallias pit; lum ex illo Pauli leslimonio non videtur sallem
prolectum fuisse : non Paulus Diaconus id affinnat, luculenter oslendi posse Fortunatum siatim atque
licel narret uirumque, Felicem ac Forluualum, ea- Turonis abscessit Piciavum venisse, cum id' solum
dem oculorum aegritudine afflicios fuisse, et simili._ Paulus asseveret, eumdem, postcaquam Turonis vo-
modo ex palrocinio D. Mariini liberalos; sed potius j) tum suum jam ahsolverat, Piclavum, itineris causa,
de Fortunalo el ejus voto in Galliam proficiscendi accessisse, atque illic habilasse, quin certutii sta-
ita loquitur, ut Felicem plane sejungere videalur; tuat lempus quodutrumque interfuerit. Jam vero el
nou Greg. Turonensis, licet eamdem rem narret illud incertum est, quanlum temporis Turonis per-
quam Paulus Diac, lib. i de Mirac. sancti Mart., c. manserit, cuin erga sancti Marlini cineres pietatis
15; postremo non Forlunaius ipse id uspiam indi- ac religionis causa, tum vel Euphronii, episcopi
cat, licet saepiuslocus in ejusdem scriplis ac tem- Turon. (cuiipse conjunctissimusfuii), officiiset bu-
pus id significandi (si quidem aclum contigeral) in- manitate detentus. Quanquam quid vel illud prohi
cidissel. Quinimo, in epistola ad Greg. Tur., lib. i, bet scripsisse Fortunatum se liinc novumfuisse, cum
c 1, nullum se habuisse ilineris sui, quod ex llalia illac Gelesuinlha periransiit, eo spectato tempore quo
in Galliam contenderat, socium, salis declarat iis funcbre carmen scribebat in ejus mortem, quae sane
verbis : Quid inler hwc exlensa, vialica consuttedici aliquanto post accidit ? Quod vero magnum his mo-
potuerit, censor ipse mensura, ubi non urgebat vel nienlum addit, illud est, quod ante uiniuiu 507 ne-
nietusexjudice... necinvilabat (avor ex comite, etc. cessario in Gallia Fortunatus fuit, qui el nuplias Si-
32. Quod vero idem addit, minime credendum giberti cum Srunichilde, an. 566, ut sacpiusdiximus,
51 PROLEGOMENAAD VENANTHHON. CLEM. FORTUNATIOPERA. 3*
irnlas, carmtne celebrarit, et cum Nicetio Trevi- A pula, brumali sub frigore, Musa hortante, neteio
rensi episcopo conjunctus amicitia fuerit, ad quem gelida magit an ebria, novut OrpheusLyricut silvm
adhuc superstitem scripsit carmen 11 lib. m. Jam voces dabam, silva reddebat. A barbaris etiain et
vero Nicetius an. circiler 566 labenle obiit, utconji- agrestibus hominibus, per quos iler faciebai, fnvita-
citCointius ad hunc annum, n. 60. tus, et hospitio exceptus, eoruin saepe in conviviis
35. Ex his igilur omnibus slatuendum videturiter carmina fundebat, ubi, ait, sola swpe bombicansbar-
Forlunati in GaTliam in annum 565 conjiciendum baros teudos harpa retidebat. Aique is hanc in causam
esse; certe nec anle annum 56-4,nec post 566, esse refert cur quaedam sua poemata minus eleganter
ponendum. Quam autem ipsc viam, in Gallias profi- scripta essenl, ac minus limata et perpolita. Quid
ciscens, tenuerit, qtiseloca adierit, satis idem enar- enim, inquii, tibi affabre dictum sit, ubi quis sanut
rat, scribens ad Greg. Tur., lib. i, cap. 1, his ver- non credilur, nisi secum pariter insanilur, quo gratu-
bis : Prmsertimquod ego imperilus de Ravenna pro- tari magis esl si viverelicet post bibere?
grediens, Padum, Athesim, Brinlham, Plavem, Li- 38. Atque in hoc ipso per Germaniam et Galliam
quentiam, Tiliamentumquetranans, per Alpem Juliam itinere cum nobilissimis ac virlute et honore prae-
pendulusmonlanisanfractibus,DravumNorico,OEnum stantibus viris amicitiam inire, ac eorum sibi gra>
Breonis, Liccam Bojaria, Danubium Alemannia,Rhe- B tiam promereri, facile pottiit, cum ob vitaeinnocen-
num Germaniatrantiens, ac post Musellam, Mosam, tiam, ac morum suavitatem, lum ob laudem littera-
Axonam, et Sequanam, Ligerim et Garomnam, Aqui- rum et ingenii, in primis vero ex quadam Musarunt
tanim maxima fluenta, Pyrenmis occurrens, Julio coinmendatione, quoe vel peregrinos et ignotos ho-
mense nivosis, pcne aut equitando, aut dormitando, uiines exteris nalionibus probare semper consuevit.
conscripserim.Brevius adhuc Paulus Diac. hoc iter Certe quamplurimi occurrunt, de quibus Foriunalus
Foriiiuati cnmpleciilur, inquiens : Qui sibi (Forlu- suis in carminibus menlionem facit, qui eumdem
nalus), ut in suis ipse carminibusrefert, Wuc prope- per Germaniam hospiiio excepisse, et sua amicitia
ranti per fluemilia menti [Forsan, fluenla Tiliamenli] dignum judicasse, et officiis aliis prosecuti esse,
el llounam, perque Osupum, et per Alpem Juliam, videntur : quos inter eminent Lupus et Gogo, prin-
perque Agunium Castrum, Dravumque, et Byrrum cipes apud regem Austrasiaedignitate viri, Magnul-
fluvios, et Briones,et Augustamcivilatemi quam Virdo phus, Lupi frater, Jovinus prafectus, Bodigisilus
et Lech (id est, Vindoet Lychus)fluentanl, iler fuitse dux, et alii, quos in Germania se vidisse, et apud
describit. eos fuisse diversatum, uonnunquam lestatur. Itaque
56. Ex his igitur perspicunm est eumdem, Ra- ad Lupum scribens, lib. vu, cap. 8 :
venna digressum, Patavium, continuato itinere, alque Cumperegrina(ait)meostenuitGermaniavisas,
inde Tarvisium, venisse (cum, ut verisimile est, Du- Tu pater, el patriaeconsulituruseras.
Conseruiquotiesvestrosermoneloquelas,
plavilim divertisset ad suos invisendos), tum per Credtdiin ambrosiis-roe recubarerosis.
Alpes Noricas, Germaniam ingressum, hinc in Gal- ldem scribens ad Jovinum, cap. 12, inquit:
lias (quod tunc erat triliim et usitatum in regnum Nonita rebar ovans,postquamGerroaDia nostros
illud iter) trajecisse. Quocirca idem, lib. iv Vitae Conluleralvisus, ut resiliret amor.
sancti Martini, libello suo eamdem viam, e Gal- 39. Sigismundumquoque et Aregisilum fratres in
lia in Italiam proficiscenti, commonstrat his ver- se liberales ac beneficos iis in locis fuisse testaiur,
sibus : quos propterea non dubital parenlibus suis pro cha-
Si tibi barbaricosconcediturire per amnes, ritate ac beneficentia exaequare. Sic enim ad eosdem
Ut placideRhenumtransmitterepassisetHistrum, 21 :
Pergis ad Auguslam,quamVindo,Lycusqueiluentant, scribit, lib. vu, cap.
Si vacatire viam,neque te Bajoariusobstal, Nominaamicorummihidulciseplstolapandit,
Qua vicinasedentBreonum loca,perge per Alpem, Hinc,Sigimundenitens,hiocAregisledecens.
lngrediensrapidoqua gurgite voiviturOEnus. Post Italaslerrasmiuis mihi,Rliene,parentes;
Inde ValentiniBenedictilemplarequire, Adventufratrum,non peregrinusero.
Noricarura petens, ubi Birrusverliturundis.
Per Dravumitur iter, quase castellasupinant. D 40. Ex his autem proclive est conjicere eumdem
Hicmontanasedensin collesuperbit Agunlus.
Hincpete rapte vias, ubi Julia pandtturAlpes, aliquod spatium temporis in Gerraania efproximis
Altiusassurgens,et monsin nubilapergit. regionibus commoratum fuisse, quoad scilicet cla-
Inde ForoJulii de nomineprincipisexi
Per rupes,Osope,tuns, qua labilurundis, rissimos, quos saepe suis carminibus celebrat, viros
Et super instataquisReuniaTiliamenli. invisere et commode adire, el frequentibus officiis
HincVonelunisallus,cantpestriaper#e per arva (etc), eorum in se amicitiam conciliare, posset, tot prae-
Aut Aquileiensemsi forte accesserisurbem(elc),
Qua mea Tarvisnsresidel, si molliterintra*, terea urbes et regiones, quarum diligens etaccurata
Per Cenetamgradiens,et amicosDuplavenenses(etc), in ejusdem poematibus descriptio occurrit, cognosce-
Si Paiavinalilii paleat via pergis ad urbem (elc);
li.de Ravcnnatumplacilampete dulciusurbem (elc). ret ac peragraret.
37. Hoc auiem itiueris, quod per sola plerumque 41. Porro Forlunatum in Gallias venientemexce-
ac deserta loca faciebat Foriunatiis, carnnnibus pan- pit is cujus saepe ivieminimus,Sigibertus, Austrasix
gendis, quasi quodam Musarum condimenloac lem- rex, ac omni liberalitate et officio est prosecutus,
pcratione, solabatur. Id de se profilelur, scribens ad cum plurimorum , ut credibile cst, praeslantium
Greg. Turon., lib. i, cap. 1, inquiens': lnter Bar- dignitate virorum (quos sibi per Germaniam de-
baros, longo tractu, gradiens, aut via (essus, aut cra- vinxerat) litteris ac tesiimoniis comrnendatuni, luro
55 VITA VENANTHFORTUNATL 34
ex ingenii doctrinaequefama satis insignem etcogni-1 V prudentia ac sermonis suavitale, praastanlem.Quam
tum. cum impetrasset, eidem nupsit regia pompa et ap-
42. Cl. vir Joan. Josephus Liruti, quaerens ac paratu, lotiusque regni cum summa Iaetiliaac gratu-
secum admirans qua fieri ratione potuerit ut is tot latione (Greg. Tur., I. iv, c. 27). Hisce nuptiis epi-
regum ac principum virorum amicitiam inire, alque thalamium cecinit Fortunatus, de quo supra, n. 34,
eorum aiiimos sibi devincire potuerii, arbitratur locuti sumus; idemque scribens ad Gogonem, rem
eam qua erai praedilusgeneris ac stirpis nobilitaiem recens gestam declaral his verbis :
in causa fuisse cur ad principum atque regum amici- Nuperab Hispanisper multapericulaterris,
in re ut Lgregioregi gaudiasummavebis.
tias facilis eidem aditus patere poluerit. Qua 45. Cbilpericus, Sigiberli fraler, ejus nuplias
vel ipse aperiam quod sentio, plane diflicile mihi misit et ipse in Hispaniam qui Gele-
in aemulaius,
videlur hominem qui humili, nec satis celebri suiniham, Brunichildis sororem, sibi petereut, cui
loco (Duplavilidico), paternam sedem ac domum, nuberet,
quam anno fere post quam Sigiberlus Bru-
quin, ul ipse de se profitelur, majorum originem nichildera sibi
copulaverat, duxit uxorem, Frcde-
haberet, nullum publicum gessisset magistralum, gunde, cujus amoribus lencbatur, infimi generis ac
nullum certum honoris ac dignitatis insigne fuisset _o servili ex condilione muiiere
- rejecta. At nou niulto
adeptus (ut superius declaraviuius), tam claram el
post, cum Gelesuinlha, Chilperici perfidia offeusa,
gloriosam generis nobililatem nancisci poluisse, qua reditum in
Hispauiam pararet, ejus jussu, dum in
non solum in Italia, sed eliam in Germania extre- lectulo inlerfecta est; atque paucos post
cubaret,
maque Gallia inclaresceret, praesertim cum turbu- dies ChilpericusFredegundem recepit, cujus deinde
leniis adeo teinporibus, qutbus jam bellis ac sediiio- fraude et insidiis cum
Sigiberlus, lum Chilpericus
nibus omnia miscebantur, vel nobiliorum virorura
ipse, occisi sunt. Gelesuintham, pertranseuntem
gcneri, nisi quoruni opera in bellis administrandis Pictavis, vidit Fortunatus, cum adhuc ea in urbe
aul gerenda domi rep. praestitissel, tcnebraeoffundi novus
essel, et ejus funus acerbissimum lugubri
facile potuissent. Malimitaque cum Hincmaro sen- carmine 1. vi, c. 7.
expressit, quod legereest
tire, qui, in prccf. ad Vitam sancti Remigii scribit de 46. Sigibcrlus itaque (ut ad id uude defleximus
Forlunato, qnod a multis potentibus et honorabilibus nobilissimus iis temporibus, ac pruden-
viris in his Callicis el Belgicis regionibusper diversa revertamur)
tissimus rex (cujus virlutes passim celebrant For-
locatunc vitw, ac scientimsummeriloinvilabalur. tunatus elGreg. Tur., aliique plures) eumdem For-
45. Quoniam vero magna et praecipuaSigiberli
titnatum, in Galliam veoientem, perhonorilice ex-
in eumdembumanitatis ac beneficenliaeofficiaexsti-
el erit C eepit, atque illi Sigoaldum comitem pro socio ac
lere, de et
ipsoque fuit, saepiussermo, haud duce ilinerum qitoeper Galliam agenda ipsi fuerant
alienum sit de eodem ejusque regno, nec non regia
hoc Is dedit, quo scilicet operam suam, el assiduilatem, et
stirpe ac uognatione, aliquid loco dicere.
tutelam eidem, sive Turonos adeunti, sive urbes
itaque filiusfuil Clolarii I, Francorum regis, omninm
ac regiones Galliaepcragranti, praestaret. Hqc
sua aelate poteniissimi, qui post Clodovei patris alias,
ex ipso "novimusForlunato, qui, 1. x, c. 20, ad Si-
obiium regnare coeperat, paleruo regno aequas in
goaldum scribit his vcrbis :
paries diviso cum tribus fratribus (Greg. Turon., FinibusIlaliaecumprimumad regna venirem,
I. in Hist. Franc, c. 1); quibus vita functis, univer- Te mihiconslituitrex Sigiberlusopem,
suw sibi Francorum imperium, partim baereditale, Tulior ul graderer, lecumcoiuitando,viator,
annis ac vindicaveral. vero Alqtiepararelur hincequus,inde cibus.
partim potentia, Ipse Implestiofiicium(elc.)
Clotarius moriens quatuor posl se lilios reliquit, 47. Eunidem vero Turonis confeslim, cum per
Cbaribertum, Guntramnum, Cliilpericum, Sigiber- regem Sigibertum licuit, ad sancti Marlinisepulcruin
tum, qui regnum inter se, jacta sorie, diviserunt, ac venerandum perrexisse, credendum est, ut quem
Sigiberto (ut verbis utar Gregorii, 1. iv Hist. Franc, Ravennaelam praeclare de se meritum noverat, cu-
c. 22) regnum Theuderici (Clotarii fratris) obtigil, j) jusque causa in Galliam advenerat, ejus cineres prae-
sedemquehabereRhemensem.Porro regum Austrasiae, sens colerel, ac volum suum exsolveret. Praeerat
qui Rbemis sedebant, imperium vel in Germaniam tunc temporis EcclesiaeTuronensi * Euphronius,
longe procurrebat; de quo lege Fort., lib. vi, c 2, nepos sancti Greg., episcopi Lingonensis, vir cum
et Ruin., in notis.ad Greg. Tur., I. iv Hist., c 22. genere nobilissimus, tum sanclilate clarissimus,
44. Interea Sigibertus, cum fratres suos reges vi- quem deinceps Forlunato singulari benevolenlia el
disset infima et servili conditione mulieribus nu- amicitiaenecessitudine fuisse cunjunclum, lestantur
psisse, oblitos generis ac dignitatis suae, regio ipse hujusce ad illum scriptaeepislolae, I. m, c. 1 et 2.
animo el consilio uxorem regali e stirpe ducendara Eumdem itaque lunc convenisse Fortunatus, et ejus
censuit. Quam ad rem legalos misil in Hispaniam, amiciliae fundamenla quaedamjecisse, quae postea,
qui Brunichildem, Athanagildi regis in Hispania mutuis officiis culta ct aucta, eo pervenii, ut ipse
filiam, sibi peterenl ad nuptias, puellam cum forma illum parenlis in Ioco haberet, dicendusest.
corporis, tum induslriaet morum honeslate, consilii 48. IntereaTuronis digressus, cum, itineris causa,
a Male Brow. in Vita Fort. ponil lunc
temporiis Turonis sedisse Gregorium, qui nounisi an. 573
jllara sedem est adeptus.
55 PROLEGOMENAAD VENANTII HON. CLEM. FORTUNATIOPERA. 3«
Piclavum venisset, ea in urbe domiciliumsuum ac 1A exsolverat (quaepraccipua fuerat causa ex Italia in
sedem consliluit. Id cum ex Pauli Diaconi testimo- Galliam venieudi), adliuc substilerit in Gallia, nee
liio discimus, tum ipse Fortunatus de se profitetur, ad suos remearit. P. Browerus, cap. 2 de Vita For-
1. vni, c. 1, sic scribens : tunati, ejus rei causam rcfert in bellicos tumullus
Fortunatusego bincbumiliprece, vocesalnto: quibus Ilalia Longobardorum armis tunc maxime
i
ItaliaegenitumGutlic rura tenent. affiicta est. Quo sane tempere Tarvisium, Fortuuati
Pictavisresiilens.quasanctusHilariiisolim
Natusin tube fuit, notusinorbe Pater. patria, et propinquaeregiones, positae in ipsius Ger-
Quinimo id deinceps promeruit, ut illius Urbis maniae ore ac faucibus, hostilibus excursionibus et
clero, quamvis adveiin, ascriberelur, ac sacerdotio injuriis in primis paluere. Is interea sibi in Gallia
iiiiliaretur, quod sane magno est illius virtutis ac subsidendum duxit, donec, pace et iranquillitate
vitae integritatis et innocentiae argumento. Quo vero Italiae reddita, tuto paternam ad regionem alque do-
anno Pictaviensis Ecclesiae presbyter factus sit, mum remigrare posset. Sane haud ipse aequoanimo
liaud ita facile est slatuere. Faulus Diaconus, dura in Gallia commorabatur, nec propierea videturex
narrat de eodem quod novissimein eadem civitate animi proposilo alienam regionem patriae ac suis
(scilicet Piclavis) primum presbyter, deinde episco- ' anteposuisse, qui scribens ad Lupum, lib. vn, cap. 9,
pus ordinatus til, videttir ad extremum ejus selalis B haec de se loquitur :
tenipus id faclum referre. At cum Gieg. Turon. Exsulab Italia nono, pulo, volvorm anno,
Fortunatum suis in libris presbyterum passim ap- LitlorisOceaniconiiguantesalo.
Temporaiolfuglunt, etadliuc perscriptaparentum
pellet, aliter videtur judicandum. Nam 1.1 de Mirac. Nuilus abexclusisnie recreavitapex.
sancti Martini, c. 13, eumdem aperte conservum Adtiucvero miserabilius suuiii ab ltalia digressum
tuum , Fortunatum pretbyterum vocat. At Gregor. lamentaiur lib. vi, cap 10, liis verbis ?
Turon. librOs deMirac sancii Marlini conscripserat, Tristius erro nimis,patriisvagusexsulab oris,
Quani sil Apolloniisnaufiagushospesaquis.
antequam Fortunatus suos illos iv de Vita sancti 51. Neque altera piaelcreunda causa eslob quam
Martini versibus exararet, cum in epistola illis prae-
is in Gallia permansetit, nec ad suos amplius re-
fixa scribat Gregorio, iit, cum jussisset opus iltud
versus sit. Hanc autem ipse nobis declarat lib. vm,
quod ipse Gregorius de virlutibussancii Martini ex-
cap. 1, inquiens:
plicmrat versibus exprimi, sibi illud transmitieret, Martinumcupiens,voto Radegundisadhaesi,
quod carmine compleclerelur. Jam vcro Foriunatus Quamgenuit ccelolerra Toringasacro.
elucubravit libros iv de Vita sancti Mariini, sancto idest, cum eo consilio in Galliam venisset, quo
Germano, Parisiensi antistile, adhuc superslile, qui _ sancli Martini sepulcrum inviseret, ac stiaeerga illura
an. 576 supremum diem obiit, uti adnotaviinus ad pietati satisfaceret , Radegundis, piissiinoe feiiiiine,
Jrb. iv Vit. sancii Martini, pag. 470. Ex quibus precibus ac votis retentus est, qiiominiis in Ilaliam
conficilur jam ex illo tempore Foriunatum presby- revcrieretur; ac inde factuin ut in Gallia reliquum
lerum fuisse. Quin ut hac in re quod sentio pro- vitassuae spalium traduceret.
feram, videuir mibi Forlunatus jam tunc clericus 52. Quoniam vero de Radcgunde menlio est
fuisse, cum ab llalia est profectus; idqtie ex eo con- facta, cujus maxime opera id praestilum fuit, ul For-
jicio, quod abejus coaevoGrcg. Tur. Presbijler. Ita- lunalus in Gallia remaneret, quemque illa coluil
licus passim nominetur, quem titulum vel ejus opera sempcr, alque-omnibus liberalilatis et beuevolentiae
prac se ferunt. officiis est prosecula, haud erit alienum de regio
49. Multo vero difficiliusest statuere quonam tem- ejus genere ac furtuna, nec non de egregia virtute
pore idem ipse hospilio usus fuerit Agricolae, seu 'ac sanciinionia, lionimlla dicere, c quibus ad Vitam
Agroeculae, episcopi Cabillonensis, sive, ut verisi- Fortunati et pleraque ejus poemata illustranda plu-
milius videlur, Nivernensis, sicut adnotavimus ad rimiim lucis addi possit. Fuit itaque Radegundis
cap. 24 lib. in Op. Fort. Isenim scribens ad eumdetn, Berlharii, regis Tliuringorum, filia, quem cum Iler-
non solum se cum illo vixisse praese ferl, sed etiam D nienefiidus, germanus ejusdem fraier, oppressissct,
ab optimo ejusdem parente doclum, instilulura ac Radegundis, adhuc puella, patre orba, patrui in tu-
pastum fuisse, testatur hisce versibus : tela relicta est (Greg. Turon. iu Ilist. Franc, c. 4).
Cummea terra manumeruit genitorisarari, Postea vero Hermencfrido ipso a Francorum regi-
Reddaturnati vomerecullasui. bus Clolario et Theodorico superato et devicto,
Nainpater, affectudulci, nieinorabilisorbi,
Mevobiscumunolovitamoreduos. eadem in Galliam adducta captiva est; de qua cum
COrdeparens, pastunutrix, bonusore magister, Theodoricum inler ac Clolarium contenlio fuisset
DilexH,coluit,rexlt, honestadedlt.
llle piostudiosulcalanovaliasevit; exorta, utri uxor obtingeret, vicit Clotarius, ac
QuodPater etfuilil,hoc mihi srmen ale. eidcm, statim alque per aetatempuellaelicuii, nupsit,
Hoc itaque hospiiio usum crediderim Forlunatum cnm eam interea regia in villa educandam ac nu-
anlequam Radcgundi (de qua mox erit sermo ) el triendam custodibus tradidisset (Fort., n. 2 Vitm
ejus ncgoliis conficiendis se penilus daret, a qtia Rad.). Verum regales imptiae deliciaeque aulae po-
deinde buud diuiitis viileiur abfuisse. lenti.-simaeillud pietatis ac religionis siudium quod
50. Illud vero boc loci quaeri solet, quibusnam de in puellula jam eluxcral, solila suis manibus imam
Causis FortunatuS, posieaquam votum suum Turonis aliaiiuni paitem lergere, et puerorum choros, di-
37 VITA VENANTII FORTUNATI. 38
vinas laudes celebrantium , ducere, nihil immi- A uno residens loco, se habere gloriata est. Ad petitionem
nuernni, sed potius illustrarunt, utjain diceretur sanctm tnisit imper. legalarios cum Evangeliisauro et
Clotario a suis aulicis habere eum potius jugalem mo- gemmis ornatis.
nacham quam reginam, unde erat in illam nonnun- 55. llaec atitem occasio fuit Forlunalo ut hyranos
quam asperior. Interea vero Radegundis frater, in- nonnullos et poewiala alia ekicubrarei i« lionorem
juste a Clotario occiditur, ex aulicorum fraude ac samctae crucis, quae inier celeberrimum illud est
perfidia. Ilnc illa tempus et occasionem nacta, sibi quod incipit Vexilla Regisprodeunt, Ecclesiae ipsius
a Clolario recedendum censuit, ac monasticam vi- usu jampridem consecratum. Idem prselerea scripsit
tam, cujos studio in primis tenebatur, cogitavit am- prolixum poema, quo, Radegtindis nomine, gratia*
plecti. ltaque ad beatum Medardum, Noviomensem agil Jusiino et Sophias Augg. pro missis ad se pre-
antistiiem, directa a rege conjuge, cum venisset, ab liosissimis muneribus, quibus tottun OccideHtem il-
eodem cojpil coutendere, ui sese, mutata veste, Do- lusirattim et ornalum fuisse affirmat.
njino cnnsecraret. Quod illeprimo recusans, veriius 56. Quaevero et quanla Fortunatum inter et Ra-
ne Clolarii indignatioiiem in semct excitaret, pos- degundem Agnetemque interesset summae pietalis,
tremo cessit precibus, ac veluin ejus capiti imposuit, benevolentiae, chariiatis, necessitudo, eaque ab
quoeam sanctiinonialem declararet. Ilia auiera inde B oiniii aliena petulanliae suspicione ac periculo, ipse
digressa Turonis ad basilicam sancli Mariini vcnit, nobis Fortiiuaius tesiis sit, lib. xi, cap. 6, scribetis
tum Suedas accessit, villam agri 1'ict .viensis, atque ad Agneiem bisce versibus :
illic, monasterio exstructo, ad extremum usque vitae Matprhonoremihi, soror autemdulcisamore,
diem sanctissime vixit (Fort., ibid., c. 12). De qua Qiiainptetate, lide, pectore, corde Colo,
Ca'le?ti affeetii,noncrirninecorporis'«itlo,
uti scribit Greg. Tur., lib. m Ilist. Franc, cap. 7 : Nonc:iro,sed hoc quod Spiritus oplat, amo.
Mntata veste, monaslerium sibi infra IHctaviensvm Testis adest Christus,Petro Pauloqtieministris,
CtmiqucpiissociissanctaMariavidet,
urbem construxil; qum oralionibus, jejuniis, vigilis Te iuihinon aliis oculis animoquefui-se,
Quamsororex utero lu, Tiiiana,fores,
aique eleemosynis,prmdita, in tanium emicuil, ut Acsi nnn partu mater Kadegilndisuirowpie
tnagna in populis liaberelur. Visceribuscastis progenuisset,eram.
55. In hocauiem Pictaviensi monnsterio Agneien, 57. Siiam vero praecipuam cliaritaiem in Rade-
virginetn singulari pielaie ac viitute pracslaniem, giindcm declarat lib. xi, cap. 2, his versibus, qui-
quam olim anciliam habuerat, et quam a prinaa bus, cum illa se includeret (ut infra dicenlur), suuai
aetale toco filiw (ut ipsius Radegundis verbis utar) in ip-am desiderium exprimit, inqiiiens :
colueral, el educaverat, ubbatissam constiluit, ac se Quosine me mealux oculis erranlibusabdit,
Q Nec patilur visu se reserare meo?
post Deum ejus ordinalioni regulariter obedituram Omniaconspiciosimul aathera,flumina,terram;
commisit. Id enim de se ipsa fatetur, apud Greg; Cuinte non video, sunt niiliicuncta parum.
Quamvis sit ccelum,nebula fugiente, serenum,
Tur., lib. ix, cap. 42. Quocirca canit de illa For- Te celanle, mihistat sine sole dies.
tunatus, lib. vm, eap. 1 : 58. Harum vero in se munificentiam ac liberalita-
Regia lactineocommuianspallia cultu, lem suis saepe carminibus celebrat,, quibus, pro
Viliorancillse-veslisamata.tegit. missis munusculis, iisdem gratias agit ; quod quaia
Spleudidaserracoquondamsubvectasuperbo,
Nuncterit obsequioplauta modpstaItitum. crebro lieret, satis iudicant hsec ejtts verba, quibus
Quaeprius insertis oneiala est dextra smaragdis, ad Agnetem scribit, lib. xi, cap. 9 :
Servit inofs famulis,sedulitale, suis.
Aulaecelsa regens qooudarn,modojtissa m inistrat, Portiioradtantosmissusnonsttfficitunus,
Qnaedominandoprius, nuuc famulandoplacet. Lassarunttolies quirediere pedes.
Singulanec refero,quiametuamuneravincunt(etc).
Mem scribens ad Agnetcm , lib. viu, cap. 4, sic eam ldem se pluries convivio ab eisdem exceptuin ac
alloquiiur : laute pastum fuisse significat, ac inter caetera, lib.
Sed tibi pne reliquis Materpiachariorinstat, xi, cap. 11, prandiutn commemorat, ac describit,
Eligit excelsoconsociarechoro. quod sibi ab Agnete inslruclum, ac variis floribus
Res probatipsatamen, quoniamquaefiliaconstas,
Te matremvolis optat habere suam; D et frondibus, ad speciem borti viridanlis, pictum et
Quamquesuis genibuscharamnutrivitalumnam, ornatum fuerat, ex quibus illamm erga Fortunatum
Praelicitecce suo constiluendaloco.
Et qtizete semperbaculimoderamiuerexit, diligentia ac sedulitas perspici potest.
Promptasub imperiovult magisessetuo. 59. Haecveto intef illos mntua charitas et neces-
54. Summa vero Radegundi facultas et opportu- siludo monet ut quaeramusquo officio maxime, seu
nitas fuit, pro regia ejusdem cognaiione ac gene- munere, apbd religiosissimas feminas Fortunatus
re, illud suum Pictaviense inonasierium preiiosis fungeretur. Sed ante qnaedam notanda strtit. Ac pri-
iiiuneribus ditare , inler quae ea praecipue numeran- niiuii illud animadverto, singulare semper Radegun-
tur quse ipsa a Justino imper., anno circiter 569, dis sludium in his colendis et audiendis exsiilisse, a
missa ad eumdem legalione , impetravit, plurimum quibus ad pietatem ac religionem instilui polerat:
coiiferenle ad eam rem Sigiberli opera et gratia. quae, ut scribit Fortunatus in ejus Vit», num. 8 :
Scilket, til de ipsa scribit Baudoiiivia in ejus Vila, Ad ejus opinionemsi quis servorum Dei visus (uisset,.
num. 8 : Quod sua vola poscebant obtinuil, nt bealum vet per se, vel vocalus, occurrere, videresillam cwle-
lignam crucis Domini, auro et gemmis ornatum, et leslemhabere Imiiliam . . . sequenti die euram domus
muitas sanctorum reliquias, quas Oriens retinebat, commiltenscreditariis , ipsa se lolam oceupabaljuxUt/
 59 PROLEGOMENAAD VENANTUHON. CLEM. FORTUNATl OPERA. 40
tiri justi verba circa salulis tnstituta, et circa adipi- A retributione sempiterna restituat, qui providet auxi-
tcendw vitm cwlestiscommerciaretentebalur per dies. lium indigenlibus. Quibus ex verbis potest intelligi
Aique haec de Radegunde, dum ea in regia aula quo in loco is esset apud Radegundem, et Ague-
adhuc viveret. tem/et quae iisdem offioia praestarel.
60. Deinde iiiulta jam erant Pictaviensis mona- 62. Alque etiam ex itineribus tam frequenlibus
Sterii sanctimonialibus negotia gerenda, sive quaead quae Fortunatum per Galliam Germaniamque ha-
privalas earum curas et officia spectarent, sive quse buisse comperimus, conjicere Iicel plura ad mona-
atl totius nvonasleriirem ac statum pertinerent, qui- sterium Piclaviense spectantia negotia per ipsum so-
bus in procurandisalierius qui exlra monasierii septa lita transigi. Ila lib. xi, cap. 27 el 28, scribens ad
viveret diligenlia desiderabatur ac fides. Ita, quo Agnetem el Radegundem, sua quaedamitinera enar-
nnum aut alterum exemplum proferan», exslat apud rat, quorum in altero diu procella jaclatus fuerat,
Gregor. Tur., lib. ix Histor. Franc, cap. 42, exem- unde in grave viiae amittendae discrimen venerat;
plar epislolaequam Radegundis mittil ad episcopos in altero vero hiemale frigus ac pruiLas se perpes-
Galliae,quo illorum patrocinium et aucloriialem ad- sum fuisse describit, cum nive et glacie late oninia
versus eos qui monasterii Pictaviensis jura vel bona tenerentur. Atque ipse indicat quaedam habuisse
laedere voluissent aliquid impetraret. Item, cap. 39, B quae praesens cum illis conferret, nec tum epistolae
Iegitur quoddam rescriptum episcoporum ad Rade- committeret, iis verbis :
gundem, in quo mouiales illae feriunlur anathemate, Postreferendasimulmurmuracorde tego.
quaeunquam e monasterio egredi aut nubere voluis- ltem lib. vi, cap. 10, cum Metlin accessisset, nar-
sent. Haecitaque, et id genus alia, saepe cum epi- rat lintrein quo vehebatur a regio coquo sibi fuisse
scopis, aut regibus, et aliis principibus viris, com- abductum; cumque venisset Nauciacum, vel Nasium,
municanda , et per ipsos inlerdum transigenda, ali- a Sigibertorege perliberaliter exceptum, necnon ab
quem, praestantem consilio solerliaque virum requi- ejus minisiris Papulo et Gogone, cum lintiem, tum
rebant, qui eadem gereret ac procuraret. caeteras copias ad iler suum prosequendum necessa-
61. Quae cum ita sint, illud mihi videor primo rias, refert se accepisse. ldem, lib. x, cap. 10, iter
aflirniare posse Radegundem et Agneiem toiius suum, aliudquod circa Rhenum et Mosellamconfece-
vitae moderatorem ac praecepiorem Fortunatum ha- rat, describitcum quidem regiaedomui,idest, Cbilde-
buisse, cujus judicio atque consilio cum in rebus berto et ejus matri Brunichildi obvius factus, et ab
suis privatis dirigendis, tum monaslerii tolius di- ipsis relentus, et exceptus perhumaniter, eosdeut
sciplina temperanda uterentur. Quod sane et tantac deinde, regia pompa et apparatu iter facientes,
necessitudini, quantam inter ipsum et illas inier- C fuissel prosecutus. Haud inverisimile itaque est
fuisse ostendimus, consentaneum videlur, et For- Fortunalum isthaec loca, non tam solatii sui causa,
tunali religioni, doctrinae, prudentiae ; idque Rade- aut privati negotii, adiisse, sed ut earum voluntati
gundis illa vola fuisse facile dixerim, quibus Venan- ac sollicitudini, quibus se et operam suam addixe-
tius ipse se adhwtitse faielur, quominus ad suos in ral, salisfaceret.
Ilaliam regrederelur. Alque etiam adsunt indicia 63. Ex hisce autem iiineribus (quaecunquetandem
aliqua ex scriptis Foriunati quae hoc ipsum confir- eorum suscipiendorum causa et ratio fuerit) per
ment. Ita lib. xi, iap. 4, auctor est Radegundi ut magnam ipse nactus opportunitatem est percelebres
ad stomacbum corroborandum ac recreandum vini Galliaeac Germauiae episcopos adeundi, et cogno-
aliquid sumeret, proferens Apostoli exemplum et scendi quibuscum amicissima benevolentia conjun-
auctoritatem, Timotheo ad ipsum suadentis. Item, ctus fuisse ex ejusdem carminibus passim deprehen-
cap. 7, ad Agnetem scribens, rogat ut quod ipse ditur. Atque ut ex iis nonnullos commemorem, quo-
obsequium seu famulatum absens Radegundi impen- rum ex amicitia et consuetudine non vulgaris com-
dere non poteral, pro se ipsa praesiaret. Idem, cap. mendatio innocenliae ac virtutis Forlunati sumi po-
8, gralias agil Agneti quod monialibus epulum, ]n test, sanctus Germauus, episcopus Parisiensis, pro-
rogalu suo, indulsisset, el optat ad extremum, quo pensissima in eumdem voluntate ac benevoleniia
Agnes et Radegundis diu essent superstiles, quo exslilit, ut consiat inter caetera ex lib. vm, cap. 2,
earum freno, seu auctoritate, Pictaviensis monasterii Op. Forlunali, qui cum ad eumdem proficiscivellet,
slattts, sive disciplina, diu floreret ac staret inco- el a Radegunde retineretur, baec inquit:
lumis. Postremo, lib. vm, cap. 17, scribens ad Mevocatinde pater, radiansGermauusinorbe,
Hinc relinet mater, me vocatiude pater.
Gregor. Turon., cum grave scandalum ad dissidium, Dulcisulerque mihi, voteamplecteutecohsesit;
Pleousamore Dei, dulcisuterquemihi.
post obitum sanctae Radegundis, in eodem Picta-
viensi monasterio excitatum fuisset, eidem causam Hic ille fuit Germanus a quo Agnes, Picla.viensis
abbatissae commendai his verbis : Memor sit eom- monasterii abbatissa, consecrata est, ut consiat
mendationis beatm domnmmemfiiim, vel jam matrit ex testimonio Radegundis apud Gregor. Turon., lib.
vettrm, domnmRadegundm, pro loci sui, vel perso- IX,cap. 42, ex quo intelligi polesl magnam inde ne-
nm, toiiutque regulm, ttabititals quod petiit, et ver- cessitudinis ac benevolentiaeeausam vel cum Eorlu-
borum vel vitcerum supplicatione commitit, ita prw- nato inierfuiSse.
dpiatis infatigabiliter laborure, qualiter ipse vobitin 64. Feliei etiam, episcopo Namnetensi, viro CUIQ
4i VITA VENANTII FORTUNATi. 42
nobililate generis, turll virtute animi conspicuo, A sleritatis jacuissent. Qiianti vero Gregorius faceret
acceplus in primis ac jucundus fuit : idque indicant scripla Fortunati, ac quanti interesse arbitrareiur
scripta ad illtimForlunaii carmina, et illius ad hunc eadem publicam in lucem proferri, inde inlelligi po-
litlerae quas legeie est I. 111,cap. 4, 5 et seq. Idem tesl, quod non leviter cum ipso agendo, sed obte-
apud Leontium, episcopum Burdigalensem, et Placi- stando et adjurando ab eo conlenderit, quo carmina
dinam, ejus olim uxorem, raulierem ex imperatoria sua et alia Opuscula in unum volumen colligala
familia, in piiniis vero singularis pietatis laude evulgaret. Id ex ipsius Fortunati testimonio disci-
praestantem, non infimum locum tenuit benevolen- mus, ita scribentis ad Greg., lib. i, cap. 1 : Unde,
tiaeet graliae, ut aperte testanlur carm. 15,16 et 17, vir aposlolice, pradicande papa Gregori, quia viritiler
1. i.Libro vero iv, cap. 10, exstat poema, quod ipse flagitat ut qumdam ex opusculis imperitiw mex tibi
scripsit in funus ejusdem Leonlii, in quo ipsius ge- transferenda proferrem, mearum nugarum admiror te
neris nobilitali, ac virtuli, et in gregem suum seduli- amoreseduci; ac rursus : Sedquoniam humilem im-
faii, tum apud reges auctoritati et gratiae refert pulsum, alacriler acrius renitenlem, sub lestificatione
egregium testimonium. divini mysterii, et splendore virtutum bealitsimi Mar-
6S'. Quid vero de Euphronio dicam, antistite Tu- tini, conjurans, horlaris sedulo ut conlra pudorem
ronensi ? quid de Nicetio, episcopo Trevirensi, aut, B meumdeducar in publicum, etc Libro vero v, cap.
qui illum excepii, Magnerico? ad quos singulos ex- 5, se ilem ab eo ad scribendum incilatum scribit iis
slant scriplaeFortunati epislolae, seu carmina, I. III, verbis : Insligas, Paler optime, seriacuriositate, sin-
capp. 1, 2, 3,11,12 el 13. Nec vero praetereundus cera tamen dulcedine, carmine etinguem protoqui, et
sanclus Marlinus, Galliciaeepiscopus, ille qui Sue- currere pinguem versu pedeslri. Eadem fere scribit,
vos, Galliciaeincolas, a paterna superstitione ad \. ix, c. 6.
Cbrislianam religionem ampleclendam convertit, ad 69. Atque hacc inter carmina quae tunc edidit For-
quem ilem Forlunalus epistolam scripsit, plenam tunalus plura sunt quaead Gregorium ipsum seripia
amicissimidestderii, et poema, in quo ejusdem vir- fuerunt, atque ejus virlutum laudem et commenda-
unes, et erga gregem suum merita coramendat. tionem complectunlur. Ac inler caelera illud eminet
Habes illa I. v, c. 1 et 2. in primis, quod exstat lib. v, cap. 3, scriptum ad
66. Addendushis Aviius, episcopus Arvernensis, cives Turonenses, quo iisdem Venantius gratulatur,
a quo Gregor. Turon. ad studium divinarum rerum quod Gregorius Ecclesiae illius episcopus creatus
se excilatum fuisse ac provocatum commemorat in fuissei, ac bona iis omnia ex pontificis sui adventti
libro de VitisPatrum, cap. 2. fs igitur in primis dilexit _ ac praesentia ominalur.
Forlunatum, uti jam conjuncla uirique ctini Gregorio 70. Qua vero in se munificentia ac liberalitato
necessitudo efflagitare videbalur. Porro cum Avitus, idem Gregorius esset, passim suis in carminibus de-
sacroPentecosles die, plusquam quingentos Hebraeos claral, aique ut de cxleris taceain, lib. vm, cap. 25,
ad Chrislum converlisset, hoc ejus factum, prolixo memorat sibi ab illo agellum praestitura fuisse ad
carmine, prosecutus esl Forlunatus, Gregorii hor- alimoniam ac catleros sumptus, in quo munificcn-
tatu. liam ejusdem confert cilm liberalitate sancti Mar-
67. Sed ne singulos commemorem, qui Fortuna- tini, cum hic de parle chlamydis suae nndum et
tum benevolentia et ofliciis humanilaiis complexi egentem contexit, his versibus :
fuisse deprehenduntur, sil unus pro oranibus is, de MunificireparansMartinigesta,Gregori,
quo supra mentionera feciraus, Gregorius, Turonen- Texitut ille aabitu, nosalisipse cibo.
Ut chlamydemille prius,sictu partirisagellum;
sis auiisles, vir cum sede ac loco, tum pietate ac Ille legendopotens,tuque fovendodecens.
doctrina clarissimus.'Quam vero ipse diligeret For- Cujus quidem agelli situm et amcenitatem descri-
tunatum, ac quanta inter utrosque amicitia ac fami- bens, c. 24 ejusdera libri, liaecait :
liaritas intercederet, tam mullaeet crebrae ad illum In qua sorte locifactaest collaliodoni,
scriplaebujuscc lilleraeseu carmina declarant in qui- JJ Qua Vigennaprocaxliitore.frangitaquas.
Lapsibuset tumidisdumfertur nauia carinis,
bus is haud secus quam in parenlem se affeclumesse Jugera culla videt, quaudoceleumacanit.
ostendit, ac vicissim illius praecipuum erga se slu- 71. Ejusdem vero in se coilata muuera ac benefi-
diumet benevolenliam contestalur. Cum autem, re- cia summatim complecteus, I. VIII, c. 23, eorum
gionum intervalio sejunctus, minus quam vellet ipsi magniiudinem ac numernm exprimit, inquiens :
adesse et ejtis praesentia frui possel, desiderium Gurgilisin moremsi linguafiuentarigaret,
suum litlerarum freqncntia compensabat. Ul enim Turbinetorrentisvel rapereturaquis,
Adtua praecipuepraeconiasumma,Gregori,
ipse de se profilelur, 1. v, c. 14, scribens ad eurn- Dnmuonexpleremflumine,gutta forem.
dem Gregorium : Munilicumque Palremaequaretnec MusaMaronis,
Fers bonaquanlamihi,quisvalet ore loqui!
Jugiteroptolibens,saceramplectendeGregori, 72. Quid autem reliquos enumerera quos sui amicos
Cernerevosoculis,qnaererelitterulis.
Dulcevidere mihi,ac si desit copiaceroi, ac paironos habuitin Galtis Fortunaius? Reges dico
Spes erit orantivel dare verba Palri. ac principes viros, quibus tam acceptum atque omni
68. Hujus suasu plura scripsit aut edidil Fortu- tempore jucundum el charum cumdem fuisse, per-
naius, quae, nisi ejus hortalus et impulsus accessis- magnum, mco quidem judicio, cum ingenii ejus e*
gju-,foriasse perpetuis in tenebris ac obivione po- docirina?, tum viiaeintegrilatis, atquc eliam cnjus*
PATROL. LXXXVIU. 2
 43 PROLEGOMENAAD VENANTII HON. CLEM. FORTUNATIOPERA. 41
dara in familiari consueiiidinc urbanitalis ac festi- Agiosissimis fuisse ut per annum, ac sacro maxitne
vitatis, est testimonium. Supra jam diximus quam is , quadragesimali lempore, in locum quempiamab ho-
Sigiberto, regi Austrasiae, gratus esset et jucundus : minum frequenlia remotum secederenl, in quo pre-
cui addendi ejusdem fraires, Chariberius, Guntram- cibtis soli ac jejuniis vacarent. Ita de sanclo Senocb
nus, Cliilpericus, et Sigiberti filius (qui pbslea Au- narrat Greg. Tur., lib. de Viiis Patrum, cap. 15,
strasiae regnum lenuil), Childeberlus, cum rcginis quod a die sancti Martini, usque ad Nalalera Christi
suis Brunichilde, Gelesuintba, Fredegunde, ac re- diem, et rursus quadraginla anle Pascha diebus cel-
giis familiis, apud quos Fortunalum in lionore ac Iula vivebat inclusus; itemque de Berecundo *, pon-
pretio fuisse, tot de liis atque ad ipsos scripta poe- tifice Ambianensi narrat auctor Gregorio coaevus,
mata passim lestanlur. quod secretum in locum recedebat, ut sacro quadra-
73. Jam vero prseter Cogonem, Lupum, Magnul- gesimali tempore divinarum rerum conlemplaiioni
phum, Jovinum, et alios de quibus supra menlionem vacaret impensius.
feci, Mummulenus etiam, vir illis lemporibus digni- 76. Porro eam ad rem aptissimae occurrebant in-
tate praeslans, el inter suos nobilissimus, amicissi- sulae, quae, mari undique circumfusae, frequentiores
mus Fortunati fuit. Hic illum egregie laudal I. vn, hoininum arcebant accessus. Hinc de Palladio, San-
c. 14, ac 1. ix, c. 2, scribit ad eumdem consolato- ** tonensi episcopo, narral Gregorius, lib. viu Hisl.
riam epistolam pro morte puellae filiae.Item Papu- Franc, cap. 43, quod ipse Quadragesimmtemporein
lus, vir apud Sigibertum potentissimus, Berulfus, insulam maris, orationis causa, secessisset.Sanclus
Condo, Gundoarius, Boso, Galaclorius, Chrodinus, Marculfus etiam, abbas Nantensis, in quamdara in-
Mummolus, et alii cum virtute ac dignitate praecel- sulam quotannis confugiebat, qualenus ibi super illud
lentes viri, tum apud reges suos bonorati el gra- sacrum tempus quadragenarium corput rigidius solito
liosi, praecipua benevolenlia eumdem proseculi de- maceraret, et quo ab hominumconspecluesset rtmo-
prehenduntnr. Quod aulem ad ejus commendalio- tior, eo ad vigilias, orationem, jejuniaque exercenda
iieni, meo quidem judicio, valere plurimum debet, aptior, atque expeditior esset, ut legitur in ejusdem
illud est, quod cum illorum quos nominavi pleriqne Vita, n. 12, quae relata est sacc. i Bened., pag. 128.
varia fortuna usi interdum sinl, ac nonnulli vel in Porro vel aetate divi Ambrosii quam frequeniari
reges ipsos conspiraverint, aut ab iisdem defecerint, insulae solerent ab his qui, pietatis causa, sola ac se-
alii gravibus de causis suspecti et offensi locum creta in loca cupiebant secedere, indicat ipse Am-
suum el gradum amiserint, et exsitio aut morte mul- brosius in Hexara. 1. m, c. 5, iis verbis : Quid enu-
tati miserrime imerierinl, unus pene Forlunalus, merem insutas... in quibus ii qui se abdicant inlem-
nulla unquam de causa accersitus aut suspectus le- perantiw swcularisillecebris,fide conimenlimproposito,
gitur fuisse, nec eorum quos amicissimos et conjun- eligunt mundo lalere, et vitw hujus dectinare dubiot
ctissimos babebat calamitas illi qua apud Reges anfractus ? Mare est ergo secretumtemperantim, exer-
fruebalur graliae offecil aliquando : quod magno in- citium conlinenlim,gravilalis secessus,portut securiia-
uicio est ita eumdem nobilissimorum viroruin ami- tis, tranquillitas swculi, mundi hujus sobrietas, tum
cilias coluisse, ut idem alienis a persona sua et fidelibut viris alque devotis incentivum devotionis, ul
gradu negotiis sese non immisceret, alque, ab omni cum undarum teniter alluentium sono certent cantus
partium studio alienus, quod suum erat opus perse- psallenlium, plaudant insulm.tranquillo flucluum san-
queretur, pacis alque olii amicus. ctorumchoro, liymnis sanclorumpersouent.
74. Spatium vero temporis aliquod babitavil For- 77. Quaecum ita sint, adducor ul credam vel For-
tunatus in ea Briianniae minoris parte quae ad Ocea- tunatum ln quampiam insulam secedere aliquando
num posita, ejus fluctibus alluilur ac cingitur. Sic consuevisse, idque forle sacre Quadragesimae tem-
enim ipse scribit ad Felicem Namnetensem, 1. m, pore, in qua, ab hominum turba remotus, alque
cap. 4 : Oscitanteme propefinitima pelagi blandimento omnibus vacuus negoiiis, jejuniis ac precibus siu-
naturalis torporis in lecto, el liltorali diulins in mar- p diosius inslarei. Quod enim ipse in aliqua insula
gine decubanle, subito per undifragos vestri fluclus vixerit, ex ejusdem verbis inlelligi potest, quibus ad
eloquii, quasi scopulis incurrentibus elita, salis spdr- Placidinam scribil, lib. i, cap. 17, hocmodo :
Muneraparvanimis,pia, suscipe,qujeso,Hbenter,
gine me coniigit irrorari. Idem scribens ad Druconem Quaenia^isipsadecens, munusin orbc micas.
Diac, lib. m, cap. 33, haecail : Fluctibus e niediishattut daret insulavobis,
Oceanuslumidismurmurepr&stalaquis.
Nosmaris Oceanilumldumcircunvfluit aequor,
Te quoqueParisius, chare sodalls,habet. 78. Quanquam vel ea fortasse fuit causa cur For-
Sequana te relinet, nos unda Hrilannicacingit. tunalus insulas, sive alia marilima loca, petcrel
Divisoslerris, alligatuntisamor.
Nonfuror hic Pelagi vultummihi sublrahitillum, aliquando, quod is sanclissimorum hominum, qui
Nec Boreasaufert uomeii,amice,tuum. illis in regionibus habilaverani, ac rerum ab iisdetn
75. Quaerendum autem videlur quanain riiaxime gestarum monuraenta quaererct, quibus cum ad pic-
de causa idem in oras illas ac liltora secessissel? Qua tatem accendcrelur, et acueretur ad imilaiionem si-
n re si licet conjicere aliquid, illud primum animad- militudine exeinploruni, tum actas ab iisdem Vilas
verlo, solemne tunc temporis plerisque viris rel:- consciiberet. Quod in primis solemne eidem ftjsse,
* Lege praef. ad sacc I, n. 111,
 4.:; VITA VENANTIIFORTUNATI. 4«
C'itir tot ab ipso elucubrataeVitae sanctormn tesian- J\ dium testatur idem Forlunalus, de illa scribens, lib.
tiir, tum baecejus verba corifirnianl, quibus ipse de viii, cap. 0 :
se profitelur, lib. u, cap. 12 : ConcipientefideChrisliRadpgundesatnore,
CaesariilaftrMtrcgats quidquidliabet.
Laudibushumanlsreliquorumcorda resiiltent, Cujuspoatificisreflnenltapectore inella,
At mihide justiscommemorareplacel. Cotligll,et rivosinsatiatabibit.
Nampielaljsopus,vietorestexere libris,
AdmouCl ingeniumres ralione duplex. 83. Addil Browerus cumdem, more velerum ana-
Unaqitodert habilisde ttagnismagriafateri, choretanim, liscellas lexere solilurn, e quibus unam
Nambonaqui relicel cnminisauctor erit.
Alleracaiisamonet,quoniamsucce.-susamatur, miitens ad Radcgundem et Agneiem, I. xi, c. 13,
Et welioracapitqui sua fada legit. sic eas alloqiiilur :
79. Ac aane «m obscursm cjus rei indicittm ipse Ista meismanibusfiscellaest vimihetexta,
uefeispriestat Forlunatus, 1.1, c. 17, ad Placidinawi Credite,ini cbar», mater et almasoror.,
seribens hisce verbis : Item eodem in libro, c. 1T, aliud operis, sais mant-
QUKlocfldaravotuipreperan?a^noscereponti, bus confectum, ad easdem miltit his verbis :
ABorea veniens,reppulil undafurens. Composui manibuspropritsbocnmnusamoris,
Prosperhas nt vestta lafmen se plenaprobarfit, Sed tibi, vel dominaesit, rogo, dulce meae.
Obtulitia terris qnodpeterelur «quis.
Quis autem ignorat id maxiine monachorum prw*
Quibuspostrewis versibus id uiibi maxime mdtcasse " prium fuissc, ul manibus suis quolidiano operi im-.
vkJeiur, quod ctmi ee cotisHtonavigaret W reiieta
maritimis in loois a viris starent, ac fiscellas, vel id genus alia, eiaborareot
qoibusdam piissimis pieia- contexerent?
tis suaeac sanctimoniae vestigia cognosceret, inde alque
84. Aique his Broweri conjecturis vel illud addere
rcjectus iempestale> et ad Placidmam delatus, in a cl. Ruinart animadversuni est ta
aCvitsa ordine id placet, quod
ejus persoiM expressum repererft ad Op. Greg. Tur., n. 35, inquiente : Mma*
«iiis in iocis prsef.
quod navigando qoaerefcat.
$0» P. Browerus (cui et cl, vk Joseph. Liruii tlicus ordo, jam temporeGregorii, ila erat cl&icaUti
conjunctus, ut idem fuerilmonachum esseae ckrkmn.
asseiitiiw) arbitratur Radegundem secmam Forra-
natum fuisse, ac in eadem cum ipso aat certe proxi* Aliquam eliani ex eo conjecturam facere possumuft,
ma insuia interea habitasse. F,avero ratione ducit«r, quod, cum is, lib. iv Vitaesancti Martini, 4« PauJO,
scribat:
quod scribens Fortunatus ad Felicem, episcopnm Aquileiensiepiscopo, me primaevisconvertioptabatab annis,
hi eadem in dicit se Qui
Namneteoseni, epistola, e/aa innuere videtur, se, eisi nqn primacvisabannis4 po>
oscilan prope fmitima peiagi, refert ipsius Felfeis
stea tamen conversum fuisse, id est, monasticen
verba, quibus antea ad «ese seripserat: Ipwimfttide-» fuisse ut ostendimus supra, num 13.
mwcocharimk inctmm vivere. „' amplexum,
gvndis
81. Sed id mibitanii esse non vkletiir quamobrem 85. Sane Radegundis preeter illud sutms ffioffaMe'
credamus Radegandetn, ejus fegolfe ad quam mores riuffi mulierum, quod Agneti regendum traaideffct,
suos conformaveratac sui propositi obtitam,wtquam et ifi quo ipsa vivebat, alind virorum apod Torow»
e monasterio egressam esse, ul alio eoncederet. tpsa exstruxerat. Quin et Pictavis basilicae sattctaeRsdft-
. siquidemregulam sahcti Gttsarii Arelalensh episcopi gundis aiiud inonasierium virorum adjunetum fofsst
sequebattir, in qua, art. 5 rccapit., diseftfe cautum constat ex Raudooivia, lib. Vit« sanctac Rn^eg.,
fucrat : 'Ut nulla ex vobis(monialHius)usque ad mor- lipni. 19 et 31, in quo oredibile esl FomirHftBW
tem suamde wjonasterioegretiipetmittatur, aul per se etiam, sive exemplo ac imilatione, sive incitaftrento
ipsam prmsumat exirc. iliric de Radegunde scribil el hortatu Radegandis, «lonsetium egisse trt &. illi
LaiKlonivkiin ejus VHa, nHin. 28, quod instttuerni prxsto essei, si quid ejtts consilio et opera indige-
ut mlla vivens-fortt monasterii jnnuam egrederetur. ret, et vitae consuetudfne ac thstknto ad ejtrs vilae
Qnin ipsamet Radegundis, in epistola ad «piscopcs sHiMlitudinempropius aocederet.
Gailiae(quam legerc est apud Creg. Tur., 1. Ix Hrst. 86. Quamvis autem plurinw ex^liteiiiil Fortflnatl
Franc, c. 4-2),implorat eomm autftoritatem advep» officiain Agnetem ac Radegondem,qurbnS'iWnMJflam
sus fRonialusillas qume$tra regulam exinde (e mona- f» ejus dtligemia ac «ollicitudo videlur defuisse, non
sterio)egredi tentavissent. Postremo eadem in libro minoia lamen pjetatis ac sedulitalis efficia Ecclesiae
de Excidie Tberbigiao sic a Forlunato loqeens ad Pictaviensi, cujus clere (ut ante dixiimrs) asCripttis
Ilainalelredum, patruelcm suum, induciiur : fuerat, prastitisse dicendus est. Neqoe vero 'sine
Sacramonasteriisi me nonclanstratcni-rent, praeclaris iltam in Ecclesiam merifis vir, praeserlim
lmprovisaaderam,qua regiouesedes. advena, supremam ipshrs Ecclesije sedem aliquando
Nullo itaque modo crcdibile est Radegundcm un- adipisoi
potuissel.
quam a monasterio reccssisse, quo Forlunaium sc- 87. Mirandum est autewi ironntrrrosexstitisse qui
queretur, sive religionis ac pieiatis gralia, sive nllai inficiati siut Venantium Fortunatnm episcopum4fuis-
alia de causa loca maritima petentem. se unqoam, aut alium Fortnnatum eommiiriseantur,
82. Porro ex illa quaeRadegundem inler ac For- ad quem niunus iiiud delatum fuisse
asserant, a no-
lunatum interfuit necessiludine, Browerus conjicitt stro plane diversiim, Qni ea maxime rfctioneducun-
eumdem monasiicem amplexum fuisse, ac fortasses tur, quod Gregorius Tuionensrs,
quolies ejus men-
regulamsancii Caesarii,episcopi Arelaiensis, secutum> tionem facit nonnisi presbyterum illuui nominet. At
esse, in quatn praecipuumexstitisse Radegundis slu-- . duo gravissima ac certissima menumenta eviacuaH
47 PROLEGOMENAAD VENANTII HON. CLEM. FORTUNATIOPERA. 48
Forlunatum nostrum episcopum, et quidem Picta- jL in Gallias, ac triginta quatuor alios exegent in hoe
viensem fuissc. Nain primo Baudonivia, monialis regno, antequam episcopus lieret, consiat ad illum
monasterii Piclaviensis, coaeva Fortunato, sic de pervenisse dignitatis gradum, cum jam devexus esset
ipso scribit in prolog. Vitae sanctae Radegundis : ad senectutem.
Non ea qum vir apostolicus, Fortunalus episcopus, de 91. Locum illnin adeplus Fortunaius, cum vitae
beatw Vita composuil iieramus. Quis aulem asserat innocentia et virtutum exemplo, tum doclrina pluri-
Vitam beatoc Badegundis, quae alteri scriptae a Bau- mum, gregi suo profuit. Exstanl jam ejusdem Ex-
donivia solet pracfigi,a nostro Venantio Fortunalo posiliones in Symbolum et Orationem Dominicam
non fuisse conscriptam? Deinde Paulus Diac, lib. n (L. x, c. 1, 2), quas ille ad eum linem elucubrasse
Hist. Long., cap. 13, sic de ipso scribit : Novissime- videtur, ut eas plebi suaerecitaret, quarum in aliera
que in eadem civilaie (Pictavis) primum presbyter, baec ait inter caetera : Inde relinentes ejus (Orationis
deinde episcopus ordinatus est. Jam vero Paulus dia- Dominicae)mysleria, et quam mulla sint in brevitate
conus a Carolo Magno, postquam hic Longobardo- collata, propter wdificalionemEcclesim, paucis doce-
rum regnum in Italia exstinxerat,abductus in Gallias, mur expticare, quia lunc nobismelius placebuntaudilu,
cum et Piclavum ad tumulum Fortunaii venisset, cum paluerint intelleclu. llaque ad ipsum veniamut
ex certis monumentis rem omnem discere poluit. "*sanctm Orationis termonem, etc Quibus -in verbis
88. Quod vero Greg. Turonensis nonnisi presbyte- Pastoris gregem suum instituenlis persona satis
rum eum appellet, nibil negotii ea res facit, cum ostenditur.
Fortunatus nonnisi extremo vitae suae lempore, ut 92. Non multos vero annos Pictaviensi Ecclesiae
infra dicemus', Pictaviensis cpiscopus creaius sit, praefuit Forlunatus, cum eidera jam demortuo suc-
qno tempore Gregorius non solum ediderat libros cesscrit Caregisilus, et hunc Ennoaldus exceperit,
suos, sed etiam vita functus fueral, ut suo loco qui ad an. 615 Pictaviensem Ecclesiam regebat, de
ostendemus. Atque isthacc fuit causa cur ejus opera quo legendus Cointius ad hunc annum, num. 27.
Gregorio Turon. nuncupata presbyteri Ilalici, non Fortunatus itaque, septimo ineunie saeculo, e vita
episcopi Pictaviensis, nomen praeferani. excessisse dicendus est; ac Pictavis in basilica sancti
89. Quo vero anno Fortunatus sedem Pictavien- mtarii (ut narrat Paulus Diac loco saepius citato)
sem conscenderit, difficile est definire a. Quo scilicet digno lumutalus honore quiescit. Cujus ad lumulum
lempore deccssit Radegundis (quae obiit an. -587, cum idem Paulus, veneratioms ac pietatis causa, ac-
teste Gregor. Turon., lib. ix Hist. Franc, cap. 2) cessisset, sequens epitliaphium, rogatu Apii, ejus loci
Pictaviensera Ecclesiam adhuC regebat Mauroveus, („ abbatis (ut ipse refei t de sese) scribendumcontexuit:
ex testimonio ipsius Gregorii, qui cap. 106 lib. de Ingenioclarns, sensuceler, ore suavis,
Cujusdulcemelospagina mullacanit.
Gloriaconf., testalur se, Mauroveo absente, curasse Fortunatusapex vatum, venerabilisaclu,
funus ac sepulluram beatse Radegundis. Mauroveum Ausuniagenilus, hac tumulalurhurno.
Hujus ab ore sacro.sauciurumgesta priorum
excepit Pialo an. 592, qui ad illam sedem cvectus Discimus: haecmouStrantcarpere lucis iler.
est, adhuc superstite Gregorio, cujus fuerat discipu- Felix, qaaetantis decoraris,Gallia,gemmis,
lus. Hinc quo die Plato Pictaviensis episcopus con- Luminede qoarum noxlibi tetra lugil.
Hos modicosprompsiplebeiocarmine versus,
stkulus est, sic de illo cecinit Fortunatus lib. 10, Netuus in populis, suncle, laterel honor.
Redde vicemmisero, ne judicespernar ab aequo,
cap. 18. Eximiismerilis posce,heate, precor.
Gaudialaelaparet prsesentia sanctaGregori,
Et gemiuasurbes adjuvet una lides. 93. Porro Forlunalus cum ob pielatem ac sancti-
Qui mododiscipuloPlatone, antistite summo,
SolemnemEcclesiaehic dedit esse diem. moniam, tum ob ornamenta ingenii atque doctrinae,
Sunt qui huic Platoni Placidum suffeciumfuisse asse- commeiidari plurimum consuevit, ut tot pene habue-
runl in sede Pictaviensi; sed hic non aiius fuila rit virtulis suc praecoues, ac lestes, quol de iiloscri-
Platone ipso, ul adnolat cl. Ruin., ad Op. Greg. Tu- psere. Certe lot in Gallia Germaniaque clarissimi
ron., lib. iv de Mir. sancli Marlini, cap. 52. Platoni D sanctilate viri, inter quos celeberrimi illius setaiis
iiaque vita functo, non alius successit quam Forlu- episcopi, cum Forlunato intima amicilia ac familia-
itatiis; cumque obitus Platonis referatur ad annum ritateconjuncti.in primis veroRadegundisetAgneiis,
circiter 599, eodem ferme tempore Fortunatus epi- quae tam singularis pielatis laude illislemporibtisllo-
scopus Pictavicnsis creatus fuisse dicendus est, cum ruerunt, lania cumFortunato necessiuidoeteliarilas,
Greg. Tur. ad au. 595 diem suum jam ohiisset. satis declarant qua is exislimaiione essel in Galliis,
90. Exsiat lib. iv Op. Fort., cap. 25, poema scri- quaeque de ejusdem virtute esset omnium opinio.
plum ab eo in funus Theodecbildis reginac, qu:e ad 94. Itaque mirandum non sil Baudoniviam aposto-
an. ES8 fato exstincta esl, ut oslendit cl. Pagius, ad licum illum virum appellasse: Paulum Diaconum ,
illum annum, num. 4. Non liiulio itaque postquara ciini venisset in Galiias, ejiisdem tuimilum, ut ipse
illud epilbaphiuin scripsit, renunlialus est episcopus de se profitetur, orationis causa invisisse, alque
Pictaviensis, jam inclinata ad scnecluiem cctate. eumdem sanctum et beaium in illo carmine quod ad
Ctini enim is annos circiler Iriginia sex natus venerit ejus sepulcrum elucubravit nominasse, ac iinplo-
h Vide Pag., ad an. 590. Lege Greg. Tur., de GI. Coint., ad an. 592, n. 3; ct Ruin., in notis ad Greg.
conf., c. 96., et 1. iv de Mir. S. Manini, c 52; et Tur., cil. lcco.
49 VITA VENANTHFORTIINATL Krt
rasse ut sibi apud wquum judicem eximiis meritis i\. 98. Quod vero altinet ad ingenium et doctrinam
patrocinaretur. Ex quibus inlelligi potest eam qure Forlunali, etsi illud dem, ejusdem poemala iis lepo-
tunc de Fortunaii sanctilate opinin in Galliis fuit, ribus ac venusiatibus iita saepe non apparere quas
vel ad posteriores aelales, perpeiua hominum consen- delicatuli nonnulli perseqtii ac desiderarc consueve-
sione, pervenisse. runt, imo el quamdam inleidum barbariem, ex lem-
95. Ipsum deinde Fortunatum inter imagines san- porum indole, prae se ferre concedam, idem tainen
ctorum Augustanoruin relamm legimus iis verbis : illtid aflirmo, cum aptis concinuisque seniciitiis tota
Sanctut Fortunalut ex presbytero llalico, episcopus fere illa contexta esse (quod plurimi faciendum est,
Pictaviensis; qucm honorem eidem tributum censent non solum in soluta oratione, sed eliam in poesi),
nonnulli, quod eam ad urbem, in suo illo per Ger- tum ne rude quidem, saltem in locis pluribus, aul
maniam itinere , accesserii, ut cineres sanclae Afrae impolitum dicendi genus ab eo adhiberi, quinimo
ibi condilos venerarelur; ac forte, spalium temporis lale quod inlerdum vel delicatiores aures delectare
aliquod ea in civitate commoratus, egregiae virtutis possil. Idem in affectionibus animi, pro temporum
specimen aliquod dederil (L.'4 VilwS. Marl.). Idem ac personarum natura, exprimendis (quod in primis
invocaiur in liianiis sancti Cypriani extra muros arlis et ingenii vim ostendit) maxinie antccellil; nec
Pictavieuses,ul ex illius Ecclesiaesacris monumentis 'B salis quidem el leporis expers, cum locus cxpostulai,
ostendit Andreas Suassaius ad calcem Marlyrologii deprehcnditur.
Gallicani. Qua de re legendus Coinlius, ad an. 599, 99. Quod si quis forle id dcsiderat, ul clcganiior
mnii. 28, et Pagius, ad an. 568, num. 4. In veiuslis- iulerduin ac diligentior esset, idem mcmiiiciit opor-
simis etiam precibus, seu litaniis, solitis a Carolo tet, ea in tempora illum incidisse, quiljus diuiiuis
Calvo recitari, inter canieros sanctos episcopos vei bellis ac frcqueniibus Barbarorum iiictirsionibus 11011
Fortunati nomen expressuin reperilur his verbis : solum ltalia, in qua duclus et educatus fuerat, setl
Sancte Fortunate, ora pro nobis, uti apparet cx anti- etiam, in qua deinceps vixii, Gallia vexata et afflicta
quissimo Ms., quod edidil Slephanus Raluiius in saepius fuil, ut mirandum poiiussii, si, quid, ea aeta-
app. ad Cap. Regum Franc, cap. 94. Postrcmo ejus- le, cuin catcris in rebus, tum in Musis ac litlcris,
dcin Festura in Ecclesia Pictaviensi sub riiu duplici barbariem ac feritatem non redoleret. Si quid vero
celebralur ad diem 14 Decembris, ul referunl Sara- aliud, Musaecerle quielem ct otium desideraut, ac
marthani in Gall. Christ., l. II, p. 1151. Legenduset quamdam vacuilalem ab angoribus. Quocirca quid
Suassaius in Mart. Gall. n, p. 13, Kal. Jan. tandcm fesiivum, ac laelum, et suis absolulum nu-
96. Atque haic exlcrna sunt de pielate ac religione ( meris, canere is poterat, qui, anxius ac sollicitus,
k
Fortiinaii leslimonia. Si autem ejus scripta, sive illud saepequacreret:
prosa, sive versu, elucubrata, leganlur, nihil fere Si gravisarniatencns, Itarasteril hospesarenas?
aliud illa quam egregiam in Deum ac bcatam Mariam, quiqtic ab lialia diu exsul, secum illud el cuiii aliis
:
Divosque omnes, pietatem et reverentiam prae se conquerebaltir Curmihilamvalidasinnectiscura querclas?
feruni, tum in virlutibus honiiniim ac praeclaris me- Tristius.erronimis, patriisvagus exsul ab oris,
ritis cclebrandis alienum ab omni invideiiiia singulare Quamsit Apolloniisnaufragushospcs;<quis.
sludiiim ac sedutitatem. ln iisdem ubique digna 100. Hisce adde quod is pleraque cariuiiiuin non
Cliristiauo bomine, ingenuilas ac morum simplicilas domi scripsit otiose, ui eadem seria cura ac diligeuiia
nppaiet, in colendis amicitiis singutaris innocenlia elucubrare, ac, si quid minus comraode excidcrai,
ac lides, tum praecipuusaequiialishonestalisque amor refingere ac limare subtilius posscl, sed in iiinere,
iibique expressus perspicitur. De se quolies loquitur, aut navigans, aut equilans, fere effudit, aul iuler
noii modoverbis non effert ea ornamenta quaenlii in barbaros homines, invitatus ad convivia, ex tempora
ipso admirabanlur, sed etiam lotus esl in eisdem oc- profudil. Ctenimipse de sese scribit ad Gregor.
cultandis, nut extenuandis, idem in caeterisornandis, Turon., iib. 1, cap. 1 : Pnesertim, inquit, cum ego
qtios ulla virtuiis laude pracslarccoguoverat facilisac ]p imperitus de Ravenna progrediens Padum, Athesim,
liberalis osieudittir. elc, tranans, pendulus tnontanis an(ractibus, Pyre-
07. Ejusdem vero in scribemlo pielatem Ecclesia nwis occurrens,Julio mensenivosis,peneaut equiiando,
teslimnnio suo ac facto comprobavii, ciim. plures aut dorniilaniloconscripserim.Ubi inter Barburos longo
hyiuuos ab ipso coiicinnaios ad divina olficia et san- tructu gradiens, aul via fessus, aut crapula brumali,
ctornm festa celebranda adliibucrit, el usu suo con- aui frigore, Musa lierlante, nescio gelida tnagis an
secrarii, quos permultos fuisse (qiiamvis alii forlasse ebria, novus Orphcus Lyricus, silvw vocesdabam, silva
adhibcii desierint, alii auctoris sui ex incuria homi- reddebal. Qtiibus proplerea se excusal ad Gregoritiin,
111:111et oblivione nonien amiserinl) cx Paulo Diac quominus carmina sua ederet. Item in alia epislola
el Joanne Tritliemio disccre possumus, quorum alter ad eumdcm Gregor., quae praefixaesl quatuor libris
hymnossingularumfesiivitatumcomposilosa Forlunato de Vita sancti Martini, suiiin quoddam poema ad
fuisse refert, alter hymnos ab eodeni elucubralos eumdem di.citmiilere : quodin opere messium,id est,
sepluaginta seplem enumerat, quoruin primus ille in ipsa messe,ait, ut prwsensexplicare porlitor poteril,
slaluitur, qui incipil : Agnoscalomne saiculum, etc, nec expedire ticuit, nec tenlare singula. Ei addit : To-
qui exstat lib. vm, cap. 5, Op. Fort. tumillnd opus (nempe quatuor libros de Viia sao^tl
 31 PROLEGOMENAAB VENANTHHON. CLEM. FORTUNATI OPERA. bl
Wartiwi) vtrsu f*lr« hec kimettrespatium, avdax ma- A Domini scriptum esl, satis osiendit quam is vcrsatus
gis quain loqtmx, me ef/ka.r, curgm et impoliie, inter essct in theulogieisdisciplinis. Is lamen videiur hu-
prkolat occupationcs,sukavi. Idem veniam rogat ad jusce scientiac laudeni a se reuiovere , scribens ad
«xtremum.quod magnam lituram, in mcsse scribcnti, Martinum Galliciae erriscopum, lib. v , cap. l,his
ptavia superfudissel. Item prolixum poema, qnod verbis : Plato , Aristoleles, Chnjsippus, vel Piiiacus,
exstrtl lib. v, cap. 5, seriplmn reg.ilu ejnsdcm Gre- cummihi vix epinione neli swtt, nec tegenli Hilarius,
gotii in lanilem Aviti, pontiRcis Arvernmsis, intra Grtgorius, Ambrosius, Auyustiuus, quos, &ivel in vi-
(lnos nee intcgros dies, se absolvisse scribil, cum siene noli fierent darmitanli, ttecego vere c<>gt&scerem.
mstans poriitor (ut ipse ait) per verbrt,sigillatimhianti &ed quid inirandmi) est lioniiiieiu laudes suas oecul-
fanee cadentrn, quasi gravis exactor, non in me tam tivndisagaeissimuni baec scriji-issead Mariinum, qui
fettera selverecogerel, quam pensare. in sna qitadain ad euiudem epistota scripscrat dc
101. Ex quibns fncilepeispici poiesi Fortnnatum, Fttrtunato quod pott stoicam peripalelicamque cen-
him aliis fcre negoiiis tlistinereliir, aui cum prcme- turam theehgim uc themm sludio mancipatus fuissel?
retur tcmporis ang-nstia,poemata sua fndisse. Qtto- Certe is presbyter primmn, deinde vcl epigcopus re-
circa liinc quisque faoile conjecluram fncere debet nmiliatus, diulius illa scientia carere uon poniii ad
qualis el qtiantus poela exslitissei, si melioribus " quam sibi compai-andaiii vel exemplo Radegundis
temporibtis fuisset natus, ac vacuus negotiis Musas incendi poteral, de qua, ulreferl Buudouivia in ejus
domi colcre oliose potuisset, cum in lanta barbarie Vita, num. 9, assidua reuim divinarum in medita-
vitaque lam occupaia non modo nnn vulgaris, aut tione assiduaqtie leciione diu noctitque versabatur.
mediocris, sed plane bonus poeia ac sua aeiate facrle 101. Idcm etiani (nt censel Joau. Jo&cph. Liruti)
prineeps evaserit. Graecarum lillerarum expcrs non fuit quas forte Ra-
102. Quid autem veteres scnserint de ingcnio vennae,in illo s;;iciiliaruin iininiuiii Lycrco, didicerat,
doctrinaque Fortunati, ex corum tesiimoiiiis intelligi ac in Galliam depot larat. Ejus vero rei arguuieiUiiin
potest, quaesuo loco a nobis ponenda simt. Ilic solum ab ipso profortur, quod is scribens ad Felicem, Epi-
ejusdem amicissimi et oeqtialis Gregorii Tnronensis scopmn Nantnetensei», cujuseloqueuiiae admiratione
testimonium liceat afferre, qtti in epistola, quam se percuisum fuisse narral, b;ic «licat: Credebam
promexitqualuor libris de virluiibus sancli Martini, quasi sono Pindarico compactoslelrastrophosptdestri
cum lanio operi qtiod aggressus fuerat perficiendo glutine suggilatos ( Ephto'a p.rmfix, lib. i VitmS.
6emel imparem dixisset : Uiinam, ait, Severus aut Mart.). Ac profccto is qni, scribens ad Gregor. Tu-
Paulinus viverent, aut cerle Forlunatus adesset, qui f) | ron., sic exordilur epistolam : Apud piel.tis animum,
ista defcribercni. Idem Fortun.ituin adjuravit sub les- quod opere minvs inscribitur, dileclionisintiiilu dila-
tificatione divini mysterii, et sptendore viriulum bealis- talur. i\arj EniXElPHMATA AEZICAIAEPECIC IIAPAI-
simi Martini, ut poemata sua in uniim collccta volu- NECICet reliqua cratoribuset dialeclicis permitlantur,
incii etlcicl, utique plurimi inleresse exislimans ne etc.. baud videiur Griccannn liKeraruiii ignarus fuis-
dituiiis in silentio ac letiebris latereui, sed In com- se. Pnstremo, quod mco judicio maxime facilad rcm,
itiiincm fructum proferrentur. Eidem addendus Felix plura sunt in cjus scriptis quoe Graecumdicendi le-
Nainiieleiisis episcopus, qui scripserat ad Fortuna- porem a,c modinn iiasim rcferant. Merito itaque
tutii ejus vocem nec acclamatione laudum superatam repreliepdeuilus ILldiiipus abhas, qni, in cpislola ad
in uttimo orbis anguto pertonasse. Qtiihus ex verbis Ludovicnm Piiun, idcirco illuin de naiione Dionysii
inlcRigi potest qnaenam iu toia Galiia esset de inge- Areopagitae,tlc qpo Iitjmnumpulcherrimumscripserat,
nio ejus ac iittcris cninmuuis fama et existiinatio. et ordinatione episcopaliit menlionemnon (ecissenar-
105. Ncqne voro ojusdem opera in carminibus pan- ral, quiu Grmcd: lingum penitus expers fuil. Aique
gcmLs innliiinmodonut sanctorum Vi;is dcsct ibendis baec de pieiate, tuni scientia Foriunati et ingenio,
praeslitit, sed idcm ne a thcologicis quidem siudiis satis a mc dicla existirao.
«lienus ftiil. Sana cjusdem in Oraiioiiem Dominicam]D Ct auiem illa quae in cjus Viia rctulimus, vel ho-
oxplanaiio m\u caelorisdecliral quo is seusu ac ju- minum doctissimorum qui de Foituuato , oinni fere
dicio csse' taologicis in robus, Iicm carn.en 7 lib. aelate, aliquid tciipseiunl nuctoriiatc ac lesiiinnniis
vni, quoo ... lauilem sanctmMariw vinjinis et Malris coni| rpbenlui1,placct bic etenchtim eoruiii suhjicere.

TESTIMOMIA VIRORUM ILLUSTRIUM

DK VEVANTIOFORTUNATO.
i-Utrnbc qum
plosancli Latirentii apud Brionat, el excidebamttr
Grcg. Tur., lib. v Hisl. Franc, cap. 8.
per miraatlum creverat, clc, qna frusla
S.i i|i.i';s sircnuus virtuics illius (sancti Germaui ad morboscurandos:
rjii>ieusis.), quas in corporc fccit, sollicitc vult i Quod , ail, Foiliinalus prcsl.yler bis versibus
inquTcro, librpin vilaeillius, qui a Foriunato presby- prosecutus est: Laureniii meriio, eic, mulio pluns
leni coiiipi)si:us cs|, legens, cuncta reperiet. exinde scripsit vcrsictilos, qtios cgo pr.iicnnisi,
idem tib. I de Glor. marlyr., cap. 42, agens de tem- bos lantnm pro lcslimonio veri sciibcns, eic. >
f:3 VITA VENANTHFORTUNATI. 34
Idem in epislola prmnxa tib. qualuor de virtutibus A adeo quaedam solerter eum investigasse, cum ei con-
sdncti Martini. temporalis exislens vir prudens et scholasticissimus
Utinam, tngutt, Severus, aut Paulinus viverent, aut Forlunatus,quiplura et freqitenter ad eumscripserat,
cerle Forlunatus adesset, qui ista describereut, etc. Hymnum rytlimicae compositionis pulcherrimum de
De eodemForlunalo vel aliis in locis mentionemfacit. isto gloriosissimo martyre composuerit. In quocom-
Baudonivia sanclimonialis, in proLogoad Vitam memorat euiti a beato Clemente destinaium, sicut in
sanclw Radeqt/tndis. Latinorum paginis didicit. De natione aulem ejus et
Non ea, quae vir apostolicus Fortunatus, episcppus ordinatione
episcopatus mentionem non facit, quia
de beataeVita composuit, iteramus, etc.
linguaeGraecaepenitus expers fuit.
Pautus Diaconus, de Getlit Longabar.,lib. y,cap. 13.
Hincmarus, in Vita sancli RemigixepiscopiRhemensis
Sane quia hujus Felicis fecimus mentionem, libet inprmf., num. 2.
quoque pauca nos de venerabiU et sap'^enltssimoviro Egidius, post beatum Remigium, quartus istius
Foriunato retexpre, qui hupc Felicem sunm asseve- civitalis episcopus quemdam virum religiosum, no-
ral socium fuisse. De^ique. hic,dequo loquimur, mine Fortunatum , metricis versibus insignem, quia
Fortunatus, natus quidem in loco qui Duplayilis di- mullis potentibus et hooorabilibus viris, in his Gal-
cilur, fuit: qui locus liaud longe a Cenitensi caslro, B licis et Belgicis regionibus, per diversa loca, lunc
vel Tarvisiana distat civjtate ; sed tamen Ravennae yitaeac scientiae $uas merito invitabatur, petiit de
nutritus et doctus, in arte grammaijca, sive rheto- eodem libro, cotburno Gallicano dictato, aperto ser-
rica, sive etiam metrica, clarissimus exstitit. Hiccum mone aliqua miracula, quaein populo recitarenlur,
oculorum dolorem vebementissimura paterettir, et exeipere, etc,
nihilorainus Feiix iste, ipsius socius, pari modo ocu- Inter
los doleret, uierque ad basilicam beatorum Pauli inscriptiones beati Flacei Alcuini in quodam
monasterio(Forte, Nobitiacensi)sequenscarmen ha-
alque Joannis, quae intra eamdera urbem sitaest, belur inscriptum:
perrexerunt in qua etiam aliariuin in bonorem beali EPITAPHIUU FORTCNVTI POETJB CHRISTUNI.
Martini confessoris constructum propinquam habet Haecquoque praesentipraesul requiescit in aula,
fenestram, in qua lucerna ad exhibendum lumen est Fortunalus enim vir, decus Ecclesiae;
constituta, de cujus oleo mox sibi isti, Fortunatus Plurima qui fecit sanctorum carmina metro,
scilicet et Felix, dolentia lumina teligerunt: illico Concelebrans sanetos laudibus hymnidicis*
dolore fugalo, sanitatem, quam optabant, adepli
Qui sermone fuit nitidus, sensuque fidelis
sunt. Qua de causa Fortunatus in lantum beatum
Martinum veneralus est, ut, relicta patria, paulqan- C Ingenio calidus, promptus et ore suo.
Ita reperitur allatum poema in Edit. Ratisb., as.
tequam Longobardi Italiam invaderent, Turonis ad
1777, adornata per illustrissimum et reverendis-
ejusdem.beali yiri sepulcrum properaret. Qui sibi,
ut in suis ipse carminibus reiert, illuc properanli simum virum Frobenium S. R. 1. principem, et ab.
ad sanctnm Emmeramum.
per flueniilia menti, et Rounam, perque Osopum, et
Alpem Juliam, perque Aguntum castrum, Dravum- Flodoardus, Hist. Rhem. Eecl., l. n, c. 2.
Fortunatus Italicus aoud Gallias in metrica insi-
que, et Byrrum fluvios, ac Briones , et Augustam
habebatur.
civitatem, quam Virdo et Lech fluentant, iter fuisse gnis
describit. Qui postquam Turonum , juxta volum Aimoinus, l. iu Hitt. Franc, c. 13.
proprium, advenit, Pictavis periransieris , illichabi- FortunatuSj qui in rhetorica metricaque arte fa-
mosus babebatur, ab Hesperia in Gallias transiens,
tavit, et multorum ibidem sanclorum gesta , parlim
prosa, partim metraii oratione , conscripsit; novis- Pictavis episcopus ordinalur. IIic multorum Viias
simeque in eadem civilate primum presbyter, deinde passioqesve sanctorum, partim prosa, partim metro,
episcopusordinatus est, atque in eodem loco digno tu- composuit, ad amicos quoque singula disticha ele-
mulatushonore quiescit. Hic beali Martini Vilam, qua- gans orator conscripsii. Unde Sigiberto regi elegia-
luor in libris, heroico in versu, contexuit, et rnulta j) cum misit carmen, congratulans ei in nuptiis Bru-
atia, maximeque hymnos singularum festivitatum, el nicbildis. Qtiein cnm sors librum, ad diversos ab eo
praecipue ad singulos amicos versiculos, nulli poeta- sibi familiares conscriptum, manibus intulisset meis,
rum secundus, suavi et diserlo sermone composuit. in eo fecuriditatem viri, dulcemque affahiliiatem satis
Ad cujus ego tumulum , cum illuc, orationis gratia, admiratus sum.
advenlassem , hoc epitaphium, rogatus ab Apro, Regino, in Cltxort.,1.1.
ejusdem loci abbate, scribendum contexui etc. (Vide Fortunalus ppeta in Galliis insignis liabetur.
hoc carmen in Vila Fort., num. 92.) Sigibertus, in Chron., ad an. 575.
Hilduinusabbas, in epistola ad LudovicumPium, apud Forlunatus poeta veniens ab Ilalia claret in Gallia»
Surium, die 9 Octob. Idem, de Script. Eccl., c. 45.
.•aelerura parcendum est siinplicitati viri religiosi Fortunatus, natione Iialus, liberalibus artibus
Gregorii Turonensis episcopi, qui raulla aliter quam eruditus, a dqlore oculorum virtute Martini Turo-
se veritas habeat, aesiimans, non calliditalis aslu, sed iiensis episcopi sanatus, et pro hac causa ad Turones
benignilatb ac simpliciiatis voto, litteris commen- venit; et ad Piciavps progressus, primo ibi presby-
davit. Patenter et quidem noscere possumus, non ter, deinde episcopusconsecratus est. Scripsitnielrico
KS PROLEGOMENAAD VENANTII HON. CLEM. F0RTTJN5TI OPERA. «sS
llodoepericum suutn ; scripsit metricequatuor libros A nolui consignare. Plura enim epilaphia et versus
de Vita sancti Martini, et mulia alia, ei maxime breves scripsit, quos vidi. Claruit sub Justino
juniore
hymnos singularum festivitatum. Ad singulos ami- Aug., an. Domini 570.
cos composuit yersus suavi et diserlo sermone. Petrus Crinitus, libro quinto de Poetit Latinis.
Vineenl., Speclib. xxii,C.126,ea: Hug.Floriac. Venantius Honorius Fortunatus inter Christianos
Forlunatus vir egregius, poetas relatus est; et cum ingenio , atque moribus
Ingem.0clarus, sensu celer, ore suavis longe prseslaret, Ravennaeeruditus tradilur, magna-
Qui ab Italia Turonos adveniens, actus beati Mar- que diligenlia in Latinis Iitleris insiitutus. De hoc
tiui iv libris, beroico comexuit metro. Verum inde Fortcinato referunlur permulla apud eos auctores
assumptus, Pictavorum ordinalus est episcopus. qui degeslis Gallorum annales composuerunt. Neque
Scripsit autem eliam Vilam beali Hilarii Piclavien- desunt qui scribant illum diu versatum in Gallia, et
sis, el Vitam beati Maurilii Andegavensis. Hujus est ob egregiam erudilionem optimumque ingetiium
iila senlentia brevis et utilis : pontificem Pictavorum factum. Plura ac varia opera
Pauper in angustoregnat babendoDeum. edidit, quibus ingenii facilitalem, minimeque impa-
(Legitur l. vm, c. 6, v. 396.) rem doctrinam, demonstrat. Leguntur adhuc ejus
Pelrus de Natatibus, in catal. Sancl., lib. ix, cap. 65. ** poemata et hymni complures, qui magnopere com-
Fortunatus, episcopus Pictaviensis, claruit lem- mendali sunt a nostris grammaiicis. Sed et libros
pore Jusiini imperaioris junioris. Qui natione Iialus, quatuor fecit de geslis divi Martini versibushexame-
primo poeta, deinde in praefataeurbis episcopalmn tris, prsefalus tali opere se imitari Christianos poe-
sublimatus, vir egregius, ingenio clarus, sensu celer, tas, ut Alchimum, Prudentium, Juvencum, Paiiliuum,
oresuavis. et alios plures. Idera Fortunatus maximo affectu,
Platina, in VilaJoannis Tertii papm. singularique benevolenlia prosecutus est Gregorium
Forlunalus, virsingularislilteraturaeteloquenliae, pontificem, Euphronium, atque Felicem, ut alios
Gallos ad miiiorem cullum redegit scriptis et exem- omittamus. In pervetustis exemplaribus addilum esi
plo, Ad Sigibertum enim eorum regem libellum de nomen Clementiani, quod ab his probari poterit, qui
guhernando regno perscripsil, ac beali Martini vitam paulo accuratius antiquitalem perscrutari voluerinl.
cleganier composuit. Hieronymus Bologni, in electis elegiacis ex libro xu
Joannes Tritlinnius, lib. de Scriplor. Ecclesiaslicis. promiscuorum, num. 25.
Fortunalus episcopus Piclaviensis, natione Italus, Fortunate, tibi vallis Dnplabiiis orlum
vir in divinis Soipiuris doctus,ct in sa-cnlaribus f, , In Tarvisina est quae regione, dedit.
litteris crudiiissimus, ingenio subtilis, eloquio di- Nascenli Musaeriserunt, risit Apollo;
sertus ei nilidus, carmine et prosa excellens, inter Ingenio addentes munera digna luo.
ciinclos suae aetatis doctores non minus sanctitate Nec mora, Piudaricos superis coalestibus hymnos
conversationis quam scienlia eruditionis clarus Scripsisti, el variis royslica sacramodis.
effulsit. Hic virtute sancti Martini a dolore oculorum Scripia quoque est versu Martini Vita beati
Kberatus pro agenda gratiarum actione, Turonem Cum libi Turonos visere cura fuit;
ad ejus sepulcrum venit, et, Piclavos progressus, Piclavi didicere pios, te praesule,mores,
primo presbyter, deinde episcopus ibidem ordinalus, Qua tandem positus rite quiescis humo.
magna doctrina ct religione claruit. Scripsit eleganti Sese Aponus slella aut Flacco ne jaciet alumnis
«armine multa utilia ei devota opuscula, de quibus Urbs adeo faslu quo Patavina tuinet.
ego tantum vidi subjecla. Tu neque praedones, audaci classe furentes,
Ad sanclam Radegundem, regis Thtiringorum Nec Veneris foeda probra pudenda canis.
ultimi filiam, et regis Francorum captivam, postea Per te, sed quanto praestant divina profanis!
Pictaviensis coenobii abbatissam, versu hexametro: Tarvisio raajor gloria parta tuo est.
Excidium Regni Thuringorum, 1.1: Conditiobellitri- D ] Orlendius, Orbis sacri et profani illustrati part. n,
ttis. Ad Jovinum de Radegunde, 1.1: Aoniat avido, . «o/. I.
qui lamb. Ad Justinum juniorem, 1. i: Gloria snmma Viros praestantissimos (Tarvisius) genuit, alque
Patris, Natique. Ad Sopbiam Augustam, lib. I: Cui in iis maxime excelluerunt.... Venanlius Forluna-
meritis compar. In persona Radegundis, 1. i: Post lus, episcopus Pictaviensis, Chrislianae poeseos no-
patrim cineres. In laudem Martini episcopi, I. I: Lu- bile decus, qui se Tarvisio oriundum hisce carmini-
menapostolicum. DeLeonlio venerabili episcopo, 1.1: bus indieat:
Inter qups genuit. De eodem laudis, I. v Agnoscal Qua meaZarvisusresidet, si molliterintras, etc
omneswculum. Hymnorum sepluaginta septem, l. i: Joannes Antonius Oliva, Tarvitinus Bononiwartisla-
rum rector , in oratione de laudibus patriw recitala
Agnoscat omne swculum. De miraculis sancti Marlini, an. 1537, ex Ms. quousus esldoctissimuset eruditis-
1. iv. Vita sancli Hilarii Pictaviensis, I. i. Hodoepo- simus v:r Rambaldus de Azioniis, Tarvisinw Eccle-
Ticum vite suae, 1.1. Vita sancti Maurilii episcopi, 1.1. sim canonicus, a quo hoc leslimoniumaccepimut.
Epist. ad diversos, 1.1. Carminum ad araicos 1.1: Haud est sileniio involvendus Fortunatus Tawisi-
Rex regionis apex, elc. Alia quoque multa compo- nus, ipsius Felicis socius , quem merito Fortunatum
suit,quae ctun brevia sint, sub librorum noinine censemus. Pythagoras enim, ille primus philosopbia;
oJ TESTIMONIADE VENANTIOFORTUNATO. 5&
nuncupator, inter plurima quae humano generi salu- A.dam magistrum , et coryphaeummusicorum modula-
berrima documenta praecepit, pracsertim monet, minum, respexil omnis sequenlium poetarum chorus.
Deum religione colendum esse, animum disciplinis Card. Bellarminus, in lib. de Script.eCcl., ad an. 570.
excolendum, quaeduo sociali nodo connexae, procul VenanliusForlunatus episcopus Pictaviensis floruit
dubio fient beaiiludinis effecirices , quippe religio, doctrina et sanclitate lemporc Justini junioris, etc
vitiorumexpultrix, Deo nos conciliat, et vinculo pul- Anlonius Godeau, Hitt. Eccl. t. IV, lib. n, postquam
clierrimo coiinectit. Doctrinavero, virtulisindagalrix, Fortunati patriam retulit, et ejus iter in Gatlias,
imo ipsa virlus animos nostros exornat, et alit, hmctubdit:
venustal, fovet, ac moderatur. Hic ulriusque admi- Sa prjncipale profession dans les premieres an-
rabilis cultor ita religioni deditus fuit, quod eo epi- nees de sa vie fut la poesie latine, et si on considere
scopo Piclavornm gensin Gallia.jure oplimo, gloria- la barbarie de son temps, il est dighe de quelche
tur ; ila etiam doclrina decoratur , quod inter elo- louange; il est vray, que 1'on accuse d'avoir loue
quentissimos oraiores suavissimosquepoelas non po- Fredegonde, Brunebaud, e d'autres Princes, qui
slrcmus habeatur. etaient plfttot dignes de censure, que d'eloge. Mais
Card. Baroniut, ad an. 825. il faut 1'excuser vivant alors dans leur Cour, ou il
Sed qtiam male gloriantur de majorum consuelu- ne subsistoil, que par sa plume.
dine (qui sacris imaginibus adversantur), sat erit si Vostius, de Hist. Lat., lib. xi, cap. 22.
totificatione sanclissimi viri Martini, el assertione Fortunalus poeta, prout tempora illa erant, no-
Venantii Fortunati, viri quidem sancti, doclique Pic- bitis fuit.
taviensis episcopi, qui ambo Gallicanam Ecclesiam,
Andreas de Saussay, in Martyr. Gall., part. v, xui
illusirarunt, perspicue demonslremus receptum anti- Kal. J-anuar.
quiius Deoquegralum esse cultum sanctarum imagi- Beatus Venanlius Fortunalus Pictaviensis episco-
num, etc pus, vir in quo ambigituc magis ne doctrina et pul-
Gaspar Barthius, in adversariit Comment., l. v, c. 12. chritudo ingenii qiiam vilae sanctilas. praecelluerit,
Is poela, Venantium dicn , mirifico et admirabili Ut qui encomiasles sanclorum suo acvo praecipuus,
ingenio fttit, temporibus et geniibus eloquentiae ini- eorumdemque studiosus imilator, ac omnipotentiae
quissimis ediius, ut fere fit, magniiudine ingenii ser- supernae majestatis praeco perelegans, operumquc
monem etiam pejus corrupit quain unus et alter non Dei in sanctis mirabilium enarrator gravissimus,
pari felicitate nalurte editi. Multa tamen habel va- exacla in omni pietaiis sludio et actu aetate, senio
riam lectionem arguentia, et non mediocrem erudi- G non tam quam sanctis exercilalionibus fraclus, quam
lionerii, quare non plane nobis insuper habendus cum in assidua sacri muneris exsecutione, lum in
videtur De eruditione autem hujus praesu- Christianae-sapieiiliae cultu et egregiorum operum
lis, quoddixi, facileauctores probant, quos nomina- exaratione subiit, fine bealo consummatur, atque
lim citat: Homerus, Menander, Aratus, Cato, Pytha- ad lauream ccelestein progreditur, ab amicis illis
goras, Chrysippus, Plaio, Cleames, Ovidius, Virgi- aeterna in tabernacula excipiendus quos sibi non de
lius, Horatius, Cicero, Pindarus, Sappho ; denique iniquilatis mammona, sed ex doni scientiae penu,
quicunque celebriores inler Graecos, Latinosque Pa- graliaeque ac pictalis fenore juslissiino comparavii...
ires, quorum lam genlilium quara Christianorum non quo lilulo sancli, et si minime recensetur in Hagio-
solum nomina ponit, sed phrasim saepius exprimit, logio Roinauac Ecclesiae, merilo tamen dttdtim inler
doclrinamque numeris concludil. Addenon vulgarem sanctos connumeratum solenissimi sanclorum inda-
historiae el geographiaeeo lempore noiitiam ; adde galores lesianlur. Et revera pridem in Aquilania ho-
physices non infelix studium, ut ex herbarum , gem- noribus sanctis qui bealis deferuntur celebralus est.
marum, arborura , aromalum speciebus constat, de Coinlius,ad an. 599.
quibus commode et crudite loquiiur, elc. T\ Fortunalus ul erudilione, ila pietate cinicuit, in-
ldem lib. XLVI,cap. 3. vocalurque in litaniis monasierii sancti Cypriani ex-
Qui Venanlium Forlunalum ediderunt, multura tra muros Pictavienses, ut ex sacris Ecclesiae Picla-
gratirje promeruerunt ab oranibus aelatum Chrislia- .viensis monumcmis referl Andreas Suassaius ad
narum lecloribus. Infinita enim sunt ad clarorum vi- calcem Martyr. Gall.
rorum.urbium, populorum, morum et historiae illus- Dupinius, m nova Bibliotheca auctorum eccl., t. V.
irationem, uliiissiina in iilo maximi ingenii vate, nec
infeliciler ab iisdemex parte enarralaatqueexposila. Fortunal a passe en son temps pour un excellent
Tamen non sine nota properati nimis operis , quoe Orateur ct pour un bon Poete : et ce nVst pas sans
ad intcllectiim ejus perlinent quoad genera dicendi raison : car non seulemenl il surpasse tous les au-
et stylum ipsum.etiam loca mendis inquinataparum tres Poetes de son siecle, mais il approche de ceux
eidem c.miulerunt. Alque taiis qui in hunc poetam d'un meilleur non pas a la verite par la purele des
notas elaboruverit, non solum ipsum , sed oinne expressions, ni par la beaute des vers, mais par le
ipsius saeculum,cum universissequentibus adjuverit. tour poelique, et la facilite nieryeilleuse avec la
Ad bunc enira Fcrtunalum, velutad Cailiopiumquem- quelle il escril en vers.
89 VENANTIlIION. CLEM. FORTUNATI OPF.RUMPARS I. CO
Muratorius, AnecdolorumLatinorum t. II. A omnino temporibus aequaleS atios scriptores supe-
Forlunaiiis hie memoratus alius a Fortunalo non raverit.
est, quem infulae Pictaviensis Ecelesiae, quem Chri- GutietmusCave,in Historia lilteraria Scripterum eeeJe-
stianae poetices ornamenta, aeternitate donarunt : siasticorum,Colonim,Aliobrog.,in smc. Eutychiano.
plura ab eo profecta ingenii ac. eruditionis monu- Multa conscripsit (Fortunatus) parlim poeiica,
menta ad nostram qsque aetatem servata sunt non partim historica. Vim illitis poeticam sic dilaudat
sine magna illius eommendatione, quod barbaris Barthius, Adv. I. IV,c 3. Maximiingenii vates, etc.

VENANTII HON. CLEM. FORTUNATI

PICTAVIENSISEPISCOPI

OPERUM OMNIUM

PARS PRIMA,
BROWERIANAM EDITIONEM COMPLECTENS.

MISCELLANEA.

DOMNO* SANCTOET DOTEMERITORUMSACRISALTAIUBUSASCITOPARITER,ET EDUCTO,

GREGORIOPAP.E b FORTUNATUS.

[Fortunalus Gregorio, Turonensi anlistiti, qiti magnopete a se conlenderat et adjuraverai ni carmina sua
in unum collecta vojumen cderet, bac se epistqla excusat, et imperitiarn suam ac negotia praetendit, qui-
bus distentns eadem ininus perpolire potuerat. Ad exiremum cedit poscenti, et ejus in se benevolenliani
ac voluntatem graviorem declarat fuisse, qnam iimorem suum et verecundiam. Data occasione, iter quod
ex lialia in Galliam contenderat describit.J
Acumintmisuorqm kiculenta veteris astatis iqgenia B claris e operibqs celebratura, ac posieris stupore
eorum c qui, natura fervjdi, curatura fulgidi, usud laudanda, retiquere yestigia : certe illi inventione
attriii, ausu seeuri, org facundi, more fesijvi, prae- providi, pariRione serii, distributione librati, epilo-
n In exemplari Calariiano sic legilur hic tilulus : tici norainarenltir, ut satjs ostendit ipsius Forlunati
Viro aposlotico et prwdicandopapw ; ex Brow. epistola, qua scribens ad Euphronium, episcopum
b Haecepisiola, quae Operibus Fortunati praefigi- item Turonensem, sic incipit -..Domnosanct» et me-
tur, dedicatoriaa lofium habet. Scrjbitur eadeni ad rilis apostelico domno, et duplici Patri Euplironio
Gregorium, pomificem Turonensem, amicissimum papw Forlunatus.
ipsius Forlrinati, ut hujus in Vita diximus, n. 67 et Quamvis aulem sedes omnes episcopales apostoli-
seq. Monnutli, tilulo decepti, opinati siint hunc esse C cw nominarentur, cum id tamen simpHciter et abso-
Magnnm Gregorium, Rom. pontilicem, in primis a lule enunliabatur, quin privataeEcclesiae, aut se.dis,
veritate aberranles. Nam ut praeteream aliunde non vel episcopi nonien adderetur, Rom. poniifex sole-
constare ullam cura Fortuiialo et -Gregorio M. ami- bal indicari. Iia Charibertus rex cnm ad enm Nun-
ciliae necessiludinem, aul Utterarum usum interces- cupatus presbyler venisset, Leontii, Burdegalensis
sisse, cum e contra lanlam ainiciiiae conjunclionem episcopi, ejgsque comprovincialiuin nomine, atquo
et vitie totius consuetudinem eidem cum Gregorio ita eumdem salutasset: Sedesapostolicaeminentiwluat
Turonensi inlerfuisse certum omnino sit, a quo ad talutem mitiii uberrimdm, respondit rex : Nunquid
scribendum saepiusexstimnlatum se fuisse profiie- Romanam adisli urbem, ul papw illius nobissaluiem
lur, sive polius invitatum ariiiciiiae ipsius jure, ac deferqs? ut refert Gregorius Turon., lib, iv. llisl.
nom|ne, ut illud etiam praeteream, Gregorium M. Franc, cap. 26. Atque ut Rom. sedes per excellen-
pene cxiremo Vitae Forlunali tempore Romanam D tiam sedes apostolica nominabalur, usu apud Frnn-
sedem conseendisse et tenuisse, certe obtesiatio qua cos recepto, ita papm nonien per anionotnasiam
Gregorius adj.urat Fortiinatuiii sub testificatione di- Rom. poplificj tribuebatur. Sed de his plura Coin-
vini mysterii, ei splendorevirtulum bealissimiMartini, tius, ad an. 562, n. 10 et 11. Haecautera epistola ad
ut scripta a se poemaia cderet, satis declarat eum Gregor. Turon. desideratur in Ven. Edit
qui sicadjurabat, non Rom. pontificem, sed Turo- c Deest eorum in duob. Codd. Vai.
nensem iuisse. d In duob. CojJd. Vat., usu triti, auso secuxiorc
INequevero insolens erat iis teniporibiis ut alia- (reii, vel potius, auso securi, ore freti.
rum quoque Ecclesiarum episcopi, praeter sum. pon- * In uno Codd. Vat., operibuscelebrata.
tificem, papae nomine decorarentur, quin et aposto-
 61 MISCELLANEA.- PROLOGUS. 62
gorum calce juctmdi, eolae a fonte proflui, commate A viriliter flagitas, ut quaedam ex opusculis imperiti»
suceiso venusti, tropis, paradigmis, h periodis, epi- nieaetibi transferenda proferrem, nugarum mearum
cherematibus coronati pariter et « colhur-nati, tale admiror le amore seduoi. Quaacum prolaise fuerint,
sui canenies dederunt specimen , ul adhuc nostro nec mirari poterunt, nec amari. Praeserlimquod ego
leiripore quasi sibi poslhumi vivere credaniur, el si imperittis n de Ravenna progrediens Padum, Alhe-
non carne, vel carmine. Quibus d licet sors [mors] sim •>,Briniam , Plavem P, Liquentiam i, Tiliamen-
finem lulerit, lamen eum dieia • pennanenl, vivacis tumque » tranans per Mpem i Juliani pendulus,
memeriaede morluis aliqtiid mors reliquit, nec to- montonis anfractibus, Drauum *, Norico; OEnum »
lum usqueqiiaquesepelivit in ttimulo, cui reslat libe- Breonis, Liccam Bojoaria, Danubium, Alemania,
mm ut vel lingua vivat in mundo, lioc nesciens avara Rhenum, Germania transiens, ac posi Museilam *,
mors nuferrc eum funere , quod per ora viventium Mosam 7, Axonam z, et Sequanam 4«, Ligerim, et
dtffnnctum f videt %currere si non pede, poemale. Garomnam, Aquiianiac maxima fluenla, iraiismit-
iu hoc tamen melins superala mors invida, si ser- tens, Pyrenaeis occurrens, Julio mense nivosis, pene
moiie senserit, et raercede se bis viclam. Sed sicut aut equilando, aut dormilando conscripserim. Ubi,
bi quos clara linguaejactilat Iux illustres, quprum, inter Barbaros longo tractu gradiens, aut via fessus,
.dicia celari fuerat aperte dainnum h pali, et qui B aut crapula bruniqli sub frigore, Musa, (iQrtante,
pomposaefacundiaeflorutenla germina nisi misissent nescio gelida magis, an ebria, novus Orpbeus lyricus
in publicum , feceranl pcculatum ' , merilo famae silvae voces dabam, silva reddebat bb. Quid inter
radios per quaequetraxerunt, Ut peragrantes pmnia, baec extensa viaiica consulte dici potuerit, censor
qurectinquemagis i earmine loca innotescerent, laus ipse mensura, ubi non urgebatf c vel metus ex judi-
augeretur, itai lit eis consnltius, si occulanlur laciti, ce, vel probabal usus ex lege, nec invilabat favor ex
qui fastidiri poleruntl rcvclati. Nee tantuin [tam] comile, nec emendabat lector ex arte?ubi mjhi
cxprobrabile est nesciri, quod honeat, quam patere l tantumdem yalebat raucum gemere, quodcaqtare,
'
quod urat; minorisque dispendii celala videalur in- apud quos nihil dispar dd eral aut stridor anseris,
scitia quam prolata, quia illic obstat pudor, ne pro- aut canor oloris; sola sacpe bombicans, barbaros
datur nolilia, hic audacia prodiiur, ut ingerat nqiaip. leudos ee harpa rclidebat'f ut inier illos egomet non
Uude, vir apostolice praedicande papa Gregori, quia m musicus poela , sed muricus, deroso a flore carmi-
" Calarit., scholw, ul refert Browerus. Cola vero ris nomine insigni.
* Drauus fluvitis in Norico, seu Alpibus Noricis
fit, cum senlenlia sensum prmslat, sed adhuc aliquid
de senientim pleniiudine superesi, et mediam distin- ortus, in Danpbium se evolvit.
ctionemvocamtis,quoti punclum ad mediam liltsram C u OEno, sive, ul Cluveritis, C. S. Vind., et Nor.,
ponimus. 1'apias, ins. Bitur., aptjd Dufres. pplat psse iegendiiin, JEr\o, Vindelicos p Noricis ad
b Haecvox pcriodis decst in uno Cod. Vat. Orienleni dislcnninabai. At!(Jittir Rreouis, propter
8 Unus Cod Vat., pariter et Cothumi. Breunos populos, qni illud lltimeti accolebani, de
d Onus Cod Val., quas licel fine Utlerit. Alius, quos quibus Plinius, lib. iu, cap. 20. Horum memiuit et
lici-tsors fine iuterit.
e Edjt. Piiris., corum dicta. Tranquil,, in Tib., c 9 et llorat., iib. IV, od. 14.
Ilinc idem Fortunaius, in Vilasancti Marlini, lib. iv,
r_Unus Codd. Vat., defuncies vtdel currere. inquit :
« lCilu.Paris. defunctus videtur. Si vacatire yiam; qcque te Bajoariusobslat:
h Uiiqs ms. Cod. Vai«, quo fuerat daninum Qua vicinasedentBreonumloca, perge perAIpes,
pali,
dicla celari; alius, quorum fueralaperle damnumce.; Ingrediens,rapidoqua gurgile volvilarOKntis.
Iirlius, celari. T Licca Bojaria, seu Lecho, fltimen, de quo Egi-
' Euil.(acta
Paris., abdilum (ecerant peculium. nardus in Vita Caroli Magni: Lecliut, aii, (luvitts
i Dtio Codd.. Vat,, quidquid magis camina; ler- Bajourios, ab Ateoianis div\dit. Iq uno Cod. Yat.,
litis, quidquidmagis carmine locis innolescerenl. Liccam Baivaria.
k (Jniis Cpd. Vat., potuerunt revelali. x Moselia fluviut Galtim ex Mente Vasego orlus,
i Tres mss. Godd. Vat., quam patesci. haud procul ab Araris fonlibus per Mediamalrices,
a Tres mss. Codd. Val., vifititn. Theodonis vitlam, Augusiam Treverorum, et Confluen-
B Tres mss. Codd. Val., impos.
0 Athesis, etUrima, quaeetMedoocus minor appel- D edyl.lia, iu liheuum influit, ut legiltirin nolis ad Auson.,
W, opcra Juliani Flnridi Can. Carnot. edittim.
laiur, ab Alprbus Rhelicis exoni fluvii, in siniim y Mosa, Ithemoruin inter et Treverorum urbes
Adiialicum, per divcrsa ostia illabunlur. deSiil, iiiramque. dioecesim disjungens. Eadem ia
p Plavis fliivtns, ulira Altiiium, et Tarvisium, e Oceaniiiii Geniianieum se exonerat.
proximis moutibus praecipili cursu delabitur, tum 1 Axona Campaniae Catalaunensis lluvius est, qui,
aerpmtoUuiirinein siuuin Venetum se evolvit, Sucssionibus irrigatis, Isarae admiscetnr juxta oppi-
'i Liqueniia flumen est uttra Opiiergium, Tarvisi- dum CoMipendiiiin.
nuiii ngrain a Forojaliensi provincia dividens. aa Ligeris, vulgo Loire, notissimiis Gallise fluviu?;
r Tilinnienuini, amnis in Veuetoriiin Oirnorumqiie iiem Sequana, cl Garomna, de quibus alias Fortuii.
fiiiiluis,dc quo Ciuver. In llal. anliqiia. bb Edil. Paris., silva per Echo reddebat.
s Cuiver-ius,ital. auliquae lib. i, c. 20, animad- « Untis Cod. Val., ubi me non urgebat.
venil Alpes Noricasnon recle a Forluuaio et Pauto dJ In uiioCod. Vat., niliii'dispar,aul inulio disparal.
Diacnno AlpesJulias nominari, cum hw, inqiiii, apud ee l^eudus caniilena est ex Geruianico lied. For-
Font is Frig'di, Nauporliqus amnium (uerint inter liinaius, lib. vu, cap. 8, eadem voce ulitur in-
Camos, ei Pannoniam. Censel igitur boc vocabulum qiiens :
indiiiiiu Alpibus Noricis ab hoiiiiuiljus aevi poslerio- Nos libi versicutos,dent barbara carniinaleudos.
ris, ix propiuqui oppidi nomine, quod Juliw.uCarni- Vide et Taciium, iib. de Miiiibus Gcrmaniae, et
eum appellabatur, vet ex antiqua inscriptione, qurjc Paul. Diaeonnin, Hisl. Longob. lib. 1, cap. 27.
eistat in ipsis faucibus Alpium Noricarum, C. Csesa- f' lu tiibus Codd. Vat., Itarpa reiidem. Relidere
63 VENANTII HON. CLEM. FORTUNATI OPERUMPARS I. 6*
nis, poema non canerem, sed garrirem, quo resi- A gusli sensus ingenium se mensuret censore, quod
dentes auditores, inter acernea pocula salule biben- est miitendum sub judice. Sed quoniain bumilem
,tes insana, Baccho judice, debaccharenl. Quid ibi impulsum alacriter acrins retinentem sub lestifica-
affabre b diciuin sit, ubi quis sano%vix creditur, lione divini mysterii, et splendore virlutum bealis-
nisi secum pariter c insanittir? quo gralulari magis simi Martini conjurans horlaris sedulo ul coritra
esl, sivivere licet, post bibere; de quo convivam pudorem meum deducar in publicum, me in meis
tbyrsicum, non fatidicum licet exiie, sed faluum, frivolis arbitro 8, scabrosi operis ignorantiam con-
cura quantum ad mei sensus intelligenliam peninel, fitenle h, quod aliis poscemibus palefacere disluli,
quia se pigram non explical brutae animae, ipsa jeju- obediendo cedo virluti, hanc saltem oblemperandi
nia sunl ebria. Hinc est quod latens opusculum, et si vicissitudinem ' repensurus, ut quia haec favore
miuus videlur d famosum % plus est liberum, magis delegantur i, quam judice, aut tibi laniuni k
qtiia de examinatione ' non habel quod tam trepi- innolescenlia relegas, aut inlimorum auribus amica-
det privattnn quam publicum ; unde necessarie an- liter ', quseso, collalura " committas ".

esl repercutere, repulsare. Uiilur hac voce alias b Edit. Paris deducamme in publicum; me
Fortuiialus.
* Deroso flore redditum est ex veiere mss. H D arbitrum....
> Duo Codd.confitentem.
Vat., vicissiludinem repentus uti,
Galli, de roseo flore, ut olim legebatur, cxpunclo a mendose.
Brow. Favenl buic lectioni el Codd. Val. i DuoCodd. Vat., delectantur.
b LmusCod. Vat., quid ibi fabre? k In unoCod., aut libi tantummodo.
c Un. Cod. Val., irisi secuminsanitur. 1 Ibid., lecum amicabililer.
A In doob. Codd. Vat. videtur esse famosum. m Iii IIno Cod., qumso contolatura. Cotlalura pro
e Edil. Paris., videtur esse formosum. couferenda, ut supra, curatura pro curanda. Fami-
' Unus Cod. Vat., quia de. examine alius non liare hoc Fortunaio, ut animadverlit P. Brow.
dabit. n Edit. Paris., rependas.
s Uuus Cod. Yal., arbilrem idem confitentem.

LIBER PRIMUS.
CAPUT PRIMUM. Sumpsisti a Domino culmen, cui culmina condis,
Ad Vilalem a episcopumRavennentem. Qui libi digna dedit, reddis honore vicem.
[Basilicam sancli Andreac, a Vilali, Ravennensi epi- G Emical aula potens, solido perfecta melallo,
scopo, aedificalamac dedicalam, refert boc car- Quo sine nocte manel continuata dies.
mine. Dedicationis ipsius ceiebritatem ac singti- Inviiat locns ipse Deum, sub luce perenni,
lare populi in Vitalem sludium et benevolentiam,
commemoral.] Gressibus ul placidis intret ainando lares.
Amistes doinini, meriiis in saecula vivens, Quiloca das populis, Dominum quo.semper adorenl,
Gaudia qui Christi de grege paslor habes, Ul capiant veniam, tu facis c esse [ipse] viam.
Cum le Vitalem voluil vocitare vetustas, Gralia, mens, auimus, bonilas, dilectio plebis,
Noverat aetcrnum te meruisse diem. Et gradus, el pietas te dedit esse patrem.
Dignus aposlolica praefulgensmenle sacerdos, Prosperitas d se veslra probat, quae.gaudiasupplens,
Qui sacer Audreaetam pia templa lncas. Intulit egregios ad lua vota viros.
Quam bene pro merilis domini 1'consedit in aula, Dux e niiet hinc armis, praefeclus legibus illinc;
Per quem digna Deo est acdificaladomus. Venerunt per quos crescere*festa solent.
11Hic Vilalis, etsi minime occurral in calalogis Galliam, nt ipse Brow. faletur. (Nota primw curm.)
episcoporiim Kavennatum (ut jampridem animad- — Diicem, qui commemoralur a Fortunato, boc in
verlit P. Browerus), is cene Ecclesia; Bavennensi carmine, inlerfuisse dedic.ilioni basilicae S. Andreae,
circa id lempus praefuisse dicendus esl, quo Fortu- jj a Vilali Ravenncnsi cxaedificaiae,-sive restauraiae,
naliis Raveiuiocdegebat, ubi illum aliquantliu vixisse Narsctem comiicm esse crediderim, qui a Jusliniano
diximus in ejus Vita, ntim. 17 et scq.. cujus Vitalis imp., ut notissimuni est, missus in lialiam an. 551,
suasu forte et consilio basilicacab eodem exstructae ad Oslrogoihos debellandos, Ravennae residere, et
dedicatiouem hoc poemate fuerit prosecutus. Al Basilicae, de qua bic sermo, dedicalioni inleresse
Brow. existimat Vitalem Petro seniori siifliciendum commode potuit. Idem Narses, revocatus Constanli-
esse, qui uon nisi anno 508 Ravennensis episcopus nopoliiu esl anno 538 vel 567, uti censel Pagius
creatus est; quo jam lempore, ipsius Broweri testi- ad bunc aiinum : qiiem excepit Long.inus; qtti pri-
monio, in Galliam pervencrat Forttinatus. De hoc nius missus in Italiam est cum liiulo et bonore
Vilali quid ipsc censeam, infra ostendam. exarchm, et Ravennaeresedit anno, ut vide.tur, 568,
b Un. Cod. Vat., cumDominisedit. corr. quo Longobardi in Italiam irrupere. Ex quihus in-
c Alius Cod. Vat., lu (acis ipse viam. telligitur tempus, quo Narses in Italia vixit, optimo
d Ibid., prosperilas secura probat. congruere cum eo, quo et Fortunatus Ravennaedege^
e P. Browerus opinatnr his verbis exarclium in- bat: quo praesente existiinamus basilicam Raven-
dicari qtti cuin Nomophylace dedicationi basilicae nensem dedicalam fuisse. Ipse Narses Dux Itulim
inteifnerit. At cum exarchi nonnisi an. 568 Raven- nominalur a Greg. Turon. I. v. Ilisloria; Francorum
nae setiere roeperinl, qiiorum primiis fttit Loiiginus, cap. 20 : cujus proinde pcrsonae, el dignilati ea con-
cerie exarchus non potuit imeressc ecclesiaededi- veniitnt qtia' bic a Fnrlunalo de illo commemorau-
caiioni, ciini adhuc Ravenme essel Fortiinatus; qui tur : Dux nitet hinc armis, etc (Secundw cttrwnota.)
an. 565, aut ad suinmiim 566, profectus fuerat in
65 MISCELLANEA.— LlB. I. 66
Ne tibi desit honor, popultim Deus auxit opimum, A Quo veneranda pii requiescunt viscera Petri,
Qui vidit sensum boc voluisse tuum. Qui meruit solus clave ligare polos.
Mysterium fidei complevit vota pelendi, Paulus aposlolica simul bac retirielur in aula,
Felix, cui dominus, quae cupis, ipsa vehit. Seductor quondam, qui modo doctor ovat.
Plurima divino celebres solemnia dono, Hanc sacer Andreas propriam sibi vindical arceiii,
Atque Bei florens templa locando colas ». Et cum fratre pio parlicipaia regil.
CAPUT II. Haecsua tecta replel Laurentius igne sereno,
Cui pia flamma dedil luce perenne diem.
De templob domni Aiidrem, quoa wdificavit Vitalis
Vilali domus ista placet, qui vivus arenis
Episcopus Ravennas [Ravennensis].
Defossus meruit perdere mortis iier.
[Eamdem sancti Andreaa basilicam aedificalam el
brcvi tempore absoltitatti fuisse narrat summo Vi- Sunt ioca Martini, qui texit vesle lonantem,
talis studio ac liberalitate. Sacras reliquias quibus Nemagis algeret, se spoliare dedit.
eadem insignis erat recenset.] Ecce Vigili arx est, quem ruslica lurba peremit:
Quisquis ad haecsancti concurris limina lempli, Unde mori voluit, mors magis ipsa fugit.
Si veuiassupplex, hic precc sumis opem. Incolit haec pariler Malurius d alque Si-ennus :
Quam sacer aiuisles Vitalis condidit arcem, JJ Quos genus atque fides, et tenet una salus.
Culmine quae coelo c est tempore ducta brevi. Sanclus Alexander felixque Cecilia pollent:
Fundavil, siruxit, dotavil; deinde dicavil, Quos meritis omnes una corona manet.
Etmeruit templi solvere vota sui. e Haecbonus antistes,' Vitali urgente, Joannes,
« Edit. Paris. : sibi et soror viveret, et longa nepotum series cuni
AtqueDei laudes lcmplacolcndaloces. tamen, exclusi bellorum lumultibus, nihil ad ipsuiu
b ln uno Ccd. Yat. legitur sic litulus iste : Vertus litlerarum novem aunorum spatio misissent. Deitide
de lemplosancti Andrem; mdificavit Vitatis episcopus hoc in carmine Fortun. se non indicat absentein
Ravenna. esse, quod illi solcmne alias fuit, nec absentes com-
• Duo Codd. Vatic, culmine qum Celso.- pellat, et eos huic dedicalioui iiilerfuisse dicii, qui
d Maturius atque Sisennus martyres tuere e le- mirum si absens nosse poluit quod interessent.
gione Felici, dicti mariyres Agaunenses, de quibus Postremo hoc poema lanti iiou esse videtur, quam-
plura infra, lib. u, c. 15. obrem ex Gallia in llaliara illud mitteret sive de
e Cl.vir Baccbinius, in agnellum Ravenn., in industria, sive invitatus abatiquo amicorum.
observ. ad Vitam sancti Maximiani, censet Joan- Quocirca eo senieuiia propendeo, ut putem hunc
nem, de quo hic Foriunatus, Raveunatem episco- Vitalem Ravennensem episcupum non alium fuisse
pum fuisse, illuin, qui prOxime scdtt post Petrum a Maximiano, qui, an. 546, creatus episcopus Ra-
Seniorem. lpse Bacchiniusinsuper opinatur Viialem, r venaensis, sedit usque ad an. 553, quique basilicam
a quo Basilicam sancti Andreae exaedilicalam bic sancti Andreaerestaurasse ab Agnello Raven. narra-
referl Fortunalus, non quidem episcopum Ravennae tur, ut infra dicetur. Ac cum is [ul referl idem
fuisse, sed solum Ravennatem patria, et episco- Agneilusj venisset Constantinopolim, ut corpus san-
pum cujuspiam ex dimcesibus, Ravennati metropo- cti Andreae auferrel, ac Raveiiiiam dcveheret, nec
iitce subjectis, qid et ipse divo Andrem wdem egre- potuisset ab imperalore Constanlinop. impetrare,
giam condideril, dedicaritque,ei a metropolila obtinue- barbain de corpore ejusdem .sancti Andreac secuit,
ril reliquias enarratas, earumque sotemnem in suos ac Ravennam detulit cum aliis pluribtts sancioruin
loculostranslationem , intervenientibusRaveunatis po- reliquiis. Neque vero insolens ut unus idemque vir
puli proceribus, magnaque finilimorumfrequenlia, ce- et Vitalis et Maxirnianus appellaretur, praeserlim ea
lebrarit. Eum vero metropolitani, a quo Vilalis aelate qua singuli plura sibi noinina usurpabant, ut
reliquias, in islo carmine rclalas, obtinuit, fuisse ip- aiiitiiadverliitius in Vila Fort., iiuin. 3 et 4. Id au-
sum Joannem, qui post Petrum Seniorem tenuisse tem ul sentiam, movet in priinis ipsius Agnelli tesli-
sedem Ruvennensem legitur. mouium, qui addit Maximiaiiumecclesiambeali An-
Verum et ego minime fortasse recusarem in eru- drew apostoli cum omni diligenlia columnis marmo-
diiissimi viri ire sententiam, si aul verisimile vide- reis suffulsisse, abtatisque vetustis ligneis de nucibus
retur Forlunalmu nomiuasse Vitalem potius ex pa- proconisis decorasse. Ab eo iiaque et dedicaiionem
triae quani ex sedis quam teneb.it nomine Ravenna- b.tsilicaesancti Andreaccelebraiam verisimile est, de
lem episcopuui, reclainanle tolius vctusiaiis (quan- qua bic Fortunalus.
lum ego quidem assequi polui) consueiudiue, aut Quod vero attinei ad Joannem, de quo hoc loco
osiendi posset hoc poema scripium fuisse a Fortu- D serrno est, non Ravenuensem anlisliiem, sed Ro-
nato cum jam degerel in Gallia, quo pervenerat an. inanuni fuisse crediderim, fortasse hujusce uomiiiis
565, vel ad sumniuiu an. 566, ui ostendi iu ejusdem terlium, a quo Vitalis, episcopus jam llavenneiisis,
Vita, iiiini. 26 el seq. Joannes vero, qui sedit post sacta illa Lipsana impetiarii, in basilica sancti An-
Peirum Seniorem, non rexit Ecclesiam Itaveiinen- drcae coudenda. Porro id iti more fuisse, ut a Rom.
sciii anle an. 575, ipso alfirmante Baccliinio. At poniificibus reliquiae sanclorum ad lempla dilanda
profecto credibile non est, praecipue laiti procello- posiulareulur, satis dcclarat vetus carmen ab
sis, ac lurbidis temporibus, a quoquam amicorum, Agnello relalum iu Vita Juannis episcopi Ruven.,
in Italia degeniium, competlatum luisse Forlunaium, qui monasierium saiiclorum Marci, Marcelli, el
ut carinen scriberet in dedicutionem basilicaeillius, Feliculae exsli uxerat : quud cirinen, supra val-
praeserlim cuin ipse ab ltalia diu exsul itlud secum vas dicii monasterii iiiscriplum, haec babel inler
conquereretur, I. vn, c. 11: caelera :
Exsulab Italia uono putovolvorab anno, luclila pradulgentsanclorumliminatempli
LillorisOceantcouliguanlesalo. Marci,Marcelli,Feliculsequesimul.
PontilicesbosRomacepit, haecmartyrhabelur;
Temporatotfugiunt,etadhuc perscriptaparentum, HorumGregoriusdat paparelliquias :
Nuliusab exclusisme recreavil apex. Quas pclit anlisiesmerilisanimoqueJoannes;
Al vero si quis litteris Fortunatuin salutare ab- Parvulapro sunimisredUcredona parat.
Senleiu dcbebat, is fuissel quispiam ex propiuquis ; ' ln uuo Cod. Vat., Vilale uryente, et superscri-
praesertiincum, ut alio loco narrat idem ipse, Maler ptum rogunte.
67 VENANTHHON. CLEM. FORfUNAtl OPERUM PARS I. 65
Condidit egregio viscera sancta loco. \ Exsui enim terris, coeli incoia saepe solebat
0 nimlum felix, aBiertiumin lumen iture, Clausus Mariinus binc aperire polos.
Cujtis vita suo prolicit ista Deo [iri studio]. JEi\e sub hac habitans, eremi sCcrela tenebat,
CAPUT III. Per medios popnlos anachorela polens.
De basilica domni Stephani. Hic,e se nudalo, tunica veslivit egenum,
[Sancti Stephani, protomarlyris, in iriorte subeuiida Dum tegit algentem, plus calet ipse fide.
pro Christo triumpbum et gloriaril describit: cu- Tum vili tunica vestitur et ipsesacerdos;
jus in memoriam Palladius basilicam dedicave- Processilque inopi legmine summus honor.
rat.] Qui tamen altaris sacra dum mysteria iractat,
Gloria celsa pios Domini circumdat amicos,
Signando calicem, signa beata dedit.
Quorum diffusum vivit in orbe decus.
Namque viri sacro de vertice flamma refulsit;
Pertulit hic martyr pro Christo orientis in axe»
Igriis et inriocui surgtt ad astra globus.
Ecce sub occasu templa beatus habet. Ac brevibus manicis, fieret ne injuria dextrae,
Fundatus virtule Dei, de morte triumphana Texcrunt gemmae, qua caro nuda Tuit.
Excepit lapides, cui petra Christus erat. Brachia nobiliom lapidum fulgbre toruscarit,
Gens Judseaferox, Stephanum, quem perdere credis, B inque loco lOnicaepulchra smaragdus erat.
Et si carne, lamen nescit honore mori.
Quam bene mercalur, qui, dum veslivit egeuuni,
l!Ie lenet palwiam meritis, tu crimine pcenam,
Tegmine pro tunicaebrachia gemma tegit.
Possidet ille polos, tu magis ima petis. Tu quoque, qui cdelis habitas , Martine precator,
a
Haec sacra Palladius Levitae templa locavit Pro Forlunato fer pia verba Deo.
b
Uitde sibi sciat non peritura donius.
Imperiis parere ' iuis, pie, chare sacerdos,
CAPUT IV. Quanlum passe valet, plus mihi velle placel.
De basilica sancti Marlini.
fowriorem sancli Martini a Fausto CAPUT VI.
[Basilicam in epi-»
De basilica sancti Marlini.
scopoenectam, et celebrera religione, hoc car-
mine iHustrat.] [Leonlii Burdegalensis episcopi, in basrlica sancti
Emicat atnA decetis, Venerando in cnlmine ducta, Marlini exstruenda, et PlaCidinae, ejus oiim axo-
ris, iu eadem ornanda liberalitaiem ac religionem
Nomine Martirii sanciificala Deo. commendat; tum loci ia quo fuerat illa ineedificata
Cui vitae mcrito fidueralanta coruecat, anioenitatem describit.]
Ut populis tribuat qriod pia vota rogant. Qui cripit seterna sociari s in s«de ireatis,
Exlulit banc Faiislus e devoto cOrde sacerdos; * Ilos sibi parlicipes per pia vota facit.
Reddidit et Dommoprospera dona suo d. Nec patitur differre diu, quod oportet agendo,
CAPUT V. Cum bona quae dederii haecsua luera ptnet.
In celtuldm sancli Martini, ubi pauperem vesiivit, Condidit ergb arvis delubra Leonfius h alma,
roganie Gregorio episcopo. Talibus officiis, intret ul ipse polos.
[Sancti Martini Turonensis liberaltlalem in detra- Martini meriiis et notiiine fulta cOrriscant;
henda sibi lunica, atque inde vesiiendo egeno,
celebrat boc carmine, unaqueloci in quo id actum Quem certuin est terris signadedtsse pbli.
fuerat retigioneiu coHitiiendal.] Qui leprae maculas ' medicaia per oscula purgans,
Qui celerare paras, iter tac deflecte viator^ Pacis ab amplexu morbida bella tulit.
Ilic fociisorantem cautius ire docet. H;cc tamen iiigenio sunt redificata perito,
0 Panadiris, episcopus Sanlonensis, florebal selale Matisconensin mlerftiit ari. 585. flic fdem esse Vi-
Fortimati, cujus «sepe iiientionem facit "Greg. Tor. delur de quo hot in loco Fortunatns.
in Hist. Franc Ipse in basilrcam sancti Etrtropii, d Unus Cod. Vat., prospera doha sua.
vetustale collapsam, ae pristino dccori restituiam, c Sulpieius, dialog. lib. n, cap. 1, -narrat boe fac-
ejusdem sancii poniilicis cineres iiituleiat, ac in lum contigisse in secretario eeclesiae : qtiem iri lo-
loco quem ad id paraverat deposuerat, ui narrat cum se aWere Martinus consrieverat, donec in po-
Greg. Tnron., lib. I de Gtoria marlyrum, cap. 36. 1) pulum prodeundum esset ad refn sacram facien-
A-nhic idem ipse fiiit a quo Forlimaius basilicara dam. Plura dixiinus tn irotis ad Vftam sancti Mar-
sancii Stepnani exstructam fuisse relert in huc car- lini, 1. m.
mine ? ' Disticbus posirenrtis a sttperioriljus sejtingiltir a
At Browerus mavuli liunc Palladium fuisse epi- qiiibusdam cum hoc titulo : Item ad tumdem
swpum Bituricensem, cum duo Paliadii iii catalogO Brow. In lifto Cod. Vat. legitur cuin hoc titulo :
episcop. Bituricensium reeenseSritur, quorum alter lsti dtto «enswssunt dd 'Gregorhtm.
saeculoqtiftrto, Attersaecuto quirito ftoriiisse dicitur a « In uno Cod. Vat. , sociare se tn sede beatis,
Dionys. Sammarth., in GaiiiaClirisiiana. Cerie Bi- corrupte.
lurigis lemplum erat vel aetate Greg. Turon., sancti b Leoniius, de qtio bic Formnaius, erat episcopus
Stephani memoria conseeraiuni, iiludque religione, Burdegalensis , vir cum pietate ac virtute animi,
ac iiiagnilicentia insigue, cujus inilia describit idcm tum geueris nobilitale ciarissrmus , satis notus ex
Greg. lib. i flist. Fra-nc, cap, 29. carininibus Forlunati , ei ex lesiimoniis Gregorii
b Aliena manu illamm fuerat, ul refert Brow. ex- Turouensis,
quac 1egere«st paSsiin in Hist. Fr.tnc
stet ulinde tibi. Ex probatis libris ab ipso repositum, Obiit anno circiter 567, ac promtje tion diu su-
unde sibi siiat. In Venet. Edil.,unde iibi servat. Edil. perstes luit post advenloiri Foriuiiati in G illiam.
Paris., Unde sibi fiai. 1 NarratSulpicius, lib. tie Viia saiicti M.irlini,
e Greg. tiiron.. lib. vin Hisi. Franc, c. 22, me- 19, qubd Marlimrs apud Parisios , cuin nrbis illius cap.
inorat Faustum episcopum Auscensem, qui synodo portam ingrcdcretttr, obviam habuit Viruriiiepro-
69 MISCELLANEA.— LIB. I. 70
Quo a nihil egregius gloria laudis eget; X Pulchra per anguslos ut surgeret aula mealus,
Addilur ad specimen Iocus b ipse, quod eminet arvis, Et si mons vetuil, praebuit unda locum.
Elaloque jugo, colle lumente, patet: Ut famularetur Domui vaga limpha snpernae,
Altius educto sub se tenet omnia dorso, Cursibus antiquas ars nova subdit aquas ;
Et quacunque petit, deliciosa videt: Cum Baudegunde quo mente Basilius b una
A Ionge veniens,c oculo vicinus habetur, Hoc renovans, priscum reddit, et auget opus.
Jungitur aspectu, dissociante loco. Sic, Marline, tuus honor amplus ubique mereiur,
Quo fessus rapilur, visu invitante, viator, Ut loca nulla ncgent, quo > tibi festa sonant.
Si pede defeceritd, Iumine tractus adit. Talibus officiis pacatus, opime sacerdos,
QuaePiacidina e sacris ornavit culmina velis, Quorum i vola vides, redde benigne vicem.
Alque ' simul certant, hic facit, illa colit. CAPUT VIII.
CAPUT Vll. De basilicd saiictl Vinceniiik dpui Garnmam l.
In honorembasilicmsancti Martini, quammdificave-
runt Basilius el Baudegundes[Baudegundis]. [ Sancti Vincentii martyris Aginnensis cerlamcn et
[Templum in honorem sancli Marlini, a Basilio, et gloriam describil. Lcoiilii episcopi Burdegatensis
Baudegunde, ejus conjuge, renovatum et restau- B munienda in ejus basilica, sita prope Aginntim, brharida et
ratuin commemorat; aquis quae aedificii locuin stanneo tecto, liberalitatem commeu-
obrutum tenebant aliO deduclis.] dat. J
Discite, s mortales, terris niliil esse quod obstet Tcmpore viia brevis, merilis fit iongior almis
Cum sacra tempIaDei, fluraine fixa rnanent. Angostosque dies tendit honore fides.
sum, horribiliter deformem, «umque osculo saria- pro Sigiberto advenientem cum exercitu ab urbis
vil. Facilecrediderim hoc Manini faetnm in Basilica ingressu vellet prohibere, victus ab eodem esi,
Leontii pictura aliqua expressum exstitisse. Certe plane incertura. Eumdem fuisse forte conjecturam
id moris fuisse, ut Templa sacris picturis decoraren- ex eo aliquam facere possumus, quodlib. iv, c 18,
lur, salis fidem nobis facit ipse Fortunatus (ut aftos a Fortunato dicalur in Hispaniam missus fuisse re-
plures omittam) cum alias, lum lib. iv Vitie sanctl »io nomine, iis verbis :
Martini, ubi narrat, oleo lychni, qui ante pictam Huncconsultanternlegati sorle frequenter,
imaginem sancti Marlini in basilica sanctorum Misitad HispanosGallicacura viros.
Joannis et Pauli Ravennae lucebat, oculorum aegrl- Ex quibus conslal eum publicis negoliis fungi so-
tudine se ftlisse sanatum.
a In duob. Codd. Vat., quo nil egregius, gioria litum, et apud suos illustri iri loco fuisse. Jatn vero
si cujusquam erat legatos ifl Hispaniain initteie,
laudis aget quod placel.
b Idem Forlunatus, cap. 19 el 20 libri hujusce r%certe id eratinmaxime Cbilperici, qui et Athanagildi,
Golhoriim Hispania regis, filiain duxerat uxorcm,
primi, describit villam Vercginis, et villam Proemia- infelici nupliarum exitu, ut retalimns iu
sitas in Leomius quamvis
cum, agro Burdegalensj, quas vita Fortunaii, n. 45, ei fllinm suam, Rigiintliem,
sedificiis exornaverat magnificeniissiuiis. Harum Reccbaredo,
in alterutra verisimile hanc sub Patroci- regi item Hispaniarum, Atbanagildi ne-
igitur est, desponderal; quamvis jam iter in Hispaniaui
nio ac nomine sancti MarlinL,Turouensis Antistitis, poli ad iilas nuptias pervenire liaud potuerit.
aedemfuisse exstructam praesertim cum iilarum vil- ingressa, Haud inverrsimile
larum silus, positarum in colle leuiter devexo, ac opera ac diligentia,itaque Chilpericutn usum Basilii
qni legatione prose apud His-
prospicieniium amcenissiraos agros , ei respondeat panos fungeretur, eumdemque pro Cbilperici parti-
loco in quo Basilicam, sancti Martini inaedificatara bus adversus Mummulum stctisse. Certe is
ftiisse idem Fortunaius hic describit. Quod autem amer nominatur a Fortunato laud. carmineregis
moris fuerit piissimis iliius aetatis episcopis villas lib. iv. (Primw curm nola.)—Reccaredus, ut alibi 18,
suas delubris ornare, ac religione quodammodo annotavimus, lilius fuil Leuvichildi, seu
communire, satis oslenditur exemplo Nicelii, epi- qui Alhanagitdo palre vita functo, rcgnum Leuvigildi,
scopi Trevirensis , cujus villam describens Forluna- adeptus
fuerat cuin Leuva fratre suo, et Leuva mone cx-
tus, sacellum ibi positum declarat aperte hisce ver- stincto, tolum ipse legnura solus lenuil, ut legitur
sibus, lib. III, cap. 12 : in epiloin. Ilistor. Franc n. 65. A Leuvigiido ita-
Turris ab adversoquseconslititobvicClivo, que procreati Hermenegildus , qui pro calholico
Sanctorumlocusest, armalenendaviris. dogmate martyr obiil, a Paire suo iirterfeclus; et
c In Cod. Vat., a longe adveniens.
d Edil. Paris , defuerit; hi marg., defecit. " Reccaredus, qui paternum regnum adepius, gentetn
Wisigoithorum in Hispauia, ejurala Arianaimpieiate,
e Placidina Leonlii uxor fuerat, religiosissima ad catholicuin de Filii divinitale dogma ainplecleii-
ac piissima muiier. Erat illa ex imperatcrio genere, dum converlit; de quo hic sermo esu (Secundm
ut dicetur infra, cap. 15 bujusce libri. curm nota.)
' Tres Codd. Vat., et Ven. edit. certantesque ' In uno Cod. Vat., qusd tibi festa sonant.
timul. i Ibid. deesl uitimus versus.
e ln Ven. edit. k Sanctus Vincenlius, AginnensiSeivitatis tnartyr
Discite,mortales,nibilest quoddbstet amanti. fuerat, e Levitarum numero, ut refert Greg. Turon.,
b Fortunalus in funus hujusce Basitii scripsit Epi- lib. I de Gioria martyrum, cap. 105. Brow., in mitis
ad carpil Bareriiuni, quod is Vincen-
laphium, quod exstal lib. iv, c. 18. Inter caeteras liumFortunaiuin, Aginnenseiii cum Vincentio Caesaiaugustano
ejus virtutes, religionem quoque ac liberaliiatem confuderit, ad an. 561 , aperte reclamnitibus taiu
ejusdem in sacris aedibusdilaiidis comniendat his apertis Greg. Turon. et Fortutiati ipsitis testitnoniis.
versibus : Hic error Baronii vel aliis pluribus communis fuit,
Ecclesiasditans, locasanctadecenler bonorans; q«i»
Pauperibuslribuens,divesadastra subit.
An vero hic fuerit Basilius ille civis Pictaviensis de 1 Tres Codd. Vat., ultra Garonna, vel Garomnath
quo Greg. Turon., Uist. Franc lib. iv, cap. Ad, In Ven. Edit. : De basilica sancti Vincentii tiluti <le
qui, ctini statciS jwrlibus Chilperici, etMummulum Garonna.
 71 VENANTHHON. CLEM. FORTUNATIOPERUM PARS I. 72
Post fincm sine fine manet mens dedita a Christo, A.Nam cum lempla Dei praesul de more dicavit,
Linquens turbam hominum, stat sociata Deo. Marlyris adventu daemonisira fugit.
Hac ope suffullus Vincenlius cxstat in aavum, Reddiiur incolumis quidam de parte s maligna, '
Gloria mariyrii cujus opima viret. Cui vidisse pii templa, medella fuit.
Vertice succiso, rapuit qui ex morie triumphum, Emicat aula potens, divino plena sereno,
Et nova de lerris proles ad astra volat. Ut merito placeat hic habitare Deo.
Crediditunde necem, sancto dedil hoslis honorem, Nunc specie suadente loci, ac virtutis honore,
Percussorque magis morte perenne jacet. Evocath hic populos, hinc decus, inde salus.
Vicerat b ille miser, hunc si jugulare nequisset; Qui plebem accendil venerandaecondilor arcis.
Nam abstulit unde caput, comulit inde polum, Talibus officiispraemiajusla metit'.
Hujus amore novo pia vota Leontius explens, CAPUT X.
Quo c sacra membra jacent, slannea lecla dedit. De domnoNazario i martyre Christi.
Et licet enileat raeritis venerabile lempltim, [Basilicam in memoriam sancli Nazarii marlyris,
Atlamen ornatum praebuit iste suum. item a Leontio, Burdegalensi episcopo, e funda-
mentis excilatam, vetusliore, quae erat angustior,
Praemia succedant operanti longa salutis, _ dejecta, commemorat. Marlyris ipsius triumphum
Hujus ut obsequiis culmina sancta micenl. " et gloriam describit.]
CAPUT IX. Culmina conspicui radiant veneranda Nazari,
De basilica sancli VincentiiVernemetis[Virnimetis]d. Cujus membra polum, spiritus astra lenet.
[Basilicam in memoriam sancti Vincentii Aginnensis Semine terrigeno, lerrenis usibus exsors,
a Leontio posilam in loco Vernemetevulgo appel-
laio celebrat, ac maliim spiritum ex energumeno Immortale bonura, pulvere natus homo.
pulsum ad ejusdem basilicaededicationem, refert.J Nil carnale volens, sed Christi praemia pnscens.
Cultoris Domini tolo sonus exiil orbe, Sanguine de proprio victima digna Deo.
Nec locus est ubi se gloria celsa neget. Haeclibi templa sacer devota Leontius offert,
Sed cujtis ineritum scimus percurrere mundum, Majoremquesuam hinc cupil esse domum.
Hujus ubique viri surgere templa decet. FKcprius angusto fabricata est machina gyro,
Ecce beala nitent Vincenti culmina summi, Quo neque tunc poterat plcbs veneranda cap.
Munere marlyrii qui colit aslra poli. Dejectamque solo rursus fundavit ab imo,
Promplus amore pio, quac papa Leontius olim Et dedit haec, quacnunc amplificata placent.
Condidit, eximio consolidata loco. CAPUT XI.
NomineVememetis voluit vocitare velustas, „ De basilicadomni Dionysiik.
Quod quasi fanum e ingens Gallica lingua refert. [Basilicam sancti Dionysii, episcopi Parisiensis, et
Auspicii praemissafides erat anle ' futura, martyris, item a Leontio reifditam ampliorem,
commeraoral, non anie vetere dejecta quam nova
Ut modo celsa domus slaret honore Dei. construcla fuisset. Ipsius marlyris laudes celebrat.]
llic etiam sanclus, Domini suffultus amore, Qui cupis egregii struclorem noscere templi.
Virtulis summaesigna tremenda dedit. Tam pia non patiar vota latere libi.
qui, decepti nominis similitudine, Vincentium Cse- boc ipso carmine possumus conjiccre. Illc quippe
saraugustanum pro Aginnensicoluere, ac errore la- videtur speclasse ad dioecesimLeontii, qui in basi-
tius manante, Basilicaesub titulo sancti Vincemii lica sancti Vincentiiexstruenda et ornanda tam mu-
Aginnensis olim dedicatae (ut censent. viri erudili) nificusexstiierat.
e in vuigatis legebaiur favumingens, quam leclio»
sensim VinceniiumCaesaraugustanumpatrOnumade-
plae sunt. Vide cl. Rtiin., in notis ad Greg. Tur., nem emeiniavit Brow.
1. ide Gloria martyrum, eap. 105. Lege el Scalig., ' Tres Codd. Vat., arce fulura. In Vcn. Edil. sic
lib. vi de Emend. lemportim. legitur iuteger versus :
a In Ven. Ed., mensreddita Christo.
b In uno Cod. Val., vinceretille miser. In Cod. Auspiciispraemissafideserat arce futura.
Vat., Stagnea tecta, item in Ven. Edit. e DuoCodd. Vat., de pestemaligna.
c Haec sancli Vinceniij basilica prope Aginnum >D b Edit. Ven., evocathinc populus.
sita eral in loco Pompeiaco dicto, in quo Vincentius, 1 UnusCod. Vat., metet.
Christum confessus, capite plexus fuerat. Narrat i Incerlum quis fuerit hic Nazarins, ctim tres sub
Greg. Turon., lib. vn llist. Franc, cap. 35, et lib. i hoc nomine celebrenlur die 12 Junii. Primus passtis
de Gloria Martyrum, cap. 105, hanc basilicam, est Mediolani cum Celso puero, quorum corpora a
a Guntramni mililibusfuisse violatam, ut iliesauros sancto Ambrosio invenia sunt. Alter Ebroduni; ter-
accolarum illic depnsitos raperent, hoc eorum faci- lius Romae; cujns corpus delatum in Galliam opera
iius continuo ulciscenteNumine. Scaliger, lib. vi de Chrodegandi, episcopi Mettensis, an. 76o. Vide
emend. lemp., opinatur Greg. Turon. ea in re Ital- Ruin., in nolis ad Greg. Tur., de Gloria marlyruui,
lucinaium liiisse, qui basilicam illam prope Agin- I. i, cap. 61, unde liaechausimus.
num sitam exislimaveril, cum eadera prope Lugdu- Sancti Nazarii reliquiae colebantur in agro Nam-
num Convenarurn posita fuerit, quattior dierura iier netico tempore Gregorii Turonensis, ut videre est
ab Aginno distans. Sed Greg. Tur. egregie vindica- loco superius citato.
lura cl. Ruin., in nois ad caput 33 lib. vn Hist. k Sanclus Dionysitis, episcopus Parisiensis, a
Franc Greg. Turon., lib. i, cap. 28, llisi. Franc.pas&us
d Et si ignoremus ubinam vere essel hic locus, referlur au. 250 aut etiam post; sed alia monumenla
Yememetis vulgo nomiuatus, facire tamen credimus ostendunt eum a bealo Ciemente in Galliam mis-
uspiain in agro Burdegalcnsi positum fuisse, cum sum (uisse; unde ejus martyrium ad saccilura se-
silus atncenitate, tum religione conspicuuui, ul ex cundum esscl rejiciendum. Lege Ruin., in nolis
73 MISCELLANEA.— LIB. L 7i
Longius hinc olim sacra cum delubra fuissenl, A Nec angusta ° priiis sublraxit fana sacerdns,
Et plcbs ob spalium saepe timeret iter, Haecnisi perficeret, quaemodo culta [facta]placeut
Exiguam dederat bic praesul Amelius a arcem, Assidue in prisco peragens cerimonia teinplo,
Christicolain populum nec capiente loco; Donec rite sequens consolidasset opus.
Quo vitaeclaudenie diem, deliinc prole graduque CAPUT XII.
Venil ad hacredem hoc opus atque loctis. De basilica d sancti Bibiani.
Fundavitque piam banc papa Leonlius b aulam,
Obtulil et domino splendida dona suo. [Basilicam sancli Bibiani, Sanionensis episcopi, ab
Eusebio coeplain a-dilieari, sed minime perfectam,
Quatn veneraiidtis habet propriam Dionysius ccdem, Looutius, episcopus Burdegalensis, precibus Etne
Nomine sub cujus sanclificata nitet. rii, episcopi Santonensis, compleverai, non iniiii
mvim ad eam' rem vel Placidina, Leonlii olitn
Qui fcrvenle Gde, Cbristi solidatus amore, uxore, conlereiite. Iloiurn iiaqiie pietatem ac inu-
Vertice supposilo colla secanda dedit. nificeiitiam Forttinatus commendat.]
Membrorum contemplor eral, cupiendo coronam, Digna sarerdotis Bibianie teinpla coruscant,
Vile pulaus quidquid ferret amore Dei. Quo, si justa petis, dal pia vota f fides.
Ut moritura. caro doniiin immorlale pararet, Quaepraesul fundavil ovans Eusebius s olim;
™
Vulnera dilexit, sed caritura ncce. Ne tamen expleret, raplus ab orbe fuit.
Hostili occurrens gladio.se misit Olympo; Cui mox Emerius h successit in arce sacerdos,
Unde mori voluil, vota saltttis habet. Sed coeptum * ut strueret, ferre recusat onus.
ad Greg. Turon., lib. 1 de Gloria martyrum, cap. 72. At Launoyus in Diss. de duobus Dionysiis, c 6,
Lege et ea quaeadiiotaviiuus ad Acta S. Dion., p. n obscrv. 6, censet basilicam de qua hic Fonunatus,
Op. Forl. Percelebris eral S. Dionysii basilica prope non inBurdigalensi dicecesi.sed Luleti.c ftiisserqiiam
Parisios, de qua saepe Gregor. Turon., et de qua primum Atneliiis antistes Parisiensis erexerit ad an.
fuse Adrianus Valesius, in part. n Defens. suae con- circiler 530, quo Amelitis Parisiensem regebatEccle-
tra L.unoiuni; allera vcto Ambasciaci. Al haec, de siain, quamquc Leoutius Burdigal.poiiiilex ex sttidio,
qua hoc loco Fortuuaius, Bitrdegahc, aut in Burde- el religione erga D. Diiinysitimamiilificarit, ac refe-
galen.ii agio siia litisse videiur, ab Amelio, Leoulii cecii. Verum piaelerqtiatnquod nulli liic menlio (it a
decessorc, primitus exsii ucia.
" Uic Amelius
Fortttnato qtiod baecbasilica esset Parisiis, eaque ab
in Burdegalensi scde aniecessit episcopo Biirdigalensi refecia linssel, cerie Amelium
Lenniitnn I, iiecessorem hujusce nostri Leontii. (Pri non Parisienseiu anlistiiem. sed Biirdigaleiisemiuisse,
mmcixrwnoia.)—PosuimusAmelium se.disseproxiiue salis inde perspicilur qund Foriunattis Leoniiuin.iiti-
anle Leontiiun scniorein in scde Btirdigalensi, quod qtie Burdigal. episcopmn, Auiclio successisse in illa
inter Cypiiaiium, qui an. 503 inieifuit concil. Aga- sede releral lib. i, cap. 11, hisverbis:
thcnsi et AurCianeiisi prinio, et inler Leonliuin, C Quo(Anielio)vitteclaudentediem,dehincprolegraduque
qui au. 541 inlerfuit conciiio Aurelinnensi iv Venil ad haeredemliocopusstqtie 1ictis.
(ul oslcndit Coinliiisad au. 541, iuiin. 65), nimiuin FundavilquepiamhancpapaLeoiiMusaulam, etc.
spatit inlerjecium sit, quamobremCypri<iiioe.nilinuo (Secundmcurm nola.)
Leoiiiiuiii suliiciainus. Oibeiiarlus lameii (ut refert b.InGalliaChrisiiana.aSaminai tli. edila, hocoperis
Cointius) in Noliiiu uiriusque Vascomce, lib. m, tribuiltir non Leoulio II, qui fnit, aetaleFortunaii. in
c 7, post Cyprianuui p.niil utrusque Leonlios. Gallia Buideg.ileitsis episcopus, sed ejus deccsson
Robenus vero Leonlio primo successisse refert in Leontio I, quod demiror.
se.ic liuidigal. Callicitiuui, huic Aiiielium, lura ' Edit. Vcn. el Paris., nec congesta prius. Ilem
Cyprianuin, tum Leoutium juuioieiii. Nos duos unus Cod. Vat.
Lcomios stjtingendos noti duximus , quod Cutn d llanc sancti Bibiani basilicam in suburbio San-
LeoiitiusI subscnpscril syiiodo Auielianeiisi lv, an, tonum luisse, apparet ex tcstiiiionio Greg. Turon.,
541, et Lcontius junior sedere ccepent aute an. lib. de Gloria coufess., cap. 58.
54a, quo per iegaium subscripsil syuodo Aurelian. « Sanclus Bibianus, si.e Viviantis,'invulgaiisCita-
v, liaud videiiiur disjungeudi. logis, secundus urhis Satitoiiensis episooptisponitur.
baniiiiaiihani vero in Galiia Christiana Amelio ' NarratGreg. Tur., supra citalo loco, quod liner
Lcouliiiui 1 >ubrogaui: intcr huuc vero et Leonlium in vulgi maiiibus, ei otu.is versabaiur suo lempore,
juiiiiircm Cyi>ri»num tcdtsse refcrunl. Nec proban- qni molem vir.ulum sancti Bibicmicontiuebut.
aiiui videtui qu d ipsi idcirco post Amcliiiin velint s Itic Eu-ebitis Emerii decessor linl in setle Sinto-
Leouiiuiii 1 s>ea>sse, quod Foriun., c. 11 I. i.refcrat: D iien^i. Inlerfuit conc. Attrcl. u, aii. 535, ei v, an. 549.
Kxigiia.udederal liicpraesulAmeliusurcem h liic Einerius, AZmulusapiiellaltis ab inlanli»,
CiirisLiCidaiu uec cqneiKe loco
L.UJ.U1UIII is fuit qneiii Leo titi.suua cinn cpiscopis COIII,MO-
QuuMiteJ-iudeuie uie.n, deti.tu p.-olegradtique vincialtbiis, iu syuodo convocaii^, depuleral de c>i-
\ euiLait iwsreLlein
liocopus,;il.|ue loeus. scopatn, quippe qui impeliavcral a Clolario rcge
Fu.iuavilqutipiatu hauc papa Leunuus aulam,etc ut absque melropolilaniconsiliobenedicerelur, utiiar-
lum IIOIIasserat Fm tunaiiis istud opcris, ab Amelio ral Greg. I uron., lili. iv II st. Frauc, cap. 23. Vi-
aiigusliiiii el incoiumoduin relicluui, ad eiiui qui deiur iiaque Lconinis basiiii.im sancti Bibiani ab-
ptoMiue loci rjus et gradushaeres fuitamp ilicandiiin solvendam ^uscepisse, aiiteqiiaiii in synodo tnim
ac leiiuv.iiidiiiiipervcntsse; e conlra illaoiuiii.ivel de deponcret, aut cet lc postquaiu redierat ctnn ipso in
Leont.o riopiiineajeipi possiiii,i|ui elsi nou proxime, gr.iiian. Ctiaribertiis iiimiruin, Cl.itarii Filius, ve-
h.tres laiiii-ii Anielii iu sede Biudtgtileitsi fuil. (Juo- lienieii;er in Leontiiiui et ejus comprovincales
circa el HubcrtUj, qui laudaliir a Coiutio, illa csl ex irserat, quod palris ejus IJCUIIIIrescidisseiit, ni-
Foriuuali verba de Leontio jutiiorc inlerpretalus. bil se c IIMIIIO ; tiim clencuin, judtcii ilius niiutiuin
Praebcriiuicuiu Furiuuatus, qtti lolus eral ii: Leontii plaustro, spinis sirato, iiiipo-iiniu, in exsilium eje-
junions laudibus extolleiidis, cjrtsdein sludiumin ba- cerat; ac Leoniius ipse, noiinisi per.^olutacerla auri
silicts qua reliciendis, qua exaedificandissaepius os- summa, effugeie poiuit comii.imiemcaeteris episcopis
tenderit: nihrt vero ejusmodi narraiil de Leontio I, qui convenerant in illatu sytiodutu, calamitatem
cujus epitaphium scripsit, quod exstat I. IV, c. 9. ' Edit. Paris., sed comptum.
PATROL.LXXXVIU.
 75 VENANTIIHON. CLEM. FORTUNATI 0PERUM PARS I. 76
Qui precibus commisit opos tibi, papa Leonti, A CAPUT XIII.
erjjos' M hoc votum jugiier ittstat amor. De basilica sancti Euiropii 6.
Ultro tale decus tibi se servavit ageridtrm,
Nec nisi ttt fueras, qui loca sacra dares. [Basilicam item sancti Eutropii, episcopi Sanlonen-
sis, jam collabentem, a Leontioiiistaiiratam fuisse
0 meriium justi, mariSurum in luce perenni, el exoruatara refert, non sine divino aduiouitu et
Per quem se cupiunt tcmpla verenda coli. consilio.J
Sacra sepulcra legunt Bibiani argemea tecta, Quanlus amor Doriiiriimaneat libi, papa Leonti,
Unaftimis tecum quae Placidina dedit. Quera sibi jam sancti templa novare f moveiit s|
Quosup^f effusum'rotilans ihiermicat aunrin, Eutropii [Eulropis] h illa eteniin veneraiidi aiuislitis
Et spargunt radios pufa metalla suos. [aula,
Corruat * et seShiodrlaceraia suo.
Ingenio perfecta novo, tabirlata coruscant,
Artificemque a pffles b hic animasse feras. Nudatasque trabes paries vacuatus liabenai,
Sed cui itH srilmb tfonaria tanta dedfstis, Pondere non tecti, sed male ptessus aquis.
Hic agat, ttt vobis stet dihtUrna saliis. Nocte sopore levi euidam^veniente ministfo i,
Nec dubiteht, qui digri* ferunt, sibi rnagna rependl. Instauratorem te docet esse siiura.
" Pro mercede tui meruit riiagisilte
Praemia dum propriis c reddat d opima Deus. morieri;
0 Felix, de quo IIt pia cura Deo.
»Id in more fuisse, ut fornices templorum, ac pa- Lipsana Eutropii, meutionem facit, ut ejus quaejam
lietfts, a priscis illis lempoiibus. belluarum aliorum- perfectaet absoluta fuerat, nec ullam iu eo operam a
que animantium figuris, sive pictis, sive sculpiis, Palladio impensam coinniemorat. Letmiius vero San-
exornareiitur, conjicere licet ctim ex monunieiitis tonis (quae tivilaa Btirdigalensi Ecciesiae ut provin-
aliis, tum;ex orat. 19 sancti Gregorii Nazianzeni, qui cialis meiropobtaiiae subjiciebatur) plura ejusmodi
patrem suum laudansmoriuum, ac templum descri- reliquisse pictatis su;cel inuiiificeniiaeiiioiiiiinenta,
beus ab ipso exasdificatinu,inter caetera refert: illud satis lesiaturipse F<>rlunaius,cap. 15 Uujuste libri,
K.tOv<wv, xai.£tu&-.vxaXkeat'StopoyeJV tig v^/o; aipiueyov, ubi tle Leontio loqneus, ini|iiit :
f.VXTOtf WTTEfi KUTWV iz\a.<5UaOIVOU "kstTVOilivOt; fOS Nonsolumbic (Burdigalre),sed ubique micanttua tem-
yvasmf, sivc columnis et animantium formis perpul- Inter quae(ilaiidensSanctonUs
[|ila, sacerdos:
itlad.icet.
ckrit, per cameras in sublime elutum, ei pieturis, sive
figmeMis, naturm non cedentibus, pulchen irnitni, Nou recte itaqne Browcrus cani hasilicam a Pal-
ac niagiiificeiiiissimiim foisse. Fortunalus iteui in ladta positani, a Leontio novis operibns refectam,
proxiino carmiiic idem natrat de Basitica sancti Eu- ei instatirataiii fuisse opinatur. Leotilius t|ti ppe
tropii, hisce versibus : aetate Paliadiuin tiniccessit, ut mirer -i vel Sanlo-
1M Wtrtpt*Camersfe decusinterrasilependet, p nensem cpiscopttm illum unqiiam videre potuefit.
Ouospictnrasolei, ligna dedere jocos. Leontius qnippe prima jtivc.iitite (ut rHert Fort.,
Sumpsitimagineaspatriessiiuulamlofiguras, cap. 15 Imjusce libn) secutiis est castra Childeberti
QrjlEafequeteeta pnus, haecmotiopiclanitent. regis in llispaniam. Ea vero expeditio Cieta est ad
an. 531. Vixii autem annos eirciter 14 ut idem For-
fiiinfi autem morem ornandiparieles ei fornices lem- lun. affirinai in carmute, qtiod scripsit in ftiitus
plqrum, sive pictis, sive scnlptis itnaginibus, orlum ipsius Lcontii, lib. iv, cap .10, ut liati.Jsciam an per.
arbiirdr ex ipso ornatu Salomonici teinpli, quem venire potuerit ad an. 570. Palladios vero lerlius fuit
expressum legimus lib. III Regutn , cap. vi, his in sede Sauionensi episcopus post Emerium, quein
verbis : El omnes parietes lempti per circuitumscul- Leontius, ut s .pra diximus, in synodo deposuerat
ptil variis cmlaturis, ei torno; et fecit in eis cherubim, ad an. 5(3, vel 584. Palladius, ad an. 597, adhuc
ti palmat, et picturat varias, quasi promtnentesde pa- praeerat Ecelesiae Santonen^i; quo temporea Grego-
iiete, et egredientes. rio Magnoj R. P., sacras reliquias impelravii per
b ln duob. Codd. Vat., artificemqueputas.
• lb., dum quoquepro parvis reddil. Leuparicum,. presbyterum suuin. Sed videsis Coin-
* Edit. Venei.: tium, ad an. £67, nuui. 26.
Quae cunt Ua sint, qui poltiit Leonlins basilicam
Buriique simul prOpTiUS [F., propriis] reddit opimai a Palladio aediticatain, vetustate collabentem , ac
[Deus. prope dirulam (ut bic refert Fortunatus) restaurare,
ac resliluere/ Anle 1'alladinni et ipstiin Leon-
• Sanctus Eutropius, ut narrat Greg Tur., lih. • tiutn stabat vcius templuui initique boRorem sancti Eu-
de Gloria niariyr., cap. 56. in Galliam a D. Cle- B tropii dedicatum; cujus pndnde meinoriinn a Pal-
mente direcus, et ab eodem cotisecralus episcopns, ladio ca snltini ex paite reiiovatain censendiim est
ibideni a paganis opprcssus cst, illisoque capile in- ex Gregor. Tur., quod, antequam ejiisdeui cadaver
teriil. Qiianquam, qund Eiilropinm a D. Clemenie invriiliiiii fuisset a 1'alladio, cl ira cicatrice insijiiio,
missum in Galliam ail (>r>g. Turon., id m.igis ex martyr fuisse ifriioiabatnr. Quatu ad reiu addit ino-
vulgari Otiinione relnlil qnani ex hisioriic verilaie/iit meiiltini aliquod vet sileutiiun Foitunati, qtii ntts-
aniinadvertit cl. Ruin.. in notis ad ciiattnn Gregorii quam hoc in carmine Eutropium niartyieni fuisse
lociim. Porro sancii Eutropsi memoriam ex parte commemorat, qui caeteroquiu rem illam, praeserttin
inierniortuamln GaUia, resiiluit Pallad.us, epis. omis divinitus, ut uairat ibid. Gregor. Turon., c.uflrma-
Santonensis, cadavere illitis, cujus in capiie adlmc tam, nunituam tacitus praetermisisset..
iiiiisw cicatnx cernebalur, comperlo, ac tn n>vam ba- s Dno Codd. Vat., templa novare monent ilem
silicam, sub ejus litulo detlicatam, illato. Vide Greg., Edit. Ven.
loco supra eitato. b Cnus Cod. Vat.i Elropitis enim venerandi
* Hanc basilicam a Leontio Burdigalensi episeopo 1 Duo Codd. Vat., corruerat seaio, quod lenen
restauraiam et ornatam esse eamdem crediderim, in i Browerus, in nolis ad lioc cannen, ail: Leontium
qoam Palladius, Santonum episcopus, poatea ejus- per quielemadmonilumfuissede saneti Etttfopii leinplti
dem sancti Eutropii cadaver a se inventum, ut dixi, restaurando, cum tam aperte Fortunatus idcuidamev
intulit. Certe Greg. Turon., lib. i de Gloria man., mimstiis.ejus contigisse divinilus affirmet, a qui
jap. 56, basiLcac iliius, in qua condita suni sacra postea Leoutius admoueretur.
77 ttlSCELLANEA. - LIB. 1. 78
Nuric meliore via viruit reriovata velustas, J!LNec poterant subito tibi eulmma celsa parari,
Et lassaefabricaefltosrettivivus adit. Haecnisi digna tuum promeruisset opus
iElas accessit, tameri haecjuvCriescitIrohore, Nobilitate pbiens praccellis, papa Leonii,
Unde sehex iieret, Jiinfor inrfe redit. Clarus ab amlquis, si numerenlur aVi.
fitc scalntae\Ms., sculpiac1 (SameraS tfeeiis interraslre Nam genus, etprbavi, vel qtiidquUtin drdiite dicam,
[pendet, Per procefes celsos currit origo vetus.
Quospictiira solef, ligna dedere jocos. Tempora d ffugiiint,ei stat lamen aula pafenluin*
Sumpsil iraagineas paries simulando ffgrir&s, Nec patiiur lapsum, te repararite, doriius.
Qttaeneque tecta prius, liaccmodo picta niteni. Nobiliias longos hpri inciinavit in annos ;
Urbis Sanctoriicaeprimus fuit iste sacerdos, Cui magis ascensuitiprdfes opfma dedil.
Et libi qui reparas, jure priora b dedit. Inclyta progeriieSorhavit Itice priorei,
Cum sua lempla tenet sanclus, liabitando quiete, Haeredisradio splendet origo patrom.
Inslauratori reddit bonore c viccui, De radice sua veslita esl flore vetustas;
Quam merilOvestraelaudisobumbrat bOhor.
CAPUT XIV. Qiiamvisnon aliquis potior modo possithaberi,
tlecaiice 3 Leoniii episcopi. ][} Tu tibi praecedis,amplilicando palrei
Emicat altus apex, generosa steiiiinaia pandens,
[Calicem a Leontio et Placidina sedi sacraeoblaturii
comuiemoral.] Cujus apud reges unica palma paiet.
Ecclesiaenimc jtira regis, venerande sacefdos,
Summus in arce Dei pia dona Leonlius offert,
Altera nobilitas addiiur iude tibi.
Votis juncta sacris, et Placidina simul.
e labor est allaiibus Pontificalisapex qtiamvis sit celsuS iri urbe[orbe],
Felices, quorura aplus,
non feruut. Postqtlam te meruil, crevil adeptus honor.
Tempore qui parvo peritura Aula Dei, et pastor, VtcibUssibi pra>miareddunt,
Illi tu ornalum, spem dedit ilia tibi.
GAPUT XV. Munere divino pariler florelis utrique, .
DeLeontio f epitcopo. Tu mercedd places, illa decore nilet.
nobrlttatem Tertius a decimo liuic urbi antisies haberis\
[Leontii generis, eptsCbpif.em gradum,
niuniliccniiatn in templa celebrat hoe carinine, Sed pfiriius meritis eriumeraiiduseris.
eidemque 1'lacidinae, iLeomiiolim uxoris, laudes Templa vetusta Dei revocasii in culmine prisco,
adjtingil.J Poslque stium fapsum nunc metiora placent,
Iiiter quos genuil radfans Aqilifanicuse HtU, C Flore juventuiis, senio fiigieiite,Coruscant,
Egregiis merilis culmina prima leues, Et tibi laeta favent, quo renovaute vircnt.
Givibusex [etj Gailis supcremine*talia polestas, Ut lu plus ageres, incendia tccta cremaruitt,
1
Tu potioi reliquls', et tibi nemo prior. El nunc laude lua pulchrius illa mica.it.
jPraecedismultns, nulli minor, aique secundus, Nullaque flammicremaescnserunt damna ruinae,
Nec superest aliquid, quod dare possit honor. Quae modo posl ignes k lumine plena niient.
QuTcum se priitiiim* ve>tivil fiore jtfventns, Credoquod ex seSe Voluissentipsacreraari,
Parvuseras annis, etgravilale senex '. Ul lalior ille tuus haecmeliora daret
Versus ad-Hrspanas aeies cttm rege sereno), Post cineres consumpla suos, tenuesque favillas,
Bititiaecrevil paltiia secunda toae. Sic solet et Phoenix l se renovare senex.
Cujus priiniiiaetanto placuere relatu, Iristauraia eiiam sacri est baptismatisauia m,
Ut meritis esset debitus iste graduS» Quo maculas veleres fons lavat unus aquis.
a DunCodd. Vat., aecessit, sed hme. Edit. Ven., finilimus, quemadmoduinet villas
qnae a Sidonioet
accestilted et liwc. Forltinato coimiienioiantur(loinusillorum ac ftiiniliae
b Hisce verbis, jure priora dedit, declaratur Leon- proprias fuisse, similiiudo earum ut suo loco
evincit,
lium melropolitam fuisse cujus dicecesi erat com- D indicabimus.
provincialis Saiitonen»is Ecclesia. s Cnus Cod. Vat., A</Mi(aiii«s axis.
« Tres Codd. Vatic, r.edditamote vicem. b Unus Cnd. Val., qui cum se primo.
d Hnjosce calicis ineiitioiieiiiiterum facere videtur 1 Unus Cod. Vat., et gravitaiesenis, ac
perpeluum
Forlimatus seq. carmine, ilbs versiculis : est fere in hoc Codicesenis pro senex ponere, quod
semel uotasse siilliciat.
Muneribusque piis dotaslialtariaChristi, J Referl Gregorius Turonensis, Hislor. Franc lib.
Cumtua vasaferuutviscerasauctaDei
e Iri Ediiis legebatur quorum esl allaribut dptus ni, cap. 10, Childcbertum regeni, Hispaniamincres-
sum cum exercitu, eju»dcin, occiso rcge, poiitum
uterque; resliluiiim a firow., ex vetere Ms., quorum fuisse. Haecitaque casira secuius fuisse Lcontius di-
labor estattaribut aptnt. cendus est, jam iunc aetate pnbescens. Illa autem ex-
1 Htc Lenntius successerat in sede Burdegalensi
peditio conligii ad an. 551 circiter, uti diximus su-
alteri Leniitio, ctitii ip>o,ut videiur, generis neoe-si- pra, in notis ad carm. 15hi jusce libri. Chi.debertum
tudine conjuucius. Horum stirpem et oiiginem teferl itaque sub noinine regis sereni minime dubiio dccta-
Brovv.adprns.ipiam Panliiioruin, conjecturam faciens rari, cujus reli^ioiieniac pieiaictn saepe laudat For-
ex quodam Sidonti Apoilinaris ioco, lib. viu, epist. tunalos, sed pra^cipuelib. vi, cap. 4.
12. Certe Leontius ille, de quo Sidonius facile pri- k Unus Cod. Vat., per ignes.
mut Aquitanorumdicitur; atque huic Leonlio, de 1 Uuus Cod. Vat., sic floret et Phoenix,corrupte.
quo hic Foriunatus. videlur origine et familia fuisse m Browerus, in notis ad hunc locum, osteudit
 79 VENANTIIHON. CLEM. FORTUNATI OPERUMPARS I. 8*
Ecce beala sacrai fundasti lempla Mari.c, A Haecpossessor habet, quidquid transmiseril anie,
Noxubi victa fngil, seinpcr babendo dieni. Sola tenetb secum, quaeprius ire facil.
Lumine plena micans, imiiain esi au!a Mariam, Haectibi templa dabunt, et vasa sacrata, sacerdos,
llla ulero liicem clausit, et isla diem °. Et quidquld reliquum, nec numerare queo
Nec solum bic,-sed ubique b micant ttt.i templa, sa- Ecelesiaecoluinen lculmen] per tempora longa gH-
[cerdos. [bernes,
Inter quac plaudens Sanclonus illa doccl c. Et mercede pia fructus ubique miccs.
Qui loca das populis, ubi Cliristum jugiter orent, Cogoramore etiam Placidinaepauca referre,
Untle.salus veniat, le facisesse viam. Qnaetibi tunc conjux, est modo cliara soror'.
Ecclesiaequedomus crescenle cacumiiie pollet, Lunien ab Arcadio veniens genitore refulget,
El probat esse niiiiu, quod modo cttita placet. Quo manet augustum germen, Avite, ttium :
Fecisti ul libeat cunctos huc currcre cives, Iraperii i fastus [fasces] toto qui rexit in orbe;
Et domus iiua vocct, t]uidquid in urhe iuatiet. Cujus adbuc pollens jura senatus liabet.
Ornasti patriam, ctti dona percimia prasias, Humani geueris si ciilmiiia prima requiras,
Tu quoque dicendus, Biirdegalensedecus. Seinine Caesareok nil snperesse potest.
Quantum inter reliquas caput haec d snper cxtulit B Sed genus ipsa stiuiii sensus mndcramine vicil;
[nrbes, Cujus ab eloquio dulcia inclla fltiuiit.
Tanlum Ponlificesvincis honore gradus. Chara, screna, decens, solers, pia, milis, opittia,
Inferiora vclut siint fluniina ctuicla Garumna?*, Quacbona cuncta geril, quidqtiid honore placet.
Non aliter vobis subjacct omnis apex. Moribus,ingenio, meritorum lute coruscans,
Rlienus ab Alpe means neque laniis spumat habenis Omavit sexum mens prctiosa stium.
[arenis], Plurima cur referain, quantis sit praedilarebus,
Fortior Adriacas nec Padus intrat aquas; Quaepotuit votis nupta placere tuis.
Danubius par est, qui longitis cgerat f undas . Augeat h;ccvobis vitam, cui templa dedislis,
Haeccgo transccndi; jutlico uoia inilii. Culminibusquesuis culminavestra tegat.
Muneribusquepiis doiasti altaria Cbrisli, CAPUT XVI,
Ciim tua vasa ferunl viscer.i sancta Dei.
Hymnus de Leontio episcopo.
Nam cruor, ct corpus Dominilibamina summi,
amhieiis lociitn Leontii, episcopi Bur-
Rile ministcrio [minislerium], le tiibiicnle, venit. [Cum quidam etiindcin, absentetii jam, 1'a'so iimrie
degalensis,
0 felix, cujits dilat pia teutpla facultas, - exsiinciiim luisse divulgasset, qtin moriiii in lo-
Cui res ista m.igis non perilura mauet. ^* cuin sulficeretiir, ac Leoutinsex insperato reversus
Non aerngo lerel t nitirdati denle talenlum, ex ilinere, sese incoliimeiiigregi stio oslendir-sel,
ForUiiianis, seqticnti carmine, rediium ipsius
Nec conira liaecfures arma dolosa niovent. feiicissiiiiunigralulalur, queiii txntn jiiciiiidiorein
Etdaia rcs vivit, facitel bene vivere daiitem accidisse afliriniii, qund in eiim ii.eid-rat oiem
Ctimmoritur lerris, diiciiur indc polis. qtto is primo sedcm Burdegalensemcoiisceuderat.
> Eac scilicet quae uxoruni in loco erant ante
baptisteria, vetcris Ecclesiac more. et nsti, fere
seorsitu a basilici- exstrui solila fuissc, quoil itein episropn iiin, bocce diguiiaiis gradti auclis babebau-
ex hoc tesiimonio Fortotiati ronfiriiiniur. Sanclus CIIIII tur pro sorortbus. Neque eiiiiu secns ciiin illis ac
sornribus vivebant, iboro plane sejiiucii, ex
Grcg. Tur. e iain lili. x llist. Franc.. cap. 51, inler canoiiiini decreiis,
c«ii'ra npei.l, q ibns ip»« Ecrlesiam Tiiionensein Iiiuc Conslaiititis et prisca Ccclesia; iu Vita
eoiisiieludine.
prcsbyter, ('eriiiani Anlis-
ornaveral, bapiisteriiim reccnsel, qnod prnpe basi- siodniiiisis,
lic.nn cuiaveral srililiraniliiui, in tu ens : < Baulisle- cap. 2 : uxur, iuquil, in sororem ex con-
riuni ad ipsam basilieani a-ilifiiaii pr:cc<pi. i llem juge miilalur.16Sed vide Sirmou., in notis ad SiUO-
lili. v, iilu iilnrious hce illusirat.
linplisicriiiin Mogunlia',qtind a Sidonio, ejus urhts iiium, epi-t.
i Utius Cod. Val., imiieriis(actus, cmr.
cpi-copo, exsiruel.iin liter.it, propii.uti ntilam ba- k Avitus, Caesiireadigiiiiaie,"gemis scirii, c.rlcro-
bnisse, a bnsiltcic;i'dihiio scjuiiclaiii, conjici polest
cx Fo;t., c 12, 1. n. De nqiie, nost.a bac aciale, 9 quin iiobtlissimiim, miillo au^iisiiiis a.que <larius
veleriiin liasilicaruiu bnplsleiia, ieic ali ipsis bast- ledlitleral. Is Arvernis orttis Anieiiiin ex gente,
licisse nsiiii posita, vetirem i.laat tonsiicludinem ac avos et proavos loiga sette i lusiies h.uiniibtis, ac
liiorein sals det laranl. panieio oniine itisignes eiiiimcr.ibal. i)e quo, ni
" Foriuiiaiiis hc indic.ire vidciur, basilicam caiiit Siiloniu^ Appoliuaiis, in pancgyitco quem
stincia; Mariii', a'dilicit:nn « l.eoniio, vitreis fene- RoinacreciUnil eideni Avilo (cujus lil.aui Sidoit it-
Stris oeulatani finsse, sieut ideiu de 1'nrisiaca lo- ipse uxoreni duxerat), ait :
queiis ecclesin, lib. n, citp. II, pari mndo dixit : ltnlilacuim.iximadnrliim
Prima capitradios,\ifeis oculatalenestris, SleuitnaUicnmplpxuingermpn,i altiiulacucurrit
Artilieisqucmanu,clau.-iliu areediem. I'er proaves,genlisquesuue,te lcste, Philagri,
b Vide quae supra diximus, ad c. 12 el 15 hujusce Palriciusicsplendetapex.
libri. Qiianquam ipse Avitus, jam adepius Impermi..,
c Edit. Parts., monel. postea in eo regcndo minus felix liiit. Nam, cum in
d Unns Cod. Vat., capul exsuper exlutil. odium scnattis inc.idisset, exsulare cogitur; quo
e Cod. Vat. Garonnm; ilem Edit. Ven. tempore idem creatur Placemiae episcopus. Veruin
' Edit. Paiis., egerit. et inde profugiens, qtmd se undiqiie couquiii senti-
s Edit. Ven., non wrugo lenet. retad neceiii, cum peleret Galiiam, in iiinere obiit,
L lu Edif. Ven. dcsunt bi dtio versus : sola tenel de quo vide Greg. Turon., lib. n llisi. Franc,
wcv.m,el seq. cap. 11
81 MISCELLANEA.— LIU. I.
Daia occasione, pltira edisserit adversus eos qut; A
«piscopalemhonorem atque gradum ambiunt.]
Agnoscat Homne saecultim
Antistilem Leontium,
Burdegalense praemium,
Dono superno redditum.
Bilinguis ore cillido
Crimen fovebal invidum,
Fereus acerbum niinliiim,
Hunc jam sepulcro condilum.
Celare se non perlulit,
Qui trisle fiinus edidit.
Elsi nocere desiit,
Insana voia prodidii.
Deccplus arie noxin,
Cnssatn b deflet crimina,
Dum qtircputabnt tristu,
Conversa sunt in gaudia.
Exempla saeva prolulit,
Calcnnda cttncto tempore,
Ul jnm sibi conscriberet
Decreta, vivo antistite.
c
Fucnia res II.TCcontigit,
Vilanda casio peclore,
ut
Snperstite praesumeret,
Posl fala quod vix debuit [defuitl.
Gravat sacerdos ordinem,
Qui episcopatum sic peltt,
Pracceptaqui complectitur,
honoris ambitum.
Fugit
Hoc si rui d sit debitum,
Cnnctus nscendat grndum,
Non se petcnte eallide,
Sed dante Christi munere.
e Servent eum coelestia.
Ineptus est quis ipse se
Pracferre vult Ecclesiae;
Nam rem sacraiam sumere,
Ecleclio divinn sil.
Eatus ' sacerdos ordinem
Hilarius non ambiit,
Marlinus illnd effugit,
Gregorius vix sustulit.
Leges reftiiant ambitum,
Invasor omnis pellilur :
Quod resputint praetoria,
Vilet s nefas Ecclesia.
Maligna erant h certamina
De sede non tamen sua,
Primi versus in colis snnt acrosiichides, per
alplmheii litieras ordine digesti, ut jampridem ani-
madverul Browerus.
b Unus Cod. Vai., cassa deflet. Edit. Paris., in
margine, causata.
c Kdii. Piiris., fugata.
d Ven F.dil., hoc si qui jussil, debitum.
e Untis Cod. \»i., quiipse se.
1 Vcu. Kdii., el P.nis., Charus sacerdos.
* Uuus Cod. Val., vilat ttrfus.
b Ibid., maligna erunl.
82
Quse nec pali desiderat,
Non infert mens improba.
Nec longiore tempore
Versnntur in boc murmure ;
Dum cogilant succedere,
Redit sacerdos qui fuit.
Oranle plebe, protinus
Dum nemo credit, redditur.
Qu» confluitnt per ' tristia.
M.ijora siint licc gaudia,
Plnusu favebal civilas,
Cui redil felii ilas,
Orbat.1,qtiem defleverat,
Patrem recepit anxia.
•**
Quem vix pulabat rcddiium,
Praevenla voio prospero,
Res mira quando cernilur,
Solet stupere visio.
Recolligit i rector gregem ;
Errore captum suscipit k ;
Pasloris arce cognita,
Gavisa sunl ovilia.
Sumpsit gradum qtio tempore,
Regressus est co die.
Quis noii superno munere
Hoc contigisse prtsedicel?
Tanlum nec anle praemium
Plebi fuit, cuni faclus cst;
C
Laetata quanlum tunc fuit,
Quaudo recepit praesulem.
Venite, cives, plaudite,
Et vola votis addiie,
Quo facta sunt miracttln,
Xristus sereno lumine
Circumvolet, quem rcddidil,
Ut ttiua crescat graiia,:
Mercede, vila, gloria.
Ymnum cancndo concrepet,
Quisquis Deo non invidet,
Laus ejus est, qui prresulem
De mortis ore retrabit.
D
Zelante fido pectore,
Tain vera dici non pudet:
Hancparva nobilissimo
Papae damus Leonlio.
1 Ibid,, post tristia
) In Edil. Ven. sic lcgitur sequens colon :
Recolligitrecior gregpm,
Eri ore ductiissemttae.
Pasloris vocecoguila, .
(javiiasinitovilia.
k ln IIIIOCod. Vat. et Edit. Paris. secundus ver.
sus coli sic legiltir:
Errore captitmsomitaa;
«l in margine eju^dein Edii. Piiiis. '
Errorempellitsemita
 63 v-ENANTIIHON. CLEM. FORTUNATlOPERUMPARS I. 8*
CAPCT XVII. A Reddidit interea prisco nova balnea ciiltu,
Ad Placidinam, matrem n Leonliiepiscopi. Quo recreant fesso.sbjlandaIa.ya.cxaviiqs,
'
[Fortiinaliis exinsula quam incolebat uiiliit quaednm llic referunt, nutrisse lupos, deserta tenentes
ad Placidinam iminuscula, ac narrat se, cum Intulit hic i homines, expulit unde ' feras.
navigaret adverso Unrea, ad lerram rejectum, ad
Placidinam iosatii appu!is-,e.n CAPUT XIX.
Munera parva niinis, pia, susx;ipe,qnqcfco,libenter, De Vereginis, villa BurcUggleiisi.
Quaemagis ipsa decens munus in orbe micas. [Vereginis villae, iiem in agro Biirdegalensiposiiae
situm, de-cripiionem, aedificia a Leutitio insiau
Fluclibtis e inediis baec '' ut daret insula yobis, raia, celebrat.]
«
Oceaniis tumidis murmure pracstat aqu.is. Inter opima ferax qua volvitnr unda Garomnae,
Quaeloca dum volui properans agnoscere ponti, Vereginis ripis vernat ainoenusnger.
A Borea veniens reppulit unda furens. Hic brevis ascensus leni subit aggere clivum,
Prosperilas ut vestra, d lamen se plena probaret, Carpit et obliqua mole l vialor iter.
Obtulit in tcrris quod peteretur aquis. Allior a planis arvisminor eminei altis;
CAPUT XVHI. Necvem, humilis nimium, necque superbit apex,
De Bissono[Bissonno]villa Burdigalensi. T>Colle sedet medio domus acdificaiadecente.r,
[Bissoni, villae in agro Burdigalensisiiae,amuenilntem Cujiis ulrumque latus binc jacei, iude lumet.
de-cribil, el una ae.diliciaquae vclusiale cdlapsa Machinacelsa casae triplici susp.ctiditiirar,c#,
Leontius refecerat et exornaverat cotu.gaemnrai.]
Quo Pelagi pictas currerecrcdis aqtias.
Est locus e, aestiferoquamvis si.t leropo.refervor, Exsilit unda laiens, vivo genernta metallo,
Qno viret assidue flore refectus age.r. Dulcis et irriguo fonte perennis aqtiae.
Respirant croceis depicta coloribus arva, Quo super accumbens celebrat conviviapastor,
Fragrat odoriferis blandior hcrba comis.
Inclusoque lacu, pisce n natante, bibit.
Incola Bissonnm vocat lumc de nnmine prisco, Nunc ° renovanda venit papacmercede Leonli,
Millia seplem urbs hitic Bnrdignlensis abest.
' Quem Dominum longo tempore culta cupit P.
Quo possessor amans prseloria grata locavit,
Panibus atque tribus porticus asqtiasubit. CAPUT XX.
• Slraverat De Prmmiaco, villa Bnrdegalensi.
ipsa solo, senio rapiente, vetustas,
Perdidemt vultnm forma decora suura, [Fortunatus in ilinere Praemiacum, Leoniii villam.
penransiens, ejusdeoi situra et pulchriiudinerx
Hunc s, meliore via, revocat tibor ille L«oiUi, celebral carmine, .ciuique a Leorjtioacdilictisau-
Quo prcesente domus h nulla ruina premit. _ ctam et ornatam fuisse declarat.]
Nunc quoque prns.periusvelut aula sepulta resurgit, * Quamvis instet iter, q,ref$di,aig,uj> xojumine ctirae,
Et favet auctori viviftcata suo. Ad le pauca ferens carmina r, fle,ct.oviam.
An quae olim uxor Leontii fuerat, ejusdem ma- i Ed. Ven.intulilkuc; huc deest ia uno Cod. Vat,
terhoc loci appellatur, ob egregiam ejusdem in 1 Edit. Paris., ir.de.
Leontium charitatem ,ic praes(tauteinyirlutem? An, 1 Ed. Ven., molle viator. Paris., carpit et
Edj;t.
quod verisimilius, pro sororis iiomine,inalris nomen obliquum colle.
irrepsit! Cerle Brow. negat in Ms. sanciiGalli, matris m UnusCod. Vat., n#c Ifumiljs.
nomen reperiri. Ilem deest j.nCodd. Vat. n Solemne fnisse veteribus, ui .prope flumina do-
b Unus Cod. Vat., ut hmcdaret. mos in agris exstrticrent, ttiide ei ruris amrjenitate,
< Ed. Ven. : agrorumqne longo prospectu, et una piscatione frue-
Oceanustumidasmurmureprasbetaquas retilur, ut alia omittum exeinpla, ex Sidtutio iniel-
El duo Codd.Vat. tumidasprmstataquas. Ed.Par.: ligi potesi, qtti, carm. 22, villam Burgum descxibens
inter caeterahaechabet:
OceannstumidumfF.tuniidus] r ourmure pressitaquas. Flecterisad Isevam?Te porticusaccipit ampla,
Et in mnrgine, tumidas. Directiscurvataviis, ubi Uia.giaesummo
J Vitle, quac dixi in Viia Fort., num. 79. Peudet, et arctnlissut saxeasiba coluuinis.
8 Sidonius Apollinaris, carm. 22, villnm descri- Allavolubilibuspalet hiticcoenaliovalvis,
bit Ponlii Lenmii, Burgum nomine, sitamad G.irnm- " «v Fusilis Kuripuspropl,er,caait ^nrlasjujjefgj?
nam in ripaDuranii, seu Dorononiae: quae sati.eviila Anlefores ppudeute lacu,venairiqtieserulf,
siitt suo, ac tlescriptione, tiim aedificioriimeiegantia, Cudosaiiivetiiuut nantesccenaculapisces.
ac balneorum opporlunitate, una ex bis esse vide- Item Fortunalus, c 9 I. x, villam describens Childe-•
lnr, quas Fortunatus hoc carmioc, t$, et duohus berli regis, lilii Sigiber.ti, bs/sc rtifiri inter caetera
sequentibns, relert, quamvis sub diverso nomine. Deniquedum praesuntreges in sedibtisaulae,
Lege inlegriim illnd catinen. AcmensiBollich)prandiafeslacolunt.
f Praetoria appellabantur aedes sumptuosae ac RetibusinspicilurquosalmofasceJe.vatur.
Et numeratpisees,cumsit in arcesedens.
magnificaein agris exslructae; forte quod publica Rex favet,immensaresilil clumpiscisab unda,
tpdifiiia, seu palaiia, mole sua et structura exteqnare Atq\ieanimosrelicit,quod sua praedavienit.
videreniur. Sneton., in Vita Calignlae,cap. 57, haec 0 Ibid., nunc removenda.
babet. Inexslructionibusprmloriorum,aiquevillarum, r Edit. Paris.:
omni posihabita ratione, nihil lam efficereconcupisce-
bat, quam quod cfficiposse negaretur. QuamDominusCultamtcmporalongacupit.
B Duo Codd. Vai. et Edit. Ven., hmcmeliore. 1 Browerus edidernt primo : reirahalque volnnwie
b E.iil. Paris., dnmos. curas poslea edidil : relrahaniue vutuininc rnrm,
> ln tino Cod. Vai. mutilum rcperitur hoc car- uiram; sequi mavis, scnsus inieger est. Vai. Codd.
men , sicuC et 20, ac deest iniegrum sequens favent primaeleclioni.
poema. r Unus Cod. Vat. ei Ven. Edit., carmine fleetoviam.
|6 MISCELLANEA.— LIB. I.
Captus amore.tui, nunquam memoranda tacebo,
Tenequeprsetereo, praetereundo locum.
Qui cum digna foquar, si syllaba quarla recedal,
Praemiacumppliens, praemia nomen habes.
Deliciis obsessus ager viridantibus arvis
Et naturalis gratia ruris inest.
Condita quo domus est, planus tumor exit in altum, Deficiuntusto solatia cuncla rigore,
Nec saiis elaio verlice regnat apex.
Qua super inctimbens locus est, devexus in amnem. Forle viator, iler gradiens, non invenit haustus,
Florea gemmato gramine prala virent.
Leniter appulsus quoties insibilal Etirns,
Flexa supinatis fltictuat lierbn comis.
Hinc alia de parte seges flavescit arislis,
Pinguis et al.iric.etnpalmes opacai iwmiim.
Piscibus innumeris non deficit luida .Garomaajb,
Eisi desit agris, fruges abundat aquis.
Sed te quoerebant haecmunera tanla, Leonli,
Solus defueras, qui bona plena dares.
Nam qund pulchra domus, quod grata lavaera ni-
Consolidalorem te cecinere suum. [lescunt, Nec iluvius, nec eampus adest, nec terra, nec unda
Ut tamen acquirant et c adhuc fabricanda decorem,
Temporibus longis baec lua dona regas.
CAPUT XXI.
De Egircio d flumine.
[Egircii fluminis indolem ac varietales describil.J
Laiis tibi forte mjnor fuerat, genexose e Garoinpa,
Si non exiguas alter haberet aquas..
Lubricat hif quoniatp ten.uatoyEgircfus f haustu,
Praefert s divitias paupere fonie tuas.
Denique dissimilem si comparet ullus ulrumque,
Hic ubi fit rivus, tu puto, Nilus eris.
Te famulans intrat, sed huc b tua regna refrenant,
Gallicus Euphrates lu fluis, isle laiet.
Nam quantum Oceanumtumidus tu cursibus anges,
Iste tuas tantum crescere prxstat aquas '.
Torrida pracsertim curo terris incubat aesfas,
Ac, siiiente solo, Iristis anhelat ager,
Cum Titan radiis ferventibus exaral arva,
Et calor ignifero votnere fuidit humum.
80
vALangtiidus arentes fugiens vix cxpljcat undas,
Et cum pisce suo palpitajtip.se simul.
Flumine subducto vacuiaas iambit arenas,
Sedibus in propriis exsul oberrat aquis,
In limo, migrante Iacu, consumitur ) amnis,
Terraque fit sterilis, qjjiofuit unda rapax.
Nomine cum proprio iristis, et aegereget.
Unde alios recreet, qni sitil ipse sibi,
ge cupit infundi fluvius, si porrigis undas,
Si lamen est fiuvius, quem madefactat k homo.
Gurgitisimpressas labens [Ms.,lambens] rola signa
[arenas l
Atque resudanies orbita sistit aquas.
^ Si venias equitando viam » sub tempnre cancri,
Vix tamen insidians n ungula mergit equi.
Vidimus exiguum de limo surgere piscem,
Qui retineate luto, nanlragus errat humo.
Piscibus inbabilem nullus arare potest
Sola palude natans querulos dat rana susurros,
Piscibus exclusis advena regnat aquis.
At si forte fluat tenuis de nubibus imber,
Vix pluit in terris, jam inmet iste minax.
/ngentes animos parva de nube resiimit:
Fit subito pelagus, qui fuit ante lacus.
Turbidus incedens, undis eget ipse lavari,
Semper inaequalis, cui ° nihil aut satis est.
' Non ripis contenlus, agit compendia cursus,
Q
Qtiod de monte bibit, per sata plena vomit
Vortice torrenti rapitur, quasi morte P lyranni,
lndignatus iter, munera vastat agri.
Discurrit seges in fluvium 1 stat [Ms., sed] piscis in
Ordine perverso, messe natante, Jacet. [agro '
Quaefuerant ovibus, donantur pascua ranis s,
Prata tenent pisces, et trahit unda pecu,s.
Obtinet expulsus * stabulum campestre silurus,
PIus capilur terris, quam modo piscis aquis.

a Unus Cod, Vat. et Ven. Edit., cuique
b Unus Cod. Vat., Garonnw. digna.
= Ante adhucdeest ei in uno Cod. Vat. Edit Paris..
atlamea acquiranlut.
6 In Ven. fcdii.
perpetuo dicilur Gircius fluvius. ]
e Edit. Paris., genergsa.
' Egircius, ait Browerus, clarissimos
rum Auscos, Novempopulanaeproyinciae, Aquilano-
nunc Vas-
coniae metropalim, alluit.
s Edit. Paris., profert.
h Mnnet ad hunc locttm Brow.
perpetuum fere
morem esse Forlunati, ut litieram H habeal instar
fortisconsonanlis,quwnon evanescul,sed synqtwpham
quoqtteprohibeal. Beda (ail idem) hoc animadverlit
(de arte melrica in synataephe),cum in poetarum ar-
bitrio esse scribit, utrum H consonqntis, an aspiralio-
nis nolam impleat, prwserlim ubihac littera sermo
sequensinchoaverit. llujusmodi cxempla passim in
poeiisaliis, quu liic apponere stipervacaneum duco.
Liceat solum adnotare in disticho qui inscripius le-
gitur cruci Vaticaiiie.qiiiimJosiinus Junior et Sophia
Aug. urbi Roiine muneri miseruni; quamque illu-
stravit cl. et doctissimus vir Sleplianus Borgia sac
congreg. de Propag. Fide a secrelis, item litteram II
instar consonanlis haberi :
Lignumquo Gliristushumanumsubdidithostem...
» Edit. Paris.:
' Tantumte lympliisexcitat iste suis
i Edit. Yen., subducitur amnis.
k Ibid., made(aclal humus.
1 Edit. Paris., habenas.
mEdit. Paris., diem; in margine, viam.
" Edit. Ven., vix tamen insidiens. Uuus Cod.
Vat.,
. MXtamenins^dens.
0 In Edit. Ven., qui nihil.
P Edit. Paris., more.
i Edil. Ven., in fluvio.
1 ISrow. postea emendaxit, quod bis edideral, in
agro, snlficiens i« arvo, quoinodo in Ven. edit. legi-
tur. At in Codd. Vat. nibil .iinimadvertisimile hujus
emendationis.
B UIIIISCod. Vat., pascua remis.
1 Edit. Ven. :
Obtinet expulsosslabulumcampestresiluros
Edit. Paris. silveslresiturus.
87 VENANTHHON. CLEM. FORTUNATIOPERUM PARS I. 8«
Sarcula quos foderent agros, mnla a retia miscent, A Sufficiat flagrare sibi, cur addo vapores?
Figitur hic ramus L qtio stelit anie palus. Aique bis acstivuincresecrc tcmpus ago?
Sors una est piscis, siccent, aut flumina crescant, Uuica sed tandem damus haecsolaiia laudis,
Niinc residet limo, nunc jacei exsul agro. Quod tribuit pisces evacuatus aquis.
Sed cur Irisie diu loquimur de gtirgite parvo?
Urilnr el verbis, nec recreatur aquis
• Enns Cod. Vat., tnale relia.
b Edft. Ven., ftgitur Itic hamus. Untis Cotl. Vat. habet
banus, corrupte; forle hamus legi debet.

LIBER SECUNDUS.
CAPUT PRIMUM.' CAPUT II.
De cruce « Domini. Jn honoremsanctw crucis, hymnus.
n Pange, s lingua, glnriosi praeliumceriaminis,
[Crucis Domini ct
dignilaiem virtutem laudibus pro- Et supercrucis
sequitur. ] trnpxodic triumplium nobilem ,
Qualiler Redemptor orbis immolntus vicerit.
Cru\ benedicla b niiel, Dominus qua carne pependit, De parentis protoplasii frande facta b condolens,
Alqtte crttorc suo vulnera nnstra Invat «. Quando pomi noxialismorsti iu morlem ' corruit,
Milisamore pio, pro nobis victima factus, lpse lignum liiin i notavil, damna ligni ut solvcrct.
Traxit ab ore lupi qua sacer agnus oves. Hoc opus nosirac salulis ordo depoposceral,
Trnnsfixisd palmis ulii mundum a e clade redeinit, Miiltiformisproditoris k arle ut arlem fallerct,
Alque suo clausit fnncre mortis iter. Et medellam ferret inde, hosiis uitde Iteserat.
Hic ninntis illn fuit clnvis confixa cruentis, Qtinndo venit ergo sacri plenittido teinporis,
Qnaeeripuit Pniilum crimine, morte Peirum. Missus est ah nrce Patris naltis orbis conditor,
Fcrtilitnte polens, o dulcc, et nobile lignttm, Atque venlre virginali carne factus prodiit.
Qunnilo litis ramis lam nova poma geris! Vagit infans, inter arcla conditus pr.nesepia,
Cujns odore novo, defuncta cadavera surgunt, Membra paiinis involuta virgo inatcr alligat,
Et redennl vitac, qui caruere die. Et pedes, manusque '-, crura stricla cingit mfascia.
Nullum uret aestussub frondibus arboris hujus, C Lustra scx quijam peracia.tempusimplens corporis,
Ltina nec in noctein f, sol tieque meridie. Se volente, natus ad hoc, passioni dediius,
Tu plantata mios, secus est ubi cursus aquarum, Agnus, in crucis levatur immnlandus stipile.
Spargis et omatas, flore reccnle, comas. Hic acetum, fel, arundo, sputa, clavi, lancea,
Appcnsn est viiis tnter lua hrachia, de qua Mite corpus perforalur, sanguis, unda, profliiil.
Dulcia sangttiueo vina rubore fluunt. Terra, ponius, astra, mundus quo lavantur flumine
a Qure fuerit causa et occasio Fortnnato cur ipse nati esse soleal, citi tamenillum tribuunl antiqui etiam
hosce bymnos et alia pocmala in bonoreni saociae scriptores et Codices. In eum prwterea scile cadunt
crucis cliiciibrnret, jam signilicavimus in Viia ejus- omnia quwlaudanlitr a Sidonio. Scriptus est versibus
dem, li. 55, jnvat lanien ei bic eannlem rem breviter trochaicis. quibusinserli aliquandopyrrhichii tiumeri:
aiiingere. Itadegiintlis, sctlicet, snnciimonialis fe- commalicus est, crebris aptisqe contmutiis incisut,
iiiina, qme e regioTlioringioriinigenereiiata.Clolnrii sententiisnon inierrupiis , sed mnlliter cum versu ca-
Francorniii rcgis uxor liternt (mulier de ipso Fortu- dentibus. DeniqueQaudiano carmen hoc vindical non
ralo nostro qunni oplimc inerita), obtinuerat a Ju- sotum velus scholiastes,quem dixi, verumetiam Gen-
sliiio iinp. el Sophia Aiiguslafrusluin ligni saictac nadius, non quidem pronl editus est, sel prout in Co-
«rncts, quo siiuiii Pictaviense inonasleriuin diiaret, dice cmnobiisaicti Michaelis de Tumba, vulgalis au-
mirnciilis postea eel berrinmm. Id itnque in causa ctior, in Claudiuni nienlwne legilur liis rerbis : t Scri-
fuil i|iiainolireiiiFortiltialos, Ratlcgiiudiipsi et Agneti psit el alia nonnulla, inter quw el hymnumde passione
iibbnlissaeaddiclissimns, sn-pe carinina ad celebran- Domini,cujus principhtmest .-PA^GE, LI.\GUA.
GLOHIOSI.
(l.iin saiiclae crucis praesiantiani virtuienique pan- Fuil autem frater Mamerti, Vien><ensis episcopi. »
geret. Hacccl. Sirmondns. Auclores iiein dell' Hisloire
b Legilur hic liymnus vel in Hymnario cl. card. lilt&rairede la France, hoc pnema Forlnnato eri-
Tomniasi, sub nomine Fortunaii. piunl, cl tribiuint eidem Claiidiano. Favent lamen
« Unus Cod. Valic cl Edil. Ven. vulnera noslra Fortunato fere omnis velusiior aniiquiias , et Codi-
lavit. Item in llyiiin. cl. Toininasi. ctim fere omnium auctoritas, tum eruditi viri quam-
d Edil. Ven., transfixuspalmis. pluriini. In llymn. cl. Toniinasi legitur cum boc li-
* lu Hynin. cl. loniiii. deest a. lulo : V. C. Forlunali episcopiPictaviensiu llem in
1 lbd., luna necin noete. mss. Cotld. Val. Venanlioascribilur.
e Libet hic subjicere Jacobi S>mondi, viri erudi- h In Hymn. cl. Toinm., frattde factor*condolein.
lissimi, jtidicium de huc bymno, quod profenin no- ltem unus Cod. Vatic
tis ad episl. 5 lib. iv Episl. Sidonii : Adnolaral ( en i Ibid., worsu morie. llem Edit. Ven
ejns verba) Itocloco scholiastet qttidam hymnum( de i In Hymn. cl. Tonmi., lunc.
qiio nimirum in epislola stta atl Clandi.inum scripta k In IIIIOCod. Val., mulliformisperditoris.
menlioneni facii Sidonius) significari iltum, cvjus ini- t Ibid., el manus, pedesque,crura.
tium est : PANGE,LINGIM, GLORIIISIPRiELiiiM CKRTAMI- * Duo Codd. Val., pingit fascia.
IS. F.t guidemstytum redolet cullioremcjuamFerlu-
89 MISCELLANEA.— Lll!. II. 90
Crux fidelis, inter omnes arbor una nobilis, j\. Quodque ferus serpens infecit felle veneni,
Nulla laletn silvn profert, flore, froride,"germinea. Chrisli sanguis in hac dulce Iiquore favat.
Dulce lignum•, dulces b cluvos, dulce pondus susii- Quacquelupi fuerant raptoris praedaferocis,
[ nens. ln cruce restititit Virginisagnus oves.
Flecle ramos aroor ada, tensa laxa viscera,
Et rigor leniescal ille, quem dedit nntivilns, Tensus in his ramis, cum plantis bracbia pendens
Lt snperni menibrn regis miti lendas stipite. [pandens],
Sola digna tu fuisliferre prelium saeculi[iWs.,soecli Ecclcsiam slabilil, pendulus ipse cruce.
pretium] Hoc pius f in ligno rcparans deperdita pridem,
Alqueportum praeparare nauta mundo naufrago, Quod velili ligni potna lulere boni.
Quem sacer cruor perunxil, fusus agni corpore. Addita quin eliam virtulum flamma cnruscal,
CAPUT111. Dona quod obsequiis crux parat ipsa suis.
In honorem c sanciwcrttcis et oratorii a domus
ecclesiwapud Turonos. Denique sancta cruci baectempla Gregorius offert,
Dum pallas s coperit, signa h gerendo erncis.
[Crucis Domini virtiitem ac pretiuin celebral, et
Gregoiii Toronensis in enmdein crucem religio- g Dona repcnte deditdivina poteniia Christus,
nem, liiin in ornando apitil Tnrnnes oralorio mu- Mox fuit ct voti causa secula pii.
iiliceiitiain ac libernlilem commendai.J
Virius celsa crncis loium rccie occupat orbem, Pallia nam mernit, sunl quaecruce lexile pulchra,
ilaecquoniam e mundi perdila cuncta rcfert. Obsequiisquesuis crux habet alma cruces.
1 Unus Codd. Yat., germinat. rielcs ittsigniri, ac velari solebant: quorum memini1
b Ibid. , dulce clavum. In alio Cotl. Vat., dulcem Greg. Titron., Iib.de Mirac. snncii Juliani, cap. 20,
clavum. iibi narral ftirem qiicmdamittgresstim basilicam san-
c T lulus hujiis carminis in Ven. Edit. sic habet : cti Jtiliani, iiocitt enmtleincompilnsse; delractamque,
In honore sanctw crncis, vel oraiorii, elc Iiem in inquil, a summounam gemmis coruscanlibuscrucem
duob. Cmld. Vaiic ait lerram dejecil, colleclisquevelnlis, ac palliolit, de
d De hoc apud Turones 'oratorio mentionem facit circuilu parictum pendenlibus,uuumvotucrum facit.
Greg. Turon. , lih. i de-Gloria mariynmi, cap. 15, Videiur imqtie Greg. ejtisiuodi velulis ac palliolis
inqiiieus: Apu.l Tnronicnmvero urbem, dum in ora- oratot ii illius Tnron. parietes exoruasse, quaecruci-
loriumalrii beati Martini, ipsinsprwcursorisreliquias bus texilibus, aliisque atl speciem et ornatum operi-
collocnremus....ferunl aulein in lioc oratorio a lyclino bus, picia essenl, atque inicrsiincia, idque eo versu,
oleumebullire. Ilabenlur enini el ibi reliqttiiesunclw : quem stiperitis retuli, licet obscurius, indicari, ut
crttcis. dixi, crediderim.
e Edit. Ven., hmcquemodo mundi. Edit. Paris., Q Quacvero sequuntur :
hmcquando, in margine, quoniam.
f Edil. Paris., hoc opun. Donarepente deditdivinapotentiaChristus,
* Edtt. Ven., pallia dum coperit. In uno Cod. Val., • non ad pallium archiepiscopale, ut putat Rrow. et
dum palla coperit. ctini eo nlii, referri inalo, quam ad pallam illam
b Browurusaesiuat plurimuttt in hoc ohscurissimo holnsericam, quaui miraculoriim effectricem Greg.
Iocoexpiicando. Eo lamen propeudet, ni credat per ab adveni qnodam se accepisse testatur, lib. i de
hunc versicuhim : . Gloria mariynim , cap. 0', qun palla cruccni Domini
• Dumpallascoperit,signagerendocrucis, Illerosolymis involutam fuisse ille affirmabal. Haec
vel eas pnllas indieari qiiibnscontecta fuerat palln ab profeclo, quae tot claruerat prodigiis, digna erat quae
llierosolymis delnia, mirnculorum effecirix, ntu lein- piis Gregorii votis iu nrnando oratorio apiul Turones
in lioiiorenisnnciie crucis responderei, etilla essent
pltim ip-iim, quod Grcgorius in ejus pnllaehonorem dona
et menioriain erexerat, quo condita illa , ac veluii quaedaret divina potenliuChrislus. Sane versns
eatndeiri rem confirmare videutur,
cooperta teciaque fnerat. Hoc autem lempluin , vel qui ronsequiiiitiir
oratorium n Gtegorio dedicatum foisseopiuntur, an- quibtis ait Fortunatus :
leqiiain episcopus Tiironensis crearetttr. Deum ita- Siccito pontificideditdevolavoluntas,
ac in
que ejusdem pictateiii religionem cruce deco- i Atqttedicalacruci, conditavela placenl
randa noVi iliius operis moltiione, ornasse episco- UndeSalutiferosignotibi, clare sacerdos,
pali pallio, cui pnrpureaecruces eraut iulexlae, idque Hoccui cotnplacuil,reddere magnavalet.
declarare seqiientes versus : D
Qtiaesane qnomodoaple ad pallium archiepisco-
Donarepentededit divinapotenliaChristus, pale refeni et acconiniodari possint iion video. Nibil
Moxfuilet volicausasecula pii. nutem verisimilius qiiam ul bacc hotoserica p.illa
Palltanainmeruil,suul qusecrucelexile pulchra, texiilibus crucibus pro eo cui inservierai IISIIesset
Obsequiisquesuiscrux habet ahnacruces, picla, aique dislincla, ea;que cruces et purpurco et
Sericaqn.-eniveissunt agnavablatteatelis,
Et textis crucibusmagniticaturopus. candido colore essent permistae, quod indicare vitle-
tur sequens versus :
Al, si licet conjectursealiquid vel a me in re obscu-
rissiina itfferri (qnod lainen tottitn ertnlitiornm judi- Sericaquaeniveissunt agnavablalteatelis.
cio petiiiu»submiiio, atqtte decernendum relinqtio),
videiur diceiiduniGreg. Tur. illud sniiin npud Turo- Elsi hic verstis perobscurns evadat maxime ex
nes oraioriiim in honoretn qnidem sanclaecrticis ob- Nam ignoratioiiftgermani sensns, qui subesl voci agnava.
tulissc, ac dedicasse; aut (Irdicnlumjnm, novis mu- qtiod Broweruscenset voceni agnava pro Graeca
neribtis auxisse , et exornasse ; quocirca vcrsiculum «yvafi iisurpari, non prnbo. Cum et vox islhaec,
illum : palniii Giacca, a Latinis (quod quidem cgo sciam)
itstt tr.ila non sii, et sensus qui eidem subest huic
Dumpallascoperit,signagerendocrncis, loco minime resjiniideat."Apaya enim idem sonnt ae
iia crediderim esse iiiielligendiun, ut pallarum no- minimepurgata a fultone. Mnllem jtaqne legere ad-
miiie ea significcniur palliola qtiibns temploriiin pa- dita, riisi vcrerer voci niniiam vim inlerre.
9-j -. . VENANTIIHON. CLEM. FORf-UNATIOPE.RUMPARS I. 92
Serica quaeriiveis sunt agnava<[agnina]-a,biattea \ 4 Aique dicata crtici cbndita c vela plaeeni.
fteliSi Unde saluiifero signo tibi clare saeerdos,
Et texliSiCrncib^sffljignificaturvppiJS. "•. ' Hoc cui complacuii, reddere magna valet.
Sic cito Ponlifei4edil ha3,cdeyota yoJ[unfas. : .
CATiUTIV.
Ilem de siqnaculo sanctm crucis.

[Visum est a.crosiiclioii•isjtud r.csoluitim bic s.ubji- v Carrie creata yiri deliinc.copulatnj'e,idem, -- .
cere, leyandil.abons c.ausa,esiforie .guispiatiicur- TJt-p.aradissiacobene Isetareturin honto. . .. -
sim illud legere velit, qiiiri haeieat singulis in -
litleris,' ftufy 'i.dfcnjex js.iirjteriorestructura i.ndus- Sed de sede pia pepulit tenierabile guitur,
~'$M$'0)efya.tt)fl\i6- poeiaa.jnli.Qcce-.ordiefidocar- Serpentis suasu, pomi suco ;atra propinans.
aipine.,&g.i.agquamIicia: telse inier; ,se apte con- Insaciatrici morti fames aecid.iti.ljinc. ' -
' |i|xehd.dV 5,c yjltili .colo.raiidp,^tl |pius i.extiir.ie Gavisuriis,pj)lioc crjeliiliiis arce locator.
cpj^ipageni'^etoxd.mem, ' .. admirarj
' possi.t.. Ilabe, Nasci
jtsj.quftJllud,.:] "'.' . . | . i pro iiobis miseraris, et ulcere.ciayi
Dius apex, cariie efflngensgenilalia limi, -In cruce configi : ta.Hmala.gmai^-Ipnc.tJs.-.
Vitali terrae jpojjjpiiigi..i^atigujr),e gialeii, .. JfjnasalusMj.oJjisJign.o, :agni .s.anguineyeriii. ;.
Luciferax auraS'^i).ii^anle^s..aJ^.u^liJlj[c;. jucundaspecies, in te pia brachia Chrisii -- "''•
..;
4ojidi,t,u.r.enjxajti,sAdam'facl.o/isad -iristar•: Affixasteteranl, et^alma piabilis in iiac '---
Esiiuit proioplasma, solo res nobilis u<u, Cara caro ppiriasjnniileissu3t11I.it Jhaus.tu.
Divesin arbiirio Jadianii I.iinVine - - 4rJ),tjrsuavis agri, iecum nova vita paraiur. -
;-dehinc
Exjne.mbris.Ad,<e:yasii t ij.im yirgini.s Hevaj:; Elccta ut visu, sic e crucis ordine pttlcJira,
" Inuiip Cod. Vaf. sic - n.urpura.iingebatur; posiea yero is pro ipsa pirpura
legitur yersi.i.s: .
Serica.qiiseniv.eisdrnalahlaltea teljs. . -vel
~ c piirpureo colore tisurpari consuevit.
b Blattea vox derivala ex blatta Tres ;Codd;'Yat. efEdit. Yen ei Paris., con-
vermictilo, quo scia vela<
 MISCiyLANEft, .r-iLJB,. Hj
Lumen, spes, sculjini ^ereriskliyoris ajhiclu.
Immortale decus,.nefe jusii, laeta parastij
Una omriem vjtanirsic-.jerisxluacaus.arigavit,.
Imbrecruerita-pio : velis-das^nay.iiap.orlum :"
Trisiia submerso mundaali.yujner^tcJay^,
Arbor dulcis agri, ronajise cpriice.g.eejar,
•Ra.inisde cujus vit|ilia,cbrismata fragRaiit ;
Excellens cultu, di,y.a..o/tft,fulgida «frafiiui
Deliciosa cibo, et pe.r,pom|;:suayjisInn.jnbra.
I?E-hregis magp.igeouna.ijsve_tnobile;:sign«_m;
Mnrus, et arma yii.is, viriu.s^.lHXjaia .precatu.
: Pande, benighe, vi;inj, vj.vax?^t-ferfj[le';Iuiii.en-:
Tum.menior ndfer"op.enjnqbis, e:ger,injtie David -
In cruce relixus-jnd.ex£mji.^r^e>?Ji'jnrJ)j..-~.
: Versusqni ionstat ex liiteris' •'" prirnis
' singuloram - Codd. Vatic. Exseripsit, Sc pfJmJisproiillit, P.. BrO-
verstiutnf hic est: "''.'.
t; Dulce decusslgrii, yla:c(»l|,;SiljaFedempi|.: _-'. .
Qui vero' e'x uliimis singulorurii verstiurri ' M~
teris: '." '.'_' ... ._ . •- . .:
In cruce; mOrs-ChrjsticurAyii.mortua mundi.
Versus ;qui crucem' 1n medio deseribunt, - hi
sunt: :'i~ V'r" V-
Crux pia,"devotas,Agnen iege cum Radegnnde,
Tu Foflunatiim fragileni, crux sancta, tuere:
Yefajspes nobis lignb, A^oi sanguine, clavo,
Arbprsuayis agri, tecuiri noya .viia paratur.
'.' " Animadyerte qiiod s^uILversu.s^
trigihia -qiiiriqiie, ciijiVs,ii.ume,r,i:SiirifVefsus ipiihus
totii.m poema coiitexitur:. Ifr)C___icrosiicliniij sicnii et
sequenlia, de.eraht iii viilg. iirJTtiohjbus,ttesuiiUe.1iri
werus exfiodd. niss. sancti;GaIIi et TrevericD.

;CAPCT;:V.
De sancla cruce.

IfocquoqiieacrosiicIiOri,titsuperius^-primtisedidU: T>" -r|;i_c;Pji6r,,_^,^

Browerus, ex Gpdd./riss.saiicti ' G.ailiiet Treyefitio''.
Habe et boc resoliiium :"'"• VerSu.sa |ateH,Bjt\s,pftsi,ti
.:_"
'
Extorquet hqc sorie Oei veiiiabile sigrium, ;. :'
'. %i/ie:credentes? ^'djjej^jgeus^^rj^ta _.^_;|t.utls.J_r"
Rusticqlas iaudesviyenii.reddere ilatu, ''""". - . ,|futie___k|ir_i^tej
iluo,5re^^ .
In fne, .quiregit ic6 iiitiij^-^i^&mahile,Nume.n :
- ,Portio viventum, curalio fausia rnedellaV, Versus qui c'ru'cemde.sc/'Iib,^~^nV^edJiD',:-..
Exclusor culpae, Tfitiitas efftisa, creaior : Dulccmibi li_gri,ui_n,:pie.j.majus^pdpfe _ro,Sfiti;X_.
Ctijosbpnqfi .lum^ri.,jus_Kglpxia,regna ;cp_eve. : '•.r jPurnqsicolles, Jigaum .gC.iicrasjLis lion.oris,"
Ex fldei merito magnunvpie, reddis Abraliam,: ''. iDitajisiempia:Dei;pr.ux1•,etveianieri;adoriiari.s.
9S VENAMTl HON. CLKM. FORTURATIOPERUM PARS L 96
" - " .Dicens f : Innaiioriibus
-V ,- CAPUT VI. A
";
Regnavits a iigrio jbeus.
- '-'• , Afbbr decofa, et fiilgida,'
Ornata tegis purpura, : * . -
;'= Electadigno stipiie "-.."'-'• ;
Tam sancia memiira tangefe;
. --...: _: Beata, cujiis liracbiis, .
'
- Prelittm pependil stcculi,
Statera facta est corporls - V :
- . Praedam n tiiliiqiie Taitari.
Fundis aroma » cortice,
- Yiocis sapore i nectare,
_"': Jticurida fructii feriili,
Plaudis. triuiripho k nobili.
'
:' Salye.ara, salve-vi.ciima, . ;" :•
P De p.assionisgloriax, . . - .•
Qua^vila mortem perlulit,
- Eimorte vilam reddidit. _
CAPUT VIII. -.-''
In sacrum baplismum.
Tiltl n laus-perennis,. aueior
; Rapiismatis sacrator,
,- Qujsbrle passionis '-.
'Dasprseniiiim salutis -
Nox clara plus, et alma,
">..- . Quam luna, sol, et aslra,
" Quae luminum cprona
CAPUf VII. ,-''•'- Reddis'diem per nmbram. rTibi.
Hymnus in Itonoremsaiictw crucis,- -*,'.._ Dtilcis, sacrata., blanda, '_'_.
Vexilla regis prodeunl, ...'"'- Electa, pura, puicbra,
Fnlget -crucis mysterium, -'. Sudaiis lionore~mella,"
-* ~
Quo-carnercariiis conditor Rigans odore chfisma. Tibi.
''"'' - Suspensiis est patibulo. In qtfa Redemptor prbis, -
Confix.i" elavis viscefa, - De niorte vivus exit,
- Ki Tendensmaiius'ycsiigia, Et quos calcna vinxil,
' -
Redemptionis gralia. Sepultus illc.sdlvit. Tibi.
Hic immolafa est hoslia. Quam Cbrisiiis aperuit
Quo b vulneraftis irisuper, Ad genlium salutem '
Mncronediro c laiieeae," Cttjus salubri ciira, _".'
Ut nos lavaret crimine, Redil novaia plasmay Tibi. . '
Manavittinda d sariguine, Accedite ergo digni ;
"
Impleta.sunt quae Concinlt Ad gralianf lavacri, '
' . David fideli e
carmine, , Quo Jdnie recreati -'
B " ": "• ,
?.Unus'-God,VaL, conftxus.ctavis. - ; qtiamipse sequitur. Nec dubiuiu, ait, qiiiiiiFortiiria-
b \h\d.,Jjitod vulneralus. ^lus'scripseril vincissapore nectare:ut membra m cer-
c lbid., direiancew.. ticeal nectare conciiiant. ln:uno ms. Cod. Vat. ifetii
, ^lii.uiio Cod. Vat.,"e{Sangujnei , "- , legitur : viricissapore nectare. . :
_e-In'Hymn. cl. Torii,, David fidelis carmine. -t Edit. Ven., plaudis irhtmphmn nobilem. Urius
1In duob. Godd..;Val.,4icenao'nationibtts.'Ilem in Cod.-Yaiic, mendose : plaudh iriumplium nobili. ~
pej-veiiisia:scheda, ac pene derosa", adjecla uiii ex L In Ilyriin. supra laiiij., ..'de^passionis lioslia. Ad;
Codd. mss. Vat-.in qna reper,ilur IioCpoema.- '' exiremuiiradditur 0 crux ave, spesunicd, ut babelur;
i Hl_-Cyerba,r_r/r.fl-i. a_ligno ipeiis^ Ieguiitur in !jn' vulgari crticis byniiio. -
psal. xcv, jtixta yer.-,innem LX.X, quatn . le.ctiqnem ™ lu uno God. Val.', quia.vila. "- ''
pleriqiie' LaTiiii Patres secuti .-s.urii.jQuanquam; in • n Ilunc liyinntitn, s-iveritlnnum edidil cl.Edmuii-
Codd:-Vat. ct Alexandr. desuniitla, ae_.oliim legitur dus Marienc, de aniiq." Jiccll Jiilibiis , lib. i, c, 1,
OT.Krjpio;..Ko-ftsua... ...... .- . art! i8, ord. 0 , depiompuim ex polilificali i?.c<le';ia?.
k Iil4!iioCod;, prmdqmqiieluiil. Picl'avieiisis"an. 8J0. ipse.'exisliiiiat esse Foriiniiili,
4 lbid., aroma fundis cqillce. cui fitcileassentialur ijuiafflminteni ac siinilituditicnr
i Iitiino Cotl. Vai.,ivhicis saporeni nectaris. Itcm ejtisdcm-cuinstylo Kbrtun. attc.nderil. Ntuicprimiun
in IJymn. cl. Torii. Eiowerus iairieiiaffiriridl lec.tio- .c.seteris'Vb"riiiiiati''.O.peribus:,adjiiiicius-in.lui"'em jJio-
nein banc.a mssi Codicibus rejicij eaiii vero prqbafi dit.* - -: -. ."-.-•'. --;-', ; '_'-~:
,- MISCELLANEA.- LIB. II. 8«

Refulgeaiisagni Tibi. li. Aufiigantiir crimina ;

Hic gutges est fldeles Uncln fonte, sacrosancia
Purgans liquore mentes. Influunt cbrismata. 0 Red.
Dum rore corpus sudat, Corde natus ex parenlis
Peccata tergit unda. Tibi. Alvum implens virginis,
Gaudete candidati, Prsesia lucem, claude morlem
Electa vasa regni, " Chrismatis consorlibus. 0 Red.
In morte consepiilli, Sit haecdies festa nobis
Christi lide renati. Tibi. Saeculorum saeculis;
Sit sacrata digna laude,
CAPUT IX Nec senescat tempore. 0 Red.
In laudem clirismatis. CAPUT X.
O Redemplor a sume carmen temet alta concmnen- Hymnus h in sanclum Dionysium.
[tium. Forlem fidelem militem,
Audi judex moriuorum, una spesmortalium, Cnelisecutum principem,
Audi voces prolerentum B Dioiiysiiimraatiyrem
Ronum pacis praevium. 0 Red. Plebs corde, voce personet.
Arbor feta alma luce , Clentenle c Roma praesule
Hoc sncrandum proiulii, Ab Urbe missus ndliiit,
Fert haec prona pr;csens lurba Verbi superni scminis
Salvator stEculi. 0 Ited. Ut frucius esset Galliae.
Stans ad aram imo supplex Opus sacraium coustruit
Infulatus ponlifex, Fidem docet baptismalis;
D.biiiini persolvit omne Sed audiemium caecitas
Con.ecrato clirismate. 0 Red. Munus repellit seminis.
Consecrare lu dignare, Instanle sacro antisiite,
Rex perennis patriae, Errore plebem solvere,
Iloc olivum, sigimm vivum. Dum spera salulis ingerit,
Jura conira d.cinoiiuni. 0 Red. Tormenla morlis incidit.
Ul novetiii' sextis omnis Tenetur a geiiiilibus
Unciione clnismaiis, C Christi placens allaribus :
Ui sanetiir sauciala Amore laniac ^loiiae,
Digniiatis gloria. 0 Red. , Poenaslibenter excipit.
Lota nieuie sacro fonte, Unuin quod illi dcfuit,
a llvmnum supra allatum, quo ntilnr Ecclesia in fulatus GIoss. med. ei infim. Laiinit. Dncan.
COnfeClionesacri cbrisiniilis, es.e Fortlinati fetum, V. 13. Persolvat. Poniif. Urixiense (sasculi xiu,
iirilicatCodexUilttalis t.ctdesiae liistiutin;»., s.cculoxi aut xiv).
consciipins , el a.servaltis in atchivio C-lhedralis V. 15. (_->!s_r.i!._.Pnntif. 1572. tloc signum olivm
eccb-siae Yeliternre, in qiio lcgitnr sub hoc liltilo : vivum. (Joil. lion. el 1'ontif. Innoc. VIII. Viilgatain
Versus Forlunati in luttdem chrismaiis , luiii slylus leciiouem praefero. Pontif. Brix. : //._ olivm signum
afliins adiiiodtiinstylo Foriunaii. Euuiedidit cl. Jonn: vivttm.
Clnysosl. Troiuliellius, in t. II, tiact. dc Sacr., pag. V. 18. Contra jura dwmonum. Pontif. lnnoc. Vlll.
255, iu App. cuni scqiienlibus nolis. V. 20. Et sanetur saitciuta, Cod. Bon.; medetur,
V. 1. In noiiiiiillis Coilicibuset libtis lypis edilis Pont.f. Urix.
incipil byiiinus, sivc liiytlniius i.le a versic. Audi V. 25. Uesnnl. in Cod. Bononiensi bi versiculi :
judex moriuortim conciuenlium. Ril. Ui.unt., Godcx Lota '»
menle... aufutj... Uncta... influunl..
Bon., Ponlil. fi. Albiin Ca.iellaiii, etc. lltijn.ce hymiii meiiiioiieni f.cerat llildiiinusub-
V. 2. Una spes creil nliiiin. Ponlif. Innoc. VIII. Q bas in eiiislola ad Ludovicuoi 1'iiiin /Viiynsliiin,._n.e
V. 3. Profeini ium. Ril. Bl-tint., Codex Bon., Pon- exslat apud Sirinni al dicni 9 Ociobris liisce verbis:
tif. Casiel. Ed. an. 17.5. CoiiiemporalisGreg. Ttiroii., et scholasticissimusFor-
V. 4 Uonum pacis prwmium.Ritnale IJisuut., Cod. tunatus. qui pturael frequenlerail eun scripserat hym-
Bon., 1'oniif. Iniioc. Vlll. At Domiiii pacis prwmium num rltgilimicm composilionispulclurrimum, de isto
habel C-dex Bun. Kespiril, nt pulo, id laiiios oliva- gloriosissimomarlyre compoiua, in quo commemorat
riiiii quibus (.brtslo llouiino .li.rosoiyniatii,anlcquain eum a sancto Clementedestinntum, sicut m Laiinorum
palerclur, celt-liriter iugiedieiili obvia Itirba lacia paginis didicit, e c. Ilunc deimle bytinniiii editfil pri-
est. ConMile preres quas Dominita in Palinis (in i.iiusJacobus Oubleiius, iib. lAuttq., ttiitlealii ilium
Piilinaiiitn riniioruiuqtieOliva: beitediiiione) sacerdns sumpsere; et intcr hos Kdiiorcs Op rum sanCliDio-
canit, id e^t piecus quai exordnim ali bis vocibus nysii, i.dit. Ven. aii 1756. Repcritur et in Vindiciis
suminii : Peliniits, Domine; Deus qui dispersa; Deus Areopagiiicis P. Laurentii Cozzae, ctlilis lioni.c an.
qui miro clispositionisordine; Deusqui per olivmramum 1702. At Joao. Lautioinsin disseri. tle duobus Dion.,
pacem lerri* calumbamnunlianlem, eic. cap. 18, negat huuc hyinnum esse Forlun., sed rem
V. 11. Stans ad aram humi supplex. Ponlif. lnnoc. noii cvincit, qiiucirca non dubilavi illutn edere sub
Vlll. At humo supptex Codex Uoiion.Hanc leclionem Fortunati nomine, piaesertiin cum et stylus, optimus
rebquis pr__fero, et ex ea derivatam suspicor vulga- lesiis, id suadeat.
tam lectionem imo supplex. Stat ad aram Kit. Bisunt. c l.ege quaeadnotavimus ad Acta passionis sancl
Infulaius: coiisnle quae tradil ad voces Infula et In- Diony.ii. uuaeexsiant ad calcem Operum Fortun.
$9 VENANTIl HON. CLEM. FORTUNATIOPERUM PARS I.
Pro Rege colla tradidit:
Dilectionem pectoris,
Cervice caesa, prodidil.
Magnussacerdos, qui dabat
Tcnipli sacraia munera.
Fuso beato sanguine, .
Esl factus ipse victima.
Feli-xpio de vulnere,
Que pcena palinam praebuitt
Qui morie mortein conleiis,
Nunc rcgna raali pnssides.
Gloria sit Deo Palri,
Gloria Unigenilo,
Una cuni sancto Spiritu,
In sempiierna saecula.
C\PUt XI.
De domrioSalurnino *.
TSancliSaturnini, primi Totosafeepiscopt, martyrium
ac virtutem sepufcri describit.]
Janua celsa poli, terra pulsante, patescit,
Et recipit natos, qnos generavit Iiuiiius.
k
Admiranda haecest occasio facta snlutis,
Utdemorle sria praeririalucis einanl.
•taturninusenim ciipiens se neclere Cliristo,
Carnali in habitu nolull esse 3iu.
Vincula corporei rt'rs-Otvere[iiisSoTviI<.arceris optans,
Plenius ut Dominose sociaret homo.
Tempore uiaturo cum jam spes e-set adulta,
Sumpserunt pretiitm vota beata siium.
Dutiiqiie sacerdolio .nieretirr in rirbe Tolosa,
Et populis Chrlstnm panderet esse Deum,
Ostendens verbis, addens tniractila faC.Fs,
Ut qttod sernto daret, cohseqoe.etuf opus.
G.niiles animas rapiens de fattce tyr..nni,
Subdebat regi, qui dcdit arma sibi.
Sed vittata malis, el plebs infecta venenis,
Curari effugieus, aegrajacere vokens.
Comprcndil « male sana viruin; ad capilolia duxit,
vulnera dedit.
Alque suo tnedico plura
d
Pro pietate dolum, pro melle venena rependei.s,
Contra lulorem noxia betla movet.
Subligat«iudomiii sancium et' vestigia tauri,
El siimulai, fieret ne fuga tarda fcri
a Sanctus Saturninus a Greg. Turonensi, 1.1 Hist.
Franc, cap. 28, insittuius diciiur Tolosaeepiscbpos,
Decio et Gtaio c.oss., id esl, anno 250. QtiOd idem J)
etcl. Rtiinari. sullingio suo conlirtii.tt, idque ex ip-
siusmel Saiiiiiiiiu Actis, qn.c sincera exisiimat. Idcm
Greg. 'fiir..n., bb. i.de Gforia raattyr., cap. 48, a se
ipso discordans, refert : Saturninum martyrem ab
apotto 'orum discipulisordinatumin urbem Tolosatiun*
fuisse 'directum, iu quo lameti vulgi opiniuiiein se
sequi saiis produni ea ipsius verba quae inteiserit :
ui fertur.
b Ullus Cod. Vat., admirandm.
c Unus Cud V. l., eomprehtndil.
d.ln Ven. Kdii. posi liunc versum pro pittate, £tc.
desiderauiui' qualuoi' versuscon.eqiienles.
• Saitcli Siiiuriiiiii niaiiyriuin ita describit Greg.
Turon., lib. i d_ Gloiia inanyruni, c. iis : Qul, In-
qiiiens, impulsu paganorum, bovis petulci religatus
vestigiis per gradus Capiloliiprmcipitalus,prwsenlem
(inivit vitam capitis compage dispersa. Ilinc sic de
eodem canit Sidonius, tib. ix, ep. 16.
101
\ Pessima mens bominum, diri nova bestia monslri,
Nec tauri indomiti suflicit ira libi.
Naluraerabidac lerilatem adjungere nosli;
Quod per se nescit, te stitnulauie, furit s.
Turba cruenta, nocens, bujus le vulnere perdis h,
Et si non ilti, parcere disce tibi.
Hic * ferus, impaliens, mox curva per avia raplu.
Passim membra pii fundil in urbe viri.
Tum mulier collegit ovans, et condidit arlus,
Sola i una fainula [miracuktj participanle sibi.
Ilaec fuit insigni rapiendrc causa coronae,
Gloria martyrii sic celebrata k nitei.
Anle sepulcra pii dantur modo dona salutis,
El corpus laceruin corpora multa fovet.
Dic, ubi, mors inimica, jaces? ubi vicia recumbis,
B Quando vides sancti funere vota dari?
Quem l niale credebas obitu finire salutem,
Dat vitam intiltis, et lenet ipse suam.
llucm captiva cubas, quae te regnare putabas,
lnvadendo petis, teque furendo uecas.
Te ina pcenapremil, tua te fera vincula lorquent,
Quos dare vis gemiius, ipsa ferendo gemis.
Martyr ovans coelosrelinet, tu livida, trislis,
Mors, inimica tibi Tartara uigra colis.
Florigtra niinc scde manet siuc line beatus,
Iiiler odoratos " tbure calente thura adnletque]
[choros.
Non aliquas meitiit placatojtidice cattsas,
Praemia sed niiles victor babenda petil.
j. Bigna iriumphaiiieni, quaj restat palma, sequetur,
Pro le, Christe, mori est gloria, vita, quies.
CAPUT XII
De Launeboile aui mdificavit ierkplum sancti Sa-
lurnini.
[Studium stium ni ornaudis ac celebrandis geslis
Saixiorum uiaiiyrtim ricclarat. Sancti Sa>iiiiiitii
niariyrium d.scnbit. Latiurbndem, ducem, tpii
basilicam in ejiisiletn iuciiioriiiin,quo loco vinctus
a Rarbaris literai, exstruxe.nl, nec non ejus uxu-
rem Beieihriidem, coiiiineiidat, qua_ in eai.detti
basilicam tiberalis exsnterai. Cacierasquoque piit-
simae mtilieris vtrliiics commeiinrai.J
Laudibus humanis reliquorum corda rcsulient,
At mihi de justis commemorare vacet °.
E quibusprimuramillipsallathymnus,
Qui iolosaleuileiiuilcailie.raui,
De gradusummoCapiloliorum
Pi3.ei|)itatuni.
Quemnegatoreui Jovisac Minervae;
Kl crucisCuri.-libonaconlitciileui
Viuxitad taurililus ;n;ti^ati
1'lelisfuribunda.
IJt per abruplumbuvecncitato
Spargerel eiirsuslaceruincadaver,
Cautibuslinctiscalulasoluti
1'ultecercbri.
f Edil. Paris., ad.
s In iuio Cod. Val., le htimtl'antefacit.
b Edit. Paris., prodis; iu inarg., perdis'.
1 In Codd. Val., hinc ferus. Ileni Edit. Vcn.
1 Duo Cod. Vai., nna sed fimUla.
k Edit. 1'iitis., celebranda.
1 Edil. Paris., qum.
m In uno, hic captivtt.
n Edit. Paris., adoralos; in marg., odoratos.
• Edit. Paris., licet.
 .01 MISCELLANEA.— LIB. II. 10*
.am pietatis dpus, victores texete libris, A CAPUT XIII.
Ad clerum Parisiacum.
Admonet ingenium, res raiione duplex.
iJna quod est habilis *, de magnis magna faieri, rSe jampridem desuesse a srribendi carminibus de-
ela>at. Provocaius laiiieu hoc iii lainfem cleii Pa-
Nam bona qui reticet, criminis auclof erit. risiaci cariiien eiucilbrat, ejus otdirteiwln psalnio'-
Allera causa monei, qUoniafli snccessus k attaitir, diae assidtiitate et peritiam coHifnendans.Lattdat
Et iiiellora cnpii, qui sua fatta legit. vero in piiinis Germaiii, amisiitis Parisiensis,
fidem, pieuiiem, el in Ecclesia rccenda pastora-
Salurninus enirn mariyr venerabilis orbi; lem diKgeniiam ac soUicittidinehi.j
Neclatel egregii palnia beatai ^iri. Ccciiis lionorifictdecns et gradtfs oFdi.i.s1ittixffi;
Qui cum Roriianaproperasset ab ff.be ToloSatfi, Quos colo corde, fide, religfOriep3iT.<_3,
El pia Chrisiicoli semina ferret agri ", Jamdndum obliti desuelo caimlire jifectf.,
Tunc vesana cohors, Domini compiehendit amtcum, Cogiiis antiqiiam me .tiiovare" 1j/r$iit.
luslituitque pii membra terenda irabi, En stupidis rfigitis siinhiiaiis Istmut-attigJ t8.nf_re
Implicitus tauri pede posteriofe pependit, [ihordas, .
Traetus in obliquum dilaceratns obit. Cum mihi rtorisblito cftrrat ih arfe frrantis.
Hac ope de terris animam transmisit Olympo; Scabrida nunc rcsonat niea lingiia rribiglrie vetba.
0 felix cujus funete mors morilur. Exil et incompto raucus ab ore fragor.
Sed locus ille tfulderti, qno sanctus vincuta Sumpsit. Vix dabit iri veteri lerrugine <roiis_rCumW.,
Nullius tempH friltiis hOriorefuit. Aut fuiiio irifecto'^plendel ii. aiefe1CBibr.
Launebodes eriim post saerula longa, ducatum Sed quia dufcedo pulsans qnast maTfetisirr_.at:,
Dum gerit, instruxit culmina sancia loci. Et velut iiictide s ciua letisa terit.
Quod nullus veriiens Hoihati» gente fabrivit, Pectoris aique mei succeridiiis ighe carrirfh-rh•*,
Hoc vir barbaric» d ptote peregit opus. Unde ministratur cordis iri Srce ^"por,'
Conjuge cum ptopria Bereihrude«, clara decore; Obsequor hinc, qui me velufi .lirnace .ecofctu4',
PectoTCquae blando elarior ipsa nitet. Ariis ad offlcium vester adegit amor.
Cui genus egrcgium fulget de slirpe potefttum; Celsa Parisiaci cleri ' reverentia pollens,
Addidil ornatuin vir, yenetdfido Deinn. Ecclesiaegenium i gloria, munus, honor.
Qua_manibus propriis alimonia digna tniftistral, Caiiiiiiie Davidicodivina poemata pangens,
Paupenbus tribuens se saiiare cupii. Cursibus assiduis dulce revolvit k opus.
•ndefessa f spem [lidcmj Chrisii per lempla r.quirit, Iride sacerdoies, Leviiicus liinc nticat ordd,
Juguer erfcurreris ad pielatis opus. Q lllos canities, hns stola pulchra tegit.
Nudosveste tegit, silienli pocnla profe.f, HJis pallor incst, rubor his in vultibus errat,
Se magis aeterno feiuina fottie replet. Et candent rulilis lilia tnisia rosis
Prolicit hoo etiam, quidquid gerit illa marito, Uii jaiii senio, sed et bi bene vestibuS albe^tit,
Anxia pro cujus vota salute facil. Ul placeal sunuuo picla corona Deo.
ftux merftis in gente sna qui pollel opinws, In medio Germanus adestl auiisies honore,
Celsus ubique, micaus nobilitatis upc. Qui regil hinc jnvenes, subrigit iude sches *.
Sed quainvis altutti teucat de stirpe cactirrieri, Levitae precunt; seqiiilur gravis ordo ducatiun [ca
Moiibus ipse suos amplilicavit avos. neiitiiin],
Ergo pari voto maueaiii in saecula j<incli_, Hds gradiendo movet, hos modefatiilo ifahit.
Et micet ambobus consolidatus amor. Ipse lamen sensim incrdit, velnl aller Aaron,
Non de veste nitens, sed pieiaie placens.
Non lapides1*coccii-Cid.irim.aurdili, purpura.byssus,
Exornant humeros, sed iriicat alma lides.
* DuoCodd. Vai., habilem; item Edit. Ven.
b Duo Codd. Vatic. ciim Ven. Edit., qnoninm D bi Edii. Ven., igiie cacumen.
UIIIISi.&ii. Viit.et Ven. Kdil., clerus.
stic"..n.as antdre. Uims Codex, quonium successtts i Ecclesim geiiiuifi, prtive premium in Vulj_alis
ttmvre.
e Edit. 1'aris., Clnislicolis... agris. Usufpali.t genium prOiugento, tit antniarivertilUrow
4 --_t;Cconjicit Urowems, Ltuneboden. origine ad1linnc lotiim.
Kdit. Pnris.. revoivit.
Geiicum filisse, ctini non fuerit in inore Fortunalo 1 Obiit sanciii.. GeruianiiS lin 576, Ut consiai ex
Gallos, tunc rerint- (lominos, barti.iros appcllare, Greg. Tnr., I. v, cap. 8, anle quem annuni hoc
quiu pdius eosdetn Rotnaiuos iioininel. carnien coiisciipttitu ftlit.
« Forsawi,proprio berelhrudes. HnjnscfcRereihrudis proiude m Unus Cod. Yatic. et EdH. Psris., subrtgit btde
ifieolioneni lacit Greg. luroii,, Itb. ix lllsl. Franc, senes.
cap. 55, cujus inots vidctur rrfcrelida ad autiuin 14, " llugo Menardils, in nolis ad 1.Sacrament. sancti
Regni Clrilili-berli, sive ad arinum 58'J. Narrul ibi- ita huiic versum:
dcm Gregorius, qu d eaiJeitiinorieus : Filiam suam Gregorit papa> crtteiidat
hmredeminstiluit, rclinqnensquwpiam vet nwmsleriis Nonlapides,crocus,clafumaufum, pufpura,byssus,
puetlarum, quw ipsa instiiuernt,vel eccksiis, sive ba- ex antiquo Ms. sancti Germani a Pralis, in quo scrip-
silicis-confessorumsanctorum, qna. opliine cum his tuin legitur cidar., sed ei voci eadem .cripiura legi-
coiicordam quacde itla pra:dicantur a Fortunalo. tur superposiluin clar, linea vocabulo cidar subducta
' Edrt. Paris., indefetsa inopes. ad erroris notaiii. Iliuc cx clar se fecisse refert cla-
« Uuus Cod. Yat., ei velulincudo. rum. Edit. Paris., cidarion.
 103 • VENANTIIIION. CLEM. FORTUNATlOPERUM PARS I. 104
Isle salis melior veteti quam lege sacerdos, A Triliceas fruges fervens lerit area Chrisii,
llic quia veracolit, quod priits umbra fnit. Horrea quando quidem conslruitura Dei.
Magnafutura putaiis, praesentiacuncta refellens, VoceCreatoris remiuisccns esse beatos,
• Aniea carne carens, quam caro flneruens. Quos doniinus vigiles f, dum redit ipse, videt.
Soliicitus, qiiemqtiamne devoret ira Iuporum, In quorum meritis, animo, virtuie, fideque,
Colligit ad caulas pasior opiunis oves. Tcgininecorporeo lumina quaiita laienll
4'ssiduismonitis ad pascua salsa a vocalus, Ponlificismonilis clerus, plebs psallit, et infaos,
Grex vocem agnoscens, curril amoresequax, Ltnleliibore brevi fruge rej lendiis erit.
Milesad arma celer, signtun mox tinnit in aures, Sub dttce Germanofelix exercilns hicest,
Erigit excusso membra b sopore loro. Moscs e tende manus, el lua caslra juva
Advolalanle alios, inyslcria sacra rcqnirens,
CAPUT XIV.
Cndiquequisque suo lempla peteuda loco.
domus oinitem ' De ecclesiaParisiaca.
Flagrauli siudio populum irrigat
Certatimque moiienl, quis prior ire valet. [Celebrat basilicamParisien.em, in honorem sanciae
citi.is dedicatam, et cjus l.uitles supra leiiipiiiin
Pervigiles noctesad prima cteptisculajungens Saloinoniciiuiextollit. Cbildebeiii r.gis iu eani
Construit angelicos turba verenda cboros. B basilicam libcraltiatem ac suidiiiin comuiendat.]
Gressibusexei lis in opns venerabile conslans, Si Salontoniacimemorclur maclitna templi.
Vim factura polo, cantibus arma inovet. Arle ticel par sil, ptilcltriorista lide
Slamina psalterii lyrico modulatninetexens, Naui qiixcunqnc ilMcveleris velamine legis,
Versibus orditum, carmen amore trabit. Clatisafucre prius, bic rescrata palenl h.
d
Hinc puer exiguis attemperat organa cannis, Fioruit illu quidem >ario inleitexta niettllo,
Inde seiiex e largam ruclat ab ore tubain. Clarius iiic ' Chrisli sanguinc tincta nitet,
Cymbalicacvocescalamis iniscenltir acutis, Illa.n auriiin, lapides oruarunt, cedrina ligna,
Disparibusquciropis fislula dulce sonat. llttic venerabilior decrute fulget honor.
Tympana rauca seniini puerilis tibia niulcel, Constitii illa veius, ruiluro structa i tal.nto,
Atrpiehominiimreparant verba canora lyram. Ux'Cprelio mundt slal solidala domus.
Leniier isle traliii modulns, rapilalacer illc, Splcndida k marmoreis attolliliir attla coluiiinis,
Sexus et aetatissic variatur opus Et quia pura manet, gratia major inest.
a Vulgopascuasalca, stctil et in Ven. Edit. legitur,
(subdit Fortun.) mirubatur tnulier liominem noslrc
et in uno Cod. Val. Sed genuiuam lectionem,iuqiiil temporein figura Moysispotutise conspicere.Ad boc
Rrnw., ostendebalMs. Tre~.,addito gtosseinale: VosC itiique laciuin speclare videlur idein Foruiiialus(quod
estis sal lerrw.
b iNiirratKortunalus,in Vila sancli Germani, cap. et Urnvv.auiiiiadverleral), canneii ad extremuiu sic
coticludens:
12, qnod ip.e se fiequemibus exercebat vigiliis, inde
coiilinuutis miuerabut ineitiis. l'ernic'abal ulg.da se- Mosestende manus,el luacaslrajuva.
necms, yer lnememsusliuens ciupliciierfiitjuswtatis, Ed. Paii*., juvet; in marg., juvu.
el leniporis,quod nec toleiare possent polulenli juve- b UIIIISCod. Vat., reseraia placenl.
' In Viia sancii Droctovei, ut ex.lat. saec. i Re-
nes.' Edit.
Paris., onmis. ned., sic ligilur bic vcrstts :
d IJelleliic Foiiunatiis lenties puerorum voccscan- ClaruitbaccChristisanguiiietincta, mtens.
nis urganoruiiiexiguisootiipar.il,seiiinn veio gtavio- Item in uiio Cod. Vat., ctarius hcvc Christi. Edil.
res tubis: qnibus pennisiis suavissimiis ad atires Paris., sunguinecincta.
coiicetilnsresonabat. Iluuc eiiuiilemtnitceiiiutn, qui i UniisCod. Val. ruituro fulla metallo.
solebat in psaliindia adhibeii.alibi expriincus Fortu- k Aiiiiiiynius auclur Vilae^ancli Dioclovei ab.
nalus, lib. in, cnp. (i, iiiqtiil: (qui auclor llorutsse videlmsa-c. n) ita n bi. Iinjiisce
Cleiiisecceclirrisresonal,plebsindecboraulis, basilicii'.inilia ac slructuraiii desctibil, ntiiu. 8, 9 et
Ouisipietuutiiv.iuoi quas.lct atie cauil. 10. Ctiui rex Childebeiius una cuin Clnlario in
Pnetos ad l.unc usum in caneiidoerutliri solilos ex Uispaniam exercitum tluxissel, ac C;i.'sariiiignsiani
vetcie Ecciesiai coiisueiudine, aiuinadveiiit Biowc- obsidione cinxisset, urbis illiu- cives, itl calaiiiilateiu
rus in iintis ad litiiic lociini; tdtpie i-« uniliis, iicmpe D a se sinsqiic leclis religione pro.iiilSii.ent,qui liuiiia-
Cone.l. Toliiano iv, AqtiUj-iiineiisiMIIJLudovtcoPio, nis opibiisdiifiilebinii,liiiiicanisancii \ iuc. tilii.inar-
et ex Vua Greg. M., iipuil Jnan. Diatonuin, lih. u, tyris C.csaiaiigusiani, per uioeniacinuinfeirc co_,ie-
«iip. 6, collitJiiiairal. Addit quod linjii.modi piiiios ruiit, CJUSpatiociniuin adversus bostes, pubi.a illa
Vic.lnr., Itb. lii de Vandal. 1'eisec a/peltusse vitletur supplicalioite, iinploranles. Qua spetie perculsi
hNFANTl'L"S, <;ti_-canendi peritos, uuit cunt lecturibus, htistes, cnm quid ageretur rescissent, aique ies ad
inier eoscon\esiorescelebrat, qui Carthagine retegati Cliildebeiium fuissei drl.ita, tlle coutiiiiiocuui exer-
cum caneroclero martyrii patmumdeintle adepii suul. cilu ilisccdeiidiiinlensnii, ne atKerMis superus de-
- LJiuislii.l. \~i.,-tude senis. ceiiaie cigeretur. Dtsces-it itaque, siola saucii Vin-
' Edit. Pat is., viutlans. cenlii a ctviiius i.ctepia pro niuneie. Quain lum
e UniisCod. Vai. et i_dit. Paris., Moyses. Narrat Paiisios altulisscl, bas.l.caiu in ejus liuiioiein qiiam
Foiiiinaius, in Viia sancti Geiuiani, i-iip.7, quod cclerriiue aedilicandamcuravit. iilem poslea, v.cto
cum is in doinuin Lbronis cujusdam veuissct, Amia Anialerico, (.oilioruni rege in llisp.nia, ex lcluiana
nialroua, ejusdein conjux, exclainavil rcui se inira- urbe aspoifjvii crucem auream preiiosit gemmit re-
bilem videre ; cinnque luissel internigata a vito quid- dimitam, camque in basilicaiusai.cii Vinceutii inlu-
naiii cerneret, respondit: EccebeatusGermanuscor- lit; cx quo lilulussanctwCrucisbasilica. illi adhacsii;
nula facie mihi videlur incedere: quod pene vix valeo quac iiunc saucti G.rtnani, in suburbio Parisiensi,
aut inlueri lumine, aut sermone conferre sanclumvi- ob condilos illic ejusdem cineres, appellaiur.
rum.novo more cornibus radiantem. Conslernataque Ejus vero basilica. descriplioneinita nobis tradi'
 ICS MISCELLANEA.— LIB. II. 106
Prima capit radiosvitreis oculala feneslris, _\ catum, pturimum ad eam fem conferenle Berthoa-
Artilicisque manu [manus] clausit in arce diem. ra, Theodeberti regis (ilia, celebrat. Hac occasioue
a nonnulla de Adae peccato ac baplismi virtule
Cursibus aurorae vaga lux laquearia complet, canit juxta Ecclesiae doctrinam. Postremo ipsius
b
Atque suis radiis et sine.sole mical. Bertboaraeet Theodeberli Patris laudes adjungit.]
Haec c prius egregio rex Childebertus d amore,
Ardua sacrati baptismalis aula s coruscat,
Dona suo populo non morilura dedit.
Totus in affeclu e diviui culius adbaerens, Quo delicta AdaeChristus in amne lavat. _
Hic pastore Deo puris grex mergitur undis,
Ecclesiaejuges ' araplilicavit opes.
Nemaculala diu vellera gestet ovis. 1
Melcbisedechnoster merito rex atque sacerdos
Traxit origo necem de semine, sed pater brbis
Complevit laicus religionis opus.
Publica jura regens et celsa palatia servans, Purgavit medicis crimina mortis aquis.
Hanc tamen antistes Sidonius h exlulit arcem.
Unica pontificum gloria, norma fuil.
Hinc abiens, illic meritorum vivit honore, Qui Domini cultum lempla novando fovet.
Struxit Bertlioarae l voto complente saCerdos,
Hic quoque gestorum laude perennis erit.
CAPUT XV. Quae decus Ecclesiae,cordis amore placet.
De baplitterio Moguntim. j. Catbolicaefidei splendor, pietate coruscans,
[Baplisterium a Sidonio, episcopo Moguntiae,aedifl- Templorum cullrix, prodiga pauperibus.
et amplitudinem, sive ut distingueretur
pnefatus auclor, num. 10, cujus verba , quod inde celebritatem
non minimum lurainis ad hoc Fortunati carmen illu- a basilica sanctmCrucis Pictaviensi, quam ex eo quod
strandtim possit accedere, visum est exscribere, lali vocabulo indicetur non eam esse sancti Vincentii
atqtie bic referre : Gralio igiiur, inquii, vivificmcrucis basilicara. Nec refert quod Childebertus eam mona-
eccletiam sanclissimi mantjris, ubi ipsam cum aliis chis tradiderit, utdivinura servitium in ea perage-
pretiosittimis ornnmentis delegaiit Childebertus, m rent, cum propterea, populus ab ejus ingressu et usu
modum crucis mdificaredisposuit..Cujus basilicm opus non "
fue.ii exclusus.
Unus Cod. Vat., curribus Aurorw.
mirificumdescriberenobitvidetur superflttum,quatiter b Edit. Paris., hic.
scilicet dislincta fenettris, quibus pretiosissimis mar- • Unus Cod. Val. :
morum fulta columnit, quove modo crispanle camera,
Hic piusegregio rex Childebertusbonore.
eompla auratis laqnearis, nec non parietes, ul Christi Unus Cod. Vai., hmc pius.
decebalaulam, quodecorenitebant piciura anrei coloris, d
strato inferius pulchro embtemale pavimenti.'Tectum filius.IlicChildebertum
Childeberttis Clotarii frater fuit, Clodovei
vero ipsius batiticmcooperlumapprime de aurato cu- Viia sancti Gennani egregie laudat Fortunatus in
pro mre, repercussum solii jubare, sic flammigero ejusque pielaiem, et inParisiensis snblevanda
episcopi, cap. 13,
rulilabat (ulgore, quatenusintuenlium aciem reverbe- ardens studium commendat. pmperum inopia
raret nimia claritudine. Unde prw nimio decore, non Q in tuenda Ejusdem praclerea
immerito olim ipsa domus per metaphoram, inaurali ecclesiastica disciplina solliciludinein, in
sive exstruendis, sive ornandis ac diiandis,
Germani aula vocabatur vulgi ore. Idem deinde ad templis
niajorem eorum quae narravit lidem profert carmen tes religionem el liberalitalem, reverenliam in sacerdo-
tot monumenta teslamur, ut non facile reperias
Foriunaii, de quo hic agitur.
Sed Adrianus Valesius , in disp. adversus Lau- et (aitValesius, lib. vm Reruni Francic.) cnjus pietas
de summisEcclesiwrebus
noium de basilicis Galliae,contendit basilicam Pari- experimentisteslatior fuerit sollicitudo multii el magnit
siacamde qua bic Foriiinatus non esse basilicamsancti proinde mirum esse debet quam Childeberti. Minime
eumdem a
Vincentii, cum isthaecbasilica semper indicetur sub Melchisedechum appellari, sive et regem Fortunato et sacer-
nomine sancti Vincentii, aut sanctissimaecrucis, non dotem, quippe qui ei
regiam sub una
simpliciter ecclesiaaParisiacaenoinine censeatur. Jam latem, et sacerdotalem vigilantiam, acpersona digni-
siudium erga
vero quaede sancta cruce hic narrantur coiiimode, res sacras complecierelur. Childebertus
ail, cuicunque alteri basilicae convenire possunt, in sancli Vincentii basilica inhumalus fuit, in eadem
ut refert
qua honor crucis etreligio viget, ac ex rederaptionis Greg. Turon., lib. iv, Hist. Franc, lib. xx,
pretio, sanguine Clirisli nitere vere dici potest, ut a de tumulo plura vide in Append.Operum cnjus
Salamonico lemplo secernatur. Deinde Forlunatus, ron., ubi disseritur de Greg. Tu-
abb. sancti Germani a
inquii, loquiiur de ecclesia a Childeberto exstructa, Pratis prope Parisios. Reg.
et data populo Parisiaco, cum iila sancti Vincenlii e !n Vitasancti Droct. cujus ad calcem
extra Parisios posila in suburbanis, non tam _ carmen, legitur hoc
isle versus sic effertur:
populo quam monachis data fuerit, a qnibus di- " Totusin af-ectumdivinicultusinhaerens.
vinuiiiservitium perageretur. Jam vero Childebertus, ' Ibid., ecclesimviles.
etsi exslruxeril basilicamsancti Vincenliict ditaverit, e Vide quae diximus in notis ad carmen. 18 lib. i.
idein taraen an. 17 regni sui (si regio diptomaii, aii, h Exstat lib. ix, cap. 9, carmen Foriunati ad hunc
fideshabetur) qumdamecclesimParisiacm pro mercedis Sidonium, episcopum Moguntinum, in quo cjus reli-
tuw augmentoconcessit, ita ut non falso dicatur a gionem ac largiiatem in
Fortun. Ghildeberlum basilicacillius opes amplifica- dem vero s.iidium in leraplis pauperesegregielaudat. Ejus-
visse. Postremo citat suaesententiae fautores, Jaco- ruinis Moguntiaediruta jacebant,osiendithis restaurandis, quae in
bum Brolium, et Joannem Tiliuni, qtn ecclesiam versibus:
vetusia
Parisiacam a Ghildebertoexslructam fuisse sentiunt. 1 Templa novans,speciosofultadecore.
Theodebertus duas uxores babuit, Deuteriam et
Verum haud video qui facileinficiari possimuseam Wisigardem. Deuieria iiliam suam (qtiani eadem
basilicampraccipuosancta. Crucis lilulo et ctiltudedi- verisimiliter ex alio viro pepererat, aniequaui nube-
caiatn fuisse, cujus hunorem ac prelium inaxirae ex ret Tlieodeberto), plaustro impositam, e ponte iu
eruce hic re.petit Fortunatus, praesertim cum non ita lorrentem dejecit, nerex, ejus illectus pulchriludine,
certtimsit Parisiacammnjoremecclesiama Childebeno Sibi eamdem aliquaritload nuptias appeleret. Porro
exsiruclam fuisse,ut illa fuil certo qua. pristea sauciae Theod .berlus repudiata Deuteria,Wisigardem, quam
Crucis appellata est; ul matiin dicere.vel banc sancti anlea jam sibi desponsam habuerat, duxil uxorern;
Vineenlii basilicam, saltetii a Fortunaii, noiiiine e qua dicendum vidctur Beilhoarara, de qua ' hic <
eccle_ia_Parisiacaesigiiiiicatam fuisse, propter ejus sermo est, suscepisse.
PATROL.LXXXVIII. - . . &
107 VENANTII HON. CLEM. FORTUNATIOPERUM PARS I, 108
a
Seminat, unde melaf truges, spargendo recondens. ,J± sis et sancti Rcmedii locatum, carmine j.rose-
Terrenis opibus non moritura paral. quittir.]
Filia digna patri, te, Tbeodeberte b, reformans, Lucida perspicui niluerunt limiua templi,
Rexisii patriam qui pietate patris. Quo Bcapit baud dubiatn spera veneranda fides.
Et comitante lide revocasti ex hoste c triumphos, Hsec est aula Peiri, caelos qui clave eatenat,
mox rediere tuo. Subsiitit et pelagus h quo gradiente lapis.
Sed'capii pretio
Sedibus his babitat Paulus, tuba genlibus una,
Ecclesiaefultor, laus regni d, pastor egentum.
Cura sacerdotum, promptus ad omne bonum. Et qui praedoprius, hic modo praeco manet.
Marlini domus est, Christum qtii vestitegenlem,
Cujus dulce jugum nollus gemuisse fatetur,
Vivis adbuc meritis rex in amore tuis. Regem tiro tegens, et homo jure Deum.
Ecce sacerdotis sacri micat aula Remedi ',
CAPUT XVI..
Qui lenebras mundi liquit, et astra tenei.
De basilica sancti Georgii. Cultor opime Dei, Templum, Trasarice i, locasii,
a
TSancti Georgii martyris basilicam, Sidonio item Has cui persolvis, redditk amaior opes.
episcopo asdificafam, commemorai, ejtisque mar-
tyris gloriam et celebrem ii. Occidente memoriam CAPUT XVHI.
commendat.] B De tanctis AgaunensibusJ.
Marlyris egregii pollens micat aula Georgi °, [Sancli Mauricii et sociorum ejus triumphua. canit
Cujus in hunc mundum spargitur allus honor. hoc carmine Fortunatus.
Carcere, caede,fame, vincfis, site, frigore, flammis Turbine sub mundi cum persequerentur m iniqui,
Confessus Christum, duxit ad asfra caput. Christicolasque daret saevaprocella neci:
Qui virtute potens Orientis in axe sepultus, Frigore depulso, succendens corda, peregit,
Ecce sub occidtiocardine praebet opem Rupibus in gelidis fervidabella lides.
Ergo memento preees et reddere dona, ' viator, Quo, pie Maurici, ductor " legionis opimae,
Obtinel hic merilis quod petit alraa fldes. Traxisti fortes subdere colla viros.
Condidil antistes Sidonius isia decenler, Quos ° positis gladiis armarent P dogmata Pauli,
Proliciant aniinae quaenova templa suae. Nomine pro Chrisii dulcius esse mori.
CAPUT XVII. Pectore belligero poterant qui vincere ferro,
De oratorio Trasarici [Trisarici, TraserieiJ. Invitant jugulis vulnera chara suis.
i
[Templum, sive oratorium a Trasarico in honorem Hortantes se clade sua sic ire sub astra,
sanctorum Petri el Pauli, saucti Martini Turonen- Alter in alierius csede natavit berosr;
° Edit. Paris., se arcendo. 'G
, quique Sirraium, Pannoniaecaput, tenebat, postea a
b Theodebertum piaeclare laudat Greg. Turon. Theoderico, Italiaerege, devictus. Hinc conjici potest
lib. ni, llist. Franc, cap. 25, bis verbis : Erat qua ex gente esset Trasaricus, de quo hic _Fortuna-
regnum cum juslilia regens, sacerdotes venerans, tus.k Edit.Paris., Trasaicum habet semper.
ecclesiasmunerans, pauperes relevans, et mutta multis Unus Cod. Vat., reddet.
beneficia pia ac dulcissima accommodans voluntate. 1 Sanctus Mauriiius, et socii, dicti legionis Felicis,
Omnetributum, quod fiscosuoab ecclesiis,in Arvernis seu Thebmmmilites1,passi sunt anno 286, sub Maxi-
sitis, reddebalur, clemenlerindulsit. Idem lameii non miano. Eorum martyrium a sancto Euclieno,ep;sco-
tfeiicet ipsius vilia in lib. de Vilis Patrum, cap. 17. po Lugdunensi descriptum, edidit cl. Ruin., iuter
e Idem Theodebenus pluribus victoriis liobilitatus Acta sincera martyrum, pag. 274, Edit. Amsteledami
est, vir in bellis gcrendis felicissimus. Forte hoc Ioco an. 1715, ex oflicina Welsteuiana. lidem Agaunen-
Venantius eam expeditionem spectat qua Theodeber- ses appellali sunt ex loco in quo sunt passi. Agauni
IUS ipse a Patrc suo Tbeoderico adversus Golhos quippe, quod oppidum in Alpihus est prope JRhodani
missus est : qui, cum posl Clodovei obitum multa flueiita, Ctirisium confessi, mai tyrio coronati sunt,
repetissent qtia: codem regnanie amiserant, victi a cum quidem Maximianus, Bagaudarum motus cona-
Theodeberto ac superaii sunt; cumque majorem se lusque repressurus in Gallia, eam legionem illuc
iisdem cladem illaturum, nisi cessissenl, fuisset accivisset. Sigisraundus,Burgutidiaerex, Agauni ba-
niiniialus, ultro ejusdetn imperio sese subdidere, ut silicam exslruendam curavit in memoriam many-
narrat Gregor. Turon., lib. m, Hist. Franc, cap. 21. rum, et monaslerium psalienlium assidue monacho-
d In Cod. Vat. el Ven. Edil., taus regum. lu uno B rtiin inslitint anno 516 circiter, ut legere est apud
Cod. Vat., taut regnum, f. regum. Greg. Turun., ltb. m Ilist. Franc, c. 5. Idem con-
e Sanctus Georgius passus refertur an. 284, quo firmat lib. l de Gloria marlyrum, cap. 75.
anno in Cbronjco Alexandrino seu Paschali, passus Sanctus Euclierius sittiiii Agauni ita describit :
dicilur sub Cariuo u el Numeriano coss. Alii malunt Acavnus sexaginta ferme mitlibus a Genavensiurbe
sub Decio.Vide Ruin., in nolis ad Greg. Turon. lib. i abesl, quatuordecimvero mitltbus distal a capile Le-
de Gloria niartyr, cap. 101. manni lacus, quemiufluit Rhodanus. Locus ipsejam
'U nus Cod. Vat., vota viator. inler Alpinajuga in valle'silus est; ad quempergenti-
_ Unus Cod. Vat., quod capit. bus difficilitransilu asperum, atque aiclum iter pandi-
b Edit. Ven., Petaqi. Unus Cod. Vat., petagis quo lur...eviclis transmissisqueanqusliarum faucibus su-
gradienle lacus. bito nec exiguus inter monlium rupes campus ape-
i Sanctus Remedius idem est ac sanctus Remi- rilur in quo legio Sancla consederttt.
m UIIIISCod. Valic, cum persequebantur
gius, episcupus Rheinettsis.cujus Viiam scripsit inter " UnusCod. Vat. etEdil. Puris., .umd-_l.rf._jt.ni_.
celeros Ilincinarus, ejusdem successor in sede Rhe-
-uensi sseculo ix. Obiit sauctiis Reiuigius an. 553, 0 Edii. Paris. :
cum aniiosLxx circiter sedisscl. Vide infra cjus Vi- (jueis positisgladiis,sunt arma edogmalePauli.
tam scriplam a Foiiun. P Umis Cod.Val., «r»ias..«(.
i Ab Entiodio in Panegyr. regis Theoderici uieii- 1 Edil. Piiiis., cxde.
tio fit cujtisdaui Trasarici, qui rex Gepidaiuni fuii, r Edit. Pitris., erus ;
1,19 MISCELLANEA.- LIB. II. W
Adjnvit - rapidas Rhodani fons sanguinis undas, _fi Improbus ut vidh plebes quod scinderet error,
Tiuxitb et Alpinas ira cruenta nives. GraecorumJ virus protulit iu mediutn.
fsli fine polos felix exercitus intraus, Vipereo promunt semper qui ex corde venena,
Junctus apostolicis ptaudit lionore choris. Filius ut dicant quia est CrCaturak Dei.
Cingitur c angelico super astra beata senatn, Queis magis auxtliuin praestr.tsap-entia mundi,
Morsfuil uitde pritts, lux fevet inde viros. Deingeniio genitnm quae negatesse Deum.
Ecce triutnpbanlum ductor d fortissime tecvim, Quam male criirrplexus, cupiens calcare pfopltetas,
Quatuor • hic procerrim pignora sancta jacent'. Arius infelix, cUm retinet, crepnit J.
Sub luteo tnmulo latitat ccelesie lafentum, Egregius ductor, veterttm monimerifa seculus,
DivitiasqueDetvilis arena tegit. Quem Siephanus vidit, comprobaf esse Deum.
Qui factvnt sacrura paradisi erescere censum, VincfuSm amore Dei, contempto principe B mundi,
HaeredesDomiuilu«e perewsi dati. Intemerata fides pertulit exsiliuui.
Sidereo cbsrus iste threno com earne loearidu», In Patre °, qui oirmipolens Deus est, cognOscere
Cura veniet jndex, arbiler orbis eril. Divinistantunv vocibus insintiat. [Natum,
Sic pia lurba simul, fesiinans cernere Cbris.tim, Perpetuum iumen Christum, DominumqueDeumque,
Ut coelospeteret, de nece fecit iter. * Bissenis P populos edocCtesse libris.
Fortunalus enim per ftitgidadona Tonantis, CAPUT XX.
Ne tenebris crucier, quaeso,feralis opem. De sanclo Medardoi epitcopo.
<.'- CAPUT XIX. [Sancii Medardi, episcopi Noviomensis, sancliialem
De tancto Hilario. vitae ac sa.culi fugam hoc caruiine celebrat: item •
miracula percenset, quibus ejusdem pietas incla-
[Sancfi Hilarii Pictaviensis episcopi ift defendenda ruerat; posiremo eommemorat basiticam qnam in
adversus Arianos catholica de Filii divinitate do-
ctrina et exsilio pro ea tolerando cotistanliam lau- ' ejusdemmemoriam, aClotariocceptam exaedificari,
dat lioc carmiue.] Sigiberliis compleverat.}
Si Hilarium quaerisquis sil s, cognoscere, lector, Inter Cbristicolas, quos actio ve_.itm astra ',
Allobrogesh referunt Piclaviis genilum » . Pars libi pro meriiis magaa, Medarde, patel. \
Cum populum regeret diviua mente sacerdos, Qui sic vixisti terrenis hospes in oris,
Servabat legis foedera, sollicilus. Ut coelumpatriam crederis • ess» tuara.
a Edit. Ven., audivit corr. natus tit Arianornm de Fllio Dei pervefsuiri dogma
h Ibid., traxil. exprimat, meiricarnm legnm Oblivisciiiir,cofripiens
« Unus Cod. Vat.: C.primum a in voce ereatura. Pfmclare adverlit
Ciagiturangelicopiusexercitusastrabeata senatus, Browerus, male a Fabricio pro crealura poni geni-
tura, ut stet rtietrl ratio cum boc vocabulum non
mendosissime. Edit. Paris. : magis Arinnorunr senteniiatri qtiam Catliolicofum
Cingiturangelico-virtustrabeata senatu. referat. Ac profecto Fortunaius ipse paulo pos. alt:
d Ibid., doctor fortistime. Queis(Arianis)nijgjs auxiliumpraestataapientianriiBOf,
8 Tres videlicet praecipuipihsimae bujusce legionis De iugenitogemluinquaenegat esse Deum.
duces, seu praefecti numerantiir, Mauricius, Exupe- Volebant HCilicetAriani, ut ait Severus Sulpicius,
rius, et Candidus. Mauricius primecerius erat ejtts- lib. lt Htstor., e.vnlliilo in subslantiumnovam, atque
dem legionis, quaedignitas proxiraa erat loco tribuni alteram (acjum Dottointimnovuni atteruiriquei';fuisse
militum. Etuperius erat campiduclor ; et Candidus, autem lempusquo Filius non fuisieU
setiator militum, ut ibidem narrat Encheriits. Victor 1 Effusis scilicet iiitcr egerendum visceribus, ut
vero, qui quarto locoadnumerari solct, nec praefectus, nolissimuin est.
nec miles illius legionis erat,sed allerius legionis m DuoCodd. Vat., WcttMariiere. '
miles veteranus; qui cum casu iiiac transisset, ttbi " Hic fuil Constaiititis, MagniConstaiitirii /IliU.,
militesMaximianiepulabantur laeti martyrum spoliis, Arianorum fautor, sub quo in exsilium actus sanctus
noluit invitatus convesci; unde agnitus Cbristianus, Hilarius est, ac relegatus in PHrygiam, ut narrat §ut-
ibidem interfectus est. lib. II llist.
f In basilica etiam Turonica, quam a.se renova-» picius 0 Unus Cod. Vat. et Edit. PariS., in Fa/rS quiqiie
tam narrat Greg. Turon., lib. x Hist. Franc, cap. V^potens. In alio in patre quisque potentem Deui cdrr.
31, sanclorum Agaunensiuni sacra lipsana serva- P Sanctus Hieronym., in cpistola 8S, quafeesf ad
bantur : quc forte dicendus hoc carmine celebrasse Magnum, oratorem uflitg Romal, SCribitd« Hilario :
Forlunalus pro illa quaeipsum ei Gregorium Turon. Hilarius meorum confessot tetripoMtm,et episcoput,
inlererat necessitudine. duodecim. Quinlitiani libros et slyto imilattti etl, ei
e Unus Cod. Yai., qui sit. numero.
" Allobrogeserant populi qui cis Rhodani ripanl_ q Sancius Medardus Virrjrr.and_.-srs episcopus
Itabitabant ad Luram monlem, et Lemanum lacum,' crealus fuit, ut disertc docet Fortunatus irt ejus
ut refert Rrow. Hi passim pro Gallis suniuntur. Yita, num. 9. Sed is pdstea ep.scopatem sedem
* Sanctum Hilarium Pictavis natum tradii Forto- transtulit Novioraum, ut narratur in Vita ejusdeiti,
natus el alibi suis in carminibus. Ita 1. vin, c. 1, de\ a Radbodo episcopo Noviomensi et Tornacensi con-
se ipso loquens, inquit: scripia, quac exsiat tertio Isco apud Bolland.ad.dietn
Pictavisresidens,qua sanctusHilariusolim 8 Junii, ubi et causa illius translatlionisfusedescri-
Natusin urbe fuii, nolusin orbe Pater. biiur.
• Item Hieron., in .* Tres Codd. Val. et Ven. Edit., i» attris ; apud
proefal.ad Pgulam, et Eusto- Roliand., in aaras.
lib. u
' I DtioCodd.Comment. in Epist. ad Gal.
ehium, s Unus Cod. Vat., utcmtos paitiam redderet. Et.it
Vat., Grwcorumqu' viros. Veu., ui cmlum puiria creditur esse lua. Alius C-)J
- Unus Cod. Val., ul dicant, esi creatura. Fortu-
Vat., redderis-es*_.
 -II VENANTIl HON. CLEM. FORTUNATI OPBRUM PARS I.
Exsilium libi mundus erat, coenosa caventi,
Et modo, te gaudet cive manente polus.
Exutus lenebris, veslilus legmine lucis,
Post bbitum a frueris liberiore die.
De tellure satus, factus possessor Olympi,
Et matrem linquens b cum patre, laeta tenes.
Humani victor vitii, super astra triumphas,
Atque crernans carnem, das aniinae requiem.
Te inter mundanos vepres gradiente, fatemur,
Calcatis spinis, promeruisse rosas.
. Flore refectus c ager, suaves libi fundit d odores,
Balsama, tbura replent, quae paradisus habet.
Cauta per angustum figens vestigia callem,
Sic dedit arcta tibi semita lucis iter.
Lata voluplaium via, quae submergit Averno,
Dulcia carnis alens, mortis amara parat.
Hoc nunquam sacros flexisti tramite gressus,
Nec potuere tuos prava tenere pedes.
e
Durtun iter ad laudes, gravior via ducit in altum : Hinc lamen, ut potero, cum raptus ab urbe • fuisses,
Quo labor esi potior, gloria major erit.
Quae prius incipiam sacri miracula facti,
Cum quidquid facias, omnia prima micent?
Dum fuit [fugit] ad superos huraano in corpore vita, Anxius ilie sacra Iumen suscepit ab umbra,
Ex oculis fugiens lux libi cordis erat.
Si caecusvenit, rapuit palpando salutem,
In mediis tenebris fulsit aperta dies.
Qui voluit furti causas penetrare lalentes ',
Te religante, sedet; le reserante fugit.
Fur sine perfeclo s voto deceptus inani,
Omnia restiluens crimina fraudis habet.
Nam semel ut molles carpserunt'' palinilis uvas,
Non valuere gradus inde referre foras [foris].
Nec potuit raptor pedibus subducere praedam,
Raptori abduxit sed sua praeda pedes.
Ergo ' suis laqueis coepit miser esse ligatus,
Venerat ut caperat, captus at J ipse fuit.
Nec tetigit mustum, sed iniqua mente rotatur,
Antea quam biberet, ebria turba jacet.
Inccepit servare magis quam k ferre racemos,
Et datus est cuslos, qui cupit esse rapax.
Donec, sancte, luis verbis tu jussisses abire,
Ut furlum impleret, doctus ab hoste redit.
Sancii Medardi obiium Cointius refert ad an.
545. Valesius, ad an. 560. Lege Cointium, ad an.
£45, iiurn. 9, ubi causam affert harum discriminis
sentemiarum, el suam conltrmat.
b Non dubito quin interpungendum sit post ..
matrem linquens, ut sensus sit: Medardum lerram,
dequa satus fuerat, linquendo, cum Patre Deo Imta
tenere. Loquitur enim Forlun. de ejusstatu post ob-
ilinn.
« Apud Roll., flore refertut.
d Unus Cod., infundit odores corr.
« Edil. Ven., grave temelducit in altum.
f Apud Rolland., furti causa penelrare latenler. Modesto fabro, qui innocens tcnebaiur in carcere
Quam leclionem probo.
e Ibid., sine iiem in uno Cod. Vatic.
h Fortunatus,profectu;
in Vita sancli Medardi ununi tan- confractis vinculis, ct ostio reserato, liber solutus-
lUinmodo furcm ejusdem vineam ingressum fuisse que evasit.
narrat. Quod eigo postea referl: ebria turba jacet,
inorc locutns fuisse censendus est.
poetico
' Edil. Paris., ecce.
i Edit. Ven., captus ipse.
k In uno Cod. Vat., quam
auferre racemos.
m
. Quae manei hacc animi pielas, sanclissime praesul,
A
Laedentera auxilio qui facis ire luo?
Tintinnum l rapit alter inops, magis improbus ille m,
Qui jumentorum colla tenere solet.
Absconditque sinu, foeno praecludit hiatum,
Et tenet ipse manu, ne manifestet opus.
Te venienle, sacer, causas patefecit operlas,
Tinnilu incipiens jam quasi furta loqui.
Nil valet abscondi, nil claudi, nilve teneri,
Facundo strepitu prodidit omne malum.
Pandebat propriam veluti sub judice causam,
Nil de fure timens liberiore sono.
Indicat, accusat, convincit, damnat, acerbat:
Te praesentc tameri, non licet esse reum.
Absolvis furem, solitae» pietatis amore,
•
B Addenset monitus, caulus ut intret iler.
Praecipiens querulam secum portare rapinam,
Ne vacua trisiis spe remearet inops.
Qtiaedederis populis signa verenda, loquar.
Cum pia composito veherentur membra ferelro,
Subtractum meruit caecus habere diem.
Et tua mors, ilii lucis origo fuit.
Dumque sepulcra dareni, oculi rcdiere sepulti,
Et sopor ille luus, hunc vigilare facil.
Cum fugis a mundo, datur illi lumine mundus,
' Te linquente diem, hunc fugiunt tencbra..
Antiqui vultus Iucem stupuere modernam,
Et veteri fabricac prima fenesira venit.
* Compedibus P validis, alier,
manicisque ligatus,
Mox leiigit templum i ferrea vincla cadunt.
Tamgrave fragmentum, dolor estvel cernerepcenam,
. Pondera tot miseros suslinuisse pedes.
Si connexa forent, elephantem r solvere possent,
Nec poteral rigidos ipse movere gradus.
Non minus est illi, quae, subverlente procella,
Litloribus Libycis anchora fracta jacet.
Pcena quidem gravior cecidit crescente Iriumpbo ;
Vincere rem saevamgloria major erat.
Non habuit lot vincla pati miser ille, ligams,
Sed tua quo virtus plus mereretur opus.
1 Narrat Radbodus in Vita sancli Medardi,
cap. 2,
furem illum non solura liutinnabulum, sed etiam
pecus, seu laurum abduxisse, et tinnitu divinitus
J 1'uisseproditttm.
D
m Bolland. corrigunt : magit improbus, illum.
n In unoCodd. Valic, tantm pielatis amore.
0 Edit. Ven., ab orbe.
v S. Greg. Turon., lib. IV Hist. Franc, cap. 19,
', refert, ad sancti Medardi sepulcrum catenas, alque
compedes dtsruptos jacuisse, quw usque hodie, ait,
'•'., in lestimoniumvirlulis ejus, ad ipsum beqaisepulcrum
''< reservantur. Et lib. v, cap. 5, narrat de quodam
. inter duos custodes, viuctus catenis, et coropedibus;
> et is, implorato sancti Medardi paiifocniio, repente
i In uno Cod.Vat., mox ut tetigit peplum corr.
' Edit. Paris., pariter, ut tetigit.
\ ' Bolland. corrig.mt elephas nec solvere possel. In
-i. . uno Cod. Vatic, elephantemnec soivere possenl; for-
'~'iI san elephas nec solverepostet.
 II. MISCELLANEA.— LIB. II.
Cum solidarentur, non sic strepuere catenae,
Ceu linniverunt, cum crepuere ferae a.
Quaefuit illa prius nimiis male vincta catenis,
Jam tibi qui solvis, libera dextra favet.
Lignea vincla gerens alier confugil ad aulam,
Quaesimili mcrito scissa repenle cadunt.
Nec mora, vix tetigit sacrali b limina templi,
Fit tonitrus « coelis, arma ferendo libi.
Grandia divisi ceciderunt pondera ligni,
Et qui gessit onus, corruit ipse simul.
Expavit subito de Iibertate recepla,
Atque magis timuit, quando solutus erat.
Quaeratio fuerit, cecidit cur pronus in arvis,
Gaudia magna quidem saepe limere solent.
Dum d stupet, unde salus laceris est reddita plantls.
Admirante animo, membra soluta flnunt.
Inde velus mntier, pariter nascente periclo,
Vulnere naturae mortua membra tulit.
lnclusos digitos e, morbo numerante, tenebat,
Nec poterat duclo ' pollice fila dare.
Secuin naia quidem, sed non sua dextra pependit,
suo res aliena fuit.
Corpore juncta
sed tardo cum fracta
Tempore est, jara spes ja-
[cerel,
Ante tuos tumulos * vivificalamanus.
Sic iuopinalum commeudat gratia votum,
Desperata salus dulcior esse solet.
Mobilis ergo venit digilis lorpentibus humor
Et dispensatus fluxit in ungue vigor.
Arida nervorum sese junctura letendit,
Agnoviique suum vena soluia locum.
Apla ministeriis inccepit palma moveri,
Servitium discens, libera dextra fuit.
Nec tanium profugos pietas lua reddidit arlus,
Reddidit et victum, pensa trabenle manu.
Eripuisli aliam simili de peste puellam,
Membraque restituens plus animae tribuis.
" Edit. Ven., cum crepuere fores. Boll., ferm.
b Aucior Vitae sancli Medardi quae secundo loco
a
ponitur Rolland., Sucssionensis, saeculi i., ita re-
fert hoc faclttm, cap. 2, n. 17 : Ut ergo sacrm Mdis
limina fide afflatus alligit (vinctus ligneis vinculis),
repentinofragore, uno eodemque momenlo, el aetum restituil
inlomiit, tt vatla compedum vincula dirupta longe ope, in quo legebatur :
ditsiiiunl. Homo peroptatmreddilus libertati, stupore
atlonilus, solo prosternitur.
c Bolland., fit tonitru in cwlis.
d ln uiio God. Val., cttm siupel.
' Boll. resfituil :
Inclusosdigitomorbosintmerantetenebat,
scilicel digilus numerans idem est index.
' In unoCod. Vat., docto pollice.atque
s Edii. Paris, tuum tumulitm.
b Haecpuella niinirnra, quaenuptiis destinata fue- pignus
rat, sanctimonialis facta, ac postea abbalissae, ut
videlur, adepta gradum, uleri sterilitatem fecun-
diore ac feliciori sobole, partis Christo virginibus,
compensavii. Bol.,!.ia/amisC/in'-./. Ed. Par.,l/ta(amo.
1 Bolland., deperdit onusli.
i In oiro Cod. Val., nalum qum non habuit. Edit.
Paris., pariter, quw.
k Duo Codd. Vat. et Boll., Infantia parvw.
1 lbid., miterw.
m Edil. Paris., longaque nox.
UJ
A Desponsata viro, mortali lege, jacebat,
Nunc thalamis L Christo virgo dicata micat.
Sponsa quidem radiat cum virginitale modesta,
Spe meliore fruens, nupta tenenda polis.
Nec fruclus uteri sterilis deperdit honesli ',
Flore pudicitiaeraater habenda placet.
Acquiril cunclos, nalum quoque i iion habet unum,
Progeniemque sibi gignit amore Dei.
Inde pari morbo deflenda infantia parva k,
In lucem veniens membra necata irahit,
Mors et origo simul misero l processit ab alvo,
Exstinctam generans mater anhela manum.
Commendala tuo rediit medicala sepulcro,
Quod de matre perit, de tumulo recipit.
Dura jacet alter innps, visu caligine clauso,
B Caecus, nec misero lumine lumen erat.
m oculos, quarto jam mense, premebat,
Longa nocte
In luce n obscurus ; vivus, imago necis.
Vocibus hunc medicis ° monuisli tempore somni,
Tenderet ul velox ad tua fempla gradum.
Mox veniente die, sed non sibi forfice pressa
Enituit P Christi verlice tonsus oves.
Detrahit hic t crines, nitidos ut baberet ocellos,
Et mercante coma, munera lucis emat.
Qui titubante gradu, tractus pervenit ad aulam,
Per biduum recubans ante sepulcra fuit,
Tertia lux rediens nocturnas solverat umbras,
Et caecooccurrit sic revocaia dies.
Undique linitae r ceciderea fronte tenebrae,
Sanguinis unda rigat, luminis atra lavat. •;
" Sicca lucerna novo flagrante refulsit olivo,
Obtinuitque suum lux peregrina locum.
Quid referam ', mulisqui verbo, verba dedisti?
Quod gravat, ejiciens, quodjuvat, oiiine locans *.
Cuncta nec enumero, tua me praeconia vincunt,
Et si non potui, velle fuisse vide.
En tua templa u colit nimio Sigeberlus, amore T,
Insistens operi, promptus amore tui,
Edit. in lucem.
° In unoVen,,
Cod. Vat., .OCI.KShunc medici.
P Hunc versum, qui sic aniea legebatur,
EnituitChristivertice tonsa comis,
Brow. vetustissimi Exempl. Antuerpiens.s
EnituitChristivertice tonsusoves.
D Quam lectionem habent et Codd. Vat. Vvet autem
proo.is ponitur, ut apet et apit dicitur. Bollandistae
legunl tonsus homo.
Porro hic Forinnatus indicare videtur Caecoilti
in somno, non hominis manu, scd opera divina,
comam detonsam fuisse, quo facto monachtis aut
clericus divinitus designahatur; et illttd tanquam
recipiendi postea vistis accepit.
9 In uno Cod. Vat., delraliithinc.
r Edit. Ven. el 1 Cod. Vau, limatm. Boll., limala.
s Unus Cod. Vatic, quid multis
referam.
1 Ibid. et Edit. Pnris., omne locas.
u Glolarius, cum sanctum Medardum Noviomi
aegrum jacere audisset, illuc venit, ut eum invise-
ret;
" Bolland. legendiunpulant honore, ne haecvox
amore stepius repetatur, alque ut templi decor de-
claretur.
4l'5 VENANTII HON. CLEM. FORTUNATI OPERUM PARS I. *1€
Culmina a cuslodi, quj terfiplum iq eulmine duxii, A Quis homitium digne valeat doctissimus unquarn,
Protege pro meritw, qui libi tecta dedit, Quanli sit meriti praeclarus apostolus iste,
Hr*,c,pie b, paufla ferens ego Fortunatus amore, Dicejg vel prosa, vel pulehri carmine metri,
Auxiliura posco. da mihi vota, precor. Quo saltem modicis deeoretur pagina verbis?
Tullius atque Maro veoiant: sit lingua 'facuuda.
OAPCT XXI. Versibu.8aut eurretts, aut prosa. vellera lexens',
be sartelaMattiati ° episcopoLemovicino. Non tua, sanete Pater, poterit depromere gesta.
[Sancti Martialis, primi Lemovicini episcopi, egregia Tellus te Romana, quibus te Galltca tellus
merita canit,' et Usdem«eleb.antlis iiultanapardm Post Petruo- recolunt junk»en_ s parle secunda,
linguamaut C4laiaui»me proHtetur.] Cum Petro reeolum aequakm Jorte priori.
Cbciste [F. Cbristusj prineipiiira, ftnis, lux esl, via Benjamita tribtis te gessit sanguine elare.
[Cbristus, Urbs te sie retinet Lemovica eerpere sancto.
Nomine cujus in alfoifico, semperque beat», Ilinc tU_isit, Rex magne Dieus,laus, gkiria, Christe,
Martiali 4 resonanl hic sanciissima gesla. hrisie eapus, finisque ekiens, pax, lux, vja, Chrisle.
rct,; petiilque ut corpus ejtis post obilum Snessionas, » apostoliChrisli. Hoe ipsrnn poema ante nos ediderurit
deportare, atque' ea in urbe humare sibi liceret." RomaeAuct. AmA. Edit., aa. t7§5, vot. IV, p.,433.
Vi-i-ia tmpetrata, Clotarius moriui corp*. «agsa d Sancti Mari.ia.lisiu Galiias roissionem refert
cttm pompa et a.pparatuSuessiuoas transtulil; atqtie Greg. Turon,, lih. 1 Hist., cap. 28, ad an. 250, sob
in.lerea tugurio vimineo supra ejusdem tumuluin Decio scilicet et Grato eoss. Idem, lih.de Gloria
exsWucto, rcgia mtinificentiaac liberatitale insignis conf., c. 21, ait: Quod tcmttus Manicdis episcopus, a
Uasilica ihaedificari coepit.: quam cum Ciotarius Romanis missus episcopm, in urbe Lemo.vicinaprmdi-
morle, pccupatus ajisplyere no« potuisset, i_igihei.tus eaxeexorsus esl; eversisque simulacrorum ritibus, re-
pari studio ac religione in culme.n adduxit. (d plela jum credutitale tfei urbe, migravil a tteeuto.
porro non ante contigisse videtuf qiiam Sigibertus, Ipsius Acta, qua_ eiretunferuiilnr, ei epistobe ab eo
in Chilpericum fpatrera an»a inovens, Suessionas, . fcriptsc, nuUiitsauctoritatis a cl. Ruinart babeiitur.
sedem regnt Clijiperi^t, oe«up*vit, ac in suam ditio- 6 Addidimus vocem fdcunda ducli iniiiis liftefa-
nem. redegil, po.d. c.orttkil ad a«- 5b'.i Lege VUas rum quae erant in Godice, quamvis maluissemus
sancii Merfardi apud Bolfand., in quibus sancti Mc- ponere diser.ia, cum prinia syltaba in voce facunda
dardi translatio Suessionas fuse describitiir. longa sit, quaodeberetbrevis esseul metrum staret.
Siwssio porro «ttfeserat apud Axou*m fluvium, in Id lamen ininiis religie.e in eo poeta' atieodendurii
Belgica olim SecMftdfl.ta ea. et Gl«ita,rius,et, 'pso duximus, qui, trti altbi adnotaviiaus, ea saepecorri-
yila functo, Cli.lpericii.sregiara sedem habuerunt. puit qu* eraijJt prftdijcenda, quxque corripieiida
" Edit. Ven. et BoII. ciilmine cusiodi. lidem cat- erant produxit. — Eodem ipso in carmine, yers. 1"5,
punt Veteerum, qt.i legeiidum putat, huie requiem.C _ posuimus sic; vel alterae lamen placel feclio, hic , "
prmtla, cum requie^ adbuc vivis.n«t sit precauda. prtesertim cum Fortunaius litlerara h saepe habeat
b fioll".,hmc perpauca. instar fortis' consonaiUis, ut adnotavimus ad cap.
e Hoc poema' Fortunati de sancto Marliali profe- 2t, lib. 1.
rimusex Codice 5 Piulei xx BiMiotbecaeLaureritianac ' Ms., miWaretexens.
.HKjffllwanacees_ecnJixi*ineu.ttis,, fontiijeijie Pa.sio- e Scilicet Petro jentorem astate, et praerogativa
nate, sanctorum 9xs.criplu.1nin quo Ii.unc titulum apost.oiaius JS^ualemvero fotte priori, qupd ciusdem
praeferi: VersusFofiunaliinvitasanctitsimi MartiaHs, cum ipso pariiceps gloriae.

LIBER TERTIUS.

q_u?ct mm% dePerenie praesentium c portitore & venerabilis otis

Ad Eupkroniiftn," e~i~-opuw,Ivwmsem. vestri satutare colloquium, a me e coelesti pro mu-
. {Mq^JJ^ ab Eu|jbioiiio lilteris, q«a inde _af>ti,lia nene,significo fuisse praceptum; quod ea avidiiate,
affecius fuerit, osiendit suam erga enoidem obser- teste rerum Creatare, complexus sum, qua et ve-
vanliam.et ^rati animi St^ns.m»decMral; rtii- strum
ram ejusdem m demisse sentiendo de se ac suis- n piissimttin animum circa meam littmiliiatem
Sfir.Vtej.)extolt.it, et ad exlremum ejus se precibus jugiter approbavi profusum, el mesupplicem muliis
commendat.] reptetum ' beneficiiss agnosco devolum. Qui, quam-
Rott.ino saucto et meritis apostolico, domao et vis in altera commorer civitate, novil Deusquia vobis
duplici Patri, Eiiphronio papae, Forlunatus. absens sum tanlummodo loco, non animo; et quo-
Anie paueorum dierqflOivplubjlitaie> transcqrsa, cunque [ubiciinque] fuero, inlra mc vos clausbs
a Sanclus Eupb*§ni,qs.,dficessor Gregorii ia sede t>Edit. Yen., volubililaiemtranscurmmdefereniem.
TuiiO.nensifuit, vir ^x senuorio gepere, sediin pri- c Edii. Paris., litterarum praeseutittm.
' niis d Bnus Cod. Vat. et Veo. Ediu, portilorem.
egregia pielate. iic reljgiooe claiissinius. Nepos * ln uno Cod. Vat., humana cmleslipro munere.
fnerai sancti Greg^ii epjscopi Lingfineiisis, de quo
Gi;cg, Turon., IbV 4<e *»t>s Patrum, cap. 7. Obiit f UuusCod. Vat., mnltis repleliim copiosum; for-
gaiicius -EuplVori»!^ anjw. 1% rcgis Sigi.crtj, sive san, copiose.
aujio S75_ ttt refert Gregorius, lib. 11de Miraculls s Cuuji prinium Forltin.itus Turones vcnit ad se-
sancli Martini, cap. 1. Is decimus octavus Tiirouen- pulcrum sancii Mnrtini, sedebal Euphronius, urbis
\ Ecclesiaeepjgcqjjiug ponitur aJi ipso Greg., 1. x iliius cpiscopus; a. quo Fpriunaitiin peiiiuinaniter
f' ^iottiB Franc., c 34. Recessit sepiuageuarius, fuisse exce;;iuincx hisce ejusdera verbis conjicere
cum annos xvn sedisset. possumus, quibus se ab EuphtQnio nut.tk repletum
H7 MISCELLANEA.— LIB. III. 118
nabebo a. Vere dico, nnn est illtid cor carneum, ubi A conditum et reclusum °. Quis enim tuae pielati
vestrae anima. non recipilur miranda dulcedo, sed [charitati] P peculiaris non redditur, in qua [quo]
est marmore durior b, si tantae charilatis non am- tantae bonitatis beneflcia contJnentur? aul quem
plectitur blandimento c. Nam quis de te lam congrua ad tuam dulcedinem non ducas [inducas,] invitum,
praedicetquara mens vere sancta deposcit? Aut quis cujus probavimus animum ineffabilicharitate profu-
suo sic sati.facit anirao, ut vestrum, sicut te conde- sum [perfusum]? Qua auiem illud admiratione
cet, digne prodat affectum, qui in tcrra sic Itumitis complectar, cura te sic video cunctos diligere, ac
es, ut habiles erectus in ccelis; et inclinando ad in- si unumquemqrie de proprio visus sis latere gene-
fima d, sublevari (e faciasad excelsa, ul jam agnos- rasse? Quis vero iitiorum superbus desiderei, ubi
caris e, qui Christi humilitatem libenler ' ample- te patrem et dociorem tanlae humilitatis agnoscit?
cteris, de ejus e regnik munere quid habebis? Quo- aut quis i summo nobililatisr descendens do cut-
niam, sicut ipsius mandata sunt qui se parvulum mine, cum te sic respicit supplicem, non se tuis
inier homines vult videri, magnilicum se elatus vestigiis in terra provolutus exlendet [ostendet] t
respiciall in supernis nnusquisque qualiler desiderat Vere dico. Si tumidum superbia dejicit, multum est
et exponat i. Ego vero gratulor, in corde domni laudabilis humilitas, quaevos erigit *. Quis denique
Euphronii dilectionem Dominimei sedisse k Martini; " illic esse possit iracundus, aut turbidus, ubi sacer-
quapropter multiplicimeprece aposlolatui et sanctae dos et pontifex tam placidus est inventus? Sci*
charilali vesirae commendans, rogo per ipsum dom- enim totus sine rapacitale grex vivere, ubi vivendi
num Martinum, cujus frueris participato consortio, tranquillitas discitur a pastore. Quid de rebus reli-
nt apud eum memorari praecipias me famulum et quis referam, in quibus te sic impendis in sin
devolum, quatenus, quid apud eum meritis praeva- gulis, ut lauderis a cunctis u ? Quae tamen et si
tetis in meae l humilitatis prolectione jugiter osten- imitari non possumus, vel vidisse quod imitari
dalis. Ora pro me, domne sancte et Apostolice, deceat
congaudemus. Quapropter dominationi et
pcculiaris domne el pater. sanctitali vestrae peculiariter me commendans,
CAPUT II. rogo et oblestor, sic ille domnus meus Martinus
Ad eumdem. sua intercessione obtineat, ut cum ipso, juxla me-
[Euphronii singularia in se beneficia ac merita prae- rita vestra, in luce perpetua vos collocet divina mi-
dical, ac suam in illum memoriam et charitaiem sericordia, ut pro me humili filio et servo vestro, ad
declarat. Pluribus deinde virtutes Euphronii, beatum sepulcrum orare digneris [dignemini],
juibiis vel caeteris erat exemplo, proseqniiur; ad ejus
extremum pro suis noxis ut ad Pairem ipse de- r ut pro peccatorum meorura remissione pius inter-
precator existat summe exorai.] cessor accedas T. Eos vero qui vestri sunt, omnes
omno sanclo miluque in Deo m peculian patrono domnos et dulces [duces] meos reverenter saluto :
Euphrooio papaeFortunatus. domnummeura per omnia dulcissimumfiliumvestrum
~ Eventium
et
Copiosam superabundantem pecloris veri dul- pro nve multipliciter supplico salutari.
ccdtnem, quam eirca devoiiouem persona. meae, Domno meo Felici T episcopo si per vos venit, ma
vestram beatitudinem , Pater amanlissime , fateor benigno animo coaimendari deposco. Ora pro me.
raipendisse, quis iilam, ut dignum " est, vel corde CAPUTIIL
1
possit coACipece, vel sermone valeat explicare?
Quae lanto me sibi vinculo adnvirandaeohariutis Ad eumdem.
aslrinxit, ul ne unius horae spatio ab illo mihi videar [Sancti Euphronii virtutes celebrat, ac in primis
separari conspectu, q»em et si praesenteranon vi- pastoralem ejusdem sollicitudinem et diligentiam
deo, atiamen intra pecioris habitaculum retineo coramendat.]

beneficiisteslalur, quod sane disertius seqiiens epi-
stola oslendtt. Is deinde Pictaves se contutit, et iu.
ea civitate habitavit; rpiam Ldc iodicari iis verbis, -D
qui quamvisin allera comotorercivitale,cum f_rower»
crediderim. Vide qu_cdixinmsin VitaFort., num. 1%
» Edtt. Ven., ctausoskabeo.
b Unu. Cod. Val., marmoredurius.
c Edil. Yen., blandiatmlum.
d Edit. Ven., inctinandoad infirmilalem.
• In uno Cod. Vat., utjam agnosceres.Item Ven. Rrowerus hunc Evenlium, sive Evantium, fttisse
Edit. Paris. Edit., agnoscas.
r In uno Cod. Vat. deest tibenter.
s lbid., de cujus.
b lbid. deest regni. ltem in alio Cod. Vat.
1 Edit. Yen., respiciet.
i Unus Cod. Vat., et exponatur.
k In uno Cod. Vat., sensisse.
1 UnusCod. Vat., prmvalelisinme.
u>Unus.Cod. Vat., iuDomino.
n ln uno Cod. Vat. pos.i dignum deest esl.
» Edil. Ven., reclausum. ltcin duo Codd. Val.
p Ibid., in Ven. EdiU, _«a pietate in quo.
4 Edii. \en.,autquamvis. Item duo Codd. Vat.
r Edit. Ven., descendat.
• Duo Codd. Vat., extendit. Item Edit. Ven.
' Duo Codd. Vat., vos niullum esl
quoi
erexit.
u Edit. Ven.,»« cnn.tis. bem duo Codd. Vat.
- In unoCod. Vat., accedat.
* Duo Codd. Vai. et Ven. Edit. Aventium. Putat
illum de quo Greg. Turon., lib. vin (listor. Franc,
cap. 39, qui crealus episcopus Viennensis obiit
anno undecimo regni Childeberti, sive ann. 5.6.
Alter Eventius memoratur a Gregor. lib. x llistor.
Franc, cap. 2, qui legatus mUsus Conslaniinopolim
a Cbilperico, delaius Carthaginem ibi populari in
seditione esl interfecius, ut narrat Greg. cilato ifi
loco. Uter sit, an potius ncutcr, de quo bic Forlu-
natus, incprium.
r Hic Felix non esse videlur alius quam Namne-
lensis episcopus, d^equo infra,
 119 VENANTIIIION. CLEM. FORTCNATI OPERUM PARS I. 120
Quamvis pigra mthi jaceat sine fomiie lingua , A ejusdem praescntiae ac consuetudinis se quam
Nec valeam dignis reddere digna viris, studiosissimum oslendit.]
Attamen, alme Pater, Ghristi venerande sacerdos, Domno sancto et apostolica sede dignissiiuo,
Euphroni, cupio solvere parva tibi. domno et palri Felici papae, Fortunatus.
Pebeo multa quidem, sed suscipe pauca libenter, Oscitante * meprope flnitima pelagi, blandimento
Sit venialc, precor, quod mus edil amor. naluralis torporis in lecto ', et littoroli diulius in
Ecclesiac lampas sub te radiante coruscat, marglne decnbante e, subito per undifragos vestri
Lumine ponliflcis fulgct ubique fides. flucttis eloquii , quasi scopulis incurrentibus, elisa
Gratia proecellens sincero in peclore vernat, salis spargine, me contigit irrorari, sed ad primos
Quo iiullus dolus est, Israelita vir es [virens . evigilandi h slimulos , infundi poteram, non tamen
Immaculata tibi feliciter actio currit, excilari, qui adhucmore solilo graviter obdormilans,
Ut penetres ccelos, haecvia pandit iter. tandem aliquando inier crepitantia verborum vestro-
Dulcia colloquii sine fuco dicla refundis; rum * tonitrua vix surrexi. Igitur cum considerarem
Non sic rnella mihi quam ttia verba placent. dictr»singula.de more tubarum, clangenie sermone,
Quidquid habet sensus, hoc lingua serena rclaxat, prniata, et sidereo quodammodo splendore perfusa,
Pectore sub vestro fraus lnca nulla tenet. B velutcoruscantium radiorum perspicabililumine, mea
Qui sine felle manes in simplicitate columbae, visiestis lumina perstrinxisse, et soporanies oculos,
Nec serpens in le dira venena fovet. quosmihi aperuistis tonitruo.clausistis corusco; lan-
Advena si veniat, patriam lu reddis amatam, tus enim exercitati claritale colloquii veslrae linguae
Et per te proprias hic habet hospes b opes. jubare J effttlsit,tanta se k renidenlis eloquenliaelux
Si quis iniqtiagemit, tristis hinc nemo recedit vibravit.ut converso ordine mihi videretur verbis ra-
Sed lacrymas removcns lacliflcarefacis. diantibus aboccidentali parte l sol nasci te loquente.
Martinusmcritis hac vos in sede locavit; Credebam enim quasi sono m Pindarico, compactos
n lelrastrophos, pedeslri * gtuline
Dignus eras haeres, qui sua jussa colis. suggillatos, el ac
ille tenet ccelum, largo dansomnia vnto; si enthymemaium parturiens catenatum vinculum,
Christo junctus « eris, hunc imitando virum, fecunda flttxisset oralio, spiris intertexta, sophis-
Non perit hic veslrum qtti grex ad ovile recurnt, mate peregrino. Denique quantum ad profundita-
Candida nec spinis vellera perditovis. tem vestraedictionis attinel, feceratis ignoranlem per
Non lupus ore rapil praedam, pastore vigente, sermonum coropitaP velut intercautes i Echinadum
Sed fttgit exclusus non lacerando greges. •berrare, nisi a vobis ipsis lampas vialrix r ilineris
Haeclibi lux maneailongos venerande, per annos, " occurrisset. Quod vero veslris inseruistis epistolis,
Aique futura dies Iucidioraferat. vocem meam nec acclamatione laudum superatam,
in ultimo orbis angulo personasse, haecipsa dum
CAPUT IV.
relego, coepi me mirari, vestro subito crevisse col-
d
Ad Felicem episcopumNamnetieum. loquio; qui favorem proprio non mererer ornalu,
[Forlunatus, acceptis a Felice litieris , earum ft- gavisus usque adeo affecin fautoris erigi, qui me
cundia et grandi etnquio narrat se fnisse per- recognosceremingeuii qualitate subslerni. 0 quan-
cnlsum. Muliascribit in laudem Felicis, ac quae- tum cliarilas
dam ab hoc scripla de se peramanter, et honori- praevalet, cttni illud lingua laudan-
s
fice, extenuare prae modestia conatur.ac postremo tis adjicil quod laudanti vena snbducit! Optan-
eadem referl in Felicem ipsum; ad extremum dum est siquidem, ut de me humillimo tali tesli po-
" Edit. Paris., P Ibid., per termonum eompitos. Item in uno Cod.
digilis.
b Tres Codd. Vatic. et Venet. Edit., exsul. Vat. ln alio, completoscorr. Edit. Paris., per sermo-
' Tres Codd. Vat., junclus eris Christo. num anfractus; et in marg., compila.
d Hic Felix episcopus Namneticus fuit; obiit vero i Vulgo, inter caule se inclinanteni. Rrow. ex
id
anno septimoregis Ghildeberii, esi, anno 582, cum Ms. Trevir. restituit ul modo legimr; cui leclioni
sedisset annos xxxm, ex tesiimonio Gregor. Turon., 0 favent vel Codd. Vatic et Ven. Ediiio, nisi quod
lib. vi Hisior. Franc., cap. 15. Gravia inter se et baechabet Echinadas pro Echinadum.Item duo Cod.
ipsum dissidia inlerfuisse, narrat idem Greg.; qnin Vat. : Echinadet (addit Brow.) dicuntur insulw in
is pluribus in locis ejusdem nomen obscurat. Id ta- Epiro conlra Ambratiumtinum, natw Acheloiimpetu,
_nen non impedivil quominus Felix apud Namne- arena, limoque eum in locum conveciis; de quibiis
tenses uti sanctiis colereliir, ejusque memoria apud Plinius , I. n ; Thucyd., 1. n Hist., ad finem ; Ovid.
ipsos clara fuerit et insignis. Metamorph. vm. De bis Dionysius in descriptioue
« Vide qnae diximus in Vita Foriun., num. 74. orbis, v. -.30el seq. :
' Unus Cod. Vat., in leclo provocalo.
- Edil. Paris., decumbentem. Trj? (AMS-JVJJ,) 5' ittip __ NOTOV titrtv urro (7X07rnJv
b Edit. Paris., evigilans. ['Apaxuv0ou
' In. uno Cod. Vat. deest veslrorum. 'AvSpflvAtT_j)_iv irtSiovfi-sya,TOU Sta fiiaou
i Edit. Ven., jubar. ZupeTK- o)xovayaiv'A.ytkuiosapyupoSivu.,
* Edit. Ven., renidentis. Tptvaxiu.-TttirovTOv Siotpiatriov
Vkttrvbfj.tvo-,
1 Ibid., ab occidentali parte se loquente sol nasci. Nfl^oiv,a. xa^souTtv'EjavaSa., fidiv.__.o0pwv
Item iinns Cod. Vat. *E(J7reTataXXuSt.5X).aR_»a).)Mv_jv TTToXt.flpa.
m Ibid. et Edit. Paris., quasisopho Pind. r Duo Codd. Vat., lampat prwviatrix. Item Edlt
n In uno Cod. Vat., compaclus...suggillalus. Ven.
o In Ven. Edit., terrestri qlutine suqqillalus. 8 UnusCod. Vat., lauti; forte, laudati.
 121 MISCELLANEA.— LIB. III 122
lius credatur quam auctori. Non enim Polydeucen A , sanctitas vestra conqueritur, me invento Turoni.
suae commeiidasset venae salientis uberlas, nisi parva proHxiiale poliiara se fuisse colloquiis', cum
Srayrnei fontis fatidico lalicc fuisset atlactus b. Illud me econtra pudeai inbrevispalioprodidisseiinscitiam
itaque, quod dixistis, in ullimo orbis angulo, quasi et latere lanti graiiam pontificis acquisilam.Tamen,
vesiram habiiare pracsentiam, salis hoc fleri justum si nostrae amicitiae J parles considerare velitis,
est, ui de vobis roihi credatis, qui de me vobis quamvis protracto spatio aspectu vostro^ fruerer,
credi, lJlandius suadetis. Quoniam loca, quamvis incitari poteram, non expleri. Quis enim sua-
k
regione ultima, te cive, sunt prima; naro si personac vium semel afflatus odore rosarum, vel satiatum
merito urbes c sibi vindicant principalum, nulli, quandoquesejudicet, vel paliaiur reddere fastidien-
per vos , est ille locus inferior d ubi quidquid de tem? Cum, si diuturnius t fuissemus cominusm,
taude requiritur, Felix actibus ponlifex est asser- tanlo magis dilectione succenderer, quanto plus
tor [esse asseritur].» Denique non Caucasi nive f,ra- agnoscerem quem amarem. Quod enim iniulisti.:
bidae nec ursae siius [sidus] frigoribus intertextus i Si Ligerim » vobiscum ascendissem secundis
respirai, sed per vos, mutatis sedibus, assiduo favo- lluclibus °, et Namnetis P occurrissem, i novi qui-
nii sibilo modulantes, vernat b. Hoc etiam, quod dem, te mihi Canobo, Cberuscis accerseutibus myo-
Browerus cum integram Iectionem restiluit, tum
n Duo Codd. et Edit. Ven., Polideochen,et vulgo vel germanum hujusce obscurissimi toci sensum co-
Potydeactien. RROW.,qui addil quod Ms. Trevir. naius est proferre. Ail itaque Cheruscos Germaniae
Pollucemreferebat in margine. Yidetur hoc in loco populos fuisse, circa Albin fluvium habitantes in
innuere Fortunatus, Polydeuchen, seu Pollucem, noit Saxonia, more piralarnm, ex praedis ac latrociniis
tam ex se clarum exstilisse, quam ex leslimonio vivenles : hinc promiscue accepti pro Saxonibus,
quod Homerus, a nounullis Smyrnseus patria credi- qui saepe in Galliam irrumpentes, suis armis ac la-
tus, de ipso reddidit. sive alias, sive in hjmno, qui Irociniis eamdem infesiarunt: de quibus Sidonius
tl; Atotrxopov. inscribitur, qui sic incipit: Appoll., scribens ad Nammatium, lib. vtn, epist. 6,
'A,u_ptAtoo-xopovc'E)tx_>.. eSe. etrntTt Moutrat loquitur, inquiens : Sed e.ccedum jam epittolam, qum
diu garrit, ctaudereoptarem, subitus a Santonis nun-
TvySapiSa.,AnjSri.xa))t<ryupovay)aa Texva, lius... constanler asseveravil nuper vos classicumin
KaTTOpa 8' t7rTro5aixov,~a.i.aftt!>__.»TOV
IIo)vSevxea.
ctasse atque inler officia nunc nautm, modo
Unde Theocrilus, Idill. 22, quod inscribitur Ato- mililis,cecinisse, littortbus Oceani curvis inerrare contra Saxo-
p-Kovpot, inquit : num pandos myoparones,quorumquot remigesvideris,
'r_-.ivxvSo.,avaxre., -prieraTOyloc aotSo. lotidem te cernere putes archipiralas. Hosce in primis
"T/xviioraf llptaftotorto)tv. xat vria. 'Ajt_at->v, myoparonum celeritate, ac navigandi snlertia prae-
'l)ta5-)VTE f*axa., 'A/t)iia ve, rriipyovavTnj-. stitisse, pluribus ex monumentis ostendit Browerus,
b Edit. Ven., fuisseitactus. - quibus addere placet quod de iisdem scribit Hegesip-
e Edit. Paris., merilo urbis. (
** pus, lib. v de Saxon. : Validum genus hominum, el
d Unus Cod. Val., locus interior. prwslans cwteris, piraticis lanlum myoparonibus, non
e Edit. Ven., asserit. In uno Cod. Vat., rtquirtlur viribus nitilur; uii legilur apud Sirmond., in noiis ad
Pontifex assertor. epistolatn 0 Sidonii, lib. vm. ldem Brow. adverlil
' Vulgo olim legebatur, lesle Brow. : Denique Canobum, sive Canopum, Menelai gubernatorem
non cmca hieme,rabidave aura. In Edit. Yen. : Deni- fuisse, a quo in. ula inaris Mediterranei, quse Nili
que non secum rabidw ursm situs , frigoribus inlerlex- ostio (quod Canopicuni appellatur) obvia est, uomeii
tut, respirat, sed per vos, etc. Brovv. restituii, ut suum acceperit. Jam vero Symplegadas (quas Brow,
hic legitur, ducius lillerarum initiis, qua. in Ms. ipse pro eo quod Mss. Sympheras, Calar. Sympho-
quodairi se legisse affirmat. Edit. Paris. : Denique nias, referebant, ductus non inverisimili conjeciura,
tion tibi sub rabido Leone Titanis fervel cauma, nee testatur se posuisse) insulas esse admonei conlra
ursm silus, etc Bospliorum Tliracium : de quibus Plinius, lib. vi,
" Edit. modulanlis. cap. 13, et Pomp. Mela, lib. xi, de quibusque passiin
Paris.,
h Yen. Edit., vernatur. liem in unoCod. Vnt. apud scriptores alios occurrit ineiilio.Jam uotum est
> Edit. Paris., prulixitate interfuisse colloquiis. quid de illts poetae finxerint: quod nimirum eaedem,
i DuoCodd. Vat., si noslri amici. Itein Ven. Edit. Cyaneae, sive Cyauiiae, aniea dictae a colore carum
Paris. I-dit., si noslra in partes. Ittsco, sive cacruleo, se mutuo complodenies, naves
k Edit. Ven. : Quis enim odore suavium rosdrum piaelercuntes interciperenl, atque colliderent. Navis
afflatus, vel taliatus, quandoquese judicet, etc , primum Argonaularuin, ductu Minervae,vel Junonis,
1 Codd. Vat., diurniut. Edit. Paris., diutius. D ' rupes illas sospes evasit, ac deiuceps ab illo concur-
**Duo
Edit. Ven. habet : pott nihilominut tantg ma- su atque conllictu cessarunt. Sed lege Hom., Odys.
git,D elc lib. xn, ubi easdem describit, et Ovidium, lib. xv
Vulgo legebatur: Si degerem vobiscum, ut noiat Met., c 7. Hic ilaque est sensus verborum Fortu-
Brow., corruptu nolissimi fluminis nomine, cujus ab nobo nati : quod is sibi polliceatur, Felice, lanquam Ca-
osliU non abesl procul urbs Namnetum, clara olim aliero, duce, Saxonum, vel Cheruscorum, uno
sedes ducuui, ut ipse refert. Edit. Ven. item corr. si aliquo myoparone conscenso, vel ipsas Symplcga-
legeremvobiscum; ad uouien laraen flurainis propius dum angusiias feliciler se enavigalurum; e.t quo
accedit. navigandi casu deniquesospes, cum plausu Pindaricon
• Edit. Paris., flalibut. aliquod, tanquam Soterion, canerel, sicut ille prin-
~ Edit.
Ven., Namnelas occurrissem. Et untts ceps LyricorumQEtam, montemHerculeum, sive Ty-
Cod. Val., Namnetam. Caetera in Ven. Edit. cofru- riniliium, inter Thessaliam, et Macedoniam,sepulcro
ptissime : Novi quidem te mihi canoboclierucisadcer- Herculis cantatum, meticis suis eliam ob magis extulit.
tienlibut myoparonem prmpelem,captus arle harmo- OEia, sctlicet, Tyrintliia appellalur ilerculem,
nica, tutus inier symphoniasmordentet existe el si res ibi sepulcro cundiium , qui iu urbe Tyrinlba prope
exigtrtl, clausus ertpeus tgo potlam Thirinliacum, lades Argum fuerat educalus; de quo proinde canit Pv-
Pindaro tpirante, pulsastem. Item in Mss. Vat. cor- Tbeog., lib. v :
ruptissime lnc loeus legilur. Edit. Paris., Thyrinliaco Dictusab altriceesl iJem Tyriuthiusurbe,
eumPindo in Pindaro. QuaTyriusArgis proximaterra fujt,
123 VENANTIIHON. CLEM. FORTUNATIOPERUM PARS. 1. m
jaronem prapetem, catns, et arte armonica tulus .^ vos ' praedesiinatos sua facturus est in luce consor-
•nter symplegadas se roordentes exiissem ; et si res tes, ut me in sanrtis orationibus, pietatis iiittiilu,
exigeret, plausu creperegico [ ausu creperico , vel dignemini memorare. Magnum enim eril spei meae
crepero] OEtan Thyrinthiam, c»m Pindaro spiranle, auxHium, a vobis obtinere quod posco.
pulsassem. Qua vero aviditate illud me creditis Si veniant iingua., pariler Graecaatque Laiina,
perlegisse quod vos intertexere b mera cbariias Pro meritis nequeunt sotvere euncla luis,
imperavit, quod dixistis : « Nec si ulcisci venis- Laudibus obsessus, volis venerandus baberis,
sent', in solatio me vobis arripere d vatuissent?. Felix, qui sensus luce perennis eris m.
ered4te, quanium meus animus inspicit, ipsa mihi CAPUT V.
~ ad auxitia
vix Roma ttntum dare poterat, quan- Ad eumdemex notninesuo.
tutn praestilistis in verbo [verba]; nee apud me plus
est faclis vota vohi-ntatis [Felicem impense laudal, cujus opera ac fide arma
aliquid «npendere quam Britannica fugata ac regni jura defensa et conser-
offerre; nam alloquti refluenle dulcedine, nihil opus vata narrat fuisse.]
est plos egere '. Quod verO facetiis addidistis : F*da salus patrise, Felix spe, nomine, corde.
t Nisi sollicitatus laudibus , rusticus calamus non ' Ordo sacerdolum que radiante micat.
lornasset [iiirnasset]e, • licet lalis cultor Chrislicola B Reslituis lerris, quod publica jura pelebant,
feraeis.iaia jugera saepiusexaravit, attamen ntiper Ternpor.bus nostris gaudia prisca ferens.
illum, rd est, luos b confiteorludos * Ithypballicos, Vox procerum, lumen generis, defensio plebis,
Amphionio barbilo reboasse. Hoc quoque quod de- Naufragium probibes, hic ubi portus ades.
leclabililer adjecistis: i Me domnaemeaeRhadigundae Auctor apostolicus n, qui jura Britannica vincens
rrmro charitatis inclusuin , > scio quidem i quia Tutus in adversis, spe crucis, arma fugas.
non ex meis meriiis, sed ex illius consuetudine, Vive decus patriae, fidei lux, auctor honoris,
quam circa cunctos novit impendere, colligatis. Et Splendor pontificum, nosier et orbis amor.
qvairium in mea persona, panegyricum peetice tan- CAPUT VI.
gitis, lantum in cj.us laudis historiam relulistis. Ta- Ad Felicem episcopum, de dedicatione° ecclesimsuw.
men iu vestris k verbis illud relegere merui, quod
[ Felicis in exstruenda ac dedicanda basilica in
in ejtts gratia jam percepi, sed qui de me parvo honorem sanctorum Petri el Pauli stiidium ac
magna depingitis, quaeso, de magnis maxima prac- solliciiudinem, et ipsius dcdicationis celebritatcm
dicetis. Quapropler dominaiioni ct sauctilati vestrae ac ritum, canit boc carmine.]
me humiii supplicatione eommendans, deprecor per Cum Salomon coleret generosi encaeniatempli,
Dom.num Redemptorem aiititiartitn nosirarum, qui '6 Israeliticos p fecit adesse viros.
Illud ad ctariorem toci obscnrissimi cxplanationem Ithyphallicaporrodicaruut
Musicipoetae,
pro eonjeetura addere lubet, quod narrat Greg. Tu- QuiludricacarminaBaccho
ron., lib. ii, c. 19 : Saxonas niiiiirum quasdam Versibuspetulcis
insulas, quae deinde a Francis eaptae ac subversae GraiocumcorlicePhallo,
suttt, habiiasse : quas insulas :id Ligerim positas TresdabantTrochaeos,
fiiisse censet Cointiiis, ad ann. 477. Hasce Saxones Ut noraiaelitsonusipso,
arcibus munierant, ut si rornus prospere res cessis- Bacche,Bacche,Bacche.
senl, liberam in Oeeant._n«navigandi potestaiem 1 Un. Cod. Vat., scio quid 'est, quia, eic.
baberent. Itaqne facile crediderim hosce Saxones * R>id.,in vcrbisveslrum.
hic a FortHualo indienri, ut qni ex illa internecione 1 Ed. Ven., qui prwdestinalos.
et ctade reiiqui fuerant, aut latrociniis viverent, aut m In uno Cod. Vat., perennis erit.
operam suam Havigiisper Ligerim dedw.eni.is prae- n Narrat Grcg. Turon., Itb. v Histor. Franc,
«tarent, quorum alterulrinn indicsitt fortasse haec cap. 32, Biitannos, an. 579, urbis Namneiicae ct
Fortunali verba : Cheruscis accersentibusmyoparo- Rhedonicae agrum praecipue infestasse ; Felicem
nem pmpelem,
~ In vcro , Nainnetensem poiiiificem, misisse legaiioneui
Codd. Vat. hic locus corruptissime legitur. ad ipsos ; qua permoli, polliciti suntsese einendaiu-
b Induob. Codd. Vat., intexere. _ ros qttidquid jacturae et incommodiarinis suis intu.
e £dit. Paris., quoniam si Vuisci venissent. ** lerant, nec lamen eos stetisse promissis. Videitir
d Ven. Etlil., abrtpere. hoc Felicis factum speclare,ac
e Edit. Ven. : Ipstt lex Romana tanlum mihi dare aperte Fortunaius
ad auxitia poteral, etc proinde hoc poema scripium facilecredideriiu circa
' Ibid., agere. praefatuin annum 579. Idcm Fortunatus, cap. 8
e Edil. Paris., noclurnasset. hujusce lihri, cauit item de Felice :
b In uno Vat., id est, v«s c~nfile~>r. Insidiatoresremoves,vigijarte, Britannos.
1 Ludos ltbypliallicos se reposuis^e tesiatur Kulliusarntavaietilqnodtua lingualactt.
° Cointius tempti hujnsce dedicaiionein refert ad
Brow. ex TiHobrogaelibro, s.bi probalissimo. fidiik»
Venet. quoque hmc favet lectioni, referens : Atta- annum 568, quam in Breviario Namneieusi ait fa-
men nuper itlum, ki est, luos cenfiteorludos hyphat- ctam referri pridie Kal. Oclobris. Idem asseril vix
licoi Amphyoneobarbyto [Forsafi., barbiio] reboasse. serius differri potuisse, cum Euplironius postcerlum quin-
tdem Brow. censet Forlutiatum hoc loco tudos Ilhy- qiiennium vitaesuaecursnra absolverit, quem
vixisse Doiniiiano, cpiscopo Ande-
phallieos, qui ex sua instiiutioiie et origine ad est superstitem
oiiitiem lascivinm ac peiulaniiani erant remissi, voee gavensi : qtiem huic dedicationi iutcrfuisse apparet
tenus, non nolionjs recessu, intelligenliaque, usttr- ex hoc pocmate Fortunaii, imo el U.udigisio Dorai-
passe , scu polius voluisse metri geims cxprimere tiani succe^sori.
P Edii. Ven., Israel eleclos fecit. Unus Cud. Val.,
quod Ithypliallicum appellabatur. De quo Tereiuia- Israetitas libi eos fecit, mendose.
_ius Maurus, iu iib. 'de Metcis ;
m MISCELLANEA.— LIB. III. ISK
Levilas, pfoceres, pueros, juvenesque, senesqne, A Saepius occultans, suspiria lassa trahebal,
Uudique certatim regin pompa trahit. Cederet ut Dominus hoc properare decus.
Maclantur vituli, tauri.jugulantur ad aras, Anxius incerto curarum fasce taborans,
Et popnli ia votis gaudia caediserant. Dum volum spectat, pondera tempus erant.
Nniicvero assurgit, rita ptaciiura beato, Sed jam festus adest, solvatur sareina curae,
Tempore dccurso, justior ara Deo. Laetitia. cumulus triste repellat onus,
Prospera quae poputis Fetix modo festa minislrat *. Prospera dans populis, et gaudia larga per urbem,
Exsuperanlb rebus gesta priora novis. Felix felici cum grege pastor age.
Convocat egre.ios, sacra ad solemnia palres, Hincte pontifices circumdant, inde ministri,
Quo stat vera salus, el fugit umbra vetus. Cingjl le totunt, hinc honor, inde favor.
Docti clave Petri, ccelos aperire petenti c, -' Clerus ecce ° cboris resonat, plebs it-de chorauiis r;
Ac monitis Pauli noscere clausa poli. Quisque tuum votura, qua valet arte, cauit,
Ne lupus inirei oves, nec morbus vulneret agnos Tarda fuere, tibi quia lit mora semper amarrii,
Hinc«unt custodes, infle medella gregis. Res sublimis enim tarda, sed ampla venit.
Quoruni vox reflnens, populo, de fonte salutis _ Nunc Domini iaudes inler tua classica canta %,
™
,
Ul bibat aure fidem, porrigit ore salem. Et Trinilatis r opem machina trina s sonet.
Inter quos medios, Manini sede sacerdos, Adde raedullata in templis holocausta saceidos,
Eupbionias i fuJgetmetropoiita sacer. Quo diuturna mices, hostia pura Deo.
Plaudens insancta fratrum coeunte corona, . }
CAPUT VII
Et sus membra vklens, fortior exstat apex. In honorem eorum quorum ibi redquim contineiltur.
Laetiusinde capul, qtiia sunt sna viscera secutn,
EectestaeJuncto corpqre crescit hon»r". [Eorum' merita ac nomina celebrat, qunrum sacra
. Domitianns', item Victorius s, antbo'' eoIumtM»,J lipsana in Namnetensi basilica reposita fuerant.
Mirabilem ejusdem basilica. structuram et oir.a-
"-' Spes iu uirisqtie manens pro regionis ope. tum deseribit.]
Domnuliis ' bic fulget tnetiiis; Marachaiius i jnde, Siderei monles *, jspeeiosa cacuraina SLon,
Jwe k sacerdolii [saeerdoti] cultor uierque Dei. A Libano gemini, flore comante cedri.
En spectat', venial quae nunc m ruemorauda §~r Co-teruln portte, Jati duo lumina mtiudi;
[aevura, Ore loBat Paulus; ftilgurat arce Petrus.
Volis plena piis fulget in orbe dies.n
Inler apostolicas radianti luce coronas,
- IB qua promcrait sua gawdia eernere paslor, *t Doctior hic morrftu u, celsior ille gradu.
Offieioquesacro reddere vota Deo. Per liuiic corda bomimun reseraniur, el astra pei
Tenipore qui longo adveutu pendebajtin isto., |HIUm;'
DesptciensaJiud, boc erat omnis amor: Quos docet iste slylo, suscipit ille poto.
Omnia tuta timens suspecto in tramite vilae, Pandit iter coeli hic dogmate; clavibus alter [ille].
Ne prius iret iter quam d»ret isla Deo. Est via cui Paulus, janua fida Pctrtts.
« Un. Cod. Vat., ministrans. Item Editio Ven.
b Ihid., exsuperai, Idem Edit. Veo. quo Gregor., lib. v Ilislor. Franc cap. 37. A Coin-
~ Edit. Paris., pot.nfi. tfo tegitur Ronracharius epi^copus Conslantiensis ;
d Unns Vat. Cod., invulneret; f., inulceret. quem videsis. Iieui in Ven, Edit. et Paris., scribitur
• De Euphronio, episn.opoTurOn., vide quacdixi- jiomacharius, ,et in uno Cod. Vai.,.c6rfupte, Rioma-
" mus charius, in alio, Romacharius.
_
cap. hnjttsee fibri. k Edit. Paris., luce.
t Supra,
Romilianus hic Calalaunensis fuisse 1 Ed.it. Ven. : En spectat adjuta novum memo-
• existimalur a Brow.,episcopus
el a Cointio episcopus Ande- randa '
per wvum. Cn. Cott. Yat. corr. : En speclala
qni iuierfuit concil. Tur. n, celebrato ah. diu dkia nunc memoranda per wvum. Idenj aliqs,
" gaveusis,
565, vel 567, cui postremo subscribimus. Nam Do- nisi quod hibet: dala suitt memoranda, etc
niiiianus nequidem bccurrit fn catafogo episcoporuin m Edit. Paris., inspeclota diu, data nunc, elc.
- Calalunensium, ut in aetatem Foriuuaii incidere po? n n In Ven. Edit., fii urbe. Item in tribus Codd.
tuerii. V
* Hic Victorius nnn a.ius fuisse videtur quam Vi- Vat. 0 Edil. Paris., in margine, cleruset ecce.
seu Viclurtus, episcoptts Redonensis, cnjus
• ctorius,
meniinit Hb. Htst.
. Choraules sumplus est iiiterdum pro capite
Greg. Turon., vni, cap. 52, noiinunquam pro Syniphoiiiaco. Vide Glos-
-
Franc, quique eidem concil. Turon. n interfnit, ac Scbolae,
sar. Cangii. Forlunatus, in Vita;sauetae Radegundis,
snbscripsit. Non video cur P. Brow. velit hunc esse
Victorem episcopurn Tritassuium, vel ipsi nomini n. 56, narrat de ipsa quod cum noctu inter chorau-
circa monasterinm a swcutaribusmulto
tam apertara vim inferendo. Prajsertim cum et ipse las el cilharas
Browerus ex Baronio confite;>tiu> cos qtii hic a For- fremilu cantaretur, inienta precibus niliil audierit.
tunato nunierautur episcopos fere omnes interfuis. e scribens Yide quaesupra dixil Foriunalus, lib. n, cap. li.de-
concilio Tur. n (qnod idem falso refert cclebratum psalmodiam ecclesiaeParisiensis.
q~ Cod. Val., canlat.
circa annurn 570), nec iiilfir cos qui concilio illi Edit. Paris., deitatis.
subscripsere, uspiaiij Vicior Tr.cassiuus s Aiitttmat Brow. Iriplicis machinaenomine basi-
b Unus Cod, Vat., ambo cotumbm. anpareat.
1 Hic Domuuiusfuil episcopus Ceiioinanejasis,cu- •licae liguram, ac descriplionem, in crucis formam
item noineh inler stfiif tae, designari. Qttod clarius in sequente poemate
'.'jus expressum reperitur epfsco- exprimitur.
pos qui praefalo concil. Turon. inlerfuere. De hoc t.Edii. Paris., montis; ia msrg., montes
Greg. Turon., lib. vi Hist. Franc, cap. 9. % Eiiit. PariSi, monitis; in marg., monitii. ,
I Maracharius episcopus Ecoli.mensis J7jil, de
127 VENANTII HON. CLEM. FORTUNATI OPERUM PARS I.
Hic petra firma manens, ille architectus habetur,
'
Surgit in his lemptum, quo placet ara Deo.
Uno fonle pares, niedicata fluenia rigantes,
Reslinguunt avidam, dulce liquore, sitim.
Forlia betla gerens h, quisquis cupil astra tenere,
Rex dedit hos proceres mililis esse duces.
G.illia, plaude libens, miltit libi Roma salutem,
Fnlgor apostolicus visilat Allobrogas:
A facie hostili duo propugnacuia prausunt,
Quos fidei turres, urbs, caput orbis, habet.
Hi radiant octtli prelioso in corpore Christi,
Lomine qui proprio caelera membra regunl e •
Munere d Feliciscoeli cape, Gallia, fruges,
Ponlificisque tui vola beata cole,
Cujtis castus amor dedit hanc in honore superno e,
Ecclesiae nuptae, dote perenne, domum.
Venice sublimi patet aulaeforma Iriformis ',
Nomine aposlolico, sanctificala Deo.
Quantum inter sanclos meritum supereminet illis.
Cetsius haec tanlum culmina culmen habent.
In medium turritus apex super ardua tendit,
Qiiadratumque levans crista rotundat opus.
Altius ut stupeas arce ascendente per arcus,
Instar montis agens, acdisacumen habet.
Illic expositos e fucis animantibus artus,
Vivere picluras, arte h reflante, putes :
Sol vagus iit dederit per stannea » lecla colorem,
Lactea lux resilii, cum rubor inde ferit.
~ Unus Cod.
Vat.,
i> Edit. Ven., bella quod placet,
~ Cnus Cod. Vat., membragerit.
tegunt.
d Ibid. munera Felicis. Edit. Paris., feliees. In ralis nominala est, ut refert auctor Vilae sancti
marg.,
~ Edit. felicis.in konore
Ven.,
f Clarius hic exprimit,supremo. quod superius dixerat ab ar, quod sonat super, et mor mare, ut habel Ma-
poeia :
Et Triniiatisopemmachinatrina sonet.
e ln nno Cod. Vat., illic expositis tuos animantibus. exlrema orbis ora atque regio vocata est, quod eam
b Ibid., arce reflanle.
t Un. Cod. Vat., stagnea. Item Ed. Ven.
i Eumdem ornatura fuisse illius basilica., quam a Galliis dividit. l)e Aremorici imperii increoienlis
Leontius in honorem sancli Bibiani Santonis ex- ac decrementis, variisque gentis illius vicissitudi-
struxerai, vidimus cap. 12 lih. i, ubi lege qiiae ad nibus, pluranosirum
illuiii locum adnotavimus. Sidonius, a Browero quo- propositum
que laudatus, sie basilicam Lugdunensem, a Patienie
episcopo exaedificatam, et ornatam, describit. lib.
n, epist. 10.
/Eilescelsa nitel, nec in sinistrum,
Auldextruin trabitur, sed arce froutts
Ortumprospicita?qijinocli_leui.
Intus lux micat, atque bracteatum
Solsicsollicitaturad lacunar
Fulvout concolorerret in metallo.
Dislioctun.vario nitore marmor,
Percurril cameram,_olum,fenestrae,
Acsnb versicolorihusliguris
Vcrnansherbida crusla Sappliiratos
Flectit per prasinuinvitrum lapiltos.
k Edii. Paris., alterum.
1 Edit. Ven., credit habere.
m Unus Cod. Vat., lola rapit.
» Edil. Ven., monitis prmfulget.
o fbid. cum patre Marlino. Ilem in uno Cod. Vat.
p Ibid., fudit. Item in unoCod. Vat. Edit. Paris.,
propriis diffundit.
i~ Edit. Ven., gemmasuperna.
Aremoricus regionis tractus cst in Gallia, ad
128
A Ire, redire vides, radio crispante, figuras I
Atque lacunar agit, quod maris unda sole.,
Fulgorem aslroruin medilantur tecta melallo; _
Et splendore suo culmina sidus habent.
Luna coronalo quoties radiaverit ortu,
Alter k ab acde sacra surgit ad astra jubar,
Si nocte inspicial banc praetereundo viator,
Et terrain stellas credei l habere suas.
Tola capit m radios, patulis oculala feneslris,
Et quod mireris hic foris, intus hahes.
Tempore quo redeunt lenebrae, mihi dicere fas sit,
Mundushabet noctem, delinet aula diem.
Dexlera pars templi meritis n praefulget Hilari,
Compare ° Martino consociante, gradum.
Gallia sic proprios dum fundit r ubique patronos,
•» Quos hic lerra legit, lumina mundus habet,
Altera Ferreoli pars est, qui vulnere ferri,
Munere martyrii gemma superba « nitet.
Obtulit haecFelix, ut sil magis ipse sacerdos,
Christe, tuum lemplum, qui tibi templa dedit,
CAPUT VIII.
Ad eumdem, in laudem-ejus et regionit Armorici r,
|Laudat Felicem cum ob vetustatem ac nobilitaiem
generis, tum ob viriutem ac in tuendo grege cu-
ram et solliciludinem.]
IllHxitfesiiva dies, me gaudia cogunt,
Ut quod plebs poterat, solus amore loquar,
Ullima quamvis sit regio Armoricus in orbe,
Felicis * meritis * cernitur esse prior.
Oceanum occidentalem positae, quae eiiam appella-
f,
u
batur Briiannia minor, quod Britanni eam Galliae
partem olira incoluerint, a quibus Letavia , sive litto-
Gildae,abbatis Ruyensis, niiin. 16. Eadera dicta fuit
Aremorica quasi ad mare sita, ducta voce nimirnrn
billonius, in notis ad praefatam Vitam sancti Gildae
saec i. Bened. Tracius vero regiouis ille a priscis
Oceanus lerminarel, qui Britanniam itiajoreui, extra
hunc nostrum orbem jacenletn, ut amiqui censebani,
habet Browerus, quae. qund ad
non faciant, praetermiltenda
duximus.
8 Credibile est Felicem hunc, ctijus genus clarissi-
mum celebrat Fortunatus, fuisse e stirpe Felicium,
_. in Aquitania nobilissimos quondaiii ac poten-
" qnos
lissimos floruisse meinoriae proditum est. Exsiat
Sidonii Apollinaris carmen ad Felicem M.ignum, qui
erat praefecluspraetorii el patricius, Felicis Magni
consulis filius, in quo, cum ille jam a se con-
tendisset ut poemata sua ederet, sic eum alloqui-
tur :
Dic, dic, qnodpeto, Magne,dic amabo,
Felix noioine,mente, honore,fama,
Nalis,d-njuge, tratribus,parente,
Germanisgenitori., atque malris,
Et summopalrueliomCamillo,
Quidnugastemerartasamici,
QuassparsitteneraejocttsJuventae,
In lorniamredigijubes libelli?
Exslal vel epistola Constantini Augusti ad Felicem,
praereclum
t in UnoCod, Val., Felicis merito.
 ife9 MISCELLANEA.— LIB. III. 130
Miserunt similes Oriens, el Gallia sortes, A Illa tibi prolem peperit, sed corpore virgo,
lUa mical radiis solis, et isia luis. Et populum gremio fudit [fundil] amala tuo.
Nam splendore novo sua munera quisqne ministrat,, Ecce tuos natos, divina ex conjuge sumptos,
Tu fersOceano lumen, el ille rubro a, Et modo le gaudent, quos pairis umbra legil.
Denique si sensus clara pro Iampade fulget, Proque saluie gregis pastor per compita curris,
Ingeuium vestrum luminis instar habet. Exclusoque lupo, tota ' tenetur ovis.
Maxiinaprogenies, litulis ornala vetustis, Insidiatores removes, vigil arle Britannos i ;
Cujus et a proavis gloria celsa lonat. Nullius arma valent, quod lua lingua facit.
Nam quicunque potens Aquitanica rura subegit, Tu quoque jejunis cibus es k, tu panis egenti,
Exsiitit ille tuo sanguine, luce, parens. Quae i sibi quisque cupil, hic sua vota videt.
Germinis antiqui venerabile culmen in orbe, Divitias proprias in pauperis ore recondis,
Laudibus in cujus militat omne decus. Largas mendici ventre reponis opes.
Flos generis, tutor pairiae, correciio plebis, Tempore quo veniet Chrislus, iunc omnia vobis
Eloquii flumen, fons salis, unda loquax. Judicis in facie saccnlus iste refert.
Semita b doctrinae, jus causae, lerminus e irae, Sit tibi fixa salus, numerosos ampla per annos,
Cujus in d ingenium buc e nova Roma venil. *- "Perpetuus felix numine, mente, fide.
Hlic quod polerat per plures illa docere,
CAPUT IX.
Te contenta suo Gallia cive placet.
Ad Felicem episcopum, de Paschate resurreclionis
Ornamenta geris, gemino fulgentia dono,
Dotnini.
Et te concelebrant hinc opus, inde genus.
Sed qui lerrena de nobilitate nilebas, [Paschalia festa et. gaudia celebrat, alque ex veris
aiticeniiaie (quam, occasionem nacins, fusius de
Ecclesiam nunc spe nobiliore f regis. illius felicitatem ac divina quae
" scribit) temporis
Cujus ad aratrum [odoratum] bone cultor jngiler celebrantur mysieria commendat. Ad extremum
Ul jam multa Deo splendida dona dares.' [instas, Felicis Namnetensis in lucranda gente Saxonem ct
ad Christuni convenenda diligenliam et operam
Nupsisti Ecclesiae, feiicia vola jugasti, consecrat carmine.]
Hanc qui matronam dote potente h reples.
Tempora « florigero rutilant distincla sereno,
in
Cujus amplexu ducis sine crimine vitam,
Altera nec mulier corde recepta fuit. Et majore poli lumine porla patet.
Hanc oculis, animo retines, et corde pudico, Allius ignivomum solem coeli orbita ducit,
*
Unde libi nupsit, castior inde manet. Qua vagus Oceanus exit, et inlrat aquas.
C
J Vide quae diximus de Felice, ad c 3 htijtisct.
praefectumpraeloiii, quam refert Sirmondus iu app.
Codicis Theodosiani, quam vide. Theodericus vero, libri. Browerus vult egregiam Felicis operam in
Italiae rex, apud Cassiod., epistola 1, lib. n, scribens removendis a grege suo Pelagianis, quorum princeps
ad Anastasium iniperatorem, ac loquens de Felicis Pelagius nalione Brilto fuit, exstitisse, atquo illius
cousulatu : Felix, inquit, a consulesumat annus aus- ea in re merilum hic indicaria Fortunato. Sed potius
picium,portamquedierum tali nomine dicatus annus, crediderim, Felicis in reprimendis armis ac liceutia
temput inlroeal, faveatquereliqum parti fortuna prin- Britannoruin, quominus Namnelicum agrum popula-
cipis. Quid enim nobis crcdi possil optatius quam ut rentur, ad virtmem clarius et sagacitatem hunc locum esse
alumnoi propriosad uberasua Romarecoltigat, el in ve- referendum, idque ex consequente versiculo
nerandonominit emtu tenatum aunumerel Gallicanumf signillcari :
Agnoscatcuria Transalpini tanguinit decut, qum non Nulliusarmavalentquod lua linguafacit.
temel coronamtum nobilitatit ejut flore vestivit. Novit 1 Edit. Paris., ac
inter reliquosfasces viros inde sumere consulares, qui 1 UnusCnd. Vat., qumsiquisque.
longo siemmate duclo per trabeat, lege temporum, m Browerus indicat in margine adnolandam hanc
originariut ett honore. Et epistola n ad ipsum Feli- lectionem aliam perpetuo ad versum uliimum.
cem scripta, qua eumdem consulem declural: Non
n In Edil. Parisiensi an. 16.4, et Lugd. apud
relinqui, ait, inytoriot paltmur, qui generis claritale
prmdicantur : currat quin imo honorum gratia per Joan. Tornaesium, et Gul. Gazcium, an. 15CI, in
parentet... redit per le Trantaipinm familim con- I) qua hoc poema attexitur Op. Lactanlii, iniiiiim
tulalut, et arenlet laurot viridi germine renovasli. carminis siiniiiur a duobns versibus qui Brow. Edit.
" Ibid., et iste rubro. sunt n. 59 et 40 : Salva fesia dies, eic, qnibus in
b Edit. Paris., temina. Edit. Paris. contiuuo subduntur alii duo posili uum.
e Narrat Greg. Turon., lib. iv Histor. Franc, 51 et 5V2: Ecce renascenlis testalur, eic It :tn ia
cap. 4, Chanaonem, Britannorum comilem, cum Hymnario cl. Tomm. Quanquam in illo mtiiiluiii
fratres interfecisset, ac quartum, Macliavum no- reperilur hoc poema, ctim posl dttos illos distichos
initte, vcllet, item.de medio lollere, per Felicem carmen prosequatur _: Namque triumphanli post tri-
Namneiensemab iila caede cohibitum fuisse, qtiod stia, elc, superioribus praetermissis, et demptis
ejus facfutnbic a Fortunato siguilicari pulo. duobus disticbis qui post sequumur : llinc libi silra
d Ingenium et eloquenliam Felicis vel supra com- comit, clc, si tibi nunc avium, etc, ttitn carnien de-
mendavit Fortun., in epistola ad eumdem scripta, sinal ad versus illos exclusive : Additur ac Felix,
cap. 4, liujusce libri. clc. Auguslus Uuclinerus, in noiis ad hoc carnien,
«' Iu uno Cod. Vat., hic nova Roma. censet distichum Salve, festa dies, eic, csse bgen-
Unus Cod. Val., nobititateregit. dum eo loto quo posuit Brow. Id quod ct reruin
* Ibid., cujus ad ornatum bene cultor. Iiem Edit. consequentia postulare videtur.
Ven., cujtts ad ornalum, el duo alii Codd. Vat. 0 Unus Cod. Vat, et Ven. Edit., <jui... oceanas;
h Edit. Paris., te patiente; in maig. date polente. in alio Cod. Vat., qua... oceanas; in tertio, qui...
» Edit. Ven. et Paris. 'uta tenetur ovis. oceanut.
jft. VENANTIl HQN. CLEM. EORtBNATI ORERUM PARS 1.
Armaius radiis, elementa liquentia lustrans,
Adhue Hoctebrevi tendit iff orbe diem.
Splendida siucertim product.nl aelhera vtrltum,
Lsetitiamqae suarn sidera clara probant.
Terra favens, vario fundit mwiU-Ctttefetu;
Cum bene vernales * reddiditannns opes.
Mollia purpureum pirrguntviolaria campum,
Prata Virent herbis, et micat hcrba comis.
Paulaiim subennt stiltantia htmina b florum,
~
Arrideutque oculis gramina tincta suis.
Semine depositoy lactans d seges exilit arvis,
Spondens agricolsa vincere posse famem.
CaudJee desecto 6 lacrymatsua gaudiapalmes-,
Unde merum Irilmat, dat medo vttis aquam.
Corticede matris, teneralanugine, surgens,
Praeparat ad partum turgida genrtna sinui».
Tempore f sub hiemis foliorum crine revulso «,
Jam reparat viridans frondea tecta neiniis,
'
Myrta», salix, abies, corylus, siler, ulmus, acer hux,
Plaudit quaequesuis arbor amcena comis.
Cpiisiruciura J fatos, apis" hinc alvearia lirrqnetisV Nec voluisti etenim tantum le eorpore nasci,
Floribus inslrepiians v poplite mella rapit.
,_."
Ad eantusrevocatur aves m, quae carmine clauso,
Pigrior hibefno frigore muta fuit.
flinc philomela suis attemperat organa canms,
Fitque repercusso dulcior aura melo.
Ecce renasceniis leslatur gralia mundi,
Omnia cuin Dominodona redisse suo.
Namque triumplianli post tristia lartara Cliristo
Undique fronde neinus, gramina ffore favent.
Legibus inferni qppressis, super astra meantem, ,
; Laindamtrite Deum lux, polus, a.va, freiuin.
Qtii crucifixus erat Deus, ecce per omnia regnat,
Dantque Creatori cuncla creala precem,
- * in prsef. EcBt. Lugd.:
reddit et anuusopes.
' » Cumbenevernarit,
lbid*.,slellantia lumina florum.
« Ibid. :
Floribus arridenl gramina cunctasuis.
d Edil. Ven., late seges. Item in Ed. Lugd.
»
: Ibid., et in Ven. Ed., caudice deserlo.
' In uno Cod. Vat., corpore sub hiemis, corr.
s In Edit. Lugd., crine refuso.
h Ibid.,m._(a salix, corr.
' In uno Cod. Yat., ulmut, aeernus.
i In uno Cod. Vat., construitura favos.
* In uno Cod. Vat., apes.
1 Edil. Paris., ..._r_pi<an_.
">Edit. Ven.,a.i..
>>In Edil. Lugd., mobititas anni, menium decus.
ltem Edit. Ven., mensum. In uno Codic. Vat., men-
tum decut, atma dierwn. ln alio, mensum decus;
inensum scilicet pro men-ium per synalceplien. lla
187 :
Ovid., Fast. v,
Cumnon siut, cedantque tihi conflnia
m ensum.
• In Ed. Lugd., et Hymn. cl. Toro., stridula cun-
eta favent. Ven.Ed., stridula puncta fovens. In duob.
Codd. Vat.,._r.pu.a. Ut autein legitur in Etlil. fSrow.,
scrupulum sive scirptutum, vicesima unr-iaeparsest,
pro minuiis autem quibnsque rebus usurpari solet. forsan,
Adnotat latidatus Buchnerus liic scriptula puncta dici
a Fortunilo, qnouiodo apud Virgiliutn melra verba,
~{apud Phtedrurn verba monita.
ite
ASalve fesia dics, lofo v&neraWlisaftVoj
Qtia Deus iiilernuui vieit, etastra teoet.
Nobilitas u anni, nicnsium decus, aluia dierum,
Horarum splendor, scrupula ° puacta f»veiis.
Hinc libi silva comis, hinc F plaudit campus arislis,
Ilinc grat.es, laciio palmite, vitisagit.
Si i tibi iiunc avium resonant virgulta susurro,
Has inter niinimtis passer, amore cano.
Christe sajus reruin, bone coaditor, atque re»
[demptor,
Cnica progeniesex deitaie Patris.
Irrecitabiliter manans de eorde Parentis,
Verbum subsistens, et penetrara ~ poteiw.
jEqualis, concor» •, socius, cuu Patre emevus,
Quo sumpsit mtindns principe principium.
B jEthera suspendis, sola congeris, aequora fundis,,
Quaequelocis babitant quo ' raoderante vigent.
Qui genus humanum cernens mcrsum u esse pfo-
[fundo,
Ut hominem eriperes, es quoque factus homo-
Sed caro qaae nasci pertulit atque mori. .
Futeris exSequiaspateris viia aucior, et orbis,
, latrans nrertis iter, dando saiutis opem.
Tristia cesserunt * infernaevincula tegis^
Expavitqae chaos lummis ore premi,
Depereunt tenebrse Cbristi fulgore fugatae,
Et terrae y noctis pallia crassa cadunt,
Pollicitam' sed redde fldem, precer, alraa potestti^
Tertia lux rediit, surge, sepuhe (neus.
**Hon decet, ut humili au tumulo tua membra
teganlur,
bD
Neu precium mnndi viliasaxa premant.
lndignum est, cujus clauduntur cuucta pugillo,
Ut tegat inclusum, rupe vetanle, lapis.
'
Priscianus Fannius, in lib. de nummis et ponde-
rfbus : Obolus, ail, dicitur, ul Dardanus docel, strx-
pulus esse, id estsex siliquw. Plura ad htinc Fanmi
locum adnotat Elias Vinetus, qui ait scripulura a
Graccisypapnx iiorainalum fuisse juxta hunc ' "disli--
clnira:
. Semioboliduplumest oboius,quet»poadere dop,o,
tfiffa vocaut,scri^ilumitostridixere priores.
P hi Edit. Lugd.:
ffinctibi silvacomls,plaudltquoquecampusarislis.
In duob. Codd. Vat., plaudit liio.
H 11bid.:
Hinctiiii nuricavitia»....
tias inter nimiopasscrameracanit.
r Ibid., ct patris ore polens.
* la nne Codic. Vaiic, aquaiis consors.
4 Ibid., qum modefata vkfe-it. <
u Tres Codd. Va»., me~tis~«.Idem Vert. Edif.
-
Uymn. cl. Tomnr., et Erfic. Lugd.:
Nec nostrotanlunivoluistie corporenascl.
liiVen. Ed. :
NeovoluistietentaaUutumde corpocenasd.
x lbid., tristia cessarunt.
r lb., JEiemm noetis. fidit. Paris., fetrts noctt»
lerris.
' *
Ibid., sbtlicitani.
*~ Edit. Lugd., hon decelui vili.
bb lbid., non pretium.
135 MISCELLANEA. — LIB. III I3_4
Lintea tolle, precor, sudaria linque sepulcro, A CAPUT X.
Tu satis es nobis, et sine te nihil est. De domnoFetice Namnetico, cum flttviumi aiibi
Solve catenatas inferni carceris umbras, delorqutrel.
El revocata sursum, quidquid ad ima ruit. [Sumptuosissimum Felicis Namnetensis opnsin de-
Redde tuam faciem, videant ut saecula lumen, torquendo fluiniiiis cursu, qua novo aggere ex-
te slructo, qua vetere depresso el effossn, ccb biat,.
Redde diem, qui nos, moriente, fugit. ac quae inde copiaevicinis populis erant pervcn-
Sed ptane implesli remeans, pie victor, ad orbem », turae, non sine egregia Felicis iaude, describit.]
Tartara pressa jacent, nec sua jura tenent. Cedant antiqui, quidquid meminere poetae,
Inferus insatnrabiliter cava gutlura pandens, Vincunlur rebus facta vetusta novis.
»
Qui.rapuit semper, fit tua praeda, Deus. Includi fluvios si tunc spectasset Horaerus,
Eripis inuumerum populum de carcere mortis, Inde suum potius dulce replesset opus.
Et sequilur lrber, quo suus auctor adit °._ Cuncti Felicem legerent modo, nullus ActiiUem,
Evomit absorptam irepide fera bellua plebem d, Nomine sub cujus cresceret artis honor.
Et de fauce lupi subtrahit agnus oves. Qui probus ingenio, mutans meliore rotatu,
Hinc lumulnm repetens, post tartara, earne t6- Currere prisca facis ilumina lege nova.
[sumpta. .,Aggere composito, removens in gurgite laosum.
Belliger ad coelos ampla tropaea refers.' Quo natura negat, cogis habere viam.
Quos habuit pcenale cbaos, jam reddidit in te *, Erigis hic k vallem, subdens ad concava montem,
Et quos mors peterel, hos nova vita tenet. Et vice conversa, haec tumet, ille jacet.
Rex sacer, ecce tui radiat pars magna triumphif, Alter in alterius migravit imagine formam,
Cum puras animas sacra lavacra beant. -Mons in valle sedet, vallis ad alta subit.
Candidus egreditur niiidis exercitus undis, : Quo fult unda fugax, crevit pigro obice terra, .
Alque velus vitium purgat in amne novo. Et quo prora prius, huc l modo plauslra meanl.
Fulgentes animas vestis quoque candida slgiiat, Collibus m adversis flexas super inveliis undas,
Et grege de niveo gaudia pastor habct. Et fluvium docilem,' monte vetanle, trabis.
Additur ac [hac] Felix s consors mercede sacerdos. - Quo n rapidiis [fluvius] flueret, veniens celer atnnis
Qui dare vult Domino dupla talenla suo. [adhoesit0.
Ad meliora trahens gentili errore vagantes, Et subito, nato colle, retorsil iter.
Bestia ne rapiat [raperet], munit ovile Dei, Quae prins in praeceps, veluli sine fruge, rigabantP^.
Quos prius Eva [tleva] nocens infecerat, hos raodo _ Ad vietum plebis nunc famulanttir aquae.
Ecclesiaepastos ubere, lacte, siriu. [reddit. Altera de fluvio uietilur seges orta virorum,
Mitibus alloquiis agreslia corda colendo, Cum per le populo parluril unda cibum.
Munere Felicis, de vepre nala seges. Qualiter incerlos homiiium scisfleclere motus,
Aspcra h gens Saxo, vivens quasi more ferino, Qui rapidos fontes ad tua frena regis ?
Te medicante, sacer, bellua reddit ovem. Stet sine labe tibi, Felix, pia vita per aevum,
Centeno reditu lecum raansure per aevuro, Cujus ad imperium transtulit unda locuin.
Messis abundaniis horrea fruge reples.
Iniraaculata luis plebs liaecvegetetur' in ulnis, CAPUT XI.
Alque Deo purura pignus ad astra feras. De Nicelio 1 episcopoTrevererisi.
Ufla corona tibi de le tribuatur ab alto, [Laudat Nicelium, episcopum Trevirensem, ob ejus
Altera de populo vernel adepla tuo. innocentiam, misericordiam ei liberalitateru in
a Edit.Lugd., el in Ven. Edit., pi. viclor Olympum. 1 Edil. Paris.,tie.(«iMr.
b tbid., qui raperet semper. i Censet Brow. de Ligeris fltiminis alveo, alio de- ;
' lbid., portato, hacca Fortunaio dicta esse accipienda, si :
quo suus auclor abis.
d Edit. Paris.: minus, de amne Cariaco, minus nobili et claro, qut
D parum abest ab urbe Namnetensi. De quo idcm .
Evomuilsorptamtrepidanifera bellua praedam. Fortun., lib. v, c.8, item scribensad Felicem, canit:
• Edit. Lugd., reddiditiste. Quatua rura lavatvitrea Liger algidusonda.
f Ibid., pars magna tropwi. Cariacispeciosusager devexusin amttem.
. IIinic Fclicem de quo hic Forlunatus alium esse k Edit. Ven. erigis hinc
qnain Namnetensem episc, vix suspicari possumus: 1 Ibid. et units Cod. Vat. hic modo platisica. Hie
ex.quo apparet qtiiiin hallucinati sint qui hoc car- versus olim mendo se legebatur, lesle Brow. hoc
nien Lactaniioascripsere. mOdo: pro rabidis nndis huc modo plaustra meant.
i" Adveiiit Brow. olim mendosissime scriptum m Edil. Par-is., cotlis in.
fuisse tnper agens Saxo. Quaerit idem Brow. quomodo n Unus Cod. Vai., qua rapidus.
Felix Namnetensis m Saxonas, tot regionum inter- ° In Edit. Ven., amnis obhmtit.
vallo a sua dicecesi dissitos, pieiatem stiain exercere f lbid., sine frttge rigebanl.
potuerit, ac censet maguuiii eorum niimerum, qucd 1 Sant-liNicetii sanctitatem, et miracula, ct actat
frequenlibus cladibus a Francis attriti fuissent, ca- vitae ordinem, describit Greg. Tur. lib. de Viiis PP.,
ptivos in Galliam dcportalos, in quibus emendis, ut cap. 17. Item etimttem laudat lib. x Misior. Franc,
tunc moris crat religiosissimis viris,, el Christo lu- cap. 29, et de Gloria Couless., c 94. Is a Clotario,
cr:mdis, operam suani el liberalilatciii Felix irnpenr quod eju.iie.m vitia libere arguisset, pulsus.in exsi-
derit. Sed vide quae aduotaviinus ad c. i hujusce lium, a Sigiberto, sinl.in atque regnum, Palre vila
tiibri. fuucto, arlepius est, revocalur, ac sedi sua_lestitui '.
135 VENANTIIHON. CLEM. FORTUNATl OPERUM PARS I. m
egenos ac peregrinos : ob pastoralem solliciludi-j A Rupibus expositis, intonsa cacumina lotlit,
nem ac siudium in sacris sedibus restaurandis.] Tutusf el elalo verlice regnat apex.
Splendor, apex fldei, venerabile a mente Niceti, Proficiunl colli, qnae vallibus arva receduut,
Totius orbis amor, pontificumqtie b caput. Undique terra minor vergit, et iste subit
Summus apostolico praecellens pastor ovili, Quem Moseila tumens, Rhodanus e quoque parvulus
Auxisti mefitis.-quidquid honoris habes. [ambit,
Divino insistensoperi, lerrena relinquis, Cerlanturque h suo pascere pisce locura.
Cui moritur mundus, non moriture manes. Diripiunt dulces alibi vaga flumina fruges,
Yita brevis cuuctis, sed non brevis illa bealis, Haectibi parluriunt, Mediolane ', dapes.
Cum bona non pereant, jure perennis eris «. Quantum crescit aquis i pisces vicinius offert,
Dum tibi restrictus maneas, et largtis egenis, Exhibet binc epulas, unde rapina venit.
Quod facis in mlnimis, le dare crede Deo. Cernit frugileros congaudens incola sulcos,
Captivus quicunque redit, sua limina cernens, Vota ferens segeti, fertilitate gravi.
Hle lares patrios, lu capis inde polos Agricolae pascunt oculos de messe futura,
Hic habet exsul opem, jejunans invenit escas, Ante metit visu, quam ferat annus opem,
Qui venit esuriens, hinc satialus abit. . Ridct amoenus ager, tectus viridautibus herbis,
J}
Tristibus imponis curas purgando querelas, Oblectant animos mollia prata vagos.
Et sanat cuncios una medefa viros. Haeck vir aposlolicus Nicetius arva * peragrans,
Pauperis hinc lacrymas desiccas, gaudia praesians, Condidit oplatum pastor ovile gregi.
Qui prius ingemuii, vota salulis habet. Turribus incinxit terdenis undique collem
Te pascente greges, nunqiiam lupus abripit agnos, Pracbuit hic fabricam, quo nemus ante fuit.
Sunl bene securi, quos lua caula tegit. Vertice de summo demittunt brachia iiiiirnm,
Templa vetusta Dei revocasti in culmine d prisco, Dum Mosella suis terminus exstet aquis.
Et floret senior, le reparante, domus. Aula m tamen nituit constructa cacumine rupis,
Hinc [hicj populis longos tribuas pia vota per annos, Et monti imposito mons erat ipsa domus.
Et maneas paslor, ne lacerentur oves. Complacuit latum muro concludere campum,
CAPUT XII. Et prope castelluin haec casa sola facit.
De Castello « ejusdem super Mosellam. Ardua n marmoreis suspenditur aula columnis,
fNicetii Castellum, supra Mosellam posilum, et ejus Qua super aestivilascernit in amne rates.
amoenitatem, nec non Nicelii in eodem ornando Ordinibus ternis exlensaque machina crevit,
ac munieudo studium, eleganliamque celebrat.] |(__ Ut postquam ascendas, jugera ° tecla puies,
Mons iu praecipiti suspensa mole lumescit, Turris ab adverso quae consiitit obvia clivo,
Et levat excelsum saxea ripa caput. Sanctorum P locus est, arma tenenda i viris.
tur. Obiit is circiter anno 566, Nonis Decembris, ut Islum putat eumdem esse quem Forlun. parvum
proinde haec poemaia, ad Niceiium scripta, non Rhodanum vocat.
mulio post adventiiin Fortunati in Galliam, ab eo- b Unus Cod. Vat., cerlalurquc suo.
dem elucubrata dicenda sinl. 1 Mediolani vocabutum item studet accommodare
- Ai Brow. Nicelii obitum refert ad an. 564, sed fal- Brow. agro, qtti hoc Nicelii castellum et Mosellam
litur caeteroquin qua ralione eiim nosse Fortunatus inierjacet ex similitudine affinis nominis. Quanquam
ac loqui cum ipso potuisset ? qui ad annum 565, posl tot lemporum spatia, quibus vel clarioribus ur-
tantum in Gailias venit, ipsius confessioue Broweri? bibus et imperiis lam insignes vicissitudines accide-
Deinde Nicetius scripserat ad Just. imperat. lilteras, runl, nil mirum si unius aut altenus Castelli, vel
quibus eumdem, in haeresiin lapsum, revocare nite- agri nomina intercidere, et cum veteribns incolis, ac
batur, idque ad an. 566 ut refert Coinlius ad hunc dominiis mutari potuerunt. Castri Mediolnnensis
annum. Non is lamen diu post scriplas illas litteras mentionem facit Greg. Tur., lib. vi Hisi., cap. 31,
superstes fuisse dicendus est. apiid quod Bituricenses, contra Desiderium ducem
" In saec i Bened., ubi relerlur hoc
carmen, sic arma moventes, praelium commisere; quod ad Ave-
legilur: veneranda menle. _ ram lluvium in sinibus Biturigum ponitur a Coiulio,
bSanctus Nicaeiusponlificumcaput appellatur a For-1" ad an. 583, n. 49, Magdunum hodie appeltatum.
tun., quodepiscopusEcclesiaeTrevirensis, metropoliia Ulrtim vero fuerit idem de quo hic Fortunalus, haud
esset: cujtis Ecclesiae splendorem et pracrogafivas delinire ausim.
pluribus celebrat Brow. in notis ad hunc locum. i Unus Cud. Vat., crescit aqua.
c Saec. i Ben., perennis erit. k Duo Codd. Vat., hoc vir.
d lbid., in lumine prisco. 1 Ergoperagrans, taminCodd. Vat. quamEdit. Ven.
« Brow. lloc Nicelti castelluro, de quo hic Forlu- "' Unus Cod. Vat., tula iamen nituit.
nalus loquitur, collocat infra Catadunum, haud innge n Vide quae de siraili fere descriptione /Edificii
a conllueniibus, in Trevericac arcindiaconii. tiiulo adnotavimus ad cap. 19 lib. i.
quod hodicque proprio idiomale episcopi rupem , 0 Hiscedeclarat Kortunalus sedificii amplitudinem,
sive saxnm accolae nominant; idque iion soliim cx ut latos campos parielibus coniiueri et legi culmine
conjectuia Browerus autumat, sed eiiam ex veleris credidisses; ideo expunximus comma posi jugera, et
schedu- iic semilacerae testimonio, quae isttid poema aute posuimus. Superius hunc eumdem scnsum ex-
praiferebiitiusigniluin tali nomiiie. Plurimum liac in re pressit illis versibus :
judicio Broweri deferimus, tpiod bis locis i, terfuerit.
t Unus Cod. Vat., totus elevato. Complacuitlatummuro eoncluderecarnputn;
e Animadvertit Brow. haud longe a praefalositu, Et prope Casteltumba_ecasastilafacit.
tn quo Nicetii casteliuin locnndum putat, rivuin P Vide quae diximus in notis ad c. 6, lib. i.
ftuere. Rhon bodieque appellaiutn, truiicato iiomiue- i ln Edii. Yen., arma tuenda viris.
137 MISCELLANEA. — LIB. III. 158
Illic est etiam gemino ° ballista volaiu, A Haecfaciens intende magis, venerande sacerdos,
Quaepost se mortem linquit, etipsa fugit. Ut commissa tibi dupla talenla feras.
Ducitur ih figidis siuuosa canalibus unda, Pro Fortunato exorans quoque dulcis araator,
Ex qua fert populo hic mola rapta cibum. Spem mihi dans veniae, flt tibi palma, Pater.
Blandifluasstupidis induxit collibus ovas, CAPUT XIV.
Vinea culta virel, quo fuit anle frulex. Ad Villicum l episcopumMettentem.
Insila pomorum passim planlaria surgunt. [Metteiisis urbis situm et ejus amoenitatem descri-
Et pascunt vario floris odore loctiiii. bit; tum Villici episcopi ia fundendis precibus ad
liaec fibi proliciunt, quidquid laudamus in illis, Deum studium et assiduitatem, pastoralem vigi-
lantiam, comitatem, in peregrinos misericordiam
Qiii bona tot tribuis, pastor, opima gregib. inunificentiam in pauperes, depraedicat.]
CAPUT XIII. Gurgite cseruleo pelagus Mosellarelaxat,
Et movet ingenles molliter amnis aquas.
De MagnericoTreverensi epxscopo.
Lambit odoriferas vernanti gramine ripas,
[Magnericum, Treverensem episcopum, laudat ob Et lavat heibaruin leniter unda comas.
virtutem, ac diligenliara in Ecclesia sua regenda, Hinc dextra de
ob comitaterain omnes, ob liberalitatem in egenos, parle fluil, qua Salia * fertur,
et hospiies.] " Flumine sed fluclus pauperiore trahit K
Culmen e honoriflcum, Patrum Pater, archisacerdos, Hic ubi perspicuis Mosellam cursibus intrat,
Pontiflcale decus proticiente gradu. Allerius viresimplet, el ipse perit.
Quem lidei litulus meritis erexit in altum, Hoc Mettis l fundata loco speciosa, coruscans,
Ecclesiaequecapui, dislribuente Deo. Piscibus obsessum gaudet utrumque lalus.
Discipuleegregii bone Magnerice d Niceti, Deliciosus ager ridet vernantibus arvis,
Noroinis auspicio Magne canende tui. Hinc sata culta vides, cernis et inde rosas.
Clare sacro merito, tanto e informale magistro, Prospicis umbroso vestitos palmite colles,
Quem reparas operum fructificante loco, Certalur varia fertilitate locus.
Cujus, opime, sequax, sancta et vestigia servans, Urbs munita nimis, quam cingit murus et amnis,
Rite minister agens, ecce magister ades. Pontiflcis meritis 1 stas valitura magis.
Auctorisque pii successor dignus haberis, Villicusaethereis qui sic bene militat armis,
Hxredisque sui frugiparensque manet. Stralus humi genibus, te levat ille suis.
Crevit post obitum pater, et te crescere fecit, Unde bumilis terris le projicis, alme sacerdos,
Dum capit ille polum, tu capis arce locura. (n Orando hinc patriae ducis ad astra caput.
Grex alitur pro te, vice praecessoris, alumne; Fletibus assiduis acquiris gaudia plebi.
Nec sua damna dolet, dum tua lucra tenet. Pastoris lacrymis laetificanturoves.
Fratribus optandus, jucundus honore ministris, Ictibus invalidis quamvis miniletur iniquus,
Charius et populis pastor amore places. Tuk quibuses murus, vulnera nulla timent.
Te panem esuriens, tectum hospes, nudus amiclum, Et licet incluso lupus insidietur ovili,
Te fessus requiem, spem peregrinus habet. Te custode gregis, nil tibi ' praedo nocet.
- Gemino votatu, id
est, duplex ballista, ut inier- anno idem opinatur in Galliam venisse Forlunattim,
pretatur Brow-, alia ad hastilia, alia ad saxa ejacu- ncc ultra 566 ponendam existimat.
landa. Addit idem, forle geminovolatusignificari alas, s DuoCodd. Vat., et Ven., et Edit. Paris., qui Sa-
quibus missile, sagittae instar, instrui solebat ad l<a. n Vulgo Sallia sicuti et in Ven. Etlit. legitur.
aerem facilius secandum. Mire Mediomalricumurbem (subdit Brow. in nc-
b In uno Cod. Vatic, paslor opime gregit tis ad hunc locum) fluviushic et munil et ornat. A(-
e Deest hoc poema iu tribus Codd. Vat. et Edtt. fluit ab occasu placidissimus,e summo labens, admi-
Ven. rabilem prwbens naturw lusum e longinquo, velalto
d Magnericus successit Nicetio in sede Treverensi prospectantibus,priusquam intra urbisse mwnia insi-
anno circiter 566, et pervenit ad an. 597, cujus Vi- nual, paralleio ferme cum Mosella gradiens, corclis
tam conscripsil Eberwinus, abbas coenobii sancti D '. imaginem, acto gyro, sparsior efficit: inde rursum
Martini Treveris, saec x, e quahoc carmen deprom- coalescensappelit arcem, et mox largior,in varia scis-
ptum se primus edidisse testatur Brow. sns, partim urbem inlerfusus obit, partim mmniaforis
e Vide quae diximus ad cap. 11 hujusce libri. alluil, donec ad extremumse condat in Mosellam. De
'" Villicus successit Hesperioin sede Meltensi, qui Salia fluvio loquiturFort., lib. vn, c.4, hoc versiculn|:
conc Arvernensi l interfuerat an. 555. Villicuste- Seu qui Mettinadit, de Sale nomenhabens.
nuit sedem Metiensem annos xxv et menses duos, ' Mcttae,mbs in Galtia nobilissima, in qua reges
ut affirmalCoinlius ad an. 566, ex Cod. sancli Sym- Auslriae sedem babebant, cum tamen ipsi et Rhemis
phoriani Meltensis. At in ms. exemplari, cujus .ederent, proimperii (ut opinor) latiludine, et nego-
iiieminit Brow., in nolis ad bunc locum, Villicus liorum diversitate, quippe qtti regnum vel in Germa-
vixisse legebalur sub apostolicis Pelagio I, Joanne niam porrigerent. De Mettica regtim Austrasiaese-
III, Bincdicto I, imper. Juslino et TiberioConstan- de, el urbis illiussitu, vide eumdem Forlun., lib. x,
tino. 'Porro Bened. 1 creatus fuit pontifex an. 573, c 9. Isihaec urbs ab llunnis primum sub Altila in-
el Tiberius a Jusiino declaraiur Caesar an. 574, et censa, postea a Vandalis capta, ac devaslata est. Vi-
Augustus an. 578. Sed vide Cointium, loco supra desis Grejior. Tur., 1. n, c. 6, et Fregd. Scbol., i»
citaio, qni ex diclo Codicesancti Sytnphoriani, ca- Frag,, n. 5.
taloguinMeltensium poniificuin, et unnos quibus se- i Duo Codd. Vat. et Ven. Ed., pontificismerito.
derunt, describit, ibique Villici, de quo hic seiino k Edit. Veii., in quibus ...
est, mortem uee inlra annum 562, qno circiier 1 Ibid., nilsibi.
PATROL. LXXXVIII. 5
139 VENANTII HON. CLEM. FORTUNATl OPERUM PARS I. 140
Obleclas populos vuttu stne nubesereno, _A. CAPCT XVIII.
Cunctorumque, animos gralia blanda fovet. De piscibus in mensa ejus.
Si poscal novus hospes opem, lu ponigis escas, piscium qui in mensa Villici copiose ap- -
[Occasione
Inveiiit et proprios ad lua tecia lares. posili fuerant, supernam ejusdem vooationcm ad
Dum satias querulum, magis obliviscilur illas, gereudum pastorale munus commendat. ]
Quas habel in patriis linibus exsul opes. Retia vestra, pater e, oneroso pisce reduudant,
H
Qui sqa damna refert, gemitus subducis abore ; Apparet c Petri vos meruisse viees.
Gaudia restituens tristia cuncta fugas. CAPUT XIX.
Prptegis hino nudos, illinc tu pascis egentes,
Ad Charenlinitm episcopum Coloniw.
Nil tfbi reddit inops, reddit amore Deus
Horrea praemitlis, melius tua condita servans, [Gharentinum, ColoniaeAgrippinte episcopum, laudat
obhospiialilatein et charitatcni singularem i.i pro-
Quas sic diffuudis, dat paradisus opes. ximos, ob placidos tranquillosque mores, in pau-
Culniina lemplorum renovasti, Villice cultor , percs mi.ericordiam, in templa liberalilatem.l
Cum veniet Dominus, siat labor ecce luus ; Charenline e, decus lidei, Deitalis amice,
Commissum video non suffodisse laleiiluin, Nomine deproprio chare perennis amor.
Sed magis optalum niullipticalur opus B Pontilicem pollens Agrippina h Colonia praefcrt.
b
Longius extentos peragas tam digna per anuos, . Friigiferis agris digne colone Dei.
Et maneat semper nomen, opime, luuin. Si videas ' aliquos quacunque ex gente creatos,
CAPUT XV. Quamvis iguotos, tnox facis esse tuns.
Ad eumdem. Quos seinel alfecluastringis pietate paterna,
Pastor opime gregis, cunctis tua pabuta prosuntd, Ulterius nunquam dissociare poles.
Nec subito veniens veluti fugitiva recedit,
Qui satias animas, quani benemembra foves?
Sed concessa citogralia, fixa manet,
Sic avidos reddis convivas nectare lactis,
Ut scutella levet, quod cocleare solet. Verba Dei coniplens, sicut te diligis ipsum.
CAPUT XVI. A te ita diligitur proximus omnis homo.
Ad eumdem. Vocis apostolicaeseclator dignus iiaberis,
Quae charos animos prrcposuit i lidei.
Currit ovis, repetens a te sua pasctia, pasior, k sine nube serenus,
Tranquillus, placidus, mitis,
Qui cibus esse soles, da mihi panis opem. Cui rabies mundi nil dominare polest.
CAPUT XVII. Pectora cunctorum relicis dulcedine verbi
De pictura vilis, in mensa ejus diclnm.
Laeiificasvultu tristia corda tuo.
in
picturae, qua ales rostro car-
[Occasione cujusdam Pauperibus cibus es, sed esurientibus esca ,l
pebat uvas, Yillici liberalitalem in convivas extol- Rite pater populi, daudo salutis opem.
lit. ]
Vitibus intexlis ales sub palmile vernat, Aureamtempla novaspretioso [specioso] fulta decore,
Et leviter pietas carpit ab ore dapesi Tu uiles, unde Dei fuiget lionore domus.
Mulliplices epulas meruit conviva lenere, Majoris numeri quo lempla capacia constent,
Aspicit binc uvas, iude falcrna bibit. Alterin excelso pendulus ordo datur.
* Edit. Ven., subducit ab ore. in Annalibus, 1. xn, c. 27, his verbis : Agrippma quo
" lbid., tongius exlensos. In uno Cod. Val., lon- vim suamsociis quoque nalionibus osteniaret , in op-
gius extensus. pidum Ubiorum, in quo genila erat, veteranos , colo-
o Hoc poema , sicut et seq., videlur recitatuma niamque deduci imperat, cui nomen indilum ex voca-
Fortnn. cum is a Villieo luissel convivio exceptus. buto ipsius.
In illo suo per Germaniam in Gallias itinere , crc- 1 Videtur Fortunatus in illo suo per Gcrmaniam
diderim Fortunatum eum Villico amicitiam iniisse, itinere, a Cbarcntino Coloniacepiscopo, perhumani-
et ab ipso affectum pturibus humanitatis, grataeque ler exceptus, licet alieuus, ignotusque vir , satis ta-
bospitalitatis olliciis. men probatus pietatis et itigenii ornamentis. Id for-
d ln uno Cod. Vat., pabula prmsunt, corr. " tasse ilie indicat uuobus istis versibus :
8 Edit. Ven., leiia vestra patent.
' Ibid,, apparet et Petri. Sivideas aliquos,quacunqueex gente creatos.
~ Hic Charentinus successU in sede Coloniensi So- Quanivisiguotos,inox lacis es.e tuos.
inoeno; anlecessit vero Ebregisilum, qui, anno i Kdil, Ven., proposuii ficlei.
£90, a rege Cliildeberto legatus fuit, ut dissidia ac k In uno Cod. Vat. e: _.dit. Paris., ptacidusqite
turbas raonasierii Pictaviciisis sedarel, tit refertGre- mihi, .
gor. Turon., lib. x Histor. Franc, cap. 15. Perpe- 1 Edit. Paris., es dasque esuriantibusescain.
ramilaquein catalogis episcoporum Colonien.iuni m Narrat Gregor. Turon., lib. i deGioria marlyr.,
Charentinus post Ebregisilum ponitur , ut aniinad- cap. 62, quod aptid iitbein Agrippiiiensem erat basi-
vertit Coinlitis, ad an. 562 , qui ibidem refert cx lica exstrucia in iiienioriaui quinquagiuia marlyrum
Henrici Pantaleo senleiilia,i parte dt; Viris illuslri- ex legione Thebar_orum,quaequia udmirabiiiopera ex
bus Gerinan.,sedi_seChareniiiiiimad an. 560. Illud Musivoquodaiiimododeaurata splendebat, sanctos au-
ego addaui sedisse eumdeiu ullra aimum 56., ut reos ipsam batilicam incolw vociltitamvoluerunt.Hatic
Forlunaio notas esse possei , qui nonnisi ad an. ilaque basiticam a Charentino _eiiovaU.ni, seu re-
565 circiter in Gallias adveuit , ut ostendimus in1 siauratam fuisse videlur innucre Forlunalus hoc ver-
ejus Vila, num. 27. et seq. siculo :
kColonia Agrippina el Agrippiuensis, quam Agrip-
pina, Ger.ttian.ciuxor, coudidit, ui narrat Tacitu.i Aureatcinplu novis,pietiosofultadecore.
141 MISCELLANEA.— LIB. III. 142
-ollicilat pia cura gregis, te pastor opime, J LQuie doluit, tollis gemitus in gaudia vcrtens,
Nil lupus a stabulis quo vigilante rapit, Exsilium removes, reddis amore Lares '.
longaevo teneas felicia traclu, Pauper habere cibum, meruit quoque nudus auiictum,
Tempora
Et per le Domini multiplicenlur oves. Invenit hic semper, quaebona quisque cupit.
Consultum tribuis generaliter omnibus unum,
CAPUT XX.
De lgidio [Ms.j Egidio] episcopo BJtemensi [Ms., Qui populi pater es, tot pia rite regis [ geris].
Rhemorum]. Ilaectibi vita diu, domino tribuente, supersit,
[.Egidinm, Rhemensem episcopum, impense laudat Aique futura micet lucidiore die.
ob diligeniiam in credito sibi grege curando, ob CAPUT XXI.
eloquii vim atque doclrinam in erudienda plebe,
ob beiieflceniiam in miseros el calamitosos.] Ad Hitarium s episcopum.
Actihus egrcgiis, vcnerabile-ctilmen Igidi ~,
Ex cujus meritis crevit honore gradus. LSalnlatorias ad Hilarium episcopum litleras mittit,
suamque in abseiitem memoriamet benevolentiam
Subtrahor ingenio, compellor amore paralo, declarat.]
Laudibus in vesiris prodere pauca favens. Lux sincera anirai, mihi semper h dulcis Hilari,
Namque reus videor tanlis existere causis, R Quamvis absentem quem mea cura videt.
Si solus laceam, quidquid ubique sonat. Cujus honeslus ainor tautum mea corda replevit,
Sed quamvis nequeam digno sermone fateri, Ut sitiete nunquam mente vacante loquar.
Da veniam, voto me voluisse loqui. Versibus exiguis inaudunius vola salutis ;
Exiit in rauudum b geslorum fama luorum , Quaededit affectus, sint tibi chara [grala], precor.
Et meritis propriis sidus in orbe micas. CAPUT XXII.
Clarior effulgesquam lucifer ore sereno ,
Ille suis radiis, tu pietate niles. Ad Berlechramnum l episcopum, cum elevaretur ir
currum.
Nil lupus insidiis cauto subducit oviti,
Te pastore sacro pervigilante gregem. LABeriechrarano episcopo, Fortunaius in rhedain,
bonoris causa, exceptus, hane ejusdem in se co-
Facundo eloquio coelestia dogmala fundis, mitalem, tum In caeteros omnes humanitatem et
Ecclesiaecrevit c, te monitore, domus. beiievoleutiam carmine consecrat.]
Pontificisstudio correctio plebis liaberis d, Curriculi genus est, niemorat quod Gallia rnedam
Ne tenebra. noceant, semila Iucis ades. Molliler inccdcns orbita sulcat humum.
Cunclorum recreas animos dulcedine verbi, Exsiliens duplici i bijugo volat axe ciiato,
Qui satias epulis, pascis et ore greges. Q Alque movet rapidas juncta quadriga rotas.
Praeceptaimplentur, non solo pane cibaniur, Huc ego dum famulans comilalu jungor eodem,
Delicias capimus, quas lua verba ferunt. Et mea uiembra cito dum veberentur equo,
Ut gaudet corpus, cui mitior esca paratur, Ponlificisquesacri Benecbramni actus honore,
Sic animaegaudent, si tua lingua sonet. Comprendente manu raptus in axe levor.
Haeresis, ira cadit, forli te milite Chrisli, Qualiler implumes felus pia raater birundo,
Acquiris regi, qui dedit arma libi. Confovet, et ptacide penuula lensa tegit.
Qui purgas spinis agros, sermone eolente, Sic bonitate potens, affectudives opimo,
Et mundata Deo surgit ubique seges. In proprium pastor mollesedile locat.
Qui venit huc exsul, tristis, defessus, egenus, Nec solum amplecletis pia mens, sed diligit omnes ,
Hic recipit patriam, le refovente, suam Unde magis populis unicusk exstet amor.
" Hic
_£gidius poteniissimus vir fuit apud Chiiae- vixisse. Ac sane Hilario Gabalitano successisse re-
bertum regem, a quo et legatus missus est ad Cbil- ferlur Evanthius, qui inierfuit concilio Aurelianeiisi
pericum, ut suo nomine de rebus gravis.imis ageret, IV, habito an. 541. Vide cl. Huiii. in notis ad Vitas
etexorlas inter utrumque disseusiones coniponeret. PP., cap. 6, n. 4 et 5. Alius Hilarius Diniensis epi-
ldem postea conjuralionis ac perfidiaeconviclus ad- scopus fuit qui jam sedebat ad an. 554. Num forle
versus eumdem Chiideberlum, in synodo episco- 1* hic fuit, ad quem Fortunatus hoc poemascripsit?
porum e sacerdotii gradu depositus est atque Strate- h Edit. Ven., setnpermilti dulcis.
' Berlechraninus episcopus Burdegalensis fuit,
burgum relegatus. Haecan. 530, anie quod teinpus
proinde -Egidius, adhuc florens probitatis fama, regis Guiitchramni mutri affinis, ut refert Greg.
magnaque apud reges aucioritale et gratia, laudalur Turon., lib. VIIIIlistor.,cap. 2. InlerfuitsynodoMa-
hoc carmine a Fortunato. Lege Greg. Tur., lib. x, tiscouensi n, celebratae anno 585, eodemque anno
cap. 19. a synodo illa regressus obiit, ui narrat Greg. Tur.,
b In duobus Mss. Vat., et Yen. Edit., exiit in lib. vin Hi-tor. Franc, c 22.
mundo. Fuit et alius Bertctnamnus episcopus Cenoma-
c Flodoardus, lib. n, cap. 2 Histor. Eccl. Rheru., nensis, qui successit Badegisilo, circa an. .'86, tle
narrat ab hoc -Egidio palrimonium Ecclesiae Rhe- quo Greg. Tur., lib. vm llisfor., cap. 39. ls unus
inensis pltiribus bonis auctum fuisse, maxime ex fuil ex iis episcopis qui ad turbas monasierii Pi-
regis Childeberti liberaliiaie. ctaviensis compesc.endasoperamsuamet auctoritatcm
d In uno Cod. Vat., correciio plebis alumnw. conlulere, de quibus Greg. Tur., lib. ix Histor.,
~
Edii Ven., qum doluii. , cap. 41. Detinire nou ausim ad quemnam horum
In unoCod. Vatic, reddis amore dapes. scribat hic Foriiinaius, cum utriusque lempora For-
f Pulat Brow. hunc fuisse Hilarium, episcopum lunati tcmporibus convcniant.
Gabalilanum; sed ctiin is inierfuerit concilio Arver- i ln uno Cod. Val., duplicijugo.
nensi an. 555, iniror _d Fortunati usque lempora k Unus Cud. Vat., et Veu. Edit., exslat amor.
 143 VENANTUIION. CLEM. FORTUNAlT OPERUM PARS I.
CAPUT XXIH.
Adeumaeinde opusculissuis [ejus].
JEIucubrataaBeriechramnopoemaia.grandiac lumi- [Scribens ad Agricolain,
do eloquio conscripla, dicit se excepisse, eteadem
laudatex parle, ex paite vero nolat ac reprelicn-
*
dit.]
Ardua suscepi roissis epigrammata chartis,
AHquecothurnato verba rotala sopho ;l.
Percurrens lumido spumantia carmina veisu,
Credidi in undoso me dare vela Ireto.
Plana procellososructavit pagina fluclus.
Et velut Oceanus b fonte refudit aquas.
Vix modo taiu nitido pomposa poemata cultti
* Audit Trajano c Roma verenda d foro.
Quid si tale decus recitasset in aure senalus?
Stravissent plantis * aurea fita tuis.
Per loca, per populos, per compita cuncla videtcs,
Currere versiculos, plebe favente, tuos.
Sed tamen in vestro quaedam sermone notavi,
Carmine de veteri furta novella loqui.
Ex quibus in paucis superaddita syilaba fregit,
Et pede laesasuo musica clauda ' jacet.
Nunc, vcnerande Pater, prece, voto, voce, saluto,
Commendans animum supplice corde meum,
Sil tua vita diu, cujus modulante camenn
Cogimur optatis reddere verba jocis.
144
A CAPUT XXIV.
Ad Agricolamepiscopum".
pareritis illius in se benefi-
cia commemorai, ac rogal ut quae patris diligenlia
et opera sala fuerant in tese, liaec lilius atat, et
perliciut.]
Praesul, honoris apex, generis lideique cacumen,
Cultor agri polleos, pastor opime gregis,
Cum inea terra manu nieruil geniloris arari,
Reddalur nati vomere cttlla sui.
Nani paler effectu, dulci memorabilis orbi,
Mevobiscum uno fovit amore duos.
Cerde parens, pastu uutrix, boiius ore magister,
Dilexit, coluit, rexit, honesta dedit.
llle pio sludio sulcala novalia sevit,
Quod pater effudit boc mihi semen ale
CAPUT XXV.
Ad FelicembepiscopumBiturigensem,scriplumin
turrem [turre] ejus.
[Turrim, quam Felix episcopus construendain cura-
verat ad continendum sacrosanctum Christi cor-
pus celebrat carmine.]
Quam bene juncla decent, sacrati ut corporis agni
Margariium l ingens aurea dona ferant.
Cedant chrysolitis Salomonia vasa metallis,
Ista placere magis ars [arx] facit, atque fides.

a Sophus pro popuiari plausu, et acclamatione mavult hunc fuisse Agricolam episcopum Nivernen-
hominum, sapiens dictum aliquod, aul scriptum ap- sem, qui anno circiter 580 sedetu illam adeptus esl;
probantium hac voce aofS>s,usurpatur el a Martiali atque anuo 583 concil. Matisconensi l interfuii, et
Focisin pluribus, et a Sidouio Appoll., lib. i, epist. in monasterii Pictaviensis lumultibus reprimendis
„ suam cum caeleris episcopis aucloriiatem imerpo-
9., lib. VIII,epist. 6, lib. ix, epist. 13, car. 8, et allbi, **
ut etBrow. animadvertil. Sed hicaperte sophus ad- suit, ut conslat ex Greg. Turon., lib. ix, cap. 41.
bibelur a Fortunato pro elegantia diclionis ac gra- Decessit vero an. 594, ex quo intelligi potest eura
vilate, quo in sensu vel saepe alias aheodem usur- fere aequalemfuisse Fortunato.
patur. Agricola vero, episcopus Cabilloneusis, quein lau-
b Duo Codd. Vat. et Ven. Ed., Oceanas. dat Greg. Turon., lib. v Hist., c 46, obiit an; 580,
••Unus Cod. Vat., audit Trojano, corr. natus annos LXXXIII,curn sedisset duodequinqua-
d Sirmondus in uotis ad Sidonium Appoll., lib. m, ginta, ut verisimile haud sit patrem ejus vixisse,
epist. 8, el in dict. vn Magni Felicis Ennodii, in- cum venit in Gallias Forlunatus, inulto vero miiius
dicat non in uno tantum Romae foro, sedin diver- eumdem cum filio suo Agricula erudire et educare
sis rhetores declamare solitos. Ita de foro Aihenaeo potuisse.
teslis Lampridius in Alexandro, ad Atltenmum,in- h Hic Felix episcopus Bituricensis creatus est
quiens, audiendorum el Grwcorum, et Lalinorum anno 568; interfuii concil. Parisiensi iv, an. 573, ac
rheiorum, vel poelarum cuusa , [requenier processit. non niulto post obiit. Ejus sanctitatem laudat Grcg.
De foro Martis index est vetus adnoiatio in Cod. Tur., lib. deGloria confess., cap. 102.
1 Margariiaeapud Graecos scriptores appellantur
Apuleiano Bibl. Vaticanae, ut refert Sirm. in notis
ad epist. 8 lib. iu Sidonii. De foro denique Trajano particutae sacrae Eucharistiae, qti.e ex hostia, cttjtis
hic Fortunatus, et lib. vn, cap. 8. quartam partem suniebat sacerdos, minuttus concisae
Browerus in nolis ad hunc locum aniinadvertit in servabantur pro infirmis. Vas, in quo illae lenebantur
foro Trajano sialuas viris, aliqua ingenii ac liltera- •lapyapizt; dictum est a receniioribus Graecis , ui
rum latide conspicuis, erigi solitas; idque ex Vola- D docet Frauciscus Richardus in Relatione de insnla
terrani et Sidonii testimouiis coniirmal, utique ut iis sanctae Irenes, pag. 221, uli legiiur in Gloss. Du-
exemplis hominum ingenia ac studia ad ejusdem frcsne. Prudcnlius eliam ingeutis Margariti tiienlio-
imitalionem laudis acuerentur. ltaque Ennodius, nem facif in carm., quod 1'sychomachiainscribitur,
dict. vn, quae inscribilur in dedicatione uuditorii, ubi Sapieiitia. aulam describens, inquit:
quando ad ferum translatio facta esl, h;cc habet: Ut At doinusinterior septem subnixacolumnis.
tamput militem, mare navilas, fora causidicum,sotli- Crjstalli algentis, vitrea de rupe recisi,
citanl secreta raptorem, ila audttoria linguas exercent. Construitur,quarumlegit editacalculusalbens
Num qum malum ratio suatiebil silenlium in loco in In couumca_suseapila, et. iiiuaiiiinesubter
quo sunt prwmia constiluta verborum? ubi oraiionis Subductuscoiicba.iu speciem,quodmille talentis
palma, si hic gralia laciturnitatis? benesolvunlur su- Margarilumingens,opibusqueel censibushast_3,
doris pretia, ubi sunt teinpla victoriw, etc Sed lege Addictis,aiiim.salidesmercala[lararat.
Sinnund., in nolis ad Sidon., car. 9. quibus ex versibus quaenam esset margnriti cjusinodi
° Ex Ven. Edit. correximus plantis pro blandis.
' Ibid. et in duob. Codd. Vat., species at; toiuia , Jacile conjici polest..Quaiiqtiiiin
cloda gemit. ejusmudi margarita crucis lormaiii pra-tulisse, ux
e Browerus putat bunc Agricolam,seti Agraeculam, qtto et ctucicttlae appejlabantur, colligi potest ex li-
fuisse episcopum Cabilloneiisem, cujus paier, vir ex liello de saiiguiue Chrisli, Augiaeasservaio, qui ex-
ordine senalorio, in Foriuiialum lam iiiiiitibcus ac siat apttd Mabilloiiiiuii, t. 111An. B.ne.i., pag. 09..
l.beralis exstiterit. Ac Coinlio magis assentior, qui Praeclure atileni litinc ad locuni advettit bfuwerus
145 MI8CELLANEA. — LIB. III.
Quaedata, Chrisle, libi Felicis nntnera &\csint.
Qualia lunc trihuit de grege paslor Aiiel.
El cujus tu corda vides, pietate coaequas -
Saraplae b merito, quae dedit aera duo.
CAPUT XXVI.
c Quam placeat liquido nostra camena melo.
Domnosanclo, alque aposlolicis actibus prmciicando Sed
el peculiariter dulci in Chrlsto Palri
domno, pio,
Avilopapmd
[Avili Arvernensis episcopi hospitaliiatem, ac fo pa-
scendo et luendo grege diligentiam celebrat; tum
quaedamejusdem ad se, et Agnetem, ac Radegun-
dem, missa munera commemoral.]
Officiisintenle piis, Pater orbis, Avite • ;
Gloria pontificum, nosler et allus amor.
'
Per quem plebs, regio, peregrinus et hospes alun-
[tur,
In quo cuncla capil, quaesibi quisque cupit.
Ex opere immerilus merui pia dona patroni,
Ne minimam pascens immemor esses ovem.
Qui trahis ore greges aeterna ad pabula Chrisli,
Qualiter hinc vivant, est quoque cura tua *
Semper el absentes praesens lua protegit ala,
Quo pede non cnrris, munere totus ades k
Muneribusveslris aut Agnes, aul Rhadegundes,
Muliipliciorantes fomite vocis agunt.
In l coelogpenetranda seras i, Pater alte, lalenla,
Quaecentena suo tempore culla melas.
Per dominum regemque bonum, precor, aulice k
[praesul.
Ut Fortunati sis memor, alme, lui.
CAPUT XXVH.
Ejusdem ad eumdem.
[Avito, qui a se contenderat ut versiculos scriberet, Larga salutiferos vigeat tibi vita per annos,
narrat eidem se saiislecisse; in quo ingenii pro-
.slam Feticis diligentiam in margarito conslruendo,
quod sa.crumChristi corpus ferret, ac contineret,
respondere canoni 3 concil. Tur. u, cui concil. Ger-
manus Parisiensis interfuisse ac subscripsisse repe-
rilur. In eo atttem canone decreium fuerat ut corpus
Dominiin allari, non in imaginario ordine, sed sub
crucis litulo componeretur, sive, ut explicat Cointius,
non inter sacras imagines, supra altare poni solitas,
sed sub cruce ipsa, quae in medio altari, ut digniore
et eminentiore loco, poni consueveral, collncareiur.
In co autern errat Brow., quod referat Felicem cnm
Ge>rmanoParisiensi, a quo olim episcopus ordinalus'•
(uerat, concil. Turon. u interfuisse, cum conc Tur. D
n habitum fuerit an. 6 regni Chariberti, sive an. 566,
ac Felix_nonnisi anno 5t>8episcopus creal.us fuerit;
nec vero Felicis uomen uspiam inter caeteros episco-
pos, qui synodo illi interfuere, .criptum reperiatur.
VideCnini., atl an. 566 et 568.
Veterem autem hanc Ecclesia. consueludinem in
servandis fragmentis sanctae Eucharistiae, quaeque
hic egregie a Fortun. commonstratur, pluribus
exemplis ac tesliuioniis probai Cointius ad an. 566,
num. 19, quem vide.
a Cod. unus Vat. et Ven. Edit.
comques.
b Saraptm; vulgo, ut raptw merito.
Baron., ,n ap-
pend. lotni VII, par viduw merito ; ex Ms. Trev. et
saneli Galli repo.uil Brow. Saraptw merito. Conso-
nani Codd. Vat. Edit. Ven., Siraptw merito. Unus
Cod. Vat., Syraptm. Nitilur deinde Brow. afferre
rationem cur fortunalus mulierem illam evangeli-
cam, quaeLucaexxi, 1 et seq. a Christo laudata esty
146
A prii imbecillitatem el iingua. inopiam excusat,
i|iiani suis votis ail compensari.]
Paruimus jussis, sacer ac venerande sacerdos,
Et Pater, imperiis, dulcis Avite, tuis.
Garrulitate levi potius stridente cicuta,
tainen, ut veniam tribuas, pietatis amator.
Intende obsequio -, nec trutinato sophum.
Munere pro magno modicus h__cparvula solvo,
Penselur votis, est quia m lingua rudis.
CAPUT XXVIII.
Ad eumdem.
[Aviti in hominum sibi animis conciliandis et chari-
lale devinciendis miram indolem, ac praecipue
miinificeiiliatn in peregrinos et bospites, nec non
B alias ejusdem virtutes,
commendat; ttim suttm in
illum praecipuumstudium ac benevolentiamdecla-
rat.]
Virtutum quid celsa fides mereatur honoris,
Summe sacerdotum, dulcis Avile, probas.
Qui neclens animos cunclorum in amore beato ,
Post te, chare Paler, pectora capta trahis.
Sed tamen inter eos, tua quos dulcedo replevit,
Promptus in affectu portio major agor.
Lumen ilulce nieum, patriaevigor, altor egentum,
Spes peregrinorum , dnctor honorque pairum.
Si mea vox jugi resonaret acumine carmen,
Laude minor loquerer, major amore, Pater.
Maximased nostri datur baec occasio voti,
Vel memorare luum nomen, opime, sacrura.
G Coinmendanlur item vestrae pietatis amori,
Agnesvocehuinili cum Radegunde pari.
Nam lua quae fuerit, Utmea , chare, salus.
quod in gazophylacium aera minuta duo misisset,
Sareplam appellarit, et confuderit cum vidua illa
Sarepatana, quae Eliam hospitio excepit; idquefa-
clum ait ob similitudinem fortunaeulriusque, ac libe-
ralitatis, et quod utraque Ecclesiae typura gesserit.
c In Ven. Edit., prwconando.
d Additur ibid, et in Cod. Vat., Fortunatus hu-
milis.
0 Hic Avitus successit Cautiuo in sede Arvero
nensi, qui obiit an. 571, lue quae illo anno in Ilalia
et Gallia grassabatur confecius.de qua Greg. Turon.,
lib. IV Hist., cap. 51. Sancti Aviti vero mors refer-
tur ad an. 594, ut refert Cointius, ex Joanne Sa-
varo, in Originibus Claromontanis. Avitum impense
laudat Gregor. Turon., lib. iv Hist. Franc, cap. 55.
Hujusce sancti pontilicis studio ad ecctesiasticascri-
pta se soliicitatum fuisse, narrat idem Greg. Tur.,
lib. de Vitis Palrum, cap. 2.
' Gregor. Turon., iib. iv Histor., cap. 35, ita lau-
dat Aviti hospilalitalem : Jam si peregrinus ad eum
advenerit, ita diligilur, ut in eedem se habere et pa-
trem recognoscatei patriam.
e Duo Codd. Vat. el Ven. Edit., cura tui.
b Edit. Ven., munere tolus adis.
* Codd. duo Vat. et Ven. Edit., ad cmtos.
i lbid., in Ven. Edit., seris.
k Hic videtur Fortun. dcclarare gratiam Avili apud
suum regem, de ouo plura Greg. Turon., lib. iv
Hisl., c 35]
1 Ven. Edit., intende obsequtum.
m Duo Codd. Vat., et Ven. Edit. est cui lingua.
 47 VENANTII IION. CLEM. FORTUNATI OPERUM PARS I.
CAPUT XXIX.
De domnoAgerico [Ad Angericum] n epitcopo
Vereduni b.
[Agericum, episcopum Veroduni [de Veroduna, Vi-
rodunum], laudat ob benelicentiam in panperes, In templis habitando piis, sic
ob diligentiam , ac doctrinam in pascendo gregc,
ob munificeniiamin tetnpla.]
Urbs Vereduna c brevi quamvis clatidaris in orbe ,
Pontificis meritis amplificala, places.
Major in angusto praefulgetgratia gyro ,
Agerice, tuus quam magis auxit honor.
Plurima magnarum fudisli semina laudum,
Quaemalura operis fertililate metis d.
Tempore praesenti victum largirisegenis,
Unde fulura dies centuplicabit opes.
Dogmatis arcani reseras penelralia, pastor,
Nec solum dapibus, pascis et ore greges.
~ Deliciis reflcis, quas ccelum , arva , unda niinistrat,
Templa vetusta novas, pretiosius et nova condis,
Cultior est Domini, te famulante , domus.
Egregios f fontes sacri baptismatis exples,
Tam pia divino fonte replelus agis.
Candida sincero radiat bsecaula sereno,
Ei si sol fugiat, hic manet arte dies.
Ad nova templa avidae concurrunt undique plebes.
Et tribuis populis plus in amore Deum.
Te solamen inops meruit, le niidus arnictum,
Et solus cunctis potus, et esca manes.
Felix, qui merilis aeternte lucis amator,
Tempore lam modico non moritura paras.
CAPUT XXX
De Agerico episcopo Veroduni.
[Agericum item laudat ob doclrina. praestantiam, ob
rerum humanariim contemptum, oh vita. inno- Quem ! prius ut merui cognoscere lumine vullns,
ceniiam, sincerilatem, scientiam rerum divinarum,
ob liberalitatem in pauperes.]
Phoebus ut elatum suspendit in aetbera curriim,
et
Purus igniferum spargit ubique jubar;
Effusis radiis totum sibivendicat orbem,
Montes, plana replens, ima vel alta tenet.
Sic praesulsplendore animi cum sole coruscas.
Ille suis radiis fulget, et ipse ttiis.
Agerice sacer, cujus s sermone colente,
Ecclesiaesegetish fenililate placent.
Terrenis sterilis rebus, fecunde supernis,
Hiimana * spernens, dives iture polis fpolos].
UB
A lllecebris mundi mundus, lasciva repellens :
Nil cui snrripuit carnis amarus amor.
Lubrica culpa perit; neque mors de crimine gaudet.
Cum tua delictis libera membra vides,
purus haberis,
Ut lua corda, Pater, sint pia templa Dei
Eligit in tali Clvristus se vase recondi,
' Quam sibi
purgavit, possidet ipse domum.
Non dolus in labiis, nec sunt fera nubila menlis ,
Sinceris animis vernat in ore dies.
Doctiloquum flumcn salienti fonte refundis,
Et sensus steriles, voce rigante, foves.
Ardua ccelortim pandis mysleria terris :
Per quem plus Dominum scit, timet, orat, amal.
Dogmale divino, praesul facunde, triumphas ,
B Dans pastor monitus i , ne premat error oves.
Et satial populos hinc cibus, inde fides.
Sumit pauper opem, tristis spem, nudus amiclum,
Omnia quidquid habes, omnibus esse facis.
Ilic tiJji Ionga salus maneat, licetk inde futura ,
Atqtte diu, pastor, progrege voia feras.
CAPUT XXXI.
Ad virum venerabilemAmphionempresbyterum.
[Amphioneni presbyteium laudat ob pictatem , sna-
vitatem morum atque sermonis, ob prudeutiam
flrmitatemque et anuiii elconsilii, moderationem
in honore gcrendo, et hospitalitatem.J
Vir pietate calens, blanda dulcedine vemans,
Cujus in aspectu mens pretiosa micat.
Amphion, mihi chare Pater, venerande sacerdos,
** Atque meo semper corde tenendus amor.
Conspexi sensus lumen inesse tibi.
Qui, quemeunque novum videas, facis esse propin-
[quum,
Si genus ignores, fil tibi menle parens.
Provocat alloquium m cunctos jucunda voluplas n ,
Cogis et unanimes jugiter esse luos,
Ingenio vivax, sensus moderamine lirmus,
Pondere consilii flxus ubique manens.
Qui bene cauta geris ° maturae frena senectae,
Cui quem praestet P honor, scis moderare gradum.
Promptus ad omne decus, larga bonitate redundas,
Cui se conjungil quisquis in orbe venil.

" Agericus in sede Yerodunensi successit DesSde-D 8 Agericus plures basilicas Veroduni exstruxit,
ralo anno 550, cum esset civis Verodunensis. Chil- vel restauravit, de quibus videCoinliuin, ad an. 562,
deberto regi gratissimus fuit, quem ipse de sacro num. 47.
fonte susceperat, vir egregia pietate , atque pra.cla- f Edil. Ven., egregius fonles.
ris vitaemeritis conspicuus. Obiitcirca an. 588, es e Edil. Paris., vivis.
gravi dolore et animi acerbitate, qnam ex Guntram- h Unus Cod. Vat. et Ven. I.rlii., Ecclesiwsegetes.
ni Bosonis, pro quo ipse spoponderat, caedeet Ber- ' Edit. Ven., huinani spernens; I'., humanas.
thefredi (quem, cum ad ejus oratorium r_onfugisset, i Ibid., dans pastoi- monitis.
a Cbildeberti satellilibus defendere neqtiiverat) nece, k Edit. Pitris, tnx.
ac loci sacri violatioue, conceperat. LegeGreg. Tu- 1 ln uno Cocl. Vat. Distichus, <JIH_III prius , clc,
ron., lib. ix Hisl. Franc, cap. 23. conspexi,etc, praepoiiitnrantecedeuti: AmpHionmilii
b Unus Cod. Vat., episcopode Veroduno. chare, etc, qlque mro sentper, etc.
e Est Verodunum urbs Belgicw I, peramomo ad m In iino Cod. Vatic, provocatalloqnio.
Mosamsitu, basilicis, monasleriis, lemplisque egrecjie u In Ven. Edit. , jucunda vuttiuitis.Itcui i.i imo
instructa, provinciatis Trevericw meiropoli, olim in Cod. Vat.
Lotarii regno clara, nuper etiam in imperioGermanico, 0 In Codd. Vat. duobus et Edil. Paris , eciuta
comitatustiluto, qui penes episcopurnloci, non obs- regis.
cura. Brow., in notis ad btuic locum. . Iit Ven. Edit., quem prtcstat
d UnusCod. Vat., fertiliiale metes
149 MISCF.LLANEA.— LIB. III. ISO
Profluis » humane, frugem venientibus offers, A ' CAPUT XXXIV.
Et tua fitpopuli. omnihiis una domus Ad arcliidiaconumMeldensemI.
Verbisquippe-suisquem papa Leomius h effcrt, [Archidiacono Meldensi, qui ad se, nondum de facie
Judicie c tanti credimus isla viri. noiutn , musium dono niiserat, gralias agit ltoc
carmine.]
CAPCT XXXII. Si mihi vel vestros licuisset cerncrc vullus,
Ad Patemum d abbatem, de Codicisemendatione. Munere pro lanto plurima verba darem.
nobis musturo tua chara voliinias ,
[Paternom abbatem laudat ob pietatcm ac sanctimo- Direxit
nhm ; tum veniam rogat, si qtiid sibi erroris in Et dulces animos dnlcia dona probant.
Codicemirrepseral, quem ejusdcm jussu emen- Quem non vidisti, promptus satiare parasti:
dandiim, vel exscrilienduni susceperat.] Quid facias illi, qui tibi notus adesl?
Paruimus tandem ju.sis, venerande sacerdos, Det tibi larga Deus, qui curam inenle fideli,
Nominisofflciumjure, Paterne, geris e. Dc giege pontiflcis, magne niinister, habes.
Qui propriis merltis ornans altaria Christi, CAPUT XXXV.
Tam prece, quam volo, das placitura Deo. Ad Joannem Diaconum.
Snpplico, cede tamen, si quid me forte fefellit;
Nam solet iste meas error habere manus. B [Iter faclurus Fortunatus hoc poema, perpetuae pi-
gnusamicitiae, reliquit Joanni Diacono, ac per
Oblineat snpplex modo pagina missa salutis f, eum communibus amicis salutem scribit.]
Haecquoque cum relegis, me memorare velis. Pignus amiciliaesemper memorabile nostrae.
Versibus exiguis, chare Joannes*, habe.
CAPUT XXXIII.
Ut cum me rapiunt loca nunc incognita forsan,
Ad Druconem _ diaconum.
Non animo videar dtilcis abesse tuo.
[Fortunatus e maritima in qua degebat ora salulem
scribit Druconi diacono, ac suam in illum benevo- Anthemium palrem per te, venerande, salulo ,
lentiara ac memoriam amanii;sime declaral. Cujus in affectu consolidatus agor.
Altaris Domini pollens, bone Druco, minister, Hilarium pariler : nobis in amore tenacem,
Hinc tibi festinus mando salutis optis. Insero carminibus, quem mea corda colunt.
Nos maris Oceani lumidum circumfluit aequor, Perpeiuo maneas meriiis felicibus aevo ;
Te quoqne Parisius, cliare sodalis, liabet. Haecquoque cum relegis, me memorare velis.
Sequana h te retinet; nos unda Brilannica cingit, CAPUT XXXVI.
Divisosterris alligat unus amor. Ad Anthemiumdiaconum.
Non furor hic pelagi vultum mihi stibtrahit illum , .C [Se Anlhcmio excusat, quod nolens eumdeni e sourao
Nec Boreas aufert n.omen,amice, tuum. excitare, ipso insalutato, abscesserit.]
Pectore sub nostro lam saepe recurris amalor, Suscipe versiculos, Anlheroi, pignus amanlis,
Tempore sub hiemis quam solel unda maris. Quos tibi sincero pectore fudit araorm.
Ut qualitur Pelagus, quoties proflaverit Eurus, Cum lua blandilus rctineret lumina somnus,
Stat neque sic animus te sine, chare, meus. Lassaque IJecissetmembra jacere thoro.
Blanda serenalo lempeslas pectore fervet, Dum dubito, pecco, nolens vexare quietum,
Aique ad te varia mobilitate trahit. Sic mea cnlpa, tui causa soporis erit.
Sed memor esto mei, votumque repende petenti, Discedo tacilus, veluli fur, indice nullo ;
Ut pariter paribus det sua dona Deus. Nec dixi ampleclens n -.Fraler amate, vale.
Humanam mentem Cbristi quo gratia ditet, Non licuil mandata animo commiltere charo,
Ac domino noslro J sensus et ora vacent. Nec tenuit verhis hora vel una tuis.
~ In uno Cod. Vat. et Edil. Paris. e 1ii duob. Codd. Val., Paterne, regis.
, profluus f In Ven. Ed., missasalutem.
humane. lu Ven. Edit., profluus humanis.
b In nno Cod. Valic. et Yenet. Edit., Leoniius e In Edit. Ven. litulus sic inscribilur : Ad Druco
offert. D nem diaconum,modo presbylerum.
b Sequana lluvius est prope Parisios.
c Hunc Amphionem Burdigalensi clero ascriplum 1 1n duob. Codd. Valic, ac domino-sancto.
fuisse verisimile est, ctim Leontii Burdigalensis le- i Sunt Meldw in Lugdunensi IV, sub Senonens'
stimonio commendaliim fuisse, hic referat Fortu- archiepiscopo,quarum hodieque, tesle OrOntioFinmo,
natus. sedes MEAUX ad Malronamamnem celebrit Meldensi
d Puiat P. Browerus hunc fuisse Paternum ab- concilio, islhic aliquando, prwside, Rincmaro, lihsr
batem, qui poslea fuit episcopus Abricensis, vir mensi archiepiscopo, sub Christi amium 840 coacto.
egregia pielate conspicuus. Sed cum hic mortuiis BROW., in nolis ad hmic locum.
lnerit anno 563, ut opinatur Coinlius, aut ad siini- k An hic ille ipse Joannes Diaconus est, de quo
mum an. 565, ut censet cl. Mabilfonius, in notis Greg. Tttron, lib. i tle Gloria niarlyrum , c»p. 19 et
ad Vitam sancli Palcrni s;cc i Bened., aliquot scili- 88, loquiiur : qui cum leprosus a Galliis discessisset,
cet annis postquaro concilio Parisicusi imerfuerat, el perrexisset in Palaestinam,«ibi ablutus iu aquis
habito an. 537, difficile est Fortttiiato notiim esse, Jordanis, sanatus a lepra est, atque itcriim venif in
ac familiarem potuisse. Quid enim dicam adbuc Gallias, bcat__Marite reliquias secum deferens?
abbatem Pate.rnum fuisse , quo lempore Foriminlus 1 Edit. Paris., pnrlim.
in Galliis vivebal, cum ille terdecim jam annos in m Edit. Paris., sincero fundit amore tuus: in marg.
potitificalu exegeril? Lego ejiisdeni Vitam , saec I sicul Brow.
IVK., p. 152 Edii. Paris, n Edit. Paris., amptexans.
 18- VENANTIIHON. CLEM. FORTUNATI OPERUM PARS I. 152
Testificor Dominum mihi fortilcr esse molestum A Fer patienter onus ne te pia sarcina lasset,
Quod sic discedo a, nec tua dicta fero. Unde manet requies, fer patienter onus.
Sed cui plura volens poleram tunc dicere praesens, Subdere colla decet, quia sunt juga dulcia Christi,
Nunc faciai paucis pagina missa loqui. Quo mereamur opem, subdere colla decet.
Haectamen ante Deum, rogo le, mihi munera praestes,, Qui sua rura colil, solet horrea plena tenere,
Omnibus ut semper charus ubique mices. Nec jejunus eril, qui sua rura colit.
Nemo milii vesiem, donaria b nemo ministret, Per mare nauta volat, quo multa pecunia crescat.
Quod dulcedo monet, hoc mihi nerao neget. Mercibusut placeat, per mare nattia volat.
CAPUT XXXVII. Non timet ille necem, rabie turbante procellae,
Ad Sindulphum diaconum Ut lucrelur opes, non timel ille necera.
Miles ad arma venit, quaerens per vulnera palmam,
[Sindulphum diacontimad laboris patientiam in jtigo Ul redeat victor, miles ad arma venit.
Christi tolerando, spe propositi fruclus et mer-
cedis, adhorialur, affirraaos nihil grave esse ePraemiasume libens, mihi tu quoque, chare sodalis,
amanli.] Unde iriumphus erit, praelia sume libens.
Fraler c amore Dei, digno memorabilis actu, Quisquis amore venil, nescil se ferre laborem,
Pectore fixe [loie] meo frater d aroore Dei. * NemoIabore jacet, quisquis amore venil.
Carpe libenler iler, quod ducit ad aetheris aulam, Carmina parva ferens, tibi debita reddo salulis,
Altius ul surgas, carpe libenter iter, Des meliora, precor, carmina parva ferens.
Tres mss. Codd. Vat., quod sic abscedo. minare, quod hemistichium, quod jam sonueral,
1 ln duob. Codd. Val. et Edit. Pitris., denaria echo ad instar, audienlittm auribus iterum reddatur.
nemo. Mutilumautem lioc poema legiiur in Ven. Ed. Sirmondus (quemvide), in uolis ad Sidonium, referl
et uno Cod. Vat., desinens ad illum versum excl.: ad hanc rem distichum de Echo, ex epigrammale
Sed cui plura, etc Pentadii, quod de veris adventu confecit elegis echoi-
c Deest hoc poema in Edit. Yen. et uno Cod. Vat. cis, excerptum. Habevero illuni:
d Genus lioc poematum, in quibus sequens Penta-
Per cavasaxa sonalpecudummugitibusEcho,
meter hemistichio aniecedenlis exameli i ctauditur, Yoxquerepulsajugisper cavasaxasonat.
Ophites, sive serpentinum appellatur , quod more •
serpeniis per varios veluli flexus ac recursus pro- Cestius Rhetor apud Senecam Patrem, 1. vn, con-
grediatur. Infreijuens apud priscos hoc gentts car- trov. 7, repetitiones ejusmodi vel in soluta oratione,
minum erat, ut animadvertit Brow. A Fortunato >]_£_>, echo, appellabat, et pronuntianti discipulo sta-
usttrpatur alias quoque, nempe cap. 2, lib. viu. tim exclamabat: pi -ni. >i/w. Lege Sirm., in praef.
Paulus item diaconus cjusdem forma. ac metri poema loco.
e Liccl in editione Broweri Iegatur, ut hic ex-
scripsit in laudem sancli Benedicti, quod exstat "_
lib. i, cap. 16, ejusdem Op. Apollinaris vero Sido- pressum esl, non dubitamus tameu quin Prwlia, non
nius, lib. vm, epist. 11, de Laropridio poeta et ora- vero Prmmia sit legendum, ut initiiim btijusce vcr-
tore scribens, id genus carminum mentionem facil, sus respondeat parti postremae sequentis. Certe et
vocans eos elegosechoicot, in quibus ei Lampridium Fabricius in Collectione veterum poet. Clirist. edidil
refert fuisse versatum. Ecboicos aulem videtur no- prmmia, non prwlia, sicut el Paris. edit.

LIBER QUARTUS

CAPUT PRIMUM. Stemmatec deductum fulgetd ab origine culmen,

Et meritis priscos crescere fecit avos.
Epitaphium Evemeri [Ettmerii, Eumeri] ° episcopi
civitalis Namneticw. Emicuil populis geminum memorabile doniiin,
Inde gradu judex, hinc pietate paler.
[Evemerum, Namnetensem episcopum, laudat mor- "
ttium, ob nobilitatem generis, ob lenitatem ac Dulcis in eloquio, placidus moderamine sacro,
iniansuetudinem animi, ob hospitalitaiem, miseri- ln cujtis sensu perdidil ira locitm.
, eordiam, benelicentiam in panperes, ciiram ac Alterius motus patienii pectore vicit,
diligentiam in aegrolos, munificeniiain in tcinpla.] Utlevitas laesit, hoc gravitate lulit.
^uamvis cuncla avido rapiantur ab orbe volalu, Si quis ab externis e properavit sedibus hospes,
Altanien extendit vita beata diem. Mox apud hunc proprios sensit babere lares.
Nec damnum de iine capit, cui gloria vivit: Hic babitare f volens patriis rudis exsul ab oris,
_Eletnumqiie locum missus ad astra lenet. Oblilus velerem, hujus amore, patrem.
Hoc igitur tumulo requiescit Evemerus b almo, Gaudet et arrisit; probat is se cemere flentetn,
Per quem pontificum surgil opimus bonor. Allerius lacrymas mox facit esse suas.

• Eumerus, sive Evemerus, decessor fuit Felicis c Codd. item duo Vat. el Edit. Paris., slemmala
Namnelensis, de qno saepiuslocuti siimus. Inlerfuit deducil, etc.
concilio Aurelianensi u, an. 533, et iv, habilo anno d Edit.fulget,
Yen. et Paris., fulgens ab origine.
541. Obiil anno 549, vel 55D,cum Namnelensem se- e Codd. duo Vai., «i externus propriis propera
dem adeptus fuisset anno 5-31,ut ponit Cointius. v\t,,{etc.
b Codd. duo Vat., Eumerius atmo. Edit. Ven., hic habitassevolens
m MISCELLANEA. — LIB. IV. 184
Partilus cum ventre vices * pietate magistra, L CAPUTHl.
Unde tulil lucttis, mox ibi vota dedil. Epitaphium domni Telrici i episcopi civilatit
Pauperibus dives, censum transfudit egenis, Lingonicw.
Ante bonus tribuit, quam paterentur opem. b
[Tetricum, episcopum Lingonensem, jam vita fun-
Semina jactavit centeno pinguia fructu, ctum, commendat ob diligentiam in tuendo g.rege,
Cui modo de reditu messis ailulla placel. ob doctrinam, ob misericordiam in egenos et im-
Unica cura fuit cunctos ut viseret aegros, becilles; tum regum ac populi benevolentiaui in
ipsum, comtnemorat.]
Ipse quibus medicus, vixit et ipse cibus. Palma sacerdotii venerando, Tetrice, cultu *,
Extulit ecclesiae cutmen, quod reddidit c untim, Te patriae sedes, nos peregrina tenel [tenent].
Venit ad haeredem, quod [qui] cumularetd opus. Te custode pio, nunquam lupus abstulit agnttm,
Felix ille abiit, Felicem in sede reliquit, Nec de fure limens pascua carpsit ovis
in
Hacredismeritis vivil orbe Pater.
Sex quasix lustra gerens, et per tres insuperm annos,
CAPUT II.
e episcopi civitatis Rexisti placido pastor amore gregem.
Epitaphium domni Gregori Nam ut condirentur divino corda sapore,
Lingonicm.
laudat ob ve- g Fudisti dulcem jugiter ore salem.
[Gregorium, episcopum Lingonensein,
tuslatem familiae, ac generis, ob charilatem ac Summus amor regum, poputi. decus, arma paren-
pietatem in exercendo pastorali munere, ejusque [lum Ms., polenlum],
memoriaro, jam celebrem miraculis, vel hoc car- Ecclesiae cultor, nobilitalis honor,
mine consecrat.]
sidereus Tartara Esca inopum, tutor viduarum, cura minorum,
Postquam disrupit Princeps,
Omnibus officiis omnia pastor eras.
Sub pedibus justi, mors inimica, jaces.
Hoc veneranda sacri lestalur vita Gregori, Sed cui praebebat varie [variam] tua cura medelam,
modo tumulos intrat honore Funere rectoris, plebs modo trisle gemit.
Qui post polos.
Hoc tamen, alme Pater, speramus, dignus in astris,
Nobilis antiqua decurrens prole parentum,
Nobilior gestis nunc super astra mauet. Qualis honore nites, hic pietate probes n.
Arbiter ante ferox, dehinc f pius ipse sacerdos; CAPUTIV.
Quos domuit«judex, fovit h amore patris. Epitaphium domni Galli ° episcopi civitatit Arvernm.
Triginta * et geminos pie rexit ovile per annos,
Et grege de Christi gaudia pastor habet. [Sancti Galli, episcopi Arvernensis, in domo sua, ac
Si quaerasmerilum, produnt miracula rerum, propinquis relinquendis, ut Chrislttm sequeretur,
n jam inde a puerostrenuitatem,ejusque apud Theo-
Per quem debilibus fertur amica salus. doricuin regera graliam, tum in pastorali muuere
Cod. unus Vat., cum venlre vicem. i Sanctus Tetricus Gregorii Lingonensis (de quo
b Tres Codd. Vat. et Ven. Edit., quam peteretur in superiore capite) fllius, et in ipsa Lingonensi sede
opem; quam leciionem sequciidam puto.
c Ibid., successor fuit. Ut enim de illo (tienipe Gregor. Lin-
quod restilit unum. narrat Gregor. Turon. in libro de Vitis PP.,
d De hujusce templi dedicatione vide c 6, I. 111. gon.) 7 : Conjugemhabuil Armentariam nomine, quam
* Snnctus Gregorius episcopus Lingonensis obiit cap. ad propagandam generationem lantum dicitur cogno-
an. 559, ut ostendit Cointius ad htinc annum. Inter- visse; de qua et filios, Domino largiente, sutcepit...
fuerat is Concil. Epaonensi an. 517, concil. Arver- posl mortem aulem uxoris ad Dominumconvertitur,
nensi i, habito anno 555 (ut censet idem Coiniius), et electusa populoLingonicmurbis episcopusordinatur.
et per Evantium presb. Atirelianensi in, quod cele- Tetricus vero ibidem comniemoratur Gregorii Lin-
bratum fuil an. 538. Erat Gregoritts e familia sena- gonensis filius, et successor, a quo et basilicam, in
toria ; qui cum Augustoduni comitatum ambivisset qua sanctus Greg., ejusdem pater, inhuraatus luerat,
(ut narrat Gregor. Ttiroii., in ejus Vita, cap. 7, lib. ampliorem redditam et ornalam refert Greg. Tur.,
de Vitis Patrum) ac obtinuisset, ea religione et seve- quin et loculum in absidam, recens erectam miro
ritate jusiiliam exercuil, ut nemo reorum pcenas opere, narrat ab eodem fuisse iranslatum. Ipse
debitas effugeret. Is postea crealus episcopus Lingo- deinde Tetricus eadem, in Basilica ptope Patrem
nensis, egregia pielate ac diligentia illam rexit suum humalus fuit, ut habetcl. Ruinart., in notis
Ecclesiam, ac obiit miracuiis clarus. Haec, quae re- D ad Greg. Tur.," lib. de Vitis PP., ca_>.7, et Coint.,
tulimusde Gregor. Lingonensi, confirmat Fortunatus ad an. 559.
liisce duobus versibus : k Codex unus Vat., Tetrice, vultu.
1 Codd. dtio Vat. et Edil. Paris., sex qui lustra.
i Arbiter ante ferox,dehinc piusipse sacerdos. m Hiiic
! Quosdomuiljudex,fovit amorepatris. iiitelligiiur sanciutn Tetricum obiisse anno
572, circiter, iriginla tribus annis post obilum sancti
• Edit. Paris., el hinc Gregor. patris sui. Browerus refert ejusdem mortem
* Cod. unus Vat., quos minuit judex. ad an. 574, quippe qtii obituin saticli Gregorii Lin-
" Tres Vat. Codd., fovel amore. gonensis conjiciat in an. 541. Sed inde satis refelli-
1 Gregor. Turon., loco supra cilato, refertGreg. lur, quod Papulus, Tetrici successor, subscripserit
Lingonensem obiisse anno trigesimo teriio episcopa- synodo Parisiensi, liabitie ;m. 575, ut ostendit Coin-
lus sui, nonagenarium. Quadr.aginta scilicel annos tiusad IIIIIICannniii, ntim. 12.
exegerat in comitatu Augustodunensi, ex eodem n Duo Codd. Val., hic pietate probas.
Gregor. Tur., Iriginla ires in episcopaln, uldixerat, 0 Sanctus Gallus creattis est episcopus Arvernen-
reliquos ameqnam comes Augustoduni crenretur. sis anno circiter 527 ; obiil vero anno 554, ut osten-
Gregorius Turon. cum Fortunato facile conciliari po- dit Cointius ad hunc amtiim, num. 3. Ejns genus
lest quoad annorum numerum qtiibus Gregorius nobilissimumcommemorat Gregor.Tur.on., iu lib. de
Litigon. episcopus sedit, si dicamus a Gregor. Turon. Vitis Patr.um, cap. 6, his.verbis : Pater ejus, nomine
numerari annum incoeptumpro completo, Georgius, mater vero Leocadia, a ttirpe Veetii Epa
155 VENANTHHON. CLEM. FORTUNATf OPERUM PARS I. 156
gerendo comitatem, doctrinam, vigilaniiam com-, & Unde furor poterat, inde triumphus erat.
mend-l.] Plebem voce fovens, quasi natos ubere nutrix ,
Hostis iniquea, Adam paradiso fraude repellis, Dulciacondilo cum sale mella rigans [dabat].
Ecce Deus famulos praestat adire polos. Iloc opus exercens praescivitdona futuri,
Invide, sic tua mors homini meliora paravit, Se pastore, nil.il posse perire gregi.
Tu expellis terfis, hic dat et astra suis. Sic Pater Ecclesiam regit in quinquennia quinijue,
b
Testis etantistes Galtus probat isie bealtis, Bis terdena n lamen lustra superstes agens.
Nobilisin terris, dives eundo polos c. Hinc meliore via sanclum ad coelesliaveclum,
Qui Christi auxilio fultus, nec adultus in annis, Non premit urna rogi, sed lenet ulna [aula] Dei •.
Se majora petens, odit amare d lares
CAPUTV.
Effugit amplexus • palrios, matremque retinqtiit '.
monachum Epitaphium Ruriciorum, episcoporumcivitatis
Qui regeret, quseritur abbaparens. LemovicinwP.
'Ilic liro rudis generoso coepit ab aevo,
Militisedomini belliger arma pali. [Ruricios avum et nepotem, ambos episcoposLemo-
vicinos, viros genere nobilissimos, vita functos,
s
Quinliano demtimsancto emdiente magistro, laudat ob liberalitatem in tcmpla, beneficenliatn
h
Pulchrius esl auro, corde probatus homo. B in pauperes, eosque non dubitat inter sanclos, ob
Inde palatinam * regis translalus in aulam, praeclaramerita, numerare.]
Theodorice i, tno vixit ainore pio. Invida mors rapido quamvis miniteris hiatu.
Moxubi destituens terras petit astra_rnagister, Non tamen in sanctos ? jura lenere vales.
Cessit disciptilo k cura tuenda gregisl. Nam, postquam reraeans dorauit, fera Tartara Chri-
Pontiflcatus enim moderans ita rexit habenas, i8tUS,
Pastor ut officiisesset amore pater, Justorum meritis sub pede victa jaces.
Mansuelusm, patiens, bonus, aequus, amator, aman- Hic sacra pontificum tolo radiantia mundo,
[dus, Merobra sepulcra tegunt; spiritus aslra colit.
Non erat offensae,sed locus hic veniae. Rtiricii ~ gemini Uores, quibus Anniciorum s
Si qua supervenit, facta est injuria virlus, Juncta parentali culmine Roma fuit.
gati descendens,quem Lugduni passnm Eusebii testa- verbis : jam veroassumptoepiscopatu, tanta humilita-
tur historia; qui ita de primoribussenatoribusfuerunt, te, lantaque charilate cum-omnibususus esl, ut ab om-
ut in Galliis nihil inveniatur esse generosiusatque nibus diligerelur ; patientiam verouttra hominummo-
nobilius. Porro sauclus Galltts patruus fuit sancli rem habens, ita ut, si dici fas esl, Moysicompararetur
Gregorii Turop.ensis, curo Florenlius, senator, pater _ ad diversasinjurias sustinendas.
Greg. Turou. esset frater germaims sancli Galli. " n ldem Greg. Turon. narrat Gallnm obiisse aetalis
Yide Greg. Turon., lib. de Viiis PP., c. 14, num. 5. suae an. 65 , episcopalus vero 27. Forlunalus, forie
a Edit. Paris., iniquus. ut melri legibus obsequeretur, minorem posuit an-
b Ed. Ven. et dqo Codd- Vat., probat ista. norum numerutn : ubi lustra pro annis accipit : quo-
c Ed. Ven. et duo Codd. Vat., eundo polis. modo ab aliis accipi, licet raro, Iegere est
d Unus Cod. Vat., amore. Edit. Paris., oilhamore. in Gloss. Cangiiquoque Edit. S. Gallus interfuit Con-
e Narrat Gregor. Turon., lib. de Vitis PP., cap. cil. Arvernensi novae an. 555, Anrelianensi iv, an. 541.,
6, quod cum Pater sancti Gaili piiellamex senaloria el v, anno 549. Ejus mors refertur a Coinlio ad an.
familia eidem, adbuc puero, quaereret ad nuptias, is 554. Cerleis obiit postConcil. Aurelianense v, cui,
ad monaslcrium, Cromonense appellatum, ab Arver- ut mox diximus, interfuit, et ante decessum Theode-
nis distans sex roilJibus passuum, confugit:ibiqueab baldi regis, qui temporis spaiium aliquod S. Gallo
abbate nionasterii excepius, monacbus et clericus supersies fuit, ut apparet ex Gregor. Turon. lib. 4.
factus csi, jam assentienle patre. Hist. Franc.,cap. 6. Unde ejtisdem obitus locandus
f Unus Cod. \sil.,matremquereliquii. est interan. 549, quo synodus Aurel. celebrata est,
e Quintianus episcopus Arvernensis, et decessor el an. 555, quoTheodebaldus deeessil. VideRuin.
sancti Galli, cum ad mouasteriiim Cromonense ve- in notis ad cap. vi de Vitis Patrum.
iiissel, audisselque saticium Galluin mira vocis sua- Browerus in notis ad hoc carmen. ail, an. 65
vilale, etin ea modulanda incredibili gratia, canen- setatis S. Galli fuisse annum Chiisti 573, cum Theo-
tem, adduxiteum secum in dvitatem, acquasi lilimn debaldus rex tanto ante esset mortutis : tpio adliuc
liabttii, et dilexit. Grcg. Tiiion., loco supra citalio. D1superslite S.Galtusobiitdiem suum, ut aperte asserit
1 Edit. Ven., Putchrior esl auro. Tur. loco cilato.
1 Unus Cod. Vat., patatina... aula. Greg.
0 Edit. Paris., urna, in marg., ulna.
! C.umat^ Tbeodpricum regero faraa delaturo fuis- P Lemovicum, liodie Limoges, est proviucialis
set, qiiod sanclus Gallus mira vocis suavitate, can- civilas arcbiep. Biluricensts, in Aquilania 1, baud
tttsque dulcedinc praestarcl, euindem in rcgiam do- longe a Vigennaerivi fontibus, ut li.ibet Brow. ad
mttni accersivil, alque iia dilexit, ul, qtiemadmodum buttc locum.
refert Gregor. Turon., eum proprio filio pius amarel. i Edit. Ven. ct duo Codd. Vai., in sanctis.
Iiem a regina, Theodorici uxore, impense dilectiis r Ruricius senior sedebat episcopus Lemovici quo
est, non solum pro ea qua excellebat canendi suavi- tenipore
tale, ac scienlia, sed ciiam pro ea qtta cacicris prae-
lucebat, morum integritate ac castiraunia. Nobilissima Aniciorum familia a pltiribus itlti-
k Quomodo sanciiis Gallus suffecius fueril in slrala est i_uam ut egeat hisce litteris nos.tris
Qujmiani demortui locuni, narrat Greg. Tur., loco commendari. Unus tamcn pro omnibtis sit sanctus
saepius cilato. Hierouym., epistola 97, Edit. Parisiensis, in qua,
1 Cod. unus Vat. luenda gregem. Ed. Ven. tenenda ad Demetriademscribens : iVunc mihi Proborum et
gregem. Olibrigrum clara repelenda sunt nomina, el ittustre
m Gregor. Turonensis mirabilem. S. Gallimansue. Anitiisanguinisgenus, in quo aut nullus aut rarus est
tudincni,,acpaiiciiliam in toleiandis injuris lefert his qui non merueritconsulalum.
 157 MISCELLANEA,-_ LIB. IV. .38
Aclu, mente, gradu, praenoraine -, sanguine nexi, A Quamvis pontilicem premeret tremebunda senc-
Exsultant pariter, liinc avus, inde nepos. [clus,
Tempore quisque suo ftinjians pia templa patroni, Attamen haecvotuit plebs superesse patrem.
Iste Augustini,condidit ille Petri. Aut si natura.raut.iri debit.apossent,
Hic probus, ille pius; hic serius, ille serenus, Pro pastore suo grex properasset iter,
Cerlantespariter, quis cui major erit. Sed quia non licuit, populum spes consulat d illa,
Plurinia pauperibus tribuentes divite censu, Hunc e quod pro meritis vexit a.daslra fides.
Miseread ccelos, quas sequerenlur, opes. ImmaculataDeo consefvans membra pudore_,
Quos b spargenie manu, redimentes crimina niundi, Exolius mcruit f ja.m sine fine diem.
P Inter apostolicoscrediraus esse choros, Peclore sub cujus regnans patientia victrix,
Felices qui, sic de nobitilate c fugaci Fluctibus in lantis anchora, sensus erat.
Mercati,in coelisjura senatus babent. Felle e carens, animo placidus, dulcedine pastus,
Nesciit offensisira referre vices.
CAPUT VI.
Templorum cultor, recreans modulamine h ciyes,
Epitaphittm Exotii [Ms., Esocii] episcopi civitatii
Lemovicinm. Vulneribus ' pairiae fida medela fuit.
" Qui tria lusira gerens in pontificatushonore,
[Exotium, itein episcopum Lemovicinum, laudat ofc Pergit ad antiquos, plebegemente, patres.
egregiam pudicitiam, patientiam, lenitatem, reli-
gionem in lempla, beneficenliamin cives. Plebie Nondecet hunc igitur vacuis deflere querelis,
in illum desiderium ac memoriam commemorat.] Post tenebras mundi quem tenet aula poli J.

tempore Clodoveus, bellum Wisigothicum gessit, ut vastat, everlit. Ecctesiat incendil, ministeria delrahit,
refert Cointius ad annum 508. lpse Sidonii Apolli- clericosinterficit, monasteria viroritmdejicit, pitella-
naris aequalis fuit, ac summa eidem benevolentiae rum deludit, el cuncta devastal; fuitque illo in
necessitudine conjunctus, ut satis fidera faciunt tempore pejor in Ecclesiis gemitvs, quam tempore
epistolaeRuricii ad eumdem scriptae, Iib. i, num. 8, perseeulionisDioeletiani. Haec acta circiter an. 575,
9 et 16, ut exstant in Bibl. Veter. Eccl. Pairum quo lempore Gunlhramnus rcx episcopos dilionis
edila Lugdun., tom. VIII, pag. 559. Ipse vero Sido- su33ad liaec dissidia dirimenda Parisios cpnv.ocave-
nius, carm. 2, celebrat nupiias Ruricii cura Iberia, ral. Videsisnotas cl. Ruin., in lib. iv Histor. Franc,
Ommatiifilia, ex quo is suscepit Ommatium, qtti cap. 48, et aunales praefix. Oper. Greg. Tur., ad
postea Turonensi Ecclesiaepraefuit, de quo Gregor. an. 573.
Tur., lib. x Histor. Franc, cap. 31. Magnapraeterea seditio facta est Lemoviciad an.
Alier vero Ruricius, junior appellatus, nepos su- P 579, cum Chilpericus novas et graves descriptione.
perioris, creatus Lemovicinus episcopus, interfuit in regno suo indixit, ita ut Leiuovicinus populus,
concil. Arvernensi i, an. '555, Aurelianensi iv, an. tributis oppressus, ministrum regium, seditione coii-
541, misitque ad Aurel. v, qui praeessetsuo nomine, citata, opprimeret. Cujus facinoris causa.gravissiraae
Bantaredum, arcbidiaconum. Auctor Vitae sancti calamilates miserrimam urbem consecutae suni. De
Juniani eremitae, quae exstat lib. iv Vit. Patrum hac seditione loquitur Greg. Tur., I. v, c 29.
occidentalitim,narrat hunc Ruricium, a malo spiritu Postremo tunc etiarn videtur haec civitas itiali
vexatum, precibns ac jejuniis sancti Juniani libera- aliquid perpessa fuisse, cum Cliilpericus, Gunthram-
tum fuisse. Ipsum deinde, accepii benefieii memo- fratris urbibus occupatis, novos iisdem co-
creatum basilicam ni, sui,
rem, episcopuin Lemovicinum,
in memoriam sancti Juniani sediGcasse in quini mues inter praefecit, ac nova ipsis tributa imperavit :
illatumest. quas urbes et Lemovicina, forle numeraiur a
• Unnscorpus
ejtisdein
Cod. Val., cjradu, spe, nomine. ln Edit. Greg. Tur., lib. vi Hislor. Franc, c 22. Haecan.
582.
Ven., accumulantegradu de nomine. P. Browerus in notis suis diserle asserit Fortu-
b UnusCod. Vat., quas spargente.
' Ibid., debilitate(ugaci. nalum hoc in poemale loqui de illis turbis quce ex-
d Constdat pro consoletur, etsi id rari exempli, tit ciiatae sunt inter Cbilpericum et Guiithramnum
tertio loco posuimus, cura qui.lcm
noiat Brow. Idein in i_pilaph. Vuilitbulaeconmltum regem, quascomes
proe solalioaccipit. Npnnichius, Lemovici, a Chilperico praeposi-
DuoCodd. Vat., quod Itunc pro. ttis, in Cbarterium, Petrogoricum antistitem, iniquus
t Edil. Paris., Ocius hic meruit; in marg. Exoeius. n et improbus exstitisset.
e UnusCod. Vat., illeearens animo, sciticet, ira- Sed non animadvertit Brow. haec, quaoipse puial
cundia. Edit. Paris. : in Exotii aetatem incidisse, evenisse circa an. 582,
ut patet ex Greg. Turon., cum quidem Leinoviciua.
llle gerensanioiutnplacidadulcj_dinepaslum, urbi praeessel Ferreolus, qui interfuit concil. Ma-
Nescilin oiFeu.isjure referre vices. tiscon. n, an. 585, ille ipse qui urbeni Letnovicinam
ab extrema catamitate et exilio servavit ad armum
hEdit. Paris., moderamine; et in marg., modu- 579, deprecator veniens ad Chilpericiim posl excita-
lamine. . lam
' Videtur hic aperle Fortunattis quasdam Lemo- legereseditionem, quam secundo Inco posuimus, ui
est apud Greg. Turon., lib. v Hist. Franc,
vicinacurhis calamitaies ac lurbas innuere, in quibus cap. 29.
lolerandismira eniiuerit Exotii patientia. Cumautem Restal itaque ut Forlunatus de iila calamilate ser-
saepius illa vexata et afflicta fuerit, praestutexpi-n- monern habeat, quam primo loco retulimus, qu;eqiie
derc quaenajnex iis lurbis et inlortuniis congru.it magis Exotii temporibus contenil, cum Exotium
cum tenipofibusExotii. Narrat Greg. Tnron., lib. iv Uuricio successisse in sede Lemovicitta Browcru.
Hist. Franc, cap. 48, quod Chilpericus rex, ctnn ipse aperte fatealur.
Sigiberti urbes pervasis.et, ac devaslassel, inier i lid., in marg. :
caeteras, inquit, commoloexercitit Lemovicinum,Ca-
durcinum, vel reliquas iltorum provincias pervadit, Quemlaetutnsummiuunctenet aula poli.
159 VENANTIIHON. CLEM. FORTUNATl OPERUM PARS 1. 160
CAPUT VII. A Ad paradisiacas epulas, le cive reducto,
~
Epiiaphium Calaclerici episcopicivitatisCarnotenwb . Unde gemit mundus, gaudet hnnore polus.
[Calactericum, episcopum Carnotensem, amicum Et quia non dubito qnanta est tibi gloria laudum,
suum, immatura morte exstinctum, deflet boc car- Nec debes fleri talis, amice Dei.
mine. Celcbr.it viri facundiam, animi benignila- Haec
lem, misericordiam in egenos, tum vocis cantus- qui, sancte P.iter, pro magnis parva susurro,
que in psallcndo suavitaiem, in Ecclesia sua re- Pro Fortunato, quaeso,precare luo.
genda sollicitiidineni, et curam in gregepascendo.] CAPUT VIII.
Illacrymant oculi, quatiuntur viscera fletu, ^EpitaphiumCltronopii k episcopi Pelrocoricm.
Nec trerouli digili scribere dura valent. [Chronopium episcopum Petrocoricensem, mortuum
Dum modo, quae c volui vivo, dabo verba sepulto, latidat obinno.eniiam, nobilitatem generis, comi-
Carmine vel dulci cogor amara loqui. talem, sincerilatem, eloqueniiam, ac stiavitaletn
sermonis, misericordiam in pauperes, in cives
Digne tuis meritis, Chalacterice sacerdos, miiiiificenliam, (um ob diligentiam in grege tucn-
Tarde note mihi, quatn cito, chare, fugis ! do, el liberalilaiem in templa.]
Tu palriara repetis, nos triste sub urbe d lelinquis, Si lerrena, sacer, quondam tibi cura fuissel,
Te tenet aula nilens, noslacrymosa [lenebrosa] dies. Carmine plus lacrymas quam modo verba darem.
Ecce sub hoc turaulo pietatis membra quiescunt, B Sed quia lu mundus, nec sunt tibi crimina ratindi,
Dulcior ac [el] melli e lingua sepulta jacet. Nos gaudere mones, qui sine morle manes.
Forma venusta, decens animus, sine fine benignus, Antistes pietate calens, veneramle Cronopi,
Vox suavis, legem praemedilata Dei. Membra sepulcra tegunl, spiritus astra lenet.
Spes cleri, tutor viduarum, panis egenlum, Ordo sacerdotum cui fluxit utroque - parente,
•
Cura propinquorum, promptns t ad omne bonum. Veni^ad haeredem pontiflcalis apex.
Organa psallerii cecinil modulamine dulci, Hunc tibi jure gradum successio sancta paravit
Etteligit laudans [laudis] e pleclra beata Dei. Ul tpiasi jam merito debitus essel honor.
Cautere h eloqnii bene purgans f vulnera morbi, Nobilis antiquo veniens de germine patrum,
Quo pascente, fuit flda medelta gregi. Sed magis in Christo nobilior merito.
Sex J qui luslra gerens, ocio botitis insuper annos, Sic vnllu semper placidus, seu mente serenus,
Peclore sincero, frons sine nube fuit.
Ereptus terrae justtis ad astra redis.
u Calactericus, seu Caletricus, successil sanclo Carnotenus, ut in exemplo fmderisinler Childebernn»
Leobino in sede Carnotensi circa arinnm 556, ut el Guuthramnu n reges legilur, apud Greg. I. ix, ..
ostendit Cointius ad bunc anuuin. Is inlerftiit conci- 20. IlaecBrow.
lio Parisiensi m, an. 557, ctilli stibscripsit; lutn t(_; c Codd. Vat. tluo, et Ven. Edit., dummodo qui
concilio Turonensi an. 566. De hoc Caletrico in volui.
VilasancliLeobini(quacexstatsaeciBened., pag. 123, d Edit. Ven., sub orbe
et quam nos Operibus Forlun. attexuimus, quaeque e Ibid., Dulcior e tumulo lingua.
exstat n parte hujiisce Edilionis), quaedamnarrantur, 1 Edit. Ven. et tresCodd. Vat., lotusad omne.
" Edit.
quae haud erit abs re bic referre ad viri illius memo- Veu., et duo Codd. Vat.el teiigil laudi.
riara magis illustrandam. Hecitaqne legunlur, niun. b Unus Cod. Vat., clauterein eloquio, corr.
25 : Quiclam beatus vir, nomine Caletricus, nobilis 1 Edit. Ven., purgando vulntra.
genere, sed itobiliormerilis, posl excessnmbeati Leobini i Browerus niavult bic a Forlunato numerum an-
Carnolis constitulus episcopus, dum in presbyterii norum quibus Calaclericus sedit episcopus, quam
gradu, se lam in conspecluDei, quam in oculis komi- quibus vixit, indicari. Sed id ntillo modo esse po-
num sancta connersalione redderel gratum, tanlct test. Cum eniin circa an. 5_(j inortuus sil Leobinus,
infirmitalis angustiu est correpttts, ut vix ultimo pal- episcopus Carnolensis, qui an. 551 inierliierat con-
pitarel anltelilu. Cujus venerabilis germana, nomine cilio Pari.iensi (de quo vide cl. Mabil., sa'c. i iiened.,
vtutlegundis, direclisvclocilermissis ad sanctum epi- in notis ad Vitam saucti Leob., p. 128, Ed. l'aris.),
scopumut ad levandam fralris stti infirmitatem bene- adeoqtie Caletricus non anteiiliiin annttm episco_ius
diclum dirigerel oleum; ipse vero cum oleo prwsenti- Carnotensis creaius fuisse dicendus sil; cumque
aliter venieits,silenlium ab omnibus poslulavitdicens: Pappolus, successor Caletrici in illa sede, anno
Domine, qui omnia nosli, si hnnc famulum luum 575, adversus Promntum, qui locuin snse dioecesis
Ecclesiw luw, vel poputo judicas necessarium, tua TVinvaserat, ad Paires concilii Parisieusis grnviler
opitutante virtule, reslitue sanum. Tunc ilte wger, cnnqueslus fueril, intcr Leobini oliiiumet Pappoliiin
statim ut sacrw unctionis oleo esl perunclus, tanlw i.oii inlerjacel cerie illa stimnia niinoriini xxxvm,
sanitatis yratiw esl rcstilulus, ul nullius in/irmitatis quatn hic ponil Fortunalus. Uestat igiiur ut bi sinl
molestia unquam ejus membra fuissent altacta. Ad anni aetalis Calaclerici, qui proinde jiivcnis creatus
comprobandamttulemsancliviri virlutem, reliqua pars episcopus, juvenis el decesserit.
in lantam constal pulchriludinis claritalem conversa, k Hic Clironopins Peirocorii sedebat episcopus
ut cunclis qui aderant, non otei nilor, sed crystalli on. 511, quo inierfuil conc. Aurclianensi i, idenique
videretur clarescere splendor. Nimirum iltud prmfi- supersies erat ad an. 555, qtio conc. Aurelianensi n
gurans, ttt qui (uturus erat episcopus,per ministerium inlerfuit ne subscripsil.
episcopaleoleum consecralionissanctificarel, et divinis 1 Hoc ex loco conjicil Brovverns, Pegasitim illuni,
virluiibus per cmlestem gratiam splendescerel.Malle- Petragpricum anlistiiem, t|iti laudatur a 1'aulinonpitd
gundem, quaegermana Calelrici in le. liinonio allalo Greg. Titr., lib. u, cap. 15, Ilistor. Franc, pairem
noiniiiala est, putanl eruditi nonnulli eamdem esse hujusce Chionopii, aut avum fuissc. Sed in re
ac Moneguiideni,tle qua Greg. Turon., lib. de Vitis obscurissima niliil lubet deflnire, nisi aliquidluntiiiis
Patrum, cap. 19. Sed de his fusius in noiis ad atiunde accesserit, ciim n.hilo hiagis Pegnsius, quam
Vitam sancti Leobini. alter sive Petragoricus, sive altcrius sedis autisies,
b Carnolum, vulgo CHARTRES, Ligerim inter et Se- a Fortunalo necessarius Chronopii liic designari po
quanam, clarum esl oppidum ad Auduram, meiropolii luerit.
subjeetum Senonensi: ejus ditio, olim pagus vocalai
161 MISCELLANEA.-LIB. IV. 16?
Cujus ab eioquio nectar per verba fluebat, A Hic pietate nova cunclis minor esse volebat,
Vinceres ut dulces ore riganle favos. Sed magis his meritis et sibi major eral.
Nttdarum tu vesiis eras, algentis amieli-S, Quo praeseute viro, meruit discordia pacem,
Qui ad tua tecta lugita , tectus et ipse redil. Expulsa rabie, corda ligabat amor.
Divitiasomnes inopum sub ventre locasii. Ecclesiae totum concessit in ordine censum,
Unde tibi semper viva talenta manent. Et tribuil Christo, quod fuit anle suum.
Esuriens epulura, sitiens te suinere potum, Ad quem pauper opem, prelium captivus habebat,
Cernere te meruit tristis, et exsul opem. Hoc proprium reputans quod capiebat egens.
Implesti propriis viduatam b civibus urbem, Cujus de terris migravit ad aslra faculias,
Videruntque suos, le redimente, larcs. Et plus isle Deo qtiant sibi vixit honio.
Quam c lupus a slabulis tuterat, frendente d rapina, Cordis in amplexu retinens, et pectore plebem, •
Te paslore gregi * reddita plaudil ovis. Dicerel ut populum se generasse palrem.
Templa exusta celer revocasti f in culmine prisco, Namque suos cives placida sic voce monebat,
Hinc tua sed coelisstat sine labe domus. Confitereris k ut hunc ad sua raembra loqui.
Ipse bis oclono vixisti in corpore lustro, Ingenio vigilans, dives quoque dogmate Christi,
Nunc tibi pro meritis slet s sine fine dies. B Et meruit studio multiplicare gradum.
CAPUT IX. Largior in donis absens sibi junxit amanles
Epitaphium Leonlh b episcopi anterioris civilalis Et quo non fuerat, munere notus erat:
Burdegalensis. Principibus charus, hujusque amor unicus urbis,
[Le; iitium seniorem , Burdigalae episcopum , jani Fcstinans animis, omnibus esse parens.
vita functum, laudat hoc carmine, in quo et ple- Luslra decem
bis erga Leontium amorem, desiderium, raemo- pollens, seplem quoque vixit in annosl,
riatn, una cum egregiis ipsius Leontii virttiiibus, Mox urgente die, raptus ab orbe fuit.
commendat.] Sed quis cuncla canat, cum lot bona solus habebat?
Hllitita ! sors avido graviter properavil hialu, Nunc uno in tumulo plurima vota jacent.
Pastorem rapiens, qui fuit arma i grcgis. Ilaec tibi parva nimis, cum tu merearis opima,
Hoc recubant tumulo venerandi rnembra Leonti, Carmina Theodosius m praebet amore tuus.
Quo stelit exiraium pontificale caput.
CAPUT X.
Quem plebs cuncta gemens confusa voce requirit,
llinc puer, hinc juvcnis deflet, et inde senes. Epitaphium Leontii n sequentis civitalis Burdega-
lensis.
Defensorisopem hic omnis perdidit aelas,
El quantum coluit, nunc lacrymando docel. n [Leontii junioris, Burdigalensis antistis, funus pro-
sequiiur hoc carmine; ejusque cum nobilitatem,
Nenio valet siccis oculis meroorare sepultum, lum animi virtuies, et in pauperes munificentiam,
Qui tamen in populo vivit amore pio. extollit.]
Egregius nulli de nobilitate secundus, Omne bonum velox, fugitivaque gaudia mundi,
Moribusexcellens culmine primus eral. Prosperitas hominum quam cito rapta volat :
a Cod. Unus Vat., et Ven. Edit., qui ad tua tecla ostendit Cointius ad an.
541, et Sirmondus in notis
b Videtur hic indicare Fortunaius Petrocoricenses ad 'epist.
fuit. 3 lib. vt Sidonii.
Carmen hoc, et duo conseq. desunt in Ven.
cives in aliqua belli offensione et calamitate captivos Edit. Item desunt in uno Cod. Vat.
ab hostibus adductos, per Cbronopiutn redemplos, t In iino Cod. Vat. arca gregis.
ac patriae su;e reddiios fuisse. ld refert Browerus ad k Edit. Paris., leslareris.
Gothoruui irruptiones in Gallias, qui Aquitaniam I In uno Cod. Vat., vixilin annis.
vicinaque loca depraedantes vexabant.' Atque sen- m Videtur Fortunatus non sno nomine hoc poema
'.entiam .iiani confirmai testimonio Sidonii lib. vn, scripsisse, sed alterius, qui Theodosiusappellareiur,
episi. 6, ubi inter c__leras urbes, a Gothis afflictas, cum aliunde non constet id nominis habuisse For-
Peirocorium quoque recenset. tunaium, praeserlim cum hic Leontius ne de facie
c Edit. Ven., quemlupus.
d Ibid., pendenterapina. qtiidem notus esse Forlunato potuerit, ante morle
e lbid., te pastore gregis. 0 exstinctus quarn is veniret in Gallias, cum tamen
huic Theodosio noitim fuisse Leontiutii subindicet
t Chronopius, ut legitur apud Cointium ad an. hic versus :
550, basilicam sancii Fronionis absolvit, acejus cor- CarminaTheodosiuspraebet,amoretuus.
pus ex veiere aediculatranstulit in Incum ornatiorem. Vide quae diximus num. 1 Vitae Fonunati. Porro
Quaetranslalio celebraiur pridie ldus Octobres. Hic Leontii lestum colitur apud Burdegalenses xn Ka-
t;iinen exusla templa, quae renovata a Chronopio lendas Septembris.
canil Fortunalus, viilentur indicare hostilem iguem, II De hoc Lcontio plura diximus, cap. 15, lib. i,
forte a Gothis s_cris delubris injectuui. quae vide. Mortem Leontii refert Cointius ad au. 567,
s Edit. Ven, et duo Codd. Vat., est sine fine. hoc ductus momento, quod is annos fere natus octo-
b Levntius, de quo bic Fortunatus, Leoniii junio- decim profectus sit ad beltum Hispaniense. Juvenis
ris de quo supra saepius, el in seq. carmine erit ser- qtiippe erat, ac nec dum tixorem duxerat. Illud au-
iuo, decessor fuit, ut ostendit Cointius ad an. 541, lem bellum referendum est ad an. 53l. Cum igilur
n. 58 ei s. q. Eum concil. Aurelianeusi iv inierliiisse, is ex testiinnnio Forlunati vixerit atinos LIV,ejusdem
ac subscripsis.e, quod celebrattiin est an. 541, evin- obitus in an. 567 incurrit. Haec Coiniius. Prcerat
citur eodeinin loco a Cointio. Browerus asserit hiinc Leontitis Ecciesiie Burdigalensi ad an. 549, quo per
fuisse Leontium ad qtiem scribii Sidonitis episl. 3 legatum subscripsit syiiodo Aurelianeiisi v, el sy-
lib. vi, et de quo loquitur episl. 6 tib. vn ; sed nodo Sanionensi pr;efuil,sub Chariberto rege ad an.
etrore falliiur, cuin ille ad quein Sidonius scribit 5.-, ut pulat Coititius. Colitur hic Leontius apud
es.ct Arelalensis,, non Burdegalensis episcoptis, ut fiurdigalenses xvn Kalend. Dec
 165 VENANTII HON. CLEM. FORTUNATI OPERUM PAUS I. I«*
Malueram polius cui " carmina ferre salutis, A Lingua polens, pietas praesens, oratio jugis.
Perverso voio flere sepulcra vocor, Sic fuit, ul jam tum tolus ad aslra foret.
Hoc recubant luiviulovenerandi meinbra Leonli, Plura salutiferis tribuens oracula rebns,
Quein sua pontiflcem fama sub astra levat, Saepe dedit signis vita beala fidem.
Nobililasalium ducens ab origine nomen, Bissenis rexit patrio moderamine lustris,
Quale genus Romaeforte senatus habet. Rile Deo placitas pastor opimus oves.
Et quamvis celso flueret de sanguine palrum, Calle sequens recto sacra per vesiigia Chrisluin,
Hic propriis meritis crescere fecit avos. Nunc fruitur vullu, quem cupiebat amor
Regum summus amor, patriae caput, arma paren- CAPUT XII.
[lum,
Tutor amicorum, plebis el urbis honor. Epitaphium llilarii e presbyteri.
Templorum cullor, lacittis largitor egenturn, [tlilarium presbyterum, morluum, laudai ob nobili-
Susceplor peregrum, distribuendo cibum. latem, obcasiiinoniam.obscieniiam, etaccuratam
in judicando diligentium, ac fidem. Socrus Evan-
Longius extremo si quis properasset ab orbe, lia. officia.in mortui meiuoriam commemorat.]
Advena mox vidit, hunc alt esse pairem ;
. Omnes una manet sors irreparabilis borae,
Ingenio vivax, animo probus, ore serenus, Cum venit extremus, lege trabente, dies.
Et mihi qualis erat, pectore flente loquor,
Sic furit ira necis, neque nos lu__.itorbita morlis,
Hunc habuit clarum, qualetn modo Gallia nullum,
Pulvere facta caro nonnisi pulvis erit.
Nunc Inlmili tunjulo culmlna celsa jacent.
Ilacctamen insignes animas spcs optima ' pascit,
Placabat reges, recreans moderamine cives,
Gaudla tol populis, heu! tutit una dies. Quod qui digna gerit, de nece nitlla limet.
Hoc jacet in tumulo vcnerandus Hilarius aclu,
Lustra decem fetix et quatuor insuper annos,
Corpore qui terras et tenet aslra fide.
Vixit, et aurorae b lumine raptus obit. Vir bonus, egregia de nobilitate refulgens,
Funeris olJiciuiii magni solamen amoris,
Dulcis adbuc cineri dat Plaeldlna tibi. Inter honoraios germinls altus apex.
Connubio junctus simili, sed conjuge rapta,
CAPUT XI. Stans in amore Dei, non fuit aller amor.
Epilaphium Victoriani abbatis monasterii e Aqau- Utilis in propriis, doctus moderamine legis,
nensis A. Cujus judiclum pondere Hbra fuit.
[Victorianum abbatem laudat ob religionem, et in Justitiam tribuens populis examine recto,
multiplicando monachorum numero adliibitam sc- Q Vendita res prelio non fuit ulla suo.
dtililatem; ob doctrinam el assiduilaleni in preci-
bus Deo fundendis, ejusque virtulem signoruui Funeris officio lacrymans Evenlia charo,
splendore ac mulliludine inclaruisse, signiflcat.] Contulil haec genero membra sepulla s suo.
Quisquis ab occasu properas buc, quisquis ab ortu, CAPUT XIII.
Muuus in hoc tumulo, quod venereris, habes. Epilaphium h Servilionis.
Resplce ditatum ccelestidote talenttim, lugubri boc poemate celebrai, qui auli-
[Servilionein
Cujus semper babet pecloris arca Deum. cusfueral, atque regiasopes rite adiniuistraverat:
Religionis apex, vitae decus, arma salutis, tom factus presbytcr in viduas praecipue, ac pu-
Eximius meritis Victorianus adest pillos diligens, ac munificus exstiteral.]
Dignum opus exercens, qui fructilicante labore, Quamvis longa dies, brevis hic, et hospita lux esl,
Cunctis, non soli vixit in orbe sibi. Sola tamen nescit vita beata mori.
Plurima per palriam monachorum examina fundens, Hoc igitur lumulo Servilio clausus habetur,
Floribus aelernismellificavit apes, Nobilis, et merito nobiliore potens.
a Edit. Paris., matlem cui potius. quem ex labulis Agaunensibus Sammartliani descri-
b Duo Codd. Vai., eta nostro luminc, Edil. Paris., D pserunt. HaecMabillontus,qui proptcrea vtilt, cilra
et a nostro luinine; sed in marg., aurorw.. dubium, VictorianumAsanensem pro Agauuensi esse
c Monasteriuin Agaunense a Sigismundo rege , reponentluiii, quiqne Fortunato saltem fama, ac no-
Gundobadi lilio, exaedificalumfuit, sive restauraium, mine nouis esse potuerit, quemadmodtimidem ipse
ul legilur apud Greg. Turon., lib. m, llist. Franc, Forl. sanctuiii Martinuni Dumiensem in Gallaecia
cap. 5. Silum illud erat in dioecesiSedunensi ad ra- episcoptim, magis adhuc distautem, epistola et elogio
dices montis saucii Bernardi, ut habel tiuin. in nolis conveuire pottiit.
ad praef. lociim. d In uno Cod. Val. legitur mo.ia.f.ni Asanm,in
Atcl. Mabiiloniiis,sacc 1 Bened., pag. 189, osien- allero Agahcnens,corrupie.
dit hoc poeuia non de Victoriano ab. Agaunensi (ut 0 An hic Hilarius est, de quo idem Fortun.,
cap.
ab omnibus fere creditum esl, indicanie liiulo), sed 35, lib. in, scribit:
de Victoriano abbaic Asanensi esse scriptum. IN.nn Hilariumpariter nabisin amoretenaccra,
primo in "mss. Codicibus, aii, Vicioriamim abbatem Insero cariiiinibiis,quem inea cordacolunt?
Asanensem legiinus cuin bac epigraphe : Epilaphium t Tres Codd. Vatic, spes uoit vacua pascit. Edil.
abbatis de tnouasterio Asanw; est vero A.ana, seu non vacja.
Paris.,
~ Diiospes
Asanio, vicus Aragoniacjuxta llumen Cinga, quod Codd. sepulcra suo.
per montitim anguslias delabens, rivisque auctum ra- h Deest hoc Vai.',
poema in Vcn. Edit. c.t iu uno Cod.
pide in Ibeiiini iufltiit. 2° Nulla Victiiritini abbaii; Vai.
mciilio occurril in Agaunensium abbalum imlice,
165 MISCELLANEA. — LIB. IV
ipse Palaiinam rexit moderalius aulam,
Commissaequedomus crescere fecit opes.
inde sacer roansit venerabilis orbia.
Presbyter
Serviiioque Dei, libera vila fuit
Orphamis liic patrem, viduae.solatia deflent,
Jnde magis ccelisgaudia vera tenet.
b lilatem, doclrinam, sapientiam, pietatem, insacras
Pontilicem geniium videt binc de munere Christi,
Raptus ab orbe qiiidcni, lactus ad astra redit.
CAPUT XIV.
Epitaphium e Prwsidii d.
[Praesidiuinabbaietn, ob doclrinae sancliiatem, et in
grege suo (urntiio diligenliam ac sollicltudinem Celstis in hoc humili lumulo jacet Atticus ille,
jam mortuum cominendai.
Vit:i brevishominum, sed non brcvis illa piorum,
Dum migrante die prosperiora tenent.
Qui meruere magis de carcere carnis euntes,
Post lenebras muudi, luce perenne frui.
Ex quibus bic rectibans meritis Praesidius almis,
Carne tcnet tuinulum, spiritus " igne polum.
Pectorede proprio Christi responsa rigando,
Multorumexstinxit fonie fluente sitim.
Invitans instanler oves ad pascua Rcgis,
Distribuit dulce.nifralribus ore salem.
Nam quoties monachus peccati cst vulnere fixus,
Missusad arliflcem f cerla medela fuit.
lbal ad abbatem famulans, sanctumque magistrum,
Discipulusbumilis, qui fuil ante tumens.
Talibus officiisinlentus atnoie Tonantis,
Inler et Angelicos s fulget honore choros.
CAPUTXV.
Epilaphium Bobolenidiaconi.
somno a sicario
[Bijbd-ienum diaconum,dum indutgel,
iclu secitris occisum, detlet hoc carmine.]
Innumerishominum subjecta est vita periclis,
Casibus et varii. sors inimica premit.
b Ut tener met annis surgcret ipse senex.
Nam recubando Ihoro Bobolenus honore diaconi,
Dum fruitur somno, mors rapit alra viruin.
Hoslis in insidiis securo, cacdesecuris,
Perculiens cerebrum, fecit obiredolo.
Dic, tibi quid prodest scelus lioc pctagendo nefande?
llle Deo vivit, lu moriiure peris.
' ilte decus tu dainna
Martyris meruit, Iatronis;
Hinc sibi palma placel, sed tibi poena manet.
D
• Unus Cod. Vat., venerabilisorbe.
b Licet binc conjiccre poema islud conscriptuiii
fuisse suasu vcl occasione episcopi alicujus, recens
Ecclesiaeregendoepiaefecti, cujus ibrle clero Servilio
aseriptus olim fuerat.
c Deesl hoc carmen in Veu. Edit. et uno Cod. Vat.
ll ln uiiu Cod. Vatic sic legitur epigraph. : Epita-
phiam domusPrwsidi.
e Edit. Paris., fluminis; in marg., spiritus.
1 liincinlclligittir Prasirlium abbaicm fuisse; citi-
nam vero iiumasterio prcesset, incerium est, ciiiu
ltuc iiomen uiinime occurrai in Catatogis Abbituin
Regni Gallia.: quud ci;o tjutdem sciie puiui.
e Edit. Paris., angelicosinter.
h Edit. Ven., Bubolinusdiijnushonore.
1 Uinc licel suspicari Bobolenum propterjuslitiam
luend-iii sie percu.sum iuteiiisse.
18«
A CAPUT XVI.
EpUaphiumAttici.
[Atlici, qui jam senio confeclus Obieral, funtis pro-
sequilur hoc carmine, et ejus elotpientiarn prudeni
liainque, tota Gallia illustrem, iiim generis nobi-
aedes et pauperes muniflcentiam, extoltit.J
Quamvis longa seni ducatur in ordine vita ,
Cum venit extreroum, nil valet esse diu.
Sed quia nemo fugit, nisi terram lerra recondat,
Lege sub bac , cuncios sors rapit una viros. .
Qui dabat eloquio dulcia inella suo.
Impendens placidaro suavi modulamlne linguam,
„ Pacificusque suus sermo medella fuil.
Ctijiis abundantem venerata est Gallia sensum,
Excoluitque senem semper houore patrem.
Clarus ab antiquis, spes nobililatis oplmae,
Suffieiens propriis, nulia rapina fuit.
Dogmata corde tenens, plenus velut arca libellis,
Quisquis, quod voluit, fonie fluente bibit.
Consilio sapiens, animo pius, ore serenus,
Omnibus ut populis esset amore parens.
Sic venerabilibus templis, sic favit i egenis,
Mitleret ut ccelis, quas sequeretur opes.
CAPUT XVU.
Epitaphium Areadii k juvenis.
[Arcadium, adhuc juvenem, immatura morle, occu-
Q palum, funcbri carminc cohonestat.]
Omne l bonum velox fugiiivo tempore transit,
Quae placitura videt, mors inagis llla rapit.
Hic puer Arcadius veniens de prole seuattis ,
Festinanle die raptus ab orbe jacet.
Parvula cujus adhuc freno se vinxerat relas ,
Eloquio torrens, specie radiante venusttts ,
Yincens artifices , et puer arle rudis.
Quo me forma rapis laudes memorare sepulti ?
Singula si memores, plus lacrymanda mones.
Sed quoniam nulla macutatus sorde recessit,
Nulli n ilendus erit, quem paradisus habet.
j Duo Codd. Yat., sic fudil. Edit. Ven., sic fulgel
egcnis.
k Opinatur Browerus hunc Arcadii Arverneusis
senaloris ( de quo soepe Gregor. Turou. in Hisior.
Fran.c.) lilium fuisse. Sed cum ille Arcadius paier
Placidinaefuerit, olim uxoris Leoutii, episcopi Bur-
degalensis, ab ipso vero diiiiisste ad an. 549, minus
verisitnile videtur, fratris ejus , adhuc pueri, funus
defleii potuisse a Fortunato, qui ad annum 565, ul
satpe diximus, venerat inGallias, nisi forte mullo
post ejus obitum hoc poeina in gratiam Placidinae a
Fortunato etticubralum fuisse credendum est. Malim
itaque iltum ex Arcadii orlum familia, quam ejus-
dein (ilium dicere.
1 Deest hoc poema in Ven. Edit. et uno Cod. Vat.
m Duo Codd. Vat., m teneris annis
n In uno Cod. Vai., nullis flendut.
167 YENANTIIHON. CLEM. FORTUNATI OPERUM PAHS I. 168
CAPUT XVIII. A Hic vergente suo silus est Aracnarius aevo ,
Sex qui lustra gcrens, raptus ab orbe fuit.
Epitaphium Basilii.
demortuimi laudat funebri carmine, ob Ipse Palalina refulsit h clarus in aula,
[Basilium El placilo ' meruii regis amore coli.
eloquenliam ac doclrinam , ob sapienliam ac pacis
siudiura;obliberaliialcm in pattperes et teinpta. Sus- Omnia restituit mundo, quae sumpsil ab ipso ;
cepias ab eodem in liispaniam legationes et inno- Sola lamen pro se, quae bene gessit, habet,
centiam in piiblicis gerendis munenbus comme-
morat quamque populo et regibus charus esset CAPUT XX.
ostendit. Epitaphium Brumachii.
Irapedior lacrymis prorumpere nomen amantis, [Brumachitim , potentem virum , dum a legatione ,
Vixque dotenda potest scribere Verba manus. qua perfuncius fuerat, revertiturln Gallias, morte
Conjugis affectu , cogor dare pauca sepulto , in itinere oppressuni, prusequiiur lugubri curmine,
illoiii laudans ob eloquenliam ac prudeniiam, una-
Si loquOr, alfligor, si nego , durus ero.
liumatum que Frigiae uxoris in curando funere conjugis di-
Qui cupis hoc tumulo cognoscere lector , ligenliam commendat.]
Basilium a illustrem mcesta sepulcra legtint.
relatu Quisquis in hoc tumulo cineres vis nosse sepulti,
Cujus blanda pio recreabat lingua ,
verba suo. r, Bruraactiius quondam fulsit in orbe potens.
El dabat eloquio benigna
redundans Qiiein sensu, eloquio, legati nomine funclum,
Hinc doclrina rigans, illinc dulcedo , Duui remeat patriae, sors inimica lulit.
Ornavil radio lux geminala virum. Finibus Italiaeraptus, sed Frigia [ Fragia, Pbrygia]
Regis amor, charus populis b, ita pectore dulcis, [J conjux,
Ut fleret cunctis in bonitale parens. Detulit huc ciian tunus amore k viri,
Trat;quiltus, sapiens , jucundus, pacis amicus , Ceu vivum coluit, cui grata est uinbra mariti,
Nullaque c, quo stabat, semina litis erant. Conjugibus castis ipsa favilla placet.
Hunc consiiltaniem tegati sorte frequenler,
Ipse quaterdenos permansit in orbe per annos,
Misit ad Hispanos Gailica cttra viros. Mox obiit, eimagnum parva sepulcra tegunt.
Sufflcienter habens, nunquam fuit anna rapinae ,
CAPUT XXI.
Non propriis eguit, non aliena tulit.
Ecclesias ditans, loca sancia deccnter bonorans, Efilapkiuin Avolil.
Pauperibus tribuens, dives ad astra subit. [ Laudat Avotum ob pictatem ac religionem in sa-
cras aedes, ob liberaliiatem in pauperes, munifi-
Annis bis denis cum Batidegundejugali cemiam in cives.]
d
Junxit in orbe duos unus amore torus.
e r»Irriguis Avolum lacrymis ne flete sepullum ,
Qui lamen undecimo lustro cito raptus ab aevo, Qui propriis meritis gaudia lucis habet.
Post finem lerrae regna superna petit. Nam si pensenlur morura pia gesta suorum,
Non jam flendus eris humana sorte recedens , Felix post lumulos possidet ille polos.
Dum patriam cceli, dulcis amice, tenes.
Templa Dei coluit, latitans satiavit egentem,
CAPCT XIX. Plenius illa metit, quaesine teste dedit.
Epitaphium Aracharii. Nobilitate potens, animo probus, ore serenus,
, qui regia in aula clarus fuerat, regi- Plebis amore placens, fundere proraptus opes m.
[Aracharium
que charus et jucundus, adliuc florente actatehinc Non usurae avidus, 1-cet'esset munere Iargus,
morte ereptura , deflet hoc carmine.] Plus nihil expeiiit, quam numerando dedit.
Partu f lerra suo fraudem non susliuet ullam, Ni! mercedis egens, merces fuil una salutis,
Qua_dedii, baec s recipit, debita membra luto. Quod minus est pretio, proficit hoc merito.
a Vide quae de Basilio et Baudegunde, ejusdem cum a Guntramno defecissel, etGundevaldum fuisset
uxore, diximus in nolis ad carm. 7, lib. i. seculus (queni tamen ipsum deseruit postea ac pro-
b UnusCod. Valic. charus populi sic pectore.
c Unusex Codd. Vat., multaqueqno stabal, semma didit)Tur. jussu Gunlrarani occisus est, uli narrat Gre-
l> gor. lib. vn ilisl. c. 59.
lactis erant. v t Unus Cod. Vat., pastu terra suo.
d Unus ex Codd. Val., junxit in urbe. e lbid., qum dedit, ac recipit.
« Dubitat Brow. an hic idem Basilius sit de quo h Edil. Ven.,
lib. iv Hist. fulsit prwclarus in aula.
Gregor. Turon., Franc, cap. 46, qnod 1 Ibid., et placido.
dispar utriusque mors videaiur fuisse. Ille scilicet, i Edit. Ven. Frisia conjux.
de quo Gregor., videtur oppressus a Mummulenoin- k Kdit. Ven. et duo Codd. Val. funus amanao
leriissc ; bic de quo Foriun., nullo ejusmodi casu viri.
et calamitate. Verum nec ex illo Gregorii loco satis 1 Brow. opinalur hunc esse Avolumpresbyterum,
aperte confici polesl Basiliuni potius quam colle- interfnit, ac subscripsit concil. Aurelian. m, no-
et multiiiidiueinMuimnoli armis qui
ctam ab ipso Sigario ntine AgricolacCabillonensis episcopi. Sedmirutn , si
superaiam interiisse ; neque bic declarat Fortuna- Avolus, de quo nunc agitur, presbytcr fuit, nihil de
lus quo morlis genere Basilius decesserit : solum isto honoris gradu hic esse a Fortunato commenlo-
indicat non admodum seuem hinc laptum obiisse. ratum, atque alia potius ab eodem comraendari, quae
(Primm curm nota.)—Mommolus Eunitis fuit qui a laico magis conveniant, quod nimirum inuniliciis
Guntramito regedonatuspatricii loco el gradu, claris- esset, et ab usuris exigendis alienus.
simis postea parlis victoriis, illum quo auctus fue- 01Edit., in inarg. :
rat honoreni mullum reddidil quam acceperal illu-
striorem. Nam Langobardos et Saxonas , in Galliam Promplusopes miserissat tribuendodedit.
rrumpentes magnis pr.cliis profligavit. Ideni deinde,
M9 MISCELLANEA.— LIB. IV. 170
Luce perenne fruens, felix cui mortua mors est, A Nec solum refovens , sed dona latendo ministrans ,
Quem non poena premit, vita superna manet. Ampiius inde placet, quod sine tesle dedit.
CAPUT XXII. Felicem sensum, qui frairis migral in alvum [alvo],
~ Et vivos lapides aedificarepotest.
Epitaphium innocentum.
LInfantiumpuerorum lumuliim, qui uno, ul alter videlur, Exiulit hunc lumulum geniloris honore Joannis ",
partu editi, alter maturius, quinquennis de- Qui modo divinis fungiiur officiis
cesserat, ct in idem sepulcrum, in quod et Mater
bic vivo serviret amore parenii,
eorum, fueiant illati, funebri carmine cobonestat.] Qualiter
Cum nati pielas ipsa sepulcra colit?
floc jacet in tumulo non flenda infanlia fratrum,
Quos lulit innocuos vita beata viros. CAPUT XXIV.
Uno utero geniti, simili sunt sorte sepulti, Epilaptiium Orientii h
Et pariter natos lux tenet una duos.
in albis [Orientium , qui in regia aula principem locnni obtt-
botus fonie sacro prius ille recessit b, niierat dignitatis et graiiae, vita funclum laudal ob
Iste gerens lustrum ducitur ante Deum. prudentiam, jusliliam ac moderaiionem. Ttiin Ni-
Nomine sed primus vocitalus c rite Joannis, casiae uxoris in curando Mariti tunere, et iu ejus
memoria colenda , solliciludinem ostendit.]
Alter Palricius rounere major erat. B Non hic noslra diu esl fugienti tempore vita,
De cujus merito sic d plurima signa dederunl,
Felices animae, qtiaepia vota colunt. Quae sub fine brevi vix venit, inde redit,
Ecce caduca volant praesentia saeculamundi,
Hic etiam felix genitrix requiescit eorum,
Sola fldes meriti nescit honore mori.
Quaemeruit partu lumina ferre suo. Clauditur bic pollens Orieniius ille sepullus,
CAPUT XXIII.
Cui Palatina prius mansit aperla domus.
Epilaphium Juliani.
Consiliis hahilis, regalique iniimus aulae,
[Julbnuni, qui mercaturam qunndam exercuerat,
deinde partas opes effuderat iu hospites el ege- Oblinuit celsum dignus in arce locum.
JIOS, jam mortuum, taudal hoc carmine. Joannis Vir sapicns, justus, moderalus, honestus, amatus.
filii in palrem demortuum charitatem et diligen- Hoc rapuit mundo, quod bene gessit homo .'.
tiam commendai.]
Sexaginla annis vix ioiplens tempora lucis,
Condiia e sunt tumulo Juliani membra sub isto,
Conjuge Nicasia qua lumulante, cubat.
Cujus in aelernum vivere novit bonor.
Mercator quondam, conversus fine beato, Cujus castus amor colit ipsa sepulcra mariti,
Nec placitura homini, sed dedil esse Dei.
Raptus ab hoc inundo crimine liber horao.
Collegit nimium, sed sparsil egenlibus aurura, CAPUT XXV.
$
Praemisit cunclas, quas sequeretur, opes. Epitaphium Theodechildis i reginm.
Snllicitus, quemcunque novttm conspexit f in urbe, [Theodecliildem reginam , vita funciam, egregie lau-
dat ofi regiam slirpera et affinitatem , ob liberali-
lltinc meruit veniens exsul habere patrem. taiem in pauperes et in templa munificentiam.]
Pascere se credens Christum sub paupere forma, Quamvis sclatis senio k jam flecteret annos,
Ante omnes apud hunc sumpsit egenus opem.
Multorumque tamen spes cito rapia fuit.
* In Ven. Edit. hic habetur titulus : Epilaphium lionis, id est paslotis ovium filiam, nomhie Theude-
Orientiorum.Qun vocaliulovidelur designari nomen childrm, cui proinde nullo modo ea congruunt quae
propriuin faniiliaeac generis e quo erant infantes de stirpe ac nobilitate Tbeodechildis hic pracdicantur
pneri hic defletia Fortunato. Nec vero Orientiorum a Fortunato.
nomen eral ignoium in Gall.is. Vide infra. c 21. Cointius, ad an. 504, n. 5 el seqq., censet duas
b Antea legebalur prior ille recessit in alvo; ex esse Theodechildas ex regio genere distinguendas ,
Mss. antiquis uti nunc legiiur re.iituii Brow. Fa- quariirn seuior Clodovci regis , junior vero Theode-
vent buic lectioni et mss. Codices Val. quoruro rici filia fuerii, ac proinde Clodovei nepti-. De prima
uniis : Pius ille recessii.
' Inliabet
ttiio Cod. Vat., vocilalur,
hoc fnneb e poema elucuhratum fuisse a Fortunato.
Iland erit abs re ac proposito nnstro, paucis exa-
d Ibid., se plurima.
' In Ven. Edit. el uno Cod. Valic deest hoc car- D minare momenta qiiibus utilur Cointius. Is ergn pri-
imim conalur 1'rocopiofidem derogare, qui , lib. iv
men. de Bello Goih., c. 20, scripsil sororein Theodeberti,
t Duo Codd. Val., prospexil.in urbe. fili.ampropterea Theoderii-i, nupsisse Hermegisclo,
e Greg. Turon., lib. de Vitis PP., c. 8, nuni. 6, Varnoruin regi. Plura quippe a veriiale aliena in
nienliotieiu lacil de qiiotlam Joanne presbytero Tu- suani Historiam narrnt illuui iniexuisse, ac , inler
ron., qui otim mercaiurara, ul ibideui narrat, exer- caciera , qtiod Clotildem, Clodovci Ma^ni liliam,
cuerat, asserens eumdem ab urbe Massiliensi cum (qiiain sanctus Gregor. Turon., lib. III Hist. Franc,
commercionegoliaiionissum olim re.dii-.se.Adinodtiin c. 1, disertis verbis refert nupsisse Amalarico, Wi-
credibile est lninc eumdera esse de quo hic Fortu- sigoihorum regi) ilem Theodeberii sororem appel-
naius, qui scilicet a pueriiia secuius Juliani Patris lel, lib. I , c 15, nt mirum proinde non sil eunulem
insiiluium , postea conversus cum Patre, Turonensi errore deccpiuni vel TheodechildemTheodeberti so-
clero ascripius fuerit. ; roretu dixisse, quae amita fuerit.
h In uuo Cod. Vat.: Epitaphium Morientii. Deinde suam ex eo Coiniius nititur
1 In Ven. Edil. quod bene gessit humi. " confirinare,opiuioncm
'.,:<
quod Theodechildis, si fuit Theodeberli
i Edii. Ven., Theodechildm.— Theodecbildis, de soror, filia Theoderici, eadem Greg. Tur. supeisies
qua bic loquiiur Forlunatus, niinime confuudenda fuisse dicenda esl. Qui vero id poiuit, cum Fortti-
isl cum Tlieodechilde, uxore Chariberli regis, de natiis
-~A Greg. Turon. lib. iv Hist. Franc, c 2o. Ha-
iuit, inquil (Charibertus) et aliam puellam opi- k Unus Cod. Val.,'«_tali- i.inuw,
PATHOL.LXXXVIII. 6
m VENANTII HOffiL£_J_M, KQBacmSAII QPERUM PARS I. m
Si a precibus possent b naturae debLtaflecti, A Una roorj soss est, et terrae reddere terwua:
P.ebs ogeret lacrymis, hanc c superesse sibi. Feljx, cui meritis stat sine fine dies.
Gaudia quanta inopum tumulo d sunt clausa subjsto T Actibus his instans, terreaa h in luce relata,
Tolaque quot populis absiulit una dies ? Ter quino - lustrp vixit in orbe i decus.
Incl.ytanobilitas genitali luce coruscans, CAPUT XXVI.
Hic properante jjje Theodeehildajacet. Epitaphium k WUhbutm[Y41itr*itae'J.
Ctii frater, geriltor, conjux, avus, atque priorefji, JWrthutam, nobilem mutierei-i,« gente taroen ae
Culmine succiduo regius ordo fttjt •sfirpe "Bafbarorom, in parien*» wm -ci-m 'prole
e exstinctam, :l9r_t6t_taii-r;lillkjsque «_> -egnegiam
Orphanus, exsul, egens, vidure, nudique jacentes, formam coiporis,, tum :aniwi et ingenii oroiwrienta
Matrem, escam, tegmeniiie sepelisse dolent. commendat. Data occasione de supremo judicio,
Unica res platHiit,«ufl-ukj _nerc««li6optmae, deque d-spare futnra bonorum et malorum sorta
fuse disserit; tm», ex praesente Vrtidiwtaefelici-
Antea cuncta dftdit,, paro^eteretur -$ma.
f tate« tsup^rstiteiu conjugem .ex mcerore quem
O-icultans s«a j_io_ia
J SUU , neu iocte vetarent, amanlissiime uxoris ex funere coueeperat, conatur
6ed quae elatiaa dedit, judice teste, docet. abducere.j
Templotru.mPomini cji_tj.ix, pia .muaera sjpwbens, Omne bonum velox, fugltivaque gaudta mundi,
Hoc .propriurp repulans, quidquid habebat uiops. B Monstrantur terris, et citolapsa ruunt.
natus epitaphrum ejws«cripserit, et inseruerrt_.peri childis coraiuejjuirari. Videsis Pagium, ad an. 572,
quod G*eg. T«r.. adlwe viv* n«ae__|>avii? num. i, ubi hanc quaestionem instituit, et Coiuttvm
Sed hoc quod ii Cpiulio affertur non magnj mo- refellit. a Ibid., sie preeibm.
menli est. Pottiit quippeFortunatus scriptum a se
b Alter Cod. Vat_,jjK>ss»'irt.
poema «n TheedeetiMis ftmus, -post mortem Gre- c Edit. Ven.,.Aac «uperesse,
gorii, Qpeci«ue «ttexsere : potoerunt «t -*Ut, qui d Unus Cod.'Vat., cumulosunt clausa. Edit. Parjs.,
dispersa For.lunati carJfliua uftyjii U vioJ.uiae.1 coKe-
cta redegere. ~^ama-t~ibuno.
Quod vero fheoflecMldfc-non Ctodovei fllia , sed «Edrt. Sm. et duof-Odd. Vat., ttudtequejacenles.
Xtooderioi f-wtii, ac propterea .s«ror Tfcee-Wberti, * fidit. 'Ven., ne forte.
ut ojnAUawscriptaruui coBsians «Uentiuai, q«i nul- * De Theodediitde scripsit ^FIoaoardus : hujus
lam Clodovei regis filiam, nomiiie Tbeodecblldea., [nempe Mapini, episcopi Rhemensis_|tempotitnisSua-
referunl, ac unam commeraorant Clotildem , qusr. vegaUa.re-wiaRkementi.Ectlesue terliam pariem tntlm
nupsit A«Nfl_tfioo, certe Fortunattis lioc ipso in car- Virisiaci per tc&tawnti -wginam dtlegftsse reperitur.
mine ea *i# Tbeodediilde juemora-t qtiaeT-ieadetoetti Quam pariem villm ipse quoque prwsul Theudechildi,
sorori,nen veroClodovei liliacquadrarecomperiun- prwfalm reginm 'fitiw, usufructunrio, per precatiam,
lur. Ejus qUipperegiam stirpem recensens, mquit: salvo hjede~im jure, eenoeisit, ita duKtaxat, ut post
- Cuifrater, genitot,^«enjox,avus, atqne priores, ejus obUum, absqme -itio pxwJMdicio., iicta ab ea tne-
Cu_min<-4>uccidBoa'-6gius.crdoi'uit. Q liorata fuisset, ad ditionem Bhemensisrevocaretur Ec-
fa eam clesiw. TJuare sdiHceiTheodechiidisregina posl mo-
HsA, Anguam,, magis oonveniunt, iq*\~~ nttm ~m testamewtisui mcloritatem, tem-
.Titeodenici fiii» iiierai, quaiu -gua-,<_tedovei,Anquo pore rwnmlia, dtmui EgidH fikmwsi cmtulit eeclesite ~prm-
prlBWMB «agiii nominis ac seni.iiis ^uoce&sioia Gallis dia.
cOnflrmala fuit, a quo sciticet regnum ad ejusdem Cointius vero Censet Fortunatum, dum is celebrat
posleros "perpetuo manefet, ut narrat Greg.Turon., Tbebilecl-Hdii.*n
fib. u HiStOT.Franc, caf. 0. -•ei»ae *pia fsr.ione monaslerium quod4teropila rminifteenfiam, spdclare
•Fortunatus re^iuro ,poiiu6 Thfode.c.iil_lis fralreea, ^ia «beralrtarte, coitstTuenttirtn ipsa ajtueSenonensem urbeiq. re-
fratres si eadeui Gtadovei cufaverat, illius ad
quam nominasset, JBlia, InStaT Cfodoveusprope "Parisiosexiedificaverat,
ke prolade- Quaitior ^us "fllwum, leoruroderogue ne- ^cutqueqtrod monasterio ea&eirifundos, quos sive citra
gum soror, ac non filia Theodefici, et sor.or t/heo- m FVancia, sive trans Ligerim in Aquitania,
deberti exstiiisset? At id n_eeclare concniit alteri liigefrm ant-de aut de acguisito, iiabere potuit, le-
testimonio Fortunati, fluod ue TheodecBilde, soroxe 'faverat,possesso, m quo trssidue roonaclii Deo deservireut,
Xheodebertl seriptum, vel ipse faietur Cointius, En
te..e ittud ex lib. vt, icap/5 : Bfique <etSuum postotftotn corpus ut sepullur* tta-
TetoTmaTidaverat.^VideCtfmtium,a;d an.'564, nuip.
InclytaprQgenies,re^«lisiirpe cQcusoaBS, 36 et seqq.
Cuicelsuma.proavisjioxnenorigodedit. b Edit. Ven., wterna th luce. Cod. un. Vat. ln luce
Curritiu orbevolans^g.eneris nwa jloria v.estri, renata. Cdit. Paris., in tuce reHacxa.;iu tuarg., re-
Elsimulttincfraterpetsona^inclepater. r.lttta.
Quod v.ero respondet Cojntius, idciroo TIIU»-0ejus u t Theodechildis non anle an. S22 naja est, quo
fralrem .comraejnorari a Foftunato, cum .quatuer circiter tempore Theodericas ntip.it "Suavegottae,
Jiaberet, ut innueret cx nis solwn TUaoder,icum«0- Sigismundi regis ftliae, e qua sosCepit TheodecliiJ-
4eai ex llioroiiuo Xt-eodecbildemfuisBeproercaUni., dem, ut supra innuimus. Si itaque addas annos LXXV,
id .cum i-ullo cerlo indicio aBserhur, Ltun oj. earo quos eamdem vixisse liic Tefer.tFortunatus, r.eperies
causam a poeta, «nillo niodo ftusset {itaQterroiseuro 'ipsam extremo fere VitaeForfunali leinpore diem
(praesertim nan invito netro) quod iamopere ad suum obiisse. Yide quae diximus iu Tila Fortuu.,
TlieodechUdislaudetii"augerrdampertinebat.,teatndem m_m.99.
nimir.um qualuor reges fratres iintiuisse, qui licel i Unos Cod. Vat. in ufbe decus.
Aati diversis ex nuptus, veie tamen e-]us fraices * Unus Cod. Vat. habet Vilkhylm. Edit. Vett.,
fuissent. Quod si illa valeret causa silentii a Gointk) iiun desunl duo versus VUilhuladecens,
non erat cur vi,c.S, dealteriua, ut Vttrogathm;
jdlata, Fortun.,1. etc, et sequehs. ltem in uno Cod. Y,ai. — Browe-
ipse .putat, Theodechildis rege fratre meiitioneiiifa- rus putat Vilithutam de gcnle Xiotlioi-uin fuisse :
ceret, cuin Tbeodebertus non eodem ex tQro natus torvam appellai Fortuhatus, spectans belli-
fuerit Theoderico, quo Theodecbildis; banc enim ex guam
cosos lllius populi animos et spiritus, sive ut trti-
Suavegotta, cui inulto post natum Theodebertum cutentam eorum indolera iiuuianeuique vitae con-
nupserat, suscepit. Vel ipse (amen Coiniius fatetur suetudiuem
illo in poemale Tlieodebertum ad laudem Tbeode-
i7S MISCELLANEA;— LiB. IV.
Ut dolor aequirat vires, cura perdit amsntem,
Anle placere facit, durius inde premit.
Heu lacrymaererum, heu sors inimica virorum,
Cur placitura facis, quae dolitura rapis?
Vilitliuia deeeus, Dagaulfi chara jugalis,
Conjttgis amplexu dissociata jacet.
Corporejnncta loro, plus pectore nexa marito,
kucis in occasu vincuta rupit amor.
Tempora cui poterant a adhue in flore manere.
Principio b vitaefinisacerbus habet.
Sanguine nobilium generata Parisius c urbe,
Romana studio, barbara prole fuit.
Ingenium mite iniorva d de gente trahebat,,
Vincere naturara, gloria roajor erat.
Nunquam moesiamanens, ivultu nova gaudia portans,
Nubila fronte fugans, corde serena fuit.
Fudit ab ore jubar species redimila decore,
Protuiit et radios forma venusta suos.
Slirpesua reliquas superavit pulcbra puellas,
Et crocea ~ facie lactea colta tulit.
Splendida conspeetu, meliori pectore fulsit,
Digna micans animo, nec pietate minor.
Cui quamvis nullus hac in regione propinqtras,
Obsequio facta est omuibus una parens.
Divinis intenta bonis, alimenta ministrans,
Qua mercede magis se saliasse Videt.
daec data post obitum faciunt quoque vivere fun-
[ctam,
Forma perit hominum, nam benefacta manent.
Corpora pulvis erunt, et mens pia floret in xvb,
Oiunia praetereunl, praeter arnare Deum.
Qrphana tunc aviae £ sludiis adolevil opimae,
Inque loco natae neptis adulta fuii.
Tertius a decimo nt hanc e priinum acceperat anntis, Felices quos nulla gravant de morte secunda,
Tradiiur optato cousociata viro.
Nobilitas in gente sua cui celsa refulsit,
Aiqtie suis meritis additur alter honor.
Dulcis ovahs, alacris studiis ornata juventus,
Quod natura nequil, lillera prompta dedit.
Tres meruere tamen jtincti superesse per annos,
Conjugioque suo, corde liganle frui.
Arabo pares animo, voto, spe, moribus, actu,
Certantesque sibi, niente, decore, fide,
Tempore jam certo est enixa puerpera proletn,
Darurtofeta suo, quae pariendo perit.
sttetudinem significet. Quam feritatem Hyperboreis
omnibuscommunemac pene nativam fuisse asserit
Sidon. Apollinaris in Anth. inquiens :
Jacet axe sub iirsae
Gensinrmis,membr-rsque minax,ita vultibusipsis
Iniantumsuusliorrorioest.
QuodautemY' ; :;-,, quamvis nata Parisiis, nOn
esset e gente l'i _ri>m, satis ostendit versus ille
qui paulo post consequitur in hoc poemaie :
~Cuiquam.ismdlusiiac in regione propinquus,
Obsequiofaetaesl omuibusuna parens :
a Edit. Ven., poteranl el cnlhuc, quod sequendum.
b Unus Cod. Yal. et Edit. Paris., principium
vitw.
~ Edit.
Ven., Parisis in v.rbe.
d UnusCod. Vat., lorva degente.
Hl
(i.Abripuit teneram subito mors invida formam,
Annos quippe h duos, lustra gerendo tria.
Sic animam generans, anima spolialur et ipsa,
Spem peperit luci, luce neganle sibi.
Exemplum sed triste dedit secura > parenti,
Unde redire solet, deficit inde genus,
Tertius esse pater cupiens, heu solus habetur,
Crescere quo numerus debuit, ipse J cadit.
Nam partus [parvus] cum inatre perit, nascendo se-
[puttus,
Nil vitale trahens, natus in ore necis.
Plus fuerant soli, si tunc sine prole fuissent,
Addita posteritas abstulit id quod erat.
Infaustis votis genitus de funere roatris,
Et genilrix nato morlis origo fuit.
B Alter in alterius lelhali sorte pependit;
Inque vicem sibi mox ambo dedere necem.
Sed sensit graviora dolens pater, atque maritus,
Qui geniit, uno obitu se sepelisse dnos.
Pro vix dum genito lacrymas jam solvit liumato,
Vidit quod fleret, non quod haberet amor.
Tristitiaecumutum lribuit cui rapta jugalis,
Dans longas lacryroas tempore nupta brevi.
Consultum tamen illud habet de conjuge conjux,
Huic quia mercedis non vacuatur opus.
Nam quod ad ornatum potuit muliebre videri,
Ecclesiis promple pauperibusque dedit.
Hic nulla ex illis rebus peritura reliquit,
Ut modo praemissas dives haberet opes.
Quam bene distribuens, sine se sua noluit esse,
C Nam quae Iarga k dedit, haec modo plena metlt.
Condidit ergo sibi quidquid porrexit egenti,
Et quos sumpsit inops, hos babet illa cibos.
Nec faciunt pcenis subdita membra feris.
Dulcibus illecebris qui non sibi condit Avernum t,
Nec per carnem animam vult sepelire suam.
Sed casta pietate manens, sine crimine vitae,
lllius in luce hac m praemia lucis emit.
Tempore quam parvo lacrymas aut colligit amplast
Aut cui vita nitet n, gaudia longa capit.
Hic u de morte levis dolor est; nam durius illud,
Hic quem vivenlem Tartara nigra tenent.
Infelix quisquis, maculosis actibus usus,
_. Anle [arte] redemptorem se laqueasse videt.
8 Unus Cod. Vat., roiea,
I Edit. Ven., Orfana tunc avia est, mendose.
"
Ibid.j hanc ut primum.
II Cum dixerit supra Fortunalus Vililhutara annos
terdecira natam nupsisse, et annos tres vixisse cum
conjuge superstitem, sequerelur eamdem seijtum
decimum annum vivendo explesse. Cur ergo hic
decem et septem annos refert ipsam vixisse? fOrte
menses in superioribus summis praetermissos bic
'' in numerum.
refert
Ibid., dedit felura parenli.
i Edit. Ven. et u .s Codd. Vat., esse cadit.
k . tus Cod. Yat., nam quw tingua dcut.
1 tiit. Ven. c> tres Codd. Val., condit amarumi
m Edit. Ven., illiui in luee hmc prmmia.
Unus God. Vat., aut cui vita lenet.
0 Duo Codd. Vat. et Ven. Edit., hue de morte.
 175 VENANTII HON. CLEM. FORTUNATl OPERUM PARS. I.
Nubibos inveclus cum venerit arbiter orbis,
Et luba lerribilis moveril * arma polis.
llis venit Elias, illis in cufribus Enoch,
Anteviando suos; hinc Pelrus; hinc Stephanus.
Flore puellarum rosea stipante corona,
Intcr virgineos prima Maria choros.
Hinc Marlha b, hinc sponsa Agnes, Tecla dulcis,
[Agatha °,
Et quaecunqueDeo virginitate placet.
Tunc ibi quis lerror, cceli assistente senatu
Quid dicmraeaniniae judicis in facie?
Moxaut poena manet miseros, aut palma beatos.
Quisque suaevitaesemina jacta metii.
Sunt dicluri alii: Cade, mons, ei comprime corpus;
Sed jussi colles ferre sepulcra negaut.
Cogentur iiiinimi quadrantem solvere nummi,
Netno pedem removet quo sua culpa trahit,
Spe vacui, paleae similes miltentur in ignes,
d
Pascendis flammis fit caro nostra cibus.
Vivuiil ad poenas, a:terno ardente camino,
Ut irttciet gravius, mors malaiion moritur.
Ne fessi rccreenl aniinas longo igne crematas,
Porrigete heu, nullas flammiger amnis aquas.
Parle alia, mentis felicibus acla ' teneiues
Ftilgebunt jusli, sol velul arce poli.
Digni Jumen habenl, damnati incendia deflent,
Itlos splendor alit, hos vapor igne coquit.
Res cst una quidem, dupliri sed finditur actu,
Nam cremat indignos, quo prohai igne pios.
_£tcrna radiant paradisi in luce beali,
Ciim facie Christi regna lenendo sui.
Gratia quanla manet, vultus qui aspexerit illos!
Quantus honor hominum, posse videre Deum!
Si nimis erigilur fragilem qui cernit amicuin,
Qualiter exsultet qui videt ora Dei?
Lilia, narcissus, violae, rosa, nardus, amomuin e.
Quidquid, odorifero germine, millit Arabs.
Judicis in vultu florenlia lumina vernant,
Sed super haec, Doniini suavior efQaiodor.
Nam qtiantum obscoeuomelior lux aurea plumbo,
Tantum thura Deo, cedit el omnis odor.
Quantiim noctedies distat, sol lampadelunae,
Factori ceduni sic sua facta suo.
Cum vero jusli tanlo splendore fruantur,
Cojigaudent iiimium se caruisse mori.
De tenebris migrasse favcnt in luce perenni,
Et magis ad bona tot tardiusisse dolenl.
a Dno Codd. Vat. et Ven. Edit., commovetarma.
b Tres Codd. Vat., hinc Mater.
~ UnusCod.
d Cnus Cod. Vai., Agaihe.
sic caro.
• Edit. Ven., Vat.,
porrigit.
' hdii. Ven. ei duo Codd. Vat., alta tenenles.
e Ibiil., amomus.
b Duo Codd. Val., huc meliora. Edit. Ven., hwc
meliora.
1 Etlit. Ven. el unus Cod. Vat., juncta.
i Edit. Veii.el ires Cod. Vat., revocaregraduxn.
k Edit. Ven. el unus Cod. Vat., ne grave (enus.
1 Iti Cod. ms. saeculi xv quo usiis est vir cl.
'aeobus Morellius, bibliolhecae S. Marci Venetiis
178
A Tu quoque nec lacrymis uras pia facta jugalii.
Cui modo credtiniur hic h meliora dari.
Nam si deplores meritis quae vivit opitnis,
Conjugis ipse bonis invitliosus eris.
Praesertim quam sensu, animo, libi corpore junctam
[jiinctas ',]
Cum Cbristo semper corde fuisse refers.
Post Domini vultus, ad te si jussa rediret,
Fleret in tiuuc mundum se revocasse i gradum.
Charius illa diem relinet, quem perdere nescit,
Qiiain hunc, qnem limuit, fine sequente sibi.
Ne grave funus k :igas, cunciis uatura quud offert,
Qtiod ciim principibus participaiur inops.
Nullum paupcrtas, non eripit ampla faculias,
Hoc cominune simul divcs, egenu. habet.
B Nam puer aiqnesenex, niger, albus, lurpis, honestus,
Debilis, el forlis, mitis, et asper obil.
1 Huc sapiens stolidus, probus imprnbus
[omuis,
Plenior, exiguus, parvus, et alttis adit.
Tardius aut citius ctirrit sors ista pcr ouines,
Dissimili merito, mors trahil uua viros.
Non decet ergo graves pro coujiige fundere flelus,
De cujus meriiis te dubiiare negas.
Felices niinimn hic qui sine criinine prsesunt,
Qui melius discunt vivere post obitum,
CAPUT XXVII.
Epilaphium Euphrasim.
Euphrasiam, nobilissimam feminam, oonis aclibug
cuinulaiam , et illiistrein virttnibiis , niortalein
0 hiinc vitam cum iiniiiortalitaie coniuiiuasse gra-
tulattir. Ejusdem muiiificenliain in pauperes, ca-
siimoniam, generis qtioque nobilitatem, com-
mendat.]
Si mpielatis opus nunqtiam morietur in aevo[aevuro],
Vivis pro merilo, femina sancta, tuo.
Iiiclyla sidereo radiaos, Euphrasia, rcgno,
Nec milii flenda manes n, cum libi laeia places,
Teriae ° terra dedit, sed spiritus asira recepit,
Pars jacel haec tuniulo, pars tenet illa polum.
Curpore deposito, leviori vecta volatu,
Slas melior coelo, quam prius esses humo.
Carnis iniqua domans, deie libi, sacra,p iriuinpbans,
Ad palriae sedes civis opima redis.
Ardua nobilitas proavorura luce coruscans,
PIus tamen es ineiiis glorificanda luis.
** Vir cui Namalius datus iude Vienna sacerdos :
~,
Ccnjuge dcfuiicto, cunsociaia Deo,
cuslos, nic versus, qui in Brow. edit. et ms. Codd.
quibus usi sumus manciis reperitur, sic suppletur :
Huc sapicns,stolidus,probus,improbus,atque superbus;
el infra :
Dissimilimeritosictrabit unanimes.
curm nota.)
m Hoc poema et (Secundm
sequens desunt in uno Cad.
Val. et Ven Edit.
MUnus Cod. Vat., nec mihi flenda manens.
" Uuus Cod. Vatic, terra edit; alter, lerrm terra
hmrel.
v Duo Codd. Vat., facta triumplians.
i llic Nammalius episcopus Viennensis fuit, a<-
177 MlSCELLANEA.- LIB. V. 178
Exsulibus, viduis, captivis omnia fundens, / { Sed quia lumen aquis non slgnat" nomen aniantis.
Pauperiate pia dives ad aStra subis. Tracta manus sequitur qua jubet ire dolor.
_Eternum mercaia dicm stib tempore parvo [pravo], Nobilis Eusebiie, furibundi sorte sepulcri,
Misisliad coelosqnas se.piereris opes. Hic, obscure lapis, fulgida merabra legis.i
Sed rngo per regcio, paradisi gatidia dantem, Cujus in ingenio, seu formaecorpore pulchro,
Pro Fnrtunato supplice funde precem. Arie Minervafuit, vicla decore Venus.
Obtineas votis, b;cc qui libi carmina misi, Doctatenens calamos, apices quoque figere fllo,
Ut merear claudi quandoque clave Petri. Quo tibi charia valet, hoc tibi tela fuit.
Dulcisin Eusebii jam desponsata cnbile,
CAPUT XXVIII.
Vivere sed tenerae vix duo lustra licet.
Epiwphium Eusebim. Ul slupeas juvenem, sensum superabat anilem,
[Eiisebiam,qua. deceunis,jam viro desponsa, imma- Se quoque vincebai, non habitura diu.
ture obierat, lugubri boc carmiue mortuam la- Conieriturqne socer, cui nata, gcnerque recedit,
menlalur.] Haeclethalis obit, ille superstes abitb. ""
Scribere per lacrymas si possint dura parentes, Sit tamen auxilium, quia non es mortua Christo,
Hic pro pictura littera fletus erat. ]& Vives posl lumulum, virgo recepta Deo.
successit Esycliio, seu Isicio, in sede Vien., ad. In eo quoque Brnwerus errat, qund Nammatium
annum J>58.Vir nobilis stemmale, sed nobilior vita Pantagaiho suecessisse opinetur in sede Vieniiensi;
et etoquiononiinaiur in Adoms Chronicn, ad sexlam qui Paiitagalhus interfuit ac subscripsil coucil. Au-
-etatt-tti.Incertuni an hic idein ipse Nammaiius fne- relianensi m, liabito an. 538, cum huic successerit
rit ad qnein .cripia ex.iat episiola Sidnnii Apol. Esychitis, qui item iiotinnllisinlerfuit ac subscripsit
sexla lib viit, cmri et alius Nammatiiisfuetit, con- conci ii_, i|ttae inler f'ati>iensi n celebrato an. 551,
socer Ituiicii, ad qiiem et ejus conjugera Cerauniara ut videre e-.l apud Coiniium. Esychio itaque suc-
exsian: qtiiidaui ipsius Ruricii episiolae. cessit Niimmalius, ac decessit an. 558, cuui annos
Browerus, in noiis ad hunc locum, ait Euphra- septem sedisset, vixisset 73, ul patet ex ejus Epita-
siain post se reliquisse superstitem Natnmaliiitn,fu- phio, quod iu Anliquit. Vien. legilur. Videsis Goiut.,
turum aliquando Viiiiiienseni aniistitem, ctim lara ad an. 538.
" Id est, oculus per lacrymas nequit signare amau-
apette Fortunaius hic narrel Euphrasiam, coitjuge
jatn defuncto, religioni pielalique exerceudae se tisbnomen.
totam dedisse. Unus Cod. Vat., ille superstet habet.

LIBER QUINTUS.

CAPUT PRIMUM. C exercitu, post ducem Paulum primipilo Martino epi*

Ad Marlinum ~ episcopumGalliciw. scopn, Forlunatus.
Felici b propulsa flatu recreabilis opinionis veslraa
rMartini, episcopi Gallicic, vinutes cum deliciis
paradisi cnniparai; cujus accepiis litteris, qua se nostras aures aura demulsit, et molli blandita lapsu,
laeiiiia perltisuni senserit declarai, ac data occa- sibilo crepitante, paradisiaci horli odoramenta sa-
sioiii-eloquen iain ipsius et duciriiiam eflert pluri- burrans c, suavium florum nuntia nares
bus; lum eju.stleiuse precibus hiiinillinie, necnon ipsas aro-
Agnelem el Radegundemcommeudat. ] mate d respiraute sufGvit, admodulanter indicans,
e
Domno sancio alque apostolico in Chrisii regis quod sicut ad orientem Edon a principio, ita de-
a Sanctns Martinus, episeopus Galliciae,decessit vorum, lemporibus illis
quibus Justinianus in Rep.
anno circher 580. Sic de ipso .crtbil Greg. Tur., llom.,et Aihanagildusin tlispaniis imperiumtenuere:
lih. v llist. Frnnc. cap. 58 : IIoc temporeet B. . quod dc initiis Martini in Hispania inlelligendum
Marlinus. Gallcensit episcopus,obiit magnumpopulo i ' est.
itli facicnteplanclum. _v«»ihic Punnonix ortus fuit, Fortunatiis autem (ut animadvertit Brow.) sui
et ex.nde ad citilanda locasancla in Urienlem prope- tempuris recepiam apud plernsque opiitionetnsequi-
rans, in lantum te litlerit imbuit, ttt ntilli secundus lur, qua. ferehat Pauluin apostolum in Hispanias
tuit temporibut habereiur. Exinde Galliciam venil, Evangelii lucem intulisse : quara opinionein exami-
ubi cumbeati Marlini reliquimporlarenlur, episcopus nat IJ.ironitis,ad an. 61, nibil laineii delinicns. Cttra
ordinatur; in quo sacerdolio,implelis plus miatts iri- igitnr sanctiis Martinuspliiriinum oper.nsua et sedu-
qinla annit, plenus virtutibus, migravilad Duminum. litate contulisset quo Suevi qui Galbeciain ab initio
Verticuloi, qui super oslinmsunl a parte meridianain saeculi v tenehant, Ariauam Incresim ejurarenl (ut
basilicatuncti Martini ipsecomposuil.Sancli Marlini, videre esl apud Gregor. Turun., lib. i de Mir. S.
Gallicia*i-pisc.oiii.elogiuuiexstat aputl Isodoruui, in Martini, caput II), propterea a Fortunalo post-Pau-
1. de script. Eccles. cap. _I2, his verbis : Marlinus lum primipilus, appellaiiir. Eral quippe primipilus
Dumiensismonasteriisanctissimuspomifcx, ex Urien- apud Romauos princeps prim;ccoliortis, isque eratiu
tit parlibutnavigantin Gallinsvenil, ibique conversis legione alier post iribunum.
ab Ariena impieiate ad fidem catholicam Suevorum b Ueestbaecepisiola in Edil. Ven. et nn. Cod. Vat,
populisregutam (idei et sanctw reliijionit consliluit, c Gloss. ms. : id esl, SPIRANS,ODORANS.
ecclesiaslicos.tnformavil, monasteria condidil, copiosa- d tu uno Cod. Vat,, aromata respiraitte.
queprmceptapiminsittuiioniscomposuit; qui et refert e Ibid., deest : quod.
Martinumfloruisse, regnanle Theodemiro,rege Sue-
 •79 VENANTIIHON. CLEM. FORTUNATIOPERUM PARS I. m
curso saeculo, alterum ad occasum Deus plantasset' A met venit fructus e fluctibus; detulit puppis illa re-
Elysfum, in quo fortior Adam, id est, Martius Mar- liquis forsitan alumen, mihi vestri cotloquii certe
tinus inexpugnabilis accola Christi, fide ditior vive- ltinten; commercium, lali discrepante roercatu, quod
rei, perpeluo servante mandato, aad qtietii non tam aliis illud ad pretiuui, hoc nobis inemptum [ine-
ad auram Domintts reviseadum post meridiera per- ptum]. lllinc restinguitur, hinc purgatur, illud inficit,
geret, qiiara ipse vir faclusparadisus, inter perspicui hinc nivescit. Quid loquar de periodis, Epicherema-
cordis smaragdinas plateas et vernantis operis inurn- tibus, enthymeinatis k, syll.ogismi_q.ue perplexis, quo
b
bratns corymbps, non quod ficus legeret, sed frtic- laborat quadrus Maro, quo romndus Cicero; quod
tus ornaret, ihambulantis in se beati Redemptoris, apud illos est proftindum; hic prnfluum, quod ii-
adltaesiira vesligia coerceret, fide figente; unde nec linc difficillimum, hinc hi promptu. Comperi paucis
ad momentum pii conditoris laberetur praesentia, punctis, quoniamquo volueris cola l pampinosaedif-
quia nec in atomo plasma noiaretur in culpa, sed per fundispropagines, quod vero libuerit, acuti coinma-
lllas beatitudines, velut odori nemoris illectus deli- tis falce succidis, ut canti vinitnris studio moderan-
ciis, et Vernulam Dominus et vema Dominum pos- te, nec in hoc luxurians germinet unibra fasiidium,
siileret; utpote cum alternante sibi concatenati etilluc lensa placeat propago cum Iructu. Nara qttod
dulcedine nec isle fugaretur admissu c, nec ille frau- "refertis in liueris, post Stoicam Peripateticiimque
daretur amplexu, hinc inhianlibus animis, medullis censuram, me theologiaeac theoriaetirocinio man-
aesltiaiilibus,oculis suspectis, palmis extentis, fer- cipatum, agnosco quid amor faciat, cum et imme-
Vens magis quamsitiens praestolabarepistolaevestrae rehtes m ex.ornat. Cur tamen, bone Pater, in me
magna, si vel parva nubecula madidanti vellere bi- reffectis quod tuum est, ac de me publice profers
bulus humectarer : desiderii conscius vota volo prae- quod tibi privatum est? cum prima sint vobis nota,
veniens, si quid de vobis certissime vel per undas etsecunda doinestica; nam Plato, Arisiolele., Chry-
mobiles flxa mihi littera nuntiaret, ita ut aridilatem sippus, vel Pittacus, ctini inilii vix opinione nnti sint,
meam colloquii veslri temperalurus imber sic irri- ncc legenti llilarius, Gregorius, Arabrosius, Attgu-
goret, paginam d ne deleret, quo tamen provideutia siinus, quos, si vel in visione n noti fierent dornii-
divina consullo per filium vestrum, venerandum tanti, nec ego vere sentirem °, eo quod copiae ar-
milii domnum, sanclam charilatem refectam suscepi tium apud vos velut in commune diversorium con-
cernens epislolau-quae, ut vosnoslis, arte compacta, venerunt, ipsa vobis [haerenl] lenacius quaesunt COB-
ut ego sensi, flore conferta e, bibenlem se polius lo propinquius, quia non oblcctamini tam pompa
qurrm legentem ferrel, per singulos apices pigmenta- r dogmatum quam norma virlutum. Unde procul du-
toafftimine inebriatura. Dives pauperi propinavit, et, bio cceleslium clientela [clienta, cliens] factus es
ut ita dixerim, quasi Falerni nobilis ipso me prius clientetarum P. Sed'quid ego baecad te, o dulcissime
odore pincernante, supplevit : gemina dicendi fruge Pater, et vere Christi discipule, qui ad instar S.imari-
cougesta,condita sale, melle perfusa, permisla btan- tani vinum miscens, et oleum aegroto decubanti,
difte, cum vigore roe peregrini poculi, quantum de- blandum niilii malagtna porrexisti: merccdem pii
suetum, plus avidum, dum pars illicit, pars deter- operis relaturus, cum venerit qui se stabulario aera
~
ret; in ancipiti posito conviva resticulo f, nec sus- pensare debere repromisit, custodiens in vobis,
tinenfe magna blberc ~, conscniio dutcedini, qui pontifex summe, qttod contulil; sciens suis oculis
ceflo h virtuti. Hoc igitur fluenledono, venit ad me, h«c placere dignissime, quod ipsara apud te vincit
fafeor, per cana ponti fons poculi, venil, pater opti- dignatio dignitatem. Quapropter sacratissimae, since-
r
inef, per salsum mare, quod sitira restingueret; et rissimae , atque amaniissima. aposloticoe coronae
vehit oceanitide miscente fluctu ' mera dulcedo; cu- vestrae plantas supra meum pectus stratus impnnens;
jus liquor non fauce tenus saperet, si arcana mul- et ultimus ego niembra subdita vel pedum vestrorum
ceret, quippe quod non carnem foveris lali potu, sed recubatorium faciens, ita vestrae pietati avido deside-
spifitum. Unde, nt vere prosequar, hujus uva pal- I) rio me commendans, deposco in Domino ut inter
mitis nobis silim prorogat, dum propinal. Hac J in- peccatorem et Redemptorem uiundi alter quodam-.
opina frugedelapsa per gurgitem, primus iste mihi- modo mediator accedens, levigato delicto, probe Pa-

a To ad deest in aliq. Mss.
b Duo Codd. Vat., inumbruntes corymbos.
* Inuno Cod. Vat., fugarelur admisso.
d Ibid.,
paginam nec deleret.
" Inallero Cod. Val., flore confecla.
1 ln duobus Codd. Vat., convivarusticulo.
8Inuno Cod. Vat., tibenleconsenlio, f., bibente.
* In altero Cod. Vat., 9111cedo virtuti.
__ Ibid., miscentefluctum mare dulcedo.
' In unoCod. Vat., Iiuc inopina.
k In uno Cod. Vat., enthymemis.
- In altero Cod. Va.t., quemodovoluoriscolwdif-
fundis profiagines. Trevir. Gloss., subdit I.row., ha-
bet~~is.,'id est CUE.CENTIS. 'ES' et apud Varronem
de re rustica, lib. 1, cap. 31; cou. nro lenere in vile
ramusculo. HaecIJrow. Hic porro cola usurpaiur a
Fortunato pro media in scribendo distinctione, quo
in sensu ab ipso adhibetur lib. 1, cap. 1. Cui sensui
respondet quod hic paulo postaddit: quod veroti-
buerit, acuti commatisfalce succidis; ul sensus sit:
qua latius diflundis orationem, luxurianlis vitis ad
instar, qtia restringis atque concidis.
m ln uno Cod. Vat., non merentesexornal
a
" Ibid., quossi vel visioninoii fierenl.
Vere senserim.
P In uno Cod. Vatic, faclus cs cleentaruin.
1~ Ibid.. jjen.ai'. debiti.
ln 2 Codd. Vat., alqite clamr.n!isr:-:iS
vjmldlee.
 iSf, MISCELLANE/fc, — LHk V. 1!«
ter, reprobwn reeoncilies post reatum. Et quia ves- f(^Redditur, avulsis spinis, urbs Romula princeps,
trae fiduciae pignus aceepi; pietaiis vestrse iilias et Principis egregii vomere culta Petri.
famulas, Agiten.et Radegundem una meeum devote Paulus ad Ulyricos, Scythicas penetrando pruinas»;
earum desiderie roantlato commendo, comirrliniter Dogmate fervenii frigora solvit humi.
supplicanies ut, apud domnum MartinUm pro nobis Matthaeus./Ethiopes attemperat ore vapores,
verba faciens-, tain hiJus mtereessor accedas, quatis Vivaque in exusto flumina fudit agro.
b
apud Doininum ipse tum promptus exslilit, cum ca- Bellica Persidis Thomaesubjgcta vigprir
daver exanimuro non prius dimilteret quam mors Foriior efficitur victa c tiara Deo.
mortuum dimisisset. Est enim ratio consequens ut Lurida perspicuo daiur lndia Bartliolomaeo,
per vos illinc nobis redeat spes patrocinii, qpia ad Andreae monitis exstat Achaia seges.
voshinc prodiitpars patroni. Cor»m Do»inosupph- Ne morer accelerans, Manini Gallia-prisei.a
cans_,pie Pater, ut in gratiam vestfaiH [gra>tia-ves*.a] Excellente fide luminisarma' ^capitw
receptus, ve! apud eOs qut vestri sunf cororoendi..-. Martino servaia novo, Gallicial,plaude,
sentiara lara oratione quam carmine te doctore- regi, Sortis apostolieaevi* luus iste fuit..
genitore diligi, duce progredi, tutore muniri. fntf Qui virtute Petrum, praebefctibi degmate Paulunv,
sentiumvero portitoremr _amuh_r_rvestrtnw, vere mi- B" - Hinc Jacobi tribuens, inde Joannis opemi.
bi bonnm Bonosum,pietati vestn« supplex aecedems-, Pannonite, ut perbibenl, venieiis e parts Quiritis fV
nec prius relaxans pedes quam, dulcis Pirter, promi- Est magis effectus Galiisueba B-saIus_
seris, qua valeo prece, supplex commendo; qui in- In suleum slerilem vitas plsmtariaisevitt,
terveniu sanctorrtfncnm vobts sospes occurrerit, ab- Quo naturaseges.ertiUtateplacet.
sentis vota praesens exsotvens, illud prius oblineam, Heliaemeritis aller redit itnber aristis,
ut quis cum primum huc conrmeat, rae eeleJjris verbi Munera rori» ha.bens, ne premat arva sitis.
vestri gaudia festina respcrgant. Neu jaceant stupidis-aremia }ugera sufcis,
Martini meritis cnm noroine nobilishssres, Influit irriguae fonte perenui6 aqo-S.
Ftt.For.unaU., tfuaeso-,precate BeUUt. Inrawts hreresis-ideipiagen-H-ta fixit;
Quodque oleaster erat., pinguis ofiva virot.
CAPUT II. Quse slelit exilis viduatis.frondibus arbor,
Ilem ad euntdem. Jam paritura cibum, fforet bonore novo.
s.ne spe ficuloea tristisv
IQuemadmotJumapostolis varias ofbis lerrartfm par- lnrpjmendafocisr
tes assigfiaias ac distfibutas fuisse narfat, quibus Wsepalrafad fVtfctumstercort culfa sihuiff.
Evangelii lucem inferrent,. ita Martino Gallaeciam G-Palmitis
( uva tumens, avium laceranda rapinis,,
divinitus datam fuisse dicit, in qua Catboiioi do- Hoo custodb bono iwn perit uva laou.
gmalis veritaiem sereret ac disseminaret. Ad es-
tremum se eidem, nec non Radegundero et Agne- Rebus aBOStolicfedirexit vinitor fcarrtes;
tem, commendat.] Arva Iigpne movens, falco flagella premeius.
Lumen apostolioum cumispargeret Hna Triades a Ex agro Domi___ labruseam esoiditi mertea»>.
Excipereique nevura mundus honore diem, Atque raeettVusadest, qpo futtfaifte fhttifx.
Ut lenebras animaelux.sementiva fugaret, De satione Dei zizania vulsit amara,
Et ctaram hauriret. mens oeulala fidem, . Surgit et aequalisia-tifioata.seges.
'
* Olim legehatur '% "' . .
Triados, quemadmodum et* ia . f AnimadvefflitBrowerus quodetsi Pannoniae pars
Ven. Edil. legiiur- Brov.er.us se correxisse vocefl*. mactimaoppressa a Barbads teneretur,. adhuc taroen
ilfamac reposuisse Triades, tanquam apiiorem eoi.- noa>pauca regiouis illius loca sub Roraani imper.r
suetudini Forlunaii in fleciendis eJ4_smod-vocibus, difioneperstiterunt. Quocirca.censetobeam causamr
affirmat. In uno quoque Vat. Cod. legitur Triades. PiWiiioiiiani,unde ortus erat Martinus, partero Qui-
b Observat Brow. a> Fortunato vocem Periidi^ ritem nominari aKorlunato.
productam. Sed haec, et id genusaljav s Duo Codd. Vat., Gallis vera>salus:Edif. Ven.,
6semperfuisse
-,quaeille forte lieentiiis.,, poeturuin more, usurpavit, ^.Gallica
" vera salus. Ms. vero Trevirenseihabet GaUi-i
semel indicassesiiflieiat. suwba, ul refert, Brow., quae vox cOHtinnata,videtur
,-. dc Ven. lidil., juncla tiamDeo. a.Forlunato, ut-indicaret Marlinuro>Suevis qui Gal-
Unus.Cod. Vat., Gallia simeli. l-_ciamiBcoIebant admoduoi saJutareoiiluisse.
e Refert b Goiruplo ante legebatur, ut>refert Brow. :
Gregor. Tur., lib. 1de Mkac. saneti Mar-
tini, cap. H, quod cum Charrariei, seuTl.eoden.iri KebusapostoKci» orantesvivere-rflW-swa t.
et
(ujiem Ariamirum appeUant), regis Galliciae,fil.us lte_a in Vetti Edftj menddsissiime
gravi morbo laboraret, audissetqu» rex sancli. Mar* legitur :
tini sepulcrum in Gallia clarere vinuiibus, misit Rebus apostolicisjuvitorantes.
illuc qui de sacris ejus lipsanis in Ga.liciam defe- Cs-tera desunt in vorsu. Unus Cod. Vatv pro anlt*
rendum curarent. Quae curo in Galliciae p©_lum in- babet escas. Porro antes sunt ordiiios-vitiuo., do
veherenlur, factum est divino consitio ul Martinus ^uibus.Yirgil. lib. n Georg. :
qvoque (de quo hoc carmen scriptum est), e longin- Jtrn vinctwvitetSj jamfalcemarbosta-re^MWM,
qua re?ione eadera ad litlora appellerei, ac sedis Jam.canitextremos effetusvimtorantes.
iUiusepiscopuBcrearetur. Suovi ila(_ue, qui Gailae- In superiore item versu, ubi-corrtfpffe-legebatur
ciam habitabant, Ariana haeresi ejoratn, catholicumi non peritura vei patet, feddiiunv est a Brow.
dogmasub TheodenHf» amplexi sunt, magnan adf nonperit uvalatet, lacu : cui lamen leclioni anteponendam
eaa» rera operam conferente Martino, ut liic uarrat i censeo lectionem Ven. Edit., nort perUura tacu, nf
Fortuaata». vex uva sine eausa bis repetatur.
 485 VENANTtl HON; CLEM. FORTUNATI OPERUM PARS I. iM
Martino * servata novo, Gallicia, plaude, A Qui fuit anlistes Arelas, de sorte Lirini [Lerini],
Sortis apostolicaevir tuus iste 1'uit. Et mansit e monachus, pontificale decus.
Pastoris studio cirr-jiiajaia -septa recurrens, Sedulitate patris, proprias lucaris atumnas,
Nc lllJiUSmiret oves, servat amore gregis. Ut libi proficiant Itaecbona si qua gerant,
Supportante manu trahit ipse ad pabula Christi, Uirde illuslre f capul cingas diademaie pulcbro,
Montibus instabilem ne voret error ovem. Et grates dignas pro grege paslor agas.
Cujus vox refiuens, plebi de fonle salubri, CAPUT III.
Ut bibat aure fldem, porrigit ore salem. Ad eivesTuronicos de Gregorio episeopoTuronenti.
Hosii damna quidem, Doraino pia vota paravit,
Et commissa sibi dupla talenta referi. [Gregorii, antistitis Turonensis creati, in Ecclesiam
suam adventum prosequiiur hoc carmine, itlitisque
Vocem evangelicam exspectans operarius almus, ex praesenlia, doctrina, vigilanlia, bona omnia Tu-
ronensi populo auguralur.] ~
Ut sibi dicatur, Servule perge bone,
Quando Gdelis enim mibi supra pauca fuisli, Plaudite, felices populi, nova vota lenentes «,
Supra mulia nimis constituendus b eris. Praesulis h adventu, reddile voia Deo.
Ecce lui Dominimodo gaudia laelior intra, Hoc puer exortus ' celebret, lioc curva senectus,
Proque labore brevi, magna parala tibi. B Hoc commune bonum praedicet omnis homo.
Audilurus eris vocem, Martine, beatam -' Spes gregis ecce yenit, plebis paler, urbis amator,
Sed Foriunali sis memor ipse tui. Munere pasloris laetilicentur oves.
Quaeso,precare, Paler, videam tua gaudia tecum, Solljciiis oculis, quem prospera voia petebant -,
Sic placeas regi, poste c patente Peiri. Venisse aspiciant, gaudia festa colant.
Cnm Radp^undehiimili^snpplex, piapostulat Agnes, Jura sacii.rdoiiiir.sriui revercnler adeplus
Ut commendataesinl libi, sancte Paier ; Nomine Gregorius, pastor in urbc gregis.
Et crescente choro per carmina sancta sororum, . Marlino proprium miltit Julianus k alumnum,
Complaceant Domino, le duce mite, suo Et fratri praebet quod sibi dulce fuit.
Atque ascita sibi servetur ab urbe Genesi [Genesii] Quem patris /Egidiil Domino mantis alma sacravit,
Regula Caesariid, praesulis atma pii Ut populum recreet, quem Radegundes m amet.
Distichon hoc utrubi in Mss. legebatur. septuagetimo sexundo, vost transilum beati Martini
b ln uno Cod. Vat. euslodiendus eris, corrupt. antistitis, Sigiberto , gtoriosissimo rege , duodecimo
c Sic Mss.Colon. et Trevir., cum in vulg. legeretur: anno regnante, pott excessum sancti Euphronii epi-
Postulet ante Petrus. Ex Brow. In Ed. aulem Ven. tcopi.... onus episcopatus indignus accepi. Porro an-
adliuc corruptius : Post prwparante Petro. nus dnodecimtis regni Sigiberti congruif cum ani_o
d Sanctus Caesarius,natus in agro Cabillonensi, ac £ _er_B vulgaris 573, quo proinde anno islud poema scri-
in Liriuense monasterium, jam tiim doctrinae, et ptum fuit a Fortunato.
sanctitatis fama conspicuiim, profecius a puero, ibi Browerus, qui dat Gregorium episcopum Turo-
monachus aliquandiu vixit sub disciplina Porcarii nensem crealum fuisse anno duodecimo regni Sigt-
abbatis. Tnm ipse subiirbanum in Arelatensi agro berli, refert id taineu ad an. 575 aeraevulgaris : fn
moniisterium regendum suscepit. Postremo, Eonio, quo facile redargni potest, cum Cloiarius obierit an.
Arelalensi episcopo, vita fiincto, Caesarius ejus in 561, post cujus obilum Sigibertus-, cuiii cacteris fra-
locum, quamvis inviius, sufficitur. Ipse deinde mo- tribus diviso pateruo iinperio, regnuin adeptiis est.
nasterium sanclimoiiialitim exaedificandum curavit, Lege Greg. Tur., lib. iv Hist. Franc, cap. 22.
eiquc Caesariam, sororem suam (quam eam ob cau- 1 Tres Codd. Vat., hoc puer exerius.
sam in monasterio Masstliensi educ.ndam et insti- i In Vila Gregorii (quae exslai praefixaOperihus
tuendam provideral), abbatissam praefecit, ac regu- ipsius Gregor., ah Odone ab. conscripta) quo sludio,
lam qna uterentnr conscripsit. Qnae deinde vel in quanlaque civium omnium conscnsione ac laeiitia,
alia monasteria Galliae ascita est, ac in primis a B. idem declaratus fuerit episcopusTuronensis, narratur.
Radegunde in P.ciaviense suum monaslerium indu- - Ilic Julianns est sanctus Jiilianus Arver-
mariyr
ciit, cum quidem ad eam obtinendnm legationein nensis, qui ad vicum Brivatensem passus est: ejtis-
consulto Arelatem ad Caesariamabbaiissam misisset, que capul Viennam delatum ac reliquum corpus;
qnac in locum sanctae Caesariae,sororis, uti diximus, Brivate inliumatiiin fuil, quod etiam nunc apud No-
saucli Caesarii, Arelaiensis episcopi , successerat. vam Brivaleiu asservalur, et colilur in basilica in-
Urbi itaqne Genesi, hic indicaia a Fortunato, est " signi canonicortiin, qui Comitesappellantur, ut nar-
Arelilensis civitas, in qua sancii Genesii inetnoria rat cl. Kuin., in notis ad 1. n Greg. Turon. de Mi-
celebris erat etinsignis. Videsis ejus passioneni in- raculis martyr., c I. Gregorius, c. 2 ejusdem libri,
ter Acta sincera mariyrum, pag. 6 3 Edii. Paris. ob singularem religioiiem qna marlyrem proseque-
e Sahclus Caesarius, scilicet, quamvis episcopa- batur, quenque de se et de fralre suo olim bene
lem gradum adeptus, non desiit monachoruui offi- meriium senserat (ut relert cap. 2t et 25 ejusderr»
cia, ac munera, quamum ferebat ejus diguitatis cu- libri), non dnbilai Juliani aluiiiniim se nominare bis
ra, et sollicitudo, usurpare : dequojam, ut scribi- verbis : Intederat mrnli propier aniiquam diltciionem
tur in ejusdem Vita, p. 1, num. 8, iltico diaconut, torum (sanctorum Ftrrtoli tt Juliani) me tic etse ejut
dehinc presbylerordinatur: nunquam lamen canomcam alumnum, utJuliani.
modulaiionemmonachi, nunquam inslilutm Lirinen- 1 Hic Egidius episcopus Rhemensis ftiit de
quo
sium vel modicum subrelinquens.Ordine et officio cle- plura jam diximus in nolis ad c. 20 I. m. Cur amem
ricus, hutnitiiale, charilaie, obsequio, cruce monachus ab Egidio
permanebal. Vide ejtis Vilam saec l Bened., 659.
t In uuo Cod. Vai., unde illarum caput. p. mSancla Radegirodes, postqitam a Cloiarii toro
* Edit. Paris., felicis.... tenentis. aliquandiu substiiit apud Tiirones. ut
k Quo anno . Gregorius episcopus Turonensis. abscesserat,
S.Martini sepulcrum praesens venerarelur. Pneierea
inaiiguratus sit, ipse de se prodit lib. n de Miracu. monasierium virorum apud Turones jam exadilican-
,lis sancti Mariini, cap. 1, inquiens : qnno centesimo dum curaveral, uti diximus in Viia Fort., n. 85,
185 MISCELLANEA.— LIB. V. 18*
Huic Sigebertus ovans favet, et Brunichildis honori,. A Conciliis sacris sis norma, et vita piornm k,
Judicio regis, nobile culmen adest. Exemploque tuo crcscat adeptus honor.
Quo pascente greges per pascha sancta regantur, Ltiirien apostolicum popnlis tua lingua ministret,
El Paradisiaco germiue dona metant. ElC0-li-donum, te radianlc, micet.
lmmacul.ila pii qui servei ovilia Clirisli, CAPUT V.
Ne pateanlrapidisdilaceranda Inpis. Ad eumdem, de Judmis conversisper Avitum episco-
Pervigili cura, siabtilum sine labe gubernet, pum Arvernum.
Commissumqueg.egem nulla rapiua gravet. [Respondet Gregorio Turoiieitsi, qui a se magno-
Muniai inclusos preiiosi veileris agnos, pere cmitenderat ul egregiuni Aviti, Arveriiensis
Et quos "scrvatos protegat ipse vigil. episcopi, faelumin coiivertendis ad Cliristuiii Je-
Florea divino pinguescat vinea culiti, sum plii.quam quingeniis Juil:eis,carmine celebra-
ret, aiiiue eldem se saiisfecisse stiibil, misso,
El matura suo sit specinsa boiro. quod Ittiic episiola. subnexuin esi, poeiuaie, qtiod
Fruciibus aeiernis nl coinpteat horrea cceli, a se sine diligenita :ic smdio, propier portitoris
Unde aniinaevivo fonle fluenla b bibant. iiiiportiiiiitateni, narral elfu.iiiii fuisse.]
Ne siiis excruciet, digito quam Lazarus udo, Domno sancto el meritis apnstolicis praecomando<•
Ignem ul lcnirei, lunc petebalur c opein. B domno, el in Christo Patri Gregorio papae, Fortu-
Sed magis in gremio Abraha. vernante locandas, natus.
Pasior oves placido ducat ad astrh sinu, Insligas, Paier opnme, seria curiositale, sincera
Ul bene commissosese duplicante lalenio, lamen dulcedine, carmine elinguem proloqui, et
Inlroeant d Domini gaudia vera sui. currere pigrum versu pedestri, aique de laude lau-
Laetns agat sub clave Pelri, per dogmata Pauli, dabilis et apostolici viri domni Avili i ponlilicis, ex
Inter sidereos luce micante choros. eventu occasionis illatac, et si non aliqua coinpte,
Fortis Atbanasius, qua clarus Hilarius aslant, saltemk comiter praelibare, cum in me inveneris
Dives Martinus, suavis et Ambrosius. quod diciionis luculemia [non] diligeres, sed dele-
Gregorius radiat, sacer Auguslinus inundat, res x, et ut ipse mei ra sum conscius, habeas apud
Basilius e rutilat, Caesariusqttemicat. nos non laro quod prob.s quam quod reprobes,
Qtiorum gesta sequens, et dicta fideliter implens praesertitn cum inslans portitor n per verba sigilla-
Perpetua. vitae participaius ovet. lim hianti fauce cadentia quasi gravis exactor non°
Atque coronatus digna mercedc laborum, in ine lam fenera solvere cogeret qunm pensa-
Obtineat miles regis in arce locum. ret P. Sub quo, licet illum praeceps iier impingeret,
CAPUT IV. C mihi inter i anhelanti vix licuerit respirare, tarnen
~
In natalilio ' Gr.gorii episcopi,cum anliphona ~ dicert praeceptis veslris, licet impliciter expeditis ', pa-
rogaretur. remus, devoti potius, quam placemus *; vobis repu-
In mista dictum. taluri nescio magis, an lempori, quod illi hoc ihjun-
Marlini merilis per lempora longa, Gregori, gitnr, qui non habehat apud se nec moduro, nec
Toronicum foveas pasior in urbe gregem. spalium. Sed obsequii u illa morigeri servilute de-
ab Egidio episcopus consecratus fuerit Gregnritis, test. Erat autem dies naiatiiius in quo sedis suae et
qui Egidius eralin Be'gica Secunda, procul dissiius Ecclesiae episcopi fuerant consecrati, quomodo et
a Turonensi dicecesi, ex Vila ipsius Greg. discinus, nunc lemporis anniversaria Rom. pontificis conse-
in qua hanc leguntur, c. 11 : Legatioad regem diri- craiionis dies celebratur.
gitur (~ Turouensi scilicet civitale post obitoni san- e Browerus, in noiis ad hunc locum, veterem in
cti E-iiplironii),cum quidem, Deo dispensante, Gre- Ecclesia morem aitliphonas canendi corainendat, ac
gorius coram reperilur. De hac igilur causa conventut pluribus nmiqiriiaiis monumeniis illustr.it, ab Am-
quanla humililulese excusare lentavit, quibus modis se brosio pritiiuni in Lalinani Ecclesiam consueiudinem
subducerenitut est ? Sed qnia velle Dumini est, huc illam, quae apud Orieutales erat vetusiissiraa, osleu-
eceteraflectunlur. Hunc rex auciorilute cogit, hunc deus inveciam fuisse.
Brunichildit regina perurgel. Sed quoniam ditcrela h Tres Codd. Vai., et Ven. Edit., vita priorum.
humiliiat obedienliamnon rectttai, tandem ati-uando B i Unus Cod. Vat., prmconando. Edii. Ven.,prwdi-
astentut ett. Quem, ut credo, ne qualibet ociasione oando.
dilatut profutjeret, statiin Egidius, Rhemensisurclti- J De sancto Avilo lege quae adnotavimus ad car-
epitcopus, ordinavit. roen. 2ij, I. III.
a Unus Cod. Vat., atque soporantes. Alius, k Edit. Veu., .omit.r decetsallem.
atque
soporatos. Edii. Ven., atque favore tuo. I Edil. Paris., diligeres, sed deligeres.
b Edii. Ven., vivofontefluente. m Unus Cod. Vat., et ut ipse
e Hc a Forlunaio, metro obsequendi causa, meipsum consciusha-
quae beas, eic
in vocep_i._aiur longa esi, corri_>iiur. Siic tamen le- II Edit. Ven., cum instans petilor.
gitur in Ms. Trevirensi et antiquis exempl., teste • llic Biowerus monet esse delendum in, secus at-
Browerti. Vulgo. nonnepetebal opem? In Ven. Edit., que ipse ediderai in utraque edilioue.
petiebat epem. Edit. Paris : Ihijii-ce lamen
mulaiionis iuillum occurrit vestigium in Codd. Vat.
Digiti quo L.zarus udo, P lbtd., quam impensarel.
Lenialut fl-mniaferre <t
d Untis Cod. Vat., introeal petalur
Domini.
opem.
- • ~ Edil. Paris., imerim.
Edit. Ven., lieet simpliciler.
"Alius Cod. Yat., Blasius rulilat. 8 Edit. Paris., simpliciierexpedili.
f Antiquus mos fuil iiataliiinni episcoporum diem * Edii. Ven., quam
soleitm ter celebrare, ut ex veteribus Sacriiiiienia- u Ibid., sed obseguella ptaceamus.
riis et ex homiliis sumro._Pontificum intelligi po- Edit.Paris.:.erf morigera tervituie, mendose,
obsequiilamorigera tervilute oplo,ut.
167 VENANTIIHON. CLEM. FORTUNATIOPERUMPARS I,
voli, qnod a vobls in laude praedicti ponlificis A Lactea canities sapiat majora juventse,
aniore praecipiltir, honore cantetur.
ln venerabilibus famotis, operator opime,
Gondccetut semper laus tua, Christe, sonet.
Inspirans animum, votuni, effectumque ministrans, Est Deus, alta lides, unus triuus, et Irinus unus \
Et sine quonullum pra.valet esse bonum.
Lumine perspicuo fecundans peclora vatum
Ut populis generent viscera sancta fidem.
Sopra candels.brutn posili, quoruni orecorusco,
DGgmalisigne micans, luceat atma domus.
I_t velut est oculus, capitis qui dirigit artusa,
Sic pia pasioris cura gubernet oves.
Pectora poniificumdilans virtnte superna,
Tu Deus emnipotens, summe, perennis apex.
Sj.rri.tis alme, sacri labiis infusus Aviti,
Per famulumloqueris, crescat ut ordo gregi.
Qni non b conlenlu» numero, quem accepit ab illo,
Vilticusc hic domini dupla talenta refert.
Plebs Arverna etenim bifidodiscissa tumullu,
Urbe manens una, non erat una fide.
Christicolis Judaeusodor resilebatd amarus,
Obstabatquepiis impia turba sacris.
Exiollens cervix, Dominijuga e ferre recusans,
Sio tumidis animis turget inane cutis.
Quos in amore Dei monitabat sacpe sacerdos,
Utde conversisiretad astra seges.
Sed caligosi* reeubans velaminis umbra,
Pectora tetra premens, cernere clara vetat.
Venerat ergo dies Dominus qua est reddilus aslris,
Ac homo sidereum pendulus ivit s iter.
Rlebs, animante b fide, Judaica templa revellit,
Et campus patuit quo Synagoga fuit.
Tempore quo Cbrisii repedavitad alta potestas,
Ille quod ascendit, gens ' inimiea ruit.
Hic lamen anlistes Moyseilege rebelles
Alloquitur blande, quos dabal ira truces.
Quid facis, o Judaea cotiors, nec docta vetustas ?
Ut vitam i renoves, credere disce senex k.
188
Sensum ponc sravem, quo puerile fuit.
Non pudeat meliora sequi vel tarda, vclernus
Corpore dcficiens, crescat honore senex.
Personis propriis stat iribus unus apex.
Nam paier, et genilus, quoque sanctus spiritus idem,
Sic iribus estunum jus, opus, ordo, thronus.
Legifer boc reboat, patriarcha hoc reddit [_/-,,.cre-
ditj [Abraham,
Hinc pater est noois, est quia nosira fides,
Tres videt aequales, unum veneralus adorat,
Unum voce rogat, tres quoque pelve lavat.
Sic palruo m similis, Loth suseipit hospes euntes,
Quos cibat in Sodomis, hi rapuere Segor n.
B Cum a Domino Dominuspluit igni trisle Gomorrha»;
Filius et Pater est aDomino Dominus.
Qui tuus, ipse meus, stat conditor atque creator;
Hujus plasma sumus, qui est Trinitate Deus.
Uniusestis oves, heu cur non uniter ° iiis?
Sit, rogo, grex unus, pastor et unus adest.
Rennuis ? an recolis quod canna Davidica pangit,
Quodqueprophetali virgine fetus agit ?
In cruce transfixus palrais, pedibusque pependLt,
Sed corrupla caro non fuit i ex tumulo.
Post triduum remeans, sanat nos vulnere longo,
Quod rediit coelis, testis el isla dies,
Credemeis, auli credeluis convicta senectus,
Si fugis, ac trepides r, negligis [_/«„ nec legis
_ „ [ista legens.
Protrahimus verbum brevitalis tempore longum,
Aut admitte preces, aut rogo cede loco
Vis hic nulla premil, quovis te collige liber,
Aut meus esto sequax, aut tuus eslo s fugax.
Redde, colone, Iocttm, ttia duc contagla tecum,
Aul ea sit sedes, si tenet una fides.
Haecpia verba viris miii dedit ore sacerdos.
Ut sibi quo libeat, semila cordis eat.

« Edit. Paris., arcus; sed in margme, artits. tifex, sacra Penlecostes nocte, celebratis vigiliis,
b Praestatad illu.trandum hoc poema nonnulla hic eosdem baptiz.it, ac sacro ungit chrismate, (ota ci-
referre ex sancto Greg. Tur., lib. v Hist. FranC, vitate cutn cereis et lampadibns accnrrente, el in
Cap. 11, quaeque is fnsins edisserit, brevitatis causa, gaudia, pro novo candidatorum grege, effusa. Haec
paucis complecti. Ctnn itaque Judacusquidam, Avili ad an. 576 contigerunt, quo anno et hoc poema elu-
opera, et documenlis Christianam religionem am- cubratum fuisse dicendum est.
plexus fuisset, atque ipse albis vesiibus indutus, ut e Unus Cod. Vat., Villicusin Domini.
Is qui recens bnptismo fuerat ahlutus , civitaiis por- D d Edit. Ven., resilibat. Edit. Paris.,r__td_Aaf.
lam una cum caeicrisChristianis ingrederetur, iinns e lbid. : Dominiferre jura recusans.
eJndacis, cum indignatione ac contemptu, fetenlis 1 Edil. Paris., catiginosi.
olei vas ejusdem capiti diffudit.Quem propterea cum . Pendulus ibat.
ulcisci vellet popuhis, et obruere lapidibus, obsiitit b Duo Codd. Vat., plebs armante. Ed. Ven., ar-
Avltus, et ab itlo conatu homines compescuit. Cum mala.
vero sacro Ascensionisdominicaedie Avttus de Ec- ' Duo Codd. Vat., ret inimica.
clcsia ad basilicam sancti Martini procederet, mulia i Edii. Paris., veterem; in marg., vitam.
plebe comitante, haec, repente excila, in doraicilia k Edit. Ven., disceseni.
Judaeorum irrupit, alque illa, cum aedificiiscaeteris 1 Edit. Paris., unus tria trinus, et unus.
quae ad ipsos spectabant, ita diruitac prostravit, ut m Edil. Ven., sic palruus.
campi planitiem solo prorsus aequata relinqiierent. n Segor noln civitas, in quam confugit Lolh, ve-
Alio die Avilus legavil nd Judaeosqui edieerent ut niam angelis dantibtis.
scirent aut Christianam sibi religionem amplecien- 0 Edit. Ven., heu! cur non unicusactus,
dam esse, aul inde in regionem aliam cxcedendum. P Ed. Ven. et unus Cod. Vat., njn ruit ex tumuto.
Qui cum diu haesiiassent, post tres dics plusqnam i lbid., ac crede. Edii. Paris., crede meis, ac, in
quingenti, concordibus stutliis, miseruui ad ponlifi- iharg.,
~ ul.
cem, qui nuntiaretit se paratos csse ad bapiismum Edil. Ven., si fugis, ac trepidas.
_«eipiendum.Quo nuntio incredibililer gavisus pon- • lbid., aut tuus ito fugax.
 MISCELLANEA. — LIB. V. 19*
l89
Ast Judaa manus, stimulante furore, rebellis, i Ingenli nurnero celebratur pascfcanovellum,
Ac de slirpe lupi progeneranlur oves.
Colligitur, rapltur, conditur inde dorno.
Cbristicolae Ht cerhunt tunc agmina Manzara * Excepit populus populum, plebs altera pleiem j
Protinus insiliunt, qua latet ille doltis. [jungi, Germine qui non est, fit tibi fonte parens.
Si ffemerent gladiis, senlirent jtista cadenle., Undique rapla manu lux cerea provocat astra ,
Vivere b quo possint aut daret alma fides. Credas ut stetlas ire Irahendo comas.
Legali occurrunt vati mandata-ferentes : Lacleus hinc vesti P color est, hine lampade futgor
. NesJtfdaea manus jam tua eauta sumus. Ducitur et vario lumine picia dies.
Ne pereant, acquire Deo, qui vivere possunt, Nee festiva ininus quam lunc fuit ifla coruscans,
Si mora fit, morimur, et tua lucra cadiint. Diversis linguis, quaededit una loqui.
Tende ceter gressum, properes riisi pracpete cursu, Quis rogo ponttlicis fuil illic sensus Aviti?-
Funera natorum sunl libi flenda, Pater. Quam validus fervor, cum daret ista Deo?
Fletibus bic c victus, rapitur miserando sacerdos, Inter candelabros radiabat et ipse saeerdbs,
lil ferat afflictis rite salutis opem. Diffusoinieriusspiritus igne micans.
Perveniunt quo clausa loco fera turba tatebat ; Dum 1 sibi, qualis erat, tam vera holocaosla ferertdb,
B Cum libatr vivo hoslia viva Deo.
Quaeoccurrens, lacrymis ingeril d ore preces.
Mens est tarda bono e Judaica jura tenenti. Si patriarcha placet, quoniam natuiri Obtullt unum,
Lucem sero videt, praetereuiite die. Qui tantos offert, quam placilurus erit?
Stc oculiscordis veium est ab origine tensum. Moses non valuit Odei quqs subdere nostfae,
Caeciisut ignoret quo via recta vocetf. Qui Cbristo acquirit quod sibi munus erit?
Sed tandem sequimur, pastor, quo saepemonebas, Fudit aromaticum Domini libamen ad aram,
Qui sale lam dulci curfere cogis oves. Incensumque novum misit ad aslra Deo.
Credentes jam erede s tuos, nec fallere falsis b, Obtinuit votum, quia junxit ovite sub uno *,
Nos tavacrum petimus, sit tibi prsesto lacus ' Et grege de niveo gaudia pasior habet.
Sensimus effectu i quod agebas rile precando, Htec inculta tibi reputa, Paler atme Gregori,
Quod per te hominem nos Deus ipse monet. Qui Fortunato non valitura jubes.
Bic trahit ad lucem quos texerat umbra negantes. Adde quod exiguum me portitor impulit instans,
Militiaequenovae rex k aperibat iter. Et datur in spatiis vix geminata dies.
Agminaconveniunt, quondam diversa suo uno , Novimus affectu potius quod '' diligis illuro,
Partibus et gemrnis fit Dens unus araor. _ Hunc u, quem corde vides, semper et ore tenes.
Hinc oleari ovium perfunditur unguine vellus , Hoc tibi nec satis est, hujus qttod esT ipse relator,
Aspersuque sacro fit gregis alter odor m. Compellis reliquos plaudere voce sibi.
Ecce dies aderat qua spiritus atmus, ab allo Non fuit in vacuum, quod te provexit alumnum,
Missus,apostolicis fluxit in ora viris. Si x cui mente, fide, reddis amore vicem.
Res sacra rusticolas, urbanos excilat omnes, Annuat omnipotens, longo memoraliier ^ sevo,
Certalimque aditus ad pia festa ferunt n. Ut tu laus illi, laus sit et ille libi.
Abluitur Judaeus odor baptismate divo,. Me quoque vos humilem pariter memoretisz utrin-
Et nova progenies reddita surgit aquis, Et pro spe veniae voce feratis opem. [quei
°
Vincens Ambrosios suavi spiramine rores,
Vertice perfuso chrismatis efflat odor.
a Ibid.: lunc agmina inania jungi. Codd. Vat. re- faciant, libenter omisimus. Potuit hic a Fortunalo
tinent Manzara. Vox aulem isihaec orta videlur ex non odor corporis, sed animi indicari, quo sensu
Hebr. vocabulo "itDQ , quodidem sonnt ;ic spurius, aieb.t Aposlolus : Chrisli bonus odor sttmus in omni
nolhus, elc, unde Graeceix T-QOVIJ- redditur. Hinc et loco, etc
Sedulius, a Browero laudatus,'habet, lib. v: n Tres Codd. Vat., et Ven. Edil., ad pia (estd te-
D runt.
Manseribuspopulisin deteriora volulis... 0 Edit. Paris., Ambrosius.
b Edit; Paris., vincere. p Unus Cod. Vatic, tacteushinc veslis:
i Unos God. Valic, fletibus his victus. i~ Edil. Ven. et Paris., lumsibi.
<-Edil. Paris., ingemit. iu uno Cod. Vat. :
• Duo Codd. Vat., mensest tarda boni. Edit. Ven., Cumlibeat vinohostia vivaDeum.
mensest tarda homim. Paris. :
t Unus Cod. Vatic, quo via recta ducat. Edit. Edit. DumlibatvinohosliavivaDeum.
Paris., recta meal.
~ Edit. in marg., Deo.
Yen. credentesjam credere vos nec. 8 Edit. Paris.:
b Edit. Paris., eredas; in raarg., falsis.
1 Edit. Yen., sit tibi prmsto, laves. Edit. Paris., Obtinuitvolum,quia veraejunxit oliV_e.-
locus. - * In uno Cod. Vat., potius quo diligis.
i Edit. Paris., aspectu. a In uno Cod. Vat., Hine quem.
k Edit. Paris., nox. v Edit. Ven., hujus quod ipse relator.
- Unus Cod. Vaiic et Ven. Edit. Paris., diversa ~
Ibid., sic cui mente ftdem, qttod seq. Edit. Paris.
sub unum; t_d. Paris., in mar.g., uno. quoque, mente fidem.
m Plura de hoc odore Hebraeorun)quaerit, etedis- y lidit. Ven., tongo ul memoreluvi« wvo.
Berit Brow., qu* quod ad propositura nostrum non 1 Ibid. et in uno God. Vat., memoreiisuirique.
191 VENANTIIHON, CLEM. FORTUNATI OPERUMPARS I. _M
CAPUT VI. A cente fattcis organo, pupilla fletibus loquebatur.
Ad Syagrium - episcopumAugustidunensem. Tanta [lantum] est incharitale natura, quod pra-
[Narrat Forlinialus, cum ipse, longojam spatio , de- valel ut parens ante se prodat b affectu quara labio.
suevissel ab eluciiliran.li»cirininibus, aique a re- Fluebanl
liquis curis et negotiis dislractus viveret, sibi igitur lumina, ac suggestionem suam bian-
rc|iente patrem astilisse, graviter laboraniem pro diio ploratu compunctam, ut etiam quamvis crude-
c;i|ilivo IPio, ab eoque inrriiain sttaiiiac desidiam lem redderent lamenta clementera, irrigabant lacry-
foisst-exciissam. Iltijns iiaque advenlum ad sese, maelam semen
el qtiem is conceperat pro calaniitaie filii dolorcra miseriae,qtiatn frugem misericordiae;
accrbissitniiin, iniserabililer descrthit, atque ejus- uno fonte manabant resinae roris [res mueroris]et
dpiu catisaiii Syagrio rogaius coinmendai. Ilinc, muneris. Unde el luctus, et merces, et unus rigans
olilatn ocearsione,ncrostichiiincarmen , smdiose a oculis, alter bibens anribus ,
se de hiunnni generis Redeiiipioreelaboraium, pro quod iste torcularet in
preiio, iniilit ad eumdem, et ejns arlificiosam lex- flelu, ille apothecarel in fruclu. Iiaque signo singulti
turam el ordinem compleciiiiir pluribus.J fecit se intelligi mens captivi; el quasi speculariler
Domnosanctn et a,,ostoIicasede dignissimo domno traxit mceror in facie, qui videbatur angor in corde.
Syagrio papaeForiunaius. Unde inler tacenies, causa reruin cognita,diim apud
Torporeb vecordis otii, quo mens ebria desipil " me volnit • hoc fari, quod fieri i, videbatiir affe-
diutinn tabe morbescenie brutiscens, et velul ignavi ctus mire sine lingua sic lo.jtii. Igiiur ciun me mnve-
sopotis hebelante marcore suffecius , negotii indiil- rei lamenlabiltscuncivisk tam jacuira qiiam palria ,
genlis iiulla mordente cura dormiians, cuui videre- cttin cernerenlur vultus patris pietatis imbre pcr-
lur scilicel tam leclio negligi, quam usus abuti, ne- fundi, ut pene totus et ipse in atienn aflectu migra-
que nanciscereinr quidquam occasionis ex tbeniate rein, lacrymantes oculi querelas ntilii finxerum l ad
qtiod digerereiur c in poesi, et ut ila diclum sit, ni- vicem eucausti, et admirabili modo m aqua, quaede-
hil vel'er>'turex vellere quod carminarelur in car- lere solet, per fletus scripsit. Quis eniin llenti non
mine, inira me quodainniodo meipsum silenlio sar- crederet, qtieui lupus u non genuil? quem non liuina
cophaganie sepcliens, etcum nulla canens d obsoleto nitas flecteret, quem parlus ligridis non effudit? cum
liiiguiepleclro aeruginavissem.tandemnecinopiiialo * lentescat [lentiscat] blanditiis cursus p.ir.li, virius
concaptivo meo, sed tamen, ut arbitror, veslraa apri, dens leonis, el moles ° elephanti. Qui lantlem,
feliciialis ad me sorte delaio, quis'?unde? qttidve sedaio querelarum strepitu, doloris sui properum P
refe.rat f ? dum pcrconlor, de filii calamilate , stiaa te desigiiai autitiolum, scilicel dtiiii aeger menie sibi
nccessitatis, raeae compassionis, veslrae mercedis poscit medelam; si se dignanle impendal, vestra
~
causas indice, singultus vix laxanie, prorumpit. lingua fit malagma i, quo loquente, media per verba
Quo voce intercepta, lam visceruin moerore, quain nie inisceiis milii, de vobis credulis r fidem feci
lumiuum flumiue, dum loqui non perinittitur, ipso homini, ex hoc per me te consuli. Non flere resta-
silentio patrem lacrymae fatebantur, quia dum bat, tamen conjici" utrumne pro redemptione diri-
anxius in verbo genitor pendet, nec exprimit, ta- gerem quo soboles valerel, an quo duobus profice-
0 Syagrius episcopusAnsusiodunensis creatus est e Alter Cod. Vat., nec opinato, quod len.
circa extreina Clotani tempnra, ac succes.it illa in ' DuoCodd. \~i.,quidt>e deferat. Edit. Paris, Qnid-
sede Remigio, sive, quemailtnoduin appellant alii, ve deferai, consulens, dum per concordemfilii cula-
Benigno, qtti posi Etipardum selerat. Br>werus milatem, etc.
Syagrii geiitts iiobilissiiutitn, et lamilinn referl ad e In uiio God Vat., indice singullu... prorupit.
Syagrinrum geiiiem illnm, in qua Sidonius, epi- b Edil. Paris., probet.
siobi 8 lili. vin, dettiictiimnomena trabeis, alqueebo- • DuoCodd. Viil., valuithoc fari.
ratas curules, et gesiatoriasbructealaset fas'os purpu- ) Unus Cod. Val., quod fleri.
rissatos iignoscit. In qtia idem ip-e epislolaSyagrium k liiuclicet conjicere homiiicm illum, quein con-
junioiem, queni Gallicauwflore.njnvenlulisappellat, eivem suuin Foriiinaius esse fatetur, Pictavie setn
a rnris oiin ac sindin rei fainiliaris a>l df>meslic__ fuisse , cum jam Fortunatiis domiciliuinsutini Picia-
latidis e< g'oriae ciirsutn nititnr levo.are. i.uindem vis collocassel, atque urbis illius clero esset asiri-
Aftanii Syagrii, oliin consitlis, per virilrm successio- O pius. Patria vero non ea solum noiuiiiatnr, in qua
nem piouepoieui nomiii;>tepi-i. 5 lib. v. Atijue haec naii sumiis, sedeliam in qua certnm aliquis ac sia-
ad illnsirainl.im Syagrii Siirpem ac gcnus a me bilem sedem diu babuil, cura auiino ail extremura
dicla sinl: qiiem falo noiitnilliexistimarunt Bfuni- usque [illic cominorandi. Saepius vero Pictavi bellis,
rhildis rcgiiiat!fratreni luisse; quoruiii errorem rc- cacdibus, descriptionibus, vexati ftiere, quamolireui,
lellit Cointius, adau. 560, n 5, atque ipsius crroris pluiihus abductis captivis, Foriunauis pro illa qua
caus-iii et origiuem osiendii. InieiTuit nuicm Sya- eraiapud reges ac principes viros gratia. suain ope-
grius conc Lugdun. n, an. K67, et Parisiensi iv an. ram in coucivibus suis liberandis interponere po-
575,' el Maiisconen-i i, hnbito an. 585, ut ostendit luerit.
Coiniius, el n an.S85. Idein Syagrius (qui, ut dotel 1 Edit. Paris., fixerunt.
idem Cointius,pervenit ad ;tn. bUU)a sancto Gregn- m Unus Cod. Vat., «I admirabili pariter modo.
rio papa pallio est decnralus, ag>nle Biunichilde, n DuoCodd. Viil.. quemlapis non genttit.
cni <-rat Syagrius acceptissimos, ul consiat ex epi- 0 Edil. Paris., blandilus,... etmalm.
stola sancii Greg. M., ad Bruuicbildemsci ipla, quae p Uuus Cod. Vat., prosperumte designat; alter :
c.t 11 lib. ix, iiiiiicf.2, :<iia.5, I. vn, iud. 1. prosperum de le designat.
Deest Ii3-Ceiiistol.t in uno God. Val. et Ven. ~ Etlil. Paris., dignantem.... malagina.
Etlit. ~ Unus Cod. Vatic, de vobis credutut, quod seq.
c Unus Cod. Vat., quod dignaretur in poesi. Edii. Edit. Paris., credulut de vobis.
Paris., ex sclteinulequodeligeretur • llniis Cod. Vat., sed non flere. Edit. Paris. ;
" Edit. Paris., canerem. Consului,sednon flere restabal; tamenconjeci.
193 MISCELLANEA.'— LIB. V. 194
*
ret, de compendiocogiians, ne vilitate preiii de-1 V rtimpebani, incipiens egn, opere prope absolmo,
preliaremr tibi merces caplivi, illud cerle meluens, ligari, atijue mtiiaia vice, dum captivi solveie lora
si caperelur in niimmo, respiceretb in talenlo, prae- cupio, me calena conslringo. Nam hujus opusculi
sertim cum desidcrem thesauros ex acqno le c luo quacsit, binc cuiijiciiur diffjcultas, ubi cuiti volueris,
frui cuni mariyre d. Qnid vero pro munere modiciias si addis, crescil linea ; sublrahis, perit gratia; muias,
ei cum in electione cnnctarer, venit in non consonant capila ; figis, ncc fugis k lilteram.
proferret,
mentein lelhargico dictum Flacci Pindarici: Ilaque cum penderet haec tela versibus laqueata, ut
si duo transirem, adhuc tria non fugerem, ego in-
Picloribus, atque poelis,
. Quaetibetaudendisemperfuit aequapotestas, cautus passer, quasi mentila per nubila incurri pan-
considerans yefsiculum , si quae vult artifex, perrin- tberam l, quia quod cavere volebam, hic[huc]pinna
scet ulerque, cur el si non ab artifice misceantur ljgabar, aut magis, ut dic.tumsit, vclut plumis illilis
utraque, ul ordiretur nna lela simul poe.is ei piclu- quiiiquilida viscaia lendebat '". Inier hacc illud me
ra? Dehinccum pro captivo velim versu e suggerere, commovet, quod lale non solum feceram, scd nec
allendens quae fuerint tempora Redempioris, quo exemplo siinili trahente " ducebar. tlis incertus et
tonos suaeaetatis anno [quotenos... anuos] Christus trepidus, ipsa novitate suspensus, utriiinue temarem
absolveril, lolidem versiculis lexerem cartnen, qnol ]B qu* nunquum aggressus sim, an cautius resptierem
lilieris; liac ( prolinus operis difficultale repulsus, quaiii incauie proferrem, tandem, licet iuvitus, lo-
aul magis inclusus, lam metri necessilate quam iil- qnor pene quaenescio, et lu me vincis amore, ne vin-
terarum epilome, quid facerem ? quo [ubij prodilo- car ab opere. Ecce exigis a me, et quod in me vix •
rem nova calculatione anguslus mihi numerus an- iiivenis, violentiamfacis ei, qui luus, 11011 rebeilis r
h
gustius diialavit", quia praefixo termino nnn erat, est: extorques, nec repelleris. Amor, blandus tyran-
nec ubi prolixitas se excuteret, aul brevitas angula- nus est. Ut boc pararem commercii, per incer-
ret, nec e.vagari propier descendentes versus fre- tum 4 pelagi rudis nauta vela suspendi, affeciu
nante repagulo, orditura [ordienda] permisit. In quo raplus; deferor per fluctiis el scopulos; urges me
quippe cxordio, supercrescente apice, non licuit vel praecipitem per ignola transire. Quid est quod non
solvere, vel lila laxarc, ne numerum transiliens er- obiineas? sicut amas, s;c imperas. Habes igiiur opus
ralica se tela turbaret. Hinc cura commoveor, ut sic uno (extu quadraium, ul sit legendo quinquifi-
duo per capila, duo ex obliquo, unus vero per me- dum; et cum sint iriginta tres tam versus qitaiti lit-
dium descendentesintegri versiculi legerenlur. Altera terae, ad similiiudinem Chrisli carnalis aelatis, qua
pars restiterat, quam inter omnes liilerain mediiullio nos absolvit unus resurgens, adhuc duo per capita,
collocarem, quaesic reciperet omnem, ut offenderet C duo ex obliquo, unus quoque per medium legitur in
neminem. Igilur bujus telae cum licia numero colle- descensu; unde fit ut se finito versu littera 11011 lini-
'
gissem, ut lexere cceperam, et se, et _mefila i ret, quia el si indireclo r pervenil ad teriniiium,
Unus Cod. Vat., quod soboles... an quod vobis ram nominan, hand ila pridem audivi.
"' Quinquifidaviscata refenur ad formam sequen-
proficeret.Edit. Paris. : Quod vobit pioficerei... ne
ntiliialemprelii. tis acrostichi, in quinquc partes (ut inox asserit
b UnusCod.Vat., respiraret. Edil. Paris., retpirare Fortun.) ilislributaiii ac velnli fissam legeuiibiis, in
tibi tatento. qtio elaboramlo prae molesiia ac labnre visco prope
e lbid., ex wquo(rui. iuhaeserit. Edii. P.ris., versando lendebam.
d Hicvidetur indicari sanctus Sympliorianus, qui n Edit. Paris. : Quotl tale quid non solum
face-
apud Augustodunummartyrio coronatus est, ac ibi- rem, sed nec exempto simili trahebar.
dem magno cum honore ac religione ejus meiuoria Addil Browerttsin emend. aliam leclionemin mar-
colebatur, ut retert Greg. Tur., 1.1 de Gloria mar- gine apponeiidain, vindicer, ad iliud, ne vincar in
tyrum, cap. 52.
' lu uno opere. (Secundmcunv nota.)
Cod. Vat., velimvexsussuggerere. Observat P. Browerus, vel ante Fortunatum inu-
1 lii altero Cod. Vat. : Haclenus operisdi/ficultate, sitala IKIIIfuisse ejiisinodi acrosiicha, ac Publitiin
aut magis difficultaleinclusus necessitale. Oplalianum 1'orptiyrium ttlteris ad euiiidein moduni
e ln tuio Cod. Vat., quoproditore... angustias dila- constriiclis el nexis , qiiaedauipoemata Conslatilino
tavil. Edit. Paris. : Litterarum epilomate quid fuce- O Augusto obtulisse, quau idem Browerus, in notis ad
retn, quodproditor angustiat... mihi numeri angustias c. 5 l.n Oiieriim Forliiu. nrrat, suo leinpore, Au-
dilatavit. gustae Vitidclicorumtypis excusa fuisse. Qunciica di-
b Edit. Paris., pro fixo. cendum ejusiuodi exeuipla, si lunc ex-ialiaot, ignola
> In altero Cod. Vat. , cotlegissem, ut lenerem. fuisse Foiluu., autcerte prae octilis illa hahere non
Edit. Paris., ut texereminter se. potuisse.
) Anim.idvertit Browerus acrosticlia a veteribus Quod vero idem Brow. aflirmal, Lampridium quo-
eademmesosticha, vel lelosticha,et tlmchot appellala que laudari a Sidunin episi. 11 1. vui, quo stmchot
fui.se, atque idcirco his congruere, quod ail Forlu- feceni, maln ibideinciiincl. Sinnondo clegosechoicot,
nalus dum o.pussuuin modo lelaecoinparat, in eaque quam tlmchot l.gere, de quibus jara cchoieis elegis
texeuda ariiticio, modo aviculae, quaeaucupio falli- diximus 111noiis ail c 57 I. 111.
tur, imprndenliseet errori. Ilinc ileui iiilelligitur lioc irimuin hujiisce formae
k Etltt. Paris., refugis. el arliiicii acrostichum ebboratiiin fuisse a F.rtun.
1 Diiinail Fortunatiis : £30 incautus passer, quasi ac propierea lempore aniecedere illn qu;e de sancta
tnentita per nttbitaincurri pantheram, non bic notissi- cruce ab eodem insciipta supra retiilitiius, 1. 11.
niaiu belluaiii ..l>ipso indicari exi.iimo, sed geuus 0 In uno Cotl. Val., vix vix invenis.
aucupii alitjuod, quod ex pra-dre copia Graecovoca- P Edit. Paris. : qut non sum rebellis.
bulo vtcS-n-a.noiuinaietur. Quin id genus aucupii vel 1 tdil. Paris., per incertttmiier.
' Edit. Paris., et itnu directo.
apud hoiiiii.esnostri temporis in usu esse, et panthe-
'MS'. ,.- . - . ¥ENANTII :HGN.'.ELEM,;f0PEf^ _/„ '; ,:...:i396
jiapjgn cursji illi. sflp.eE.e^jt\.i_n;de_3Gensu4.^u)a,adb^, _&,ne33 ". arle,'yMeamurpicfa fila -miseerei, ^uod mMs
.coiijungijlur |n fiiiali versieulo, In .:m.editull_oauiem coiapcrtoin *s.l-i'n-Moysi prophelaa/iibris ,r.p.oIyn)jta-
:-rlus «rli.es;"'TesJ.es-teknii .sacerdotum, -I.nde, mm
-jtarvi hujusopuscuii.illara fixinvus,lltleram quaein- ,
idesit liie cbcciiium , res *esltexta de minio. Versus
j.erwiginli ir.esaumeratur jerrh.ediaj-aeiJintas ante
iaulem exobliqi.ode-cerideiites.ab ahgulis, rafl.one
^eTe^pieIt,quantas;et^)osi _ettansiIit,;quiaconcur-
etmaiiet iir .. iSlant,,et'Sipositione sucelinanl. 'Qualiter aiitenveon-
et
?rei_.ii.usversvbuSi &i(Iilu.'tpta, tegra
'"res'divi_a. LflferS vefo nexi sintsioguli, iverquidcoiilineanl^-satisest^ru-
quas tlngitnr iii^descendeiHi
denti_asine iiidice rem prpbareslnsumma comnien-
"vefslculo, e. fehe.lur in uno, 'ef|Cumtin'aItero, e| ut dato jne >piaelieaiitati", et e-xuberariti vestra. dul-
jtaAicatiir, et,slat _prp.s.ta.roinet,et|)ro trani,a',currit. ; cedirii:%iljuei)Xes-petita,. cmn fidenti^vicarieMte b
jfl^pte, .utesse.ppssit:in pagino, pcia litlerata;.. ^ -Eet-viiii,Si :p'la'e'et,-_ioe-opeYe parleti i.oriscripiO,/pro
". !. e;[neej 4|mcB''Causa/nosoneret,, <quodveliit ip_a-•• ;me osiiafio picfufa '_ervetvestjMum : ora pr6 toe.
'
' * '\Wi\dfdgnmaHe.: i': "-'.'",. TI..:P.ul,j adina^^^ ,; / . ; „
- <?4n saltero'(God. Vat., confidenle 4icaria "cetate. v -^- '""-'•';
&..:..,'-,-'' v "..:_..•-.'_,.,--"-_>.

'
|Acrostichui-i jipc earmen, qiiod ab omiiibus fere G ;At cum tam magnopollereni majus Iionore^
. . esempla.ibus aberat (nec^vero lisquahi-bcturrit in Tota'liominum mire" parebat terra duoruin,
..• imss. Codd.- -Vat;) quodque |Cl; Baronius, ad ari.
§87, n'. 28,, periisse affirmat,! eruit P." Brow. e Occultus rnenda.; niox iexerit ariiia veiieiii,V
M:S'!anuSci'iptonionasterii satictijGalli, et primus in i Sefperis.elaius, pejaforj laryeus hostis, ,• . •":_.-
Juceiiiigdldit. Habe illud hic resoluiUm *:_] Atrox, innocuos «vipcens felle noeenti,:
Adarti ujt fecitj dat spinnia, dpnec "'' ":'
" pius aptex Conlisit%uasiij qubs graiitt diva bbaraf,
Avulsa cosia plasfnata est Eva nec Jmpaf :. _5thdmo de terra, tufn denuo.decidit illue, .'.-.'.
. "
F;elices"pafiter, duploide lutis-operti, Reptanlisq. dolo Eoois excladituivorin,
Wefcofu-caiites, inter^pia; mra,|tigajos, , : :,. Hac nati rnorimtir d'a.niiati lege.psifehtum. "'.'.
'
Ripasjoeund^ nari grata aura iiedibat. - . ', At Deusexeelleris:aie etd^Tumitie.lum.en,
Turis deiicl3_saturabant ubere flatii : '"_.". _Ecoelisolio dum rounera providet ultro(
Dna fovens ambos florosa^^ sedeslvoluplas , {_ast__carne rudi, vivas introiit agiiqs." ;
,:
Kota bohis regio^paseebat nenipei.'beaios- - B ftodiitandesaluSjiatuiiriive "'
lupefna,'-' -
197 MISCELLANEA.— LIB. V.
Intactse partu lux eruit excita mnndum :
A Palre jureBs, homo dehinc carneus alvo,
Ut nos eriperet, vili se detrahk auctor,
0 regis venaie caput, quoil de cruce fixit.
Telo, voce, manns, olfaclus verbere, fetle.
Actu hac solvis caplivos sorte,Creator :
Sero vera data est vitalis emptio morte;
Ymrrosunde Deo ioquor, absolvenie reatu.
At vos aeternae suffulti Iaude corona.,
Gallorum radii, vobisquo futgeat et nox
Rumpite lora jugis et sumitis arma diei,
"hisave Itbertas vos iiberat, aique beabit.,
Versus a lateribus posili.
Da Fortupato sacer haecpia vota Syagri:
Crislus se misit, cum nos a morte revexit:
Medii, qui crucem describunt.
meditafio fies :
Captivos Iaxans, Dpmini
Dulce Dei niuiius, quo merx te, care, cprooet:
Cara Deo pieta.sanimam dat de nece splvi.
Vox posita prope i.n medifullio acrostichi, Aje,
quem sensura referat, plane non assequor : eatudem Officiis generose piis, Paler alme Gregori,
tamen tenendamesse versiculorum series ac sensus
satis ostendit.
CAPLT \U.
Ad Feiicem • episcopumNamnelicum [Nanneticum],
Felici, qui se rus invitaverat. Describit
[Respo-idet
vil.l_eillius situm et amoenilatem, ei lamen Felieis
ipsius pr-_senliam et aspectum muUo antepopit]
Sentip, summe Pater, iwnen venerabile cunctis,
Orbis dulee caput, roihi nonien amabile, Feiix,
Amplectensquem corde gero pietalis in ulnis.
Pondus suave meum, nec onus gravat istud aroan-
[tero,
Curturnllem me, summe, vocasloca visere b blanda,
Quaet~, chare, tenent, tecum c modularer in iilis
-Quatua rwa lavat vilrea Liger algidus imda,
Cariaci d speciosus ager devexus in amneni,
Ilinc ubi fluroen aquis recreat, liiiic pampinus um-
(bris,
e
Et crepitans Bereas lot prata cooiata flagellat .-
Uber nempe solum, piscoso f liitore pulchrum
Sed ForiunatuM facies tua reddit a_no_num
• De Felice Namnet.et villarum ejus magnificentia, si licet tamen
c.
_ride 8 et 101. ui, eaque coa&r cura his quaeislhic sive hymnuro^a Gregorio clucubr-alumfuisse, alque
referunlur.
* In y«lg.loee. ceka subire. firow.
c Edit. Ven., locummodularer.
d Cariacutn idem videtur ac fluvius Carut, sive gratias a.git Gregorio, et uiw ejusdeai in gregero
Caris, qui paulo infra Tuiones in Ligerim labitui
aut ab illo denominatus ager.
e y.en. Edit., Boreas depicta tomata. Tres Codd,
Vat., lot picta.
f Edil. Ven., pretioso litlore ptUchrum.A
quibus- Edit.
dam posilum erat, pulchrum satiente colono, testt! queam.Paris., quem
Brpw.
E In Edit. Ven., post itinera.
hIbid. et duj -.«Jd. Vstic, optanles longe.
1 t-dit. Ven., sulve
salutem, quod placet.
i Perotecurum est huju.ce epistolaeargumentum ;
108
;\ CAPUTIX.
Ad Gregoriumepiscopum Turmensem pro * ilihere.
rGregorium, ab ilinere reversum Turones, lioc car-
mine gratiitatur : -ad extreiiium eitleiii se et epi»
slola. porlitorera commendat.]
Culmen lionoratuiii, decus almum, lumen opimum,
Pastor, aposlolica_sedis amore placens.
Aropleclende mihi semper, sacer arce, Gregorl,
Nec divulse animo, vir venerande, meo.
Gaudeo quod rediit Turonis antistes honore,
raM, te remeasse patrem.
Laetificorque
Plaudimus instanler, Communiavola tenere,
Civibus et patris. te revocassediem.
Praesentem famulum meeum commendo, sacerdos,
Optando h ionge vos moderare gregem.
B CAPUTX.
Ad eumdem.
[Gregorinm salutat nnsso carmine, et ejusdera lau-
da.t virjuiem ac tloclrinam ; epislolae brevitatetu
cxcttsat, ac eamdem amoris magnitudine, coinpcn-
sari aflirmat.]
Mentesalutifera qui petis astra palam.
Et-quicunqtie tuis m.onitisanimatur inermis,
Mililisesacrrc victor habebit opem.
Cororoendanshumilem famulum me, solvo ' salulem,
Semper amore pio, vir benedicte, Deoi"
Pagina si brevis est, non est brevis ardor amantis,
Nam plus corda colunt quam mea verba canunt.
CAPUT XI.
"'
Ad eumdem,pro libro prwslilo.
[Gralias agit pro carminibus quibusdam, scrtplis, itt
videtur, a Gregorio, ac sibi commodatis; porjtifo-
rem epistolx ad exlreraum comineudat.]
Carmina i diva legens, proprioque e pectorc condens,
Parlicipaus aliis, 61 tibi palma parens.
Hsecquoque, qu_epridera tribuisti pastor evili.
Grates persoivens debila k laudo libens.
Vos tamen binc maneant donaria celsa lonantis,
Qui sacras inopi djstribuisii^ opes ..
Qua. cjum percunctare m queam, pro munere tante,
Tunc n inagis ore ~aeogratia vestra sonet.
Pr_.sentem famulum pro munere °, summe sacerdos,
Commendo supplex, dulcis atriore Pater,
Cui sua concedas P justse rooderamina i Ubrj»,
" Crescat honore Dei paltaa futura tibi.
conjicere, videtur poema aliqued,
piissum Fortunalo; iltud autein ad Turonensis po-
puli usum fuisse couciunatuni. Quocirca Fortunatus
su.utndiligeu.liamcowroenilat.
k Duo Codd. Vat., deliitptavdo.
1 Edit. Paris,, das benelargus opes.
"' Edit. Ven., qum per cuncias nequeam, pro tnu-
nere canio, corrupje. Duo Codd. Vat., peicon(a~e.
cum. ln marg,, pro mmlis ntr
" Ed. Ven., hic magis ore suo.
0 Unus Cod.Vat., pr_aseiitem famultimPr._(»ni«.
rem ; aiius, Prodemerem; lerlius, probomore.
F Ed. Veu. et duo Codd. Vat., cui sua concedeut.
i Edit. Parjs., justce vwderamine.
 *
199 VENANTIIHON. CLEM. FORTUNATI OPERUM PARS I. *00
CAPUT XII. A Dulce videre mihil, ac si desit copia cerni,
Adeumdempro invitatione* mulierum. Spes erit oranli vel dare verba Patri.
[Gregorio, qui se Turones invitaverai, excusationem Nuper ab aspectu decedens coticite vestro.
praetendit, quod ab alio, itein episcopo, qunminus Per glaciem vitreas me loqtior isse vias.
iret retiiieietur ; tum rogat ut ob pacis studiuro, Sed crucis auxilio, Mariino operante patrono,
venlain non eunli iudulgeat.]
Perveni ad matres salvus, opime Paier.
Inviluns pietate patris sacer ire Gregon,
b Quae vos mulliplici veneranter m bonore salutanl.
Qua domini Turonis pascis honore greges. Ast ego pro reditu vota salutis ago.
Quo sacer antisles meritis Martinus opimis, CAPUT XV.
Quas prius obtinuit, has tibi creditc oves.
Ad eumdem,satulatoria.
Nunc quoque per caulas et flbrida d pascua Chrisii,
[Effert virtuiem Gregorii, atque ejtis pietatem et do-
Rile gubernantes duciiis ambo greges. ctrinam cotninemorat, ncc non suam in ipsum
e
Sed mibi vim fnciens vesier roudo frater honore, beuevolenliam coniesiatur.]
. Ad vos ne properem, nempe retorsit iter. Summe sacerdotum, bonitatis " opima facultas,
Saeperogans voto, mandato, et missile verbo, Culmen honore luo, lumen amore meo.
Et conjuralus sum tibi f polliciius. R Ofliciis venerande sacris, pietatis alumne,
Vir bonitate placens, et pasior pacis amalor, Pignore amicitiaecorde tenende me<e.
Foederis ob studium, sit veniale e precor. Florens in studiis, etsacra in lege lidelis,
Vos quoque sed genilaeproprite venerando h salutant, Semperagens animsedona futura tuae.
Ast ego commender, quaeso, beatepater. Te, Pater, ergo prccans, terram, freta, sidera testor,
CAPUT XIII. Ut velis ore sacro me meminisse ° tuum.
Ad eumdem pro commendationemulieris. CAPUT XVI.
[Gregorii virtuiem laudat, ac mulierem, quamaGre- Ad eumdem, pro pomis et graffiolis P [graphiolis].
gnrio conimendatam accepcrat, ad illum reverten- [Gratias agit Gregorio, quod poma, suis cum surcu-
tem pariter commendat.] lis, sibi dono mi.isset.]
Suinme Paler patria., specimen pietalis opime, Officiisgencrose piis, sacer arce, Gregori,
Dulce caput Turonis, religionis apex. Absens, sis praesens munere, summe Paler.
Jugiter alta sequens, clememi corde Gregori, Qui mihi iransmiuis propria cum prole parentes,
*
Unde anima. decus esl, huc ralione petens. Insiia cum frutlu surcula, poma simiil.
Quam rommendasli venientem, celse sacerdos, Det Deus omnipoiens, meritorum fruge reptelus,
ilanc redeunlem ad le, suscipe more pairis. G Mala legas avide.qine paradisus habet.
iSisquoque longaavuscunctorum care J recursus, CAPUT XVII.
Et mihi vel reliquis sit tua vita segesk Ad eumdem, pro commendalionepueltm.
CAPUT XIV. [Fortunalus cum venisset ad eum locttm in quo arbor
Ad eumdem, de itineresuo. illa stabat quae, radicitus quondam avtilsa, ex S.
Mtnini prectbnsel virttnele.loruerat, el aqua me-
[Sttani in Gregorium chariiaieut ac singnlare deside- dela aegris pelebatur, cousttiit, parentuiii quoruin-
rium det-larat, aiqne eidem Ptctavum incolumem dam lacrymis perculsus, qui pnellam liliam sibi rap-
se i.ervenisse nunliat, riim quideni, a Turnnensi tam miseiabiliter lameiiiabanlur. Itein itaquenarrat
urbe digressus, per vias glacie cnnstratas diflicili Gregnrio, ac, ut abducta lilia parentibus suis resti-
ac perictiloso itinere usus ftrsset.J luatur, ejusilcm operam ei auct.ritaieni impiorat.]
Jugiter opto libens, sacer amplectende Gregori, Cum gradercr festinus iter, Pater alme Gregori,
Cernere vos oculis, quserere litlerulis. Qua prascessoris sunl pia signa tui.
a In Ven. Edit. et uno Cod. Vat. abest mulierum, scopo suo proficiscendiad Gregorium, quamvis s».-
nec sane ha_cvox quidquam videtur cum poemate pius postiilnsset, ac pnelendissel proinisso se obslri-
liabere cmiiimine. ctiini ad id leneri.
* Ed. Ven. el tres Codil. Vat., pascts amore. s Edit. Ven., sic, venerande, precor. Unus Cod.
e Etl. Ven. ei tres Codd. Vat., has libi cessit. D Vai., sit veneraleprecor.
d Ibid., ptr florta. h Edii. Ven., el unus Cod. Vat., venerande salu-
• Ed. Ven. velerimodo. Vix dubito episcopum, a tant.
qtio se relentum narrat Forltinilus, qtiominus ad 1 Unus Cod. Vatic, hwcratione petens. Edit. Pa-
Gregorium Tnrones profit-iscerelur, fuisse Maro- ris., hac.
veum, episcopum Piclaviensem, cujus e nutti ipse i In alio Cod. Valic, currere cursus.
pemlebal, Piclaviensis Ecclesia. clrrn ascriptns. Vi- k Edil. Ven., tit tua vita tepcs, corrupte.
delur cerie Forlunalus, cum b__cscribebat, Pictavis 1 Uuus Cod. Vat., at si desit.
fuisse, citm Gregorium Agnetis et Radegundis no- m Edit. Ven. et unusCnd. Vai.,t).n.raiitur honore.
mine saluiet; quas genitas proprias Gtegurii appel- a Edit. P.uis., bonilas et.
lat; sicul infra scribens ad Aiedium, cap. 22, eotlem 0 Edit. Ven., me memorem este tuum. Unus Cod.
nomine easdem designat. Itogat vero, oh p.cis stu- Val., mememoretae.
dium, ut veniam non eiinti iudulgeat: forte quod p i Grafliola, surculum, taleola, ramus arboris,
siuiuliatis aliquid Gregorium inter el Maroveum in- gralliolo alteri insiius, imliius; nnde no-tri greffe
tercederet; sicut inier sanctum Euphronium, Gre- diciinl, Oicitani grafion. » Dufresne, in Gloss. ad
gorii 'd.cessorem, cl Maroveum ipsum inlerfuisse banc vocera. Addit tiiow. in Calar. pro graffiolit
liar.ai Greg., lib. ix, cap. 40, llist. Franc. scriptum reperiri fercula, corrupte, ul videtur, pro
i * Duo Codd. Vat., sive pollicitus. Videtur innt.tre sutcula.
hoc loco Forlunalus veniam non impelrasse ab epi-
801 MISCELLANEA.— LIB. V
Quo fertur convulsa jacens radicitus arbor ",
Martini antepreces exiluisse comis.
Quse fidei merito nunc stat spargendo medelas,
Corpora multa medens, corlice nuda mancns.
Fletibus adfuit hicb genilor, genitrixque puella?,
Voce implendo auras, et lacrymando genas.
Figo pedem, suspendo aurem, mihi panditur ore
Vix per singuilus vendita nata suos.
c fuerit ostendit, aique orat ut sit in scribendo pro-
Quacro adhuc, questus perhibet, nullo indice furto,
Furiid ex objectu hanc pater [patei] ire jugo.
Se voluisse dare et jurantes ordiue tesies,
Nomine quenique lenens, nec poluisset egens.
Non aderat judex, erat accusalor adurgens,
Hicego quid facerem, posse velanle sacro •
Si pius hic, dixi, praesens Martinus adesset,
f
Non permisisset perdere pastor ovem.
Sed tamen invalui recolens te, sumrae sacerdos,
Spem prxcessoris qui pietate refers.
Discute, disiringe, ac si sii secus, eripe dulcis,
Et pater adde gregi, hanc qnoque redde patri.
Me siniul officiofamulum tibi, chare, subactum,
Protege perfugio, pastor opime, pio.
CAPUT XVIII.
Ad eumdempro commendationeperegrini.
[Lautlat pieiatem Gregorii, aique illi seet peregri-
nutii hominern commendat.]
Vir bone, pro meriiis adipiscens culmen honoris.
Nobile pra.sidium, pontilicale caput.
Quero gradus et geniura fructu pietaiis opimo
Digniusallollunt, amplificante Deo.
Ul tibi sit famulaus « memnratus amore benigno,
Fortunali humilis le, Pater, oratapex.
Hic peregrinus ilem 1-Clelnr,sumroe sacerdos,
Pastorem.et patriam te meruisse suam.
CAPUT XIX.
Ad eutndemtalulalorium.
[Gregorii doles laudat, et ejus se precibus com-
mendat.]
Pastor nonoris apex, venerabilis arce h sacerdos,
Et decus alme Patrum, religionis amor.
~ Mirnmde hac arbore nec a Severo
Sulpicio, nec
a S. Gregor. Turon., in lihris de Mir. S. Martini,
ullim mentionero (quod ego noverim) esse faciaro.
i>Edit. Ven. :
Flelibushuc genitormagnisgenitrixque puella.
« Ed. Ven., qumro,
et adhue, quod placet. Edit. n
Paris., Quwveroquestut.
d Ed. Ven., furlivo ex obilu hanc. Unus Cod. Vat.,
furti ex obitu. Eilit. Paris.:
Funo ex objectohancpater ire jubet.
• Duo Codd. Vat., vetante, sacer, ipiod lenend.
t Edit. Ven. el duo Codd. Vat., nil permisitset.
_ Edit. Ven., «t libi til famulut.
b Edit. Paris., ore; in niarg., arce.
i Edit. Paris., quam.
i Edit. Paris., artdus capiant.
k Ltroweruscenset ad epi.copos, ulla in synodo
convocatos, hoc poema dirigi, atque ipsis peregri-
nura, in lialiam pergentem, a Foriunalo conunenda-
ri. Sed mullo verisiinilius mihi videtur ad illos epi-
scopos idem scripturo esse quorum sedes in ipsa via
erant posilae, qua tritum in ltaliam iier patebai,
quosque Forlunatus, ex Italia veniens in Galliam,
atlire et agnoscere potuerat, atque ulla sibi amoris
et ob_ervanli__necessiludine conjungere. Ccrle, ctun
PATBOL.LXXXVIIl.
201
A Gloria ponlilicnm, merili pia palma, Gre? ri,
Assurgente gradu nobile jure, caput.
Forlunalus opem tribui qui' poscil Olympi,
Per te, chare Pater, quo mereatur, age.
CAPUT XX.
Ad eumdemsalutalorium.
[Acceptis Gregorii lilteris, quae bona eumdem vale-
tudine frui iiuntiabaiil, qnatita inde laelitia nffectus
lixior.]
Visitat a vobis dignanter epistola currens
Me, sacer anlisies, vir pietale, Pater.
Hanc avidus capiens i oculis, animoque rccurro,
Sospite te gaudens, quod referebat apex.
Longius hinc [huc] vestro sub nomine, papa Gregori,
-_ Pagina me recreet missa, salulis ope.
CAPUT XXI.
k alque aposloticis tn Christo
Domnissanctis palribus
Eccletiw ponlificibus,prol commendalioneperegrini,
Fortunatus.
[Peregrinura horaincm, natione Ilalum, m Ilaliam
reverlentem, episcopis commendal, quo necessa-
riura eidem viaticum, aliaque ad iter illud confi-
ciendum opporluna adjuinenta, suppeditem.]
Gloria ponlificum, veneraiio Chrisiicolarum,
Norma sacerdotum, culmen, etorbis lionor,
Qui loca perspicitis, propriaemercedis honore [amore],
Succurrendo viris, vester ul exstet apex :
Ecce venit prsesens Italus, peregrinus et hospes,
Cernens pastores, ne, precor, erret ovis.
Qualiter ad patriam properet, solatia poscit :
G Inveniat munus vos vagus exsul, inops.
Me Forlunalum proprium, pietate parentum,
Conciliale polo, quteso, precando Deum
CAPUT XXII.
Ad Aredium m abbfliem.
[Aredium abbatem , quem prsesentia non poterat,
litteris se dicit convenire, ejusque se precibus
sludiose commendat.]
Opto, benigne Paier, verbo tibj ferre salulem,
Si minus hinc oculo cernere te valeo-
idem postuletut homini, m palriam suam propcrantf,
necessaria subsidia conferam, videnttir iidem eo in
loco fuisse, unde opportunas copias commode sttp-
peditare possent, pro ejus qui commendatus fuerat
indigentia el usu. Jam vero id difiicile hoiuinibus
fuissetqui a suis domibus abessent, et ulla in synodo
consedis.ent. Hoc aulein vel illud confirmat, quod
ail Fort. : Qui loca perspicitis.... tuccurrendo viris;
id est, qui urhibus et terris praesidetis, tini hospila-
lilalem exercendo.
1 Abest in Ven. Edit., et uno Cod. pro commenda-
lione psregrini.
m Sanclus Aredius, nobilissima e latnilia Lemo-
vici natus, in aula Tlieodeberti regis vixiladolcscens,
prirai apud eum cancellarii mtinere cobonesialus;
tum suasu ac monitis Nicetii, episcopi Trevirensis,
qui egregiam adolescenlis indolem fueral admiratus,
ex aula se proripiens, monacJius fu ; ac non inullo
post prope Lemovicum exslructo monasierio, ihi ad
extremum usque vitae lempus vixit sanciissime, et
obiit clarus miraculis anno 591, ul refert Greg. Tu-
ron., lib. x Histor. Franc, cap. 29. Ejusdem viia ,
n Gregorio conscripia , ex.tal ad caicem Opcriim
ejtisdem Greg. Turon.
7
20S VENANTIIHON. CLEM. FORTUNATi OPERUM PARS I. iOi
Est cteniin vestrl lanius mihi culliis honoris, ^ Pro meetiamsanctam genitricem',,chare,salutahS'*,
Ui pro me occnrrat hitic libi missus apex. Cnm redit iste puer, redde loquctilis opem.
Quaeso, beatc, tainen per dtilcia pabula Christi, Vos ilidem genita. proprire, Paler ample, saluiatit,
Me qunque commemorcs , cnm dabis ore preces. Agnes amore pio cuin Radegunde simul.
Mtincracredo Dei iribui milii, pnstor Aredi,
Si FtiritiniUisis inetnor, alme, tui.
" Aretlii miier fnil Pclagia, sanctissiina , ac reli- rebat, unde alimoniam et sibi el filio suppeditaret.
giosissima fettiina, qttrc post obitutn Joctmdi, con- Lautialeamdeni egregte Greg. Ttir. pluiibus in locis,
jtigis sui, Deo se devovit, et Aredio hlio adjintcin , acbpraecipue in libro de Gioria Confess., c. 104.
dum is divinis rebus vacabat, per agros vicluin qua_- Edit. Paris., saluta.

LIBER SEXTUS.

CAPUT PMMUM. CAPUT II.

De domno " Sigiberlo rege. De nupliis Sigiberti regis, Brunichildis reginw.
[Sigiberli rcgis cum Brnnicliilde, Aih:ina<>ildi , Go- "
lllortim regis in llispiniia, lilia , nuptias cclcbrat [Item epithalamium canit in Sigiherti et Brunicliildis
hnc carinine, quod a veris amoanilaie ac itninrn. nupiias ; liiiid.ttaqiie prtmuin Sigibeni continen-
reiinvaiitiiie quadam auspicatur. Toiius regni or- lia, deiii iiiiiucii Ciipidinem , et Veiierem , illtiin
lnm ex bisce nupiiis Ix ihiam :ic regi.nn in iisdem Sigibeni, banc llriiuicliildi.., in latidibus pra_dicau-
celcbr.unJis magnilicenliaui declarat.] dis imer sc cerlantes. Postremo fausla utrisque ac
I-_ia omiiialui.]
\7ere novo, tellus fueril dum exuta pruin.s,
Se picturato gramine vestit agcr. Fclicem, sol, pande diem, radiisqne serenis
Longius exiemlunt frondosa cactimiiia montes, Sparge conias, llialamos sincero lumine complens :
Et renovat virides arbor opaca comas, Cigiberlus ovans ad gatidia nostra creatus
Promiliens gravidas rainis genitalibus uvas, Vota facit, qui nunc alieuo liber aniOre,
, Palmite geiumato vitis amocna luniet. Vincula cbara subit, cujus nioderante jttventa,
Prxmiitrus flores, gracili blandita susurro, Coiihubium mens casia petit, lasciva retundens,
Deliciosa favis mella recondit apes, Ad jnga coufugit, cui nil sua surripit aclas :
Progenieni reparans caslo fecunda cubili Conle e pudicus agens, rector tot gemibus unus,
Artiticis naios gignere fiore b cupit. Et sibi fren.i dedil, sed qnod natura ret_tiirit,
Nexilius apta suis pro posleritatis amore C Lege mariiali, amplcxu est conteiiltis in imo.
Ad fetus properans garrula currit avis. Quo rnin peccit anior, scd casia cttbilia servans
Seiiiine. quisque sno senio juveiiescil in ipso, lnslaurat de prole lares, iibi luserit f h:cres :
Omnia duni retletini, gaudia mundus ltabet. Torsit amoriferas arcu sliidente sagiltas
Sic mndo cuncla favenl, dum prosperitate superna, Fcrie Cupido votans, lerris genus oiiine perurit,
Regia Caesareo c, proftcit aula jngo. Nec pefigiis defend.t aquas e, mox vilia corda
Ordine iiiultiplici feliccmiu soecnlaregem, Subdit, vulgus iners, taudein debinc sensns opitni 11
Undique cinxerunt luuiina lanta dticutn. Rcgis anlietantem placidis bibit ossibtis igncra,
Culmina lot pioceriiiii coiicurrunl cnlmen ad unum, Mollitcr incumbens, el inhaesil llamma medullis,
Mars habct ecceduces, pax habei ecce decus. Regalis fervebat apex, nec nocte sopora
Ciinctoruni advenlu lestiva palaiia fervent, Cordis erat requies, oculis, animnque recurreus
Conjugio regis gens sua vota videt. Ad vultus quos pinxit ffinxit"1 amor, nientemrjue fa-
Vos quorum irriguis d fontis meat unda, favete, [tigans,
Judicio vesiro crescere parva solenl. Ssepe per amplexum falsa sub imagine tusit.
» Videsis qna3 de initis cum Brunichiltle Sigiberti ventos legatorum Cnesaris, ac prasentia, sed rega-
nuptiis dfciiitus in Vita Foilunati , num., 44. Cerie D lcs miptiDBesse videninr. Quiii auiem absurdi est
ciim illa. releranlur ad an. Sljb', hoc (|iioque poelna Cwsareumjugum pro regio usiitpari, ab llomine La-
a Foiiiiiinioeodein anno elueubratutn fuisse eensen- tino prrp.scrtitn, cui ex patrio idiomate ct consuetti-
duin est, sicnli ct seqtiens, scriplura in eaindeiii reui. dine boc i>lenieral regitini quod C:esaretiin? neqne
b Ivlil. Pars., cauta. vftro nomen adbiberi polerat ad re^iani
•=Browerus liinc cmijicit Iegaios a Jusliniano, vel ipsamaugiistius
magtiiflceiitiam, :ic dignitatem , in illa totius
Juslino , imper. in Auslras ain missos gratnfiluni regni gratulatione , exurimendam, unde vel aliqua
isto loro iiiilicari : Sisi, ini|iiit, quis in Alhtmagitdi a regibus graiia ipsi Forltmato, liomini in Galliis
geitle Cwsareum stemina, ceu iaurum in muslacee, novo, cnnciliari possei, priesertim cum ipse Browcrus
quwreret. At ego uon viileo (|ua mi.-nte poeta po„t fateaiur Francosa Foriunato semper Roiuanos, nun-
veris (Jescriptionein, cujus liilaritiitem, laiiqiiain bo- qtiant Barbaros noiniiiari, ut alibi adnolavimus.
liiiin onieii, siitnit ad celetirandas Stgiberli iinptias, d Veti. Edii., ros quorum irrigui, qnod tencntlum.
cuiiliiitinsubtexcrel huuc disliclium : Edil. Paris., irricjuifoutit metet; in inarg., meat.
Sic motlocnncta favent,dum prosperilatesuperna, e Ven. E.lit. et unus Cod. Vai., coido pudicus.
ItejiiaCtesarajoproUcitaula jtigo, 1 Edit. Vr-n., tttx erit hwres.
ti jttgi Cmtaret iiomine par legaloruin , ab imp. ra- * Ibit)., ct nmis Cotl. Vat. et Edil. Paris., defendit
;ore missum , non conjunctio Sigiberii cuui liruni- aquis, qnod placcl.
h lidtt. Ven. et Paris., dehinc sensits opimus .
ehilde indicarctur. Cerle poematis 't-ihtrn non ad-
205 MlSCELLANEA.— LIB: VI.
Mox ubi conspexit telo * superante Cupido,
Virginea miteui torreri larapade regem,
Loetus3it Veneri: Mater b, mea bella peregi,
Pectore flagranti mihi vincilur alter Acbilles,
Sigibertus amans Brunichilda. carpiiur igne,
Qua; piacel apta thoro, maiuris mibilis^*annis,
Virginiins in flore tumens, complexa marilo *,
Priiiiiiiis plucitura suis, nec damna pudoris
Sustinel, uude inngis pollens regina vocatur ;
Hoc quoqtievirgo cupii, quamvis verecundia sexug
Obstei, amaia viri, dexira leviore, repelht,
Ignosciique sibi culpas quas inlulit ignis.
Sed mmlo e laeta veni, quoniam te voia reqnirunt,
Mox Venusambrosio violas admiscet amomo :
Demeiit ungue rosas, gremioque recondit avaro ;
Et pariler levihus frcgcriml nnbita pennis f,
El venere simtil ihalamos ornare snperbos.
Hinc Venus egreginm praepnnere ccepit alumnam,
Inde Cupido virum, nuheniibus ambo faventes,
Ei liiem fecere piam : sic deinde Cupido
205
j Malri pauca relert: Tibi quem promisimus hic est,
A
Sigibertus, amor poptili, lux nata paretitnm,
Qui genus a proavis longo tenet ordine regum,
El reges genjmrus erit, spes gentis opitna.,
Quo crevit natale decus, generosa propago ;
Ac metior de siirpe redit ", famamque priorum
Posteriias excelsa fovet; hic nomen avoruin
Exleudit bellante manu, cui de patre virlus h
Quain Nabis ' ccce probai, Thnringia victa faletur,
Perficiens uiiuin gemina de genlc triuinphura.
Nec Dietlieuberto i pielas venialia peudit.
Perdidit k iste duns, arabobus snflicit uiius. .
Cardinis occidui dominans, in flore juveiit.c,
Jam gravitale senes ' , tenerosquesupervenit. annis.
Legem naiurse nieruit pnecedere faciis.
' Quamvis parvatamen, ntillum minor inipedit maetas,
B
Qui seusum n mnture regit, generosio.r bic esi,
Quisquis in angusto fuerii moderatior aavo :
Sic fovet hic populos, ipsis intrantiljiis annis,
Ut pater, et rex sit, nullum " gravitqr regjt, omni

• Unus Cod. Vat., cmlo tuperante. in loco ihdicari TliCodebertum, Theodorici regis (i-
b Kdii. Paris.. jam; iu marg., mea. lium, quem Thoringico proelio, tina cum patrc, in-
e Uuns Cod. Vai., nobilisannis. lerfuisse refert Grej;or, Tnron., lib. m, cap. 7, ut
d Edii. Ven., complexamarilum. sensus sit, bujtis pietate impeiraium esse, ut duoi
« Ibid : Thuringia reges Badericum, et Mermenefredumamit-
letet, ipteque tuccetsor demum Tlteoderici patris,
Se-1moiiolrelavenit, ambotua volareqnirunt. unus, ii» jam victit.rex pa ia facerei. Ac idem ani-
' lbid., nubila pinnis. mailverlens in aliis exemplanbus pro eo quotl vul-
s Edit. Pnris., hac melior.... formamque priorum; gaverat, perdidil ista dttos, scripium reperiri, sed
in matg., famamqite. dedit iste duos, inavull bitiic locumcsse accipieiidurn
h Posl liuiic versum EdiL Paris. iulerserit : de triumplio 7110reges ambo cetsere vittori Frauco.
„
'** Sed planior niiln, atquc iis quaaconsei|tiuuliir tna-
Quamvisparvatamen, nnllummajorinipedilselas. gis consentaneus, sensus videtur, si dicainus For-
1 Unus Cod. Va|„ Nablis, alter Nabilis. JVaWi» lunalum, pnstquam Clotariutn, ob virtntem betlicain,
auiem, sett Nabut (nt releri Browertis) tiou procul a et supeiiore versu Theodeberti pieiatem, vel testi'»
Jtfc-iii, Satw, el Mgrm fonlibus eXoriens.Snxonimve- moniq Greg. Turon., I.itlud 111Hist. Frauc, c. 25, com-
leris confini agro, tandem hand procut Batisbona Ba- mendalatn, laudassel, subjicere, iiiiniii Si«ilier-
nubium ingredilur. Viclurins itaque relatas in S&vtt- lum et virlutem Cloiarii hcllicaiii et piei >temTheo-
nia :i Ciolario, patre Sisiberli (ipias coiiim.iiio.rat deberti in se exprcssisse, nc dnos sni leniporis cla-
Gteg r. Turon., lib. iv ilist. Franc, c. 10 et 14) in- ri-siii/osalteriu.reges, quoruiu allerom paienteiu nacttis
vero iu regnuni successerat (Thea-
dical bon loco Fortunaltis ul et Rrowerus i-dvettil. fuerat,
IdemClmarius Tboiingiam saepe bello petiil, ae tan- dcbenus quippe Auslrasiti: rex fueial, Tlieodorici,
dera solijecii, ac redegit suam in poio>lalein. Quin patris sui, reginttii adei.iltis), in persona sn 1 cxlti-
imo Tlioringos mia, et Saxones a Cbnario eatlem buisse. Qno circa vel ita legcndus est versus : sed
espe.iiti>>i,evexalos fuisse, referl idcm Greg., lib. IV dedit iste duos, id esi, in se expressil, ac pr_eiulitj
(li.t. Franc, eap. 1., his veibis : Eo anno rebeltan- vei legeiidiiinest : petdidit isle duos, id esi, morieii-
tibus Saxonibus Clolarius rex. commoto ccntra eos tes amisil, ut pro ambobusunus sufficiui.Cietera qu»
exerci u, maximam eorum pttrlem delevit, pervctgans scqtiuntur de pcrsona Sigiberti dieta cuin superiori-
totnin Thoringiam. ac detmstam,pro eo quod Suxoni- bus1 pratclare concordanl.
bus solultumprmbuissent. Unus Cod. Vat. :
i Edit. Veu. sic habet liosce duos versus : _ Jam gravitateseno., lenerosquesupervenitannos;
lleu Bcrlbolinipirilasveni.le relnndens, ilem alier, terenosquesupervenii annoi. Edil. Ven. :
Perdiditjsie duo_,proambobussuQiutunus. Tamgraviter seuos,teuerosquesuperveuitaunos.
k Edit. Paris., iste dttos reddit, pro ambobut; in Edit. Paris :
marg., reddidil iste duos. Edit., in mnrg., sed dedit Tamgravitatesenum lenerosquesuparvenitanues.
inte duos pro. Unus Cod. Val. corruptissime legil : t° Edit. Ven., nultum minor appelit wl~s. UmiS
Dominum perdit Heuberto pietas veniale, reddit itte Cod. Val., nulii major impedit mtas; iniilia iu lioe
duospro ambobus. Aller : de gente irium domumper- Cod. mendosissime.
dit, Heuberiopietas venialereddit isle duos pro ambo- n Uorrup. locus. Unus God. Vat. .
bus sufficitunus. Terlitis : Domnum perdit tleuberto
pielas veniale,sed dedit isle duos pro ambobus sufficil Quis lnsumalurregit generoslus,hic est
unus. Sittiierat Browerus duos hosce versus, ut no- Edit. Ven. :
thos, expungere, vel obelo configere, quippe qui in! Qiiisquissumsturfegis, gen.erosiorIpc est;
exeutplari Trevirensi non reperireolur, et obscurum1 et deinceps:
aique corruptiim seiisiiin pta. se feraut. Reiinuit la- Ouisquijin augustofuerit moderattor,bicest.
men trititn librorum, ut aii, auctoriiaie commotus. • Edit. Ven. :
in
Ac pro Deilietibcrio probationbus Mss. Theuber-
tum legi affirmai, ctijus nominis vesiigia apparent; Ut Pater, et Rex sit, liulll gravis, et regit orntie_.
vel in Codd. Vaiic. mox allatis. Censet ilaque hpc Recle Browerus opinaiur poema isttid, in quo op
 207 VENANTIIHON. CLEM. FORTUNATIOPERUMPARS I. 80?.
Nulla dies sine frnge venit, nisi congrua a praestet. A Nobilitas excelsa nitet, genus Athanagildi,
Perdere plura putat, si non concesserit ampla ; Longius extremo regno qui l porrigit orbi.
Gaudia diffuudit radiauti Itimine vtilnis; Dives opum, quas muudus habet, populumque gu-
Nnbila nulla gravant popultim sub rege sereno, [bernat
Pectore matiiro culpas indulget acerbas. Hispanum sub»juresuo, pietate canenda.
Unde alii peccant, ignoscendo iste triumphat. Cur tamen egregii geniloris regna renarrem,
Docius enim, quoniam prima est in principe virltis, Quando tuis meritis video crevisse parentes ?
Esse pium, quia semper habet, qni parcere novit. Tanltim virgo micans turbas superare videris
Corrigit in b se prius, qnotl poscit ut alter emendet. Femineas, quantum tu, Sigeberte, mariins.
Qui sibi censura est, reliquos bene lege coercet; lie duo juncti membris et corde jugaii,
In quo digna manent, quidquid de rege requiras, Ambo pares genio, meritis et moribus ambo,
Solus amat cunclos, et amatur ab oranibus unus. Sexum quisque suum pretiosis actibus ornans,
Incipit inde Venus laudes memorare puella. : Cujus amplexu sint m colla conexa sub uno,
O virgo miranda milii c placilura jugali, Et totos placidis n peragatis lusibus annos.
Clarior auherea Brunichildes lampadc fulgens, Hoc velit aliertilrum [alteruter], quidquid dilexerit
Lumina gemmarum superasti lumine vultus, B -Equa salus ambobus eat, duo pectora servei, falier;
Allera nala Venus, regno dolata decoris, llniis ainor, vivo solidamine juucius ~, alescal;
Nullaqne Nereidura de gurgiie talis Hibero Attspiciis vestris cunctorum gandia surgant.
Oceatii sub fonte natal, non tilla Napea Pacem mundus amet, victrix concordia regnet,
Pulchrior, ipsa suas subdunl libi flumina nymphas. Sicilerum naiis celebretis vota, parenies P,
Lactea cui facies, incocta rubore coruscal. Et de natorum teneatis prole nepotes
Lilia mista rosis, aurum si intermicet ostro,'
CAPUT III.
Decerlala tuis nunquam se vultibus aequant.
Sapphirus.alba adaraas, crystalla, smaragdtis, iaspis, De Sigiberto rege el Brunichilde regina.
Cedant cuncta, nnvam genuit llispania gemmam,
[Sigiberii virtutes ac laudes bellicas cffert pluribus,
Digna fuit species, poluit qitoque flectere regem. ac Brunicbildem conjugem ab Ariano errore atl
ll
Per hiemes validas nivibus, Alpemque Pyrenem, calltolici dogmatis verilatem conversiiingtaiulatur.1
Perque truces populos vecta est, duce rege e sereno, Victor aboccasu, qnem laus extendit in ortum,
Terrenis f regina thoris super ardua moutis, Et facit egregium principis esse caput.
Planuin carpis iter; niliil obstat amantibiis unquam Quis tibi digna ferat? nam me vel dicere patica,
Quos jungi diviua volunt; quis crederet aulem s Non traltit i ingenium, scd liius urget amor.
liispanam libimet domnam, Germania h , nasci, Si nunc Virgilius, si forsilan esset tlomerus,
Quseduo regna jngo pretio » conncxuit uno? Nomine de vestro jam legeretur opus.
Non labor humanus poluit tam mira parare, Sigeberte potens, generosis clare triumpbis,
Nain res diflicilis divins ulilur armis. Hinc nova te virtus praedicat, inde gcnus.
Lotiga relro series regi hoc i vix contulit ulli. Cujtis rapla semel suinpsit Victoria pennas,
Difficilinisu k peragunlur maxima rerum Et tua vulgando prospera facta, volat.
e Gogo, Sigiberti nomine, Brunichildem ex Hispa-
limi regis partes ac viriutes traduntur, non esse
alititl qnani qiiod creditur vulgo scriptum fuisse a nia deduxit in Galliam•: ut constat ex c. 1, 1. vu, in
Fot tiinato opusculum De regno administrando, quod quo Fortunatus sic Gogonemalloquilur :
nonnulli periisse existiinaruut.
• Edii. Ven., nisi congrua prmsit, perdere lucra Nuper ab Hispauis,per multapcricula,terris
Egregioregtgaudiasummavehis.
putat.
b lbid. : Hoc itaque in loco Gogonemsignificari pulo.
t Kdit. Ven., perennis regina toris.
Corrigitipse prius, quod vultemendetut alter.
« Ibid., miranda meo. j) bs Ibid., quis crederel hanc rem.
Animadvertimus jam in Viia Fort., num. 43,
d Ibid. :
reges Austrasi* vel iu Germauiam iinperium por-
Pergentesvalidasquenives,AlpematquePyrenem. rexisse.
Utrum ne binc conjici possil Brunichildein extrema » Duo Codd. Vat., preliosa conexuil. Edil. Ven.,
hieme, aut vere ineunte, boc itincris in Galliam prelioso nexuit. Edit. Paris., pretiota annexuil.
contendisse, non facile est statuere, cuni ipse For- i Edil. Ven., regi nec conlulit.
k Edit. Paris., superanlur ardua.
tunatus alio in loco Pyreii-_osjulio mensenivosotap- 1 Edil. Ven., qui corrigit orbem.
pellet. Cuui tiimeti itlud adverlo, et superiore iu m Ibid. :
carmine veris amcenilaiein induci, unde argumentum
sumitur ad regias illas'nuplias celcbraudas, et bic Cujusin amp.exucolliconnexasub uno.
hiemes validas, et nives commemorari, per quas
Brunichildis, ex Hispania in Galliam veniens, iter Edit. Paris.:
fecisse diciiur, facile adducor ut credam nupiias il-
las in veris imtiuin incidisse. Nup-.itautera Sigiber- Amplexucujussintcollarevinctasub uno
tus Brunichildi anno 566, uli adnotavimus iu Vita 0 Edil. Patis., et mullos placidis.
" Edii. Vcn., vinclus alescat.
Forlun., num. 2T, ad quem proindc annum, aut ve-
risimilius ad superiorein, relerendus est advePtus p Ibid., vola parenium.
~ Kdil. Ven., non irahit liic iterum.
ijisius Forlunati iu Gallias.
 MISCELLANEA.— LIB. VI. ***
308
Saxone Thuringi • resonant, sua damna movenles,, i CAPUT IV.
De Chariberto m rege.
Unius ad laudes lot cecidisse viros.
b omnibus Charibertum ob n«minis famam, ob nobili-
Quod tunc anle aciem pedibus prior isti, [Laudat
habent • latem generis, ob virlutes in regno adminisiran-
Hinc modo te reges unde sequantur do, ob pads siudium, pietateui, ingeniuui, meniis
Prosperitaie nova pacem tua bella dederunt, tranquilliiaiem et consianiiam, obacprudenfiam.
Et peperit gladius gaudia certa tuus. reruin gerendarum, ob asquitatem, facilitaietn
cum sit victoria d, in expediendis privatorum li.ibus, ob fitteliiaiero.
Plustainen IU placeas, jactans in servandis promissis, ob doclrinam, et in cives
Tu magis unde subis, miiior inde manes. munilice.iliaui.] '
E8t titiisummushonor, sed mensprsecessithonorem •, Inclyla magnaruin n processilgloria rerutn,
Moribuset' vestris debitus exlet [exslal] apex. Et de rege pio spargit ubique decus.
Justiliac cultor, pietaiis amore coruscas, Quem gravitate, animo, sensu, moderainiiie legum,
Quod te ( plus habeat, cerlat utrumque bonum. Praetiicatocciduus sol, oriensque virum.
Liugua, decus, virtus, bonitas, roens, gratia potlent, Qui quadriparlitis mundi sub partibus ampli,
Oruarenl cunctos singula vestra viros. Fructificanle fide ° semina laudis [lucis] habet.
~
Cunctorumcausas intra lua peclora condis, Hinc cui barbaries, illinc Romania plaudit,
Pro populi requie te pia cura tenet. B Diversislinguis laus sonat una viri.
~
Omnibusuna b salus datus es, quali ordine sacro, Dilige regnantem, celsa Parisius arce, >
Tempore praeseniigaudia prisca refers. Et cole lutorem, qui tibi pratbet opera.
Caiholico > cullu decorata est optima conjux, Hunc modo lxta, favens avidis amplectere palmis.
Ecclesisecrevit, te faciente, domus. Q ii jure est dominus, sed pietate pater.
Reginam meritis Brunichildem Chrislus amore De Childeberto veteres compesce dolores,
Tunc sibi conjunxit, hanc tibi quando dedit. Rex placidus rediit, qui tua vota fovet.
Aflera vota coles i melius, quia, munere Chrisii, Hle fuit miiis * , sapiens, bonus omnibus aequus,
Peclora k juncla prius, plus modo lege placent. Non cecidit palruus, durn siat in urbe nepos,
Rex pie reginx tanlo de lumine gaude : Dignus eral liaeres ejus sibi suraere reguum,
Acquisilabis est, quaelibi nupia semel. Qui non est illo, laude loquente, minor.
Pulcbra, modesla, decens, solers, grata, v atque Charibertus adest, qui, publica jura gubernans,
Ingenio, vultu, nobilitate potens. Tempore praesentigaudia prisca referi. '
[benigna,
Sed quamvis tantum meruisset sola decorem, In tanluui patrui se prodidit esse sequacem;
Ante tamen hoinini, nunc placet ecce Deo. Ut modo sil tulor conjugis ' iste nepos.
Saecula longa micans, chara cum conjuge ducas, " Qui Cliildcberli retinens dulcedine nomen, ';
- Quam tibi divinus consociavit amor. Ejus natarum est frater, et ipse pater.
• Duo Codd. Vat., Saxone Thoringo. Edit., in nomineChristicalholicaperseverat.
marg., Turingo resonat. i Unus Cod. Vat., alteravota colis.
Hujusce vicloriae, quam bic narrat Forlnnatns k Edit.Ven.:
relaiara a Sigiberlo de Saxonilius ac Thoringis, Peclore victaprius, plus modolege placet.
nulluin iudicium, quanlum equidem invesiigare 1 Ibid., sollers, el grala, benigna. Edit. Paris.,
poiui. exstat aptid veteres scriptores. Qiianiobrem pia, graia, benigna.
in eam facile sententiam adducor, hanc eamdem m Chariberius Cl>>tariitilius fuit, et frater germa-
ipsain vieioriam esse quam de Saxonibus et Thorin- nus Sigiberti. Srepe de ipso loquiiur Greg. Turon., et
gisClnlarium Sigiberli putrem retulisse, ad an. 555; ejtisdein vitia passini uotat ac persiringit. ls, ctim
auctor est Gregor. Turon., Hisior. Franc. Iib. iv, Marcovefam niu/iei-_ni religiosam (uti narrat ipse
cap. 10, cui praelio admodum verisimile est inter- Greg. Tur., lih. iv llist. Franc, cap. 26) duxisset
fui.seSigibertum.remquepraecliregessisse.Quodvero uxorem, propterea a sancto Gerraano, episcopo Pa-
Saxones parerent Sigiberto, vel inde inlelligi potesi, risiensi, excominuncatus , paulo posl interi.t, ad
quod Saxonum manus, ex Italia reversa, ad Sigilier- -iii. 567, vel 570. Quocirca hoc poema non iiiulto
lum venerit, a quo in locum suum et sedem restiiue- post consc.iplu.n est quam Fortunatus in Galliam
rentur, ui refert Gregor. Tur., 1. iv, Hist. Franc, D veuerat.
c. "43. B Edit. Ven. :
•>Edit. Ven:
Inclytamagnorumprocessitgloriaregum.
Quodnuncantevolat pedibusprior omnibus iste 0 Unus Cod. Vat., (ruclificantedie.
Cod. unus Vat. retinet itle. P Edit. Ven., illinc Germania plaudil.
* Ibid. et tres Cudd. Vat., unde sequanlur habet. ~ Childeberius
d Edil. Ven., cumtit victoria conttans. , filius Clodovei, Iraker Clotarii,
c UuusCod. Vat., prmcetsitlionore. regno cum fratribus aequolance diviso, sedein Pa-
risiis sortitus fuerat, ac in ejus parietn successit
' Edii. Ven., moribus ut vestris. poslen ejusdein nepos, Charibertus, de quo hoc
e lhid., quod lu plus habeas. poeraa scriptura est. Vide qute diximus iu Vila
b Edil. 1'aris., salut qutitis datus ordine. n. 43.
' De Brunichiideet ejns conversione hrec habet Fori., ' Childcberti regis pietalem, et in templa muni-
Greg. Tnr., li-b. iv, Htst. Friinc, cap. 27 : Erat ficentiain, egregie commendavitGreg. Turon. passim
puella elegansepere, veiiusla aspectu, honestamori- in Hist. Frauc, et nos alias luentionem de ipso fc-
but, alqtte decora, prttdent cousilio,el blanda colio- cimus in notis ad cap. 14, lib. n.
qnio et quia Ariauw legi subjecta erat, per prm- s HSKC fuit Ulirogottiia, et ejus filise,Chroteberga
dicationem sacerdotum, alque ipsius regis (Stgiberli) et Chrotesinda, quas Colarius, mortuo Cliildeberto,
commonitionem,conversa,beatam in itmtate confessa ei ejtis regno occuputo, in exsilium iniserat. Ilas
Trinitxlem, cred'dit, utque chrismata ett, quw in itaque Cbaribertus iu ttiielam recepit,
 21. VENANTHHON. CLEM. FORTUNATIOPERUM PARS I.
Qtincbene defensaeplacido moderamine regis,
ln consobrino speni genilofis liabent.
Maxiroaprngenies, genefosa Inee coruscaiis,
Cujns ab.excelsis gloria curril avis.'
Sam quoscunquevelimveierummemorare parenlum, Constantes animos non veniilat aura susurran»,
Stirpis hoiiorifica.regiuS ordd fuit °.
Cujus Cflsa fides eduxil ad aslra cacumen,
Alque .uper gentes inlulil illa pedes.
Calcavit liiniidos b hostes, crcxit amicos,
Fovit suljeclos, conterriiilqiie e feros.
Cur lamcn bc repetam p>.„>coiiia celta priorum,
( iiin poiius Ina laiis ornet linnore genus?
Illi ainere armis pairiain, sed sanguiue luso;
Tu pltts acqtiiris, qni sine clade ragis.
Quos prius infesiis l.issarttnlbclla periclis,
IIos modosecuros pacis amore foves.
Omnia l;pta canunt felicia tempora regis,
Cujus in anspiciis lloret opima qtiies.
Pcr qtieinlranqiiilla d lerriirnm frugis nbundat,
Dcvotis * populie csl tua viia seges,
Ciim le nascentem mcruerunt saecularegcm,
Ltimine ntajori fnlsit in erbe tties.
Posteriiaie nova tandern sua gaudia cernens,
Crcscere se dixit prolis honore psiler.
Qui quantvis esset sulilimi vertice reclor,
Allius erexii, le veniente, capui,
La?tnsin haeredisgremio sua vnta reclinans,
Flnruil indemagis, spe melinre , senei ',
Anle alios fraires legali gc.niiiie nitus,
~
Ortline qtii senior, sic pietate prior i
Pncdicat hinc bonilas, illinc sapientia plaudit,
Inier itirnmque decus te sibi qutsque rapit.
De pitiruo u pieias, et de patie fulget acumcn,
Unius in vultu .vivitutefqne patens.
Quas habuere ambo laudes, lu colligisomnetj»
Et rcpnns solus, lege favenle, duos.
Semiia jusiiii-.., graviiatis norma refuIgeSj
Et speculum vittedat pretiosa fides.
• Edit. Ven. el Paris., regius ordb fluii.
h Tres Codd. Vat., calcdvitItosles tUmidoi. Edil. prseceps
Ven., hostescalcavil iuniidos.
' Edii. Ven. et Paris., («rrtii. atqut feroi.
d Ibid., per quem tranquilte Im'-irum.
• Ibid., de loiis populis.
1 TresCodd. Vat., melioresenis.
• Charibertus, quem ex Ingunde ClotariUSSusce-
perai, tertins untu a Gn-gor. Ttiron. ntimeraiur, Vib.D m
iv Hislor. Frauc, cap. 3. Is tainen prirnns frntrtini
dicilttr, quod GuniViariiisei Cbilib-nciis, ante Cha- vim.Edit. Paris., sic legit hunc versum :
ribertiim geniii, obierant adliuc stiperslile Clpiarto.
h Etlil. Ven., dum patrum pietas. Miruma Fortu
nato lnc pietaieui Chariherti laudari, et yirtules
alias exlolli, quia Gregorio Turon. leieriiniis s*i>e
vitiis noiaius indticiiur. Siiiun iiuicm in cleiicos et
ecclesias odium satis declaravit, ctnn, uiissiiiiia
et
Leontio, episc Burdegalensi, ejns synodo, Nun-
cupatnm pre-bylertini, qui Eiiieriinn , egiisc. San-
tonensem, :ib episcopalu remoluiu luisse nunliarel,
comprehendi jtissii, el plauslro, spiuis oppieto, \m-
positnm in exsilium deporiari. De quo proindeCha- netur
riberlo nii-cbabei Greg. Tni., lili. l tle Mir. sainti
Marlioi, cap. 20. Charibtrtutr.x, cum, exotit cleikh,
tccleiias Dei negtigeret, detpectitque sacerdotibus, Clilolarii: c«i ingressoud Baptismtnn[uti narral Gre|.
mauit in vilia declinassel, etc Videlur ila |ue haec Turoii., I. n, c'51]. SauctusDei (ti. Reinigitis, epi-
seripsisse Forluuatus, vel antequam Cliaiiberlui scopus lUicinensis)tic infit ere facundo: Mitia depone
81»
A Trauquillis animis moderatio flxa tenetur,
Qui i portum in proprio peclore semper habes,
Tempestas ntillo penelrat ttia corda luintiltu,
Ne sensu titubes, anchora menlis adest.
Nec leviter facili mobililate trahit.
Hinc bene disposilo comilatur gloria cursu,
Quod se mature mens moderala i gerfo.
Consiliumvigilans k alta radice retraclas,
Et res clausa aliis est manifesta tibi.
Publicacura movens l proceres si congrefet omne»,
Spes est consilii, le monilore, sequi.
Hiiic quoiies feiix legatio denique pergit;
Ingrediturcaute, qiiam tua lingtia regit.
Quud tam mirifico floret palienlia culiu,
** Est libi Davidica.mansuetudo lyrae m.
Justilia. rector, venerandi jtiris amatnr.
Judicitim sapiens de Salomone traliis.
Tu melior lidei merito, nam principis ampti,
Trajani ingcniumde pietate refers.
Quidrepetam maturum animum, qui lempore nostrt»,
Antiqui Fabii [Favii] Dde gravitate places?
Si veniant aliquaevariato murmure causae,
Pondera mox lcgum regis ab ore Quunt.
Quamvisconfusas referant ceriainina ° voces,
Nodosiclitis solvere iila poies.
Obtinet adveniens fructnm, cui jtisla peiuntur,
Quem sua causa fovet, pnemia victor habot.
Cujus clara iides vulidaradice lenetiir,
Aniea mims mittrat, quam tua verba cadant.
Spes P promissa stat nullo mutabilis actti,
~
Polticilata semel, perpetuata nranent.
lll.i dotntts propiio r pondere tuta tcnelur,
Qtiaefnndaiiieiito stat beue fha stio.
Pum sis progenitus clara de genle Sygamber * ,
Fioret iu eloquie lingua Latina tuo.
'Qualises in propria docto senuone loquela,
Quinos flomanos vincis in eloqujo?
dclaberelur ih vilia ; vetfciimipsi hoVnsln
Gallia vitatii Chariberti el studia imhpklie perspecia
Jiaberet.
» pdit. Ven., ^tio portum.
'i Edit. Paris., regil.
I tbid.:
Consiliumsapiensalternedicere tractas.
* Etlit Paris., procerestecumregis omnes
Tres Codd. Vat., mansuetuilovitw. Edit. Vem,
Magnaquies, vH«esunttibfdivili-3.
n Edil. Ven., antiqui facti de gravilate.E_dit.PaTiS.:
Autiqiiisavidegralia vila places.
* Edit.
Ven., ccr(ami»-voces.
P lbid. Res prouii-.a adstat.
1 lbid. pollicitaquesemet. Edil. Paris. sic lcgit:
Cuisit pacta semel, perpeluatamanet.
Edit. Ven. Illa domus pmprio se pondereh.ilate-
f. lueiur. Edit. Paris. Ibui. proprio sub pmdere.
' Clarade ttirpe GibertiSycamtiri Gerinaiiiiepopnli:
unde exortus Chlodovi-us,Childerici filins, iiaier
2,3 MISCELLANEA.— LIB. VI. 2U

Splendet in ore dies deiersa ftonte serenns, A Mitisab ore sonus suavissima dicla resuliant,
Sinceros animos nubila nnlla premimt. Verbaque colloquii snnt quasi mella favi.
Blanda serenaltim circumdat gratia vulium, Femiiieiim sextim quanlum praecedis lionore,
Laetiliampopulus regis ab orecapil, Tatilum alias supcras el pielatis ope.
Miineribttsfirgis replet lua graiia cunctos, Si novus adveniat, rccipis sic mente benigna,
Ul rnead'cia probes, plebs ntibi lesiis adest, Ac si serviliis jam placuissel avis.
0 bnnitas immensa Dei, quoediviie censti, Pauperilius fessis lua dextera seminat escas,
Qnod famulistrilinil, hoc putat csse suum , Uisegetes fruclu fertiliore meias.
Erigis abjectos, ereclos lege lueris, Unde foves inopes, semper saliaia manebis,
Omhibns in lotum factus es omne bonum . Et quem siiniit egens fit lutis ille cibus.
Protegat Omnipoienspielalis munere regem, Pervenit ad Cbiislinn, quidqtiid largiris egeno,
Et dotiiitmniservei, quein dedit csse patreih. Elsi nemo videt, non perilura manent.
Civcs le cupiani, tu gaudiu civibus addas , Cum vcnit extreinus finis conclydere mtindum ,
Plebs placeat famulans, rex pietate rcgat. Omnia dum pereunt, tu meliora petis.
CAPUT V. Ecclcsia. sacra., le dispensante, novantur,
" Ipsa domum Chrisli condis, ct ille tuatn *.
De [ad] Theodechilde Regina. Tu fabricas h illi terris, dabil ille Snpernis,
[Theridccbildem reginam egregie laudat ob rpgii Commulas nielius, sic babilura polos.
gencris nobililalein, ob cnniitaiem, ac liberalilalem Stat sine fraude luum, qnod millisad astra, talentum,
in egenos, et insaeras aedes inuniiiceniiam.] Qtias bene dispergis, has libi condis opes.
Inclyia progeniesrcgali stirpe coruscans, Qua_DominO' vivis, summus non perdis honores,
Cui celsum a proavis nnmen origo dedil. Regna lenes terris, regna i lenendo polis.
Currit in orbe h volans generis nova gloria e vestri. Sit niodo longa salus pro munere p'ebis in urbe ,
Et siinul hinc frater personat, inde pater. Felix, quoemeritis luce poreniiis eris.
Sed qnamvis niieat generosa propago parentum, CAPUT VI.
Moribusex veslris multiplicatur bonor. k Bertechilde[Ms., Berlhide].
De
Cerniinns in vnbis, qiiittquid landatur in illis,
Ornnsti [oriias]d antiquum, Tlieodecliililac, genug, [ Bcrihechildem, sive Berlhildem , sanctimoni,.lem
Mensvcneranda, decens, solers, pia, cliara, betiigna, feiiiinara, oh pudiciiiam couimendal laude, nb li-
beraliiaiem in egenoselcaplivos,obdeSi>icieiilia(ii
Cumsis prole.poiens, gratia major atlest. f- rerum caducaruni.]
Evitans ' odii causas; micat ampla polestas, Mensdevola Deo, I.eitbiUe corde coruscans
Qua. terrore minus, plus in amore venis. Pectore sub cujus Christus aniore manet.
colla, Sicamber. Plura habel Browerns de origine, tate rnagis firmaiet, cumque ex eadem nullum filium
regionis siiu, et vicissitudinibus Sycairihro.mil : suscepisset, jussit morienS ut ttadige. , ejusdeiii
qu;c vitle, si lubei. Noliishic referre sai fuerit, qtioc filius, quem ex superiore uxore susceperat, rel ctajn
de Francorum nrigiue liabel Greg. Tur. lib. n. Ilis- a se Theodechildeniuxorem duccret, puella. virgini,
lor. cap. 9, e tiuibus licet et Sycambroruin ju Get> nalione Biitli-e, Ang|oruin regis sorori, nuntto re-
inania re-ionis siiiiin ciinjiccie. Tradinit muiti, in- misso, ipiem despoiulcrat. Qtue rcgi. volniuas vel a
qnil, eosdem(nenipe Francos) de. Pannonia (uissedi- proceribns legni coiilirmata est. At virgn despoiisa,
gressos: el primum qnittem iiltora Hheni uiiuiis inco- Cjusiiuidiiiijiiiiain batttl fercns, magiiani in Vatnos
luisse,dekinciransuctolllienoThoringiamtransmeasse: classeni coiiiparat, victoi|ue Uadigeri ei capto, pef-
ibiquejuxla pagos, ve!tiiitates, lieges crinitos super fititamac sui JesereHihc conira iliiiiun lid.ui con-
ie creavisseiie prima, el, itt ila dicam, de nobiliort' siliiiin exprobial; qui coni u.ceSsitale se ad itt adac-
snorum fnmitid. QUod posteaprobaluni Chlodotechi ttim Itii.sscdixisset, ac ca teroqiiin se p;ir.iinin aflir-
Victoricitradrdere : sive Cblodoveo, ob eju. proba- niarci qtti Tiieodecliildem repudiaret, ac ipsi, u|
tam in rebus behicis vifliiiem, coilcesserunt, ut in spoponderat, intberct, ac posteriorilius officilsprio-
ipso, ejiisqiieperj_.(uofaiiiiliaregius bonos, eigratlus rem iiijnriuiii Ctnendaret, in gratiara a pticlla re-
pertnaiicrel : nti itarral idein Grcgor. Tur., et ips,i Dccplus esl. llayc iiaque causa ftiii cur Tlieodecliildis
alias ailtiot.ivii.iiis. a Radigere conjuge di.cederei, el ad suo-.in Galliam
• Ha_ccadcmfiiil Theodccbildis,cnjiis epilaphium reiuearel, qiiaui hic catisam indicari a Fortmiato mi-
posiea stfipsit: quod vide relatiun siipra lib. IV, niine (liibitq.
cap. 25. Legesis qti__ad iltud carmeii aduOlavimus. s UIIIISCotl. Vat., tendit et ille tua.
b UnnsCiid. Vat., currit i\i nrbe. h l.dit. Vcn., 1« (abriens illam lerris.
• Eilit. Veii., generis nova gratia Veslri. 1 1.(1)l. Paris., BIWsumma.
d Ibid., Ornat el antiquum. i l.tiil. Paris., leaenda polis.
« UIIIISCod. Vat., TheudeckildepenUs; alius, vel k Vix dubilo qttiii hsec Berthechitdis, clara, ut
Themdechitde. videtur, siirne nata, in niunasierio Piciaviensi Suh
t Uuns Cotl. Vat., el titans odii. Videtur hoc loco beala Radegunde ctim c-_ieris saiicliiiioniMilnis
Foriniiflius noii nbsciire cansaiu indicare ob qnatn viverel : de quibus narral Grcg. Ttir,, lib. de Gloriii
Theodechildisa Uadigere, regis Hermegisclililio, confess. cap. 10., quod : stabalcirca ferelrum(tnor-
<ui iiu_>.eiat,discesserat: qnam causaiu referl Pro- tu;e scilicet Uadegniidis) mulutudo immensa suncli-
wpius lib. iv de Bello Golhico , cap. •_(.,quamqiie monialium, ati nuineruin circiler duccniarum: quw,
hic paticis fuliet perslringere, ul huie tnco lux afftin- per itlius prwdicatiouem conversw, vilam sanclam
datur. Cutu iiai-ue lierfliegisclus, tran . Hhenum Var- agetant; quw secundiimswcttlidigniiatem, non modq
noruns rex, Tlieudechildi, filia. Thetidofici, nupsis- d'e senaivribus.,vertimetiam nciinutici &9.tyw r«#«fj
set, quo regiram snum ex iuiia cum Francis atfini- ttirpe, hat religionis forma florebant.
 HS VENANTII IION. CLEM. FORTUNATI OPLRUM PARS I. 216
Despiciens mortale maluin, vilatia servans A in Gelesuinthii! funere dolorem ac questus acer-
Unde fugis lerras, hinc pelis aslra magis. bissimos describit.]
lmmaculata micans, nescis contagia mundi, Casibus incertis rerum fortuna rotalur,
Sordibus bumanis libera membra geris. Nec figit stabilem pendula vila petlem
Digna pudicitiaedebenlur pra.mia sacrae, Semper * in ambiguo sccclumrota lubrica volvit,
Virgo dicata Deo, hinc rapienda a polo. Et fragili glacie lapsibus ilur iter.
llle tenet ccelos, cui lu complexa videris, Nulti certa dies, nulli estf sua certior hora,
Quo (tiusest sponsus , hic b eris ipsa simul. Sic sumus in statu debiliore vitro.
Non cupis auro humeros, nec collum pingere gem- Dum gressu ancipiti trahit ignorantia fallens,
[raisl, Huc laiet ars foveae,quo putat csse viam s.
Sed melius casto pectore dura micas. Nescia mens hominum quid sit necis atque salulis,
Muiasli vestem, muiasti gentis honorem , Lucifer an viia h, mors sibi vesper erii.
Cutn thalamis Domini sponsa juganda venis. His premimur tenebris ignari sorte fuluri,
Quara meliore via, meruisti vota tenere, El vaga tam fragile bxc tempora lempus ha-
Quando Crealori forma creaia places. [benl.
Pauperibus largas das esurientibtis escas, '
Toletus geminas misit libi, Gallia, lurres.
Nescit habere famem, qui lua tecla petit. Prima stante quidem, fracia secunda jacet.
Qui sine vesle jacet, tegmen pietate ministras , Alta super colles, speciosa cacumine pulcbro,
Unde calet niidus, frigora nulbt c timens. Flatibus infestis culmine lapsa ruil.
Ie redimente pia caplivi vincula laxant, Sedibus in patria. sua fundamenta relinquens,
Quaesolvis vinctos, libera sempereris. Cardine mota suo, non sletit una diu.
Dislribuis censum, nulli sua vota negando, De proprio migrata solo nova mersil [mors flil]
Diviliasqne luas omnibus esse facis. [arena,
Colligis in ccelisquidquid dispergis in arvis, Exsul et his terris, beu ! peregrina jacel.
Semina nunc fundens, post meliora roetes. Quis valet ordiri tanli praesagialuctus,
Quidquid habetmundus, fugitivo iramile transit; Slamine quo coepit texere flenda dolor ?
Tempore lu modico semper hahenda facis. Cum primura algenles jungi peteretur ad arctos i,
Hic tibi longsevissit vita superstes in annis , Regia regali Gelesuinlha toro.
Rur.us in xternum sit tibi vera salus. Fixa Cupidineiscaperet k ul frigora flammis,
f<
' Viveret et gelida sub regione calens.
CAPUT VII. Hocubi virgo metu, audituque exlerrita sensit,
De Gelesuintha *. Currit ad amplexus, Goisuinla, l luos;
Tunc matris collecta sinu, male sana reclinans,
[Gelesuintha., Alhanagildi, Goihoruro in Hispania Ne divellatur, se tenetm, ungue, manu.
regis lilia., qua. Chilperico nupserai, necem per-
acerbam prosequitur lugubri hoc carmine, in quo Bracbia conslringens nectit sine fune catenam,
01 Goisuintliae, matris ejus, lacrymas, et aliorum Et matrero aroplexu per sua membra ligal.
• Edit. Ven., hinc rapienle polo. ad regias nuptias, magno cum bonore, ducta in Gal-
*>Unus Cod. Vat., huc eris. lias, illic jussa esta conjuge occidi.
* Edit. Paris., times. ' Unus Cod. Vat., Tolletut geminant. Duarum lur-
d De Gelesiiiniha (quse ab aliis Galsonta, et Gala- rium nomiue indicantur Brtiuichildes et Gelesuiniba
•uentha nominala est) ejusdemque nece aliqua dixi- ipsa, germana. sorores, Athanagildi, Gothorum in
mus in Vita Fortunaii, num 45..Nec vero alienura sit Hispania regis , filias.: quaruin altera nupserat Sigi-
ejus mortis cansam cx Greg. Turon. , lib. iv Hisi. berlo snperiore anno, quam Gelesiiintham Chilperi-
Frauc, cap. 28 , bic paucis referre. Cum itaque ea- cus duceret, ut notavimus in Viia Fort., n. 45. Go-
dem magnis precibus , ac_M.iisa Chilperico ad nu- thorum vero reges in Hispania Toleti regiam sedem
ptias expostulata et impetrata fujsset, necveromi- habebant.
nimum a conjuge diligeretur, idrjne non lam fortasse D ] i Gallia indicalur ad Arctum posita, si Hispaiiiam
conjugali ex chari,tate, et necessitudine, quam quod respicias, unde Gelesuintha discesserat.
k Edit. Ven. et duo Codd. Vatic., cuperel hue
magnos tliesauros ex Hispauia secnni detulisset, non fri-
mullo post gravi inler se discordia dissensere. Nam gora. Edit. Paris., fixacupido reis cuperet hue.
cum rex in Fredegundis (quam se dimis.urum potli- i Goisuiniha, sive, uli scribunt alii, Guiiinesueii-
citus fuerat) impudicis amoribus voluiaretur , idque tha , Athanagildi priinum uxor fuit, maler Bruni-
illa indigne terens in llispaniam regredi vellet, Chil- cbildis et Gelesuintha.. Aihanagildo atitem vita fun-
perictis, iusidias subdole tegens, in struto suo jupru- cio , nupsit Leuvichildi, qui regmim post Alhanagil-
landam curavil; ac paulo post Fwdegundem rece- dum fueral adepius; quo iteiu mortuo , a Keccba-
pit, quro deinde eju-dem exitii causa fuit, uti narrat redo, Leuvichildis filio, lanquam niater suscepta et
Airooinus, c 57 Hist. Franc. et Ado, iuChron., habita est, cuni esset noverca. In Reccbaredum po-
sexla ictatc. stea CIIIIIUldila, Ariano episcopo, conjnravit, ul uar-
. * Unus Cod. Vat., secum in ambiguo. Iiem Edit. rat Joan. Biclar., abbas , ad an. 3 Reccharedi. Huc
Ven. mulier Arianarum pariium studiosissima fnit, ac
t Unus Cod, Vat., nulli sua. plures saepe lurbas in Hispania, adversus Cntliolicos
t Ktlit. Ven. et Paris., que putat ettevim. movit. Lege Greg. Tnr., lib. v, cap. 59, ileui lib. iv,
b Edil. Ven. etin unoCod, Vai., «n.Kt. mor«,quod C. 58, lib. ix, c 1 Hist. Franc
placel. Edit Paris. , an vita est. Hujusce poematis m Edil. Paris., ungue manus.
proo-miumoptitne copvenHfortunseGelesuintbx, quae » gdil, Ven. et Pari^., sine fine calenam.
217 MISCELLANEA. — LIB. VI, 3.18
Illis visceribusretineri filia poscens, A Exlensis palmis quis curral ad oscula, vet quse
Ex quibus ante sibi lucis origo fuit. Cervici insiliant pendtila raembra meae?
Commitlens secura ejus se fasce levari, Quem teneam gremio, blantfo sub fasce laborans,
Cujusclausa uteri pignore tuta fuit. Aut leviore manu verberer ipsa joco?
Turo geraiiu fit nieesta domus, strepil aula lumuttu, Nec le ferre sinu, quanquam sis adulta, gravarer,
Reginaefieiu plorat et omnis homo *. Quae milii dulce nimis, et leve pondus eras.
In populi facie lacrymarum flumina sordent, Cur nova rura petas, iilic ubi non ero mater?
Infans, qui affeclum nescit, el ipse gemit. An regio forsan non capit una duas?
Instanl legali, Germanica b regna requiri, Quae genuere ergo, lacerentur viscera luctu,
Narranies longa. lempora tarda viae. Gaudia cui pereunt, lempora flettis erunt.
Sed matris moii gemitu sua viscera solvunt, Plorans perdam oculos, ducens mea lumina te*
Et qui competlunt, dissimulare volunt. [cum,
Dum natae amplexu genitrix nodata c tenetur, Si tota ire vetor, pars mea te sequitur.
Praelereunt* duplices, tertia, quarta dies. Turo proceres, famuli, domus, urbs, rex ipse re-
Instant legati nota regione reverti : [mugit,
Quos his alloquitur Goisuinttia gemens : B Quaque petisses ' iter, vox gravis una gemit.
Si feritate trucis e premerer capliva Geloni ', Progrediere foras tandera, sed turba inorosa,
Forsan ad has lacrymas et pius hostis erat. Solvere duni properat, se properando ligat.
Si nec corde pius, cupidus mihi « cederet hostis, Hinc tenet afteclus, rapit inde tumullus euntes,
b Ut natam ad pretium barbara praeda daref Sic per utrasque vices ftebile fervet opus.
Si neque sic animum velil inClinare cruenlum, Alter abire monet, rogat alter amore redire,
Malri praestarei, quo simul irel iier. Sic varianle fide, hic trahit, ille lenet.
Nunc mora nutla dalur, pretio neque flectimus ullo. Dividitur populus, per regna novella m vetustus,
Qui niliil indulget, saevius hoste nocet. Stat n paler, it genilus, siat socer, itque gener.
Post uteri geroitus, post multa pericula parlus, °Qui vidit strepitum, pairiam migrare putaret,
Poslque laboris onus, quod grave feta tuli. Et quasi captivum crederet ire soluni.
Quae genui, nalae matrero me non licet esse ? Procedunt portis, serraco " in ponte retento,
Ipsaque naturae lex mihi tota perit ? Protulit hoc flelu Gelesuiniha caput:
Affectu jejuna meo, lacrymosa repellor : Sic gremio, Tolete, tuo nutribar, ul aegra,
Nec pietas aditum, nec dat origo locum? Excludar portis tristis alumna tuis?
-*
Quid rapitis ? differte dies, cum ' disco dolores, Quoque i magis crucier, prodens mea vulnera
Solamenque mali sit mora sola mei. Stas felix r regio, cur ego praeda trahor ? [luciu,
Quando ilerum videam, quando haec roihi lumina i Antea clausa * sui, modo te considero totam,
[ludant, Nunc mihi nola prius, quando recedo feroz.
Quando iterum natae per pia colla cadam? Hinc te dinumero cnrrens per culmina visu,
Unde precor tenerae gressum spectabo puellae, En ego de nuroero non ero sola tuo.
Oblectetve animos roatris etipse jocus? Crudeles poriae, quse me laxastis eunlem,
Post causas, quas regna gerunt, ubi iiioesla recli- Clavibus oppositis nec vetuistis iter,
[nem ? Anlea vos geminas adamas peira una iigasset
Qtift colat affectu, lambat k et ore caput? Quam daret buc ullaro janua pansa viaro.
• DuoCodd. Vat., omnishonor. constitutum fuerat sub Ataylpho, Goihorum rege.
h Francorum regnum, uti alias jaro diximus, vel Videcl. Mural., Annal. Iial., ad an. Ui aerae Vulg.
in Geriiianiani procurrebat. " Edil. Ven. tlat paler, et genilor, stat
c Unus Cod. Vat., nudata tenetur, corrupte. soeer, atque
gener.
" Edit. Paris., attant qui trepidam.
4 Edit. Paris., duplex.
' Ven. Edil., ti feritate iruci : D r Edit. Paris., serrato..-.. retenti. Serracum vehi-
t Geloni feri ac barbari Scythia. populi, iidem ac culi genus erat in Gallia. Idem vocabulura usurpat
Gelliae,qui in bellis falce armali pugnabant : de qui- Fortun., lib. VIII, c. 1 , sic loquens de Radegunde :
bus Sidonius , epislola 1, lib. iv, qum mandala (qui- Splendidaserraco quondarosubvectasuperbo,
bus Sidonitts ab adolescenlja sub Eusebio fuerat in- Nuncterit obsequioplaniamodeslalutuv.
slilutiis) si quit deporlaret philosophalurus aul ad Vel apud profanos auctores occurrit mentio ejusmo-
pjludicotat Sicambros, aul ad CaucasigenasAlauos, di vehiculurum, quae serraca nominabantur, lieet illa
aul ad equimulqas Gelonos, beslialium rigidarum.que videantur ad viliores usus fuisse adhlbita.
nationumcorda cornea, fibrmquegtaciates procul dubio Juvenalis,
emollireniur,egelidarenturque. saiyr. 5, usurpat liancvocem, inquiens :
e Edit. Parts., crederet. Frigida circumaguntpigri sartaca Booles.
b Edit. Paris., ul nec tum ad..„ darer. In Vulg. legcbatur terra cum ponte retenta, adversan-
' In Edit. Ven. uno Cod, Vat., dum ditco ttt- libusomnibus Mss., ut nairiit Brow.
bores. 1~ Edil. Ven., quodquemagis.
i Edit. Paris., claudenl. Ibid., Infelix regio.
k Unus Cod. Vat., lambiat ere. ' Hic indicari pulo custodiam ac.diligentiaru qua
1 Edii. Ven., quaque petisset iter. Gelesiiimh,., adbuc virgo, palerna in domo servaba-
" Videlur hoc referri ad regiHim Golhorum in Hi- tur, ab urbis aspeclu et civiuui oculis reraota.
spania, quud sxculo anteccdeute ij. iu regiouibus
219 VENANTllHON. CLEM. FORTUNATIOPERUM PARS I,
Urla pi« plus fuerag, si murus tota fuisscs,
Meintt *. ul ne sineres, cingeret alta, siles,
Pejfgo,igpota locis, trepjdans, quidnam antea discam De facie infantum plorantia lumina lamban;
Gentem*.,animos,niores, oppida, rura, oemus;
Queju precor invcniain peregrinis advena terris,
Qyp mibi nemo vepis, ctyis -, amice, parens?
Dic, si blanda poipst culrijf alieua placere,
Quaelavet ora manu, vel caput ornet acu,?
Nulla pu^lla choro, neque cp|laclauea Uidal:
Hic pea blandilies, hic meq ~~\t~\ jaces.
Si me non aliler, yel nuda sepulcra leuerent,
Non licet hic vivi d, hic mihi dulce mori.
Non fruor amplexu, neqqe . visu plena receda,
Quae roe diniiuis, dura Tolcle, vale
Sic ftfceqsi animi lacrytnarnm Humina rumpunt,
Fixtts et irriguas parturit ignis aquas.
ilinc itcr arripiunt geniirjx, nata, agmjna flenlum, Filia tuiu validis geniiricis onusta querelis,
Nec piget obsequiinn ' raaler anliefa sequi.
Deducit dnlcepi.PCrarpara yialica natam,
lmp.entur valles fleiibus, a|(a iremunt.
Frangilur el densus vacuis ululalibu^ aer,
IpSa reperctisso murmnre silva geniil.
Dat cansas s.pa.Mie geniiri*;. ut longiusiret,
Sed fuii pptanti lempus, ilerque breve.
Pervenit, quo maier ajit, spsq inde reverti
Sed quou.velte prius, ppstea nolie fuil,
Rursus adirecupit via qpa. h fert iqvia matreni
Quafh prpceres retincnt, ne tenerplur iter.
Hasrebantin se ainplex;e, pariierque i reple,xae,
lucipitltlc gemilu Goisuiiillia fero :
Civibus arapla luis, angqsta flispania ma(ri,
Et regio solis I, t&mcilo clausa mijii.
Quaelicct a Xephyro caliduni percurris in Eurum. Tola tremens, agiles raperet ne mula quadrigas,
Et •deThjrrenp .'fe*t^is adOceanum.
Suflic.ens pppulis quapitfis {egJQpihusampiis,
Quo est mea nata absens, (crra roibi brevis es
Nec minus hip sine te erraqs ~l pcregrina vjdebor,
Inqne loco proprio ciyis, et ejsul ero.
Quae.oquid inspiciant oculi.quera, nala, requirant
Quae mea nunc lecqm hirolna ducis, ampr ?
Tu dolor unus eris, quisqiiis mihi luserit infans,
Amplexu alt*riuslu jnihi ponduseris.
Currat, gtet, sedeat, fleai, intret, et exea. alter,
•Solameis ocalis dukis imago redis.
* Un»s Cod. Vat, meireat ne.
b Edil. Yen., mores, gentem, animo*.Tres Codd. D
Vat., owileni,morei,«nimo., invilometro.Ms,, gentet.
• Euil, Yen., duleit, amice, pareni.
d Edit. Ven., non licel hie vivas. Unus Cod. Vat.,
vivere. Edit. Paris,, viverenon licet hic.
*'Et\\t.
' yet\., amplejcu,qum visu.
DiVoCodd. Va|., nec piqel obtequii. Edit. Ven.,
nee placetobsequii. Kdil. Paris., nec pudel obtequiis.
( Edit. Ven. eliinusCod. Vnl., causas spalih.
h Unus GM. Vat., sttt, ~wtefert.
i Ms., reflexte.
i Edit. Vcn. etnnus Cod. Vat. et Edit. Paris.* et'
regio toli tam cilo, quod <*J:icet»
k Edil. Ven., et de stirpe ttoHtitendit.
1 Jls., etiam.
Edit., aui plorettaavidw.
n Edil, Ven., Umibet*t oxe ftnat.
MC
A Te fugiente errans aliena per oscula eurram,
Et super ora geniens ubera sicca premam.
Et teneras lacrymas insaliata bibam.
Tali polu l ulinam vel parte refrigerer ulla,
Atit plorata avide m miiiget unda silim.
Quidquideril, crucior,'nulla hic medicarnin.prosunt,
Vulnere disUiio, Gelesuintlia, luo
Qua rogo, nala, manu ehara haeccoma pexa nitebit?
Quis saj 1.3 placidas lambiata ors geiias?
Quis gremio foyeat, genibus veliat, ambiat uina ?
Sed tibi pra_ierroe non ibi mater erii.
Quod superest, gemebundus ° amor boc mandat eunti:
Sis preeor o felix, sed cave valde P, vale.
Mitle avidae malri, vel per vaga fl-bra, saluleni,
B Si venil, ips^ mihi nuntiel aura bnni
[bonumj.
Tristis, inops animi, nec vajitura loqui;
Clausavoce diu, vix fauce solubile fandi,
Pauca referl, cordis vulnere lingua gravis:
Majestassi celsa Dei mihi tempora vellet 1
Nunc dare plus viise, norj daret isla viae.
yilima sed quoniam sors irrevocabiiis inslat,
Si jam nemo velat, qua Irahit ira sequar.
Haecexlrema r larocn loquar, et memoranda dolori,
Ilinc tua non lua s sunt, Gtiisuintha, vale,
Oscula sic runipunt, et fixa ori.' ora repellunt,
Dumse non possnpt, aera lainbit amor.
Hinc pilente u petens toca Gallica ~, Gelesuintha
p Stabat fixa oculis, trjstis, cunte rota.
Et contra genitrix pqst naiam lumina tendea»,
Uno slanle Ipco, pergil el ipsa siiuul.
Atil equus impatiens verteret axe rotas.
Sollicitis oculiscircumvolitabat amantein,
llluc mente sequensqua vla flectit iter.
Saepeloquebalur quasi secum naia sederfct,
Absenlemque manu * visa lenere, sinu.
Prendere se credens, in ventum T brachia jactat,
Nec nalan. recipit, sed vaga flabra fcrit.
intcr tot comitesunam spectabat euntem,
Sola videbaiur qua mius ibat amor.
Plus genitrix snspfensaaniino quam filia cutTu^
•Haectjtubaus votis ibat, et illa roiis.
• In Edit. Ven. et tribus Codd. Vat., timebundut
amer.
f Duo.Codd.Vat., vade, vale.
% God. Vat., i«mp„.« vetit.
~ Unus
Unus Cod. V«t., extrema hmztamen. Edit, Ven.,
~ £dit.kae tmdem.
esttema
*Hm.
Puris.,
* Edit. Ven., (ixa priara repetiunt; corrupte.
« Pilens , seu pilentum, g.nu« vehiculi est, qw»
malronae uti consiieveKmt. Ab llispanis invetiluu. il-
lud est, sicut peloritum a Gallis. Illud duabus rolis,
hoc quatuor consiabai. Horal., Iib. n, episU i :
E-sedafeslinant,pilenta, patorrita,naves.
v Unus Cod. Vatic., loca Galliarun-Gelttuintiia.
- Edit.
Veii., absentmqt-etnanum.
7 Duo Codd. Vat,, »'n i>enloibrachiit. ttetn Ven.
Edit.
%-i MISCELLANEA.— LIB. VI. sit
Donec longe pculo, spaiioque evanuit amplo, A Thrax e, Italu«, Sfcylha, Pcr^a, Indus, Geta,
Daca,
Nec visura altingit, dum legit utnbra diem. Htijus in eloquio spem bibit, arroa capil. [Kritanttus
Ipsa putat dubios nala.se ceruere vulius, Sol radio, liic verbo genilalia ^ lumina fudit,
Et cuni fonna fugii, dulcis imago redil. Monlibusillediem, mentibusisle fidem.
0 nomcn pieiaie calens, o cura fidelis, Hanc ego nempe < novus 1 conspexi pfaetereitnterh,
Quamvisabsenii quid nisi maler eras? Molliler argerui turre rotante vehi.
Fleiibus nra rigens, lamenlis sidera pulsans, Materno voluit pia quam Ra.degui.dis-tnorq
Singula cnmraemnr:insdulcia, dura, pia, Cernere *>' ferventer, si daret ullus opem.
Mobilis, iinpaiiens, meluens, flens, anxia mater, Sa^pelamen missis l, dulci sibi dnlcis adha.si>^,
Quod sequeris lacrymis, atigurat b altns aropf. Et placide coluit, qttod modo trisle dotet.
llla tainen pergil qua iriia viain orbita su'cai, Turonicas terras Martini, ad sidera iioli,
Quisque snis vacuosfletihus implet agros. Inde peiii, lento cpntinuante gradu.
Inde Pyrenaeasper uubes transilit Alpes, Vigennaeta volucer transmiliiiur alyeusalno",
Quaque pruiunsis Julius c alget aquis. Ttirba ° comis rapidis alveqs P exit aquis.
Qua nive d caiientes fugiuiu ad sidera nionles, Excipil inde repens vitrea Liger algidus unda,
Atque super pluvias exil acutus apex. " Quo neque vel piscent levis" arena tegit.
Excipii binc Narbo e, qua littora plana remordens. Pervenit, qua se piscbso Sequana Auciu
MilisAtax t Rbodani molliler inirat aquas. In mare ferl, jnnclo ItotltomagenSe' sipu.
Post aliquas urbes, Pictavas alligil arces, Jungitur ergo toro regali culraine vifgo,
Regali ponipa praeieteundo viam. Et magno roeruit plebis amoretoli.
Inclytus ille quibus vere amplus llilarius pris, Hos quoque nlliiieribus permulcens, Vocibu*illos,
Et satus, et situs est ore tonante loquax. Et licel ignotOSslc facit esse suos.
• lb\d., quid tequeris. ras neclo, etc (Secundte curw noia.)
b Edil. Paris.. <i'l«r. t Atax fliivins est vulgo V\ude,(\n\ NafbOheni
c Miror hic Browerum opinatum fnisse Fortuna- alluii, et iisdem postea, quibits Rhndatius flult, «iquis
tum errore lapsnm , extremis Pyrenmis jugis , versus imniiscetiir, ut animadveriit Sirinoiidiis ex kitc For-
mare Mediierraneum orm Galticm, Juliorum nomen Itinali locu in annot. ad epist. l^ lib. u Sidouji. Vi-
indere, ctnn lam aperle mensis Juliiis fiic a Fortuna- desis et Fredeg. Scbolast. Cliron. coniinuat., p. 5,
to iiidicetur, quo tempore , etsi inediis aeslaiis in ~~- c 109. Browerus pro Arttti se AiacWfti_xSidunio
doribus, in PyrenanisAlpilius pritioas ac nlves con- resiituisse referl. Fnvet hui« hsciioni Ven. Edii. et
crescere solitas alibi tiadidil ipse Fnrtimaius. Ita '- dno Codd. Vat., qui habent: Miti* , Alax, i.Aeifa-
lib i, cap. 1, de sno loqueus itinere, ail so Pgrenwis -*nus, etc.
occnriisse , jtttio mensenivnsis:et snpra scribens de s Edil. Ven. coffup.e habet:
Bruiiichildis iiinere ex Hispania in Galliam , lib. vi, Traxil recta aliis Indus, Geta, Pcrsa, Bfitannns.
cap. 1. Pyrena:anim Alpium perpeluas nives satis h Tres Codd. Vat., generatia luminh
declaral lns verbis : fuhdunt. Ilem
Per liiemesvalidasnivibn., AlpemquePyrenem Edit. Ven.
Perqu^ truces populosvectaest. > Edit. Paris., wrbem.
Perper.itii iiarftae Orowerns puiat FortHnatum Julii J Vitlequaediximu- in Yita Fortun., |iuro 34.
nonien, quod, ait, Alpibus in Italia tribvendum etl, k Kdit. Paris., ftrventem.
ad Pyreuo.ajug-.it.ansiulisse. 1 Prave ih Vuij*., ut animadveriH CrnwernS, si-
d Kdil. Paris., candentes. cuti et in Edit. Ven., mitis legiiur pro niiuii. Mitsa
• Narbo civitas, unde GallSa Narbonensis, qnae qttippe pro iilieris seu nuntiis psurp-iiittir a Fotlu-
otim Bracata dicebatur , postea Narbonensiset Vien- nato. Itii ipse sct ibeps ad Attacliini, sub nomine ac
nensis dicia , pars incrid onalis Galltae vegiouis ad persona Rli-degnntlis, ait :
mare llediieir.uienin posita , ut referi Tiltenioiiius. monasleriomissis,rdfeo,saeperequlras.
Galiiam hnfic t.rbcm Meque
Gcihi, Ataulptio dnce, ingresfi, m Vigennw vocein relinuil Brow. qliam et Ai-
occiip.irtiiueltcnuere; sed inde a Constauiiocomiie moiniis
enpnlsi , in Hispaniatn secessertiiit an. .1.. Ilnc in proferl lib. I , cap. 21 , narrans Clodovetiin
deinde uibe poiitus esl 'I hcodorictis Jii.nor , Gotliu- expeditione adversus Afuicuiii ftiinieii boc Iraje-
ruin ac Visiguitmruin fex, fiVaghiTheoilorici li.ius, uP>cisse baud procul a Turoni. et Piciayu. Qerst illa
sid aii. ili2. Vide Sirmoiid.. in anUotai. ad taV- vox in Ven. Edil., ac versus maneus relinr|uitur, Est
men 23, Sidon. Apoll., ei Mivrat., iii Ann. Iial., ad antem Vigenna, seu Viennu, ul ibideui noial. lirew.,
an". /_1;5. Laudat Narbonem Si.lOhiuS, ac Mnrlimn rivtis haiitl procul a Lcmovicibus exorieus, qui aliis
appellat, urbis illius robur ac vini atlversus GoiVio- iiucttis aquis mox Li^erim subit.
rmn impetus declarans , ut pulal Sirinondii. eodeni " Alnus pio navi, seu porlorio, accipiipr, ex al-
loco. (Primm curm nota.) — Adverie, Ni.ibpheln non nis arboribus confecto. Fridegodus, in Vila saucli
a Sidonio soltnn, sed a veiusl.or.bii. eiiaiii Stripto- Wilfridi episcopi, quae exstal saeeulo ui Bened.
rilitis Martium appetlari, ct inler hOs _,Mnr.o Ttil. in pai t. i, pag. 188, eadein voce sub eadem sensu uti-
Oraiione pro Marco Foruejo : quwdni.men Urbi illi lur, inquit ns :
atlrihittiim alii volunt, qu .tl Caius Catsar colonos eo Nilmettiens«rgo pertrtnsit gramin»tulo,
ex Mntij legione dcdnxerit : alii vero (tnter quos Securusquecavasiulral velociteralnos.
Vcllejus Patercuiiis) qnod illnc Ooloniadedicw sit • Edit. Paris., Comes.
sub Porcio el Martio Con.ulitins : a <|<ioposlrcuio t Edit, Veii. et tres Codd. Vat., ataerts itit
Nurbo Mariius cogiioiniiialiis ineril : qnod ejus fnrte
opera in ea Colom.ideducenda pr.cstileril. Quocirca aquis. i Veh. Edit., lenis arenq.
l.idnnius veterein ejus appellatiouem ad lclnporuin ~ Gelesuiniha. chm CbilpferiC» tttjtlio-
stioruiii raitoiietn, et fotlunani iireoniniod.ivit; id, magiNupiias celebratas fuisse Conjicit ex lioc toco Biti-
quod liitc jijiis verba indicant : Dtim apud Nurbo- weius.
'em, quondam Martiut dictum, sed nuptr facium mo-
 ms VENANIII IION. CLEM. FORTUNATIOPERUM PARS I.
Utqne iideiis ei sii gens, armata per arma,
Jural, juresuo se quoquelege ligat.
Regnabat placido componens iramite vitam,
Pauperibus tribuens advena mater erat.
• Qnoqiie magis possit regno superesse perenni,
Catholicsefideiconciliata placet.
0 dolor, insignis quid differs tempora fletus,
Lugubre.que vices, plura loquendo b taces ?
Improba sors hominum, iroproviso condila c lapsu,
Tot bona tam subito sorle volante - voras.
Nam breve lempus babens,consorti • nexa jugalis,
Principio vilae funere rapta fuit.
Praecipili casu, volucri praevenla sub ictu,
Deficit, et verso lumine lumen obit.
Infelix nutrix audito funere alumnae,
Exanimum ad corpus vix animala volat.
Ipsa inler famulas incumbens prima lidelis,
Haec tandera potuit, clausa dolore, loqui :
Sic placidaematri promisi pessima nulrix,
Te longe incolumem, Gelesuintha, fore.
Sic exslincta meum mea cernunt lumina lumen,
Pallida sic facies, qna rubor anle fuit?
Dic aliquid miserans, miserae mihi redde loquelas,
Quid referam ad matrem, si remeare licet?
' Hoc supra tantos peregrina secuta labores,
Pro vice tale mihi munus alumna refers?
Optabas pariter nobis vitam, atque sepulcra,
Qute tecum vixi, mc sine passa inori?
Ordo utinam viiaejuvenique, senique fuisset.
Te sianle incolumi me prius ire neci. c Tardius ad malrem hic dolor iret iter.
Vix paucas " profert, vocerorapitalter ab ore,
Nec valet una loqui, quod videt aula gemith.
Interea vehitur iristi lacrymosa ' feretro,
Soluil et exsequias obsequialis amor.
Ducitur i, ornatur, deponilur,.undique fletur,
Condilur et lumnlo sic peregrina suo.
Nascitur hic subito rerum mirabile signum,
Dum pendens lychnus lucet - ad obsequium.
Decidit in lapidem, nec vergii, et integer ar.it.
Nec viirutn saxis, nec perit ignis aquis.
Fama recens resides germanaeperculit aures.
Affecluquepio sic movet ora soror J;
• Ms., quaque.
b Edit. Ven., plura loquenda taces.
~ Edii. Ven. et duo
Codd. Val., qum improviso 0
abdila lapsu.
d Edii. Paris., fugat.
e Edit. Ven. et duo Codd. Val., contonia nexa
jugalis.
1 Edit. Paris., hmc propter.
~ Edit.
Ven., vix paucis profert vocem.
b Duo Codd.Val., aula gemi.
' Tres Codd. Vat., lacltrymata feretro. ltem Edit.'•
Ven.
j Posl bitnc versum : Ducitur, ornatur, etc, in
Ven.Edit.sublexuiitnr versus.qui perlinenl ad cap. 5
lih. vu, nc ii qtiibus absolvitur pracsenspoema, irans-
feriintur ad c 4 I. viu. Itn el in uno Cod. Vat.•
Drow. ipse fatetur se carmen istud recollegisse exx
plnribiis parlibus, in aliis carmiuibus Foriunati>'
djsper.is.
224
A. Hanc rogo germanae mandasli, cbara, salutem,
Scripta tuis digitis hoc mihi chara referl?
Sollicilis oculis exspeciabam, unde venires,
Non agis m illud iter, quale precata fui.
Oplavi Gallis te ut httc Hispania ferret,
Non te hic chara soror, non ibi roater habet.
Extremo obsequio non huc Brunichildis adivi,
Si tibi nil vivae, morlis honore daretu.
Cur peregrina tuos non clausi dulcis ocellos?
Auribus aut avidis ultima verba bibi?
Officiumtristi nihil impendi ipsa sorori,
I Membra, manus, faciem nec manus isla tegit.
Non licuit fundi lacrymas, nec ab ore resorbi,
Frigida nec lepido viscera fonte lavo.
Nutritas pariter, junctas regionibus isdem,
" Cur ad mortis iler dividisalte dolor?
Sicqtie' relicia soror casu laceraiur ademptae,
Haccvocat, illa jacet, nec repetita redit.
Germanaevalidos audit Germania fletus,
Quaque recurrit iler, qucstibus astra ferit.
Nomine saepevocans te, Gelesuintha, sororem;
Hoc fontes, silvae, flumina, rura sonanl.
Gelesuintha taces ? responde ut muta sorori:
Respondent l.ipides, mons, nemus, utida, polus.
Anxia, sollicilans ipsas inlerrogat auras,
Sed de germanaecuncla salule silent.
Nunlius hic subito fluvios transcendit et Alpes,
Mcerorisquegravis lam cilo penna volat.
Optandum fuerai, postquam loca cuncta replesset,
Sed quod fama refert, qui plus amat, et prius audit,
Ac dubium credit, dante timore fidem.
Mox igilur matris jaculans dolor attigit aures,
Anxia succiso poplite lapsa fuit [ruit].
Audita de morle una mors altera pulsat,
Et pene incolumi corpore ° funus erat.
Pallida sufluso tunc Goisuintha rubore,
Molliter haecanima vix redeunte refert:
Siccine me tenero natae solabar amorc,
Ut mea nunc gravius viscera vulnus F aret?
Si noslrnm jam Itimen obit", si nata recessit,
* Quid me ad bas Iacrymas invida vila leues ?
k Edit. Ven., lychnus venit ad obtequium. San-
j)
ctus Greg. Turon., I. iv Hist. Franc, c. 28, refert
ostenium, quod hic memoratur a Fortunaio, et addit
lychntim e sublimi delapsura, non modo coiifraciiim
non fuisse, sed etiam iia a pavimenlo fuisse exce-
a ptum, ut, cedente hujus duritie, medius jam delbs-
sus fuerit.
1 Edit. Ven., ora sono.
m Edit. Ven. el duo Codd. Vat:
Qnaleprecatafui, non magis illuditer.
Videlur BrunichildU scripsisse ad sororem , quo ad
se.vcnirei, de reditu in Ifispaniam collalura.
n >i Unus Cod. Vat., pinno votal.
" Edit. Ven., incotumi funere, funus
erat, cor-
rupte.
P Edit. Paris., alit.
q Edit. Ven., lumen abit.
' Edit. Paris., sic legit hune versum :
Hus ad quid lacrjmasiavida~~~vocitas.
225 MISCELLANEA.— LIB. VI.
Errasti, mors dura nimis, cum tollere matrem
Funere debueris, sors tibi nata fuit.
0 utinam mersis crevissent flumina ripis,
Naufragaseu fusis terra natasset aqnis,
Atta Pyrenaeitetigissent sidera naontes,
• Aut vitrea glacie se solidasset iter,
Quando relaxavi le Gelesuintha, sub Arcto,
Ut nec rheda rotis, non equus isset aquis!
Hoc ergo illud erat, quod mens praesaga timebat,
Non posse amplexu vellere, naia, meo.
Paroimusvolis alienis, jussa seqnentes,
Promissa exisii, non redilura mibi.
Hocerat altus amor placida dulcedine natae,
Quod teneris labiis uliera pressa dedi.
Cur liinc lactis opem produxit vena mamillae?
Cur alimenta dedi, nec habitura fui ?
Saepesoporantem furtiva per oscula suxt,
Ut leve dormires, viscera supposui.
Optasse extremum de te quid profuit illud,
Luderet utb gremio parvula neplis avi
Nec felix vota, aut infelixfunera vidi,
Perdidil heu! nimius hoc labor, illud amor.
Partilis lacrymis soror hinc, inde anxia inaler,
VocibuslirccRhenum pulsat, el illa Tagum c.
Condolethinc Batavus d, gemit illinc Bethicus ' axis, Regis honore novi duplicata esl gralia pomis,
Perstrepit hoc Vachalis ', illud Hiberus aquis,
Tot lacrymis . slillasse sat est, sed ab imbre vaporis, Qualiter ille hominum potuit prodesse saluli,
Non relevanda sitim, gutta ministral opem.
Affeciussi forie potest mitescere, dicam :
Non ea flenda jacet : quae loca laeia tenet.
Dicite si quid ei nocuit, quam tempore lapso,
Morlis iter rapuit, vita perennis alit.
Quaemodo cum Stephano, ccelesii consule, pergit,
Fulget aposlolico principe clara Pelro.
Malre simul Domini plaudens radianie Maria,
Rege sub aeterno milital illa Deo.
Conciliata placel, prelioso funere fulget:
Dcposita veteri, nunc slola pulcbra legit.
Atque uiinam nobis illos accedere vullus
Cedat amore Deus per mare, per gladios.
22t
A Vitaesigna tenet, vitreo cum vase cadente,
Non aqua reslinxit, nec petra fregit humi.
Tu quoque, mater, habes consultum voce h Tonantii,
De nata etgenero, nepte, nepote, viro.
Credite, Clirisiicolae, vivam, quia credidit illa,
Non hanc flere decet, quam paradisus habet.
CAPUT VIII.
De horto Vltrogothonit > reginm.
[Horli a Childebcrio rege olim consiii, quique tunc
ab Ultrogoiha, ejtis conjuge, tenebatur, amosniia-
tern describit; inde pccasionem sumit ad Childe-
berti ipsius laudes celebrandas. ]
Hic ver purpureum viridantia gramina gignit,
Et paradisiacas spargit odore rosas.
Hic lener aestivasdefendit pampinus umbras,
" Praebel el uviferis frondea tecta comis.
Pinxeruntque locum varialo germine flores,
Pomaque vestivit caudor, el inde rubor.
Mitior hic aestas ), ubi molli blanda susurro,
Aura levis semper pendula mala qualit.
Haecmagno inseruit rex Childebertus amore;
Charius isia placent, quae manus illa dedit.
De cultore trabit mellitum plania saporem,
Forsan et hic lacitos miscuit ille favos.
Nare suavis odor, dulcis k in ore sapor.
Cujus et in pomis tactus odore placet ?
Felix perpetua gciiereiur ab arbore fructus,
o Ut de rege pio sit memor oinnis homo.
Hinc iler ejus erat, cuin limina sancta pelebat,
Quaemodo pro meritis incolit ille magis.
Antea nam vicibus lnca sacra petebatl amatus,
• Nunc lamen assidue templa beata tencl.
Possideas felix haec, Ultrogolho, per aevum,
Cum geminis m natis leitia niater ovans.
CAPUT IX.
Ad Cantum» blandum villam; de pomisdictum.
[ Cum Fortunatus ad villaro Canlum venisset,

• Edit. Paris. sic legit hunc versum : lapsusque in oecasum, Belgicam Galliam Neomago
tenus appetil, qiiain urbem, Francorum regum palatio
Vilreavel glaciesconsolidasset iter. oliminsgnem, latioretiam et placidior atluit; ac inde
b Ms., gremiis avis. Edit. Vers., neptis avm. digressus demumcum Mosa auxiliares undas jungil.
~ s Edit. Ven. et unus Cod. Val., (ol tacrymas.
Tagus Lusit. nia. fluvius est, uti Rhenus Gal- D b Tres Codd. Vat., con-utlumdole lonantit.
lix, qua Germaniae conteriuiiia est. Rite ad indi- 1
candam regionem in qua erat Gnisuintha Tagus usur- De Ullrogoiha videsis quie diximus superins ad
palur. Toletum enim (ut advertit Brow.), in qua cap. &hujusce libri. Ejusdem pietas egregie laudatur
sedes erai regum Gothoruro, Tago Jluvio assidet. a Gregor. Tur., lib. i de Mir. sancli Martini, cap. 12,
d Batavi Germaniae populi, sicut Bethici Hispa- de qua, tit scribit auclor, seu potius interpolator Vitae
niae.Bethica quippe regio, Hi.spaniae provincia est, sanctae Balthildis , quae exslat saec u Beuedict.,
quaeab accolis Tudertana uominatur; inio accipilur pag. 775 :Christianissimi
De Ullrogotha fertur regina, Childebeni
pro tola Hispania, quod Bethys fluvius eaindem me- vtdelicet, regis conjuge, eo quod nutrix
diam interfluat. Batavi Sigiberlo parebanl, Betbici essel orphanorum, consolatrixpupitUrum, sustenta.rix
Athanagildo. pauperum, et Dei servorum, alque adjutrix fidelium
• Edit. Ven., Rheticut axis. monachorum.
f UnusCod. Vat., Vachalus. Porro Vachalis, flu- I Edit. Ven., mitior hie mstu sub molli.
vius Germaniaeesi, de quo Sid., car. 15 : k Edit. Paris., amore cibut.
1 Duo Codd. Val., lerebat amalus.
Sicripaeduplicistumorefracto m Childebertusduas post se filias moriens reliqtie-
DetoasusVachalimbibatSicamber. rat, Chiotbergam, el Chrotesindam, quas ex Ullro-
Vachatis (subdit Browerus ad bunc lociini) alter est gotlia susceperat.
Rhenus, alveo diverso, ad eaput Batavim discrelut, - » Varius hujusce poematis titulus, ut referl Brow.
 227 VENANTHIION. CLEM. FORTUNATl OPERUM PARS I. 2*8
siinm in pomis comedendis voracilatem lepide. i Res indigna nimis, gravis est injurta facti,
de.cribil.] Plus jnscella coci, qttam mea jura valent.
Veiiiitinsad Caiilumfelici tramiie blandum, Nec lantiim Codex, quautum secacabus effert,
Aredium » Igelorquo rcperisse pairem, Ut mea ncc mihi sil participala ratis [Ms., ratesj.
Quod peiit insligaiis avido gnla noslra barHh.Q, Sed tamen atixiliuni solilo potrexitamore,..
Excipiunt octilos aurea poma meos,, Qui Domini pa.cens Viliieush angei oves.
Undiipie concurruiit variato inala colore, Praestitit,elgracili pavidus [Ms. placidus]cum liotre
] Credas ut pictas me leiigisse b dapes. [cucurriL
IVix digilis letigi, fauee ° hausi, dente roiavi, Imbre, Etiro, fluviosed - madefactnsega.
! Migravilquealio praedacitata loco. Jactavi i reliquos, sequereniur ttt inde pedestres,
Nam sapor ante placet, quaiu tra\it naris odqrera Nam si nemu k foris, nemo nec intus erat,
|1 Sie vincente gula, naris hortorecaret. Mergere mox babuil cuitclos rapiente peritlo,
CAPBT X. Nanfragii teslis neino supersies erat.
De Coce, qui ipsam navemtutirdt, et injuridni fecerat. Sic vicinus erain, poslquam jactaviiuus omnes,
[Foriunahis, cttm .ieltiti venisset, illic alinirem, quo " Ictibus ut crebris lambercl uuda pedes.
vehetiattir, per injiiriam sibi abtotnn. fegio cnquo Obsequitim,dixi, reroove, rooda nu(o lavari,
narrat fnisse, t njiis formam et iilmiussane lepide Sed lamen instabal lyntptia ' rigare pedes
describil. Tiini Sigibeni et minigiroruin ejus, Ge- m
gonis et Papuii, linnianilatem et muinlicentiain Nauciacum venieiis refero mea irislia regi :
erga se coilitiicinorat.] Risit, et ore pio jussit adesse ralem.
Cur milii lam validas irinectiscura querelas. Qu.x-ruiit,nec poteraiit altqtiaui reperire carinam,
Heu ! mea vel taiidem desere corda, dotor. Doneccuncia cohors regia fluxil aipjis.
Quid revocasCasus! jam nie mea sarcina lassat Restitii bic solus praestans solatia Gogon,
Quod taclafe pulo, ctir duplicalur Onus; Quod tribuit cunctis, non negat ille sttis.
Trislius e. rd libliis, pitriis vagus Cxsul ab oris, Dulcius alloquitur coraiiem qui Papulus astat »,
Quam sit ApollOiiiisa naufragiis hospes aquis. Ul quaincunque mihi redderei ipse ratem ;
Venimus ul Mettitt •, cocus illic regius instans, Omnia perlustrans vidit sub littore linlrera,
Absenti natitas abStulil, alqiie raiein. Neclamen liic poterat sarcina nostra eapi.
De flammisardente liianu qui diripit escas, Navita cum interea fecil roe stare paruinper,
Ille rati hescit parcere, tiiius aiguis. Ordinatel sumptus, quos locus ipsc dedit.
Corde niger, futiio pasttis < fnligine linctus, Quainvis parvaferat, saiis esl P sibi sola vottintas,
Ei cujus f.tciesciicabusalier adest. -" Est nec parva quidem, quam dat amalor
opem.
Cui sua sordenlem pinxerunl arma coloreni, Addidit et comes mihi pocula, gratus amictis,
~
Fixuriac cUcuniae,scafa, patella, tiipes. In quantum potertint 1 rura parare merum.
Indignus versu, potius carbone noteliir, Sic milii jucundam direxii, Pappule, proraui
Et piccum referal lurpis imago viiiim. Felix vive, vale, dulcU amice, comesr.

Nam Vnlg. Ae tioma dictumpracse fcrebant. Colon. h Villicus, episcnpns Mellensis fuit, idera ipse .id
Cod., de bonit. Codex sancti Galli, de poma, cui et quem scriplum exstnt caiuien 14 lib. m. Vidc ~~t~-
Ven. Edii. consonat. in notis ad illud dixinins. Cointnis referl morieui
Arcdius idem esse videtur arc is de quo supra, Villiciad an. 5(i6, vel 56 J, ame quod proinde letll-
1. v, c. 22, pus boc poenia scriplum fuil a Fortunalo.
b Tres Codd. Vat., memeruissedapet. 1 Unus Cod. Vat., ti mudefaclus.
• I1at-Cleetiohemprsetultt Ihowerus alien quam i l.lnns Cod. Vat. laetavi reliquos.
anlehac ediderat: fauceassttrgentevoravi.I.dii. Ven., k ld esl, si caeterie linire, quem gracilem advexe-
fauce attidente. Tres Cudd. Nat. habent nl hic edi- rat Villiciis, non excesstssent, pressus onere, undis
tum est. . fuisset obiuiti*, ac iiemo evnsisset.
d Duo Cbdd. Vat. ApoHoniut, Apoltonia (ut notat 1 Edil. Paris , ligare.
Brovr. in ititulit reptrititr Epiri, Trevir. Ms, APOLLO- D m ln Veier. l-xempl. lcgebainr navitacum veniens,
NIUShabetort,ut qitadret in Tgantittm, (jitiiinter Be- sicuti et in Ven. I.du. legitor. Brow. restiinii Nuu-
tienset tontfe primus, tiul i'n Rhodium, qui Argonau- ciacum; imo suspicatur Nantiacum legendtim esse,
tarum erroret detsciipsii. Nisi forte (ut cotijecturae que, ut vicinum in locum, rex Sigibertuscum tiutadi-
aliquid et ipse subjtciatii) ad Ulyssis errorcm le- gressus esset. Nauceiimi quippe, vel Nauiiacuinoppi-
spexit poeta-,quicum ab insula, Apollini sacra, sol- (Inm hodieque florere refert, dticuiii Lotharingiae
visset, 6b mactatas ihi a sociis boves Solis, gravi periieiua sede, quod sub Rom. impeno Nasii voca-
jaeiatii- tempesiaie, vix fiaufragus evasit uti nar- buluin fereh.it. IlaecBrow. At cl. Itnin_ri., in ilolis
rat llomertts, Odys. I. xit. ad Chron. Frelegarii Sehol. cap. 3J, Nnsinm ca-
• Meti*) urhs Galliae celeberrima. in qua reges strnm in ducaiu Barrensi situtn ait ad Oin:iin.fliimen,
Anstrasi.. .edebant, cum iidem et Rliemis inierea Naz vulgo appellaliim, cumque locum male a non-
rt-giam sedein tinliereiit, nt alias adnotuvimus. Porro tmllis pro Nanceio, Lolhariugjaecapite, aecipi. In
ubi legebaltir iu Vulg. venimusut mesti lucus, resli- tribus Cudd. Vat. Nauriacum bis legitur.
toil Brow. _e«imi(_ul Meitin, cocus,cui lectioni etiatn " De Gogoue et Pappulo plnra infra dicenda sunt.
Ve». Edil. et Codd. Vat. concordant. 0 Edil. Ven, el duo Codd. V;U., Papputus cxstai.
' Unus Cod. Vaiic, fbmo partut. £dit. Paris., ~ Duo Codd. Vat. el Edit.
Paris., mihi soltt vi-
tparsus. lunias.
« Eiftt. Yeii., Prixvrm. Vulg. habebant Luxuria t Edit. Paris., rur*.
cucumen. ' Edit. Ven. et duo Codd. Vat., amice,comit.
259 MISCELLANEA.— LIB. VI. 834
CAPUT XI. A Per lyricos modulos, et flla loquacia pleciris,
*
Ad Dynaminm _£tw_..fert__T«, Qua cylliaris iErato dulce reliijit ebqr.
[Snam in Dynamittmnbsentem benevolentiam ac 6*e- Ecce vapori.erum siliens canis exerit asl.ruoi
siderium declarai, atjue parem de se merooriam,
amicitiacnotniue ac jure, ab eodero efftagilal; po- Et per Iiiulcaios fervor anhejat agros.
stremo, ut ad se redcat horlaiur.] Hinc meiuens saniem, s ne quo jacularer ab, igqc^
Exspecio le, noster araor, venerande Dynami, Sanguihe laxatd branchia nexa gero,
Quamvis absentem, quam [quein] mea cura videl. Labitur inde D cruor, nodo manus inde tetteftir,
Quae loca te teneant, venieniia flabra requiro, Et dexlram iniiocnam veua soluia ligat-
Si fugias oculos, non fugis hinc animos, Ut sine temperie vaiidi sitis urat amoris,
Massiliaelibi regna placeni, Germania b nobis, Causa meis Volis obstitit isia gravis,
Vulsus ab aspeclu, peclore junclus ades. Nescio quam prosit ratio perfuncta medelae,
Quod • sine te tua pars hucusque oblita remansit, Me tameh » inde nocet, quod relicere facit,
Nec revocas aniuio membra reficta tuo? Scribere I si digitis sinerer, salis illa fuisset,
Si sopor - obrepsit, tibi me vel somnia uarrent, Nunc mihi prima lui cura, secunda mei,
Nam solet unanimes ipsa videre quies. Ex siudio k studiis retrabar, silet unda camoep*;
Si vigilas, faieor, veniam libi culpa negabit, Carne fluit sanies, he riget ore laicx.
Nil unde excuses desidiosus habes. Musicus ignis abesl, algent in fonle sorores,
Altera signiferi revolutis roensibus anni, Nam sangiiis latices hinc gelat ] unde rigat.
Solis anhelantes orbita lassal equos, Si qua calens animo rcciianda poeniata paiigam,
Cura mea discedens rapuisti lumina lecum, Scis ipse hoc sludio quam gravelarte m labor.
Et modo nil sine te cerno, patente dle. Nam eruor ablatus magis otia lenla requiiR,
Vel niilii verba dares, de fontc refusa loqunci, n Quo neque frigus hiat, nec vapor ustus ° eit.
Ui faceret tecuro pagina inissa loqui. Secfetumque pelil, he v fiabilis aura flagellel,
Sed tamen ut landem venias huc, charius horlor, Quo recreans animnm, stat viror, halai odor.
Et reroccs oculis lumen, amice, meis. Ast ego poslhabeo affectu mea seria vestre,
Cura lui facicm, nain mea tcrga tciieul 1,
CAPUT XII.
Post sudorem habui modor. nam dare membra quieti
Ad Dynamium[Ms. ad eumaem].
. Ordine posiposito tempora rumpit amor.
[Mediis aesiivisin ardoribus Fortunatus venam stbt Dico pnrum, propriaro tibi dum voto ferre salutem
incideiidaincuraverat. Manu itaque impcdiri quo- /- Sed • mea
minus poemaia couscribit, ad Dyniirniumcouque- i prospicio, cbm tua vota colo,
riiur. SIIIIIIIin enuidem beiievoleuliaiii ac deside- Nunc cape parva, cate ', el poltens clu« clance, Dy-
rium lesl-tur pluribus.] Clare decore tuo, ehare favore meo [nami,
Tempora, praocipitiquos invidistis amori e. Parlibus Italiaeadveeto mibi Rhentis, 61 Istcf °
Officiumvoli quae vetuislis agi, Qucm cecinere prius quaui daret ipse locus,
* llic Dynamius Massiliensemprovinciam regebat; tam nonrejeciam posl terga tcnere. Nihil lapien au-
de quo pliiraapud Grcg. Turon., lib. vi llisl. Fianc, sns suni immutare, qnOd iii Mss. non satis clara bu-
t. H. jusce mutittionis vestigia occuiiant,
b llinc conjici posse videtur aliqiiaitdiii in Germa- « Edit. Paris., no«.
liia versaluiii fui.se Fortunatnm, nisi fuiie Germaniae 9 Unus Cud. Vat., »i mea.
' Edit. Veii. :
nohiiiie iiidicai Sigiberti regnum, quod, ut aiias di-
xiuius, in Geniianiaiii excurrebal. Nunc cape parva manu, m pollens laude Dynaroi,
c Ven. Edit., quos inler lua pars.
d UnusCod. Vat., si sopor Unns Cod. Val., etue tance; alter, et pollens eiaVe,
* Unus Cod. oppressil. tance Dt/nami. Edit., in mai-g. : clave lame, ctte cfan*
Vat., invidistisaiuore. ce. Edit. Paris., potlent in tance.Glo.sa veio Trevi-
* Edil. Ven., egeril attrum.
i Edit. Paris., ne me jacularer. Forte, jacularet. rensis exemplaris, teste Browero, ita explicat hanc
h Edit. Ven., iauiiur umte crnor, modo. llero vocem clue clanct, ut eadem composiia sit ex etuo,
tcgUur' D quod est pollere, excellert, et ex votabulo Germanieo
.n uitoCod. Vat., modo.
' Edii. Paris., inde vocal, quo retinere. klang, quod .onnm, sive clangorem,signiliciit. Malim
i Edit, Paris., ne. cgo legere, quomodo habetur in secundo Cod. Va(.
* Edit. Ven., et ttudia studiis retraho. polleus clave, lanee Dynnmi, quibus voeibtts et po»
1 lbid., lalices hinc testas iu regendo, et in judicando aequilas indi-
agit, unde. Unus Cod. Vat., hic' camr.
gelat.
m Ed. Ven., quam gravet iste labor. u Isirum fluvium uiium esse cum Danubio, leslis
n Edit. Paris. : est Appiauus Alex., in lib. de Belt. Illyr., uhi haec
Iiabet: Ctesarem, omnia ubique vaslundo, in Sege-
Quoquefriguspenetrat, nec vapornstus adest. sianiirum et Piionuni usque ad Savum
0 Edii. Ven., vec vapor ustus erat. Untis Cod. Vat. flnviiim csse prnfectum regioiiem ac invasisse miinilissimaiii
Idem liabet. illic iiibem, quod eain : velutihdrreum belliin Dacos,
p Unus Cod. Vat., neu flabilit. Edit. Ven., ne fle- Baslarnasque, qiti ultra Islrum incelunt, etset habilu-
bilis.
~ Unus Cod. rut; tuni addit : Idem fluv.us Danubius.diciiur; nee
Vat., terga tenet. Hunc ego ver.umI multo post inferius detapsus, uberioribut aquis, pro
sic lotuin legendum duco : Danubio Istri nomenatsUmit. Iltnc pro Islro accipi
Curatui facietn,nonmea terga tenet, Germaiiiani a Foriunato, ei Galliam pro Rheno,
utsensussit se curaui Dynamii ante faciem proposi- quibus in rcgionibus claruui erat Dyttatnii nomen,
icmoUOII videl
 SS* VENANTHHON. CLEM. FORTUNATI OPERUM PARS I. 252
Insignetn specie, celsum iare, lege sagacem, A^ Noslicet obstet Arar h,Rbodanusque, natamns amore,
Omnibus aeqnalemspe, sale, pace, fide. Nec velal ire aniroum, qui velat ire gradum.
lncidit • unde mihi, faleor, te forte b videndi, Legi etiarn missos alieno nomine versus,
Arctoi gelida sub regione calor. Quo quasi per speculum reddit imago virum.
Plusque libens vultus c efferveo totus in illos, Fonte Camcenali £ quadrato spargeris orbi,
Ad pairiae redilus quam peregrina cohors. Ad loca, quacnescis, duceris oris i aquis.
Visibus atque luis issero vel ocius, ac si Hinc quoque non aliquo nobis abolende recedis,
Ad patris amplexus de Thelamone d salus. Quo fixus scriptis nosceris esse tuis.
Vix quoque tam cupidus vario sinuamine sulcat Interiora mei penelrans possessor agelli,
Rusticus arte solum, navita • plustre freium. Felix perpeluo k, dulcis amice, vale.
Ex illo, celebrande cliens, slat pars mea tecum ; Spectans oris opem, melioraque syderis optans,
Et venis huc animae pars mediata meae. Curral ut affeclus l, stet libi longa salus;
Aniea corde mibi notus, quam lumine visus, Sacris Theodori * primo lare sedis aplaudo,
Quem mente astringo, sineque tango manu. Felici egregio, quem dedit orbis honor
Brachia qui nec dum circum tua colla cateuo, Albino n eximio, Heliae, claroque Jovino •
Quod digiti nequeunt, alligat illud amor. B
I" Pro Fortunato redde salutis opus.
Longitts inde absens, ibi sed pertingo, quod opto, Haeclibi elisi P modulatus simplice canlu,
Quo ' pede non venio, pectore totus s eo Sed i tonat architypho barbitos r inde sopho.
• Recle animadvertit Brow. hoc poema anlea Gregorio Magno nnins fnil, a
quo litteras cum mu-
scriptum qnain superius fuisse. In superiori quippe nuscnlis accepit. Vide nolas cl. Ruinart ad Greg.
scribit ad Dyiianiiuin, ut sibi jam n»tum, et quem Turon., I. vi, c. 7.
ad se reverti cupiebat; in isto vero ejusdem cogno- k Unus Cod. Vat., felix perpetue. Edit.
Ven., ptr-
sccndi desiderium osiendit: qiiin illuiii ne de facie petuce vilmdulcit.
quidem sibi fuisse cognitum, satis declaral hoc versu : 1 Ibid., currat ut afflatttt,
"""> corrupte.
Antea corde raihiuotus quamluminevisus. Theodorus erat episcopus Massiliensis, male
deinde acceptus, ac vexatus a Dynainio, ut refert
Crediderim ilaque hoc poeraa scriptum fuisse a Greg. Tur., lib. vi, cap. II.
- Forlunato, cum adhuc in Germania essel, aut non- . n Albinus is est qtn ex praefecto per Dynamium
dum in Galliam longius penetrasset, quod forte in- episcopus Ucecensis creatus lnit, inco.isulio rege.
dicaut seqq. versus : Sed is paulo posl obiii, cum quidern de codem al>
Incidilutidemihi, faleor, te sortevidendi episcopatu removendo ageretur. Videsis Greg. Tur.,
Arctoigelidasub regione calor. n| iib. vi, cap. 7.
b Edit. Paris., viandi. 0 Jovinus item, quondam recior
' Edil. Provinciae, epi-
Patis., effervettotus in illis. scopus renuntiatus est ex regio mandato; . ed Mar-
d Ajax Telaniouis lilius, Grxcorum forlissimus cellus, Felicis senatoris lilins, Dynamii opera inau-
fuit, ut notum omnibus est. Fortunaius videtur Grae- guratus est pro illo. Haecgesta ad an. 581.
p Elisi accipilur hic a Browero pro leuta, sive
coruin, qui diu aberant a patria, desiderium ad suos
redeundi liic sigmlicare, atque iilud a volo suo ac lisa, quod genus erat rythrni, seu cantilenae apud
desideno Dynamium vtdendi muito superari atlitmal. Francos ei Alemannos,'queinadmoduin leudi, sive
• Edit. Paris., classe fretum. tiedi; quae nomina alias usurpaniur a Fortunato. Ve-
' Unus Cod. Vat., quod pede. rum praeter quara quod inagna vis voci inieriur, si
t Alius Cod. Vai., pectore tulus eo. lo elisi pro leusa prosiiuin dicatur, certe vel lolus
b Araris, Galliae tluvius, Saoconna vel Sagonna, ipstus versiculi sensus inde claudicai. Haud itaque
dubitem to etisi primam esse personam perfecti
cognoiuinatus, ut est in Chron. Fredeg. Schol., verbi elido, ut idem sonet ac exclusi, extuli. Ven.
cap.1 90.
lu vulg., fonte tamen aliquo tranato, Porro orbis Edit. habet :
quadratus dicilur a quatuor mundi plagis nutissimis, H.3Clibi nostraCbelysmodulatursimplicecauto,
uCnotat Brow. ad hunc locum, cujus lcctioni favet Sed tonal arclietypobarbitus inde soptio.
Ven. Edit. el Mss. Vatic Porro archiiypum pro inflato et granditono hic
i Hic Dyiiamiusscripsit Vitarosancti Marii, abba- usurpari npinatur Brow.
lis Bodaneusis, nec non sancti MaximiReiorum epi- D i Unus Cod. Vat., «' tonal.
scopi, vir proiude ingenio et litteris ciarus. Idem ' Alius, barbilut.

LIBER SEPTIMUS.

CAPUT PRIMUM. dem sibi ministro seligendojudiciun. commendat.]

Ad Gogontm ».
[Gogonemtaudat, ob ejus eloquenliam, munificentiam
in peregrinos, prudentiam, aequabilitaiem animi,
pietatem ac forniaevenustatem. Sigibeni regis in eo-
• Hic Gogo regis Sigiberli nutritins nominalur a
Gregor. Turon., lib. v, cap. 47. Idem adduxerat
Brunichildem ex Hispania, ut legiltir in Epilome
Hislor. Franc, cap. 59, et hsec Fortunati verba
Qrpheus orditas moveret dum pollice chordas,
Verbaque percusso pectine fila darenl,
Mox resonante lyra letigit dulcedine silvas,
Ad citherae cantns traxit amore feras
ostendunt:
Nuper iib Hispanispcr inulta periculaterris,
ligrpgio regi gattdiastitmna
~ . elits.
Ibideuiin Kpitouieuurrultir BrutiicliildeGpgo,
235 MISCELLANEA.— LIB. VII.
Undique miserunl vacuaia cubilia damas,
" Nec h voces spectes, qui mea corda tenes.
Deposila rabie tigris et ipsa venit.
Sollicitanle melo nimio-philomela volalu,
Pignora conlemnens, fessa cucurrit avis.
Sed quamvis longo spatio lassaverat alas,
A'dvotiim veniens se recreavit avis.
Sic stimulante tua captus dutcedine Gogo,
Longa peregrinus rogna viator adit.
Undique fe.iini b veniunt ut promptius omnes,
Sic tua lingua trahit, sicut el ille lyra.
Ipse faligatus huc poslquam vehcrit exsul,
c
Aniea quo doluit, le medicante, caret.
Eruis atfliclis gemiius, et gaudia planlas;
Ne taraen arescant, oris ab imbre foves.
_I_dificassermone favos, nova mella ministras '',
Dulcis et eloquii • ncclare vincis apes.
Ubere fonte rigat labiorum graiia pollens,
Cujus ab arcano vox epulanda fluit.
Pervigili sensu dives prudentia regnat,
Fouiite condito cui salis unda natat.
Qui fulgore animi radios a pectore vibras,
El micat inierior lux iiniiala diem.
Sed vicibusmundum modo sol, modonubila complent,
'
At lua semper habent corda serena diem.
Visceribus promptis templum pieta:is haberis,
Muneribusque sacris es f fabricata domus.
Forma venusia libi proprio splendore coruscat,
Ut mentis habilum vultus et ipse probet.
Omne genus taudUraspecie concludis iu una,
Nec plus est aliquid qnam tua forma gerit,
Principis arbilrio Sigiberti magnus haberis,
Judicium regis faltere nemo potest.
Elegit sapiens sapientem, et amalor amantem,
Ac veluti flores docta sequestrat apes.
Illius ex e nierito didicisti talis haberi,
Et domini mores, serve benigne, refers.
Nuper ab Hispanis per multa pericula lerris,
Egregio regi gaudia summa vebis.
Diligis hunc tanlum, quantum meliora parasti,
Nemo arrnis poluit quod tua lingua dedit.
234
A Haecbona si tacearo, te nostra silenlia laudant,
Vera favendo cano, neque me fallacia damnat,
Teste loquor populo, crimine liher ero.
Haectibi longinquos laus ardua surgat in annos,
Haecte viia diu servet, et illa colat.
CAPUT II.
Ad eumdem, cum rogaretur ' ad cwnam.
[Gogonis in se beneficia commemorat; eidem sn
excusal qtiod ad coenaminvilatus non venirei.]
Nectar, vina, ciAus, veslis, doctrina, facultas_
Muneribus largis, tu mihi Gogo sat es.
Tu refluus Cicero, lu noster Apicius J exstaSj
___}Hinc satias verbis, pascis k ct inde cibis.
Sed modo da veniam bubula * turgenie quiescd,
Nam (it lis uteri, si caro mista fremat.
Hic ubi bos recubat, fugiet, puto, pullus, et anser.
Cornibus et m pennis non furor aequuserit n.
Efniodo jam somno languenlia lumina claudo,
Nam dormire meum carmina laeta probant.
CAPUT III.
Itetn ad eumdeni,
[Gogoni se purgat Fortuii.ilns, ac cnlpam quam silii
is asCribebat in euindem rcjicit, nibilo laineii mi-
nus incolumem et integram aroicitiaegratiam ma-
nere ostendens.]
Quas mihi porrexit modo pagina missa querel.is,
'-' Immunem culpae me loqtior esse luae.
~ Nam causam
remur, tua plus praesenlia Iresit,
Quo vos peccastis crimine, culpor ego.
Non lamen ex tali titulo dulcedo peribit,
Fructus amicitiae, corde colente r, maneti
CAPUT IV.
Ad eumdem.
[Nubes ac venios rogat poeta quid agat Go"d et

nem adduclura fuisse in odium Sigiberli, a quo et eui cum parum fiiisset prindipum congiaria el pu-
interfectus esi. Idcm conlirmal Aimoinus, lib. ili blicum vecligal trivisse comessatioiiibus, vel libris
Hist. Franc , c. i, sed videtur dissentire Greg. Tu- aliquot, de gulae incitamentis conscriptis, ingluviem
ron., referens Gogonis mortero ad an. 581, Sigi- Suam serjs posteris notam esse vOluit. De hoc men-
berio, Fredegundis opera, jam occiso, ad an. 575. D lionem facit Seneca, in lib. de Cons. ad Helviam,
Edit. Ven., ti ipse venit. hisce verbis : Apiciusnostra memoria vixit, qui in ea
b Ibid., undiquefcslivi. urbe, ex qita aliquando philosophi velul corrupioret
e Edit. Paris., medianle. juvenlutisabire jussi sunt, scientiampopinmprofessus,
d Edit.Ven.ettresCodd.Vat.,novaivettaminisirans. disciplina sua smculum infecit; cujus exitum nosse
• Gogonera litterarum studiis perpolitura fuisse, operm pretium est. Ctim sestertiummillies in culinam
ac praj-tilisse facundia et eloquio, ex epistola ejus- congessisset, cum tot congiaria principum et ingetts
dem ad Trasericum scripla potesl perspici, itemque Capilolii vecligal singulis eomessationibus exsorbuis-
ex aliis ejusdem epistotis, quas Cbesnius edidit t. I set, mre alieno oppressus raiiones suas tunc primum
script. Hisi. Franc Vide cl. Ruin., in nolis ad Gre- coactus inspexit, superfuturum sibi tesierlium centies
gor. Tur., lib. vi llist. Franc, cap. 1. compulavit,et velut in ullima fame victurus, ti sester-
f Edit. Ven., est fabricata. lio centies vixisset, veneno vitam finiviu Sidonius,
t Unus Cod. Val., llliut et merito. .pisl. 7, lib. lii, epulones Apiciosnominat.
b Nec vecet species, eic tiic pentameter cum se- k UiiUSCod. Vat., nec tua ruma cibuti
1 Edit. Ven., bulla turgente.
quenle hexametro suppletus est a I5row,"exMs. Tre-
vir., cum deesset ex Vulg. el Codd. Mss. Deest vel '_» Ed. Ven., piiwii-.
in Ven. Edit. n Unus Cod. Vat., mquuterat.
UnusCod. Vat., cum erogaret. 0 Edit. Paris., cur causaremus.
i Apicius lielluonuin ac nepolum princeps fuit: t Unus Cod. Vat., corde colende.
PATROL.LXXXVIII. 8
 255 VENANTII HON. GLE.M.FORTUNATIOPERUM PARS I. 23fl
ubinam'4ocorum cnmniorettir. Tura ipsi per eos- \ AuiMosamdu!cesoi:aiis,qtiogru3,gantaB anscr.olor-
dem mittit salulem.J [que esi,
Nubila, tpiae,rapido » perflaiite Aquilone, venitis, Triplice merce ferax, aliie,~pisce, rate.
Pendula sidereo quaemuvet axe rotam b, An lenet herbosis qua frangiiur Axona ° fipis.
Dicite qua e vegetet charus niiiii Gogosalulein d, Cnjus aluntur aquis pascua, prata, seges P;
Qu_dpliicidis rebus mente serenus agate. Isarai, Sara ', Chares ', Schaldis •, Saba u, So-
Si prope fluctivagi remoratur ' Ultora Rheni,
Utsalmonis adeps rete e trabatur aquis. [roena T, Sura *,
Aot b super uvifera. ' Musellaeobarabulat amncm, Seu qui Metlin 7 adit; de < salu ['/.., S.dia] no-
Qnod J levis ardentem temperel aura diem. [ineii habeus?
-Pampinus, el fluvius medius k ubi mitigat ae.tus; Aut aeslivamagis nemorum, saltusque pererran.,
Vitibus umbra ' rigens, Huclibusunda recens. Cuspide, rcte feras hinc a» Iigat, inde necat?

* dit. Paris., proflante. riguin provinctam secflt tnediaiii, at |iie alns auctn.
b Ed. Ven.,ax_ rota. Unus at., qummovetaxerotm _ fluviolisin Ligerim delabiinr paulo infra Turoues :
c Edii. Ven.. quam vegetet. " ut esl in noiis cl. Rumait arl Chron. Fredeg. Scb.,
d UnusCod. Vat., tatute. p. i, c 129. Asl Browerus mavult Cbares, de (|iio
* Edit. Ven., menteserenus agt. Idem tltio Coitd. hic Forlunalus, esse in Mosana regione Cheir fln-
Vat.; unus vero, terenutait, corrupte. vium, qui Ivodium, cl.iiutn oppidum, subit, et Mosje
' Unus Cod. Vai., moratur litlora. misceiur. Nnin, Nulla tors, ait, regibus Mediomalri-
* Unus Cod. Vat., rette trahalur. Edit. in nVtrg., cum extra ordinem contigil, prmterquamin Proviucia
hinc retrahalur. et Arvernis, ut proinde nec Gogo Cxtra fines regiii
h Ibid., an tuper. Edit. Paris., intuper. Sigiberli diversari poiuerit. Sed non video cur is
1 Edil. Ven., ct>rrnpie, et tupet uviferi Alut ellt. sludio venandi vel longius excurrere uon potueiit,
Sed Mss. habent Mutellm,cujus fluviidescriplionem, quam Sigiberti dtlio lenderelur. Quanquam liatt;)
el riparum aii.O-uiiateuiac fertiliiatein, vide, infira, -difficile Uroweri sententiiesiiiiscribam, quoil Cheir,
lib. x. cap. 0. -de quo ipse, silu et piopinquitate cjeleri. qui itein
t Unus Cod. Val, qito levit. hoc loco commemoraiiliir a Forluuato fluviis con-
k Edit. Veu-.,mediot ttbi mitigat. veniat.
- Ibid.: * Schaldis, Cwsari,Plinio, aliisquebonis auctoribut
Vitibusundarigens, fluctibusttnd.iregen., haud incogniti fluvii, fontet in Veromanduit, sup a
Chasteletum, ad Martinianam abbatiam ostendunlur.
mendose. ipse vero per Creveeuriam,Cameracum, Buchainun,,
» In atiis habettir dulcisonans.
n Edii. Ven., quo grus jintcla wtser: in vulg., jrui C„ Vatencenatlapsus, auclusque Troulia Cundali, et re-
ad Martaignum Scarpop.r Antoignicumingredi-
tanta. Mss. Vat. Browefi leciionem refcriint. Est cepto tttr Tornacum; inde per Aldenardam prolaptus Gan-
vero qanla anser silveslris, de in
qua Adso, Vilasan- davo irruit lanto robore el avidiiaie,ut ibi Lizam,
cli Walberti, c. 5 : Anteret agreslet, inqtiit, quat a Liviamqueabtorbeat, DexdrwmondwDendram, Huplm-
candore, vel tonilu vocit, more rustico, gantat vocant, mondm Ruplam, Nelha,Diliaque, lumidus.in domina-
eiC. Dufresne, in Glossatio, not.it vocem illam esse ium familiamque suam Iranscribit, et demutnad An-
veterem Gallicam, etiamnum a Gcrmanis reientam, ducrpiam latissimum sese diffusnmcfue ripis ostentai,
a quibiis aves illae Gansmappellanlur.
0 Axona, Marliani descriplione,in exlremisIlhemo- dum Uceanum ingreditur. IlaecItrow. ex J .cobo Alnr-
Flnndricariim rerum scrtptore.
ctiiintio,
rum finibus hic fluviusest, torum dimeesima Latdu- n linlicioveleris Ms. Broweiussc re^iitnisserefert
n.n.i dirimens, aGallis Avaix hodie nuncupatus. Lu- Saba, cuin qtiiileinCalar., ct Mss. noiinulla pru Saba
cano, accolmhujus fluvii, Sutam praese lerebant. Porro Saba iluvius esl, 9ue.1t
LongisquelevesAxonesin armis. (idemail) Ardttennmvulgiis hodie Sambrain vocut,
isliutque uemoritolim tecesstl, haud procul ab Hauno-
Hiec Brew. De Ax»na, ut noiissimo flumine, lo- nitv el Veromanduorum finibus, exorient, denique
quilur Grcg. Tur., lib. vi, cap. 37, et alibi. Namnrci civilatishaud obscurwprimummmnibusatque
~p ln
In Edil. Ven., prala, greges. inde~ Mosa recipitur.
Vulg. bic versus autea legebatur hoc modo, Somena, alins Sumina, et Sumena, haud procui
leste Brow.: a Scaldis fonteoriensin Veromanduitconvalescil.Inde
D S. Quintinum, Peronam, ipsosquevisit Ambianot,do-
Esara, seu Rachares,Scaldes,Sates,Ormena,Sura. nec abbutis villam, el sancli Valtrii oppidum prwler-
In Edit. Ven. sic legilur : flueus, landem impeluin Oceanumse volvu, Soinine
Esara, au Oscarus,Scaldis,Satis, Ormena,Sura. vulgodictut, uon tam Homanisquam Francicit scrip-
loribuictutus. UP.OW.
Duo Codd. Vat. Saie, Somena; untis, Saia. Isara 1 Sura nascilurin Arduenna,dilione Lutzelburgio-
porro est fluvitts GaliiaeNarbonensis, vulgo COite: rum; Alisonliam,Aitirtum, Clramrivos tecumtrahent,
Oritur, ut narrat Brow., in Sabaudia regione, Salat- longe latequeper finet eorum terpil, donec, Pronwn
siorum mente, cui Senis nomen. aul Cemeuus , tesie ei Nemesi, Ausonio noiis, fecundior, et Salmenum
eum Strabont, Plinio, 1. m, c. 4, tandemque te Rho- fcrldis evadit, et lemborumpalient. Inde Eplernacum,
dano mitcet. nobiletancti Willebiodiolim domicilium,petens oilia
* Sara ilem, fluvius : cujns ertut ^tesle eodem sua pandil apud Aqumpillichumvicum, qua in Motel-
Brow.) in Vogesimontitjugo in Atsatimatque Lolha- lam te condit, octo circilertnitlibuspassuuma Treoi-
ringimconfiniomonstratur... Julii ivCwtarit inscriptione ris.~ldein Urow.
dicttur Sarra, Ausonio Saravus, passuum millibut Edit. Ven., seuquimitis adit. Tres Codd. Vai.,
oSurbe Trevirorum Mosellmte miscet: rivus sant pi- seu~ qni Meilis atlil.
teosus, frequemissimaolim nobilitute; el anliqui gene- Du Satia fluvio vide quac notavitcus ad c. 14,
ris ttemmate habitatus. I. 111,
* Chares, seu Caris, fluvius, vulgo le Cher, Bitu- '- Edit. Pari-, hinc
capi'.
i57 MISCELLANEA.—LIB. VII. 238
Ardcnnae •, an Vosagi, cervi, caprae, helicis b ursi J LInvasit nostram subito lua graiia meniem,
Caedesagitlifera silva fragore tonat? Ul modo plus vester quam meus esse velim.
Seu validi bufali ferit inter cornua campum, Quo primum placidos merui cognoscere vultus,
Nec morlem differt ursus, onager, aper? Oris ab unguento membra refecla gero,
An sua rura colens, exusta novatia sulcal, Colloquio dulci saliasti pectus amantis,
Et rude cervici c taurus araira geroil? Nam iiiihi devoto dant lua verba cibum.
Sive palatina residel modo lactus in aula, Distribuunl epulas alii, quaecorpora supplent,
Cui schola congrediens d plaudit amore sequa „? Unde animura saiies, das magis ipse dapes.
An, cum dulce Lupo pietatis jura retractat, Non sic inficiunt placidissima mella falernum ,
Consilioque pari mitia mella creant ? Ceu luus obdulcat pectora nostra sapor.
Quo pascatur inops, viduaesolatia praestent, Qualiter oblecias, qnos semper aroare videris,
Parvus tutorem Sumat, egenus opero. Huraequi spalio me facis esse luum ?
Quidquid agunt pariier, felicia vota secundent; Quae tibi sil virlus, si possem , prodere vellero,
El valeant Christi regis amore frui. Sed parvo ingenio magna referre vetor.
Vos precor, o venli, qui curritis, alque reditis, Exiguus litubo tantarum pondere lauduro,
Pro Fortunato nuhtia ferte suo. '3 Sed melius gradior, quem tua facta regunl;
Massiliaeductur felicia vota dedisti,
CAPUT V.
* Rectoremque suum laude perenne refert.
De Bodegitilo duce. tlic libi consimili merito Germania plaudit,
'Bodegisilum ducem laudat ob eloquii suavilatem et ~ certat
ad laudem uterque locus.
graliam, ob moruin et indolis comitalem, ob ad- DeCujus bonitale lua lis est regionis utraeque h,
minislratas fide, justitia, iiinoceniia, provincias;
tuiu alias ejusdem virtutes commendat.] Te pelil illa sibi, haecretinere * cupit.
Peclore desleriti si flumina larg.i rigarem, Juslitiam pauper nunquam, te judice, perdit,
Nou tc sufficerem, dux Bodegisle f, loqui. Nec poturit pretio vertere vera potens.

* Edit. Ven. et duo Codd. Vat. : Ardenna, an referre: Vides, inqnit, hie alcem el urum.on/Hiictoj,
Vosagus.Arduennmnemus, immensosque saltus nemo 9110$et Cwsar conjunxil, et diplomala .. imo vero ._.-
veterum,qui quidem aliqua scriplorum in classe, silet. dem ferm quas diplomala memoranl exstitissein Dren-
Ejut maxima part kudie interlttcaia crebris habitatur lia, a Venantio, has Vosago, monii Gallicm, iribuuniur.
oppidit, pagis,monaslenis, a Treviris in Mosam perti- Diplomaatterum nominutcervos, ursos, aut dicam
nens, alque inde a Condrusorum, Leodici et Namurci potius uros, capreas, apros, besliasqiie insuper quae
agris in Nerviorum, Atrebatumet Veromanduorum,\Q Teutonica lingua elo aut schetoappellautu (Secuttdm
finesad Scltaldin excurrit, sparsis adhuc ubi ubi ramo- curmnolaA
e Edit Paris., taurut ad arva.
rnm veteris Arduennmvestigiis.Aiqueut Ardenna hic
amista lillera, tic Vosagus inversione pluriumlegilur, d Unus Cod. Vat. Cui scliola egredient. Scholae
utrumqueillius mvimoribus. Vosegusaulem, seu Vo- appellabantur catervae , aut coetus : quo in sensu
tagus mont inler Alitacium et Lotharingiam medius scholae vocabulum a Greg. Turon. usurpatur lib. x
est ; amplitsimoexcurtu a Treviris in Lingonat, Se- Hist. Franc, c. 15. Hinc scholae Palatinae diciaj
qttanotquedorsum exporrigent, inagna convatlium el cohortet varimad Palatii el principis euslodiam desti-
perennium aquarum ammnitate, silvosisqueel opacis naim, qttm singutm in suit schotis excubabant, quarum
jugis, tanta alibi celsitudine assurgens, ut cacumine dignitas varia fuit pro modo slipendiorum qucf mere-
nubes atlingere el vel cum Alpibus ipsis vetle certare banl, ac gradusqvem em oblinebanl, ut habet Dufres,
appareat. Haec Brow., qui et illud addit, nemora in Gloss. Ijnde Proeopius, 1. iv de Bcllo Goth.,C. 27,
illa legum Francoiutii venaiionibus et aucupiis loquens de lldigisale Longobardo, quero imn. Jusii-
satis ceiebria olim fuisse. Silvarum earumdem veie- niauus uni catervae militum praefecerat,ait: *h.-y>flvxi.
rem descriptionem ac situm vide apud Ctuverium te rMTMnrioa.-- tvof TWV E-TTJ
TOOjr«)aTioufo\a~-; TI-
German. Aii.iq. I. n, c. 38 et 39. o-^oXajovOfi«?oua-iu.
b Carpit Brow. hunc locuro, nec dubitat quin Tayftsvuv^-^-jv^ouffTrsp
" Bodcgisili meutiuneiii facit Gregor, Turon. lib.
Fortunatus, errore, Vrtm signum arctici poli, seu si- viit Ilist. Franc, cap. 22, his verbis: Obiit hit diebut
dui, quod Helicen antiqui vocarunl, hie usurpet, el Bodegisilut dux, plenut dierum, sed niliil de facuilate
gentrt ipto, et protodia longedeeeptut. llaud scio an ..u ejtis filiis minutum est: quaepostrema verba singula-
dici possel Fortunalum hic vocabulum Helicis usur- rem ejus iiinocentiam in provinciis regendis decla-
pare, quomodo etGraeci eo utuntur, qui boves £X_xa; r.int, curo de monui faculiatibui nibil flscus sibi
appellant; vel quod fuscaesunl, vel quod flexilibus vindicaverii, ul male pariis ex publicis, quibus per-
sint pedibus. Edit. Paris., ilicis. (Primo. curm nota.) functtts fueral, muneribus. Ilic utique Bodegisilus
Lubet adnotare quod didici ex monilu viri cla>issiihi diversus ab eo dicendtis, quera idem Greg. Tur.,
el erudilissimi Jacobi Morellii, bibliothecaeS. Marci lib. x, cap. % appellat (ilium Mummulen.iSuessio-
Venetiis custodis. Sciticel iu MiscellaneisObservatio- nici; qui, cuin ad imp. Mauricium legattis missus
nibus criticis in auctores veleres et recenliores.editis fuisset, Caribagine, facta plebis seditione, oppreSsus
Am.telodami an. 1732,1751, vol.v, tom. I, pag. iU>, est, 111ibideui narrat Greg. Tur. Edit. Ven. habet
anonymus auctor opinatur siC esse legeuduw liunc titulum: t
de Godegisilo.
versuin Fortunati: Ibid., Godegisletoqui. De Godegisilo duce plu-
ries Gregor. Turon. in Hist. Franc
Ardennaean Vosagi,cervi, capreae,elicis, nri; s Edit._J.en., ad cujus laudem. Edit. Paris., ad
Nam e&cit pro alicis (qtiera alcem alii noininant, faudemciijus.
elech apud Germanos) a Fortunato scriptgm existi- h Utrmque, sicul el ulrique a veleribiis pro utritts-
mat, et una addituui urum, ut duae siinul besiiae que usurpari sotita, ad bunc lociini nntnt Urow.
quaein Germaniae sallibus reperiunlur, et de quihu. 1 Hinc intelligiltir carmen scripliim luisse a Forlti-
Caesarac velera diplumata quaedara, simul junclae nato, cnm Bodegisilusin Germaniaessetrectorprovin
ab ipso uiemorentur. Sed juvat ipsa verba Anonyrai eiae. Bodegisili mors a Greg. Tur. refertur ad 5-i.
 259 VENANTHIION. CLEM. FORTUNATI QPERUM PARS I. 210
Non ligat immunem, non solvit pcena nocentem, A Pingere non possunl pretiosani veroa flguram.
Nil persona capit, si sua causa neget. Nec valet eloquium mifa referre metim.
Lumina cordis habes, animi radiante Iucern., Gratior incessu, i sensu reverenda pudico,
Et tuusaeterna luce coruscat apex. Talis in ingenio, qualis in ore nitor.
Ingenio lorrenle loquax de fonle salubri, Blandior alloquio, placidis suavissima verbis,
Bivitiasque pias ore fluente rigas. Despiciamque tyram, si tua lingua sonat.
Si videas aliquem dcfectum forte labore * Pectore perspicuo sapieniia provida fulget,
Nilus ut _4_gyptum,sic tna lingua fovet. Ornatnr sexus, te radiante, tuus.
Qui patrias ieges intra tua pectora conden», Conjuge pervigili nituit magis aula mariti,
b Implicitaecausa. solvere fila potes, Florel et egregia k dispositrice domus,
Assiduis epulis sainras, venerande, catcrvas, Jure quidem magna esi, qua. est Galli filia magm,
Et repletus abit, qui ttia tecta petit. Sed merito nataecrevil honore pater.
Si venis in campos, ibi plebs pascenda reCurrit, Non aliter poterat, nisi munere clarior esse,
Consequiturque suas, le comitando, dapes. Quaemeruil celso digna placere viro.
Vota feras cunclis per saecula longa superstes; Elegit e mullis, quam charus amaret amantem.
Ei maneas populi semper in ore potens. B Et judex palriae judicat ' ipse sibi.
CAPUT VI. Ambo pares juiicli longos maueatis in annos m,
De Palatina c filia Gallimagni, ' uxore Godegisili Et quaecunqiievolunl gaudia veslra, feranl.
dttcis.
[Paliatinam, "filiam Gatlomagni, uxorem Godegisili, CAPUT VII.
laudal Forlunalushoc peemate, et ejus egregiam ~ duce.
forinam, pari cuni ingenio et eloquii suavitate De Lupo
conjuiictain , coniiiiendal.]
d [Laudal Lupmn ducem ob animi gravitatem , ob fa-
Lucifer ut nitidos producit in aethere vultus, cundiam, ob tolerantiam in piihlicis muneribus ac
. Clarior el lactontintiai ore diem, negotiis susiinendis, ob lortilntlitiem auimi et elo-
quii in responsis dandis, et fungendis legationibus
Ornateundo polum, terris quoque lampada mitlit % graviialem, ob justitiam in causts ponderaudis, ob
Atque inler stellas lumine rcgna tenet: adeplos honores et in iis gcrendis felicitalem :ic
' Sic tua diffundens radiantia lumina vuliu, vtrtuiem, ob parias victorias ac iiiililarem laborem
et industriain , ob praeclara in Sigibertum regem
. Femineos vincis pulchrior ore e choros. meritn, ob suaviialem morum et orationis. Ad ex-
Et b libi sic cedit muliebris turba decore, iremum singulare in illura regis Sigiberti studium
Ut sblis radiis liimine luna minor. g elbenevolentiam declaiat.]
Clara serenatos permutat forma colores, Antiqui proceres, et nomina celsa priorum
Litia nunc reparans, nunc verecunda rosas. Cedanl cuncla, Lupi munere victa ducis.
Gredile, nam si quis vulius conspexerit illos, Scipio quod sapiens, Cato quod maturus habebatd,
Hic relegic' flores, quos dare vcrna solent. Pompeius felix, omnia sotus habes.
o Edit. Ven., forte labare. dux fuerit, quemadmodum rcfert Ven. Edit., siaitii
b Edil, Paris., simpticiter.
~ In Ven. Edii. iste est liujtisce poematis litulus : iieqnit, cum nonnisi conjecluris locus essehicpossit.
Nemo tamen inficiabilur, de Godigisilo pr.x-
Ae Palalina, filia Gatti Magniepiscopi,uxore Bosonis. dicautur aeque de bosone,qute polenlissiiuo olira in Gal-
liern iii tribits Codd. Vat. :
legitur filia Galli Magni liis viro, praedicari posse.
episcopi. At Browems vocabulum episcopi, tanquam d Edit. Ven. et unus Cod. Vat. in mlhera.
addituin glossema, ptilat rejiciendum esse, quod • Tres Codd. Vau, lampade micat. Edit. Paris.,
Gallo, Arvernorura praesnli, qui lali tilulo designari ler~aslainpadeluslrat.
posset, nulla prolcs fuisse legatur. Addi et illud po- t Edit. Paris. sic legit hunc versum :
lest, Galli episcopi Arvernensis, moriem ad an. 554, Sic perpulchratuosdiffundensluminavultu.
qtiu anuo ntjtidiiiii in Galliam advenerat Fonunatus,
cum hic videatur de Gallo Magno, ul adbuc super- D be Edit. Paris., toras.}
stite, loqui. Tres Codd. Vat., aut libi.
' Edil. Ven., hic relegil flores.
Quanquam alius fuitGallomaguus.Trecensisepisc,,
de quo Greg. Tur., 1. de Vitis Patrum, c 8, n. 8, i Edit. Paris., miiis, reverenda, pudica.
k Edit. Paris., disposita arce domus.
qui reperitur subscripsisse conc, Paris. iv , an.An575, ' Edit.Ven., Pulriwjus dat et ipse tibi. Cniis Cod.
et Matisc. l, an. 581, vel 583, ul puiat Coint. hic
fuerit de quo Forlunalus hoc loco agil, delinire non Vat. et Edit. Paris., vindicatipse sibi.
audeo. Browerus ppinatur hunc fuisse potms Gallo- m Unus Cod. Vatic, longis manealis in annis,
0 Ltiptis, ad quem hoc poema scriptum est, magna
iiiiignum referendariuin, de qun Greg. Tur., I. ix
hist. Franc, c 58, qui apud regem Childeberluiii apud regem Sigi.bertumpraeditus anctorilate, el gra-
uiagna praeditus polentia, varia deiuceps fortuna usus tia, Carapauiae Rliemensi praefuit.Is, occiso Sigiberto,
est, ul ibidcm referl Greg. Turon. gravia venit in discrimina ciimvitre, lum forlunarum,
Quod vero GodigisitusPalaiinam, Gallimagnifiliam, propter potentissimorum hominum inimirit.as; scd
uxorem habuerii, non levem ea res habet difficulta- inde, Brunichildis reginae favore, et opera, erepius,
tein, cum idem Godigisilusgener Lupi appelletur a ati|ue a Gunlhramno rege, Sigiberli fratre, benigne
Greg. Tur., lib. IX Hist. Franc., cap. 12. Aut ergo exceptus, landiti apud eum vixit, quoad Cliildeber-
Gcdigisilus secundas nuptias Conlraxisse dicendus lus, Sigiberti (ilius, adolevisset, ut legere esl apud
est, aul hic alius Godigisilus fuisse, cui Paliitiiia Greg. 0
Tur., I. vi, cap. i.
nupseral. Utrum vero ipse nqn Godigisilus, sed tioso Edil. Ven. et tres Codd. Vat., maturus agebut
 241 MISCELLANEA.— LIB. VII.
Illis consulibusRomana. polenlia fulsit:
Te duce sed nobis hic modo Roma redit.
Te Iribuente aditum, cunclis liducia surgit,
Liberiatis qpera libera lingua dedit.
Moeslitiamsi quis confuso in peclore gessit,
Postqnam te vidil, spe meliore manct.
Fundatus gravitate animi, quoque corde profundus ',
Tranquilli pelagi fundis ab ore salem.
Sed b facunda magis plebi tua munera prosunt,
Tu condis sensus; nam salis unda cibos.
Consilii radix, fecundi vena saporis,
liigenio vivax, ore roiante loquax.
Qui geminis rebus fulges, in ulroque paratus,
Quidquid corde capis, prodere lingua polest.
Peclore sub cujus firmaniur pondera regis,
Pollel et auxilio publica cura luo.
Subdisamore novo lua membra laboribus ampJis,
Pro requie regis, dulce putatur onus.
0 felix aniiuus, palriae qui consulit actus ",
El vivit cunctis mens generosa viris.
Legali advqniunt,. le respondente, ligantur,
Et jacuto,verbi rno__jacuere lui.
Lancea ssrmo fuit, quoque vox armala iOquenlis,
Auspicium palmaete Sigeberlus habet.
Responsum genlis sensu profei lnr ab illo,
Et votum populi vox valet una loqui.
Cujus ab ingenio sortila est causa triumphum ;.
Asserioris ope, justior illa fuit.
Nullusen:m poterit proprias ita pandere causas,
Ceu tua pro cunclis inclyta lingua tonat.
Nilus ul _£gyptum recreat, dum plenus inundat,
Sic tu colloquii flumina d cuncta loves.
Justiiia florente, faveht«, te judice, leges;
Causarumque acquo pondere libra manes.
Ad te confugiunt, te cingula celsa requirunt,
Nec petis ut habeas, le petit omnis honor.
242
A In cujus gremio nutrilur adepta potestas,
Quo rectore daius crescere novit apex.
Quam merito retinet conces.os semper honores,
Per quem digna magis culmina culmen liabent.
Antiquos animos Itomanae stirpis adeptus,
Bella moves ' armis, jura quiete regis.
Ftilius utrisque bonis, hinc armis, legibus illinc,
Qtiam bene fit priraus ", cui favel omne decus.
Quae tibi sit virtus cuni prosperitale superna,
Saxonis b et Dani gens cito vicla probat.
Borda a ' qua fluvius sinuoso gurgiie currit,
Hic adversa acies, te dtice, caesa ruit.
Dimidiumvestris jussis tunc paruit agmen,
Quam merito vincit, qui tua jussa facit.
Ferratae J tunicaesudasti [sudas subj pondcro victor,
"
Et sub pulverea niibe coruscus eras.
Tatnque k diu puguas, acie fugienle, secutus,
Langona '.dum vilreis lerminus esset aquis.
Qui fugiebat iners, amnis dedit ille sepulcrum,
Pro duee felici flumina bella gerunt. .
Inler concives meruil te Gallia lumen,
Lampade qui cordis splendor ubique micas.
Suntquos formap.tens, suntquossapienlia praeferlm,
Singula sunt aliis, sed bona plura libi.
Occurrens doroinis veneranda palatia comples ",
Et tecuro ingrediens mulliplicalur honor.
Te veniente novo domus emicat alroa sereno,
Et reparani genium regia tecta suum.
Nempe bculps recipit, cum te videt aula redire,
p Quero commune ducura lumina lumen habent.
Principis auxilium, palriae decus, arma parentum,
Consultum reliquis, omnibus unus amor.
Admiranda etiam quid de dulcedine dicam?
Nectare qui plenus construis ore favos.
Chara serenatum comiialur graCa vuttum,
Fulgel et inierius perpetuala dies.

• UnusCod. Val., quoque corde profundens. i Edit. Ven., ferrato lunlcm.

b Edit. Paris., faciendo. k Ihid., lanta diu pugnax.
e Edit. Ven., consulil actis^ 1 lbid., Lingona aum vilreis. Laugona porro,seu
AIbid., sic tu coltoquiiflumbte, quod placet,
• Ibid., foventeetjudize teges. Logana (ut in vetuslis. libfis et diplomatis legitur).
est fluvius qui orilur (ut ibidem.describit Brow.) tn
t Edit. Paris., animis. Gomiluni Witgeiisteiniorum dilione , haud procul ab
e Unus Cod. Vat., quembene fit firmus. Ed. Paris., Hario monte, alque hinc WITGBNETEINIUM , quod a
quam benefit firmus. . duce apud Saxones celeberriminominit,
b Saxones, el Dani. Vulgo Saxonis et Rhoduni; WITTEKIKDO,
derivanl, altabitur, aditque Matpurgum... mox oppi-
quamlectiQiicm lenet quoque Ven. Edit. CedicisSan< D dum WETZFLARUM... atluens, serpil inde pu(chrior,in
gallensis glossa (ul refert Brow,) Dani genlem inler- Trevirorum se ditiouem insinuans , ubi vorlicosus, et
pretalur Boiarios,ita diclosa fluvio Danubio, cui pars rupe creberrima vexatus, utrinque veteresnobilium du-
illa assidebat. Cum hisce pppulis flnitimis reguo cum, comitumqueac dynastarum, qui trans Rhenum
Francorum, etilli iinminentibiis, saepius Franci beila olim frequentes eum. accoluere, tedes.ottenlat... cmte-
gesseruni, ut videre est apud Greg, Turon. passiui rum Logana paulo supra conflttenlem,prope ab oppido
in llisioria. cui Logdna et saxum indidere nomen LONSTUIN, Rheno
1 Edjt. Ven., BortUi. Unus Cod. Vat. Bordaa Fluvius iste ab accolis Lon appellalur.
quo misceiur.
(luviut. Anceps ac dubius Browerus est in denniendo m Edil. Ven., sapienlta proferl. ,
siiu hujusce fluvii, praeserlim cum Odera fluinen, ex n Ibid., comptens. Quam bene de regno Sigiberti
confini Silesia delabens, quemque a Forl. sub no- lotaque regia familia ac domo Lupus meritus esset,
mine Bordam usurpari suspicalur, nimis longo regio- satis declaravit Brunichjldis in eotlcm servando slu-
nis tractu a Laugona disiet, nec verisimile sit Lupi diuin ac seduliias.de qua, ut n irrai Greg. Tur., I. vt,
victoriam ab Odera ad Laugonain usque coutiriuatam cap. 4 : CotidolentBrunichildis fidelissui (Lupi) inse-
fuisse. Sed haud mirandum , quos alias dixi, lam cutiones injuslas, prmcingenste viriliter ,irrupil me-
longa aeiaie unius vel allerius fliivii aut nomina mu- dios hostium cuneos, dicens: Notile, o tiiri,'nolite per-
tala esse, auteoruiu alveos, cursu in aliani partcm sequi innocentem; noliie pro uno hbmine committere
deflexo, fuissc alio iranslatos , unde crror ac hegu- prwlium, quo solaUumregionis intereat.
tiuui postcris paierctur.
245 VENANTIIHON. CLEM. FORTUNATI OPERUM PARS I. 244
Qtii saiias escis, reficis * sennone benignus, A Vel si Davidico didicit sacra dogmata plectro,
Sepositis epulis, suut tua verba dapes. Psallil honorificum, fauce rolante, meluro,
Quis libi digna loqui vateat, quem voce patenle b, Tangilur aut digito lyra, llbia, flstula, canna,
Rex pius ornatum praedicai esse suuro? Quisque suis Musis carmiue mulcet aves,
Siltibi summus apex illo regnante per aevura, Sic cgo curarum ' valido defessus ab aestu,
Vitaque sit praesens, atque futura colat. Noscens te salvum, fonte refectus agor.
CAPUT VIII. 0 nomen mihi dulce Lupi, replicabile eemper,
Ad eumdem. Quodque mei scriptum pagina cordis habet.
inctusum tabulis dulcedinis intus,
[Laetitiam, quam ex allatosibi nuntio de integra Lupi Quem semel
salute perceperal, hoc carmine Fortunatus decla- Non obotenda virum pecioris arca lenet.
rat; tum ejtisdem Lupi virtuies el egregias laudes Thesauros pieiatis habens, preliosa voluntas,
ad exlremum complectitur.] Producens anirao J ptira talenta suo.
jEsiifer ignitas cum Julius urit arenas, Divilias quas mundus habet mens aurea vincit.
Siccaque pulvereo margine lerra silit, - Gemmarumque decus, corde micante, rcfert.
Languidior placid.ts vix paropinus explicat umbras, Sensus aromaticus sua>es diffundil odores,
Mollior etglaucas contrahii herba comas, B Hoc iribuens animaequod bene thura solent.
Submissis foliis Phoebi regnante vapore, Melle saporatum refluens a pectore verbura,
Vix sua d fendit frigida lecta nemus.. Et sale conditum reddis ab ore sophum.
Pabula fastidiens fugit acstu bucula sallus, Post tenebras noctis, stellarum lumina subdens,
lpse«nec atfliciis c pascitur herbis equus. Lucifer ut radiis, sic mihi mente nites.
Longius d expositam lingtiam canis ore flngellat, Ut recreat mundum veniens Iux solis ab orlu,
llia lassa Irahens, trisiis anhelal ovis. Hlustranl animum sic lua verba meum.
Forle vialor iler, gradiens ferventibtis lioris, Cum peregrina meos lenuit Germania visus,
Uritor accensus, sole preinente, comis. Tu Paier et patriac consiiliturtis eras.
Qui arescente solo, modico recreetur ul liaustu, Quando merebar ovans placidos intendere vultus,
Saepiusirriguas anxius oplat aquas. Mox geminata mihi fulsit in orbe dies.
Arboris aut tremulae viridante cacumine fuso, Conserui quolies vesiro serroone loquelas,
Frondihus oppositis lemperal • umbra silim. Credidi in Ambrosiis me recubare rosis.
Pro-perilate nova si j.im prope lucus opacet, Qtunibus k una manens, sed plus lua gratia nobis,
Ei vitrei fontis sibilet unda recens : Vinxit in aff.clu, me properante, suo.
'
Huc properans placidis Itotiio laetus sternilur arvis, " Nunc quoqtiepromagnisquis digna rependat honoris?
Volvit in herbosos et sua membra toros. Haleria vincor, est quia lingua minur.
Vota secuuda ' tenens gemino refovetur amteno, Sicque per ascensum * culuien supereminel atluin,
H nc lcvat umbra diem, hinc fugat unda sitim. Ilinc meus urget amor, hinc tuus obstat bonor.
Carniina si qua lenet, caiilu modulante, recurrit,- Sed pro me reliqui laudes tibi reddere cement,
Provocat et placidos blandior aura sonos. Et qua quisque valet, te prece, voce sonet.
t Si sibi forie fuit bene noius Homerus Atbenis, Romanusque lyra, plaudat tibi barbarus harpa m,
Aul Maro Trajano b lectus in orbe foro, GraecusAcbilliaca, chrotta n Britanna canat.

• Edil. Ven., refovessermonebenignus,

b Ibid. et tres Codd. Vai., voce potente. sliie, apud qiieui opibus semper et gratia floruisse
~ Edit Paris., Ltiptis videinr, adeoqne non erat cur pro illo For-
gramina sumit equus. In Vulg., pa- tunatusse sollicituin ostenderei.
icilur orbis aquis. In Ven. Ed. adhuc corruptius, : Edit. Paris., plura.
pascitur hermus aquis. Umis Cod. Vat., herbus equit; ' Edit, Paris,, unica mens.
ex Mss.se restituisse refert Bruw. ut modo legiiur; ' Edil. Vcn,, sic per inaccessum citlmen.
sed inenduin in prosodia est. m De harpa, musico insiniiiienlo, qno in Gerniania
- Edit. Ven. el Paris., exposita (ingua canis ore D maxime barbari in c»nviviis uli corisueverant, roen-
[f. eora] flaietlat. liunem alias fecit Fortnn., nempe lib. i, cap. 1, in-
Edit. Paris., oro siti. quiens: Sola smpe bomtiicans barbaros leudos harpa
' Unus Cod. Vat. vola secuta. relidebat. lirow., in uotis ad hunc locum, opinalur
f Edit. Paris. sic legil hunc versum : barpie elymon originem hahere a Graecis vocibus
Si sibiforle fuit sapiensbene notus Homerus. yo-Zi.; ».prti'Cuv.Verum quidui quispiam alius a
Graccaileni voce a.-it-oillius originein derivet, qiue
b Edit. Vcn, et unus Cod. Vat. Trojano, corrupte. fttlcem, seu ensem l.tlcaliim, sonal? cujus imaginein
Vide qtiaediximus in nntis ad car. 25 lib. m. quamdam harpa praefen, iu arctum et angustum de-
1 Fortunatus, qui pro Lupo gravi curarum pon- sinens?
dere se defessum narrat fuisse, ct eas deposuisse " Uniis Cotl. Vatic, totta Britanna canal. Calar.,
hct >allato nuiuio de ejnsdem saliile, videlur indicare ex Browero ;
gravia illa discrunina in quae Lnpns a malevolis vo- Graecuset Uiacatola Britanniaplacet
catus fuerat, et, Brunichildis opera et precibus inde
ereptus, ad Guntramnum regem confugerat, uti su- Edit. Ven. et retiqui Codd. Vat. consentiunt lc-
pra diximus,apud quem vel locum suum et honorem, ciioni Broweri. Est vero Achilliaca (>i Brow. audia-
tutiis ab inimicorum insidiis, facile lueri poerat. Si mus) cilhara Acbillis, a veteribus cclebrala el usur-
id esl, haecepistola scripta luil ad an. 581. Certe pala apud Grsccos, ea scificet qua llomerus, lib. x
non videtur scripta fuisse Sigiberto adhuc super- Iliad., euindem Acliillemincerorcra suura, quero ex
1*5 MISCELLANEA.— LIB. VII. 2W
llli te forlem rcferant, hi jure potenlem, A Qnod pater, ac genitrix, frater, soror », ordo htnepo-
Ille arrais agilern, praedicet iste libris. Quod poteral regio, solvis amore pio. [lum,
Et quia riie regis quod pax est, bella requirunf; Pagina blanda tuo sub nomine missa benigno,
Judicis ille decus coucinat, isie ducis. Neclarei fontis me recreavit ' aquis.
Nos libi versiculos, dent barbara carmina * leudos ,. Nec solum a vobis me dulcis epistola fovit,
Sic variante tropo laus sonet una viro. Missusadliuc in rem portitor inde venit.
lii celebrein memorent, illi le lege gagacem, Mlmera qyis poterit, rogo, tot memor ore referre ?
Ast ego le dutcem semper habebo, Lupe. Affeciumdulcero pandere lingua nequil.
Sed libi restituatres-cuncta supernus ab alio,
CAPUT IX.
Quae miniino J fiunl, qui docel esse stmm.
Ad Lupum dueem.
CAPUT X.
missis ad se lilteris ac mune-
[Lupo gralias agilabproltalia Ad k fralrem Lupii
lihus. Suum discessum coiniiieniorat, Magnulphum
ac conquerilur nullas interea a propinqois missas [Magntilphum,Lupi fratrem, landat ob juris pru-
litteras ad se pervenisse, quorura in charitalem demiam et in populis rcgendis aequitatem. Ad
Lupuro sibi successisse dicii.] g exlreiuum, litterarum brevitalem excusat.]
Officiisintente piis, memoralor b amanlis, Quam ciio fama volat • pernicibus exciia pennis.
Prompte per affecltitn consuliture luum, Et loca cuncta suis actibus aucta replel?
Cbarius absenlis nimium miseratus amici, Nam libi cum Rbenus, mihi sitLigerecce propinquus,
Quando, lalenle loco, sigua requirit amor. Ilic, Mangulfedecens^ magnus honore places.
e Unde meis nieritis dalur hbc, ut protinus essct Sic luba pra-conis Sigimundi » missa cucurrit,
Spes Forlunali cura benigna Lupi ? Ul lua diffuso sint bona nota loco.
Exsul ab Ilalia nonod, pnto, volvor inanno : Quod tamen in brevibus vix signat epistOia veibii,
Littoris Oceani contiguante • salo. Non quia cuncta canit, nec reticere n cupit.
Tcmpora tol fugiunt, et adhuc per scripta parenlum, Juridico in primis pollens torrenle relatu,
Nullus ab exclusis ' ine recreavit. apex.. Sic regis, ut revoces facta veiusta novus *.

Agamemnonis injnria adversns se conceperat, so- plane ignobilis atque viilgaris vir fuisse, idque cx
lanlem intlucit. Ea vero a Fortunato hic aple invita- co conjicio, quod et Itavennam, studioruiii causa,
lur ad Lupum celebraiiduin, quod et Achilles eam- profectus sit, et ibi aliqunndiu babiiarit, cum Felice
dem ad res gesias forlissimorum virorum canendas p*-*(qui poslea Tarvisinus episcopus fuil) arctissima
-tlliiberet, ut hi.ce versiculis exprimit Homerus : atiiicilia conjunclus, et inde in Galliam, scpulcrnm
Tov8' eZpavyp&vxTS_07ro';tevo- saucii Mariiui veneraturus, iler susceperit, quaevul-
fopfuvyt..-ystJi..
Tj,v wpsT* .? ivaoav, J.TO).IV
'HSTK-VO. '\iaaa:. garibus hotninibiis haud fere sotent esse comiiiiinia,
Ti) iys 8uf-6veteprtev,aitiSt 8' «_oaxXtxavS/swv. idem tamen ordinem nepolum non bic ad ullain fa-
miliar. sed ad eorum nu-
CbrolUivero tibi:u gcnus esl, a Cambris,.et Anglis inerumpiaerogalivaniindicandam,
el aetatis gradura significandum arbilror
Crowdeappellala. Dufr., in Gloss. Urow., mavull a usurpari.
lesiudine, quam Francico el Germanico sermoiie ' Tres Codd. Vut., me renovavitaquis.
trolit nomioari dicit, iilud nonien esse ductuni. J Edil. Ven.:
Qute vero ipse addit deinde de Graccavoce xpvnrn,
vel xpuTTTK, unde ilkul nonien crolie orlum, ex alle- Quaeminitnisfiunt,qui docet es_e_uos;-
rius seiiientia affirmat, iiaud milii placent, cuin Unus Cod. Vat., quem minimis.fiunt, corrupte. Edrt.
isthacc nimium cnntorta et invita ad vocera illam Paris., quem minimum.
crolte illuslrandam adhibeantur. Malim a xpozia k Uubital Browerus an hic idem Magnulfus sit,
illius vocis originem ducere, si modo ea testttdinem qui sedit Tolosaeepiscopus, quique ad concil. Matis-
snii.it, cnm.uiiqiie y.poziitvxi.a/9«va bonis scnpiori- coneusc u, celebralum an. 515, misit qtii stio no-
bus usurpatum legamus. niiue eidem inleresset ac subscriberet: illc nimiriim
• Pro Leudis Vulg. et Fd.il. Paris. referunl ludot, qui, ann» superiore, a Muinmotoet Desiderio caesus,
teste Brow. Ilein Ven. Ed.Unus Cod.Vat., corrupie, et gravi affectus in.uria, in cxsilitiin pulsus fuerai,
tmdos. Brow. praeclareleudos, seu liedos, restituil. Drut refeit Gregor. Turon., lib. vn Histor. Franc,
b Edit. Ven., memorerisumantis. cap. 27. Sed dillicile esl rera hanc conjecluris defl,
c Edil. P.iris., unde datur meritit illud quo. nire. Cerle Magnullus, Tolos;e episcopus, nec pro-
d Cutn Forlunatus in Gnllias venerit ad an. 565, vinciam rexisse unquam, nec Lupi frater- fuisse
circiler, ut in ejusdem Vita ostendimus, patet boc legitur ; nec rursus Magnulfus, Lupi frater, .uspiaro
poema scriptum fuisse ad annum 514, adeuque ante Tolosaeepiscopus creatus (quod ego nnveriro) coui-
videlur conscripluni fuisse quam superius carmen. peritur, ut unus, aique idem cuin superiore dici
• EdiL.Ven. et Paris., continuantesalo. possit : soluin noiniiiibus et temporibu- conve-
t Hinc licet conjicere non propinquorum memo- niuni.
riam ei charitalein in Furlunatum defuisse, sed 1 Edit. P_ris., velocibut.
ipsos politis belloruin lumullibus inlerclttsos, qua_ m Non alius bic Sigismundus esso- videtur quam
tunc in lialia Longobardoruin armis gerebauiur, is ad quein scripta exsiaol poemata 20 et 21 .hu-
nullas litteras misisse Fortunaio, vel m__sasdeper- jusce libri; qiiem, uii Magtnilfuin,babilasse ad Khe-
dilas vel interceptas fuisse. iium indicat hic vcrsus, car. 21 :
s H*c erat Titiana, de qua infra, cap. 6, lib. xi. PoslItalasterrasiniilisuiibi,Ithene, parentes,
b Sunt qui conjecturam hinc faciant Fortunatum
ex nobilissima aliqua familia orlum fuissc. idqua Sigismunduro videlicet, et fralrein Aregisiluui,
" Edil. Ven„ nec relinereejuscapit.
ipse perobscnre indicare, ordinem nepptumcoitmie- ' lbid. «t Edil. 1'aris novis.
moraudo. Quamvis auiein ille inibi vidcatur non ,
847 YENAN-TIIHON. CLEM. FORTUNATI OPERUM PARS I. 2iS
Ctijus in officiisaequiculloris aratrum, A brevi vita, niliil ad se litterarum mitlerel, qtias ab
S_eminejustitiae plebs sua vota metit. eo avidissime ejspeclare signilicat.]
Semo caret propriis, alienis nemo recumbit, Tempora lapsa volant, fugiiivis fallimur horis,
Sic facis, ut populum non vacet esse reum. Ducit cl in senium lubrica vita viros.
SoIIiciludd tua reliquis fert dona salulis, Fine trahit celeri sjne ' fune volubilis axis,
Et labor unius fit populosa quies. Ncc retinet rapidas ad sua frena rolas.
A_qualis, concors, ut ab omnibus alme voceris, Citncta movens secum momenta, et pondera rerum,
Legibus hinc judex, liinc bonitate parens. Donec mela avidos sislere cogat equos.
JDapaucis veniam, quoniam mibi portitor instat, Sic quoque dissimiles ad finem tendimus otnnes,
Nam de fratre Lupi res monet * ampla loqui. Nemo pedem retrabit, quo sibi limes erit.
Sic Iribuat Dominus, meritis reparetis ttt illum, Imperiale caput, regnum trahii, atque i senatum,
Quem pariter tecum cordis amore colo. Nec spectanle die, cum venit hora, rapit.
CAPUT XI. Qnid sunt arma viris ? cadit Heclor, et ullor Acbilles,
Ad Jovinum b rectorem provinciw. Ajax in clypeo [Ms., Ajacis ctypeo], murus
[Jovinum, provinciaerectorem, argnit diuturni silen- [Achaeusk, obit.
tii ac in rescribendo larditatis. Itog.tt ut cum mi- B Quid satis est cupido, gremio quod condii avaro '-?
nus Sihi liceat ejns frui pracscniiaet aspectu. hoc Deliciis solvis [refluis] m, Aitalus auctus abest.
sni desiderium, missis saltem litteris, levet ac
Quis non verstilus recubcln, dum finc supremo,
solelurt]
Prosaico quoties direxi scripta relalu, DePalamede °, potens, ars in Ulysse perit?
Forma veuusta fluit, cecidil pulcherrimus Astur
Nullaque de vestro pocula fonte bibo,
Quem ~ prius irrigua recrearas dilior umla, [As,tris P,
Occubat Hyppolitus, nec superexstat Adon.
Nec modo Caslaliis rcdditur hauslus aquis.
Non agiles fnginnt quo terminus instat i eundum,
Si me cura minor vestri tenuisset amoris,
Nam cum fralre, celer sorte, Quirinus abit.
Jam fnerat lucrum d stringere colla manu. r
Nunc magis, inde minus capio, quia diligo majus ", Quid rogo cantus agil? modulis blanditus acqlis,
Et cum plus cupiam, vota ncgaia [nugata] gero f. Orpheus, et cylharac vox animata jacet.
e Docta recessuris quid prodest lingua sophistis,
Qui tibi transfudit mea pectora peclore luto,
Cur rogo non pariler lumina lumen habeni? Qui voluere loqui curva, rolunda poli?
Archila *, Pythagoras, Aratus, Calo, Plato, Chry-
Vel quod, amice,licet scripiis fero, cbare, §alutem,
Sed milii qua relever pagina reddal opem. [sippus,
C Turba Cleantharum " stulta favilln, cubal.
CAPUT XII. Quidve poetaT potest Maro, Lysa ~, Menander, Ho-
Ad eumdemh.
[merus,
[Vitae hnmanae breviiatem et inaniiatem dcscribit :
iinam pietatcm oinnibus morlalibiistcbus . upersti- Quorumnuda r labo membra sepulcra tegunl?
tem es.e,, ac miilto praesiare, affirni.-ins.Indc Jo- Ctim venil exlremuiri, neque Musis carmina prosunt,
vinum incusat, ac leniter perstringit, quod tam Nec juvat cloquio detinuissc mclos.
• Unus Cod. Vat., ~esmovelampla.
b Vide quae de Jovino diximus in nolis ad c. 12, ut id persuaderet, junclis disparis generis pecudibus,
salein serere ccepif, idque genus alia praestare , quae
lib. vn. nemo _ana menle el consilio ageret. Sed feljcior ad
c Edit. Vcn., quipriut irriguarecreabar.
d Ibid. et duo Codd.Val. et edil. Paris.,•;'«»!futrat exireimini Palamedes fuit. Namquearanti Patri Te-
lemachum filium planearatro concidendum, olijccit;
licitum. cumque is coiifesfimaralrum suspendissei, ne quid
e UtitisCod. \m.,quia diliqo magis.
t Edil. Vcn. et duo Codd. Vat., vola nega,!a filio noceret, inde compertum est quod iijse revera
amens non essei, sed de industria id siraularet.
geram. FUiiusCnd.
" UnusCod. \zl., pulcherrimusAstut.
e Edit. Ven., quis sibi transfudit, eic. Unus Cod. Val., quo lerminutexstat.
Vat., qui slbi transfudit, quod seq. D r Ibid., blandilur aculis.
b Hujusre poematispars aGeorg. Fabricio in col- 8 Ibid. ei Edit. Paris., quid voluere loqui.
lectione veterum Lalin. l'oet. Christ. ciiaiur sub hoc » Edit. Ven. hahet:
tilulo : De incertitudinevitmel glorimhominit.
1 Edit. Paris., fine. Archilaque,Calo,atquePJato, f hrysippus,Aratus.
I Unus Cod. Vaiic, trahit wquesenatum, etc u Clcanlhes Zenonis Ciitiensis nobilissimusauditor
k Edil. Ven. murus alienus obit. Edii. Paris., mu-
rus Agivus. fuii, ipsedeinde scclae auctor et magister.
- Edit. Ven., quod condil avarus. * Tres Codd. Vat., quidvepoemapotest:.Edit. Ven :
m Ibid Deliciisrefluens. Edit. Paris., deliciissoliiit.
» Edil. Ven., recubal m fine supremo. Quidveppemapotest,Marp,sive Menander,Homerus?
" Innuit hoc loco Forluiialus nullam essc arlem * Lyta videiur positus e„se pro Lysis,qui Pylhago-
qua suprcma fala ab hominibiis depelli possint, eiim rae discipulus fuit: cujus ineniinit Cicero lib. i de
vel ipsa Ulyssis calliditas, de Palamede cae.leroquin Offic, et lib. iii, de Orat. Fuit et Lysias disertus et
vatueiit in morte a se acutissimus orator Ailienis, de quo idetn Tullius in
polens, acdiu viclrix, nihilexcesserit.
avertenda; sed vel is yila Ulysses nimi- Bruio nieiiiioiiein facil.
rum, cum a Palamede soljicilarctur, ut una cum re- y Edit. Ven., et unus Cod. Vat., quorum nudaia
liquis Gra.ci,aBproceribus in Asiam irajicerel, belluin membra. Caspar liarlli. pulal legendum quorum nud~
T|-ojani i.laturtts, se flinentcm csse sitnulavit; ac laptw; nam secus, ait, nullus esset sensus.
849 MISCELLANEA.— LIB. VII »30
Sic dum puncta caduni, fugiunt praesentia rerum, A Prospicit affectu, qucm vultu non videl ipso,
Et vitaetabulam tessera rapta levai. Et vox longinqua de regione sonal.
Est taraen uua salus, pia, roaxima, dulcis, et amp.a, Quid gerit, aut ubi sit, tacito dare verba viJeiur,
Perpeluo trino posse placere Deo. Intra se loqiiilur pectore clausus amnr.
Hoc valet, alque vigei, manet, et neque fine peribit, Si volat anra levis, pnlat inde venire salutes,
Hinc quoque post tumulum nascitur almus honor. 1 Hoc fragor aurc refert, quod horao raente gerit.
Quodsnperest, habitu • meritorum, flore beatn, Hinc luus ergo cliens ego, chare, colende requiro,
Suavis jusiorum fragrat [fragat] od.or tumulo. Absentem faciunt qucm loca, non animus.
Gralius b aura fluens, quam spiret • aroma Sabaeum, Qui semper noslro m memoraris, haberis in ore,
d Vincens, quaepinguis balsama silva reflat. Scribimus et u haec dum, non sine te loquimur.
Cinnama, calllia, crocus, violae, rosa, lilia cedunt Affectu,studio, volo, lua brachia cingo,
Ui similis nulJus e nare bibatur odor. Aique per amplexum peclora, colla ligo.
Quid? quod morle magis virtus generalur in illis, Ingrederis mecum, parilerque moveris amalor,
Dumquesepulcra tenenl, languida membra f fovent. Et quasi blanda loquens, oscula libo Iabris.
Multorum dubiam solidant pia funera vitam, Ante oculos habeo, sed chara refugit imago,
Et reditex tumulo vivificaius homo. B Hicquoquequem 0 babeo, non retmere queo.
Nobilis urna legil preliosa talenta tonantis, Aliernis vicibus modo vadis, el inde recurris,
Ac terris recubat quod super astra volat. Vix fugis ex oculis, ecce figura redis.
Qpi sub amore Dei, sacro moderamine vivens, Et cum lerga dabis, facies milii eernitur insons,
Fit peregrinus humi, civis, eundo, poli. Si pede conversus, tronte regressus ades.
Denique post illos qui fundamenta coruscant, Saepe etiam videor dare te pia dicta relalu,
Postque Petri ac Pauli limina s prima fide, Illic forte laces, liic mihi verba refers.
Quis numerus radiel sanctorum sparsus in orbe, Hoc de te minus est, quia prendi non potos absens;
Qtianta columnaruni gratia fusa viget? Nam velut illic es loius, et hic meus es,
Per loca, per populos mundo sua sidera praesunt, Qualiier ambo simul paucis halitavimus horis,
Quidquidab Oceani circulus anibit aquis. Non fugit ex oculis, dum manel ista dies.
Arclos, meridies, oriens, occasus honoral b, Misimuso quolies timidis epigrammata citariis,
Lumina [liminaj, muneribus clarificata suis. Et lua, ne recreer P, pagina-muta silet?
De reliquo nihil est, quodcunque videtur in orbe, Qtiis, rogo, reddal eas, laciti quas perdimus, noras ?
Nam lumor hjc totus, fumus et umbra sumus. Tempora non revocat lux levis, atque fugax.
Cur igitur roelu ' trahitur data vita sitsnrro, G Dichomo, note meus : quid agis?quid amicerccurris?
Nec Forlunato pauca, Jovine, refers? Si tua rura colis, cur mea vola neges?
Tempora lapsa vides, neque longa silentia rumpis, Scribe vacans animo, refer alta poemata versu,
Me qtioque ne recrees, ad mea damna taces. El quasi ruris agrum, ine cole voce, melo.
Nonila rebar ovans, postquain Germania nostros, Per thoraca meum dticas, precor, oris . aratrum;
Contulerat visus, ut resiliret amor. Ul linguaesulcus sint sata nostra tuaer.
Crcdideram polius quantum se lenderet aelas, Pectoris unde seges gravidis animetur arislis,
Ut vestri affectus se duplicaret opus. , Pullulet et nostro farre novale ferax.
Hea magi,., ut video, vola in contraria curfunt, Nam mihi si loqueris, bone vir, pietalis opime,
Tempora longaiilyr, sed breviaiur amur. Exsnperas labiis dulcia niella favis.
Anquantum ex oculo, tanrum lilii corde recedo? Plusque liquore placel, quam fert oleagina succo,
El tam longe animo, quaro sumus ainbo loco ? Suavius et recreai, quam quod aronia reflat.
Non ego sic refero, quuniam tibi peciore neclor, . Cnm Aspasio pariler cliaris patre, fralre, Leone,
Praedicalboc aliter, inens ubi dnlce sonat J. Longa stanie die, dulcis amice, vale.
Naro cui chara fides animum sociavit ainice k, CAPUT XIII,
D
Quod minus est oculis, flagral amore magis. Ad Feticem, s socerum cjus.
El licet absentem paries, locus, aula retentet, ac repugnanler se ad Felicem poeseos lau-
[Timide
Corde suo illic est, est ubi forma placens. de prteslanlera, a t accedere. Sodalitatis laiiien,
" Edit. Ven.. quod superes(, habito. fides... satiavit.
b Ibid., Gratior aura fluens. 1 Edil. Paris., aurw fert fragor ho~, quod.
e Edit. Paris., amoma. m Edil. Paris., memqrandus. , ,
d Edil. Paris., thuraque devincensbalsama. *> Edit. Ven., scribimushwc et dutn.
" Edit. Ven., ui similis nulta ° Edit. Ven., hic quoque, quando habeo. Edit, Pa-
t Edit. Paris., jacent. ris.,' quem video.'
e Duo Codd. Vat., lumina prima fide. Unus Cod. Vat., nerecrees pagina. \
k Edil. Ven., occatus honorant. 1 Ven. Edit., precor islud uralrum. . ,
' Edit. Ven., cur igilur metuo, Unus Cod. Val., r lbid. elunusCod. Vai., sini fala ndstra luus.
» Quamvis Ven. Edii., et Mss.omnia referanl hunc
quid igilur.
i Duo Codd. Vaiic, ubi dulce fovet. Edit. Ven., titulum : Ati Felicem, soccrumejus, et unus ex Ms.
tj>i" dulcisinest. Vat. habeatsoceiHmJ-.ini, ego taraeii opinor IIILU-;
Edit. Ven., animum sociabat amici. Uiius Cod. litulum corruptnni, ac depravatum fuissc, «£ essc
Yat. -oeiabat amice. Edit. Paris., nam cttm ckara legeudum ; ad Felicem, socium eitts, vel nxm. His
4.51 VENANTll HON, CLEM. FORTUNATIOPERUM PARS I. 45»-
qiKBinterfueral, conjunclione ac commmiis patriae .A. Quo meliore via piscis agebat iter.
necessitndine frelus, euuidem sequenli ppemate llle natans oleum, pro undis; pro cespite, discuuo
interpellai.} Incoluit, cui.pro gurgite mensa fnit.
Ardua Pierio cui constanl culmina fastu,
Atlamen ante alind data sunt mihi milia poma,
Vix hiimilivaleo tangere clauslra manu. Persica quas vulgi nomine dicta sonant.
Seil quoniam pairise fuit aula sodalibus unn,
a Lassavit dando, sed.non ego lassor edendo,
Affectu fidens, pulso, benigne, fores.
Vocibus liinc cogens, hinc tribuendo dapes.
CAPCT XIV, Moxquasi parturiens subito me ventre tetendi,
De Mummulenat>. Admirans uiernm sic lumuisse meum.
[Se a Mummulenoin itiuere hospitin exceptiiin ac lntiisenim loniirus vario rumore ° fremebat,
liberaliler. tractaium fuisse-narrat: sLnniacIiicru-
diiatem quam ex ciborum copia4 ei praecipue Per- Viscera conturbans Eurus et Austor erat.
sicorum pomorum csu, conlraxcrat, eleganter ac Non sic /Eoliis turbatur arena procellis,
lepide describit. Mummulenum ipsum egregie Nec vaga per pelagus puppis adaeta iremit.
commendat. ]
Dum mihi fessus iler gradior prope noclis in unibra, Necsic inflantur ventorum turbine folles,
Solis in occasu, jani fugienle die : Malleolis famulos quos faber uslus habet.
B Alter iu allerius ruclabat' moie susurros,
Cum super undarum c viridantes gramine ripas,
Pascua conspexi, pastus et ipse fui. Etsine « me mecum pugna superba fuit.
Iluc oculis captus, vnto dtieente, traliebar, Sit tibUonga h salus, eelsa cum conjuge, rector,
Et de nalorum prole voceris avus.
Deflectensqtie vlam, prosperiora peto.
Mitmmolenusenim, qui celsa palatia regis Luniis Iionore potens, felicia lempora cernas,
Allis consiliis crescere rite facit, El vateas dulces concelebrare jecos.
Inter concives merito qui clarior exstat, CAPUT XV.
De Berulfe ' comite*.
Quemque super proccres unica palma levat,
d
tNobililate potens, animo bonus, ore seremis, rCum exspectnret Forlunatus ut a Berulfo ad pran-
diuni invitarelur, duplici interea se fame narrat-
Ingenio solers, et probitate sagax, laborasse. Ad extremum fausta pro ipso ac Iseta,
Cui genus a proavis radianti luce cornscat, omina facit. ]
Morihus ipse larnen vicit honore palres. Delicias, Berulfe, tuas speclando l libenter,
Ilucergo adveniens, epuiisexplelus opimis, Mefateor duplicem sustinuisse famem;
Quem vidisse, inilii constitit essc cibum. Sic ego credebam, quarta l satiarer ut hora,
Fercula magna quidem, dapibus cumulata benignis, G Me nec ad octavam mensa benigna vocat.
Ac si colle turacns, discus onustus erat. Per vestras epulas didici jejunia gestans ™,
Undique monlis opus medium quasi vallis liabebal, Lilania n fuit prandia vestra magis.
enini videlur, esse Felix ille, qui Fortnnati sodalis, Hic Berulfus TuroniHn ac Pictavorum dux fuit,.
el in siudiis Ravennaesocius, postea creatus Tarvi- nl rcferl Gregor. Turon. lib. vin Hisl. Kranccaii. 26.
sinus ei iscopus est, ut diximus in Vjtn. Forlun., n. ls posl Sigiberti morlem, cum ejusdem thesaiiros
io el 24. Ac sane huic apte convenit hic versus : clam absliilisset, coniprehensus a Cliildebertu rege,.
Sed quoniampatriaefuit au!a sodalibusiina, una cum Aruegisilo, ejnsdem sceleris socio, in car-
ccrem conjectus est, ac nisi episcopi imercessis-
qui baud scio an Felici, Jovini socero, ullo modo senl, fevo vilam amisis-et. llaccad an. 585.
convenire possit. Benc vcro Felici et Fortunato Porro aniniiidvertit Brow. ad hunc locum cum
Tarvisius communis patria fuit, ut oslendiinus in Sirmondo in notis ad Sidonium, liac actate, qua For-
eadem Fort. Vita, num. 10. lnnatiis ilorebat, et inferiore in more fuisse, ut ex
* Unus Cod. Vat., ajfeciuquefidens.
b Hic videlur esse Mummulemis cmnilis lionore el loco ad altiorem ducis palatini
qui Suessionicus gradum ascenderelur; illud vero mrumque gradum
appellalur a Greg. Tur., lib. x Jlisl. Franc, cap. 2, discrimen interfuisse,. quod comes uni solum civitati
CIIJIISfilius liolio Riguntliem, Chilperici filiam, de- praesiderei, dnx vero pluribus, sive integram provin-
duxit Ifi Ilispaniam, Reccaredo nupiuram, uii nar- ciam administraret, in qua plures essent civitates,
rat idem Greg., 1. vi, c. 45; alter vero ejus filius ac singulae suos comilatus baberent. Videsis Sir-
Iioiiegisilns, cum ad Mauricium itnp. profeclus esset, mond., in notisad epist. 17 lib. VII; Sidonii Apoll.,
legatus Childeberti regis, Carihagine in seditione fiiti pliirihusexeuiplisrein illuslrat.
populari occisus est injuria. D i llinc inlelligi potest boccannen scriptuma For-
« Edit. Paris., viridanti. fuisse cuiii Berulfus adhuc csset comes, ac
d Mummulenigenus nobilissimum fuisse et ctarum tunaio nondum Piciavaeac Turonicie urbis ducatum fuisset
in Gallia binc iutelligere ppssumus, quod Gregor. adeplus. At is jam dux appellatur a Gregor. Turon.
Turon., loquens de Bubonc, Mummuleni (ilio qui in llist. Franc. ad an. 580, quo temporc Gregorius
comes itineris datiis fuerat Rigunllii, dequa supra : Berulfum in se iniquiorem expertus est, ut idein
Erani aulem, inquii, cum ea viri magnifici, Bobo narrai lib. v, cap. £0. Quinimo rerisimile esi sub
dux filius Mummuleni cum uxore, quasi paranym- Sigiberto eo ducatu fuisse potitum, apud quem vale-
phus, etc. et gratia. Jam vero Sigibcrtus occtr
• Edit. Parisiensis Biblioihecae PP. an. 1G44sic bat auctorilale
sus estan. 575, ei anie quem annum proiude hoc
legil hunc versum : elucubratum fuisse credendum esi.
poema
k Edit. Ven., exspectolibenter.
Intusenim varie vaatorummore fremebat. 1 Edil, Paris., «aiiaiier hora.
( Ibid., mutabalmole. mUIIIISCod. Vat., jejunia yuttans.
t Et sme te. n Ibid., letanii. Browerus pro Iraniis jej.minrr
h Unus Cod. Vat., tit tibi
larg-.ttaius. iptiutn autumal bic indicari, quod illat, pro veterp
135 MISCELLANEA.— LIB. VII. 25*
Det tibi vota Detts, per quera mojii laeta notaraus" : A Actibus eximiis sic publica jura mvebal k,
Haecquoque dum scribo, plus satialus agor. Ut juvenem regem redde: es esse senem.
Ipsc gnbernabas, veluti si lutor adesses,
CAPUT XVI,
De Condone b domeslico. Commissiimque tibi proficiebal opus.
Clotarii rursus magna dominalus in aula,
LCondnnem domesticum laudat ob honnres quos Quique domum simili jussil ainore regi.
virtute promerueral, et in admiuisiranda regia Miitati.
domo singulari fide, qunsque ille gradaiim sub reges, vos non mutastis honores,
diversisAuslrasiaeregibus fuerat consecutus. ] Successorque tnus tu libi dignus eras.
Tanlus amor populi, solertia taula regendi,
Temporibus longis regalis « dives in aula,
Enituit merilis gioria, Condo d, tuis. Ut hoc nemo volens surripuisset onus,
Nam semel ut juvenem vigili te pectore vidit, Nuncetiam l ptacidi Sigiberii regis atnore
Sunt data servitiis lihera dona luis.
Elegii secum semper habere senem.
Jussil et egregios inter residere potentes,
Quis fuit ille animus ? vel quaemuderatio sensus,
Cum fueris lantis regibus unus amor? Convivam m reddens, proficiente gradu.
Mens generosa tibi pretioso lumine fulget, Rex potior reliqms merito meliora paravit,
g Et quod majus habet, hoc lua causa ducet.
Quae meriiis propriis amplificavit avos, Sic luus ordo fuit, scmper majnra mererl,
Floret posteritas, per quam sua crescit origo,
El facil antiquos surgere laude patres. Vitaque quain senior, tam libi crevit honor.
Quse fuerit virtus, tristis Saxonia n canlat,
Nam si praefertur generis qui servat honorem,
Laus est arma truci non limuisse seni.
Quanta magis laus est nobilitare genus T
Pro palriaevolis, et niagno regis amore,
Qui cupil ergo suuin gestis attollere nomen,
Quo duo natorum funera cliara ° jacent.
llle luum velox praemedilelur opus.
Nec gravitcr doleas cecidisse virililer ambos,
A parvo incipiens existi semper in allum,
Nam pro laude mori, vivere semper erit.
Perque gradus omnes culmina celsa lenes.
Lxtitiam vultus hilari diffunditab ore,
Tbeodericus * ovans ornavit honore tribunum '
Et sine nube aniini gaudia iida P gerit.
Surgendi auspicium jam fuit inde tuum.
Theodeberlus « enim comitivaeb praemia cessit, Muiiiflcusjunctis, largiris multa benignus,
Et facis astrictos per tua dona viros.
Auxii et obsequiiscingnla digna tuis.
Sit libi longa salus placidis felicior 4 annis ,
Vidit ut egregios animos meliora mereri; *
Atque suum reparel proles opima patrem.
Moxvoluit meritos ' amplificaregradus. £
Instituit cupiens, ut deinde domesticus esses, CAPUT XVII.
Crevisli subito, crevit et aula simul. Ad Cundoarium [M., Gunlharium]*.
Florebant pariter veneranda palalia tecum, [ Kxcusat literarum brevitatem Fortunatus, ac suae
Plaudebat vigiii dispositore domus, in Gundoarium benevolentiae vix ullam paginam
Theodovaldii etiam cum parva infaniia vixit, esse parem affirmat, Laudat deinde Gundoarium
ob suavitatem moriim atque sermouis, aC reliquas
Hujus in auxilium maxima cura fuit.
ejusdem viilutes, pnecipue vero iu adminisirand>
Ecclesi» consueiudine jejunium semper haberent 1 Edil. Ven., mox voluitmeriiis.
adjunctum. i Ibidemet in tribus Mss. \alic,Theudebatdi. Porro
* Unus Cod. Vat., Itvta notatur. filuis fuit, qui patrein ,
b Edit. Ven. Condane. Domeslici nominabanlur ii Theudebaldus Theodeberli
vita functum, ipse iinmatura adhuc aetaie, excepii in
qui in regia aula excuhabant, el procurabant illa quas regno an. 548. Moriuo auiem vel Theudebaido, an.
ad necessarias pro ngio apparatu et victu impensas 555, Clolarius reliclum ab illo regnum suo adjunxii,
pertinebaut, ut legcre est apud Greg. Tur., lib. x ul narrat Greg. Turon., lib. IVllisl. Franc, c. 9 ,
Ilisi. Franc., cap. 28. Hi niimerahantur inter opti- sub
maies regni, ac regi, cum caetrris palalii proceri- suum quo Coudo ( ul hic relert Fortunatus ) honorem
ac locum reiinuit, qiiemadmodum et sub Sigi-
bus, iitpiacilii assidebanl. Vide cl. Ruinarl, in notis n" berto Clotarii filio, cui Tlieodorici regnum obligil,
ad lib. vi Hist. Franc, c. II, et lib. vn , c. 21, ubi uti narravimus in Vila Fortun., n. 45.
refert eosdem vel cubicularios appellatos fuisse. k Ed. Ven., publicajura fovebat. Unus Cod. Vat.,
Plura h:ibet Dufresne in Gloss., ubi fusius de niuiiere
elgradibus domesiicorumedisserit. publica cura (ovebut; duo, (ovebus,quod placel.
c UnusCod. Vat., regali, quod seq. 1 Edit. Paris., magnoSigiberti.
* Ven. Edit., gloria, Conda, tuis. m Ilinc proclive est inteliigere, comivat regis prae-
* Ibid. et duo todd. Val., Tlieudericat. Is fuit stitisse honoris gratlu illis qui doiue-tici nouiina-
Clotarii fraler, Clo.loveifilius. baiiLiir.In concil. Tolel. xi:, can. 5, convivae regis
' Tribunut erat exactor tribiitorum. Penes trihu- ii appellantur, quot regia paletlat participet memot
nps fuisse vel rarcernm atque caslrorum cusiodiaro, tuce eflicit.
apparet ex Vita saucti Germani Parisiensis episcopi, " Quod S gibeitus iu Saxooas arina moverit, con-
C. G2 elG8, a Forlunalo conscripla, et ex Viia san- stat ex car. 5 lib. vi.
ctae Radegundis, c. 38 , ubi eliam tribuni fisci nomi- 4 Edit. Ven., quod de nalorum funere cuta jacet.
naniur. P Edit. Paris., geris.
« Theodeberlus flliusTheodorici fuil, cni successit i Edit. Ven., el unus Cod. Vatic. et Edit. Paris.
in regno. felicius annis.
* Comitiva dicebalur '
dignilas comitis , ad qu.im 5
Duo Codd. Vat., prolis opima.
videiur gradtis fuisse honor iribuni et locus. Videsis Edit. Vcn., ad Cuanduarium.
qux de comitibutadnolaviuius ad superius carmen.
«KiS VF.NANTI1IION. CLEM. FORTUNATI OPERUMPARS I. 25(5
regio palrimonio fidem ac dilisjentiam commen- A A Altnnilis animis ego per v.iga nubila prendo h,
dal..] Nullaque suscipio signa relala manu.
Si procitverbis affectus posset amantis, An tibi charta parutn peregrina merce rolatur ?
Garmina plura libi pagina noslra daret. Non amor exlorquet quodneque tempus habet ?
Sed quod ab ore loqui nequeo, quod pectore gesto, Scribere quo possis, discingat fascia ' fagum,
Sit satis ex multis vel modo pauca dari. Cortice dicta legifil mibidulee tui.
Nam si respicias votum per verba cancntis, An tua Romuleum fastidit lingua susurrum ?
Malueram majus, qui tibi parva fero, Qucesovel Hebraicisreddilo verba notis.
Aspicimus sensum lotum in dulcedine fusum , Uoctus AcbaeminiisI quoevisperscribito signis,
Quo sine nqbe doli, corde a serena micant. Aut magis Argolico pange canora sopho.
Puro fonte rigans, ncclar de fauce redundat, Barbara fraxineis pingatur runa k labetlis ,
Gujus verba libens pectore, corde bibo. Quodque papyrus agit, virgula plana valet.
Providus, exerlus, viligans, moderatus, bonestus, Pagina vel redeat perscripta dolatile l ctiarta,
Condimenlum animaemens tua semper habet. Quod relegi poterit, fructus amantis erit.
Reginaeegregiae patrimonia celsa gubernas, CAPUT XIX,
Quae tibi commisit, sensil ubique fidem. 1
B
Nemo piaepolerat reginae b charior esse, Ad Flavum et Evodium.
Quam qui pro meritis talis et ipse foret. [ Flavi-et Evodii fralrum germanam in eadem cor-
Gundari, longo vigeas placilurus in aevo, porum simililudine cbaritatem etcoucordiam com-
cum luce inendat, quibns se ttrtium addiium esse affinnat,
Conjuge propria perenpe manens. ac poscit ui ad hunc amorem arctius vinciendum
CAPUT XVIII. vel litterarum colloquia accedanl.]
Ad Ftavum. Quam bene conv.eniuntgenitor quos sustulil unus,
[Suam in Flavum seditlitaiem ac in miitendis ad Si simul hosunum pectus ulrosque tenet?
ipsum liticris diligenliarc commemoral; tum eum Visceribus m lisdem genitos Flavum Evodiumque,
amice incusat, quod niliil ad sese litierarum re- Prorsus amore uno viscera nostra legunt.
mittal, rogatquc ut quovis demum lubuerit modo, Alter in alterius mibi visu visus
ad se rescribat. ] habetur,
Ad charuni loties mea pcrgit epistola Flavutn, El fratris speciem fratris imagn dedit,
Sic monet officiissedula cura loqui. Unius ex facie facies mihi nola secundi,
Nunc quoque prosaico, modo miltens carmina versn, Sic speculo similem forma repressn refert.
Biandior afflatu c debita solvit amor. ( Ergo pari voto paribus daus vota salutis,
C
Quin tibi pauca ferat, qui vull iter ire viator, Ambos inter ego tertius alter ero.
Nemo roihi tacite praetereundus abil. Hoc cupiens, ut quos cbaris amplexibus idem
Foeiiis d amiticiae le, ut pagina, sxpe requiril«, Tres amor unus habet, nos quoque cbarta liget.
El si vir desitf porlitor *, aura placet.
• Edit.Ven.,etunusCod,Vat.,rordaser«ja mioant, quem Anlbemio recitavit, dical:
quod plaeet. Interea te. Susa,iremunt, acsuppliie cula
b An haec Theodecliildis regina fuisse censenda
FlectitAchaemeuiuslunaiamPersa liaram.
est, ctijus pieiatem egregie laudat Fortunatus, lib.
\i, cap. 5, cujus forte negotia gerebat Gundoarius ? Cum autem inm apertum Sidonii lesiimonium b i-
• Edit. Veri., blandior effectu; forlasse , affectu. bfamus , quid opus est ul conjccliiras aucupcmur ?
Untis Cod. Val., blandior affatu. Cerle Herodotus, lib. in , principem generis Cyri,
<l Tres Codd. Vat., fotus amicitim. Acbaemenemappcllat, et Persas Acliaemenidas, ut
• Edil. Ven. et unus.Cod. Vai., paginarequiral. inde vel litleras Achaemeniaspro Persicis usurpatas
' In Ven. Edit. interpungilur anle portitor. sit exisiimandum.
« Unus Cod. Vat,, polior aura placet. k Dani litteras suas runas appellabant:. quarum
11Edit. Ven., nubila pendo. utebaptur ad res gestas scripto consi-
quibusdam
1 Hujusce obscuri loci hic videtur esse sensus: an D gnandas, alias magicis in praesiigiisadbibebant. Eas-
idcireo non scribis quod chartaeinopia laboras? Char- dem solebant oblongis baculis inscribere. Brynol-
ta vero solebat roiari, unde et rotulus videlur appel- phus in notis ad Sax. Mss,: Anliqui, ail, suas runas,
lari, charla videlicet inorbis, seu rotae, figuram hoc esl litleras labellis ligneis commiserunt, etc. Plura
cpnvoluta. At si, inquit, res ita se habct, corticem babet ad hanc vocein Bmw. ; qnae lege, si lubci.
e fago, quo fasciae insiarcingitur , exscindas, et iu At cl. Scipio Maffeius in opere cui titiilus Verona
corlicc , tanquam in cliarta , scribas. Edit. Paris., illustrata, contendit ex Salmasio, d.e Hellen., et Joan.
(ascia sagum. Petro Ludovig, in introduct. ad mouetas Graccas,
i Aclmmeniis (ait Brow.) hahet, cum veteribus easdem esse liueras runicas, ac Graecaset Lat. Cer-
Iibris , Ms. Trevir. Favent liuic lectioni Edit. Ven. le liic a Fortuiiato, a quo primum eas vuUusurpatas
et tres Codd. Vatic. Signa vero Acliannenia( subdit fuisse, aperte distinguuntur, praeserlim cum runas
idem Brow.) accipit Persica aut Parthica. Colon Ms. batbaras appellet. Unus Cod. Vat., babet rhuna, cum
refert el Ammoniis, ul idem sit ( opinatur idem Bro- aspiralione, Idem Cod. Ms. sancii Germani Parisien-
werus) ac obscuris et involuth. A Jove quippe Am- sis. Iteui in veleribus libris aliis hanc vocem legi
mone eam vocem putat derivatam, cujus ora ula cum aspiratione , animadverlit Brow. In Calar. si-
crant in primis obscura. Sangallensis Ms. Glossa re- cuii et in Ven. Edit. ran.i pro tuna mendose legiiur.
fert: Ach&meniis,id esl Chaldaicis. -Addil Browerus, 1 Dolatilis chartae nomine nil aliud videlur signl-
si signa Achaemeiiia pro Persicis signis sumanliir, ficari quam tabula ad usum scribcndi edolata.
nullum dubium rcmaiierc, cum cl Sidon. in Tancgyr., m Eilil. Yeti., viueribus gcnilos isdem.
237 MISCELLANEA.•— LIB. VII, 238
CAPUT XX. A CAPUTXXII.
Charitsimo et omni gratia prwdicandoSigitmuriao Ad Bosonemreferendarium '.
Fortunatut talulem. [Regi et ejus minislris (inler q»os erat Boso) iuco-
lumitatem ac laiistitatein a Numine precatur, e
[ Suam in Sigismundiim sollicitudinem ac diligen- florentis regniregisque fortunaaugurans, Bosonem
tiam declarat, peiitque ut se de Italiae ac Germa- quoque diu lelieem el incoluntem futurum.
ruae rebus, cujusraodi erant lunc faciat ipsum
certiorem.] Postremo quemdam se anxie exspectare ostendil.)
Fixus amore tuo, votis inbiantibus adstans, Sic regat I omnipotens radiantia culmina regis,
Quaetibi, chare, salUs , s«pe requiro viros. Atque ejus causas arma siiperna regant.
Quisque vtatof adest, properahs Aquilonis a a*baxe, Sic dominum ac servos divina potentia servel,
Qtfamvisfeslinum *, sollicilando, moror, Et patriac maneat, hoc dominante, satus.
Seu privala virum, seu publica cura citabit, Sic placido regi summus, pius auctor ab alto,
Munc nisi perconter, nullus abibit iter. Qui dedit anle Pctro, porrigat ipse manum.
Quam vegetus membris, quae te loca * chare, co- Sic te longxvi comitetur gratia regis,
*ercent Et florente illo, gaudia fixa metas.
Ordine disposilo cuncta requirit amor. Hoc rogo quam CitiUsvciiiat, quicunque jubetur,
Si gravis arma tenens Italas terit hospes arenas, \i Ne gravet ultra auimos bic mora tarda meos.
d Aut quaeFrancus habet, pagina pandat, age. Nam qui k feslinat slatuil quod certa voliinlas,
Quidgeris, oro, refer, tamen, utqueo, Iongius opto, Si votum acceleret, dulfciusesse solet*
Vivas pars animaedimidiata meae. Illud enim nimium per verba precaniia posco,
CAPUTXXI. Commendcr domiho, te memorante, meo.
&dSigismundum el Aregitilum e [Ms., Alagisum]. Actibus excellens maneas per ssecula felix,
Et memor ipse mei, dulcis amice, vale.
[Aeeeplis Sigismundi et Aregisili fratrum litleris,
Ixtitia affectus ex eorum CAPUT XXIII.
qua fuerit declarat, alque
in Gallias adventu fausla sibi oumia et tranquilla Ad Palernum.
ominatur. ] [Paternum laudat ex nominis etymologia, etejusin
Nominaamicorura mihi dulcis epistola pandit, se liberalilaiein coramemorat. ]
ilinc Sigimunde nitens, hinc Aregisle decens. Nominis auspicio fulgent luafacla, Paternel,
Prosperitas felix ventorum flamina fudit, Munere qui proprio te facis esse patrem,
Quando mihi charos nuntial aura viros. Servilii nostri non immemor omnia praestas
Tesior utrumquecaput, lantum mea vota juvantur, Et libi devotis das pia vola libens.
Quantum iii Oorenslaela sub imbre seges. r^ Ut bona distribuas, modo quitam promplus haberis,
Nesitiam rapidis sestivolempore fiammis, Uude magis prsesles, ampliiicenlur opes.
Nectarei fonlis me recreastis aquis. CAPUTXXIV.
Post Ilalas terras mitlis mihi, ' Rbene, parentes, Versns in m Gavalisn.
Adventu fratrum non peregrinus ero. [Occasione quarumdam paropsidum argentearum,
ac verborum iisdem inscriptoriiin, Fortunatus in-
Teropore belligero pacis nova gaudia surgunt, ac puriialem animi ex illo opere ati
venerunt meus amor. tegritatem
Ilic quia quos optat inateria legenli coiniiiendal. |
Qtii mihi « festivaediei duplicatis honorem, Qui legis in pulcbro circumdaia verba melalto,
Sic vesier crescat, munCre regis h, honor. Si venias ° purus, boc imitaris opus.
1Sigismundns, videlicet, ad quem scriblt, vktetur GtinttamnusBoso dux a Greg. Tur. appellaitir passini
in Germania degisse, ut magis appatel Cx seq. car- in 1'Iist. Franc, cuiii is Guntramni regis copias du-
inine. cerel, baud lubel detinire. Si ergo is fuit, antea re-
b Edit. Ven. : ferendarius fuisse dicendus est, postea vero dux
Quamvisforte nimissollicilandomoror. creatus.
i Edit. Ven., sic legat Omnipotens.
* Edit. Paris., rile coercent. k Ibid., na»i si feslinet
d Edil. Paris., Francos aut quis habet. jy 1 '.,
Hic idem Paternus essc videtur ad quem exstat
-.*DuoCodd. Vat. Atagislumhabeiit: atque ila dein- supra scriptum car. 32 lib. m. .
ceps. mGavatmdicebanlur lauces, sive paropsides, epu-
. f.Edit. Paria., quippe parenles. lis continendis aptcc, quasi cavata. Hinc Isidor., lib.
9 Edit. Ven. : Xx Orig., cap. i : Lancis gavata, qitasi catala, g pro
Qui me Festivaediei duplicatishonore. - Ctiilera posila. HinCet concha; sed illa cavata, tsia
concav;i; et in Gloss. Dufres. Patopsis gavata, vel
Edit. Paris., qui fortiva die mihi. Fortunatus eodem vocabulo tisus ad
h Hinc licet intelligere Sigismundum et Aregisi- caiinus, scribens, c. 10, I. xi, inquiens : est,
Agnetem
in
lnm, regno Sigiberti (quod ul alias diximus vel
in Germaniam procurrebat) publicum aliquod mu- Carneadona tumensargeutea gavataperfert.
nusgessisse. Brovrerus censet hoc nomen manasse a concha, cu-
* * Relerendarii
apud reges Francorum eranlii jus Qguram gavata, sive gabata, prae se ferret, quae
quibus regii annnli custodia fueral demandaia, ac a Gallis, ait, cavette diciiur. Hoc nomen vel ab etli-
ipsi diplomata obsignabant, ut patet ex Gre,*.Tur., nicis scriptoribus usurpalur , ut animadverit idem
lib. v Hist. Franc, c.5. Cl. Mabillo., de Re diplom., Brow.
I. n, c. 11, fusius edisseritde olficio ac praerogativis DEdit. Ven., in cavatis. "
referendarii. Uiruin vero hic ide:n Boso fuerit qui 0 Ibid., sivenies purus.
2M VENANTHHON.'CLEM. FORTUNATI OPERUM PAftS I.
Nam velut argentum calida fornace prbbalur,
Sic se purgato pectore prodit homo.
CAPUT XXV,
Ad convivam,
epulas invi*
[Convivam, ad domesiicas, ac vulgares
laluui, amore laute exceptum fuisse oslendil. ]
Qui venis ad charos conviva fiuelis amicos,
in amore
Quod minus est epulis, plus capis.
a
Non liaecper pelagus peregrinus delulil hospes,
Sume libens palrii quod genuere lares.
CAPUT XXVI.
Ad eumdem.
ad convivii fesiivi-
[Poelam quemdam a scriis curis
tatein, inviiai, ila tamen, ut, miscens jocos, hone-
statem tueatur.]
te seria b cura
Quamvis doctiloquax fatiget,
Huc veniens festos misce, poeta, jocos.
Sic tamen, ul propriam ralionem servet « honestas,
Nam solet incautus sermo movere manus.
CAPUT XXVII.
De brevitate vitrn.
|Ex vitae brevitate el infirmitale virlutes animi ac
ccelestes delicias commendai.]
Viia brevis bominum, fugiunl praesentia rerum,
Tu cole quaepotius non raoriwra manent.
Erige justitiam, cole d pacem, dilige Christum.
Expete delicias,quas sinefine geras.
CAPUT XXVIII.
Ad eumdem.
[A strepitu ac negottis forensibus quemdam atl eon-
vivii jucundiiatein ac securitatein invilal.]
Pelle Palalinas posl multa negotia rixas ,
Vivere jucunde mensa benigna monel.
Causa-, irae, strepitus e siieant, fora, jurgia, lcges,
Hic placeat requies, quam dat amica dies.
CAPUT XXIX.
Ad convivam.
[Rogat convivam ut, litium ac jurgiorum deposilis Plane hoc, quod superesl, solvat vel
sludiis, liberum ac tranquilluui animum ad convi-
viumatTeiat.]
• Ven. Edit., non te per pelagut.
b Edit. Ven., tesemper curafatiget.
« UnusCud. Vat., senet honestut. Ven. Edil., ho- p
nctli.
d Edit. Ven., tene pacem.
• Edit Paris., repleant fora.
' Ed. Ven. hxc rogo ; duo Codd. Vat., quem rogo.
« Edit. Ven., et unus Cod. Vatic, adprundia re-
(er.«
Edit. Ven. .
Qui venit hucnoslras epulascognosceremensai.
• Edit. Paris., redigi virlute.
I Ad hunc eumdem Galaclorinm scribil Fortuna-
lus, lib. x, cap. 2Z, quo in carmine gratulatur quod
is e defensore judex tenuntialus fuisset, atque eidem
amplioris dtgnitaiis accessiom-m auguraiur. liiidem
indjcat quod is jam comes Burdigalensis cssel, bisce
versibus :
Venistilandem, quoddebebaris,amice,
m
A Te f rogo, pacificosanimos ad prandia defer t:
Hostem qUaerealibi, si tibi pugna placet.
Deliciis mediis lites agitare recuses;
Arma tibi campus, mensa minislret olus.
CAPUT XXX.
Ad eumdem.
ac fiagilat, utquam magnanimi-
[Ihvitat qiiemdam,
tateni habet in rebus liellicis, eamdem ad calk
Cesafferai. Convivium suum non lam ex cihisquam
ex benevolemia commendat.]
'
Si libi magnanimus h rigida virlute viderls,
Secure ad calices fortia bella refer.
Qui venit huc nostrae ' dapes cognoscere menss,
Commendet positos gratia soia cibos.
B
CAPUT XXXI.
Ad Galaciorium i comilem.
[Saepiusse optasse narrat Fortunalus ul nauta lieret,
quo, sectindis veniis ac iluclibus , Burdegalam
quamocissime perveniret, ac Galactorium comitem
inviseret. Sed inde se deterritum fuisse narrat ex
periculosae navigationis metu. Quod lamen egisset
praesens, per litieras se dicit praestare. Ad exire-
miim toli Galactorii domuibona ac fausia prec.iliir,
et rogat ut se ponlifici Burdegalensi commendei.j
Saepiusoplaram fieri me remige nautam,
Cursibus undifragis ul ratis iret aquis.
Flatibus aut rapidis per dorsa k Garumnica ferrer,
Burdegalense petens ut celer actus iter,
Velaque fluctivagum traherent, Aquilone secundo,
Q Me quoque littoreo redderet aura sinu,
Qua pius antistes sacra Gundegisilus ' offert,
Culmine pro populi qua micat ara m Dei,
Tu quoque, quo Dresides, meriiis comes ample serenis.
Chare, Galactori, sedula cura milii.
Cfti rite ° excellens rex Gnntheramnus honores
Majus adbuc debel, qui libi magna dedit.
Cum lamen boc vellem, timor obstilit, et llunus P ille
Qui cumulo rapitlae mons fremit albus aquae.
Dulccdo iuvitat civilis, ei unda repugnat,
Sic vocat, atque velat hinc ainor, inde pavor.
epbtola currcis,
Liltera, quod facerem <t,reddat amore vicem.
Anle comesmerito,quamdatus esset honor,
Burdigalensiseras, et cum defensor,amator..
k Edii. Paiis., Garonnia.
1 Gundegisilus successit Bertcbramno in sede
Burdigalensi an. 585, anlea comes Santonicus, co-
gnomento Dodo, ut referi Gieg. Turon , llisl.Franc.
lib. viii, cap. 22. Is deinde operam su.im interposuil
in sedandis gravilitis lurbis ac dissidiis ortis in ino-
nasterio Piclaviensi post obitum sanciae Radegundis.
m Edit. Ven., qui micat aula Dei, Duo-Codd.Val.,
qui" micat.
lidil. Vcn., lu qui retidet.
a Ibiu., ca»ri<et quoque
excellent,-cornipte.
P Ibitl., obstiiit uttimus ille. Edit., Paris., exiimus
ille. Sed pleraque Mss. Uunus ille, sicuti el Codd.
Val. In Trev. el Colon., Ethimus, ut refert Brow.
Porro lltinus, mons, sive scopulus, videlur essead
Garumnam lluvium positus, qui periculum navigan-
libus crearct.
1 Edil. Ven., quod facilem reddat.
 2fff MISCELLANEA.— LIB. VIII. 261
Maximeuiinc igilUr le, dnlcis arhice, saiuto, / L Pontilio summo commender, opime, precaiu,
Sic tua pars ineritis sit datadextra polis.
Sperans a Dominole superesse diu.
domo, sociis, antislite, conjuge, nalis, Si superest aliquid, boc " lorte tributa redwitlaat *>,
Cunique
Vivc comes , cni sinl jvira regenda duCis: Qui modo mitlo apices, te rogo tnitte pices *.
'• F.dit. Ven.,<quodforte. Amliigit Browerus utrum picis nomine lacda, vel
b'Unus Ctfd-.Vat., rednndent. liquore pitiu coliectus, nn monetac geiius-,imiicelur,
.'• Vrdetur hoc locojocari Forinftstus, ac rtinnerfs aiqtiu propensior e>t ut boc postremum significari
'-aliquidaGalactorio, pro scripto poemale, eUlagilnre. putet.

LIBER OCTAVUS.

CAPUT PRIMUM. Cbristicola Scythicas laxavil amore h prtiinas,

2)«• nomine tuo ad divertos. Dogmate ferventi frigida corda calent.
et Mariinum » cupiens, voto Radegundis adhacsi,
ad et oratores iiniversiui,
'{Forlunatusscribit poetas de forluna stia el condi-
nominatim ad Gurislisnos, Quam genuit coelo lerra Thoringa sacro.
tione; tum, occasione data, Radeguudem egregie Germine regali pia neptis Herminefredi i,
laudat.cujus votis ac precibusin Galliasenarrat re- fj " Ctii de fraire patris llamalafredus k adesl.
mansisse; singulosinvitatad exlremuni quopiacar-
mina acliiteras miuanrad eamdem Radegundem.] Mens ornaia bonis fugitivos spernitl honores,
Aouias avido qui iambitls orc camcenas. Sciens m in solo firma manere Deo.
Castaliusque b quibus sumitur arie liqunr, Regia lactineo commutans pallia culiu,
Quosbene « fruge sea Demosthenis horrea dilani, Vilior ancillae vestis amata legit.
Largus el irriguis implet Homerus aquis, Splendida serraco ° qu indam subvecia superbo,
Fercula sive quibus fert d dives ulerqne minisler, Nunc terit obsequio planta modesta lutum.
Tulliusore cibum, pocula fonte Maro; Quaeprius inserlis onerata est dextra smaragdis,
Vos quoque, quinunquam moritoras carpitis escas, Servit inops famulis sedulitale suis.
Quas paradisiaco germine Chrisius habet *, Aulae celsa regens quondam , modo jussa mini-
Facundo lomtrti penelrati, qui leliiientur [stral,
Nunc monilis Pauli, posiea clave Petri, Quae dominando prius, nunc famulando placet.
Fortunatus ego hinc liuniili precc, voce satulo. Paupertaie potens, etsololibera volo,
Italiaegcnitum Gallica rur.t leirent. Clarius abjeciosiat radiata loco.
Pictavis residens, qua sanctus llilarins olim, Atirea fulcra tenens r jam tum sibi vilis lionore,
Natus in urbe fuit, notus in oibe pater. * Effugit exslructum, pulvere fusa, lorum.
C
Eloquii currente rola, penelravit ad Indos, Si conlemnatur, tunc nobilis esse fatetiir,
' Et pulat esse minor, si datur iillus honor.
Ingeniiimque poteus ultima Tliule colit.
Perfuudens cuncias, vice solis, lumine terras, Parca cibo Euslocbium supenns, abslemia Paulam,
Cujusdona Sacae B, Peisa, Brilauniis habet. Vulnera quo curet, dux Fabiola monel i:
* Unns Cod. Vat, ex nom.iuesuo. 1 Edit. Ven. el duo Codd. Vat. et Edil. Paris.,
b Ibid., Caslalibusqueqaibus, tprevit honoret.
« Edit. Paris., farre suo. m Edit. Veh.,mallensinsolo.Edit. Paris.,noscensin.
d Uuus Cod. Val., quibut fere dket. n Hic adnotari potest, baecoptimo couvenire cuin
e Edil. Ven., Chriitut atiu Ties lodd* Val., Cliri- iis, quae leguntur in Regula S. Caesarii (quam Rade-
scts adit. gundis seqtiebalur) n. 42 : Tinclura in monaslerio
' Edit. Ven. el duo Codd. Vatic, Thy'e colii. nulla alia fiat, nisi laja, el laclina : quia aliud humi-
s Edit. Ven. et trcs Codd. Val., cujus dona favens. litati Virginum non oportet. In iisdem.observat., de
Brow. cx MJS. se reslituisse dirii Sacaf; addilqne D ] quibus supra, Pelrus Scriveriusin epislol.i ad Uosvey-
Sacat a Persis appellaios Scytbas , ut conslat t x dum, vull iinmine vestit Cataciulx, de qua Foriuna-
Plinio, I. VII,c. 17, et Strabone, I. xi. tus lib. III de Vila S. Mariini pag. 447, indicari genus
h Unus iM, Vat. el Edit. Paris., laxavit honore vistis ttragula; nivem, ac lolas, inquiens : strugulm
pruinas. Auimadverlii Brnw. FoHimatumsic hoc in li.co vetiit genut Calaclilon ett, ut ad Afrum itium jampri-
imitatum Prudentium, qui in Apollieosi ait: dem viri docli adnotarunt. Usus scilicet autea fuerat
tesiimonio Apuleii Milesix narrautis : vette nivea, et
LaxavitScjthicas, verbo penetrante, prniuas Cataclista prmnilens sequebalur clwrus. Idem vocem
. Vox evaugelica.
effora, qua utitur Fortunatus eodem in loco, inler-
' VideFortunali Vitam, n. 51. preiatur extantem, sive promineniem,dicens: "Exyo^a.
i llermenefridus Radegundis patruus fnit, is qui Ecphora proprie apud architectosprojeclttra est iiniti-
Radegundis ipsius palreui uecandum curavit. lpse lorum quos hodierniatchitetti corvus vocant. Confer
postea magno praeliovklus a Tbeodorico elClotano, liaccciim iis quaenos adnotavimus ad eumdem locura
Francorum regibus, jussn Tlieodorici (ul creililuui Fonuuati, ac utra videnlur esse meliora, lector sibi
esl), erauro piaecipitatusinlenil. Legesis tireg. Tur., deligai. Edil. Venet., Itegia luctifero. Edit.J»aris.,
I. m. cap. 8. lavifieo[ioTlelanifico].
k De llaiualefrcdo , Radegtitidis palruele , atque Regia 9 Vide, supra, notas in carmen septimum lib. vi.
hujusce in illiim singulaii cliarii;iie;, lege poema Edit. Paris., tptendida ferrato.
quod De Thoringiaeexcidio inscribitur, quod habes p Edit. Paris. tanium tibi.
iiffra pesilum in suppl. adOp. Fortuuaii. i lladegundis liic cum Fabiola, matrona Romaua,
2C3 VENANTII IION. CLEM. FORTUNATl OPERUM PARS I. 264
Melaniamstudio reparans, pietate Blesillam, A ' Charior haecanimo quanquam sil, et ille beato,
Marcellatn votis a sequiparare valens, Cbarior i ille gradu, charior haecaniuio.
Obsequio Marlham renovat, lacrymisque Mariam, Mens lenet una duos aequali calce viantes,
Pervigii Eugeniam, vult paliendo Teclam. Ad pia tCndentes mens tenet una duos.
Sensibus istageril quidquid laudalur in illis, Proficit altei utriiin quidquid bene gesserit alier,
Sigiia recognosco quaeprius acta lcgo. Unius omne bonum proiicit alierutruin.
Ouinta despicieus, et adbuc in corpore constans, Sunt quia corde pares, jussus non ire reciiso,
Spirilus hic vivit, sed caro functa jacet. Obsequar ambobus, sunt quia corde pares.
Terratn habitans, ccelo inlrai, bene libera sensu, Nec tamen hinc abeo, quamvis nova lectavidebo,
Aiqne homines inter jam super astra petit. Corpore discedo, nec tameu hinc abeo
Cujus sunt cpulae, quidquid pia regula D pangil, Hic legototus k ero, nec corde, ac mente revellor,
Quidquid Gregoritts Basiliusque docent, Sic quoque dum redeo ', bic ego loius ero.
Acer Allianasiiis, quod lenis Hilarius edunt, Porrigat arma mihi ccelestia Mater eunti,
Quos causae socios lux lenet una duos, Ut sibi plus babeat, porrigat arraa mihi.
Quod tonat Ambrosius, Hieronymus atque coruscatj CAPUT III.
Sive Auguslinus fonle iluente rigat, B Hgmnus m de nativitale Domini.
Sedulius dulcis, quod Orosius edit aculus, Agnoscat omne saeculum
Kegula Csesarii c linea nata d sibi est. Venisse vitae praemium:
His alitur jejuna cibis, palpata nec linquam Post hostis asperi'jugum,
Fit caro, sii nisi jam spirilus ante salur. Apparuit redemplio.
e
Ccclera nunc taceam, melius quas leste Tonanie, Isaias n quaeconcinit,
Judicioque Dei glorificala manent. Completa sunt in Virgine,
Cui sua, quisque potesi, sanclorum carmiua vahim Annuutiayit angelus,
Mittat in exiguis munera larga libiis. Sanctus replevit Spirilus:
Se putet inde Deif dolare manenlia lempla, Mariavenlre concipil
Quisquis ei volis scripta beala ferat. Verbi fideli ° seiniiie,
Haccquoque qui legilis, rogo, reddite verba salutis, Quem loius mundus P non capit,
Nam milii charta levis, poudus amoris erit. Portanl puellie viscera.
CAPUT II. Radix Jesse floruit,
El virga i fruclum edidit.
De itinere suo, cum ad domnumGermanum* tre deoe-
rel, cl a domna lihadegunde leneretur. C Fecunda parlum protulit,
Et virgo mater permanet.
[Fortunatus, instnnle die quo ad Germanum, Pari-
siensem aniislilem,' sibi erat proliciscendum, Ra- Praesepe poni pertulit,
degundis ampre relert se reiineri: quorum uierque Qui lucis auctor exstitit,
sibi eral charissimus; sed alter episcopali ioco el Cuui Patre ccelos condidit,
gradu anteibat, altera vcro sibi ob majorem chari-
tatera eral conjunclior. Qtiamvis iraque a Rade- Sub maire pannos induit.
gunde corporis praesentia crai abfulurus, animo Legem dedit qui saeculo,
semper tainen se praeseutem lulurura afiirmat.] Cujus decem praeceplasunt
Emicat ccce dies, nobis iter instat agendum , Dignando facius est homo,
Debita persolvens, emicat h ecce dies. Sub legis esse vinculo.
Me vocat inde Pater radians Germanus in orbe, Adam velus quod polluit,
Hinc relinet Mater, me vocat inde Paler. Adam novus boc abluit,
Dulcis uterque mihi, vpto amplecleuie, coliaesit, Tumens quod illedejicit,
Pleuus amcre Dei, dulcis uterque mihi. llumillimus hic erigit
pceriitenliaelaude, comparatur: quac postrema cum 0 ' Edit. Paris. habet:
inaritum repudiassei, ac novas, eo superstiie, noptias Chariorlisecanimo,sacer ille eL bonore beaio.
inisset, usa civilis legis indulgeniia, hujusce noxae i Duo Codd. Vat., clarior.
expiandae causa, gravi ac diuturna poenitenlia per- k ln uno Cod. Val., Iric ego tutus eto, idque bis.'
functa est. De ipsa cncomium lexit llieron. epist. 84. 1 Unus Cod. Vatic., sic quoque dum sedeo, cor-
a Unlis Cod. Vat., vobis wquiparare. Edil.
Paris., ruple.
cequiparare volens. m Hic bymnus deesl in Ven. edil., et tribus Mss.
b Edit. Paris., pandit.
° Vide quae in Vita Fortucatii diximus, nUm. 82. Codd. Val. Deerat ilem in Mss. quaeBrow. praema-
ALinea lald sibi est. nibus liabuit. At MorbacbensisCod., quo usus Fabri-
• Edil. Ven„ melius quia leste. cius est, euin exhibebat, c quo duo cola Ptmtepe, etc,
' Edit., Paris, mdificare. Legem dedit, etc, quaternis iambis constaniia, se
KTitulus in Edit. Ven. sic habet: Cum ad dom- Ilymnario desumpsisse Broweros profiletur. Legitur quoque in
cl. Tomasi sub lioc liiulo : Venamii, He-
num Germanum redirei. Obiit sanclus Germanus l'a- uorii, Fottunaii, episcopiPic aviensis.
risiensis an. 576, anle quod tempus proiude boc n InCiementiani,
0 liymn. supra laudato, Esaiqs yum cecinit.
prlema elucubratum fuil. Ibid., verbi fidelis. lta et Fabrictus.
h Vide quaj de boc poem. genere diximus in noiis P lbid., quem lotus orbis. Ita et Fabricius.
ad carmen 5, lib. m. 11bid., et virgofructum, Fabric, (ructus.
m MISCELLANEA.— LIB. VIII.
Jam nala lux est, et salus,
Fugata nox, et vita mors.
Venite, gentes, credite,
Deum Maria protulit.
CAPUT IV.
De sancla Maria.
b
Quem ierra, pontus, sclhera
Colunt, adorant, praedicant,
Trinam regentem machinam :
Claustrum Mariae bajulat.
Cui luna, sol et omnia
Deserviunt per tempora,
Perfusa cceli graiia,
Gestant puellx viscera.
Miranlur ergo saecula,
Quod angelus fert semina,
Quod aulem Virgo concipit,
Et corde credens accipit.
Beata Maler munere,
Cujus supernus arlifex,
Mundum pugilio conlinens,
Ventris sub arca clausus est.
Beata cceli nuntio
Fecunda sancto Spiritu,
Desideratus genlibus,
fusus est.
Cujus per alvum
Divisio.
0 Gloriosa Domina,
Excelsa super sidera,
Qui te creavit provide,
Lactasti sacro ubere.
Quod Eva tristis abstulit
Tu reddis almo germine;
Intreut ut astra flebiles,
Coelifeneslra facia est.
Ttr Regis alti janua,
Et porta lucis fulgida :
Vitam datam per virginem
Gentes redemptae, plaudite.
Gloria libi, Domine, etc.
CAPUT V.
De sancta Maria.
Ave, maris stella,
Dei Mater alma,
Atque semper virgo,
Felix coeli porta.
Sumens illud ave
Gabrielis ore,
Funda nos in pace,
Mulans Evae nomen.
• Fabric, victa mors, quod placet.
b Iste quoque liymnus, sicut et sequens, in hono- dispersis. Georgius Fabricius etiam lioc poema (ui
rem sanctissimae Oeiparae scripti, qn«s Ecclesia usu notaljam Brow.) diiaceravit ac discerpsil,
suo jam consecravit, legunlur sub bac epigraphe in nio suo litulum eidem imponens : De gaudiis el spt
dicto llymn. cl. Tomasi : V. II. Forlunati, episcopi vitm mternm; cui fcrte miniis ille placuit, uli viro
Pielowensis,quos proinde bymnos bic attexere vi-
sura est.
c Hoc Poema, quod in vulgatis mancum ac discer-
ptum reperiebatur, Mss. ope Browertis restimit. In
Ven. quoque edit. et in mss. Vat. dissipatum reperi-
lur hoc carmen, laceris ejusdem parlibus qua in
carmine 7, lib. vi, de, Gelesuintba inscripto, qua in
PATROL. LXXXVIII.
366
A Soive vincla reis,
Profer lumen caecis,
Mala nostra peile,
Bona cuncta posce.
Monslra te esse malreni.
Sumat per te preces,
Qui pro nobis nalus
Tulit esse tuus.
Virgo singularis,
Inler ornnes mitis,
Nos culpis solutos,
Mites fac, et castos,
Vitam praesta puram.
Iter para tutum,
'
Ut videntes Jesum,
B Semper collaetemur.
Sit laus, etc.
CAPUT VI.
In nomine e Domini noslri Jesu Christi, et domina
mem Marim, malris ejus. De virginitate.
[In hoc poemate de virginitate, quod scripium est
Agneti abbatissae, ccelestium spirituum eliori,
aliorumque sanctorum, coetus ac lesta describun-
tur. ln eodem Radegundis egregie laudatur, atque
ejus exemplum ad virlulis sludium et iiniiaiiomm
Agneli proponitur. Postremo coeleslis triumplius-,
et Christus, in concione sanctorum, arduos virgi-
nitatis labores ejusque laudes et fructus praedicans
inducitur, ac quanlo illa anteat conjugio, cum ex
propriis ejus laudibus, tum ex ocrumnisac labori-
bus nuptiarum, declaratur.]
_ Culmina multa polos radianti d lumine complent,
Laetanlurque piis agmina sancta clioris.
Carmine Davidico plaudentia bracliia texunt,
Creditur et sacro iripudiare gradu.
CoBlibusangelicis hominum sociata propago,
Reddit honorificum laudis amore sonum,
' Allernis vicibus divina poemata psallunt,
Alque Crealori mystica verba canunt.
Lucida sidereo cneli strepit aula lumultu,
Laudibus et Domini concutit astra fragor.
Hinc patriarcharum resonaut modulamina vocum,
Inter quos Abrahae est maxima s cura fide.
A quo acceperunt, reddunl debinc verba prophelao,
Moses anie alios dux, mare teste, viros.
lnde favent fratres, cl celsa caterva piorum,
j) Lumen aposiolicum, praemeditante Pelro.
Qui valet ex meritis cineres h animare sepultos
Et revocare diem, voce jubenle, polest.
Hinc mercede pari sequitur prius ordo senatum,
In quibus est Stephanus, victor honore prior.
eo poemate quod est de Godegisilo duce, I. v, c 7,
de inge-
heterodoxo, De virginilate.
d Unus Cod. Vat., culmine complent.
eMs., credunlurque.
1 Ibid., alternisvocibus.Ed. Paris., vocibusalternis
t Unus Cod. Vat. et Ed. Paris., pahna fide
bCod. Vat., animare sepultus.
9
267 VENANTHHON. CLEM. FORTUNATIOPERUMPARSI. 268
Quos saxis, gladiisque, fame,a site, frigore, flammis. A Quamque suis genibus x charam nutrivit altitnnam,
Ereptos terris jungit in aslra iides. Praeficitecce suo constiluenda loco ;
Casibus heu! variis, quos sic tulit ira furentis, Et qtise te semper baculi moderamine rexit,
Etsi mors dispar, lux tamen una tenet. Prompta sub imperio vult magis esse luo.
Inde Dei genitrix, quia Virgo Maria coruscat, Proficit illa sibi, cum lu pracponeris illi,
b Virgineasque Agni de grege ducit oves, m Illa subit volura, le potiente gradu.
« Ipsa puellari medio circumdata coetu, Ecce diem n festum landem, pietale Tonantis,
Luce pudiciliaesplendida castra trabit. 0 Quem precibus genitrix sacpe
rogabat, habet.
Per paradisia'cas epulas sua vola caneotes, Cujus respirant tacito prcecordia pulsu,
d Ista legit violas, carpit el illa rosas. P Angustosque animos gaudia larga replenl.
Pratorum geinmas ac lilia pollice rumpunt, Exspectata nimis oculos ad tempora lendens,
Et quod odoralum est, flore comanie, metunt. Semina laelitiaedona superna metit.
c Euphemia illic, pariter quoque plaudit Agallie, Optat adhuc supplex, unum quod restat honoris.
Et Justina simul, consociante Tecla. Ut placeas Christo, consocianda polo.
Hic Paulina, Agnes, f Basilissa, Eugeuja regnant, Qualiter bi'C capias, labor esse videttir agentis.
Et quascunque sacer vexit ad aslra pndor. B Sed labor iste brevis fruge replendus erit.
Felices quarum Cbristi con lingit amore Servilio Domini subdenda est ad juga cervix,
Vivere perpetuo nomina fixa libro. Nec grave, sed leve sit, quidquid amore feres.
Has inter comi tes conjuncta BCesaria fulgel, Non aliunde petas, in matre exempla require;
Temporibus nostris Arelatense decqs. Aspicis ante ocules quod mediteris opus;
Crcsarii monitis luci sociata perenni, Cum qua festinas simul esse in lure perenni,
Si non martyrii, virginitatis ope. Condecet bic simili currere lege viam.
Quosh Liliola refert, cequatisraoribus, ambos, Sit tibi dulce decus, veneranda Cesaria praesens,
Et claram haeredem proxima palma manet. PraesuleCcesario non caritura tuo.
Et qusecunque stios vigilans meditabitur actus, lllos corde sequens, mandalaque q corpore compies,
Bis erit egregio part icipanda gradu Ul leneas flores, Iias iuiiteris apes.
Goncipiente fide Chrisii Radegundes amore Respice quir voluit nasci se ventrc puellae,
Csesariilambit regula quidquid habet. Et Domini summi qua caro carne vcnil.
Cujus ponlificis reftuentia pectore mella Spirilus intactam venerabilfs atfigit alvum,
Colligit, et rivos insatiala bibit. Virgineam cupiens inliabit.ire domum.
1 Quantum fonte trahit, tantum sitis addita crescil, G Hanc Deus ingrediens, hominis quce nesciit usum,
Et de rore Dei plus madefacta calel. Sola suo nato conscia virgo viro.
I Nec sibi, sed cunctis generaliter unica vivens, Conc ipiente fide, iroilo se semine s Iusif
Felix atigustam pandit ad astra viam. Etquo factus bonio esl, non foitalter homo.
Sed libi prae reliquis, mater pia, cliarior inslat, Virginitas felix, quaepartu est digna Tonantis,
k Eligit excelso consociare clioro. Quaemeruit Domuium-progenerare sutim.
Rcs probat ipsa tameri, quonfam quac filia conslas, Teinpla Creatoris sutit mcmbra pudica puelloe,
Te matrem volis optat habere suam. ELbabitat proprius tnle cubile Deus,
BMs., ski. tio referlur ad an. 574 : ante quod tempus proinde
b Edit. Ven., Virgineiqueagni: duo Codd,-Vat. et hoc a Fortunato De virginitate poema elncubraluin
Ms., Virgineoqueagni. fuisse dicendum est, cinn bie de Liliola, ut jam su-
c Unus Cod. Vat., ista puellari. perstite adhuc, Ioquatur.
dlbid. et Ed. Paris., ista dedit violas. ' Ed. Paris., quos dum fente.
e Edit. Ven., Euphemia, ac illi pariter. Ed. Par., i Unus Cod. Vat., IScclibi, sed cunclis.
Christina, Euphemia hic pariter. k Videsis quae disimus in noiis ad Viiam Forlun.,
' Nonnulli, ait Brow., pro Basilissa legunt Blesilla. num. 53.
Sed nianuscriptis favet Ven. Beda, qui intcgrum D m : Ed. Par., cura nutrivil, et vers. seq., Pcrficil.
hunc versiculum in Arte meirica ciinvit. Itenj Ven. Edit. Ven. et duo Codtl. Vat., illa subitvoto.
edit. et mss. Codd. Vat. habent Basilissa. n Quinam hic dies festus fuciit qucin indicat lioc
sCaesaria, cujus hic meminit Forluiialus, illa fuit loco Fort., liaud facile est statuere. Ex ipsitis tamen
quaopost Caesariam, S. Ca^sarii,episcopi Arelaten- poomalis argumenlo, quod toHimin virgiiiilatis lau-
sis, sororem, praefuit monaslerio sanctimonjaliuin dem conscriptum est, et ex liis qua: de Radegunde
ab eodem S. CoesarioArelate constructo : cujus Cae- et Agnete ftisius loquittir, conjicio bic diem nuia'cm
sariac in graliam scripsit idem S. CaesariusRegulain, Agnelis significari, sive potius illum quo Agncs a
qupedcinde vel monasteriis aliis alquc eliam Picta- B. Radegunde Pictaviensi monasterio pracposita fue-
viensi illi S. Radegundis monasferio coinmiinis fa- rat, et abbalissa conslituta : qtiem diem solemni et
ola cst, ul alibi indicavimus. Hujusce Cao&ariaamors anniversaria celebritate agi soliium, cum ex veteri-
refertur ad an. 559, cujus in locum successil Li- bus aliis motiunientis, tiiin ex ipsius lortonati car-
liola, de qua in sequenti versu mcntio fit. Videsis minibus aliis, in eamdcm rem scripiis, possuinus
YHisloire Liller. de la Franre, lom. III, pag. 274. jntelligere. Vide, inter cidcra, capp. 7>et 5 lib. xi.
In ms. Col. et uno Vat. et Ven. edii., (.'asnria " DuoCodd. Vat. ei Ms., iv.am precibus.
legitur pro Caesarin, dipbtliongo resoluta, etuiia lit- P Edil. Vt-n., awjr.slosqHC. auinios.
tera abjecla, metri gralia. 1 lbideiis, corpore coinplens.
h Edit. Ven. Favillola refcri, forte pro Fabioln. 1 Ibidem, nasci voluil de ventrc.
Sed mss. Codd., Liliola. Liliola;autem mors a Coin- * Ibid, et Ms., semuteImit.
a69 MISCELLANEA.— LIB. VIII. 27C
Quantum sponsa potest de virginitate placere, A Quo praeter cherubin, seraphin, reliquosque beatos,
Ipsa a Dei genilrix nonnisi virgo placet. J Aligeros comites, quos tegit umbra Dei,
Sara,DRebecca,Rachel,Esther, Judith, Anna.Noemi, Bis duodena senum coticursat gloria vatum
Quamvis praeeipue culmen ad astra levent: Altonitu, sensu plaudere, voce, inaiiu.
Nulla tamen meruit mundi generare parentem, His venit Elias, illis in curribus Enocli,
Quae Dominum peperil, clausa Maria manet. Et nati dono, virgo Maria prior.
Intemerata Deum suspenditc ab ubere nalum, Jurisconsulti Pauii comitante volatu,
Et panem coelimunere lactis alit. Princeps Romana currit ab arce Pctrus.
Hoc ergo in sponsaenunc d viscere diligit ipse, Conveniunt ad festa simul sua dona ferentes,
Quod prius in e matre legit honore sacer. Hi quorum cineres Urbs, caput orbis, habet,
Pectora tiberius penetrat sibi cognita soli, Culmen apostolicum, radianti luce coruscum.
Et quo nemo fuit, laetiorintrat iter. Nobilis Andream miltil Achaia suwn.
Haccsua membra pulans, quae nulla injuria fuscat, Praecipuummeritis Ephesus veneranda Joannem,
Quaeneque sunt alio participala viro, Dirigit et Jacobos terra beata sacros.
Mitis iti affectu, pectus complectilur illud, Laeta suis votis Hierapolis alma Philippum,
Promptus amore £ colens, quo alter amator abest. B Producens Thoraam munus Edessa pium.
Cum sua regna Deus pariter velit omnibus esse, Inde iriumphanlem fert Iudia Rartholomaeum,
Hoc commune tamen Christus habere fugit. Matlbaeumeximium k Naddaver alta virum.
Per paradisiacas epulas cupit esse coha:res, Hinc Simonem ac Judam lumen Persida gemellum,
1 Laetarelaxato miltit ad astra sinu.
Virgineam solus vult habilare domum.
Castra pudicitiaemelius rex ipse tuetur, Et sine rore ferax ^Ggyplus torrida Marcum.
Si sibi non violet turba dicaia fidem. Lucac evangelica parlicipante ttiba.
Ipse voluntatem si viderit csse fidelem, Africa Cyprianum, dat m Siscia clara Quirinum.
Proque suis famulis et Deus arma tenet. Yincenti Hispana surgit ab arce decus.
( Lorica, galea, clypeo prsemunilamantem, Egregium Albanum fecunda Britannia profert,
h Et stabilit solidum mentis in arce gradum. Massilia Victor marlyr ab urbe venit.
Bnllista jaculans pro te mox exit in liostem, Porrigit ipsa decens Arelas pia dona Genesi,
Perdat ut adversos, qui tibi bella movent, Astris Cacsarioconcomilanle suo.
Currit ad amplexus post praelia gesta triumphans, Ipse Parisiaca properat Dionysius urbe,
Infigenslabiis oscula casla sacris. Augusloduno, Symphoriane, venis.
rilanditur, refovet, veneratur, honorat, obumbrat, C n Privalum Gabalus, Julianum ° Arvernus abuudans,
Et locat in thalamo membra pudica suo. Ferreolum pariter pulchra Vienna gerit.
Siderei proceres ad regia vola frequenles, Hinc simul Hilarium, Martinum Gallia mitlit,
Certatim veuiunl, agglomeratido chorum. Te quoque, Laurenti, P Roma, beate, tulit.

a Tres Codd. Vat. sicut et nost., ipsa cui genitrix. dum portionem cdrpotii ejus aliquotameas in urbet
b Unus Cod. Vat., Sara recta, Rachel, corrupte. olim fuisse translalam.
c Edit. Ven. et duo Codd. Vatic, ad ubera na' 1 Edit. Ven., Lalaque laxato.
tum. Sic quoque Ed. Paris. m Mendose vulgo, Sistia. Ledlioni Brow. favent
d Edil.Ven., visceraditigii. edlt. Ven. el duo Codd. Vat. Unus babet Scytia.
e Ibid., in matrem legit. Sciscia vero nrbs erat in Pannonia superiore, in
rMs. meiun, calens. qira passus est sanctus Quirinus, de quo Prudenlius
«Duo Codd. Vat., Lorica, clypeo, galea. (Primm Hymn. 7. de Coronis. Ejus acta reperiuntur inier ,
curm ttota.) — Emendat lirow., quomodo adnoiavi Acta sincera martyrurn, pag. 552, ad an. 509.
legi in duob. Codd. Vat., Lorica, clypeo, galea : se- De Martyrio S. Qiiirini vide etGregor. Turon. Iib. i.
cus at(|ue ediderat in utraque edit. (Secundw curm Histor. Franc, cap. 35.
nota.) n Privaius iri Gavelitano seu Gabaliiano territorio
b Edil..Ven., etsolidum munit mentis. passtis sub Valeriano et Gallieno impp. refertur in
1 Unns Cod. Vat., Baltistamjaculans. Sic qiioqufiD Martyrol. Rom. die21 Aitgusti. Alii inalunt ad ini-
Edit. Paris. tium saecnliv ejus moftShiesse referendam : de quo
i Ms., Angetlcos. legendus Tillem. Ilist. Eccl. tom. IV. Greg. Tur.,
k Alii, Saddaver attha, ut rcfert Brow. Edit.Veii., lib. i Hisl., cap. 52, narrat eum paSsum sub Ale-
tiaddaver apia. Est vero NadduVer Ethiopiaecivitas mannis in Gallias irrumpentibus.
rcgia, in qiiam primum Mattbaeuslucem Evangelii 0 Isthsec leciio, ait Bro*., velerilm
intulit. In seq. carniine idem rcpetit Foftunntus, flde probatui'; quibus el Vatic. Codd. exemplarium
omnes acce-
irfquiens : diinl. Joan. Savaro corrigiteam, reddcns : Julianunt
Arvemus dbundat: quserens emendationi suai prae-
QuosPaira,quosEphesus,Naddaverarce tenet. sidium ac patrocininm ex ilio Claudiani Mamerti
Ac paulo post: loco : Qui muita scimtiarum abundat talenla, ut
MatthseusElliiopes,EphesinosvalvaJoannis, refert Brow. in notis ad lumc locnm. Ven. Edit.
Et qiiemqws-jueauiat, liuncsua porla rogat. habel, Juliannm Aivcmus Abunilum: corruptc. Dc
SS. Juliano et Ferreolo plura Greg. Tur.. I. n dd
At Nicephorus lib. n, cap. it, mavull urbem in Gloria martyr.
qtia Matib. passus c-i esse MyrYiieiiam,in lerra P UiiusCod. Vat„ lloma,beate, mihi. Edil. Ven„
anihropophagorum; et Dortilheusiu Synopsi, Hiera- Boma beaia mihi. Item unus Cod. Val. Ed. Paris.,
lolim Partbiic : Quo in casu (ail Brow.) existimim- lioma beala tibi.
 271 VENANTII HON. CLEM. FORTUNATI OPERUM PARS I.
Felicem nieriiis " Vicetia laela refundit,
El Forluiiaiiim fert Aqnilcia sunm.
Vilalcm, ac reliquos, quos chara Haveuna sepultal,,, Ad me aures, oculos, animos suspensa tetendil,
Gervnsium, Anfbrosiuni, Mediolane, meum.
'
b Justinam Patavum, Etiphemiam buc Cbalcedon
[offert,;,
Eulalia c Emerila tollit ab urbe caput.
A taeciliam Sicula proferi, Seleucia Teclam,
e El legio lelix Agaunensis adesl.
Europm atque Asiaequis lumina tanla recurrat?
Vel tua quis possit pignora, Roma, loqui?
Undique collectos diversis parlibus orbis,
Agminibus junctis, regia pompa trahit.
Inlrant, siilereo vernanles lumine, portas :
Excipit hos proceres urbs patefacla poli.'
Incedit sensim tunc praetextata potestas,
Ordine patricio sic politura loco.
Nobilitas cceli, dives cruce, sahgnine Christi,
Festinat feslos r concelebrare choros.
Paupertns lerrae, censu ccelesle redundans,
Consulibus tantis regia vota colit.
Undique distinctae s numerosa sedilia complent,
Attonitique silent, rege loquente, Patres.
Majestas arcana Dei tum pondere fixo,
Alloquitur proceres, quos sua dexira regil.
Haecmilii pollicitum servavit virgo pudorem,
Nec voluit placitam dilacerare fidem :
Sollicitis animis, sponsi vestigia sectnns,
Et mea vola petens, iuviolata venit.
b Per tribulos gradiens, spinaecavefecit acumen.
Sentibus in mediis nescia ferre vepres.
'Vipera, seps, jnculus, basiliscus, i hemorrois, aspis,.
Faucibus horrificis sibila torsit iners,
Inde sagitta voians, binc terruit arcus euntem,
Docta sed insidiis caulius ire suis, _
Inler tot hosles nulli se subdidit insons,
Yulnera suscepit, sed tolerando fugit
27
j Per tela, et gladios, tenuil mora nulla sequentem,
A
Sed tam dura uimis nonnisi ferretamor.
Cum lerris jacuit, jam super astra fuit.
n Singultus, gemitus, curas, suspiria, fletus
Sacpiusaudivi, non abolenda miiii.
Abscondens aliis, nulli confessa dolores,
lutellecta mihi murmura clausa dedit.
Vidit forte meum quoiies in imagine vultum,
Oscula dans labiis, lumine fudit aquas,
Pervigii incubuit, si forie aliunde venirem,
Marmore jam lepido frigida inembra premens,
Haecgelefncia meum servavit in ossibus ignera ,
Visceribus rigidis pectus amore calet.
'" Corpore despecto, recubabat in aggcre nudo,
Seque oblita, jacens k immemor ipsa fuit.
Fletibus assiduis exhausto liumore genarum,
Siccalis oculis, terra natabat aquis.
Et quia me vivens carnnli lumine quondam
Cernere non potuil, misitamaia precem.
Nam mibi sollicilo nocturnis saepius boris,
Scripta suis lacrymis pagina lecta fuit.
Plena quidem variis tremulo sermoue querelis,
Quod l sine me sola mosstajaceret humo.
Cujus ab ore iluens nativo gutta liquore,
Haecdedit in tremulis signa relata tiotis :
Slralasolorecubo, Iacrymaiisnequecerno, quodopto,
Tristis in amplexu, peclore saxa premo.
Sponso absente manens tam dura cubilia servo ;
nlNec mea.quem cupiunt, membra lenerequeuni.
"* Dic ubi
sis, quem exspecto gemens • qua te urbe re-
[quiram?
n
Quave sequar, nullis semita nota locis.
Ipsa venire velim, properans si possit in astris
Pendula sideream planta lenere viam,
Nunc sine te fuscis gravitcr nox occupat alis,
lpsaque sole micans, est mibi caeca dies.

a ficeiia. Alif, Vmcenfia, sicuti et Ven. edil. Utt illiusvel S. Caeciliamaccenseri, his versibus:
tamen animadvertit Brow., cujus liic verba snb- SanctnsAlexander,felixqueCeciliapollent,
scribimus, prior lectio aniiquis usitalior. Nam i Quosmerilisomiiesuna coronamauet.
JEliuno Btxnria ."Plinio Vicelia; ei v. 1 Manutio 1 » De legione Agaunensi vide quae diximus in
teste, Veicetia, mediterranea civitas Vtneiorum. nolis ad cap. 18, lili. u. Hic versus corruplissime in
SS. Felicis el Fortunaii corporum panes insignes vu[g. legilur : Feliciamregio.... Cauninensis.lu Vcn.
Vicentine asservaiitur in moiiasierio 0. N., quod edit. itein corrup.e :
S. Felicis iiominb insignitum est. Et legi Felix Acannensisadest.
b Calar., Jusli/iam Palavum, ut refert Brow. r, D
f Etlit. Ven. ct duo Codd. Val., concelebraretoros.
At duo Codd. Vat. et Ven. edit., Juslinam Pntavi.
Porro Palavum pro Palavium nietri causa posilum Ms„ ihoros.
est. D. Juslinac sncri cineres in augusta basilica s Ms„ nemorosa.
b Ed. Paris., Per tribulos gradiens multos cave-
Palavii asservanlur, positi stib ara majori, apud
monasteiium 0. N., tota Europa jam celeberrimum. tcit.»
Ed. Piris., Justinam Paiavi. Unus Cod. Vat„ vipera, serps. Alius Cod. Val.,
c Emerita olim Lusilaniae metropolis, qua excisa sepsjaculis.
sedes episcopalis Compostellam translnta est. De i Ms„ emacto.
S. Eulalia et miraculo quod anniversaria die festivi- i •k Edit. Ven., me memor ipsa. Ilem unus Cod. Vat.
tatis cjus ad basiiicain ipsius memoria consecraiam Sic1 quoque Edii. Paris.
contingnhat, vide Greg. Tur., lib. n de Gloria mar- Unus Cod. Vat„ tine me solo
c. 91. m ln Ven. edit. desinii poeina ad hunc versum :
tyr.,
d Forte in Siclia,aelate Fortunali, sanctao Ceciliae nec niea quem cupiunt, etc, et reliqua quae subser
memoiia praecipuoiionore colebaiur, quam caetero- quuiiiur desunt omuia, usque ad cap. 18 lib. x.
quin Romaunm matronam fuisse prodilum est. lteni in uno Cod. Vat. pracsens poema desinit ad
Scite animadvertit ad huiic locinn Brow., item a versitui n
eumdem inclusive.
Fortuuato, cum de Ravenn. Ecclesia, et illiccondi- Ed. Paris., feivina nola.
tjs sanclorum relfquiis loqueretur, divis Ecclesia;
273 MISCELLANEA. — LIB. VUI.
Lilia, narcissus, violae, rosa, nardus, amomum,
Obleclant animos germina niilla meos.
Ut le conspiciam, per singula a nubila prendo,
Et vaga per nebulas lumina ducit asnor.
Ecce procellosossuspecta iuierrogo ventos,
Quod mihi de Domino nunliet aura meo?
Proque luis pedibus cupio cacmenta lavare,
Et itia templa mibi tergere crine libet.
b Quidqcid erit, lolerem ; sunt omnia dulcia, dura,
Donecte videom, haec mihi poenaplacet.
Tu tamen eslo memor, c quoniam lua vota requiro;
Est i.iilii cura tui, sit tibi cura mei.
Ha;c referens avidis jactabat brachia palmis,
Si <*possit plantas forte tenere mens :
Cum decepla sibi sine me sua dextra rediret,
Luuiinis instillans ora lavabat aquis.
Cum recubaret humo, neque victa sopore quievit,
Consuliturus ei sacpe simul jacui.
Condolui pariter, lacrymarum flumina lersi,
Oscula dans rutilis e mellificata favis.
Nunc igitur regnet, f placidoque fruatur amore,
Quaemihi jampridem pectore juncta fuit.
Asci-nsufremit atila poli, residente senalu,
Nnmen perpetuo scribitur inde libro.
Traditur aelcrnum mansura in saecula censum,
Virginisin thalamos fundit Olympusopes.
Inserilur capiti radians diadema beryllis,
Ordinibus variis alba smaragdus inesl.
Alligat et nitidos amcthyslina vilta capillos,
Margaritato flexilisarle sinu.
Sardonyclic impressum per colla monile coruscat,
i Sardia purpurea luce melalla micant.
Dextracarmilla datur chalcedone jaspide, mista,
Aut hyacinieo sudal honore manus.
Bractea gemmatam h cycladem lila catenant;
Sidereis donis ' arta sigilla tument.
Pulchra topaziacis oneratnr zona lapillis,
Chry-olitlia auratam i fibula claudit acum.
Veste superposita, bis k torta purpura bysso,
Qualem nupta Deiferre puella polesl,
His cuuiulala bonis Lhalamo regina sedebit,
Atque polis sobolem sub pede virgo premet.
274
lA Cui tamen boc opus esl cum virginitatis honore,
Ut placeat sponso mens moderata suo.
Inconcussa gravem teneat paliemia vullum,
Viribus ire suis, ne tabefucla ruat.
Neu faciles animos venlosa procella fatiget,
Fluclibus iu mediis ancbora cordis agal.
Virlutum speciale decus patientia fulget,
Qna gradiaris iter, Job tibi signa dahit.
Quidve loquar humilem, quein gralia celsa decoratT
El quantum ima petil, snrgit ad alla magis.
Quod diversa nimis divisa esl causn duobus,
Qui jacet, ille subit; qui lumct, ipse cadit.
Haec exempla quidem Joseph Pbaraoque dederunt:
Tollitur ille lacu , mergitur iste freto.
Est etiam laudis, stipendia poscere lanlum,
" Ne premat ipsa suum pestis avara sinum.
Contentus minimis, si non majora requirat,
Pauper in angusto regnat, habendo Deuro.
1 Sapbira vel mulier geminos largita minulos,
Illa tenendo peril, haecsua daudo manet.
o nimiumfelix quem non modo mollia frangunt,
Judice qui sese membra labore terit !
Spernil opum laqueos, ungucnta, toreumaia mfluxa
Ut custos animae sit rigor ipse suae.
Hoc etiam recolens, quid possit parcior usus,
Sobrielas Judilh vincere sola facit.
Quidve animum dtilcem memorera, quem gratia pa-
Cum intra sepopulos viscera chara ferant. [scitl
Pacificus, gaudens, unus complectilur omnes,
(,, Stringit in affeclu pectora cuncta s.uo.
0 nimium felix, florens bonitale volunlas,
Qua sine nil populo, nec placet ara Deo !
Hoc opus, ut quotiens aliquo mens fertur amaro,
Firmet iu adversis spes n comitata fidem.
Aspera ne frangant, tumidos neque prospcra reddaut,
Sic mediocrc tenens, caulius ilur iler.
Haec bona sumit homo, tribuat si gratia Chrisli,
Inspirante illo, vel moderanle gradum.
His ornala bonis radiantia Iumina fundis,
Has retincns gemmas, tu quoque gemma micas.
Virginitas felix nullis acquanda loquelis,
Nec si ° centenos suppleat ore sonos.

• Duo Cndd. Vat. cl Ed. Pnris., H«6i/apendo. quaeproinde dicebantur sigillatac. Exslat Theodosii
B Ed. Paris., Quid per te tolerem. D
]
lex, qna cavebalur ne vcsiibus ejusmodi mimae
« Ms„ quando. abuterentur hisce verbis : Nutla mima gemmis, nulla
d Ms., possei. sigillalis sericis, aut textit ulalur auraiis; tit. 7 de
* Ms„ melle rigata. scaenicis.Pollux. lib. xttt, cap. 7, ita describit vestes
f Unus Cod. Vatic, placitoijuefrualur amore. sigdlalas : Karao-raTOf X«T«V,o e'xuv ?&ia,ri av9»j
« Ms„ sardi. ivuyao-jxiva,xat £&)(UToffSs ^JTUV£jta).stT0,ri iJtuSiwTOf.
b. Cyclas (ait Dufresne, in Glossario) eral vestis Legesis Dufr. in GIoss. Ms. liabet arie.
undique clausa per extremum ambilum, sinuosa; et i Acus proprie dicebatur pars libulae qua istbaec
dum lerramverrebat, circulam quemdamefficiens,etc : claudiiur et asiringitur. Unde Trebellius Pollio in
unde cyclas a Gncco vocahulo xiix).oj cognominata D. Claud. ait, ftbulam auream cum acu Cypria unam,
videtur. Hinc Papias ibidem a Dufresne citalus : etc Ea proprie adbibebalur in vesiimenlis conjun-
Cyclas, ait, genus veslis,a rolundilate dicla, sursum gendis
k
et asiringendis.
stricta, deorsum ampta. H*c feininaruin proprium . Unus Cod. Val„ bis octo purpura, forle, totlo.
erat iiiduiiienliim; illuiique sponsis inaxime ac pro- Ed. Paris., bis cocio.
nubis coimiiune. Uude Sidonius, lib. i.epist. 5: 1 Sapliira, aliis Sappyru et Sapiru. Lege Act. c. V.
Jartt corona sponsus, jnm palmata consularis, jam m Ed. Par., luxus.
pronuba, jam loga senator honoratur. B Ed. Par„ imiiata,-
cyclade
' Sigilla erant iigurae quibus vestes pingebanlur, 0 Ed. Par., centenut sonus.
«5 VENANTH HON. CLEM. FORTUNATI OPERUM PARS I.
Qnod prius est, sine sorde nilet, venerabilis orbi,
Naturae prsprium non viliando bonum.
Corporis illaesumservans pretiosa talentum,
Perpeluas retinens, nescia furis, opes.
Non premit incluso a lorpenlia viscera fetu,
Aul grave facla jacet pignore mcesta suo ,
lnter aiihelanies animaeseu corporis cestus,
In dubio pendens stamiue fessa salus.
Quando suis jaculis uteri laesura tumescit,
Atque voluptatis morbida crescit llydius.
Ultra hoininis habitum b tanlum cutis cffera turget,
Ut pudeat mairem hoc, quod amore gerit.
Se fugit, et propriis verecunda parentibus aufert,
Donec depositum sarcina solvat onus.
Quis gemitum parlus verbis oequare valebit ?
Aut cui lot lacrymas cannine flere vacel,?
Cum sua secrelum compago relaxat c bonestum;
Alqtie dolore gravi viscera fascis agit.
Yicta puerperio, membrorum porta d patescit,
Exit et ad lucein fors sine luce puer.
Sin vivat genilus genilrix , se oblita, requirit,
Tristis et ad natum lumina e lassa trabit.
Respicit exposiium, necjam sua mater, alnmniim,
Quae vix dum peperit, baecmodo funus habet.
Nec maicr f meruit modo haec, nec virgo vocari,
Haec duo damna dolens, se mala nupta gemil.
i Nam valido fuerat matris spes rapta dolore.
Nec fletu nati se fovet iila sui.
Non charas lacrymas infantis ab ore resorbet,
Aut teneras voces, lacte fluente, rapit.
Tristis decrepito damnat sua viscera k luctu ,
1 Quod jacuit natus, heu! dolet ille sinus.
Quod si vita manet pueri, nee semper habenda ,
Incipiat teneros ut dare voce sonos :
Imperfecla rudis collidens murmura linguae,
Cum matrem dulci fauce susurrus alit.
Contingatque nefas, rapiaiur pectore matris,
AHASad damnum erevit adulta suum.
Triste flageilatis genitrix orbata capillis,
Defuncti in labiis ubera sicca premit.
Infundens lacrymas, lamenta resuscitat ardens,
Et gelidum corpus , fonte lepcnte, lavat.
Dilacerat faciem, crinem aufert, pectora tundit,
Heu dolor armatus, sic sua membra ferit!
Si videt alterius natum, sua pignora deflet,
iEqualemque suum trislis obissc gemit.
a Unus Cod. Vat., torpentia viscerafletu.
b Ed. Par„ vilio cutis.
c Ed. Par., onustum.
d UnusCod. Vat., porta Ed. Par„ faliscit.
* Ed. Par., fessa tnilii. facescil.
f Eadem, meruit demum, nec.
* Hicversusmancuslegebaturinomnibusmss. qui- inter Fonunati Ojiera lioc quoque poema reponere.
busprimo usus Browerus fuit. In iis quippe sic jacebat:
Nonvalidusspes rapta dolore
Et in uno Vat. sic legitur :
Invalidusspes rapta dolores.
sed posteriorum beneficio, suae illum inlegriiati
restituisse, refert idem
h Ed. Par„ jactu. Brow.
1 Ms„ quo.
) Hoc poentai
subjibri nornine primus edidit G. elaborala, desumptas.
276
A Alter si ploret, currat, slet, gatulea*tnfans,
Aute oculos nati ludit imago sui.
Quem semel elfudit, per cuncta momenta requirit
Nec mi^erae matiis pendet ad ora puer.
Quid si aliud gravius, moriatur et ipse jugalis-
Quaenova nupta fuit, jam vidtiata jacet.
De thalamo ad tuinulum, modo candida, tam eito
[nigra;
Ante quibus caluit frigida membra tenet.
Construit exsequias, perversnque vota celebrans
Exornnt tumuluin, heu! spoiiando toruiii.
Saepe maritale rcpelil miserando sepulcrum,
Conlemplnque doino, funus amara colit.
Incumbit lumulo, sotatia cassa requirens,
Cujus membra prius, nunc super ossa premit,
I 5 Fletibus irriguis, perituro carmine, luget :
Funeris obsequio iumina perdit amor.
Quot mala plebeiae veniant quis pandere possil?
Vix bene reginae,quae viduala manet.
Non veto conjugium, sed praefero virginis alvum
Quod dat apostolica Paulus ab ore tuba.
Inclyta virgiuitas, coelos quae dote mereris,
Cum thalamis Chiisti consocianda places.
Funera nulla gemis, sine limite gaudia sumis :
Vivitamorsemper, nec libi Christus obit.
Illic regna tenes, hic vincis, et inlegra fulges,
Omni tuta loco, sanctificata Deo.
Haectibi, chara Deo, meritis venerabilis Agnes,
Offero; quo placeant, lu facieudo colas.
Judicis utjussu munus tribuatur utrisque,
' • Quando corona tibi, tunc mihi vel venia.
Opto per hos fluctus aninias fu, Cbrisle, gubernes
Arbore, etantenna veiiiicantecrucis.
Ut post emensos mundani gurgitis aestus,
In portum vilse nos tua dextra locet.
CAPUT VII.
i In laudem sanctm Marim Virginis et malri
Domini.
de Virgiuis partu edita percenset : atqut
[Vaticinia
alia item refert oracula ad Chiistuin, fructuiu
ventris ejus, speclantia. Fusius deinde persequilui
ejusdem Virginis Deiparse laudes., ac cndestis
in illain militiae, ac totius naturaeobsequiumdescri-
bit. Ad extremum illius in coalotriumpliiuu et glo-
riam complectilur.]
Lingua proplielarum cecinit de virgine partum,
jB Nunlia fert terris angelus ista poli.
Fabricius cum litulo De partu Virginis, Morbach-
censis abbatiaecelebris Ms. Codicem Basileaenactus.
Licet porro ab omnibus antiquis libris, quos quidem
Brow. in manibus habuerat, abesset hoc carmen , ex
indicio lamen libri scripti monasterii sancti Galli,
et ex styli ac dicendi simiiitudine non dubitavit
Nos illud integrum invenimus in uno eoque peranti-
quo Cod. Yat., olim bibliolhecce Palaiinae, in quo ,
post Vitam sancti Martini, a Forl. versilms elucubra-
tam, coniinuo boc in laudcm sanctie Mariae virgi-
nis, elc, scripium carmen siibtexitur. In iribus vero
retiquis, quiiius huc usque usi sumus, de.sideratur.
Adiiolavimus varias lectiones lum ex Cod. Vat„ tum
ex Fabr. Edit. Basil., per Joan. Oporinutu au. 1504
 MISCELLANEA.— LIB. VIII.
277
Consona voxhominum memorat, hoc ferre puellam : jA Trans uterum matris, quasi per specularia ceruens,
Quod daretabsque viri germine*virgo virum.
Hnc Evangelio concordans pandit Isaias ;
baec canit luba :
Quce Deus inspir.it, ipse
Eloquio lorrens, et rite profunda locutus
Emanuel nostrum, virgine danle, canens,
Pradicens olim, ut de matre Tonantislionore,
D
Radicis florem Jessea virgo daret
Virgo hacc virga fuit, c de qua flos Christus abortus
Cujiisodor vivax membra sepulta levat.
Laxus morte jacens.de cujus aromate lactus,
Postque diem quartum Lazarus ore reflat,
Ilanc Jeremias utero ipso sanctificatus,
Monstransvoce pari, sic quoque vatis ait:
Ecce dies venient et David suscito germen,
El regnabit Rex, atque erit bic sapiens.
Hoc germen justum virgo est, elRex suus infaris,
Judicium faciens, arbiter, orbis herus.
Psalmograpbi plectro canlata est ista virago,
Cum daret arle melos vox, Iyra, chorda, cborus.
Mater Sion, dicil, liomo, et homo factus in illa est,
Ipse hanc fundavit, facttis in ipsa et d homo-est.
Sic quoque qui fundavit eam, est altissimus ipse,
HcecSion mater, virgo Maria fuit.
0 Qui tanquam sponsus thalamo procedit ab alto,
Exsultalque gigas Christus, eundo viam,
0 uteri thalamus, nova junctio facta salutis,
QuaDeus, atque caro nupsit honore novo!
Quo Deus amplexus carnem est, caro juncta cohaesit, Nunc dimitie in pace tuum servum, auctor ab allo,
Stat Deus,atque bomo fii, Christus utrumque genus:
NonDeus in carnem est versus, Deus accipit artus; .Quando saluiarehoc merui, tua verba secundum,
Non se permutans, sed sibi membra levaus,
Cujus non poterat deitas per aperta videri,
Yetamen sumpsit, carne videndus homo.
Unus in ambabus naturis, verus iti ipsis,
iEqualis matri hinc, par deitate Patri.
Non sua confundens, sibi nostra sed omnia rrectens, Qui Deus est fortis, Pater, atque in scecula princeps,
Quem sine peccato gignit uterque virum.
De Patre natus babens divina, humanaque malns,
DePatre sublimis, de genitrice humilis.
Quando incorporeus f pie corporis induit arius,
JSqualismatrifit, minorindePatri. • [mur.ungues:
Carnera, animam, ossa, cutem, nervos, venas, « Te- Est in quo tantum Deus, et non est Deus absque hoc,
Formam servi assumens, ininor inde Patri.
Sed redeo, qua virgo trabit mihi laude canenda,
Qttalis nulla fuit, nulla futura veuit.
Qtieniquepluunt nubesjustum de rore superrio,
HaecSalvatorem gerniine lerra dedit.
II i cporta estclausa, in quarn intratvir, nemo necexit;
Ni Dominussolus, cui quoque clausa paient.
Cujus iu adventu exsilnilde ventre Joannes,
h Infans personuit munere praeco novus.
a In Cod. Yat„ Esaias. Ila et Fabr.
b Fabric, tiirgu daret.
c In Cod. Yat„ de qua est flos Chrislus.
d Ibid^. in ipsa homohic.
e Fabric, hictanquam. Et post, Ms. babet thalami
alva.
{ lbid„ incorpereus sibi corporis.
s ibid., nervos, ventrem,femur.
'" la Cod, Yatic, infans nec sanatur tnunere.
278
Materna et puero membra fenesira fuit.
Quando exsultavit, ventrem de ventre salutans,
Dum non motibus l ivit iler.
pede poluit
Credo, et prostratus jacuit, paloiasque teiendit,
Ante Redemptorem parvula membra movens
Corrigiamquepedum quoniamestnonsolveredtguus,
Pronus adoravit, credo, tremenle gcnu.
Nobilis Elizabetb, de qua canit alla prophetans,
Haec,operante Deo, germina laela refert:
0 benedicla inter muliercs, unde mihi hoc,
Me ut tnaler Domini visilet alma mei?
Hanc Gabriel vociial benedictam laude puellatn,
Et merito extoljit, quae nova dona geril;
Quaegenitura foret benedictum germiue fructum,
» Quem Hieremias voce tonanle refert :
Hic Deus est noster, non absque illo alter habetur,
Post haecin terris visus homo est babilus,
Quem Daniel sanclum sanctorum pracdicat unum,
Dc monle excisus qui angelus et lapis est.
De quo i Moyses: Deus excilalccce prophetam,
Vobis, ex vestris fratribus, orbis opem.
Siqua animahuncnon audierit, qui exterroinat iUurn
De populo vindux ipse propheta suo est.
David dixit : Adorabunt hunc munerc reges,
Servibunt gentes, et Saba dona dabit.
Accipiens Simeon manibus quem justus ulrisque,
k Decrepilus sento lirec pia verba dedit:
Yiderunl oculi jam quia vola mei.
Ferre manu, et visucernerejureDeum.
0 sacra virgo Dei, lalem generando Maria,
Per quem lumen habet plebs tenebrosa prius,
In regione umbrae morlis x lux orta refulsit,
m Admirabilis est consiliarius hic.
Imperii cujus pax sine fine manet.
Rorarunt cceli nubes, justumque pluerunt,
Quem Salvatorem germine virgo dedit.
»iEgyplus, labor iEthiopum, ° Sabaimque sublimes
Ad quem transibunt, mente sequendo Deum :
Hic Deus absconsus, qui Deus Israel est.
_ Cujusjuslilia estlumborum cingulum, et idem
Ejus renis adest cinctoriumque fides.
Reguli, et aspidis ausa raanus penelr&re foramen,
Ablactatus agens, nec nocet uilus ei.
Astans in signum populorum, ejusque seprrtcr-ura,
Nobile, adorandum gloria quanta tegit?
Quem dominatorem terrae misil Moabilis, '
Petra ex deserti qui pius agnus adest.
1 Fabric, exit iter.
I lbid„ de quo Mosesait, Deus.
k lbid„ Annis decrepitushmc.
1 lbid. Lux ipsa.
m In Cod. Vat., admirabilis, consiliariut ett hie ,'
male transposilo TUest.
n lbid., .'Egypii labor Mlhiopum.
0 Fabric, ditesque Sabmis Sic quoque Ms. no-
__ strum.
«9 VENANTHHON. CLEM. FORTUNrfil OPERUM PARS I.
Oe quo Zacbarias: Exsutla, (ilia Sion,
Justus, Salvator, Rex luus ecce venil.
Ascendens asinam super, aul asinaequoque pullum, Cujiiseral slella, el sol lnatntinus in alvo.
a Quadrigas perdens ex Efraim, et equum,
Unde et Micheas: Et tn, inquil, Bethleem Epbrata,
Parvulus in Juda millibus ipse manes.
Egredietur qui dominatur in Israel ex le,
Egressusque potens ejus ab initio.
Lumen sanciorum in splendoribus, ex utero quem
Ante et Luciferum progenuitquepaier.
L Livores sanans nostros livore beato,
Ei veleres macnlas sanguinis c amne lavans.
0 virgo insignis, nobisque medela d monades
Quam Deus implevit totius orbis ope.
Quaequecreatorem meruistivenlre tenere,
* Et generare Deum concipientc lide.
Hundatura novo parlu de crimine mundum,
Atque sacro felu progenitura Deum.
Humano generi genuit quos Eva dolorcs,
Curavit genilus, virgo Maria, tuus.
Peccati jaculo defixa in stirpe cicairix
Ulcera nulla gerit, nec sua signa patent.
Succus amarus enim velili de corlice ligni,
Stante Redemptoris de crtice dulce sapit.
Sub pomispecie mors tunc de fronde pependit,
Nunc tuus est ulerus, hinc cibus, inde salus.
Fructu sancta pio renovasti tempora rerum,
Lucidiorquedies, te generanle , nitet.
Post teneoras solem f revocat tuus alvusin orbem, 0 meritis P radians, dic, virgo, puiasne videbas
Cum Domini jubaris irradiavit apes.
ln le habitans mundi lumen statione corusca,
Floruit interius per tua membra Deus,
f Nuncvivax fulgor penetrans et ad ima profundi,
Orbein alit, astra regit, lartara luce replet.
Cujus mundi uno esl baec machina tecla pugillo,
Clauditur in fibris, casta puella, tuis.
Supporlansfabricatafabrum.aiquehumanaTonaniem, Qualiteraut Raphael occursum impenderet almae,
Virgula radicem, facia creanlis opem.
Qualiler illa novum tenuerunt viscera lumen,
Quod decus inlus erat, quisve honor inde foras?
Gaudia quanta sinus hilaris luus ille veliebat,
Cum tua membra premens, ptus relevabat onus?
Tum genitrix, de fasce levis, de prole salubris,
Rem splendoris habens, lux neque pondus erat.
280
K Auxilium de flore gerens, de fruge levamen,
Spem et ccelipanem spica h novella gerens.
Infra arcam abscondens fulgida luna jubar.
Anniculmnportans, agnum amiquumqiicgigantero,
Deque Iribu Juda qui leo fortis erat.
Cornua producens viiulus ceu rhinocerolis,
Arduus, clalis naribus, alta fremens.
Regulus, aique aspis, cedunt cui cuncta venena,
Yipera, * seu dipsas, seps, draco, cenchris, i hydra.
Parvulus ipse puer, persona vetusta dierum,
Egressuscujus stat sine principio.
Cujus diffusain labiis est graiia florens :
k Insignis forma prx genilis hotninum.
Cujusque est oriens ex alto nomen honoris,
B Qui nos, lumen agens, visitat in tenebris.
Qui venit de Edom, de Bosra veste cruenta,
Pulcher, sanguineus, candidus, alque ruber.
Calcaturus erat qui l solus torciilar allum,
m In cruce pensandus, membra crunre levans.
Unde sibi mista est stola candida, tincta mbore,
11Quem post, anteve quem non Deusullus erit.
Cujus transcendit sacra magnificentia ° coaluui,
Cuncta regens palma, sidera, rura, freta.
Quis te lunc sensus, Domini pia mater, habebat,
Cum tibi talis erat fetus, honore novus?
Praemiaquanta uterum implebant, el gaudia pectus,
Coelorumarlificem cum tua ferret humus?
Angelicos cursus ire, redire novos?
o Militiam ccelicum te servare vicissim
Senlires animo, ssepe levata manu.
Quaecirca le acies, vel quando iler ire parares,
Millia pracgressusconcomitandotuos?
Quid Michaelfacerel ductor, sub principe celso,
Quid gereret Gabriel, nuntius ille sacer ?
Te porlante, Deidum piitat csse thronum ?
Credo alter cuperet plantis subslernere palroas;
llle excussa ala i subnitidare viam.
Duceret iste auras ne le gravis ureret aestus,
Ille levans pinnas vertat ul imber aquas.
Iste ad frena manum relinens, ne sarcina lapset,
Neu pes offendat pendular turba vetat.

* Fabnc, euttut perdens Ephratmot. AI., Et cur- D * Fabric, el genetate diem. Sic eliam Browerus,
rtu perdent ex Efraimo. licet in Ed. Patr. Lugd. legatur et generare Deum,
b In Cod. Vat„ livoret nostrotsanant. quod haud displicet.
« Ibid., amne lavat. f Ibid., tua tevocatalvus.
d Hujusce aatatis scriploribus in more fuit Hevam 8 In Vat. Cod., Tunc vivax.
ilonadem.( ut animadverlit Brow.) appellare , quod h Ibidem, novellaferens. Iia et Fabric.
mater fuerit omuium viventium. Monas quippe, sive > Fabric, Chesydros,seps.
unitas, est elemenium simplex ac primum, quod pro i lbid., hybris; forte, hydris.
causa principe usurpatur; quod ipsa omnem nume- k In Cod. Vat., speciosusfbrma; Fabric, 0 forma
rum gignai, a nullo numero geniia. Unde Mercurius radians.
Trismegistus in Pimandro : Monas,ait, omniumprin- 1 Fabric, torcularia solus.
eipium, radix el origo, eic Hoc itaque in sensu m lbid„ in cruce peniendus.
monat vel de S. Maria hic a Forlunalo prsedicatur : »ln Cod. Vat„ quemame, et velpast quemnon Deus
quod abipsa quQdammodoviia incoepithominihus, a ullus °
eril.
qua, ceu flos ex virga Jesse, ortus est Christus. Fabric, ccelos.
Georg/Fabric. sic iegit hunc versum : v lbid., 0 ferma radians.
0 virgoinsignis,mater pia, nobilesemen. i 11bid., tolverelipte diem
r Cod. Vat., turba volat. Item Fabric.
^rf
28t MISCELLANEA.— LIB. VIII.
Quot vigites turmse, cum te sopor altus liaberet, , I\ Yirgo intacta manens, /Itlei ubertale marita,
Solaque dormitans tot vigilare dares?
Sidereo obsequio, meritis dignissima virgo,
Cum (e divinis cingeret ala choris.
Cujus honore mero Ksol ipse tremisceret ortum ,
Lmiaqiie sub pedibus quaereret esse tuis.
Artificique suo se macbina subderet orbis,
Ac miraretur per lua membra Deum.
0 virgo excellens, vincens super omnia matres,
Quam genus erexii, cui Deus alla dedit!
Ciijus fructus adest, et flos non perdit honores,
Quae nato es genitrix, et libi virgo manes.
Felix quaegeneri humano sub Tartara lapso ,
Ad coelosfacta es sors, via, porta, rota.
Aula Dei, ornntus paradisi, gloria regni,
Hospitium vitae, pons penetrando polos.
Arca nites, et theca polens gladii bis acuti,
Ara Dei assurgens, luminis atta pharos.
Celsa super cedros, et vasta cacumina monlis,
Subque tuis plantis ei rota solis adest.
Yirgineo ccetu, dux sexu prima secundo,
Praelata astrigeris sola puella cboris.
Figmentum figuli, super omnia vasa decorum,
Atque creaturae fulgida massa novse.
Candelabrum pulchrum, verbi capiendo mcernam,
Quam formam sculpsil tam super astra faber.
Ornans Jerusalem sanctam, speciosa venustas,
A facie lempli vas in honore Dei.
Exsuperans porias Sion splendore corusco, -
Sians merito fidei, gemma superba throni.
Ore diem jaculans, radios a fronte b sagittans,
Luminibus rutulis, lumen honore rotans.
Sidereum speculum.illustrisdomus Omnipolenlis,
Yultibus ex illis iulgura clara ferens.
Nomen bonoralum , benedicta Maria per aevuin,
Ad laudem artificis nobilis artis opus.
Dulciset angelico prelioso puelia relaiu,
Omnes ultra c homines dona decoris babens.
Inde rubore rosas, candore hinclilia vincens,
Flos novus e terra, quem polus arce colat.
Crysiallum, elecirum,'aurum, osirum, conchaalba,
[smaragdus,
Quo tua forma nilet, cuncla melalta jacent.
Nix premilur candore tuo, sol crinis honore,
Pallescunt radii, virgo, decore lui.
Lychnites hebes est, cedit tibi Lucifer ardens,
Omnibus officiis lampade major ades.
O^cuiiiin lerris sacramenli conscia summi,
Et secreta poli sunt patefacta libi.
Dignusager Domini, generans sine semine frugem, Mallheus .iEliop.es,Ephesinos valva Joannis,
Et ne cassa d seges, messe replela places.
Sola sine exemplo fecunda, et libera nexu,
Ignara amplexus, matcr opima sinu.
a Cod. Vat„ cujus honore sacto.
h Fabric, sagiltas.
' lla et Fiibr.; niale alii, hominem.
«iln Cod. Yat„ el nec arta seget. Ila et Fabric
c Fabric, sed. Sic quoque Ms.
284
Inscia coHJugio,feta negante viro.
Accipis, ut nescis : sic reddis ul integra consles,
Nec violala paris, nec pariendo doles.
Et tamen est genilus Deus el homo, verus, el uuus,
Spiritus alqne caro Christus, utriimque genus.
In deilate Patri aequalis, e vel corpore matri,
El sine peccato de genitrice caro.
Factor dans tegem, facins sub lege minister :
Ipsepater mundi, filius ipse tibi.
Umle tuum, mater, generas natum atqne parentem :
Ilinc prolem, inde patrem : hoc Deus, illud
[humus.
Cujus honore sacro, genitrix, transcendis Olympum.
Et super astrigeros erigis ora polos.
1B Conderis in solio felix regina superbo,
Cingeris ei niveis lactea virgo choris.
Nobile nobilior circumsislenie senatu,
Consulibus celsis celsior ipsa sedes.
Sic juxta genitum regem regina perennem,
Ornata ex partu, mater opima, tuo.
Occurrunt proceres, etgloria magna Joannes,
Notus et ante Deum, quam f palereiur homo.
Fratribus ascitis, s Paulus , reliquisque beatis,
Doctor apostolicus, fulgida palma Petrus.
Diligit has portas Sion superomuia Jacob,
Pro palribus genilos quos in amore Deus.
Qui omnes h ore suo ornali, super astra coruscant,
Si sic discipuli, qitid pia mater erit?
Hinc palriarcharum nuraero sociante, propheUe
'
C Conveniunt celso munera ferre throno
Marlyrii ' hinc inde cohors redimita coronis,
Principe cuin Stephano civica turba poli.
Primitiae florum, Bethlemtica passio lactans,
Quaemeruit nascens vivere morte magis.
Iialiae mundique capul quos Roma relentat,
Urbs vel Alexandri, aut Antiocbenus ager.
Quos Hierosolymis, aul quos Byzanlion oris :
Quos Patra, quos Ephesus, Naddaver arce tenet.
. Quos Oriens, Occasus habel, quos Africa, et Arctos,
Quosque sepultal humus, cingitetOceanus,
Natio, gens, populus, regiones, agmina, reges,
Undique currenles ad nova dona patris.
^Elhiopes, Thraces, Arabes, Dacus, Indus, Alanus,
Aurora, et vesper, Persa, Britannus adest.
® Inlrantes in regna Dei pielate redempli,
Gaudia visuri regis in arce poli.
Quos recipit sncra porta Pelri, quos janua Pauli,
Postis ad Andrcae limen Achaia i pelit.
Et quem quisquis amat, hunc sua porta rogat.
Horum ante advenlum te qualiter ornat amator,
Porlavit quera uterus, virgo beata, tuus?
Ibid. pareretur homo.
s lliid., Paulo.
h Ibid., obrho ornali.
• lli„ Hinc atque inde cohors. Ms. choros.
i Ms„ patet.
 383 VENANTHHON. CLEM. FORTUNANIOPERUM PARS I.
Dans tibi targa poli, cui tu domus arcta fuisti,
Venlris pro hospitio restjluendo thronum.
Componendocaput niveum diademale fulvo,
Et gemmis rutilam corait honore comam :
Annectens niveo pretiosa monilia collo,
Fulgore a et vario pectora pura legens.
Qtiam speciosum humeris imponithonoris ainiclmu,
Splendore ardescens purpura lincta nitet!
0 quoties coctum zonaemicat aura per aurum,
Pallida nec pallae est fimbria luce nitens!
Quis tibi digna canat, quantum decus exeat ore,
Aul de vesle lui gcmma virore micet?
Qtiando strata jacet pedibus pretiosa smaragdus,
Quaudo pavimeniis alba b topazus adest.
Quodque oculus non vidit agens, non audiit auris,
Ornamenta libi baec, pia virgo, nilent.
Cum regio ergo poli, totusque exercitus aslri,
Te ornalam inspiciel, laudibus ora movent.
Incipiens Michael praeconia ferre beatae,
Cumque suis turmis, haec tibi, virgo, refert:
0 decus excellens, o femina c forma saluiis,
Partus frtige polens, virginitale placens !
Per quain estse nasci dignata redemptio mundi,
Et reparare genus quod tulit Eva ferox.
Hanc libi, mater, opem legionum millia mille,
Per classes resonant carmine, voce, lyra.
Angelus inde luos repelit paranymphus honores,
Qui tibi de ccelis nuntia sancla vehii.
Dicens : 0 felix, imitari nescia virgo,
Cujus et agnus ovis, conterit ora lupi.
Tariara disrumpens, palriac captiva reducens,
Et libertali postjuga pressa refers.
Excipit has iterum ingeminans pars altera laudes,
Perstrepit et cunctis vox revoluta choris.
Incipit inde alios producere terra favores,
Zachariae genitus, vox, tuba, praeco, sonus,
Cum Pelro et Stephano, ducibusque in millibus am- Sunl ibi chrysolithis fabricata palatia gcmmis,
Agminibus, mistis plausibus alta canens : [plis
0 virgo insignis, benedicta ad gaudia nata,
Auxilium terrae, fulgor honorque poli.
Ecce tuus florens uterus quse praestilil orbi,
Te d generante fide nos paradisus habet.
Quid sumus, aut fuimus? quos merserat Eva pro- Ilte puellarum locus est, quac, lucis amore,
De limo in ccelum nos facit ire sinu. [funduro,
Laudibus his, Domini genitrix, fragor inlonat astris. i Dcspice quod terrae cst, cl clara sedebis in aslris,
Mililiaequepoli haeclibi clangor agit.
Aslego ferre volens, videor subducere taudes,
Nam tibi quisque cupit voce favere sacrae.
Mens oret genitum, sic matri digna loquatur,
Cujus amore pio, vivis honore novo.
* In Cod. Valic, Fulyoribus variis peclora.
h Ii>id„ topazus inest'. lla et Fabric.
c Fabric, fama salutis.
d Ibid., pariente.
« Idem extremos hos versus sic mutat:
Omnesjam finesterra?meruere salutem,
PerChrislum geniluin,VirgoMaria,tuum.
A Palre perpeluo, certotibi temporenalum:
(Juimihispesveniae,causasalutis.Amsn.
' Hoc mihi carmen conscriptum videtur a Foriu-
pato j Ajmeiis ac Radegundis nomine, quo virgines
284
,A Pulchra siipergemmas.splendoremsolisobiiuibrans,
Alta super ccelos, et super astra nitens.
Vellere candidior niveo, rulilantior aura,
Fulgidior radio, dulcior orc favo,
Suavior, et roseo nimium rubicundior ostro,
Vincis aromalicas mentis odorecomas.
Chara, benigna, micans, pia, sancla, verenda, ve-
[nusia,]
Flos, decus, arn, nitor, palma, corona, pudor.
Per quem e oinnes fines lerrae meruerc salutem,
Gandet et orbs tolus, pontus, arena, polus.
Hacclibi qui indigims quamvis corde, ore susurro,
Spes milii sis veniae, quae vehis orbis opem.
CAPUT VIII,
1 f Ad Virgines
[Virginilatem laudat, ac virginum in coelo felicitatem
et gloriam describit. Hinc virgines horlatur ad
tuendam caslimoniam sive aniiui, sive corporis.j
Intcr s apostolicas acies sacrosque prophelas,
Proxima martyribus pracmia virgo tenel.
Splendida sidereo circumdala lumine pergens,
Jungitur angelicis casta puella choris.
Fruge pudicitiae, cceli dotanda talento,
yEierni regis ducilur in tlialamos.
Pulchra corona caput triplici diademate cingit,
h Et gemmac exornant
pectora, colla, comam.
Induitur teneris superaddila iiurpura membris,
Et candore nivis fulgida palla lesit.
" Floribus aelernis oculos rosa, lilia pascunt,
Et paradisiacus naribus intrat odor.
Unde magis, dulcis, hortamur, ut ista requiras,
Quaededit Eugeniae Christus el alma Teclae.
Virgo Dei, fructus cceli, victoria mundi,
Ut semper regnes, has pete regis opes.
Atque smaragdineo janua postc viret.
Limina l sardonychae variato lumine ilorent,
Et hiacynthaeuscircuit ordo domuni.
" Aurea lecta
micani, plebs aurea fulgct in auta,
El cum rege pio turba corusca nitet.
Hic servant Doinino, corpore, menle, fidem.
Clnisti ut sponsa placens regna superna colas.
- Prxsens vita nimis fugitivo tempore transit,
Virginis integritas glorificanda manet.
Paupertas te parva rogat cum divite Cbrislo,
Ut venias nostro, dttlcis alumna, sinu,
hortarelur et invitaret ad Pictaviense monnslerium,
ac prolitendura in illo monasticcBvitac insiilutuut
sub regtila sancti Caesarii, quod aperte declarare vi-
dettir sequens disticlius :
Panperlaste parvarogatcum divitcChristo,
Ut veniasnoslro,dulcisalumua,sinu.
s Hoc carnien, siculi ct reliqua quae sequiinlur
desideraniur in uno Cod. Val.
h Unus Co.d. Vat„ etgemma exornat.
1 Altcr, limina sardonica.
*$5 MISCELLANEA.~» LIB. VIII. 2&G
Quo patris auxitium Dominoobtentura preceris, A Nec mare navigerum spumoso gurgite vallat,
K
a Aut zonaemundi, quaeslipant aelhera celsa.
Alque tibi felix regna bccla pares,
Ut pariter sanct;e merearis juncta Mariae, Clarorum vilam, qui castis moribus islhic,
Gaudia perpetuo cmicelebrarechoro. Auxiliante Deo, l vemabant flore perenni,
Has quaecunquepiis manibus susceperis arrhas, Sanciis aggrediar stndiis edicere pauper.
Non nuptura homini, scd sis amata Dei. m Tanta lam digne si pauper praemia perdat,
CAPUT IX. Omnia cum nullus verbis explanet, n et apte
[Sanctorum in ccelogloriam commemorat, ac eorum, »Sat
el in primis sanctissunaeDeipnraesuffragiaadversus
communis bostis insidias sibi precatur. Poslremo CAPUT X.
Numinis magiiiiicentiam et ampliludinein coin- Ad domnamlladegundem.
nienilal.]
Melrica b Tirones nunc promant carmina castos, [Radegundem laudat ob despectum mundum ac re-
c gnum, atque ejus pieiati et laboribus parem iri
Et laudem capiat quadrato carmine virgo. ccelomercedem futuram auguratur.]
Triniis in arce Deus qui d pollet, sccclacreavit, Regali de slirpe polens Radegundes in orbe,
Regnalor iniindi regnans in sedibus altis Atlera cui coelis rcgna lenenda manent,
Indiguo conferre mihi dignetur in aevum j Despiciensmundum meruisti acquirere Christum,
B
Cum sanctis requiem, quos laudo versibus islis. Et dum clausa lates, hinc super astra vides.
Arbiter altitbronus, qui servat sceptra superna, Gaudia terreni conculcas noxia regni,
Tradidit his coeli per sudum scandere limen, Ut placeas regi laeta, favente polo.
Inter sanctorum cuneos qui laude perenni Nunc angusla tenes, quo ccelos largior intres,
Rite glorificant moderantem regna Tonantem. p Dilfundens lacrymas, gaudia vera meles.
Omnipotens Dominus, munJi formator, et auctor, 1 Et corpus crucias, animam jejunia pascunt
Nobis pauperibus confer suffragia certa, Salve, quara Dominus scrvat amore suus.
Et ne concedas • tradendos hostibiis islhinc, CAPUT XI.
Sed magis exiguos defendens dextera langat, Ad eamdemde violis.
Ne praedopellax coelorumclaudere limen, [Excusat se Radegundi, quod violas potius quam li-
Yel sanclos valeat noxarum fallerc scaena, lia ac rosas ad eamdem muneri mittat. Ipsas vio-
las commendat ex coloris odorisque prsestantia,
Ne furf strophosus foveamdetrudat in alram, atque inde eamdem, nec nou Agnetem, ad virlu-
Conditpr a summo quod Christus servat olympo, tem excolendam hortatur.]
Pastor ovile tuens, neque possit s nebula raptor, Tempora si solilo mihi candida lilia ferrent,
Regales vaslans caulas,h bis dicere puppup, ** Aut speciosa foret suave rubore rosa,
Omnia sed cuslos defendat oviliajam nunc Haecego rure legens, aut cespite pauperis borti,
Maxima,praecipuumquaegestat nomiue nomen; 1 Misissemmagnis munera parva libens.
Addere praesidium, mater, dignare precatu; Sed quia prima railii desunt, vel solvo secunda,
Nam tu perpetuum prompsisti lumine lumen, Profert qui violas, * fert et amore rosas;
1 Inantque, clamante sacro spiramine, euntes, Inter odoriferas lamen has, quas misimus, herbas,
Cujus per multum jubar alto splendet ab axe, Purpureae violaenobile germeu habent.
Ac popnlospariter replel vibramine flumen, Respirant pariter * regali murice tinctae,
Rex regum , et princeps populorura dictus ab aevo, Et saturat foliis liinc odor, inde color.
Mugnusde raaguo i rerumregiminerector. Hcec,quod utruraque gerit pariter, habeatis ulraque
lllum nectere k non possunt, nec cingere coeli, Et sit mercis odor flore perenne decus.
a Edit. Paris., beata petas. d Forte pallens.
b Hoc poema legitur in uno Codic. Vat. ex tribus * Ms„ tradendos.
iis quibus usi hactenus sumus, ad caicem Oper. For- ' Sirophosus videtur esse positum pro torluosus.
lunali. Visum est iltud exscribere, quod a Fortuiiati azpofn Craeceflexus dicilur. Ms., strofosus; et mox,
slylo alienum non videaiur. Acrosticbtim est, ac lot D i detrudet.
versibus constat, quot sunt litterce primi versiculi, B Forte, ab ubere raptos.
quod poematum geuus fuit, ut alias vidimus, farai- h Locus corruptissimus, cui emendando vix con-
liare Fortuuato: illud autem in causa est cur sen- jecturae aliquid afferre poiui. Forte, abducereluppus.
tentiae carminis, litteris aslrictae, non inter se accu- 1 Forte, Te laudant.
rate necti interdum videantur. Admodum vero de- i De superabai, invito metro.
pravatuin, corruptumque amanuensis, ut vidclur, k Non a me additum est.
inscitia, in ms. Codice illud repeiitur; ac toca qtii- 1 Ms„ vernebal.
dem alin emendavimus, mendosis lectionibiis in m Ftirte, Tantaque.
notas rejectis : alia, quoiitodo legeuda sint.con- n Et addiliim a me.
jecimus, et conjeciuras nostras eodein iu loco 0 Uliimus versus sic habetur in Codice . Sot sae
indicavimus : alia, quod niliil in meniem veniret anim nec tnx mor ponum se noririla eiriem, ex quibus
quod dignum esset Fortunato, nibil atligimus, ac, verbis nihil exscnlpere potui.
ut in Cod. ms. legunlur, reliquimus corrupta. P Etlil. Paris., Effundens.
c Quadratum carmen illud dicebatur, ut arbitror, i Edit. Paris., Dum corpus; et ad versus tinem,
qnod lot versibus conslabat, quot crant linera primi unus Cod. Val., jejunia pascis.
versus, et singuli versus paribus numero litteris coa- ' Unus Coil. Vat„ misissemmagis.
lcscebant. Priinum, non poslerius, iu hoc poeraale s lbid„ f.irel amore.
servatutn videwus. * Edit. Paris., regali rtme nitenles.
267 VENANTHIION. CLEM. FORTUNATI OPERUM PARS 1.
CAPUT XII.
Ad eamdem'de floribussuper aliare
[Post hiemale frigus ac pruinas, florigerum ver ait
advem.isse,el inde Radegundis et Agueiis iu alta-
ribus exornantlis scrtis ac floribus stiidium et di- Mensfecunda Deo, Radegundis, vita sororum,
ligentiam cnmmemlat, 'qiitirum spccem ac multi-
plicem viirietatem festive et eleganter describit.]
Frigoris hibemi glacie conslringilur orbis,
Totaque lux agri, flore a cadenle, perit.
Tempore vernali, Doininus quo Tariara vicit,
b Nam sine le nimium nocte premente gravor;
Suigil perfeciis laetior lierba comis.
Inde viri postes e.t pulpita floribus ornanl,
IliiVcmulier roseo complel odore simiin.
At vos non vobis, sed Cbrislo ferlis odores,
Hasquoque primitins ad pia templa dalis.
Texisiis variis aliaria fesia coronis,
ut
Pingitnr, filis, floribus ara nnvis.
Aureus ordo crocis violis, c binc blalteus exii,
Cocciimshinc rubical, lacteus inde nivet.
Stat prasiuo venetus, pugnant et flore colores,
Inque loco pacis berbida bella puies.
Ilacccandore pliicet, rutilo mic-il i!ia decore;
Suavius haecredolet, pulclirius illa rubet,
Sic specie varia florum sibi germina certanl,
Ut color hinc gemmas, tbura r.evincatodor.
Vos qnoque, quc slruilis bajc, Agnes cumRadegunde,
Floribus aeternis vester anbelet odor.
CAPUTXIII.
Ad eanulempro floribustransmissis.
ad
[Flores miilit Radegundem, muneris parvitatem
exciisans; quorum occasione ad ccelesliuin rerura
spem ac cogilationem eamdom erigit.
0 regina pc.ens, cui auruin el purpura vile esl,
Florilius ex parvis te veneratur ainans.
Et si non res est color, d attamen ipse per herbas,
Purpura per violas, atirea forma crocus.
Dives amorc Dei.vitasti praeminmundi,
lllas conlemneiis, bas relinebis opes.
Suscipe missa tibi variorum e munera florum,
Ad quos te polius vita beata vocnt.
Quaemodo le crucias, recreanda in luce futuia,
Aspicis, hinc qualis tc reiinebtt ager.
Per ramos fragiles, quos nunc praebemusolentes,
te refovebit
Perpende binc, quantus odor,
Haeccui debentur, precor, ut cum veneris illuc,
Mequetuis meritis dextera blanda trahat.
Quamviste spectel paradisi gratia florum,
lstaevos cupiunt jam f revidere fores.
Et licet egregio videantnr odore placere,
Plus ornant proprias, le redeunle, comas.
» Duo Codd. Vat„ florecarenie
b Ibid , siirgil perfecla.
"•E'i. Paiis., lacleus.
d IJims Cod. Viii.. esl laiven ipse.
<•Ed. Paris., gloria florum.
f llinc appnrei cnrmen istud fuisse conscriptum
quo lempore Radegundes se jam reclusam lencbat:
quod ei solemneerat pyonnis. SUTOQuadrngesimse
tempore, iili notaviinus in Vila Forlun., num. 82, et
ex seqq. carminibusapparet.
28«
A CAPUT XIV.
Ad eamdem,cumse reeluderet.
[Radegundem, cum in eo esset ut sese conc.iuderet,
prosequiiur boc carmine Forluiiaius, ac suum in
illam desiderium declaral.]
Quaeul foveasanimam, membra s domando cremas,
Annua vota colens, h bodie clandenda recurris,
Errabunt animi, le repelendo, mei.
Lumina quam cilius nostris abscondis ocellis,
Omnibusexclusis, nno retineberis antro,
Nos magis includis, quos facis esse foris.
Et licel bic Inteas, brevibus fugitiva diebus,
1 Longior bic mensis, quam celer annus erit;
]U Tempora subducis, ceu non videaris amanli,
Cum vos dum cerno, hoc roihi credo parum.
Sed tamen ex voto lecum vcniemus iu unum,
Et sequor huc aninio, quo vetat ire locus.
Boc precor, incolumemreferant le gaudia Paschae,
Et nobis pariter )ux geminata redit.
CAPUT XV,
Ad eamdem, cum rediit.
[Radegundem, a suo recessu jam reversam, hoc car-
mine gratulaliir. Eadein redtice, sibi omnia reflo-
ruisse proiitelur, toiius(|ue anni uberialem in ejus*-
dem reditu sibi repraesentalamfuisse.]
Unde mihi rediit radianli lumine vullus?
Quaenimis absentem te tenuere morae?
Abstuleras tecum, revocas mea gaudia tecum,
Pasclialemque facis bis celebrare diem.
" Quamvis incipiant modo
surgere semina sulcis,
Hic egomet hodie, te reyidendo, meto.
Coiligojara fruges, placidos compono maniplos,
Quod solet Aogusius mensis, Aprilis agit.
Et licet in primis modo gemma et pampinus exit,
Jam meus aulumnus venit, et uva simul.
Malus,el alta pirus gratos modo fundit odores,
Sed cum flore nova jam mihi poma ferunt.
Quamvis nudus ager iiullis onietur aristis,
Omnia plena lamen, le redeunle, nitent.
CAPUT XVI.
Ad Gregoriumepiscopum,pro infirmilatesua.
[Cum Foriiiuatiis rure febri laboraret, Leonem
presliyierum a Grcg. Turon. ad se-narrat missuni
Iuisse, a quo ad sacra Marlini festa celebranda in-
J) vitnreltir, valeliidinis snae stnluin et oegnlndinis
indolein describit : eamque referl, sudore oborto.
cessisse.]
Venit ad segrotum medici vox alma Gregori,
Urbe ex Toronica, dum cubo rnre thoro,
Concite presbytero recitante i Leone screno,
Irem ut Martiiiisunt ubi festa pii.
s Edit. Paris., domandopremis.
h Lege Fortun., in Vita sanctaeRadegundis, n. II.
1 Untis Cod. Val., targior hic mensis.
i llic Leonon idius videtur esse quam is de quo
loquilur Greg. Tur. lil). iv de Mirac. sancli Marliui,
•
cap. 25, bis verbis Leonis, presbylerinostri, verna
cula, etc, cujus precibus, et sancli Martini patro-
cinio, piiellam a lelne et inslantis morlis pcriculc
narrat fuisse liberatam.
289 MISCELLANBA.— LIB. VIII. 200
Tnm faleor, morbi grave debiliiate laborans, j. nire, quod quatiat s, aut quod labefaciet, reperiat,.
A
" Febre calens suiumo, jam rigor inius erain. incausa, qtia conservus meus presbytcr, prteseu-
Hinc fragilinimium, forli tanguore, redaclo, lium portitor, ad vos pro singulari praesidioconfi-
Ilin lassa levans, halitus aeger erat. dens occurrit, sicut ipse singula poterit explicare.
Ibat anlielanli vapor aridus, ora perurens, Memor sis commendationisbeatae domnaemeaeliliae,
Ibat ab arcanis b flatilis aura coquens. vel jam mairis vestrae, domnacRadegundaepro loci
Fervor eram totus, trislis rogus igne caminus, sui, vel personae, toiiusque regulaestabiliiale, quod
Febris et in fibrisstabat c aperta, paiens. petiit, et verborum vel viscerum h supplicatione
Donec Chrislus opem, sudore undanle, refudit, couimisit, ita praecipialis infatigabiliter laborare,
Fervidus et gelidas ignis abegit aquas. qualiter ipse vobis in retribulione sempiterna resti-
d Reddiiur ipsa salus, pater alme, saluto salutem, lual i, qui providet auxilium indigentibus. Iu causa i
Auxiliumexsili sis rogo pastor ovi. Justinae vester apostolatus pastoraliter kdesudet.
CAPUT XVII. CAPUT XIX.
Ad eumdempro causa abbalissm. 1 Ad eumdemex nomineJuslinm.
[ Fortunaius hoc in carmine Gregorii opem adversus [Scribit hoc poema Forliinaius snb Justinae persona
grave incommodum,quod in monaslerium, ut vi- B I ac nomine, eaque rogat Gregorium ut per ipsum
detur, Pictaviense irrepserat, implorat. ] patri commendclur, et aviaegratias referat, quod
* Repsit quale nefas intra pia septa synaxis? ea ad se advcnisset.]
Anlisles Dotniiii, bone pastor, et auctor honoris,
Inconsulie dolor, rumpere verba vetas.
Rite decus gcueiis, quo esl generosa fides.
Quale nec anle oculos, patulas neque poltuit aureis, m Justinam famulam
Necfacerent vitio qui sua fana colunt, pietate, memento, beate,
Per le et commender stirpe, vel arce patri.
Tu tamen, alme Pater, pietatis amore labora, Hinc referens graies aviae, quia reddila landem,
Ut sacer anlistes, culmina ctijus habes, Ad vulius neptis dulcis imngo venit.
Unde repraesentesMartinum in tempore sacrum, Ista diu nostris votis dans gnudia, rector,
Cursibus atque fide dando salutis opem. *
Inler avam et lieplem lu mediator agas.
CAPUT XVIII.
CAPUT XX.
Epislola pro eademre. Ad eumdemsalulaloriu.
[Fortunatns eamdem rem quam superiore carmine
Gregorio commeudat, misso ad eumtlem compres- [AcceptisIitierisaGregorio, deque bona ejusdem vale-
bylero suo, ac rogat per beatae Radegundis voia _ tudinecertioradfadus, seinprimis laetaium declarat
exiremuin sc eidem commendat.j
ac memoriam, ut monaslerii ejus affliciis rebus r Forlunatus;
succurrat.1' Aime, beale Pater, lumen generale, Gregori, '
Commendanshumilitatem meam copiosissimaeve- Jure sacerdolum culminis arce caput.
strae dulcedini et milissimaedominaiioni, suggero ut Reddo Deo grates, de vobis prospera noscens,
causa universalis Ecclesiaetalem vos f habens basi- Vestris nunc scriptis laelilicatusagens.
dem, ut nullus ventorum turbo succlinans, nulla Me quoque commendans bumili prece, voce saluto,
proceilantm propeHens cctngeries possit illic inve- Jugiter officioquem mea corda colunt.
a UnusCod. Vat., febre calens ttimma. Ms.Trexir., I Ed. Paris., habeatbasidem;ct mox,turbo'vacillans.
et alii lihri habent : T Utnts Cod. Vat„ quod labefactet,repeiiat. KdiJ.
Febre calenssumma,jamrigor imus, eram Paris., aut quod lukefaciatum.
h Edit. Paris., suppiicaiio.
Col. Ms., non rigor imus eram. Pulmannus corrige- .J Edit. Paris., quvd videt per auxilium.
bat : jam rigor unut eram. Haecex Brow. Edil. Pa- i Umis Cod. Vat„ in causa justitim. Ilem in alio.
ris., tmits erant. Cod. Vat. Hivc Justina (pro qua inale in pracfatos
h Edit. ParLs., fiatibus aura.
c Unus Cod. Val„ operta patens.Sicquoque Edit. Cndd. irrepsitjusfitin) erai praepnsitamonasterii Pic-
laviensis, cum grave* illie seditiones, de qiiibus su-
Paris. exnrix snui. Endcm nliliaiissam suam, cum a
d Hic versus correctus fuil a Brow., qui in libris » pra, sicariis quaereretur ad iiecem, altnris palla contexii;
mendose legcbatur sic : J)
ipsa deinde se pro abbatissa abduci passa esi, qnin
Beddiditiste, Pater alme, salutosaluti. prud>'relquae esset; ac postea recognita, dimissa,
vel : ac redditn est inonasteiio. Il.cc accideruiilad au. 589,
Samsatquesit, alme, saluti. de qnibus Greg. Tnr. lib. x, cnp. 15.
k Unus Cnd. Vatic, pasloruliterquod desndet. ln
Unus Cod. Vat. mendose : alio, quod se subdat. Edit. Paris., desudet.
Redditurisli, Pater alme, sa\uto salulem. 1 Pulat cl. Ruinart. in ndd. ct emend. ad nntas
Ed. Par„ reddita sicque salus. in snnctum Greg. Tur„ hanc Jusiinain filinm fuisse
e Nonebscure videiur hoc in poemale Fortunalus Juslini , qui vir sororis snncto Greg. appeliatur
lib. de Mirac suncti Martini, cap. 2. Certe lib. ix,
loqui de gravibus turbis, ac dissidiis, qu;e post ob- cap. ii,7, Foriiina.iusalloquens libellum suuni, eiqtie
ilum bealaeRadegundis in 1'ictaviense tnonasterium mandans ut
invasere : quorum flainmam Chrodieldis, gauclimo- sic de ea Giegorium Juslinae uomine salularel,
nialis, Chariherti regis (ut ipsa de se praedicabat) loquitur :
fllia, e.vcitavil; ejusque furiis confolaediscordiaj eo AddcJuslinam,pariter precantem,
processerunt, ut ad sacrilegas et immanes cedes, ac Nempeconiniendans faniulam,propinqiiam,
facinora alin, res perveniret. De his vide Greg. Ttir., Et refer quamuiii s ibicliaraproferf
N.eptish onorem.
lib. ix. Hist. Franc, cap. 5'J, el seq. Ed. Paris.,
m Edit. Paris., Justina; famula:
Repsit tale nefas; et in versu seq., verba pulas.
891 VENANTHHON. CLEM. FORTUNATI OPERUMPARS I
CAPUT XXI.
Ad eumdem salutatoria.
[Gregorii virtutem, celebritatem et pastoralem in
grcge tuendo sollicitudinem, laudat.]
Summe Pater patriae, celsum et generale cacuraen,
Forie decus, generis a Turonicensis apex.
Lnmen ab Arvernis veniens feliciter arvis :
Qui illusirans populos, spargeris ore pliarus.
Alpibus ex illis properans h, mens altior ipsis,
Vir per plana sedens, qui pia castra tegis.
Ne noceant bostes, qui sunt in ovile fideles,
Unicus in campis publica lurris ades.
Vir dale, dulce caput, regiont cbare Gregori,
Martini retinet quem sacra sella Patrem.
Me Fortunatum humilem commendo palrono,
Sic tua vita diu hoc sit in orbe Deo.
CAPUT XXII.
Ad eumdem salutaloria.
nc siudiuni dectnrat,
[Suam in Gregorinm sedulitalem
et ejus sc precibus ad extremum commcndai].
Si qua milii veniet quolies occasio dulcis.
calanio solvere vOlameo.
Opto, sacer,
Pater loto venerabilis orbe,
Summe patriae,
chare mibi, c fulgida cura Dei.
Undique
Commendashumilem tibi me, sacer arce Gregori.
Pro famulo proprio, qu;vso, precare Deum.
CAPUT XXIII.
Ad eumdem.
Si cessent homines velociler irc per Austros,
Ad te, cliare paler, carmina missa vclim.
Nunctamenestquoiiiamgerulusmibi.porrigoverbum,
Sed minus eloquio, quam quod amore colo.
Dulcis opime, decus noslrum, pie papa, Gregori,
Yersiculis brevibus solvo salutis opus.
Sed memor ipse mei commenda, quaeso, Tonanti,
Sic le consocium reddat honore throno [throni].
CAPUT XXIV.
Ad eumdem.
[Nullam facundiam lantam esse dicit qua pares
gorio pro ejus in se muniliccntis gratias agere
possit.]
Gurgitis in morem si lingua fluenta rigarel,
Turbine tOi-realiSi vel raiperetur aquis,
ArJtua prsecipue praeconia stimma, Gregori,
Dum non explerem flumine, guua forcm.
MunificumquePatrem sequaret nec Musa Mnronis,
Fers bone, quanta mihi, quis valet ore loqui?
• De palria et genere Gregorii Turonensis lege
Vitam ejusdem, ab Oddone abbatc conscriptam.et
praeiixam Gregorii Operibus, Edil. Paris., a cl.
Ruiuart. editis.
b Edit. Pnris., monsallior.
c Edit. Paris., (ulgide, chare Dei.
d Vigenna, sive Viiigcnna, Galliaefluviusesl, bodle
ta Vienne; in Lemovicinofontes habcl, ctin i.igerim
te evoivii.
c Cnus Cod. Vat., (ruge replelo.
* Ms„ abil et quempro auod.
292
A Ac brevitaie, sacer, famutum commendo subactuin,
Me Fortunalum, sit vcniale, precor.
CAPUT XXV,
Ad eumdempro villa prmslita.
[Gralias agit Gregorio pro agro ad privalas sibi im-
pensas et usus benefleentissime collato; tutii ip-
sius agri siium et anicenitaiem dcscribit.]
Tramite munifico celebravit pagina cursum,
Carmine dulcifluo, quam tuus edit amor.
In qua sorte loci facla est collatio doni,
d Vigennaprocax liitore
Qua frangit aquas.
Lapsibus et lumidis dum ferlur nauta carinis,
Jugera culta videt, quando celeuma cauit.
Grates, chare, gero pietatis fruge e reperta,
Qui facis unde decens multiplicetur apex.
n] Et sine his mea sunt, a le quaccunquetenentui,
Grcx f habetomnis agris quod bone paslor habes.
CAPUTXXVI.
Ad eumdemprecatoria pro ipso agro.
[Gratias ilem agit pro impensa sibi agelli parle;
Gregorii in se munificcniiam snncii Martinilibera-
liiati in pauperes exaeqtia.ns.Prtesiilnm sibiagrum
ad timuein nutum reversurum ad Dominum suum
afiirmai.]
Munijici reparans Marlini gesta, Gregori,
Texit ui ille habitu, nos alis ipse cibo.
Discipulus placidum sapiens imitando magislrum ;
IIIc ubi dux residct, miles liabeb s opem.
Ut chlamydem ille prius, sic tu pnrtiris agellum;
Ille (egendo potcns, tuque iovendo R decens.
Ille ope me antiquum h releviins, tu, cliare, novellum,
'
C Fit dives merilo paupere quisque suo.
Quando rcposcetur, vestris redit usibus arvum,
Et Domino ' proprio restiluemus agrum.
Unde amplas refero grates, dulcissime rector,
Et repeto i pamlens haec tua, paslor, ovis.
Nec tantum reddo, quanium libi debeo, praesul :
ProForluuato sed, rogo, flecle Deura.
CAPUT XXVII.
Ad eumdempro pellibus sibi transmissis.
[Suam in accipiendis Gregorii litteris laetitinm de-
clarat. Iiem laudes Gregorii complecliiur; et ei se
Gre- commendat. Postremo missas aii se niveas pelles,
quibus pio caligis utcretur, commemorat, et gra-
tias agit.]
Egregio compncta silu, phalerata rotatu,
D
] Atque Sophocleo paginn fulla sopho,
Me arentcm veslro madefecit opima rigatu,
Fetil et eloquio, qitioilloquor, esse luo.
Dulcis, cliare, decens, facunde, benigne Gregori,
Atque Patcr pauiae binc saeer, inde cate.
e Eiiii. Paris., decus.
h Videlur lioc in loco Fortuiintus eam erga se
sancti Martini beneficentiam indicare qua, cum Ra-
vennaegraviter ocnlis laboraref, eju«dem ex patro-
cinio, acgriiudine illa est libcratus. Itaqie se anli-
quiniii iKiniiiinrediceiidiis csi, spectans pratcrittun
tenipus, quo in se beaium Mariiuuin beneiiciiinex^
pertus cst; iioveliumatiicni, praesenlemGregorii in
semet iiberalilalem signilicans.
» Ms„ proprium.
j Unus Cod. Vat., pangem hmc.
2?3 MISCELLANEA.— LIB. IX. 294
Muneribus, meritis, animis et moribus tequis. A Cui das unde sibi lataria missa ligentur,
Omnibusofficiis,unde colaris, habens. Pellibus et niveis sint sota tecla pedis.
Me Fortunatum libi celso sterno pusillum, Pro quibus a Dominodetur stola candida vobis,
Coramendoet voto supplice rite tuum. Qui dalis hoc minimis, unde feratis opes.

LIBER NONUS.

CAPUT PRIMUM.
Ad Chilpericum regem, quando a synodo Btinnaco
habila ett.
[Brinnacensis synodi Patres alloquitur hoe poemale
Forlunatus, poscitque ab eis veniam, ut sibi liceat
de Cbilperici laudibus dicere : quem a generis 110-
bilitate commendai, et n famaecelebriiate, lum ab
ejus virtute in praoliis,ac rerum gestarum gloria ;
queui post varins rerum vicissitudines, tandeni
pristinam, imo etiam anipliorem, dignilatem, per
adversos rerum casus, ait recuperasse. Eumdem i
patriae praesidiumadversus barbaras nationes esse
praedieat, ac laudat ejus justitiam et doctrinam,
qua suis illum majoribus narrat prseslilisse. Po-
stremo Fredegundis reginaeencomium subtexit.]
Ordo saceidotum, vcnerandaqne culmina Ch.ris.ti,
Qnosdedit alma fides relligione Patres.
Parvulus opto loqui regis pracconiacelsi,
Sublevet exigui carmina vester amor.
Iaclyte rex armis, et rcgibus edile celsis,
b Primus et anliquis culmina prima regens.
Rector habes nascendo decus, moderandosed auges,
De radice patris flos generate potens.
iEquali serie vos nobilitando vicissim,
Tu genus ornasti, le genus ornat avi.
Excepisli etenim fulgoremab origine gentis,
Sed p*r le proavis splendor honore redit.
Te nascente patri, lux altera nascitur orbi,
Nominis et radios spargis ubique novos ;
Quem pracfert oriens Libyos, occasus, etc arctus,
Quo pede non graderis, notus bonore venis.
Quittquidhabet mundus, peragrasli, nqmine prlncepa,,
Curris ef ilLuditer, quod rota solis.agit.
Cognitejam ponto et Rubro, pelagoque sub Indo,
Transit et Oceanum fiilgida fama d sopho.
Nomen ut boc resonet, non impedit aura, nec unda,
• Sic tibi cuncta simul, terra vel aslra favent.
Rex bonitate placens, decus altum, et nobile germen,
In quo lol procerum culmina culmen babent.
Auxilium palriae, spes et lu tamen in armis,
Fida luis viitus, inclytus atque vigor.
Cbilperice potcns, si interpres barbarus exstet,
f Adjulor fortis, hoc quoque nomcn habes.
Non fuit in vanum , sic le vocilare parentes,
Praesagium hoc tolum , laudis et omen eral.
Jam lunc judicium praebebant tempora nato,
Dicta priora tamen dona secuta probant.
In te, dutce caput, patris omnis cura pependit,
Inier tot fratres sic amor unns eras.
Agnoscebat enim , te jam meliora mereri,
Unde magis coluit, praeiulit inde paier,
Prceposuit genitor, cum plus dilexit alumnum ,
Judicium regis frangere nemo polest.
Auspiciis inagnis crevisti, maxime princeps,
Hinc in amore manens plebis, et inde patris.
Sed meritis tantis subilo sors invida rerum,
Perturbare parans regna quieta libi,
Concutiens animos populorum , foedera fratrum,
Lajdere dum voluit, prosperitate favet.
Denique jam capili vaiido pendente periclo,
Quando ferire habuit, reppulit bora necem.
Cum retinereris mortis circumdatus armis,
Eripuit s gladios sors, operante Deo.
Ductus ad exlremum, remeas de funere vitae,
Ulliina quae fuerat, fit libi prima dies.
Noxia dum cuperent hoslem libi bella parare ,
Pro le pugnavit foriis iu arma-ffdes.

Qusenamhujusce Brinnaeensis synodi convo- ibi extremum exlialaverit spiritum. Brennacum porro
candaeeausa fuerit, docet nos pluribus Gregor. Tu- nonnisi tribus leucis distnt ab Augusta Suessionuin,
ron. lib. v Hisior. Frane. cap. 50: quac paucis licet versus Rhemos, ut habet cl. Ruin. iu notis adGre-
perstringepe. Riculfus scilicet elericus in Fredcgun- Turon., lib. iv, cap. 22. In eadem villa Brin-
dem reginam, uxorem Chilperici, grave crimen gor. naccnsi Clotarii thesaiiri servabanlur, uti refert
coiifixerat, cujus objiciendi ac divulgandi auctorem Greg. Tur„ loco mox citaio.
fuiase Gregorium Turonensera commentus fuerat, b Unus Cod., Vat. primus ab antiquis.
multa ndversus eum fingens, quibtis in invidiam 'rj c Forle, arctos.
apud reges vocarelur, ut illo nimirum de sede Tu- d Etfit. Paris., tui.
ronensi amoto, et alio, qui sibi faveret, in ejusdem ' Eadem edil., Sit libi et unda simul.
locum suffeclo, ipse deinde Turonensis Ecclesiae ! Efymon Chilperici, Germanico ex idiomale du-
archidiaeonus crearelur. Quocirca ut in illud crr- ctum ostendit Brow. io nolis ad hunc locum ; quem
minis qnaerereiur, Cbilpericus Brinnaci synodum lege, si lubet.
cpiscoporum coegit, in qua et Riculli fraus detecia s Duo Codd. Vatic, eripuil gladio. Cbitpericns
est, ct Gregorii probala iunocentia. Synodus isthaec saepe cum fratvibus suis bella gessit, ac cladibus
habila esl anno 580, quo anno proinde boc poema saepe fractus, semper tamen emersil. Postremo vi-
scriptum esi. a Forlunaio. Brennacum, autem , sive ctusplane, prodigatusque a Sigiberlo fuisset, nisi
Brinnacum vulgo Braine, villa erat regin, ut vide- victor jain hic, Fredegundis regince fraude, ac dolo,
lur, iu qua Chilperici iilii, Dagobertus el Cblodo- de medio repenie fuissei.sublatus. Vide Grcg. Tuj
bertus grnviter:i'groiasse referiiutur a Greg. Turon., ron. , lib. iv, cap. 52. Ad liiijusce postremi belli
tib. v, cap. OJ, c.i.ii quidem Dagobcrtus ibidem exiturn et Chilperici felicilatem videtur hoc loca
morbo oppressus iuterieiit, CbiodoljeritHvero Sues- respexisse Fortunatus.
sionas ferelro in basilicam Sancti Medardi delatus,
595 VENANTUHON. CLEM. FORTUNATl OPERUM PARS I. 2ofi
Prospera jndicium , * sine te, tua causa peregit. A Ncu gravet haecaliquis, pia propugnacula tendis,
El rediil proprio celsa b, catbedra loco. Ac regionis opes limile forte foves.
Rex bone, ne doleas nam le fortuna querclis, Quid de justitiae referam moderamine, princeps?
Unde fatigavit, hinc meliora dedil. Quo male ncmo redit, si bene justa petit:
Aspera tot tolerando diu, modo laeta sequuntur, Cujus 1 in ore probo tnensuraelibra teneiur,
Et per meerores gaudia nala metis. Rectaque causarum linea currit iter.
Muliimodasper opes seminans, tua regna resumis, Nec mora lit, vero falsus nihil explicat error,
Namque labore gravi crescere magna solent. Judiciisque luis fraus fugit, ordo redit.
Aspera non nocuit, c sed le sors dura probavit, Quid? quoscunque etiam regni ditione gubernas,
Unde gravabaris, celsior inde redis. k Doctor ingenio vincis, et ore loquax.
Altior assiduis crescis, non frangeris armis, Discernens varias l sub nullo interprele voces,
El belli artificem le labor ipse facit, Et generum linguas unica iingua refert.
Forlior efficeris per multa pericnla princeps, Erigil exiguos tua munificentia cunctos,
Ac per sudores dona quietis abes. Et quod das famulo, credis id esse luum.
Nil dolet amissum, te rege superstite, mundus, Qualiler hinc itidem tua se praeconialendunt,
d Qui se servarunt debila regna gradu. B Laudis et hoc cumulo concutit astra fragor.
Consuluit domui, patriae populoque Creator, Cui simul arma favent, et liltera conslat araore,
Quem gentes melmint te superesse virum. Ilinc virtute potens, doctus et inde places.
Ne ruat armatus per Gallica rura rebellis, Inter utrumque sagax, armis et jure probatus,
Nomine vicioris hic es, et ampla e regis. Belliger hinc radias, legifer inde micas.
QuemGeta,fWasco,iremunt,BDanus,hEstio,Saxo,Bri- De virlute pater, reparaiur avunculus ore,
Cum patre' quos acie te domilasse patet. [lannus, Doctrinaestudio vincis et omne genus.
Terror et exlremis Frisonibus , atque Suevis, Regibus aequali, de carmine major haberis,
Qui neque bella parant, sed lua frena rogant. Dogmate vel qualis non fuit ante parens.
Omuibns his datus es timor, illo jiulice campo, Te arma ferunt mgcneri similem, sed littera praefert,
Et lerrore novo factus es allus amor. Sic veterum regum per simul, atque prior.
In tc, reclor, habet regio circumdata murum, Admirande mihi nimium rex, cujus opime
Ac levat excelsum ferrea porla caput. n Praeliarobur agit, carmina lima polit.
Tu palriae radias adamantina turris ab Ausiro, Legibus arma regis, et leges dirigis armig,
El sculo stabili publica vola tegis. Arlis diversaesic simul ilur iter.
i
" Videiur idem hoc loco Chilpericum purgare, laudasse, ejus vitia reticendo, ac, si quid erat lau-
quod millum Cbilperici consiliiun, aut opera in oc- dis, amplilicando. Difficile quippe, vel turpi in ho-
cidendo Sigiberlo inlerfueril. mine, non elucere virtutis aliquid quod laudari pos-
b Unus Cod. Vat„ caihedra suo. sit.
< Ibid., si sors le dura. k Chilpericus, etsi minus praesfuit doctrina, eam-
<•lbid., cui se servarunt, quod seq. dem tamen affectavit, cum, ut refert Greg. Tur., lib.
• Ms„ Tegis. v, c. _45, vel theologicis in rebus sciemiam male
f Vascones pnpuli, qui in Pyrenaeis jngis habita- sibi vindicaveril: asserens ipsum esse Patrem, qui
bant, snis saepe incursionibus Galliam infestnrunt. est Filius, idemqueipsum esse Spiritum sanclum, qui
A Theuderico et Thod>'bertovicti et edomiti fuisse Pater et Filius, ac volens m el Gregor. ipse Turo-
referuniur in Chron. Fredeg. Scolastici. nensis et reliqui Ecclesiamm doctores id quod ipse
R Edil. Paris., Danus Scylkm. sentirent ac crederent. Quanquam ab bac amenlia
n Unus Cod. Vat. Euthio : Suspicabar (snbdit postea destitit. Idem (uf refert ibidem Gregorius)
Browerus) Esiio legi posse, obruta Eulkionum, si Scripsil alios libros versibus,quasi Sedulium secutus :
qum gens ejus nominis, memoria, Estones aulem, vel sed versiculiilti nutli penilus melricm conveniuntra-
Estiones, hodiequeinler Saxonum reliquias numeran- lioni. Addidit autem et litteras litleris nostris, id est
tur apud Livonimfines, Suecis, Moschis, Danisque (o, sicnl Grwci habenl, m, the, uvi, quarum characte-
parum abjuncti. res subscripsimus.Hi tunt w $ Z A. El misil episto-
i Edit. Paris., quos pridem le. D las ia universascivitales regni sui, ut sic pueri doce-
i DuoGod. Vat„ cujtis in orbe prono. Nonvidentnr renlur, ac libri anliquitus scripli, planali pumice,
hce laudes, quas hoc loco Forlunatus percenset, rescnbereniur. Narrat eamdem rem Aimoinus, lib.
Congruere personae Chilperici, viri impuris Frede- III liist.a Franc, cap. 41. Lilieras6 vero alphabelo
gundis in amoribus diu volutaii, cujus desiderio vel additas Chilperico esse ait %, ch, th, y.ph. Sed de
Gelesuinltiam, legilimam uxorem, in lecio suo ne- illis liiteris, et ipsarum varietaie, in Mss.videsis no-
candam cutavit, quique in reges fralres omni tem- lascl. 1
Ruin. in Greg. Tur. lib. v, cap. 45, llisl. Frauc.
pore iniqiius et infestus exslilit. Elsi vero duobus m
Edit. Paris., sed.
filiis orbatus, immatnra morle exstinctis, videatur Unus Cod. Vat„ generit similem.
»
aliquid ad poenitenliamcommotus fuisse, idem lamen Aimoinus, lib. in de Gestis Frnnc, cap, 1.6, re-
ad mentem suaui ac prislinam vitse consueludinein fert sequens Epigramma, lanquam a Chilperico rege,
reversus, postremo occisus est, ejusdem Fredegun- in laudem saucti Germani, episcopi Parisiensis, elu-
dis, quam perditissime amabal, cujusque suasu tot cubralum, quod sic habet :
scelera commiserat, opera et consilio, uli narrat Ecclesia?speculum,patriasvigor, ara reorom,
Aimoinus, in Histor. Franc, lib. m, cap. 57. Ilunc Et pater, ei medicus,paslor,anvrqne gregis.
Greg. Tur. non dubitat Neronem sui lemporis, et Germanusvirtute, lldp,ctxde, ore, bealus,
Herodem nominare, cujus vitia ac scelera late de- 'Carne tenet Lumulum,meniisbonorepolum,
Bcribit lib. vi Hist. Franc, cap. 46. Quo circa di- Vir, euidura nihilnocueruntfatasepulcri,
cendura Fortunatum, poetarum raore, bunc regem Vixitenini, nam mois queui lulit ipsa timet
897 MISCELLANEA.— LIB. IX. 298
Disceresi possit, reclor, tua singula quisquis, A CAPUt II.
Ornarent plures, quaebona solus agis.
Sed tamen hsecmaneant, et crescant prospera vobis, s Ad Chilpericumtegem et Fredegundem
Et liceat solio multiplicante frui, teginam.
Conjugecum propria, quaeregnum moribus ornat,
Principis et culmcn participata regit. [PoenamAdaeet Hevae,a quibus peccandi origo ex-
• Provida consiliis, solers cauta, utilis aulae, slltit, inflictam commemoral, et inde in mise-
ram prolem morlem ait fuisse propagalam ; tum
lngenio pollens, munere larga placens. mortis ipsius necessilatem ex patrum qui ante de-
Omnibusexcellens meritis, Fredegundis opima cesserunt exemplo confirmat. Hinc vero Cbilpe-
rici dolorem, quem ex acerbo liliorum funere con-
Alque serena suo fulgel ab ore dies.
ceperat, consolalur, nihil prodesse lacrymas afiir-
Regia magna nimis, curarum pondera portans, mans ad charos ab inferis revocandos. Addil fines
Te bonitate colcns, utilitate juvans. cujusque vilaerite constitutos a Deo fuisse, alque
euindem homines, tanquam vasa, effringere, cum
Qua pariter tecum moderante palatia cresctint, lubuerit. Eumdemhortalur ad hunc dolorem for-
Cujuset auxilio florel bonorc domus. titer ferendum, ac solandam Fredegundem regi-
Quaerensunde viro dupliccntnr vota salutis, nam, filiorum necem acriter deflentem. Excmplo
Et libi mercedem h de Radegunde facit. g- Job, Davidis, et malrisDeo Machabaeormnsuadet, ut
gratiae poiius snpremo agantur, quod inson-
Quae meritis propriis effulgetgloria regis, tes pueros immalura morle praeripuerit; atque
Et regina suo facta corona viro. inde etiain paremes consolaudioccasionem stiuiit,
Tempore sub longo haecle fructu c prolis honoret, quod illi a sacro baptismi lavacro puri ad Dcum
migraverint, superna infelicilate locandi. Poslre-
Surgat el inde nepos, ut renoveris avus. mo novam iisdem sobolem in locum demortuae
Ergo Creaiori referaiur gratia digne, auguratur.]
Et cole, rex, regem qui tibi praebetopem.
d Ut servet, cumuleique honnm ; nam rector ab alto Aspera couditio, et sors irrevocabilis horae,
Omniasolus habet, qui tibi multa dedit. Quod generi humano h Iristis origo dedit:
Da veniam, viclor, tua me praeconiavincunt, Cum suadens coluber projecit ab ore venenum,
Hoc quoque, quod superor, fil libi mnjor honor. Morsu et serpeniis mors fuit Eva nocens.
Parvulus opto tamen, sic e prospera vota secundet, Sumpsit ab ipso ex lunc Adam palre terra dolorem,
Ut veniant terris haccpia dona polis. Et de maire gemens, mundus amara capit.
Aera temperie faveant libi, tempora pace Praevaricandoduo probro damnantur acerb»,
Frugibus arva micent, foederaregna ligenl. Hle Iabore dolet, haecgenerando gerait.
' Edomites omnes, tuearis amore fideles, ^* Mors venit inde vorax, transmissa
nepotibus ipsis,
Sis quoque catholicis relligionis apex. Haeredesquesuos tollit origo nocens.
Summus honor regis, per quem donanlurhonores, Ecce Iioc trisle nefas nobis genuere parentes:
Cui longaevadies constet, el alma ttdes. Ceper&tunde prius, binc ruil omne genus.
Begibusaurum alii, aul geminarum munera solvaat, Primus Abel cecidit, miserando vulnere caesus,
De Fortunato paupere verba cape. Ac fraterna sibi sarcula ' membra fodent.
(
CrevitadhucpotiusJustus postfunera, namqui ros, quos e Fredegunde susceperat, Dagobertum et
Ficlile vasfueratgemmasuperbamicat. Clodobertum, quibus paulo post Brinnacensem sy-
Hujusopeinac merilummutisdareverbaloquunlur, nodum orbatus est, non sine vindice Numine, ut
Reddilusel csecisprsedicatore dies.
Nuncvir apostoiicusrapiensde carne tropaeum, legi potest apud Greg. Tur„ lib. v, c. 51, et ex seq.
Jure triumplialiconsidelarce poli. carmine patebit.
d Edil. Paris., Hoc.
Cl. Mabillon., in notis ad Viiam sancti Germaui e Brow. corrigit pia vota secundent; sed
saec.i Bened., hujusce poemalis versus elegantiores emendiitionis hujusce
nibil in Mss. Vat.
el ornatiores videns, quam ul a Chilperico elucubrari * UnusCod. Vat.apparetEl.domites omnes.
possenl, opinatur ab Aiinoino eosdem expolitos « Huic poemati Fabricius nomen indidit : De
fuisse. At Browerusnou dubitat ilios Cbilperico ab- communioinnium
morlalitale. illud in duob.
judicare , et attribuere Foriunaio ejus quippc sly- j) Codd. Vat„ quibtis huc usque Legitur usi sumus, et in per-
lum et ingeninm snpere exisiimat. Browero facile
vel ipse assentior, praeserlim cum Forlunatus alia auliqiio alio, seorsima caeterisForlunafi Operibus,
etiam cannina, alterius nomine ac rogatu, scripserit, cum hac inscriptione : Incrpiunt versus Fortun. epi-
ut alibi inuuiintis. scopi in consolaiionedefunclorum. Nee illic integrum
• An h* laudes apte Fredegundi conveniant, ju- babetur boc poema, sed desinil ad versum illum
dicenl qui illius vitam ct facinora novere. Ea vero inclusive : Candida ceu rubeis, etc.
h Tertius Cod. Vat. lollil
cujusmodi sint, el uos saepeiudicavimus, el videre origo necis.
' Membra(odent. Sic Ms. Trevir.
est apud Greg. Turou. passim, in Hist. Franc, apud et Colon. Quibus
et Vat., nisi quod ultimus habet membra
Aimoinum,et alioS rerum Fraucic. scriptores. II;ec acceduul Fabricius correxil: -
ilaque Fortunatus ad tempus scripsisse magis quam (odii.
ad rcriini verilatem videtur, acforie, quo Fredegun- Acfraternaillisarculamembratrahunt.
dis animutr , in GregoriumTuronensem vehemenlius Rite Brow. censct vocem illam fodent esse retinen-
inccnsum, leniict, ac rnitigarei, idcirco eainlaudasse dam, luin quod ea aetate homines pluribus jam lati-
impensius
h Videlur quam v>duis»el. nis vocibus, vulgari sermone depravntis, abuleren-
hoc loco indicare Fortnnatus Frede- tur, id quod constat in primis ex lestimouio divi
gundcmconjugis sui res ac saluiem Radegundis pre- Aug„ lib. n de Doctr. Christ., cap. 15, el Cassio-
ci!.n<couimeiidasse. Instit. Div. 1.1, c 15, tum quod Forlunaius
- Ciiilpericusduos jam supcrstites liabebat libe- dori, reruin vocabula
saepe depravasse ac corrupisse de-,
r FATROL.LXXWlll. 10
 289 VENANTIIIION. CLEM. FORTUNATIOPERUM PARS I. SOO
Post quoque Selh obiit, sub Abel a vice reddilus A Brachia non relrabunt fortes, heque purpura
[idem, [reges,
h
Et quamvis rediit c, nou sine fine fuit. k Vir quicunque venit pulvere, pulvis eril.
Quid Noe memorem, laudatum voce Tonantis, Nascimur aequales, morimurque aequaliteromnes, J
'
Quem levis arca lulil, uunc gravis arca premit? Unaex Adam.est mors, Chrislus ct una salus.
* Sic quoque Sem, et Japheth, patrum jusiissima Diversaesl merces, 'funus lamen omnibus unum,
[prolcs. Infanles, juvenes,x sic moriere senex.
Sancta et progenies tate cucurrit iter. m Ergo quid,liinc facimus, nunc le rogo, celsa pot«-
Quid • palriarcham Abraham, ve.l Isaac, Jacob quo- [stas,
[que dignos, Cum nibh auxilii possumus esse rei?
Cum delege necis nemo soiutus adest? Ploramus, gemimus, sed nec prodesse valemus,
Melchisedechetiam, Domini sacer ore sacerdos, . Luctus adest oculis, est neque fructus opis.
Jobquoque, ceu genili sic abiere sui , Viscera torquentur, laceranlur corda tumultu,
Legifer ipse jacet Moses, Aaronque sacerdos, Sunt chari exstincti, flendocadunt oculi:
Alloquiisquc Dei dignus, amicus obil. Ecce vocatur amor, neque jam revocatur amalor,
Successorque suus, populi dux inclytus, Jesus B Nos neque jam lepetil, quem petra mersa tegjt.
f Qui legis libris, occubiiere patres. Quaravis clamantera refugil mors surda, nec audit;
Quid Gedeon, Samson, vel quisquis inordine judex? Nescit in affectiim dura redire pium.
Morlem sub Dominojudice nemo fugit. Sed uolo, atque volo, migrabocum omnibus illuc,
Israelita potens David rex, atque « propheta, Ibimus n hinc omnes, nemo tiec inde redil:
Est situs in mmiilo cum Salomone suo. 0 Donec adventu Domini caro mortua vivat,
Esaias, Daniel, Samucl, Jonasque beatus, Surgat et ex proprio pulvere rursus lioiuo,
Yivens sub pclago, slal modo pressus humo. Cceperit ut tegcre r areules cutis uda favillas,
Princeps clave, Petrus, primus quoque dogmate Et vivi cineres de tumulis salieoi.
[Paulus, Ibiraus ergo omnes, alia regione locandi,
Quamvis celsae animau, corpora terra legit. lbiuius ad patriam, quos peregrina lenent.
Semine ab humano h cui nullus major babetur i Necruciere igitur, pierex, forlissime princepsj
Vir baplisla potens ipse Joannes obit. Quod geniti pergunt, quo petit omnis homo.
Enoch, Heliasque ' hoc adbuc spectat uterque, Quale placet figulo vas ficiile, lale paraiur,
Qui salus ex homine esl, et moiiturus erit. ^u Quando placel Ugulo, vasa soima ruunt.
Ipse creator ovans, surgens cito Chrisius ab umbris, Quod jubet Omuipolens, non possumusesse rebelles,
Hic quia natus homo est, carne sepultus humo. r Cujus ad intuittun sidera, terra tremunl.
Quis rogo non moritur, mortem gustante salute? Ipsc creat homineui, quid dicere ' possumus? idon
Dutn pro me voluit hic mea vita mori? Qui dedil, et recipii, erimina nulta gerit.
Dic mihi quid poterunt Augusli, i el culmina regum, Illius ecce suinus figmentum, et spiritus inde est,
Membra creatoris cum jacuere peiris ? Cum jubet, binc inius, qui sumus ejus opus.

prebendalur, quo illa adimetricas leges exigeret. modo loquilur Forlunatus de Salomone dicens :
Quod et hicfecisse, minime miium ut est. ldera Brow. Pro vice'germauicumredit ipse palri.
bnjuscc loci sensum ilavel explicat, Cain sarculo d Hic versus sic legiuu-in uno Cod. Vat.
Abclis corpus fodisse perrupisse dicatur, atit
in lerram iufodisse. Sed SicquoqueSein,cl Japhet, hi justissimapioles.
postea, occultandi ciusa,: e Fabr., patriarcha... dignus.
is primum probat inagis Posteaquam, ait, in Aure-
lii Prvdentii llamariii;eniam paulo fixius intendi, 1 DuoCodd..Vatic quoslegitis libris. Itn et FabrlC,
cujus videiur imitator in piimis exstilisse Forluna- quae Iectio sequenda. Ed. Paris. Quos scitis.
tus. Ita vero de Caiu scribit Prudentius : « Ed, Paris, poeta.
Armatdeiude parricidalemmanum h Tertius Cod Vat.. quo millus. Ita Fabric Alier
Frater, probatiesanclitalissmulus, ) Cod„ cmn nullus, iiiemlose.
Germamicutvocollafrangitsarculo. ' Fabric, ci adliuc hoc.
Ubi a puela nornine sarculi accipitur quodcunque i Duo Codd. Vai. , uut culmina regum. Ita et
instrtiiiientuin, quo Cain usus esil in occidendofra- Fabric
Ire. Sarctiluiiivero idcirco tiominutum priecipueest, kTeiiius Cod. Vai., vir quocunque venit. Fabrie.,
quod Cnin agricola esset; unde verisimile esl iis A^amquicnnque.
insiruraentis ad f.icinus suuni usum fuisse quae ma- I Duo Codd. Val. sic moriere senes. Ed. Paris.,
nis nd manum baberet, nempe rusticis, cujusiuodi abiere m
senes.
landem illa essent inslrumenta. Adootandum ei il- Fabricius sic cfferl hunc versum : A
lud videlur, TOfodent usurpari a Forlunato non pro Ergoquidhicfacimusdubiae subfunert vilae?
ut
voce fodient, pulat Browerus ; caeteroquin vis sen-
II Fabric, huc... nemosed inde,
sui jnferrelur, sed pro fodiunt, ut integva sitsenten- 0 Ed. Paris., Donecin adv.
lin. Edit Paris., (ratema etiamsatcula... fodunt.
" Uinis Cod. Vat., videtur iisdem. Terlius, reddi- P Fabric, ardenles.
lits. iisdem. Iia et Fabric Ed. Paris., iisdem. i llic versns, Ne cruciere, etc, cutn seqq. deest
b fed. Paris., En quamvis. in lertio Cod. Val. Sic etiam plures ali c lacuuaeiu
c Seth rediissediciiur, hoc est redditus parentibus ipso inveniuntur.
r Ibid., cujus et ad nutum.
proAbel occiso, ul quamvis niorliii in locum suc-
s Fabr„ possumusilli.
cesfcerit, mori lamen cl ipse non desierit. Eodera
SOi MISCELLANEA.— LIB. IX. v»
* Si liliet, tn bora monles, ficla, sidefa rriiiial, A Unde Deo potitis ' reierttir gratia noslro,
Cui sua fafctafaveht, quid hnmb Fifmusflgit? i Gefmirie rte veltro qiii facii ifib polb.
1iibi irinxiiiie
Rex, precor, ergo poieris,ageqiioa pfbsit, Eligit cl gemrtid^d!6ii i!hldisteflsiiPe'i piilctViifs,
Quod prodest anima; cum Deitalis ope, k
De rttedirjqrreliltri 'diicitait asirS Ihrmti').
Esto virlledectis, jhiieritef virice troiores'; Mrssis vestra Deo plnciili, qiiiim tlt iVorfcacomlfl;
Qitbtlnori vitatar, vii toieretrir rjmil. Dum spicis teftnrfs (tiilciifgMiiit rHetli.
Quod trahimus haicehtlo, * stnfj hccHoHifanslitnlirhY, Non paleas generas, frtiiiieriliigfedifitegra gi|fi|j|
Quod nemo ffiiihniaf, vel ratldife fefaU Nec recreitiafiaa i tofis; Setirtijfe'3h''tl'a'
{iol¥.
Consul e8s doiiin* fegiria; et trmamiSatilatt?, 1
Prccsertim qui i'ic sarictb tiapli^fnifie (iiiri;
Quae bona ctHicta eapii; Ifesociahie slbl. llinc meruere rnpi; fonle lavaifle novi.
Maierno aflexCUtHaearfcjdbeiri dbleiifeia: Siantes ante Deutu, yclul aurea vasa decoris,
Ncc simul Ipse fteas; nec I:i6ry'm»rfesinas; Aut tjuasi caiidelaiifis pulclnn liicerna nite is.
Tc feghaliie vlrb; trisrem illam lioti decet esse, liftlifaciiiiitreaniiii*,.fadialhies"se.iiper lioiiore,
Sed magis ex vestro c gaiideat alta toro. Vivrifumretineniiii regibne lucuni.
Depreedf BoCetinm; vitarii afflplatficbnjugis dplans5; Inqne dcmo Dnmini plnnt.Ttlllimirievoiftaril;-
Consutbsd gehit*, edrtsni ens patftse. B m Cnncliildceu rubeis tilia mista rosis.
Talis erfrp^ptiM, * rjualetil te videTii bh%is; Jusserit eiDnmiiius cummembra retlire sSp'tHt*j
Deque tua facie piiibs f sua vbta meifi. Vcsiibit geniif« itrtic stcrt.1pnlclrt!!-tirbs.
Dcnique Job natos scptem uno trisle sub iciu, Aut pahnat.1 cbiatnys, rutifo cOiilCxlaSiib iHfr8v
Aniittens, Iaudes retulit ore Deo. Et variis"gcmmis frons diadcm^gerct. ?<
David psatmographus, gcnilum cum amisit amatum, Utentes niveam | er Carldidapeettffa patliiflt^
MrixKfirinloprJsuit, pfafiaHafestf dedit. ° '*fr
Purpureatnque togam falgida ioria ii*ai.'
E Femina bis felix, pia maler Machabeorum, Tunc paler et genitrix mediis gaifderbifis\\\\i\
Naws septem uno fuiiere laeta tnlii. Cum inter slderferiscemltis fess^vifos.
Pr&mprJ^a-diehSBoTiiihrJ,setripei tirj! pfrnt, Retfdr, Esl lamen omwtpdtens!,Abrah* <p\ltsetfieh'SthtSiriitj
Cum vis. summe pater, pignora maler iiabei, Vobis atque dabit, Jbfi qittkl IkrMrbdedif:
* iri iertio Cboi. Vaf.( sf libei, hotS iirid, monies. filiut ejusjnrtior; needum ex aquaet Sptritu sartftibfefflf^
Fabr., una Ittitn. Idem Fabric. Piverha frrlc*ifiu- tusxagrolare cqspit,,guemin eMremisyidenle^ bagti$^o
liluin exhihet, omisso disticho, Ne eruciere;. ete~; et. abherunt. Quo parumper melius aqente, fyqter eitt*
desinens ad seq, distich.unj:Bex, precort etc. Edit. ru senior, nomirie'Clittfdberthstib fiob hibftid hfflrifnw™
Paris. Hunc versum habet Ita • ipsumque in dhcrimine moriis FreHe^uMiS mWer
cernens, etc ... ppst hmc infantulus i««Iof:,.j<«tn,jtt,-
Si libeat, montesffreta; sidtsra«Ktiatut nora. mio languore iabescit, exstinguitur.. . C.lodoberlfini
vero fetetro, Suessionds M om^caht
h DuoCodd. Val„ sineaiio nbii ifahTtgitultui. t&l. sancticompbnewes Medardi duxettint; .projicienlesque eum ad
Pa ris., sine hoc iibri trtihsigii ulluk sanclum sepulcrum, voveruntvota pro eo; sed media
<=Unus Cod. Va*„ gawdeataitaHtnmoi SiC mtiani nocte, anhslut jarii, el ienuis, spmluin exhalavil. Ne-
Ed. Paris. . qiie dtibitat Gref».Tiir. dicefe hatie filioffim CRtipC
d Ilaec, scilicei, Rigiinihis erat, quam ex Frede- rrci rieCCfrt'drvirio jdiftcH'; rif iripjfticiiiKitfe"CHlffie-
Rund'i snsceperarietiiipefietfs', qtiae p"o'siev6*e'spons;a' ricb et fjiis- dbifio sumerfefrff, rifeKrfJissfe"; (juilt flrib
Reccaredo, Leuvicilildi; regiS riisfHfninrofn, frrm, narrat'; c. Sl ejiistfelff litrrf; qtfrificdm adifiic' hMt
in Hispaniam cum thesauris ingcntibus, et copiis Brinnaci post synoJuiii Brinnicensein, atiue cum
missa est, sed infelici exitu.Namque, allalo paierna beato Salvio, episcopo Albigensi^seprsim cglloqug-
caedisnuntio, aniequaifi litlbeM Recca'red*b,. aB his rcrtf; ille1 rfeperite idf'6jdUii.i..V^e^ne\iuj^'Itjoe
qni illam deducebant deserla ac proidiiaffesl, ipso : teciiimqiimegosuSptcid?Ciii ego (Verm siijit' Greatiryj'
Reccarcdo jam aiias nupiias appetente. Ffihc re- viieb:silper legtllum, qtiod shplefrexnoni pifocejM,.Et
gressa in Gallias est; magno Cuindedecore, et cdii- iiie : ATtud,iriquit, non aspicis?^cuiegp : Nillil wnia^
tumelia.ac non muito posl rixatacum miilre, parum inqilain, Vide». Suspicibar ehim, quba jdclildrtier fo-
abfuif qtiin ab ilia neeareiiir. Lege Greg. Tuf., lib. querelur. Et adjeci : St tualiqiiid inagis cernii, engr-
ix Iiisl. Franc, cap. 54, el Iib. vn, cap. 9. "I ra. Al ille dlld truhens suspiriaxait .' Vigeo
e Duo Cudd. Vat„ qutm te viderit, invilo nielro. haiuni irm diviiim egoevajjt-
' Unus Cod. Val„ lua vola metii. gladiuin, supex dowum Annc,d'ejjen-
dentem. Verumtamennon fefeilit diciio idcirildteiii. ^...
f Iii lertiri Cod. Vat„ Germiiia bis feliiii. Nam posl dies viginli, duo filii regis, quos .superius '
h Unus Cojl. Vatic, prompla ddderis Dmiiino.Sic motluos
scripsiinUs,obieriini, AdijitAimtvfiiifs,lifi. ,in
qitoque Ed. Paris. Hisf. Fraric., cap. 21, qiidd ips\arciiiprmsut.brgijor
1 In ultiino Cod. Vat. referalur gralia nosird, S'c rius una noclium posl malutinos tiyiiinos,slraiq reCtt-
quoqiie Ed. Paris. bahs, vidit ungelum Dei, siipei ecclestam volanteni,
J Chilperici filii, Dagolierliis, ct Clttdobefiui o'ie- qui clara vdce dicebat: Heii! heu! percussitpeui
riml, til di\inius, paulo' posft Biinriaceiisem syno- Chilpericum, et cunclos filios ejtis, nec erit ex lus qiii
duiu, an. ,f:80,quoanuo dlra'fues Grassaiii iri Giifliis nuncviviintullus in regno ejus s'ucces.sor.
cst, quarn describit Greg. Tur„ lib. v, cap. 55, hisce * Cod. ultimus Vat„ ducit ad aslfa Ilbc
pbii..lrt
verliis : Dysentericusniotbus-peite Gidlias iotas prm- Cod. Citrmen desinit ad itluiri v.e'f's\iih"fnctusive :
occupavil.Eral eniin his qui paliebantur valida eum Cahdida ceu rubeis, elc. ^
vonrilu febris. renUmqiie nimiiis ddlvr, capul grave, 1 Unus Cod. Vat., nee cremanttafocis. Etl'. Pafrs*.,
vel cervix. Ea vero tfuat ex ore projiciebgntur cotore nec perdeiida [ock.
croceo,aut certe viridia, eranl, a multis aiitem asse- m Ibid., candida cmruieis.
rebalur venenumoccullumesse... lgitur in his diebus " Ed. Paris., Aut candens palma rulilo.
Chitpericusrex graviter mgrdldvit, quo convalescenle, 0 Ed. Paris , tucidu.
303 VENANTIIIION. CLEM. FORTUNATI OPERUM PARS I.
« Restiiuens numerum natorum germme digno,
referl nobilitante lide.
Progeniemque
Qui in solium David Salomonis coiittilit ortum,
Pro h vicegermani cum redit ipse patri.
Jlle libi poterit de conjuge reddere natum,
Cui.pater alludat, nbere mater alal.
Qui medius vestri replans per colla parentum,
Regibus et patriae gaudia longa paret.
CAPUT III.
c Ad eosdem.
A specie veris ineunlis ac festorum Pascbalium Quem i, pairiset patriaedumspes adolesceret ampla,
gaudiis Chilpericum ct Fredegundem horiatur, ut
oiiini moerore ac tiisliiia deposita, cum regia tota
ad laetiliam et alacritatem revertantur. ]
Post d lempestales et turbida nubila coeli,
Quo solet infesto terra rigere gelu,
Posl validas biemes ac trislia frigora brumae ,
Flamine seu rapidi rura gravante Noli,
Succedunt ilerum vernalia tempora mundo,
Grataque post glaciem provocat aura diem.
Rursus pdoriferis renovantur (loribus arva ,
Frondibus arboreis elvirel omhe nemus.
Dulcesaporalis curvanlur robora pomis,
El, redeunte sibi gramine, ridet ager.
Sic quoque jam Domini post trisiia damna dolenles,
Vos meliore animo laetificate, prccor.
Ecce dies placidi revocant pasclialia Christi,
Orbs " quoque totus item per nova vota fremit.
Gaudia plUsfaveanl per celsa palatia regum,
Et per vos faraiili festa beata colant.
f
Omnipotens vobis nostra addat morte salutem,
diu culmina vestra
Alque patriam regant.
CAPUT IV.
s Epiiap/itum Clodobetti.
[Scribit Forlunatus epitaphium Clodoberti, filii;
Chilperici regis et Fredegundis. Quindecim annos Vivis honore
naium refert illum obiisse. Laudat regale ejus
genus, ac spem quam de se toti regno, si vixisset,
504
A praebuerai, commemorat. Ejns tamen morlem
negal dellendam esse ^ui oarvus hinc et iunocens
decesserat.j
Flere moneni populum crudelia funera rcgum,
Cum caput orbis humo naoesiasepulcra legunt.
Hoc igitur lumulo recubans h Clodobertus habetur,
Qui tria lustra gerens raptus ab orbe fuit.
De proavo veniens Clodovechocelsa propago,
Clotariique nepos, Chilpericique genus,
Quem de regina sumpsit Fredegunde ' jugali
Auxerat et nascens Francica vofa puer.
Accelerante die sors inimica tulil.
Sed cui k nulla nocent queruli contagia mundi,
Non fleat ullus amor quem modo cingit lionor,
•" Nam puer innocuus, vivens sine crimine lapsus,
erpetui regni se favet arce frui.
CAPUT V.
Epitaphium Dagoberti.
[Superiori poemati attexit cpitaphium Dagoberti,
ilem Chilperici, el Frcdegundis lilii, eodein ferine
tcmpore, et ejusdem mortis genere, quo Clodo-
bertus, ejus frater, exstincti. Regium ejusdem
genus ac stirpem commemorat. Felicem eumdem
ac beatum depraedicat, quod vix sacro ablulus
lavacro obierat..]
l Jagooerte, perennis amore,
Dulce caput populi,
Auxilium pairiae, spes puerilis orbis.
Germine regali nascens generosus, et iufans ,
Ostensus lerris, mox quoque raple polis.
" Belligeri veniens Clodovechi gente potenti,
Egregii proavi germen, honore pari.
"'Regibus antiquis respondens nobilis infans,
Chilpericique patris vel Fredegunde genus.
Te veneranda lamen mox abluit unda lavacri,
Hinc licet abreptum lux lenet n alma throno.
ergo, et cum judex venerit orbis,
Surrecturus eris fulgidus, orc nitens.

a Isthaec vota Fortunati non inania et irrita fuere. ])e nostrisanoistibi Jupiter augeat anuos.
Nam revera Cbilperico, post obiium Clodoberti, et Quo et illedisiicbus referri potest, quo conjux, lm-
Dagoberli, alius lilius nalus esl c Fredegunde; isque malura morte exsiincta, sic loquiiurad snperslitem
appellalus est Theodoricus: qui cum non diu super- virum, diiiturnam eidem vitam comprecans-:
stes fuisset (anno quippe post exstinctus est) ut nar- Immaturaperi; sed tu leliciorannos
rat Greg. Tur. I. vi, c. oi), aliuin item ex Frede- Vive luos, conjuxoptime,vivemeos,
gunde filium suscepit Chilpericus, ac Clolarium no- Cod. Vat. babet : •
minavit. Is paiemum regnum adepius est, post obi- U Ast unus
tum Cbilperici pntris sui. Omnipotensnobisvestramaddatin orbe salutem,
h Ms.nece. quam leclionem teneudam arbitror; et quideni eam-
c Hoc carmen eodem ipso anno, quo superius dem habet Edit. Paris.
tonscriplum fuisse dicendum est, ac non multo post 8 Vide, quae supra diximus in notis ad carmen 2
filiorum Cliilperici obitum. Ad Cliilpericum ipsum libri hujus.
el consolandos : h Ctodoberlum Snessionis in basilica sanctorum
quippe Fredegundem pertinet quo-
rum dolorera ac moeslitiam pro Filiorum interitu Crispini et Crispiniani marlyr. bumatum fuisse,
acerbiorem luisse, discere possumus ex Greg. Tur„ narrat Greg. Tur., lib. v, cap. 5S, el Aimoinus, de
1. v, c. 40, qui ait : lgitur post morlem filioruni Gestis Frnnc, lib. iu, cap. 52.
Chilperici, rex mense Oclobri, in Colia silva, plenus Ed. Paris., venusta.
luclu, cum conjugeresidebal, etc i CnusCod. Vat„ quopalris.
d lu uno Cod. Vat. hoc pnema cum superiore k Altcr, sed cum nulla.
conjungitur, 1 Dagobertum (ait Greg. Tur„ lib. v, cap. 55),
e Mss.etiam Yat. habent : Orbs quoqua, ctc. Sic cum maximo mcerore deducenles a villa Brennaco
eniin priscc (ait Brow.), cum urbs, el orbs, omoge' Parisius, ad basUicamsancti Dionysii sepeliri manda-
ttia sint. verunt.
f Adveriit Brow. id ea ratione loquendi diclum m Edil. Paris., Legibus.
csse, quo a veleiibus dictum fuit : Eadem edit., alia,
505 MISCELLANEA.- LIB. IX,
CAPUT VI.
Ad Gregorium episcopum pro metris Sappkicis.
[Gregorii litleras, quamvis seras, narratse recepisse,
acsuum in eumdemsiudiumetbenevolentiam decla-
rat. Idem,quaeposlulatus fuerat,carminaait semil-
lere. Ad Sapphicos tamen, quos poscebalur, versus
pangendos spatium requirit, cum tunc messis fa-
cienda instarct; quaesi copiose processisset, para-
liorem ad versus concinnandos se dicil futiirum.1
Pollente eloquio pervenit epislola a cursu,
Sed voluit voto tardavenire meo.
Nec tamen offendit, quamvis remorata requirit,
Quem lenet asirictum mente liganie virum.
Cum cupiam latcm, qualis fuit ille Nazanzo,
Gregorium ut repares dogmate, sede h parens,
Quaequeinjunxisti, pater, ecce poemaia misi,
Et mibi proficient, si tibi, chare, placent.
Hoc mandas etiam, quo Sappbica melra remittam,
Da veniam, motlici dum seges urget agri.
e
Dum meto, da spalium, tibi mox parere parabo;
Si saturer fructu, fors meliora cano.
Condere si valeo, cum metrb milto libetlum,
d e
Quaecape tu voto, quo libi dictat amor.
CAPUT VII.
Ad etimdemin ipso melro.
[Mitlit ad Gregorium Fortunalus carmen, Sapphico
melro conscriptum, quod a se poslulaverat Gre-
goritis, ui superiore carmine indicatur. Se ergo
primum excusat, ac impar suis humeris negolium
narrat sibi imponi; quod tamen non recnsat, afnore
in Gregorimn adductus. Missum ab eodem ad se
libellum commemorat, tumido refertum cothurno,
quem propter ingenii sui imbecilliiaiem vix atti-
gisse aflirmal, praesertim curis aliis et negoliis ,
distenlus. Postremo ipse libellum suum alloquittir,
et eidem mandal ut ad Gregorium pergat, atque
ipsum salutet, suo et Radegundis, nec non Agneiis
et Justinae, iioraine.]
Corde jucundo, calamo venusto,
Litteras mittis, cupiente volo,
Blanda conscribens f seriae salutis,
Chare Gregori.
Exigens nuper nova me movere
Metra, quaeSappbo cecinit decenter,
Sic Dioneos 6 memorans amores
Docta puella.
Pindarus Graius, meus inde Flaccus
Sappbico inetro, modulanie plectro,
h Molliier pangens citbarista, blando
Carmine lusit.
" Edit. Paris., cursius.
h Unus Cod. Vni„ sede parans.
" Edit. Paris., tn<;(adat spalium.
d Ms„ quod.
0 Edit. Paris., dical amor.
f Edit. Pari-., famina salnlis.
s Dioneos,nempe Venereos amores. Dione quippe poematum discriniinandos satis possit intelligi ex
Vcneiis waler fuisse tr.iditur.
h Edil. Paris., Moltiter clangens,
1 limis Cod. Vat„ Lyricos melodes. Sic quoque babet variante muio. Edit. Paris., melo.
Ms. nosier.
i Ibid., dcest qui, incipiente versu sic : vel hac.
1 1ii diiobus Codd. Vsiiic, rapiemer, qunm voceni
vel alia Mss. retineni, lesie Browero.
1
" Edil. Paris , el salis constent.
Edit. Paris., tuajam voluntas.
n Mopsipersona celebris in Eclog. Virgilii
506
A Cur mibi injungis * Lyricas melodas,
Voco qui rauca modo vix susurro,
Eloqui cbordis mea dextra nescit
Tollice dulci.
i Qui vel haccolim mihi si fuissent
Nola, prudenlum docili Camcena,
Per lot oblitus fueram benignam
Tcmpora Musam.
Cum Iabor doclis sit, ut isla pangant,
Dogma nec quisquam * sapienter intraty '.
1 Et satis consiet resonare
paucis
Metra poelis.
Non leve est nautae rate transfretare.
Vincere aut vastum petagusnatatu;
„ Vix procelloso repeiunt sub Auslro
Carbasa porlum.
Arduum nobis iler, et profundum,
Quojubes pergi, tamen ibo voiis,
Si minus possum pedibus viare,
Ducor amore.
Praeslitit, paslor, m tua mi voluntas
Codicem farsum tumido cothurno,
Quemque paupertas mea vix valebat
Tangere sensu.
Regiis verbis humili repugiiat,
Divites versus inopi recusans,
Et mihi « Mopso reserare nolens
Docta sophistis.
multum variante ° miltho,
Disputans
Quaequesunt rylhmis, vel amica metris,
P Sapphicum quantum tua me arva adornent,
Dulcis Epodus.
Mnltus auctorum niimerus babetur,
Plura dicentum modulo canoro,
Quae volens isto memorare melro,
<iNomina frango.
Maximequi nunc r resolutus a te,
Poslque bis denos loquor • istud annos,
Clara quod scripsit, citbaram terendo,
Lesbia virgo.
Scire qui vult baec, Libycas arenas
Ante per littns numerare l lentet,
Cuncta quatn metris ratione caula
D Carminecingat.
0 Glossa Trevirensis exempl., habel ad hunc
locum : habitut, vel amicius eo genere, ex Brow.
Mavtiltlamen idem lirovv. inilibuni hic pro rnbrica
accipiendum csse, (\ux p.iln; a Groccisnppeliamr,
Broweri senientiae et ipse nssentior, ctim minium
vel a Forinnato interdum adhiberi solimrn ad versus
cap. 6 lib. v, ubi ait : Unde cum desit hic coccinum,
res est texta de minio. Unus Cod. Vat. corrupie
P Edit. Paris., Sopphici quanlum lltomi adornet.
1 Edit. Paris., Nomina, fingo.
' Edit. Paris., reseluttis arie.
" Hic intelligi potest, alia simili meiro poemata
scripla olim fuisse a Foriunato, quacperiere.
* Edit. Paris., tendnt.
5*17 VENANTII IION. CL.EM. FUBTINATI QPERUM PARS I. 50S
J^ara mpr.ijs.feei., remoratus ipse, A florenlein, salutat lioc carmine, cl ejusse precibus
Pl.ujib.us,caijsis m.odaUinc, et inde (onjtniQiidai.}
Nec va,eaiis.legi placida qniete Suuime.saccrdpmm, Uo^i.ta.iis<pima facnlfas,
Dulce sQpbistac. Culmcn lionore tuo, lumen amore meo,
cuc.urri Ofiiciis ven^erandesacris, pieiaiis al.uninp,
Scjlo ua.ro,p;\|lo,r, rie,ca,d,b.iic.
f i^noje aipjc^iaj, cb^\en,enile mco.
Ofdi^ (oj.u.i^setygp.s l^cUi,
e§!, saljs e,s.( aiiinqii flo),;ens in. stu,dii*, et sacra ift lege fitklw,
Seds^tis., fbde,,
'' ^vp.^nl.a.s. Seuiper agens animaedona futnra tiia1.
Te pater ergo precans, lerram, frela , sitlera teslor,
Ergo laxalus celeri vo!atu, < memor esse tuuro.
Ut velis ore sacro ine
Actpatrem sacrtim, coniitanle volo,
• Elsibi nostrum rcnovans amorcra, gAPlJT IX.
Pergc tibelle. * Ad.Sidvuium MoguntiacenpemEpiscopum.
Forte noii possum pigcr h ire gressu,
Quo vocat Btandiisfneiis iile viillus, (Sidonium episcopum, MogunlinacEtclesiae, stio jam
Inviceiii nosiram, fogb te, libelle, pasl,ore orbatce, praefecium, g.ratulal,ur. LaiKial
g Sidopiujta, ob P^^aleu», g^ca^uw,a,c UJUHUS, et in
Redde siiluiem. co exerceiido i_oJBc'iludincm- ac dilijgentiam,ob
Si memoi' fili Piiter, ore dutc fileriiliiaicth'!!! paiiperes, Beneliceniiainiii exsriles
ac viuclfls, ob docirieam'ei eloqjiii suavitalem.
Uunc prccaus, qui uos, inare et astra, fecit, nitinilkeuiiaui ac
iit i,en;|i,l;sr1esta,u,r:i,i.iiii
Ac ptis vofrs bene se cfilentera EjustljCiu
liberaiitatein cginmeingraL],
Pecioreserveti. h Reddi.tfl.u.e,djoleas,,feli,xttj^aguntia,casus,
Frminac charac, sibi mente ncx.if,
Anti^iretJiiJ., qui t,ibifjej-reiopem.
Qucrn col<in.t Agues, SUiadcgHndcsidem, Ne moirore gravi la^jmans Qrbatajaccres,
Sicui. exposeuii£ vice fiJJarnm, Te nieiMiisseitrUBef',.
Solve salutero.
^Q^igj,t.C9C4inaji. iim,g^nijwr,,Sid.oii.ius u.rbi;.
Adde e Justinam, paritcr precnntem, loco prisca ruina per.it.
Quo r,ei»o,vant.e,
Nempe qqj^mp.Kjilfi.ti^, ffitjMjlfttiipropinquain. J«r-a sacerdotii saero moderamine seivans,
El rcfer, q#^m, sji^ ejjajra,pr.o.fcrl.
'Tge/cuj,^si«ii«,'>?. &ftPK% '??%:^-du-*-.
J^aiiHuriJiajssjdue.gnayidos,E.cfilesiafiuct.us,
Ilivc tibi | rom^us.MCfc, ypce, niente, i vinelus amore regis.
< Quamvis Apostolico
Solvo ceo
,-^lli vix.
-.•«iinplens,
«II^WWc-- <*$'•'paupcr
V-it,i ' aric.-...*
<•-. C Siiscipiit haeredes,coelesii germine naius,'
Scd taiibtifilargo
""^ reHuens
ir"<i-"- amore,
s-rr:.<'
•-^..4*'iV ^qupia.xiro^iviandp ittarita place,tP
Cliare Gregon,
tq vigili cuslode, liipus uon diripii agnos,
CAPUT VIII. Te pasceiite gregem, nnn ovis ulla perit.
Caulius in lolo per iniliajjascua ducis;
» Ad Baudotvaldum episconum. l
Toxica ne noceant, ..t«v', ilorea
-, ,,.- rura
, paras.
.iiri», -,,...,
m
cibus ut. pqf^uli,placiue jejunin seryas,
[Baudowaldmu.cjii^flHii),. cjji^uradigui^aijg gradu Sis
et studioriiiri cii!t,uiaxa,cscipfiitjia,nec non pietatt Et saliasniios, subtr.abis uiiue til)i.
" Etlil. Paiis., el tt nnnc nostrnm. equidem scip) polest proferri. Quo circa
h IJ.HUS i^quanlum
Goil. V:it:, ire grestum. roirur a Brd$0'ro"liaffari quotljs TlieodoricoetTlieo-
c D.^Jf|siji^vjdei(|ua,>djxjimu§.iid.c,. ' Ui-libri su- deberto, Francqr.uui rtgiliuSi elClodoy.ioaelaiepioxi-
perioris. iiius fneril: cnjus, inquit, novo surycnle in Belgisim-
>' Unus Cod. Vnt., ecto panpertute. Sic qnoquc perio, insiqnis 1'nitvaslititsGermanim 1 el II tirbibus
' ' * '' ''"
Edil. Paris. illala, eaqu'eMaguhliacdItocgravior,qno repetila cre-
e Ceiisel(Br,qy,cri:sIjaiiilovvnld.iiiti Meldcns^mepi- >iius. Cer,!eqii!)'tcmporeveml iii Gnliias Fortunaius,
scopum fiiissc, cun^ is^apud Aiilpiiium Mpijcliiace- iioii solui;i,Clpdoyq!!S.,veil,etiam ejus. Filjus Clolarius,
miin in Mcluen-iuiiie'pise<Vp'oYiim ca'i!ilbgocxpressus l^ posi diuitiriiurii lic floiejnsiinperium,
" ' vivere jam de-
1 '
repcriutur ac seilissffefffaTui circa liaectempnra, sierat. h Unus Cotl. V;it., reddita nec.doleas.
iii aJiis,,\;erp>ecc.lesiisi vix. rep.en.iii.l.ur,scdjs.se liiijus
—' iii se.de, 1 Ilii.jii-ce Pcnlamctri pnrs,ij)ira|)iii cpnscnsii.deest
i^).ijimsf'cp'is,coj!i. Coinlju^, i}a,iidii>y<.i|uV sivti,^at,, sivqquibus usus eslBro-
teilrijsi.rftf^rtjsucqossisse.fjtii;db|ildiirn| ve|Guniip- iu omnibns Mss.,curm
^ajijjiiii, ijifisjpdpi)"iiiii;'Gli? ciiiii.'quf(|ipsiii. B,iti(fiiT vvernis. (Pr.iiw nola.) — \n Edit. Ifar^s. Uiblio-
vy^ijjjus,, Eilciiu! E^uus
stic^cssissct iii/cafteii), se<ic':iiiieiTiiii lliectc xeteruin PP. iiasnRpleiur:
n.iiieni'ex'ceije,rat'Mejtpvecljiiin, qiii cdjicil. Huiicgaude pulsa te meruisse.fame.
^?rlSlWi;'iM' ':i'' ''"• 5|-C''fia.'i|i'riljfainipwalt^te,|j;ptis
lii Cbll. Vat, In eailcm CousequeiisPfntainenler sic legilur:
coiigjuni, fcmpofibus' Fortima.li. iiuq.
tj|esi*lji)jiisce-pbeiiiiil'is
* :r litiiios,,
' IJurm renovareloeumpriscarqina pelil.
j.;,fi\.Vnris., memorasse. (Secundm curm n.ota.),
\S(i,dt>nius,''ui.le^efe^e.M.apu.d Coiniipin, sqcccssil i Linus Cod. Yai., amore regum, alter ;'unc(»«,
Builinido iri'sede Slbg.u<iitiria..:.^iitiiiiii:m, vero'escepit ajiiprc regnum; f., regum. Edil. Paris., jmietut
Vv'il!eliei'tus,ciim Wiiiberli,'s,uccessor ' te.oiiisiifs.,seu dniore.
k Etlit. Paris., hmreden}... natum. Forie legcndmr
Ludcgastus , eaindem sedeni inicret^ a.S.'aii;"6J2,
tfti feWrl idem Coiiiiius' adj hii.ric,iu,.',' n,"% E,,x natoi.
qiiibus cbiijici p.ilest q'tid'tt'ipm>ri',,Stdpiyus<,p,ria;liie- 1mln unn Cod. Valr, rum.pqrsns,
rit EcclcsiaeMoguutiuac; nibiVqiiipptJceriijirlteicrea Ibid,, jejmiia sej(vani.
 569 MISCELLANEA.- LIB. IX. 510
Nudos veste legis, a captivis vincuta solvens, 1
A CAPUTXI.
Deposito reddens libera colla jugo. Ad Drocioveumx abbatem.
Exsulibusdomus es, et esurientibus esca, [Droctoveum abbatem, disciputum sancti Gerniani,
Felix, cui Christus debilor inde manet. episcopi Parisiensis, et ejusdem imitatoremsludio-
Te doctrina probum, providentia sacra modestum, sissimum, laudat hoc carmine, et ei se comnien-
" Fecil et etoquio vincere mella luo. dat.]
Vir venerande, sacer meritis et bonore colende,
Templa vetusta novans c, specioso fulta decore,
Inseris hinc populis plus in amore Deum. Drociovee, mihl semper amore pater. )
Qui de discipulis Germani jure beali, <
*
Ut plebem foveas, et Rheni congruis amnes,
Norma magisterii factus es ipse sui.
Quid referat terris, qui bona praebet aquis?
* Hie quod fana mieant, et instaurata quod exstant, Cujus pontificis sacra per ve6ligia currens,
Despicis hunc m mundnm, dum cupis ire polo.
Vivis in aeterno, laude fluenle tibi.
' Hac crescas longos meritorurn fruge per annos, Perge libenter iter cceli, mansurus in orhem,
Et pro me famulo, quaeson, precare Deum. 1
Et crescenle diu de grege vota feras.
CAPUT X. . CAPUTXII.
f Ad Rhagnemundumh eptscopum. *
*» Ad ° Faramundum referendarium.
[Snam in Uhagnemundum, sive Ragnemodum, epis- [Ad Faramundum scribens, litteris se illum conve-
copum benevoleniiam declarat, quam nulla obli- nire dicit, quem praesenlianon pnteral; rogat "t se
vione delendam affirmat. Diniurnam eidem vitam regibus commcndet, tiim ut lilteris rescribal,
precatur, el graiias agit, Radegnndis et Agnetis Dulcis amice mibi, memorabile nomen amantis,
nomine, pro missa paropside de Pario marmore,
proque gemmis quas ad ornandam sanctam crucem Promplus in officiis, vir P Faramunde, bonis.
monasterii Pictaviensis munere iniserat.] Si non ipse adii, te pagina missa salutet,
Summe pater patriae l, dulce mihi lumine Rucco. Solvat et obsequium, quod minus ipse gero.
Interiora mei cordis amore lenens, Comraendesque libens dominis me regibus, oro,
Quidquid amieitiae veteris collegimus ambo, Et referas grates pro pietatis ope.
Crescit in affeciurnsemper, opime, meum. Impenso affectu me pagina vestra requirat,
Nam mibi nulla meos oblivio i tollit amantes; Hoc remeante tamen. redde benigne vicem.
Antesitexlremum, quamniilii desit amor. CAPUTXIII.
Unde, beate pater, properans dependo salutem,
Ad Lupum el Waldonem i diaconum.
te
Oplans lonainquo superesse gradu.
Hinc etiam genitae reddunt tibi pectore grates, (« Waldonem diaconos benevolen-
4 [Suam in Lupumacet litteris
Munere pro niveo l marmore de Pario: liam declarat, (quod unum jam absenti
solatium reliquum esse dicit) se illos convenire af-
Qnaequoiiens epulae disco tribuunlur in illo, flrmat, quos oculis lenere haud polerat. Oral tit se
In doni specie te pietate vident. poniifici ac regibus aliisque commendenl.]
Nam progemmarum serie tibi reddat nonorem, Corde parenlali, jugi pietate colendi,
Cui data proficiunt, crux veneranda throno. Hinc Lupe r blande milii, Waldo vel inde sacer.
R Ibid., captivorumvincuta, mendose. F., caplotuw ' uti Brow.
b Edit. Paris., Et facii eloquio. j Edil. Paris., lollit amoret.
c Ibid., spatiosofulta decore. v Eatle.medit., marmorecum Pario
d Ibid., et Rhehi congrnes amnis. Al Trevir. Cod. I Droctoveus liiscipuliis fuit sancii Germani, inmo-
liabet til eiiidit Browerus. Videtur nimirum Sidonius, nasterio sancti Symphoriani ^Hduensis : cui mona-
ut advertit tdem Brow., muniisse ripas, el amnium sterio praeerai ipse Germanus, anlequam episcopus
duorum violenliam,Rheni et Mveni,qui, nivibuset im- Parisiensis crearetur. Ipse deinde Droctoveus abbas
bribus iii/la!i,conjuncliqueva,Hdiorecum impelu ripis illi monachorum gregi a sancto Gerrnano, jam epi-
Magunliaco proximis inferri solent, coercuisseoperi- scopo-Parisiensi creato , praeposilus est, ffuem rex
bus.aul molilioneaggerum. Edit. Paris.,/ovees, Rheni Childebertus in aedesancti Vincentii, a se constructa,
tibi convenilamnis. curavit : quod poslea monasierium
e Vulgo antea legebalur: Hic, quos famamicat;] T>collocandum sancli Germani a Pratis nominatum est. Obiiisanctus
correxit Brow.: Hic, qttod fana micont. Edil. Paris.: Droctoveus circa an. 580: cujus vitnm scripsitmona-
Haecquoquefamamicat, tu instaurasomoequodexstat. chus anonymus siccnli ix, quam vide saec. l Ben.,
r Ms., Hic. Edil. Paris., hac vivas longos. pag. 252, cujus ad calcem subiexitur hoc poema de
« llic Ragnemuiidiis episcopus Parisiensis fuit, Droctoveo abb. scriplum a Fortunato.
m Duo Codd. Vnl., despicishic mundum.
excepitque in illa sede sancitim Germanum vila fun- II UnusCod. Val., precato Deum.
ctum an. 576. Idem an. 585 ititerfuit synodo Matisco- 0 Ms., Pharamundum.
nensi n, etobiit an. 591. De eo pluries loquilur Gre-
p Unus Cod. Vat., Fdntmode bonis.
gor. Turon., ac lib. n de Mirac sancti Martini, cap. i llic Waldo non alius esse videtur quam is de qno
12, narrat eum, eum adhuc esset diaconus, et san-
ctum Germanum episcopum Turones seiutus fuisset, loquitur Gregor. Turon. lib. vni Histor. Franc, cap.
: accepta portionede pulvere sepulcri sancli Martini, e 22, quem scribii, jam diaconum, a Bertramno, epi-
iaborabat morbo convaluisse. scopoBurdegaleiisi, paulo antequam moreretur, suum
grayi, quo dysenteriae fuisse ;
Eumdem jam presbyteruui, cum quartana febri affli., in sede Burdigalensi successorem designatum
geretur, aique ad lumulum sancti Marcelli, olimepi- sed illum niliil a rege potuisse obtinere, ad Gunde-
scopi Paris, obdorraisset, sanum et incolumem indei gisilum, cognomerito Dodonem, comiiem Santoni-
surrexisse refert in lib. de Glor. confess., c. 89. cum, illo honoris gradu delato. Waldo in baptismo
h IiiunoCod. Vaiic deest tilulus liiijuscecarminis. Berlcbramnus fuer.it appellntus.
1 Edit. Raris., dulci mihi famine fulges. ln marg. r UnusCod. Val., Blando, corruple.
 U\ VENANTIl IION. CLEM. FORTUNATIOPERUMPARS I. 312
Ut bonitale pari simul estis tionore ministri, A Unde recisa fuit, populis ferl inde saltitem
Sic mihi consimili « semper amore rati. Si venit intrepidus, lumina caecushabet.
Quod vaIeo,'faciob,-absens depeudo salutem. Tu levita sacer pcenapurgale fideli,
Si non p ssum oculis, vos peto litterulis. Unde prius flammas, biuc modolumen babes.
Ponlifici summo nos commendare precamur, h Visa ita temporibus venerandi anlistitis acta,
Regibus et dominis forte salulis opes. Sed tamen aelerno sunt memoranda die
Droctoveo, dulci clero.et concivibus oro. CAPUT XV.
Quod praesensfacerem, vos adhibeie vicem. De domolignea.
Mummulus « egregius veneretur, Caesareusque, [Ligneum quoddam aedificium, ob artificis, a quo
EtConslantinod memcmorate meo. constructum fuerat, praeslanliam, multo se aeneis
ac lapideis cedibus narrat anlcfcrre. Ejusdem
CAPUT XIV. aedificii ornalum et descriplionem commemoral.l
e De basilicasancti Laurentii. Cede parum paries, ' tapidoso strucle raetatlo,
Arlificis merito pracferoligna tibi.
[Martyrem Laiirenlium, qui vivus prodigiis et vir-
tuiibiis inclaruerat, vel moriuum, pncsente vir- yEihera mole sua tabulata palatia pulsant,
tute, narral populis opilulari : cujus in basilica Quo neque rima patct consolidante manu.
exstruenda excisam jam trabem ait excrevisse, Quidquid saxa i sablo, calces, argilla tuentur,
indeque dempta frusla caecorum oculis lumen
reddidisse. Singula silva favens aedificavitopus.
Altioril innititur, quadrataqtie porticus ambit,
Lanrcnti, merito flammisvitalibus uste, Et sculplurala lusit in arle faber.
Qui fervente fide, victor ab igne redis.
CAPUT XVI.
Yirdilecle Deo, lcrrenoin corpore quondam, 1 Ad Chrodinumducem.
Tunc quoque sidereus jam tibi sensus erat. de Chrodino duce, lota Italia Germaniaqtie
[Famam
Qui potuisti oculos lactu revocare sepultos, percelebrem, commemorat; lum ejusdem nobili-
Rursus et in vacua fronte referre diem. tatem et in omnes liberalitalcm ac benelicciiliaui
Luminis exslinctas iterum accendisse lucernas, extnllit. Laudat praeterea ejusdem justitiam, mo-
Credimus hancsigno te facienle crucis. desliam, alfabililatem, ob quae eumdem cbarura
omiiibusct admirabilem esse aflirmat.]
Addita nunc eliam populis miracula pracslas, Inclyte dux, nieritis totum vulgate per orbem,
Et fldei tribuis indubitanter opem. Quem nimis egregium splendida fama refert.
Dum tua templa novanl breviori robore plebes, Non ego praeteream praeconiacelsa, Chrodine,
r Creverunlqoe irabes, crevit ct alma fides. _ Ne videar solus magna silere bonis.
Slipite conlraclo tua s se mercede tetendii, Itala terra tibi, pariter Germania plaudunl,
Quantum parva prins, posiea caesa fuit, Laus tua cunctorum semper in ore sonal.
Crescere plus meruit succisa securibus arbor, Clarus ab anliquis, digno generosior orlu,
Et didicil sicca longior esse coma. Regibus et patriae qui placiturus eras.
i Edil. Paris., semperamorepari. trabem, ut vel secandum aliquid de cadem fuerit,
h lbUU,absensvel dependo, quod tenendum mefri quo apta praesenli usui redderelur. Ex iltitis ligni
causn. Sic quoque Edit. Paris. fruslis vel morbis remedia deinde quaesiia fuisse re-
c Browerus bunc opinatur fuisseMummulumabba- fert, cui Historiaealtexil idem Gregor. aliquot versi-
tem, cognomento Bonum, pnsiea creatum episcopum culos, sumptos ex hoc poemate Fortuuati.
Lingonensem, de quo Gregor. Turon., 1. v, c 5, BUnus Cod. Vat., se cmdetetendit.
llistor,, et addit: Si coujecturislocusesl. Veruincum h In uno Cod. Vatic visiia temporibus,-mentlose.
Miiinniiilus, cognomento Bonus, primo abbas sancti Edit. Paris., Uis ita temporibus.Ms., Visila.
Joannis Reomaensisliieril in agro Tornodorensi, nc Edil. Paris., lapidosumconstructe.
deinde creatus fuerit episcopus Lingonensis, minus • Edil. Paris., sablum calcisque.
verisimile est inter eos numerari a Foriunato qui Pa- k In uno Cod. Vat., laiior, immiliorin aliero, al-
risiis vivebanl. E conlra Eunius Mummulus,qui et tior immitior.In Tb. Pulmanni CodiceBrow. se re-
jMiimmulenusappellatus aut certe is Munimiilusfuit perisse aflirmat innititur, ciiin tnmeji el ipse fateatur
qui prmfectus nominalur a Greg. Tur. I. vn llist., D in variis Mss.Cotlicibuslegi imminor, quae vox pro
c. 15, qnem habiiasse Parisiis indicatsaepeidemGre- vasta ei ingens videlur liic usurpari a Forlunato.
gorius (Secundmcurm nota.) jam Parisiis esse pote- Edit. Paris., Altior et mitis.
rat,cum siibGuntramno rege viveret: a quo et pa- 1 De Cbrodino legesis Gregor. Turon, lib. vi Ili-
triciatnm promeruii, uli narrat Greg. Turon. lib. JV slor., cap. 20, ubi cjus pietatem, benelicentiam in
Ilist. Franc.cap. 42. paupercs,in Ecclesiiismuniliceniiam,aliaquepiissimi
d Lejjimus in Vita sancti Aredii abbntis, cap. 26, ac religiosissimiviri pracclarainerita, enarrnt. Obiisse
*qnae exstal ad calcem Operum sancti Gregor. Tu- ail aetate seplungenaria an. 5S2. Porro hiinc enm-
ron., de quodarn Consianlino, qui erat Parisiis, col- dem csse pulo qtii ab Aimoino, lib in Histor. Franc,
legn sancli Aredii abbatis : quem iste gravissimo, et cap 40. Rodinus dux appellntur : quem relert verum
extremo nioibo laborantem cum invisissei, morte eleemosynariumfuisse : bonilatis plenum, jusle se in
dcinde exsliiicium ad vitam revocavit. An hic ipse cunclisagentem, ac pauperesCliristi diligentem.Idem
est de quo loquilur Fortunatus? nnrrat qttod cum ipse pueris suis mandassctul quod-
" Ms., De basilica S. Lauremii trabe. dnin iiionumenluin aperircnt, in qtto dcmorluum
f Narrat Gregor. Turon., lib. l de Gloria marty- hominem sepelirel, illi, co aperto, tmmensiponderis
rum, cap. -42, cuin basilica in memoriam sancli thesaurum, solidorumquenou contemnendumnumerttm
Laurentii apud Brionas, Italiae casirum, cxslruere- repererunl; qiiem deiulerunt ad Domiiium, isque
lur, et excisa fuisset trabs brevior, quam opus es- conliiiuo in pauperes illum erogavit.
set, sancti Laurenlii implorato auxilio, ita crevisse
313 MISCELLANEA.— LIB. X. 311
Tuloremque alii, nulritoremque fatenlur, A Es generale bonum, nnlli gravis,~omnibus requus,
Et (it certamen de piclate lua. Juslitiae socitimnulla rapina tenet.
Uthabeanlalii, nulli tua dona recusas, Mitis in alloqnio, piacidus,h gratus, aique modeslus
Tu tibi plus anges quas bcne fundis opes. Omnia cui data sunt, ut decus omne geras.
Cui possis praestare, lubens exquiris, et optas, Gentibus astrictus, Romanis cbarus haberis,
"Utsis npud cunctos, a hoc facis esse tuos. Felix, qui populis semper in ore niaiies.
• Unus Cod. Vat., hos facit.
b Ibid. gradut, atque, corruple. Edil. Paris., gratutquemodestus.

LIBER DECIMUS.

CAPUT PRIMUM. nosse , non alterius munere, sed potestate nalurae.

£jpositto Orationis« Domini, B Ergo dicendo Patrem nostrum esse in ccelis , pere-
Tanta pietatis profunda misericordia, filii dile- grinationem nobis signilicat, dura sumiis in terris ,
etissimi, circa gcnus humanum nostri patuit Salvalo- juxla illud : Incola sum ego in lerra (Psal, cxvin).
ris, qua nos ereptos de concatenatis mundi naufra- Undevidelur inslruere, ut ad excclsarjugiler animum
giis ad porlum perpeluae detulit libetiatis, ut nec elevantes, ca, Deo tribuente, festinemus peragere ,
vcrbis exsequi, neque lingua paiefieri, neque ipsa quae nos in aeternaevitae bealitudinem, placalo patrc,
valeant cogitatione pulsari, cui parum videbatur, de Cbristo duce, faciant introire , et promissa pracinia
Jimo b quem condidii, quem cruore redemit, quem sic filii valeant obtinere : h verumtamen audito Deo
bapiismo renovavit, nisi ad salutis cumulum, mens Patre, nullus tam crudelis sit filius, ul non festinel
nostra, ne lapsum ignoranter incurreret, c inslrue- ad veri geniloris amplexus. Item congrue Pater
relur etiam, qualiter exoraret. Ne si non docuisset, noster, quia bomo renascendo per baptismum effeclus
qtiemadmodumdeberemus justas voli preces oflerre, est Dei lilius, qui per prcevaricationem factus fueral
essemus aut certe temerarii, aut erroris nube con- inimicus, et perditus; ergo cujus gratia frniiiir jam
fusi, et nesciendo quae petere oporteret, magis ad- patrem libere confitetur. Sed licet non simus dc eo
mitteremus peccalum, quam d purgaremus admis- paire sic filii, quo modo persona Domini nostri Jesu
sum, et unde e .sperabamus posse venire suifragium, C ' Christi, quia ille de ipsius natus est subslamia, nos
videremur incurrere detrimentum, cum de oratione autem dignatus est creare de terra, altnmen per gra-
incondita fieret periculi plus causa quam voti. Inde tiam Unigeniti nos cfficimeruimus adoptivi, el ideo
retinenies ejus roysteria, et quam ' multa sint in qui in Ecclesia catholica ex aqua et Spirilu sanclo
brevitaie coltata, propter aedificalionem Ecclesiae nascilur, inler Dei filios computatur. Ilem Pater
paucis docemur explicare, quia lunc nobis melius nosler qui est in ccelis, in hac confessione el Deum
placebunt auditu, cum patuerinl intelleclu. Itaque veneramur et mandala sequimur, et fidem noslratri
ad ipsum veniamus sanctaeorationis sermonem. exponimus, et eos qui patrem in ccelis denegant re-
Paier noster quis es in cmlis. fulamus. Item dicendo Pater noster babemus quod
Ecce vox Domini pracdicanlis, de quo prophela in ipso diligere, et agnoscendo Deum babemus pari-
dicit : Nubes pluant justum (lsa. XLV,8) : arcantc ler' quem limere debeamus. Timeamus ergo, qunniam
scientiae lumen effudit; et ut noslram ariditatem justus esl; amemusquoniam pius est, nequod ille sol-
sermonis imbre reficeret, veluli fons aquac salien- licite conlulit, nos velimus perdere negligenter, et
tis erupit. Quis enim lantum secretum myslerii cce- divina beneficia nostro sint excessu calcatn. Quis-
Iestis hominibns revelaret, aut hoc doceret, vel quis ergo Patrem illum appellat, sicut decet filium ,
praesumeret, vel scirel? Nunquid Abraham, Moses, D ' sic vilam suam immaculate dispenset, quia ipse est
prophela, e vel angelus? imo nullus nisi Unigenitus, filius qui non contribulat genilorem, non exasperat
cui soli in majestatis plenitudine Pater est notus ; cohaeredem, fratris chnritatem non violat, leslamen-
nam reliqui tantum meruerunt de Deo in terra co- lum condiloris non dissipat, sequitur inonila, fesii-
gnoscere, qnantum ipse de ccelo voluit niinistrare. nat implere niandata ; quod si recalcilraverit, pro-
Filius enini, in quo Pater est lotus uitiiate substan- jeclus contumaciter de possessione discedil , nec
liae, non confusione personae, subjectum habebat hoc aliqua jam fronle haeredilaiem rcpelit, quem admiss
aMs., Dominica.Expnsitio Forlunaliin Or. Domi- c Ms., instrueret.
nicam, in duobus Mss. Vat. corruptissime scripla re- d In uno Cod. Vat., quam purgare deberemus.
8 ln altcro, el unde exspectabamuspossevenire.
peritur ex Amaiitiensiumviiio; quocirca his praeter- f In uno Cod., et quod mulia sinl.
missisac neglectis quae aul minimi erant momenli,
ilut aperle errorem ac mendum prae se ferebant, ea e ln allero , angelus nisi unigenitus; verbum imt
selegimus quae eranl praecipua, et tectionis discri- deest in Mss. quibiisdaui.
ineu iudicabaiit. h In duobus Codd. Vat., ttnde audilo.
* In duobus Mss. Val.., quod condidil, ct sic dein- ' ln uno Cod., quod timere.
Ceps ponilur quod pro quem, quod lenendum.
315 VENANTHIION. CI.EM. FORTUNATIOPERUM PARS I, '!'
ctilpa dnmnavit. Unde, qui ad Deum palrem venimus, .h. Ergo in hoc tempore non novam * sanciificationem
Christe Iratres dicimur, si in peccati crimine non requirimus, sed quam incontaminniam perce.pimus,
vcrsemur: nam amittil nomen filii, qui fuerit servus hanc ut sine vilii macuia conservemus. Nam in ho-
peecati. Quod aulcm non singiilaritcr Pater meus, mine frucius bonae conversationis sanclificatio Dei
sed Pater nostet, dicimus, ad hoc pertinere cogno- est. Hoc quoque ordine nomcn ejus recte sanclifi-
sciiur, iit nullus pro se tantiim, sed generaliter pro cari dicimus, ut si quis dono divinitalis vitam vi-
omnibus misericordem Dominum depreceiur, qua- dent nobis esse sinceram, gratins largitori referat,
leiius ab hosle perfido cuncti pariter liberentur. et in noslris operibus sanctum nomen ejus extollat,
Omnes enim qut m EeeJesia conveniunt eodem se quoiiiam recte omnis laus illi redditur, a quo voia
muro concliidiint, quoni.im, etsi multa membra sunl, complenliir. Ilem Sanclificetur nomen luum, quia
tamen in uno Chrisii corpore continentur (/ Cor. xn, ipsa oraiioue non continetur expressum. In nobis
21), et ideo qui simul jungunttir in templo, separari sanctificetur nomen luum, videmur non tanium
non debent nec in volo " quia sicut in membris modo pro nobis optare ul sanctificetut nomen ejus,
noslris aspicimus quaiiter bumerus humero, ma- sed ei pto illis qui nec dum meruerunt ad baplismi
iiiis manui, pes pcdibus siibveniunt, ita congruiim graliam pervenire; nam in Christi plenissima cha-
crcditur ut inoiiitis , oralionibus , lacrymis nobis " riiate docemur eliam pro inimicis orare, quia ipse
ipsis a nobis jnvicem succurralur, propler illud : non amicos el fideles, sed adversnrios suos el cul-
lnvicem onera veslra b porlate (Gal. vi, 2). Denique pabiles de mortis carcere liberavit.
frequenter alier pro alterius crimine confidcnter Advenial tegnum luum.
obtinet, qui prp se suggerere, confunditur ex pu- Dubitari non licel DominumDeum semper et bic
dore, quia in suo facinore verecundia niliil pracsu- et tibique regnare, ncc aliquando de regni sorte
mel. Ergo unusquisque supplicet pro omnibus in sanctam Trinilatem sumpsisse principium , ncc h
conimune, quoniam sicut in se divisa domtis non babere fine claudendum, ' cum revera apud Deum
stnbit, sic unita ruinae non snbjacct. Et bene auclor stabilitaie sua tempora non mutenliir, cui nec sol
Domuius pacis sic docuit, ut qnidquid unus peterel, occidit, nec nox in vicem succedit; sed cum dici-
otnnibus videretur proticerc. ltem bene Pater noster mus : Adveniat tegnum luum, non ut illi aliunde
additur, quia nisi quis recte credat in Cbristo, non obvenial, id est, ut ei regnum 1 praestet superior
potest habere patrcm in ccelo ; non cst enim ipse persona, k sed ul illud nobis advenial per medialo-
paier Ariano, Judaeo, Pbotino, Manichaeo,Sabeilio, rem Chrislum poscimus repromissum, ut cum illo
el reliquis pesiibus, vcncno pravi cordis infectis, ct regnemus liberi, qui in mundo semper '- vivimussnb
pessimn: confessionis falcc succisis, qtii de lilio , lege peccati. Ipse enim postulavii a Patre dicens :
m Piiter, quos dedisti milii, volout ubi ego sum, et
qiiein c injusle Deo 1'atii nostro conaii sunl inaequa-
lem facere, caecati recesserunt, ex patre suo dia- ilti sint mecum (Joan. xvn, 24); et alibi : tunc juili
bolo d fructum carnis rccipiunl. El ideo uobis Pater fulgebunlsicul sol in regno Pcitris eorum (Mallh. xm,
in ccelis est, qui recte Fitium confitemur in terris. 43). Denique ob hoc evacuavit Tartaros, ut repleat
Sanclificetut homen luum. coelos. Ergo hoc ralione precamur ut tegnum ejut
Vigilanter considerandum est quitl in hoc voca- adveniat, non ul ipse quod possidel, hoc acquirat,
bulo admonitio divina significet, dicendo sqnctifice- scd quod est nobis poliicilus, ut persolvni. Potest
tur nomen tuam, * non qu»d aliquid inveniatur su- el sic intelligi: Advenialtegnum tuum, id cst, adve-
periusquod Deus Pater sauciificari valeai, aut quasi nint in corde nosiro regui lui sincerum dcsideriiim,
nos videamur aliquid illi omndo praestare, cuin f ma- ut possimus diaboli vim ere blandimenlum ; limc
gis ipse sauciificet, sed sanctificelur, id esi, benetli- eiiiiu in nobis serpcnlina falsitate subdolus bostis
calur nomen luura ineessanler omuibus linguis , non praevalet, quando nos consianier respicit divini
universis iu locis ut pote cujus dona sunthoc ipsum, regni desideria coucepisse. Item, regnante Cbristo »
quod respiramus el vivimus. Sanctificetur nomen i) non potest in noslris corporibus regnare peccaLum.
tuum. Deus cum omnium sil elementoruin conccn- Ifem cum dic.mus Adveniat tegnum luum, ° admo-
tu laudandus, et sanctus, ut in nobis noniei cjus nemur ul i.il de terreni regni divitiis exspeetemus,
sanciificetur, id est, firmiter leneatur, optamus, et qui omnem spem in futuri regni facultate planiamus.
in ea qua nos abluil baptismi sanctitate vivauuis. ltcra Adveniattegnum luum: agnoscitur his verbis

a Ibid., nam sicut. P Ibid., sanclificationemrcquiremut.

b In duobus Codd., onera veslra portantes. h Ms., haberi.
c Obscurior quae in Mss. sententia, in Parisicnsi ' Ibitl., revera cum apud. |
^
Edilione audactcr illustrata sic legitur • Qui de Filie ! Ibid., prestituunt superiora personm; in altero ,'
quatii injuste senliunt, lam a Deo Patre noslro rccisi prmsliturasupertore pcrsona.
tuni, d ex patre suo diabolo fructum cdrnis tecipiunt; k In uno Cod., sed nvbissciticeiut illud adveniat.t
clquia tn Cod. Pulmanni poslrema pcriodi clnusula 1 Ibid., qui in muncloservivimus.
posiia eral, eam nos jam recepimus, in margiuem m Ibid., Pater ubi cgo sum, el isli sint tnecttm.Ir
rejecta vetere. BROW. allero, Puter, el isti sint mecum.
d Ms., furore carnali. a In al ero, ii,onpossit in noslris
e Ms.,'nitm quid invenitur superior? 0 In uiio Cod., agnoscilur, ut
' UnusCod. Vai., magis ipse cuncta lanclificet.
317 MISCELLANEA.— LIB. X. 3i8
eas increpare personas quae snccuii istam vitam A ti, ut iion faceret aliquando qttod voltiit omnipotens,
diutius vojunl prolraherc, Bcum omues justi pelant ^nccob id,quia illum poleslm,aliquid impedire, sed
illud , ul feslinanter veniat. Vel ccrte Adveniat re- ul in nobis impleatur ejus voluntas el operelur,
gittittituum, hoc est Christus Dominus nobis adve- quoninm, adversario resislente, nos voluntaiem ejus
iiiat, quem quoiidie sanctorum cliorus veneranler implere non possumus, nisi " patrocinio ejus miniia-
cxspecfat, in cujus promissione sc confidunl jusli mur. Si vero qtiseritur qtiae sit Dei voluntas, habes
regnare, de eu.us adventu Apostolus ail: Tunc ra- decem pra'cepta, quaeper MosenDei stint voluiitate
piemur siniul iu nubibus obviamChrislo in aera, et sic vutgata. Habes Dei Filium, qui Patris voluntatem
seinper cum Domino erimus (I Thess. iv, 10). Sed sciens, quae erant abscundita reseravit, et quae
videam.usqui rapientur ctim beato Pauto in iiubihiis? obumbrabatitiir in tucem transfudit. Itaque votuntas
nuinquid homicidae, luxiiriosi , fallaces, eliriosi, Dei est agnita, excusatio non erit succursura; naiii
ndulie.ri, b rapaces, maledici? Tales enim nisi cor- qui de coslq descendit ad terras, quid aliud sriacVo-
repti sjnt, non solum non possunt in illo n genere luntatis esse " votuit credi, nisi salvare? per re-
participari cum sanctp Aposiolo, cujus modo moniia demptionem nos doceret charitatis et linmilitatis
noii sequuniur, aut occurrere Chrislo, d cujtis pa- crnamenta sequi, quoniam P et ipsc hoc diguatus est
tcrna praesumunt; sed imo magis, si se a facie Dei B facere ea charitate, nimia humilitate sincere [Jlfs.,
in fissuris pelrarura valerent abscondere, super se sincera}. Deinde qui lemplum sibi elegit in virgine,
' cadere mbntes optarent. Ergo ndvertamus quibus quid docct, nisi dona pudicitiae custodire? qui justi-
illtid regnuin promittilur. Beati pauperes spiriiu, liam coluit, dolum in ore non habuit, miscricordiam
quoniam ipsoruni esl regnum ccelorum(Matth. v, 3). praebuil, culpas indutgentia laxavit, mundo corde
fri principto beatitudiniim bumiics corde praeposujf, semper incessit, quid aliud fecit, nisi quo nos post
ac per hoc exrfusii superbos ac tumidos, ubi dicit stia vcstigia traheret verbis et exemptis? ideoquo
parnpores spiritn regnaturss. Deinde beati miles, t orandum ut, si perire nolumiis, ipsius volunias
beali qui Iugcnt, beali qui esuriunt et sitiunt justi- operelur in nobis, juxla apostolum dicentem :
liam; beati riiisericordcs, beati pacifici, beati mundo Qui in vobis opeiatur velle et perficere pro bonu vo-
corde, et reriqua. Ecce illi f invitanlur ad talem re- tuntate (Philip. n, 2, 13), sicut aiibi Dominus noster
gurem, qui tafiter desiidavernnt temporaliter in la- tocaius esl : Non vos me elegistis, sed ego etegi vos
bbrc Vefe hcc est indeiicienler regnare coronam (Joan. x v, 16); alioquin homo Cbristum per se inveni-
beafittrdinis fstis ornatiim floribus possidere, Deum ret. Beaius Panlus volunlatem habebat, sed non ad
sine confusione mcreri conspicere, qno praeseme, Christum revera, cujus per Ecclesias populum de-
iuvcniat anirmvquod amavif. Nam si it) hoc s&cirios, J vnstabat; sed quia Redemptor dignatus est in per-
ct a<fprxsens regnare dicitnr bumann fragilitas et Sccutore stio uiagis pius esse, quam juslus,*nl ad
panpcrfcis-qnaedam, si ilii blaiidialur de fafea pro- meliora accederet, eum per.caccitatis amaritudinem
speritate ftigitivafeticitas, quanto mngisillud regiium CiSiigavit, et corporale lumen obduxit, ut ei spiri-
quterendum est, ubi semper lilinrum rosarumque lales oculos aperiret, de quo dixit: Ego ilti ostendani
blaiidfur B lux arridet, ubi pfctura floris odoriferi quanta eum pro me pali oporteat (Act. ix, 16). Unde
nott marcescH, ubi loci fecunditas neque nube pre- ipsam bonam volunlatem pietas Chrtsti contulit,
mitur, neque sole siccafur, ubi non finiiur cum pos- non fragilitas humana possidet [itfs., possedit]. Au-
sessore possessio, ' ubi qnaccunque desidernl ani- diamus ipsum Domiimm Jesum Christum in infirmi-
mns, tlat aspectus, ubi justus gcmmas calcabil in late carnis posilum, quid dixeril : Pater, si possibile
plnteis-,quas modo reges non habcni. iri coronis, est, Irunseat a me calix iste; verumlamen non sicut
ubi liiorialitas iranslata in immnrtaiiiatem ctim an- ego volo, sed sicut tu (Matih. xxvi). rFilius Dei dicit
gelis sorte simili glorialur, ubi hominibus et Deo lit Non sicut ego volo, sed sicut («, Paler. El homo
liua possessio'Mbi:d>sideretur consortium, ubi ranlce quare tam superbus est, ut' volunlatem sibi ex se
felicitatis gratia possidetur. , esse dicai ad bonum, el non polius Dei munus csse
Piat votunias lua sicut in cceloel in terra. lesteiur? Quod si bona volunlas ex homine est sine
)• Quod qiiidem sic petitur, ui fiat volunlus Dei Dei inspiratione, dicat ergo Christianus in oralione.
vnon idfit qiiia aliquis poluit resislere ejus volunta- Fiat voluntas mea, quoriiam bona est; sed absil ut

Mn.dupb^C^jiiJ, V^afjc, cun^oinitesjusli re.gnum dnqbus. Codd. Vatic.

itlud. til fetlmanlex.veniat,videntur ojitare. k Ms., nunquid aliqttis.
T>In"urio'C'bd.\aL,"rapdcei"mhledfcti. 1 Ms., crcjane quia illum.
c Itiiillcio, in illoilinere parlicipari. UIUISCodk Vat., Omnipotensergo neque ilti non
d Ibid., vel,p#ltrt\a.<p,ratfiunimt, potesl aliquid. itnpedire, sed ut in nobis inipleatur,
e ln alicro, cadere lunc montes. cujus volunias impleaiur, mcndose.
f Ibitl., inyilqnlur qd ceternanirequient. " M.S.,ip.siuspalro.cinio.. -'
s lliitl., dicil se.ad 'prfllseus,..el puupertat, suqttm- 0 Ibid., vull credi, nist quod sua redemplione not, ,
* etc. >'
dcm illi, etc.
b M-., lu.rus. P Alter Cqd. Vat., sed quando tedemplor digna- ^
i lliid., ubi tus, elc ,
qttidquid desjderal, <tUnus Cod. Vat., orandum esl.
i Biow. rcfcri ii^quibuj.dam libris bujusce peli-
r Ibid., Fithts Dej tficii: Verum non, Alier, Cod.
^lioriisiiiitium sic eflerri : Quid esi, quoclsic peiitur, verumtanten ncm, etc
(elc; nunquid aitquis potuit, clc. Eadeni lectio est in Valic, Filtus Dei Verumdicitt
%\<3 VENANTIIIION. CLEM. OPERUM FORTUNATI PARS I. 520
noc aliquis corifilefi praesumat; imo magis deprece- A j habemus, nisi singuiis diebus, Domino largienle,
tur, ut fiat volunias Dei in homine; non hominis sumamus d juxta quod legitur : Omne dalum bonum
voluntas, quae bojium velle ison habel, nisi Dominus et emne donum perfectum desursum esl (Jac. l, 17);
inspiret- juxta illud : Deus meus, misericordia ejus ut doinini Pauli teneant dicta concordiam, et nos, si
prmvenietme (Psal. LVIII).Ergo non bominis volun- omne bonum ad Dei referentes gratiam, fidelem
t-as praevenit Deum, sed Pei misericordia praevenit e consequimur doclrinam. Nam quicunque apostolo
hominem, non voleniem, quoniam, sicut scriplum Paulo, id est, oculo Ecclesiae, cum beato Augustino,
est: Deus esl, qui justifieat impium (liom. iv, 5). ejus sequace, consonat, in eo ignorantiic caligo non
llem : Spirilus ubi vult spiral (Joan. m, 8). Igitur, regnat. Quod autem de duabus viis, id est, spatiosa
quare non uiiusquisqiie recognoscit lenebras suns, el angusta dicitur, ut quis per quam elegerit gradia-
ne illuminalus, tanquam lampas, qnae aliunde suc- lur, per spaliosam quidem laxatis frenis f liber in-
ceuditur, per ventositatem suae superbiae exstingua- cedis, peccatis famulando. ln angusta vero conside-
tur, el subducto splendore maneat in caecilaiiscai- remus Apostolum dicenlem : Ut digne ambulelisvo-
gine, dum, si quid bonum vclle baliei, sui esse catione qua vocati estis, per DominumJesum Chrislum
pulet arbilrii, a et non inde gratias ferat collatori, . (Eph. iv, 1). Et ideo non eligit aliquis, nec ad viam
ct ne audiat landem quod dicitur : Qui aulem non B pervenit, nisi t' vocatus fuerit ab eo, qui via est, vita
habet, et quod habet auferetur ab eo (Marc. iv, 25); et veritas. Sedin hac via cum Apostoli verbis et
boc est, in quo [Ms., quod] per gratiam praevenitur, praeceptis evangelicis excurramus, dicentes ad eos
nisi Deo illud ascripseril,'per superbiam hoc amittet, qui jam ex Judaeis in Christo crant iide conversi : si
Quoniam juxta scripturam, ipsa voluntas a Domino vosFilius liberaverit,lunc liberi eritis h (Joan. vui, 56).
prmparatur. Audiamtis in hac parte dociorem, ubi Etquidnamistud attendite, ipso Dominopraedicante:
dixil: Qui loquilur mendacium,de suo loquilttr (Joan. Si manseriiisin meo verbo, vere discipuli mei eritis, et
VIII). Quare non addidit et qui loquitur veritatem coynoscelisveritatem,el veritas liberavitvos(Ibid. xxxi,
de suo Iqquitur, nisi ut boc exemplo constet quo- 32); ac per boc borlatur ut sequendo illud quod
niam cum veritalem aliquis loquitur, de Dei gratia, dedit per graiiam, nos ad veram liberationem per-
non de suo habuisse hoc bontim specialiter agnosca- ducal. Unde lunc homo perfecte in bonum liberum
lur ? Quoniam de nostro solum habemus mendacium; possidebit arbitrium, quando omnino non poterit
nam cum ipsa Veritas Deus sit, qtii loquitur de Deo, servire peccalo. Item : Fiat voluntastua sicut in caslo
undo in homine mendace causa veritatis sii, nisi et in terra, id est, sicut in ccelis angeli, ita te liomi-
ipsa Veriias se ministret, hoc est, nisi in homine _ nes veneremur in lerris. Et quemadmodum illi
ipsam bonam voltintatem Detisveritalis inspiret, qui concordia inculpabili, cbarilate devoli, in laude Dei
et velle tribuit, et posse complevit ? Sed si quis ob- videntur jugiter inlucrere, ita nos in suo timore et
jiciatquod Apostolus ait : Velle adjacel mihi (Rotn. amore jubeat sine labe purgare. Iiem : Fiat voluntas
vti, 18), cum ipse dicil: Deus qui in vobis operalur tua; id est, sicul spiritus, qui de coelis et coelestia
elvelte h elperficere pro bona voluntale (Phit n, 13); cogitat, et ita et caro, quae de lerra es(, terrena
ergo si quis dicat quia ipsam voluntatem Deus non non cupiat; sed quse sunt spiritus, haecintendat, et
inspirai, quanlum ad hanc intelligenliam beatus quasi facla concordia pariter ad ccelos ascendat,
Pauliis c non discrepat sentiendo diversa; absit Ergo sicut in cmlo, itl est, in spiritu, ita et in lerra,
enim ul ille vir pacilicus, qui uno eodemque locutus jd esi, in carne fiat Dei voluntas, ut jam post adven-
est spiritu, in his diciis Ecclesiae generasset scan- tum Cliristi non caro , quae mater est criminis, spi-
dalum. Unde doclor gentium velle sibi adjacere di- rituni feslinet, sicut Eva, decipcre, sed Adam, qui
cebal, quoniam non solum inspirattis, sed eliam vas esl in lypo spiritus, carnem habeat famulaniem, nec
electionis fulgebat, qui docuit dicens : Deus est, qui dominus ancillac, sed ancilla servial dominanli. Sicut
in vobis operalur el velle. Deinde, quid babes, quod in cmloet in lerra. Homo ante baptismum carnalis
non accepisii? ac si diceret, quid boni cstinte,
•p.esse describitur, post baptismum spiritalis efficitur ;
nisi det ille qni fecit te ? Mnmsi bonam volunlaicm ideoque pro illis qui adlmc sine lavacro loti non
Deus non confert, sed ex te est quod tu babes, isie sunt a nobis oratur, ut sicut nos videmur facti esse
nienlitus esl, qui dixit : Quid liabes, quod non acce- ccelestcs per baptismum, ila et illi qui adhuc ab Ec-
peris (I Cor. LXIV,7)? Unde lolle Dei voluntatem, clesia peregrini sunt tanto beneficionon fraudenlur,
mox agnosco si tn per le ad bonum babcs aliquam sed per iiiunilicenliani Domini nobiscum dona simi-
voluntatem, cum nisi a Cbristo velut lucerna illumi- lia consequantur. Quia et cum illi consortes facli
neris, quoiidie, nesciendo quid eligeret divina pote- fuerini, nus facullatem non amillenius, sed augebi
st.is, excedis. Dicamus liumiliter quia nihil boni velle mus. Qualis [Ms., quare] sit aulem invidia, ut homo
ft Ms., exinde. Mox, unus Cod. Vat., conferal col- " In allero Cod. Vat., consequamurdoctrinam.
latori. ' DuoCodd. Vat., liberredis.
h In uno Cod. Vat., et vetle et operari. e ln unoGod. Val., vocatus fueritab ipso.
c Ibid., anle discrepal, deest non, ac si per inler- h Ibid., el quando sil juslum atlendite. In allero
rogationem sententia efleratur. Poslea subditur : Cod., el qttando sil islud atlendile.
Sed absil, etc ' In uno Cod. Vat., venereniurin terris.
d fbid., juxta itlud, quod legitut.
521 MISCELLANEA.— LIB. X.' 322
non orei prohomine, * sicul Chrislus, ut nos acquire- A Aquam quoiidianus usus exigit, ut quaeratnus re vera
rcl, suo sanguini non pepercil ? Item fiat volunlas lua. eum, et adventum Doiuini jugiter exspectemus, natn
VolimtasPatris erat quod Filius pratdicavit quod ope- impediineuta inundi faciunt homines iniseros. Et
iatus esl, quod passus et mortuus est, et resurrexit, sciamus ei panem suflicere, cui Deus IIOIIdeficit,
sicutait: Nonveni volunlaleinmeam (acere.sedvolun- quod Ileliae habitanli iu Eremo minisiravit.
taiemejusquimisilme, Patris (Joon.vi,38). Ergooran- Et dimitle nobisdebita.
duin cst ul nos h simililer niereaniur ducere, agere, Bene post escam quacsitamposiulatur venia pec-
stisiincre, el in ipso rcsnrgere, ut possimus cum ipso catorum , ut qui Dei cibo pascilur, Deo vivat, si ei
rcgnare. Item: fiat velunlas tua. Deus incommutabili- dimittanlur peccata; ct congrue, ne se humana ex-
tcr bonus, qui aliud nihil, nisi semper vult bonum, tollat superbia, quae pelendo veniam, videtur con-
quamvis nos moles impediat peccatorura. Ergo bene fiteri delicla, cum tamen si purgari desiderat, saepius
videmur opiare ut nobis ea conlingant qute Deus ad oralionem recurral. Convenienter autem debita,
vult, cum sciamus eum bonaevoluntatis habere per- peccata dicuntur, quia el debentur, et requirenda
fcctionem, etc. sunl. Nam sicut debilum a credilore requiriiur, ita
Panem nostrumquolidianumda nobis hodie. peccatum a Deo in die judiciic necessario exigitur,
Considerandumest quam mirabiliter oralionis bu- B * nisi bic, dum vivimus, per pielatem ejus et indul-
jus ornatus sit lextus, ul, nominatis aeternis, lempo- genliam ista nobis exactio condonetur. Et merilo
ralia peterentur. Nam tria ista quae [Ms., quod] po- remiui cuncta bic rogamus, ubi delicta commiili-
sciinus, id est: Sanctiftcelur nomen luum, Adveniat mus, quoniam in fuluro, sicut precari non licet, i a
regnum tuum, Fiat voluntastua, elc, propter aelerna iion vacat pcenitere; sed addendo :
consequenda hic sunt necessaria. Et bic incipiunt, Sicut el nos dimitlimusdebitoribusnostris.
sed perfecta in futura vita possideri credenda sunt, Qui piuiu seostendil, et legem imposti.t ut nisi
et perpelua manebunt. Ergo Panem nosttum da no- qui peccanli culpas iudulserit, sibi indulgeri a Deo
bis, quanlus animae et carni est necessarius, spiri- non exspectet, propter illud: Qua mansura ineiui
(ualiter, vel corporaliter. Et dimittenobisdebitanostra, [Ms. mensurati] (ueritis, remetielur elvobis( Matlh,
sicul el nos dimittimus debitoribus nostris, Et ne nos vu, 2). Item : Misericordiamet judicium cantabo libi
inducas in tentationem,Sed libera nos a malo; quae (Psal.c), quoiiiamqui in nobis pius est, vult nos
ad praesentisvitae opportunitates peninere videnlur. esse aliis miserantes. Unde merito de culpa vapulat,
Deuique nominis ejus sanctiflcalio et regnum ejus in qui magistri verba declinat. Summa est eleemosyna,
spiritu et corpore nostro post resurrectionem per- ip alteri remitlere, quod'' tibi videatur peccasse. Itein :
fecta manebunt. Item panein nostrum quisquis ad ve- dim.lte nobis debita; quid ergo de baplismi fonte
ram salulem pervenire meruit, Christum esse panem surgentes ei corpore Christi communicantes, mox
vitae perpetuaenon ignoret, quia dixit: Ego sum pa- nobis dimitli peccata petimus? quia fragilitas nosira
uis vivus, qui de cmto detcendi (Joan. vi, 41). Unde coiiservare puritatem lavacri e non polesl, quod de
iste panis non est communis cum reliquo, quia iilei fonlc percepit, nisi dignelur Dei gralia custodire.
corpora protegit, isie novit animas enutrire; et qui El bene sicul nos dimitlimus debiloribus nostris , ut
illum manducat, esurit; qui autem islo fruilur, nulla ostenderetur quia Deus pacis cum otunibus vult nos
fame lorquelur. Et ideo lanlo magis iste cibus quae- concordes esse.
reiulus esl, quanlo plus reficit epulalus. Quod vero Ne nos inducas in tentatiouem.
panem quolidianumpelimus, hoc insinuare videiur, Nunquid Deus aliquem in laqueum lentalionis in-
ut commuriioiicmejus corporis, si est possibile, om- ducit? aul ab inimico cupial supplantari? qui monet
nibus diebus reverenler sumamus, quia cum ipse f ne incidamus.
vita nostra sit, nutrituer.io nostro peregrinos nos fa- CAPUT II.
cimus si ad Eucbarisiiam tardi accedamus. Item dum Ad salutarem virum s illustrem h Mumutenum
dicimus : Panem noslrum da nobis hodie, coguosci-I) consolatoria in morte filim deccnnalis.
] Mummulenumconsolatur
mus non nobis sufficere quod praeterito die Deum [ ac pro morle filiaedecennis ;
uisi primiiiii biinc pceiiiimin universum huraanum
rogavimus, et ei in praesenti oratione vacemus, gerius ex Ad-jeet Hevae peccalo ait fluxisse , nec
propter illud, sine inlermissioneoranies (1 Tkess. v, quemiiuamexlegem esse, vel immunem, ut miiiiis
17). Item hic advetiendum est quod postquam ad. dolenduni propteren sil, liiuc queinquam niorle
decessisse. Multas feminas narrat, post initas
Christum peivenimus, el mundum cum pompis suis nuptias, a priniis sponsi amplexilms n orle divul-
rejecimus, non nobis necesse sil ad escani amplius; sas fuisse, iu quibus duplex exslitil jaclura et

11Iliid., cumChristusul nos. quia mss. exemplaribus id prmleritum, et in sancti

b Ibid., mereamurdicere, agere.
c Ms. hic lialiel necesseest exicjatur.
d Ibid., quod in.te videamr peccasse.
* DuoCodd. Vai., non valel.
f 1ii uno Cod.. qui nionelne incidaiw.
6 lnscriptam Mummuleno,clarissimo viro, tertia,
qum liincsequilur, epistola docere ritleraur; el index;
Valicanus apptvbabat, id unninis exptmeits. Sed!
Gatli Codicereperi scriptum : Ad virum illuslrem,
salularem, nil affirmutissime ponere ausim. Iltcc
Brow. In duobus Mss. Palafinis Bib!. Vai., quae in
inaiiiliiishabuimus, ct in quibus solis lncc episiola
lepcritur,-eadem iiiveiiiiiir inscripiio, quac iii Codice
sancti Galli: Ad virum illiisirem et salularem,
'' Vide quaedc Mummulenodiximus in nolis ad
car. 14, lib. vii.
 $23 VENANTII UON. CLEM. FORTUNATl OPERUM PARS I. 324
vilae amissae et pndoris, Postremo exemplo Job A moriem distulif, non mutavit: hoc patriarcha uon
et Davidis doeei, easuiii hunc forliier ac paiicntef feiuiit, lianc tegem legifer non
loleraudtim esse , prieseriim cnm puella a icrre- avertit, prophela su-
slribus nupliis ad cuelesles, quibus fone inldabat, siiuuit, et plus qtiain prophela succubuil. Sara i;uo-
r.iptii fnerit et assuiiipin, ciiiii Clliisio in resurie- que, Rebecca, Ruchel, Anna, Elisabeih, licei sexus
clione mortuofum regiialtira. | inferior , lamen hoc simut bibit amarum. Quis con-
Inter humariaicdiidliibnls subfepeiHia \Ms., subfi- qticfaiur de feliquis , cum ipse iriumpiiator mortis
pienlia] vulnera*, quaesefnpSr iiicbfio tramile nu- pro parte, qua caro facius est, ei morli subjectus
tanlium animorutii nc labertlium teiltporutii reddunt est? Nec fuerat plenus bomo, si non sensisset et
vota suspecta, nihil esl in aiiqiio magis, quod ciu- lumiilum; nec Deus crederetur , nisi surgefet de se-
fciet, quatii queiUqnaih iitit non videre qtiod cupiat, • pnlcro ; liinc est quod toquor, cbarissime , et fideli
aul videre quod perdat. Natti [Ms., Cilrii] trepidans [ Ms., fide [ deliclionis mihi voto connexe, eo quod
ariiiiius in utroqub , iibn modiCd sub fnsce snccuih'- tiibs pei aspices nataa sanctae iransituni conqneraris,
bit, dum pciidulus spectii diiiliirrie a qtiodliabeai, vix singuitu rumpeiite indicans calamo tfisti decen-
ei,ut liabere coepefit, riiox atriiilat; scilicet afliictus nalis aeiaiis irrnenie funere, pubertatis lenera ' fio-
dotiec iiripelrel, elistls si peidat, sed gfaviiis lioe scultim marcuisse, cum pene nuptiati rctracta de
jaculo rtes illa pcrcellitur b, ciim inter spem vel spe- ** limine , nnn ad patris votum thaiamo tiatiir, sed tu-
rala debet amiitere; atque ita iltic spes lendiiuf mnlo , et diverso cantico non toro tradilur , seil su-
[ Ms., tenelitr] liic iiarrinaiur; illic dubitis mosfof ah pulcfo : ad cujus forte vota jnm festinans familia
linbeat, bic certus dolor est, si felinqnat. Habei lioc fervebai, scdule parenlela exciiabatur el patria.
Insiluin nalura, praevaricatietie protoplasti pareiitis, Maier erat prece suspensa, ipsa assurgebat cura nu-
ad nos decursa morte triuttata, ut saepequod vix ac- tficis, juncta piibertati rosea modestia, it fesiiva
quirilur mox liuquatur, et sbfpeiilis inVctefaiideiue arls sui sexus ornata; sed quo merapit formaedecor,
radicem sic perculil, ut nec arbor stetefit, nisi in aii pfodere lam ciio fugax, quam caro niendax, cum
hiortis siirpe fixa vivat. Misit hoc posteris liacrediias defuiictaesi praedicetufgloria , accrescant lamenta ?
parenialis, Ut subjacentes morti, quaeiamus vivefe Ilabuisti igitur istud palef, sed non tuum ; i reddi-
moritttri: viiliTiflcaVttciiribtos infelieis afbbfts ac- dfstl poliris cumihodatiiii): plbfatuf Veltit amissum,
quisila possessio, qmc btandientibus pomis proli sed cbnsidcrenir noii pefdilum , qubd ati Christuni
prius ilocttit qiiarri mtlfivit. « Qtiod cene srib bpdli redit intactiiin. An cerie Cdnqiieferis, quasi solus
speeie mdrs iiitfavit, et lidc feiali lactu laesit paren- ista pefpessus sis , ciiiri casiis hic vincat ei reges ?
tas, et pdsterbs illtts d gustus, hos sUccus, quoniam p Ah fciicior AugUsto? foriior Afeiaiidro ? favorabi-
virulentaBsuasionis pbculum, quod (Jatbrmale sorbiilt lior Tfajano ? sanctior es Tlieodosio? cum hoc ha-
iri prolem trahsfudit, et, ut ita dictum sil qUoda fonte beat obllu aequate lain miles quain princeps. Patien-
«lanavit, in rivo1-'defiiixit.Intiilit lioc igilurilla malef tef dolendum est qtiod habes commune cum mundo.
de genere, sed novfcrca de erimine , infelix CuriCtis Quanlas aittCni femirias abipso primo complexu re-
Eva monades, quod cerle sola sic exstruxit, rit uni- traxrt ad turnnlum? et peflulerunt dispendium,
versa destruerCt, quo veierata machinatione deci- aguito verd, non habito : quae bis laineiiiandaesunt,
pula'. fudem virtim perdefet, et ipsa pafirot. Scd (intci puddfem perdefe , et posl siC pefiisse. Untie
proles quid boni faciet, si se irt calumniam vel mala licct conquerafis, taleiri te tali casu amisisse sobo-
f
parentis extendat ? aut ul illum iterum delrnliendo lem , ntilli ti.men riovurii est, ut rion pbtuisset boc
remordeat , qul sfemetiriorsu petierat, cuni ipse sibi vitare puella, quoJ venit per fehiiiiam. ilfrid potius
suflicerel suus lnpsus , noster oceasus ? Itaque puio inspice, ut ista rfis fimeris sii virlutis, ei atl ilioruna
ihcongruum , si illum s reinordero, per querri graiis cxcmpla te coxqua, qui, dblbre victo, surgunt ad
iuvenii gratiam, cujus k occasu viialis aliinoniaemors pitlmam. HabeS itaque inier ispa paiienliaeculniina,
coepit depasci: cui dum oculorum apcriio promit- primum, velut in specula, Job censuram et normam,
litur, lux fugaiur , et dlvinitate promissa, bomo lap- ]D qur pro iiliis Dbiiiiriosic gratias rclulil, tanquam si
sus redit in lerram; hinc est qnod prolem genitam tuuc acceperil, ciiiii amisit. Qui vir experieniiac,
nocens esca traxit iii praedam. Fecit illa captivitas volutitati divinae tradidit toiUm, rie caderet. Quid
nos prosperis exsules, adversis consorles , et tantum vero David ? frirtis ficei Golialm subdiderit, norise
peregrinatio gravior, qiianlufn triors dura notior. velut fenihn uutuf ccelesli siibsiravii, ciim lilfoaiiiisSo,
Nascitur ab Adam veiefe usque ad novum honiinem lavit, epulatus est, rie repiignaret, intelligeiis uni
vita noslra cum morte. Uinc se nec Abel ixuit, nec cedere qui curtcta fbrfriavh? Servus fideiis iimuit
Enoch effugit, ncc Noe se subirahit, qui diiuvio oITensamboni Doniini provocare vel mufmure, Kcui
« In un.o Cod. Val., el ut habeat, et ut habere. s Iii diiobus Codd. Vat., temottero; et poslea pro
b In allerOj quod inler spectare vel spectata amit- gratis invenit gratiam. Ms. habet gralet venit ingra-
tere. tem.
° Jbid., Quo cerle. Ms., Qua. h In uno Cod. Val., cnjus occasione
d Ms., guttu... sueco. ' 111altero, (loseula marcvisse.
e !n uno Cod. Vat., de fonte manavit irriguo, de- i lu iino Cod. Vat., itedidisti potius commejtda'
fiuxit. Ms., in rivo. tum.
' Ibid., deiruhendodemordeal. k Ms., quem ut juncjetet.
S«5 MISCELLANEA.— LIB. X.' ZU
ut jiingeretur divinas ad nuptias, jugiter diffluebat A gales delicias, esca desideretur ruralis, ct s;rpe
pius paier per lacrymas. Poleslis autem conjicere, rusiicus offerai, qtiod animum potentis obleelat. Nam
quod lalem uon tolleret. nisi suis liialamis placuis- quamvis regum cunviviis, auro intermicanle, pur-
set' unde nosti abyssum diviui consilii 1 vel tuaenatae purata palla coruscet, sacpe tameu jucunditaie plaeere
qualis in corde concupiscentia latilavit ? Fortassis mensa plus assolet, vel adumbrata foliis ordinatis ex
lioc antea elegit, quod mei uit, et illud prodiit, quod palmiie, vel superjeclo bederae corymbo erispaute.
' Itaque habet et de silva reductus pasior, quod pro-
oplavii. Qua de re, vir oplime, eslo tihi judex, et
palere. Nam si per eharitaiem le temperes, et le ju- ferl, cui si desint reliquartamen dignanletn convi-
dices, non offendis, praesertim cum le mitiget viim vel de lacte dives invitat. Quapropter doniina-
promissio Rcdemptons, et praecenis Pauli vox, simi- lioni et celsitudini luae, teste domino loquor, pro-
lata « lonilru, quia in iclu oculi resurgere matu- fusae dulcedini veslrae salutem venerabiliter ae
rabunt sepulti, et vivent sub umbra Chrisli, de desideraniissime persolventes, aeterni Regis elemeu-
virginilale securi. tiara deprecamur, ul dominis praecellentissimis feli-
CAPUT III. citer regiiantibus, s ac universae potestatis officiia
crescenfibus ita fugilivaehujus vitaespaiia producan-
Item alia, B tur, ut iili piissiino tramite guberuando, et vos sine
[Se excusal Fortunatus quod rudibus litteris ac macula fidelissimeserviendo, Creatoris ac Redempto-
rustico et impolito scribendi genere eorura ad quos ris noslri h desideratum
scribil gnstum, sive sensum, exquisitis ac delicatis pariter intrelis in regnuin,
assuetum epulis, sive omnigeuae eioqueiitiae ac sperantes iu Christo de vestrae charitalis affectu,
doctrinae deliciis, audeal offendere ; illud tamen humilitatem noslram peculiariter omuibus sanctis,
aliirmans, quod rurales etiam vulgaresque cibi vel et Domiui famulis, sed etiam dominis
lauiissiinum hominem interduni deleclent. 'fum regnantibus,
iisdem salutein, quibus potest, verbis, amantissimi vel eorum Gdelibus, proflua dulcedine commendelis,
desltlerii plenissimis, dicii, aique una loti regiae bocfiducialiter deprecantes, ut veneralorein vesiruai,
familifediuiurnam vitam et immortalem posi fata porlitorem prxsentiiim, bominem domnae
felicitatcm precatur. Oral ad exirtmum, Ul se re- Radegun-
gibus ac regiis rniiristris commendeni, ac in pri- dis, malris veslrae, animx sanctx», vcl ea, quae pro
mis, ut harum porlitorem lillerarum, missiiiii a utililate ac necessitate praediclae Dominae suggeril,
Radegrinde, el ipsius Rideguudis, quae eriiiit per coram Clirislo et ejus angelis, tam ' pro sui reve-
illum transigeuda, negotia comniendata habeaiit,
cum suo, lum Radegundis, nomiue, efllagitat.] rentia quam prece nostra proprium habere digne-
b Dominis illustribus,cunctisquec magnificis, omni mini, indubilabiliter iutimamus. Ul quod pro causa
illius apud praesenles Dominos reges impendilis, ah
desiderio compteclendis, scrvientibus dominorum. G
acterno rege, cenluplicato munere, suis rationibus
Si humanacconsuetudinis isthuc se generaliter per
omnes unus usus exlendit, et ab anliquis atavis, acquiratis. CAPUT IV.
ipso tradente genere, ad nos usque nalurali quo- • Item alia.
dammodo iege pervenit, quod triticei panis oble- [Item pro morte flliac consolalilf eumdem, tbrle
ctante candore, vel suavitate pascente •' posl ad hor- Muminulenum, sive potius ejus uxorerli. Pofrb iii
eadem aiiiiilenda dolorem mceroremque sibi quo-
deaceae frugis arislosa cibaria , fastidioso nimium
que commuiiem fuisse osiendit. Addit ea quibus
dente, nare, fauce, transilur, cum deleciabilis escae dolor mederi nequit mitius esse perferernla, prac-
dulcedine permulante, ad convivium pergere, ni sertira cuni demortua jain puelta iis esset ornata
fames urgeat, ausieritas epuli non invitat, • liinc bonis quae mors uua cum corpore exsliuguere non
potuil propler quac et clara apud homiiies eral, et
est quoi! illustris, ac magnifica celsitudinis ve- Numiiii grata, et aniica.]
slrae gralia copiosa quolidianae disciplinac doctri- Celsiiudinis vestra) legatis transcurretitibriS, omni
nac superinundante refecta, el ferveniis iugenii slu- cbaritate refcrtas nos insaturabili volo suseepisse
dio lucubraute polila, post illum, ul dixeriin, deler- graiificamur epistolas: in quibus el quod erat no-
sum eli quenliae veslrac uitorem, cl perspicue cla- slrae i revelalionis, consulliim de vestri CUllninis
rum [Ms., claraj exercitatione purgante, ad lingtno D incolumitaic relegim.us, inscrendo commcinoiatio-
nostrae rubiginosam facundiam fastidiose vestri sen- nem dulcissimaefiliae,
quod est de tucerore, parti-
sus fulgida lux iuclinal, cum lale sit, quod sermonis mur.
Dcnique quibus ftiil in vivente parlicipata lati-
nostri ruraores vacillantes aiidilis, ac si posl epulas lia iis sint communes
lacrymae necesse est in de-
conturnicis, aut Pliasidis, viris deiicatissimis, cibos functa. Nec ratio suaduLut sola tibi privilegium de-
ingeram pecuales. Sed inter baec una spe praesum- fendas in tletu, qti» habuisii in cujus nos non pari
ptionis videor animari, eo quod aliqiialenus post re- ligarcmur affectu, quoniarn licet foimata vesiris ex
1 Ibid., Pauli d Ibid. dcest post.
h Quinam hi sintvox, simulata ionittua. ,'
propric, ad quos bas lilter.is e Ibid. Hoc est, quod postquamilluslris, eic
cribit Foittin., nulla indicant Mss. Si is Mummule- ' Ibitl., i<yt'(wr
habel.
: us Sucssionicusfuit, et ejUsuxor, aC fnmilia, reges, s Ibid., ac vestrm poteslaiis officiis,
qni posien commemorantur, fuere Cliilpericus, aut h lils., desiderato in regno.
CliilJeberius, et regia ipsius domus, stib quibus 1 ln alicro Cod. Vat., pro sui
vixisseMummiilenumcolligere est ex Grcg., Tnron. necessaria, quam
prece mea.
in Ilist. Kranc. i Brow. eiuendat relevaiionis\)ro revelntienis, quod
c In unoCod. Vat., cunclaque
magnificis. seqiiendum cst. (Sec. curmnota.)
527 VENANTIIHON. CLEM. FORTUNATl OPERUM PARS I 32g
visceribus processisset, tamcn non iiiiniis adulta no- A CAPUT V.
stris iti peetoribus habitavit quippe quae producens lncipiunt verstts de Oratorio l Artanensi.
parliim ex utero transmiseras quasi in nostrum gre- [Templura in bonorem sancii Gabrielis archangeli,
mium [Ms., noslro greinio] recepturum, ut cum a Arlhonac a Greg. Tur. sediiicaium, commemoral,
vobis esset, etsi non corde, tamen corpore recessu- ac ipsius sancti Gabrielis laudes comp!eciiiiir.|
ra, nobis vetut in veslra cliaritate fieret amplecten- Quisquis ad haec properas venerandi i liraina terapli,
di [Fert,, ampleclenda]. Hinc esl a quod maler de Dona precaturus, quae dat amore Deus,
illa genilalis causa contuleral, mihi totum velut Haecin honore sacri Gabrielis cuncta coruscant,
adoplivus amor explebat, quia cum vobis genita, no- Qui pia jussa Dei rite minister agit.
bls tamen erat reuata. Equidem oplaveram, b pro Zachariae veniens qui nunlia detulit astris.
merilis diulius illa superstile, vobiscum loqui de Eiisabeth datus est quando proplieta polens.
gaudio magis, e quani tristis collalio nasceretur ex Quique rederaptorein e coalo regem omnipotenlem,
k Post ait, ut lerris ventre Maria daret.
fletu; sed invida rerum series, quae [Ms., quia] illud
celerius subripit quod magis placere cognovcrit, Qua sacer antistes l nova tecta Gregorius efferl,
rem mihi desiderabileiri pcne uno momenlo et offerre Ut sibi coelestesrestittiantur opes.
voluit, et auferre. Vel quare nobis rem allulit, CAPUT VI.
quam subducere festinavit? Cum nil sit in humana
condilione crudelius, quam aut non videre quod ha- Ad m Ecclesiam Toronicam, qum per eptscopum
aul videre Sed suum Gregorium renovala est.
beat, quod perdat. quousque
d moerorem dolor importunus cxacuit, ac praeceps [Novam aedem id bonorem sancti Martini, iu velens
? locuiii, quaerucbat vetuslate, a Gregorio Turonensi
sine freno moderatae consolalionis excurrit cum aedificalamcommemorat. Data ocasione, plura \Je
inlelligal hoc temperari debere, quod emendare ne- virtute sancti Marlini et ejusdem geslis euarrat.]
quiverit, et aequanimiier loleret, quod infectum e fa- Emical altitbroni cullu venerabile templum,
cere non valel, praesertim cum in illa tot admiranda Egregium meritis, nobilis arcis apex.
refulserint, ut nec apud homines in sermone defece- Quo propria tunica dum operit Martinus egentem
rit, el apud Deum de opere praemia vivenlis exspe- Geslorura serie fulgida signa dedit.
clel. Nam praeier reliqua bona quae cum illa iau- Namque idera antistes sacra dum mysteria tractat,
danda sunt, nec lamen clausa jacent in lumulo ' tnm Lumina gemmaruin est visus habere mauu.
volvuntur per ora cunctorum, hoc unum breviter Ac de veste fuil quauium sua dexlera nuda,
assero : si fides et perseculio Ciirisli martyrein fa- Tanlum membra sibi gemma corusca legit.
cit non babes, in tali filia quod deflere possis, quia C Sanclus ilem Domiui" almam dum be.nediceretaram,
illi et recle credere contigil, et perferre, s et licet De capite est visus flarameus ire globus.
festina sit in juvenlule sors, debet h tameri esse se< Quacmodo templa sacer renovala Gregorius effertf
cura innoccniia de palma. El rediit priscus cullus, honorque suus.
« Unus Cod. Vat., quod Malri, quod seq. ti. Hujusce vero rempli descriptio ita refertur apud
'' lbid., pro meritis ejus. Gregor. Tur., I. n Hist. Franc, c. 14 : Basilica san-
c lbid., quam irisiis consolalionasceretur. cti Martini abesl a civilate DL.; hubet iu ton-
d In aliero Mss. Cod., suommroredolor importunut gum pedts CLX, in laiumpassus i.x ; liubelin ailum usqut
exacuil, aut prwceps,etc ad cameram pedes XLV,feneslras in allario xxxu, in
Duo Codd. Vat., facere non valebit. capso. xx, columnus xi.i, in toto mdijicio fenesiras
'Jn uno Cod. Val., dum volvunlur. LXII,columnas cxx, osiia viu, Oia in ultario, quinque
Ibid., et licet [estinasset. incapso. ilauc descripiioneni basilicaesancli Maruui
ln aliero, sors, debita lamen esl, innocentia se- Viclor Giselinus, i;i notis ad Sev. Sulpic , refert ad
cura de palma. opus Briccii, vel Perpetui, episcoporum Turon. Bro-
1 Arthona, seu Arclnona vicus erat Arvernensis, werus mavult adopus Gregorii esse referendam. Sed
de quo mentionem facit Gregor. Tiiron. lib. de Gl. quod mox allaia basilicae Turoneusis slruclura ac
confess., c 3. Erat jam tuuc leniporis vicus celebris descriplio ad opus Briccii ner|tieai pertinere, n m vi-
memoria, et miraculis sancti Marliui Tur. Hic Arta- D deiur ainbigi posse, cum templum a Briccio exsiru-
tiensi pro Arlonemi posiiuiiiaiuiuadveriil cl. Ruinart. cluin satis arctum et angusiuui fuisse narretur a Gre-
in notis ad cnp. -i. lib. de Gl. eonfess. gorio loco supra citato, et illud a Perpetuo ut siittin
UnusCod. \'at., lumina lempli. aedilicarel, fuisse submotuin. Quocirca descriplio illa
AlterCod., qumagil, ul leriis. coiivenire basilicaediceuda csl, quam piiiuum Per-
'Unus Cod., notiotempla Gregorius. petuus exaedilicavit,ac postea restauravii Gregorius:
Iloc lemptum, a Briccio, sancti Marlini in se- qui elsi eaindein amptiori cl atliori (astigio a se nar-
de Turonensi successore, exsuuclum, lum a Perpe- reLreslilutam, forma tamen ct aiiipliludinenoiimiil-
luo, ilein Turon. pontiflce , miro opere resiiluuiin, ttim ab illa Perpetui discrepasse, hinc quisqtte intel-
veiere diruio, quod Briccius exacdilicaverai, idem ligerepotest, quod lib. l de Mirac. santti Mart., c;ip.
po-trcmo ase resiauratum narral Gregor. Turon. (L. 6, de eadem basilica loqueus, quam Perpetuus exci-
x llistor. Franc, cap. 51, num. 1'J) bis verliis : No- taveiat, suddil : De qua fabrica mullum quod loque-
nus decimus Gregorius ego indignus Ecctesiam urbis remur eral, sed quia prmsensesl, conticere ejtinde me-
Turouica; in qua beaiusMarlinus rt cmteri sacerdoles lius putavimus. Et in Histor. Franc. de ip*a ut adhuc
Dommi ad po ,1'tficttlusofficiumconsecrati sunt, a'.iin- supersliie s»pe loquitur. Videsis appeudicemad no-
cendiodissolutumdirtipttiinquenactus sum, quam rece- tns Oper. sancliGregorii Turou., ulri de basilica saii-
dijicatatn in ampliori alliorique fasiitjo, septimo deci- cli Martini fusius pag. 1390 Edit. Paris. an. 16U9.
nio oreinationis memanno, dedicavi.Hic vero fuil an. " Edit. Paris., almum dum benedkeret attar.
590, quo anncscriplum videlur hocpoema Fortuua-
329 MISCELLANEA.— LIB. X.
Fulgida praecipue nitoerunt culmina tempti, 'jA Dum latro exslinctus falso coleretur honore,
Postque usus veteres praemicat aiila rudis.
* In senium veniens, melius revirescere discens,
Diruta post casum, flrmius acta situ.
Martini auxiliis operando Gregorius idem,
Reddidit iste novus,b quo fuit ille vetus.
Clara supercilio domini delubra nitescunt,
Alma licet merito, sunt quoque celsa jugo.
Invida subruerat quam funditus ipsa vetustas,
Ut paries liquidis forle solutus aquis:
Quam pastor studuit renovare Gregorius aedem,
Nec cecidisse dolet, quae magis aucla favet.
Ambianis tremulum cernens Mariinus egenum,
Dimidiaechlamydis mox ope membra tegit.
Sed coram angelicis turmis,« se hanc nocle sitenti,
Pauperis in specie, Christus liabere refert.
0 sacer antistes, meritis refcrende sub aslris,
Unde tegis nudum, liinc tua palla Deum.
Inter opima Deus figulus quaevascula fecit,
Martinus meritis vas in honore nitet.
Leprosi maculas pretiosa per oscula purgans,
Cui quod ab ore dedit, pax, medicina fuit.
d Ulcera morbosi curans sic fauce beatus,
Quod Jordanis agit, * lacta saliva facit.
Quam generosa iides 'lartini in ssecula civis,
Qui quocunque fuit, aoors ibi perdit iter!
f Denique cum exstincto catechumenus ore jaceret,
Se superextendens, effugat arma necis :
Sic viduae genito « laqueato, deinde reducto,
Est vir ubi iste Dei, non licet ire mori.
Fanaticam pinum sanctus succidere cogens,
Justum ibi supposuit rustica turba premi.
Csesa secure arbor, cum jam daret alla ruinam,
Ad crucis imperium est ire coacta retro.
Quis vigor hic fidei? validaedum pondera pini
Quo natura negat crux facit ire viam?
Serpentis morsu lumidum, suprema regentem,
Hic digitum ut posuit, pestis iniqua fluit.
Colleclo morbo huc, et ab ulcere pollice Iracto
Dumque venena cadunt, erigit ille caput:
Unguentumquenovum, digitis traxisse venenum,
Et tactu artillcis sic superasse neces,
Duo Codd. Vat., in teniumruens. Ms.,/n senium'
que ruent. Edit. Paris., In xeiiam vergens.
hIn uno Cod. Vat., quofluit itte vetus; !., illa.
e In altero Cnd. Val., se hac nocte silenti.
Albid., visceramorbosi.
« Ibid., tracta tativa. Sic quoqne Ed. Paris.
f UnusCod. Vat., deniqueextento.
s Narrat Greg. Tur., lib. i de Miraculis sancti
Martini, c 21, quemdam in furto doprehensum, ac
suspensum laqueo, sancti Martini implorato patro-
cinio, non interiisse, ac biduo pependisse in arbore ;
postremo a religiosa muliere, quae in somnis a beato1
Martinofuerat admonita, demissum, ad suum usquei
lempus vitam produxisse, tanti prodigii lesiem. Ad
hunc itaque videtur hoc loco respexisse Forlunatus.
h UnusCod. Vat., vocehuc. Ms., hoc.
* Edit. Paris. :
PestisabestcunctisInijussermonerigatis.
i Unus Cod. \at., eulminisacla.
k Ms., aura.
1 Edit., Paris., Decidua in senio
PATEOI,. LXXXVIII.
5531
Yoce h hac Martini cogiiur umbra toqui.
Publice se referens scelerum pro morte peremplum
Se quoque nec justum, sed magis esse reum.
0 vox sancia, loqui defuncta cadavera cogens,
Qui post fata jacens.dat sua verba cinis!
Pergeret in fluvium dum vipera lapsa natatu,
Et prope littorei tangeret ora soli,
Martini imperio liquidas revocatur ad undas,
Transactumque viaelassa recurrit iter.
Quantus araor Dominitali sub corde calebat,
Quando venena potens ipsa retorquet aquis !
Martini meritis, aliis quoque febre crematis,
Sudores refluos pagina sicca dabat.
Unde salulifero medicamine charta fovebat,
B Atque graves ignes littera tinguet aquis.
' Gratia quanta Dei hujus sermone rigabat,
Febre ubi succensis fons suus ibat apex?
Alme Deus rerum, pie, summe, Gregorius, arcis
Tu cui das sedem, dat tibi lempla sacer.
Nam veteri fuerant baecfunditus eruta lapsu,
Tecta labore novo, quae modo culta cluunt:
Jure potesiatis cui lu, bone conditor orbis,
Haecdanii in terris, culmina redtle polis.
Victa vetuslatis per tempora culminis i arcla,
Diruit, ut melior surgeret k aula solo :
Quo sacra Martintts Domini mysteria tractans,
A capite igniferum misit in astra globum.
Ne tamen ipsa ruens roiserando fine jaceret,
, Ponliflcera meruit, qui sibi ferret opem.
Qure rediviva, micans instante labore Gregori,
1 Decidua senio, floret honore novo.
Fundamenta igitur rcparans haec prisca sacerdos,
Extulit egregius, m quam nituere prius.
Nunc placet aula decens, patulis oculala fenestri».
Quo noctis tenebris clauditur arce dies.
Lucidius fabricam piciuraepompa perornat,
Ductaque quae fucis, vivere membra putes.
n Leprosum purgavit.
Pannoniae regio misit tibi, Gailia, fructum,
Gignens coelestem terra P maligna dapem.
m Odo, in ea jorat. quam de basilicce bujusce cora-
imstione srripsit, deque ejus oriialu reddito baecha-
jt bet: Crustutis marmoreis intus obducta erat. Nam
interdum Protonisso marmore paries rubicundus,nune
Pwio candidus, nunc quoque Pratino riridit, varium
et satis pulchrum schema prmferebat, et foris aureo-
lit, Sappkirinis, atque musivis futgebat lupillit ; ted
et tectuinstanneis tabulis erat opetium.
" Recte notat Browerus septem consequentibus
epigrammatis piclurarum argumenla exprimi quibus
basilica sancti Martini a Gregor. exornaia fuerat ;
qui ut de seipso profltetur, 1. X, c. 31, num. 19 :
Basittcas sancti Perpetui udustasincendio tepeti, quas
in illo nilore vel pingi, vel exotnari, ut pritts fuerant,
arltficum nostrorum opereimperavi.
0 UnusCod. Vat., Pannonimstio ; f.satio. Edit.
Paris., Pannonia mstivummisit.
P Martiuus scilicet natus fuerat Sabariae in Panno-
nia. Porro e Pannonia Hiioi ct hnrbari plnres ali"
exoni, a qmbus lialia regiouesque aliae misere vexq-
133ac perditse fueraiit.
11
331 VENANTIIHON. CLEM. FORTUNATI OPERUMPARS I.
'
Martrnum illustrem meritis qiii in munere divo,
Ctilmen in aetherea sede senalor habet.
maculas medicata oscula
Qui leprae per purgat,
Curat el infectum pura saliva virum.
Ad fluvium Doraini a cni non fuit iste labore,
Quod Jordanis habet, sanctus ab ore dedit.
Qui sacer b ipse inibi te, pastor, agente, Gregori
Fortuhato adjmat tot maculosa reo,
Cltlamysdivisa.
Dum cluamydem Martinus iuops divisit egeno,
Christus ea memorat se bene vestc tegi.
Dives paupertas, Dominum quae texit amictu,
Cui Deus occurril, qui dedit astra faber !
Tunicam dedil.
Noscere qui mavis Martini gesta beati,
Hic pbleris breviter discere mira viri.
Deniquecum tunicam sacer ipse dedissel egenlt,
Ac sibi pars tunicae reddila parva foret,
Quod non texerunt« manicaeper bracbia curtae,
Visa tegi gemmis est manus itla viri.
0 nimium felix, cui contigit in vice lanae,
Nobilium tapidum lumine membra tegi,
Ut cum adhuc cinere aspersus foret, atque favillis,
Arlifice angelico gemmeus iret homo 1
Mortuos tres suscitavit.
Quid Deus in famulis operetur opimus amator,
Martini gestis magna probare potes,
Ducere qui meruit de morte cadavera vilae,
Rettulit atque diem, reppulit unde necem.
Pinus excisa.
Dum caderet, Martinum arbor pressura beatum,
Mox faeit ipse crucem, pinus abacta redit.
Quis non virtuti divinae commodet aurem,
Dthtt, trttbeconversa, dantquoque ligna fugam?
Idola prosltata.
Idota doTiieiiperet Martinus sternere fulia,
Conlerit haec ccelis magrta columna ruens :
act
Auxilium justi dignando militat aetiier :
currit ad arma polus?
Quanta fldes, cujus
Falsus matlyt.
Forte colebatur dum quis pro martyre lalro,
se
Mariini adventu probat esse reum.
Virtutis merito fidei radiante corusco,
Nec tacet exslktcti, nec iatet umbra rci.
CAPUTVII,
«tAd Chitdebettumregem, et Brunienildem reginam,
d* natatitio sancli Martini Tutonici.
[Cum pergeret Fortunatus ad Childebertum regem,
• Unus Cod. Yat., cui nonfuit ite labote; quod te- obitum beatae Radegundis. Ea vero decessit circa
nendum.
b Ibid., ipse mihi. Sic quoque Edit. Paris.
. « Edit. Paris., telmpet.
• Uic Childebertus Sigiberti regis lilius fuit, qui
puer, occiso patre an. 575, relictus, in ejus regmmv
successit, Brunicbilde inierea, ejusdem matre, re-
gnum adminislranle, ut legere est apud Gregor. Tu- Marlini nomen
ron., lib. vin Hist. Franc, cap. 22.
• Unus Cod. Vat., et juilus petgil.
' Ibid., qui sedel ipse. ..
s Duo Codd. >Vat.,vetnanli lumine, quod seq,
•*Hinc intelligilur boc poema fuisse scriptum post
332
A ac ejus matrem Brunichildem, narrat feslum san-
cti Mariini diem, illo in ilinere, sibi iiicidisse".
Hinc, diffusam ejusdem tolo orbe, famam sancti-
tatis, et qua in coeto fruebatur gloriam describit;
Postremo, pro tota regia familia Childeberti vota
facit. ]
Praecelsisdominis famulus dum corde pusillus,
Fluminibusque vagis per vada pergo rate
Ecce supervenit venerandi in saecula civis,
Martini meritis luce perenne dies.
Qui modo de Galiis totum mire occupat orbem,
• Et virtus pergit, quo pede nemo valet.
Qui velut alta pharus lumen pertendit ad Indos,
Quem Hispanus, Maurus, Persa, Britannus amat.
Hunc oriens, occasus habet; hunc Africa et Arctos,
Martini decus est, quo loca mtindus habet.
" Quique per Oceani discurrit marginis undas,
Omnibus ut praeslet, circuit orbis iler.
Per cinerem ascendens, per dura cilicia coelos,
Slal modo gemmalus, pauper in orbe prius
Quo patriarcharnm decus est, radiantque prophetae,
Quo est sacra turba senum bis duodena patruiii.
Inter apbstolicum numerum, rutilante senatu,
' Quo sedet ipSe tbrom», rex sibi Christus amor,
Quo excellit cum clave Petrus, cum dogmate Pautus,
Fulget el in reliquis palma, corona, (idcs,
Quod loca marlyribus Sveneranlt ltrmineflorent,
Atqtie libro vitae est scriptU9honore cruor
Quo confessoresgemmata palatia complent,
iEternumque tenent aurea lecta diern,
Stat quoque post Jacrymas ubi nunc h Radegundes
[opiraa,
'
Forsan et Eugeiria banc tenet illa manum.
i Ho* inter Martinus habet diademata pulcher,
Atque sacris lurobis fulgida zona viret.
k Cantat Gregorius Christi de morte triumphos,
Afque resUrgenTiplaudit amore Deo.
HuncqaoqueMarlinumcoIitisquem regna patronom,
Vos hunc in terris, vos memor ille potis.
Vos x rter angelicas turmas canat ille sub astris,
Cui vos ante homines fertis honore diem.
Nomina veslra legat patriarchis, atque prophetis,
m Cui hodie in templo diptychus edit, ebur.
Reddat apostolicosproceres, reliquosque patronos,
Qiiem vos hic colitis, vel pia fesla datis.
n
jwPergat etad Cbristum pro vobis ille precator,
Cui vos in temptis vota precando datis.
Ante poli referat sua haecsolemnia regem,
Dentur ut hinc vobis regna, salutis opes.
an. 587.
1 Ms., manu.
i Unus Cod. Vat., vos intet.
k Edit. Paris., Cantat et egrcgios.
1 Ms. inlet. Edit. Paris., intra.
m Hoc versu inntii vidctur diptychum in quo B.
, olim EcclesiaeTuron. pontificis, in-
scriptum fuerat ex ebore strucium, sive ornnlum, in
Turon. ecclesia asservatum fuisse. Plura Brow. de
diptychis ad hunc locum.
n UnusCod. Vat., ille precatur.
333 MISCELLANEA.- LIB. X. 554
Deputet et Dominusvestrum hunc esse patron unf, JA Vos, quibus et speculura, et lux, et dulcedo manetis,
Ut modo qui colilur, vos colat hujus opis. Charum ornamentum, his simul estis honos.
Qui dedit his babitans miracula plurima terris, Praecipuumdonum, placidum el placabile regnum,
Distribuat vobis hic quoque mira potens. Ac vestro in statu est culmen in orbe piura.
Cujus gemmaia tunc dextera visa beati, Hisque parentela et patria et tutela coruscat,
Vos simul et vestras protegat illa manus. Hic dccus, atque gradus, bic pietatis opus.
Qui lunc promeruit revocare cadavera vitae, Hic tranquiila dies, hic spes jucunda fideli,
• Hic quoque pro veslra dona salute ferat. Postque Deum, in vobis dona salutis habent.
Qui percusso homini abstraxit de carfie venenum, Hic ego cum populo mea vota et gaudia jungo,
Noxia de vobis ipse venena vetet. Quaepius amplificans crescere Christus agat.
Qui serpeniis iter fecit revocare rfetrofsum, Praestet cura Dei vos longa in sede lueri,
Ipsegraves casus • hinc fuget ire retro. Ccelesti ac dono regna tenere diu.
h Qui de peste domum salvaiU dedit esse Liconli, Acquiratis adhuc nova, vel possessa regalis,
Haecdomusincotumis floreat bujus ope. Ac pie participes has foveatis opes.
Cujus opima clilamys tremebundum texil egenura Ut tibi quaefloret de nato et germine, messem
[rom.; B Maturam videas mater, honore micans.
Ejus aposrolici vos tegat ata vii-i. Sic ut ex genito, genitisque nepotibus amplis,
Qui viduaematri c revocavit ad ubera hatum, Altera progenies inclyta detur avae.
Ipse libi haectribuat pignora mater, d ava. DeChildeberti dulcedine, flore, salute,
UtChildebertus maneat cum e prole novella, Fructum babeas genitrix, plebs sua vota videns.
Bex sua fegna tenens, et nova regna trahens. De nata, atque nuru cumulet tibi dona Creator,
De ' genita ut videas genitrix, ut dttlcius optas, Cumque pio merito stes placitura Deo.
Deque nuru cliara, quod tua vota rogant. Hic quoque promerear h rediens dare verba salutis,
Unde hic felices habeant sua festa fideles, Congaudens dominis parvulus ipse piis.
Et Domini famulis silis honoris apex. Prospera sint regum, populorum gaudia crescant,
Quo tibi plus libeat, Brunichildis, liabere patronum, Exsultet regio, slet houor iste diu.
s Quando domum Dominus servat in orbe pius.
CAPUT IX.
Sic quoque te erudiat, regat, et sic traraite ducat, 1 Item ad Childebetlumtegem.
Actibus ipsa piis ut sibi juncta mices.
CAPUT VIII. [Childeberti dignitatem et virtutem pluribus verbil
extollit, atque eidem ad extremum Audulfum
Ad eosdemin laude: C commeiidat.j
[Hoc item carmen Brunichitdis ac totius regiae fa- Rex, regionis apex, et supra regna regunen,
miliae in landem scribitur; in eoque, posteaquam
amorem ac propensa in reges suos populi studia Qui caput es capitum, vir capitale bonum.
relulit Forlunatus, pro iisdem vota facit, quo 1 Ornamentorum ornatus, ornatius ornans,
diuiius incolumes sint, ac floreant rebus omnibus.] Qui decus, atque decens, cuncta decenter agis.
Si praeslaretur praeconiapandere regura, Prinuis, et a primis, prior et primoribus ipsis,
Non mihi sufficeret nocte dieque lequi. Qui poles ipse poiens, quem juvat Omnipolens.
Qualiter hic populus dominorum pendet amore, Dulcia deleclans, dulci$, dilecta potestas,
fit veslris ocuiis luraina flta tenerit. Spes bona, vel bonitas, de boniiale bonus.
Edit. Paris., hinc ite.
b Eadem Edit. Qtti agat fuisset desponsaia , Longobardorum regi. Videtur
vittule doniurn... esie "fiuenti. ilaque hoc loci Fortunatus pro speratis Clodosuindae
c Unus Cod. Vat., tevocat ad ubeta natum.
d Hic Bruriichildemspeciat Fort. Matrem Cliilde- nupliis vota facere, etsi incertum est utrura eadem
poslea nupserit Reccaredo; de quo vide notas ct.
berti, et proinde filiorum ejtis aviam. In seq. poe- . Ruin. in Greg. Tur., loco citato.
mate : s Unus Cod. Vat. quando domum, et Dominus; f.,
Sicnt ex genito genilisque nepotibusamplis, dominos.
Altera progeniesinclytadetur av*. D h Videlur hoc poema scriptum a Fortunato, dum
• Childeberti filfi Theodobertus et Theodoricus is esset in itinere, ac CbUdeberti regis hospitio, uli
fuerunt, ut legere est apud Greg. Tur., 1. rx Hist., alias, fuisset exceptus, quippe qui exoptet regiam
c. 20. Germana vero ejusdera soror, filia item Brii- domum in reditu suo resalutare. Edit., Paris., H4e
nicliildis, Clodosuinda; uxor autem Cliildebeiti, meteat tediens vobis.
Faileuba, de quibus iiic mentio fit a Fortunalo. At 1 Hoc carmen excerpsimus ex 1.1 veter. AnaJect.
Browerus in eo maxime hallucinatur, quod hujusce Joau. Mabiii. Edit. Paris,, an. 167S, pag. 566\ «i
Childeberti uxorem Ultrogotihonem esse tradat in versus (uii noiat ibid. Mabillonius),nifaltor, desunt
notis ad hoc poema, cum re, tuni temporibus aber- in Edilis, a me excepli ex CodiceVirdunemit cosnobii
rans. Ullrogoitho quippe, de qua diximus in notis ad saricti Vitoni, ab annis fere octingenlismannscripto,in
cap. 8 lib. vi, uxor fttit Childeberti hujus nominis I, quo Theodulficarmina continentur. Legiiur vero illic
filii Clotarii, non vero Childeberti, de quo nunc For- sub hoc titulo : Venantii Fortunati versus ad Gltilde-
tunatus, qui lilius ftiit Sigiberti et BrUnichildis.Ul- berlum tegem, Sigibertir. filium.
trogottho aetate Childeberti, de quo nnnc sermo, i In deliciis aliquando videtur fuisse Fortunato,
nonnisi senex esse polerat, si adhuc erat siiperstes. verbis parilibus, atque ab iisdem litieris incipieirti1-
' Clodosuinda, filia Brunicliildis, ac SOrorChilde- btis, ut isto iii carmine, colludere. lia in lib. rde
berti, a Reecaredo, rege Hispaniarum, ad nupiias Vita safldiMaiiini, versus finem, sichabet:
pelita, et eidem despbusa est, uti narrat Greg. tu- InclylareligioMarlini,cujuslionore
ron., I. ix, c. 25, cuai «adem vel Authari aniea Foedera(idalidesformosalfeda,fidelis,
335 VENANTIIHON.CLEM. FORTUNATl OPERUM PARS I. 536
Digne, nec indignans, dignus, dignatio dignans, \. Inter villarum fumanlia cutmina ripis,
Florum flos florens, florea flore fluens. Pervenio, qua se volvereh Sura valel.
Childeberte " cluens haec Fortunatus ainore, Inde per exstantes colles, et concava vallis,
Paupere de censu pauper et ipse fero. Ad Suram pronis ' labimur aninis aquis.
h Audulfum comitein commendo supplice voto, Perducor, Trevirum qua mceniacelsa 1 patescunt,
Me quoque; sic nobis hic domineris apex. k Urbs quoque nobiliumnobilis l aequecaput.
CAPUTX Ducimur liinc fluvio per culmina prisca senatus,
Denavigio suo. Quo palet indiciis m ipsa ruina potens.
iiiinitautM vertice monles,
[Cum Fortunatus Metiiui venisset, a regia familia Undique prospicimus
perhumaniter se relentum uarrat fuisse, ac Mo- Nubila quo peneirans surgit acuta silex.
sellam jussunt iransmillere, gurgite pene abre- Qua celsos scopulos praerupta cacumina tendunt,
pium, in magno vitae discrimine se dicit liiisse Hispidus et tumulis crescit ad astra lapis.
versatum. Tum reliquum iter suuin per varias
regiones ac flumina compleciiiur, quorum suum Nec vacat bis rigidis sine fructibus esse lapillis,
et amcenilatem describii. Ilem silum regiaedomus, Denique parluriunt, saxaque vina fluunt.
et piscationem, sub oculos regum factaiu,enarrat.] Palmiie vestitos hic respicis undique colles,
Regibus occurrens, ubic Metlica mcenia pollent, B Et vaga pampineas ventilat aura comas.
d Visus et a dominis ipse retentor equo. Cautibusn inserlis densanlur in ordine viles,
Mosellam hincjubeor percurrere navita remo, Atque supercilium ° regula picia pelit.
Accelerans tremulis pergere lapsus aquis, Culta nitent inter horrentia saxa colonis,
Ascendensqueratem, gracili trabe, nauta cucurrit; In pallore petrae vitis amcena rubet.
Nec corapulsa Nothis, prora volabat aquis. Aspcra mellitos pariunt ubi saxa racembs,
Inlerca locus est per saxa lateulia ripis, Et cole in feriili sterilis uva placet.
Littore constricto plus levat unda caput. Quo vineta jugo, calvo sub monte, comantur,
lluc proram implicitamrapuil celer impetus actam, Et tegit umbrosus sicca metalla viror.
Nam prope^jam e tuniidas ventrc bibebat aquas. Inde coloratas decerpit vinilor uvas,
Ereplura libuit patulos im-.cernere campos, Rnpibus F appensis pendet et ipse legens.
Et fugienspelagus, ruris amoena peio. Delici.isoculis habui, dapibusque cibatus,
Gurgite suscipior, subler quoque fluminis ' Ornae, Haecjucunda tenens navita, regua sequens,
Qtio duplicaia fluens unda secundat iter. Hinc quoque ducor aquis, qua se rale « Contrua com-
Inde per exclusascauta rate pergimus undas, [plet
Ne veluti piscem me quoque s nassa levet. G Quo fuit antiquum nobilitate caput.
* Cluens idem sonat ac potens. Vide quaeadnota-
quater urbs Gallorum Trevir. opuientissima . et m
vimus in carmen 12, lib. vi. putes pet leves ineursiones,aut aitepliones, quadru-
h In Cbronico Fredeg. Scholastici, n. 36, mentio plici, aii, eversiooe proslrula, ulpute Hunnica, Wan-
fit ctijusdam Banduili, vei, ut alia referunt Mss., dalica, Gothica, Ftancicis tepetilis.t llacc Brow. Da
Audulli, sive Aduili, viri proceris, quem Theodo- eversione Trevirum sub Francis legesis Gregor.
ricus, Childeberli lilius, suadenle maximeel incitante Turon., lib. ii Histor., cap. 9, et Fredug., Scbot. in
Urunichilde, avia, Lus-orn reliquit ad pellendum e epit. Histor. Franc, c. 7.
iiioiinsieriosanctnm Columbanuui. An liic idem esi, n Edil. Paris., insetim.
de quo hoc loco Forlunaius? 0 Videtur innuere hoc loco Forlunatus, quod or-
c De Meltisvide quae adnolavimus ad c. 10 1.vi. dines vitium, lanquani regula, directi, uvis rubes-
d Edit. Paris : centibus picti, ab iina coltium parte ad summa
Prosperasiut vobisceu cupioex animo. ipsorumjuga lenderenlur. Ausonius, carm. 334, Mo-
* UnusCod. Vat., lumidusventre bibebataquts. sellam describens, haechabet:
< Ornam, elsi navium haud polenlem, el lenuem,
ad jiuuiinis lamen honoremevehtl. Recpilur Mosetta, Quasublimisapex, longosuper ardua traclu,
Et rupes, ei apricajugi, tlexusque,sinusque
quinjue plus minus, passuummittibussupra Theodonis Vitibusassurg.,ut,uaiuraliqiie-lliealro
:,
villam. Numjuxta Riesburgumex confragosisin fertile "
sotum t.edeinittens, plano paulisper exspatiatus, mvx Laetaoperumplebes,festinanlesquecolunt
absorbetur. Biow. Veriice nuucsuiumoproperaut,uuncdejugedorso,
* Ihius Cod. Vat. nossa luet; corruple. Nassa vero Certantesstolidisclamonbus...
est rele piscaioiium, seu vas ad pisces capiendos ex P Edit. Paris., tupibus appensus.
viminibus contexiuin. <tUnusCod. Vat., Conslruacomplel.Browerus hanc
h De Sura tluvio vide quaeex Brow. retulimus ad vocem Contrua, quam ouinium lere Mss. quae ipse
C. 4 I. vu. Idem narrat, quod Sura : Duobusmitliaribus in inaiiibitsbabuii fideet auctoritate refert coufirmari,
tupra Treviros, meridiemvetsut, miscetut Mosetlm. si unuin excipias F. Tiliobroge, ubi Centtrua legitur,
' Edil. Paris, tabttur amnis. sibi dudum de mendo suspectainfuisse afflrmat, cum
> Aplissimeulilur vocepatescit. Nam prona Mosella nullum ejus vestigium,atu indiciumiu veterum libris
labenlibus ex Mediomatricumel Lucelburyiorum re- am moniiinemisaliis appareat. Idem tamen adduci-
gione,poslanfracluosesfiuviigyros, aperit se vatlis, m tur ut ciedat Contruam, de qua hic Forlunatus, esse
quak Treviris olim, mmniumampliludineemicuil.lirow. exiyui nominis rivulum, qui Uuobustribusve pussuum
Plura congerit Br.ow. in notis ad huiic locuiu, mutitius supra confluenlesex l richonimpartibus de-
tesiimonia veterum ad prisc.im urbis Trevirum no- fluensin Mose.llamprmcipitat,Condtaiwmenrctinenf;
bililaiem et ejus civiura ostendenda.ii, quae legus, si cujiis iivuli ca visligia su|;Cie?sereleri, quibus olim,
lubet. laltore oslio, et alveo niajoie, in MosellauiinHuxisse
1 Edil. Paris., atque caput. appareat. Idem addii, Ms. Sangallensis glussema
» Salvianus, I. vi de Providentia: i Expugnat»est Cvninuunproprium fluminisnomen inierpretari.
537 MISCELLANEA.— LIB. X. 589
Tum venio qua se duo • fluraina conflua jungunt, ,A CAPUTXI.
Hinc Rhenus spumans, inde Mosellaferax. i De oratorioArtannensi.
Omne per illud iter b servibanl piscihus undae, pignora, seu reliquias, quae in oratorio Ar-
c Regibusel dominis copia fervel aquis. [Sacra
thonensi conditae asservabantur, et quarura reli-
Ne lamen ulla mihi dulcedo deesset eunli, gione eral illud insigne, enumerai ac percenset.]
Pascebar musis, aure bibente melos. Magna beatorum retinet haec terra talenla,
Vocibusexcussis pulsabant organa montes, Divinisopibus dives habetur humus.
d
Reddebanique suos pendula saxa tropos. Pax dextra angelico Gabrielis honore coruscat,
Laxabat placidos mox aereatela susurros, Gaudia qui mundo delulit ore sacro.
Respondil caimis rur us ab alpe frutex. Quando aelernalem concepit virgo salutem,
Nunc iremuio fremitu, modo plano musica cantu, Dona Redemptoris nuntius iste ferens.
Talis rupe sonat, qualis ab sere meat. Laevaest parte lapis tumuli, quem corpore Christui,
Carmina divisas jungunt dulcedine ripas, Pressit morle brevi, victor eundo Patri.
Collibus et fluviisvox erat una tropis. Hic quoque relliquiis roicat ille k Georgius almis
• Quo recreet populum, boc exquirit gratia regum, n, Qui probus igne redit, nec pice mersus obit.
Invenit et semper, quo sua cura jubcl. 1 Sunt etiam Cosmas, Daraianus et ipse, salubres
' Anlonnacensis caslelli pmmplus ad arces, Nonferro artifices sed raedicanie fide.
Inde s prope accedens sarcina pergo raiis. Est m Julianus item, gladio jugulatus amico,
Sint licet hic spatiis vineia in collibus amplis, Plebs quera" Arverna colens arma salutis habet.
Altera pars plani fertilis exstal agri, Martinusque sacer, retinet quein Gallicus orbis,
Plus tamen illa loci speciosi copia pollet, Cujus Christum operit dimidiala chlamys.
Alter quod populis fructus habetur aquis. Se lunica spolians, nudum qui vestil egenum,
Denique dum praesunt reges in sedibus aulae, Unde dalae libi sunt alba, topazus, onyx,
Ac mensaeoflicio prandia fesia colunt: Quaemeruere aliqui hoc in corpore»cernere saticti,
Relibus inspicitur quo salmo fasce levalur, Gemmarunque sonus quod palefecit opus.
Et numerat pisces, cum sit in arce sedens. Additur hic meritis cum noraine 0 Victor opimis ,
Rex favei, immensaresilit dum piscis ab unda, Munere marlyriif qui tenei alla poli.
Atque animos reficit, quo sua pracdavenit. Hic veteris virtute viri nova palraa i Nicetii,
Illuc fausla videns, huc laeta palatia reddens, Urbera Lugdunum qui fovet ore, sinu
Pascens aole h oculos, post fovet ipse cibis, G Horum pastor opera, corde, orer Gregorius «rat,
x
Prasenlalur item mensae Rbeni advena civis, Vivat ut Altilhrono vir sine fine Deo.
Turbaque quo residens gratificalur edens.
Ista diu dominus dominis spectacula praestet, CAPUT XII.
E| populis dulces detis habere dies. Versus facti super mensa in villa * Sancti Marlini,
Vultibus ex placidis uibuatis gaudia cunctis, , ante descriplores.
Vester et ex vestris laetificeturapex. [Fortunalus, exceptus convivioin vilia sancti Mar-
a Ad locum quo Rhenus et Mosella confluunt, 1 Alter Cod Vat., sed etiam Cosmus.
situm erat castrum celebre Conflueniisappellatum ; m Videc 3 lib. v, et notas in illud.
cujus meminit Greg. Turon., I. vm, c 15. Celebre a Unus Cod. Vat. Arvenna colens; corrupte.
eiiam nuoc, et inunilissiiiiiim oppidnm, dictum ° Ilic videtur esse Victor Massiliensis, de quo
Coblentz,exstal in dioscesiTrevir., ut habet Ruin. in Greg. Tur., lib. i de Gloria Martyr., c. 77. Is passus
notis ad praefatiimlocum Greg. Tur. est Massiliiusub. Dioclet. et Maximiano, cujus acta
h Unus Cod. Vat. serviebant piscibus. exstanl inier sincera mariyr., i. i, pag. 292.
« Hosce reges, quornm hic Fortunatus meminit, F Unus Cod.Vat., qua tenet.
Childehertuin esse inlelligimus cum regia ejusdeut iSanctus Nicetius episcopusLugdunensisfuit,san-
familia.
d Unus Cod. Vat., trophos, et paulo post, trophis. D ctitateet miraculiscelebris. Is a Gregorio Tur. matris
• Edil. Paris.: suae avunciilus fuisse dicitur lib. v, cap. 5, Hist.
EjusdemVita,a Gregorioconscripta, exstat in libro de
et
Quorecte populumprimalum, lex bonaregum. Vitis Patrura, cap. 8. Isobdtan. 573. Porro idem
' Antonnacuin, vulg.i Andrenach, oppidum est in- Gregorius in ejtis Vita, cap. 8, loquens de reliquiis
ter Bonnam, et confluentes, situ, cultuque juxta (ut sancti Nicelii: Ad nos quoque, ait, (acietergium, de-
addit Brow. in notis ad hunc locum) et liodie amm- pendenlibusvillit inlexlum , quod sanctus super caput
num, etsi uersouonititet» Andernacum, octo circiter in die obitus sui habuit, esl perlatum , quod itot, tan-
passuum millibus infra confluentes,ad Rheni ripam quam cmlesle, suscepimus.Decerpla/i/a exhoctinteo
atsidet, velusli operis Ecclesia, Valentiniani impera- idern ait sc collocasse in quadam basilica urbis Tu-
toris monumento,et alia iiem eleganiiaviscndum,Tre~ ronicae, quaestatiin miraculo inclaruerint; tnm ad-
virorum ptmsuli in sactis, Agnppinensium in civiti dit: Posui, (aleor, de his pignoribuset in aliis ba-
ditionepatet. silicarum allaribus , in quibus el energumeni sanctum
t Unus Cod. Yat., inde pet accedens. confitentur, el fidelis oraiio smpius premerelur effe-
- Ed. Paris., oculis. . tum. Ciedibile itaqueest, idgenus reliquias sancti
1 Rheni advena civis ; pisces , scilicet, Rbeni Nicetii vel in oratorio Arthoneiisi a Gregorio collo-
iiicol.e. Edit. Paris., iVm Rheni simul advena. catas fuisse.
i VidesisquaeadnolavimusadcaputShujuscc libri. r Edit. Paris., Gregqrius ornat,
k UnusCod. Vat., Greqoriusamptis. * Narrat Greg. Tur., lib. tx Hist., cap. 39, a rega
35» VENANTIIHON. CLEM. FORTUNATl OPERUM PARS I.
tini, Pascbali die, provocatus musicis instrumen- .A Qua2bonus antjsies noscendo Gregorius ex-pers,
tis, elcantibus, sequenspoema fundit ex tempore,
in quo el de laudijjtissancti Martini, et de Grego-
rio, eiusdem in Turonensi sede successore, plura Cujus
obncelebrat. Postremo eos qui ad convivium conve-
nerant hortatur, ul diem illumlaeteatque jucunde
agant, ac vota faciant pro regibus. ]
Cum videam citharaecantare loqtiacia ligna,
Dulcibuset cbordis admodulare lyram;
Quoplacido cantu resonare videntur et aera,
Mulceat atque aures fislula blanda tropis :'
Quamvis bic stupidus habear conviva, receptus,
Et mea vultaliquid ilstula mula loqui.
Ecee dies in quo Christus surrexit ab imo,
Infernaelegis rumpere vincla potens,
Quando et vinciorum lacrymantia millia solvit,
Et revomunt multos Tartara fracta viros.
Additur hic aliud, quod Martini aula beati
Emicat baec, ubi nunc prandia festa fluunt.
Qui valuit gestisaures pulsare Tunanlis,
Obtinet et meritis quod petit alta fides.
Qui pie restiluit defuncta cadavera vitae,
Atque Dei prompte praebet ainicus opem.
Cui successor ovans modo rite Gregorius exstans,
Ille quod acquirit, hic regit ore , fide.
Qui rogat hic praesens, alibi licet insidet absens,
Exbibet atque cibos pastor in orbe bonus.
a Nunc igitur celebrate diem solemniter omnes,
Quos Deus omnipoiens huc dedil esse pares.
Quos sibi Marlinus collegit b amore benignus,
Et facit ecce escas hic epulare suas.
Ergo sub incolumi Childeberto ac Brunichilde,
Quos tribuitcelsus regna fovere Deus,
Vos, quos miserunt populum c moderare fidelem,
Et relevare inopes, si quis et exslat egens,
Acbona d de dominis noscendo et agendo benigna,
Sint quoque laelitiaepabula vestra fide.
Quos invitavit Martini mensa beati,
Sumite gaudentes, quod dat amore dies.
340
Plaudat, el haec populis e gloria vestra canat.
et haecdomus est, a Chrislo exoret amalor,
' Reges, ac populos ut
legat arce Deus.
CAPUTXIII.
Pro puella, ajudicibus capla, ad Gregoriumepiscopunt.
[ Gregorii implorat opem, quo puellam a patre ab-
duciam et eaptivam palri suo curet restiluen-
dam. ]
Exemplo Domini mihi vet venerabilis orbi,
Qui minimas non vis perdere, pastor, oves
Sollioitis animis curam per pascua lendens
8 Ne desint caulis, circuis ore greges.
Hic igitur gerulus, genitam h ilens impie demptam,
Captivam sobolera lempore pacis babens.
B Martinique pii successor honore, Gregori,
Qui pater es populi, hanc rogo, redde patri.
Jugiter ille sacris merilis ' illuminat orbos;
Orbaiam banc palri i redde videndo diem.
CAPUT XIV.
ltem pro eadem te ad k Romulphum, vel Rainutfum,
[ Suam in Romulphum betievolemiam Forluiialiis
testatur, quam cura praesensexplere rion posset,
litteris se narrat compeusare, tum eidem causam
patris pro abducta filia comraendal. ]
1 Si rapidis oculis te semper, amice, viderem,
Sic quoque vix avidum me satiaret amor.
Qui si praesentisnon possum cernere vultum ,
Te mihi vel scriptis, mchare, saluto libens.
Hunc etiara faraulumcommendo,r benigne. verenler,
P Et si jusia petit, hunc lua linguajuvet.
Qui torlus graviter geniiam sibi lugei abaclam,
Per vos ut redeat iilia, ° causa rogat.
Paupere ut audilo, dum estis medicina dolenli,
Et veslris curis sit pia cura Deus.
CAPUT XV.
Item pro eadem re ad P Gallienum.
Gallienum, ac suam ineum benevolentiam
[Laudat
declarat; tum gravem patris iu amittenda filia

Cbildeberio, Florentianum, Majoremregiae domus, Quoeirca vel illud licet conjicere, puellara de qua
et Romulfum,, palalii comitem, Pictavum missos hic loquitur Forlunatus eamdem fortasse ac illam
fuisse, qui populum describcrent, ac censum vete- de qua in superiore carmine, a descriptoribus, sive
rem innovarent; tum inde Turones advenisse, sed ejus satellilibus ac ministris, a patre abJuctam
nihil innovatum in Turonensi plebe, ob honorem ac fuisse, cum is solvendo non esset. Quamobrem il-
reverentiam in sanctum Martinum, ipso maxime lud facile crediderim, Fortunatum e Tnronensi
agente Gregorio Turonensi. HaecActa ad an. 589, urbe, in qua et convivio inlerfuerat, reversum Picta-
quo lempore videlur boc a Fortunato dictura car-1 D vum, illic patrem filiaesupplicem sibi habuisse, at-
men fuisse. ^jue hunc Turones legasse ad Gregorium et descri-
a Edit. Paris. Hunc igilut, ptores, qui, utvidetur, adhuc apud Turones sese
*Unus Cod. Vat., amote benigno. tenebant, Childeberti regis jussa alque litteras ex-
c Ms., moderateet vers. seq., relevate. spectantes, quibus is signilicaret Turonensis civitas
d Duo Godd. Vat., de domnis noscendoet agendo, nec ne esset describenda. Quacorania palent ex Gre-
quod seq. gorii Historia loco supra citato.
• Unus Cod. Vat., gaudiavestta canal. 1 In uno Cod. Vat. hoc poema cum superiore jun-
'Alter, rege tues populos. Edit. JParis., cum gitur,m
nullo titulo intermedio.
tege et. In altero legitur, ac te taluto libens, mendose.
« Unus Cod. Vat., ne desintaulis. " In primo Cod., beniqne verendum.
h Forte flet. 0 Edil. Paris., capta.
' Ibid., illuminat orbes. r De Gallieno mentionem facit Greg. Turon.,
J In alio Cod., redde vivendodiem; corrupte. lib. vHist. Franc, cap. 50, et illum amicum suum
k Hic Romulphus, siculi et Florentinus, seu Flo- appellat. Non is videlur esse alius atque is ad quem
rentianus (adquem scribit carmen 16 bujusce li- modo scribit Forlunatus. Neque vero ille de quo lo-
bri), non videnlur alii esse qtiam quos supra dixi- quitur Gregorius videlur archidiaconus fuisse, uli
mus, ad carmcn 12, venisse Pictavum et Turones, Browerus aliirmat. Vide nolascl. Ruinart in praefa-
quo plebem ceuserent, ac vctera tributa exig«t«nt. tum Giegor. Turon. locuin.
311 MISCELLANEA.— LIB. X. 3'42
calamitatem enarrat, atqoe ut eidem opiluleiur AEccc vialor adest, peragens iler inscius illud,
deprecatur. ] Finibus Italicis beu ! peregrina gemens.
• Officiisexperte tuis, moderamine solers, Exsulis auxilium, errantis via, norma salutis,
Sollicitus sludiis, utiliiate comes. Ad reditum patriae sitis honore patres.
More mihi solito, dutcis tibi debita solvo, s Semina jactanles, mercedis ut ampla melatis,
Qui colo, devinclus reddo salutis opus. Et redeat vobis centuplicata seges.
Sit commendalus homo, quem male torsit iniquus, Forlunalus enim humilis commender o;r;i •: ,
Perdidit et genitam heu! miser iste suara. Ac per vos Domino culmina sancla | >
Huicda jusiiliam, hde vutnere corporis emptam,
CAPUT XVIII.
Et pie captivam fac remeare suam. h De Platone episcopo.
Inler utramque necem, cui lex et filiadesh.
Unus in ambabus rebus adesto salus. [Platonem, episcopum Pictaviensem creatum, gratu-
latur hoc carmine, ac vota facit pro regibus. qui
CAPUT XVI. illum episcopum declaraveraiit.]
Item pro eadem re ad Florenlinum. Provida disppnunt reges golalia pjebi.
scribit se itti fj Ponlificem dautes, quem probat alma fides.
[Salntem Florentino, quam debere, '
amoris nomine, affinnat, alque eidera pairis cala- Ut colat Hilarium, quem dat Martimis alumnum,
mitosi causam, de qua et supra, commendat.] i Et confcssoris protegat ala poieas.
- Dirigat liic populuiu succebsor, honore beato,
Dum pergit hinc quisque viam, mea pagina currat,
Et clerum Ecclesiaj qui moderelur ppe.
Prodat ut eloquio, quid sibi debet amor. I Floreat arce decens, rex Cliildeberlus in orbe,
Nunc quoque chare iuilii, bone semper, amice fidelis,
Cum genilis, populo, matre, gorore, jugo.
Peclore devolus reddo salutis opns.
c Comraendohunc etiam famuium, dure d anle re< Gaudia laeta paret proeseniia sancla Gregorii,
Et geminas urbes adjuvel una fides.
Tortus qui legem nec meruisse gemit. [dactum,
Ille dolens gravius, quam vulnera corpore fixa, Qui modo, discipulo Platoae antistite summo,
Soleranera Ecclesiaelitc dedit, esse diem.
Quod sibi subducla estfilia parva, rudis.
Audiat banc vocem pielas miserando benigne, CAPUT XIX.
Quoesibi cum tribuis, hinc tibi magna dabis. m Aa Armentariammatrem domni Gregorii episcopi.
CAPUT XVII. [Laudat Armentariam', matrem Gregorii Turonensis
., episcopi, aique illam cum Macbabaeanialre com-
Ad episcoposin cominendationeperegrini. *-» parat, ob prolis virtutem ac felicitatein. Postremo
[Peregrinum hominem, in Italiam pergentem, epi- ejusdem se precibus commendai.]
scopis commendat, ignarum ilineris, ut adjuvenl Felix bis meritis sibi Macchabaea, vel orbi,
ac solentur. ] Nobilitas generis , nobilior genilis.
Pontifices summi, fidei via, semita vitae, II Quac seplem ccelo patmas transmisit ab alvo,
Quos dedit omnipoiens luminis esse duces, Martyriiqtte decus prolulit ille uterus.
' Cuslodesquegregis ccelestis contulit Agnus, Tu quoque prole potens, recte Armentaria felix,
Vos bene pastores, ut foveantur oves. Nec minor ex partu, quam prior illa sinu.
• UnusCod. Yat., officiisexercetuis. Edit. Paris., i Narrat Greg. Turon., lib. iv de Mir. sancti Mar-
Officiis exercetuis moderamina. tlni, c. 52, quod, cum Plato episcopatum Piclavas
b Videlur hoc loco Fortunatus indicare eumdem urbis adeptus est, virlus sancti Marlini fuit ostensa.
Iiominem duabus pcenis, eodem nomine, nou esse Domus adjuncla ecclesiaslicmdamui incendio maximo
multandum; adeoque illum, quem Gallieno com- cremabatur, ac scintiltm cum carbonibus super domum
mendat, tortum ac laesum corpore, nonnisi injuria ecclesim,impeltenlevento, cadebant. Sed itle de pul-
exspoliatum filia fuisse. vere beali sepulcri secum habens, elevato ckrismario
Videsisqu;c adnolavimus superius ad c, 44. contra ignein, exorlus subilo ventus illi coutrarius,
Unus Cod. Vat., ante reduclum. D flammas a lecto ecclesiaslico defendens, uliam pepulit
e Hoc poema, seu epistolam non episcopis, aliqua in parlem, et sic domusecclesimliberata esl.
m synodo congregatis, inissam arbitror, ut opina- - Edit. Paris., Hic regat hic populos.
tur Browerus, sed directam aJ episcopos qui in ili- 1 Unus Cod. Vat., floreat arce lenens.
nere habiiabani, qua cx Gallia in Italinmvia patebat, m HaecArmenlaria neptjs erat ex lilia sancli Gre-
a quibus peregrinus juvari et deduci poterat. Similis gorii episcopi Lingonensis , de qua vitle Greg. Tur.,
epistolaecxemplar exstat supra, lib. v, cap.21. Vide lib. de Vitis Patrum, c. 7, num. 1. Browerus : Na-
quac in uotis ad illud diximus. tione, inquil, Burgundam fuisse, et nutrilum Mduum,
' UnusCod. Vat., cusledesquegregi. scribil Joan. Savaro in commenlaiio ad Sidonium.
s Edit. Paris., Semina prwsentis mercedis. Oddo vero abbas, in Vila Greg. Tur., c 1 : Grego-
h Plato iste, quem arcbidiaconuin suum appellat rius, inquil, Cetlico Galtiarum tractu (uit exortus,
Greg. Tur., lib. v Ilist. Franc, cap. 5U, successit Arvernicmregionis indigena , palre Florentio, maire
Maroveo in sede Pictaviensi, ad an. G92. Vide quae Armenlaria procreatus... llaque Georgius, quondam
dc illo diximus in Vita Fortunali, n. 89. Lege et senalor, Leocadiam duxit uxorem... qum Leocadia
Coinlium,ad an. 592, n. 3*. peperil sanctum Gallum Arvernicm sedis episcopum,
1 Scilicel ut Plato, qui Gregorii Turonensis disci- alque Ftorentium, hujus pueri Genitorem,etc.
pulus fuerat, sanctiMartini successoris in sede Tu- n Ven. Edit. (in qua reperitur boc poema) et duo
ron., et ejus Ecclesiaearcbidiaconus , ad Piciavien- „_,Codd. Vat., qum septem palmas ccelo.
setn Ecclcsiam regeudam deligeretur.
543 VENANTH HON. CLEM. FORTUNATI OPERUM PARS I. 34*
Illa vetus numero major, a tu maxima ccelo: A Pauper ventre satur saliat mercede potenteiu,
Quod poterant ptures, b unicus hoc tuus est. Parva capit terris, praeparat ampla polis.
Fetu clara luo, geniti circumdata fructu, Divitibus plus praestal egens, quam dives egenti,
Est tibi Gregorius palma, corona novus, Dat morilura cibi, sumil opima Dei.
c Me Fortunalum humilem comiuendo verenter, Datis terrae nummum, missurus ad astra talentura,
Ac mihi ccelestem, quaeso, preceris opem. Et modicis granis surgat ul alta seges.
CAPUT XX. Deni,jacleiii, spargant, commendent semina Christo,
Sigoaldo, d pro comilaluejus. Ilic dare nec dubiient, quae reditura manent.
[Sigoaldum, a Sigiherto rege olim comitem sibi addi- ' Da, si Chrislus erit libi ihesaurarius inde,
tiiin el ducem iiineris, hoc alloquitur carmine, i Praesta inopi, quidquid reddere Christus habet:
quem diu abfuisse narrat, ac tandem reversum
gratulaiur, el optat ut gradus coinitatus, ad quem Hac anirnaius ope, exposcens meliora Tonantis,
a Childeberto evectus fuerat, novo honore cumu- Nec dubitante fide, quod Deus ista dabit.
letur.] Pro Cbildeberli regis ilorente salute,
Finibus Italiae cum primum ad regna venirem, Surgal ut in solio, qui fuit altus avo
Te mihi constituit rex Sigibertus opem. k Fiat ut hinc juvenis validis robustior annis,
Tulior ut graderer tecum comiiando, viator, B Ceu viguit proavus, sic sit in orbe nepos.
Atque pararetur binc equus, inde cibus. Ergostms famulus Sigoaldus, amore fidelis,'
Implesti officium, cuslos revocaris amico. Pauperibus tribuil, regis ut exstet apex.
Et inihi vel landem jam mea cura redit. Hinc ad Martini venerandi ' liraina pergens,
Dic meus, nnde venis post tempora plurima, dulcis, Auxiliura Domini dum rogat ipse sui;
Magnus honore tuo, major araore meo? Et dum illic raoderans m rex pro regione taborat,
Promptus in aflectu, Sigoalde benigne, clienlum, Ut precibus sanctus hunc juvet, illud agit.
El Forlunalo nomen, amice, pium.
Denique procedens cupidus sacra festa lenere,
Rex Childebertus crescens te crescere cogat, Pauperibus Christi n praebuitipse dapem.
Qui modo dat comitis, det libi dona ducis. Dispensata placent alimenia per agmina Chrisli,
De domino lali videanl sua vota lideles, Pascitur ei populus, quem fovet arce Deus.
Cursibus et fiat prospera vita, via. Plurima caecorumrefovetur lurba virorum ,
CAPUT XXI. 0 Est quibus interna lux Deus, atque via.
Ad Sigoaldum comilem,quodpauperespro regepaverit. Hic alitur clnudus, quem dirigit ordine Cbristus,
[Divinani in opibus dispertiendis providentiam et Quiquesui Domini pendulus implelopus.
ceconomianilaudat, atqne commoda quaeex dispare "
forliina et conditinne hominum proveniunt per- Quis referat tantos meraorare sub ordine morbos,
censet. Tum Sigoaldi in elargiendo egenis regias Occurrens pariter, quos sua cura fovet?
opes uiunilicentiam declarat, bonaque inde auspicia Unde catervatim coeunlia miltia pascens,
ac vota facii pro Chiideberlo ejusque regni opu-
leniia ac felicitate. Poslremo causam commemorat Erogat, ut habeat, rex quoque cuncta regat.
ob quam Sigoaldus illas in pauperes eleemosynas Te Fortunalus comes hinc, Sigoalde, salutans
erogarel,ac inuliitudinein pauperura regiis sumpli- Regis ut [Ms., in] auxilium des meliora, precor.
bus paslam ostendit.]
Aclibus egregiis praeconia ' futgida fulgens, CAPUT XXII.
p De prandio defensoris.
Laus tua, Cbriste, sonet, dum bona quisque gerit.
Unde genus borainum placeat, tu, summe, ministra, [Convivium a defeusore inslructum, Paschali tern
Nam nisi lu dederis, prospera nullus agit. pore, ad quod et Sigoaldus convenerat, hoc in
s poemate coinmemorat, vota faciens pro Cbilde-
Divitibus largus, forle binc et parcus egenis, berti regis felicitate, proque Sigoaldi ipsius houore
h Ut redimat dives, quando fovelur egens et salute.]
Dulciter ista lui pia sunt commercia regni, Paschale bic hodie donum memorabile iloret,
Dum escam sumil egens, divilis auget opes, Defensor pascit, quo comes s ipse favet.
a Ibid., m Ven. Edit., lumaxima loco. D p Defensores erant ii quibus credita fuerat bono-
h lbid., unicus hiccetuus. rum Ecclesiaelutela ac delensio. Legendus ea de re
c lbid. desunt duo postremi versus. Thomassinus, Discipl. eccl. part. i, lib. n, c. 98.
d In uno Cod. Vat., pro comiiari ejus Sigoaldo, llorum olficium describitur in concil. Cartbag., quod
e Vide quae diximus in Viia Fortun., num. 46. habitum est an. 4i)7, in qno edicitur, c. 64 : Consli-
' Edit. Paris., futgida potlens. tuendos defensoressckotasiicos,qui in aclu essent, vel
K Eadem ediu, hinc non parcus, in munere defensioniscausarum... ut, moresacerdotum
h Utius Cod. Vai., se ul redimat dives. provincim, iidemipsiqui defensionemecclesiarumsusci-
1 Edil. Paris., Da sic Christus. perent haberent facultuiem pro negoliis ecctesiarum,
i Eadem edil., Prmstat inops. quolies necessitasflagilarel, vet ad obsistendum obre-
- Ms., crescal; unus Cod. Vat., Fial ul huc
juve- pentibus, vel adEranl
necessaria suggerenda, ingredi judi-
nis. cum secrelaria. aulum el defensores civitalum
1 Unus Cod. Vat., lumina petgens. appellati, ul oliin tribuni plebis, qui (ut ait Defrusne
m Edit. Paris., tex ptogeniesquelaborat. in GIoss.) disciplinminvigilarent,plebem et decurionet
"Aller Cod. Val., prmbuit esse dapem. Sic quoque ab omni insulentia compescerenl; nuucleros et mer-
Edit. Paris. caloresluerentur, tributa curarenl, etc. Vide eumdeui
u Edil. Paris. : Delresne, ad hanc vocem.
i Ldit. Paris., ipse fovet, Unus Cod. Vat., qui co
Estquibus ut tua pax, lux Deus atque via. mes ipse.
345 MISCELLANEA.— LIB. XI. 546
DelieiaeDomini,a quas tempora, vota ministrant, A Ut patriae fines sapiens tuearis et urbes,
Undique couveniunt flumine, fruge, polo. Acquiras ut ei qui dat opima tibi.
Childebcrti etiam dnminatio longa refulgens ' Cantnber ul limeat, Vasco vagus arma paveseat,
Te, Sigoalde, diu sublevet arce, gradu. Atque Pyrenaeaedeserat Alpis opem.
Sil regio felix felicis regis amore ; Aut quasi graude loquor, facil boc sacer unicui
Atque boni comitis crescal honore fides. [auctor,
A Domino erigitur parvus, et altus'homo.
CAPUT XXIII.
De tyrone duces, venit et s de milite princeps.
h Ad Galactoriumcomitem. Ut reliquos taceam, h Justinianus erat.
[ Galactorium, comilem ex defensore ac jtidice crea- Hoc et in Ecclesia, Christo tribuente, refertur
tum a rege, gratulatur; atque optal ut hinc ad .'.De exorcista aliquo pontificalis honor.
gradum ducis provehalur, id a Deo exspeclandum
edocens, cui solemne parvos et humiles erigere. Egregius merito Martinus testis habetur,
Posirerao bene sperare jubet, atque hortatur ut „ Qui fuit ante sacer, quam sacra jura daret.
colat virlutes, atque illas habeat totius vitae au- Hoc agit omnipotens, totum qui condidit orbem:
spices ac duces. J sola putes, quae facit ipse potens,
Magnaque
Venisti tandem, « quod debebaris, amice, * Laetior ergo precor, maneas in culmine rcctor,
Ante comes merito quam datus esset honor. Majora sperans, vir ratione sagax.
d
Burdigalensis eras, et cum defensor amator Rege sub hocflorens, seternaque regna requirens,
Dignus habebaris, bxc duo digna regens, i. •••.•.....••.. ...••••.•
Judicio regis valuisti crescere e judex , Justilia ac pietas lecum comitata coruscent,
Famaque quod meruit, regia lingua dedit. Illa tuum peclus protegat, ista lalus.
Debet et ipse potens, ut adhuc bene crescere possis, Alia fides eliam, dilectio fida nitescat,
Praestet ut arma ducis, qui tibi restat apex. Et Fortunato sis comes, amplus amor.
a Ibid., qum tempora.
h Edit. Paris., quo debebaris. 6 Unus Cod. Valic, de limite princeps; corrupte.
i»Jusiinianus, Juslini imp. nepos erat ex sorore.
c Ad istum Galactortum, jam comilem, scribit For-
Justinum porro ex genere iniiino et obscuro fuisse,
tunaius carmen 31 lib. vn. Quod vero is sub Gun- ac per omnes militiae gradus ad summuin imperii
tramno rege viveret, indicat ille disticbus :
fastigiura eveclum, notum est: quae et ejus nepoti
Cuifite excellensrex Gutithramnushooores Justiniano ex parte conveniunt. Hunc Justinus im-
Majusadhucdebet, qui tibi magnadedit. perio associavit an. 527, pluribus antea muneribus
d Edit. Paris., defensor amore. iu Rom. imperio, domi, militiajqueperfunctura.
e Judices Palatini (ait Dufresne in Glossario) erant C i Versus penlameter bujusce distichi deerat in
ii qui cum comite juriicabant. Judicis itaque munus Mss. omnibus, sive Yatic, sive quibus usus est
et locus erat gradus ad comitis dignitalem. Brow. Edit. Paris. Biblioth. PP., edita an. 1644, ita
' Cantabria , regio Hispaniae Tarraconensis erat, eum supplet:
Gothis subjecta. Pro Caniabris itaque Gothi veniunt. Immortaleoiis actibusauge decus.

LIBER UNDECIMUS.

CAPUT PRIMUM. diocriter nobis sermo temperandus est, ne aut bre-

* Exposilio Symboli. viter dicendo non aperiant inlellectum, aut proli-
Summam totius fidei catholicae h recensentibus, xitate verbi generelur fastidium. Ilaque cum resur-
in qua integritas credutitatis oslendilur, et unius genteChrislo et ascendentc in coelum, missosancto
Dei omnipoteniis, id est sanctae Trinilatis aequalitas Spirilu, collala c est apostolis scienlia linguarum,
declaralur, et mysterium Incarnaiionis Filii Dei, qui D adhuc iu uno posili hoc inter se Symbolum, unus-
pro salute humani generis, a Patre de ccelodescen- quisque quod sensit dicendo, condiderunt, ut disce-
dens, de virgine nasci dignatus est, quo ordine, vel dentes ab invicem hanc regulam per omnes gentes
quando pertulerit, quomodo sepultus surrexerit, et aequaliter praedicarent. Denique symbolum Graece
in carne ipsa ccelosascendens ad dexleram Patris coilatio dicitur, quia hoc ipsi inter se per sanciutn
consederit, judexque venturus sil, qualiter remis- Spiritum salubriler condiderunt. Dicitur et indicium,
sionera peccatorura sacro baptismate renalis contu- quod per hoc qui recte crediderit indicelur. Ergo
lerit, et resurrectio landem humani generis in eam- cunclis credentibus quae continentur in Symbolo,
dera carnem in vitam seternam futura sit, quia salus animarum et vita perpetua bouis Actibus d
mulla in Symbolopaucis verbis complexa sunt, me- praeparatur.
• Qui hanc Symboli exposiiionem cum illa quae plebem suam erudiendam in epitomen redegisse di-
exstai inter Rulini opera voluerii conferre, facile is cendus est.
. videbit (ut et Brow. advenit), hanc ejus potius b Aliquot Mss„ recensenles; atque ita «VKXOXOUOOV
epitomen esse, et ex Rtilini inijenio natain, quam hicccernitiir oraiionis.
Fortuuati.QuodigiturRufiiitisscripserat, Fortunaius, ln uno Cod. Vat., deest est.
jam creatus episcopus Pictaviensis, ut videiur, ad A lbid., prmparelur.
547 VENANTIIHON. CLEM. FORTUNATI OPERUM PARS I. 348
Credo in Deum Palrem omnipotentem. Anura. Unicum Filium ideo, ut n.i m boc intelligas
Praeclarura in primordio ponitur • ccelestis testi- lerrenum, sive corporeum, ubi de uno est unus, de
monii fundamenlum, quia salvus b esse non poierit luce splendor, de corde verbum, de mente sensus,
qui recle de salute non crediderit, Aposlolo praedi- de forlevirlus, de sapientia sapicns, tle aeierno na-
fiante : Credere oportet accedentem ad Deum (Hebr. tus est' aeternus, per omnia idem quod Paier, hoc
j, 6). Item : Cordecreditur ad justitiam (liont. x, 10); Filius. Nam unicus ideo, quia nec comparatiouem
el Ctediji, ptopler quod tocutus sum (Psal. cxv);vel recipit cum reliquis creaturis, nec similitudinem,
illud ; Juitus esc fidevivit (Rom. i, 17), el : JVisi quin omnium rerura summus ipse creator est; bomi-
nes autem filii Dei vocantur per gratiam; ille solus
crediderilis, non intelligetis (lsai. vn, 9, juxta LXX).
Filius genitus per naturain. Hucusque de Dcitate Pa-
Ergo vel in rebus huraanis nullum opus incipitur,
nisi labor omnis ad effeclum venire credafur. Unde tris atque Filii textus ordo secutus est.
credendum est in Deum, a quo tam praesens vita 6 Qui natus esl de Spirilu sanclo ex Maria virgine.
quam fulqra tribuitur. Deus autem appellatio est Ille qui dePatre anie sacculanaius est, postea de
suhstanliae sempiternae, sive limoris divini. Igitur Spiritu sancto, cujus temptum in Virgine fabricatum
Deus est, sine principio, sine fine, simplex, incor- est intelligendum. Nam sicut in sauclificalione spiri-
poreus, incc-niprehensibilis. Patrem autem cum aur lus nulla fragilitas exstitit, sic nec in partu ejusdem
dis, agnosce quod habeat Filium veraciler genitum, causa corruptionis apparuit, Qui in coelis unus, in
quomodo possessor dicitur, tjui aliquid possidef, ct terris unicus, per portain Virginis ingredi mundum
Dominus, qui alicui dominatur. Deus ergo Pater, dignatus est. Hinc plurima prophetae de conceplu
secreti sacramenU vocibulum est, cujus vere Filius Virginis et de partu locuti sunl. Unum taraen exem-
est verbum et speculum et character; et imngo vi- plum pro brevitate proponein:is, de quo Ezechiel
vens Patris viventis, in omnibus Palris similis, dixit : Porta qum respicit ad Orienlemclausa erit, el
ejusdem naturae, et in divinilate genitus, Genitori non aperielur, el nemo transibit per eam, quoniam Do-
per omnia cosequalis. Nec quaeralur quomodo genuit minus DeusIsrael ipse transibit per eam, et clausa erit
Filium? quod et angeli nesciunt, prophetis est in- (Ezech. XLIV,2 ). Hoc tamen notandum esi, quia
COgnitum.Unde illud dictum est : Generalionemejus Spirilus sanctus est dominicaj carnis Creator: Spiri-
quis enarrabit (Iiai. LIH, 8)? quam secrelam origi- tus sancli hinc majestas ostenditur. Quod vero Deus
nem cum proprio Filio novit ipse solus qui genuit. majeslatis de Maria in carne natus est, non est sor-
Nec a nobis Deus disculiendus est, sed credendus , didatus nascendo de Virgine, qui non fuit pollutus
qui in nobis ipsis nescimus quod sapimus, quomodo ~ hominem condens de pulvere. Denique sol, aut igois
aaplentiam, ingenium, aut intelleclus consilium, aut si lutum inspicial,quod tetigeril purgat, etse tainen
Hiensnostra generat verbum. Sed, utbreviler dica- non inquinat; nec fuit Deo injuriae causa misericor-
mus, sufficit nos scire quia lux genuit splendorem, diac, neque fit incredibile quod est ipse nalus de
prophela testante : ln splendoribus sanctorum, ex Virgine, qui Adam de pulvere et primam mulierem
utero anle luciferumgenui te (Psal. cix). Et illud : poluit de costa formare.
Hic Deus nosler; et non reputabitur alter ad eum ;
Crucifixussub Pontio Pilalo.
et post: In terris visus est, el inler Itominesconversa- Hinc multa prophetae,h qualiter confixus in cruce,
tus esl (Bar. m, 36, 38). Omnipotens vero dicitur, foratis
pedibus, aceto, vel felle, aut vino myrrhato
eo quod omnia possit et omnium obtineat potesia-
polatus, spinis coronatus, lancea percussus, super
leip, qula Pater oipnia creavit per Filium. vestem ejus sorte missa, et in conspectu populi ma-
El in Jesum Chrislum. ligni manibus extensis in die pependerit, praedixe-
•Jesus hebraice Salvator dicitur ; hoc nomen di- runt, diligens leclor inveniet. Tamen, ut breviter
gne conveuit principi qui poptilo se sequenli possit dicalur, in cruce suspensus est, ul nos a damnatione
salutem tribuere : cujus figuram Jesus Nave gerens, lignivetusti dissolveret. Felle vero polalur, ut ama-
populum de deserlo d in patriam, e et terram re- D riludinempracvaricalipomi,et nimisacidi, ampularet.
promissionis certura est induxisse. Et iste de lene- Spinis coronatur, ut maledictae terrae vetuslum cri-
bris et terra ignoranliaesequentes se ad ccelosducit. men erueret. Laneea percutitur, ut per plagam late-
Clirislusdicitura chrismatis unctione, et hoc nnmen ris aqua fluente, vel sanguine, haptismum vel
pontificale est, vel regale, quoniam reges ungebantur mysterium marlyrii promulgaret; et ut dicatur ali-
oleo corruptionis; hic autera a Spiritu sancto oleo quid altius : In cosla Chrislus perculilur, ut vulnus
exsultationis divinitus unclus est, propbela dicenle. nobis infixum per Evam, quae de costa viri formatsj
Spirilus sanclus super me, ptoptet quod unxit me fuerat, ampularel. Ut lamen ad hoc inlelligendum
dicit Scriplura
(Isai. LXI,1). Jesus ergo dicitur eo quod salvet po- aliquantulum extendaraur, sicut
sit alti-
pulum; Christus, quod sit unclus Ponlifex in aefer- Cordis oculi aperti sunt ad inlelligendum, quid
Duo Codd. Vat., fidelis lestimonn. i ' Ibid., nafus esl comlernus.
b Ms., esse poteritqui recle de snlule crediderit. x III Edit. Parisiensi Bililioth. Palrum, I. VII, Ie-
c Unus Cod. Vat., J.esus autem hebraice. gitur : fj.ui conceptusest cle Sviritu -sanclo. Mss.-e*
d In nonnullis Mss. verba in patriam desunt. texlus Rufini, qui nalus esl, elc. Brow.
eln altero Cod. Yat.» et m terram reprgmmionis^ h Uuui Cod. Val., qualiter crucifixus in cruct.
 349 MISCELLANEA.— LIB. XI. 350
tude, latitudo, ac ptofundum(Eph. m 18), quod est A quivenlutus et (Maith. xi, 3)? quod Ieclor requirens
crucis sigriificalio.Et quare Dominusin patibulo se inveniet. Sed descendensad infernuin, injuriam non
pati elegerit, quaeritur.Ratiohaccreddilur: cruxspe- pertulit, quod fecit causa clementiae,velul ut rex iii-
cies tropaeiest, quod, devictis hostibus, sotel fieri traus carcerem, non ut ipse teneretur, sed ut noxii
. triumphaoti; et quia Dominus tria regna sibi sub- solverentur.
jecit, suspensus in aere [Mss., aera] victoriam de Tetlia dietesuttextt.
ccelestibuset spiriluatibus nequitiis esi adeptus; ex- De resurreclione ejus iidem prophetaeplura loculi
pandens autem manus ad populum \Mss., populos], sunt, quod et Jonas c triduo in ventre celi perma-
paimam de terrenis. Quod vero sub terra crux fixa nens designavit.
est, ostendil eum et de Tartaro triuraphare. Et quia Ascenditin cce.lum.
de aliis, brevitatis causa, praeterimusplurima, ne ge- Hoc ' Psalmograplms,prophelac el Apostolus me-
neremus fastidium, eic pro honore sanctae crucis no- minit, unde illud dictum est : Ascendens in altum,
bis hic sermo distenditur, ut vobis aedificalio, et illi captivamduxit captivilalem(Ephes, iv, 8). Ergo post
crescat praeconium. Ergo quia nec ipsa sidera in passionem e Chrislus coeiosasceudit, non ubi non
conspectu Dei pro humano crimine erant pura, et erat, Verbum Deus, qui semper in coalis est, sed
eral tota terra polluta, ideo suspensus esl Chrislus B ubi adhuc verbum, caro factum, non sederat: unde
in aere [Mtt., aera], ul simul terras et astra purga- videntes angeli carnis naluram coelos intrare, stu-
ret; autquiaipsedixerat: SicutMoysetexaltavilserpen- puerunt dicentes: Quis est iste tex ylorim(Psal. vm)?
tem (Joan. m, 14); ideo cruci suspenditur, ut adim- h Sedel ad dexteratnPatris,
plereniur verba quae Creator proedixerat, aut, quia Nam et ipsum sedere mysterium est carnis assuin-
inter ccelumetterram grandis erat discordia, ut tol- ptae,et proveclum sedis non divina, sed humana na-
leret reconciliator, se mediante, scandalum. In» tura requirit; inde et hoc dictum esl : Parata en
aere suspenditur,ut, se in medio posito inter coelum sedcs tua, Domine (Psal. xcn). Et.: Dixit Dominut
et terram, et inter hominem et Deum, pax rediret Dotniuomeo:Sede a dexlrit meis(Psal. cx). Et illud :
post odium. Aut ideo, quia ante gravis latro in cruce A modovidebitis Filium hominis sedentema dextrit
configebalur.Ergo ad hoc elegit Clirislus principale virtulis Dei,judicalurut vivoset morluos(Malth. xxvi,
supplicium, ut hominem absolveret b originali pec- 64). Aliqui, dicuntvivos, juslos ; mortuos vero, in-
cato, quod erat principale tormentum. Aut ideoDeus juslos. Aut cerle vivos, quos in corpore invenerit ad-
in cruce suspenditur, ut pro captivitate nostra pre- venlus ' Dominicus, et i inleliigamus morluos, jam
tium sui corporis in statera mercator pensaret. Aut -. sepuitos.Nos tamen vivoset morluos hoc est animas,
ideocrucifigilur, quia morlui eramus per pomura et et corpora pariter judicanda. Nam de advenlu Domi-
arborem, itt denuo crux et Cbristus, id est arbor et. ni et Malacbias ail: (Eccevenit Dominus omnipolent
poraum, per ipsaip similitudincm nos a morte libe- (Mal. ni, 1). Et Daniel : Eeccein nubibuscmli quati -
raret. Pomum dulce cum arbore! Filius hominis (Dan. vu, 13). Et illud : Sicut (ulgor
Sub Pontio Pilato. ab oriente, ita et erit advenlusFilii hominis.
Renehoc est additum, ut, judice cum tempore Ctedo in tanclo Spiritu.
designalo, non esse videretur incerlum. Sub Herode In hujus commemoratione mysterium Trinitatis
rege, quj eo tempore letrarcha erat, ad quem Pila- impletur, unus Paler, unus Filius, unus Spirilus
tus misit Dominumvinctura, et per hoc inter judi- sanclus, ut fiat distinctio personarum, vocabula se-
ces paxprovenit post odiura. Etc legatus Dominus, cernuntiir: Paler, ex quo omnia, et qui non habet
magis iegaiarius, pax inter partes exslitit, el judices Patrem: FiliusexPatre genitus; Spiritus sanctus de
a livore dissolvit. 1 Dei ore procedens, et cuncta m sanctiflcans. Ergo
Deicenditad inferhum. una divinitas in Trinilate, quia dixit Symbolum :
Ilinc prophetae plura dixerunt, undc esl illud di- Credo in DeumPatrem n, el in Jesum Chrislum, et in
clum : Yita mea in inferno appropiavit, et faelus sum D Spiritu sanclo. Ergo ubi in praepositio ponilur, ibi
inler mortuosliber (Psalm. LXXXIV). Et iilud : d Tu es divinitas approbalur, ul est: Credoin Patre, in Filio,
*Mss.,aera. ln unoCod. Val., tdeoeru« «Mspendi(ur. h In Mss. quiousdam sequentia sine lilulo praece-
k Mss., originalepeccatum. dentibus junguntur.
c Mss., ligalut. 1 Unus Cod. Vat. : Dominicus el morluosjam te-
d Veteres scilicet Patres nonnulli (ut advertit pultos. Not tameninlelligamusvivos,
Browerus) senserunt, cum Joannes non dubilaret i Desideratur in quibusdamMss. hic intelligamut.
Cliristum verum esse Messiam,illa sua legalione k Unus Cod. Vat., Filium hominis.
quaesissenum eadem opera moriturus esset, et ad 1VenantiusForlunalus videtur iioc loco rcspexisse
inferos descensurus? Quem proinde (addara ego) et ad illud psalmi xxxu : Et Spirilu oris ejus omnit
Joannes, mox detruncato capite, ad inferos descen- virtus eotum firraata est; et ad illud Joan., c. xx :
surus, liberatorem suura exspectasset. Lege sanctum Hmc rum dixisset, insufflavit, et dixit eis: Accipite
Hier. in comment. in Matth. ad hunc locum de Spititum sanctum, etc; quibus ex testimoniis divini-
Joanne. tas Spiritus sancii, qui cum Patre et Filio adotatut,
• Unus Cod. Vat., ipso triduo in venlre. et ejusdcm ex Palre Filioqueprocessio osiendilur.
' Ibid., Psalmographusptopheta; et deest Apost. m Duo Codd. Vat., et cuncta significans.
« Mss., Dominus. » Iu uuo Cod., et tn DominumChrislum,etc.
i
381 VENANTIIHON. CLEM. FORTUNATIOPERUMPARS I. 3S5
in Spiritu sancto. Nam non dicitur, in sancta Eccte- ,AConsultumnobis, sanctisque sororibus ' id sit,
tia; non dicitur, in temissionepeccatotum,* sed te- Ut vultu releves, quos in amore lenes.
mitsionempeccatqtumcredis. CAPUTIII.
Sanclam Ecetesiam. Ad eamdemde s natulitio abbatitsm.
Sancta, quia una est Ecclesiasine ruga. Sicut una [NatalemAgnetis abbatissaediem celebrat hoc car-
fides, uuum baptisraa, in qua unus Deus, unus Do- mine, in quo el Radegundipro natali liliae, quam
Cliristo peperat gralulalur; et ad extremum voU
minus, unus Spiritus sancius creditur; de qua in
pro utraque facit.]
Canticis legitur : Una est columbamea; nam haere- Materopima, decens, voto laetare beato,
tici congregantEcclesiam,ubi ruga, et perfidiae ma- Gaude, nalalem filiadulcis habel.
cula comprobatur. Hanctibi non uterus natam, sed gratia fecil,
Remistionempeccatotum. Non caro, sed Chrisius banc in amore dedil.
Nobis in hoc sermone sola credulilas sufficit, nec Quaesil in aeterao lecum, tibi contulit auctor,
ratio requiritur, uhi principalisindulgentia compro-
b Perpeluam prolem dat sine fine Pater.
batur. Ipse rex aeternus a nullo discutilur, si quod- Felix posleritas, quae nullo deficit aevo,
cunque largilur. Nam ille qui poluit hominem de r> ,Quic cum matre simul non moriiura manet.
luto facere, idem potens est« omne lutulentum pur- Sil inodofesta dies sancio Radegundis honore,
gare; et valel innocentiam perditam restituere, qui Agnenbanc vobis Agnus in orbe dedit.
sepultos et membra perdita revocat ad salutem. Gaudia distensos pariter celebrelisin annos,
Resurrectionemcarnis. Et per vos populus vota superna colat.
Summa perfectionis concluditur, el caro ipsa, quae Virgineosquechoros moderaminasancta docenies,
cadit, resurreclura eril immorlalis, ut maneat. Li- Perpetuaevitaedistribualis h opes.
cel resurreclio a paganis et a quibusliamhaereticis Ilinc longinquasalus leneat vos * corpore vinctas,
non credatur, tamen Isaias dicit: Surgent morlui et Rursus in acternolumine jungat amor.
tuscitabuntur; et D.mielail: Resurgenttunc qui sunl CAPUTIV.
in terrm pulvere. Christus dicit : Quod aulemsurgent Ad eamdem,ul vinumbibat.
mortui, non legistis? Et : Non esl Deus mortttorum, [Radegundem rogat et suo et Agnelis nomine, ut
sed vivenlium. Itern Apostolus dicit : Tu quod semi- vino utatur atque modico ejus usu valetudinicon-
nas non vivificaturnisi prius morialur. Et Scriptura sulat.]
dicil: Post resurreclionem erunt sieut angeli Dei. Si pietas et sanctus amor dat vola pelenti,
Ergo d nec hoc credentibus impossibilejudicetur, Exaudifamulosmunere larga tuos,
quia qui poluit hominemde lerra componere, poleril Fortunatus agens, Agnesquoque, versibus orant,
hunc ex homine in angelum (ransformare, el post Ul lassatanimis vina benigna bibas.
hanc vitam temporalem vitain aeternam tribuere. Sic tibi det Dominus, quiecunquepoposceris.psum,
Ergo moritur homo quasi granum in sulco, ut re- Et tibi, sicut amas, vival uterque rogans.
surgat cum spico, et mulliplicetur cum fructu, assi- Suppliciter petimus, si non offendimusambo,
miletur et angelo : quod ipse saluiis aucior nobis Ul releves natos, mater opima, duos.
tribuere dignelur, qui, triumphato Tartaro, cum Non gula vos, sed causa irabat modosumere vina,
Patre et sancto Spiritu glorioso, principatum [prin- Talis enim polus viscera lassa juvat.
cipatu] inlrans victor regnat in ccelo. Amen. Sic quoque Timotheura Paulus, tuba gentibus una,
CAPUTII. Ne stomachuminfirmet, sumere vina jubet.
Versusad domnamRadegundem. CAPUTV.
in se itta tem- Adabbalissamde nalali suo.
[Snum Radegundemdesiderium, quo
pore incluserat, declarat, el optat ut <am quam [Diulurnam ac incxplebilem ab Agnele opcm sibi
celerrime a recessu suo reducem videat.] iinpeusara declarat Fortuuatus : quani dum prae-
siaret, earndem a coiloquiis cum Radegumle,et
e
Quo sine me mea lux oculis erranlibus abdit, esurienlem , referl abstinuisse.
TJ cibo, quamvis
Nec patitur visuse reserare meo? Ipsam, cui forte somnusobrepserat, ex hiemaliuiu
Omnia conspiciosimul, aetlicra,flumina, terrara ; dieruin brevitate et prolixitate nociiuin a somno
nitilur revocare, atque ejus ex laeiitiasibi quoque
Cum te non video, sunl mibi cuncta parum. traiiquillilatein oboriri sigiiifieat.j
Quamvis sit caelum,nebula fugiente, serenum, Dulcedecus noslrum, Chrisli sanctissimavirgo,
Te celanle milii, slat sine sole dies. Agnes, quae merilis immaculatamaues.
Sed precor, horarum ducat rola concita cursus, Sic tibi complacuii bodiernum ducere lempus,
Et brevitale velint se celerare dies. Ul niilii inexpletaradislribuisses opem,
" Mss., sanclamEcclesiamac. BNatalis dies hic erat, quo Agnes primum in ab-
b In uiio Cod., ipsetrex terrenusa nullo dicitur ; batissnm monasterii sanciae crucis Piciaviensis a
sorrupte. Radegunde tonsiiiuta fuerat; qui dies (ulietalias
* In uno Cod. omneetiam lululenlum. adnotavimus) anniversaria soleinnitate,quemadmo-
d Ergo ne hoc credentibus. dumctnaulis episcoporum,celebrabatur.
• Vide quaediximusad c. 11 et 12 lib. vnt. h Mss., opus.
' Unus Codd. Vat., sorotibus hoc sit. Edil. Paris., 1 Uuus Cod. Yat., voi eorporejunctas.
hac tit.
 MISCELLANEA.— LIB. XI, 354
6M
Nec dare nunc dominae» modulamina dulcia linguse, A Quas locus excludit, mens anxia voce requiret,
Cui dum verba refers, pascilur ore tuo. Et simul, ut videat, per pia vota rogat.
Abslinuissecibis etiam vos ipse probavi, Te peto, chara soror,' matri pietale benigna,
Et qtiasi pro vobis est mihi facta fames. Quod minus impendi, tu faraulare velis.
Andio, somnusiners radianles pressil oceltos, illadecens tecutji longo mihi vivat in aevo,
b An nimias noctes anticipare velis? Et tribus in Christo sit, precor, uoa salus."
Gui non sufliciant haec tempora tonga quietis, fJos neque nunc praesens, nec vita futura sequestret,
Cum prope nox teneat, quod duplicala dies? Sed tegat una salus, et feratuna dies.
Nubila cuncia (egunt, nec luna, nec astra videntur, Hic taiiien, ut cupio, vos tempora longa reservent,
Si sis licta animo, me nebulaefugiunt. Ut soror, et raater sit mihi ceria quies.
Gaudia vera cotat, quce nos » haec scribere jussit, CAPUT VIII.
Et tecum faveat ducta sub arce poli. *** Ad eamdem.
fLaelitiam suam declarat Fortunatus, quam ex eo
CAPUT VI. perceperat, quod ejusdem ad preces Agnes sancii-
Aliud ad eamdem. monialibusepulum indulserat. Tum vota facit pro
[Stiam in Agnetem benevolentiam declarat, quam B Agnete ipsa, ac Radegunde, ac tolius Pictavitusis
non ullo ex libidinis lomile el causa natam testa- monasierii ordine, ac felicitate.J
tur, sed ex cliaritate oriam, et cum Radegunde, Accessit votis sors jucundissima nostris,
plena pietatis, necessiludine.] Dum meruere meaesumere dona preces.'
Mater honnre mihi, sororautem dulcis amore, e Prolecit mihimet potius cibus ille sororum :
Quampietaie, fide, peclore, corde colo : Has satias cpulis, me pieiate foves.
Coelesliaffectu, non crimine corporis ulio, Qua probitate micans partes componis utrasque,
Non caro, sed hoc, quod spiritus optal, amo. Me recreas animo, has saturando cibo.
Testis adest Christus, Petro, Pauloque minislris, Pascunt membra dapes, h anima dilectio nutrit,
Cumque piis sociis sancia Maria yidet: Quae, cui plus opus es, dulcior esca venis.
Te mihi non aliis oculis, animoque fuisse, Audiai Omnipotens ct le pia vota petenlem,
Quam soror ex utero tu Tiliana fores. Ut tibi perpetuos fundat in ore cibos.
Ac si uno partu materd Radegundis utroque, Saeculalonga simul, cum matre superstite, vernes,
Visceribus caslis progenuisset, eram. El vestro fraenostel chorus ille Deo.
Et tanquam pariter nos ubera chara beatae
CAPUT IX.
Pavissent uno lacte fluente duos. Ad eamdempro ' Eulogiis trantmitsis.
Heu I mea damna gemo, tenui nc forte susurro, C
sensum e noxia verba meum. [Gratias agit pro epulis quas Agnes dono sibi mi-
Impediant serat, ac ejus erga se liberalitatem, saepiusmissis
Sed lamen est animus siroili me vivere voto testatam muneribus, comm«morat. Postremo lan-
Si vos me dulci vultis amore coli. cem, variis dapibus onustum, ac collis instar,
tumentem, etornatum, lepide describit.]
CAPUT VII. Sollicila pietate jubes cognoscere semper,
Ad eamdem. Qualiter hic epulis, te tribuente, fover.
[Absens Fortunatus sunm in Radegundem deside- Haecquoque prima fuit hodiernae copia coenae,
riuin, ac pielatem siguificat; acrogat Aguelem, ut Quod mihi i perfuso melle dedistis olus.
quaedama se praetermissa in Badegundem officia, Nec semcl, aut ilerum, sed lerque qualerque cucurrit,
ipsa pro se expleat. Postremo diuiurnam utrique
vitam precatur, atque optat ut tres simul una dies Cujiis me polerat pascere solus odor.
tollat, nec se, qui mortali hac in vita conjunctis- Portitor ad tantos missus non suffrcit unus,
sime vixere, dividat futurae vitae coudiiio.] Lassarunt loliens, qui rediere, pedes
Quaecharae matri, quaedulcia verba sorori Praeterea venit missus ciim collibus altis,
Solus in absenii cordis amore loquar ? Undique carnali monle superbus apex.
D
• Edit. Paris., modetaminadulcia.
sueverant, quos episcopi ac presbyteri privatim ad
h Edit. Paris., ak! nimias.... volent. Ad finem ver- se mutuo mittebant cura litteris salutatoriis, anlea a
sus, unus Cod. Vat., anticipate vobis. semet benedictos. Item, qui in mensis episcoporum
c Haecnon alia videtur fuisse quam
Radegundes, et abbalum appositi, ac benedictione ab iisdem
quae Fortunatum ad Agnetem hoc pnema scribere donati, postea distribuebanlur. Eaedemeulogiaedein-
jusserit. In uno Cod. Vat. legitur, corrupte, scribere ceps vel pro quovis munere, misso aut acceplo,
jungunt. latius usurpatae,utetiam hoc loco, et deinceps alias a
d Unus Cod. Vat. Radegundis utroque : quod se- Fortunalo. Qua sub significalione adbibentur vel
quendus est. c 54 Regul. S. Benedicti, in quo quacritur : si debeat
• Edil. Paris., mollia verba. monackuslilietas, vel eulogiassuscipere: siatuilurque:
' Edil. Paris., mater pietate. nullatenuslitet monachonecpareniibussuis, nec a qtto-
s Edit. Proficit almarum mihimetcibus. quam hominum, nec sibiinvicem lilleras, aut eulogias,
k Unus Paris.,
Cod. Vat., animumdilectio. vel qumlibeimunusculaaccipereaut dare sine prmcepto
• Eulogise, vetere Ecclesiae usu ac serraone, pro abbatis. Addi bis potest tesiimonium S. Basilii in
panibus atcipi solebanl, qui in ecclesia atl sacrili- 'Em-tuLioi.;,ntim. 6'J, tleeniis : Ei Ttf 7rspm Ttvi
cium olfereUanlur ac beuedicebnnlur, et quorum suj\oyinv,n Si/jrou TI noxs •nupimoiTOU«^^ifiavSpt"
pars ad sacram eucharisliaui couficieiidam suuiena- TOUyivsffSoj«7rstAoyt'a?.
tur. Iteni pro panibus aut cibis aliis usurpari con- 1 Edil, Paris., perfutummelle.
 m VENANTIIHON. CLEM. FORTUMTI OPERUM PARS U
Deliciis cunctis, quag terra, vel unda ministrat,
Composiiisepulis hortulusa unus erat.
Uaecego nunc avidus superavi cuncta gulosus,
Et mons et Itortus ventre tenetuf iners.
Singula b nec referfl, quia me tua munera vincunt.
Ad crjelosviclrix, et supcr astra voles.
CAPUT X.
De eadem re.
[Varias iteftt eputas quas Agnes ad se miserat,
describit; quas una Radegundi, cujus liberalilatis
minislra Agnes fuerat, refert acceptas.]
MuUiplicesepulae coricurrunt undique ftisae,
Quid prius excipiam, me bonus error habet.
Carnea dona tumens, argentea c gavata perfert,
Quo nimium pingui jure natabat olus.
Marmoreus defert discus, quod gignituf hbrtis,
Quo mihi mellilus fluxit in ore sapor.
Intumuil pullis vilreo scutella rotatu,
Subduclis pennis, quam grave pondus baoens!
Plurima de pictis concurrunl poma canistris,
Quorum blandifluus me saturavit odor.
Olla nigella nimis dat candida pocula lactis,
Atque superba venit, quaeplacitura fuit.
Haecdominsemalri famutans, haecmunera natae
Junctus amore pio d certius ipse loquor.
CAPUT XI.
Aliud de floribus.
[Cottviviumquod sibi Agnes, flbribus ac frondibus,
viridantis borti ad speciem, artificibse intertex-
tis, pictum ornatumque instruxerat, venuste et ele- Dic, rogo, quis teneros sic sculpere compulit utres,
ganter describit.]
'
Respice delicias, felix conviva, beatas,
Quas prius ornat odor, quam probet ipse sapor.
Molliter arridet rutulantum copia floruiii,
Vix tot campus habet quot modo mensa roeas.
Aibent purpureis ubi lactea lilia blattis,
Certalimque novo fragrat odore locus.
Insultant epulse, stillaritl germine fultae,
Quod mantile solet, cur rosa pulchra tegit ?
Complacuit melius sirie lexile tegmine mensa,
Muhere quam vario suavis bbumbrat odor;
Enituit paries viridi pendente corymbo,
Quaeloca calces habet, huc rosa pressa rubet.
Ubertas rerum tanta est, ut flore sereno,
Mollia sub lectis prata virere putes.
. Si fugitiva placeot, quaetam cito lapsa recedunt,
| Invitent epulaenos, paradise, tuae.
Daedalicismanibus nituit textura sororis,'
Tantum digna fuit mater habere decus.
CAPUT XII.
Aliud pro eulogiis transmissis.
[Missisad Agnetem eulogiis, non tam se Ynilteredi-
cit quam referre. Agnetis et Radeguhdis erga se
munificentiam commendat, ac veniam poscit quc-d
a Unus Cod. Vat., hortulus inlus erat.
b Ibid., sincjulanec feto.
« Gavaia, seu gabala, est vas escarium, quast
cavata. Et differl a concha, quod luec concava.
Joan. de Janua apud Dufres. Vide quac diximus ad
c. 24, 1. vii. Edit. Paris., gtavata,et in margine creme : tura cilatur hic locus Fortunati.
grabala.
d Unus Cod. Vat., tertiut ipse loquor. Sic quoque.
355
\. rnunera illa miserat. Poslremo communes pro s«
Pictaviensis monasterii preces efflagitat.]
Munera direxi, sed non mea, crede fatenti,
Ad te quae veniunt sunt liia dona magis.
Melle superfusas cunclorum porrigis escas,
e Cujus ab ore prius dulcia mella fluunt.
Copia quanta mihi maneat de munere vestro,
Credile, dum spargit jam gula victa cibos.
Sed mibi da veniam, venerando corde benigna,
Quod pracsumpsit amor, sil vehiale mibi.
Nunc Christum pro me chorus ille verendus adoret,
Nec peccatorem me mea culpa gravel.
CAPUT XIII.
Pro caslaueis.
[Vimineam fisceilam, sui ipsius manibus textam,
o una cum castaneis, ad Agnetem et Radegundem
dono inittii Fortunaius.]
Ista meis manibus fiscella est vimine texta,
Credite mi, cbarx maler et alma soror.
Et quae rura ferunt, ' haecruslica dona minislro,
Caslaneas niolles, quas dedit arbor agris.
CAPUT XIV.
Pro lacte.
[Agneti ac Radegundi gratias agit Fortunalus pro
misso ad se lacleo pulmenio, cujus formam et
opus describit. Ad extremum optat ut illas diu
sint superstites.]
Aspexi digilos per lactea munera 8 pressos,
Et stat picta mauus hic ubi h crema rapis.
,* Docdalusan vobis doctor in arte fuit?
0 venerandus amor, cujus *, faciente rapina,
Subtracta specie, venit imago mihi.
-Spes fuit hfcc quoniam tenui se tegmine rupit,
Nam neque sic habuit pars mibi parva dari.
Haecfacias, tongos Domino tribuente per annos,
In liac luce simul malre manente diu.
CAPUT XV.
Aliud pro iacte.
[Munus item ex lacte, missum ad se ab Agnete et
Radegunde, commemorat, atque sibi id genus ali-
menti, ut infirmo, idoneum esse jocaiur.]
Quid tam dulce darent mibimet materque sororque,
Quam modo quod tribuunt congrue lactis opem?
Sicut apostolico praecepit dogmate Paulus :
« Cum infirmis animis lac jubet ipse dari.
i Sollicitara mentem geritis de nomine nostro,
DeVobissempef sft pia cura Deo.
GAPUT XVI.
Pro ptandio.
[Alterius ex fraude et opera ab ejus ad quem serilnt
colloquiose divulsumfuisseconquerilur, quo pran-
dio interesset; in quo cum careret ejus sermone
ac praesenlia, inter epulas se jejunasse aflirmat,
Edit. Paris.
• UnusCod. Vat., citjusdb ote pio.
' Unus Cod. Vat., hic ruitica.
s DnoCodd. Vat. tactea munera fbcos
h Cangius in GJoss. Cremum cremor est, nostris
' Edil. Paris., fugienlerapina.
i Edil. Paris., Sotlicita sorot et plteirixde,
357 MISCELLANEA.— LIB. XI.
contestans sibi pro exquisilis epuiis ejusdem verba jA Respiciunt oculi, medicns quo non jubet uli,
fuiura fuisse.l
Nescivi, fateor, mihi prandia lassa parari:
Sic animo merear posse placere luo.
Nec poteranl aliqui vultu me avellere veslro,
Si non artificis fraus latuisset inops.
Quis mihi det reliquas eptilas, ubi voce fideli,
Delicias animaete loquor esse meac
A vobis absens colui jejunia prandens,
Nec sine te polerat me saturare cibus.
Pro summis epulis avido lua lingua fuisset,
Reptessent animum dulcia verba meum.
Ordine sed verso medicus fera vulnera gignit
El fallax artem decipiendo probat.
Quem nunquara eatnrat, quidquid mare, terra mi-
fnistrat, g1 Vobis
Credebat solo me saturare meo.
Se'd modo da veniam, quacso, pietale parala,
Alterius facinus nec m-ihiconslet onus.
CAPUT XVII.
De munere suo.
[Fortunalus munusculum, propriis manibus elabora- [Pltivio
lum, mitlit ad Agnetem et Radegundem, quamvis
exile ac tenue , pro cfiercntis lamen auimo, haud
contemnendum ipsum aflinuans.]
h Composui manibus propriis hoc munus amoris,
Sed libi vel dominae sit rogo dulee meae.
Quamvis exigtto videantur inepta paratu,
Crescant affectu quae modo pnrva fero.
Si bene perpendas, apud omnes semper amanles,
Muneribus parvis gratia major inest.
CAPUT XVIII.
Pro prunellis.
[Prunellas mitlit ad Agnetem et Radegundem , ro-
gans ne, quamvis parvum muitus, eas despiciant, Ut, dum nos escam capimus ', quodCdnqueclbefis,
Deum asserens praestilurum quo meliora dando
plus placerei. Postremo hortatur ut iis secure
vescantur : niillani quippe in illis, ut in fungis,
lutere suspicionem veneni.]
Transmissas epulas, quaepruna nigella vocanlur,
Ne, rogo, despicias, quaemihi-sylva dedit.
Si modo dignaris c sylvestria sumere poma,
Unde placere queam, dat meliora Deus.
Hoc quoque non metnas quod ramo umbrante pe- Nunc instructa novis epulis mihi fercula dantur,
[pendit
Non tetlus fungos, sed dedit arbor opes.
Non ego crudelis qui matri incongrua praestem,
Nec dubites puros sumere fauce cibos.
CAPUT XIX.
Pro aliis deliciisel lacle.
[Missis ad se ab Agnete variis ciborum deliciis, je-
junia missa ad se fuisse, jocando dicit : vetitum
a ipsas mittere, amore somnum vincente.]
quippe medico quominus vesceretur. Lacie ta- Inter
meu, quod una cuni caeleris missum fuerat, se
usurum alfirmat.]
Inter multiplices cpulas jejunia mittis,
Alque meos animos plura videndo cremas.
Edil. Paris., poteram me salurare cibo.
b Unus Cod. Val., manibus,
composuipropriis
* UnusCod. Vat., si modo dignarer. Edit. Poris.,
Si modovelleluum est, sylveslria.
* Unus Cod. Vat., hinc me pascilis; mendose.
358
Et manus illa vetat quod gula nostra rogat.
Altamen anle aliud, cum lactis opima ministras,
Muncribus vincis regia dona ttiis,
Nunc cum matre pia gaudens soror esto, precamur,
Nam nos lactitiaemensa benigna tenel.
CAPUT XX.
Pro ovis el prunit,
[Acceptisab Agnete et Radegunde prunis et ovis, agit
gratias, et earum jussis se narrat paruisse ; quae,
ut bina ova sumeret ad vesperam, praescripserant. ]
Hinc me deliciis d, illinc me pascitis berbis,
3 Hinc ova occurrunt, hinc mihi pruna datur.
Candida dona simul praebentur et inde higella,
Ventri utinam pax sit, sic variante Cibo.
Me gcrainis ovis jussistis sero cibari,
vera loquor, quatuor ipse bibi.
Atque ulinam merear cunctis parere diebus :
Sic aninio ceu nunc hoc gula jussa facit.
CAPUT XXI.
De absentia sua,
coelo impeditum se fuisse narrat, quominug
ad Agnetem et Radegundem veniret, ne unai»
quibus boram cceteroquin abfuturus.]
Si me non nimium pluviatilis aura vetaret,
Dum nescirelis, vos repeiisset amans.
Nec volo nunc absens una delenter ut hora,
Cum mea tunc lux est, quando videtur amans.
CAPUT XXII.
De eonvivio.
Q [Radegundem adjurat, ut in convivio aliquid el ipsa
cibi sumeret.]
Per pietatis opus, per qui pius imperat Sstris,
Per quod mater amat, frater et ipse Cupit!
Quod si tu facias, bis saliabor ego.
CAPUT XXIII.
De eadem re.
Cohvivium, quod sibi instructum fuerat, mutliplici-
bus epulis varium, describil.J
Deliciis variis turnido me ventre letendi,
Omnia sumendo lac, olus, ova, bulyr.
Et perraixta simul diilciiis esca placet.
Nam cum lacte mihi posuerunt inde bulyrum
_ Unde prius fuerat, birc revocatur B adeps.
CAPUT XXIV.
Versus in comivio faeti.
[Agneli et Radegundi se excusat Forlunatus , (juod
somno distentus, nequiverit versus in conviviofun- .
dere. Nactus vero occasionem, hosce se narrat abr >
delicias varias mixlumque saporem, >
Dum dormitarem, dumque cibarer egb,
hOs aperiebam, claudebam rursus ocellos,
Et manducabam, omnia jura videns.
e lbid., hic ova.
' Etlit. Paris., quocunque.
s Butyriiiii scilicet, e lacie educlum, ac laeli iie-
rum immixtum.
h Ed. Paris., Os aperibam, claudebam'tktncrarsns.
 359 VENANTH HON. CLEM. FORTUNATI OPERUM PARS I. 360
Confusos animos babtii, mihi credite, charse, A CAPUT XXVII.
Nec valui facile libera verba dare. s Ad easdem de ilinete tuo.
a Nec digitis poteram, catamo neque pingere versus,, [Exorditur carmen a commnnis vilae fragiiitate et
Fecerat incertas ebria musa manus. incertis fortunae casibus; lum iier suum qtiod
susceperat, atque gravem qua jactatus fuerat
Nam mihi vel reliquis sic vina bibentibus apta, tempestatem describit : parum abfuisse affirmans
Ipsa videbatur mensa natare mero. quin eadem obrueretur. Postremo suum erga
Nunc lamen, ut potui, matri pariterque sorori, Agnetem ac Radegundem desiderium declarat.]
Aiioquio dulci carmina parva dedi. Casibus innumeris hominum h momenta rotanlur,
Et si me somnus multis impugnat habenis, Instabitique gradu pendula vita meat.
Haec, dubitante manu, scribere b traxit amor. Ipsa fulurarum titubans mens anxia rerum,
Ventura ignorat quid sibi Iux pariat.
CAPUT XXV.
De eadem re. Nam me digressum a vobis ' Eomundus amator,
Hla suscepit, qua bonitate solet.
Blanda magistra suum verbis reCreavitet escis, Hinc citus excurrens Cariacaedevehor aulae;
Et satiat vario deticiante joco. Tunc I Illacensi perferor inde loco.
CAPUT XXVI. B Hinc sacer antistes rapuil me k Domilianus,
De munere suo. Ad l sancti Albini gaudia festa trahens.
iParvum se munus, sed amore amplum, ad easdem Inde relaxatus per ptura pericula, m fessa,
scribit mittere. Quocirca rogat ne spernant.]. Puppe sub exigua fluctus et imberagit.
• Si non complestis quod hic completa vocatur, Quo gravis incumbens Aquilo subverterat amnem,
d
Haecrogo suppliciter, suscipe summe libens. Et male curvatos extulit unda sinus:
Nec parva spernas, e non tu mea vola requiras, Nec sua commotos capiebant littora fluclus,
' Munere in angusto cernilur amplus amor. Invaduut lerras aequora fusa novas.
• In uno Cod. Vat., non digitis. nwm. 12. Sed alii, quibus et ipse assentior, nomine
h Ibid. sequens poema cum isto conjungitur.
« Post completam scilicet, seu completorium, lllacensis loci, designari malunt monasterium Cin-
eillacense, sive Tincillacente; in quo S. Albinum
oon licebat monachis sive monialibus cum quoquam abbalem fuisse, antequam crearetur Andegavensis
eloqui, ac propterea nec munera recipere. Legesis episcopus, auctor est Forlunatus in ejus Vita, num. 5.
Regulam S. Benedicti, cap. 42, cui affioisilla S. Cae- Ad hoc itaque monasteriurn eumdem Forlunatum
sarii qua Piclaviensis monasterii saiictimoniales divertisse crediderim, atque inde a Domitiano ad
ulebantur. In Vita S. Agili, abbatis Resbacensis, festa S. Albini celebranria Andegavum evocatum
c. 20, scribilur quod, completorii dato signo, ostia-1C fuisse. Quocirca pro Tincillacensi, errore amanuen-
rius claudebat ostium, alque ad abbalem claves sium, Tunc lllacensi in hoc poema irrepsisse judi-
deferebat. Edit. Paris. : candum est, ex brevi litterae uuius mutatione in-
Si non complevicupiens,quod amatorhaberem. dticlum.
k Hic Domitianus successit Eutropio in sede
In marg. ut Brow.
d Edit. Paris., dona libens. Andegavensi. Inlerfuit concilio Parisiensi m, habilo
• ln uno Cod. Vat., nam tu mea vota. Al. Mss., an. 557, ut ostendit ad hunc annum Cointius;et
nec munera magna. Edit. Paris., Nec parvum spernas, postea Turonensi n an. 566; idem ipse qui Namne-
nee tu. tensis ecclesiae dedicationi inierfuisse a Fortunato
i ln altero, Munus ad angustum, Edit. Paris. commemoratur lib. ni, c. 6, idque an. E68, u.ii cen-
Munus in angustum, set Coiiitius : post quem aniiuin non diu vixit, cuin
e Hiinc tilttluiii restituit Brow.' ex ms. Trever. Baiidigisius,ejussuccessor, n<>nsuperessetad an. 572,
fitle, qiiein unus Cod. Vatic. praese fert. idern vero qno anno in sede Andegavensi sedebai Audoveus,
subdit: quin tamen libri nonnulli de oraiorio Jlia- ut ibidem ostendit Cointius. Non video aulem cur
ceusi, vel Tincillacensi titulum prmtulerint, negari Browerus Domitianum episcopum Catalaunensem
non potest, et indicis Valicani tacunmid innuerunt de fuisse memoret, cum ne quidem sedisse Catalauni
oratorio Piliavensi, torsitque non parum ea leciio hujusce nominis episcopum, aetate Fortunati, repe-
Pulmannum, qui in indice suo hoc titulo tepetto de riam, ut alibi dixi. S. Domitianus quidem, S. Memmii
oratorto Apiliacensi, netjal in Metelli et Guulteti discipulus, Catalauni ep. fuit, sed multo ante Fortu-
tnembranis ullum carmen ab se repertum. Est autem D I natuin.
Odmporicon; quo nomine illud Trithemius, ut pula- 1 Unus Cod. Vat. ad S. Elenlii; alius, ad Sancti
mus, ceu singulareopusculum, recensuit. Alenni. Sed Brow. ex mss. reposuit ad S. Albini.
h Unus Cod. Vat., momenta notantur, Porro Vitam S. Albini episcopi Audegavensis scripsit
' In quibusdam cxempiaribus (ut notat Brow.) Fortunatus, teste Gregor. Tur., cap. 96 de Glor.
legebatur Egomundus, ea forma, ait, qua Edmun- Conless. quam vide infra in secunda parle Op.
dus et Egmundus. ipsius Fortunati. In prologo autem ejus Vil c Fortu-
i Miram varielatem (ait Brow.) recepit hic locus. natus sic alloquitur eum, cujus hortatu ad illam
Veleres libri tresG. S., el Frid. Tiliob. Tincillacensi conscribendam accesserat : Memini, ait, vir aposto-
legunt; alii relinenl lectionem indicatam. At Vaticani lice, cum ad urbem quam Christo prmsule regitis,
el Pulmanniani duclus vestigia lllaco quidpiam super- veslris me prcesenlalurusobtulibus, occurrissem,inler
addendum suadent, quod ex ipsorum scriptura fucile reliqua maluritalis consulla, qumsensu divite, torrentis
elicias, tefetente Apiliacura et Piliacum, pro quibus more, milti visus es inundare, eliam de sucratissimo
equidem, donec in alterutram partem magis ttqueal, viro, domno Albino antistite, vos fecisse lenuiler men-
Dullacum, olim erulum, reposuerim; ubi ei oralorium tionem, etc An forte hic Domitianus ipse fuit qui
exstilerit, de quo nonnulii meminere tibri. Ibidem Forluualuin, cum ad se veuissei, ul legitur in hoc
notat Brow. villam Dullacensem ab Andegavensi carmine, modeste rogaverit, quo S. Albini Vitam
urbe haud louge abfuisse; cum ejusdem inentio conscriberet?
jft yiia S, Albini, a Forlunato scripta, occurrat m Mss., festum.
5ol MISCELLANEA.— LIB. III. 562
Pascua, rura, nemus, segetes, viburna, salictum, A'Mole sua frenantur aquae, se lympha ligavit,
Viribus iratis, una rapina tenet. Obice sub proprio vix sibi praebel iter.
• Huc mihi commissi per confraga murmura ponti, Fluminibus mediis nata esl crystallina ripa,
b Flatihus horrendis laxa fremebat hiems. d Nec capimus subter, nec superilur iter.
Surgebatque cadens per aquosa cacumina puppis. Asperius tumuit glacies, Aquilone fremenle :
Ascendensliquidas c monle cavante vias. Cui dabit illa viam, quae sibi pugnat, aqua •;
Quo rale suspensa modo nubila naula tenebat, CAPUT XXIX.
Gurgite subducto rursus ad arva redit. eo qui se sacraverat vota facit, nec
[Fortunatus pro
Fluclibus infestis, pelagi spumante procella, non pro rege; atque una prsesentes sorores ad
Assidue rapidas prora bibebat aquas. eadem vola facienda invital.]
jEquora lambebant inimica pace carinam, ' nos qui dedit esse sacralos,
Tristius amplexu nos nocilura suo Vivatet ipse sacer; dicque sinistra soror.
Sed mora nulla vetat varias memorare querelas, i.ux lua, Salvator, tali pro munere cingat,
Post referenda simul, murmura corde tego. Nos tibi qui staluit; quinta quid inde taces?
Hoc inihi praecipuedivina potenlia praeslet. _ Lumen inextinclum sis, rex bone, semper, ut opto,
Ut cilo felices vos revldere queam. Haecle parva licet vota monere queaiu.
CAPUT XXVIII. Ordine Lucifluodignum cape, victor, honorera :
Aliudde itinere suo. Haecego qui * media : subde secunda sequens.
[Hiemis asperilatem, geiu ac nive late omuia tenen- Omnibus in populis nomen sibi vindicet almum
te describit; ac illam silii iiineris tarditatem Largus et bic dator : quid modo quarla siles?
injecisse, subobscure innuil.] Perpetuo Cbristi dignum lueatur amorem
Passim slricla rigel gtacies concreta pruinis, Iste Dei cultor: ultima dexlra refer.
Nec levat afflictas flexilis herba comas. Magnificumregem tua nam virtute corona,
Terra jacel crustata gelu sub cortice duro, Te precor, celse Deus : seplima sicque petis.
Molliset arboreas nix tegit alta comas. Atris expulsis nostro de corde lenebris
Proflua crusiatum struxerunt flumina murum, Semper inextincto simus splendore corusci.
Et densata gravem vesliit unda cutem.
• UnusCod. Vat., huc mihi
commisso,quod seq. membrana, adnexa uni e Codd. bibliotbecaeVat., in
Edil. Paris., Tunc mihi eommitto. qua et carmen de S. Cruce, qttod inripit: VexilM
b Alius Cod., Ftamibut horriferis; mendose. Edit. G regit, etc., et nonnulla alia Fortunati carmina, sive
Paris., Flatibus horrificit. potius eorum paries laceraeleguntur. Illud vero Fort.
« Edit. Paris., montevacante. esse, quamvis litttlus non indicel, qui abest aeque ab
d DuoCodd. Vat., neccupimut tubter. omnibus quae illa membrana conlinentur , carmini-
• In uno Cod. Vat. Fortnnati carminibus
sequens bus, saiis ostendit^et stylus proprins Fort. ipsius, et
poema subtexitur, quod hic repono, licet nulla noia mentio sororum, sive sanctimonialimn facta, atl quas
appareat, felum ipsum esse Fortunali. En iilud : sermo omnis dirigiiur: et vota pro rcge; quod alias
Principiumannijam sancittropicusCapricornus: solemne Fortunato fuil. Obscurum vero, et incer-
MeoseNuniaeiu medio Soli asiat [Ms.,distat]sidus tum liujuscepoemaiisargumeiitum est. Si liceltamen
(aquarum: aliquidconjicere, mihi iltud ex temporedicluni videlur
ProceduDtduplicesin Martiatemporapisces: in conventu mouialitim monasterii S. Crucis Picta-
Respicit [Ms.,Respicis]Apriles aries fixo ore [Mt., viensis, forle eo die quo ipse sacerdos inilialus, aut
[tixare]Kalendas: eliam episcopus Pictaviensis inaugtiratus fuii. Hinc
MainsAgenorimiraturcornuaTauri. etenim voia facit pro eo qui se sacraverat, ac Deo
Juninsaequaiosccelovidetire lacones:
SolslitioardentisCancrifert Juliusaslrum. tlatuerat; nec non pro rege , cujus opera fortasse
AugusliniensemLeo fervidusigne perurit. illum honoris gradum couscenderat. Dolcndum sane
Sidere, Virgo,tuoBaccbum[«*., Baccbii]September prima poemalis verba ita longo usu ac vetustate in
_ _ . [opimat: ms. detrila esse , ut nec eorum vesligia appareant:
et
jEquat October,sementistempore,librana: a quibus fortasse lumen toti pneraali aiTunderetur.
Scorpiushiberni[Forte hibernus aut Hibernum] prae-D llla quippe videntur expressisse ejus nomeii, de quo
[cepsjubet ire Novembrem: ait Forliinatus, quod te dedetat etse sacratum. Alque
TermimtArcitenensmediosua signaDeceuibri.
haecex mea conjectura prolulisse sufficiat.
' Hoc poeuia proferimus descriptura ex velere * Forte, Meditu.

PATROL.LXXXVIU. «
565 YENANTII HON. CLEM. FORTUNATl OPERUM PARS I. 3M

DE VITA SANCTI MARTINI

LIBRI QUATUOR

PROLOGUSFOHTUNATIPRESBYTERIIN VITAMSANCTIMARTINI.

[ Hac m epistola Fortunatus se Gregorio excusat quod minus concinne et apte Kbros de Miraculis S. Mar-
lini elucubraverit et perpoliverit: ac ejus rei causam obtendit messis tempus ac rustica negoiia, quibus
distenius fuerat. Irfem se paratum declarat qui opus a Gregorio conciuuatura de virlutibus S. Martini
versibus exprimat. Postremj» operis sui rationem reddil, ac quatuor libris, quidquid de eodcm S. Mar-
lino Sulpicius scripserat, se complexum alfkmat: idque intra spatium bimestre : quos quidem librof
ipsi S. Marlino per Gregor. Tur. nuncupandos et consecrandos , quam celerrime missurum profttetur. ]
* Domno tancto atqueapostolicopiissimo in Chrislo A geri, id agite ut ipsum mihi relatuui jubeaiis trans
el peculiari patri Gregoriopapm, Fottunatus. mitli. Nam pietnte Domini concedenle, quod de vita
Apud pieiaiis animum, quo4 opere minus inscri- ejns vir disertus domnus Sulpicitis sub uno libellc
bitur, diloctionis inluitii dilalatttr. Nam EniXElPH- prosa descripsit, et reliquum, quod dialogi more
MATA.,AJEZis, MAIPEIIS, BAPAINESIS , et reliqua subnectit, priiuum.quidem opus ame duobtis Iibellis
oraloribus el dialecticis permittantur, apud quos cae- et dialogus subsequens aliis duobus ribelliscomplexus
terae arles perptexi» (lorent ari.ibus: ista salagent est; ita ul brevissime el juxla modulum pauperta-
suis affectare b sirmatjbus qnat soliii.s»nt adsuere, tisnoslrae in quatuor libellis, lotura iiludopiisversu,
vel proferre... Vos, date pielatis. et chariiatis anirao inter hoc bimestre
spatium , audax magis, quam lo-
veniam , poslposJla pro parte mctriea periti eensura. ncc elficax , cursim et impolite inler frivolas
vel quax ,
Quia quidquitt in Itis slropha vetertw*, vel prse- sulcarim. Quos libello-. iJomnoineo, el
tntiim occiipationes
sentium sopliisma pterumque disserlat, nobis
in pio domno Martino, si ipse cciaineatum obtinel, in
tu praeslabis, quod minus noviraus : quod opere quaiernionibus, quos direxistis, ipsi pcr vos obl.itu-
messium, id esl in ipsa messe , ut pnr.sens expli- rus conjunctiin et confestim transciibendos curabo,
eare porlitor potcrit, nec expedire licuit, nec len- illud certe
posiulans, trt ejus a vobis pietas reparata
lare singula. Quapropler sanct;e coronae acdulcedini B nohis hiimitibiiset suis peculiaribus intercedere
pro
veslrae me peculiariler et instanter coinmendans, et non desistat. Ak Dato], pater dslcis, veniatn,
Date[
nt pro humili tuo jugiier orare digneris, cxspectans lituram tantam in messc scribeuli pluvia su-
quia
suggero. Cum jusseritis autem ut opns ill.ud, Clirit- perlapsa suffudii, Ora pro me domae sancte, ct tuihi
sto praestante, iiilercessio-iiibusdonmi Martini, qttod dulcis palcr.
de suis virtutibus explicuisti, versibus debeat di-
a Deesl b»e epislola in Ven. Edit., in qua repe- tfaclus vestis muljebris: quod vocabutum ductum
riunlur seqq. qu ituor libri de Mir. S. Marlini. ln est a Graecoverbo a-jpa , qtiod souat Irahere, ul uo-
iribus Coddr. Vat., quibtis huc usqtie usi sumus, de- tissimum est. De hoc Martialis iib. XII, ep, 74 :
sunl libri d« Mir. S. Marlini, ac proinde vel liacc Aplastilongumtu quoquesyrmalibi
epistola. ItmnoCod. Rtbl. Vat. tanlummodo repe-
riuntur: in eodem ipso, unde excerpsimus poema Ac rursus lili. iv, epigr. 37 :
sextum lib. vm, de quo in notis ad id-em poema su- Musanec insanosyrmsttenoslrajuvet.
mus loculi. In eodem legitur haec epistola , sed mu-
tila nonnullis verbis. Sumilur vero syrma pro longa LragiCaeoralionis se-
•> Syrma est genus vestis iragicae, vel cauda, sive rie, ad extremum usquc suuin teiiofcm prouraliente.

PR^FATIO IN EOSDEMLIBROS,
Nauta rudis, tumido cum vuli dare vela profundo, G Cerlatim implicilam.quaiiun!vadacaernlacymbam,
Alque procellosas nescius intrat aquas, 10 Cuiii liquidi campi pensile transit iter:
Raucisono latrante salo, cum perstrepit aequor, Si fera crescat hiems, ut spumis verberet auras,
El vaga terrifico murmurat unda freto : El mare cacruleumlollat ad astra caput:
5 Exsiliens pelagus colles ubi volvil aquosos, Fluclibus excussus per nubila navita currit,
Planaque dorsa maris mobile rupe timel: Intrat et aerias pendula prora vias.
Naufragii cumulos capiens per confraga , Ponlus, 15 Pars subit una raiis, pars altera vcrgit arenis,
Qua crepitat rapidus, monle natanle, liquor : Nutat et in dubio lubrica libra freto.

6. Cod. Vat. rupe lumenl: quod lenendum. 12. Edit. Ven. tollat. ad aslra chaot.
7. Cod. Vat. tapiens per corifraga.
565 DE VITA SANCTI MARTINI.— LIB. I. 566
•Nunc snrsum Inspicilur pelagi furibunda ruina , /\ Tendere pollicitumquia cogorad ardua gressum,
Pontus et iratas desuper armat aquas. 30 Imperiis tantis viribus impar agor.
Nunc quoque prosiliens zephiri pelagique re- Fluctuat ingenium, cui non natat unda canioenav
[pulsu, Sensus arenosus non rigat ore tacus.
20 Fluciibus eximiis cvolat acta ratis. Nam celsum meritis Martinum ad sidera notum,
Afficitur tremulis temerarius arbiter undis, Cum sint vota , mibi non vatet arca toqui.
El stupel, iraplicitas quas pelat arle vias. 35 Poscendum est vobis, ne naufraga prora laboret,
Attonitus , trepidus , hebetans , vagus , anxius, Flalibus ille suis sed mea vela juvet.
[anceps, Credere tunc potero ad portum mea carbasa ferri
Confuso ingenio inox ope naula caret. Aspiranie fide, si sua labra favent.
25 Jamque gubernaclum amillens ratione gerendi, Ferte precanler opem, et de verbo poscite verba,
Pondere victus aquae, nescius arte jacet. 40 Si fons ille rigat, rivutus iste meat.
Sic ego de modicis minimus, venerabilis Agnes, Vos date quod vobis cum fenore reddat alumnus,
Cum Radegunde sacra, quos colo sorle pia : Addam ut thesauris parva talenta suis.
25. Ed. Ven. ratione getendum: quod placet. 38. Cod. Vat. et in Ven. Ed., si sua flabra; quod
32. Ed., Ven. Musarum cujus non rigat ore lacus. B tenendum.
56. Cod. Vat., Vt mea vela.

DE VITA SANGTI MARTINI

LIBER PRIMUS.

Altithronus postquam repedavit ad sethera Chri-
[stus,
Carne triumphali victricia signa reporlans,
Inclytus inferni spoliato cafcere dives,
Tartarei reprimens feralia jura tyranni,
El
S Stygisomnipotensadamantinaclaustrarevellil,
Sede fera populi, longa caligine tecti,
Captivum retrahcns poriis bipafenlibus agmen,
Millibus ereptis, ergo est ut reddilus astris,
Et Patris in solio sedit, sua dextera, dexler,
/10 Quaeconversalus dedit ad miracula lerris,
Multa evangelici reserante volumine Iibri,
Hebraicus cecinit slylus, Atticus, aique Latinus,
Prosaico digesta situ, coramune rotatu.
Primus enim docili distinguens ordine carnem,
15 Majestalisopus metri canit arle Juvencus.
Hinc quoque conspicui radiavit lingua Seduli,
Paucaque perstrinxit florenle Orontius ore,
Marlyribusqiie piis sacra hsec donaria millens,
Prudens, prudenter Prudentius immolat actus.
20 Stemmale, corde, fide pollens Paulinns et arte,
^ Versibtts explicuit Martini dogma magistri.
Sortis apostolicae, quaegesta vocantur, et actus,
Facundo eloquio vates sulcavit Arator.
Quod sacra explicuit serie genealogus olim,
25 Alcimus egregio digessit acumine praesul.
Ast ego sensus inops, Ilalae quota porlio tinguae,
Fsece gravis, sermone levis, ratione pigrescens,
Mente hebes, arte carens, usu rudis, ore nec ex-
[pers,
Parvuta grammaticaelamhens reflUamina guttae,
30 Rbetoricae exiguum praelibansgurgitis haustum,

9. Ed. Ven., tua dexlera dextrm; quod placet. ac de ipso loquitur, tanquam de alieno. Tertio in
10. Ed. Ven., dedit hmcmiracula. Ms. Codicibus legitur Paulinus Pelrkordim. Grego-
14. Ed. Ven., ordine carmen. rius Tur. tamen landato loco diserie asserit hunc
17. Orontius. Ms. Orenlius. '" fuisse Paulinum, Nolanum episcopum : deceptus, in-
20. Paulintts. Hnnc fuisse non Paulinum illum quitcl. Ruinart, Severi Sulpicii loco Dial. 3, ubi Post-
Aquitanum, postcaNolaeepiscopum,qui vivebat Mar- hutnianus moneiurut Paulinum Nolanum ade.at eique
tini aetate, sed Paulinum quemdam Petrocoriensem narrata communicei, ut sicul jam de priore libello fe-
(Petricordiae autem nomine Vcsunna civitas Pelro- cerat, el alios eliam per Iialiam et lllyricum divulga-
coriensium venit, vulgo Perigueux) inter caeteros rei. Idem Gregorii error videtur hic Fortunato esse
osteudit et evincitcl. Ruinart in notisad Greg. Tur., communis ex iisnoiis scilicet et characteribus qui-
cap. 2, lib. i, de Mir. S. Martini. ilaec vero profert bus eumdem Paulinum illuslrat. Sed tamm (ut sub-
ejtis rei argumema. Nam primo is qui libros sex scri- dii Iluinart) cum S. Paulinus- plura passim de S.
psit de virtutibiis S. Martini Miraculorumindiculum Martini laudibus scripserit, huc Forlunali verba revo-
se accepisse prae se feri a Perpeluo, cpiscopo Tu- cari possunt. Vide et notas Sirniondi ad ep. 11 lib,
ron., eumqtie laudnt initio et. fine libri sexti, quod VIIISidonii Apoll.
eerla miracula onniique digna fidesibi narrassel. At 2'. God. Val., sukavit vatesArator.
Perpetuus sexins iuii eniscopus Turon. ac lcrtius 24. Ed. Ven., n.o ~.acra.
post S. M.riionm, cum inter ipsuin et S. Mnrtinum 2'i. Alcimus.Aicimus videlicet Avitus, Vieiiiiensig
sederint Dricciuset Eust"fhius, quoriim alter sedit episcopus, Genesim versibus expiesseral, quam vide
annos 47, alter septeuideciin, ivi refert Grcg Tu- lom. Xi Bibl. P.i.rum.
ron. lib. x llist. Fiiiiic, cap. 51. Secundo idem '2.6.E.l. Ven., mentisinops. Legesii quaedeFortun,
auctor Paulinum Nolanum ejiiscopuin saepelaudat, diximus in ejus Vita, n. 18 et 19,
S67 VENANTII HON. CLEM. FORTUNATIOPERUMPARS I.
Cole ex juridica, cui vix ruliigo recessit.
Quaeprius addidici, dediscens, et cui lantum
Arlibus ex illis odor est in naribus istis.
Non praciexta mibi rutilal toga, pennula nulta.
35 Jam mea nuda fames snperest de paupere lingua,
Scilicet inter tot sanctorum culmina vatum,
Fulmina doclorum, et gemmantia prala loqueri-
[tum,
Nullo florc virens ego lendam lexere sertum,
Melliset irrigui baecaustera absinthia miscain.
40 Quod tamen ut facerem, fieri res illa coegil,
Quo minus ipse reus procrimine reddcrer amplo
Convenienler enim ralio quia vera poposcit,
llujiis pontilicis solvi praeconiaverbis,
Cujus causa fuit hac me regione venire.
45 Ergone dignus ero Marlini gesta beati,
Pannoniaegenili, qua clara Sabaria vernat,
Allrectare manu, trepidavel pangere lingua?
Non egel ille meis lenebris, quia luce coruscans
Gatlica celsa pharus fulgorem exlendil ad lndos. 85 Quam bonus ille isti! sed plus pius hic fuit illi.
50 Quj puer in leneris vix pubescentibusannis,
Frigore sub gelido, terras crispante pruina :
Cum undas tristis hiems freno glaciale ligasset,
Et vaga libertas fluviorum inclusa lateret,
Aspcriore gelu de se sibi vincula nectens,
55 Plus aqua frigidior, tunica vesiila i igoris :
Occurrenti igitur porlae Ambianensis egeno
Qui sibi restiterai chlamydis parliiur amictum,
El fervente (ide, membris atgentibus, oflert.
Frigoris iste capit partem, capit ille teporis,
60 Inler utrosque inopes partitur fervor et algor,
Et nova mercandi fil nundina ; frigus el acstus
Unaque pauperlas satis est divisa duobus.
Hac se veste lamen teclum ohtulit ipse Crealor,
Martinique cblamys texit velamine Christum :
65 Nulla Augustorum uieruit hunc vestis honorem, 100 Tulus in adversis gradior, rectore superno :
Mitilisalba chlamysptus est quam purpura regis;
32. Ed. Ven., dediscens"plurima,cuique.
35. Ed. Ven., Famave, nudafames.
37. Cod. Val., flumina doclorum.
39. Ed. Ven., irriguo mellt hmc.
Iliid. Miscam.Ms., miscens.
42. ('od. Vat. et Ven. ed., quia plena poposcit.lu-
fra desuiil septem vcrsus in Ven. edit., scilicet
usquc ad versum qui iucipit: Cum undas, etc,
exclus.
4G. Sozomemis t!e S. Manino scribens lib. m. I)
cap. 14, ait : Wlapxito;KTCO TJir IIavvovt«f
S(n(3iupi«f
ticianpLOi Jv TOyk-jo;,Sabaria autem hodie, utpulant,
oppidum esl HungarimSzombaiel, diclim alias Stnin
am Angern in comitatuCaslnferrensi. Cfuveriustameni
exhttmal Sabariam aniiquam olim exsliisse, ubi ho-
die ett castrumSarwar. quod Gennnni Rollieutiirn ap-
pellant, iribus Uucis infra prmdiclum oppidnm, ad'.
eonfluentes Sabarim fiuvii in Arrabonem. Haec cl.
Ruio. in nolis ad Greg. Tur. lib. i Hist. cap. 34.
52. Edit. Ven., Cum undas foriis freno glacieque ; quem Marlinus felicins lucrntus cst, ad Christum
ligasset.
69. VangionumVangionesGermaniaepopuli erant,
4e ipiibiis Ca-saretTacitus Ann. 1. xn, c. 27. Con-
sianlius liorum sibi barbaroriim auxilia adversusi
Magiienliiiin adjiinxerat, nec laraen ab iis adjutusl
fuit. lpsi deinde uibes ac regiones Romano subje-
ctns imperio peragrantes devasiabant, et in Galliami
Jrruentes Argentoratum, Kothomagum, Tabernas,
308
J
A Prima haecvirtutnmfuitarrha.et pignusamoris.
Post fera barbariespeterel cumGnllicaclauslra,
Acprope Vangionumpremerellocafcrvidtishoslis,
70 Miliiiaesanctus ciincia emolumenta recusat.
llic cum Caesareasfremuit Julianus in iras,
lmperat ut clausum teneat cuslodia juslum ;
Ac venienle die primus properaret iu agmen.
Quo tainen ante acieni sacer ire fatetur inermis.
75 Venerat ergo dies belli, pacem expetit liosiis,
Atque orante uno cecidil furor omuibus armis;
Innumerasque acies solus sine sanguine vicit.
llinc loca latronum incedens, ratus ire per
[Alpes ,
Vinciis post (ergum manibus, deductus ab uno,
80 Tempore sub mortis, hosiis compindia Iractans,
1
B Credit latroDeum, dum praedicatiste, colendum ;
El dare qui voluii morlem, capit ore salutem.
Ducitur ille ferox a reltigione ligalus,
Atque suus pncdo Mariini praeda fil ultro :
Servanlur siinul, ille fide, hic corpore vivens,
Ambo valent, dum nemo cadit, sic vivit uierque.
Hinc loca praeteriens pulcberrima Mediolani.
Florea rnra terens, per nmcenavireta viator,
90 Obvius occurrit vetus et temerarius hosiis;
Menlitus speciem humanaesub imagiue formae,
Falsiloquax, pereunte (ide, male doctus in arle,
Quod peieretur iter quaerit: cui cominus ille
Huc properare refert, qua se Deus ire vocaret;
95 Cui ferus hostis ait: Qnocunqtieaccedere tentes,
C Tecum pergo nocens, voia in contraria currens.
Voce prophelali sanctus cui protinus iolit:
Est meus adjutor Dominus, roala iiulla verebor,
Ne timeam timidum, limor est Deus , arma
[liinenium,
Insidiis via nulla paiei*subtegraine divo.
Salisonem, Nemelas, Vangionas el Magunliacumsibi
siibjecere : qtius vicil ac profligavil Julianus, Caesar
declaratus a Constaniio : is qui postea Augustusfuit.
Lege Socratem lib. in Hist. Eccl. cap. I, et Am-
mianiim Marcel. lib. xvi.
"0. Cod. Vat., stipendia emolunienia cuncta recu-
sat. Mariimisvidelicet credebat sibi vctiium post-
qnnm liapiismo init.aliis fuerai, sumere arnia et de-
certare. Cui Juli.uius cuni exprobrasset nieluin cra-
sl ni praelii, Marlinns sc aote pr.in:un aciem iner-
mem coiistittirum alfirmavit. Ilinc Juli nus vinciri
lioiniiieinjubel ne aufugcret, ac crastino die in pr«-
Jio quo ipse dixeiat loco pugiialurus collocarclur.
Faclum auiem diviuitns est ut postero die hosles le-
galos iniserinl, pacem pnsiulaiiiri.
71. Cod. Vat., Hicsibi Cmsareas.
79. Marliuus, niin in lalrones; incidisset atque ex
bis unus securira ejus cervici jam iufligeret, reteti-
tus ab alter» est. inde uni exspoliandus traditur, '
converteiis, ul narrat Sulp. in Vila S. Marliui,
cap. 4.
87. Edit. Ven., sic vicit uierque.
89. Ed. Vcn., Forle vittmque terens per ameena
vire(avialor.
91. Edit. Ven., menlilusspeciemhumanam
93. Ed. Ven., Qua peleretur.
95. Tentes. Ms., lendet.
M9 DE VITA SANCTl MARTINI. — LIB. I. 370
Haecaii, et validi transfixus cuspide verbi !
A Quattnor ore suo manans nova flumina mundo
Daemon abest; sic umbra fugit quam Christus Ornatum F.cclesise,pollens diadema coruscuni
[obumbrat. 155 In membris Chrisli capitis velut infula fulgens
Interea matrem genlili errore resolvens, Pectore belligerans, adamanlinus arle lopazos
105 Ula islum mundo, bic illam generavit Olympo, Ad virtutis opus mens inconcussa palcestris,
Decrepilamque senem sanclo facit amne renasci, Gemmifer eloquiis, radiantior ore lapillis :
Et meiiore sinu generant sua viscera matrem. Doctor apostolicus, vacuans ratione sophistas
Dogmaque, sacrilcgo quod fuderat Arrius ore, 140 Dogmale, luce, lide, informans virtule sequaces
Tempestate gravi totum populnveral orbem, Hostibiis liicquoniiim gravis insuperabilis csset
110 Per magis Ulyricum male uaufraga lingua na- Duciiur essilio, quia longa silentia tendit,
[labat. Regis et auxilio pelit liic sua praemiamiles.
Hinc quoqiie coeperunt nnsci nova praeliajusto, Cujtis in abscessu, errori vaga Gallia cedit,
Fortior ut fierel reparatis belliger arrais ; 145 El regio litubat, tanta se turre movente.
Ad virtulis opus per nitilta pericula crescens. Hoc ubi prapropere Mariinus comperii inde,
Vir pius ergo sagax, fideique fidelis athleta, Consliluit cellam sub vertice Mediolani,
115 Sparsa venena heresis reprimens, dum dimicat, B I Expulit unde virum tum Auxenlius, auctor ini-
[hostis, [quus
Suppliciis lacerus, flagris datus, urbe repulsus : Hincprius exsul adit qua Gallinana lurget
NamPalrisacGeniti acqualem,vel Flaminis almi 150 Insula, frugis inops, pascens radicibus lierba?,
Vim, genus, et specimen, virluiem, iumen, he- Ergo venenatum elleborum mox sumpsit ab ore
[norem, Incipit inde mori queis vivere credidit escis.
Unum velle trium, sua per tormenta, faletur. Sed prave virus agens oratio sola fugavit,
120 Duleiamembra viri'per amara flagellacavantur, Et vivente viro inlra se sua mortua mors est.
Et Christi juvenem veterala piacula torquent: 155 Rursus ul Hilario redeundi est facta facullas.
Sed gravior fit poena levis per nomen amanlis. Evcurrit properus sua per vestigia justus.
Et quia summus apex fidei, virtulis, honoris, Excipit bic cupidum cupiens, et amator aiuan-
Hilarius famacradios jaculabat in orbem, ftem,
125 Itile sacerdotis penetralia jura gubernans, Fiique monasterium Pictava cominus urbe,
Ruccina terribilis, luba legis, praccoTonanlis, Jungitur inde sacro catechumenus ore docen-
Pnlchrior electro, ter cocto ardentior auro, Ld«»,
f
li
L^rgior Eridano, Rhodanotorrenlior amplo, 100 Atque absente viro, rapuitgrave funus amicura.
Uberinr Nilo, generoso sparsior Histro : En subilo Martinus adesl, qui defuit absens.
130 Cordis inundantis docilis ructare fluenta, Ecce redit pietas, redit et simul arca salutis.
Fontibus ingenii silientia peclora rorans Ergo ubi conspexit gelidum de febre cadaver,
Mens Evangelii bis bini ptena libelli, Flet, gemit, accurrit, dolet, ejutat, uritur, angit,
104. Mariinus de induslria (ut narral Sulp. cap. ds auT/jxai «voixnTOf EVTWTvppnvixumi\u.yetYtipicvn
4) iter in patriam susceperal, ut parentes suos, ad- Varro 1.in de Re rustica,' c. 9, et Columellalili. vm,
buc idololntriacsupersiilionibus dedilos, Christiana cap. 2, tradiiiit a copia gallinarum rusticarum, sive
religione imbuerei. sylvaticarum, eo nomine fnisse appellatam. Varro
107. Kdii. Ven., et melioresinn vegetant. sic de ea insuln : < Ah his gallinis (sylvalicis) dicitur
110. Ed. Ven., Perqite mare lllyricum. insnla Gallinaria appellata, quae est in uiari Tbusco,
lbid. Cod. Vat., mala naufraqa. secuiidom Italiam contra montes Liguslicos, elc. >
llo. Edit. Ven., rfttmdimicuthosti. 152. C"d. Vntic, qumviverecredidit.
117. Cod. Vul., vel spiritus almi. 153. Ed. Ven., sed grave virus agens; quod le-
122. Etlil. Ven., sed gravis hmc fil pcena. nentlum.
127. Ed. Ven., Ter cerlo ardenlior. .155. Hilaritis rursus ab Urienle, itlii exsul dege-
151. SilieiKia. Male in edit. Lugd. PP., sitien- nT bal, in Galliam reverti jiibelur, non quod absnluius
"
tibus. tanquam ab exsilio revocaretur, sed quod Arianaj
132. Cotl. Vat., Mensevangelici. fact oni in Urienle mulio incommodior quam in Gal-
142. Cod. Vat., Otta longa Seleucia tendit; quod liis deprebenderettir ; utrelerlSulp. I. n, tiist. Mar-
placet. tinus igitur ciim Romiim venissel, ul reversum ab
143. Cod. Val., Pelil kiitcsua prmmia. Oriente llilariuni convenirel, ntqiie reperisset imie
147. Mnrl nus scilicei, redux e |>alria, cum repe- profectum, ejus iter diligenter prosccuius, non
risset Ililarinm, aiitistitem Pictaviensem, factione iiiulio post assecutus est. Idem Sulp., c. 51 Vitic
Ariaiiorum, ptilsum in exsilium, venit Mcdiolanum; S. Mariini.
atque illic mooasieinm exsiruxit. Sed ab Auxcnlio, 150. Cod. Vat., sua post vesligia
Arinno episcopo, inde exiurlialus csl. Sozomenus 158. IIoc monasterium, quod prope Pictnvum ex-
sic de eodtin scrihil I. Ili, C. 14 : Etj M5o(o),avov EMWV struxit S. Martinus, Locociacum,vulgo Ligugt, ee-
xa9' sauTovSuzpioi-J.'X-KiyjapniiT-:£V5SV ert§ou).s-J'i- lebre jam miraculis erat tempore Gregor. Turon.,
,ttSvo? iraca 'AUHEVTIOU TO0ir.iiv.or.ov, o05i KUTOOuytSf iiI ipse lcsiatur I. IVde Mir. S. Marlini, cap. 50.
cyovrof7r£,oi T/,Vr.irsxvtTWV iv Ntxatao"uvs).6ivTeov. Dislahat ab urbe Pictnviensi quasi sladiis quadra-
149. taltiiiari'1. Insufc ijallmariae situm ac de- giiua, ut ibidem rcfen Greg. Turon.
scriptinnem h.bes npud eumdeiii So/.om., lib. lll, 161. Cod. Val., Quifuerut abiens.
cap. 14, tdii idcm de Martino narrans quod hic For- 162. Cod. Vat., Arra salulis.
liinains, at: KaieVt Ttva xP°'"i'J.?'?atf t3oTa-.fi» «p- 103. Cod. Val., Ululat, uritur.
/.o-Juito;,vij'tY XXUTCV wi r«).),>jv«pi«vza).oOo-futxpec
 371 VENANTII HON. CLEM. FORTUNATI OPERUMPARS .. 5/2
W5 Conspiciensquefidem, cella omnes jussii abire. A & Reddidit obsequium vitse pro munere sancto,
Exclusitque foras foribns, sine teste relictus; Usque ad veslibulumque domi illum ducere teu-
Tunc super algeniis corpus prosternitur ardens |dens
Judicis exactor, revomant ul Tartara functum. Defonclumeripuit subilo qui ex limine mortis,
Inlerea gejmrnisspatio remorante suh horis, 200 Pro mercede mancns, liaec compensalio justo.
170 Ecce redit faeies, salhml per membra -vapores, Gloria, Christe, tibr, facis hsec qui mira per
Stat rubor Inde gerris, oeuros pupilla repingit; (erbem.
Rursus ei inserlus renovat specularia visus, Acciditol Turonura prassul peleretur ad nrbeui,
Vena tumel rivis animato fonte cruoris. Nec tamen educi pesset de lhnine cellse;
Paufatim assurgit, fabrica tituhante, columna : Ruritius truidam, simulata febre jugalis,
175 Engiturque jacens paTiter domus el suus ho- 205 Obtinet egressum saticti ad vestigia strpplex.
[spes, Urbibus ex reliqiiis nova conciliabula currunt
Ipse Herumpost se vivens idem auctor et haeres, Lxtiftcata simut sanctam se ferre rapinam.
Qui redivivus, ait, se judicis ante tribunal, Ne tamen effugiat,justum custodia vallat.
Ductum damnandum, Martino oranie, reductum. Inlerea paucis tunc obsistentibus, insons
Lupicini demum celerans dum prxterit a- B * 210 Eligitur, trahilnr, sacratnr, et arce iocatur;
[grura, jEmulus unus eral, defensor episcopus, obslans,
180 Comperit, beu! famulumcrudeli funereraptum, Ne Martinusoves pastor curaret alendas.
Elidendo suum fera per suspendia collum; Nec mora, jndicio Dominilectore canente,
Accessilque ubi sic mala pendula prseda jacebat, Versiculo Psalmi Defensor sponte notatur.
Expulil binc cunclos, solus solita arma requi- 215 Ex ore infantum et lactentum perfice laudem,
[rens, Nunc defensorem qui sic bene deslruis, inquit.
Incubuit super exanimis pallentia merabra, Moxfragor asfra petil, clamor vagusatria complet
185 Et premit arca sacri, ne hunc deprimat arca Et docet ille favor de Defensore reatum,
[sepulcri, Addictusque vir est, se judice, teste pTopheta.
Mox tamen ore precem ut viventis misit in au- 220 Inde monasterium sihi condit rupe sub alta,
[rem, Vir monachus perslans in pontificatus honore.
Mors pede versa retro, praedam fugitiva reli- Plurima conveniuntubi sancta examina fratrum.
[quit, Ergo aderat proprius locus, ctceleberrimus olim
Evomuitque vorax avida de fauce rapinam: Ampla vetustatis cum lempora transiluissent :
Protinus exsiliit lento conamine functi, C 225 Martyris esse pium spargebal opinio cultum :
190 Jam levior se terra movens, animata calore; Quo sacer exorans tumulo salit umbra sepulcri
Languida cotla levans, ocutosque ex morte so- Laevaex parte loquens, meritis res ipsa sinistra
[poros; Imperat ut nomen fateatur imago, vel aclum,
Vix rescrans, gravido vigilantia lumina visu, Latronem se voce refert, pro crimine caesum;
Morlis odore et adhuc remanente in naribus; 230 Nil cum martyribus se parlicipare bealis.
JJHis: His quia palmamanet, namse mala pcenateneret
Sed prsestanle mana rttos SHBUI erigit artus; Omaibus auilitur, Marlino cernitur uni
195 Et stetit fntrepidis membrorum machina plantis; lsta superstilio laH snb sorte vetatur,
Vivificatus enim, gressum meditando rediscens, Sic altiire simut removetur, larva fugatur.
165. Edit. Ven., concipiensqne fidem; quod non potuisset, alquehinc perturbatio ac lumultns
phcet. esset exortus, unus ex his qui aderant Psalterium
175. Corpus scilicet; et hospes corporis, anima. arripuit, ete.o apertocasu iu eum psalmi versicuium
Unde idem anctor et haeres, quod redivivus id rcpe- incidit: Ex ote infantium et tacleniium perfecisli lau-
teret quod testamento aliis legaverat. dem, propter inimicos tuos, ul desiruas inimicume>
179. Lupicini. Lupicinus hic vir honoraius secun- -. » defensorem. Quod a populo pro bono omine acce-
•"
dmn smculumnominatur a Sulp. Cuspinianus, Com- ptum est, quo repelleretur quidam nomine Defensor
menl. iti Chron. Cassiodori, ceusel liiinc eumdem episcopus, qui opponebat sese ne Martinus episcopus
esse qui consul fuit cum Jovino sub Valentinianoi Turonensis crearetnr.
imp. «n. 570, de quo ait: i Lupicinus olim magister 220. Il<>cmonasterium postea ilfajits appellalum
equitum fuit, et Jovinus magister armorura, ut Mar- est, ut refert Greg. Tur., 1. x llist. cap. 31, n. 3.
cellintis tradit, adjuncti Valenti profecturo in Orien- In eo Martinus exsedificavit basilicam in bonorcm
tem, ete. SS. Pelri et Pauli. Duobus fere passuum miilibus
183. Hine Ms., hic. aberat a Turonensi urbe, vasto et deserto in loco,
194. Ptmstante manu. Scilicet Matlini apptehensa sub praecisaet impendente rupe positutn.
dextera, ut narrat Snlpicius, in pedes constitit. 221. Scilicet (ut de eodem scribit Sulpicius)episco-
198. Cod. Vat., usque ad veslibulumdomus. pus creatus nihil de pristinae viiaemore ac severiiate
204. Ruriiius. Cod. Vat., Ruslicius quidam. remisil. Edit. Yen. legil : t>irmonachuspraslans.
206. Vtbibus ex teliquis, etc. Scilicet cum Marti- 222. Octoginta discipuli illuc ad S. Martinum con-
uus creanduS esset episcopus Turonensis, clerici et venerani, imer quos multi nobiliiate conspicui : e
episcopi, qui parcecias suas regebant, nd urbem ma- quibus deinde plures episcopi facti sunt, ut babet
tricem et principalem concurrebant, ut electioni in- Sulp., lib. i, cap. 7.
teressent ac subscriberent. 226. Cod. Val., umbra seputcrum.
214. Narrat Sulpicius quod cum leclor cui eo die 250. Cod. Vat., Sibi particivare.
egendi erat offlcium, inicrcltisus a populo, adesse 234. Cod. Val., Sic altar putitcr temovelut.
575 DE VITA SANCTI MARTINI. — LIB. I. 574
235 Post iter arripiens, comitatu relligioso 1
A Viribus ardor agens, totis laxaius habenis,
Exsequiis subito gentilibus obvius exit, Obvius ipse volat, qua tunc globus igneus ibat,
Dum pulal inde vebi cultu siraulacra profano, Scandens tectadomus; hie verbaprecantiamiltit,
Pingit in adversos signum crucis, illa cucurrit 283 Moxtota in venlos revoluta incendia fervent,
Anie vintm, sua hclla gcrens, pietatis aiiiica. Et conlra Boream Vulcanius ardor anlielat.'
240 Obvia ttirha riget grcssuque exlorpuil segro, Seditione movent elementa domestica rixas,
Alque immota gradu, vertigine rapta rolatur, Adversis Zepbyris videas pugnare favillas,
Addittir illud oiuis, deponunt colla eadaver, Hinc ftiror ausiralis premit, hinc velocilms alis
Necjam fcrre valeut, et niors in pondere crescit, 190 Flamma volans borinas mordebat in aera pennas,
Tiincsacer inspiciensopus lioc esseexsequiarum, Obluctala diu, landemque evieta per auras,
243 Jussit abire procnl, digitiscrueis armarepingens, Quas arinare solent, fugiebant flamina flammas,
Uni'e fgavit jter, miseralus et inde resolvil, Condiiione nova satis hsecres mira per orbem.
Una eademqtie nianu niandaia pcr aei-a mUletis, Flabra tiinent ignein, timet ignis ligna vorare,
Hnc miruin faciens de siispicione saccrdos. 295 Alque avidic Qammaesua nutrimenta pavescunt;
Protinus antiquirm cupiens exurere funiim, Pauiatimque foci se lauguida lingtia resorbei,
2o0 .lnssit el ivccliveaipropius succidere pinnm. '
™ Urcre qui solet, a se ipso eonsumilur ignis :
Obvia coiigredilur cui iusiica concio pugnax Martinique iidcs sine nubibus intulit imbres.
Nesuccidatur res nata et debita ilaniniis; Rursus ut hinc aliud etqerel subsertere templum,
Proinde paciscuntur hac lege excidere pinum, S00 Ruslica lurba vclat divelli fana profana :
Si Marlinuscam valeat retinereruenlem, Umle rcptilbits adit loca proxima, sed biduano
255 Annuithocpopulus, hocspondelsponte sacerdos. Contecliis cinere, et setis jejuuia duccns,
Moiliasubduntur rigido sub stipile membra, Numinls auxilium ad lempia iinminuenda pre-
Et suspectaiur piiii peritura ruina. [catur.
Interea rapidis souat icta bipennibus arbor, M.iitise angelicae coram duo protimis adstint,
Atque subincrcpitans, casura, cacumine nutat. 305 Siderei proceres, hastas ei scuta tenenles,
260 Paulalim inclinans jara victa secure ruebat, Cominus liicsaticlumcompellant vocibus uliro:
Turhati inoiiaclii spectant extrema magistri, Praesidiis, Martine, luis dclabimur astris,
Credentes ramis transfigere viscera jusli. Squallidus ipse sedes, sed fit lua cura Tonanlis;
Vir lamen intrepidus perstat, pmoque cadenli Suffragiisque tuis ecsh' fremil arduus axis,
Obltilitarma crucis, cumulanssua bclla triumphis. „ 310 Belliger et toiis conspiral Olympus in armis,
265 Exlimuil fugitiva virum repedabilis arbor, Ul ccepta ellicias, per nos libi militat sether,
Et ruiura procul suspendit in aera Japsum, Mitlimur a Dominogemini, tua castra regentes;
Excutiens, reuro versa, comas, sinemore caducum Hac pro parle duces melior qua causa laborat.
Continuit saitum sese per inania librans. Nunc, age, rurnpe moras, neu rustica turba
Contra naturam succisa, et curva repugnans, [rebellet,
270 Mox petil iliudiierquaiion sua pondera lorquent. 315 Arma miiiisiravides: nostrum est superaresuper-
Ilinc ad ruriculas vertigo infesta rotatur, [bos.
In moniem exsitiens vindex ut puuiat hostes, Irrue, ne trepides, openoslra, ad templa ruenda,
Resque parata iie-cifuit ultro facta saluti. Nec litubare decet, favor est tibi Numinis atmi.
Fit fragor iu parles, monachi per gaudia deflcut, Tunc sacer aggrediens properus dissolvere teni-
Gemiles stupidi nova por iuiracula pailent, [plutn,
Judicio ligni esi liominum inollita voluntas. Idola exstinxit, fana exuit, obruit aras;
Expetit arma crucis conversa, errore reticlo, 320 Totaque sublimis jacuit sub pulvere raoles,
Et timor hic piui Marliuum fecit amari, Rusiicilas, inimica prius, favet ipsa ruinae,
Majoremgenerans fritctum, cum decidit arbor. D Inslat et excidio, quce defendebat iniquum,
280 llinc jubet alterius succendere culmina fani, Idola ejiciens, numen confessa Tonantis;
Vicinamquedomurocum ilammea lingoa voraret, Uno eodemque ictu lioc respuit, eligit itlud.
236. Martinus videlicet itcr faciens, cum funebrem vortice, ruinam suam et casum vertit.
poinpameminusspectasset.aclinteamma cadaverijiin- 273. Cod. Vat., fuit ultio facla saluti.
posita, veriloiiiUalaacvolitantia, illamsibi&uspieionenii 276. Judicio. Ms., indicio.
iujecissent quod sacrilicium gentilium ageretur, iui 277. Cod. Vat,, Etroretepulso.
quo simulacra, candidis linteis ottecta, circumfcrrii 283. Cod. Vat., Quantum globusigneus.
solcbant, facto crocis signo, lurbam illnm consisteres 284. Edit. Ven., huic verba precantia.
jussit, quo eidem venigo et artuum rigor inimissus; 290. Cod. Vat., in aera pinnas.
est. Cum autem funus esse illud comperisset, rtirsusi 319. Cod. Vat., Idota comminuil, fnna erutt.
facto crucis signo, eamdem lilieravit ac dimisil. Etiain Ven. Edit. habet, fana eruit,
240. Ed. Ven., gressttqueextorpuitmgta. 325. Cod. Vat., Idola projkiens.
249. Hoc-fanum dirulum, non incensum a Mar- 525. Heduorum, Ms., Erfitoium
tino, narrat Sulpicius. Ibid. Eduorum, sive Mduorum pagus dicilur a
271. Ruricolas. Paganos scilicet, qui adversa ex: Sulpicio.
parte, edito in loco, tauquam in tulo constitcraut,, Ibid. Tenlat. Ms. veltet,
evenlum spectaiuri : in quos arbor, veluti abreptai lbid. Cod. Vat., templumdum avellerevetkt,
»75 VENANTHHON. CLEM. FORTUNATI OPERUM PARS I.
525 Post Heduorumdum templum divellere lentat, A
Obstant inculti cultores ruricolares
Ne colerent melius, sua si cullura periret;
Ex quibus audaci nixu male fortior unus,
Aggredilur gladio caput obtruncare sacratum,
330 Cui nuda cervice pater sese obtutit ultro.
Ast ubi mente ferox totas collegerat iras,
Exacuens rahiem, sed cordis acumine tonsus,
Acrius insiliens totos suspenderat artus :
Bis furor armatus juguti rOiturus in ictum,
335 Tamgravius feriens, quantum alle educilur ensis, 385 Nam dolor insignis non respicit arma pudoris.
Aslrictis capulo digitis, dum lemperat ungues,
Noxius, horrifica meditatus vulnera dexlra,
Monis amicus, anians facinus, crudeliter ausus:
Jam ferro incumbens, capiti mucrone reducto,
540 Slernitur ipse solo qui sic pendebat in ictum:
Ac resupinus humi, qui pronior ibat in ausum,
Mittil et ore precem, cum membra superba ja-
[cerent.
Justo slante cadens, quo credit slare cadente,
Duiii vice diversa stat inops, ruit ille superbus,
545 Rursus opus peragens, idola cvertil: et ecce,
Vir quidam tractans Marlinide nece, cullrurn
Dum rapit, eripilur rapienda rapina rapaci,
Excussumque fugil sine more volatile ferrum,
Jam leviore via, neque post comparuit usquam,
550 Sic cultro ablato, manibus latro exstitil insons;
Redditur et mitis poslquam fil nudus ab armis,
Necfuror anle anirai periens, nisi leta perissent;
Invila haecpietas quas perdidit unde noceret.
Saepebeatus item, contradicentibus ipsis
555 Agricolis, prseslanle fide, se orante, jubebat,
Ut male culta suis caderent fera fana ministris;
Sic quoque pontificemsoliti impugnare rebelles,
Dum lempla evertunt, ipsi sunt arma beaio,
Hostilique manu Marlinibetla geruAtur.
560 Partibus atque suis alieno mitite vincit.
Tunc etiam fuerit curatio quanta patrono,
Quanla medelifero manavit gratia tactu,
Laudibus in tantis muta est facundia mundi.
Quem cunctis vidisse fuit meruisse satutem,
£65 Est saiis ipse suus generosus testis et aucior.
Qui quondam ingrediens Trevirorum inuenia
[milis,
Qua resoluta diu per viscera fltixa, rigebat
Turbida paralysis, gelido languore, puella,
Flatibus extremis quasi jam de funere vivens,
570 Cujus erant oculi vigilis custodia mortis,
Funeris exsequias reddentia lumina membris,
Solvere fesiinans animaiaevincula carnis,
Spiritus arcano vix mobilis ibat anhelo,
Fine Irahens dubio perituram naribus auram :
575 Pes, manus, ora, genae,recubabat imagosepultae,,
328. Cod. Vat., Audacintsu.
529. Dum cuperelgladio.
541. Cod. Vat., Ac resupinat humo.
548. Cod. Vat., Excussumquefttit.
361. Cod. Vat., Qiiin etiam.
365. Cod. Viil., Testis generosusel auctor.
308. Edil. Ven., Tabida paralysis.
576
Nec tumulata quidem, sed poriio tota sepulcri,
Cujus amore pio patris exanimata senecius,
Dilacerata genis, uiveis male compta capiilis,
Cura impatiens ageret, nec adesset cura medellae,
580 Comperit utsanctum advectum dignanter ad ur-
[bem,
Advolat inde senex vitulis juvenililer armis,
Impiger exsiliens, cursu sua tempora vincens.
Poniificum vallante choro, poputoque frequenle,
lrruit in medios clamoribus inverecundus;
,
Corruit ergo senex sancii ad vestigiapronus, ^
Genua, manus planlasque per oscula moliia lam- ^
[beus:
Vix gemilu laxante, loqui sic incipit oeger :
B Vir Marline Dei, populari nate saluti,
590 Vir cunctis bouilate pareus, libi suggerolucius,
Nec miseri perennt lacrymae,pietatis amice.
Quem mea causa traliit, loca tam longinqua ve-
[nire,
Ut labor iste vise tribuat compendia vitoe,
Est mihi nata domi, decumbens vulnere morti,
395 Exsequiis vicina suis, sine sorte niedelae.
Quas quondam incolumis slabat, mea sola volu*
[ptas,
Obsequiis intenta piis, ptacabilis, in qua
Vila meam Iiaecmihi dulcis erat soiandosene-
[ctam,
Ecce perit secumque trahii mea viscera letho,
400 Canitietnqiiepatris miseranda in tartara ducit.
G Ire sed ipse prior cuperem, si forte liceret.
Quienam vila seni, vel quo mihi vola parenti,
Spepereuntepatris, cum nomine prolisadempla?!
Qua nubente viro, per dona fuiura nepoium,
405 Aridus in ramis polerain revirescere prolis;
Cum magis hxc reputem praesentis damna sa-
[tutis,
Me speclanle, rapi natam mea lumina Iuci,
Ordine deposito melius cui causa placeret,
Ut senis illa palris oculorum clauderel orbes.
410 Unde sacer dignare avidam suspendere mortem,
Atque minisler opis, rapiendaeoccurre puellae:
Si mora sit, mea causa peril, succurre duobus :
Nam me cura necat, si illi curatio cessat.
Qua sacer erubuil confusus voce sacerdos,
415 indignum sese tali virtule ministrum.
Sed paler inslabat, compellens vocibus iisdem :
Debitus insanis medicus venis, exere curas.
Sentiat adventum medici purgatio morbi.
His impulsus adit qua lassa puella jacebal,
420 Turba aslante foris faceret quid pastor ovili.
Hinc sua bella gerens, orator ad arma recurrit,
Slernens membra solo; sensu super astra reducto,
385. Pontificum.Foi te pontificem.
lbid. Cod. Vat., populoqueftemente.
591. Edit. Ven., pie(«(isamicm.
398. Cod. Vatic, vita tnihi hmc duleit erat, etc.
40D. Edil. Ven., Patrit miserandi.
408. Cod. Vat., ordiue disposito.
425. In Cod. V;il., faciemcontpexitalumnm.
i77 DE VITA SANCTI MARTINI. — LIB. I.
Hinc ubi consurgens, faciem respexit alumnte, A \ Nec tamen ob digitos exire per ora liceret,
lllico vox rediit, peregrinis sedibushospes.
125 Et rediviva suae cecinerunt organa linguae;
Paulatimque artus liquor ut penetravit olivae,
Vivificaia,pedum geminis stelit arca columnis,
Et fundala suo viguerunt culmina gressu.
Post quoque Tetradii famulus proconsulis
jexpes,
450 Mancipiumalterius sub hospite dsemone factus,
Dentibus ut rabies alienis frenderet armis,
Nec sua, sed hostis fieret se milite pugna :
Quem Doininus famuium supplex purgare pre-
[catur,
Sed duci ad sanclum vetuit ferus hospes et
[hostis
35 Tetradius, rursus justi vesiigia lambens,
Supplicat ut pergant ubi sacvuslalro latebat,
Sed sacer ipse domum gentilis adire recusat:
Spondel Tetradius bumilis cum fascibus altis,
Si cripiat hosti famulum, se credere Chrislo.'
440 lmposiia ergo manu puero, fera larva recedit,
Et mala jucundum pastorem bestia fugit.
Telradius pariter calechumenus esse meretur,
Atque saluliferi baptismalis amne novalur.
Sic puer et dominus macutis purgantur adem- 490 Vir maculis varius, cute nudus, vulnere tactus
[ptis,
445 Iste hostis laqueis, erroribus ille solutis,
Ille carens animac pcenis, bic carnis erinnis.
Liber ulerque inauens gemino micuere triumpho:
Condilio famuli liberlas facta patroni;
Accipit isle fidem, cum de illo perlidus exit.
450 Nec longo spatio sub eodem tempore sanclus 495
Forte doraura ingrediens, in limine suhstitit ipso,
Terribilem referens se cernere daemonis um-
[bram,'
Arreptoque coco vexat fera bellua pra?dam,
Dentibus armatis lacerans se sivc sodales;
455 Terga dabant socii, nec quisquam ire obvius'
[audet,'
Vix loca lula fuga; capientes praepcle saltu,
lloc satis esse suum, vel se subduccre morsu,
Martius ergo cbalybs, Marlinus belliger armis,
Nec pede diffugil, nec sivit abire fugacem ;
460 Pestem stare jubens : acuit qui fauce molares,,
Cui digitos vir sanctus in os cum miiteret, iufit::
Si poles, ecce vora oblatam, lupc noxie, prae- -D ]
[dam.
Quam peteres alibi, datur ullro denlibus esca.
Quo diclo fauces geminaj revocaniur utrinque,
465 Ne violet digiios, suspendit bellua rictus,
Ei manibus tangi limiiit, qui denle voraret,
Qui diiin intra obsessum peenisageretur acerbis,,
426. Cod. Vat., Penetravit olivi. Scilicei oleumn
bcnedictmn Mariinns ori pucll.-ciufuderat, ut habett
Sulpic, cap. 16.
451. Cod. Vat., Dentibus utrabiens.
446. Edit. Ven., kic carnis erumnis. Sed Cud. Yal. quo t ogniio, urbs ad tranquillitaiem revocata est.
erynnis.
470. Cod. Val., sordidus egreditur; quod lenen-
Juin.
475. Fitina niiiiiriiin percrelmeral Treveris quod d qiiotl scqufnd.
oarbari cum copiis irrumperent.
378
Fceda ministerii, fcedus, vestigia linquens.
470 Sordibus egreditur, qua sordibus est via fluxu,
Tale iter arreplum sic le decel ire, viator.
Hinc cum barbariem sparsisset fama per
[urliein,
Proventumque trucem crudelia semina ferrent,
Pastoradesse jubel quemdam ex grege damio-
[nis, illi
475 Imperat ut prodat, si nuncia vera vagarent,
Tonus ut ore reus, veltiii sub judice missns,
Gressibus humanis advecius, larva fatetnr :
Hanc famam in pnpulosbisquino daemonefusam
Ul cogenle metu Martinus abiret ab urbe.
4S0 liarbara teinpestas Iranquilla lege quiescil,
Formidanda tibi nulla est irruptio genlis,
Bg
Nec causam armorum verearis, pacis amalor.
Martino prasente, adituin fall-aciaperdit;
Mendax vera referl; et certtim nuntiat error.
485 Insatiata malis, qua; sic fremit ore cruento,
Beslia, bella movens, revocavit inunera pacis
Inde Parisiacam sacer inlrans concite portam
Obviat in faciern leprosum versus euntem,
Qui sibidisparerat, nec jam a se cognitus, ibat,
Tabe fluens, gressu xger, inops visu, aspei
[amictu
Mente hebes,'ore putris, lacerus pede, voce refri
fctus
lnduerat miserutn peregrino tegmine pallor.
enim hunc sanctus sua ad osculs
lmprovisus
fj
C [Iraxil
Astringensque virum fuso medicamine laxat.
Nam simul ut teiigit benedictas ore salivas,
Effugil unguiferum languoris sarcina tactum,
Mersa figura redit, faciem culis advena vestit,
Ad speciilum reuieat peregrina frontc character,
500 Et deleta diu describitur oris imago,
Virlutum quam celsa fides, ubi conciie sancti
Pacis ab oflicio perierunt praelia morbi!
Complexu res dira fuil, languoris iniqui
Peste cadente, novam gesserunt oscula pu-
[gnam.
505 Inclita relligio Martini, cujus honore,
Fccdera fida fides formosat, foedafidelis.
Felk relligio, sancli pede, lumine, tactu
Uluslris, luslranle viro loca, Iustra, ligustra,
Urbes, rura, doraus, templa, oppida, incenin,
fvillas,
510 Quaequeviri insignis tam insignia signa mereris,
Cujus ab ore sacro, magnalia cxiera viucens,
Leprosi ad curam Jordanis in oscula fluxit,
Et fonlem fluidaemaculaelavat unda saiivaj.
474. Cod. Vat., e cjregedmmoniaco.
lbid. Snlpicitis narrat dujiiionem,lortiim a S. Mnr-
lino, fuisse confessum a sexdecim ntalis spiritibus
rumorem illuni confiilum ac disseminntum fuisse;
4E0. Edit. Ven., vulnerelectus.
494. Cod. Vat., sanclus ad oscila.
600. Cod. Vai.et Veu. edit., rescribituroris imago,
506. Ven. edit., formam dat fmda.
m VENANTHHON. CLEM. FORTUNATI OPERUM PARS I.
LIBER
Pendula jam dudum laxavi carbasa pinu,
Dutn pelaguscomTJOnititer, dum nauta resumit,
Et restrkta seme'1levius «e sarcina ducit,
Me quoquejam primi finita parte libelli,
5 Ad cursuralevis auravocat; parolintea ventis :
Spirilus altevolans imple mea vela secundans,
Ne trepidam classem contraria flabra flagcllent;
Marfinum mea prora vehat, sancla emptica
[nautae,
Dutcis apex, spes fida ratis, Ieve pondus amantis,
10 Mercis onus suave est, el sive haeretur in ulnis,
Qui tetigit quodcunque manu, vel (actus ab illo
[est,
A digitis salit alta jsalus, fluit unguem ab ungue.
Fimbria quin eliam quod nobilis attigitunquam,
- Pervigilis Domini venit angelus aere fusus,
Sparsit abundantem modica de veste salutem : B
15 Fontiset bujus nquaerestricta est unda cruoris,
Siccavitque suo refluamina fluxa fluento.
Sumeus seger opem per furta salubria fili:
Dum nescit medicus, fiuit discrimina morbus.
Arbiter Arborius, vir prasfectoiius idem,
20 Quarlano genitaui graviter cruciante camiuo,
Plurima dum faceret, neque cura mederet alum-
'[nsei;
Missa beata viri restrinxit epistola febrem,
JQuae super imposita charta recubante puella,
Mox sudoris aquas ubi liltera sicca rigavil,
25 Febris ab iuiernis extracta est arida membris,
Axe serenato madidans sine veliere nimbi,
ftore atramenti restincta est flamma camini:
Israelitarum veluti Moysiticusatter,
Ne vapor exculiat, protendit pagina nubem.
30 Quam mirum artificem dnnlem per scripta sa-
[lulem I
Sic operabatur pnesens, ubi noverat ipse.
Quaj patre ab Arborio Martino oflerlur opimo.
Consecranda manu qua salvilicata sit ipsa.
Quam bene bis sanam cum virginitate pueltam.
35 Reddit ipse palri proprio pater ille superuo ?
6. Cod. Vat., vela seemdus.
8. Emptica, navis oneraria, seu mercaloria. Gloss.
GroeciLatini ms. xybpao-roi,empticus; ut habet Du-
fres. in Gloss. Si metriratio pateretur (subdit Brow.),
forie dixisset : Empareiica. Eadem voce paulo post
utitur Fortun. iu hoc versu :
Ut petat ad portum,rerum facit empticajactum.
10. Edit. Ven., erretur in ulnis.
11. lllo. Ms., ullo,
Ibid. Quodcunque.Ms. quocunque.
17. Ed. Ven., Satubria multum.
18. Ed. Ven., Dum nescit mediats, confert huic
ipse vivamen.Forte tevamen.
29. Ed. Ven., Ne vapor excruciet.
Sl. Cod. Vat., ubi non erat ipse.
53. Edit. Ven., consideranda manu.
55. Cod. Vat., reddidit iste patri.
38. Erat bic Paulinus vir consularis, ac postea
380
SECUNDUS.
A, Sic meruit geminam, solo curante, medellum
Dum cliaram sobolem morti subduxil utr;cque
Paulinique oculum tetra caligine mersum,
Impositis manibus, radius penetravit acutus,
40 Atque serena dies, detersa nube, refulsit,
Lumen et emicuil facies non lusca gemelluin
Martini digitis oleo manante lucernse,
Cuncta salutifero supernans collyria lactu.
Ipse etiam casu scalarum vertice lapsus,
45 Dinumeransque cadeudo gradus, capite, ore
[relisus,
Altritus membris, descendens saltibus amplis,
Multorum medicus, quamplurima vnlnera por-
[tans,
Dum cellaerecubat graviter sub noeie sopora,
50 Ulcera quaeque viri traclans, dum singula palpat,
Tangens membra manu, solidat vestigia gressu,
Excutiturque lues, fugitivo tabida saltu,
Et sudibus laceros rediit cutis una per artus,
Craslinus iiicolumi processit corpore comptus :
55 Angelicamque fidem testes praesenlia fecit.
Nec perferre pium longinqua flagella decebat,
Quando flagellari graviter non perlulil ulluin.
Prictereunda mihi ueque sunt liaec uiaxima
[rerum.
Maximus Augustus, nece regis, maximus armis,
60 Imperium nactus, civili clade superbus,
Dum rcgit insolilas frenorum infrenus habenas:
PontiDcum cui tunc adutatio taxa favebat,
" Principis et nutu, cleri cum circulus ibat,
Martino veniente, lamen rex ipse precatus
65 Ut sanclum ad mensam habeat; qui saepe re-
[pulsus,
Tandem proraerqit fieri conviva beati.
Imperio plaudente simul sedet, urbe favente,
Convivam cceli quod terrena excipit aula.
Conveniunt proceres, praclectus, consul, bonores
70 Certatim acciti, regalia festa colentes,
Nolanus episcopus, amicissimus S, Martini : quem
hic, amplum patrimonium relinquentem pro Cbristo
alque ei se ac sua orania devovenlem, solebat disci-
pulis tanquam egregiae piclatis exemplum propo-
nere.
59. Maximus hic, Gratiano imp. occiso, a miliii-
.j" bus proclaraatus Augustus, postea a Tbeotlosio et
Valentiniano victus est, ac tertio ab Aquileia lapide
capite plexus fuit an. 388, 6 Kal. Septemb.
60. Cod. Vat., lmperio indeptus.
63. Edit. Ven., cleri tunc circulus ibat; quod te-
nendum.
69. Sulpicius recenset his verbis eos qui ad regjaifl
meiisani sedebant : Convivmaderanl veluti aa\ diern
festum evocali, summi atque illuslres viri, pnmfe.ctns
idemque consul Evodius, vir quo nikil unquam justius
fuit; comitesduo, summa poteslale pfcediii, frater n;
gis, et patruus.
581 DE VITA SANCTI MARTINI. — LIB. II,
Principe postposito miraturi acta sacrati.
Augusli obsequiis fremit undique concilusor-
[bis :
Divitiaspariter producens, deliciasque,
Quas habet Indus, Arabs, Geta, Thrax, Persa,
[Afer, Hiberus :
75 Quod fert meridies, arctos, occasus et orlus,
Quod Boreas, Aquilo, Libs, Circius, Auster et
[Eurus.
Quod Geon et Phison, Tigris Eupliratesque re-
[dundant,
Rbenus, Arar, Rhodanus, Tibris, Padus, Hister, 115 Induperatori Martinus et imporalipsi.
[Orontes,
Quod mare, terra, polus, pisce, alite, fruge mi-
[nistrat,
80 Emblema, gemroa, lapis, toreumata, thura, fa-
[lerna, 120 Qui grave succubuit Aquileia prolinus urbe,
Gazaque, Crela, Samos, Cyprus, Colophoua,
[Sareplis,
Lucida perspicuis certantia vina lapillis,
Vix disiernendis crysiallina pocula potis,
lnde calix nivcus varial per vina colores,
8'i Hinc mentita bibunt, patera fucante, falerna,
Ilinc abacum picto bombycina florc decorant,
Arte laborata, vel qualia pensat aragne;
Serica purpureis siernunlur vellera villis,
lllita blatta toris, aurumque intermicat ostro.
90 Toiaque permistis radiaul vclamina gemmis.
Inde pari pariler rutilant setate ministri,
In cunctis varius babitus, nilor omnibus unus,
Quod valet ore toqui, potutt sub principe ferri. 'C
Ordine Caesareo, Marliuo haec pompa paratur,
95 Qui modicis contentus erat, safiandus in uno. 155 Martinique oculos neque falsa fefellit imago,
Accubat iuterea priuceps, simul ordo, senatus.
Presbyler inde toro veneranda acclinat in ulna.
At juxta regem sella sacer assidet arcta :
Porrigii binc regi mox pocula prima minister,
100 Qui sancto jubct ante dari, quo possil ab ipso
Augustiis calicem excipere, et potare secundus. 140 Et cum fraus cessat, hostis convicia jactat,
Marlinus patera oblata ut bibit ore parumper,
Divinositiens polius se fonle rigari,
Priitcipe postposito, partem libaininis imam,
74. In Ven. EdiL, Geta trux.
78. Ed. Ven., Rlienus,Alax; item in Cod. Val.
81. Sareplem. Sidonius etiam Sareptem vini fera-
cem osiendit scribeus ad Oinniatiuiu, carm. 17, his ij) gnito, e Mediolanoprofugiens, in lllynicum se con-
••ersihus:
Vinamihinon suntGazetica,Chia,Falerna,
QnsequeSareplenopalmitemissabibas.
Quem ad locmn Sirmondus, Gnzetumvinum Isidoro,
inquit, e tegione, wtde defetlnt, hoc est a Gaza Pale-
siinm, ut Sareptanum a Sarepla Sidoniorum, quod pttenni.
ItptfOivovolvovappellat AlexanderTrcilliqnus.Ulrum- que tnalignanlis
que celebrant Corippus lib. m, et Foilunalus I. iv
(legen) de Vila S. Marlini. Gazetum veroGreg. Tur.
' de Gloria
Conf., 65, et Senalor XII Variat. xn.
82. In Ven. Edit., cerlantia vina libetlis.
87. Ed. Ven., Pensat Aragus; corrupte.
88. In Cod., Vat., vellera, velis.
89. In Ven. Edit. deesl hic versus : i//i(a, elc.
97. Ed. Ven., Veuerandaacclivisin ulna.
98. Ed. Ven., Sacerassidet alia.
104. Ed.Ven., Partem libaminisunam.
105. In Cod. Val., sciensquod diqnior.
382
j\ 105 Presbytero tribuit, noscens quod dignior esset.
Miratur princeps, proceres, conviva, ministri,
Judicioque suo se pensavere minores.
Illico percurrit res gesla, palatia comptens,
Hoc, quod apud sanctum fuit ordine presbyte-
[ratus
110 Auguslusconviva minor, vox una per urbem
Martinum fecisse canit, sub principis ora, \
Judicis in minimi mensa quod iiemo valeret
Erubuitque aliud hinc dicere lurba, saielles.
Si quid enim voluit pro supplice forte precari,
Qui tamen Angusto praedixit sorte futura,
Prosperaquaemeteret, qn» moxcontraria ferret.
MotibusItaliaa pugname Valentiniann,
tR
Maximusutcecidit, post bella secunda. tyrannus,
Martini dictis et verbo libra pependit.
Ccelibusangelicis visus soepe,atque locutus
Miscuit bumanas turmis ccelestibus aures,
Voce salutatus, vel nulibus ipse salulans
125 Aligeros proceres, tenuata per aera lapsos,
Mitibus alloquiis ageret quid saepe nioverent,
Quid coelo expeterent, terreua sede, parenlem,
Et consanguineumquasi Ionga in sxcula civem,
Voce requirentes, et amore perenne vocantes,
130 Quidfaceret terrisanima liseclam libera cnlpis?
Ul subeat coetisperegrinus, et hospes ab arvis.
Da;monicasetiam species, falsasque figuras,
Quaslibet in formas se verteret inficiator,
Pcrspicuas habuit penetralis acumine visus :
Nam quamvis varia tegeretur larva figura,
Sanclo nuda fuil, cum non se absconderet um-
[bra.
Et quod a perfidiis illusio nulla valebat,
Prensus in arteferox, jaculabat probra beatum :
Tempore nam quodam cornu bovis ecce cruen-
[tum
Ipse cruentus babens, infert ad lccta sacrati
107. Ed. Ven., indicioque.suo.
109. Ed.Ven., el in Vcn.Edit., ordine presbyierali.
118. Valenlinianus scilicet, adventu Maximi co-
tulerat, Theodosii auxilium imploraturus. Idem po-
stea tina cum Theodosii copiis Maximiim superavil.
126. Cod. Val. et Ven. Edii., smpemonerent.
127. Quid. Forte qui.
Ii9. Ven. Edil., vocerequirenles,junctiqueelamore
138. Cotl. Vat., Et quia a perfidis. Edil. Ven. cum-
illusio.
129. Edii. Ven., probra beato; qnod tencndum.
141. Cod. Vat., ecce cruenlo. Edit. Ven., eme
cruento.
142. Bos scilicet, a dnmone incilus, bubulciiiu
hominem cornu ferierat; quod versibus Paulinus
exprimens, Mariinuin sic loquentem inducit :
tfaecforsarma dedit, lelutnliocviolenlusadcgit,
Obsequiumpecudisvincens,sed criminenostro;
et ipse Fortunatus paulo posl exprimit.
lbid. Edit. Ven., ad tecta beati.
 883 VENANTIIIION. CLEM. FORTUNATIOPERUM PARS I. 384
Irruit in cellam, causamque exponil iniquam : A . Ore cruenlatus Maninum provocal armis :
Quo vinus, Martine, tua est? Iloc aspicis, in- Cur tinbeai monachos, onernsocrimine pressost
[quit, Cur maculosa cohors babilet pia s>eptama-
145 Uniininamque tiiuni nuper hac cactlepcremi, fgistril
Et mihi prsedajacet, pecuali capta miuislro, Ne rea turba malis violet consortia ]usii:
Injunctumque nefas sceleris bos armiger im- 185 Morhida neu reliquos vitii conlagia fricent,
[plet. Qui male polliierint lavacri veneialiilis undam,
Damuocresco luo, congaudens ubere flelu. Ac sua perdiderinl baptismaia crimine mersi,
Protinus his dictis fratres sacer advocat omnes, Nec via sil venite, periit quibus orbita lapsis,
156 El pater ore refert quidquid ferus indicat Cum semel in foveani vix est revocare ruentem,
[liostis. 190 Ac neque restitui vastato in corpore fiorem;
Sollicitus ne quid lupus abripuissel ovili. Nec redeat miseris ultra indulgeniia Christi.
Perquirunt socios monacbi, iiumerumqiie re- 1'unc Marlinusait haec contra daemonisiram :
[censent: Perfide, decipiens, quia non tua cominoda
Sed grege de niveo modicus neque defuit ngnus. [cernis.
Conducitismercede tainen deest rtisticiis tinus : B ' Hosiis inique lihi, tibi j'am noxa percunte,
155 Ligna trahenda focis nemorum veclore bu- 195 Si nunc poeniteas,si niinc resipiscere velles,
[bulco, Praecipitnreanimas ut jam per crimina nolles
Quo propero jubet ire gradu, causamque re- Nectua saevirentaiieua. lela ruinae,
[quirit, Erroresque luos damnares, uliime judex,
Semianimum inveniunt missi, supremo gemen- De pielale Dei fidens, promitlere possim,
ftem, 200 Ut tibi tam miscro misereri Christus haberei,
Iudicatatque hecem, dum adbuc super balitus Et cito dunarei scelerata piacula cnlpae.
[errat, Ob hoc arce poli descendit ad arva Redoin-
Quod sua laxalo laurus foret inguina cornu, [ptor;
160 Explicaiaquefide, vitam cum voce reliquit. Perdita ut eriperel, peritura nec ipsa peri-
Nec sanctum boc errare facit quod fecerat
[renl,
[error. Inimaculaius enim maculas detergere venil,
Additur binc etiam rerum mirabilis ordo,
205 Vulneribusque suis curaret ut ulcera mundi.
Millenocendi artes dum perfidus exerit hostis, *
Fuueris ordo sui nostraefuil arrha salutis :
Nunc Jovis iu faciem, nunc se menlitus Anu- G
Sputa, flagella, chlamys, fel, acetum, lan-
[bem,
165 Saepe habitu Veneris, saepissime fronte Mi- [cea, clavi,
Crux pia, mors, tumulus, tapis, inferus, umbra,
[nervae :
Sedulus insidiis sancto sua seria rumpens, [tyrannus'
Diversis formis, ut lerror cresceret, offert; Victa simul triduo preinit, et redii auctor ad
Et varius generel, specie varianle, limorem, [aslra,
210 Descensusque suus meus est ascensus in altum,
Qui virtute nequit, superaius ut arte rebellel.
170 Sed innien intrcpidus persislil, inauia lemnens, Nec peccatoris morlem magis eligit ullor,
Scmpcr in atlversos jaculaus crucis arma bea- Quando snis poenisnobisdedit arnia salutis.
Sic pius indomitam pestem mansuescere ten-
[tus,
Belliger hoc clypeo hostilia tela relidens, [tat,
Qua peiietraute acie, se machina falsa resolvit. Promisitque lupo bona pastor ovilia reddi.
Saepeeliam in sanctum vacuos acuere tumul- 215 Quanto magis homiui reserari praemia Clirisii,
ftus, _*
] Propter quem ipse Deus bomo lit, jacet alque
175 Inficiatores, falso minitante flagello. resurgil?
Sed fremiius fragilis per iiiania cymbala tin- O pietas et celsa fides, praesumplio duicis,
[uit, Qosepromittit opem deceptori ei periluro !
Oppositisque minis inlerritus ipse resistit, Explicuitvotum, si non valel irejuvandum,
Nec fundala decet contra evacuata moveri. 220 Cui minus in posse est, satis oslcndcre
Hinc quoque lethiferi snffususfelle veueni, [velie.
180 Perlidus, horribiiis, trux , lubricus, invidus Nam lotum impendit qtii non abscondit amo-
[anguis, [rem.

146. Ed. Ven., Pecorati capla.
160. Ed.Ven., Explicitaque fide; quod tenendum.
168. Varius. Forie Vaiium.
171. Ed. Ven., Semper in adversis,
185, Ed.Ven., In Edit. Ven. Contagia(ceaenl^ ^
193. Ed. Ven., Perfide despiciens.
194. Ed.Ven., Hostis inique libi,'±tibi noxie, t*
\peteunte.
206. Ed.Ven., Fuitarca salutis.
315. Reierari, Ms., rwrawnr,
585 DE VITA SANCTl MARTINI. '— LIB. II. 380
Hinc Clarus, placidus adolescens moribus, A 260 Nec cnntncta manu disccrni vellera possunt.
[expers, Ducitur inlerea monacbis nox pervigil hymnis
Martinum amplectens patrem, et sua cuncta El compacta choris Davitiicacanna resullat,
[relinquens, Ut coram Altiilironus velamiua visa revelet.
Temporequique brevi micuit virtute fideque, Jam spuinabat equis aurorae auriga rubores,
225 Cum prope pontilicem habilacula constituissel, 265 Sol quoque luciiluas circumllectebat habenas,
Ac sua complures peterent consortia fratres, Atque renaia dies revocabalin arva tabores,
lluic se lunc monachus sociaus Anatoliusaddit: Mox Clarus monachum Martino oslender
In commune prius humilis censura, sodalis, [tendit,
Oui rudis ingenii, versulo illusus ab boste, Noscens pontificemphanlasmnta uulla latere.
250 Post ait, ad sese quod crelilus angelus iret, Cuin sancti anie oculosvario fuit tina figura,
Ac reserare sibi roysteria clausa Tonanlis, 270 Decipulamquesuam deceptor perdil in illum.
Et cito siderea volitent sua nuntia penna, Cceperathis demens Anatolius ergo reniii,
Atque remissa viri responsio nubila tangat, Interdicta sibi Marlini occurrere ovili,
Inler se et Dominumiiiemorans iter esse pro- Dura tamen invilis traherelur passibus haerens,
[pinquum, » Tegmina falsiloqui vanescunt alba nigelli,
255 Ac sibi contigui jacfat confinia cceli, 275 Et male destituunt monachum vaga paflia
Se secreta Dei noscendo jam essc propbetam. [nudum;
Sed Clarum, ut credat, nec opinio falsa ino- Nec slal imagincis simulittilis umbra figuris,
[vebat. Territa Martini sic nomine larva refugit.
Tunc sine more furens Anatolius asserit audax. Hostis iners majora suis debinc viribus au-
Quo sibi de coelo Dominus transmitiat ami- [dens,
i[clum. Perfidus et lotiens elisus, nec sibi credens,
240 Induat et vestem delalam noctc silenti, 280 Debilis arma movens, el degener ardua teutans,
Ut signis slupeant ctijus modo verba cavillaiit. Ut sua laus fieret vel sollicilasse potenlem,
Eleval hinc varium monachnrum lurba inmul- Cresceret et titulis, fortem pulsasse sagittis:
[tum, Denique cum sanctus recubaret in aggere fusus,
Et suspcnsa tenel spectatio vana sodales. lnsinuando preces Domino pro plebe sacerdos,
Inlerea mediasqttasi nox transcurrerat boras, 285 Constitit ante oculos deformis forma rebellis,
245 Et rota flexa scquo gyrabat cardine metain : Sulphtirea sub luce micans radiatilis umbra,
Fit subito slrepitus, qualitur locus, arma mo- Luinine mentiio tenebrosus, et atra vorago ;
[ventur : Fulgidus exuviis, regali veste saielles,
Et concussasimul vario fremit aula susurro, Tectus bracteolis, vacuo diademale pulcher;
Murmure raucisono frangente lepore loquelas. 290 Ordine gemmarum numerosa luce coruscus,
Credas pugnaces volitare per astra phalnnges, Faisa veste potens; cui calceus illitus auro,
250 Et videas rapidas discurrere turbine lurmas. Latiorel lumido jactans se pompa triumpbo,
Hic ubi concussis redierunt otia turbis, Cujiis ad aspectum sanctus babel ora repressa,
Moiaque tempestas tranquilla silenlia surapsit, Mutuaqueambo diu tenuere sileniia faslu;
Advocat ex inonachis confestim Anatolius 295 Mirans ille virum, dura despicit iste superbuni.
[unuin, Quem prior alloquitur reus, et temerarius
Cominus el tunicam ostentat jaclantior albam, [hosiis :
255 Qui vacuo tumidus falso umbrabalur honore, Quse audum, Martine, cupis penetrante pre-
Canditlusexuviis, sed nigri dsemonis arte. [calu,
Inde ciet reliquos occurrit Clarus el ipse, Jam pia volatenes : cgosum gloria lua Christus,
Palpat inolliliein vestis candore nivali, Q Exigis ut veniam validos recreare labores,
Serica coniingunt tenuato stamina filo, 500 Elsudala tuis ut soler bella triumphis?
222. Hic Clarus a Sulpicio referlnr nobilissimo e 260. Ed. Ven. in Ven. Edil., manu dissolvi.
264. Ed. Ven., et jum spumal equis.
genere fuisse, cap. 25 ViiaeS. Martini; isque posiea 272. Cod. Vat. occurrat ovtli.
sacerdos iniiiatus omnibus vitutibus in monasterio
eniiuit. 280. Ed. Ven., El degeneraardua.
225. Non longe scilicet a Martini monasterio (ut 283. Sulpicius narrai c. 26diabolum hae se forma
ibideui nnrrat Sulpicius) (abernaculum siiuin, sive oslendisse Mariino, dum is in cellula oraret. Aggeris
cellam Chrtis conslitueral; quod fere moris erat iiaque nomine venit forle aggesta humus, vel palea,
veteriluis monasteriis, ut cellis hac illac dispersis superqiiam stratns precabatur.
coalcscerent; uti legitur in Vila S. Antonii, c. 10, 286. In vulgatis libris, radiantius legitur pro radiu-
n. 58, etant in monte monastetia, tanquam tabernacu- lilis. Haec postrema dictio familiaris Fortunalo, uL
la : quod ilem de aliis -tEgypti monasteriis fuisse animadvertit lirow., sicuti et tympkatilit, furia-
legilur apud Hier., episiola 108, quae est prsef., ini tilis, elc.
lranslaiionein regularum SS. Pachomii, Theodori, 290. Edil. Ven., menwrosaluce coruscus.
et Oresiesis. 295. Edit. Ven., Sanclus hebel ore tepresso
256. Cod, Vat., Dei sciendo. 300. Cod. Vat., belta tropmis.
242. Edit. Ven., etevathuic vartum.
887 vTSNANTH HON. CLEM. FORTUNATI OPERUM PARS L 588
Debila militise dare oportet munera regem, A 335 Unde cruentati pariunt baplismata rivi,
Deseensurusenim ad lerras huc dirigo gressum, Et sacra purpureo malas lavat unda fluento;
Ut lua sollicilis requicscant pectora curis. Quaededit in pretio generosa talenta Redem-
Hic sacer uurepidus, noleos respc-nsareferre, [ptor;
305 Despicit, et leticel, Ixaclat, neque verba re- Itrde crucis trulina, prelii numismata pensans,
jlaxat. Totum auctor redimens thesauro corporis
Mens sxilidata manens, rimai» alta atqne pro- [orbem,
[funda, 340*Cum gemma una fuit, quae cuncta in vasa va
Cardine nec tremulo. vento neque flante ro- [leret,
[tatur. Hac nisi veste tegi videam qua pertulil auctor,
Labricus hinc repelit mordacia sibila serpens : Indicio sine boc Christum venisse negabo.
CreJere quid dubitas, proprio quod lumine Nam decet ,ut viclor doceat per sigua trium-
[cernis? [pbum,
* sum leeum eotifero
51 Ei ego Christus, qui voces, Plflgaque fixa polest laude accumulare tropaei.
Et loquor hsec secrela palam, dignando futura. Moxinimicus iners, vibralus verbere vitae,
Nec de nae trepides, teslis mibi fulgida lux " 545 Pestifer aerius tcnuata per aera lapsus,
[est, In propriam speciem rcdicns ad inane solutus,
Spirilus ut vcrax ulartini ignivit acumen, EfTiigitex oculis iiquidas quasi fumus in auras,
Ac patefecil iler, ne clausa venena laterent, Et levis umbriferae volitavit imago figurae,
315 Hostis et anguinei posset discernere fraudem, 350 Visibus exclusus, cellaui pedore cruminans,
Libertate potens,, sanctis sermonibus inquii: Agnittis indiciis, sua per vestigia sordens,
Non ita se Dominus venturum dixil in orbem, Et fetoresibi comitante salellite ftigit:
Se neque purpuxeum, ncc sic diademale Martinique fidem neque fulgida forma fefellit,
[fullum, Nec radium mcntis delusit splendor inanis,
Pandit apostolici6, voce insinuante, columnis, 355 Luce superfusa, qua se nox letra tegebat.
320 Cum sun carnalis raperetun ad aslra ligura, Nuuquid' non poterat humilis superare super-
Atque piis plantis straverunt flamina peunas, [bum T
Cum pede pressa. sacro servirent aera regi, Aut non dejicerel tam mente beuignus ini-
Angelicis vectus manibus, celer aetbera cal- |[quum ?
[cans, Pacificis armis, doctus domitare rebelles,
Ingrediens teneras, neque frangens gressibus' Cnjus dulcis eral favor et honor altus amoris,
[auras, 360 Non solum abluere allerius, sed latnbere
325 Pendula planla volans cum nubila finderet [plantas,
[inlrans, Uospitis atque novi vestigia lergere lingua.
Remige pennigero qua non facit ala sigillum, Seniper aquam manibus tribueus venientibus
Cum Galilajis tunc spectamibus augelus aslans, [ipse,
Sic ail : Altithromuo redilurum, ijualiier ire Ccelestiscupiens homini servire minister,
Vidistis,, coetummiesupn vestigia ferne. Et manus alma pedes de peccatore Iuebat :
330 Unda probanda probo, icprobo reprobantia 365 Gum sua porrigeret vel fimbria lacla salutem.
[probra, Qui illecebras mundi fugiendas instituebat,
Non sttnt signa mei regis, sed castra lyranni. Et saeclosua lucra dari, nil quaerereiterris,
Asl ego tranfixas clavis oisi videro palreas, Ut censum fugeret qui ascendere vellet olym-
Atque beata crucis lum stygmata carne geren- [pum,
[tem, Ut grave pondus agri, vel nummi nullus ba-
Ac lalus, effos&aslraj,ecto missile costas, 'D tberet»
304. Bdit. Ven., his sacer. 545. Cod. Vat., Verbereverbi.
309. Edit.Ven. et Cod., Vat., luminecernas. 346. Cod. VaU,.per mtkeralapsus.
320-. Carnnlis . Ms. caxnati. 549. fti Cod. Vat., Umbriferam... imago figuram.
321. Pennas. Sfs., pmnas. 5501.Jfiss. libri (ail Browerus) sic fiw.ereversum:
526. Hic videtur innuere atam, nullo sui Vesli- pedore crumiuans. Saccuii quippe genus apud Plau-
gio imjjresso, aerem secare, juxta quod superius runt lum esl crumina; unde cruminare prisci festivetraxe-
dixerat : ad eam corporispartem qua opetari naturm sote-
frangensgiessibus auras. mus. An forie boc loco cruminare idein valet ac re-
Ingrediens teneras.neque
piere, sicuii in crumenara aut satciilum nummi eon-
528. Edil. Ven., qualiler iret. geriiutur? Itaqtie et Ven. Edil. hajiet : cellam pedo
329- Ccetumque.Mn.,ccebimq. pedore]replevil.
334. Effostaty etc. Pritci libri, ait Browerus, [F.358. Pacificis. Ms., pacificus.
hanc
sutj|tjerun( stc lectionem (quaui et Codi.Vat. Labei).: 560. IIoc li-co Forlunatus describit liumanitaleH»
Vulgati vero efferunt: S. Martini, qua Sulpicium, ad se venientem excepe-
Ac latus, et fossastruculentomilileCOSIM ; rat, et habila a!>-ipso colloquia, ut videre est apud
quam lectionem et Ven. Edil. tenet. eumdem Sulpicium c. 26.
338. Cod. Val. et Ven. Edit., inque crucis, 364. Edit, Ven., pedes de corpo-esape luebel-
543. Cod. Vat., per signa triumpho,
JM i>E VITA SANCTI MARTINI. — LIR. II.
370 Nec retineret opes, qui ccelo occurreret haeres, ik
Naioque onus ascensum veiat, el descendere
[praestat, 410 Quidquid agendum esset, b>tura vetociler irn-
Imum versa tranunt, nec m allum pondera du-
[cunt,
In montcm gradiens titubat sub fasce columna,
Deficilet fragilis valido sub poade*e planla : Nam cibus cl somnus, nisi quod natura ne-
375 Mergit in undosum ciunulalam sarcina prorara,
Ut petal ad portum, rerum facit emptica ja-
[ctum.
Qtii pater illustris Paulini gesta beabot,
Floruit Italiaequo post antistite No-la,
Qua regio Campaua sedet rectore supremo :
'80 Dives agris, opulens, faiaulis, locuplelus
[acervis,
Vir censu vasius, lare celsus, et ore rotundus; •B
Ditior ipse fide, pro CIiristo>fitsibi pauper,
Et dedil iiinumeros redii_eiues crimina num-
[mos, 420 Nec dolus inclusus laluit, ncc ab ore refluxit,
Cujus sparsa smo migravit ad aslra facultas;
585 Fecit «l in ecelunvpigras ascendere terras,
Un» staudo loeo, et dant brula ad sidera sai-
[lura.
Ergo evangelicum Panlino implenle relatum,
Martiims monilat cunctis talem esse sequen-
[dum,
Tramiie difficili potuit qui pergere dives,
590 Depositoque onere ascendit qui liber in arcem,
Exemploque nionens vocat altius ire sequaces ;
Jam quoque Martini quce fabula fluxerit ore,
Quae gravitas fuerit, quam acer de lege di-
sertus.
Quaestionec latuil coelesti jure peritum,
595 Vir rescrare valens quodcunque aenigma ne-
[garet;
Ingenii dulcis prudentia larga redundans;
Fonle perenne bibens quod rivulus ille rigaret;
Sermo pius, promptus, placidus, catus, apius,
[amandus,
In lanlis animis cceli possessor in arvis,
400 Pervigil orator, mandando negolia Cbristo,
Judicis in vulfus inopum querimonia pandens,
Doctus in arie sacra, miserorum exponere
[causas,
Assertor validus, superansfora, jura, togatos, TJ
Nobilis aslruclor, facundus concionalor,
405 Qui prece profusa Domiui vadimonia placans,
Quanlum voce valens viduis alque orpbanatro-
[phis,
Cujus et ipsa polum tacilurna silenlta pulsant ? 445' Floricomis foliis, et fluclu perpele gaudens,
379. Cod. Vat., rectore superno.
380. Edit. Ven., locuplesel acervis.
586. Ed.Ven., Uno dando toco; corrupte.
589. Cod. Vat.; potuit quia pergere.
391. Edil. Ven., exemptoquemovens.
392. Fabula. Hic fabulam pro parabola acceptam
intelligo.Ven. Edil., jam qum Martini sapientia tiuxe-
tit ore.
S9y. Ven. Edit., possessorin armit.
404. Ed. Ven., JVuMiHs astructor
412. Ed. Ven., Natura necesset.
390
Mens fundnta Deo, sine fueo proxirha ceelo.'
Oiia nulla lerens, et nulLanegotiacarnis :
[plens,
Sed mora Christus erat, famulans sibi nocte
[dieque,
[cessat,
Tardus edax, velox vigilans ^sopor, esca sub
[iclu,
Nec faceret',, nisi quod sine his caro vivece
[nescit;
4.15 Tempus utrumque dicans causis repetendo
[duabus,
Leclio nunc resonans, sibi nuue oratio currens,
Cnjus erat rcquies tantum mulnre labores,
Si foris isset, erat homo jugiter uitimus orans,
Coelonon carnis, scd tendens lumina cordis.
Vir sine mtmdanis, Domini possessio munda,
Nullumjudicio damnans, mala nulla repensans;
Haecsua forte fuit, si facta injuria fratri est,
A minimis laesonon unquam erat ullio dulcis;
425 Deque gradu proprio neque reppulit oflicialem.
Charus et adversis, pius teqtiis, blandus iniquis,
Ira, tumor, risus, moerorstclit exsul ab ilfo,
Non in fronle teuens nubem, nec in ore ca-
[chinnura.
Idem semper erat facie, cute, corde, colore.
_ 430 Nec variabat opus, vir adhuc in corpore con-
[slans,
Immortale aliquidmortali ab imagine promens,
Ora Deus, sensum pietas, pax corda tenebal,
Pro se parva gerens, aliena miserlus agebai,
Naturae ut seriem postponens angelus esset,
435 Alta supergrediens, menie ullra nubiia tendens,
Liber ab bumanis intrabat sidera curis,
Inclyta signa gerens, et multa fulura prophe-
[lans,
Stabat adhiic lerris, coeleslibus iulimus haeres,
Noscens clausa Dei, quasi conciiiator amici,
440 Cuni sua participat caro se certa clienli,
Vir cui Chrislus amor, GhrUlus bonor, onin.a
_[Christus,
Flos, odor»esca, sapor, fons, lux gloria, el Chri-
[stus.
Hujus in aifeclu insertus, solidatus, adultus ;
Ac velut arbon agii, secus, est ubi cursus aqua-
[rum,
415. Cod. Val., sopora esca, forte sapora, cor-
rtipte.
419. Cori\ Vat., In Cod. Vat., ccelo nunc carnit,
ntmc tendens; quod plaeet.
423. Cod .Vat., Hac sua namque fuit.
424. iVo>iunquam. Ms., nonnunquam. Non vn-
quam ego reposui. Narrat quippe Sev. Sulp. tjuod a
ininimis eiiam clcricis, cum ipse esset sacerd'os inju-
ria laesus, nuiiqnam tle ulciscendocogitabat.
456. Cnrts. M's.,eiets.
445. Fluctu. Ms. ftucttt.
3»! VENANTII HON. CLEM. FORTUNATI OPERUM PARS I. 59«
Ornata aelernaefert poraa perennia vitae V 470 Versibus inlonuit Pauliuus deinde beatus,
lnter apostolicas acies, sacrosque prophetas, iEquiparare valens illustris uterque relalor,
Martyriique choros, aique agmina fulgida cceli, Materia victi sed et ipsi carmine cedunt.
Rege sub invicto, qua exercitus ille coruscat, Luminibus taniis ego nubilus inseror audax,
450 Per ttirmas, proceres, legiones atijue cohortes, De minimis minimus, de magnis maxima teu-
Miliie, seu comite, et gradibus duce, consule [tans,
crescens, 475 Qtii pede subtitubo, balbutio faucis anbelo,
Lacleus isie toga, rutilus micat ille corona, Et rudis eluquio carpo quod condere cerlor.
Ilunc praeiexta nitens, illiim diaderaa facetat. Da veniam quia te cecinit rea iingua relaiu.
Ilos chlamys, ast illos armilla topaza decorat : Fer pieiaiis opem misero, miserando misertor,
455 Ralteus huic radiat, buic infula crine coruscat. Rector ut Altithronus cum venerit arbiter orbis,
Alter palmatac, trabeaenitet alter hcnore, 480 Tum memor obtineas delicti oblivia nostri,
Pingil et ornaturn gemma , aurum, purpura, Inler uie ac Dominum medialor adesto henigne,
[byssus, Quem sua culpa iigat, tua utinlerventio solvat,
Nec videt hoc ocufus quod habet super astra se- ' Spes Fortunati sit fida salutis egeni,
[nalus. B Suppliciler humiiem tibi se stravisse, palrone,
llis frueris, Martine, bonis, sub principe cceli, 485 Qui leprae maculas medicata per oscula purgas,
460 Cretiljus angelicis sociabilis, et patriarcbis Mortis et extremae revocas in origine finem ;
Compar apostolicis, merilis aequande prophetis, Carnis adliuc fragilis quondam sub imagine con-
Aildile martyribus, queis rubricat unda cruoris : [slans,
Fulgide confessor, candentia lilia vinccns, Nunc opus ut mites pieias tua commodel aures,
Lumine purpureo redimile, decore, corusce, Nam prece posse vales apud illuiu, cujus ha-
465 Liberius gradiens per celsa palatia regis. [beris,
Vir transcripie, potens, aelerna insaecula civis, 490 Quod peto tu poleris, quia totum praestal
Signifer arma crucis fers nobililate triumphi, [amicis,
Dulcis, adorande, et mihi pectore.voce colende, Sic libi quaequepetis tribuat praesentia regis.
Cujus prosaicus cecinit prius acta Severus,
455. Cod. Vat., Balteus kinc tadiat hinc. 475. Edit. Ven., batbutio fauce, el anhelo.
462. Ib., Mattytibus rubricat quibus unda 476. lbid., quod condere certo.
467. Triumphi, Ms., triumphis.

LIBER TERTIUS.

Ilaclenus m bibulis fixa slelit anchora lerris, G
Otia lenta trahens, et inerti dente quiescens,
Leniier alludens, dum sibilat aura soporem,
Et nos umbra tegit, viridante crepidine ripae,
5 Ecce serena dies rtitilata crepuscula proferi,
Et pelagus rate nauta petit, jam soivo ruden-
[tes,
Littus arundineum liquens, .evo carbasa venlis,
Ante per Adriacas spumas daret vcla videbar,
Turbine raptus aquae per raurmura rauca fra-
[goris,
10 Ctiin duce Sulpitio, bene cujusab ore venusto,
Marlini sacros dulcis siylus edidit actus:
Quos ego sub geminis, claudo pede, curro li-
[bellis,
Infimus egregii contexens gesta patroni.
Rursus in Oceani videor roihi lendere fluclus :
15 Majusiter gradicns, nbi se vadn glauca relidunt,
El crescit terrore limor, rale, nube, profundo.
Dum lamen alta peto, resonel mibi Gallus in
[aure,
Gesta beata viri, qua mitigat tinda tumorem,
Et sermone viam relevet sate fabula dulcis.
20 Deferor, ecce, freto, fiigiunt et lillora visum.
Remiget hic Gallus, Martinus vela gubcrnel,
Flamina Christus agat, portum quibus unda re-
[ducai,
Nunc quoque gesta sacri, dum navigo nauta,
[loquatur.
Mensibus bibernis, dum Bosphorus alligat
[undas,
D 25 Et liquidos campos velat imber arare cariois,

4. Ettit. Ven., et noctem umbra tenet, viridante.
12. Foittinatus dunbus superioribus libris ea com-
plexus est quae Stilpicitis narraverat in lib. de Vita
S. Martini: dtiobus vero seqtientibus ea carmine ex-
primil quaeidem Sulpicius in suis Dialogis de virluli-
bus ejusdem S. Martini edisseruerat.
15. Edit. Ven., navisiter gradiens, ubi jam vada.
17. Hic Gallus non alius cerie videtur esse quam
tt qui a Sulpicio discipulus S. Martini appellaiur;
quique ipsius S. Martini virtutes narrans ac deprae-
dicans inducitur suis in Dialogisab eodem Sulpicio.
Nescio igitur quid in meniem veuerit cl. viro Jose-
pho Liruiio, qui in Vita Fortunaii Gallum de quo
hic nienlio lit esse affirmat Paulinum Petricorien-
sem, quem Fortunaius vocarit Gallum, ul alius a
Paulino Nolano esse intelligerelur.
18. Edil. Ven., qna contigit unda tumorem,
 595 &E VltA SANCTI MARTINI. — LIB. III. 594
Oceanusquenegat commercia ferre Britannis: JA Cumholocausta sacrae manibus benediceret arae,
Cum sala sub rigido sua germina frigore celant,, 55 Protinus a capite emicuit globus ignis amici,
Ac penetranle gelu riget unda, et herba liquescit,, Lambens colla comasque, et flamma benigna
Astititante fores orans vestem aeger egenus, [volabat,
5f Lingua ligata gelu, ne solveret ore loquelas. Tactu mollis, honore potens, splendore coru-
Ut tegeretur inops sacer imperat ergo minislro,, [scans,
Ipse reroota petens, populi caret arte tumutlu. Crinem ornans, meritum prodens, pro tegmine
Comperit ut sanctus nihil accepisse tremenlem,, [fulgens;
Exuitur tunica, algentemque obtexit amictu; Praebuilobsequium,minusimpendenteminislro;
55 Quam sine leste dedit latitans, et abire coegit. 60 Gesta occulta index in lucem lumine tniltens.
Ecce rainister adesl, rogiians procedere san- 0 dives pauper, tunica contente nec uun,
[ctum;; Qui nec habes aliam, neque vis relinere vel
Sed sacer ante monet vestiri tegmine nudum. [ipsam,
Hocmemorante pio, siupidus hebet archidiacon: Dum superesse putas vestilum simplicis usus,
Quidfaceret, nuduradum non ibicerneretuilum? ' Cui gravis est vel palla levis, dum clamat egenus:
40 Noscere necpoteral, residenteantistite, nudum,, B I 65 Tegmine pro nudi cupiens procedere nudus;
Qui tunicae inlerius non aspiciebat amictum, Nec partiris opem, sed totum cedis egenti:
Amphibaliexterius dum membra obtecta laterent, Haec tua sola putans, peiilus si nulla ne-
Angit in ancipiti quod hoc aenigma beati; [gasses,
Quaestiotanta ligat, neque problema solvit egeni. Ut magis esses inops, inopi dum cuncta dedisses,
45 Tunc ait ipse sacer, mihi legmen defer abollae, Nec puduil, verecunde pater, sine veste sedentem.
Nec pauper desit, qui vestibus indiget illis, 70 Sed nibil erubuit pielas impensa fidelis,
Succensus graviier, tegmcn fert vile minisler, Nec minimam rctinens, fieret quo major honore.
Ante pedesjactans, ait: En sine paupere vestem. Est mihi velle loqui speciosa negotia nudi,
Induitur sanctus hirsuta bigerrica palla, Sed rapiunl avidum reliquarum insignia reruru.
50 Vix cui digna foret slola laciea, et aurea fulva,, Dum recubaret homo fluitans Evantius aeger,
Processil tum summus bonor, sed pauper amiclu, 75 Fessus et exlremus cum jam super halitus iret,
Despectus tunica, coelesli in sede senalor. Pontificem precibus ceter evocat, ut properaret,
Interea populis cerimonia sancta relractans, Et via ccepta sacri fieret sibi vita reducti.
__ rC
29. Vestem.Ms., vesle. Quinet Olybnaci,generisque, et nominisbaeres,
55. Scilicet mendicus ille, quem archidiaconoin- Adjeclusfaslis, palmatainsignisabolla, etc.
duendum jusserat Martinus, in secretarium, sive Alii malunt eam fuisse duplicem vestem. Eral etia-m
TzupanhciTp.a,ubi, secreius a populo, Maninus con- obolla vestis militaris et qua utebanlur philosopbi.
46. Cod. Vat., nec paupet defit.
sederai, donec ad rem sacram faciendam evocare-
tur, penetraverat, se nihil ab archidiacono accepisse 47. Succensus. Ms., succensens.
conquerens. Ibid. Tegmen. Cod. Vat., Tegimen fert.
54. Cod. Val., obtexit amicum. Ibid. Tegmen fett vile minister. Narrat Sulpicius
56. ld est, ut habet Sulpicius : Archidtaconusin- quod archidiaconus, succensens Martino, ad vicinas
gressus admonet, pro eonsueludine, exspectare in ec- tabernas accurrit, indeque bigettigam vestem, bte-
clesia populum, illum ad agenda solemnia debere pro- vemque, alque hispidam, quinque compatalam atgen-
tedere. Dial. u, cap. 1. teis, rapit, ac deferl ad Martinum. Porro bigerrica,
58. Cod. Vat., kmcmemoranle. seu bigera, ut est in Gloss. Isidori, erat vestis gufa,
Ibid., Archidiacon.Cod. Vat.,, arte diaeon. vit viilaia; sic appellata (ut subdit Dufres.) a Biger-
39. Martinus scilicet nudum obtegendum praeci- ris, seu Bigerronibus Galliaead Pyrenaeos celeherri-
piebat, atque ita se vesliendum esse significabat, inis populis, quorum Caesarac Plinius meminerunt:
qnippe qui mnica sibi detracta, qua egenum indtie- quibus eliaranum in more est: Cupas, breves, villo-
ret, illa nudus fuissel relictus. Archidiaconus vero, sat, et hispidas, ex crassiore lana confectas, adversus
cum Marlini nuditas nulla appareret, quippe qui se- aeris intemperiemdeferre, ut ait idem Dufresne. Si-
deliat, ecquid loqueretur non assequebatur. D milia fere et Brow., qui et Paulinuro cilat in epist.
41. Non aspiciebat. Cod. Vat., noninspiciebat. 4 ad Ausonium, sic scribentem :
42. Amphibali. Ms., Amphibole. Amphibalum Dignaquepellitis habitasdeserta Bigerris.
(quod vocabulum usurpat etiam Sulpicius, dialog. Paulinus vero Petric, lib. m, de Vita S. Martini sic
li, cap. 1) erat vestis ex utraque parte villosa : quo exprimit hunc locum :
vocabulo vel Gregor. Turon. utilur lib. de Glor. Tum vestemoctavasolidivix parle coemptam,
Confess., c. 59, narrans de S. Trajano : Si novum, Nodosislextamsetoso vellere tilis,
ut.assolet, amphibtlum induisset cum quo processurus Ante pedes sanctistomachaiusprojicitille.
dimcesincircumiret, fimbrimhujus vestimenlia diver- 51. Edit. Ven., processil sic summtts.
sis diripiebanlut. Quem ad locum subdit cl. Rui- 56. Edit. Ven., Lambens colla, cemas, el... Narrat
nart: Amphibalut, seu bittus, veslis eral viltosa aum Sulpiciusquodcum indeMartjuusprocessissetad aram,
assulum habebal capilium. inter faciendam rem sacram, globus ignis visus sit de
45. Edil. Ven., angit et ancipitem. capite illius micare, ita ut in sublime contendens, lon-
44. Cod. Val., sotvil egenti. yius collum, ctinesqueflamma produceret,
45. Edil. Ven., tegmendefer, amice. Porro obolla 67. Edil. Ven., Putans, ne.pauca pelita negares.
genus erat tunicae senaloriae, quasi a bulla diclae, 74. Cod. Vat., recubaret humo.
quod undique bullis esset conspersa. Prudenlius, lbid. Evantius. llic Evanlius avuncutus suus a Sul
lib. i adversus Symmachum, scribit: jpicio fuisse dicitur dial> u c. 5.
. rATRQL._LXA.XVUl. 1<J
395 VENANTHIION. CLEM. FORTUNATl OPERUMPARS I.
Ncc C-,r.ctatiiriter Martinus adire yintor.
Vix uiedio spatio emcnsus gradientc scnecta,
30 Anlc salutis opcin misit quam visus adcssel, -
Atque incdcla a-gro data iiuntial irc bealum.
Siguificaus ciiam curscr inedicina seqticntem :
Dum pcde tardat heros, pr.vcessii cura volatu,
Advenii:sqiiepii fert aura salubris odorem ;
85 Ut cito sticcurrani, unguenia pcr aera tranant. 125 Dimissis auriga rotis, et miles babenis,
Sol vcluii rd.J.iistlat loiigius ore calores ;
Sic Manintis opem, et quo non cst, exliibetarte.
Admiranda nimis res esl, ubi pestc iugata.
Antca quain incdiciis pulsiira lenet, exilil aeger.
90 Obvius occurrcns sanclo, obsequiumque re-
[pcndit: 130 Vulnera nulla refert manibus, nec ab ore susur-
Duxil cl ipsc domum, qui se sibi luce reduxit,
Nunc alacer saltti, recubans paulo antcgrabato, B
lnterea miris Evanlius actibus expers,
Supplicat incolumis, Dominiut mora crasttna
[tardet,
95 llospitis et tanti tenct una diecula vultum, .
Sed mora lum fuit haec occasio danda salutis;
lllico percntitur puer atro denle chelydri,
Mcmbraquepercussi distenderat ira veneni.
Cum spatium vitaemors importuna negaret,
100 Flebileet in tolorcgnaret corpore virus,
Exposuit puerum ante pedes Evantius almi,
Oniiiia confisus Martinum posse mereri.
Sanclus enira tactu mox singula raembra per-
[errat,
Alque manu medica morienlia viscera palpai;
105 Inde super vulnus, qua bestia fixerat ictum,
Ut posuil digilum, iluit undique vena veneni,
EL repcdavit iier, dcdcrat qua vipera virus.
Ilinc sacer inspiciens collecta tabe tumorem,
Pollice subduclo, quam fuderat ulcere serpens,
110 Cuncia vencii vis per hiatum vulneris exit,
Saiiguine concrelo stillans velut ubere caprae.
Turgida plaga necem vomuit de vulnere filans ;
Concretam sanicm vena salientc relaxans : 150 Quos virtus vinxit, pielas mollita resolvit,
EiTcrt virus iners, retluente canale liquorem,
115 Et data lethiferum revocat retro fistula rivum,
Expugnanlc fide, morsus vim perdidit anguis;
El quia noii perimunt, pcrierunt arma veneni.
Stat pucr incolumis,remanel neque pallor in ore;
Miraturfamuluradominus,stupctctdomusomnis
59(J
\ 120 Currere servitio quem crederet ire sepulcro.
llinc pius anlisles, loca singula more r.qui-
[rens,
Hispidus occurrit rhedaefiscalisamictu :
Quo-jumenta, sacri dum pailia pendula cer-
[tiunt,
Fervida subductum rapuere per invia currum.
Martinum flagris et fuslibus urgel iniquis,
Sed de caedeviri pecudis datur ultio trislis;
Ipse lamen patiens, jaculorum grandine ' pres-
[sus,
Alque flagellantiim dum debacchaiur erinnys,
[ros.
Hinc gravius cruciat csedensignobilis ira :
Hic quia dum tolerat, se irrideri putat alter;
Et magis iste furit dum sustinet ille libenter.
Interea ad rhedam redeunt grassante querela.
135 Dum satiat vindicta famem limpbatilis irae,
Mulasire movent, qua publicus advocat agger,
Voce premunt et fuste dolant, lacerantque ila-
[gello :
Sed neque compulsaerapiunt juga, lora auadri-
[gae :
Fixa manent, nec fessa movenl velut aerea si-
140 Ceu liquefacta novo se gliitine terra ligasset,
A pulre ut credas animalia pulvere nexa.
Aguovereviri se numinis arte teneri:
C Accurrunt celeres, inquirunt nomen euntis;
Marlinum inveniunt a se crudeliter acium;
145 Confuse flentes, rubicante pudore reclini,
Ante pedes sancti siernuntur, et ore precantur,
Ut veniam errori tribuat, sinat ire ligaios.
Quos tamenaulesacerpraedixerat essc relentos.
Rem probat, ulcus amat, veniam dat abire pe-
[rorat;
Ore pependit iter, verba arctant, verba re-
[laxant;
Etjuga, frena, rotas, mulas auriga recepit.
Carnolus hinc eliam dum prsetereunda ve-
[niret,
Ethnica per campos passim obvia turba (luebat,

,8. Cod. Vnt., nec cunctuittsiler. 151. Cod. Vai., Cmdenlemignobilis.

80. Edil. Ven., o.pemmisit, dum vila manerel. 1?2. Cod. Vat., Compulaialtet; invito metro.
8.">.Etlit. Veii., Per aeta fumant. 13li. Pnblicus... agger. Sulpicius quoque peragge-
94. Cod. Vnt., incotumisdomui. rem publicum iier illud narral fuisse. Giselinus, in
96. Edit. Vcn., sed mota tunc fuit. notis ad Sev. Sulpic, snspiealur indicari aggerem
98. percussi. Ms., percussor. illum qui pons loncjusapud Taciiura nominatur.
121. Sttlpicinsdial. lib. n, c. 5, clarius hoc even- 158. Quadrigm.Ms., quadripm. -•"
tum enarrat. Scilicei cum Martinusdioecesesinvise- 143. Cod. Vat., confusi flentes.
ret, forte obviam babnit rhcdam fiscalem, qua mili- 148. Martinus scilicet praetervectus suis narrave-
tes veliebantur. Jumenia exterrita hispido, uljcredi- ral milites, a quibus fuerat caesus,praepeditosteneri,
tnin est, Martini pailio, nigro, pendulo, declinarunt nec progredi posse.
toto inipciu in contrariam partem, ac lunibus iinpli- 155. Carnotus. Cod. Vat., Carnulis. Edit. Ven.,
catis, hajseruut, ita ut miliiibus moram :>.d
lardila- Carnolishiceiiam, dum prmtereundoveniret. Sulpicius
tem afferrenl. Hinc illi e rbeda desilientes, Marti- quod hic narralur a Fortunato conligisse dicit CIIIII
imin, ul illius perturbationis ac moraecausatn, male , Marlinus oppidum Camotum peteret, ac confertissi-
accip.ire et caedere coeperunt. mo in vico substitissei.
127. Cod. Vat., pecudi dalur.
597 DE VITA SANCTI MARTINI.— LIB. III 598
155 Excila amore sacri, licet hoc non crederel ipsi, jA Annuit Omnipolens; famulo dans culmen ho-
Ad speculare novum concurrens,ttndique vjsum; [norum.
Cum nec dum his Chrisii radiarei ttQin>recba- Moxboiins ore preces orator misit in aures :
[racier, Ordine deposiln, postquam seoratio complet,
Nec sacra verbigenaj fluerel super unda To- 195 Erigitur senior, simul infans vjvificatur,
[nantis. Porrigiturquesuae pnpulo sub tesle mamillae.
Al Jlartinus ovans, Domino raserante profunda, Fi( fragor, et populi noya pectore vota volu->
160 Sensitadesse locumquo fertile surgeret arvum. [tant,
(ncipitalloquiis fera peclora cultor arare, Miranles hominem laete mutasse vigorem;
Qre sacer nitido, dumosa novalia purgans, Et qui in morle manet, morti sua jura tulisse.
Proscindens iterans, bis terque qualerque resul- 200 Inde catervatira Christum, Dominumque, Deuru-
[cans, [que,
Paulatim ad fruclus slupidos aniipaverat agros. Confessi, exoranl fieri se lege ^ealos.
165 Hinc rudibus populis Chrisli nova semina jactat, Fit subito in carapos populus catechumenus om-
Sensibus buutanis Iactaniia germina surgunl, [nis.
Leniter et rigidis coalescunt gramina sulcis. g Non templa exspectat, nec claustra tjicaiq sa-
Quid facerel sanctus, lurbis coetinlibus amplis. [celli,
Messein tam multa veniens operarius unus? Ecclesiaequelypum campus gerierosior cnplet,
170 Excolil, includit, serit, inserit, alligat, ambit. 205 Quodque solet tectis, pralis adhibetur aperlis.
Interea mulier defunclo pendula nalo Unicamors pueri sicvilie parturit ngmen,
Bracliii dislendens offert ante ora cadaver, Dumque unus terrae rediit, plebs aslra recepit;
Funeris increpitans niisero fera cantica plan- Sub duce Marlino felix exercilus hic est.
Dum regeret princeps data jura Valenliniarius,
[ctum,
Dum dolor ad lacrymas trahit, haec vix explicat 210 Romuleis opibus muudo famulante, superbus,
[ore: Tum pia causa sacruru ad comiiatum compuiit
175 For.is amice Dei, toio venerabilis nrbe, [ire,
Quem semper Iamenta movent, pietate propin- Quem quia praesensit se posci talia Cacsar,
[qua: Quae nollet praeslare viro, jubet arce repelli,
Ardens quid cupiam, corpus tibi nuntiel atgens. Et vetat a foribus, penelrare palatia justum.
Ecce obiit miserasmihi filius, ubere raptus, 215 Instat ad haec uxor, cui tunc erat Arrius auctor.
li) quq mater cram; nec spes, neque restitit hae- G Sed sacer ut vidit lali se fraude repelli,
[res; llinc aula exctusus, redit arma domestica su«
180 Qccubuil genitus, cecid.il domu», et mihi fru- [raens,
[ctus. Conlegitur setis, respergitur atque favillis,
Nulla remanserunt uleri solaiia duri, Ordine miles agens, removet poturaque cibum-
Nec superest quod dulce vocem, quo fessa recli- [que,
[nem, 220 Nocle dieque vacans orandi jugiler usu.
Ubere quod recreem, (otus perit ordo parentis, Seplimus ergo dies aderat, quo s.mctus amore,.
Qui restas, precor, afferopera medicamine verbi, Fortia castra mqvens, hjs desudabat ii) armis.
185 Redde genus, uec sil matris mihi nomen inane, Angelus assislens jubet ire palatia justum,
Nisoboles redeat, secum mcafunera ducat. Fretus in auxilio Martinus pergit ad arqeni,
Adjuvat hanc populus clamans : Sacer, annue 225 Limine nulius obest, ad principis ora, perirjtrat,
[votis, Qui sanctura inspiciens quod adesset, ffeiiduit
Iii cunctis vox una (onat : Miserere precanti. [pre,
Tunc pius anlistes, genibus profusus in arvis, Atque aslante pio, solio neque surgit abalto,
190 Sternitur ante oculos Domini, pro olebe sata- u Regalem sellam mox ignibus ardor oberrat,
[gens, Et yaga flamraa naiai, qua molle sedile corus-
Ut mererelur ovem, per quam grex plurimus es- [ca(,
[set. 250 Undique lusa, furens, sed culpae Caesaris ultrix,
156. Edil. Ven., ttndique visu. inquit, quo episcopusdatus esl, fuit et necessilasadirt
163. Edit. Ven., smpius,alque ilerans. comitatum. Comites videlicet appellabantur intimi
166. Edit. Ven., seminasurgttnt. augusii consiliarii. SedlegesisDufres. ad banc vocem
, 175. Ed'it. Ven.elCod. Vai., cantica planctu; quod in Gloss.
iequendum. 215. Uxor. Ariana haec,nxor Valenliniani senioris,
190. Edit. Ven., pro plebeprecalus. Jusiiua fuil, Arianaefactionis palrona et faulrix, de
194. Edit. Ven. etCod. Vat., ordine dtsposito. qna, uti scribit Socrates, lib. v, c. 11, ct Sozom.
211. Sacrum adcomitaium. Ib. in Ven. ed., Forte 1.^1, c. 13, erat Ta 'A/isiaveov yjsovoOira.Dc eadein
adsesacrum comiialum. Comitalum pro ipsa impera- "piiira Eccl. scriplores.
toris curia usurpari solilum tesiis cst-Ammianus, '218; Scilcet, ut de ipso scribit Sulpicius: Cilicio
lib. XXVIII,ubi dicit ad ptincipis cenjitaMni Maximi- obvolvitur, cinere conspergilur, cibo poluaueabsitnet
nus acciim, etc, et Sulpic, lib. n^raTffc, 6',de hoc oialionesdiebus noctibusquepetpetuut.
ipso faclo Mariini disserens'; 'fibcKflrferf tempore, ,223. Cod.Yat,, Quoangelusadsislens.
 399 VENANTHHON. CLEM. FORTUNATIOPERUMPARS I. 400
Cervicis duraesolvens ardore rigorem. A Omnia praeponens haec imperialibus escis.
Inde flagellacoquunt, liinc regem incendia cae- 265 Hoc Mariinus agit, quo clausos carcere laxet,
[duni. Exsilio dnctos, laribusque reducat avilis,
Vapuiat el rapiois flammis augusla poteslas; Sed tibi, sancte paler, minus est, Augusta quod
Hinc celer exsiliil rapiens se Caesar, et ardens, [explet,
935 Martini genua amplectens pedibusque volutans. Hoc magis obsequio crevit regina peracto.
Sicque superbum hominem se aguoscerc poena Est locus in Turonum line et confine Bitur-
[coegit, [gum,
Vilia regna probans, et celsa cacumina curvans, 270 Incota quem vicum vocilavit Claudiomagum,
Imperiale caput sancli ad vestigia subdens. Mansio forte fuit Martino praetereunti,
Nec spectare preces patilur reverentia jusli; Ecclesiae Domini qua secrelaria pollent;
240 Praestiiit ante lumens quam supplex danda re- Virgiueisque choris sanclo abscedenle, requi-
[gasset; [runt,
Regia rite parans convivia saepe beato; Quo stelit, aut sedil, jacuit genua atcue refle-
Oblulit inde favens abeunti munera princeps: [xit;
Pauperlate poiens sed reppulit omnia sanctus, B 275 Lambunt cuncla simul, vel ad oscula siugula
Donaque despiciens, meruit plus principe ab [ducunt.
[ipso, Divisere sui veneranda slramina lecti,
245 Tanlum raa:us habens quantum minus ambit Atque leves paleas vinutis pondere pensant,
Quam leligit stipulam sanclus, non ibat inanis.
[avarus.
Omnia sunt soli qui nulla requirit habendi. Denique posl fragilis confregit fortia culmus.
Hinc quoque Romuleam regeret cum Maximus 280 Nam graviter quemdara rabies invaserat bostis,
Et truculenlus agens erroris spiritus iret,
[arcem,
Vir capiens apicem per publica gesta iriumphis: Dttm rapiendo rotal vesano cardine praedam,
Hunc suspensa viri collo fesluca fugavit,
Saepiushic sanctum per celsa palatia duxil;
Immanemque hostem palearis arisia removit.
250 Hoc tolo sermone ioquens de luce futura : 285 Tibia, fruge ferax, larvam jaculata, sagittat,
Quis sit honor 'uslis laus gloria, palma, coro- Et stipula exilis, quasi dura phalarica fixit.
[na; Nec sic ullius ferri expavisset acumen,
Nec regina pedes cessa.t lacrymosa rigare, nec lantum tirauissel, missa per arcum,
Spicula
Sternens membra solo, suspendensgaudia voto: I** Lubrica pennigero venientia lela volaiu,
ut
Inde precalur ovans, convivia ipsa pararet; 290 Partbica seu limidum si transfodissei arundo,
255 Obtinet hoc bonitas quod non valet alta potes- Plaga ut vicino gravius lacerasset ab ictu,
[tas: Slraminasic metuit trepidans adamanlinus hostis,
Ipsa manu sellam posuit, mensamque paravit, Ac velul ex stipulis coqueret se flanima camini,
Dans manibus lympbas , rursus regina minis- Vir stetil iiicoltimis, fugiente volucriier umbra •
[trat 295 Deseril et praedamlupus ingens, et leo frendens,
Laeta, modesta suis palmis quas coxeratescas: Inde reverlenli Trevirorum ex urbe bealo,
Quo residenle sacro, stelitilla immobile planla: Obvia forte datur medio fera buccula campo;
360 Fercula subducens, et pocula porrigit ipsa, Quam daemondorso incumbens agilabat anlielo,
Una minislra viro sulfecit ad omnia soli. Petidulus aerio quatiens auriga flagello,
Cosnulafinitur, sed adhuc regina satagit, 500 Pesiifer arle nova, cursu bove nempe verendo,
Fragmina, reliquias, cruslas, et frusta recondens; Cornigeri pecudis prooulsor mulio Irislis

245. Edit. Ven., tanta, tnajus. inde ab apside solebant poni. Horum usum nobis
249. Cfld. Valic, palatia ducit. Maximi pietas lau- 1D ostendit Pauliuus episi. 32, in qna scribens ad Se-
dalur a Sulpic, Dial. n, c. 5, cxcipieus quibus se verum versiculos mittit, in basilica saticti Felicis,
adiniscuit civilia dissidia. a se constructa, diversis in locis inscriptos : in secre-
251. Cod. Val., Quid sit honorjusli. tariis vero (subdil) duobus, qum supra tlixi circa apsi-
259. Edit. Ven.,sfeft'I illa immobilis,atque. dem esse, hi versus indicanl officiasimjulorum:
262. Edil. Ven., regina sategit. A dexlra apsidis:
263. Maximicoiijiixnimirumciboruinreliqiiiasquae Hiclocusest venerandapenus,qua conditur,et qua
e Martini ccena superlueranl uti prctiosas recondit. 1'romiluraluiasacri pompaministerii.
265. Martinus non sine causa se a regina convivio
excipi passus est, vir caeieroquin et ob vilae sancti- A sinislra ejitsdem:
tatem, et ob aetatem (nam tum septuagcnarius a Si quem sanctaLenetmediLandain lege voluntas,
Sulpicio fuisse scribitur) ab omni criminis suspicione Hic poteril residenssacrisintendere libris.
alienus ; quo nimirum illa indulgenlia miseris, quo- 273. Edit. Ven., Virgineii)ue cheri. Narrat Sulpi-
rum salutis deprecandae cnusa ad imperaiorem ac- cius, cnp. 8, quod ibi erat: ecclesiacelebrisreligione
cesserat, facilius veuiam impetrarel. sanctorum, nec minus gtoriosa sacrarum vhginum
270. Claudiomagum. Hunc vicum Claudiomachum tnultiludo.
appcllal Sulpicius cap. 8. 2S0. Cod. Vat., quemdam ut tabies.
272. ldem, dial. n, cap. 1, aperle declarat duo 281. ltet. Forte ibat.
secrelaria in ecclesiis exstrui consucvisse : quae hinc 295. Edii. Ven., lupus egens; mendose;
401 DE VITA SANGTI MARTINI. - LIB. III. 402
Exagitalur iners, residens per terga bubulcus. A . Mons,vallis, pelra,sylva,frulexdeieceratomnis,
Hic ubi millimodas animalis adegerat iras, Per patulos campos, fugienti tegmine nudo,
Ibat ubique ferus, funbunda juvenca minislro, 545 Poplite defecio, pede tasso, nare recliva :
305 Siib tortore gravi per curva, per invia cursans, Tolus ab ore cauis, per singula murmura , pcn-"
Accessit cropius sancto furiatile cornu, [dens1,
Elataqne manu pecudem consistere mandat: Sensit adesse lamen Marlini signa beati,
Quacsteiitaffixo.ir.inusimproba.bueculagressu; Flexit iter trepidus hirsutas fraude pcr berbas,
Quem sacer instantem mox vidit, comminus, in- Auribus acclivis, vagus, exagitatus, anheius ;
|quit, 550 Corruit antc pedes titubans lepus, advcnn sup-
510 Perge ferox, fuge soeve,redi male, cede cruente, [plex,
Innocuam pecudem desiste agitare nocive. Si non yoce polesl, flalu pro voce precatur,
Tunc animalis enim linquit fera bellua tergum ; Sic fera parva jacet, Martini tegmine tuta,
Et recipit proprium miiissima buccula sensum. Et recubat dulci defensa sub arboris umbra.
Sternitur ante pedes sancti, veneranler adorans, Tunc sacer ex solito miseratus more salubri,
315 Flexit el ipsa genu quaenon habet intellectum, 355 lmperat ul catuli cessent, abeunte fugace.
Contra naluram discernens gesta beati. B At sacer ille canum mox sermo cucurrit in aures.
Obsequiuraquededil raeriti quaenescit honorem, Torpescunt habiles, verbo flgenle, lyciscae,
Inde magis humilis, quia libera colla gerebat. Gressibus instabiles, pendentes saltibus ipsis,
Aute lignla lumens, a peste soluta reclinis ; El rediere cancs quasi per vestigia cancri;
520 Quaesielil ore fretnens, cecidil post vincula sup- 360 Eifugit iucolumis per aperta lepuscultis arva,
[plex, Et cane seposilo, lutus lerit alla viator.
Et sine voce favel, armo jaclala priore. Hic fugit, ille redit, nullus perit, ecce salutem;
Tum sacer anlistes pecudcm praecepit abire; Sic quoque besiiolis pacem sacer inlulit ipsis;
Moxquegregem repetii, pastoris voce revincta. Debiliiasque canum facta est pielatis imago,
Id gesium est illo sub tempore, quando beali 565 Qui potius vetilo didicerunt parcere morsu ;
325 Per medias flammas nec fimbria senserat ignis. Et quia defuerant bomines, ubi mira facessit,
De minimis eliam referantur maxima rerum. Nil de laude perit, miracula beslia sensil.
Tempore nam quodam , dum vicos ambulat al- Qtianta etiam sancti sermonis gratia fulsit?
[mus ; Qui cum nuper ovem vidisset vellere tonsam,
Obvia, venandi studio, volat agmen equorum, _ 370 liaec Evangelii, dicens, mandata peregit:
Nare sagace canum, fit praeda,reperta fruletis : Namqueduastunicasgestans,unamobtulilinsono
330 Transiliunt campos equiies et voce sequunlur : Et nudata suo de tegmine texit egenlem.
Intendunt leporem fugilivum agilare molossi, Inspiciens itidem sanctus per rura subulcum,
Saltibus excussi, latratu et dente minaci. Nudum pellicea tanlum sub veste trementem,
Diffusiexcurrunt, celeres in amore rapinae, 375 Ecce Adam, quondam paradisi sede repulsus:
Alter in alterius miscent vestigia saltus; Exsul ab Elysio, pascit gregis ora suilli:
335 Iste sequax tacitus, petit bic clamoribns auras, Deposilo v&ierisAdam carnalis amictu,
Hic frulice in vacuo delusus odore rotatur, Adam ncmpe nofi nos induere instar oporlet.
Motibusarboreis sallu suspenditur alter, Ilinc iteruin cernens vernantia prata beatus,
Captu ex unius cuuctorum frendet biatus, 380 Pars pastus, pars fossus erat, pars lloreus agger.
Saepesuper leporem morsu deceplus inani, Sed sue confossus, bove pastus, flore comatus.
540 Unguibusinjeclis dum praeda volubilis exit. Comparat ergo tribus sanctus tria nominarebus :
Ac se turba premit, sic lubrica bestola fugit. Turpis adulterii species est fossa carectis :
Non erat inlerea quo calle lepusculus iret; Herbaque conjugii retinet detonsa figuram.
1) .
502. Edit. Ven., Exagitator iners; quod lenendum. risset, ut cx illo incendio se eriperet, diu cum pe-
304. Edit. Ven. et Cod. Vai., ibat ubiquefcro. sulo luciatus, landiu ignis sensit ardorem , vel cum
310. Eilit. Ven., cmde cruente; ilem Cod. Val. vestis stioedetrimenlo, donec , in se reversus , Deo
517. Edit. Ven., Deilit meritis, qum, supplicare coepit. Tunc vero mediis consedit in flam-
319. Etlit. Ven., Soluta reclivis. mis, quiii vel leviter ab iis laederetur.
525. Hoc incendinm , quo non arsit Martinus, lii- Ibid. Ignis. Ms., ignem.
sius tlescribil Sulpicius in epislola ad Eusebitim 327. Cod. Vat., uicoscircuit almus.
presbyierum, quod paucis complecior. Cum Marti- 541. Bestota. Ms., bestiota. Cod. Val., bistola,
niis ad dioecesim quamdam invisendam , hiberno edit. Veu., biscola.
tempore perrexisset, et clerici eidern lecluin in 550. Quod lepus ad Mirtinum ctmrugent, atque
secrelario ecclesiaestravissent, miiliosiramine agge- ad ejns se pedes abjecerit, altum apud Sulpicium
sto; nec non igiiem in pavimento ad nocturnuin silemium. Quocirca Foriunatus, poetarum more,
frigus tnmperandum posuissent, Martinus, cum se rem amplificasse censendus est.
mnllius quam solebtt curbare sensisset, subjectum 551. Cod. Val., pro luce precatur.
siramen cjicere coepit ac dispergere; quod cuin in 571. Edii. Ven., obtulit infans.
proximum ignem decidisset, inde flamrna succensa 377. Cod. Vat., veteris potius carnalis,
est, qua procul dubio Martintis dellagrasset, nisi ad 380. Edit. Ven., pars granvne florens
preces coufugissel. Qui cum primo ad ostium accur- 584. Edit. Ven., conjugiidetinet.
 403 VENANTIIHON. CLEM. FORTUNATIOPERUM PARS I. 404
585 Est par virgiriibus violis quae vernat imago, /.
A Quidquidponlifices celebrabant ordine narrans,
Herbis luxurians, feno apta, et flore decora. Pro vice Marlini peragens synodalia praesens,
Oigna Deo, gemmis grata, et radiamior ostro. Atque sui cura Ionginqtta per aera tranat :
Miles autem monacbum professus, singula 425 Quem, pendente via, nec in aera penna fatigat,
[linquens, Sed natat ala celer, donec nova nuntia portet.
Conjuge cuirt propria cuperet quia degere vitam, Qtiaemandat Dominusnihii absconsnrus amico,
90 Mutavit, meliore via, iranscurrere melarh, Ulque prius retulit sacer, haecpost cuncla pro-
Jure sacerdotis monitor, hoc ordine discenS: [bavit:
Belligeratori valeat ne femina jungi? Nec frangunt praedicla fldera, neque prodita
Sola aciem melius componit mascula virlus, [fallunt.
Debilior teneat murorum ciauslra caterva, 450 Accidil hinc demum, foribus sedenle Severo,
595 Et sexus fragilissese intra septa recondat : Compare cum Gallo, doctis et amore ministris;
Hoc satis, ut mulier timeat, res ipsa limori. Murmure multivago completur cella beali :
Miles ad arma potens pergat galeatus in agmeii, Oslia clausa lenens, diei geminante sub hora,
Loricac triplicis squamma radianle coruscus, Audivere loqui, sed quid? nescire fatenlur .- •
Thoraca ex bumeris indutus, uixus in hasta : B * 455 Senserunt strcpitum, neque verba loquacia no-
400 Assuetus clypeo, fransmitiens vulnus ab arcu. [runl,
Hinc capulum vibrans, hinc lorquens missile Pars fuit lisecmeriti, vel sic sensisse supema.
[teluiti, Agnita si non sunt, satis est audita mereri.
Ferratae tunicaerivos sub pondere sudans. Post sacer egrediens cellam, majore Severo
His dictis mulcens juvenem resipiscere cogit, Sulpitio poscente diu, qute gesta fuissent,
Conjugepostposil», et repetit eremita coronam : 440 Vix molus precibus, landcm rem ex ordine
405 Jugiier interea quia falsa et sancta canebat, [pandil :
Nec serie recipi, neque possunl scripla teneri. lndicat hic Agnem, Teclam Mariamqueloculam,
Quaenamvita sacri fueril, qnis singula ctirrat ? Sanctarum exponens vullus babitumque beatus,
Quanta fides animi, qiiam celsa et pura voluntas, Quaefacies, oculi, gen-iipes, manus, arca, figura,
Ad quem non soliim homines tongo orbe veni- Lumine tnm puro vidit saepe ora sororum.
[rent, 445 Quis color atque decus, quae forma et gratia
•410 Verum etiam ccelestis honor visebat amanler, [quanla,
Angelicusque chorus properabat ad ora fre- Et sermone pari placidam dixisse salutem.
[qitenter, Hic pelit ad fratres, illae peiiere sorores :
Colloquiis placidis ul fessum animaret amicum, Scd redit iste gradu, illaenara rediere volatu.
El quasicomplexumrecreet per verba pareutem : Culmen apostolicum, celsas ethonorecolumnas,
Res probat ista sequens, quaegesta priora re- 450 SaepePetrum nieruit Paulumque videre licenler.
[narrat. Dxmonicas eliam tolerans saepissimepugnas,
415 Concilium allcctum fuerat synodale Nemausum, Nomine quemquc stio increpitans cogebatabirc,
Quo sacer antisies mediator adesse recusat. MaximeMercurium infeslum referebat adcsse,
Ergo raiem scandens celerem , parat ire per Brutum namque Jovem et hebetem memorabat
[amnem, [liaberi.
Ccetibusin mediis habitans eremila remotus, 453 O sinceri oculi, nulla caligine pressi,
Ipse in puppe sedens: cunclos sua prora se- Mens radiata sopho, retinens sine nube sere-
[questrat, [num I
420 Angelus ecce lamen Domini venit aliger alto, Inspicis aeriam carnali lumine Teclam :
Ipsa nempe die qua se convenlus abegit, Alque vides Agnem, redimita froiitc corona,
I
D
586. Edit. Ven., Fene aple. in teinola navis patle solus tesidebal, ut narrat Sul-
587. Edit. Vcn. , ,&'(radiantior auro. pie. cap. 15.
388. Edit. Ven., Milesilem. 422. Cod. Vai., eelebtatant otdine. Narrat Sulpi-
Ibitl. Siiiqula. Noti dubito Iegendum esse, cum cius quod cum Martini discipnli post"a rem exqui-
Cod. Val., cingula linquens. Itaque de illo narrat sissent diligenier, et eodem ipso die synodum cele-
Sulpicius : quod cingulum abjeceral, insigne mililis. bralam, et ca:tera evenisse oinnia sicut a Marlino
Ciim igitur hic miles nionachum professus fuissel, didicerant compericre.
ac vellet dimissam coiijtigemrcpetere, quam Marii- 428. Cod. Vat., reilulit ut prius.
nus in puejlaruiii monasterio esse jusserat, bac una 455. Edit. Ven., osiiactausadie retinent geminanle.
Ifarjini oralione ab eadem recipienda deterritus est, Ibid. Mercutium. Daemonvidelicet Martino sub
qtirrtl mililibus, in acie posilis, uxores non admis- variis idolorum aspectibus sese ostendebal. Ut enini
ceantur, sed bae inler septa ac muuimenla se conti- de eodeui scribil Sevems Sulpicitis, cap. 20 Vit;>'
ne:uit :-quocirca nec is in quadam monaslicae vitae S. Miirtini: Frequenler didolns, dum mille nocendt
pal.Tstra de uxore repetenda cogiiare debebat. artibtts ianctttm vintm conabalur illudere. visibilemci
591. Cod. Vai., jus saccrdotii. se formis diversiisimis ingereliat... Nam inirrdum h'
Ibid. Edit. Ven., hocordine dicens; qiiod lenondum. Joiis personq, 'plerumqueMercurii, smpe e.iam^e
415. Nemausiim, UrbsOcciianirjeceleberrima. Veneris hc M hervm transftguralum vultibut offe-
•418.Marlinus scilicet navigaus : procul a cmteris tebul.
405 DE VITA SANCTI MARTINI.— LIB. III, 406
Cernis et egregiam pretiosa ltice Mariam. A Et qua sol radiis tcndit, stylits ille cucurrit,
460 Vidisti templum Dominidiademate fultuin, Arctos, meridies, hinc plenus vesper et ortus :
Vidisti thalanium sponsi, super omnia pulchri, Transit et Oceanum. vel qua facit insula por-
Composilum gemmis, auroque, oslroque deco- [tum ;
[rum; Quasque Britannus habet terras. atque ultima
Qualisjaspis erat pedibus, laterique lopazus. [Thyle,
Qui digitis anuli, viridi fnlgore venusti ? 495 Buccina concrepuil regiones una per ornnes ;
465 Quales armillae, dexlra ardescente hyacintho? Dogmate tantorum, Christi data tnunera pangit,
Quanta zona die lapidum radiabat honore ? Hebrams, Graecus, Romanus, Barbarus, lndus,
Cycladisaut qualis cataclislis effora rasis ? Israelila canit, simul Atticus, atque Quiritis?]
Quaepalla ex humeris, mixlo chrysopraso be- Principibus gerainis fidei sub principe Roma,
[ryllis ? 500 Carnis apostolicaequo sunt duo celsa sepulcra.
Quodve monile decens collo rutilabat in illo? Prima fenet terris, et utrique priora supernis,
•470Forsan erat niveis amsihystina vitta capillis, Dogmalis ore pares, et sedis honore curiles;
Scalptilisimpressis et innuiibus alta sigillis; Ambo triumphantes spargunt nova dona per
Luminis ac varios spargens diadema virores. [orbem,
Quaefrons, ora, oculi, facies, gena, pes, manus, Una nempe die quos passio sancta beavit,
[ulna, 505 Et sacra sic geminus signavit lempora consul:
Inde repercussis florebant gramina gemmis ?
Queis splcudor paribus rutilabat ab ore co-
Alb Sic bone pastor, ovi quaefabula vestra cucurril?
[ruscus.
Quidrogo, quando Petrum ac Paulum tam saepe Lucifer in radiis premeretur vullibus illis,
[videbas, Quippe nec ipsa micat tantum rota fulgida solis.
Prima ministerii radiantia vasa superni,
O dulces oculi, facies cernendo Beatas,
Aurea, pulchra nimis, gemmata, venusta, co-
510 Vidistis Sion, speciosas ordine portas;
[rusca
I la putas quanto radiabant ora sereno? Vidistis Sion, ternas quater ordine porlas;
480 DogmalaquaeCbristi totum sparsere per orbem, Quas amat omnipolens nltra omnia culmina
Quaedixere prius : Tu es Christus Filius almi, [Jacob,
Gemmarum vario redimitas lumine valvas,
Altithronique Dei dominnntis, et omnipotentis,
Ac sujier hac petra ftindata Ecclesia regnat, Sculptas bracteolis, inscriptas arte smaragdis,
**
Quain nec flabra movent, neque vertit turbo 515 Cbrysolithis rutilas, niveas stiilantibus albis;
[procellae, Quldquid araor potuit, quo totum gratia fudit.
485 Nec trahit undivagam pluvialibus imber are- Omnicolorque decens et in omnibus una to-
[nam. [pazus ;
Ilaec quia viva tenel petra fundamenta snlutis; Per quas huic populi genus illud nobile regni,
Conlra quam portae inlerni iiunqunmarma vale- Inlrat sideream, meritorum gressibus, urbem,
[bunt. 520 Et sine fine manent conscripli in saccula cives ;
Quid sacer ille simul Paulus, luba genlibus am- Inter quos proceres, et culmina celsa poientum,
[pla? Patriciis mixtus generosis, consulibusque,
Per mare, per terras Christi praeconiafundens, Proximus et regi resides, Martine, senator.
490 Europam, atque Asiam iLybiam sale, dogmate Cui dedit arma fides, et cui fiducia rex est;
[complens; 525 Milesamore cliens, et faclus honore cohaeres,
465. Edil., dexlrm adjacente hyacinlho. refert hos versus Fortunali e Codice litteris Longo-
466. Edit., Qwnto zona die. bardicis exarato (qui, tit ipse referl, asservatur in
407. Edit., calaclysis elfora rasis. Adhunc Fortun. biblioiheca monasierii S. Germani Parisiensis) «x-
locuiii Crowerus : \erborum Itmcmonstra, ait, qum- " scriplos, qui sic habent:
dam sunl: Velusliber Trevtris: catadisiis. Idem Bro-
werus vull hic a poeti cycladeni d'scribi efforalam, Vidistithalamumsponsi,super omniapulcri,
e qua cataclisli, ceitis locis conspicni, eminerent. Composilum gemniis,auro<,ue,oslroqtiedecorum:
Quauto zonadie lapidum rndiabat honore,
Ciint alium locum Fortunati lib. lvdeVita S.Marlini, a ut
Cyclades qualescataclysis effera (F. etfora)rasis:
ubi tlicit: Qusepaila ex huinerisuiixtoClirysoPhara beryllis,
Quodve moniledecusi.olloradiabatin illo?
Quaemanusartificiscataclisiicalilarotavit?
Dufrcsne in Gloss. quid calaclislus, sivecalaclitussit, Porro r«son vcslis erat monachorum adhuc novitio-
inquirens,censetvestes cataclislas fuisse vestesPhry- rum, qui proinde a Graecis paaoyoootnominabanlur.
gio opere confectas: in quibtis insertaegemmae,quasi 470. Edit. Ven., aplismna vilta.
x«tax).£trf£io-«t,includebitnlur:quod etde calicibusqui- 471. Alta. Forte, atba.
buseodeminodogeinmicerantincliisae,dicelialur.Ilinc Ibid. Edit. Ven., et in autibus auta sigilli.
GregoriusTur. lib. de Gl. Confess.,c.63, ait: Verum- 478. Edit. Ven., Nimis geminata.
lamen calicemnon comminuit,quia ca.aclyza in ipso 485. Cod. Vnt., pluviatilisimber.
fuerant solidala; qui locus iilustratur ex eo qtiod ait dum. 501. Edit. \em.,ptimatenenttetris; quod sequen-
Arnobitis junior in confliciu cum Serapione, lib. i,
«numdiadema video, sed in ipso diademale, catacly- 507. Edit. Ven., Lucifer, ut radiit.
zomatisarle sunt gemmmconslructm.ldem Dufresne 518. Huic. Ms., Idnc.
 *07 VENANTHHON. CLEM. FORTUNATIOPERUM PARS. I. 408
Qui potes ore, mei ventam deposce realus: A Ut de fonte pio fluat indulgentia laeso,
Et vitiata tibi quod lingua remurmurat, audi, Ac te orante, saeer, redeat medieaia cicatrix.

LIBER QUARTUS.

Post mare fluctivagumrepetens ad littora por-
[tum,
Floribus albicomis dum lilia pollice carpo,
Ungue recido rosas et per violaria curro,
Ruris amoeniferivarios situs inter odores,
5 Obripit inde sopor ; fessus quoque colla reclino,
Fultnque gramineo jacuerunt membra grabato,
Sed redit ecce dies, et jam lucescit, eundum est,
Dum matutino nos ore salulat hirundo,
Ac se nocle brevi celerata crcpuscula rum-
[punt,
10 Quo torpore natent quamvis mca lumina, sur-
[gam; B
Evigilansque oculis detergam pollicc somnum,
Et quod iter repeti Gallus vocai, ibo, sodales.
Fluciibus in irifidis ignarus naula libellis,
Ac velut ambiguas inler Symplegadis undas
15 Jonii iEgei, Maleiquesequace procella;
Me tamen in bibulis ne mergeret Auster arenis,
Summa gubernavit Mariini vita palroni,
Quam nitor scabridis indignus carpere verbis,
Rusticus, arte rudis, tenlans formare monile,
20 Quod nec lima polit, nec malleusaddit acumen,
Non incudo terit, fornaxque examinat igne,
Nec mordax gemino forceps trulinavit obunco,
Sed magis incomptum profert mea lingua ine-
'
[talliim;
Res lainen illa juvat sine qualibet ullius arte, 'C
25 Quod per se pulchram praefert sua gratia gem-
[mam,
Altamen officii quse reslant debita solvam;
£t cui magna nimis modo debeo, parva rependo.
Carnotis interea genitam pater anxius aegram,
Ex ulero mulam profert, sacro ore medendam :
30 Sex geminos graviter hebetem sine voce per
[annos.
7. Hic locus respondet iisSulpicii verbis, Dial.m,
cap. 1, Lucescit,o Galle, tutgendum est, etc.
15. Cod. Vat., iu ttifidit tribus nauta libellis;cor-
rupte.
20. Cod. Vat., Neque malleus.
51. Nnrrat Sulpicius quod Marlinus, cum adessent llinc Joan. de
Valeiiliiiiaiiussive Valenlinus et Victricius,
episcopi
cessit ipse de loco, ul ii potius puellam sanarent, sotenl
tanquam se digniores; sed renuenlibus his el ex- que illo
orantibus ut ipse puellaemederetur, noncunclalusul-
Ita (utrumqueprmclarum,et oslendendohumilitatem, n ec
' ore funduntur et lingua. Qtio in sensu Mito in Vila
differendopietatem) speraia prmslitil.
59. Cod. Vai., tinnile plectrum. Ed. Ven., inutile S. Amandi episcopi :
plectrum. Al Browerus : quod mendote,ail.,tegebatur,
inutile plectrum, id optimc correxil Sidonii interpres
lyra linnula. ldem Brow. profert locum Alcimi
Avili, quem secutus videtur Forlunalus. Is vero bic erit sermo.
est:
Flexilisarctalur recavosic linguapalalo,
Pressus ul in cameram,pulsantisverbere pleclri,
Percussusresonet, modulalusin aera, sermo,
Nec differt Martinus opem pietatis amicam;
Siernitur ergo solo, tacitus prece sidera pulsans,
Corporefusus humi, volitans super aelherasensu;
Sensit ut effeclum fidei meruisse precatu,
55 Sanctificaturura ferri sibi poscit olivum,
Infunditque ori benedictum fruge liquorem ;
Atque tenens digito linguam miserando puellae,
Ipse patris nomen geniale reqnirit alumnae:
Moxresoluta movet faucis lyra tinnula plectrum.
40 Alque insueia canit cameraii concha palali,
Denle relisa cavo producens verba fritillo,
Responditque patris nomen pia filia dulce.
Venlre prius genita, hic visa esl quasi voce re-
[nata;
Reddit adulta, vetus lactantcs ore susurros,
Incipiens tenero proscindere verba rotatu;
Motu pigra rudi decurrens lingua gradatim,
Implicilo soniiu, rauca novitate, cicuta,
Donec plena suo cecinil symphonia flatu.
Tum genitor genua amplectens veneranda beali,
50 Vociferans, et voce data, sua gaudia plorans,
Laetitiaevoto reboat praeconiaCliristo.
Judicis inde feri conjux aegra Avitiani,
Dirigit ad sanclum, morbi sperando medeltam,
Vas olei vitreum, lance aequadiraidiatura,
55 Unde salutifero depelteret unguine morbum.
Mox super ampullam fecit crucis ipse sigillum,
Surgit ad ora liquor, spumansque exaestuat un-
[guem,
Ubertate nova vitreo sub cortice oborlum,
Et vase in sicco generosus nascilur humor;
60 Currit in ascensum, qui vergere novit ad imum,
Fluxibus et liquidis olei petil alveus altum ;
Sed qucm non genuit radix oleagina succum,
Nec Syrabracha dedil merilo virtulis adulto,
Crescit et ad summura, patuto qua clauditur ore,
Porro frixillus (subdit idem) pyrgus, aut pyxis erat,
in quam tesserse miltebantur et jaciebantur in aba-
cum : de quibus C. Sollius iu Narbone :
Hic promensteretes pilas, trochosque,
Hic taloscrepitantibusfritillis.
ot legiturapud Dufresne : Frt-
'.
rj Janua,
tellum, ait, ponilur eliam pro vase perforalo, per quod
projici lcixilli,ne fiat ibi fraus. E rumore ila-
quem edunt tesserae in bunc alveolum con-
jeclae ducta similitudo est ad voces humanas, quae
Quidocuitpuerum,quis sensus,quaeso,suasit,
Hebraicosouitu,ignotosproferrefritillos?
52. De Avitiani feritate et crudelitate deinceps
63. Syrubracha. Ms., Syrabara; Cod. Vat. et Edit.
Ven., nee syra bacca dedit merilovirlulis adultum,
quod placet. Veteres libri (ait Browerus) Syrobara
pro unguemi exolici pretiosiliquerit specie, accipiunlV
409 DE VITA SANCTI MARTINI. LIB. IV.
65 Nec conlentus ngit tiquor ut vas expleat illud, A
Nam cumulata olei mox defluit unda superne,
Nec sese urna oapit; lanla est benedictio dex-
[traj,
Exundansqne omnes pueri madefecit amiclus.
Et digiti de fonte rigans manavit olivum :
70 Ac poslquam irrigue fluviali more cucurrit,
Vas plenum fldei merilo matrona recepit.
Nec minus inde subit reruro admiratio facti,
idem vas vitreum benedictum nobile reddens,
Cum puer incautus posuisset in ore fenestrae,
75 Utpote carbaseo venerans velaminetectum,
Lintea dum retrabit fluiianlia nescius aller,
Lapsa pavimenlo ampulla stat marmore tcnso,
Sed nec saxa vilrum perdunt nec vasa liquo-
*
[rem : ' 25 Ne servum Chrisli venerandum injuria vexet.
Inlegra servatur, volitans quasi pensile pluma.
80 Aul subvecta levis geminis descenderet alis;
Nullaque rima patet, nec faeta in vase cicalrix,
Sic liqtior interius facit exteriora lueri,
Et quem tutari decuit, sua tegmina texil,
Ne viira depereant, olei custodia servat,
85 Inclusiisque luimor proprium defendit amictum,
Ac fragmen fragile siatuit benedictio forte.
Ctijtis discipuli pariter dum comminus irent,
El canis horrificus lalratu insisteret amplo;
Unus amore pio, Marlini in nomine, dicit,
90 Praecipio, laceas, nec nos clamore faiiges,
Mox pracisa canis rabidi vox ore pependit,
Ctamoremque vagum media de fauce resorbet; p
Et fragor itle ferox avido sub gulture oblioesit,
Stans rictuslupido frenata voce molossus,
95 Cum furor urgeret, quia se nec hiare liceret,
Sic redit incluso tremula sine voce susurro,
Profuit et nomen sancli, quo defuit ore.
Ergo iter incoeptum lento pede pergere lcn-
[dam,
Dum licet ire viam, dum me vocat aura salu-
[bris
100 El tr.ihil hora dies vestigia larda moventem.
Morihus ut tumidus comes Avitianus agebal,
Terribile officioToronos suffultus adivit.
Agmina conveniunl, et Ionga caiena reorum,
Arcrescente coma, quorum caro tota fluebat :
105 Et consumpta arctum laxabal brachia ferrum, D
Confecla macie vix declarante figuram,
Poenarumgenus ipse jubet plus more parari;
Deflentem videas poputum spatiare per urbem,
Indixitque nefas processu ad tristetribunal,
110 Unde truces oculi spectarent membra cremari,
100. Dies. Forte diem.
101. Aviftanus.Hic Avitianus idem forte fuit qui Sulp., c. 5, Dial. 5, disponens(Avitiamis) poslera die,
sub Juliano vicarius Africaefuisse dicitur, ut constat atlonila civtate, ad opus tam triste procedere, etc ..
ex Cod. Theod. I.. 15, de curs. publ., 1. i, de Indul. mailem hic legere : lndixilque, nefas! processttm,
debitor., el 1. 2, de itin. muniendo. Ejus mentionem etc.
facit et Ammian. Marcellinus lib. xxvu sub Valenli-
niano ei Valenie, quem ex vicario appellal, si modo
idem est qui a Sev. Sulpic. comes Avilianus appcl-
latur.
106. Confecta.Legendura videlur confectam.
107. Cod. Vat., genus omnejubet.
410
Comperit ut sanctus feralia jussa satagi,
Tempore sub noclis sreva ad praetoria tendit,
Et pietalis iter solus parat ire viator.
Pervenit ut senior gressu miseranter anheto;
115 Sternitur ante fores, per limina dira benignus,
Qua recubat judex, torpente sopore sepultus.
Angelus inlerea penetrat mox aliger aulam,
Intonat et comiti dormilanli ore minaci:
Te sopor hic relinel, Martinusslal foris, inquit,
120 Tu requie frueris, et sustinet ille labores :
Molliler ipse loro, jacel ille in marmore diro.
Excutilur trepidus mox ex somno Avitianus,
Marlinum exclamans, foribus recubare sa-
[cratum:
Impernt el famulis reserent ut claustra bealo,
Hinc famuli illudunt domino, crepitante ca-
[cliinno,
Dicentes stupidi se somnia vana videre :
Pro foribus nullum residere vel esse virorum.
Rursus praecipiii premitur somno Avitianus ;
150 Angelus inde viriiin violenlior excitat urgens,
Concutit et graviler ne cederel ipse sopori;
Terrilus hinc judex, ultra neque credulus ulli,
Poslposiiis famulis, ccter ad sua limina pergit:
Atqtie ibi Martinum reperit, ceu senserat olim,
155 Tunc ferus ailoquitur sanolum, his vocibus,
[utlro :
Quid Martine, mihi facis hoc, venerande sa-
[cerdos ?
Non mecum sequali, fateor, certamine pugnas,
Absolvendo reos venis, et me verbere lorques.
An me pro cunctis poenas absolvere mavis,
140 Eligis aut facinus, mea per tormenia pacisci :
Sub tortore nov» mutanlur (empora cacdis:
Pcena diurna reos cruciat, me nocte fatigas.
Serve Dei, patuit, quam sit libi cetsa polestas,
Quando flagellalur graviter, te judice, jtidex.
145 Hinc tamen ipse probas, mecum sit qualiter
[actum :
Cum per me venio,-nec amicum, nec rogo ser-
[vum;
Non patiiur differre moras, quem pcena coercet:
Nil opus est verbls tacilo te, nosco qtiod optas;
Cede, precor, discede loco, concede quod oro,
150 Nec tua me graviter cito puniat ultio vindex.
Haec ait, et propero pede, discedente patrono,
Avitianus, inops animi, vocat officiates,
Et reserare jubet tormenta, ergasiula, clauslrn,
Cumque relaxassel, procul ipserecessit aburbe,
109. Htec respondent iis quae referunlur a Sev.
111. Edit. \en.,jussa lyranni.
124. Cod. Vat., reserent et claustra.
159. Cod. Vat., pmnasexsolvere.
141. Cod. Vat., niultanlur tempora cmdit.
154. Cod. Vat., Ipte receditab urbe.
4H VENANTII HON. CLEM. FORTUNATI OPERUM PARS I.
155 Et gravis ira fugil, sibi fit linior ipse limori; A
Ordine perverso et pacem fuga judicis augct,
Ac sine cacde lupum.salvogrege, pastor abcgit.
Quiquemonasierio quotiens properaret ad urbem, 195 Vir quoque justus item cum oceurreret Avi-
Sive pedem ceilaeforis adveniendo tulisset,
lfaO Agmina larvarum irepidabant ore, roiatu,
El cum nescirent populi adventare paironum,
Designabatur gemitu quoque doemonioruin.
Propiiianie sacro, pendentia membra videres,
In sublime procul snblata per aern' duci.
165 Ast alios, pedibus superactis, verlit in altum,
Et caput inferius, vcluli de nube ruentcs :
Nec tamen his vesles fluerent, verecuuda tegen-
[les :
Crimina vel merila edenies, sub judice missi,
Et sua praecipites examine facta fatentes :
170 Ilie Jovem stolidum, liicse fateatur Antibera,
Vasa minislerii se daemonis esse nefandi:
Sed tortore pio feritas cruciata fngatur.
Nunc eliam Senonum pago quid gcsserit, eda-m. 210 Mirimialiud vico quod coniigit Ambaciensi.
Cum compacta gelu premeret sata grando quot-
[annis.
175 Cultoremque seges defraudaretur inanis.
Nec messoris opus llavescens spica rogaret,
Agricolaequemanum nilura vetaret adempla,
lncola maluris loliens deceplus arislis,
Cum jejuna suo torperent j'ugera sulco,
180 Ac lapidata cibum populis seges aegra negaret,
Miliitur ad sanctum legatio fida precatu,
Ut removerethumofuribunda procella flagellum;
Celsa viri quaemox oratio sola peregil.
Nam statim atque preces fudit bonus ore sacer-
[dos,
185 Tempestate graves siccarunt nubila nimbos,
Et vidua: segetes se fertilitaie marilant.
Quaequequater quinos, per quos super exslitit:
[annos,
Intemerata sacri viguerunt dona patroni.
Vir tamen ipse Dei ut sublaltis ad astra recessit,
190 Oblilaeincubuit rediviva procella rapina»,
Praesule subducto vastat fera clades agellum,
Ac male captivas imber populafur aristas:
412
J Dtfensorque obit, et mox prsedam grando re-
[quirit,
Martini abscessu repetunt elemenla flagelluru.
[tiano,
Aspicit inslantem huic saevidaemonis umbrain,
Horrificam faciera, truculeniam corpore pestem;
Quam procul inlendenssancnis, (laiu oris abegit.
Judex dum in seipsum puiat exsufflasse beatum.
20') Cur, bone pastor, ait, tua nos injuria vexat,
lndigiiosque facit despeclio flatilis aurae?
Quem pater egregius responso aifaiur amico •
Haectibi non facimus probrosi sorte reatus,
Sed, malequ;c incubuit ccrvici, flavimus umbrae;
205 Mox tamen illa fugit subsellia larva, salelles,
B
' Et cervice sedens invasa sedilia liquit,
Liberlaie nova surgunt colla Avitiani.
Exoneraltis enim judex revocalur houori,
Mitior atque fuit, gravis, iinplacabilis olim.
ldola lurrilo fueratit educla melalio,
Eximie saxis moles onerata politis,
ln sublime tbronutn procedens ;ede superba,
Falsa superslitio, deceptio vera precanlum,
215 Grande opus ad facinus, faciens niliil esse co-
[lentes;
Quod dum sanctus ovans mandasset rite ,ruen-
[dara,
Humanis opibus neque hoc avelleret ullus,
Tum sacer antistes assueta per arma recurrens,
Pervigil insistcns nocLurnisexcubal horis,
220 Alloquiis Domlni lnciturna silcntia ruinpcns.
Sed cuin mane recens auroram spargeret orbi,
Tenderct et croceum per nubila Piioebus ami-
[clum,
Ecce repens oritur, variante fragore, procella,
Stridula sidereo volitalu, et niulla tuimillu,
225 Auxiliis fieinebunda luis, Mariiue, satngens,
El lua caslra movens, Mrmalafcrocibus au?tris :
Quae fanum ut tetigit, rapid;c veriiginis iclu,
Impulit ac fabrkam, furibundo impacla rotatu,
Idola comminuit, molemque in pulvere solvit;

164. Cod. Vat. Adpropianlesacro; quod lenendum. 209. IIicversiis:mi(ior«/(y«e,etc.,deestinVat. Cod.

Refert enim Sulpicius quod clerici tuncintelligebantt-p. 210. Ambaciensi.Oppidum islud, vulgo Amboise,
adventare Martinum, ciimdaemoiium.geutiius,quibus> jacet ad conflueiites Ligeris et AmaiissiC, etiam
eiierguiiieni obsessi tenebantur, audiebanl: et illud1 nunc celebre, ut refert cl. Ruinart. in notis ad
.habebant indicium quod Martinus e domo egressus3 Greg. Tur., lib. n Hisior. Franc, cap. 35. Hujusce
ad basiticam accederet. oppidi meniionem facit Gregor. Tur. loco citaio,
105. Cod. Vat., actis versus in alium. Energnmcuii inqiiiens : conjunctique (Chlodoveus et Alaricus, rex
scilicet nliqni a daemonesuspensi in aere lencbantur, Giilioruiii), in insuta Ligeris qum eruljuxta vicuni
eapitibns dcorsum versis, cum iulerea ligescerentj Ambiiciensemlerrilorii urbis Turonicm, e(c.
vestimentn, ne ad capui deflueniia quod verecunde3 '212. Sulpicius ita banc fnbricaindescribit cap. 9 :
tegiiur rcvelarent. Sulpic. c. 6. Polilissimis saxis moleslurrila surrexerat, qum in co-
167. Ncc. Ms. Ne. num sublime procedens,superstilionemloci, operis di-
170. Fatealur. Ms. falebalur. gnitate, servabat.
Ihid. Cod. Vat. Hic se teslatur Anubem. 210. Edil. Ven., rite ruendttm; quod seq. Narrnt
171. Cod. Vat., Vasa ministeriisdmmonis. Sulp. quod Marlinus mnliiioneni illam presbyiero
172. Martinus daemones fugabat ex eneigumenis, ejus loci ilirueiidnm mandaverat; scd is niiiil fue-
uon atireciando manibus, non olijurgando, ul cae- I rai exsectilus, causatus nonnisi vi ;armati mililis el
teri, sed jacendo humi in cinere ac ciiicio. ibid. publicae iiiulsitudiiiisnuniero id praestari posse.
Sulp. 225. Edit. \nn.,Fremebundatiii,Mariine,precatuu
197. Cod. Vat., horrificam facie. 229. Edil. Ven., lllico comminuit.
413 DE VITA SANCTlMARTINI.— LIB. IV. 414
£30 Altaqtieturrigero ceciderunt moeniafastu. A Inde procul gressum celerans anlisles abibat;
0 sacer antistes, dtilce et memorabile nomen, Obviusecce vcnit serpens adnaudo per atntiem,
Quis se non subdat tibi, proquo el nubita pu- Pecloris impulsu siilcans vaga remige cauda,
[gnant? 275 Squamniea terga movens, spirfs vada caerula(inr
Haecquoquemira loquar, parili virlute peracta. [dens;
Slabat celsa, rigens, informis, forma columnae. Quem sacer inspiciens, ait haec in noraine
235 Immanis liabitu, tractu insuperabilis amplo ; [Chrisli:
Quaesuperimposilum simulacrum hostile gere- Irapero dira libi, pete cursum, bestia, retro.
[bat. Quaeprocul in fluviumsinuaraina lentu reflexit,
Quampius utvoluit, valuitneque solvere molera, Atque retorsititer rnoxsarcina tanta veneni,
Rursus ad oraudi victricia signa cucurrit; 280 Inde petit bibulas ripae ullerioris arenas,
Belliger eliciens ad se arraa potcnlia coelis. Gurgitelapsn natans, totasque renavigat undas,
240 Stralus humo recubans, precibus supra astra Obsequiis famulans, et vipera perdidit iras,
[relatus, Imperiis justi nec iniqua venena rcpugnant.
Quo exoranle diu, multoque in pulvere fuso, Forte dies aderant paschalia festa gerenles,
Ccelitusest oculis descendere visa columna, " 285 ln quibus antisles partem quoque piscis edebat,
Molliteraerio disulcans nuliila lapsu, Addebatque bontts tum fercula, reptile guslu,
Quaemolem oppositam ut vibralo perculil iciu, Solliciiat monachos si copia piscis adesset;
215 Fragmine dissiiuil comjwgo solula columnae; Respoudit, cui cura foret commissa, ininister,
Laxaquedisperso fregit simulacra melallo ; Se loto piscante die captura negasse :
Ei menlita novo feriuntur numina telo, 290 Nil valuisse liamum, setis ab arundine jactum ;
Falsa quidem verara sumentia iiuniinis iram : Nec poluisse aliquam vel retia ducere pricdam.
Quaesubversa suis genuerunl lucra ruinis, Cui consianter ais, placido modersmine pasior,
250 Ac resolula feris creverunt templa favillis. Perge modo ad fluvium, tibi nec captura negalur,
Pandere quin eiiara decet illud bonore beati. Artificem spes certa movet, petit impiger am-
Pallida cura raulier slillanle rubore cruoris, [nem,
Cnjtis se irriguo siccarunt viscera fluxu, 295 Implcntur pariter monachorum examine ripae,
Naufraga membra trahens secum vaga sangtii- Ut sacra Marlini spectarent dicta propbelae,
[nis unda, Quem scirent non cassa loqui, neque verha re-
255 Tempestate suaepluviaedefessa laborans, « [felti ;
Ipsa sibi generans secreti turbinis imbres, Projicil ut fluviocassemde puppe magister,
Fluctibus el propriis jam submersura ruebat, Motliterac vilreo Ligcri trahil humida lina,
Nec super ullus eral portus sibi, norma salutis; 300 Mox ingenlem esocem modico sub relecoercet;
Cui semcl ul tacia est benedicti (imbria fili, Et trahilur cognatus aquis ad lillora piscis,
263 Nobilisac suinmi palpaniiir siamina panni, Non rete artificis, sed Martini ore ligalus;
Exsilit inde salus, digitos prius unguine com- Usibus et sancti se praeda natatilis offert,
[plens, Tali morte magis vitae pfo niunere currens.
Transil in arcanum fiduciatanla medetac; 305 Nobile quin eliam ex praefectoArborius efferl :
Prolinus irrigui siccatur origrj fluenli, Signum, quod vidit, se teste, fidelis in urbe :
Prona eliam patulos damnaniur fistula ctirsus, Immaculata Deo cum dona impoucret arae,
265 Et restricta fiufensredit insonti unda cruoris. Et pater attonitus ceremonia diva sacraret,
Assidui fluxus fugienScava vana meatus, Munera vel Christi benediceret ore sacerdos,
Vestesacra inedici solidantur giuline rivi, 310 Imposita altari rata corporis alque cruoris,
Et virlule viri seiiserunl frena liquores, Emicuil subito manus alma decore superbo,
Incolumisqueredit de furto femuia felix, j) Nobilium vario lapidum sptendore coruscans.
270 Atqiie salutis opem, niedico ignorantc, resum- Undique visa rolae spargens radiatile luiiien,
[psit, Brachia purpureis vibrantia fulgura gemmis,
0 Martinesacer, nescis, et mnnera donas. 3)5 Lumen et ad solis radians, lux fulva metallis,
236. Idolum scilicet ^uniniaecoiumnae impositum 286. Edit. Ven., edebatqueoonus; quod placet.
Slabat. 288. Mnttachusscilicet, quem Sulpicius ait docium
546. Edil. Ven., lapsaque disperso. fuisse piscari.
lltid. Cod. Vat., pereunt simutacrametallo. 292. Edit. Ven., cui constanterait.
253. Cod. Val., siccdramviscera; qnod lenendum. 2!)8. Edit. Ven., Projicil in fluvio,
255. Edii. Ven., atque sum snb
pluvim pondercfessa 304. Edit. Yen, iiiia?quam munere.
laborans. 305. Iluiii: Arboiium virum pr.Tcfectorium nnminat
26i. Kdit. Ven., damnalur fistula. Cod. Vatic, supra Fortunattis lib. n de Vita S. Mnriiui.An Iiic ex
damnavitfislula. cadem familia fuit qua yEmilius Maguus Arborius ,
263. Cod. Val., redilin fonlemunda. Ausouii avuiicultis, filiusCivcilii Argicii Arborii, de
274. Ed. Ven. et Cod. Vat., vada remige; ijubd uuibus exstanl carmina scripta ab Ausonioni et iv
plafcet. Pareiitalium?
275. Cod. Vai., vagacmrula; corrupte.
415 VENANTIIIION. CLEM. FORTUNATlOPERUM PARS I. 116
Credula qtto potius ficrent miracula rcrum. Ai Occurrit Treviros, aliis quoque mota querelis.
Vir simul ipse potens se tunc Arborius inquit, Ponlificesadeunl praedicti principis aures,
Gemmarum gravium crepitanlem audisse fra- 545 Ne Martinus eat, synodi nisi pace recepta.
[gorem; Sed sacer asseruit Chrisli se in pace manere,
Sic geminante fide jusli via dexlera fulsit, Qua prius abstinuit sanctus sic coelibusillis.
320 Inque loco manicsemicuil translata smaragdus. Pontilices iteriim occurrunt ad Caesarisaulam,
0 Marline decens, lapidumvelamine compte, Cogat ut innocuum se parlicipare nocivis.
Quam nova palla libi, cujus textura coruscaus, 350 Provocat alloquio quem molliter induperator,
Trama topazus erat rulilans , et stamen jaspis , Ut sociarelur reliquis communiojusti;
Et tunicaeinsignes currunt pro vellere gemmoe. His Theonistumelenim solum descisse querelis,
325 Qiite mnnus arlificis cataclistica fila rotavil ? Cui non complacuitcommunionoxia fratrum.
Quis fiiilbic opifex, ubi lana byacinthinacurril? Hinc quia nou valuit flecli vehemeutia sancti,
Quis potuit rigidas lorquere nd licia gemmas? oculis se principis alia potestas,
Haec venerando magis poterunl quam fando 553 Abripit ex
Moxpercussorcs, gtadio minitante, retaxat,
[referri.
Qui semel offensos,jaculo figcnle, trucident.
Quid secrela petis, nec in abditaluminisintras? *B
S50 Est, homo, qurd slupeas, ubi nectit gralia telas. Comperitut sanctus reserandaefraudis amictmn,
Ilistoriaenobis orilur hic longior ordo ; Pollicilus regis se participare ministris,
Sed breviore via data per compendia curram. 360 El pietate calens, deponit amore rigorem,
Maximus imperii moderans quasi rector ha- Mens rea cujus abesl, par fll coinmunioculpae.
[benas, Hinc se proripiens propere Martinus abegit,
. Praecipitllachium tum armorum jure tueri; /Esluat interea gradiens, gravis, anxitis, augens,
355 Ne quis eum peteret damnandum lege forcnsi, Cur vei ad horale spatium consensit iniquis.
Accusatoremveterati Prisciliani; 365 Inde iter emensum per vasla sitentia ducens,
Mittit ad Hispanosarmata sorte iribunos, Progressis sociis ibi se Aiidelhanna propinquat.
Reliquias heresis qui quaerant, et bona tollant, Ecce viro insigni sacer obvius angelus astal,
Inventosquepares capitali crimine damnent; Praesenli alloquioconfessuspublice vultus,
340 Sic tamen, ut cunctos occasiosoevaferirei. Alqtie revelata facie sic comminus infit:
Pluribus ergo malis bonitas irapulsa beati, 370 Quam merilo, Marline , loco compungerisislo,
Leucadiopnriter pro praesideprorapta precalrix, r Nec properas exire aliter, nisi jussa facessis:
519. Edit. Ven. el Cod. Vat., jusli pia dettera ; 544. Episcopi Ithacii partibus faventes convene-
quod (enendtim. rant Treviris. Cognito Marlini ad urbem accessu,
525. Cataclisiica.Ibid., Cataclysa fila. Vide quae adversus illuin cum Maximo consilimu ineunt, ut,
diximus supra in nolis ad iib. Jit Vitae S. Martini, missis officialibus, velarelur accedere propius, nisi
pag. 405. se prius pacem cum episcopis habiturum pollicerc-
534. ltachium. lthacius, episcopusin Hispania, ad lur, qui Treviris pro Iihacii causa convenerant. Quos
sangiiinemusque et caedemPriscillianum baereticum ille deludens, se in Christi pace mansurumasseve-
persecutus fuerat; quem proinde uti sanguinarium, ravit.
devitabani alii, et ejus communionise nou admisce- 347. Edil. Ven., qno prius.
bant, inler quos et Martinus : alii vero defendebant 552. Imperalor videlicet dixerat ad Marlinum :
ac sequebaulur, Ecclesia in parles discissa. Maxi- Theognislumodio potius, quumcausa , fecissedissi-
mus imp. praecipuepairocinabatur Ithacio , qui vel dium, eumdemquelamen solum esse qui se a commu-
ejusdem suasu cl opera Priscillianum capite mulla- nione inlerimsepararit; a reliquis nihil novalum.Sul-
verat. pic. cap. 16. Hic Theognistus prius absolveral liha-
Ibid. Tum. Edil. Ven., cum. cium, postea condemnarat. Sulpic. ibid.
340. Sulpicius baec narrat cap. 15 : Nec dubium 556. Scilicet imperator cum non imjielrassel a
quin tanctorumeliam maximamlurbam lempeslasista Martinout communicaretIthacianis, jusserat ut per-
depopulaluraessei, parvo discrimineinter hominum cursores mitterentur in eos pro quibus Marlinus
genera. Etenimlum solisoculisjudicabatur, cum quis nu veniam et liberationem rogaverat.
paltore polius aul veste.quamfide, hmreticusmstima- 561. Edit. Ven. et Cod. Val., pars fit.
relur;ci llist. lib. n : Hic (hhacius) stv.ltilimeo usque 563. Cod. Vat., anxius, angens; quod tenendum.
processerat,ut omneseliam tanctos viros, quibus aut Postero die (inquit Sulpicius) Martinusse inde (Tre-
sludium inerat lectionis, aut proposilumerat cerlare viris) proripiens, cuoi reverlensin via mmslus inge-
jejuniis, tanquam Priscilliani tocios aut discipulosin misceret, se vel ad horam noximcommunionifuisse
erimenaecerseret. permixium, haud longea vico, cui nomenest Ainle-
341. Id eiiam agebat Marlinus , ne hseretici su- llianna , qua vatlas soliludinessylvarum secreta pa-
premo supplicio miiltareulur : Scilicet (ut ait Baro- tiunlur subsedil, elc. Browerus laborat in assi-
nius ad an. 586, n. 33) in Ecclesiacatholicausu re- gnandohnjusce vicisitu; deduciturvcro eo ut credat,
eeptumest, cum quis expetit a smcularibut magistra- Andethannamin Eplernaco ponendam, quod apud
tibus opemadversus hmreticot, ne Ith cianm parlis Suram, ait, inclytumest in Treviris cumvico monas-
consors,et teclator esse videatur,conteslalionemiltam terium, tredecim millibus passuum circiler ab urbe
consulte prmmillere; nimirumsic te correptionemex- dissilum: facili mulaiione(subdit), ut ex Anionnaco
petere incorrigibiliumdelinquentium,ul tamen cilra factum Andernachum,ita Andethanna in Echterna ,
pmnamsnnquinispuniantur. ul in proprio idiomalesonat, conversa.
342. Rcferi Sulpicius quod Martinus laborabat 371. Cod. Vat., nec poteias exire • quod (encn-
praecipuepro Nartele comileet Leucadio prmtide, dum.
quorum amboGratiani partiumfuerantpertinacioribus Ibid. Edit. Ven., nisi jussa facesses; quod tenen
ttudiis iram victorisemetiti. dum.
417 DE VITA SANCTl MARTINI.— LIB. IV.
lnter ulrumque nefas mercalus acerba doloris ? A 1 Levis et aniennae coeuntia cornua frendent;
Nunc age constanter repara virtutis honorem,
Et tibi te revoca trepidum , ne noxia frangant;
375 Gloria ne pereat, neu prospera lubrica perdant,
Ulere more tuo, te deinde rediisse, magister,
Forlis aiblcloe animos casus non obruil unus,
Acrius iusequilur hostem manus icta dolore;
Plagaque lixa solet menles armare viriles;
380 Atque pudore recens crescit diro ulcere virlus,
Ac dalur armigero victoria vulnere crebro.
Fraterno alloquio sic angelus explicat ore,
Et vice germani monitis animavit amantem,
Tanla est cura Dei, Martinum avellere lapsu.
585 Ulterius synodo nec se permiscuit insons,
Virlutisque suaedamnis nova lucra paravit.
Res probal ipsa tamen, sacro venerabilis actu. B .
Namque ad pseudoforum cellae dum accederet
[aeger,
Quem male vexabat nimium fera dacmonisira,
390 Ingenioquegravi torquebat iniquior umbra,
Anle monaslerii qua liniina tangeret almi,
Martini faciem refugit ferus hospitis hostis,
Et benedicta viri lerror fuit ora videri,
Non sufferre valens res obscurissima lumen,
395 Nec vaga constantem, fugii infida corde fidelem,
Saevabonum, [furiosa pium , truculenta beni-
[gnum,, 430 Cunctaque tabifluuspenetrasset acumine morbus,
Sic quoque nigranli retinelur janua lucis;
Haecmedicina sacri satis unica, cujus opimum
Hospitium vidisse, fuit meruisse salutem ;
400 Sanctus in aede latet, foris exit origo medelae; ^
Et cura anle dalur medici quam forma videtur. 435 Praesidii spes sola manet, Martinus in orbe.
Nec satis est mirura dederil quid corpore prae-
[sens,,
Nomine sub cujus sparguntur dona per orbem.
Navita cum quidam Tyrrbenum curreret aequor,
405 Fert iter ad Romam quod velificante volalu,
Turbinis impatiens oritur violenlia venli,
Exsiliunt fluctus, feriunt cava vela rudentes:
Nulat pinus iners, rapiuntur signa ceruchis,
41*
410 Artis inops stupidus resilit de puppe magister,
Slant undae, armatura cadit, fragor aequoris
[tirgel,
Prora bibit, dum nauta vomit; perit ars, jacet
[usus,
Spes fugit, ira premit, rapitur lux, morsque rni-
nalur;
Casibus in dubiis certi vergente salule,
415 Dum trepidant omnes, iEgyptius hsecait unus,
Qui nec dum Chrisii charismata senserat exsors:
Martini Deus, eripe nos ; mox dira procella
Corruit, et pelagi tumor altus ad ima resedit:
Sternilur unda rati, liquidi sletit area campi:
420 Atque imroota loci jacuerunt murmura ponti;
Gurgitis optati (rabe curritur aequor amicum,
Littoris ora legunt flabris data vota secundis;
Atque petens porium, vada, complet nauta ce-
[leuma,
Sic bene pro meritis faroulo dat Christus hono-
[res,
425 Cujus euute fide, terras, mare, sidera supplet.
Pangere gesta libet reliquo veneranda relatu.
Indotis a patribus generosaeLycontius olim,
Clarus bonore, fidelocuples, aboriginecurrens,
Cumque doiuuin propriam lues exitialis adisset,
Quo miserabilium famulorum, sive clientum
Una strages erat, divisa per ulcera languens,
Dicere quo posses prosirata cadavera telis :
Res extrema eienim nil nobilitatis hoiiorat:
Mittitur ad sanclum veneranier epislota cursu,
Auxilium rogiians, hoc corde, hoc flagitat ore,
Ni cito subveniat, rapit omnia pestis acerba,
Per spatium ferale trahens in tarlara cunctos,
440 El grassata diu, quid agant contagia peidunt;
Qui poies affer opem pendenti in morte calerva?,
Desperala salus solatia fida requirit.
Quaeprius ut sensit divino illata flagello,

376. Edil. Ven., le deinde tedisce, magittet; quodI
placel.
580. dito ulcete. Ms., de vulnete,
585. Marlinus post id temporis texdeeim vixit an-
nos, ac nullam posleasynodumadiit, ab omnibuscon-'
ventibusepiscoporumse removil. Sulpic. cap. 15.
588. Pseudophorum , seu pseudolhyrum Ammia-
nus I. xxiv, c. 4, latentem portara appellat, id est,r
januam, latentem a parle aedium posleriore; quoi
sensu Horatius ait, scribens ad Torquatum, ep. 5,'
lib. 1.
Atria servantemposticofalleclienlem.
Vide Dufr. in Gloss. ad hancvocem.
391. Ven. Edil., Ante monatietii, quam; quod le-
neiidum.
404. Edit. Ven. et Cod. Vat., Denique cum quidami
Tyrrhenum.
405. Quod. Ms., qui.
408. Ceruchi prp anlennis usurpantur, uti nolatt
Sirmondus in notis ad carm. 7, 1.1 M. Felicis Enno-
dii. Ila.ut idein ail.Lucanus, Flaccus, Apuleijisc.eru-
chos accipiunt pro aniennis, quasi cornig(>ms: npov-
fps qujppe cotniget sonat. Unde antcniue xcp«t«c <
appellantur. Quod magis explicans seq. versu Forlu-
natus inquit:
Levis el antennsecoeuotiacornua frendeot.-
Quanquam Isidorus in Gloss. ceruehos, sive eerachos,
naviura funes interpretatur. An qtiod hi antennas, id
j)
est Tf.tpa.ia.;
«"xwot,seu nexi leneanl? M. Ennodius toco
supra cilato :
Lintea namsummisdumcrispantnexa ceruchis,etc.
409. Levis. Ms., Lenis.
422. Ven. edit. et Cod. Vat., data vela tecundit.
426. Lyconliut. Hic Lycontius ex vicariit, seu qui
j'am vicarii munere fueral peifunctus, nominutur a
Sulpicio c. 18.
440. Qnid egant. Videtur legendum, quid agas, id
est, si differs opem ferre, contagia perdunt hoc quod
serves.
lbid. Peidunt. Ms., ptodunl.
443. iMaitinusscilicut divinilus admonitus fuerat,
Lycontii domum divino judicio ac manu clade iila
fuissu vexaliim, sjve ut verbis utar Sulpicii, spiritu
sentiebat, domumillam divinottumine verbetari..
419 VENANTIl IION. CLEM. FORTUNATI OPERUM PAP.S I.
Sed nec posse timet facili exorare precatu;
445 Attnnieii excipiens voitim miserantis nmici,
Septem nempe dies, tolidem sub sidere noctes, 495 Quis foris inceslal nutlus habiiacula noslra,
Pervigil incubuil, jejunia nulla relaxaus,
Conlinuala traliens per lempora multa precalus,
Nec prius absistii, nisj supplicis jlla Lycon|i
450 Vota rccepta daret, domuique medela redirel,
Ei rediviva salus fugiiivumexpellerct ulcus.
Qui lamen utdidicit sancti obiinuisse laborem,
Advolal, el grates devoto corde rependit,
Exceptaijue domo sua gaudia munere pensat,
455 Pro merilo (idei donum, vice centurionis,
Israeli Dominus quem praetulit ore potenti,
El prius bausit opem genitae quam inlraret in
[aedem,
Denique sanclo offert argenti pondera niagpa, B
Ter tricena decem super addita merce patroni;
460 Additel bas voces, recreato pectore supplex:
Quid libi, celse paier, vitacpro munere solvam?
Cum pretio non possit emi haeclux, neque vendi.
Unius aul animaemercari vita valebit?
Cmn vero illa meaedomui lues una noceret,
465 Nec superesset opis reliqtium quod redderet
[ullum, 515 Qui numeris, atomis, ratione poleslis, et ore.
Praesidioeccetuo mihi nempe tot agmina vivunt,
Sexus et aelatisnumerosa caierva meorum ;
Cum stupeam solidaercvocnia cadavera vitoe,
Et quibus obsequerer morienlibus, ecce mini-
[strant.
470 Nam statim ut lua vox penelralis ad astra vola- r 520 Quod superest etiam, memorelur honore pa-
[vit,
Et visa est raeritis curvare cacumina cceli,
Quo vicina tibi (ierent oracula Chrisli,
Exposiiocquepreces ante ora fuere Tonanlis,
Ac recilala fuit pia vox dominantis in aurem,
475 Mox bonitas indulsit, ope praesenle, medelam, 525 Fraude laborantes, jaculanles spicula fellis,
Corpora deseruil membratim tabida clades,
Qui potuere mori, subitae rediere saluti,
Et viguerunt spe, pede, viscere, lumine, voce,
Ac languor moritur, viventi in carne sepullus,
480 Unde paler modicum pro vivis sume tribulum,
Fenore vel mininio tolerans, dum debita solvo :
Sed neque suscepit, neque reppulit ille quod
[offert;
Ante monasterii sed quam bene limen adiret,
Capljvis tribtii redimeudis pondera jussit.
485 Sic tino ex casu ferl dona gemella beatus,
His libertatem, dedit illis unde salutem,
Ul modo captivis.duiis laxantia prenis,
Acconcordi animo cecinerunt gaudia plaiisu.
Hoc idem esi mirum iiileant si verba relatu.
i'J0 Occurrit cellaecum quidani e fratribus algens,
Carbone injeclo ardebat foniacula sancti.
Considei ergo celer, rapiens quasi lucra vaporis,
448. Edit. Ven., per tempora mille precatus.
458. Sulpicius referl quod Lycontius cenlum ar-
genii librctsobiulil.
491. Cod. Val., carbone tngesto.
504. Cod. Val., se margine lendit.
505. Edit. Ven., aut tpeculare.
420
A Inguine nudato, pede jacto, poptite panso.
Vir sacer inclusus de cella protinus inquif
Corpore deteclo, puro genu, et ingiiine nudo?
Quid fuit Iioc, docli vos dicite, quaeso,sophislae;
Mariini anle oculos paries quasi lintea luci,
Aut qtiasi filo agiles contexit aranea tetas,
500 Reiia vel nexis per rara foramina filis?
Unde hic tam (enuis slructura palescit hiulca?
An se saxa levatit, aut reddunl scissa fenesiranit
Seu duri lapides lento se glutine solvuiit,
An casa materiae vitreo se margine pandil?
505 An speculare dedit, quo sanctus lumine trapsit?
An ievior paries revoluio cessit in arcu?
Et stelit incolumis rapido siispensus iri iclu?
Nobilis aut acies oculorum el marmora transit,
Clarior ac visus per cuncta obstacula pergit?
5t0 Penniger an clausi votilavit ad ora miuister,
Acperopertum aperit, etin invia nunliusinirat?
An quia lumen erat, totum foris, intus babebat?
Carne sedenlc, loco velox an spiritus ibat?
Pantlile, doctiloqui, comprehendite clausa di-
[serti,
11«cfugit ars oculos, nisi Christum, nulla videtis.
Quanla Dei virtus, Martini esl gratia qnania,
Hac ope niirilicus bomo complet, quod homo
[nescit,
Explicat liac, fidei merito, quod et obstet origo.
[ironi,
Corisummandasuo properat quia pagina textu
Forte sacer residens per dura sedilia ligno,
Prospicit binc claras pendenti rupe gemellas,
Tegmine pullatas, tristi terrore severas,
Neqqitiaeartifices, rebus graviaarma sinistris,
Voce venenata verba haecanguina rotabant :
Quid valet ira tumens.eia te, Brictio, monstres ;
Hoc iterum repetunt, donec male Biiclio motus
550 Irruptis foribus, sancto et convicia vergil;
Jurgia mtilta movens, turhala menle, satelles,
Se nieriti inelioris ovans quam sancius baberet.
Sic gestu rabidus, neque se agnoscebal amarus.
D Vitae gesia suaetemerarius arbiter inflaus,
535 lntolerabilium per inania bombica jactans,
Vento motus iners simulans folialilis umbras,
Excussa cervice rigens, leviiate rebellis,
Exagitans animum, pede jacto, pectore lenso,
lrrationalis, tumido gliscente coihurno,
540 Nec se mente capax.sensu spatianle vacillans;
Inque saeerdolem iruciilenter acerba redundans»
Sed quidin abjectumMartinumhaecturbida volvilt
Qtiid bumili, placido tam dira, superba minatur,,
519. Quod. Ms., ^ttirf.
lbid. Quod et obstet. Ed. Ven., quoa ubslai.
522. Cod. Vat., sedilia ligni.
523. Cod. Vat. Prospieil Mne larvas; quod leuen-
dum.
421 DE VITA SANCTI MARTINl. — LIB. IV.
Cur ahimaeiiiminm dulci tol amara ministrat? A 585 Jugiter amplexu Christum corde, ore, retentatiSj
545 Noiidecelhaecaudirepium.nequeferrebenignnm.
Errant lii graviter qui melli absynthia misccnl.
Ule lamen, pielate calens, nihil inttilit hosli,
Excipit iratum placatus amanter arnarum,
Oblectans rnpidum, et per molliafnminamulcens, 590 Ul solem radiis et lunam cursibus aeques,
5'50 Et nescit non esse pater sine felle vel hosti :
Qui tamen, exorante viro, larvisque fugalis,
Dumredit ad mentem furiosus Brictio pridem :
Ponlifici occurril voto, prcce, corpore supplex.
Sed bonitatepii celer indulgentia flexit.
555 Nou apud hunc opusesse diu lacrymandorogari:
Aut prece multiplici veniam sperare nocenli,
Qui inagis expetiit culpas donare reatus,
Crediditei damnum, quidquid non praestitit ultro;
Haecsua lucra puians dimiltere debita noxoe, B
560 Obvius occurrens quaerenti munera pacis,
Irasci .nulli cupiens, ignoscere cunctis,
Foadcrasola ligans celer, et delicta relaxans;
Effugiens ne quando sibi daret uttio damnum;
Rem pietatis agens; satis est clemenlia vindex
565 Qaaepia dona meiens, licri non indiget ultrix,
Omnibus aucla bonis, cui dos et gloria pax est.
Vir tanien ipse sacer, pietalis ab agmine miles, 605 Defixisgcnibus, tcnsis ad sidera palmis,
Foedera semper amans, et pacis in arma triura-
[pbans.
Supplicis ad vocem miserantia viscera laxat,
570 Inque sinu veniae trepidum mulcendo reduxit,
Atque reum solita patria pietate, recepit.
Haec tua, dulcis, erant holocausta, sacraria,
[templa, C
Haec tibi divitiae, thesauri, regna, talenla,
Flos, odor, esca,sapor,mera,cinnama, balsama,
[tliura;
575 flaecsacer omnis eral, naectota, ha?cunica cura.
Christum corde pio, Chrislum medilarier actu,
Reddere nollevicem, misereri et parcere culpae,
Criininis induitor, veniaememor , ara reorum.
Spcsmiserabiiium, fugalarvarum, arma sequen-
[tum,
580 Praeda catervarum, errantum via, cura meden-
[tum,
Omnibus unasalus, amor omnibus, unus amator,
Quis tibi digna loqui valeat, quem mundtis ho-
[norat?
^
Quid, pie vir, salisest, cui laudis debilor orbis ?
Quaequereferre volens, neque totus id explicat
[axis.
528. Brictio. Hic Brictio a S. Martino educalus in
Monaslerio a puero, et poslea sacerilos factus cum
sibi compararet equos, et pueros, tt puellas elegan-
tiores, graviter propterea a S. Martino objurgabalur.
ls ergo quodam die venit ad Marlinum plenus furo-
ris et insaniae,aique illum probris et nialcdictis pe- quod sequendum.
tens, parum abfuit quin et manus eidem injiceret :
se jactans eodein sancliorem esse , quippe qui a
puero vixisset in monasterio, nec, uti Martinus , mi-
liiia? sordibus juvenis obsolevisset, ncc senex visis quod sequendum.
el fabulis anilibus distiueretur. Vide Sulpic.. Dialog.
1. III , c. 20.
555. Cod. Vat., inlelerabiliter; quod placet.
556. Vento. Forie, venlos.
42*
Necsine te patiens dominumdiscedere quoquam,
TecumsemperhabensvinctumpietateToiiatiiem;
Astrictus precibus neque se solvebat amator,
Cujiis amica lides tanfum tibi contulit arcis,
Quis splendore nitens, pulcher, quasi lucifer
[axis,
Ab fulgore Dei vir tulgidus ipse cortiscas, .
Tegmine vir niveus, miro diademate fulvus :
Snpplicis ergo memor, famuii exauditor opime,
595 Forlunati inopis, trepidi sibi sorte reatus,
Morbidacui rabie circum sua crimina latrant,
Et fera delicli penelraliter ulcera mordenl;
Intercede, precor, veniam, vir adepte coronam.
Eripe, pastor, ovem, ne clauda, vel extera
[reslet;
600 Porrige, celse, manum, rege gressum, dirige
[sensum,
Excessusque graves leviori examine penses,
Ac poiius pielas dives miserando precelur.
Mitis et exsorles placidenl fomenta medelae;
Inter el ipse Deum„aique reum mediator adeslo,
Vocibus inclusis, aniinis penetrantibus auras,
Oblineas meritis; judex cum venerit orbis,
Tu quoque jussus eris dextro residere sedili,
Arbiter in populos, tribuum pavor ante tribu-
[nal :
610 Qualiier effugiam, flamma slridenle, caminum;
Tunc precor, ut fragilem sacro velamine celes,
Et lua me trepidum defendat ab igne lacerna.
Nam scio posse reum quemvis tibi cedere Chri-
[stura,
Quem sociat proprio, mansura in saecula ,
[regoo;
615 Sisprecor in Dominofamuli memor, almeper
[ipsum,
Cujus erit libimet iumen sine fine videndum.
Da veniam, dulcis, pie, Itlande, benigne palrone,
Condere dum voltii, quia laesicarmine flores.
Sed lua iaus nullo breviabitur ampla relatu ,
620 Quam Deus in terris pariterque tetendit el
[aslris.
Pone, libelle, modum, lepido verecunde relatu,
Mulliplices faciens diffuso stamine rugas,
Nec beue (ila ligans, nodo subit aspera tela,
Hispida , cameli rigido quasi vellere texta,
537. Edit. Ven., levitate tebellem.
558. Edit. Ven. Pede junclo.
543. Edit. Vcn., Quid humilem, placidum tam. t
546. Cod. Vat., dirus erat graviter qui,
55'4. Cod. Vat. et Ven. Edil., indulgentia fluxil;
555. Cod. Vat., lactymando tigari.
577. Edi(. Ven., vicem miseris, etc.
591. Cod. Vat., pulcher quam si lueifer -exis;
602. Cod.. Vat., pielas opulens misetando.
611. Cod. Vat., Tu, precor.
613. Cod. Vat.,deest nam.
621. Cod.Vat., (rcpido verecunde;quodsequendum
423 VENANTIIHON. CLEM. FORtUNATI Ol>ERUMfARS t. 424
625 Serica cum decuit Martini pallia dtici, A Ut placide Rhenum transcendere pessis et
Aut praetexta micans, auro sub tortile, necti, [Histrum,
Vei toga permixtis hyacinthina curreret albis, Pergis ad Auguslam, quam Vindo Lycusque
Pingere seu variam rosa, lilia, gemma co- [fliienlant.
[ronam. Illic ossa sacrae venerabere mariyris Afrae.
Marcida lingua tacet, veniam tibi posce, li- Si vacat ire viam, neque te Bajoarius obstat,
[belle : 645 Qua vicina sedent Breonum loca, perge per
650 Contentus tantum, Turonum pete moenia sup- [Alpem,
[plex : lngrediens rapido qua gurgite volvitur OEnus.
Qua Marliuus habet veneranda sepulcra sa- Inde Valentini benedicti teinpla require;
|cerdos; Norica rura petens, ubi Byrrus vertitur undis;
Cujus honor tumuli facial sua rura tueri; Per Drauum itur iter, qua se castella supinant.
Qui pielatis opem tribuat, nam largus ubique. 650 Hic montana scdens in colle superbil Aguntus,
Scit nil esse mcum, sua sed sibi dona recur- Hinc pete rapte vias, ubi Juiia tenditur alpes,
[runt: Altius assurgens, et mons in nubila pcrgit.
635 Sic tamen urgebis, utadhuc temerarius intres. B lnde Foro Juii de noraine principis exi,
Inde Parisiacam placide properabis ad arcem : Per rupes, Osope, tuas, qua labitur undis,
Quam modo Germanus regit, et Dionysiusolim, 655 Et super instat aquis Reunia Tiliaraenti,
Si pede progrederis, veneraio sepulcra Re- Hinc Venelum sallus.campestria pergeper arva,
[medi, Sub montana quidem castelta per ardua tendens.
Atque pii fralris complectere tcmpla Medardi. Aut Aquilejensem si fortasse accesseris urbem,
640 Si libi barbaricosconceditur ire per amnes, Cantianos Doraini nimium venereris amicos :

632. Cod. Vat., Facit hic sua tura. delici et Norici c. 4, liaecait: Inde ab oppidoLienlz,
655. Edit. Ven., si tamen, utgetes, Cod. Vat., ti quod Antonino est Loncium, xxu milliain occidentem
tamen utguetis. • solis Hiberni versus progredienti, conspicituroppidum
657. S. Germanus episcopus Parisiensis obiit Doblach, quod Ptinii, Ptotommiaique Antoniniinter-
an. 576, anle quod lempus proinde hos de Vita pretor Agunlum.
S. Martini libros scripsil Fortunatus. 651. Julia. Vide quacadnotavimus ad c. 1 I. i.
658. Remedi. IdestS. Reniigii.episcopi Remensis. 655. Foro Juli. Forum Julii Romanorum colonia
639. S. "Medardus,Novioraiepisc, sepulttis fueral fuit, hodie vulgo Cividad, sive Cividul del Friuli:
Suessione, ibique basilica in ejus meinoriam iucce- quod vocabulum corruple idem sonat. ac Civitatem
pta a Chlotario, perfecla est a Sigiberlo; de qua vi- C' (ori Julii. Cujus nomiuis originem ei causatq aflereus
desis c. 20, I. u. Paul. Diac, I. n, rap. 14, hujus Venetim,inquit,
642. Augustam. De Augusta agit Valserus Rerum Aquileiacivilasexstilit caput,proqua nunc ForumJuiti,
Augtist. 1.1 sub finein : cujus inter caeterahaecverba ila dtctumquod Julius Cmsar negotiationis forum ibi
Siifil: Locus in lalissima planitie clemenler edilut statuerat, habeiur.
prope Vindoniset Lyci confluvium,Danubio ad com- Ibid. Cod. Vat., Domine principis ; corruple. In
modiiates vicinus, nec exposilus nimla ptopinquitale VetT.edit. postbac alii desunt versus, alii corruptis-
ad peticula Getmanicarum incursionum, Vindelicim sime teguntur.
mediiullio, nomen Auguslm inditum, Vindelicorum 654. Per rupes, Otope, tuas. Vulgo, mendosissime,
cognomen additum , differentia aliarum urbium, per rupet, gelidisque luas. Osopum, sive Osopium,
qum eodem nomine appetlatm, etc. Vide Cluv. in castelltim esl ad fluviumTiliamenium, baud procul a
Ger. Ant. Vindeliciaeet Norici cap. 4, ubi plura Ventionis vico, in Venet., et Austriae Carinthiaeque
drisseritde Augusia, el citattim Valseri tesliraonium finibus,
expendit. Ibid.'La&ilur. Cod. Vat., lambitur; quod lenen-
Ibid. Vindo.Cod Vatic, quam Virdoet Licca fiuen- dum.
:ant. Paul. Diac. item Virdo nominat, describens 655. Reunia Tiliamenti. Ex Cluverio sic correxi-
iler Fort. in Galliani 1. n Hist. Long., c 15. mus corruplissima vocabula ReunatWa montis. Cui
645. Afrm. Edit. Vcn., virginis Afrm. correctioni vel Cod. Vat. addit auctoriiatem, qui legit
645. Breonum. Ibid., Qua vicina sedent Breorum; Reunia Teliamenlis. Veneta quoque edilio accedit
corrupte. Legesis quae dixiinus in notis ad c. 1 i. i. D prope, babens : Renuta Teliamentis. Porro Reunia,
Oper. Foriun. ex eodem Cluverio, est oppidum, sive cnstellum,
647. Valentini. Browerus liunc esse illum inter- quod vulgo Ragonia vocatur in Tilaiempti sinislra
pretatur qui S. Severino, Noricorum aposlolo, co- ripa, cujus meminit Paulus 1. iv, c. 58, et I. vi, c 5.
eevusab mgippio scribitur, ex abbate lectus episcopus Leander in Fori Julii Descript. ita loquitur de Reu-
Hmtiarum, puta Baiavis. Unde pultut, in Alpibus nia relercnle Brow. : Oppidum eslRheuna Titiamento
poslea sancie vixil : in cattro Magienti vel Maiis vu impositumea parle qua mons imminens,et coltis Prin-
idus Januar. depositus.Ejus Vita exstal apud Suriuin cianus amnem stringunt, nomenque hoc loci lingua
tom. IV, quam vide ad diem 4 Aug. Ccltieavadum tignificubat.
648. Birrus anmis (aii Cluv. Italiae anliquae lib. i, 658. Cod. Vat., ti (orle acceiseris; quod lenen-
cap. i0), ntme Aicha,in Aisacumapudvicum Pyrhach dum.
confiuens,etc. Paulus Diac. hujusce fluviiineiilionem 659. Cantianos. Canitus, Canlianus, Cantianilla
facil Hist. Longobar. I. n, c. 15. murtyresqui cumettenl ex illustri Anit.'iorumprogenie
650. Edit. Ven., superbil Aminlhus. Cod. Vat., Aqitilejm,sub Diocleiianoet Maximiano impp.,cupite
Aiunfus. Cluverius corrigil Aguntus. Porro Aguntus plexi sunt, ut habel ad diem xxi Maii Caisar card.
(subdil Brow.) eo ftexu jacet quo Lugdunus, Totelus Baronius. Eorum acta ferunlur sub Ambrosii nomine.-
et Mediolanus,oppidumin Noricis, Plinio, Ptolommo, De his et cl. Ruin. iu praef.ad Acta siucera Mariyr
Anloninoeelebratum; cujusel Paul. Diac. mentionein n. 22,
facit iu Hist. Lang. Cluverius iu Gerin. Auliq. Vin-
44» DE VITA SANCTl MARTINl. — LIB. IV. 426
660 Ac Fortunati benediclam martyris urnam : A Jam desperatum lumen mibi reddidit auclor,
Ponlilicemque pium Paulum cupienter adora Munera qui tribuit; saltem, rogo, verba repende.
Qui me primaevisconverti optahal ab annis Est ubi basilicaeculmen Pauli atque Joaimis,
Si petisillud iier, qua se Concordia cingit, 690 Hic paries relinet sancti sub imagine formam.
Augustinus adesl pretiosus Basiliusque. Ampleclenda ipso dulci piclura colore.
665 Qua mea Tarvisus residet, si molliter intras, Sub pedibus justi paries babet arte feneslrara,
Hlustrem socium Felicem, quaeso,require, Lyclinus adest, cujus viirea nalat ignis in urna.
Cui luecuin lumen Mariinus reddidil oliin Huc ego dum propero, valido torquenle dolore,
Per Cenelam gradiens, el amicos Duplavcnenses, 695 Diffugienle,gemens, oculorum luce feneslris;
Qua naiale solum est mibi, sanguiiie , sede pa- Quo procul ul letigi benedicto lumen olivo,
[rentum, Igneus ille vapor marcenli fronte recessit,
670 Prolisorigopatrum, frater, soror.ordo nepotum, Et praesens medicos blando fugat unguine rnor-
Quos colo corde, lide, breviler, peto, redde [bos,
[salutem, Non oblila milii mea lumina, munera sancti,
Si Paiavina tibi pateal via, pergis ad urbem ; 700 Nam redit ante oculos oculorum cura lidelis,
Hic sacra Justihoe, rogo, larabe sepulcra bealae, B Et memor illud ero, dum luce et corpore consto.
Cujus babet paries Martini gesla figuris : Prompiius affectu, precor inde require sodales;
075 Quove salulis opus celso depende Joahni, Si sociis loqueris, veniam pielate mererh,
Atque suis geniiis sociis per carmina noslris. Porrigo materiam quibus hauc ego, ut ore ro-
Hic libi Brinta fluens, iter est Relcnone se- [tundo,
[cundo; 705 Marlini gestis florentia cannina panganl;
Ingrediens Athesim Padns excipit inde phaselo, El claro ingenio lexant spargenda per orlum.
Mobilisunde libi rapitur ralis amne citato. Vir radians merilis licet ille nec indiget istis,
680 lnde Ravennatum placitam pete dulcius urbem, Gralia cnjus ovans ac fama iter occupat orbis,
Pulpita sanctortim per religiosa recurrens, Arva capax, pelagus intrans, super astra co-
Mariyris egregii lumulum Viialis adora, [ruscans,
Rfilisel Urcisini; Pauli sub sorte, beati; 710 Distribuens miras populis pro stipe medeias,
Rursus Apollinaris preiiosi limina lambe, Qui Domino famulando suo capit omnia dono,
685 Fusushumi supplex, et lenipla per omnia curre. ElquoChrisius liabctnomen, Marlinus honorem.
Et pete Marlini loculum, quo jure sacelli,
G
661. Paulum. Vide quaede Pauto pontifice Aquil. Quis enim crederet, inquil, Padum ingredi Athesim?
diximus in Viia Fortun., n. 15. — Idem Cluverius iiarral, eos qui scripsere Retenone
606. Felicem. Lege quae de Felice diximus, ib. secundoexistimasse hunc amnem de quo bic Forlun.
n. 24. esse fluvium Renonem, qui.in ipsa urbe Vicenlia, in
668. Cenetam.Ms., Cenedam; edit. Yen., per se- Meduacumminorem, qui vulgo nunc i/ Backiglione
milam gradiens ; corrupte. Videsis quae diximus in diciiur, transil. Vcrum non mihi haecopinio impro-
Vita Forlun. n. 6. banda videlur, cum Meduacus minor, in quem Reno
675. Joanni. De hoc Joanne, si modo is episcopus influit, ex lestimonio Cluverii et ut ipsi novimus, ad
Patavinus, uli videlur, fuit, uihil apud Ugbellum in Patavium sesc Brinlae admisceat, et cum ipsa in
lialia Sacra. Is videlur sedisse inier Petruin Limia- Adriaticum simim se evolvat, ut proi.nde recte dixe-
lium et Virgiliuin.qiii an. 579 ihterfuit concil. Aqui- rit Fortuu. : Hic tibi Brinla fluens, etc. Quod vero
lerensi, ab lielia patriarcha celebrato; de quo vide subdilur : ingrediens Athesim,etc, malim iia dicium
eumdein Ughel. accipere ac si dicerelur : ingrederis Athesim; ut non
677. Retenone. M=., Retinone. Relenonis fluvii de fluvio Pado sermo sil, qui Atbesim ingrediatur,
situm inquirii Cluverius 1.1 llnliaeAntiquae, c. IK,ac sed ad libelltini orauis dirigatur oralio. Et vero For-
opinatur ex narralioue yliliani Hist. anim I. xiv, c. 8, tuuaius in oratione struenda licentior aliquando
aniiquiim illura Eretenum esse amnem qui Vicen- fuisse depreliendiiur quaiu non solum melri, sed nec
tiam inter ac Itovereium, paribus hinc inde inter- grammaiicae leges ferre videaniur. lia idein Forlu-
vallis, exoriens, vulgari appellalione, il Lagno, sive 3 naliis sic loquilur 1. iv, c. 14.
/a Lagna, iiominiitur; qui a quuluor haud amplius Naoiquotiensmonachuspeccatiesl vulnerefixus,
millibuspassuum (ail) Vicentiatn prmterfluens, Mon- Missusad arliliccm,certa niedela1'uit.
taniana, oppido abtuto, duosque tacus transgressus, et in carm. de Virgin., pag. 268, ad illum versum :
apud Anguillariamtandem oppidum, in Alhesimcon- Hanc Deus ingredieus, elc, pari modo construitur
fluil. oratio.
678. Idem Cluverius vult ila esse legendum bunc 685. Pauli sub. Cod. Vatic, parili tub.
Fortunati locum : 686. Et pete. Ms., expete.
Si Palavinalibi patealvia,pergis ad urbem. 695. Feneslris. Ms., jeneslrm.
Hinc tihi Brinla Quens,iler est, Retenusquesecnn- 698. Medicos. Forie medico.
Idus, lbid. Cod. Vat., Et prmsensmedicii.
IngrediensAthesim;Padtis excipit inde Phaselo: 699. Edil. Ven., uiunere tancti.
Mobilisuode libi rapitur ratis aitiuecitalo.

PATROL.LXXXVIll. 14
427 VENANTIIIION. CLEM. FORTUNATI OPERUM PARS I. 428

LIBELLI SINGULARES

DE EXCIDIO" THURINGIiE

EX PERSONARADEGUNDIS.

LIBER PRIMUS.

excidium Thoringiae describit sub persona ac nomine Radegundis. Ejnsdem in Hamalefredum

[ Foriunalus absentem
patruelem desiderium ac vola exprimit. Fratrem, injuste occisuin , eadem Radegundes fugens
jndutitui, ac suprema funeris officiaa se eidem minime impensa, miserabililer couquerens. Postremo lucc
alloquitur librum, ac oral ul exsulibus propinquis salutem dicat, et ab iisdem litteras ad se referat.]

Conditio belli tristis, sors invida rerum ,
Quam subito lapsu rcgna superba caduntl
Aula palatino quae floruit antea cultu,
Ilanc modo pro cameris moesla favilla tegii.
5 Quae sleteranl longo felicia culmina tractu,
Victa sub ingcnti clade, cremata jacent.
Ardua qiiae rutilo nituere ornata metallo, , Specio libens aliquam si nuntiet aura salutem,
Pallidus oppressit fulgida tecta cinis :
Missa sub bosiili Domino capliva poteslas,
10 Decidil in humili gloria celsa loco
Stans aetale pari, famulorura lurba nitentum
Funereo sordet pulvere, functa die.
Clara ministroruui slipata corona potenlum,
Nulla sepulcra tenens, morlis honore carel,
15 Flammivomum vincens, rutilans in curribus au-
Strata solo recubat lacticolor amati. [rum, B
Heu mate lexerunl inhumata cadavera campuin,
Totaque sic uno gens jacet in Imniilo!
Non jani sola suas lamentet Troja ruinas,
2j Perlulii el caedes lerra Toringa pares.
Hinc rapitur laceris matrona revincia capillis,
Nec laribus poluit dicere triste vale.
Oscula uoii licuit caplivo iufigere posti,
Nec sibi visuris ora rcferre locis.
25 Nuda maritalem calcavit planta cruorem,
Rlandaque transibat, fratre jacenle, soror.
Raptus ab amplexu matris puer orc pependit,
Funereas planctu nec dedit ullus aquas.
Sorte gravi niinus est, nati sic perdere vitain ,
50 Perdidit et lacryraas maler anhela pias.
Non aequare queo vel barbara femina fletu,
Ctinctaquegullartim moesta nalare lacu.
Quisque suos habuit flelus, ego sola, sed oinnis
Est milii privataepublicus ille dolor.
A 55 Consuluit fortima viris quas perculit hosiis,
Ul flerem cunclis una superstes ago.
Nec solum exstinctos cogor lugere propinquos ,
Hos quoque, quos retinet vita beaia, fleo,
Saepe sub humeclo collidens lumina vultu,
40 Murmura clausa latent, nec mea cura tacet.
Nullaque decunctis umbra pareniis adest;
Cujus in aspectu tenero sotabar amore,
Solvil ab amplexu sors inimica meo.
45 An quod in absenti te uec mea cura remordei,
Affectum dtilcein cladis amara tulit?
Vel memor esto , tuis primaevisqualis ab annis,
Hamalefrede, libi tunc Radegundes eram.
Quantum me quondam dulcis dilexeris infans,
50 Et de fratre patris, nate benigne, parens.
Quodpaterexslinctuspoterat, quod materhaberi,
Quod soror, aul frater, tu milii solus eras,
Prensa piis manibus, heu! bl.inda per oscula
[pendeus,
Mulcebar placido flamine, parva, tuo.
55 Vixerat in spalium, quo te minus hora referret,
Saeculanunc fugiunt, nec lua verba fero.
Volvebamrabidas illiso in pectore curas,
Ceu revocarer eis, quando, vel unde, parens ?
Si paier aut genitrix, aut regia cura lenebai
60 Cum festinabas, jam roihi tardus cras.
Sors erat indicium, quia te ciio, chare, carerem,
liiiporluniis amor nescif habere diem.
Anxia vexabar, si non domus una tegebat.
Egrediente foras te, pavitasse vocas.
65 Vos quoque nunc Oriens, et nos Occasus ob-
[umbrat,
Me maris Oceani, te lenet unda Rubri.

De excidio Thuringim. In Trevir. ms. hic erat ti- Hist. Franc, c. 7.

lulus : llem aliud incipit opus ejusdem Fortunati de
excidio Thuringim; ex lirow. Hic liber, sicut el duo
consequeutes, desunt in Ven. edit., et mss. Codici-
bus Vaiic Porro Thuringiae excidium et causam ob
quam reges Franc Theudoricus et Chlotarius Tho-
ringis bellum imulere, narral Greg. Ttiron., lib. m
15. Curribus. Ms., crinibus.
16. Amati, Ms., Ametys,
55. Vixerat in spatium idem videtur significare ac
horam quae llamalelredum non retulisset, visaiu Ua-
degundi in longum spalium produci.
439 DE EXCIDIOTHURINGIJE. - LIB. 1.
Inler amatores tntusque interjacet orbis,
Hos dirimit niundus quos loca nulla prius.
Quanlum terra tenet, tanlum divisit amaniem,
70 . Si plus arva forent, longius isset iler.
Esto lamen, quo vota lenent meliora parentum
Prosperius, quam le lerra Toringa dedit.
Hinc potius crucior validis onerata querelis,
Cur mihi nuHa tui miuere signa velis.
75 Quem volo, necvideo, pinxissetepislola vnllum,
Aut lora quem reirahunt, ferret imago virum: 125 Qualiler insidiis insons cecidisset iniquis,
Qua virtute atavos repares, qua laude propin»
[quos,
Ceu patre de pulchro ludit in ore rubor.
Crede, parens, si verba dares, non lolus abesses,
80 Pagina missa loquens, pars mihi fralris erat:
Cuncti munus habent, ego nec solatia fletus,
0 facinus! quacdum plus amo, sumo minus.
Sifamulos alii, pietatis lege, requirunt;
Cur ergo praelerear, sanguine juncta, parens?
85 Ut redimat Dorainus vernam, saepe ipse per
[Alpes 155 Non sotum amisi, sed nec pia lumina clausi,
Frigora concretas cum nive rumpit aquas :
Intrat in excisis umbratica rupibus antra,
Fervenlem affectum nulla priora vetant.
Et duce cum nullo, pede nudo, currit amalor,
90 Alque suas praedas, boste vetanle, rapit.
Adversas acies et per sua vulnera transit,
Quod cupit, ut capiat, nec sibi parcit amor.
Ast ego pro vobis momenta per omnia pendens,
Vix curae spatio, menle, quiete fruor.
95 Quaeloca te teneani, si sibilat aura, requiro, C 145 Impia, crede, tuaerea sum, germane, saluti
Nubila, si voliles, pendula posco locum.
Bellica Persidis, seu le Byzantion optat,
Duclor Alexandraeseu regis urbis opes ?
An Hierosolymaeresides vicinus ab arce,
100 Qua estgenitus Christus, virginemaire, Deus.
Quoque baec nullatenus paiefecit liliera charlis, 150 Quos flerem in tumuto, reddidit iste dolor.;
Ut magis hinc gravior sumeret arma dolor.
Quod si signa mihi nec terra, nec aequora mit-
[lunt,
Prospera vet veniens nuniia ferret avis!
105 Sacra monasterii si me non claustra lenerenl,
Improvisa aderam, qua regionc sedes.
Prompta per undirragas iransissem puppc pro-
[cellas:
Flatibus bibernis, lsela moverer aquis.
Fortior eluclans pressissem pendula fluctus,
110 Et quod nota liraet, non pavitasset amans.
Imbribus infeslis si solveret unda carinam,
Te pelerem, labula remige vecla mari.
Sorte sub infausla si prendere ligna veiarer,
Ad le venissem, lassa, natante manu.
115 Cum te respicerem, peregrina pericla negassem,
Naufra«ii dulcis mox relevasses onus:
71. Patenlum. Forlunatus patentis nomen ponit
pro consanguineoel propinquo, sicut et supra , et in
seq.
12J, De fraire Rade.gundis, occiso a Clotario,
lliquid dixiraus in Yita Fortun., n. 59.
450
A Aut mihi si querulam raperet sors ullitna vitam,
Vel turaulum manibus ferret arena tuis.
Anle pios oculos issem sine luce cadaver,
120 Ut vel ad exsequias comnioverere meas.
Qui spernis vitae flelus, lacrymatus humares;
Atque dares plancius, qui modo verba negas.
Quid fugio memorare, parens, quid differo
[luctus?
, De nece (a) germani cur dolor alta taces?
Oppositaque iide raptus ab orbe fuit
Et mihi quare novo flelus referendo sepultos ,
Alque iterum patiar dum tacrymando lo-
[quor ?
Ille luos cupiens properat dum cernere vulius,
"
150 Nec suus impletur, dum meus obstat amor
Duin dare dtira milii refugit, sibi vulnera Gxil:
Laedere qui timuit, causa doloris adest.
Percutitur juvenis lenera lanugine barbae,
Absens nec viili funera dira soror,
Ncc superincumbens ultima verba dedi
Frigida non calido tepefeci viscera flelu,
Oscula nec caro de moriente luli.
Amplexu in misero neque collo flebilis haesi,
140 Aut fovi infausto corpus anhela simi.
Vita negabatur, quia jam de fralre sorori
Debuitegrediens balitus ore rapi.
Qiiitl feci, ul non comes irem lecla pberelro,
Non licet exstinctum vel meus ornet amor ?
Mors cui sola fui, nulla sepulcra dedi.
Quacsemel excessi palriam, bis capta remansi,
Alque ilerum hostes, fratre jacente, luli.
Tunc pater, ac genitrix, ei avunculus, atque
[Iparentes,
Non vacat ulla dies lacrymis, post funera fratris,
Qui secum ad manes gaudia nosira lulit.
Sic miserae dulces consummavere parenles,
Regius, hac serie, sanguis, origo fuit.
155 Quaemala pertulerim, neque praesens ore rc-
[ferrem,
Nec sic laesa tuo consulor alloquio.
Quacso, serene parens , vet nunc tua pagina
" [curral,
Miligel ut validam lingua benigna lueui.
Deque lui similis milii cura sororibus baec est,
160 Quas consanguineo cordis amore colo,
Nec licel amplecti quaediiigomembraparentum,
Oscuior aut avide lumen utrumque, soror.
Si velut opto, manent, superis rogo redde sa-
[lutes,
Proque meis votis oscula chara feras.
154. Petcutitut. Ms., pereulitut.
145. Radegundis caedem fratris ascribit culpaa
suae, quod eumdem e Gallia excedere cupicntem,,
cliaritate sua ct amore relinuisset.
165. Superis pro supcrslitibusposutt.
 «I VENANTIIHON. CLEM. FORTUNATI OPERUM PARS I. 452
16s Ut me commendes Francorum regibus oro, A Chrisie, fave votis: liaecpagina cernal amantes.
Qui me malerna sic pietate colunt. 170 Dulcibus et rcdeat liltera picta nolis.
Temporc longaevn vitalibns uiere flabris , Ut quem tarda spes cruciat per tempora louga,
Et inea de vestro vernet bonore salus. Ilanc celeri cursu vota secuta levent.
. 165. Optare Radegundis videtur ut Hamalefrediis commercium intercessisse. Hamalefredus militabat,
Francorum rcgihus se ipsam coinmendet, quainvis idqne in Orieuie, ut iufra dicemus; unde Rndeguudes
caeleroquin boriim erga se esset perspecla pietas lilj. rii, sic ad illum, jam inortuuin, loqoitur :
ac boniias. Dicenduin naque inler reges Francos et
Hamalelredum utlam iiecessitudwieiiiaul litterarum Mditiaequetuae hancmihi mitlisopem?

LIBER SECUNDUS.

AD JUSTINLM• JUNIOREM1MPERATOREM
ET SOPHIAM,AITG&.

[Hoc poema suttm Forlunatus a gloria augiistissimaeet individuae Triiiilatis auspicatur, tum Juslini Imp»
laudes complcciilur, atque ejus imprinns orfbodoxain sentenliam, ac pro luenda religione pias curas et
diligentiain conimendat. Idem post Sophiae Augustaelaudes celebrai, a qua paneni Dominicaecrucis dono
ltiissam Radegundi fuisse commemoral, et ejus propierea in lotum Occidentem.beneflcentiam extoltit : et
ad extietiiuin vota facil, Radeguudis nomine, pro imperii eoruradem diuiurnitale ac felicitaie.]

Gloriasumma Palris.Natique, ac Spiritus almi, B 25 Reddite vota Deo, quoniam nova purpura, quid-
Unus adorandus hac Trinitate Deus. [quid
Majeslas, persona triplex, substantia simplex, Concilium statuit Chalcedonense, tenet.
jEqualis, consors atque coaevasibi. Hoc meiitis, Auguste, luis et Gallia caniai,
5 Virlus una manens eadem, tribus una poteslas, Hoc Rhodanus, Rheuus, Ister et Albis agit.
Quae Pater, haec Genilus, Spiritus ipsa potest; Axe sub occiduo audivit Gallicia factum,
Personis dislincta quidetn, conjuncta vigore, 50 Vascone vicino Cantaberista refert.
Naturae unius, par ope, luce, tbrono. Curril ad exlremas fldei pia fabula gentes,
Secnm semper erat Tiiuiias, sine tempore Et trans Oceanum lerra Britanna favet.
[regnans, Quam bene cum Dominocuram parliris amator ?
10 Nnllius usus egens, nec capicndo capax. Ille luas causas, tu facis ecce suas.
Gloriasumma tibi, rerum sator, alque redemplor, 55 Dat tibi Chrisius opem, tu Christo solvis ho-
Qui das Justinum, juslus, in orbe caput. [noreui:
Rite super reges dominantem vindicat arcem, llle dedit culmen, rcddis et ipse fidem.
Coelesti regi qui famulando placet. Nil fuit in lerris, quod plus darei ille regendi;
15 Quam merito Romae Romanoque imperat orbi, " Nccquod plus reildas, quam valeialma lides.
Qui sequitur, quod ait dogma calhedra Pelri ? Exsilio positi Patres pro nomine Christi
Quod cecinit 1'aulus passim, luba millibus una, 40 Tunc rediere sibi, cum diadema libi,
Gentibus et slupidis fudit ab ore salem. Carcere laxati, residentes scde priori,
Cujus quadraliim linguae rota circuit axein, lissc ferunt uiiuni te generale bonum,
20 Eloquiique lide tiigida corda calent. Tol confessorura sanans, Augusle, dolores,
Gloria suinina tibi, rerum sator atque redemptor, Iniiumeris populis una mcdela venis.
Qui das Jusiinuni, jiistus in orbe caput. 45 Tbrax, Italus, Scytha, Phryx, Daga, Dalmala,
Ecclesia; lurbata lides, solidala refulget, [Thessalus, Afer,
Et redil ad priscum lex veneranda loeum. Quod patriam meruit, iiuuc tihi vota facit.
» Ad JustinumJiiniorem. Hoc carmen pleriquc re- 59. Jtistinus vix atque adepius imperium est, ctira
ferunt sub noniine Hodmporicon,uti adnoiavimus in vitleret Ecclesiam, ob tria nota Capitula, dissensio-
Praelat. Porro quac occnsio fueril hujnsce carniinis nibus mire vexari, sileniium indixil partibus, edi-
ecribendi diximus in Vita Fmi., n. 55. Ab eodem cens : (/! nemo deinceps ulto prmlexlu propter per-
Juslino et Sopbia vcl uibi Romae Iignum sanctae sonaa aul syllabas tixarelur. Quibus verbis (sulidit
crucis dono mi>sum, adnoiaviinus ad c. 21 I. i. I) Pagius ad au. 566) Tkeodori personam,itemquescriptp
16. Tbeoplianes ad an. i Justini : Jusiinus; ait, Theodoreiiatque lbm forte intellexil, nec non qumstio-
bene sensilin omnibus de fide. ls successit Justiiiiano nem, nuperrime exortam de corpore Christi currupti-
an. 566. bili vel iucorruptibili. Una enim sylluba Romani im-
28. Albis. Albis, Alemanniae flumen; de quo Si- perii antislites nobilissitnosin exsilium procul a suis
'doniiis Apollinaris in Panegynco, recilato coram sedibus deportaverat. Hosce exsules indicarc videtur
Avito Auguslo, ail : hoc loco Forlun. Lege em. card. Noris., Dis. de
Chatlureqnepaluslri Syn. quinia. c. 9, jiari. n
AlligatAlbisaqua...
 455 DE EXCIDIO TIIURINGLE.— Llli. III.
Hacclua laus, princeps, cum sole cucurrit in A 75 Accessit genli major fiducia Christi,
[orbem,
Quogenusesifliorainuin,huclmis inirai honor.
Gloriasumma libi, rerum sator atque redemptor,
50 Qui das Justinum, juslus, in orbe caput.
Cui meritis compar nubens felicilius annis
Obtiiret augustum celsa Sophia gradum.
Quaelocasancta pio, fixocolit, ornatamore,
Et facil hoc voto se propiare polo.
55 Cujus prima fides orientis ab axe coruscans,
Misitad occasum fulgida dona Deo.
Regina poscente sibi Radegnnde Toringa,
Prarbuit optatae munera sacra crucis.
Qua Christusdignansassnmpta in carne pependil,
60 Atque cruore suo vulnera nostra lavit.
Gloriasummatibi, rerum sator atque redemptor, "
Quod tenet auguslum celsa Sophia gradum.
0 pietas, huc usque rigans de fonle benigno
Cuj'usamor Christi fundit ubique fidemIk
65 Ecce pari voto, Angusti certatis uirinque,
Ipsa tuum sexum snbrigis, ille suum.
Vir Conslantinum, Helenam pia femina reddis.
Sicut- honnr-similis, sic amor ipse crucis.
Illa invenit opem, tn spargis ubique salutem ;
70 (mplet et occasum, quod prior orlus eraf.
Gloria summatibi, rerum sator atque redemptor,
Quod teuet augustum celsa Sophia gradum.
Per te crux Domini lotum sibi vindicat orbem;
Quo nescita fuit, hoc iuodo visa teget,
52. Cui. Ms., Hinc.
434
Quando salulis opem spes oculata videt.
Sensibus o duplicala lides, cum uiunereveslruni
Plus animaecredanl, quod, cruce lesle, pro-
[bant.
Hoc, Augusla.colens, quodApostoIusinstai araro
£0 In ligno, hic vcrbo laeiificaiisagrtun.
Haecjam fama favet, qua se septenlrio teiuiit,
Ortus et Occasus miliiat orc libi.
lllinc Romanus, hinc laudes Barharus ipse,
Germanus, Balavus, Vasco, Rrilannus agil.
85 Pars tua cumcruce sit florensAugustaper aevum,
Cui facis extremis crescere vola locis.
Hanc prostrala loco, supplex Radegundisadorat,
Et veslro imperio tempora longa rogat.
Atque rigans lacrymis, conjtincla sororibus
[optat,
90 Ut hinc vestra fides gaudia larga meiat.
Felix Juslino maneas cum principe conjux,
Ordine patricio cincla, Sopbia, sacro.
Romula regna regens, iribuit sua jura senatus,
Teque sibi dominam plebs trabeata colat
95 Vota superna Deus votis felicibus addat,
Nec vobis pereat quod Radcgmidis amat.
Assiduo canlu quaepulvere fusa precatur,
Xemporibus largis m tibi constet apex.
Voto, animo., sensu, studio bona semper
[agendo :
100 Sit tibi cura sui, sit mcmor illa tui.
lC
6;i. Subriyis. Mfi.,turrigit.

UBER TERTIUS.

AD a ARTACHIN.

IRadegundes hoc in poemate dolorem suum pro Thoringiae excidio ac gcntis sua>clade expnmens mduci-
lur; lum spem suam, quam in germano fralre et Hamelfredopatruele (qui superslites cx domo ejus rac-
casuin defletacerbrssime. Rogat
rant), positam bahebat, una cum illis exstinctam fuisse dicit; cl eorumaretiore
pnstremo Arlachin, quem nepotem appellat, ut in eorum locum. quos necessitudine propinquos
babebat, charitate ac cicteris ofliciissuccedat.]

t'ost palnae cineres et cuimina lnpsa parentum. D
Qiiaehostili acie tcrra Toringa tullt:
Si loquar infausto certamine bella peracta,
Quas prius ad lacrymas femina rapta trahar ?
5 Quid mihi flere vacet prcssam hanc funero gen-
Au variis vicibusdulce ruisseginus? [lem?
Nam paler ante cadens, et aviincnlusindesecnlus,
Triste mihi vulnus ifxit uterque parens.
Restiterat germanus apex, scd snrte nefnnda
10 Meparilcr tumiilo pressit arena suo.
Omnibus exstinctis, lieu viscern dura doientis!
Qui super unus eras, Hamalefrede,j'aces ?

*Ad Artachin.Ms., Ariachin. Hoc pocma Inscrihi-
tur apud Triihemiura De excidio Thuringim. Ms.
Trevir. rcponil: Artarchi, Radegundis nepoti. Ex
Brow.
7. AvnnculusRadegundis, seu pitruus erat ller-
nienefridus, qui postea de muro Tulbiacensis civi-
ratis prxcipitatus, iuteriit; opera el dolo (ul credi-
tnm fnit) Theodorici rcgis. Lcg. Greg. Tur. 1. m, c
7-el 8.
14. Videtur Rndcgundcs hoc loco indicnrc supc
rinreni ep. suam, seu carmen, quod scripserat ad
Hamalefretlum,ignorans ubinam essei locorum ; cui
episiolm pro r.csponsonuntitim de obilu Haraalcfredi
acerbissimum retulcr.t.
«5 VENANTHHON. CLEM. FOUTUNATI OPERUM PARS I.
Sic Radegundis enim, per tempora Ionga, requi- A
Pertulil haec trisle pagina nostra loqui. [ror,
15 Tale venire diu exspectavi mnnus amantis,
Militiaequetuae hanc mihi mitlis opem,
Dirigis ista meo nunc serica vellera penso,
Ut dum fila Iraho, soler amorc soror ?
Siccite consuluit valido tua cura dolori,
20 . Primus, et exlremus nuntius isia darel ?
Nos alitcr lacrymis per vota cucurrimus amplis,
Venerat optanti dulcia, amara dari.
Anxia sollicito torquebar pectora sensu,
Tanta animi febris his recreatur aquis.
25 Cernere non merni vivum, nec adesse sepulcro,
Perferor exequiis altera damna luis.
Cur tamen hicc memorem libi, chare Artarchis
[alumne,' B
456
Fletibus atque meis addere flenda tuis ?
Debueram potius solamina ferre parenti,
50 Sed dolor exstincli cogit amara loqui.
Non fuit ex longa consanguinitate propinquus,
Sed de fratre patris proximus ille parens.
Nam mihi Berlharius pater, illi Ermenefredus,
Germanis geniti, nec sumus orbe pari.
55 Vel tu, chare nepos, placidum mibi redde pro-
[pinquum,
Et sis amore meus quod fuit ille prius
Meque monaslerio missis, rogo, saepe requiras,
Ac vestro auxilio stel locus iste Deo.
Ut cum matre pia vobis haeccura perennis
40 Possit in astrigero reddere digna ibrono ,
Nunc dum distribuai vobis felicibus ut sit
Pracsens larga salus, illa fufura decus.

16. In libro de excidio Thuringiae dicitur Hamale-
fredum in Orienie degisse : nunc secuius ipse mili-
liam narratur. Videtur itaque sub imperatorjbus
Orientis stipendia meruisse, et fonasse in bello oc-
cubnisse.
55. An hic Ariachis, seu Artarchis filiusdicendus
esl sororis Hamalefredi? quara forte indicat Radegtuii
des illo versu:
Ut cummatre pia vobish*c cura perennis,etc.
Iila enim, fortasse fratrem secuta iu Orientem, ali-
cui Graecorum nupserat; praesertim cum et vocabu-
ltiin Artarchis a Grjccx linguae sono non discrepet.
Sane Radegundi ipsi nec frater ullus, nec soror erat
superstes, ut ex liis nepolem habere possei. Aut
igiiur is Hamalefredi filius erat, aut sororis ejus. Ac
si Radegundes lib. i Hamalelredi, et sororum ejus,
pro charitatis necessitudine, non dubital dicere se
sororem, bis verbis :
Deque tui similismihicura sororibushaecest,
Quasconsanguiiteocordisamorecolo.
Neclicet amplecliquaediligomembraparentum,
Osculoraut avideluroeoutrumque, soror.
quidni eadem horum alicujus iilium nepotem suum
poluit dicere ?

LECTORI BENEVOLO.

Cum superiore voluraine ea comprehenderimus quae Browerus anteliac ediderat, nec non additamenta
alia, queinadmodum in praefatione liuic nostrae Edilioni praefixa indicavimus, hoc altero volumine Vilas
sanctoruro complexi sumus, quas a Venanlio Forlunato conscriplas fuisse constat, nec non opuscula alia
quae ejus sub nomine circumferuntur, aut ab aliquibus eidem altribuia fuisse accepimus. Ita quaedispersa
alienis in operibus, et scriptis conlinebantur, opuscula Fortunali, universa habes, amice lector, hoc volu-
mine comprehensa. Ac nc ulla in re le fraudatum merito conqueri posses, adjecimus vel doclissimas notas,
quibus cl. Editores eadem illuslrarunt, aliquid eiiam vel de nostro ingenio, ubi opporlunum videbatur, ad-
denies; qua in re aliquam a le graliam iniluros non dubitamus. Postremo autem loco carmen, de Phxnice
inscriptum, pro cumulo huic volumini adjecimus (a) : quod cum primo praelermiliere decrevissemus, non
solum quod vulgo Lactanlio tribuatur, sed etiam quod nullis in mss. Codd. nostro Fortunato assiguatura
reperiatur, quin et styli dissimilitudo a siylo Forlunaii, ut nostra fert sententia, id dissuadeat, uti suo loco
adnotabimus, postea visum est vel istud huic volumini assuere, quod nonnulli, licet pauci, illud, ut auctorj
suo, ascribant ipsi Fortunato, quo nihil eorum quae sub ejus nomine venditantur, el ad nolitiam noslram
pervenerunt, deessel huic Edilioni, quam optamus cumulaliorem accuratioremque prae caeteris, qoaeante*
hac adornatae fuerunt, publicam in lucem prodire. Interea vale, benigne iector.

(a) Hoc carmen dedimus inter Lactaniii opera, Patrologiae lom, VII. Hic ergo omittemus.
457 IN VITAMS. HILAIUIPICTAVIENSISPRiEMONITIO. 458

VENANTII HON. CLEM, FORTUNATI

PICTAVIENSISEPISCOPI

OPERUM OMNIUM

PARS SECUNDA

VITAS SANGTORUM COMPLECTENS.

IN VITAM S. HILARII EPISGOPI PICTAVIENSIS PRJEMONITIO.

Sanclt Hilarii Vita, quam hic subjicimut, duos in libros divita ett, quorum uterque Pascenlio, eptscopo
Pictaviemi, nuncupqtus cfeprehendiiur;el uterque Forlunaii, aitclorii sui, nomen prm se ferl. Incertum lanien
maxime an unut el idem Fortunalus fuerit qui tcripserit utrumque, an unus et idem Pascenlius sit eui ulerque
inseribitur. Nam ut monent cl. Editores Operum tancti Hilarii EdiU Parit. an. 1695, plures posl Hilarium
leguntur fuisse Forlunali, et duo item Pascentii Eccletim 1'ictaviensidiversis temporibus prmfuiste ex Annali-
but Aquitanicit comperiunlur. Unut tcilicet disciputut iptius Hilarii, el ejus in sede Piclaviensi successor, et
alter, qui Radegundit, atque adeo Forlunati noslri mtate Ecclesimilli prmfuil. Primum tpcclare videtur auctor
libri primi Vilmtancli Hilarii, cum ait ad illam conscribendamrogalu Pascentii accetsisse,quem sacralissimus
Hilarius ab ipsis cunabulis, ante sua vestigia, quasi peculiarera vemulam, familiariter enutrivit. Quanquam,
ut doclistimimonachie congr. sancti Mauri, post Boltandum, advertunl, illa verba significarepossunt Pascen-
tium a puero in clero Pietaviensi, quasi sub custodia ac lutela sancli Hilarii edueatum fuitse. Ac tane haud
ditsimili modo.ipse Venantius Fortunatus appeltat Gtegotium Turenensemluliani martyris alumnum, quod it
tuum itlum palronum adoptastet, ut indical hic versui car. 5 lib. v :
Martinopropriummittit Julianusalumnum.
Alterum ett, quod indicarevidelur Pascentium, de quo in hoc primo libro sermo est, seniorem itlum (uisse,
quod auctor hujusce libri, se profilens tancii Hilarii eloquentimtt virtutibus exprimendit imparem, dicat:
jEquabilius fuisset hsec beato Ambrosio de fraire scribenda mandare; qum verba indicare videntut Pascen*
tium illum comvumdivo Ambrosio (uisse. Verum ecquis non videat id illum optatse, ut Vita tancti Hilarh
Ambrotiopoliut, qui ejut, episcopalihonore, frater (uerat, et in doctrina-Ecclesia advertus Arianot defendenda
tociut, conscribendademandata (uisset, quam a se scriberetur, qui et loco et eloquentia ab illo vincebatur? jam
tttrt, quod magis confirmat rem, toquitur de Ambrosio tanquam de illo qui adhuc superstes non esset. Subdit
quippe poit allata verba, cui verba florebant. Hilarium vero anliquissimum pastorem appellat; quod ulique
non dixisset, si wlaleAmbrosiivixisset. Postremo, ut animadverlunt prmfali Edd. Operum sancti Hilarii, viro
Ambrosiisynehrono, haud licuittet de concilio Biterrensi, deque Saturnino Arelalenti, aut de conuretsu cum
Auxeniio,in Vita tancti Hilarii, vetbum nutlum facete. Posttemo stylut ipte quatlum tmculum non sapit. Ex
quibus amficitur Paseentiumeui liber iste inscribilur haud esse itlum qui vivebat Hilarii mtate, atque ipsum
exeepilin Pictaviensisede.
Quinam autem Fortunatus elucubrarit tibrum primum Vilm sancti Hilarii, non una est omnium opinio. Sunt
enim qui, eum liber isle Pascenlio nuncupalus sit qui Eccletiam Pictaviemem regebal, quo tempore venit in
Galliam Venantiut Fortunatus, huic illum attribuant, prmsertim cum ejus notissimum sludium ee labor sit in
Viiit tanetorum conscribendis. Bollandus hunc primum librum Vilm sancti Hilarii forte a Justo, presbytero
et discipule sancti tlilarii, de quo Buchetus passim in Annalibus Aquitanicit, et Sauttaius die 25 Novembris,
eonscriptum,.tum a VenanlioFortunato ex archivit Piclav. Eccleiimeruium et perpolilum opinatur (uisse. At
scriploret Hitt. Lill. Franc, l. 1, pag. 501, Edit. Paris., malunt a Fertunato Vercellensi, incerlm sedis epi-
seopo(qui in Galtiam se receperat, atque iltievivebat, anlequam in Galtiam advenirel Venantius Fortunatus),
eum esse contcriptum, a quo et Vilam sancti Marcelli, episcopiParisiensis, elucubralam (uisse coniendunt, el
quidemid sentiuiitrationibus adducti haud contemnendis.Nam, 1° non unus atque idem stylus primi et alteriut
libri apparet, ut palet conferenti. 2° in Vitaiptoloyo eademelucet visingenii, ac sludium, et indoles sctibendi,
qumin ptologo Vitmtancti Mareelti (quanquam quid de auctore Vitm sancli Marcelli sentiendumsit dicetur
suo loco). 5" Etti utriqtte libri de eodemsancto Hilario sint eonscripti, alter tamen ab altero nulto modop.tidet,
uec in altetutto fit alterius menlio; quod non esset, li ab eodem Ven. Fortunalo utrique elucubrati fuhtent;
quin imo et sejuncli in quibusdamMss. reperiunlut.
 *39 VENANTII HON. CLEM. FORTUNATI OPERUM PARS II. UO
Atomnes fere conveniunl tib. u Vitm sancti Hilarii Venantio Fortunalo este ascribendum, cum sapiat
plane slylum Fertunati ejusdem, a quo proinde, ceu addilamenlum quoddam, superiori libre, a Fortunato
Vercellensi elucubrato, censent adjunctum fuisse. lllud unum videtur obstare, quod Greg. Turonensis hujusce
secundi libri, e quo Miracula sancti Hilarii deprompsit, meniionemfaciat lib. de Gl. conf., cap. 12, iis verbit:
Virluies inultas ad sancti Hilarii sepulcrum ostensas uarrari, quas liberVitae ejus coniinel : nec citel nomen
Venaniii auclorit tui, cum tamen sotemneeidem fueril, quoliescunqueelucubratum ab ipso aliquid promeret,
nomen quoque amicissimisibi viri adnotare. Supracitaii scriptoresHisl. titt. Franc. id faclum putant, quod cum
alter citcumferretut libet de Vita soncti Hilarii, ne hujus quoque auclor Venantius crederetur, consulto ejus
nomen, vel cum sermo essel de altero libro Viim sancti Hilarii, quem ipse Venantius elucubraverat, eonticuil.
Verutn quidquid ejus rei causa fuerit, certe silentium Greg. Turon. tanti non est, ut eo ducti librum secundum
Vitm suncti Hilarii, omnium fere suffraijiis Venaniio allributum, ac tlyli afftnitaie commendatum, eidem
abjudicemus, prmserlim cum et cmteraomnia cum temporibut Forlunali concordent.Adde, quocl idem Gregor.
Turon., lib. u Hisl. Franc. num. 51, memoret librum Vilm sancti Remigii, suppresso aucloris nomine, quem
tamen Fortunati etse, eum Botlanditlis censemus,ut ostendeturin notis ad Vitam sancti Remigii.
Interea utrumque librum Vitmsencti Hitarii hic subjicimus, ut exstanl ptmfixi Operibusejusdemsancti Hilarii
Paris. 1695, cum notis cl. Editerum; quibussi quidvel a nobis inlerdum addendum videbilur, Edit. subjiciemus.

VITA SANCTI HILARII

EPISCOPI PICTAVIENSIS»

LIBER PBIMDS. A modo et vila pastoris anliquissimi resonaret, et illa

b PRiEFATIO. probaret ministeriura, et ipse tuum non celares af-
feclum.
c 2. Sed cnm mei ingenii brevitatem mensuro,
Donino sanclo, et meriiis beatissimo palri Pa-
scenlio papae, Forlunatus. adeo beati Hilarii immensitatem fortem cognosco,
1. Religiosi pecloris studio sollicilante commonitus, ut pene mihi videatur acquale tam istud posse di-
papa beatissime, divinis in aciibus cum sacri con- cere, quam digito ccelum tangere, praesertim quod
versatione propositi jugiter exercitaris intentus, et etiain beati, ut audio, Hieronymi torrcns illud elo-
intendis exercitandus, ul facile sit perspicuum ad quium recusaverit atientare, qui huic materiae se
culturam ecclesiasticae disciplinaeet fuisse te geni- imparera eatenus judicaverit, ut laceret Egovero,
tum, ei esse provectum, cum iriefragabiliter vetcris cui nullius scientiae irrigua fluenta succurrunt, qtiem
dispositionis catholici dogmatis fundamenta custos vix slillicidii pauperis alteniiata gulta perfundit,
observas, et ad aedificationem plebis amantissimae, nihil proprio de fonte respirans, qua temeritate
veluli bonus inslructor, adjiciendo aliquid, culmen inler ingentia ilumina, Euphratem beati Hilarii, el
fabricae continuare festinas, non sine timore divino, Nilura Hieronymi, siccos velim cursus extendere,
cujns operis amore praeventusme dignatus es perur- B 1 cum de illo etiam doctissimi viri.quidqtiid dicere
gere quo de aclibus sacratissimi viri Hilarii confcs- potuerunt minus esl quam meretiir? Et cum virum
snris, qui te ab ipsis cunabulis anie sua vesligia, sanclissimum consultius mihi sit mirari quam loqui,
quasi peculiarem vernulam, familiariler enutrivii, acquabilius fuerat hsec beaio Ambrosio dc fralre
ut impensi muneris vel verba rependerem d, cl si scribenda mandare, cui verba virtutibus conjuncta
non pleue, vel quadain ex parte complexa perstrin- florebant. Tamen etsi cum mea verecundia vohis
gerem, quatenus dum gregis auribus vox quodam quidein obedientiam, et illi impendo, de quo non
In Mss. Colb.: Vita sancti Hilarii a servo suo Conslantiiprincipis, sub Tauro prmfecto, miles Christi
Fort. presbytero , postea episcvpo. MON.CONGKEG.dimicarit, extitiumquepertulerit Phryqim, lustrumque
S. MAUR. exsulaverit, omnibus reclm, pimque fidei sequacibus
b 1'raelationishujus loco in cod. Compendiensi ab notum habetur. Prologum lninc Vita excipil, Fortu-
annis circiter 800 scriplo, brevior exstat prologus, naii verbis expressa, iis lainen identidein muiatis.
quem, mendosum licet, hic atlexerc nonnihil juve- IIDEM. e Hic Pascentius ex abbate basilicae sancti Hilarii
rit : Ptologns ex geslis sancti Hilnrii Pictaviensis
episcopi el confessoris, Idus Januarii. BeatissimiHi- successit in sede Pictaviensi Pientio circa an. 564
larii confessorisVitam, vel Opera non unius sedtnullo- vita functo, ut referl Cointius; idque ex mandatu
rum relaiione comperimus in laudem Domini noslri r. , regis Chariberli, ut narrat Greg. Tur., lib. iv llistor.
Jesu Christi memoria traditam, el bellatorem Christi Franc, cap. 18. HaccViia proinde scripta fuil ante
eorum opusculis centra Arii perfidiam Inculentissime an. 568, quo in sede Pictaviensi sedebat Mauroveus,
flore deflvratum, et in muttipticia in eis ad verm fidei successor
d
Pascenlii.
eonfessionemlexere gesta.Hujuscemodire [forsan, rei] Aliquot Mss., tependetes, seu tependetis. Tum :
bealus Hieronymiis maximus stipulalor enitel. Qua- Elsi non plene, vet ex patte petstringerem. Mos.
liler vel quomodo in synodo Ariminensi, temporibut S. MAUIU.
411 VITA S. IHLARIl PICTAVIENSIS. 144
digne loquor, fortasse injuriam; sed concedi pei A ctus est. Creseebat in eo quoiidie opinio, faniulairix
veniam creditnus, quod devolione peccatur. Et ne virtutum; nec erat fama ejus contenta circunijectas
protracta pagina fastidium potius generct quam pro- tantum Gallias illustrare, sed exteras naliones, et
'
vocet auditorem, nunc de ejus Vita proponamus. regiones implebat, mei itortim gratia percurrente;
sicque aciiun esl ut in lolo orbe velociter beati pon-
INCIPIT LIBER. lificis gloria miliiaret.
5. Igitur beatus Hilarius, Piclavorum urbis episco- 5. Igilur Couslantii imperatoris tempore, ctun
pus, regionis » Aquitaniae oriundus fuit, quae at Ariana haeresis, venenala de radice d flore toxico
Oceauo Britannico fere millibus b nonaginta sejun- pullularel, lunc vir sanctissimus, timore iiudus,
gitur; apud Gallicanas vero familias nobilitatis lam- lidei fervore vestitus, quasi signifer belligerator
pade non obscurus, imo magis prae caeteris gratia per medias acies inler hosiiles fremitus, inler h:e-
generositatis ornatus, nitore pectoris addito, quasi reticos gladios, se ingerebat intrepidus. Cliristi
refulgens Lucifer inter astra, processit. Cujus a cu- charitate securus, nihil de sua mnrte formidans,
nabulis lanta sapienlia primitiva lactabalur infantia, e illud solum metuens, qnod absit, prapjudicioreli-
ut jam tunc pomissel intelligi Christum in suis cau- gionis illalo, ne viveret. Hinc a Valente et Ursacio
sis, pro obtinenda victoria, necessarium sibi jussisse episcopis, qui prava credulitate Ecclesiam Dei tur-
militem propagari. Denique conjugem habens, el bare perlinaciter insistebanl, imperaiori pcrsuasuin
filiam, ita plenitudine Doraini venerabiles animoa est ut virum eruditissimum, de quo loqtiimur, el
ecclesiasticaeregulae tradidit informandos, ul adliuc Dionysium Mediolanensem, et Eusebium Vercel-
in laicali proposilo conslitulus, divino nutu, ponti- lensem, exsilio ' condemnarel. Nihil enim poterat
ficis gratiam possideret; ita se ipsura propria disci- anle insuperabilem sancti llilarii facundiam haereti-
plina coercebat e intonsus, quasi futuram speciem cus obtinere. Sperabat enim hostis fidei aliquas se
indicans, ut irreprehensibilis in templo Cliristi prae- nebulas splendori catholico posse praelendere, si
pararetur sacerdos. Nam quod inter morlales adhuc reirusus exsilio vir talis a cerlaminc defuisset,
valde videlur difficile tam cautum esse quemquam, qunniam si quis perversus voluit cum illo confligere,
qui se a Judaeisvel haereticis cibo suspendal, adeo ac si inutus et claudus, ncc verba polerat proferre,
vir sanclissimus hostes calholicae religionis abhor- nec rcsponsionibus currere.; sed quasi naians in
ruit, ut non dicam convivium, sed neque salulatio pelago, ante fluclum ejns eloquenliae mergebalur.
ei fuerit cum bis praelereunti communis. Vitabal ltaque in Piirygiam Asiae regionem missus exsilio,
hacc, Davidico sulfultus exemplo, ne cum haereticis p ad augmentura virtutis, gratias egit Deo, quia quan-
inensam participando, fleret illi in scandalum. 0 tum pro noraine Christi longius discedcbat de soto
ccelo.
quam perfectissimum laicum, cujus imitatores ipsi proprio, tautum mercbalur fleri vicinior
etiam esse desiderant sacerdotes; cui non fuit aliud 6. Qui dum ad locum pervenisset oplabilem , no-
vivere, nisi Christura cum dileciione timere, et bis lacendum non est, quod illi diviuitus concessum
cum timore diligere, cujns sequaces currunl ad glo- esi. Nam eo lempore, sancto sibi Spirilu revelante,
riam, divertentes ad pcenam; credenti succedunt cognovit quod bealissimam « Abram filiam suam ,
pramia, recusanti tornienta ! Qui omnes depio re- quam cum matre Piclavis reliquerat, quidam juvenis
ligionis opere commonens, niinc alios dc confessione nobilissimus, praedives pulcherrimus, conjtigii vin-
iiiicsliiiiabilis sanclae Trinitatis informaus, nunc culo sibi quaereret annectendam. Sed ipse inlerventu
reliquos promissione regni ccelestis invitans, non orationis assiduae ccelestem illi sponsum sine conla-
cessabat in plebem verba veritatis, fructura fidei re- miuatione provideral. Mox opporlunitate reperla ,
dundantia, serninare. manu propria subscriptam h, fiiiaedirexil epistolam ,
4. Quocognito de sanclo Hilario, quoniam lantum sufflcienti sale condilam, et velut aroinaticis unguen-
lumen, elsi voluisset, latere non potuit, quippe ne- tis infusam , quae lenetur Pictavis pro munere con-
cessarius [Al., necessarium] ut alienas lenebras in ) servata, indicans ei quod (alem sponsum anxius pa-
lucem transferret, concordante favore populi, aut ter illi providisset, cujus nobililas coelos ascendcroi,
potius Dei Spiritu proclamanle, vir olim mysteriis pulcbriludo rosarum et lilii comparalionem |iraece-
>
deputatus, aliquando sacris altaribus sacerdos ele- deret, oculi gemmarum lumen obnubilareni, vestis
a In veteri Codice Colb., regione Aquitanim. In teligioni, quod absil, illatutn ptmvaleret. Eleganlior
solis Edil., regionis Aquilanim parlibus. Hic Picla- est lectio, quam exbibemus ex potioribus Mss. Ho-
viensis civitalis jam expressae videtur auclor vitare rmn in uno exslat illatm non in Imo. Moxex iisdem
voluisse repetitionem. IIDEM. restituimus , prava credulitate; ubi obtinuerat crttdf
b Gemeticensis Codex, cum Compend., octua- lilale. IIDCM.
ginla. IIDEH. f lloc non uno et eodem anno contigit.
c Ita meliores Mss., quo verbo id significatur 6 In pluribus Mss. consianier scribitur, Apram.
tempus, quo nnndum per tonsuram clero adjunctus IlDEM.
erat Hilarius. In aliis libris : intentus. IIDEU. h Addilum hic erat, infra post librum secundum,
d Quidam Mss., floris loxiei. 'Magis placeret, cum quod ex margine irrepsit in textum. IIDEM.
Compeud., dira contagia pultularet, si et aller suf- > Gillotiana liditio, lumine luminarint. Conipend.
fragaretur. IIDEH. Mss., tumina illuminarent. IIDLM.
• 1ii vulgatis, illud solum metuebat, ne prmjudicium
443 VENANTH HON. CLEM. FORTUNATI OPERUM PARS H. 444
candorem nivis opprimeret, ornamenta inaeslimabilijA iniquitatem ipsa est illala calumnia. Quod lamen
fulgore vernarent, divitiae intra se regna conclude- alhlela Cbristi beatus Hilarius agnoscens, graviter
rent, ejus sapientia incomprehensibilis emanaret, dolet apud Ariminut» diaboli praevaluisse menda-
dulcedo favi mella-poslponeret,.-pudiciiia incontami- cium, in tantum ut el Orientales parles similiter
nata persislerel, odor suavitate fragraret, thesauri composito pravitatis fuco inficeret. Imperatori au-
sine defectione constarent. Addil ergo monilis ul tem d tribus libellis oblaiis, preces effudit ut, in ejus
filia nulli se prius a malre divisa eonjungeret, quam conspeclu collectis adversariis, essei ei contra haere-
" ut patris exspectaret pollicitum, el sponsum pari- ticos discepiandi de religione licenlia, ne veritatem
ler cum promissione venturum. Quod Abra dulciter falsiias obuinbraret, * ne aequitali iniquitas praeva-
excipiens, el quasi sponsum fuiurum in epistola pa- leret, ne imperalor Deo resisteret, ne ftdei perfulia-
tris amplectens, admonilionem secuta est, nulli in rebellaret. Unde Valens et Ursacins, conscienliae
coujugio se resolyens. Sed qualiter ad illum sponsura reatu perterrili, quoniam, si darelur facultas cer-
pervenerit, locus in sequenti servalur. landi, mox se recognoscebant Hilarii conlentione
7. Inlerea cum toto orbe Arianaehaeresis perversi- prosterni, sollicitant imperaloris animum,' lam ma-
tas pullularel, dalo generaiiler imperatoris ediclo , ligna,paric captivum, ut ipsum Dei virum ad Gallias
ut omnes Orientales episcopi-apud Selenciam, Isau- B 1 redire perurgeret, dicentes, illo praesenie, haeretica
i'iae oppidum , convenirenl, disceptaturi quid senti- non posse machinamenla proiicere. Quo obtentu, ad
rent de fldei veritate, tunc inter reliquos, quarlo Gailias compuisus revertitur, putans amplius se pati
jam exsilii anno de Phrygia sanctus Hilariusin prae- exsilium , quod illic perturbaiionem Ecclesiae relin-
dicto loco, b data sibi pergendi evectione, ad syno- quebat, lermino disceptalionis non consecuto. 0
dum venire compellitur. Qui quoddam castellum bealum pontiflcem, qui in summo discrimine, ini-
dum adisset, die Dominico iugressus est templum ; mico eliam sibi judice , adiit tribtiual imperii, sine
moxque Florenlia puella- genliiis , irrumpens multi- timore lonnenti ! Vere totis visceribus diligcbat
tudinera populi, voce magna servum Dei illuc adve- Christi regnum, qui non formidabat in priucipaiu
nisse testata est, et ad pedes ejus accurrens non Constaniium. Nam quod se pro Domino sic ingere-
cessavit petere, nisi signum crucis ab ipso sibi iieri bat aperlo periculo, opiabat marlyrium , si non de-
fldeliter impelrasset. Quam Florentius paler secutus fuisset percussor; et taroen animus sumpsit gloriam,
est, et cuncta familia in nomine Domini meruerunt elsi lempus non intulit poenam. Sed hunc ipsum
pariter baplizari. QuaeFlorentia, relictis parenlibus, divino nutu servatum testilicor pro correctione
vesligiis ejus inbaerens, usque Piclavos perducta esl; « cunctorum. Nam pene totum mundum gravi errore
patrem vero se habere, non a quo generata est, sed confusum, factis saepius in Gallia synodis, per llila-
per quem regenerata est, praedicabal. rium fuisse ad viam veritaiis adductum , conliietur
8. Cum vero Seleuciam pervenisset, magno favore lingua multorura. Quidaulem inlerest \ vel sibi pro
a cunctis exceptus est, eo quod divina misericordia aeterna vila factum fuisse martyrem, vel amplius
talem virum prudenlissimum, et singulari erudiiione vixisse, reliqni ne perircnt ? Igitur sanclissiinaiu
comperlum, in speclaculum mundi produxerit, ubi aniraam eisi gladius persecutoris non abstulit, pal-
erat de (ide censendum. Hinc post examinaiionem mam lamen martyrii non amisit.
agniiis hostibus et oppressis, decretis in scripto con- 9. ltaque dum regrederetur ad propria, luncbea-
dilis, prospera gerens synodi ad imperatorera diri- tus Martiuus, aequemeritorum lumine > non abscon-
gitur legatio : cum qua perrexit sanctus Hilarius , sus, qui ab eodem sancto Hilario exorcisla est posiea
quamvis ei non fuisset injunctum, meluens ne adliuc constitutus, cognilo advenlu ejus, Romam festinan-
contra reiigionis dogmata respirarel damnala perfi- ler occurrit. Quem cum jaro praeteriissecognoscerei,
ilia. Sed disserere longum est qualiter in Ariminensi usque ad Gallias consecutus est. Neque enim Marti-
synodo, c composita memione aliud ex alio referens, nus, qui adhuc catechumenus Cliristum chlamyde
fraus hieretica serpentino lapsu subrepserit, et quo- n sua tectum videre meruit, illi devotus occurrerel,
modo posiea legalis Seleucensibus per imperaloris nisi per omnia mysteriis plenum in eo spiritum prae-
* Ita Codcx Compend. Alii vero, ul patrem exspe-
gna te pet arlem eapiivum. Caeteri vero libri, jam
ctaret sibi polticitum. Anlea in quaiuor Mss., prius magna ex parle capiivum. IIDEM.
male divisa, non prius a maire divisa. IIDEM. s Edili, multoium, reniteiilibus plerisque Mss.,
* Aliquot Mss., dala vectione, vei evectione.Sulpi- quibus snffragaliir illud Sulpicii, pag. 2(i2 : Opti-
cius Sev., data eveclioniscopia. Habelur lib. xn, Cod. mum faclu arbilratus, revocare cunclos ad pmniten-
de cursu publico : Eveciionumcopiam, cum profi- tiam, frequenlibusinlta Gallias conciliis, etc. IIDEH.
ciscendiad nos necessilasfuerit, setenilas notlta lat- h In Vulgatis, vel si; in pluribus Mss., vel te,
gitac esl. IIDEM. magis placet cum potioribus, vel tibi, hoc est, quod
Legendum haud dubie menlilione. Hoc enira sibi uni profuisset. IIDEM.
dictum est de mendacio Arianomm, quo vocem sub- 1 Anliquior Mss. Colb., non obscutus. Tum Com-
stantiae ab Orientalibus omnino respui impudenier pend.: qui ab Hilario defensotesanclo exorcista, etc,
mentiti sunt. In Mss. Compend., compositum men- omissa voce postea, quam per glossema buc irre-
dacium. IIDESI. psisse censet Bollandus. Alias t erte pugnarel hic
d Sic Sulpicius Severus lih. u. cum Sulpicio , qui Maitiuuiii ab llilario,
* In Vulgalis, ne Ttinitatis fidei iniqvilatis petfi- Forlunatus
antequam exsularel, exorcistam ordinatum esse scri-
dia interpolatoris opera. MON.S. MAUR. bit. IIDEM.
r Sic potiurcs M\s. Yelustiur c Colb., tatn muli-
445 VITA S. HILARHPICTAVIENSIS 415
vidisset. Nec mirum si ille qui Deum prius vidil in Ajaco nomine, dum prcccepisset consistere, virlute
paupere postea illum habilare cognoscerct in do- divina meruitibi beatus Marlinus moriuum suscitare.
ctore. Deinde post aliquot dies infans quidam sine bapti-
10. Illud etiam nobis non convenit lam nobile smi regeneratione defunctus est : dupliei morle
prapterire miraculum. Nam cum circa Gallinariam damnatug, praesentem amiserat lucem, et pcena
insulara propinquaret, relatione agnovit vicinorum , futuri sseculinon carebat. Tunc mater exstincti, quae
ibiilem ingenlia serpentium volumina sine numero jam mater non erat, dum filium non habebal, provo-
pervagari, et ob hoc quamvis illis haecinsula vide- lutaad pedes sancti Hilarii, praecedentibuslacrymis,
relur vicina, propter inaccessibilem tamen locum nati sui corpus effudit, exclamans : Martinus adhuc
longius illis videbatur esse quam Africa. Quoaudito, incipiens catechumenum morluum revocavil; tu,
vir Dei senliens sibi de bcstiali pugna venire viclo- pontifex, redde, rogo, filium, aul milii, aut bapli-
riaiii, in nomine Domini, praecedente crucis auxilio, smo; qui populi pater agnosceris, ulego mater vocer,
descendit in insulam; eoqne viso , serpentes in fu- quaeso, obtineas. Sic illa plus lacrymis petente quara
gam conversi sunl, non lolerantes ejus aspectum. verbis, commolus est pietate vir Dei, et, spectante
Tunc baculum (igens in lerram , quasi metam , quo populo, s ad consueta arma recurrens, in terram
b ™
nsque deberent excurrere, virtulis potentia desi- prosiernitur. Moxpaulatim defuncti h pailor in rubo-
gnavil; nec amplius libertas est illis occupare quod rem convertitur, 1'rigidamembra, revocalo spirilu,
vetuit c, tanquam si reliqua pars insulaenon sit lerra, intepescunt, oculi apertis palpebrarum januis pere-
sed pelagus; quia dum semper illam partem veren- grinum lumen agnoscunt, vox adduclo aere de pe-
tur attingere, facilius erat illis mare iransire d quam ctorls domicilio conflaia profertur, gressus suis vesti-
vocem. 0 immutabilem terminum, de sermone plan- giis redivivus extenditur, in anterioris fundamenti
talum ! Apparet quanlum est melior Adam secundus siatum toia fabrica renovatur. Quid plura ? Tandiu
antiquo. Ille serpenti paruit; iste servos habet, qui jacuit sacerdos in pulvere, donec pariter surgerent,
possunt serpentibus imperare. Ule per bestiam de senex de oratione, infans de morte. Ecce vita lauda-
ede paradisi projectus est, iste de suis cubilibus ser- bilis, quae de alterius corpore necem precibus effu-
penles exclusit. Deposuit anguis e antiqui menda- gavit, spoliavit Tarlarum, spem habens in Christo.
cium , qui didicit implere mandalum. 0 Hilarii dul- Mors ibi jura non tenuit, ubi Hilarius vim oralionis
cedo, medicamentum , et meracum, ante quem sine ingessit. Sed tanta res non potest nostris verbis plus
raora venena fugata sunt! Addidit terram hominibus, ornari, quam ipsius merilis. Nunc vero memo-
quia in loco belluaeincola transmigravit. Sed rever- n randum est, quod supra * praetermisimus, qua-
tamur ad ordinem. liter miracula reliqua hocsubjecto miraculo cumu-
11. Cum, de exsilio regressus, introivit Piclavis, lavit.
summo favore plaudebant omnes pariter, eo quod 15. Denique cum beatisstmam Abram filiam suam,
ecclesia recepisset pontificem, grex pastorem; et ac si ad quam de exsilio destinavit epislolam, incotumem
omnes cum ipso lunc redissent ad palriam , ita sine invenisset, alloquiiur eam, quomodo poterat dulcedo
ilto se exsules fuisse deflebant. patris et facundia oratoris. Quid dicam ? Alloquitur
12. Itaque beaium Maninum in vicof, Locoge- illara Hilarius, cujus eloquenliae post ipsum compa-
» Plures Mss., eirca Dives Galliarum insulam; ned., Loeotejaeo, in Compend., Locodiaco; in pluri-
sicque Boucbetus legit, ac putat hanc insulam ad bus aliis, Legudiaco.Sic el apud Bollandumbic vicus
rupes Primalienses sitam. Ilaud procul Rupella, uti aliis Legudiacus, Tyacus et Goteloicacusdicilur, et in
Bollandus observavil, vicnm Yves et pontem d'Yvet, Breviario Sarum, Lugduniacus. Ipse praefert, cum
exhibent tabul.x in Alnesio. Valesius autem, in nutis Edit. Gill., Tegiaco. Ex duobus prioribus Mss. conli-
Gallic, pag. 590, 2, nolal insulam Divamproximam cimus Locogejaco,adeo ut in primoexciderit liilera g,
esse lum ostio Separis, tum alteri insulae quae La- quam antiqui voce non exprimenies, facilius etiam in
tine Oia vcl Ogia, vulgo Vlle-Dieu nuncupalur. scripiis omiltebant. Ex altero auiem supplemus litie-
Quamvis Mss. velustiorum aucloritate relineamus, ram e, concinenle Gallico nomine Liguge. Non dis-
Gallinarium insulam , eam lamcn arbitramur aliam I*pliceret Legugejaco.IIOEM.
fuisse ab insula ejusdem nominis, in mari Tusco siia, s Edit. Gil. ad conversaiaarma; quod deinde enun-
quam Maninus incoluit, Alias Martiuus in ea Hila- tiatur de defuncto ad viiam revocato, quamdam afli-
rinm exspectasset, nec Romaetenlasset ei occurrere, nitaiem habet cum iis quaede moribunda sanata edis-
si hac illius iter fuissel. Falso eiiam inhabiiabilis serit Venantius in Vita sancti Germani, «I pott fune-
dicerelur, quae a Martino fuissct habitata. IIDEU. rum pallorem facies in tubotem ttansitel. IIDEM.
b In duobtis, Mss., polentiam. •» Placel hic referre versus Ven. Fort. quibus Cale-
' In Vulgalis, et lanquam si hmc insula. In duobus chumenum a sancto Martino viiae redditum descri-
probae notae Mss., tanquampars terrm non sit terra. bit, I. i. Vit. sanctiMart., quibus sumina cum hoc
In caetcris, tit in textu. MON.S. MAUR. loco aflinitas, ac simililudo iutelligitur. Sic ergo ha-
d Vetustior e Mss. Colb,, quam huc esse. IIDEM bent illi :
* lla velus CodexColb. Alii vero, antiquum men- Interea geminisspatioremorantesub horis,
dacium. Mox aliqunt Mss. o llitarii dulcedo; ac Ecce redit facies,saliunt per membravapores.
deinde cum etlit. Gil. medicamenium et meritum. Stat rubor inde,genis, oculospupilla, repingit;
IIDEH. Rursuset jnsertus renovatspeculariavisus.
f Sulpicius hujus monaslerii situm non longt ab Vena tumet rivis, animatofontecruoris,
oppido esse tradit, sed noraen ejus silet, nec in eo Paulatimassurglt, fabricatitubante,columna, cs
scribendo consenliunt Mss. Legere est in velcre Erigitucciuejacens pariter domus,el suus hos,
1 lu un J Ms., prmmishnus.
Colb., Locojaco; in alio non rccenii re Casalis Be-
417 VENANTHHON. CLEM. FORTUNATIOPERUM PARS II. 418
rare aliquem vix audemus, nisi qui fuerit spiritu A 1 amittens. Ipse conditi sal ingenii, fons loquendi,
divino, ut ille, repletus : tenlat ejus animum.si thesaurtis scientiae, lux doctrinae, defensor Ecclesiae,
vellcl aitingcre sponsum quem patris gratia a provi- hoslium oppugnator. Cujus dicta qui legerit, non
derat. Tunc libenter desideranterque , ut celeriler ei credet dicere, sed tonare d. Hnc fuil ultra hominem
jungeretur, optabat. Quam voluntalem pius pater sapere, tam caule de religione censere.
agnoscens, iiiienlus orationibus nnn cessavii, donec 15. Sed qui vull ipsum cognoscere, ejns • exsilia
sine dolore, sine coniagio, se praesenle filia de meraoret, merita respiciat, volumina relegat, dicla
mundi ludibrio migraret ad Christum, quam propriis perpeiul.it, signa quotidiana percenseal. Qui dnmsu-
mauibus, ut decuit, venerandae tradidit sepulturae. 0 persles fuil in hoc saeculo, aul scripsit ecclesiasticae
funeris gloria, quae melior habelur quam vha, quia fldei documenla, aut pngnando calcavit haeretica
quod lerrae subripuit, in cuelumtransmisit? Vere, ut crimina, aut petenli trilniit miraculorum suffragia
ego considero, plus fuit, quam resuscitari, sicmori. qiiiP, volente Dominn,tisqtieiu hodiernura diem ejiis
Certa enira salus est, non contaminari peccalis. orationibus perscverant. Sed mea lingua non snfficit
Quanti eupereni, rebus cum vila Iraditis, lalem trans- singulaiim de sancio Spirilu, qui per cum et opera-
itum comparare, si mercatorem forsitan iuvenirent? tus est et loculus, sicut illi dignum e.-t, cuncta
Qtiid distat inler vivificatiinfantis, etliliae mortifica- "1 proferre.
tae mysterium? Illum resuscilavit ad bapiismum, 16. Del mihi pins veniarn, quia multa praelerii, qui
hanc praedestinavit h ad regnum : nisi quod in illo vix pauca conscripsi f. Ita - beatus llilarius de prae-
adhuc spes peccandi restabal, haecimmaculata floie- sentis sacculivita , Valente et Valentiniano regnanti-
rat. Quod cum vidisset mater beatse Abrae, a ponti- bus, cum gloria migravit ad Christum, terra plorante,
fice postulat, ut el ipsa, si mercretur, erepta de coelo gaudente, eodera Jesu Chrislo praestante, qni
nitindi crimine, cum filia praesentaretur ad regnum. cum Patre et Spirilu sanclo vivil et regnal Deus in
Cujus vota considerans, assidua oratione et ipsam saeculasaeculnrum..Amen.
anle se transmisit ad gloriam. Quis aestimaturus est
talem virum ita dilcxisse Dominum, conjugis et li- LlBElt SECUNDUS.
liae affeclu contempio? Tamen in hoc magis iltas s PRiEFATIO.
amasse cognoscitur, cum per ipsum lumini perpeluo
Iratisferuntur. Dominosanctoet meritis beatissimoPatri, Pascen-
14. Quis vero abundanliam riganlis ingenii con- lio papx, etin Cliristo florigera perenniler charitato
vernantibus , Ecclesiac Pictavieusis habitatoribus,
tendat evolvere, aut ejus verba verbis valeat ex- „ Forlunaius.
cequare? = Qunliter ille indivisacTrinitalis libros slylo 1. Ctini vcteres, infideliumconditores voluminum,
tumenle contexuit, aut scripta Davidici carminis eloquentix suae pompam cunctis osieudere causa
sermone cothurnato per singula reseravit? Quam fuit provocaverit opinionis inflatae, dum inter regum vo-
in dissertione providus, in tractatu profundus , per la , seu funera, id est, prospera , vel adversa, con-
Utieraiuram eloquens, per virttilem mirabilis, in fuso vocis ordine, quodara modo visi [Al. nisi] sunt
complexionibus mulliplex , in resolutione sublilis, caniare pariter el plorare, ut hi qui dixerunt, vel de
aslulnsj"uxla piophetam, imo prudens j'uxla Domini qiiibus locuiisunt, saltemin libris viverenl, elsi vucuis
vocem, ul serpens columbae simplicis gratiam non qnibusaclibusinanilerdefecissent;curergo,[F., cgo],
11Ms. prmciderat,prmviderel. secretius sib't accersin mand.ivit. Ei anlem idera
b ln Mss. Colb., deslinavil; in Comp., /raiismjsit sacerdos credulus, eldilectissimiis habebalur. Cum-
M-«. S. MAUR. imniinentibus nociis teneliris euin exire, et si
c Velusiior e Mss. Colb., qualiter ; ille in divisa que
qiiitl foris audiret, sibi rcnuntiari jussissel, ipse voces
(forle, in diversa)librosstylo lumente contexnii.Com- tumultuantis adhuc populi civitaiis se audisse rever-
pendiensis vero, qualiter ille libros conlra Arii perfi- tens exposoit. Persistebat iiaque vigilans , jusiiqiie
diam promulgavit, quomodo librum Psalmorum per linem exspectans, animum novissimisejus et charis-
singula colhurnalo sermone reservavil.[leg., resera- D sirais exbortaiionibus reliciens. Deinde, lempesta
vii\, in hymnorum eliam fuerit disseriione|ubi men- jam nocte, rursus a sanclo .rogatur exire, quidque
dose excusum erat, in discreiione]paralus. IIDEM. auditu percipere posset, sibi jacenti ad lectum referre.
d In exemplari Compendiensibic subjicitur : Obiit Qtii dum niillius sonituni vel mussiiationem se scn-
autetn prmfaiuspontirex Hilarius die Iduum Januaria- sisse renuutiai, raox splentlor inaestimabilisclarila-
tum. Reliquimejus Piclavis sulit condilm; in quo loco tis, quein Leonius se non potuisse ferre fatebaiur,
hactenus divina beneficiuoperanlur, ipso prmstanle, per fenesirain a parle altaris ejusdera basilicae, in
qui*vivil,elc. IIDIM. qua sanissimus decubabat inlirmus, ingreditur. Se-
Apud Gilloiiiim, auxitia memoret. ciindiira iulirmatus carne, spirilu
* In Mss.Otlobon., German., Colb., ac nonnullis; poentior namqueAposlolum,
erat; cujns anima , non qualiscunque, sed
aliis, diffusior est bic lihcr in bunc motlum: Ne ergo beaiissiina, corporalibus soluta vinculis, egressa eo
pagiua cum styli rtisticitate nec uon et loquendi ni- ipso, ut credimus, divinaeclarilatis lumine suseepta,
mietate prolixius exteusa vilescat, scribendi j.nn et in paradisi migrando perpctui splcndoris amoeni-
debemus construere mclas; est tamen dignum,juve- tatem intravil. Ibi nunc et semper pretiosi lapidis
litqtie hnc unum lanlum relerre, quonindo htijtis diademaic cnronatus, in sempiterna cceli arce felici
sancli viri anima tlivini luminis fulgore migravit perfusus luce, exsultantibiis sanclis laetatur. Ila
excepta. Tantum nainquu lniiien Eeclesiaedum inlir- bealus pqntifex Ijilarius , eic, MON.S. MAIJR.
mando obscurari ccepisset, venerabilem virum Leo- B In uiio Ms. Colb. additur et hic; lunc preiby-
nium, ejusdeiu civiialis presbyteruui, quadam die, teri, poslea autetn Piclaviensis ephcopi, JJDEM.
449 VITA S. HILARII PICTAVIENSIS. 450
melioris spei sollicitalus insiiiiciu, paltar reticeri de A membrorum fluentcm fabrieara verbo aperanu)
summi confessoris vivcntibus meritis et victoriis, erexii, et in slatum piistiniim, tanquam si nibil in ea
non sine, quod absit, vindictae ccelestis incursu , fuisset solulum rcforraavit; moxque parentum lacry-
eum vix debita solverem, si de beati Hilarii iudeli- mas, laetiliaemole superveniente, siccavit, gemittts
cientis lampndis splendore, infatigabili voce, die voio succedente praeclusit,ubi jam per dolorem non
Conliniiaia cum nocle pariter, decanlarem ? Qua erat, sed prae gaudio quod plotarent. Quas poeuas,
vero vel irretilus inscitia , vei impulsus offensa, in quaelormenta mors ipsa lunc perlulit, quando illud
ea voliintate sub gravi torpore persisterem, ut eum quod credebat invadere sic amisit! Profeclo quando
illi decepti plurimo iractatu de resoluta urabrarum alierum vicirix ferire non potuii, sese ipsam victa
imagine nonnullaconflcerent, et in pulverem redacta perCnssit.Quitamen Probianus postea apicem proine-
cadavera falsis qiiasi laudibus animarent, ego de ruit obtinere h pontiticis, et usque in bodiernura
sanctis permanenlibus, el, quod esl felicius, in regno diem ad luminaria sui medici singulis annis vilaede-
Cbristi quotidie florentibus, niliil referrem, praesei- bitor tribuiu persolvit.
lim ubi diversa diversarum parlium videlur esse 4. lllud quoque nobis est lam singulare miracu-
causa mercedum, quod genliles fructum laboris sui lum, pro gloria collatoris , ad memorialu populi
in inaTiitantum favure voluerunt consislere, nos au- B revucaiidtim. Nara cum a c Cadurcis veiiissenlduo
tem oporteat illum in beatoruni viroriim intercessione homineslepr.neraactilis immulati, spem suae salulis
plantare, quibus bic verba si solvimus, illic gaudia in sancti Hilarii intercessione fundantes persisie-
cnmparamus? bant, el de pulvere qui ab ejus sepuicro abstergeba-
2. Idcirco reddat illi mobilis lingtia praeconium, a lur sua eutn aqua lavantes capita, el inembrareliqua
quo prius peclora hunc conceperunt affectum. Nam perungentes, lani diu sibi lalem curam fldeliter im-
honis ejus aperte credetur invideri, si quaede illo co- penderunt, donec infirmiialis ipsius ulcerosa varie-
gnovimus, silentio videanlur abscondi. Merito itaque tas de corpore quod captivaverat captiva migraret,
cum caeteris et me de se loqui compellit, qui etiam ut decepta suis solaliis colorem qiiein invaerat in-
mutos, ut loquanlur, absolvit. Sed quam plura su- violatiiiri relinqueret, et quara secum altulerat,
perstes in corpoTe feceril, vel quanta operatus sit, turpitudinis speciein non teneret. Post iunumera-
postquam eeternam in requiem, plaudenlibus de se bilia itaque vulnera, membiis omnibus, instaurata
angelis, ad Cbrislum victor de mundi certaminetrans- est cutis una; vultus ille diulurna deletus sorde
migravit, etsi non polui, annorum vetuslale subri- [Ms., sordine], sua ccepit in ambobus repingi ima-
piente, coniingere, atlamen \el quae praesenli lem- . gine, nec agnosci qualis fuerat per inlirmilatem. Per
C
pore miracula misericors praebuit, cupio indigenii fldelissimura namque lavacrum pulveris, Pictavis
memoriae non fraudare, ui qnisqnis haec fl.Ieli, sicut purilicus illis inventus esl Jordanis, etnon ipsi ad
decet, auditu percepcrit, et praelerita se cognosccre fluvium, scd ipsis fluvius hic occurrit. Ex quo tain
gaudeai, et similia fieri virtute confessoris in fuiu- praedicabilis paluit miseratio confessoris, quod et
rum confidat. laborem eis longinqui itineris abstulit, et salutis vota
porrexil. 0 quam inaesliinabiliumclaruerunt docu-
IJVCIPIT LIBER. menla virtutum, ubi sepulcri immundiliae mundave-
2. Igitur " Probianus cum dubio jam vitac pende- runi maculas leprae!Cujus hoc facere cura potuisset
rel in line, el spem convalescendaeinfantiaemors in- artilicis, qui de lali pu'vere ferret benelicia medi-
vida parentibus subripere festinarct, nec parvult fu- cinae? Ex quibus d Castorius diaconus ei Crispus
nus acerbum considerans, nec desideria ingemiscenlis subdiaconus institulus, ad ejus obsequium usque in
senectutis speclans, avida qnidquid invenit extra finem suum, per quein sanati sunt, adhoeserunl; et
sortem cuncta concludens, jsola tamen inlercessione merilo illius elegerunl sustinere jtiga Domini, a quo
beati llilarii restiterat moribundo saluiis occasio. a posna liberi sunl etfeCti.
Quem Franco suus genitor, et Periculosa mater, quae n 5. Quaedampuella in hanc vilam veniens, dexte-
roagis converso nomine, filii periclitabatur in nece, ram mortuara traxerat naturae formante, el debitem
jam quasi defuncti praemedilantesexsequias, cttmin- manum in speciein gloini collegerant nervorumr
genti luclu et flelu in confessoris tabernaculum delu- fila contracla: flitxa suo stamine digilorum tela
lcrunt. Tunc sanctus Hilarius ab auctore suo se- marcebat. Tunc occurrens ad beatissimi Hilarii se-
cretae artis exhibens medicinam, consuelus de dis- pulturam, inlercessione ejus vivacibus esl ofliciisor-
pendio funeris reddere compendia sanitatis, subito dinata: paulatim mobiles vigor articulos siupentes
* Bouchetus, c. 15, et Claudius Robertus hunc tribulum solvit pro ptetio. MON.S. MAUBI.
aiunlesse Probianum, seu P.robatianumepisc. Biluri- c Cadurcorum meiropolis in Aqtiitania prima Ca-
censem XXIV, qui anno Pelagii papaj 2, Cbildeberli dutcum ad Oldum lluviiim, urbs episcopalis sub ar-
44, Cbrisli 555, subscripsit concilio Parisiensi n, ei chicpiscopaiu Bituricensi. BOLLAND.
bieunio pnst prsefuit Parisiensi m, adeoque attigit d Boiiclietusnono die sanalos scribit: Idem habet
tempora VenantiiFortunati. BOLLANDUS. Casterius, idem Cripso. BOLLAND.
b Ollobon. Ms., pontificalus Biiuricensis; el mox, e Ita Codex Oilob. In aliis, globi. MON.S. MAUitr.
ad limina, ubi in aliis, ad tuminaria. Similis est locus f Apud Gill., marcebant. liuc speciat illud Forlu-
Venaniii Forlunati, in Vita sancii Germani nuiii. II, naii in Vita saucli Germani, n. 14: nervorum telnre-
ubi de moribunda sanala ait: Qumsingutis annis vitm texitur. IIDEM.
 15| VENANTII HON, CLE.M. FORTUNATI OPERUM PARS.H 451
3t * ungues irrepsil. Post longa tempora manus illi A per pro cullu caiholicae religionis avidilas, cuui iu
tunc nata esl, cum sensil munera confessoris. requie posilo adhuc sollicitudinis non desit uberlas!
Exstincta manus venit ab utero. viva rediit de sancti Nam qui lunc in synodo ad confundendum bosietn
sepulcro. Ecce quara larga remuneratoris est pietas, Verba fidelia prolulit, hic in campo arma iraclavit
ut quse natura non genuit, liic membra suppleret. victoriae.
6. Nec illud quidem praeterire convenit, quod caeco 9. Mulier in vico Tonaciaco, dum aquam ad opus
feiici post vota successit. Nam cum ad heali Martini suum deportaret die Dominico (non est meum nosse
liniina pro recipiendo iumine intentus properaret, in quo praeventa peccato), manus ejus altracta est, ve-
sancti Hilarii praeteriens lemplum ingressus est. Quo narum arefaclo discursu. Tunc revelatione commo-
dum vigilias offlcio solito celehrarent clerici, mane nita est ut ad sancti limina, si vellet salva fleri, pro-
acto, apertis oculis, ipse dicm ccepit aliis nuntiare, perarel. Quo illa fidens nuntio, tanquam cum ipso
qui hoc scmper egebat audire. Apud quem una sem- sanitatis suae prsevialore, laela percurrit. Et dum in
per nox erat, tenebras illi sanctus Hilarius ei nocte ecclesia psallereiur, simililer in absoluiione, die Do-
purgavil. Qui nunquam viderat ornamema diei, cce- minico, quo praecesseral pcena, secula sunt gaudia.
pil illi novus sol miraeclaritatis nasci. Tunc illi fa- Ecce cnrtsuetudinem palroni singularis amahilem, qui
bricata sunt omuia, quando eorum videre meruii fa* B ut inveniat quod praeslet, et causas exquirit. 0 bea-
. luram; ct, ut ita dicam, quodam modo post se illi lum liilarium omnium cordc, ore, voce cantanduui!
mundus est natus, cuin factus est agnilus. Caecusb ad cujus tam larga benignilas esi, ul non solum sealicui
beali Marlini ecclesiam leslinabal accedere, iste uon abscondat, sed ultro ingerat! Veniamus ad alios
eum in suo lemplo dignatus est illuminare. Quanla venerandi fructus miraculi.
mical gratia donatoris, qui praevenit desideria sup- 10. Quaedamparalytica, anms adtilta puella, non
plicanlis' merilo, sine vitae vivebat ofliciis. Cui intra funus
7. Quid etiam dignum referam de tam regali my- exstincti corporis tantum superstes anima palpitabat,
sterio, quod ab ipso est in regem collatum? Denique et in toto cadavere lumina quasi sola vigebanl, ac
Clodoveus rex, dum conlra li.treticam gentem pu- velut mortua in se membra vigilanies oculi cuslo-
'
gnaturus « , armatas acies commovisset, media diebant. Non lingua lorpens intra palati cameram
nocte meruit de basilica beati Hilarii lumen super se s volubilis excurrebat, nec imo ducla de pectore vox
veniens aspicere, admonitus insuper, ut fesiinanter, collala poterat verba disponere; non manus, cum
sed non sine venerabilis loci oratione, adversus ho- soiuta languesceret naiura, debila servitia dissol-
stes, confliclaturus descenderet. Quod ille diligenter „" vebat, neque pes instabilis h membrorum structuraui
observans, el oralioni occurrens, tanta prosperitate, sustentabal, adhuc insuper toiius corporis infabri-
allero pro se pugnaluro, processit ad bellum, ut in- cala massa lorpebat. Quaein festivilale beali Hitarii
tra boram diei tertiam ullra humana voia sortiretur a intra basilicam pnsita , cum ingenti favore spectan-
Doiiiino vicloriam.Ubi multiludo occisorum cadave- libus omnibus est erecta. In unius ergo debitis
rum rt cotles ex se visa est erexisse. Ecce terribiliter corpore miracula plura sanctus complevit. Attenuata
formidanda prodigia, et deleciabiliter amplectenda genuum vesiigia roboravit, linguam rigentem flexi-
miracula. Paruro illi fuit pro solatio regis, signum bititati et facilitali vocis aptavit, ad usum lanificii
luminis ostendere, nisi aperle monila addidisset et debiles quondam palmas armavit, lineamenta visce-
vocis. Similis quxdam contigit, Israelilici populi rum gralia pii muneris animavit. Aliquatido velus
tempore , hujus causa virtutis. Nam ibi columna infans in verba prorupit; et, quod est conspicuum ,
ignis populum praecesseral, hic figura lampadis voce prima, laclis alimenta quaesivit. Ergo ul lales
admonebat. cibos anie omnia posceret, quid aliud datur inlel-
8. Vellem nosse quod luerit tanli ardoris secre- ligi, nisi quando sanata est, lunc prius credidisse se
tum mysterium, tam manifeste prolalum. Sed quan- nasci ?
tum Ipso inspirante videor agnoscere, non lacebo. U 11. Nec illud tam fidele mysterium oblivione
Nam conlra haereticas acies, sicut olim in corpore, noxia sublrabalur. llaque cum duo negolialores ad
non cessavil spirilu dimicare e. Quanta fuit illi sem- beati basilicam occurrissent, habentes formam cerae
Alii, ungentes. An, tigentes? « Boll., ut et Mss. Oltob. ac Colb., hic adjiciunt;
h Nostri Mss.,nrfftattem ejut beatum Mattinum fe- lta ctedebat tibi contta AlaricumArianum iterumbel-
stinabat. MON.S. MAURI. landi tedite constantiam. Gemet.: Ctedebattum conlta
« Sic Mss. al Editi, atmatas habetet acies. De hoc Hilatium Arianum iterum rediisse Consfantiam.liDEU.
miraculo legendus Gregorius Turonensis, lib. n, cap. f Solemne fuit Forttinato uli mpiyp&o-to-iv ejtts-
45,ubi tradit Clodoveuin.quinto ante mortem anno, raodi, sicuti el in lib. iv Vitaesancti Martini, puellam
adeoque Chrisli 507, cum Alarico Goihorum regein mutam, ejus virtule sanatam referens, inter caeteia
cainpo Vocladiensi, decimo ab urbe Pictavorum mil- baec habei.
liario, dimicasse, ac lusoexerciluregem ipsumsuaple Moxresoluta movetfaucislyralinnulaplcctrum,
manu peremisse. IIDEM. Atque insuetacauit cainer.iticencliapalati:
d Edil. Gil., lanta jacuit in loco, ut cOllitipse ob id Dente relisa cavo, producensverbafritillo.
visut sit se erexisse in attum; interpolationein sapil.
Doll. et Ms. Colb., coiki ex se visa sit montium s Ouob. Mss. vocabulis.
etexitte. Expediiior visa est leclio Gemeticensis. h Vulgati, mciiibrorum ruinas susttneeal; eorri-
llUEM. gunlur cx Mss. Oltob. et Colb. Mo.t. S. MACRI.
4S5 VITA S. GERMANIPARISIENSIS. 454
quasi socialiter in comranne; qnidam ex his allo- (Vlaesronealiqua perarderei. Nam in quantum fuil cerei
quitur alterum, ut eam, etsi lam parvam rem, longiiudo, cera jacens inventa est, papyro eon-
tamen lanto coufessori vel libenter offerenl, sed sumplo, lauquam si confinium cera ipsa fecisset
ificassum sua verba in animo socii notenlis expendil. inter ignem et pallium, ut ab ipsa invenirelur
Ipse tameu cum eodem collega suo in oratione pro- defendi, per quain potuisset exuri. Attendite bene-
sterniiur, ceramque illam occulte ante tremendi ftciuin. Ut obetliretur confessoris praeceplo, quam
sepulcri cancellos cxponit. Moxquead omnem aequa- semper scit subdere c, hic ceram ignis expavit,
litalem cerae ipsius species se divisit, et pars illius et quam in ardendi auxilium snmpserat, Spsaei visa
fidelis oblatoris accepta, pars altera, vidcntibus est repugnare. Sed inter baec illud admonet potius
plurimis, volvendo usque ad alios cancellos, nutu ut dicatur, in virtuie confessoris, quas deducit cera
divino, cum omni contumelia est repulsa-, quasi flammas exslinxisse, et c inverso ordine illud a quo
nollet sancius invadere quod alter illi devotus mm vorari potuii praefocasse. Diversaespecies suam visae
obtulit; et quoniam semper abhorruit quod ex fide sunt naluram mutasse, ct ne quid incendia laede-
non venit, tam certus in judicio quam misericors rent, pallium pro marmore, cera fuit pro flumine.
est in voto. 0 quam incorrupiibilis arbiter claret! Sed quantum esl apurl illum cerei lumen exslin-
Caslior [Al., caulior] esl iste in exarainatione judicii, B guere, qui caecorum lumen accendit? Aul cum ad
quam in electione florum illa quae cerara Casta pro- alterius cadaveris sepuliuram oculorum ignem redin-
ducit. Tunc itaque ille qui offerre noluit admissi legrat, quam facite credimus de sepulcro proprio ut
criminis se teste confusus, et immensi pudoris reatu flammas expetlal?
perculsus est; vidensque sibi a radice suae conscien- 15. Vellem adhuc insaiiatus sacratissimi vin mi-
liae tanlse lurpitudinis opprobria pullulasse, et in racula quasi peculiariter decantare; sed vereor ne
faciem suam occultoe cognitiouis facinora revelata unde meam cupio devotionem ostendere, auditoris
aspexii, consideravit, ingemuit, el flevit, ut saltem animum fastidio nascenle videar oblurare. Da mihi,
lacrymarum fonte riganle diluerel quod corde delin- pie, veniam de textus bujus parvitate, da casui cul-
quente focdavit.Qui pnstea majora obtulit exactus, pam, ne dum hominis cupio vitare fastidia, videar
cerae judicio castigante. incurrere confessoris offensam, de quo exigua dice-
12. Item cum juxla consueiudinem quadam nocte rem, si libros implerem. Sed praesumo plurima de
cereus ibi illuminatus fuisset, casu super sepulcrum te minus dicere, ul de te legere populum brevitas
ejus, qui intercessione sua * mortuos vivificat, ardens plus invitet, auxiliante Domino Deo nostro nunc et
corruii, ita ul super b mafortem quo cecidit, sine semper. Amen.
" Abest. morluot a Mss. clus humititalem quam vilitatempretii cnmpendiumque
b Mafors hic adhibetur a Fortunato pro veio, quo (] sectantes, colla parilet alque humetot teyunt, quod
sanclorum tumuii tegi solebant. Caeterum niafors mafotlet tam nostto quam ipsotuin nuncupatut elo-
erat operimentum capitis, maxime muliebre, de quio.
qtio plura Dufres., in Gloss. Subematur eiiam pro c Apud Bolland. bic additur, et consumete. At
scapuiari monastico, ui inlelligiiur ex Cassiano, qui, apud Gill. :Ut obediret prmcepto. Quam sempet scil
I. i Instit. Mon., cap. 7, disserens de monacborura subinde eonsumete,hie cetam, etc. MON.S. MAURI.
habilu : Pott hmc, inquil, angutto pallio, tam ami-

PRJEMONITIO
IN VITAMSEQUENTEMS. GERMANIEPISCOPIPARISIENSIS.

Sequentem Vitam tancti Getmani, pontificit Patisientis, edimus ut exslat smculoi Benedietinocum nolis
el. Mabiltonii. Facile conveniuntomnet eam a Venanlio Fortunate scriptam fuisse; de qua mentionemfaciens
Greg. Tur., lib. v llisl. Franc, cap. 8, si quis larnen, inquil, slrentiiis virlutes illius \sancti Germani], quas
iu corpore fecit, sollicile vull iuquirere, librum Viiae illius, qui a Forlunato presbytero compositus est,
legens cuncta reperiet. Porro sanctus Germanus obiit an. 570, die 28 Maii, circa quod tempus ejutBollan- Vitam
ab amicissimoejutdem Fortunalo comcriplam fuisse verisimileesl. Exslat illa apud Surium quoque el
dum, sub eademdie 28 Maii.

VITA SANCTI GERMANI

CRBIS PARISIACJE EPJSCOPI.

1. Bealus * igitur Germanus b Parisiorum ponti- Eleutherio, malre quoque Eusebia, lionestis hono-
fex, terrilorii Augustodunensis indigena, patre ratisque parentibus, procreatus est. Cujus genilrix
* Apnd Bollandum omiliiiur igitur. >>Mss. Bonifoniis, Pariiiacensium. BOLLAND.
 »
485 VENANTIl HON. CI.E.M. FORTUNATl OPERUM PARS II. 430
pro eo quod liunc post alterum inira breve spatium A j Dehinc a ponlifice h Neclario abba ad sanctum Sym-
concepisset in ulero, pudore mota muliebri, cupie- phorianum ' inerito dignus asciscilur. Quanta vero
bat ante parlum infantem exstinguere; et nccepta ihibi ahstinentia vixerit, quanlis quoque vigiliis
polione ut aborlivura projiceret, dum nocere non continuando duraverit, quibus eleemosynis profusus
posset, incubabat in ventre, ut pondere praefocaret exstiterit, illa res una testis est : cum jam rebus re-
quem veneua laedere non valerent. Certabat mater liquis pauperibus erogatis nec panis ipse resideret
cum parvulo, renilebatur infans ab utero; erat ergo quatenus fratres reficerentur, qua de re insurgenti-
pugna inler mulierem et viscera. Laedebatur ma- bus adversum se monachis, relrudens se in cellula,
trona, nec nucebatur infantia, obluctabalur sarcina, amare flevit et doluit. Inter haec, ipso orante, quae-
ne genitrix fieret parricida. Id aclum est, ut serva- dam Anna matrona duorum i saumariorum cum
lus incolumis, ipse illaesus procederet, et matrem pane dirigit onera. Sequenti eliam die cum annona
redderet iunocenlein. Eral hinc futura praenoscere, destinavit plena carpenti vehicula, ita ut exinde mo-
ante fecisse [Al., faclam pro eo] virlulem, quara nachi cum saiurarenlur cibo, terrerentur miracu-
nasci conligerit ". lo k. His itaque celeber iutentus officiis, non desiit
2. Deinde cum b Avallone castro cum Stratidio praedicantis manifestari miraculis.
propiuquo. puer scholis excurrcret, c mater d pa- B 4. igitur quadara vice dum cibum fessus accipc-
rentis, ut ejus h.-credilatemacquireret, de adolescen- ret, ingrediente Amando monacho in fenile cum lu-
lis fallitura nece tractavit. Quae temperatara polio- mine, carbone decidente, flamma fcnum corripuil,
nem in ampullula condidii, vinum quoque in altera, el arida nutriroenta vorax ignis allambil. Concur-
praecipiens puellae ul, venienlibus ambobus, illi rentibus reliquis, nec lamen succurrentibus, tardius
porrigeret de vino, isti de maleficio. Sed igno- ipse prosiliens, rapla de foco cucuma, ascendens
rans iniuistra ampullulam mulat et pocula : vi- supra fabricam, concinens Alleluia, fundens paulu-
num sanclo Germano, venenum dat Slralidio; el lum aquaein crucis imaginem, restinxit incendia, ac
duiu insonti praeparatur inlerilus, auctor cadit in de manu sancli imbre sedata est ignis unda, quam
laqueum. Quo maler ejus cognilo, puellam increpat vix exstinguerent flumina. Quod tamen postero die,
cuin fletu, exstinxisse se filium. Cui Stratidio solli- cujus insidiis actum est, bosiis ipse confessus est.
cite impenso studio, faclo de ipsis maleficiis • vario, 5. ' Chariulfus quidam Francus partim villaebasi-
elsi mors vitam non abstulit, tamen signum morlls: licae res obslinatus invaserat. Quem cum vir Dei ad
nfixit. reddendum aliquateuus commoneret, nec tainen
5. Hinc ad parentem suum sanctum Scopilionem proficeret, ad orationem se convertit, nec fides vin-
' Lausia se conferens, moribus bonestis alitus et in- ^ dictara distulit. Stalim ex vicino ferus ursus exsi
stitutus est. Qui cum fere. mille passus longe a vicoi liens Ires illius equos interfecil, nec sic a duritia
consistercnt, jugiter ad matulinos currebant, ducii resipiscit. Sequenii vero nocte duplicavit ultor pcr-
fidei calore, per teinpeslaiem, per hiemem. Qui in- iiici.em. Sex jumenta interemit, nec sic quoque
Ira lerni lustri s spatium a bealo Agrippino diaconusi pcena suflecit. Tertia idem nocte novem vehicula
instituilur, et sequente triennio presbyler ordinatur. prosternit, triplicaio cadavere : sic labor crescebat
» Apud eumdem Roll. haec verba addunlur: ipsius Agrjppini decessor, Epaonensi concilio sub-
Per incremeiila denique virtutum, ad meliorai scripsit. At vero sanctus Germanus aiino citalo vi-
quolidie provecius, litierarum smdiis a dulcissimisi ginli minimum annos jam alligerat, siquidem fere
parenlibus esl Iradilus, ut deinceps in Dei laudibusi ociogenariusevolavil ad ccelos (ex Fort., n. 67) au.
haberelur diguus. 576.IDEM.
b Avallo, seti Abullo,Avallon, oppidum in ducatuI . b Sanclus Nectarius, episcopus Ecclesiae Augusto-
Burgundiae inler Augusloduuum et Autissiodorum. duuensis, subscripsit concilio Atiielianensi an. o"47.
MABIL. BOLL.Idein praeerat Ecclesiae illi ad an. 542, ut
« Mss. Bonif:, Mater ejusdem Statidii. BOLL. notat Coimius ad hunc annum, num. 29.
d Alia exemplaria liabeiu propinqui, sed utraque! ' Sanctus Syinphorianus mariyr Augtisloduni oc-
vox, parens et propinquus, Fortunato synonyma est., J) culiuil sub Atireliaiit). Ejus Acta habes inter Acla
Hinc ad parentem suum, sanctum Scopilionem, etc, , sinc. mariyr., ad an. 180 circiter.
hic, n. 5. MABILL. i Saumarii, equi sarcinarii, Gallis Sommiers, a
• Varius, id est, maculosus. sarcina. MABIL.
' Lausia, seu Lausea, aa.yp.a
*
Lvzy, oppidulum inter Au- Post haec verba apud Surium, et in nonnullis
guslodunum et Ligerim medio fere intervallo posi- apographis posterioris aelatis inseruntur hi versus :
lum. llugo abbas Flaviniaci in Chron., p. 1, ad an. Cujus bonis operibus infiummalusepiscopus, sanctum
650, affirinat quod in vico Lausia in manso nativi- virum nequeadhuc isla recutanlem, quem etiam prm-
lulii tancli Germnninon canis, non avis prmdain ra- dicabant dmmonia,in cusiodiamtrusil. Cui fateot nuiu
pere prmvalel, gum non statitn intereat, quod experi- divino aperiebatur ergastulum, sed non hinc egredie-
mento probatum est. Qui locus usque hodie Ecclesiami balur, nisi supplex el episcopalisdarelur prmceptio.
retinet, sancti Geruiani nomiiie, et virtute iusi- At cum ista iu amiquionbus, siucerioribusque iiieni-
gnetn. -MABIL. branis non leganlur, huc revoeanda in secessu.n
« Diibititn est an spatium istud quindecim anno- duximus. IDEM.
rum a sancli Germani naiivitale, an a lenipore; quoI l Chariuljus, aliis Warnulfus. BOLL.An hie
Scopilionis discipliuam subiit, sit iiietiendum. Poste- forle idem csl quem reiert Greg: Tur. 1. VJIHist.,
rius magis arridet; nam Agrippinus, /Eduneiisisi c. 58, cum Mummolo, atque Wadone de tradendo
episcopus, qui Germanum ordinavit diaconum, non- Giindovaldohoslibus socielatem iniisse ?
dura sedem oblineuat antio 517, quo Pragmatius,
4*7 VITA S. GERMANtPARISIENSIS EPISCOPl. 4S3
in cladem. Deluitc ad beafum virum lardiuS dirigit A 9. Et quoniam beatissimo erat famiiiare in bati- .
f
puerum, agrum reformat invasum, caiamiias coin- lica santi Symphoriaui soli vigilias dticere, euntem
pescitur. Id actum est ut, bestia castigante, honio eum monaclius Silvestcr prosequitur. Et ingiessi
sensuin acciperet, el daret non intetligenli beltua pariter ad sancti marlyris Itimulum, circa nocti»
ralionero. medium, ab altari tumuiltim, frequentantem rumo-
6. Dehinc beatus Agricola • Cabillonensis episco- res, accipiuiil, tanquam si ad rapinam collecla cur-
pus habens cubicularium graviter vi febrium fessum, reret multitudo. Credens enim vir Dei versari latro-
qui destinato animo tolus pendebat in transitu, di- num incursum, imper.it monacho anie sepulcruin
rigit ad sancium virum inlercedendi suffragium. psaliere. Ipse vero accedit ad altare. Debinc illa
Tmic, perceplis apicibns basilicae.sub porlicu, ad turba ad monachum, quo psallebat, alacriler prope*
sancli Symphoriani sepulcrum progreditur. Interea rat. Quo mactato graviter et in lerram projecto, ac
"vir justus orationi incubuil, lerram corpore pre- semivivo relicto, veloces effugiunl. Qui vix voc«
mens, ct sidera mente transcendens ; et quasi anle flebili cladem suam replicans, a daemonibus sa
se habeus praeseuliam Domini, pro voio supplicis caesumgravi congressu confessus est.
obsecrntor accedit. b Nain mox vicinus Redemptoris 10. Accidit m Saharici famulus, yEsarius nomine,
"
auribtis exauditur, et adhuc isto recubanle ih pul- ad virnm de quo loquimur injuriam passus conlu-
vcre, aegrolummedicina perfudit, ac Justo jacenie gcret, supplicans ut quolibet preiio eum de inso-
in pavimento, languidus surgit de lectulo, e anle lentis domini servillo liberaret. Quod indignatus.
curreiiiem medelaro, quam peroret qui supplicat, Sabaricus pro ^Esario, et conjuge, vel unico ejus
ita ut portilori redeunti obviam puer occurreret, cui Glio, octoginta solidos, prelii nomen, petiit, quOmi-
parabaniur exsequiae, ut non esset ambiguum eadem nus famuios servili ditione Iaxaret. Tamen boc npn
hora languidum saluti fuisse reddilum, qua vir bea- dubitavit misericortlia Justi vel perquirere, v«l
tissimus fusus orasse comperilur. donare. Quo prelio persnluto, conligit ut ante basi-
7. Nec itlud omitti convenit, quod ad domura licam saepedictus Sabaricus praeleriret, nec lamen
Ebronis pro fide Justi collatum est. Cujus ingre- orationi quoque occurrerel. Qui doroum suam ingre-
diente domum, Anna mairona proclamat rem mira- diens, slatim affligitur, ligattir, et ratenis revinclus
bilem se videre. lnquisiia a conjuge quid esset ad sanctum perducilur. Neque sic a pio viro miseri-
quod inspiceret, ait: Ecce beatus Germanus d cor- cordia lollitur, sed stalim missa prece, ejus obti-
nula facie mibi videtur incedere quod pene vix nente fide, purgatur. Tunc adjecit Sabaricus adliuc
valeo aul inlueri lumine, aut sermone conferre ., viginti aurcos ad pretium quod acceperat, et de
sancinm virum, novo more cornibus radiantem. centum solidis c/ux ad sepulcrum beali Sympho-
Consternataque mirabatur mulier hominem nostro riani ab ipso stispensa est : quae usque hodie re»
lenrpore in figura Moysi poiuisse conspicere. Cre- est in lesiimonio. Qua occasione filii vel filis ita
dendum quod et iste posl colloquium Domiui potuit sancte conversali sun.t, ut per monasteria nunc
a muliere cornu exMtatus agnosci. Cujns causae pa- regant agmina monaehorum. Quae causa modo mi-
vore Ebro eadern die juxla sanclum sedere nullale- rabili profuit patri, vel germini, ut parvum [Fortt,
uus praesuinpsitduplici pro merilo, moerore pariter pravum ] genitoris flagititim posteris transiret irt
et terrore. (iicrum. .
8. Contigit ul pro vitiis AiigiistndunensisEcclesiae 11. In pago * Alisiense res igesta esu Conjux
Tlieodeberto regi Cabillone occurreret. Meinorsnncii illustris viri Vulfarii, Destasia nomine, vitalis S|>ei
Symphoriani in ingressu palatii, ila Spirtu Dei rc- destituta solatits, linguae carens officiis, per biduum
dundanie locutns esi, ut ante rex annueret qiiam jam muta , spirilu dcficiente decumbens , apparatis
verba petitor expiicaret. Cui et ore prophetico exscqniis jam palpitabal exanimis. Cui eulogiis per
flnem dixit de transitu. Quod * paucis interini diebus presbyterum stiuin direclis ei violentcr adapertis
dum a Rhemis renuavil, in ipso itinere rex ex- g prscmorlux denlibus , in ore transjeclis, mux ut
trema sorle defecit, quasi sancti viri sermo dictus fauces «emivivae tiquor bcnediciionis introiit, slaijin
fuissel ab angeto. incioit oraemoriua vitac flntibus anhelare, oculi ncce
« Sanctus Agricola vixit in episcopaiu Cabillo- seplimo, regni sni li, Clinsti scilicet 548, obiisst».
nensi, ab an. 552, usqne ad an. 580. BOLL.— CVr- MABIL,—Utrumqueet quod hic narrat Foriuiiatus, et
billonentit. Ilodie Ckalont-tur-Sabne. quod refert Gregoritis Turonensis, videiur posse
h Ms. Bonifon. nec mora, ab auribus tummi Dei conciliari, si Theodebertus ex dinturno languore
txauditur. BOLL. convaluisse dicatur aliquid (quod saepe fit), ita ut
< Pro eurrentemedeta. iter posset ingredi, eumileni vero ex morbo recru-
d Hoc osienlum videtur respexisse Fortiinaius descente paulo post inieriisse.
carmme 15 lib. n, scripto ad cleruin Parisicnsem, f Sauciiis Symphorianus nimiritm Augustoduni
in quo comparat MoysiGermanuui bis verbis : martyriuin passus fuerat sub Aureliano, uti supra
diximus.
Moses,tenae manus, et tua caslrajuva * Alexia, Alite, oppjdum quondam validissimum
* Et lamen Gregorius Turonensis, in Iib. III ilisf., in colle aptid Mmidubiosin Btirgundia sittim, Caesari
tap., 56,_scribil Theodoherium diutistime mgrotatse, notissimum, lib. vn de bcllo Gall. Nunc victis e,t
It rap. 57, anno post Clodovei obitnm iriresiiiio <oll; oclivi impo itus. MABII..
PATHOL.LXXXYH. 15
4-:i9 YENASTIl HON. CLEYLFORTUNATI OPERUM PARS II. 460
prarelusi lumen diel reqmrere, ut post funerum A leniam per segeiem, ut sacerdo3 locuplelarelur re.
pallorem facies in ruborem Iransirci, douec cunctis galibus ihesauris, et in regcm florerct gratia sacer-
Kiiipentibus vivificata cousurgeret, ct circumstantes doiis, qui sttiim solum hoc crcdidil, quod nudus aut
aictorem munerisgraiiam praedicarcnt. Quacsingulis egeiius accepil.
annis tribuium vitacsnlvit pro preiio. ii. Scd revertamur ad ordinem. Quidam in
13. Caclcrum revelalionum suariiin quis scrulalor c Exona vico de liscalibus famulis, Gildomeris no-
inlroeat, cui anle qualuor annorum curricula, ipsa niinc, cum die Domiuico qtiiddam operalus sit, iia
cpiscopalus sui causa non cst abscomlita? Iiaqtie contraliiiiirdigitis, ut unguiiim acumen partcm irans-
poiitus in sopore, inspicil a quodum seue clavcs sibi irct iu alteram. Qui Parisius sanclo viro occurril iu
porlae Parisiace porrigi. Imerrogans quid hoc oralorio, el oratione daia, mannqne pemncla oleor
tferett accepil responsum , ut salvas cas faceret. ungiies de palraa rctrac a; suni. Digitis reddn.ur or-
Quod post civitatis ejus episcopo decedcnie », dum ganiitn, et in aiitiquo ollicio nervorum tela retexitur.
proecelleniissimo regi b Childebcrto occurrerct, in Quem clericum post elfectum, cl ut inlegrum salvum
ejus eleclione effcclum illa vox p.romeruii. Ordina- facerui, pesie liberavil et criinine.
tusqiie ponlifex, qnalis quantusqne se gesscril, hoc 15. Utiisus quaedammulier, nomine Favonia, in
expedire liugua mortalis nou sufficit, f;uoniauisupra B ucbe Parisiaca per iiovem dies percipiens nihil
lmminem fuit omne qnod edidil. Denique adepus ' pratlcr pu liculam, ore aperto inliians, sanclo viro
gradum curae pasloralis, de rcliquo inonacbiis persi- oblata est. Qua;, velut fcrro opposito, nulla lcge
stebat. Hinc se frcqitenlibus excrccbat vigiliis, iude polerat jungere denlcs, aul labia. Quam in oraiorio
conlinualis macerabai inediis. Pemoctabat algida sacro perungens oleo, palpato undique capile, sine
senecius per hiemem sustinens dupliciter frigus, lardilalc saltiti restituit.
aelalis el lcmporis, quod nec loleraro possint poiu- \'.i. Accidil ut puella quifdam de Medardi f Me-
lenti juvenes: seipsum pene nbliviscens pro vicioria glidunensis familia, lilans dic Dominico, conlracia
corporis, tanquam si simul accessisscnt d guiias cl manu , damnareiur supplicio. Qua conlacia olco,
necessitas. Quae vero eleemosynae.tam de rebtis ec- virlus infiiilit reiiiedium. Hinc sliipenlcs digiti vigo-
clesiae, quam populi oblatione, vel regio rauncre, rcm prisiinum recipiscunl; oblilum artis oflicium
per maniis sancti faclacsunt, solus ille, qui omnia rcducti arliculi mediianliir, manus ramosa disteiidi-
scit et novit ct uumcrat. lur, ei purgaia vitio dexlra saluii reducittir.
15-. Deuique quadam vice praecellentissimus Chil- 17. IVectecreditur insercndum illnd quoqtic mi-
debenus rex, cum ei direxissclsex inillia solitlorum, _' racnltim. Bobolinus quidam, de vico s Novioni",
pauperibus eroganda, cxpendens tria niillia, rcverii- vehementtr inimici pcrvasus itisidiis, a.l honiinciu
ttirad palatium : iiiterrogaitis a rege, si adhuc resi- Dei vinculis nexus adducitur, rebelli spirilu rot.tnis
.«lerel quod egcnis tribueret, respondii medieutem excutittir, necl assatur [Forte, laxatur]. Qtii, exoranta
resedisse, nec invenisse iuopes, quibus toliira ex- sancto vro, quasi de longo itincre ad se suamque
penderet. Cui rex inquit : Dominc, dona quod mentem septimo d e revertitur. Sic dup.iciter libs-
restitil. Nam, Christo largieuie, quod donetur uon ratus", dttm fugit umbra de sensibus, catena cadil de
^eficiet. Incidcns aurata e missoria, argcntea vasa manibus, el sanus redditur et solulus.
comniinuens , quidquid primum habuil, dans sacer- 18. Hoc autem mcmoriae jure perpetuo est tra-
doti, ne perderct. Erat ergo exspectanda contentio dendum. Quidam ex b Nanlharici familia, separatU
inler sacerdotem et principem. Faciebant apud se ab invicem maxiilarum junciuris, ore apert», ail
de misericordia pugnam cl de pietaie cerlamen, sanctum viruni perduciliir. Quem signo crucis irn-
thesauros ul spargerent, ct de suis lalenlis egeni prcsso sanitaii redditum vetuit ne acciperet vini po-
dilescerent, festiui ad ftitura lticra, ul d braiheiim tiun, aut carnis ' edulium. Qui, pratceplo poslposilo,
scmen sererenl, et post messorus accederent, anro- ad normam sui languoris slalira reductus est. Scd
Controvertiiur ulrum Libanius an Eusebius «* missorium pro mensorio velint esse dicltim , rpiod in
decessor snncii Gcrmani fuerit iii setle Parisicnsi. meiiaa apponi.-rciur. Greg. Tur., lib. vi, c.ip. 2 :
Lege bac dc re Coiniiiiin. ad an. 551, ntim. 9, ulii ea i T»nc cgo, iiii|tiil, Novigeniiiiiivilkioi nd OCCIII>IIIII
qii;c de Libatiio narrantur, sanclti Geriuano e-se iri- regis |ClnlpericiJ aiiii-r.uu , ibique nobis re\ u isso-
imeiida oslt-ndil, coque propcntlel senlcnlia , ui cre- rium inagiiiuii, tiuotlex anro geimiiisqne fabucaveral
<lalEuscbitiuisciiiorcm aulccessisse saucittm Germa- in qtiiliqu.igiulalilirarum pnudere, osli-ndit, eli'. i
niiin in seile Parisiensi, quod hujuste liu-eliii ineiilio d lia iuss. Codtl., ulii legciitlum videttir bracteum
fiat in Actis saiicli Clodoaldi. Is ig lur an. 1,51 semen, hoc csl anreum vel ar^euteuiii; nain bractca
crealus pnniifox Paris. decessil anito circitcr 555, est iinii vel argenii lamiiia sulililior. Cui unerprcia-
iil referl Coiuiius ad liiinc aiinnin, n. 18. lioui fnvel, qiiod sequiiiir dc aurotenta segele.MABIL.
b Giiildeberius , Clodovci lilius, scdem habttit Pa- e Essone propc Corbtdium.
risiis, iit refert inier caiieros Fredegarius, in liipiiom. f McludunuiiiMelun ail Sequanam, decem leucis
t)p, sancti Greg. Ttir., n..50. Obiii is an. 558. Lan- supiit Luteliani Parisiorum. In quibusdam Mss. Icgi-
•latur passiin pietas Cliildeberii a Greg. Tur., ae lur cle domo Midardi Mecjlidunensisfamilim. MABIL
Forlunaliis ipse .sins illam carininihus cclcbral ; s Noijon iu Picardia.
<|iiainad reiii videsis qu.c diximus in notis ad cn|>. 1i h An Nemptodori? Nanterre.
lib. n. 1 bimilc quid du sancto P. Benediclo legitur in
' Missoriiimemt discus, aul concba, sic appclla- l',b. n Dial. Greg. M., c. 16. IHEM.
tim , qtiod in illud epulaj niiiicreiilur. Sunt qui
4tl VITA S. GERMANI PARISIENSIS EPISCOPL 4S3
ne praevaricantis negtigentia jnslo subtraheret glo- A equum, necessarium ad sellam beati viri, donassei
riam, in • Spedotertovilla rursus ei oblatus est. Ctijus vehiciilum, rogat ipse qui detlerat, ut etim sibi reti-
loca maxillaium sanclo perungens olco , ac beatis nerct, nec cniqnam tribueret. Interim beattis vir,
manilius nieiitmn astringcns, et tabia, Cliristi no- postulante caplivo, eqiiiim donat it^ pretio, qitoiiiam
mine iitvocato, concussa stnetis digilis ad sej'nn- apud ponlilicem plus fuit, qtiam illa regis, vox pau-
cttira reverlilur, et suac fidei meriio salvus domuin pcris. Jubet igilur ut quindccim cum veinindaret
redticitiir. solidis : qtnm pauper ipse cum ducerct, ncgoiiainr
19. Itcm faber, Ligerius nomine, turbulenti dae- occiirrit; emiiquc praedictum cquum duodccim ati-
monis arrcptns insania, ita besiiali feriiate prorupe- rcis. Quo cmplo ncgotiaior adducit ad siabulum.
rai, ut, catcnis cullo iiiaiiibtisque revinctus , vix ad Sed quoniam minus dederat quaili vir Dei piaecepe-
beati viri Irahereiur praesentiam. lnde miserabiiior, rat, eqiiiis sub nocle moriiur, ne sancti verbum iret -
iil tpii snslincbat ab hoste violentiam, ipsi adderetur incassum. Unde sequenti die sellarem de stabulo,
altcra pojiiaper vincula. Quem lamen sacerdos apud juuctis bobus, exstinciiim retraxil emptor mortuum
se imperat detincri; cl sicul sepliino die Deus quie- vcbiculum. Qui vcrsa vice, capistro non capitc, sed
vit ab opere, ita ct opera Dei, transacta bebdo- pcdibus alligalus educilur.
mada , eripiiur a darmone, sicqne in propria rediie 3 25. Est operac preiium illud memoriac traderc,
securus inernil liberalus ab liosle. qualiter sacerdosChristi solitus erat de ipsis quoque'
20. h Waddo vir illusier, consilii regis particeps, regibus triumpharc. Igitur cuni glorioso Ciolario
lypumdupliciter incurrens febris ct frignris, expur- regi occurrisset ex solito, nec tamen de sancto v ro
gaiidiis sancli viri praesentatur obtulibus. Interea, stante antc palatium ei ftierit nuniiatum, mora facia
hora soliia, febie concussus gravissima, ul refige- ante vesiibulum, non rep.raeseniatus, inde domum
rtretiir, vcl aqnam instanter expostulat, Qua sibi revcrlilur. Sequcns nox in oraiorio vigiliis ducitur,
deuegaiaviii sancti pontificis insolescit injuriam. Vir rcx dolore aique fcbris infestatioiie torquetur. Vix
tamen Dei conienuis, ut obiincret victoriam, ora^ primo diiuculo ad doinum ecclesiae a proceribus
lione cxplicata, jjotum ci donans in calida, bomi- concursatur; pcena n-gis exponitur, ut sua visita-
iirm revncavit salutem ad pristinam, et iminincns lione regis doloris vim miliget, opiimales deprecan-
pcriculum tali curavit antidoto, fcbrem curans per tur. Mox iipud pieiatem iujuriae citusa poslponitur,
Ciilidam. qui ante nec nuntiabaiur, intral bonoralus el ex-
21. Nec iltud esl praetereundum similis causae oralus palalium. Rex vix assurgit de lectulo, caesum
miraculwn. Reginaec Chrodosiiilae minister, d Ulfus se divino flageiio conqiieritur. Allambit sancli pal-
° u liolum, vestem sacerdotis deducit
normite, lypo vexabatur gravissime. Poscens suf- per loca doloris.
fragia medela: perrexil ad pontificera. Quera vir Dei Culpam confessus criminis, mox dotor oirmis fuga-
constanter ducil ad baptisterium. Sed exorante tur; idque actum esl, ut cujus incurrerat de con-
sanclo coepit affligi gravius, in proximo liberandus. lemptu periculum, sentiret taclu remedium.
Posiulat ardens, et aesluans aquaemodicum, sed ne- 24. In pago Parisiaco Vico-Novo res gCsta est '.
gatur. Qui iellis amaritudine suscitatus acerrime, Quidam in eodem loco impetii Iupi rabidi laceratiis
balteum suum ad sancti vesligia projecit clamans : ct extra sensum elleclus beato sacerdoti miseranter
Tu me, domine, inlei ficis, cum sanare debueras. oblatus esi. Hic ad illa suaeartis recurrens SufTragia,'
Sed hdc libi notum sit, quia per le morior. Vita mox bracbio olei bencdicti liquorc circumlito, et sa-
mca a-te eril requirenda a rege, vcl a parenlibus. cris eo digiiis medicabiliter attreclato, pestis illa
Inierdum\[Boll. intereadum] praecaloreper baptiste- quaeviscera, doloro grassante, pervaserat, loca fugit
rii pavimentum volutatur. Orante bcato viro in so- obsessa , et jam pulredine resoluta , vigore pristino
porcm convertitur et aliquanlulum post somnum restituio,sine cunctalione velut experreclode sopore
eicitatus, ab ipso in omnem incolumitatem langui- dolor recessit, mens rediii.
dus reformator. Inquisilus a pontifice cur tanttim n 25. Itera de vico s Mantola Waldtilfi cujusdam an-
loculus sit ad injuriarn sacerdotis, respondit soitim cilta, anno, ct novem inensibus, gravi cieciiate per-
ei gratias referens, nihil se de suis verbis recordnri cussa, per soporem admonita , ut fiinbriani sancti si
confessus est. langeret, mox visum reciperet, die quadam sacer-
22. Praeccllentissiraus Childeberlus rex cum doti octurrit; sed mulla nocie circumdata ita con-
• Alii Spedenoto, Espone, vicus prope Mediinlam gum Francorum (ilias, in paterna domo adhuc da-
castrmn, Mante, decem leucis infra Lutetiam Pari- geiitrs, reginas appellari. MABIL
siorum ium longe a confluente Miiodr.c in Sequa- d AII liic Vulfus est ille patricitis qui jussu Bruni-
iiam. IDEM. ctiildis occi us rcfeiturinCbron. Fredeg. schoL,n'.2l)T
b Hic ideni forte est qni lib. vn HisUir. Franc, e Id est, febri periotlica.
n. 27, a Gregnrio appellalur wajor domtis reginm f Vide infra iium. 40.
Righuntit; quique iii partes Gtindoviildi ibidem s An castrum Meilonia aliis appellalum? Certe
transiisse narraiur. Uic WadJo occisus est ad an. vernaciiluin iiomeii Manle satis acccdii. Vitlesiipra,
589. n, 18. IDEM.—Manioia , vulgo Muule, 10 leucis
.* AGrcgorio Turonensi, in I. iv, c. 5 Chlolsiuda aheslab urbe; nou aulem viciuuin ibidem oppidum
vocaiur, Ctotarii regis filia, qua; Alboino Longobir- Mante , aliis Medunta in Vexino Francico ad Seqija-
dorum rcgi postea uupsit. Ex- hoc loco videas re- naiii. BOLLAND..
««5 VESANTIl HON. CLEJt. FOttTUNATl OPERUH PARS II. 4«4
itrictis lumiiiibus, ut unde oleum benetlictum injice- A Aitgusludtinum vohHsset accedere, mox sd satictuio
ret, luminis adimai non prsesUrel. Tamen perun- Symphorianuin daemonesnuntiabant. Et occurrenles
ctis palpebris desuper et locis reliquis capiiis , ora- per Murvinum flelu gemiluque clamabant:« Vir san-
tione dala , paue el sale signato , mulieri praecepit cle, si de locis cullis nos inconsideranler repellis,
-ad mansionem se comleie. Ipse a primo somnoin vel habitare concede silvarum per solitudinem , ut
oratoria pervigil, circa medium nociis mutier cla- liceat miseris per des«rta securos errare. Anie luo»
mal bospiiem , se lacrymare profuse. Tum accenso oculos nec corpora nos celant, neenemora.> Qui de-
luiiiiue ab oculorum compage cernit manare sangui- fleutes el sancli non tolerantes praescntiam, admota
nem. Qoaecum eodem cruore mane ad sanctum re- ejus dextra.de obsessis corporibus passira verteban-
diit, sed ipse cuin aqua paipebtas fovens et abluens, tur in fugain , et de salute populi projecta daemonia
orationibus additis, oculus unus aperlus est; deinde lamenlabantur.
altero peruncto ninlier domum revertitur. Deliine 50. Producaiur in medium nobile iltud miraculum.
eadem sub nocte nimium fuso sanguine, appropin- Cum regrederclur pontifex de sancto Symphoriano,
quame die , sacerdoii se obluiit. Qui cum de rcgis _castello Avallone c iter agens ingreditur, ubi reorum
«ccursu domum reverterelur, ingressus in oraioriura multittido tcnebalur ergaslulo. llinc a Nicasio comi-
slalbn mulieri alter oculus aperilur, et, praestanle B te invilatus ad prandiuui, vir Dei coepit de miseri-
Domino, gemello sevidere lumine gratulalur. cordia babrre colloquium, ul dalis fidejussoribus la-
i>6.'Magiio(ledis[A/., Ranuoslidis] puelta cum tati- xarentur de vinculo, ct parlem cuipae cederet pieta-
bus decepia illuderetur insidiis, ut quolies ad cccle- lis intuitu. Quod ille facere distul.t obstinato spiritu.
siam voluisset accedere, gressum facere non valeret, Unde antequam perpranderet, se de mcnsa sancius-
servo Dei iu villa Savara • praesenlala est. Confestim proripuit, cl carceri subterraneo superjectus diutius
utsancti manus super caput puellae lilubanlis impo- cravit cuin flelu, ul divino confcrreiur auxilio, quodi
nimr , tali invesligatione occullus hospes [-4/. hostis] a temporali judice non esset obtcntum. Sic cursus
detegitur, etse diu latuisse mullo gemitu confilelur, ille lacrymarum per aera snrgit in ccclum,etgemitus
nec in beati. pracsentia clamat proprio se posse cela- pervenit ad voRim. Itaque deputaiur angelus ad
re praesligio. Ergo ita se prodilum et cgressurum effectum. Deliincvir venerabilis spem promiilens in-
gravi ardore conqucritur. Interim non cessanle sa- clusos bortatur. Ncc perdil scrmo quod loquilur :
cerdote uianii crucis signum depingcre, exspectanii- Fides geslis implelur. Eo discedenle, mox caiena-
bus omnibus in miisca?similiiudtnem prorumpens, rum bacae d frangtinlur, vinclcc januac reserantiir,
cum sanguine tle iiir.bus mulieris iuimicus egressus dies in carcerem reducitur, damnali de tenebris iu
est. Quam saniiati restilulam, monachali vestc muta- ^* lucem procediint, nec diulius poena tenuit quos tor-
tam , Dei servitio tradiiam bis triumpliare fecit, ho- queret. Sic eropii, Parisios occurrunl ponliflci qui
ste viclo vel sacculo. periclitabantur inclusi. Sed ut culpabilibus aliquid
27. Quid illud quod sine niora curavit debilem plus conferret, a rege quidquid fiscopro his debeba-
dexleram 1 Cum ad festivilalem sancli Mariini Turo- tur obtinuit.
nis ac essissel, egresso de monaslerio olfert se mu- 51. Dchinc ad sanctum virum Nicasius cum vellei
lier barbara, manu nervisconlracta, posttilans mcdi- occurrere, ci jam prxsenlaius mox gravissimo casu
Ciuam. Quam sub casuia rcceplam suo spulo illitain, in lerra proslraius est ct pene omtiibus salutis de-
velut sparsum farinae collecium commacerat. Hinc stitulo solatiis, ipso sancto inlercedenle, liomini de-
rcsudanleJextera digitos tenditel replicat, torport-m sperato virtus et sensus regressus est. Mox baltcimi,
vcteralum ad vivacitatem resuscital. Et priusquam quo cingebalur el spalam pro munere beato Ger-
veniret ad beaii Mariini januam, digilis suis cxlensam mano coutradidil, quod ipse comcs dato pretio post
reddidit incotumero dexteram. Quarn mox sentiens redemit. Id actum est, ut quod prius incarceratis
esse directam, muiierem a se b repulsus est, ingrcs- concetlere dislulil, hic duplicato fenore debilor com-
»us basilicam. n pensaret, et aucta dote damna sarcirel, prius pro
28. Deinde cgredienle de praediclabasilica, cum se eis differens, post et se ipsum redimens. Ante non
ad mansionem servus Dei reciperet, offert se manca illis pius, modo el de se irepidus, didicit casu pro-
altera palma digitis affixa, qmeprius tacta de saliva, prio aerumnis succurrere alienis.
dehinc oleo peruncta, pristinae sanitali de praesenli 32. Prorsus illud stuporis retexalur in pagina.
est reddita. Nara causas infirmitaiis hoc erat sancto Eunie s:mclo viro ad beali marlyris Symplioriani
viro curare, quod tangere. occursum, dum de vico e Cervedone in Murvino prO«.
?9. Erat sane mirabile , quoties famulus Dei ad greditur, habiiatores Ioci occurrenies suggerunt, ut
Savara, Seure, duabns leucis infra Pansios, pro- pat, hisverbis lib. ide Mir. saneti Martini, cap. 25:
pe bMeudoniscasteltum, Meudon.MACIL. Omnes baecmealenatum confraclm ceciderunl. Baccic
Pro tepulil, iiaque eodem in senso iistirpaniur, ac boja, sive baga;
* Supra, n. 1, quas voces videapud Dufr., inGloss.
* Bacaeseu baccse lauri, vel juniperi, fruclus; item * Cervedo, Cervon, vicus prope Corbiniacum, vul-
gemmas, et moriuorum capulura significat, bic inso- go Suint-Lionard de Corbigny, in traclu Morvinensi
liio quidem ratenarum anmilos. IDEH. le Morvant, qui tractus Burgundiam a Niverfiisdfci
Sanctus Greg. Tur. eliam bacas eodem adhibet mii. MAB.
ia sensn, ouo hic Forlunatus eamdcm VOGBHI nsur
m VlTA S. GERMANl PARISIENSIS EPISC07L «trj
•egetem * Panili* mulicris vidtiae, «ihil habenlis A lotum veililur in salutein. Que posl iit iuonastario
residui, quaeab ursis vastabatur, visitare pr.cciperel, beaiae Radegundis feticioris vitte terminutn consum-
etsancto suo advenlu repelleretur incursio, Qui con- inavit.
cims, ministris irrideniibus, ad locum perducitar, 55. Quidamclericusdejiixla monasterio beati Sil-
«t oraliane data desuper fecit signoculiim. Hinc in- vesiri in e Tcrnoderinsc, cum die Dominico, ut lo-
ctinctu divino in parentules Itesiias feralis ira sticicn- quimur cx consuetudine, caligas circinasset, debili-
ditur; oilium nascilur in alfcclu, in pace pugna tatem manuum vel pedum incurrii. Sed de beato
committitur. Furore bestiae his armantur, sla im Silvestro gressus recepit offlcium, per soporem ad-
pra-focaturunus ursus ab aliero, el ipsequi restilerat, inonitus occurril sancto Germano, poscens salutis
dum vellet foras cgredi, sepis palo Iransfoditur. Sic compcndium. A quo ifilf rrogatus, causam cuipaeoen-
ulrique vastalores tmo momenlo periinunlur ct ipsi fcssusest. Tum imperal clerico ut clamaret pcr no<-
silti conteslim arma mortis effecii sunl. Posl ipsi re- pulum ne quis temere die operaretur Dominico. Quo
denmi mulier pelles ursorum oblulit ex studio, et quinto die transacio, superfuso oleo, debilis palma
quasi victori suo repraesentat spolium, quod lamen dirigitur, et ad propria euudi cura liberlate dimil-
omuino ipse recttsavit accipere ; et qui prius riseranl, litur.
poenilere cceperunt, videnies miraculum. " 50. In pago f Amoniense quod gestum est repli-
53. Et quoniam de Dei doito non debet esse fasti- ceiur. s Rutegiaco villa Parisiacac Ecclesiaesepteiu
«lium, illiid etiam breviter ducimns explicandum. ei viri debacchantes oblati sunt. Quibus curatis unus,
bBerelrudisquaedammulierc Munsunthimatrona diiin qui graviore vexabalur spirilu, cum exire cogere-
tcmpore liianiariim praecaecatisocutis non posset ire tur, bomini Dei professus est, expulso se de illo
eum populo audiens cborum psalienlium, cum lacry- loco gravein lamentationem Parisiacis facere. Tuiir
mis dtmini Germani implorat auxilium. Tertia se- fugaia pesiis de sancii viri Germani transitu famann
^ticnti nocte per soporcm visus esl ei vir beatissi- fudit per populos, et pasloris pro obitu gregem mo-
nius asiare prope lettiilum et quasi caecis oculis vil in fietuiii. Qui tamen energumenus eisi se-
fecisse signaculum. Evigilans mulier mariio narrat minavit mendacium, expulsus non defendil obses-
quae gesla sunl. Mox slillanle sanguine dies ocnlis suni.
reddilur, el diuturnum post nubilum lumina sereno 57. El quia justi opera crescere cogebant mira-
radio miciieruiit. Clarescenle quoque die ad missam cula, item in prxdicto loco offerlur ei paralyticus,
cum populo progreditiir mulier iu processn, iia ut metnbris dissoluius, carpenio subvectus, gressu de-
sancti viri sic visa per somnium essel imago reme- -, stitutus et actu. Quo sanctificati olei liquorc per-
dium. fuso, cum culis summa teligisset, vigor medtillas
54. Adest nec inintis laudabilc, reddita vita in- introiit. Dehinc rcdivivae manus ad usum mobileni
fjniulic. Cum in Turonico illusiris viri Pienli malro- rcdeunl,' thorace pectoris vitali appuisus fit fortior,
na expositae filiaelamentarei exlrema, et obseralis genua columnaris imbeciltitas roboraiur, ptanuu
oculis nec auheliiu mobili respirarel infanlula ad solidatis basibus subrigunlur. Inter liaec toia mem-
•ancti viri praeseniiam lota committit praesidin. Qui brorum fabrica reparatur; qui sanilate recepta, re-
per inissuin inviialus, quanlum valet, ad conclama- deunte sanclo viro, occurrit ih ilinere praeparato
tae puellc d cadaver properat. Excepfus multis fle- exenio, gratias Christo referens de reddijp cot-
lihns deplorame familia appropinqual subsetlio, quo pusculo.
jam rigebat iiifaniula. Coelovim facil questibus. Fe- 58. Nec hoc practereundum est, qualiier simili
re transacluinler baecboraeuniusspaiio mobili singultu merilo claruit virtus in altero. Igiiur Emmegisiln»
flatus puellae reducitur, viscerum vitalis calor per de vico ' Bucciaco, quidam puer admodum parvulus,
mcmbra diffiindilur. Dchinc paulatim aniiiiata polum roembris paralyticus, in sella Parisios ad sanclum
poposcit, ut biberet. Tunc a beato vlro pane signa- virum , manibus bajulaniium, delaitis esi. Neo
to, vel calicedegustalo iulaniulae,revocataede funere, 0 i dextra vigens mobili,- necplanta surgens slabiii,
• An pistoricim. i Mosny, in Bria.
b Beretrtidis cujusdam fll meutio apitd Greg. Tn- s Eliam hic locus Burgundia esse videlur Castel-
rnn., lib. «, cap. 55, eaque de templis ac monaste- lano, adeoque diveFSUsa Rongy^sesqui-Ieuca dun-
riis bene inerila fuisse narratur. Verum baec non taxat Parisiis, nec tamen creditw esse tlosoy, anti-
alia fuisse videlur, qnam ea quam laudat Fortun. quis Roselum. BOLLAND.
lib. ii, cap. 12, ob constriiclam Tolosae basilicam b Ita mss. Codd.; logendumtamcn videtur: Thorax
sancii Satiirnini, quaeLauneboili,uxor fuisse dicilur. peclorit vitali pulsufit fortior, genuum columnatit im-
Aut ergo alia fuit atque ea de qua hic menlio lit, aul becillitat, etc, nisi forte genua adjective sumatur.
haecviro alleri anie fuisse nnpia exislimanda esl. MABIL.
e AnMunsiiinthi? 1 Bucciacus, Boissy,paulo supra Luleliam, inter
d Antiq. Cod., cadaverem, et Matrnnam. IDEU.
* Ternodorensis tractus, cnj'uscapiu Ternodorum, Sequanauij In plnribus Mss. bic inserunltir ista verba : Per
seu Tornodorum, Tonnerre, in Burgundiaeducatu, triduum voce, mauu, vesligio, pudore conailititr, r«-
extendilur usqne ad monasierium Reomaensc, mor i» partes tollilur, gratias Creatoti referenles, ho-
voigo Mouttiet Saint-Jean. cui tuiii saiicius Silve- minein a quo morbis jugiter el moribut imperetitr.Sed
tlerabbas pra-erat. Lcge Vitam saneli J .>atniislle»- cuin lexlu non cohrrcre vidcnlur. IDI:M.
maensis. MABIL.
467 , VENANTIIHON. CLEM. FORTUNATIOPERUM PARS II. 463
nec lingua sonans volubiii, loiius tlebilitatis mar- A exposuil, dicens : Pie pater, si velles ad lamentan-
eore captivtis, qiiodamiuodo sine naturae nrriine in lem respicere, mater flebilis non orbarer; neque
rerum natura pmr-riisus.Quem sanclus continuatim binc discedere malles plenam geiniiu, vacuatam de
per triduum sacro linicns oleo saniiali resiituens fructii. Et nisi feslincs succurrcre, vides infelicem,
iitio sub uionieiilo voce, manu, vesligio; Cunctos cxtorqucnte mortc, rapi nattim ab iiberc. Ant lilium
slu^or ampleclilur, clnmor in cocium cducilur om- restitue, aut pariter cum ipso fiincraliir.iin me ob-
IICIII arlem niedicorum sanctum superassc Ger- tine. Indulgc, paslor, miserae, quam suus dolor facit
oianum andaccm. Qua flebiliter poscente, mox nt bcali dex-
59. Item de etvdcmvico Bucciaco quacdam occur- tcra supra expirantcm siguum crucis imprcssit, quasi
ril Parisios iia manu conlracta, ut ungtiium actimen vigil de soporc lac matris cxpeliit, qui jam frigcbat
in futiere. Ila momcnio lcmporis filius de inortis
palmam forarel in imimam. Qui laniuni oris sui
•lucla saliva pollice, nervortim dislentionem, manus fauce, mater lolliiur de mcerore. Ilinc circumstans
reformat imagiircm. , populiis, stupore concutiiiir, Iragor iu partes atlolli-
Bittiricus. tur, gratias Creaiori referentes de pra-mio, tempore,
10. Retincl ejus laureas ct pagus Igi- sacerdotis
inr pastor bontis ctini tle vico Novigento ad " Vicum B bus praecipuo, a quo morbis jugitcr el morti-
impcrelur.
Novumvisitandi gregis cnra solila pervenissel, offert 45. Deinde accedente in d Bradeia vico pagi Pa-
se qua-dam vciula annoruin bis quaterna gerens in missa celebrata, ei in sacrario calhedra de-
<accitate curriculn. Cujus super oculos signurn no- risiaci,
poriala offcrlur paralytica, universorum membrorum
sir.ni redemplionis sacerdos imponens, imperat ut tlamiiala nullum vigorcm retinens
gerens officia,
scqucns irct qua pmtifex pergeret. Allcra quoque planlic vel dexlerae. Mox babcns in co iiduciam qui
ilie cum praediclo occurreret ei ex improviso, san- doua sibi
larga pr;rstab.il, eam ut viialis olei, bene-
guinem manaiiiem de lumine, largo fonle, salulem dictione superlinivii, sialim niorbus escluditur,
Miiimoculi lacryinabnnl. Quae iuter reliquos astante salubris
vigor illabitur; recreatist|uc visceribus me-
sancto viro couspicitur. Qui tollcns se de confessu, lius renascitur saluii,
qiiam gcrmini, plus atlquirens
imilicrcm ul pole Circatn (rabil in diversoriura, quo ex munere
quam sumpsisset origine. Ila ul suis
sibi er.it cubiculum. Cujus lumina aqua tcpida suis manibus lunicam sancto faccrel, quasi acqui-
diem refudit in oculis. mox postea
manibus abluens Quae siiac tributaria medicinae.
luccm inspiril, sancli viii dgitos insatiata gaudio 44. e Tradidit memoriac quod juvai in laude. Iia-
suis immcrsit faiicibus, paritcrque ministris com- domus regix, cum quanano
que Audegisilus, major
pnnclione deflcntibus udere se hominem, qui caecisl lypo graviter ageretur, occurrit beato viro, fidcns
pro pccunia in domo lumina dispensarei. Scd haecin de bcneficio. Ilomo Dei in sua cella dcputat, et curu
ctibieulo praescnle me gcsla sunt. uno diacouo residere jubet inclusuin. Tiini anxius,
41. Cum ad possessimiem ecclesiae,quae dicitur etjejunans niinistcr, quid faccrel, excngitat irepi-
b Inethe, sacertlos accederet, quidam ei fit obvius, dus, undc curaretur infirmus. Idcirco febricilaiiieiri
conquerens de quadam viila se solum iucolumem virum, Dci servi, f racbeua undique obvoliituincom-
csse, iiaivcrsos vero accolas gravi licdio labora-e. ponit ejus in lectulo. Eadcm quoque dic tactu vestis
Cujus culogiis ad inlirmos portatis, slalim ab ccgro- nobilis, quasi impetu fluiiiiiiis, iia quarlanae febris
lis Ia"rigttoromnis fugatus esl, el primo gustu culo- ignis omnis exstinctus est. Et retlcunle de prantlio,
ciaruin morbus cum pane consnmplus est. Sic Iiiil reseralo cubiculo, sanus surrexit c lcclulo, exsul-
ub illa lurba cum esca sanitas manducata. laule ministro pro sanitatis prxmio, tunc sibi re-
42. Ilem cum Parisios ad c basilicamliealaeCrncis soluto jejunio. Sic laclu bca<livestis salutem opera-
vir Dei procederct, inulier parvulum in albis, uliiiuo lus csl absens.
fiaiu palpilantem et jam migraturura, ante sanctum 45. Exsequamur itineris accepti viaticum. Itaqne
Fortunalus, supra, nmn. 2G, menlionem fecit iD nunc sancti Gcrmani Pratcnsis in suburbio Pari-
ViciNovi, queni juxta Parisios locat. Hic idem om- siensi. Lege Vilam sancli Droctovci ahbnis, mim.
nino esse videtur apud Biiurieas a quod.iin Gallico 15. Amanuensium iulcrpretatio est itl quntl in non-
|iaraphrasle perperaui quaisitus, ciim so'ila cnra a niillis Mss. Edilisqtie liliiis addiiur : In suburbioejus-
«iinclo Germano visit.iretur. Fuerit proinde mulier dem civilulis posilam. MADIL.De bac basilica nus
illa Bituricensis diojcesis, sed neqiiaquam Novigen- pltira iiricar. 14, I. u.
mm, vel Vicus Novus sancli Clodoaldi vicus, vtifgo d Brarieiii, vulgo Brie-Comte-Hoberl irr provincia
Saint-Cloud, olim Novigeiiltimdicelmtur. Vero lamen Bria ; setl dubilal Castcllanus, an nnn potius legitle-
simile est liiiuc locum ioterpreiandum de Novigeulo beat Bundeins, ut sit Boudis, duabus ab urbe leucis.
silvac Vincenensi (Vincennet) proximo, a quo non anliqitiius Vungeie. BOLLAND.
longe tlislai Villa Nova sancli Georgii coinmuniler « Bol., tratliiur.
iippellala. I Alii scriliunt Bathanm, sed iilminquc rccle a
Et tamen Gcrinanus Bilurigensem pagum sappe verbo gr.cco pd/.n,quod divulsioncs signilicat. Untle
ndire solebal, testnnle Greg., Ttironensi episcopo, Iiiicliana, vilis et lacera vesiis, Vossio. de Vitiis
in l.b. de Gloria coiifessorum, cap. ZOel !>2.Item Serm., videtur. Sed aptiur lniic loco Menir.li nostri
Andecavensempagum ex diciis in Vitasancli Albini. iuierpretalio, iu Cnncord. R-gul., pag. 922, ubi Ra-
MABIL. cliunaspro lcctorum opcrimentis usurpal. Alibi lamen
!' Al., ii.r.Ethf. Vo>sii e\po-iiio quadrat, ut in lib. u Vitaesanctsr»
' tiasilica sai»it.r, Crticis. alins sanc.i Yincenlij, Railcjuiidis, u. 1. MADII..
JGO VITA S. GLRMANI PAItlSII ISSIS EPISCOPI. .47»
Min Piclavis VT Dei »d bcatum con'essnrcm pro- A oleo benedicto loca perungetis capilis, ia Trinilatis
II isceretur llilarium, quaedam liaudo-Feisa deb nomiiie Irino depulso languorc, statiui patefaetis
Sene-Corbiaco villa, inter d-ios vix advecta, ei re- aurium oculorumque ineatibus, plaudenlibusuniver-
pra-seniala est, quacerat miiia, clauda, vel manca. sis, muta loquax effecta est. Quo facto negoliatorcs
Lingua rigebat imiiiobilis, anhclilu palpitanlc, pars civilatis Nainnclicaeqtiisquesui remedium, pccuniain,.
crai iota de fiuicre, ut videntibus oculis rcliquum ut polnit, sanclo viro dispensandam pauperibus, de-
evel cadiveris. Super quam misericorditer ut vote vel oblulil, vcl direxil.
bigtiuiii sacrae crnois cxprcssit, confcsiim omnis vi- 49. ' Leudegisilus, vir illtisler, juxta quod ipso
gor per mcmbra diffundiliir, vcnnrum flnxuosirivuli professus cst, cuin aliqtiis ex fmnilia suactlomus in-
susciianlur, nervorum imbccillis stupor i-xcutilur, curreret typum cujiiscuiique fcbris, aut aliquiil fri-
naturalibus mo.ibus ad vitalem usum tota fabrica goris, lavans illas lilferas , quas in subscriptione
renovatur. Mox linguaeplectrum rcsnlvimr, digiio- manus sancti dcpinxerat, quamplures suos hac me-
rum glomi tetiduntur, pedum bascs solidantnr, lo- dela saluii restituit.
lamque viscerum iiiolem boc fuit npud sanctum 50. Breviler his perstriclis, prosequamur ex reli-
vivificare, quod langere. Quaeconvalescenle incdcla quis. Chusinusquidam, incongrne dnm die Dominico
terlia die civitatem sanclo gralias referens stiis oc- " eqno curam impenderet, missa manti in vulnerc,
currit vestigiis. digitus ejus inlurnuit. Ilinc grassante fervorc tota
46. Opcraeprelium creditur ctiam illud inserere pars brachii retaxaiur puiredinc. Qui per i Belsam
curaiionis praeconium. Pago c Vindocinensi vir bca- sancto iiiueraiilc , ut ad domum stiam diverterei,
lus dtim praelcriret, iu d Itunsidoncin mnnendi gra- precibus fusis, obtinuit. Mox ejus brachium vir Dei
tia declinavii, uhi e lanti robur benediclionis inra- aqua calida confovii ; insiiper oleo bencdiclo perun-
Juit, ut siipuiam leciuli, in quo vir sanctus requievit, gens, supcrposiiis caulis foliis, mirificus metlicus
quisquis lidtlitcr absttilit, donum medclac porlaverit, alligavii. Sic quitlqnid inerat ulceris, preliosa cura
el de scmine paleaefrtigem metercl mediciuac. restinxit. Posl ipse gralias refcrens sancto virooc-
47. Reddal liic tesiimonium nobilis l.icti urbs f currit tali curatus malagmate.
Namiieium. Quo vir Dci accedens, rcligioso arimo- 51. Iieni servus Ecclesiae, Libanius noraine, dia
dum ciceplus obsequio, occurril ci Tecla , Dnraiani Dominico sepem inconsullc duni claudcret, manus
malrcna, boniinis |irompti negoliis, supplicans ut ci contractae sunt utlione praesenti, qui ad sanclum
virtuii stium ant ipse paslor, aut missi sui require- virum Parisios morbo castigantepercurrit. Qucm ole>
reul. Quo quia ipsi fuit accessus dilficilis, cum s P benedicii liquorc perfu-um, ac mysterii potius un-
clirismariis suis diaconum direxit. Qui percurrens guenlorespcrsum, addita oraiionc, inculuraitati ru-
ad liuiiiinem, ut sibi jussum fuerat, iufirmi viscera Slituit.
tangil. Alltradie exoratus ipse sacerdos accedil ad 52. Per singnlorum compcndia currant rerum-
debilem, qui dupfci sub tortore, binc pressus vale- miiacula. Namqua Andiilfus, Ecclesiaa Parisiaca»
ludine, iode podagrae viilnere cruciabaiur, hoino clericus, dum k tlic Resurrectionis iu vineola sna nu-
miserandiis procaciter. Tum sacerdus aliissiini inlir- ces ab aiboro excutcrct, piocoquod operatus cst-
mura oleo beuediclo perunxil. Eo momeulu dehilis in dic illuininationis, c.Tciiate pcrcussus est, et vul-
staiirn manibiisdireclisloiigiuquo de languore, grcs- tu tenebroso perstitit anni spatio. Debinc pontifici
su solidato, prosilivit. (fblatus, el sancto unguine peifusus, dici rursus red-
48. Sed ui duplicaretur in una domo mystcrium, dittis, et sacerdotis scremim purgavit clcrici nubi-
et quac praccessit in patrc medcta, pervenirel ad inm. Sic quidquid minister amisit, medicabilis prae-
prolem, habenles liliam offerunt ei nomiuc Mariam sul oblinuit.
caecam,surdmn et mutiun. Exponunt vivum L cada- 53. El quia crescunt genera miraculorum per
ver antc sancti vcsiigia, diceules : Bonc pastor, ad- lcnipor.i, cura regi praescntandus vir beatus occur-
liuc quod huic langiiidc medicinae restat impcndc. f) reret viila Rolciaco, clericus ei nequitiaespiriiu ve-
Naiutibi crediniui rcservatum, uqdc lcuercs pr.x-co- xaius adducitur. Unde expulso adversario vidcniibus
n um, ut rcsiituta familia acquirata sacerdoie quod circumsiaiuibus, velutavis parvuladecapite cnergu-
amisit dc germiue. Ttinc pietas insiguis advocalur ineiii, umbra fugala, cgrcditur. Quam dum reliqui
in lacrymas ; mo\ ad tnililiit-suaebelliger arma con- pcr doiuuin voliianlem insequerentiir, ipse sancius
vertiliir, ct ad obtinetid.un vicloriam preces offert suis cam conlrivit vcstigiis ; el cuui pede corapri-
forlis orator. Tunc vir beatus surgcus ab ora ione, meretur, convcrsa cst repeule fallax iu sanguineiu,
* Pciiiert. Turon., uiaximc lib. vu llist. Franc. is G-untcramiii
h Sec rbtj.
' Le Vendomois. r-igis exeiciltiin ducebat, qui tl nrliciii Coiivcnns
d Ranci. olisedissc, et cxpngnasse ibidom-narralur. Ideui for-
' li"l., tanttim. le, qtii comessiabuli iiominiiiiu-aFredegario Sclmla-
siicoin append.iitl llist. Greg.Tur , n. 2. Iluiiceuni
f Nanles. itt Aimorica. dem csse credideriin tle quo h c Foriunaius, quod
s Cliiismaria vasa eranl ad rccipicndum tb i*ii,a. el nomen illustris atljectuin vidclur dcclariiic.
MABIL. i La Bcauce.
1 Al., cadavi-rtm. k ltl es', die Dominico,
' De Leudt-gisilodnce saepius menlio fit a
Grogor.
 471 VLNANTHIION. CLEM. FORTUNATI OPERUM PARS II. 471
geminato prxconio, ul nec calcaretur, et sui casus A liit. Qui iler suum egrediens, manjionem in villa
indicio muliifariusariifei fieret sanguis, reus sangui- qua praedicta mulier habilabal oblinuii. Quammari-
num. tus allocutus, ut sicut alii, et ipsi ad reiiquias dumni
54. Producat n pagus Oximensis inler noslra quod Germani occurrercnt. Quaedespexit pro eo quod ei
«uiim est, ne leneatur in obscuro posterilati res sancftis vir redemptionem non dederat. Sed statim
luminis. Siquidem vir sanclissimus ad b villam Ta- in toco quo sieiit, velul fixa stipitc, gressum movere
filiacum cum declinasset ilinere, offertur ei miilier, non poluit; manibusqtie conlractis ad reli piias s;m-
cui duplex raorbus erat, inde velustas, hinc caecitas. cti, manu mariii portata est. Inier bacc, dicti iiosni-
Salutem deprecari verbis trementibus inccepit, qua tens, miserante pioviro, salnli rcducta est, confitens
snpplicalione motus senis mulieris, el debilis, ora- cjns despectu sibi repeminnm accessisse periculuui.
lione praccedenlc, oleo superfuso, Iucernae oculorum 58. Et quoniam, suo merito, semina saluiis pcr
reddunt luminis radios, el datis specularibus tenebrae quaeque loca dispersa sunt, comigit ul venerabilis
lugeriint. Qua illuminata, Deo reddentes gloriam, Flameris, abba de e Canone Turoitico, manu beati
perquem ChristuS operatur, aslantes sancli Germa- Germani subscriptam accepisset epistolam. Qtii cum
ni praeconali sunt merila. suum monachum per duns annos, febribus decuban-
55. Dinumerandi sunt morbi, ut pracdicelur fons B I lem, ad leclulum visitaret, requirit inGrmusutide ve-
medici. Daningus, Ardulfi filius, iia capite, oculis, nisset pagina. Respondit abba, a domno Germano
et totis bydropis morbo tensus erat visceribus, ut in sibi fuisse directam. Quam petiit sibi porrigi. Qui de
utris similitudincin quasi totus venter esset, penetra- subscriptione ejus lingua delergens litleram, saltis
tis vitalibus, velut vitruni, perluceret infecta cutis descendit in viscera,et atramcnii pictura cuncta vicit
intrinsecus.Qui, a medicis desperaius, ad beali con- unguenta. Unde approbaium esl, langiiidorecuperato,
ftigit exlrema sorie remedium. Quem mox vestibus ut dicamus eommuniter, de sancti subscriptione sibi
exirum, el sacris manibus perunctum, hydropis in- salutem linxisse.
clusus liquor liquore consumitur et aqua infusione 59. Deliinc cum ad d Carnonam Casiellum acce-
olei desiccatur. Sic modo admirabili ncc humor fo- deret, quidam se ei ingerit manu contracla debilii,
ris egressus esl, nec intus languor retenius esi, arte pro eo quod die Dominico aliquid operalussit. Quein
iirar-ditabililiuinoiem ex humoresiccari. praecepitin villa « Cariaco post se fesiicunioccur-
56. ltem cum ad basiticam beatissimorum Gervasii rere. Quo accedente, dum digitos ejus sacro perun-
et Prolasii vigilaturus accederei, quidam crecus insti- geret' oleo, subito sicca palnia revircscit ex aliera.
tit, misericordiam postulans. Cui vir Dei praecepit , Astricla cutis ossibus, iiitereurrenie luimore, relaxa-
inter aitare et sanclorum reliquias ut jaceret. Quo C vit articulos, juncturae pene disjunci;e retenduniur
peraclo, primo diluculo mox super oculos signum in digitos, ariditas diutunn suffusa rcllorescit in ve-
crucis intulit, lux elTulsit. Et totus labor medici cu- na, sialimque vulnere clausa dextera inler maitus
ram, virtute crucis, impendit. medici sana redditur etdisteusa.
57. Mulier de Oximense, pelens redemplionem a 60. Accidit ul sanctus vir remcans de Namnetiro,
s.inclo viro, qua sorte, nihil accipere meruit. Dehinc domum Nunnichi t iltustris illustraret vestigio. De
Dritannum presbylerum pro infirmilale rccloris pa- cujus veste, matrona rapto f-deliter filo, recondil in
triae suae benedictionem praedicii et reliquias expe- oratorio, quaevaleludinem ^1irruens, vigiliis in ho-
nore sancti solemniter celebratis, >acmissa revocata,
* Pagus Oximensis, comitalus lilulo
quondam in- gii, Itocest Kalendas Octob. spatium habeant illi,
signis, sic dicins ab Oximo Neustriic oppido, vulgo qui in istis temporibus islcis deprmdalionet el alia
Hyesme, intcr Divae et Orna? fluviorum initia conti- malefacta criminaliter et pubtice fecerunl, ul inde
neiur. pago Uiicensi ab Oriente coulerminus. MABIL. apud Dominum, el apud eos quibus
>•Ville-Taitlac. malefecerunl
» Ckinon supraLigerim. se pacificent. ln Capitul. lih. u, cap. 10, Caro-
A Charoy, in iraciit Wasiinensi. lus M. monelae emendandae concedil spatium usque
* Cheury. a:i mitsam sancti Marlini, et cap. 20, ponlibtis re-
f Legenda prsefalio cl. Habilloniiac s*c. i Ben. V \ sarciendis ad missamsancli Andrem. Si igiiur missa
, sancti Remigii, sancti Mariini, s.mcii Andreaepro
num. 101, ubi «juaerit,an oleumad unctionit Sacta- die ipsis dicato sumitur, ut ex locis adtluctis ma-
menium consectatum, illud ipsum fuerit, quod sancti nifeslum est, recteetad textum apposite Foriiinaiiiiii
. in cutandis infirmilatibus adkibere sotiti fuisse legun- hic de anniversario (ut loquuntur) fesli sancii Gcr-
tut. inani recursu inlerpreiari licet, nec aliter forlasse li-
« Al., itlmlet. cet. Cum eniui de sacrosanclo missaesacrilicio is au-
b Incurrent.
* Phrasis inusitaia, et Fortunato peculiaris, ab eo ctor agit, iioo rcctdit nhusilaio loqueudi niore, supra,
num. 45. El tamen Gn-gor., Turon. episc, de Gl.
iterum in lib. I Vilassanctae Radegunilis, num. 14, Marl., lib. i, cap. 51, alio sensu eamdent plirasim
usurpala, sed utrobique in liliris Editis depravata foe- usnrpare videiur, nhi de malre agens eam ccelilus
dissime. Hu nclocumSuriiis recemiorum exemplarium admoiiilam ftnsse dicil, ut ad depellendtim pesiisin-
fideni secutus ita exhibei: Vigitiisin lionoresunclieodemi guinariae periciilnm iu vigjlia sancti Benigni vigilias
itt oraloriodevotecelebratis,ac misia, de prmsenticuratai ageret, ac missas revocarei. Vade et vigila lotam
eit. Oinnino vero exemplaribus ve:erriutis in nosiraini noclem in honore, ac revoca missas , et liberaberisa
lectioncm coeuntibus, subscribendum. Quid crgoi plijga. Narn et Greg. missc relebraiinuem eliam
missu revocata? Nempe dies fesius annua veriiginei lnitis adaplat cjiisdein libii e. 75, ti qui uunc fri-
recurrens. Patet ex cone. Pistensis,cap. 5. Communi i qorithi, inqiiit, iii ejus honore niitsas devotecele-
plttcit»censtituimus ttt usque ad missam tancti llemi- brent, etc. IDEM.
473 VITA S. GERHANI PARISIENSIS EPISCOPI. 474
depraesenticurataest.Ita beatissimusnonsoltim manu A , lante igne , fumus egredi visus est ut cunctis clare-
sanavit quod tetigil, sed nominalus curas sparsit. fieret, ejccto insidiatore, mulierem usque lunc ilium
61. Altila, vir illusier, ac regalis aulae do- saluli suae repugnasse per obsidem. Tuiic exonerata
mesiiciis, corrnens in babieo, laeso graviier bra- inimici fasce, respirans, confessaest nunquam se prins
cliio coinpiitruenii ipsa lota manus ab humero. Qui, faciem beati viri potuisseconspicere. Qua pclente , ac
medico ailhibito, duui curam vellet impendere, precame, eflici Christiana cum propria doino promc-
rupia vena visccrum , pene omnis in iiinmeuto viiae ruit, ct quasi capite subdito, exeinplo ejus, mulli
sanguis effusiis est. Nuntiatiir pontifici hominem Judacoriim conversi sunt.
esse iu funere, pietatis inipulsii otcurril seuior, 04. Deet bic illud inseri, qualiler peregrinuta
quem lacrymis couclamatum sine ulla spe oculis sil revncala lux ocnli. Itaque pergeus Aiiguslndunum
clausis oppressum inveuit exposil un. Cujus vix ad- pro ordinaiione «Syagrii episcopi, huc inter rcliquos
aperit faucescum cullelli inanubrio, oratione piius cives Florenlinus itluster pro consensu delatus est,
data intulil ci in ore paululum aquae frigidaesemel, habens nacvum in oculo, spcciosiiati dcrogans ali-
secundo, vel tertio. Inlcriin exspeclans quis esset quantuliim, ne florens habereiur in vultu. lnterea
reiexitus, assedit circa leclulum. Transacta fere dum laudes acclamanlur cpiscopo , a quodam igno-
liora, redivivo singuliu exanimatus concutilur , ac "/rante ex improviso perculiiur eodem in oculo,
mollis motti auhelitus evocatus reducilur. Faucium evulsoque de loco ccepil Supra maxillam dubio pen-
mealus, relaxatis visceribus , spiritu iniercurrente , dere cum visu. Qui cnrsu praepropero ad bcatum
reduciiur, paulatim convalescens, vila de morte Gerinanum cum clamore prosequitur, multa ipse
revenitur. Dehinc quasi de sopore expergelaclus in- concrepitans , ut loqui solcl calamitas. Tonc sancli
lerrogat ad caput ejus quis fuit ? Atlesse dom- Germani manu lumen in locum rcducilur , el ab eo
num Germanum a circumstanlibus tlicitur. Postulal ad bealum d Symphorianum dirigilur. Qui pro ipso
maiiuiii sancti sibi dignanter porrigi, ita incipiens tandiu vigiliis instilit, donec amissus oculus, ptirgata
alloqui: Domne , lu mc revocasti longo euntem iti- pristina macula , addito beneficio, integrior reddi-
nere. Slatimque oblulit sacculum plenutn pecu- lur, et melius redit post vulnera, quam quod natus
uia et balteum ampli ponderis, quos paupcribus fuerat per naluram. Qui • Florenlinus deinceps
erogarei, inercedein vitae, vet gratiae. 1 Matascone ordinalus est episcopus. -
62. Pergens Augusiudunum vir sanclus Rolagiaco 65. Quanta vero fueril viriusejus signacuti, adest
dum perveuil/compcril ab Abbone quosdam reiru- inler reliqua res ista tcstimonii, quae producitiir in
sosincarccre. Igiturproabsolvendis, supplex, tribu- _ se.juenli. Cum de basilica sancti Martini ad villam
uo suggerit, sed ille durus non annuit. lliuc ipse, sanclae ecclesiae s Severiaco recurreret, adjungit
caulo consilio, duto ilicil se campum ciicumire, in iiinere quemdam Amautium juvenem, quem de-
currit devulusad carcerem. Itaque ad exorandum pro- prehendit a Judaeis duci nexum in ferreis. Requiri-
volutus steriiitur, ibique temporc noclurno catenae tur qtiid fecerit. Puer respondit, veraciter ob hoc
discussacsunt , validus tormenti rigor ad fragmenla duci in vinculis, quia se recusaret legibtis subdi Ju-
redigitur. Seragravis iliiditur, posiiscardine vellilur, daicis. Tunc dissimulabant cum clave Judaei vincula
feralis carcer recluditur, damnaii ad vitales auras ferri reserare. Facto a sancto viro desuper crucis
quasi redcunt desepulcro. Iia fitut ei Rolagiaco.malu- signaculo, mox ferri sera revellitur.
tino tempore, ingressi occurrerenl; et qui sancto non 66. Itidem cnm Parisios ad basilicam sanctorum
praestititproabsolutis reis, tribunus reus effectus esl. Gervasii ei Protasii, orandi causa, procederet, ja-
65. Igitur cunctorum saluti seinper instans sol- nuis obseratis ingressus illi negatus est. Tunc requi-
lieitus, cum "Biluricas accessissel pro ordinalione silis clavibus, nec ipsis aperieniibus, sic reseravit
6 Felicis episcopi, praedicanle sacerdole , Sigericus pessulum, facto crucis signaculo. Stupor aniinos in-
quidam Judaeus , fldei sacramento perceplo, con- vasit praesenli miraculo, aperiri de virtute, quod
versus est, habens in Judaismo Mammonam nomine yj clave duce non potuit. Haecquoque veneranda prae-
conjugem. Quas cum de coiiversione nee meiitioneiu sente me gesta sunt.
reciperel, et per missos beati admonita refugeret, 07. Et quia beato viro nullum obstitit metallum,
fada ab eo vigilia , doctor ipse protectus esi. Quae cum ligna, saxa, ferramenla anle ipsum solula sunt,
cum beatum virum hec visu vellet inlendere, can- accidit una dierum Parisiis orationem cum daret ad
laio cursu leniae, manum suam pontifex ad mulieris ostium carceris, sequenii nocle trusis apparel lumen
fronlem dignamer aduiovii, pielatis ex opere. in carcere. Visus est cis admouere quod foderenl, ut
Slaiiiii a circuraslantibus de nmlieiisiiaribus scintil- foris procederent. Qui dicentes ad invicem domnuin
" Bnurget. ad an. circiter 180.
b Felix successil Probiano in sede Biluricen«i ad martyr. e Censet Coiniius, ad an. 625, liunc Florentinum
an. 568. Virie quae de Felice diximus in uoiis ad successisse EuSebio in sede Maiisconensi paulo post
carm. 25 I. 5 Op. Fon. conc. Maliscon. n, celeb. an. 585.
« Videsis quae de Syagrio adnotavimus ad cap. 6, ' Macon.
Ifb.v. * Mss. Bonif. et Anluerp., ad quamdam vjllam
d Scilicet ad memoriam sancli Symplioriani, mar- ScveriaciiUi olim, vutgo Sivray. BOLLAND.
lyris Eduensis, cujus Acla babes inter Acla sinc.
«75 VLNANTIIIION. CLEM. FORTUNATI OPERUMPARS 11. 470
Gcrmsntiin se vidisse , et signa singuli referunt. In- A minister qno loto sancli lenehal baculum, illic encr-
venlii costa dc pecude , fodienles amovent lapiriem, gumcmis pendebat religatiis nereo vincuio , et quasi
el pra-dicln amico Dei nccurrunt :id ecclesiam maln- clnvis affi\o tenebaiur vestigio.
lino lemporc, ciiin retliml ad requiem. Sic miiliis 75. Et quia sancto viro sacpe inimici tendebanltir
causa Siilutisliiit imagn pontilicii, et ad vicem lnali insiriiae, ut aul equns lapsiim incurreret, vel rainus
Pctri, riedit nostri sacerdntis ipsa fljiura remedia. arlioris langerel, anl aqua vallis vel glacies pericu-
68. De liinc, illis cicptis, iribiinus civitatis saevire Itim gcncran-t, mox qui aut qiianti aut qualiler lo-
ccepil in milites, deptitaiis eornm fuisse ncgligcn- liim cncrgiimena factum, omne coiifitebnitur et
liam, qtiori viro sanciissiitio ilepniaiiir ad gloiiam. numerum. Cuni vcro pcdem efferret de domo , vel
Conversa in cnsioriesiracuuriinjudicis , qui solebant ccclesia, videres sirages daemnnum arite laiiti ponti-
asservarc, trariidit servandos in carcere , el ablaiis ficis ac iriumpbaloris obtutum. Cadebant circa san-
cl'avibusjndex fit custos custodibus. Interim vir hea- cti caiervatim vestigia riiversis nioriis cffusa. Ila?c
lus iribmiiim vocal atl prandium. Ac dum psriler m>ua, illa clamantia ; illa fixa, bnnclubrica. Et velut
sederenl iu coilem convivit», ad mensam snncti viri ad jtiriicem , dtun gesta rcferrent propria, non effu-
occnrriml et ipsi qui fuerant missi pro reis in com- giebant tnrmenla. Sed ad sancti praeconiumquania
pede. Clavcs habens in manibus, ciim tribimus dc " est liicc latidniin, cum iucffahiliter mulia et stup.nda
ereplis vix crederel quotl vidcrcl, agnoscens se sic ab co fierent snb momeiito?
cusindisse similiter, sicul et mililes carcerem , data 74. Ciflerum clceiuosynis qnanliim fncrit prodi-
vicissim vcnia, cttlpa tr.insil in graliam. gus , explicari non potcrit, ncc si lotius populi vox
C9. Inlcraia Aurelianis nobile viri pncconium. Qna in iino se glutinct. Qtii frequentcr couicnttis una
de civiiate vir sanctns progrcdiens damnaiorum vo- casula, vet innica, quidquid erat resitlui, nutlum
ces cxaudivit in cnrcere , qiio cerlc subterraneum pauperem vestiebat, ul innps calefierct largitorc al-
Iialielialur ergastulum. Quo super asccndens, el pro- gentc. Qiiania etiam fnciit redemptionis efTusio,
siralus accubans , oralioncm dedil amicus Chrisli niillaieuusetplic.ibitur vellocovel nuinero.Uiitlesunt
cum lacrymis. Prorsus obieniu oraculi insequanli contiguacgeutes in lesiimonium , Hispanus, Scoilns,
uocle carcerc patelacto ad basiHram sancti Aniani Britio, Wasco, Saxo, Biirgundio, cum ad nomen
coufiigiunt. El ita bealus p uitilex quamvis practer- beali connirrerent, undique lilierandi jugo servitii.
cundo post se reliquil siiffiagiiim. Cum vero aliqtialenus nihil essei prae inanibus, tri-
70. Nnn fasiidiuni sit audire quod Chrislus prac- slis sedens ct aiuius , severior in vultu , austerus
stat fidelibus, duiii iniraculoriim siiniil virlns crescit erat alloquio. Tunc si fortassis ab aliquo inviiarelur
Ct inimeriis. Iiaque sanctissiino nceurrit quidam Pa- ad prandium, coinpellehat conviras aul mlnistros
risii-, ciijiis, quasi pugnus, cxiuheraverat octilus, proprios , ul conferentes pariter, nndc vcl unum ca-
itl eiiam dictus vergeiet in ruina post vitlnera. Quo ptivum servitio liberarent, cl sic aliquniinlum sacer-
roganie, vir Dci tle saliva oris sui oculum illiniens dotis respirarct animus ex moerore. Quod si Domi-
tuetlelam lumini revocavit el gratiam. nus aliquid per manus sancti dispensandum alicun-
71. h Movcrli qtui-dam 1'arisiis puslulam habens dc dirigerel, mnx in spiritu praevidcus, snlilus eral
In hr.icbio, cruciala dolorilius , occurrens bealo viro dicere : Cratins agamus diviua?clemeniiae, nam undo
p ri nicdiciimiiie, inctu saliva?curnta est. fiat redcmptio, appropinquavii. Conlinuo sine arnbi-
72. Seri si exsequ ur iniraculorum singula, qnac gniiaie pracscus probabatur cffcctus. Quod dum ac-
snis gcslis praesemi lioruertint in vila, b.ic sinu fine ccpisset in inanibus, resoluta ruga frontis, vultu flo-
sunt ccept.i, non eril modiis iu pagina. Quia qtiactin- reb.il senior, gressu pergcbat alacrior, lingua fluebat
ijiie poulilicis M>cmiverlit pra<scnlia, nulla morbo- jiiciinilinr, tit crederes bominem prt» redimendis aliis
rum generibus deiiiit mcdiciua ; et qiiiinla se obui- . se ipsum servitulis vinculo libcrandum.
lcrunl laiiguenlium vulnera, salulis fudit toisemina, 75. Quis vero digne repctat quanta virlns vcrbo-
Niimque prima pomilicis exseqiiiiinur, vcl ultima, jj, rum ab ore rolabatur, cum prxdicaret in populum
ciiin per salivam oris sui mtilta curata fuerint ul- ut oinni litieralurae nasceretur stupor , ct lierct in
cera, purgata sint Piiergiiiiiena. Aulc qiicm quamvis commune gcneralis compunciio, aique ex ore dicen-
occiiltc venisset bosiis ncqiiitia , slatim sc manife- lis crederes ut verba formarentur ab angelo , dum
stavit fraiidulenla fallacia , ac dc conspcctu sancli plusqiiiim homo loqucretur iranslaltis in mentis ex-
viri quia celari non poterant, nec lolerabant prae- cessu , cum , abrasis maculis, sinceritate dogmalis
seniiiim, lerribili ululaiu sua gemebant inccndia, peclora plebis cogerct divinis effragrare pigmenlis?
passim per loca volitantia expoucbani, et crimina 76. Qui equitans in itiuere , semper de Deo ali-
suspensi per acra , ficquenler uec interrngati con- quid aui verbo conlulii, aut cantavit,c ctirsiira iiudo
fiteliantur el nomina. Cum sacpe suo impulsu curre- capite diccns, elsi nix aul imber urgcrei. Ciiin vero
banl ad sanclum virum crucianda dacmonia. Cujus venit ad mensam , confeslini recitaus afliiit minister
* Orltant. ligebanl, qnod pcrsnlvantur quoiitlie ac deciiiraui.nr:
b Al., Novetca.
c Scripioies antiqui cursus, scu decursus nomine, tvper Itcgula saucii Macani, cap. i): Cunum monasterit
omna diiiijcs; qiti vero smpius orare voluerit,
div;na oflicia, sive horas (utvocanl) canonicas inlcl- ubcrioreminven>etmisericordiamChriiti. In Vita mss.
 477 IN MTAM SEQUENTEMPR^EMONITIO. 478
tliviiia colloquia, ul.inier cibi fercula, animi pastus A regrederetur fatigaius aelate.vel frigore, aul ilhta di-
alimeiiut plus saturarelnr conviva. Nullum lempus versorum inquielabat suggeslio, aut ab ipso require-
inlerpolans qno non aut aliig prodesset, aul non i[ se balur nbi pra-beret suffragium, ut etiam ad requiem
pn ficer--t. ri-clinami, vcl pauhiltim de querelis occiirrentiiiin
77. Quanlam vcro vigiliarum ctiram sempcr im- afflictoriim, vel pauperiim, crux parareiur inlccltilo,
penderei, t|uis cnarrct, nnt loleraios algorcs artlore poslpoticns suas iujitrias, ne suggerent-m urcmeret
fidei prirdiccl, cuin frcqnenter in le'iulo, anti-quam illaia necessitas. Parytus pro misericoi-ilia, semper
reliqiuis de st>pnrecommonerei assurgere, qiiiiiqua- cun etis pro vcnia paicr t-t paslor populi, att sc alie-
ginla psalmos, vel ampliu.s, inricfcssus in lemplo sui n:is causas tr.iiisfercns ct qnerelis , aut pro parte
pectoris Domino tlccantirel? Sed quis illtid fiirlnm miligabai, dolnrcs coinpatien-, aut, quanluui possel,
• felix vel auilitu scnserii, vel visu dcprebemlerii, cx loto ctiniliat corde siibveniens.
cum ip'se tlt: leclulo freqnentcr sine caligis, ne scn- 78. In lantum quo pie sacris aniplificatus provecli-
tiretur ab aliquo, perrcxit in oralorium , IIIIIIIIIIIsilii bus, eiiam d ein bcali sui Iransilus ita proctlixil, ut
ctipiens leslem h iu illnri furtum pracier Clirisiiim subdimus. Ante aliquos dies nam vocans ari se nota-
occurrercTQui celebrata vigilia remeans adlet lulutn, rium sunm, iinperat in cubiculum supra lectum
quasi niliil egeril, lunc primum reliquos cxcitaret. '' suum scrilieie Iioc lanlummodo, quinto Kalendat
'Qtianla vero ad psallcndum fuit coustantia, dum vc- Junias; sed ncscieniibus omnilius quid hoc esset,
lul ferri rigore indula carn stibsisterel, cuin saxa post ejus sanclus discessus manifeslavit de saecnlo.
frigus decrusiarcl, etaquas in crusiam verleret?Qui Nnni nequc hoc Dominusf.tmiliariairimaeabscondere
cum suis viscerihusdiiuicaret et vincer.t, pene scip- pcitulit. Denique eadem die post peractuin pradium
sum oblivisceus, ut domeslico tormento , superato beatiis niigravit ad Cliristtim. Ilis et consimilibus
corpnre, de se ti inmplitiin in pace, factns niartyr, studiis occupalus, ac semper inlentus, fere ocloge-
acquirerei, ut se niiiiaiilihus clericis , « sine vicissi- narius per orln-m mirandis actibiis asciscendus mar-
tudineipse decantandi inodulaiiiina non liniret. Cuin lyribus, aposiolis nggrcgandu:, glorificandusmcrilis,
pcnc lioc incrcdibililer dicitur qtiod scilur : quia ter- coroiiamliis in .opulis, crcptus corporeo vinculo,
tia nociis liora ingrediens in ecclesiam, non est iwinaciilaio spirilu bcatis firieidoiibus perpelualiter
egressus ullerius psallemium ab ordine, douec, cla- victurus, d viclor evolavit ad crelos, regnanlc Dumiuo
re.'cente die, dccanlaius solcmuiter cursus univer— uoslro Jesu Chrislo, cui csl gloria, honor et polestas
sus cunsuiniiiaretur ex cauone. Cum vero domum in saicula saeculoruiu.Amcn.
sancli Serenici abbatis, qnam proximo sarcnlo pro- C deherti Junioris, Chrisii 57G)et henlut GermannsPa-
fereinus in luccm, h.-cclegunlur : In orationis autem r.siorum episcoputtrmisiit: in ciijus exieqniit muilit
sludio tantus illum fervor accenderal, nf abxqnepecn- rirtnlibut, quns in corpore gesserat, lioc mirantliim
Itari supplicalioneRomanum, sett Gatlkanum, et san- confirmationemfecil. Nam carcerariis acclamautibus
ciorum 1'alrum Benedicti,teu Culuntlani, curtum ho- corpus in platea agqravalum esl, sulutisqueeis. rtirstii
ii« tingulh Domiiio decantaret. Ubi parlicula sett, sine labore levalur; ipsi quoqueqtii soluti fuetunl iii
uirobique ci>pulaiivacsi, uec citrsus Itomaiius hic obsequiumfnnetis mque ad bas licam in qiiu sepullut
al.us est a Gallicaun. >am Gaiios olim Uomaiios:ip- etl liberi pervenerunl.Adsepulcrum uulem ejus muttat
pellatos in Vilaesancti Smnsonis episc. pracfal., pag. virlules Dominoirtbuenle creilemcsexp riuntur, ita ut
lo5, obsi rvavimtij. IV ciirsu Gallico iteruni menlio quisquesi justa pelierit, velociler exoptata reportel. Si
ftt in Viia sancti Walirici alib. , aputl Siirium, 1 quis tamenslrenuas viriules illius, qnat in corporefc-
April., nura. 14. Porro, niliil hac vnce usilaiiiis cit, sollicile vult inqnirere, librnm Vitm itlius, qui a
apud GregoriuinTuroneiisem, qm librum iioiim de Fortunulo pretbytero coinposittts est, tegens, cttncta
cursiliiis ccclesiasticis a se composituin in lib. x, reperiei. El in lil». dc Glor. conf., cap. !)0: Ingre-
llisi. coiiiini-moial.MABILL. diente, inquit, Chilperieo rege in urbem Parisiacum,
a A\.,felicem.
b Al., i//«ni. postndie quam rex inqressus est civitaiem, parnlyticns,
in poriicu basilicmsancti Vincentii, in qua bealut
« Cleri Parisiensis in psallendo ordinem et assi- qui Germaiius requiescit in corpore, reaidebal, dirigilitr.
duiiatiin, sub Grrmano inngistro ac duce , expressit Atldil Aiinoiiiiis, in lib. iu de Gest. Franc, cap. 16 :
caiiiiiuc Fori.. lib n, cap. 15. _ Quod cuiu regi mintiaium furel, miigna cuin rievo-
v
d De saucii Germani obilu Grcgorius Tur., in lib. titiue illtic aiivcnieus, el lanto gavisus iiiiraciilo, ejus
V, cap. 8, ita scribit : Eo anno (primo scilicel Cliil- epilaphium disiicliis rliylhmicecomposuii,etc. MAUIL.

PR/EMONITIO
IN ViTAMSEQUENTEM
SANCTlALBIXIEPISCOPIANDEGAVENSIS.
Sancti Albini Vitam a Forttmato conscriplam fuisse, testis esl Greg. Turon. lib. de Gl. confess., cnp. 96,.
hitxerbit: « Albinus auiem conf., cnjus nnl»r Vila- liiier a Fiiriuiialii esl ciinscriptus presbylert», » elc.
ltem in episiola, qumcrcttmferlur sub n mine Greg. Turon., scripla ctdsanclnm Gtrmanum, ponli/icemPariii-
ensem,itanal ille Vitnm snncti Albiui, a Furtunuio conciniialaui, a se emendalnm[uisse, tivepurgalam ab iit
erroribus qua amuniieiitium iinpenlia in eamdem irrepseraiit. Sed ea epistoli, doctorum virorum suffra-
g is. GregorioTuronensiabjudicalur, ut oslendil Joau. Launoius in Dissert. ea de re scripla, et nos alibi adno-
tnbinmt.
AncioresHUtorimLitter. Franc. exif.imanteam Vitam a Fortvnato elucubralam fuissead an. 5S0 circitcr,
itm Crtgornit Turonensit in tib. deCior. conf. [ul retulimut] rjutdcm mmineril,~tanqnum rceent islita:. U
FI9 VENANTHIION. CLEH. FORTUNATIOPERUMPARS II. 480
porro itlud tuum opui dt Gt.eonf. non multo ante an. 588 confecit, eum in eo dt funcrt Radegundiiloquatvr,
tila functman. 587.
Porro ti Fortunutut Vitam beatiAlbininon ante annum 5"6, vtl 577, concinnastedicendut ett, ptane etm-
mentitia,tl apocryphnevineiturtnpra citwa eplslolaGreg.Tur. ad tanctum Germanum,ephcupumParUientem,
cum hie eodeman. 576 deeesterit,»(diximut in notis ad ejus Vitam. Qui enim poteral ad eumadhuc tupertiitm
GregoriusVitam sancti Albini, edUama Fcrtunalo, a se veto emendatammitlere? Qun circa mirnr cl. Liruti
hoc solttmtestimonio.quod ex apocryplmepitioluGregnriipelitur, definirt Vilam tancit Albinietucubralama
Fcrlnnato fuisse, sitperioreGrenoriiejutdem tttiinoniu prwtermitto.
Hanc eutent Vitamsancii Abini a Foitunaio srripam, cdimus, ul exstnt smculoi Bened., primnm edita a
Surio ad diem l Martii, tum a >/. Maliillunioad dno velera m«j. emendata, et notisitlitstrnla. Bullundittmquo-
qne eamilcmexhibentad diemi Mariii, nntis auctam, e quibus nonnullui subjkiemut, ubi epportunumtidebilur,
ad iiiajoremtuceiiiVitmsancii Albiniufferendam.

VITA" SANCTI ALBINI

- ANDEGAVENSIS EPISCOPI.

bPROLOGUS AUCTORIS. lA 3. Congralula us vero relaluro, eo qnod de veslri»

1. Memini, vir c aposiolice, cum ad urbem quam nutrimemis lalis vir adolevcrit, qui injunctam sibi
Christo praesuleregitis veslris me pracsentaturusob- rem tam strenue pernraret, el de proprio aliquid
luiilms occurrissem, inter reliqua maiuritalis con- catisa vennstatis nec iitcnmpeienter oflbrrel, imo, si
se alitinde poposceratexplicaret,
stilia, quae sensu divite, torrentis inore, mihi visus velit, ipse per qtiod
es iniinilare, etiam de sacratissimo viro domno Al- Siquidcm quidquid de illo dicetur, veslris hoc prac-
blno antisiiie vos fecisse lenuitcr mentionem. Sicut coniis repulatur, quoniam est merilum magistri, laus
rnim ejus vita immarcessiliilibusmeritis flnrere pro- discipul.i,el in miuistri solertia sunt ponlificisorna-
b-iturcoelestibusimpressa libeilis, ad aedificalionem menla. Quod cum ego meae exiguitaiis conscins
cliam plebis, humanis eiiam fixa mandastis ut con- atiingere ircpidarem, revera qui uoverim hoc debera
dcretur in chartis; duplici bencficiopopulis consul- commitli exertis ingeuio, facuiidis eloquio, devoris
turi, dum ct in illo tenerent admiranda quae colerent, offlcio,probalis stylo, qui sunt sensu diviles, Iin,'ii:c
et in se respicerent quod unusquisque sagaciler rola torrenles, famulatu celeres, carmine coruscan-
emcndaret, id cst, dum apud unum tol praedicanda les, cura ante peritiam vestram ipsa Ciceronis, ut
cognoscerent, apud se resecare sua singuli non dif- .B suspicor, cloquia currerent vix secura, et cui apud
Romae libere licuit uti Aquitanico judicc,
ferrent; qiiiiteuuslam unica bcati viri relatio, medela Caesarem
in Gallia forsiian formidaret
publica fieret audienlium.
2. Intelligens vero vclociter fugientes a saeeiiiO 4. Quid ergo a me infra doclorum vcsiigia latitante
memori.x-subripi, limcode vita sanciissimi negligeii- res alta requiritur, quem ad scriliendi seriem nec
ler aliqua, cito lapsura, alligare; nec facile rursus natura profluum, nec liiteratura facundum, nec ipse
in aiiimuni recipi, si semel ineiperet oblivionelem- usquequaque usus reddidit expedilum? cura etsi voto
poris invadente subduci, Cujus rei impulsor quidam, Iraherer, rci magniiudine deterrerer;quia radianlcni
mandata vesirae beatitudinis exsequens, a mc quod vitam, si pigri relatoris impar lingua praedicat, ohsn-
annuerem flagitavit, illud adjiciens, ul quae ipse de letat; et quod illuminare debuit, hoc nube sermonis
gesiis sancii viri juxta lidem compereral, ego ipso abscondit; ubi ageretur rectius, si quaeab aliis po-
insinuante indubitabiliter propalarera ; in boc magis scilis,ederelis. Unde cerlus inteliigo non vos bujtis-
querelarum molem conficiens, eo quod quaepraedi- modi quopiam indigere, sed nl de peregrinis nosira
ctus vir occulte quidem, sed digna relatu, gesseral, vobis aliquid d sistarcia non negarct, et velut inter
pro veriiatis indagine, sed nec ad ejus singula meruit fruges triticeas sterilitalis meaehordacease coufer-
pervenire, el aliqua se de cognitis memoraverit, .-, renl. Nunc ilaque causas ambiguitatis in arbilrii sta-
oblituin csse. In bis autem quae meminil sine ambi- lera suspendens, eligo rustieus agnosciper obedicn-
guilate, sno lestimonio, populum nohis attulit assen- tiam magis, quam indevotuseffici per docirinam, ut
tanlem, cum certe de ejus praeteritis dubitare non, cujiis fastidire poteriiis eloquium, saltem approbetis
liceat, qui operalur in singulis quotidie clariora. afleclum. Hoc autem niihi vidclicet in hoc opera
" Sani tus Albiniis ex abbale Tiucillacensi, sive vum se tuissftinviiatum ad festa sancti Albini cele-
Cinciltaceiisi, crealus episcopus Audegaveusis, ad branda indicat his versibus :
SIII.529 (ul o«lendit Cointius ad hunc annum, num. Hioe
1), subscripsit concilioAurelian. m, an. 558, et per d De hac voce titlarcia lege Dnfr. in Gloss. Ea-
Sapau lum abbalem Autelianensi v, amio 549. Obiit dera porro , vel sitarchia et tilarcia scribilur, ac
vero eodem auno, aut suliseqtienle, ul iufra dicemus. inotlo pro alinieHlo ipso , modo pro sacculo , vel
b Deerat hic prolngus CodiciAiitlomareusi.ISOLL. cistella, qua cibi deferebanlur, accipitur; an quasi
• liiinc fuisse DoHiilianum,secundum post san- ITITU«pxtvtral llinc UguiioJoan. de Janua : Silar-
ctum Albinumin sede Audegavensiepiscopum,facile! cia', inquit, vai el repotitorium, tieut taecut ct ptrt,
eredideiim, a quo Fortunaius, I. xi, c,"-7, Audega- elc, ut legittir apud cumdem Dufr.
4S1 WTA S. ALBINl ANDEGAVENSISEPISCOPI. 48«
praecavendumest, ne ad aures poptili minus aliqnid ,\ viiaiis, lalem se inira monasterii sepla tractavit, ut
intelligibile proferalur. Idcirco igitur tota mediocri- vel, si quando processit ad publicum, esset infra
taie conleiitus, elsi relaior ineptus, lain beatae vilae carcerem sui cordis semper inclusus; nec aliud extra
cupio gesia breviler itilimare, superest qui novil se respiciendum praetulii, quara Chrislura, quem in
mederi * magis, ipse fluctuanli paginae porlum suac pectore fidelis porlilor bajulavit.
dexlerac subininislret. 7. Ilis igitur studiis occupatus in tanlam vilaecla-
VITA INCIPIT. rilalem pervenit, ut ejtis devotum servitium miindo
5» Religiosorum vita virorum.quantum est meritis Dominus per miracula testaretur. Deuique cum
ctarlor, lanto vocecrebrior populorura, quiadum illi adliuc puerulus per pagum in abbalis sui proficisce-
dniversis beneficia tribuunt, in suam laudem linguas relur obsequiura, dum applicuissenl apud quemdam
excitant singtiloruui; ad quod perspicacissimc propa- hominem, lanta detonuit vinleiuia lcmpestalis, lan-
landum vita vel gesia beaiissimi Albinideducantur ad tumque se pluvialis iniber effmlit, ut ipsam domum
medium. IgitiirAlliinnscpiscopus,1'Veneiicaercgionis nec sua lecta defenderent. Cum ergo prae magnitu-
Oceano Dritannico cnnfinis indigena , non e exiguis dine pltiviac casa pro campo constarct, matlefaciis
parenlibus oriiintlus , imo digni germinis digtiissima oinuibus, qui in eodem loco lenebantur hospiiio , .
proles emergens , decus , quori suiupsit ex genere , B soltim beatnm Albinum iunc imber tangere expavit,
felicis vitic meritis ampliavit, dum iu illo et qnod qjiia ubi fiammam fidei sensit, ne injuriam fnceret,
h conscieiili,c san-
glorificaret Chrislus elegil, et quod universus vcne- se gulia delorsit. Quo comperto,
raretur rotindus effulsit. Qui inier ipsa novellaeju- clitas, qtiaecelalialur in annis , innotuil meritis, eo
veululis exordia laiilo lidei fervore fl gravit, ut pa- quori in flore adtilesccnliii*viriulis odore fragiaret,.
renles , ad quorum desiderimn solet iufauiia fesii- 8. Dehincccelcsiibusdonis cum actate crescentibus,
nnfiier recurrere , pro cbariiate Cbristi magis iste annorum circiter triginta et quinque monaslerii rc-
vohintarie reliquissei, et, velut hosles animae, car- clor et pius pater eligitur, quippe qui suo splendora
nales affectus d effugisset, credens sibi sufficere , si ad se traxerat dignitatem. Interca sub inagisiri cen-
omnein • dileclionemin soio ccelesti Patre planlaret. sura congregaiionis disciplina vernabat, ubi, severi-
Mox in ' Cincillacense monaslerio tanla animi bu- tate districta, liccntia peccandi perierat. Fcrvebat
militule Dominoplacitums se subdidit, ut, salva mo- ergo pielalis intuilus, exsultabat psallendi concentus,
rum honcstate, nilul sibi de ingenuitaiis privilegio coruscabal inler fralres obedientiaeradius, praccetle-
vindicaret : ubi quem origo librum genuil, famulum bat sanctac charilalis ornatus, quia sicul erat ad vi-
volunias addixit, intelligeus magis esse laudabile ut _ lia eradicanda sollicitus, ila ad inferend.i dona c«-
amoic Chrisii nobilitas inclinaret quod erat, quam leslia circumspectus. In quo abbaiis oflicio rexil per
eura festu quaererct apparerequod non erat. , ' quinquc amios congregalioiiem sibi commissam,
6. Proficiebat tlcnique iu eo exerciiationis quoti- feliciterque gubernavit.
dianaeprocessus, ila ul ullra se sempcr ascendeus ine- 9. Etquia tanlimeriti fama sepulla non laluit, scd
ritis, noii reliquos vinceret, sed edomito corpore de felicibus peunis cuncia pervolaus occupavil, contigit
seipso potius triumpbaret. Quis enim cxpediet quain eo lempore i Andegavam civitatem pastoris guber-
fuerit in jejunorium parcitate prrccipuus, in vigilta- naiione nudari. Tunc universilale populi coiicordan-
ruin deleclalione prupcnsus , in orationis assiduilite le, quamvis eo humiliialis siudio resisiente, ad pmi-
laudabilis, in miserationis opere singularis, ut et ho- lilicalcm graduin, duce Christo, concordamer uligi-
stem qui silii repugnabat exslinguerel, ct uudc se tur. Qui honorein debiluiii sacerdotii tonsccuiiis, ila
soliim affligeret cunciis spe maxima subveuirel? se in alimuniis paupcrum, in defensioiie civiinu, iu
Erat enim ad obedieiitliim promptus, ad viiia cal- visitatioue laugueniium, in rcdcmptioi.iepraebuit ca-
canda maiurus, ita ut in ipso s juvcnili tiro- ptivorum, ui beala unius aclio generale fieret salva-
ciaio jam senibus esset exemplum , lioc sotum lia- raentum , quibus ex studiis coelestes fructificavere
bens ciun bominecommune, quod nalus est, c:cie- n iu eo virtutes.
rum tolum votuit esse Christi quod vixii. Non oculnm 1J. Igilur in civilaie Andegava, cum ei quaedam
voluplali, non aurcm ludibriis, non animum accom- nntlier, Grata nomine, sed debililate contractae ma-
modans levilaii , sed sempcr se regcns anchora gra- nus ingrata, nervisstupescentibusoccurrisset.signura
Hinc cilusexcurrens Cariacaedevehoraulse • Albertus le Grand, in Vitis sanciorum Armori-
Tiucillaceii-iperferor inde loco. corum, prognatum scribit (Albiuura) e fainilia, dt
Binc saceranlisicsrapuil me Domitianus, Spinele forti dicta. HOLLAND.
AdsancliAlbinigaudiafesU irabens. d Duo Mss., effugient. BOLLAND.
Quin in ms. Cnd. escuriali, ul notarot Rosweydns, e Suritts Icgil deleclationem, pro dilectionem.
'
post illa verba, auclore Fotlunalo pretbytero, adrii- Utijusce inunasierii uoiiien varie effertur, ut
luin legi battir, ad Domiiianum papam, cx Boll. Lege animadveriimus ex Rrowero, iu notis ad c. 27,1. xi
nolas nost as ad <arrn. 27 lib. xi Fort. Carin. Forl.
1 Forsao, mo'ij. s Mss. sancti Maximini habet juvenibut; duo alia,
b l)e Venetis Uritlanic inferioris populis, eorum- juveniti. BOLI.AND.
que iuier Armoricos poieuiia, consuli Csesar potest, h Surius legit conscienliatanctitatis.
'
aique e recenlioribus Papiiius Massonus , in Anti- Surius-legil xxv aiuios, sed qtiinquc duntnxat
qnil. G.iUiii-.Url>s priiuaria, episcnpatu illusiri-i, prafiferunt duo mss. Cod., quibus usi suinus, AUSUu '
Vannet Gdlice appelfitur. UOI.LAND. J Mss., Andegavit. COLLKSD, .-'
 435 VENANTIIHON. CLESf. FORTUNATIOPERUMPARS II. 484
erucis super infirmam dexteram fecit. Ilinc praemor- A Albivia, piae devotiouis studio, sancius Paler acces-
tuae palmae pritts se vivax tepor infiiriit; item se- sit; ubi diim qiiidamciccus ab eo opem misericordi.-c
quenli die in ipso loco, tit ab co signaretur, se obtu- postiilarei, cojjit iilem, quia dudtmi c.iplus fneial
lil, quo fiiclo, ccepcrunt vcmcsuoi excursiis agimsce- infestaiione dacmonii, corpoiis vexatione tort|ueri.
re; lerlia vero die, ubi super cam sigilluin crucis Tiinc in orationem, cui semper .'niiini saucta inten-
itiipressit, st.ilim se arcntium digiioriiin lila laxave- lione vacahai, corpus cliam prostravit, rapttimque
runt, et, recepto iiiinUteiio, mulicr in Chrisli nomine Itimen pristimiui rcddidit octtlis, et peslcni immundi
rediviva dexlera sc siguavit. spiritus cfTngavil.0 iucffahilis gralia pietatis, a qua
11. Qiiadamvicc, dmii ad vicum " Geginam prae- dum siibstantia sola petitur, triplex remeilium ohti-
teriens acce-sssci, adolescenlein , b Alatibatidum neinr : vi<III pavit egenuui, inuneiavil visu caccuin,
noiiiitie, amisso vila: rcperil jam munere. Aiidiens redilidit libenati capiiviun!
autem a parciilihuscxiremam lilii moriein dcplorari, 14. Itcmipie occurrente eo rcgi Childeberio Pari-
occuiril, cl itt iiiorliiiim vivuui crigcrc', se in ora io- siis, iiuntatui' pontilici rt-gem, veuaiionis cau-a,
nem prostravit, quo incuiiiliens diutius oravit. Dum de civitate in rrasliniim csse discessurum. Mandat
pallcsccret sacetdos in pulvere, aiiimii:vivacitas ru- se ut dignum ducerct exspcciaudum. Sed quia bea-
besccbal in corporc, doncc, pulsato cceio, patefacio R liiin Albiniim corporalis iiifirmilas prippedivit, ad
Tariaro, juvcnis revocarelur a funere, sacerdos cjus pracsenliam pra-dictus rex oecurrere maltira-
a prcce. Deiiile cum c Asiacum moiiastcriiimpaierna vii; qui tlonec pcr illnni viam quac ad sacerdotem
sollicitudiiic visitissct, quidam, ut ci succiirrerei, ducebat inci-ssit, ft-liciter properavit. Cura vero in
jam fide illumiiialus, c.x-cuscxclamat : cui sancl.c quotldain iriviiun pcrvenisscl, vclletque alibi de-
cnicis meilicamenluin imponens, tam fu.t ill) lumen viare, cquusejiis, ac si melalliim fusile, gressum
cito recijicre, quam quacsiis-e. Ifent Andcgavis cutn tnoverc non vnluit. Suspicans rex culpain es>e equi
quitlam Maurilio clausis oculis lucem sibi restilui magis quam cau-ae, alierum sibi fecil sterui, quem
postularet, itim ponlifux se ad nota anna convertens, diim j>eripsum iier gradi compellcret, ac si inuro
mox ut signum vcnerabile crucis super pnl|iebras imperiicnio , cusus ire non valuit. lnlelligens nihil
ejus exlendii, velut baiista fortissitna, peiieirniis te- profecisse mutitsse veliiculum, nisi inutarel • occur-
nebris, crux post se cacco liimcn invexit. Item cum stim, coepit ab equo discere quod honio peccaret,
Margeliinusquidam, circiler decem annos transigens et huniaiius ' iiitellectus haberct quod pecus corrige-
in nobilo caecitatis , tracttis ad bealum pontificem ret. Dcfleclens in viam qux ad sacerdotem duce-
pervenisset, ubi signuin adorandaecrncis supcr ocu- bat, ea ccepit alacritate discurrere, ac si.ereptus
los ejus extendit, siatim erumpente sanguiue, effuga- " dc fovea, cainpi mollis planiiiem reccpisset.
tis teuebris, lux intravit. 15. Est operae preiium de quodam cariavere rem
12. Illtid eliam nobis cst facium memorahilo reccn- vivam proferre. Dum ad civilalem s Venelis ipse vir
sendtim. Cuni illustris femina, Rllierh nomine, jus- apostolicus accessisset, uiius de obscquentibiis jam
sione regii perscquentc, in Dullacensc villa ntiliium conve s;i- adolcsceululus, Chrisii scrvitio subdilus,
cusioriia lenercuir obscssn, lunc ovi pcriclitanti snc- qiiem pro qualitate moriim pcculiarius riiligi-bat, eo
currente sanclo pastore, solus, ut a iiuilo cojjnoscc- in loco tlefunclns est, alquc s-puliiis, cujus tlelnn-
retur, ad ipsnm ingreriilur; quo viso , amplectciis cli post iininim corpiiscultmi psallendt» :id propria
ejus vestigialugens mulier, inba-rcbat. Tunc infclicis revocahat. Tiinc reintiriinie eo pro causa , voluerunt
cuslodis insana procacitas vult eam quasi lupus a servicmes pnus corpiis movere qiiam sacerdos oc-
veste pastoris eveliere : injuriam vir sanctus accepit. curreret; sed lanio pondere fil giavamm, ut an-
Tunc insufflans in ejus d facie, lemerator sacerdotis lea poluissent gigantea membia prensare qiiani pue-
celeri morte multalus est. Hinc terrore urgente, rc- ruli torpiis sufferre, diiin arihuc eadaver insepullum
liqui reverentiam habuernnt pontifici, et uuius pceua crederclur jam marmore premi, cum nec equi gres-
fccit alios immunes a culpa; nec prius a mulierc . sum poterant promovere, ac si pulvis ejus de sa
discessit, quam, dalo regi prelio, ipse cam liberarct. viucula generasset, douec eos antistes rcdieus ora-
Sic IIno momeiito, et salos fuit supplici, ct niors cx- lione solvcrcl, quos laccnte vocc coulixil.
stitit pracsumptnri. 16. Iloc iicrnm non miiiiisest pra-ilicaiidiimh mu
'
15. Ncc id quidem est omillcndum, quod iradi raculuni. Cum iu Ciucillacciisemonastcrio Geinio-
memoriaesit votivum. In vicum, cujus est vocabulum mcrus nionacluis essct ociiloinm lnce privatus. el
a Ilic virus Gcgina videlur tlesignari a Greg. Tu- II.TCfere cx fluiu <r., in noiis ad Grcg. Tur., lib. iv
ron. lib. iv de Mir. sancli Mnrtini, imro. 14, ubi nar- de Mir. saucli Mnrtitii, c li>. Asiatti.» tiiinen u.ooa.
ral quod « Raudegisilnsqiiidam ex Anilegavonsi-urhis sieriiim, de <|tt<> hic seiino csi, vidL-iuriu dcecesi
lerritori", Uanriulfl filitis, vici Geineusis (vel, ut lia- Aiidegavensi fuisse.
d Sur., [ariim.
hetit Codd. Re.Ilovacensiset Clarouion'., Geuirnsis, e' Snr., el cursuin.
itt ariiiotiil cl. Ruinari.), <lnm humoris saevi jaculo
saiirialur, debililntus occubuit. i Mss. Aiidom., deflectensin ria. POI.I..
b Stir., Mulabanduin. s Vannes, ;n Ariu lita. Ms. sancli Mix., Ve~
« Asiacum, vulgo Assay, vicus est terrilorii Tnro- neitt. Au.l., Venelns.1'OLL.
nensis. Plures lameti sunt vici linjus nnminis in Tu- I>Abest hoc miracMliiiua Itibtis Mss. B01.HHI).
rouibus.ulanimadvertilValesius in notiiiaGalliaruni. > l.egiutr Genomeruscl Genomerus. Ex ipso UotL.
 48S VITA S. ALRINI ANDEGAVENSISEPISCOPI 4S6
sunosa lempora una esseul noctis cxcilale trat.s-. A cerdoiale conciliiim : Etsi ad impcrlum vcsirum ego
rursa, peliii sibi a sancto virn fieri crticis siguacu- signarc compellor, dum vos causam Dei recusatis
luin. Qno fitcto, lummis \italis splentlor iuiravit, dcfenderc, ipsc poiens cst vindicare. Quo facto,
et, fugalis leuebris, sol olim peregrinus illtixit. Esi anleqtiam c culogias exconimunicaia persona in ore
cl hoc inier reliqua venerabile dociiinenlum. Cum susciperet, d expiiavit; ei piiusquam portitor per-
in civitaic Andt-g:iva lurris port;c coha?rens riam- vcniret, scrmo sarerdoiis obiinuit, qui etiam ad
naiis esset carcer elfect.i, pr:i'iereiinie bcato Alliiuo, beatum CaesarinmArelaiensem pracsulerapro eadcm
fiebat insoleniia de vncibus iiiclusoruin. Tunc nd cansa e coiisullaliiriis occurrit
judicem precaior acet-dit, ul eos p.etntis causa de 19. Sed quia tjus singula uon valemus relexcre,
custodia relaxaret. Qunil cuin illc aure surda differ- suflicial de pltirimis vel pauca dixisse. Illud quuque
rct, niox poitlifex atl Deum sc fida pctilione cori- bealissimi lcsliinoiiiiim vivenlibus post obilum ne-
verlens, lam familiari voce suggessit, ut in loco quo cessarium credimus prx cacleris explicantiuin, qnia
oriilionem sauctus clTudil, niirx niagniiudinis saxcus licel lenerctur clausum corpus ejtis in ttimulo, alia-
qiiadrus exsiliens, ptirta?aditum facerct carceralis, meu jtisti animac merces exubcravit in fruclum. Igi-
qtiia ante cjus precem solidiiaiem siiitinlnpis servare tur cuni sanctus Germaiius f Paiisiacensiuin episco-
itoii potnit. Ilioc cgressi, quasi dc scpulcro viven- B pus, vel comprovinciules, ac pontifex successor cjus
les, in basilica * sancti Mauriliidomiio Albino gra- et populus, vcllenl mcmbra sancti novaui basilicam
lias refercnles, se ad cjus vesligia prostravcruni, co Iransponcre , cl, proptcr cellulae angusliaiu iu qua
quod suspectos de fuuere redirc fecerat ad salutcm. condiiiis fuerat, non darelur sacri corpOris exira-
17. Item, diim quacdam mulier arreplu a roaligno hendi liccmia, cunctis baesiiantibuset incertis quid
spiritu te beatissimo Albino vociferans et cjnlans agercnt, curis popularibus sc virlus bealissiuii viri
praeseniasscl, mox adversarius ipse supra ejus ocu- niedialrix inierseril. Nam exspectaniilius omnibus,
Itun iu similitudinem vesicae sariguine sc collcgit. et nihil dcliberantibus, rcpentc, nutu diviuo.di-
Tunr. pouiifex faciens signum crucis increpavit emn, scisso parieie cellulae, qui erat ad pedesrjus, a
diccus : Inimice, oculum quem non dedisli, nec pos- parte orieniali tres kipiriesdeciderunt, scilicet daio
sis auferre. Mox de collcciione ipsa in flcbotomiao signo, pcr qualem locum se juberel educi posse.
siiniliiiidinem su!:tilitcr sanguis erupil, quo flucnte, 20. Inteiea facio adiiu, dum concenius psallen-
sine laesioue oculi, iinmundus hostis evanuit, et tium ad sanclum sepulcrum progreditur, in loco per
puella incolumis, imperante signo crucis, evasit. quem esl edticius, palam tres paialyiici, jam diu
18. Scd et boc iiiagnaiiimilalisexemplum oppor- desperaii, reddni sunt sanilali, ac nervi piaemonut
lunum ducitur explicandtim, quod pro Dei ncgolio 'C vivificari didicerunt de mcrilis sepulti; staiiinqtie
apud eum uon fucril ulla rcgum poieiilumque per- Kduodecim sunt pariter illuininati; tandem aliquando
sonalis acceptio. Denique ad cumultim cuelestis gra- suinentes liimina diei ab umbra defuncti, niniiriim
liac conquirendum, incestarum iiupliarum exsecra- agnoscenles ejus ndiiiiniciilose posse Itirncn co-isequi,
biles copulationcs jure b coiuleinnans, beattnn Joan- ciijus virtiiie poluisset paries fenestrari. Ilis et con-
nem irreprehensibilem imitabatur. Quanta vero inde seqiienlibus inlinilis inirnculis, cl si siiiniiii ponfificis
Euslinuerit, nultusdigne poierit explicare. Siquidem membra recubanl in seputcris , atlamcn per Crealo-
martyr cflici cupiens, si non defuisset inanus per- ris gratiain in aelcrna saeculavivunt mcriia confes-
cussoris ; scd procul dubio palmam marlyris me- soris. Ilic itaque crelesti dono, vcneranilis floribus
ruit, qui vetita desideria non abscondit. Unde prac- adomatus, viginti annis et h sex mensibus ponlifi-
lerlabores reliquos, etiara per synodos, pro ipsa calem apicem ecclesiasiica regularitcr censura gu-
causa sarpius excitatas, excurrens, ad postremum bernans, vitae autem octogesimo auiio, illud pro-
qtiampluiium episcoporum injunctione, ut excom- pheticum iu potentatibut bealiludinis culmine feli-
muiiicatasa se personas absolveret, vi fratrum co- citer explcns, animara Dco cbarissiraara, ereptam
aclus esi. Et cum rogaretur ui eulogias, quas reliqui de sacculo, mansuram cum Christo, angelis plau-
aiiiistites ad pcrsnnam coimniinioue suspensain di- " dentibus, Kaleudis Marlii ' transmisit ad coalos,
rigentes benetlisciant, el ip>e sigiinret, ait ad sa- prxstnnie Dominonostro Jesu Chrisio, cui cst honor
Sancliis Matuilio fuit cpiscopus Antlegavensis : et gloria in sa-cula s:i:ci>Ioriiiii.Aiucn.
'
cujns Viliini, nl iioiionlli pulaui, scriptuiu a Foiiu- In iimis v. c. Sifph. B.liizii, ad Servalum Lu-
iiiilo, vide mlra posiiam. S78, exslal clniriii tNclingiepi-copi Aude-
b Vi<iecaiioiit-iii10 ctjiicilii III Aureli.inensisanno piim, p.ig. in
,"8 ci-lebr.ili, ctii Alliinus subscripsil. MAB.Legesis g.ivcn^is, qua ccclsia bciili Alliini a sancio (icr-
mano Pansioi iiul epi>copt), voliinl.iie el unjieno
Ciiiulniiii, ari :iii. 5,8.
c i)e ctilngiis, lege quae divimus in noiis ad c. 9 Ch Iriebcrii regis, anu: porliiiii AntJegaveiisisurbU
ftuiriiiluiiK-inoraiur.JIAIIILL.
xi
lib. Op. Fort. •-'Sur., duo caci.
d Exjiir.ivit,iion snnclus Alhinus, ul malc inlfr- h Ms. sniMiiM.iximiuibabcl viginli anuis, ct se-
pretaiur Ssaussaiusin Mailvr. (quod aniiiiail,enil LSol ptcm iiiensibtis. lioi.i..
ianri.), seri p. rsoua excomiiiuiiicata, ad qujni culo- ' Saiititis Alliiiius tlcccssit nec an'e an. 549,
gia> mittt-baiiiiir.
• ln Viia Fiint-ii Lenbiui cpisropi Carnoiensis, qu> iiiino sulisc.ipsii iiiiH-il.Auie 1. v, per Siirauilimi
cuiii ipse forte :i>griuidinciiiipeiliictui';
ahtialcin,
nom. 15. Leiibiiiusiise, lum abbas Rrajiicensis, ad iiec post 550, qtm aiiuo Euiropius ejus successor,
sanctum Cacsariumcuin sanclo Albino profcctu- le- ccenobiiim Gliiiiiialiiliuiisededicavil; de
MABIIL. quo vide
gitu>. Coiiitium, ad iin. 5.0, iium. 3.
4S7 VENANTHHON. CLEM. FORTUNATl OPERUM PARS II. 48*

PRTEMONITIO
IN VITAMSANCTIPATERNI.
Vitam sancti Palerni, qtiam subjicimus, a Venamio Fnrlunato scriptam fuisse, fere omnes consentiunt.
Nam et mss. Codices referunt Foriunatum ejus auclorem : inler quns ins. Coriex, quetn cl. Maliillonitispras
inaiiibus habuit, liiinc tilulum praeferebal: Incipit prologut domni Fortunati episcopiin Vita taitcti Paterni,
el gravitas styli Foriunaii ac indoles passim in eadein perspicitur.
Porro Viiam sancti Paterni edimiis m exstat apud iSollantlisias, ad diem 16 Aprilis, ad fidem plurium
Cndd. inss. examinala ei exacta. Eadem legilttr eiiam in lom. II Ann. Bcned., in appenriice ad snr-culumi
Hened., ernta ex sclicdis a v. c. D. d'llerouval coiniiiunicalis Acherio, el Mabillonio variis noiis illuslr.iia,
quiis locis suis subjicieinus; una ex nutis quibus Bollaudisiaeeamdem copiosissime exornaruiit, decerpeules
eas quae prt- CJeterisari majnretn ipsi lucem afferendam conducere videbunliir. Quin imo cuin pltiribus in
locis inicr viiam quae in saeculis Bened., etlita fuil, el inlcr eam quara Uollaudistae edirieriml, leciionem ia
primis diffeire comperimus, visuin est discriiniua itla suis in locis adnoiare, ul uirumque proiude exem-
plar a nobis hic edituui dici possit.
Ilnjiisce Vitiu quasi compendiiini cdilum fuerai a Surio ad diem 16 Aprilis, alque hinc depromptum, et
inserlum t. 1 saccul. Bened.; sed illud cnnlecium slylo obscuriore et invnluto, a Snrio (ut ipse proliielurj
in graliam lectoris oraliunealiquanto Latintote donalum. Illotl loite a clcrico aliquo vel tnonaclio Abriuceusi
primiim concinnaiiim fuil (ut opiuantur auclores Ilisl. Lili. Franc), quo in cclebrando ejus sancii ollicio iu
Ecclesia legerelur. Aique hoc compeudium laiidiu pro Vila sancti Paterni, scripia a Kortnnaio, hahilu n
est.quoatl a cl.Mabillonio illa cx aniiquo Codice (quem sibi D. Antonium Viouium llerovallium ail coniinu-
nicasse) cruia aique ediia est. Nos itaque coinpendio illo poslhabito, saucti Paterui Vitam, quam a Foriuna o
elucubraunu crcdimus, bic subjicimus.

*
VITA SAJNCTl PATERNI

EPISCOPI ABRINCENSIS.

PROLOGUS. A potius ipsa succumbat, et conteratur calcc , qtiae

1. Domtnosanclo, et merilis venerabili, toto sinu quonriam fueral in timore, confidens illi se suppli-
in inva-
pecloris ampleclendo in Cliristo Patri, b Marciano cem, quia gloriam plaudemis respicit quem
et magis ordine converso s, didicit timcre mors
abbali, Forlunatus humilis. Magnaccharitatis profert sit; h ticel impar ad istud, quia tu
mortuum. Quod opus
lestimonium, cujus curam in amico nec mors sub- milii
trahit post sepulcrum. c Nam qui famam [habere] commiseris, tamen ad obediendum libeniissime
amaioris studnt, h ut post obilura ipsam memoriam iuvadam, et in lua jura transcribam, quia apud dili-
forliier diligit in dcfuuclo ; ' denique affectns viven- gcntem sufflcit ipsum velle, si deficit posse ; qnippe
est cbarilas, volunlas major est quain
tis tolo bibil pectore, quem nec sepullum abstulit ubi devoia
nam placcre vutl inlegre, qui causa obe-
oblivio de sermone. Qtu> voto solliciianle, pater facultas;
de beati Paterni tam ce- dientiae etiam suas vircs iranscendil. Unde quia ultra
veneraudis-ime, opinione
Jebri injiingere non dislulisti a nobis aliqua loquenle se lendil et plus quam valet appetit, amor mensuram
certe vir ' nec non babet. ' Iia quia pr:t dileciionc, et in his qui;
pagina promtilgarr. Qui aposiolicus
me sunt debitorem me prolileor, quanlum va-
apud vos in oblivione , nec apud nos absens est in supra aflecluum fenora solvere
virtiilc.cnm roagis sacratis aclibus nuncveram vitam luero, procurabo; scd ia-
non B men ct cum solvero, plus debeo , quoniam chnriuui
possideai, in qua mors invenit quod exsiinguat,
nec vis habel ullra quod noceat, cum sub pede jusli nunquam toluin reddilur quod dehelur. Religiosorum
• Sanclus Palernus circa annum 480, vel 482, na- liceat conjicere; horum lamen alicui , quae a sancto
lus, iiionasieriuni Enixoncnsein dioecesi Pictaviensi, Palerno exstructa fuerant, prxfuisse, cum Bollaiid.,
ac poslea Scisciacense, in pago Conslaniino, a se crediderim.
exstrucium, incoluii; et inde ad Ecclesiam Abrin- c Achcr. sic legit: Nam qui famam amalorii ttudet
censem regendam evocatus est, cum esset septua- posl obitum.
d Forian, ei.
genariiis. Decessorem hnbuit in ea setle vEgidium, * Ibitl., deniqueaffectumviventii.
ctii ip-e successil circa iinnum552 , aut 550, ttt cen-
set Ci.iniius. Inierfuit concilio Parisiensi m, cele- [ lbi-l., nec apud vos obtivione.
bratn anno 557, ct obiit an. 565, ul pnnunt Bul., B Addehalur iu Ms. reginae Sueciae felieistimo
atit 565, IIt vult idem Coiulius ad huuc anuuin, n. 2, triiimpho. ISOLL.VND.Ita legiiur vel apud Acber.
vidc. h In Mss. Divionensi : Licet impar adiluri quam
quem
b Matcianut videlur cibbatfuisse Setciaci, aul certe maleriei commiseris;alibi : Licet impar in re itla di-
Antianensit monasterii, de quo mox agilur. BOL.Id c.turi auam ante mihi commiseris; ul sensns clarns
tamen certo alfirmari nequit, cum consiel plura mo- haberciur, dandum aliquid conjectiine fuit. B<LL.
nasteria variis in locis a Paterno exn-dificata et ' Acherius Icgil: llaque ailectione, et in his q a
instiluia fuisse, praeter duo scilicet illa, aputl Boja- tupra tne sunt debilarem profileur; alque, quanlinn
censes, Cenomanos, Abrincenses, et Ulicdonenses valuero, affrclui fenera tokere procurabo, Sed tamnn
alia, ut cuinam horuni Marciauus pracfuerii. vix et tolvere plus debeo,etc.
H9 VITA S. PATERNI. 49ft
t bominura gestapraedicabilia, sub crescente yirtutis A dum suum porlata, post expleta unius anni spaiia
profeciu adulta,b ac venerandis opibus in ciimulura reperta est incorrupta; ita ut stamen ejus nec hie-
sacrae benedictionis educla, miraculorum fldelium malis imber, nec fervor aeslivusfilo pulrescenle sol-
iam transmissi teraporis testimonio sunt declarata, verit; sed h integra perstiteral, ac si tunc fuso lor-
ac vivacibus mentis oculis, etsi non teneantur in qucnlc de manu lanificaependula processisset.
paginis, afflxa, quia extrinsecus advena lesle non 3. > Dum hinc se ad majorem virtutem at>ado*
indigel, qui domesticae gloriae documentis excellit. lescemibus adhuc annis exienderet, ac terminum
« Quia taraen corroboralur grex devotus pastoris periculosae aetatis transiliret, consilio inito cum Scn-
sulfragio, quoties praemissarum virtulum ipsius re- hiiione, ejusdem cellulae raonacho, propter amorem
creatur auditu, quae ad nostram noliliam perlala Christi, reliclis parentibus, in J Constaniino pago se -
sunt de gestis el conversatione beaii anlistitis Pa- libenter elegerunt fleri peregrinos pari contubernio,
terni, ad profectum audienlium, ulcunque denudare soium deporlantes Psalterium. Tunc sanctus Scubi-
salagimus. lio, licet esset senior, videns k Paternum, suis me-
2. '' Sacratissimus igiiur Palernus Piclavus, cujus riiis multum honorandum, ad fratrem sibi coaequan-
Aquilanicacregionis,juxia saeculi ordinem generosis dum, suum ' dimisit pallium.m Cui dum in quamdam
parentibus, el exterius in adminislratione publica B insutam, propter soliludinis amorem, ut ibi, procul
olim occupatis, procrealus, sanclis moribus insliluttis mundo, Deo proximi vacarent, ire consiituissent, ab
est. llic a Julita matre, fere sexaginta annorum vi- ea mente revocali sunt a quodam viro saucto nobili
dua, enutritus, coelesti inspiralione a primis infantiae et timorato , qui rogavit eos ut » Sesciacum se con-
annis inalurae vilaefrena suscepit, ° et in monasie- ferrent, ut loci populum a superslitione et idololatria
rio f Enesionisjugnm dominicaeculturaemonachicum sua converterent, et eum Jesn Christi fidem doce-
gestaturus [habitum] expetivit. Cui mox ab abbate rent. ° Tunc igilur versus speiuncam euutcs, inve-
suo ad dispensalionem cellarii deputatus, in ipso nerunt caecamplebem multain, sua ibi orgia et deo-
primo gradu dedit indicium se ad mulia gubernanda, rum festa celebrantem : quam hortati sunl zelanter
distribuentc Domino, ponlificem mox futurum. Cujus idola relinquere, et Deum verum , ut salvi liereni,
maier j'am converso infanlulo cum tunicam vellet adorare, et baptismum suscipere, propler eum qui
facere, orditam telam casu super « tectum posuil. fecil eos. Sed maledictus ille populus, malitiose oc-
Qtiae subrepta ab ave, quae dicitur milvus, et in ni- cludens uures (am sanclis ac salutarihus monitis,
* Hinc incipit prologus in Mss. Trevirensi et Bo- Occidenlem, ad Oceanum Britannicum,
vulgo le Co-
decensi, uli apud Surium; Acherius pro hominum -ttntin. BOLLAND.
legit acluum. BOLLAND. « k Acher.: Patetnum merilishonorandum.
o Acberins sic legit : Ac venerandis operibus in 1 Alias, divisit. BOLLAND. Cur vero Scubilio senior,
cumulum tacratm benediclionit educia, miraculorum non Palernus, pallium geslabatf An moiiachi An-
fideliumjam trantmisti temporis teslimoniodeclarala, sionenses, seu Enessionenses,iinitabantur Graecormu
a vivacibut mcritis semper assistunt fidei oculis, etsi monacorum morem, qui, in tres dislincti ordincs, di-
non affixa tene.iulur in paginis, quoniam exlrinsecus versis uluntur vestibus? Nempe novitiorum est tu-
adtena tesle non indigent, qui domeslicmglorim docu- , nica, cingulum et pileus; perfectorum, seu votis
menlisexcellunt. aslriciorum perfectiorum, cuculla? Lege
c Sequentes lineae sunt iu Ms. Bodecensi. BOL. notas Jacobipallitim; Goaris in Eucbol. Graec, pag. 488.
Acher. vero superius sic legit: Et tamen corrobora- MABIL.
lur grex detolus de patlorit tuffragio, quoliet prmmis- m Acber. : Quidum in quadam insulatptoptet soli-
tarum vtrtulum iptoque tecrealur audittt. tudinem desidetatenl accedere, vir quidam nomine
d Acher.: Sacralissimus igilttt Paletnus episcoput Amabilis, Deo timoratus, donec de ipsis civibusnun-
Pictavit civit, eic, genetotis pateniibus exortut, in tiatet, delinuit eet dicent, ul in fano Setciaco te di-
administtaiionempubiicamprocrealus, generosior mo- gnanler recondetent, ac sua iniercessione diabolica
ribut insliiutusa Julita matre, fere LXannorum vidua, cullura, quam gentili tub errote mali venerabantur,
nobilistimeenutrilus, elc. Surius vcro habei: Jam a cetsarel.
duobusannit vidua; at in omnihus Mss. Icgitur (sub- " In aliis Mss.cl Surius, Sitciacum. BOLLAND.
dit Bolland.) texaginta fere annorum vidua, quasi ad 0 Aliqua Mss. vocanl: recepiactilumcavernaccirca
illutn a-iatis suaeannuin vidua eum educavit per xu D sinum montis. BOLLAMD. Acheritis vero sic legit to-
aut xv annos. lum liunc iocum : Tttnc cWca sinum tnonlis in
e Acher.: Et in monasteriumEnettione, jugum do- placulo cavernmcum tuo conlubernati vir eremilarece- in-
minicmcullurmmonachusgestaturus expetivit. est. Ad quod funumpoputus dum ex consuetu-
' Ansionense , sive Enixionense, aut Hensionente, grestut
dine per sacra exsecrabiliadebacchuret,admonilus est
monaslerium (ui uofat Mabillon. in notis ari Vitam a sanctis viris, ne vana colendose crederet talvari, qui
sancli Aicardi ab.), censu quidem modicum, hacle- salvari poterat, si non irritarel in injuria Creatorem,
nus suhsistit,a nostris excultum Sancii Jovini de sed justius ajerel, ti conditori tuo vivificalumplasma
Marnit, vulgu Saint-Jouin, dioecesis Pictaviensis, tervirel; qum plebs revetendot virot irreverenlet de -
Armoricam versus, prope Toarcium oppidura , el spiciens, titum quem pessime cmperat pertinaeiier
Thoedamamneiii (le Tou6). exercebal. Tunc tanctus cum collega suo, lam (ervore
s Mss. Rothom., domum , BOLL.; Acber., tuper fidei, quam vexitlo crucis, armaii, accedentet ad vata
lectum imposuit; el paulo post, ed niduin suumpcr- ubi putmen uria decoquebant, tingula tuis baculis
ducla, etc. everterunt; polum rero, per cupellasdisposilumdeor-
h Ibid., integra perttitit. sum evellere(vel effundere) votuerunl, poitponentes
1 Acher.: Dehincadmajorem virlulemseadoletcen- suum periculum, dummodo (ortes milies pugnarent
libut adhuc annit extendens,terminum puetilis mtalis pro Christo, desiderantesmarttirium, si devotus ferire
ttantiiiens, etc. non reformidassetpercitssot. Scd mayit nutu divina
J Pagus Conslantinus, Normanuiac pars versu3 ipti in timott tunl habiti, qui votetant iructdari.
PATROL. LXXXVIII. 16
491 VENANTIl HON. CLEM. FORTUNATt OPERUMPARS H. M
enrum sermonem Spreverunt, et cum magna conlu- A rimum illum silientibus, quia tanto magis caro d"si-
inacia daemoniorumsuorum horrenda sacrificia per- deratpocula, quanto ptus salurilas exardescil post
fecerunt. Nihilominus sanctus Paternus et sanclus escam. Mox in orationc profusi Cliristum precanlur,
Scubilio, miinientcsse signo crucis, armali constanlia ut suis famulis aquam iribuat in deserlo, qui dedit
et scuto fidei,scipionibus sniseverterunt ollas etcaca- in lloreb Israeliticis poputis aquam in abundantia de
hos, in quibus miseri iltiidolorumcultores coquebant durissima petra. Hinc a Divinitatis auribus e vicino
carnes quas simulacris dedicaverant. Non timehant exauditis precibus, ut B. Paternus tetigit de baculo
enimviriDeivitaesuae.sed^zeloergaClirisiianamfidem humum, fons erupii ab abysso, et iia repenle exsi-
et Dei gloriam animati,cupiebant sanguinera suum livit ac si Moyses atler, virga perforante, aqnam ex-
pro Jesu Cbrislo fundere. Tamen, quamvis barbara Iraxisset e lapide.
multitiidoessetcopiosa.et itlosposse.toccidere facile, 6. Cujusreif crescente fama, vir venerabilis ab-
niliilominusimmisitDeusineamtalemhorrorem, ntad bas eorum s Generosus, post b trietinium ad requi-
suamcavernamuterqueredierit salvusetincoltimis. rendos monachos, tam bene ad Chrisium fugitivos,
4. » Verum attamen est quod impudica et sine perrexit. Quibus inventis agnoscit S. Paternum in
frc-nie mulier, ut eos pudore afficeret, elaiis a tergo valde arduain vitam conscendisse, ita quod praeter
vestimentis, posteriora illis sua monslravit. Quod " panem et aquam, vel olera sale condita nulla sume-
jmpiine non tulit Deus, quia nates ejus slatim ulce- bat edulia. Aspeclum vero non solum a feminarum,
ribus innumeris puiruerunt, quse sanari non potue- sed etiam ab amicorura removebat praesenlia, ut ab
runl, nisi petila a servis Dei venia. omnibus remolus melius exspectaret adventus an-
5. b Sanctus Paternus in primis erat misericors et gelicos, et cresceret in divinilale quod deessel in
eleemosynarins juxia posse suum. Nam cum in cel- homine. Leclulo nunquam utens, lecluaria nesciens, -
Iula sua aliquando non baberet nisi mediiim panem in pluma nunquam se reclinans, veste una et eadem
pro se et socio, iltum dedit pauperi; unde Scubilio die et nocte conlentus, pro molli lana hirsuio cilicio
irascens taniisper, indoluit, quia incipiebat esurire et se inducbat, ut inter horas soporis et quietis non
nescieliat unde baberet; nec famem pati permisit, esset requies corporis et mutato ordine adhuc post
sed esurienti victum impertiit. Nani sine mora peractum [Acher., actum] diem nox succederet in
0 Witlierius, primus eorum discipulus,d inter j'ejunia labore. Quod abbas suus conspiciens esse ullra pro-
sera, intulit xenia copiosa, et mtiltiplicavit cibaria posilum regulae, velut impaiienlem ' freni equuin
refectione dilata ; ac sic inlra horae momenlum, id ad moderata revocavit jcjunia, imperans, I nc reclu-
quo indigebant cum raagno gaudio receperunt. Ita- p susesset tam ardue, tit virorum conspectu vet col-
que refectione peracta aequalis c liquor deerat, plu- loquio se fraudarel; insuper et cellulas, quas ipse
" Acherius sic legit hunc locum : Tune revertenti- lus est. Pro molli lana hhsutum cilicium indttens, u(
but ipsis, ad eorum injuriam qumdam mulier vestibui inter horas soporis el per temptit quietis, etc.
se denudat, qum mox ad vindiclam jusiorum tolis s Ms. Rotom. ut bic hahet, at niss. alia tria
tnembris ntorbo percutsa contrahilur. Hinc per anni cum Surio, transpositis verbis : Vir venerabilis Ge-
spatinm vigore tabescente torquetur, ac nervis mgro- nerotus abbat; in ms. Bodecensi deest vox Genern-
tantibus,cmdenteulcereflagellaiur, donec,venia petita, sus; in aliis non dicilur nomine Generosus, ut possit
ipsis exoraniibus,unde vindicta veneral, inde curre- censeri appeilativum, non proprium nomen. Rol-
ret medicina. land. De boc Generoso lege Coimium ad an. 108,
h Idem Acher.: Quadam vice, cum eis tantum 'di- n. 21.
midius panis ad refectionem legitimam remansisset, b llinc manifeslum est Generosnm abbatem , non
advenienli iteranti [I. ilineranti] et ipsum bealus Pa- ad sacculumvn (uii alias diximus), sed ad saeculiiin
ternus ad humanitatem latgitus esl, cnpiens homoDe\ vi perlinere. Corrigendum proiude vettis Leciiona-
magis hoc in metceiem qunm in ventrem recondete. rium Ansionense, in quo S. Generosus fioruisse di-
Tunc sacet ScuAlio hora competenttrogat ut jam de- cilur eo tempore, quo Romantim imperium Constan-
betenl reficere. Cui respondensait : Chrislus, qui sem- tinus Augustus, lertiut ab Heraclio, qubernnbal, et
pcr abundat, prmparat suis cibaria. Quod fralcr mo- Chitdebertus, filius Theodoricirequ, Dnguberliprimi
lesteferens,eo quod posl laborem non invenerat unde D nepotis, Francorum reip. prmsidebai, Generosus ino-
se faligalumreficeret. El lamenpro seni esca Domini nasiicum babiium in monasierio Ansionensi suli S.
cura pervigilai, nec famempaii permisil, qui esunenfi Launegisilo suscepisse legitur. Anno 1559 icxlor
victumimpertiit. Nec sine, elc. apud Toarcium oppidum oli violaliun S. Gc-
• Surius , et Mss. riuo , Witheus, Mss. Keginae, qiiidam
nerosi lestum diem membrorum slupore punitus, iu
Withenus ; aliud Ms., Mallheus. BOLL. ecclcsia S. Gcnerosi facia poenilemia s.nialus est.
d Acher., posljejunia ; non legil sera. Ibid., patik Itt-m Aimericus quidam cognomenlo de VilliaToarlii
post: Sic intra horm momentum,quod indigenli dede- senescaltus, ob rapla ejusdem ecclesix ornamenia
ranl cum magno fenore receperunt. poenas deilifse fertur. S. Generosus vi IdnsJtilii co-
• ldem : aqualis liquor silienlibus deerat; ac paulc litur in monasterio Ansionensi, seu S. Jovini ric
post: Christum mternumvitm fonlem precantur... qm Marnis, et in ecclesia pricratus S. Generosi, vu.lgu
tunc Israetiticis undam manavitin eremo... et ita re- S. G'< neroux, quaeuna leucadisiat ab ipso monasleiio,
plent extilivit... aquas traxisset de tapide. reliquias asservat. MAHIL.
' Acher. • Cujuscausm fama cretcente... se in valdt ejusque
' Addtint duo mss. per impotita freni pondera;
viia ardua constrinxisse; et paulo post: nulla sume- quam leciionein et Acherius habet. Surius : impsito
bal cibaria... ted etiama virorumrcmovebalprmsenlia, quodam freni retinaculo. BOLLAND.
ul ab omnibustummolus. El post : tectulum nunquam j Acher. : utnecreclusus esset lam ardue, neque
habens... in pluma neque cuput reclinans, ntsi veslt virorum, elc.
lantummodoqua in die nsus esl ea per noctemcontcn-
4^3 VITA $. EATERNI. 4&A
conslruxerat, » vtcariis vicihus, visitaret. De quo , A rum, quos ipse nuiriverat, secum auferre permitte-
quia de bonis paremibus esset, b tam a pontifice rct. Quod ille negavit, diceos: Pro lua praesenlia vel
Leonliauo quam civibus testificaium est. c Quem in columbarum tuartun reliqui;is teneqm. Cui Paternns
loco coinmendans, B. Scubilionem revocans ad mo- ait : Quein plus ainaiii, apud ips.um perinaneant.
r.asleiium secum, parvo intervallo ad fratrem redire Qui cum ad monasteriuin i fere decem el ocio mil-
permisit. liariorum spatio pervenissei, altera die ibidem d«ic
7. Dehinc vir Dei Palernus a S. Leonliano diaco- illaecoluinbai velociler illi occurrertiut, ut iiiiieris
nns a ac presbyter factus, quantum dignitate cre- ejus, ubi signa non videljiint, sequereiiuir vestigUi,.
verat, lantum virlutibus se bonorabat. Gemellis cul- Sic B. Palerniim, tlesidcriua>ejus adimpleiites, avea
toribus tantum in Sesciaco adolescebal gratiae fru- secutacsunt; si qujdem salis diguum erat qupd s,pi«.
clus, de verbi semine genitus.ut fanum profani cullus ritualem virum colunibaesequereuliir.
ereplum hnminibus, deputarelur pectoribus, et in- 10. Apud Abriuca? cujusdam Ursi possesaoris
scnsatus locus fieret e animalium cuilura. Spctunca anctllae, morbo coniralienie, nianus se collcgerant,
vcro quae lales accolas excepil lam nobilis floris nec poteraut devolvi : nanj fila digiiorum erant
odore fragrare ccepit, ut velut de patris fundamine gloinerala. Mox l.imeii ut oi-ationcm B. Pa(ernus
matrisque alveolo, cum totius religiositatis nectarc B explicuit, contractarum manuum se tela distendit,
nata atquenntriia, monacliorumpluriniafuiidcrenlur et reddiia sanitale cceperuut digili licia [Aclter., li-
examina. Deniquc percivitates ( Constantiam, iiajo- cias] nervorum lemperare.
cas, Cenoinanum, Abriucas, Rhedones, per eum 11. lliuc laiua percuirente, prece multa Childe-
multa Dominofuudata sunt monasleria, cnjns domi- bcrti regis compulsus est glorioso regi Cbildeberto
nicis indiciis claruil fides per opera, et vila sancta Parisiis in carro cooperto k reclusus occurrere '.
m Mantela vico, quidam
per sigua. puer, Milevo nomine, a
8. s Itaque in Sesciaco quadam vice, h Arastes serpenic percussus esl, qiipjam exanimante sanctus
quidam oflcrl ei ancillam suaiji, in officio linguae vir accessit, ne puer, roorte intervenieiite, decede-
mutam. Tunc sanctus vir, puellae labiorum toca ret. ltaque facto crucis signo et qlei liquore perfuso,
manu contreclans, vidit quod nullatenus aperire penelratum veuetvum tali curavit aniidoio. Quo
poierat dentium stricluram. Qui mox benedicens etiam in locp, ad rerura lesiimoninm, in ejus nomine
oleum, ubi signavit maxillarum compagines, conti- ctChristi basilicanicondiderunt. Cujusspiritualem ad-
iiuo redierunt, quasi fuissent calcnarum fragmenta veuturo Pai isiis immundi spiritus agnoscentes, de ob-
collisa. Ergo in ore ejus praefalumliquorem ponens, sessiscorporibusinfugam conversisuut.Pariter aulem
interrogat quid haberet quod tacerel ? Ad quae,quae qui frigoribus lorquebanlur incolumes effici merue-
muta tacuil, per verba respondit. runt. Nec morbus utlus illic praevaluit,-ubi talia
9. ' Ilem cum de Sesciaco abscessit Abrincas, medicus uugtienta produxit.
peliit a fralre Scubilionc, ut duos pullos columba- 12. Dehinc cum sacerdos n pro pauperura reme-
° Bnlland. dicla duo noss., incarrovicibu$visitarei. t Acher : ltaque in Sessiaco quadam die... con-
Iia et Achcr. legil. ttectans nutlaienus
b Ach., tam a ponlif. Leonliuno... prompte testifi- cumpagem, redduntaperite poluerat... maxiltarum,
sonum, quasi catenarum fra-
catus esi. Lconliaiius (in ms. Rolhom. Leontinianus) gntewa fnissent collisa; el m ore ejus intinctuin liijuo-
fuit cpiscopus Coustaniieusis; subscripsit concilio rem poneus... mox unde mulatacuit, puella pet verba
Aurelianeiisi I auno 509, pro quo in notis Sirujondi, tespondel.
ex ms. Remensi et Kellovacensilegilur : ex civitate h Artoastesetiam et tkoasles scribilur, et
presbuter
'<»<•
BriovereLcontiusepiscoput.Briovere, teste Sirmondo, dicilur et pastor. BOLI.ASD.
vetus nouien urbis, priusquam ibi castra Conslantia * Ach. : Item cum de Setsiaco accessitset
Dgerenlur. BOLLAND. ac paulo posl : secum pottate permilleret...Abfincas;
reliauias
c In ms. Bodeceusihaec ita amplificantur : Prm- tnihi lencam.
fatut itaque abbat cum Patetnum omnibus (ratribtts j lb., fere decem et octo millia spatia (in margine
el mundi principibussalis commendassel,el in eodem addilum pflssuum)pervenissetellero die ibidem yene-
quodegeballoco confirntassei, lum Scubilionem ad D zabili vire columbmvetociter qccurrerunt... tic post
monasteriumredireprmcepit,elin atiquibus correctun, B. Paternum desideriumsuum et aves confetsm sunt;
post medicumtempusad ftattem palernum redite per- si quidem satis diynmquod spiritatem celumbx teculce
misit. sunt.
d Acher. : Presbyter institulus, quanlum dicjnitas k Forle ad vilandum hominuin aspectum ac fre-
creverat, elc.; ct paulo post : quibus yemellh culto- queutiam, qui ejus sanctitatis fama et adventu com-
ribus, tanlus in Tessiacoadolescebatgratim fruclus, ut. m»ti iindique confluxissent, in curru operto iter
• lb., animalium ctautura. Spelunca vero, quia et fecisse dicendus est; sive ut cellae solitudinem vel
ales accetas excepit, etiam ccepit nebiles flor.esodore iii itinere tuerelur.
ftagtate; ib., mairisque alveario... monachurumfun- 1 Acber., compulsusett ut... occurreret; ibid.
deest,
datentut examina. Deuujueper civilales, scilieel Ba- Milevo nomine; ibid., et jam jamque exanimanii...
jocas, Cinomannis, A^rincat, Rliedones Brilannim, recederel... in ejus nomineChristi, ciijus nomine spiri
eic.; ib., cujus divettjs indiciit... et sactala vila pet talem advenium,elc.
tigna. m In Ms. Rothomag., Autela; in aliis mss.
' Sunt quinque urbes episcopales, quarum dire- confuso nomine Mentelarieoscribitur. Surius, magis iftltj-
ceses iiitelligiinlur, tres in inferiore Normannia Micopuer. Videtur Mante oppidum essead Sequanam.
bodierna, Constitntia, Abrincae, Bajocae, iis vici- BOLLAND.
nus ager Ceuomanensis, et iu Britaunia superiorc n Itlem, pro paupetum remediis
regi tuggettionem
Rhcdoues. BOLLAND. proponeret.
495 VENANTH HON. CLEM. FORTUNATI OPERUM PARS II. 498
diis aliquid regi suggessisset, tunc Childeberlus iA memoriae non infraudabitur. Cum quadam vice in
» Crescentiano imperat, ad qiiem cura publica perti- J Tendenaco villa, Severo comitc, advenisset, quae-
nebal, ut quod ci B. Palernus injungeret, expediret. dam femina, civis Rhedonica, k ei in oratione
Quod ille promiltens implere, menlitus est : pro- oblata est muta. Tunc a sancto viro oratione "0'i>-
feetusquc ad partes Burgundia?,praedictosanctissimo pleta, statim mulier longa rupil silentia, nec ini.uiu,
nesciente, per blduum Crescenlianus erravit excse- mutilatis servivit diulius.
caius. Crescentianus b culpam reminiscens, unde 14. Cum lertium decimum annura vir Dei agcet
illum tam repente tenebrosus error invaserit, re- in pontificatu, slatim altera dic Pascbae, cum fralres
gressus velociter, impelrala venia, ut culpa corde in Sesciaco visilare cuperel, in infirmitatem irruit;
exiit, oculos lux intravit, et doctior post caecitatem pariter autem Scubiiio, in l Mandanensimonasteri -,
jussa servi Dei comptevit, ut ex hoc crcderelur in iufirmitaiem incidit. Dirigunt ergo ad se iiivjc<-m
luminaria menlis magis quam corporis recepisse. ut priusquam de saeculo discederent, se videror.t.
13. Qui cum septuagenarius « abbalis officio cum Tunc missi m sese obviantes in itinere, B. Scubilio-
virlulibus fungeretur, et in cellula sua, quam pri- nem moiienl ut fralri suo occurrerel, sed trachio
mum Sesciaci aedificaverat, quiesceret, quadam maris opposito non valuit nocturno lempore tn-ns-
"
nocte, visus est ei ipse locus, d claritate magna ] fretare. Attamen cum sancti fere tria millia spalia
perfusus, et ad eum venientes in visione, qui ad interessent, eadem nocte B. Paternus una cur-
Deum migraverant, • Melanius,,' Leontianus et fratre suo praedicto, glorioso et nobili in triumpho,
s Vigor episcopi, eum per revelationem ordinaverunt felici viatico, cuni choro angelico, in coelesli senatu,
anlislitem. Tunc ipse stupefactus, quamvis ea apud de terrenis pias aniinas emiserunl ad Christuin,
h se relinens, tunc non propalaverit, post tamen
seque muttio in gloria repererunt. Queraadmodum
declaravit. Nam nec longo intervallo, ad supplicatio- autein n Lauto episcopus, qui ibidem ante dies octo
nem tam plebis quam principis, Abrincis, pastore ad visitandum eum, " nesciens ejus morbum, adve-
decedenle, successit : recusare non polerat quod neral, ad basilicam in Sesciaco B. Paterno impen-
jam secrela Dei dispensalione portentalum fuerat. dit, et deduxit exsequias : sic P Lascivius episcopus
Igitur effeclus ponlifex ita se in aedilicatione nova- S. Scubilionem ad eamdem basilicam deducens, fu-
rum ecclesiarum vel restauralione exercuii, domo- neri alterius accessit et conlinentes chori in unum
rum recuperatione succinxit, culturae utiiitate appo- nescientes convenerunt : i et sanclissimi viri ora-
suit, pauperum adminislraiione profudit, ut esset in tionis locum quem acdificaveruntpariter eadera die
singulis mirabiiis, el in omnibus singularis. ' lllud occupaverunt, felici sub transitu,r ut nec morlis
Ci
0 Surio et aliquibus mss. Ctescenlio; et infra, micosetvite diutius, pto qua, libertatis auclor, Ckriitus
Ctescenlius. BOLLAND. fuilI invocalus.
b Acher., qui cufpam teminiscens... ut culpa cotdii ln aliquot mss. Maudanensi, quod forsan csse
exiit, oculislux intraoit. S. Micbaclis in Monte insinuavimtts. Aliter dictuui
c Idem, abbatis virtutibus (in marg. victbus) funge- Madiiinium, Maduinum, vel Malduinium arbitralur
retut. Arlurus du Mousiier in Neusiria pia, pag. 68. Sam-
d lb., mira claritale. martliani indicant Macloviense monaslerium. Non
« S. Melanius episcopus Hlicdonensis fuil cum videiur lam procul aiiluisse. BOLLAND.
Leontiano iu Aurelianensi concilio an. 509 (f. 511), mAcher., se invicem obvianles B. Scubilionemin
etvixitad an. 550. BOLLAND. itinere commonent; et paulo post : cum sanclo fralre
' Leonlianus, etiani in mss. Leonlius, el a Surio suo cjloriosoptwposilo nobili in triumpho; ibid. tle-
Luctanus scribitur : quem episcopum Conslantien- sunl liaooverba : seque mutuo in gloria repererunt.
sem fuisse sujira dictum est. BOLLAND. Inierluit II Lauto episcopusEcclesue Constantnm, vet Brio-
concil. Aurelianensi i an. 511, el ei suliscripsit; quo verensis, hac forinula subscripsit concilio Aurelia-
ex catculo aetasS. Generosi ac B. Paterni colligenda nensi v an. 547. Inscriplus est Marlyrologio Roin.
est. Ex Mabil. ad diem 22 Septemb. BOLLAND.
K i S. Vigor fuit episcopns Bajocensis : colitur 0 Acher. non legil haec verba nesciens ejtts mor-
Kat. Nov. Sallem ante an. 537 mortuus, quia tunc J) bum. lbidem, cum ad basilicamSessiaco B. Paternum
Leucadius episcopus Bajoceusis interluit Aurelia- deduceret, impendens exsequias, ilem Lascivius B.
nensi III concilio. Perperam a Surio Beor; iu mss. Scubilionem ad basilicam ipsam deduceret, utrnque
etiam Vehor et Victor legitur. in mss. Kothoroag. et concinenlechoro psallentium, in unum neicientes pon-
Reginae Sueciae Vigor recle dicitur. > Ilaec Boll. tifices convenerunl,
Motat vero Coiniius ad an. 550, n. 6, tres istos P Lascivius episcopus conciiio Parisiensi III sub-
episcopos, qui Paternuin per visum cpiscopum ordi- scripsit aii. 536, sed cujus loci fueril non indicattir.
naveruui, in illis regionibus sedisse ubi Patcruus ln mss. Laudus etiam, et a Surio Lauscius scribitur.
niiilta monastcria exstruxerat. In Bodeccnsims. dicuntur : duo e vicinis civitutibus
b Acher., sed apud se retinens, quamvistunc tacue- episcopineulro nomine expresso. BOLLAND.
rit, pott probavil; et paulo posi : Abrincas pustore <tSequenlia sunl ex ross. Trevir. et Reginae. In
recedente... mox effeclusponlifex ila se in ecclesiarum Rotbomag. haec solum erant : et sanctorum corpora
inttauratione, vel nova mdificatibneexercuit... culturm simul cum gaudio inhumarunl, BOLLAND.
ulilitalem disposuit... pauperum adminitltationem r S. Pitiernum decessisse an. 5ba, ita ostcndit
profudit iu marg. Mabilloniiis in noiis ad Vitam S. Patcwii, sa:c. i
1 Ibid.,(elitlud eliemptovidit).
metitomemorimnon fraudalur. Bened. Paternus scilicet obiit posl concilium Pari-
1 Mss. Rggiiuc, Teudeciano; ms. Bodec, Tkeode- siense celebratum an. 5i7, cui ipse interfuit ac sub-
ciaco; ms. Trevir. el Surius, Theodesiaco.BOLLAND.scripsit, et obiil decimo sexlo Kal. Maias paucis posj
k Acber., cum otalione oblala, etc, nec potuit ini- Pascha diebus : cum quidem altera die PasclimPa-
497 VITA S. RADEGUNDISREGINiE. 498
casus dividerct quos semper una vila conjunxil: ac ,A saeculomeritis felicibus occurrerunt, miracula facien-
simul uno momento cum allero alter u sepultus cst, tes post obitum, qui beatis operibus vivunt
integr'
eum et in peregrinatione alter alterum secutus est. post sepulcrum.
Sic Redemptori nostro, aroatori unico, electi de
lernus et Scubilio in morbum incidisse referanlur, an. 565, quo liltera dominicalis fuit G, proindeque
et eadem nocte esse mortui. Qtiori nou ita inielligen- dies 16 Aprilis erat feria li. Verum hic calculus (ut
dnm est ac si consequente nocte qua aegrotare coepe- - Bollandus animadverlit) baud nitiiur ullo cerlo fuii-"
rant, morte decesserint; cum Lauto, episcopus damenio, cum ex Vila S. Palerni ntillo modo con-
Consiantiensis, octo diebus cum Paterno commoratus stet eum obiisse feria n, et aiino 563 dies Paschic
Sessiaci narretur, quo Palernus altera die Paschm inciderit in diem 25 Martii : uude conscquerelur S.
advenerat; sed illuri soliim indicatur Paternum et Palernum tres inlegras hebdomadas cegrum decu-
Scubilionem, post segiitudinem aliquot dierum, ea- buisse, quod non apparel.-
dem nocle vita ftinctos fuissc. Qiiae cum ita sint, a Visuniur tisque hodie cenotapbia SS. Palerni et
recle videtur S. Paterui obitum collocari posse an. Scubilionis in vico S. Paterni, vulgo Saint-Pair ap-
565, undecim post Pascha diebus, quod co anno in pellato, dioecesis Consiantiensis adoram maritimam
diem quintum Aprilis inciderat. Haec Mabillonius. Oceani, hauri procul a Grandivilla oppido. lllie gine
Quibus positis, consequitur S. Paternum creatum dubio sita erat abbatia Sessiacensis, postea S. Pa-
fuisse Abrincensem episcopum an. 552, et natiim terni dicta, quam Ricbardus H dux Norlmannorum
an. 482, quippe qui septuagenarius fuerit creatus monasterio S. Michaelisin Monte Tumba attribuisse
poiilifex (ut narratur in ejus Vita c. 3), et tredecim legitur iu Neusiria Pia. Nunc locus rcdactus est in
post annos decesserit. At Coinlius natum eiiui exi- vicum, insignitum tamen nomine baroniae, quae a
stimat an. 480, et an. 550 ad sedcm Abrincensem praediclo S. Micbaelisccenobio hactenus dependet;
evcctum fuisse ; idqtie ob eam ousani quod is putet ubi nuper, hoc est anno Doraini U>U4,die 1 Septerab.,
Paiernum obiisse feria secunda, idque die decima B corpus S. Gaudi Ebroiceusis episcopi invenliira est.
sexta Aprilis; quo die nonieii illius legitur in tabn- MABILL.
Jis ecclesiasticis. Uode ejusdem obitutn refert ad

PRJIMONITIO
IN VITAMSEQUENTEM
S. RADEGUNDISREGIN/E.

VitamS. Radegundis a Fortunalo, ejusdem ptmceptote, sctiptam fuisse, fidem cettissimam faeit Baudonivia,
sanctimonialismonasteriiPictaviensis, comvaipsius Fortunati, qum in Vita item S. Radeyundis^a se conscripta,
hmc de itlo et se testatur : Non ea quic vir apostolicus Fortunatus episcopus de beataeVita composuit itera-
mus, sed ea quae prolixitafe sui praetermisii, sicnt ipse in libro suo disseruit, ciiiii diceret de beitac virluti-
bus : Sufliciat exiguitas, ne fastidiaiur uberlas; ncc rcpuletur brevissimum, ubi de paucis agnoscitur ampli-
tudo. Hmc autem Forlunati verba leguntur num. 3!) Vilm ipsius Radegundls, quam sub nomhie Forlunati edi-
mus.utexslatsmculoiBened., pag. 319, a ci. Mabillonio notis doclissimis illustrata; quibusvel de nostro
aiiquid, ubi opporlunuin visutn est, pro more adjecimus.

VITA S. RADEGUNDIS REGIN/E.

PROLOGUS. C ro, cujus vitse praesentis cursum, liccl sermone pri-

1. Redemptoris noslri lanium dives est largilas, vato, ferre lentavimus in publicum, ul cujus est
ut in sexu muliebri celebret fortes viclorias, et cor- vila cum Chrislo in gloria, memoria relata celebretur
pore fragiliores ipsas reddat feminas virtule mentis in mundo.
inclylae gloriosas. Quas habentes nascendo rooili- VITA INCIPIT.
liem, facitChrislus robustas ex fide; ut quaevidentur 2. Beatissima igitur " Radegundis, natione bar-
imbecilles, dum coronantur ex raeritis, a quo efli- bara, de regione Thoringa, avo rege Bassino, palruo
ciunlur fortes, laudem sui cumulent Creatoris, ha- Hermenfrido, palre rege Berethario, in quanlum
bcndo in vasis fictilibus thesauros coeli recondiios : allitudo saeculitangit, regio de germine orta, cetsa
in quarum visceribus cum suis diviliis ipse rex habi- licet origine, mulio celsior actione. Quoe cum sum-
taior est Christus. Quaemortificanles se saeculo, de- mis suis parcntibus brevi mansisset tempore, lem-
specto terrae consortio, defaecato [A/.,deserto] mundi pestale barbarica, b Francorum victoria regione
contagio, non confidentes in lubrico, non siantes in vastata, vice Israeiilica exit et naigrat de patria. i
lapsu, quaerentcs vivere Deo, ad gloriam Redempto- Tunc inter ipsos c victores, cujus essel in praeda
ris suui copulatae paradiso. In quo est pariler nume- D regalis puella, fit contenlio de capiiva. Et nisi red-
i
* S. Radegundes, de qua plura scripsimus in Vita t>De hac Francorum adversus Thoringos expedi-
Fortunaii, et de qua passim in notis ad opera ejus- lione, legesis Greg.Tur. Iil>.ui Hist. Franc, cap. 7,
dem sumus locnli, obiit an. 587, cujus fiiniis se cu- el Fonuiiattim in libro singulari de Toringim excidio.
rassenarrat Gregorius Turon. in libro deGl. Conf., c Hi reges erant Thcodoricus et Clotarius, fra-
cap. 106; quoproinde anno circiter liaecejus Vita a tres, ut ibidem narrat '.'regor. Turon.
Fortunato elucubrata esse credenda esi.
490 VENANTIIHON. CLE.M. FORTUNATI OPERUM PARS II. 500
riila fuisset, transaclo certamine, in se reges arma A Attejas domura instrut, ubi leclis cuite compositis,
itiovissent. Quaevonicns in, sortem praeceisi rcgis congregatis egenis feminis, ipsa cas lavaus in tlicr
Ulttotarii, in Veroraandensem ducta a Attejas, in mis, morborumque curans putrediues, virorum ca-
villa regia nutriendi causa custodilius est deputala. pila diluens, minislerium faciens, quos anie lavarat
Quaepuella inter alia opera quaesexui ejus congruc- eisdem sua manu miscebal, ut fessos de sudore
bant, lilteris est erudila : frequenlcr loquens cutn sumpta potio recrearet. Sic deVoia feroina nata et
parvulis, si conferret sors temporis, roarlyr fieri nupta regina, palatii domina, pauperibus servicbat
cupieas. Ind.cabat adotescens jam tunc n erita sene- ancilla. In mensa vero subocculte, ne lorlc cognosce-
ctutis, obtiuenS pro parte quae peliit. Deniquc dura retur ab aliquo, anieSe posilocum legtimlue fcrcu-
essctin pace florens Ecclesia, ipsa est a doraesticis lo, inlcr cpulas regum, inore trium pnerorum, lava
perseculionem perpcssa. Jam lunc id agens infantula [fiba] vcl leniicula delectabiliter vescebaiur. b D<!
quidquid sibi remansisscl in niensa, crilectis parvu- cursu vero decaniando, etsi sederet in prandio, excu-
lis, lavans capila singulis, composilis sellulis, por- sans se regi aliquo casu, ut Deo redderet debituin,
rigcns aquam manibus, ijisa cibos iufercbat, ipsa se subducebat convivio. Qu:e egressa Domino psnlle-
miscebat infantulis. Iioc cliam praRincdiliinscum bat, ct curkise requircbat quali cibo foris pauperes
Samueie b parvulo clerico gerebat: facta cruce lignea B refecissent.
praccedentc, subsequcntes psnllendo ad oratorium 5. liem nociurno tcmpore, cum reciinarct cum prin-
cum gravitale maiura simul parvuli properabanl. Et cipe, rogans se pro humana uecessitate consurgere,
ipsa lameu cum sua veste nitidans pavimenlum. Circa levaus egressa cubiculo, landiu anle secreium ora-
altare vero cum « faciteryio jacenlem jiulveict» col- tioni iiicumbebat, jaclato cilicio, ut so!o calens
ligens, foris cuin reverentia recondcbai poiius qnam spiritu jacerel gelu penetrata, lota carne praemortua :
d vergchat. Quam cum praeparatis exj ensis e Victn- non cutaiis torporis tormenia, mcns inteuta paia-
riaci voluisset rex pracdicius accipere, pcr f Beral- di-.o, Ieve rcpulans quod ferrct, laiiiiini ne Cbri-io
tclianiab Altejas node cum puuciselapsa esl. Dcinde vilesccret. Inde rcgressa cubiculum , vix lepefieri
Suessionis cum eam direxisset, u: regir.am crigerct, poterat vel foco vel leciulo. De qua rcgi dicebalur
s cviians pompam regalem, ne saeculocrescercl, scd habere se potitis j'ugalem inonacham quam reginam.
cui debebatur et bumana gloria, non mulatiir. Untlect ipsc irrltatus pro bonis erat aspeilimus. Sed
3. Nubitergo lerrenoprincipi, nec lamcn separata illa pro parle leniens, pro parte lolerabal inodcste
a fctelesti.Acdum sibi accessisset saecularispotcslas, rixas illatas a conjuge.
'
magis quam permitterei dignitas, sc plus inclinavit 6. Diebus vero Quadragesimaesatis est scire qua-
Voiuntas.Subdita semperDeo, seclans monita sacer- " liter se.retexit inter vestes regias singulariter pocni-
dotum, plus parlicipata Christo quam sociata conju- tcns. Igiiur appropinqtiante jejunii tempore miltens
gio. Illo vero sub lempore lenlamus paiefacere de ad religiosain monacbam, nomine Piam, in sancto
iiiuliis pauca quic gesseiit. Ideo juncta principi, pioposilo, illa dirigebat veneranter in linleo sigilla-
tiniens ne Deo degradassel cum mnndi gradu profi- lum cilicium; quod sancta induens ad corpus, jicr
ce/et, se sua cum facultate eleemosynaededicavit. totam Quadragesimarn subter veste regia, dulci por-
Niiin cuih sibi aliqtiid tle tribulis accideret, ex omni- istbat in sarcina. TransaCtis diebus similiter sigilla-
bus quaevenissent ad eam, anle dedil decimas quam tim retransmitlcbat cilicium. Sin aulem rex deesset,
rccepit. Deinde quod supererat monasteriis dispen- quis crcdat qualiter se orationi diffunderei, quatiter
fcabai; et quo ire pede noii poterat, iransmisso mu- se lanquam praesenlisChristi pedibus alligaret; et
nere circiiibiit. A ciijus munificentia nec ipse se quasi rcpleta dcliciis, sic longo jej"unio saliaret in
abscondere potuit efemrta; el sicuii ne preiueretur lacryuiis? Cui, despecto ventris edulio, Chrislus lota
a sarciua, quod acccperat erogabat. Apud quam refcciio ei tola famcs erat ih Chrislo.
egeni vox non inani;er sonuil, fiec ipsa eam surda 7. lllud qua pielate peragebat sollicita, ut quae
jpraeteriit : saepe donatis iudumenia, credens sub K per oratoria, vel loca ventrabilia, toia nocle perlu-
inopis veste Chrisii membra se tegere, hoc se repu- cercnt, candelas suis ttianibus faclas jugiler mini-
tans perdere quidquid yauperibus non dedisset. strabat ? Unde hora seroliua dum ei nunliaretur
4. Adhuc animum tendeus ad opus misericordiae, larde quod cam ad mensam rex quaereret, circa res
* Atleja, Athies,ih Veromahduis ad Siiminani flu- c Alii Viclorim,vcrnacule Vilry, in Belgio duaous
mcn.eratex eorum vicoruin numero quos, quia fisci lencis a Duaco; ubi Sigiberlus rex inslinctu Frede-
erant, vulgo villas publicas aut regias appellabant, gundis occisus est. Aliud est ejusdem noininis oppi •
Uti Hadrianus Valesius iu Hisl. lib. xxi observavil. dum in Campiinia, sed tunc Clolario uon parebaU
MAIIILL. MABILL.
1 flacc periodus sic legilur apud Boll. : IIoc etiam r Sunt qui pro Beralcham barcam, vel barcham
tenctissimacuin Samuele patvuto cletico yerebat: fucla legcndum pulent, ut aduolanl lioll. in nolis ad luinc
cruce lignea prmcedente,dum subsequendopsalleules locuin.
ad oratorium gravitate malura simul parvuii propera- 8 Bolland., sed itla evilabat.
bant, ipsa tamencum sua veste pavimentumnitidans; b Decursus sive cursus pro officiis diviuis a Gre-
eitca altare vetoeum facitetgio, etc. Turonensi et Fortunaio non raro nsurpari,
c Facitergium pro sudario, quod facici sordes ter- goriodlctum est iu Vita S. Germani ep. Paris. ad n. 75.
gai.a MABILL. Decantare hic et alibi passi») pro tecilare suuulur.
Boll., verrebat pro vergebat. MABILL.
 501 VITA S. RADEGUNDISR.EGIN/E 502
Dei dum satagebal, rixas habebat a conjuge, iia ut. A racula. Denique in a Perunna villa post prandium
vicibtis muliis princeps per munera salisfacerel quod dum ambularet per borlum sanclissima, rei retrusi
ei per linguam peccasset. pro crimine succurri sibi clamabant, vociferaritesde
8. Ad cujus opinionem si quis servorum Dei visus carcere. Ipsa quid esset interrogat. Mentiuntur mU
fuisset vel per se, vel * vocaius occurrere, videres nistri quod mendicorum turba quaererel eleemosy-
llam cceleslem habere JaHiiiam, et hora noctis re- nam. Credeus hoc illa, transmittit quo indigebat
cursa cum paucis pergens et.intiniis per nivein, lu- inopia. Interea a judice compelluntur tacere qui le-
tum, vel pulverenii aqua calida paraia, ipsa lavabat nebantur in compede. Cum vero e nox supervenis- .
et tergebat venerandi vesligia; nec resistenle servo set, dutn sibi cursum diceret, fraclis vinculis soluti
Dei, et propinabat in patera. Sequeuli die curam occurrunt sanctse de carcere. Quo cognito reos se (
do.inis commitlens h creditariis, ipsa se totam occu- viderunt qui beaise mentili sunt, dum qui rei fuerant
pabat circa viri justi verba; circa salutis instiluta, de calenis soluti sunl.
et circa adipiscenda vilie coelestis coniniercia reten- 12. Et quoniam frequenter aliqua occasione, ()i-
tabalur per dies. Et si venisset pontifex, in aspeclu vinilate prosperanle, casus cedit ad salutem; ufhxc
ejus Ixtificabatur, et remuneratum relaxabai ipsa religiosius viveret, frater f interlicitur innocenter
tristis ad propria. » [AL, innocens]. Direcla igitur a rege veniens ad
9. Illud quoque quam prudenter totum pro sua beatum Medardum Noviomago, supplical instanter
salute providebat impendere : quolies quasi c ina- ut ipsam inutala vesle Dominoconsecraret. Sed me-
fortern novum,'lineum sabanum, auro vel gemmis mor dicentis Apostoli (/ Cor. vn):Si qua ligata sit
omalum more vestiebat de barbaro, a circunistanli- conjugi, non quaerat dissolvi, differebat reginaui na
bus puellis si iaudarelur pulclierrimum, indignam vesle tegeret monacham. Adbuc beaium virum per-
se adjudicans tali couiponi linleolo, mox exueus se lurbabant proceres, et per basilicam graviter ab al-
vestitnento, dirigebat loco sanclo, quisquis esset in tari retrahebant, ne velaret regi conjunclam, ne vi-
proxrmo, etpro palla ponebatur divinum super altare. deretur sacerdoti ut prsesumeret principi subducere
10. Quaiitervero siquisproculpa criniinaIi,utasso- reginam, non publicanam, sed s publicam; quo
let, a rege deputabatur iuterflci, sanciissiina regina sanclissima cognilo, intrans in sacrarium, rnoiiachica
tnorieliatur cruciatu, ne designalus reus moreretur in veste induitur, procedit ad altare, bealissimum Me-
gladio! Qualiler concursabal per domesticos fldeles dardum bis verbis alloquitur direns : Si me conse-
serviehtes el proceres, quoriim blandiinehtis miilce- crare distuleris, et plus hofninem quam Deum li-
bat animum principis, donec in ipsa ira regis, unde mueris, de manu tua a pastore ovis anima requiralur.
^"
frocesserat sors mortis, inde curreret vox salulis! Quo ille contestationis concussus tonitruo, manu
H. flis igitur beatis aclibus occiipatamliitantum superposila, consecravit b diaconam.
provexit divina clementia, ut etiam adhue in palatio 15. Mox indumenlum nobile, quo celeberrima die
laica, domino largienle, declararentur per eam mi- solebat pompa comitante regina procedere, exuta
a Surius addit per alium. cerli affirmare : Bollandistas vero, eo
h Crediiarii iidem erant ac consiliarii vel camer.i- ut existiment, illius temporis episcopos propendere,
Galliie. mi-
rii, qtiimis secreta commiltebanlur, Graece manxoi. nus scientes sive periios legura ecclesiasticarum
Lege Dufr. iu Gloss. ad lianc vocem. fuisse. Yerum non lioc videtur de B. Medardo alflr-
« Maforte, mulieforecapiiis tegumentum; Lineum mari posse, qui Radegundi petenti ut velum sibi
tabanum (a voce Tlieotisca Saban, qnse linteum si- impouerei, continuo rejecit illud Ap. praecipieniis,
gnificat) liie suuii videlur pro vestirnento ex lino ut qumligaia est viro, non quteral dissolvi. Quocirca
confecio, cui auiuin et gemraae assutae erant. MA,- mallem B. Medardum, cui bene perspecla crat egre-
BIL.
d Perunnd pro Peronna tisurpalur: est ivero Pe- gia pietas, ac sanctiias B. Uadegundis, niliil dubi-
las.-c, quin ex voluniale Dei, ac nutu, qui nupliarum
ronua urbs munita Galliaead Suminam in Picardia, ut auctor, ita Dominus, et arbiler est, qusererel ea-
dequa apird Valesium in Notiti» Galliaium pag. iii dem solvi a nuptiarum vinculo, ut magis Deo ipsi
plura videri possunt. Hoecfere Bolland. Ib, adnoiant placerel. Qupeirca non ante ilfe acquievii, r|iiatn ii.'
cx Mabillonio de Ite dipl., 1. iv, Peioimae cetebrem i) i Kadegundes dixisset : Si me conseerare distuteris, et
Kadegundis cultum fuisse, cujus nomini suburbana plus hominem quam Deum timueris, de manu lua
piideni ecclesia dicata est. a Pastore ovis anima requirelur. Quibus verbis per-
e In apograpboBodecensi, quo usi sunt Boll., bic motus S. Ponlifex videtur eredidisse, non laui se
locus, ab amanuensi liberius «xplicaius, legilur hoc solvere, quam Deum separare, quod conjunxerat. Ex
modo : Cumveronox supervenmet, et itla cursum(id Iiujusinodi tamen singularibus exemplis uiliil pr.v-
esl offichtm)decantando preces ad Dominumfunderet, judicii tirinilati nuptiariini alferri potest. (Secundat
vinculatiilli divina virlutecatenis absoluti occitrrerunt curm nola.)
S. reginmde carcere. B ld est, publice seu solemniter nuplam.
f Fortunatus in carmine De excidio Thoringiae, h Et tumeu paulo anle conc. Aurelianense n anno
Suppiem. Itb. i, inducit Kadegundem fralris uecem Cbristi 653 celebratum sic siaiuit canone 18 : tJla-
patlieticus deflentem. MABIL.— Porro de divortio cuit etiam ut nulli postmodumfeminmdiaconalisbene-
ltadegundis a rege Clotario plura apud Mabill. lib. diclio pru condilionk hujus fragilitate credaiur; <iui
v An. Bened., cap. 22, et Boll. in praenot. ad Vitam licet ex antiquorum canonum praescriplo anporum
S. Radeg. (Prima cuianeta.) — An nota plurimum quadraginia probatiouem revocare dunlaxat videatur
allaborasse cl. Mab., ac Bollandistas, quo nodum Joanni Morino, Exercit. 10, de Sacr. Ordiuat., ca.p.
illum exsolverent de divortio B. Radeguiidis a con- 3, neque sic tamen in Radegunde locuinhabuil. Dia-
juge suo Clotario inconsttlto, et, uti videtur, invi- conissas omnino desiisse ante sseculuin x apparet ex
lo : ac Habil, quidem multa proponere, oihil tamen Attonis episc. Vercellensis epistola ad Ambrosiuta
 S05 VENANTII HON. CLEM. FORTUNATIOPERUM PARS II. 504
ponit in altare, * blattas [Al., blattis] gemmataque A 15• Hinc cum in villa k Suxdas, Piclavo territorio,
ornamenla : mensam divinaegloriae totdonis onerat jnxia prxdiclum vicum decenter accederet, itinere
per honorem. Gingulurn auri ponderatum fracium prosperante, qualiler se gessit per singula, quis
dat in opus pauperum. Similiter accedens ad cellam enumeret infinita? Qux in mensa sub l fladone se-
sancti b Jumeris die uno quo se ornabat felix regina, galatium [At., siligineum] panem absconsura , et
coraposito sermone ut loquar barbaro, c stapionem, hordeaceum manducabat occulte, sic ut nemo per-
caraisas, manicas, d cofeas, fibulas, cuncta auro, ciperel. Nam ex illo tempore quo beato Medardo
quxdam gemmis exornala, per circuliira sibi profu- consecranle velata est, usque ad inflrmilatem, prx-
lura, sancto tradit altari. Inde procedens ad cellam ler Iegumen ex olera, non pomum, piscera, vel
venerabilis * Datdonis, die qua debuit crnari prx- ovum, nec quid aliud edit; potum vero prxter aquam
stanter in sxculo, quidquid indui polerat, censu mulsam, atque m piralium non bibit; ° viui vero
diviie femina, abbale remunerato, totum dedit cce- puritalem, aut ° raedi decoctionem, cervisixque
nobio. iEquiter [.4/., simililer] sancli f Gundulfi, turbidinem non contigit.
post facti s Mettis episcopi, progressa receplaculo, 16. Tum more sancti Germani [Antissiodorensis]
non minore laboratu nobilitavit h Synergium. jubet sibi molam secrelissime deferri, ad quam tota
14. Ilinc felici navigio Turonis appulsa, qux sup- B Quadragesima tantura laboravit, quantum quatri-
pleat eloquenlia, quanlum offlciosam, quantumque duana refectio postulavit. Oblationes etiam suis ma-
se monstravit muniflcara? Quid egeril circa sancti nibus faciens, locis venerabilibus incessabiliter dis-
Martini atria, templa, basilicam, fiens, lacrymis in- pensavit. Ergo apud sanctam non minus usus mise-
satiata, singula jacens per limina, ubi missa l revo- ricordix, quara erat concursus de plebe, ut nec
cata, vcstibus et ornamento, quo se clariori cultu deesset qui peteret, nec deflceret quod donaretur.
solebot ferre in palatio, sacrum componil allare. Mirandum ut omnibus satisfaceret, unde thesauri tot
Hinc cum in vicum l Condatensem, ubi gloriosus vir exsuli, unde tot divitix peregrinx.
Martinus et Christi satis intimus senator migravit de 17. Quantum expendebat diurna redemptio, sola
sxculo, ancilla Domini pervenisset, dedit non infe- sciebat qux petentibus deportabat. Nam prxter quo-
riora, Domini crescens in gratia. lidiariam mensain, qua refovebat r matriculam, duo-

sacerdotem in tom. VIII Spicilegii Vet. Script., pag. h Synergium, locus in quo plures simul operantur,
123. MAB.Plura de hac re Coint. ad an. bil, n. 96. hic usurpari videtur pro monasterio, quod eadem
« Bolland. sic legunt hunc locum et ablatis gemmis, _ ratione nonnunquam asceterium appellatur. MABIL.
ornamentis mensam divinasglorim onerat venerabitis; " * Sic legendum probant veteres membranx, non
aliud ms. el Surius habent obtatis, ut ibidem adno- vero missorevocato, vel.missore vocato, ut apud Su-
tant Bolland. rium; codex D. d'Herouval ex amanuensis inler-
b Nomen bnjusce sancti legimr diversimode ; nam pretatione habet : missa cetebrata, sed perperam, ut
hic apud Mabil., et in ms. Vallislucentis, quo usi constare videtur ex adnotatis in Vitam S. Germani
siint Boil., legitur Cella sancli Jumeris. Surius legit, episc. Paris., n. 60. MABIL. At legunt Boll. missa
Cellam S. Nimeris, vel Eumeris; et in quodam ms. celebrala.
Divionensi occurrit Vimerus. i Aliquando vocalur CondateTuronum, ut ab alio
« In eod. S. Germauensi legitur stapione, in scxlo ejusdem nominis loco distinguatur. BOLLAND
casu. Scribendum videtur, Scapionem, ad regium k Sais, inter Turones et Pictones.
diadema desighandum. Nam Germanis hodieque Scap- 1 Eadem voce ilerum utitur Fortunatus infra n. 21,
pet vilta seu capitis redimiculumdicitur. Si vero quis quo in loco Codex Conchensis scribil, sub placentit;
tlapionem retinendum velil, vox ista de pedum orna- cum in aliis habealur, sub Fladone. Ex quo intelli-
mentis interpretanda erit, qnalia Isaias in c. iiicoin- gas Fladones esse placentas, quas vernacule Flaont
memorat. Nam stapia, equestre suppedaneum. MABIL. nostrates appellant. Apud Bollandum lom. II Febr.,
d Cofea, sive Cufia, aut Coffia, erat capilis rediini- pag. 105, in scriplo Henrici abbalis Centulensis:
culuiii, aul tegumentum, quo totum ambiebatur. De Sunt ibi clibana Iredecim, qum reddunl unumqiiodque
lioc vocabulo plura apud Dufr. in Gloss. Cbron. Vo- per annum decem solidos, el panes trecentos, Flalonet
sicnse cap. 74., illic relatum, habet: Mitras in capite in Lilaniis unumquodquetriginla. Ubi vir doctissimus
geitabant juvenes ulriusque sexus, quas vocabant Bo-.D Flatones, placentasinterpretatur. Udalricus in lib. u
nclos, post Capellos de lino, vel Coffias, etc. Consuetud. Gluniac, c. i, Pro signo Fladonum, in-
e Claudius Castellanus (ut referunt Boll.) in suo quit, prwmisso generali panis el casei de una manu
Martyrologio inter sanctos ahemeros collocat vene- omnes digilosinflecte, et ita manum cava, et in super-
rabilem Dadoiiem : qui primus fuerit abbas mona- ficiem alterius pone. MABIL.
sterii Conchensis (vernacule Conques)apud Rhulenos m Pyralium, seu pyraticum, erat succus cxpressus
in Gallia. Sed ejus incerta xtas. e pyris, qui pro vino adhibebatur. S. Hieron., lib.
' lla mss. Codd. Et lamen nullus Gundulfl nomine n conlra Jovin. Paulus, inquit, Timotheodolenlisto-
legitur Mettensis episcopus usque ad Ludovici Pii machum, vinumsuadel bibere, non piralium.
0 Exstat apud Fortunalum in 1. xi, carm. 3, ad
xtatim. An forte pro Gundulli legendum Goscelini,
qui sxculo vi scdi Meltensi prxfuit? MABIL. Radegundem, quo eam ad bibendum vinum boriaiiu-.
« An fone pro Mettis Noviomagi legendum est? Idera auctor in lib. vm, carm. 7, ac 11 de mundi
Nam revera in illa sede post beatum Medardum, et coniemptu et reclusione B. reginx gratulalur. MABIL.
Fausiinuni, qui illum excepit, sedit Gundulfus; qucm 0 Potio ex melle.
hunc Radegundes, autequam crearetur cpiscopus P Matricula sumilur tum pro libello, cui pauperes,
Noviomensis, degenlem in monaslerio, convenerit. Ecclesiae sumptibus alendi, inscribebantur, cum pro
Kisi forle pro GundulfoAigulfus legendus, qui Met- ipsis egenis, ut boc loco. Vide Gregorium Turon.,
tensem sedein consceudit an. 578, ut habet Cointius lib. u Mir. S. Mart., c. 22. MABILL.
ad bunc annum,
 B05 VITA S. RADEGUNDISREGINJE. 806
dus semper diebus sabbati, quinla et sabbato, vicibus.s A teste muniflca. Ministra tamen prxsumebat eam
balneo parato ipsa succincta dea sabano [A/., linleo]] blandimentis sic appellare : Sanctissima domina,
capita lavans egenorum, defricans, quidquid erat,, quis te osculetur, qux sic leprosos amplecteris? Ilia
crustam, scabiem, tineam nec purulentam fastidiens,, respondit benevole : Vere si me non osculeris, hinc
interdum et vermes exlrabens, purgans culis putre- mibi cura nec ulla est.
dines, sigillatim capita pectebat ipsa qtitc laverat. 20. Qux lamen, prxstante Deo, diverso fulsit mi-
Ulcera vero cicatricum, qux cuiis laxa detexerat, raculo. Denique si quis pustulx desperarel de vul-
aut ungues exasperaverant, more evangelico, oleoo nere, offerebat ministra sanciae folium pampini,
superfuso, mulcebat morbi contagium. Mulierum 0 meniiens sibi opus hoc esse. Sicque vix obtento si-
vero descendentium in tinam, ipsa cum sapone ai gnaculo portans ad desperatum, vulneri superposito
capite usque ad plantam membra singula diluebat.. niox occurrebal remedium. ltidem frigoriticus qui
Egredientibus exinde si cui veterata indumenta con-- venisset, aut languidus, dicens in soranis se vidisse
spiccret, tollens rasa, nova reddens: anle pannosos,, ut pro sua salutc ferainx sanctx occurreret, offerens
faciebat venire cullos ad prandium; quibus con- [Bolland., offerebat] candelam alicui ex ministris,
gregatis, ministerio parato, ipsa aquam sive mappami qua accensa per noctem morbus accipiebat moriem,
singulis porrigebat, ct invalidis ipsa pariter os ett B- morbidus sanitatem. Quoties auiem cum cognovisset
manus lergebat. Hinc tribus ferculis illatis, farcitis: decubantem in lectulo, porlans poma peregrina,
deliciis, stans anle prandentes jejuna, prxsens con-. dulce simul et calidum, reflciebat xgrotum : et qui
vivis, ipsa incidebat panem, carnem, vel quidquid1 nec dccimo jara die quid percepisset, cibaria ipsa
apponeret. Languidis autem et cxcis non cessabatt mox administranle, languidus accipiebat cibura pa-
ipsa cibos cum eochleari porrigere, boc prxsentibus5 riter et salutem?quod tamen ipsa imperabat, ne
duabus, sed se sola scrviente, ut nova Martha sata-. quis f proferret in fabula.
geret, donec potulenti [Al., purulenli] fratres Ixtij 21. Quanla vero congressio popularis exstitit die
fierent conviviis. Tunc illa removens se loco, utl qua se sancta deliberavit recludere, ul quos plalex
ablueret manus, jam bene culto conviviotota gratifl-. non caperent ascendenles tecta complerent! Quid
cabalur. Si quid b audiret de fremilu, jubebal tatnen) autem sanctissima jejunii, obsequii, bumilitatis, cha-
ut sederent, donec vellent assurgere. rilatis, laboris et cruciatus ferventer indepta sit, si
18. Venerahili vero omni Dominicodie hoc habe- quis cuncla percurreret, ipsam prxdicaret tai i con-
bat in canone, vel aestate vel hieme, ut pauperibus5 fessorem quarn martyrem. Ergo venerabileni prxter
collectis primo merum sua manu de potu dulci por- diem Dominicumfuil sacratissimx omnis dies [Al.,
C
rigeret, puellx postea commillens, ut omnibus illa, omnibus diebus] jejunium : lenticulaevel oleris prope
propinaret: quia ipsa festiuabat orationi occurrere, jejuna refectio; non avem, piscem, vel pomum, vel
quo et cursum consummaret, et sacerdotibus adI ovum babens edulium. Panis vero deliciarum sega-
mensam invitatis occurreret, quos adhuc regalii latium fuit aut hordaceum, quem absconsum sub
roore, ad propria cum redirent, sine munere non, fladone sumebat, ne quis perciperet. Hxc fuit etiam
Iaxaret. potio aqua mulsa, piracium, sed modice libata siti-
19. Hanc quoque rem intremiscendam qua per- bunda potalio.
agebat dulcedine! Cum leprosi venientes signo faclo, 22. Prima quoque Quadragesima, qua se reclusit
se proderent, jubebat adminiculx ul unde vel quanti[ in cellula, donec fuisset transacta, panis non sum-
essent pia cura requireret. Qua sibi renunliante, pa-. psit cibaria, nisi die Dominica, sed tantum radices
rata mensa,c missorium, cochleares.-cultellos,d can-.- herbarum, aut olera de malvis sine olei gutta, sine
nas, potum et calices sola subsequente intromitte- sale composita. Verum aqux lolo jejunio nec sumens
balur furtim, quo se nerho pcrciperet e. Ipsa tuni! duo sextaria, hinc tanta sili laborabat, ul faucihus
mulieres variis lep.rx maoulis perfusas compreben- desiccatis, vix psalmum diceret arida. Ciliciumetiam
dens.in amplexu, osculabalur et vultum, toto dili-jU habens ad corpus pro linteo jugiter; cursum decan-
gens animo. Deinde posita mensa ferens aquam ca- tans peragebat vigilias : ante se cinerem siratum su-
lidam, facies lavabal, manus, ungues et ulcera, etl perjeclo cilicio, hoc utebalur pro leclulo: ipsa requies
rursus administrabat ipsa pascens per singula. Re- fatigabal, cui paruin videbatur hoc suslinere corpu-
cedentibus prxbebal aurum, vel veslimenta, vix unai sculum e.
» De hac voce Sabanum plura lege apud Dufres. d Cannaesunl flscellx seu vasa viminea. MAIILL.
Lexic. Grxcum mss. Reg. cod. 930, vspiipnpia,in- 8 Bolland., qua sibi renunlianle parala mensa, mis-
quit, TOav.to.imTOVJ- iSpotrat TOV xauwjroi unotyHxfiv,
, sis cochlearibus, scutellis, scamnis, potu et caticibus,
id est, sabanum est quod sudores xgri detergil. . sola subsequens inlromiltebalur furlim quo se nemo
b Si quid audirel de fremitu surgenlium, uii vide- perciperel.
tur, de niensa, ul abeunlem, obsequii causa, prose- t ld est, ne divulgaret. Fabulam pro sermone
querentur. Bolland.revera legunt: ti qui vero causa ipso vel re narrata solere usurpari a Forlunato po-
honoris, sibi essurgerent, jubebat, etc. test intelligi ex I. u VitxS. Martini, ubide ipso ait:
c Hissorium nonnunquam designat donarium ai Jam quoqueMartiniqux fabulafluxeritor
principe inissum, alias concham modicam, in qua Boll. legit in fabulam.
aliquid liquoris reponitur. Quo sensu hic usurpari
videlur. MABILL. e»Apud Surium ista addunlur : Non illam ali-
 S07 VENANTHIION.CLEM. FORTUNATI OPEIIUM PARS II. 5!18
23, Adhuc monachabus omnibus soporanlibus cal-• A diebus Quadragesimas, collo vel bracbiis neiU (,
ciamenla lergens et ungens, reirausniiticbai per sin- et Ires caicnas inserens circa sunm corpus dum
gulas. Aiiis Quadragesimis a aliquid relaxalius [Al.,, alligasset asiricte, inclusit durmn ferrum caro tene-
relaxans] quinla feria surnebat, deindo Dnminica. ra supercresceiis. Et trausacto jejunio euin voluisset
Nam et reliquo tempore prxter dies Paschales ac: catenas sub cute clausas exlraliere nec valcret, caro
suinmx feslivilaiis.-donec inlirmitas permisit, in ci- per dorsum atque pectus super feirum catenarum
nere et cilicio semper vitam duxit austeram. Priusi est incisa per circulum, ut sanguis fusus ad extre-
se levans ut psalleret quam congregatio surrexisset. muni exinaniret corpusculum.
Nam de officiis monaslerialibus nibil sibi placuit, 26. Inde vice sub altera, jussit fieri laminam in
nisi prima serviret, et ipsa se casiigabat, si bonum signo Cbrisii auriclialcam, quam accensam in cellula
posl alteram ageret. Ergo suis vicibus scopans mo- locis duobus corporis altius sibi impressit, tota carne
nasterii plaicas simul ct angulos, quidquid cral fos- decocta. Sic spiritu flammanle membra faciebat
dtim purgans, et sarcinas quas alii horrenl videre ardere. Adhuc aliquid gravius in ,'e ipsa loririx
non abhorrebat evehere. Secretum etiam purgare excogitans, una Quadragesimarum super ausleriim
opus non lardans, sed occupans [Al., scopans]; fe- jejunium et sitis torridaecruciatum, adhuc lima cilcii
rcns felores stercoris, credebat se minorem sibi, si B niembra tenera setis asperis dissipante, juhet porian
se iion nobiliiaret viliiale servitii. Ligna supportans f aquamanile ardentibus plenum carbonibus. Hinc
brachiis, focum tlatibus, et forcipibus admovens, ca- disccdentibus reliquis, meinbris trcpidaniibus, ani-
lens, nec laesa se retrahens, exlra suam hebdoma- nius armatur ad pcenam, iractans, quia non essent
dam inflrmanlibus serviens. Ipsa cibos decoquens, persecuti'nis tempora, a sc ut fieret mariyr. Inter
xgrotis facies abluens, ipsa calidum porrigens visi- haecul refrigeraret tam ferventem animum, inceri-
labat quos fovebai, jejuna rediens celiulam. dere corpus deliberat; appoiiit acra candentia,
24. Illud quoque quis explicel quanto fervore cx- slridunt membra cremanlia, coiisninitur culis, ;t
cilala ad coquinam concursitabat, suam faciens se- inlima, quo attigit ardor, iit fossa; tacens legit fora-
plimanam? Denique nulla inonachartim nisi ipsa de mina, sed computrescens sanguis manifestabat qtiod
*>posticio, quantum ligni opus erat, sola ferebat in vox hoti prodebat in pcena. Sic fernirtapro Christi
Sarcina. Aquam de puleo trabebat'et dispensabat dulcedihe tot amara libehter excepit! Hinc actum est
per vascula. Olus purgans, legumen lavans, flatu fo- ut quod ipsaabdiderit, boc miracua non tacerent.
cum vivificans; et ut decoqueret escas, satagebat 27. Itaque matrona Gislaadis proceris, nomiue
exxstuans. Vasa de foco ipsa levans, discos lavans. ( Bella, sed louga cxcitate misernma, rogavit se de
et inferens. Hinc consummatis conviviis ipsa vascula Francia Pictavis ad sanctx duci devole prxsentiam.
diluens, purgans nitide coquinam, quidquid erat lu- Quam licet tarde exornta, sibi fecit occurri per letr*
lulenuim ferebat foras in locum designalum [Al., noctis sileniia. Prostrata cujus ad genua ut dignare-
iu ima purgamina]. Inde per xgrotai.tes inferens ne- tiir oculos ejus signare, vix impelrat. Qux mox ni
cessaria, ibal non tepida, el priusquam exciperet in nomine Christi signum crucis imprcssit, cxcitas
c Arclalensem regulam, hebdomada sub transacta fugit, hi* rediit, et nbcturno sub tempore orbx diu
snfficienter d ad omnes calidam faciebat. Iluinilitate dies inluxit; ita ut tracta cum veuisset, nulbi ducenle
sanctissima pedes lavans el osculans, el adhuc om- recederet.
nes prostraia deprecabatur veniam ncgligentia pro 28. Itcm piiellaTraifledis, inimico instigante, dnm
rommissa. ibrqneretur tamrreqriiier, Sacrasinier manus sanctx,
25. Itaque post tot labores, quas sibi poenas nec data dilatione, cr»r;iri promeruit. Nec illud
e intulerit, et ipsa qux voce refert, perhorrescit. prxtereatur tempus beatx, quod prxstitii. Femina
Quadam vice dum sibi latos tres circulos ferreos, quxdam Leubilis, dlim vexarelur in rure ab adversa-

quando mdllis pluma futchit, n?que ttnteaminisnitor D * Jis qux diximus in Vita Fortunati, n. 82.
instruscit. Municam, qua brachium induerej, noti ha- d Bolland. sic legit: ad omnes faciebat humanila-
bebat, nisi quod de caliga sua sibi dttas fecit manicas. tem e sanclissima, pedes lavas, etc.
Sed ita se tractabal, ul hmc nec abbatissa sentirel; Boilaml., intulerit ipsa, qui vocerefert, perlwr-
qn.i' desnm. in Codd. mss. et ex lib. u, nuin. 8, de- rcscit. Ilic mibi Lndicarividetnr sanctinionialis ali-
suniuntiii'. MABILL. a qua hxc relata audiebat Fortunatui.
« Alias Qmdragesimas de Quadragesima Adventus qna, f Quid sit Aquamanile discimus ex Ordine Roma-
Domini aliisque explicarunt qui Surium recensuere ; no, uld agit qnaliter ceiebranduin sit ofllciiimmissx :
nt de aliis Quadragesimis, quas ante Pascha post Aquamanile,Iwc esl ras manuale, pelvis nimirum
primam in elausiro excgit Radegundis, liuiic lociun aptus excipiendis aquis ex manuuin Jolioi.e. Isidorus
esse iiiiorprelandam texlus consecutiodocet. MABILL. lib. li Offic, cap. 10 : Ab arcltidiaconoscyphuwaquof
b Poslicium, inquil Papias in Vocabul., e&tlatent cum aquamaniliel manulergiumaccipimus. Male ergo
osiium, diclum qvod remotumsil a publico. Sxpius in aquamanile cuin urceolo a nonnullis ccnfunditur.
posieriore xdium parte locatum. Posticiaria est qux MABILL.
curam habet recipiendi ea qux in monasierium de- ts DeBettaiiem cseca, sanata ad sepulcrnm S. Mar-
portaniur, et iraiisinittendi quaetransmittuiilur, vulgo lini narral Greg. Tiiron. lib. I de Mirac. S. Manini,
la louriere, iil Menardus noslir probat in Gbricord. cap, 19, caqne fuisse dicitur de territoriq Turonico.
Rt-gul..,cap. Gl, § U. MABILL. Haec alia fuisse dicehda est atquc illa de qua bic
e Quitl veuial nomine Ardatemis regulrn,disce ex Forlunalus.
509 VITA S. RADEGUNDIS RliGINiE. 310
rio graviter, sequenti die sancla oratiie, nova Christi Vdilato remedio, carpentarii cujusdam usor, b dtim
curalione in scaptila, cre;iante cute et verme foras plurimis diebus energumeno torqueretur,venerabilis
exeunte, saha est rcddila publice; ct ipsum vermem ejus abbatissa c joculariter dicit ad sanclam : Crede,
calcans pede iiberata se reltilil. mater, excommunico te, si intra boc triduum mulier
29. Illud quod gessit in secrelo proferaiur in hxc ab hoste purgata non reddilur. Dixit plane, sed
populum. Monaclva quaedamtoto anno in die gelata fecit sanctam mulierem occttlte reficiendi lempofe
frigore, per noctem cremala igni, se<imensibus nec pcenitentem. Quod ne moremur quid aclum sit, al-
gressum movens, cum jacerel exanimis, sanclx de tera die, sancta precanle adversarius rugiens per
ejns inflrmftaie soror altera nutitiavit. El quia per- aurem egrediens, invasum vasculum deserit, mulier
inanis esset, lepidam fieri prxcepit, ipsam xgrotam cum marito sospes redit bospitium. Nec illud prx-
ad se facitin cellula depnfiari, et ih lepida deponi. tereaiur qtiod est aclum siinillinium. Rogat beatis-
Ilinc jubet omnes removeri, remanente tantnm sola sima de lcco suo evelli arborem validam lauri, et ad
simul xgrota cummedica fere per horas duas. Quantum suam cellulam pro jocunditate transferri. Quo facto
est corporis forma a capileusque ad plantam, inflrma transplantata non adhxrcnte radice, ftt tota foiiis
membra combajnlat. Dehinc quo mauus allingebat, arida. Cui abbatissa joculariter imputat, nisi exoratet
"
fugiebat dolor de et
languida ; quam dnse deposue- ut arbor tcrrx adhxrerel, se de cibo suspenderet.
rant, exiit salubris de lepida. Quaevinum nec odora- Quod non inaniter dicmni est: Nam sancia interce-
bat, accepit, bibit, et refecta est. Quid plura? se- dente, fuliis, ramis, radice, laurus siccala reviruit.
quciiti die -cum jam sperarelur [pro crederelur] 34. De monachabus quxdam sibi familiarior,
tnigrarc de sxculo, salva processil iu publicnm. cujus ex humore sanguis eonlexerat oculum, appre-
30. Adjiciatur laudi quod non deperit merilo. bcnsa herba absinlhio, quara sancta circa pectus ut
Muiier quxdam dum inimici invasionc graviter bibo- refrigerarel habuerat, ctim super oculum posuit, do-
raret, et Vixad sanciam potuissent hostern rebellem lor et cruor mox effugit, et de viriditate berbae
adducere, imperat adversario ut se suo cum timore puritas lucis emicuit. Revocelur memoria quod laci-
vavirtiento prosterneret. Mox ad beatae sermonem in tum pene prxteriit. Anderedus, d agens ejusdem
lerram se dejiciens, qui timebatur extimuit. Cui beatissimx, cum sibi fllii nascerenlur quos ut vidc-
sancta plena fide ciim calcasset in cervice, fluxu ret, mox perderel, el cogilarel sepelire maler
venlris egressus est. Esl et in rebus minimis magna trislis dum pareret, exanimeminfantulum lacrymosi
gloria Creatoris. Ergo casu cum glbmus, quem parenies jactant in sanctx cilicium. Qui ut saluber-
sancia filavefal, perpcnderet de? camera, veniens rimam vestem mox panuinobilis attigil, ad olficiutn
snrex ul tangeret, antequam hlum inciderei, morluus " vitale redit inlans de lunere, et rubens levat de
in niorsii pependit. pallio pallor vicinus ad tumulum.
31. Inseraiur operl res iain aigna miraculo. Flo- 35. Quis numeret mirabilia quxChrisli misericors
rejus quidam nomine, horao ejusdem sanctx, pro opevalur clemeniia? Animia monactia, dum lantum
piscatione dum in mare satageret, nbnrtb vehtorum bydropis morbo tumefacta lenderetur, ut salus esset
turbine, flucluum surgenle inole, a nec tam naula in ultimo, el deputalx sorores spectnrent quo nio-
senlinante [seniinam ejicientej quarn unda superver- mento exbalaret spiritum, visa est illi per soporem
genle, cum navis plena submergeretur, in extreini- cum veneranda abbatissa beala Radeguudis in balnco
tate clamai : Sancla Radegundis, dum tibi obedimus, sine liquore nudam jubere descendere. Deinde nia-
nou subsidaiiius naufragio; sed obiitle apud Deum iiu beatx visa est oleum xgrotx super caput effun-
ut liberemur de pelago. Quo dicio, mox fugata nube, dere, et nova veste contegere. Quoperacto mysterio,
reddita serenilate, unda cadente, prora surrexit. evigilanti de sopore, de mc-rbo nibil apbaruit, ita ut
32. Goda, puella sxcularis, post Deo monacbft nec subsudasset, et ititus aqua consumpta sit. Quo
Berviens, dum longo stib tempore lecto flebilis decti- novo sub miraculo non reUquit in ulero nec morbi
barel, et iiiipcnso mullo medicamine plus laiiguerel, n vestigium. Nam quae credebatnt deferri prxceps ad
facla candela ad triensuram snae slaturx, Domino tumulum, levat adcursum de lectulo, ijl olei testiino-
miserante in nomine sanetx feminx, qua hora frigus hium, odor inessel capilis et ventris nulla pernicies.
sperarel, lumeiiascendil cl lenuit, cujus beneficioanle 56. Proferatur in medio quo graiulelur regio.
fugaia suai frigora quain esset candela consumpta. Quadam vice obumbrante jam noclis crepusculo, in-
55. Si propler brevitatem multa prxlermiliimus, ler c choraulas el cilharas, dum circa monasierium.
plus peccamus. Igilur piirgalis velociter reliquis, a sxcularibus multo fremitu cantarelur, el sancta

" Bolland. mc lam nauta, hauriente quam nnda
inper rergenle.
h liollmd.
legil: dum ptnrivus diebus matigno
lorquereiur spiritu. Surius pro energumeno hanfet
energumena ; quod seq.
c Non ergo Radeguudis, ut quidam asserunt, sed
Agnes abbalissa erai, quod etiam ex Fortunaio in
lib. viu, carm. 8, de Virginitate manifeste apparei,
ttiiii eliam ex lib, u Yitx, infra nuiu. 5. Lege rursus
Forlunatum in lib. vm, carm. 4, qui carmiiie 3 de
AgnetisNalilitio Radegundi gratulaiur. MABILL.
d Suriiis viiiose (ul animadvertit Lloll.) cdidit
anus de rebus dgens. Ipse Boll. pro ageM^legil cliens.
« Cuorautes, symphoniaci; elsi Vossius de Viiiis
Serm. Iianc vocem non pro symphoiiiacis, sed pro
iis qui tibiam inflant ac choro prxeuiii, usurpari
prolmt hoc proverbio, Malus chorautes, bonus syui-
phoniacus. MABILL.
611 VENANTIIHON. CLEM. FORTUNATIOPERUMPARS II. EI2
duabus testibus perorasset diutius, dicit quxdam. \ viter suffocationislanguore totus deflceret, videba-
monachasermone joculari: Domina, recognoviunara tur ipse quod sancla in vicum ejus dignabiliter acces-
de meis canlicis a saltanlibus prxdicari. Cui respon- sisset. Currit, salutat, interrogat quid heata require-
dit: Grande est, si le deleclat conjunclam religioni ret 1 Tunc ipsa dicit quod ad eum illic videndum
audire odorem sxculi. Adhuc soror pronuntiat: pervenerit. Et quia votum plebis eral ut B. Marlim
Vere, Domina, duas et tres hic modo meas canlicas oratorium conderent, apprehendit tribuni manum
andivi, quas tenui. Sancta respondit: Tesie Deo beatissima dicens : Hoc loco sinl confessoris vcne-
[Al., teslor DeumJ me nihil audisse modo sxculari randx reliquix ; per hoc xdificate templum quod
de canlico. Unde manifesttim est ut carne licet in sihi ducat dignissimum.Quale Dei mysterium ! lun-
sxculo, inente tamen esset in coelo. damentum et pavimentumrepertum est, quo basilica
57. Prxdicelur in laude Cbristi, a more beaii facta est. Adliuc in ipso sopore manum trabit per
Martini, tempore prxsenti, antiqui norma miraculi. faucesejus, et gulam diu deliniens, insuper el lioc
Cum bealissima femina reclusa esset in cellula, audi- dicens : Veni ut tibi meliora Deosanitas conferaiur.
vit fletum de monacha, et signi tactu venientem El videbatur sic rogare : Per meam vitam ut pro-
quid iliud esset interrogat. Qux mortuam sororem pter me relaxes illos quos habes in carcere. Evigi-
nuntiavit infantulam, et frigidam, qua lavaretur, B lans iribsuus refert quod viderat conjugi, dicens ;
paratam, esse jam calidam. Condolens sancla lunc Vere credo quod hac hora exiil sancta de sxculo.
imperat ut cadaver ipsius suam deferret in cellu- Dirigit ad civitatem ul per hoc vera cognosceret,
lam. Quo sibi deportato, excepit manu propria, rc- transmittilad earcerem, qui septem reos ibi delen-
clausa post se mox janua, jubens longe discedere, tos admonitus relaxaret; redeunte Iransmisso refert
ne quis sentiret quid ageret; sed quod occultc gcssit, ea hora migrasse justain de sxculo, et triplici myste-
celari diu nou potuit. Inter hxc dum defunctx exse- rio carcere relaxato, tribuno sano reddito, xdiflcalo
quix prxparantur, fere per horas septem morlux lemplo, sanctaoprobavit braculum.
tractat corpusculum. Sed Christo-vidente fidcm, cui 3!). Sed de beatte virtulibus sufflciatexiguitas, ne
negare non potuit, reddita prorsus salute, surgit faslidiatur ubertas ; nec reputeturbrevissiraurn, ubi
hxc ab oratione, resurgit illa de funere, et se tunc de paucis agnoscilur in miraculis ampliludo. Qua
sublevat vetula, cum revixisset infanlula. Quam tactui pielate, parcitale, dilectione, dulcedine, humililate,
iterum signi, lxiificala reddit vivam quam flens ac- lionestate, flde, fervore sic vixerit, ut et ipsam post
ceperat mortuam. obitum gloriosi transitus, mirabilia prosequanlur, hu-
38. Commemoretur et iilud nobile factum per' n manaeeloquentix modusadmirando attonitus viiibus
somnium. Tribunus fisci, cognomento Domolenus, explicare minimevalet. Sit tamcn illi qui dedit gloria,
die qua sanctissima migravit de sxculo, dum gra- laus et imperium, in sxcula sxculorum. Amen.
a MoreB. Martini; id est, tale miraculum editumi' Martino pontifice Turonensi, uli narrat Sulpilius in
a Radegundeest cujusraodi ante editum fuerat a B. lib. de Vita ejusdem, cap. 5.

PRyEMONITIO
IN VITAMSEQUENTEM
S. AMANTHEPISCOPIRUTHENENSIS.
S. Amanlii, Ruthenensi»episcopi,Vitam, quam hic subjicimus,a Fortunato etucubratamfuisse,primUsom-
nium censuisseSurius videlur, id conjiciensex stylo et scrtbendiratione familiari Fortunale. Surium alii seculi
deinde sunt, inler quos cl. Labbeut, qui ejus auclorem VcnaniitimForlunatum, Pictaviensem episcopum,
fuisse, quidam, ail, non improbabiliter sentiunt cum Surio. Forlasse alicui dubitationeminjicere possunt
formmiltmloquendi,quceplane poesimsapiunt, quibus auctor hujusce VitmS. Amantii frequentiusususdepre-
henditur, quamfere videalurin morefuisseFortunato, cum sanctorum Vilas conscribebat;cujusmoditunt illm
quibut noctemdescribens,num. 6 : Reddiiur, inquil, terris occasusdiei noclis silentio. Vix corda morlalium
allaquies dulci sopore Idxaverat; lum de aurora loquens: interea rosex, inquit, lucis splendor mundu.m
irradiat, facieque rebus reddila, lerris iux reddit ir, ctc.; nisi forte Fortunalus, nondumassuetussanclorum
Vilis conscribendis,cum hanc elucubraret, geniopoetarum paulo liberius indulsitse dicendus est, ac colores
poeseos,cui impensesludebal, vel in pedestremhanc elucubrationemtranxtulisse. Quanquamet stylut ipse po-
litior et cullior quam fere proprius itle Fortunali este soleal, ac grar.dior et rotundior oralio, suspicionem
alicui afferrepossunt haud illam genuinumesse ejusdemfelum, secus alque alii senliant. Verumnec illud infi-
ciandumetl Fonunati ingeniumet in verbiscollocandisinduslriamsmpiusin eademapparere : quamobremsub
ejusdemnomineillam edendamexistimemus.
Porro S. Amantii Vilam edidit Surius ad diem 4 Novembris;eamdemlamen mancam, multisquemendisde-
pravatamac deformem.Eamdemposlea e mss. exemplaribusexscriplam,inlegramedidilci. vir Philippus Labbe
•
e soc. Jesu, lom. U NovmBibliothecmmss. librorum, elc, pag. 474 el seq. edit. Paris. an. 1657 uude nof
illam sumpsimusquamOperibus Venantiialtexeremus.Eamdemconlulimuscum allera, edita a Surio, ac prce-
Apua loca quibus differre viscesunt, indicavimus; ac notas insuper aliquot ad ipsam illuttrandamattulimus.
 VITA S. AMANTIIRHUTENENSISEPISCOP 614
S15

'
VITA SANCTI AMANTII

RUTHENENSIS EPISCOPI.

PROLOGUSb. A^ Nunc brevi stylo pauca virlutum ejus perstringam

insignia. Dabit Dominus oratione beati antistitis di-
Prxclarosuccumbit oneri pauper ingenium, tamque cendi vires, qui divilias bonilalis sux sine ullo de-
immensx rei sermo slerilis et ab omni scientix fe- feclu scit effundere, * et nescit, cum effuderit, va-
cumlitate jejunus non sufficit. Quamlibelergo infir- riari.
mus, humeris impositum onus obedientix nunc sus- 2. Igitur cum in prxdictx urbis foro consedisset
cipiain, ignosce, quxso, leclor, cum dissonam mani- prxses altiori cxteris sede sublimior, et nefarii
bus paginam sumpseris, cum aures tuas murmur facinoris reum ullimo crucis supplicio et extrema
indoctum garrulo stridore percusseril ; quia non
pcena patibuli damnasset, properal B. antistes
minus culpx esl non paruissu cum possis, quam ad forum, pelit a prxside vitam jam metu prx-
prxsumpsisse quod nescias. morlui, sed non impetrat : f iterat preces, sed
VITA mens superbi dira fastu non frangilur, sed acriore
INCIPIT
fervescit ira. Ilaque anlistes cellulam repetit, lerrae
CUMMIRACULIS prosternilur, fundit preces, suspiria gemina emittit,
1. Igiiur beatissimus«Amanlius Rulbenx fuit urbis tundit crebro verbere sanclum peclus; petit a Do-
alumnus, vila paslor, ntinc ipsius felici est patronus B mino qucd a prxside oblinere nequiverat. Digna
excessu; qui in primxvo xtaiis Ilore, abruplis sx- illico prxsidem immitem pcena percellit; nam in
culi laqueis, militiam Christi perseverantix defini- cathedra, cui altior insederat, miris repente modis
tione suscepit, et vitia quibus pulsatur humana affligitur, deserit ossa vilalis calor, et soluta nervis
fragilitas patientix virtule calcavit d, inanes curas rigentibus membra offlciumquo animx famulaban
longe repulit, motus audacix, constantix frenis te- tur amittunt. Ad cellulam bealissimi viri concur-
miit, et cogitationuininter se collucianliuin rebelles . rilur; ab oralione Pater consurgii, ad foruin pro-
tumultus mentis imperio subjugavit. Qui bealo fer- gredilur. Sensit adventum viri prxses, magna jam
vens proposito, et felicium meritorum spleudore sui parte prxmortuus. Amissi itaque redduojjjr sen-
conspicuus, sacerdolii culmen et sublimis calhedrse sus, et famulantia usibus suis in vigonmvjiristinum
sedem promeruit. Gessit menlem fastigio honoris redeunt membra. Redditur ergo sa1u£$rxsidi, vita
sui parem; nihil in eo fuil dubium, nihil duplex, damnato; et quidquid vel ille admftRnd?, vel bic
nibil varium. Fuit namque in eo perfecta humilitas, non dimitlendo contraxerat, * Doiliiji miseralioiie
prompta misericordia, iiulefessa liberalilas, sancla concedilur. Denique condonata est^ep yita curi»
simplicitas. Fuit in vigiliis laudabilis, in jejuniis for- r crimine, et prxses raeruit veniam cuirrHiflulfi,-''
*- 3. Nbn
tis, in remissione mansuetus, in colloquiis sedulus, longo post tempore sequilur clarior viilus,
in conflictationelenis, in injuriis milis, in tribulatio- et tanto par merilo. Erat namque haud longe ab
nibus patiens, in prosperis moderalus, constans in urbe in altiori basi eminens simulacrum, quo in loco
trislibus, in blandis severus, mitis in asperis. Nec mira mullitudo genlilium confluebat. h Itaque cuai
pudore libertas caruit, nec jucundilas gravitale. dxmoniis pecudum carnes suis moribus litant, dum-
a- S. Amanlius primus episcopus Ruthenorum doetvitam S. Albini, episeopi Andegavensis,scripsit
fuisse facile ab omnibus coriceditur, quem vulgo S. rogatu Domitiani, ilem Andcgavensisepiscopi, cum
Chamant Galli appellare consueveruni. Perpetua et ad ipsum ilineris causa, divenisset. Cene obedien-
constans apud Hulhenos viguit tradilio, S. Aman- tim vocabulum, quod hic usurpat Forlunatus, indi-
tiiim a Maitiale, apostolo Aquitaiiorum, ordinatum care videtur abaliqiio illud oneris sibi fuisse inipo-
episcopum fuisse, ut referl AntouiusBonal. ls pridie situm qui sibi dignitate prxstaret.
Nonas Novembresnotatur in veleri marlyrologio, « Surius : BealissimusAmantius Rulhenm urbis
lom. IV Spicilegii.llem in Martyr. Rom. ad bunc' .n quondam fuit civisorlu, vila pastor, nunc felici pa-
diem ejus festumcolitur. Hxc ex Sammartb. in Gall. " tronus est excessu.
Christ. d Ibidem post hxc verba, virtute calcavit, desunt
b Prologus hic deest apud Suriuin. Ex ipso vero) inlermedia usque ad hxc, qui beato fervens, ctc.; ct
polest inlelligi Forlunalum a quopiam exposlulalunii post illa, post honorissui parem, relictis inlennediis,
fuisseutVitamS. Anianiii conscriberet; quemadmo- neclunlur isla, nuncbrevi slylo.
dumelplures alias ilem elucubravit, quo pelentiumi • Ibidem, et uescit, cum effuderilvacuari.
volis satisfacerel, ut suo loco adnolavimus. Si licet f Ibidein : iteral preces, orationem apud surdum
ullam conjectiirainfacere, cum is Rutbcnx se fuisse! prmsidem perdit. ltaque untisles ad cellam repedat...
alfirmetn. 14, quo tempore, ex patrocinio S. Araau- suspiria geminat, etc... digna illico prmses immitit
tii, puer quidam , Euphrasinus nomine , solutusi poena percellitur. Nam caihedrm, cui allius insederat,
dxmone esi, cujus miraculi ipse testis oculalus, fue- miris repeniemodisaffigilur...
ril, verisimile est ab episcopo Rulheuorum, quii e lb., Pia Dominimiseralionediluitur.
lunc illi Ecclesix prxerat, fuisse expostulaium ut S. h ldem : Ilaque dum dmmonibuspecudum, vel suit
Ainantii decessorissui Vitam conscriberet: quomo- potius mortibus titant; dumquecunctireferti epulis..,
fl3 VENANTII RON. CLEM. FORTUNATI OPERUM PARS II. 516
que referti epulis et vino pleni cantu perstrepuni, & H torem : exstinxit crimen, auctore servalo, oborlaf[uc
beatissimus sacerdos. advenil, vidensque exsnltare s.im.ulesl ex dolpre salus, ex ira remissio multis.
infelieem plebeni omiii luclu graviori (xtitia, trahens Niui ut siinulacniiu fulminis iclu dissiluit, stalim
ab imo pectore suspiria, a sacrilegii scelere cam quibus inerat jiiveululis robur , quiquc de media
pio bortamine revocare pertentat. Sed seraper in- nocte vergebant in senium, auditu obstrusis auribus
visa ignaviau remedia sunt salulis, qux perire ar- caruere. Junior vero minusque nocens xlas mansit
bitrio suo qu.am alienum servare consiliuin mavult, incolumis; sed lii quibus altius scrpenlinum virus
et modum ulilium ad moduin voluptatis njtitur re- incduerat feriuntur. Quos ergo ad fidem prxdicatio
torquere, blandaque el noxia pro reclis ac neces- sancia non moverat, insignis miraculi virtus im-
sariis habet. Totis ergo furoris stimulis vulgus exar- pellit. Ad beatissimum eteniin virum concurrunt,
sit; sed ille adversum sxvientes arma arripiens, facinoris veniam expelunt el merentur, aniissos re-
repetit cellulam, terrx prosternitur, fundit uberes petiint sensus atque percipiunt, senliunt sani fontis
pro hostibus preces, ingeminat pro iuimicis alla su- flueuta et bauriunt. Discessit ergo vulnus illalum,
spiria, petit illis viiam, qui in necem suam ccrle curalur inventum, nec ullra emendaiio.em verbera
sxviebant. Nam ille quod coronaretur optabat, ideo Ulis conlulerunt. Sic Domiuus noster fldelis oratione
ne punirenltir impii, pia apud misericordiam Domini "' servi antiquam putredinem ulcerum curavit, vulnera
vola fundebat. Non enim minor animi virlus est sanavit, flagella lenivit, iram terrore compescuit.
pro inimico exorasse Dominum quam procubuisse Ita divino munere bellator egregius prxdam inimico
pro Domino; pro persecutore fudisse preces quam nbstulit, detulit coelo ; detraxit Iwsii, auctori re-
elTudisseaniniam innocentem. Post longa itaque su- slituit : captivos enim reddidit libertati, prxdone
spiria sanctiini elevans caput, si nubes aliqua ab captivo, vitxque inortuos, mortis auclore prostrato,
orienle consurgeret, qui prope astabat, puerum in- restauravit. Et illico de penelralibus cordis sacrilegi,
terrogabat. Nullam ille se videre respondit. Rursus peccati maculas, Cbristi amore repulil, fides abs-
beatus pontifex terrx prostraius ingemuit, erectoque traxii, unda purgavit, et validissimus candor ter-
ilerum a lerra capite , eadem qux prius a famulo renos homines spiriiali fideivelamenio induit; sicque
scisciiatur, videre scilicet se credcbat quod futurum Pater egregius (idelisque servus evangelici prsce-
prxviderat. Ab humo ergo Dei homo consurgens, pli memor, commissa sibi a Domino felici fenora
etcoslum, cui nunquam mente defuit, intiieiur. Te- multiplicala reslituit.
gitur repenle nubibus dies, et mox diabolo exitium 4. Aliquantulum vero post hxc temporis fluxerat,
ferens, terribilis tonilru fragor increpuit, pariierque . et prxcepit duobus ecclesix famulis ut in fluiniiie,
infelix siniulacrum feril, dividil et dispergit. Ferlur " quod juxta urbem praeterfluit, paucos pro advenien-
per aera lapideum sacrilegorum numen : quod ila tibus pisces caperent. Haudmora, prxceplis obediunt,
diversam in partem uliricis procellae turbo dejecit, "pisces capiunt, iina legunt, ad urbem remeant; <|uos
ul partem nunc ejus " Lauterna nunc tencal rivus, miliies, qui in prxsidio eranl civitatis, redeunles
partem vero b Avarionis habeat ripa fluminis in offendunt. Ii hostili ritu septi potiuntur piscibus,
teslimonium virlutis perpeluo servatura. Partem cosque male mulctalos flagris relinquunt exanimes.
quoque ab urb.; proeul patens retinet campuscrem Ad sacerdolem.farauli redeunl, et qux iis simul ablata
tanti miractili usibus bumanis ingerens, admiralio- illalaque fueranl testis luclus edocuit. Beatus taiuen
nem pranbens, memoriam reprxsentans. Itaque divina pontifex amissis non doluil ex contemplu, sed
providentia verberat' impios, ut animx inorbum cor- affliclis congemuit ex affectu. cl lllinc cuisianiiam
poris afflictatione sanet, et de adversis remedia vigor tenuit, hinc lacrymas pielas fudit. Felix cuin
prxparans, salutem infirmitate restituil; idcoque vicil contemplu, ielicior cum victus affectu esi. Do-
sacrileg m plebem percussit, ut [Forte, ne] perderet nium interea milites repetunt, nituntur prxdam
eam; et pia manu inflixit vulnera, ne ipsam puniret. edoiuare flanimis : subjeclo etenim igne exsiiltant
Fuil ergo prxsens poguanon uliio sce!eris,sed medela latices, sed novo repenle miraculo, perdit vim
peccali, qux pcrimeret peccatuin, coerceret pecca-''** flamma, dissilicns, et ajsluaus incassum furibunda,
longa suspiria a sacrilegii impio scelerepio liorlamine, apud Riitlienani civitatem, hinc potesi intelligi.
eic... quam alieno servari contilio mavult : in modum b
Segoduuuiii liulheiiorum (aiuni Samniartb. in
ulithtm incommodumtoluptalis examinal.. Totis ergo> Gallia sacra), urbs Aquitanix primx, in coaspectu
furoris stimulis in injurium saucti viri seditiosumvul- Averionis lluvii , olim sub Kiluricensi metroprdj,
gus exarsit; cum pia itte adversus smvienlesarma cor-' nunc sub Aibiensi et parlamenlo Tolosano, civitas
ripiens...pro hostibusfltttts...petit, ul sine nece sua vet Rutlienorum appellatur, ctc.
certe propria swvientium furor desitteret. Ne itle quoi '' Surius : opus tanti miraculi usibits ingerens; itlcm
coronaretur optabtit,pro his, ne pururentur impii, piai |>oslilla verba u.emoriamrepmsentans, subdit conti-
apud misericordem regem vota fundebal. Posl longai nuo : atiquanlultim post limc temporis fluxeral, eum
iiaque suspiria, elc... qui prope assislebal, inspicere• ecceprmcepit, etc, mi.n. 4 legilur.
puerum... eadem, qum prius (amulvm sciscilaoalur. d Idem : illinc Constanliam rigor teuuit, hinc piat
Videri, ui prius, famulus negat. Cum ilaque tertio> lacrymas fudit... exundanl'latices. . mterea pervasoret
sancta terrm membra prostemeret, ait, cui id operisi mitites ad sacerdolem, eic... ignostit mens pietale
injunclum fueral nubem ab orienle perlenuem, exi- prompiissima...mox, qum direpta focis iniemerata du-
guamque videri. Scilicet cred dit quod futurum pravi- raverant, reddiia flammisedomanlur. Prmclaris gtotto-
derat.. terribili sonitu fulmen increpuil, etc.
* Lautema teneal rivus. Lauterna rivus esse flucnsi sisque signi»plus stupenda siucedunl.
SI7 VITA S. AMANTHRUTBENENSlS EPISCOPI. 518
miroque repente modo induranlur magis ftammisJ \\ conjugem defiet. Turbatur domus, jungunfur plan-
pisces, lege mulata natitrx, et inlractabiles duri ctibus dominx lacrymae famularum ; ad urbem mox
que sensus tanti novitate miraculi molliuntur. In- properat, et turbata coUisaque gerens ora, femineo
tcrea milites ad sacerdotem concurrunt, direpta simul furore vel planctu •aggreditnr sacerdotcm.
refcrunt, geuibus adbxrent, veniam facinoris petunt. Qux ut serenilatem verendi vtilius inspexil, subito
Ignoscit mens pietate prompta , donat eis crimen pavore contrernuit. Glorioso ilaque statim fldei ca-
cum piscibus mox, qux direpta foris, pace temerata, lore succensa, genibus provolvitur sacerdoiis, et
duruerant, flammis redeunt et domantur. Hic B. dxmonia, qux decenti prius superstilione coluerat,
pontifex, oraiione sanclissima, plebi ferendi necessi- laudabili exsecralione condemnat. Ipse vero illico
talem injuiix, mililibus consuetudinem abslulit in- eam labe culparum emundans, vilae xternx lavacris
fligendi, pariterque ullricium vis exstincta flamma- perfudit, sicqiie beatissimtis pontWexinfelicem prx-
rum, et emendatio militum ac populi luit. Pracclaris dam de faucibus diaboli abstrahens, fecil feliciler
gloriosisque signis stupenda succedunt. suam. Venerunt quoque quondam duo viri ad ur-
5. « Eiat namque in fnro, in allfori baside eminens bem, infelicem vilam gerenles in scelere: tegunt
simulacrum, quod vir beatissimus, zelo divini amo- itaque funesta demissis vullibus corda, el extortis
ris accensus, dejecit atque confregit. In ultionem p fletibus, el imo peclore abstractis suspiriis, vilium
igitur iiuininis sui, sacrilegx plebis multitudo con- velustate pannorum pauperes se esse menliuntur.
surgit, lymphaiico bellatorum furore succetisa , TribniiiHiir eis necessaria victui, et simulalaemise-
ChrUti bellatori minatur exilium. Sed vir beatissi- rix miseratione piissima snbvenitur. Dellent itaque
mus mortem non tiinuit vitx amore. Neque enim vim sese frigUris ferre non posse; tandem intra
fas erat fortissimum bellatorem prxsentem timere septa recipiunlur ecclesix : vixque corda morta-
inortem, qui xternam prxsentium rerum conlemptu lium quies prima, grala curarum oblivione, laxave-
meruerat. Itaque plebs misit nuntium viro cuidam, rat, cum illi admittunt lairocinium, el sacra (proh
HoQOralo noiiiine, qui erat ilio tempore natalium nefas!) pollutis manibus pallia adeunt, vela deji-
splendore, honorum lilulis, opibus, auctoriiate cx- ciunt, reseralisque januis gradu coneito, fugam,
leris longe prxstantior. Contrahit hic servulorum crimine slimulante, arripiunt : qui ita digno caeci-
solalia : urbem protinus, sede inveclus curuli, pe- tatis supplicio leriuntur, ut nefarii oculi, qui indi-
lit. El jam emensus iter, dire fremens, dira et ex- ces criminum fuerant, duces esse fugx non possent.
trema minitans, urbi aderat. ln medio tamen portx Iluc itaque et illuc incertos implicant orbes, et va-
pridie bealus pontifex orationem ad Dominum, lerrae p cuo noctem labore consumunt. Redditur terris dies,
prostratus, fuderat. Quo in lnco miro stupore hxsere agnoscilur facinus, flt ad sacerdoiem concursus.
bigx, hominis illius animalia, ei u'l iiisensibilia ri- Demonsirat bealus antistes quns qratione fenuerat,
gucre signa. Nil aguui slirnuli, nil verbera sxva aitque auclores criminis prope pontem qui proximus
proliciunt. Cum auiem vir illc insignis miraculi no- urbi est cxcitaie esse percussos, et vacuo lassos
vitate perculsus, ad beatissimum virum, unum ex itinere considere. Ad pontem ergo itur, reperiun-
necessariis mittens rogavit ut pia euin oratione ab- tur nefarii criminis rei, interrogalique quo irent,
solveret quem nieritis quasi vinculis nexuisset. quidve eis esset negotii, aiunt selongius velle per-
Ilaud mora, sacerdos advenit, carpentum devolvi- gere, sed cum esset hora fere diei tertia, a cofiptose
tur, persccutor adhxret sancti genibus, rigat pedes dicuut itinere opacx noclis tenebris impediri. Ad
lacryuiis, peccalum fatetur, petit auxilium, et vix sacerdotem denique pertraiiunlur. ltaque cum vir
verba compleverat, animalia, qux ut durx cautes bcaLissimusillaiam sibi iiijuriam velul iu sublimi
riguerant, coelitus recepta mobilitale , prxceptis posilus ante despiceret, lamen licet divini memor
obediunt, dumque sanclis orationibus naiura nunc esset prxcepli, alienas noluit culpas sine propria
mtitalur, nunc reddilur, mens fera prius, et domi- virtule casligari; nam, dempto pallio suo, sacrilegos
num, ut de duris cautibus orta, non semiens, subito U bis aut tertio in dorso percussit, quod ita in eoruin
fidei igne succeuditur. Illico maculas peccaloruui' niembris insedit, ut omni ab ipsis atrocius verbere
unda diluit salutaris, et incredulilatis nube delersa, sibi esse putaretur. Mullos quoque regulam melio-
clarum pectori lunien infunditur. Interea uniis e ris vitx transgressos, saucti legininis levi laclu ad
famulis cursu prxpeti fit dominx tristis uunlius; emendaliouis sanitatem reduxit; sed sempersepun-
qux repentino luctu perculsa, nionilia projicit, ve- dum modum peccati impendebalur cura remedii, et
Slimenta disrumpit, scindit crines, genasqne dila- pro qualitate culpx jus inferebalur vindiclx. Sic
cerat, irrigat fletibus vultum, ac lunso peclore su- ergo sancii in oratione viri in latebris factum
spiria xgra perfundit; et nunc confractum mixtum- animx vulnus, forlius morhi remedium sensit.
que pulveri dominum suum, nunc amissum quasi 6. Igitur eriminosus quidam hortulum sancli viri,
a ldem : erat in foro... quia
jam mtetna prmsen- juges, elutinsensibitia... tumvir ille insignis... rogat
tium*erum, etc.; quod lenendum... ltaque plebs, ul pia dignanier oralione absolveret... carpmto de-
misso in Rulkenem nuntio, cuidam refert quia erat eo volvilur persecutor... petil remedium: Vix verba cMom-
tetupore natalium tplendore, etc... Contraliithic ser- presserat, el animalia... obediunl: Post qux conti-
vorum auxilia, tede inxectus curruli, urbem protinus nuo subdilur. Criminosus,etc, reliquis omissis qust
petit. Etjam emensusiter diei, fremens... haiserebi- interjacenl.
513 VENANTIl HON. CLEM. FORTUNATI OPERUM PARS II. B20
exiguum quidem spaliis, lxtis lamen conspicit vi- JA Iesto mella ab alvearibus nocturno dempla furto,
renlem n oleribus. Ampliabat siquidem spaiio loci delataque domum, in picis prorsus naturam mutata,
angustias amcena jucunditas. Slalim ergo atroci et stupuisse reum admiratione virtutis, ctim crimi-
mente furli facinus concipit. Ilaque redditur terris nis non deesset d causa, et conscieniia criminis tor-
occasus diei noctis silenlio. Vix corda morlalium queret auctorem? Tandem verum esl criminosum,
alia quies dulci sopore laxaverat, cum ilieaccom- alto mentis sopore discussum, ad antislitem prope-
modum fraudi lempus amplectens, prosilil audacia rasse, retulisse furtum, sanctisque prostralum ve-
plcnus ad scelera, levique impulsu Iransit quod ob- stigiis veniam facinoris postulasse, et perfacile sup-
slabat: adit borlulum, olera diripit, abire festinal; plicanti indulsisse antislilem. Et sic naturam mellis
nullus lamen redeundi. exitus patet, quia reus tenui non minoris rediisse miraculi fuit quam mutari. Ila
sepe quasi muro vallalus, exigua obstacula velut reura pro supplicio veniam, munus relulisse pro
omni consiructa munimine, crescere fugienli sibi crimine.
videnlur in molem. Noclis ergo tolius iler spatium 8. Dumque his virlulum fulgeret ipse miraculis,
hortuli fuit. Inferea rosex lucis splendor mundum beatum gloriosx ejus consummationis tempus adve-
irradial, facieque rebus reddita, terris lux reddi- nit: sed cum fracta jam xvo membra deficerent,
* afflictum e mortuumque corpus abstinentix labore
tur. Igilur beatus senex in cellula, ubi sprelis somnis B
inerlibus, noctem dulci meditatione et sancto la- erat;etquod natura negaverat, meritum confere-
bore transegerat, unum e fratribus vocat, mitlens- bat. Fuitque tantus in sanclo viro fidei fervor, ut
que in hortulum mandat ut quem ibi errore lassa- insaliabili ardore, quo plus corpori districtionis in-
tiim suo et velut quibusdam arctatum vinculis, ila tulisset, inferre plus cuperet : et ita erant augmenta
innexum crimine reperisset, abslraheret. Haud meritorumincitamenta profectuu-m.Aniorquippe Dei
mora, adit, reperit, b abstrahit. Adesl illico crimi- reflcere animum potest, satiare desiderium non po-
nosus, furlum in niedio projicit, pedes complecti- test; sed magis magisque f cum hauritur, silim in-
tur sacerdotis. Ilaque vir pielale plenus, indulget flammat, jucunditate enim sua excital appelitum,
crimen, donatque furlum; monens eum sxpe ut sed non facit de satietale faslidium. lgitur beatissi-
suis potius necessaria usibus pelat quam rapiat, et mus Amantius hac meritorum luce fulgens, s terrena
necessaria sibi tribuentis munere non rapinx scelere terris membra condit, sed ccelestis spiritus celsa
conferantur: i sic ergo indulgenlia a sancto sibi conscendit; illic nunc inlerest cboris angelorum,
concessa, ab eo discessit. • hic fulget claritate virtulum; illic inlerpellat pro
7. Quid memorem in eodem hortulo a simili sce- ,-, famulis voce supplici, hic luetur famulos virtule
* Idem : nilescereoleribus ; ampliabal siquidemloci te ab hac urbe, et eris exsul in regioneattera; verum-
angustias... cum ille commodum fraudi lempus-am- tamen non privaberis ab honore quo frueris. Id quod
pleclens prosilit audacia plenus et scelere, leviqueim-' noii niulto post accidit. At inter S. Amantium et
pulsu qum obslabant cedeniibus, abire festinat, sed S. Qiiinlianum alii sedisse episcopi videntur , cum
liivinitus retinelur. Nullus etenimremeanti palet ex- Sidonius Apollinaris, episl. 6. lib. vn, scribens ad
itus, et ila reus tenui sepequasi muro vallatus tenetur. Basiiium, inlercxleras, Rulhenensis Ecclesix siatum
Exigua namque obstacula, clc... Noclis ergo totius deplorct his verbis : Burdegala, Petrocorii, Ru-
spalium , iter hortuli fuit... mundi faciem irradial, tlteni... summis tacerdolibus ipsorum morte truncatis
qua rebus reddila, lerris lux redit. Igilur B. senex in nec ullis deinceps episcopisin defunclorumofficiasuf-
cellam, ubi preces insomnis, in msiibusnoclis, dulci fectis ( per quos utique minorum hominum minisleria
medilalione... allraherel. subrogabantur ) latum spirituatis ruinm limilem,
•>Idem, attrahie. traxit. Quibus verbis indicare videtur Ruthenis, post
c Sic ergo indulgentiama sanctoviro promeruit, et S. Amantium, sedisse episcopos alios, qui morte
discessit. multati obierint. Certe Rulbenensis Ecclesia vidua
d Idem : Cum criminis deesset causa, sed conscien- eral clorba pastore quo lempore Sidouius Apollina-
tia criminis torqueret auclorem : cum furto damnum ris, Arvernensis episcopus, accersitus ftiit ab Ela-
superesset, in qua mcetlus alroci maneret in scelere. pbio, quo consecrarel baptisterium quod ipse in
Tandem verocriminosumalto menlissiupore. tliscusso agro Ruthenensi conslruxerat, uli colligere est ex
ad anlislilem, elc... Naluramque mellis non minore^ i Depist. 15 lib. tv Sid. Ap. Qui enim Elaphius alienx
rediisse miraculo, quam mulasse... munus domum re- urbis et sedis cpiscopum accersivissei per dillicilia
lulisse, etc. prxsertim et bieme, ac nivibus obsita ilinera, si Ru-
• ldem : emorluumque corpus onus abslinenlimro- iheneusis Ecclesia proprio paslore non caruisset?
borabat. Non mullum lemporis lamen inter S. Amanlium et
f Cwni hauritur iuflammat, jucunditale enim sui! Quintianuin interfuisse illa Fortunati verba indicare
excilat, elc, lerrena terris membracommendal. videntur, quibusaitnum. 11 : Nondum quoqne mul-.
s Quo anno S. Amanlius decesserit, haud potest torum emensa temporum, orbe complelo, redierant
cerlo definiri. NimirmrnS, Quintianus, qui seditpost'. curricnla, cum S. Quintianus episcopus anle sacro-
S. Amaniium , prxerat Ruthciiensi Ecclesix adI sancla altaria capacem lumuti locum elegii, ubi ipsuni
an. 500, quo anno subscripsit ille concilio Aga- miro opere el taudabili arle collocavit,elc. Quocirca
thensi ; idemque' inlerfuit synodo Aurelianensi ii mors S. Amanlii videtur contigisse nou multo ante-
an. 511. Inlerea cum Quiniiaiius (uti refert Greg. quam Golhi in Galliam irruperunt, sub Evaricho
Turon. in ejusdem Vita, qux exslal c. 4 de Vilisi rege : quo lemppre vel Rulhena urbs capta et al-
Palrum), aucla et amplilicaia basilica S. Amantii,, flicta fuit. Id vero conligit sxculo quinlo ad finem
tanclum ejusdemcorpus in anle transtulisset, S. Aman- vergente. Quod si est, falsa existimanda opinio ple-
tius noclu per visum eidem apparens, reprehenditt bis Uutbenensis qux S. Amantiura a S. Martiali,apo-
graviter his verbis : Quia ausu lemerario artus ini stolo Aquitanorura, episcopum ordinatuin credidit.
pace quiescenlesvisus es amovisse, ecce ego removebo i
52i VITA S. AMANTIIRUTHENENSISEPISCOP/. »22
iublimi; illic petit, hic prxstat; illic vota fundit, A / ne deseras viduam et pauperem, diviliarum mearutu
tiic votis respondei; illic nunc xterna circumseptus solatium, et virtus mea. Cumque boc supplex depro-
* emicat luce,-vel nieriioruni splendore claro, vel il- merel, miris rcpente modis conspicil in medio atrio
latcc crucis roseo, ac fulgore purpureo. Nam et in in morem cautis riguisse cornipedem. Acciderat
semetipso et persecutor vitia exsequendo cxslinxit enim ul ea die sacrx depositionis ejus celebrarentur
elmariyr cruciligendo corpus einicuit, adcpiusque_ fesia, annuo orbe compfeto, et egrediebanlur de ba-
est non mortem, sed carnis moriilicatione marly- silica populi expleiis ex more solemnibus, stupent-
rium. Et cum sit in conspeclu Domini pretiosa que miraculi novitate perculsi. Ilxrebat quoque reus
niors martyris, dum beatissimus Amautius boslem stupens corpore, stabat anus inuixa baculo. Fundit
persequitur el prcslernit, fuit prctiosa in conspectu landem criininosus uberes fletus, pcccalum fatetur,
Boniini mors viventis. pecuniam reddil, et absolvitur, douiumque remeat
9. Hactenusquidem Vitambeati confessoris Aman- , absoluliis. Plebs igitur tantam virtuleiu mira exsul-
tii, divino munere, ut potui, stylo digessi. Nunc latione et iueffabililaude ad cceloscffert, et ila glo-
pauca de his qux triumphator egregius gessit, brevi riosus antistes fuit in dcfeiisione pauperis fortis, in
sermone consiringam. Igitur mulier quaedam erat, absolutione ciiininosi misericors, prxbuitque im-
Juliana nouiine, vidua, et anus, el pauper : quam B • mensa niiraeula, vel cuni audit innocenlem, vel sol-
arciabaut pariter fragilitas senii, et soliludo, et ege- vendo damnatum,
stas. Vigebat in ea tamen fortisanimus xrumnarum- 10. Non longo vero post tempore, dum ipse in pe-
que contemplor. Haecquo propior divino operi foret, riculis adest famulis, sequitur clara virtus ac maxima.
cellulam prope sancti antistitis basilicam collocavit, Jamque in b Scplimaniam quidam vinum mercari
ut frequentiam, quam tarda senectus ei negaverat, cupiens properabat, prius tamen basilicam gloriosi
vicinitas cellulx reslauraret. Iluic mercandi venden- liiuinplutoris ingressus tumulum ejus petit, solo
dique vini usum necessitas, variarum artiuin magi- prosiernitur, prosperitaiem poscit itineris, vota spon-
Stra, monslraverat. Mercabaiur itaque vendebatque det. Mox progrediiur, levique labore diffusumemen-
hoc modo vina, ut quod supererat prelii fieret sub- stts iler in Seplimahiam venit, viniiin mercalur, ad
Stantia laborantis; neque plus lucri caperet augmen- urbem remeat. Et jam medium, secundis gaudens
tum, quam victus necessitas postulabat. Venil ergo rebus, iler transgreditur. Jam summx de vertice
ad hanc vir quidam atroci scelere, aliis longe crimi- rupis priraac, aimieleni fluenlem c Tarnem conspicit
nosis immanior, aiique se velle vinuni mercari. Illa fluinen. Jain vicinus urbi alacer eara inluetur, jam
vero eum intra cellulam recepil ut emptorem, et ut vocatus vota dissolvit. Dum ergo spe totus in urbe
P
ne diuiius teneret reum, forsitan properantem, ce- est, et excelsi montis jugia coepititinera, repente
Ieritatis sludio seniles castigat inoras. Ille vero cir- atroci luctu gaudia perturbantur. Nam impulsura
cumspectare ccepit orania, vagisque luminibus uni- saxo veliiculum qualiiur, excussoque vehiculo vas
versa percurrere, si qux essent qux vidux simul et alroci resullat sono, atque ima petens vallis in pla-
pauperi crudelissimus prado posset auferre. Dutn nis tandein collabilur. Quod emptor perspiciens,
ergo hxc muiiebri levitate lurbatur, mox ille capsu- abrumpit cxsariem, genasque dilaniat, el vertens ad
lam cum exigua pecunia conspicit, diripit abslulit- niceiiiaoblitos lacrymis oculos, fatur sic paucis : Te,
que, et vino mercato auftigii, venitque post triduum o beatissime ponlifex, duce, extrema adii loca; en
quasi iunoceniiamsuam praesenlialiier monstraturus. desertus a le, jam patrix adductus in finibus, gravi
Illa illico nefarii furis ceriissima, coepit evolare in xrumnarura mole oppressus, dignas meritis puenas
facieni ejus, opemque clamoribus quxrere : crimi- luo. Hxc auiem ingenti luctti commemorans, ad lo-
nosus et ipse conscientix suaescelere terril-js, cursu cum in quo vas deciderat properabat, cum lacrymas
subito cito se proripit equumque conscendit. Anus1 scilicet causa lacryinarum augeret, ei dolor damni
prodit e cellula, cupiens prxire clamoribus quein prxsentis inajores a misero pcenas exigeret. Cuui
tardo sequi gressu non poterat. Ad sanciam tamen D ergo ad locum flens venit, aspicit repente stupendo
basilicam erigens oculos, hoc (ideli devotione et miraculo, vas integrum vinoque plentim, et patro-
maxima voce proclamabat: Ne sinas, summe sacer- num, quem querebatur absentem, virtule clara prx-
dos, defensorquefortissime, abire prxdonem meum, sentem intelligit. Lacrymx igitur vertuntur iti gau-
a Surius : micat luce vei splendore meritorum
roseo 24, ita alloqnens libellum :
clara, vel illalmcrucis lormenlis, quasi fulgore,
Nam in semet Hornmcuinfuerissinu receptus,
purpurea. ipse perseculor exslinguendo Ihis TreviJpn,et calumniosis
vitia exslilit.. adeptusque est novumnon mortis, sed Vicinumnimis,heul jugumRuthems.
carnis.... Amanlius in seipsohostem et persequilur,
el... mors prelioia vivenlis. Qux sequunlur desunt; Hiuc te Lesora, CaucasumSrytharum
omnia. Viiiccns,aspiciet,citusqueTarnis,
b Septimania Gallix provincia est, qux olimi Limosum,et solidosaporepressum,
Wisigolhorumregibus, in llispania degcntibus, sub- Piscemperspicuagerens in unda.
jiciebatur : inlerdiim proptere;i Hispania Citerior Porro Tarnis (ut subdil cl. Sirmondus in notis ad
dicia est. Lege Vales. lib. vn Rcruni Francic, ubi Sidoniuni) fluvius autifer esl, qui e Cebennit ortut,
hoc postreiiium ex veterniii tesiimoniis conlirmat. per AquitunimNarboncusisquefines evolviiur in Ga-
* Tarnis fluvii meminit Sidonius Apullinaris carin. rumniim.
PATROL.LXXXVIII. 17
523 VENANTII HON. CLEM. FORTUNATI OPERUM PARS II. 524
dia, et moeror in lxtitiam permutatur. Et ita fuit,t A manus illxsa, abstractaque rursus oneri pio Subji-
majoris miraculi, rem, patrociniis antistiiis sanclii citur.
commissam, sic fuisse salvatam, quam non fuisse• 12. Interea obvium sibi quemdam vehiculum ira-
dilapsam; duras cautes non sensisse, dum collidere-. pulit, impulsumque prostravil, atque obliquatis stratt
lur, quam evasisse pericula, dum servaretur, exce-. pedibus discurrens rota pertransiit : sed ita mina-
• cem impetum jussa
pisse aspera, et nescisse discrimina; transisse intcr suspendit, ut nec sensum doloris
prxrupta, quam si a prxruptis esset integre custo- strato infligeret, nec signa livoris imprimeret. Cu-
dila. currit ergo motu celeri, nec subjecla contrivit, sed
11. Nondum quoque multorum emensa temporum, minisleria complevit ilineris, relinquens signa vir-
orbe complelo, redierant curricula, cum S. Quintia- tulis. Inter hxc vero miraculorum insignia, nulk)
ritiSepiscopus ante sacrosancta allaria capacem tu- impedienle labore, summo cunctoram gaudio.in Ioco
rrftrli locum elegit, ubi ipsum miro opere et lauda- studiose prxparato, reliquix sacrx conduntur. Nou-
bill arte collocavit. Nam prius in basilica sancti viri nulli autem ad lumulum sancti viri vesano prxsurap-
extensa sepulcrura velut prxfulgens lampas splen- sere ausu scelus priori scelere cumulare; sed cor-
dore proprix claritatis mentes exspectanlium illu- repti protinus furore lymphalico solvere suppliciat
strabat. Hoc itaque tam pulchrum facinus episcopus B ^ afflictique borribili fremitu, et oecullis exusti flam-
ltiente concepit, devotione spopondit, consummalo- mis prodideruut nefas, reddiderunt sublata, prostra-
que opere, diera sacrx translationis constituit. Hxc tique solo, veniam petiere facinorum : ac sine mora
ergo celerrima fama pefcrebuit, et non solum dif- beatissimi virtute antistitis, obscenis contagiis me-
fusx urbis conclusa flmbriis loca, sed diversx eliam ruere purgari. Ita hos et ultio justa perculit, et mi-
urbes, conlinesque provincix, vel pontifices ad id seratio pietatis absolvit.
misere vel populos. Fidei ilaque cbnvenientia com- 13. Rursus cum adversus Ruthenenses * Marco-
plela, vetiit etiam e Narbonensi urbe Marturius abbas mani truces ingruerent, omnemque late provinciatn
quidam laudabtfis et vita conspicuus. Prius tamen belli nube texisseut; atroci etenim corona cinxerant
artifex eligitur qui tumulo circumjecta demat qui civitateni, horrebaut murorum interjecto discrimino,
staiim sacrx veneralionis locum ingressus, audaci slrictis imicroiiibus. Addebat etiam fiduciam hosti-
motu de sepulcro opposita expulit, sed illico insur- bus multiiudo ingens, natura ferox, quorum fugam
gentis dexterx icttt percussus ingemuit, ultriciquc slernebat passim dira lues, immiti ense, fame ob-
pceivatemeiitas prolapsa procubuit. Jamque sacrae scena. Consurgit landem in ultionem famulorum sa-
translatiottis dicata dies illuxerat, qux primos urbis . cerdos noster propugnatorque fortissimus, et ita
Romx doctores Petrum et Paulurn, duo mundi sci- " gentem lotani uno timore percussit, quod disceden-
licet maxima lumina, triumphali supplicio victorcs tes pavore fugam arriperent, sicul vehementi lurore
roisil ad ccelos. Hac ergo dis omnium exspectala vo- arma rapuerant. Nain cum fortissimx geniis duces
tis sacerdotes adsunt, populi conflunnt, oratio ex ingrederentur ex more basilicam, uti res secundas
more indicitur, plebs solo prosternitur, tumulus com- poscerent suis, tumulum petiere : statim circumje-
movetur. Mox vero repcntino miracnlo tania fra- cta sepulcro velamina nunc alteram in parlem ut
grantia de lumulo ineffabilem exhatans suavitatem acta flabris novx virtutis miraculo sinuantur, ma-
prndiit, ut non solum cunctum in sancta ecclesia po- gnus e tumulo liquatur sudor : commemorationo
pulum, verum etiam sitam in porticibus alriisque etiam mira sacrum de tumulo velamen excutitur,
plebem dulcedine nimia repleret, et velut quodam sternuntur solo duces, pro gloria reditum, fugampro
relributionis munere, speciali haustro, reflceret. In- felicitate poscentes, et ipsi atroci prius sxvitia im-
terea subjeclis manibus fidelium vebicnlo fclix onus manilatem transgressi feralem, in hominum mores
infertur, tumulo manus Marturii abbatis comprimi- novo redeunt metu perculsi. Ab oratione itaque con-
tur. Ille vero neque manum rctraliere nititur.ncque surgunt, terribilique sono tubx geus tola contrahi-
cLrcumstanlium opem, uti sepulcrum elevetur, in- _ tur : prbdit metum pailor, limoris index, factumque
qui?it. Sed piis queslibus auxiliumbeatissimi Amantii trepidus sermo niiraculum : horror omnium quatit
implorare non desinit, bxc humili voce commemo- membra, novitate virtulis placet fuga, densa mole
rans: Noli, sacerdos quondam noster, nunc socius refeTuntur ad patriam. Peraclo itaque triennio, hoc
angelorum, noli opprimere manum famuli, ne ser- quo prius veniunt furore succensi, hac sxviunt im-
vum tuum ullo afflictionismcerore exasperes; jucun- manitate bacchanies, ex hoc redeunt miraculo com-
dior mihi melle dulcedo, ne sinas gaudia nostia raonili, hocque fugiunt pavore percufsi; et ita pa-
tristiiix nubilo maculari, gaudium etexsultatio mea, stor egregius gregem suum ab incursu luporum bis
quem ad solemnitatem tuam perduxisti hospilem, eruit una virlute.
rellulx reduc sux incolumem! Vix verba finiebat, 14. Dicam iierum miractilum quod, ipsa Ruthena
cum elevatur subito sponte tumutus, et abslrahitur urbe teste, conspexi. Puerum quemdam, Euplrrasi-
"Marcomani, gens Germanix, ea tenebant loca Reuberum, pag. 632. At Hermannus de Lerbeckere-
ubi nunc degunt Moravi aut Boemi, ut vult Cluver., fert Marcomanos vocitari plebes undecunque colie-
src appellati ab equis; quod ipsi equum, celte, qucm cias, IJUXMarcas iiicoiunt. Plures vero esse Marcat
Germani Marcam, vocabant: ul Segitur in notis Ri- in Sclavoriia,
cardi Bartholini deBello Norico 1. vm, apud Justuin
 525 IN VITAM S. REMIGII PRJEMONITIO. 52« '
num nomine, arcto dir» infirmitatis nexu con- A liunt, claustra panduntur, procedit vinctorum ma-
sirinxerat hostis ille multimoda rioeendi arte sxvis- nus, fiique nocenttira salus absolutio innocentis. Pa-
simus, atque ora ferocitate obseraverat, dempto lin- tet carcer, ad basilicam gloriosissimi triumphatoris
gux motu, et fandi liberlale sublata, luebat longi confugitur, pulsanlur fores, mox sera novo miraculo
moeroris poenam diuturno silenlio, nec ulla ad af- illxsa solo resiliit; et ita bealissimus Amanlius di-
flictura conferri poterant [remedia sanilatis. Tandem vino munere ab imminentc exitio damnatos eripuij,
infirmus, audacis fidei fervore succensus, sancti Pa- sacraque ereptos basilica dulci gremio salvandos
tris tumulum peliit, et lumulo velamen contiguura excepit.
ori violentus injecit, el illico verberanle ora lingux 16. A latrone quoque quidam in prxsentia vifi
plectro, auctofem Christum vox clara collaudat, di- bonx conscientix occiditur; sed cum se latro cursu
vinamque virlutem et merila bellatoris antiqui so- prxpeti confugiens occultasset; innocens ille ma-
Iuta lingua feslatur, et ita infirmus ille e basilica,' luens, ne slans juxta corpus exstincti, alieni sceleris
Chfisto referendo gratias, sanus egreditur, totam- pcenas exciperet, basilicam beali iriumphatoris ex-
que etsultando percurrit urbem, tanti miraculi te- petiit, a propinquis exstincli arctissime vinculis in-
stis ac nunlius. nectitur: qui offusis [Forte effusisj fletibus maxima
15. Item latro quidam sxvissimus viatorem in- B in conspectu populi voce proclamat : Fonissirae
cautum" adit, interimit pfosternitque, spolia diripit; propugnator, si scis me reum, ultrici damnatum
actelo ultricis conscientix perculsus aufugit. Ignoto pcena, prosterne; si inspicis innocentem, inique
cuidam a latrone exstincti veslimenta venduntur, vinctum, justilix delensor absolve. Vix verba flnie-
quibus palam sine mora prolatis, innocens emptor rat, cum in conspectu sux plebis ferrum dissiluit,
ad supplicia rapituf, Ct alieni sceleris pcena torque- proculque collapsum mcrita bellatoris el innocen-
tur, fn carcerem trtiditnr, profertur, verberatur, tiam laborantis virtule miraculi monslravit.
carceri redditur, et comperendinato die Iethalispa- 17. Nunc ergo in tanlx feslivitalis gaudiis omni
tibuli pcena differtur. Interea intenipestx noctis si- supplicatione Dominum nostrum deposcamus, ut
lentio, divino fulgore carcer einicuit; adest glorio- cum beatissinio suo Amanlio juste petita prxstet no-
sus Amantius, nivali splendore conspicuus, mrjeren- bis, errata clenienter indulgeat, qtti cum Palre vivit
tem visitat, nomen edicit, et ut crudelia tormenta et regnat in unitale Spirilus sancti per omnia sxcula
eflugiat, exhortatur. Illico arcta ferri vincla dissi- sxculorum. Amen.

PPuEMONITIO
IN VITAMSEQUENTEMS. REMIGIIEPISCOPI RHEMENSIS.
Hincmctrus,archiepiscopttsRhemensis,in prwfalionead Vitam sancli Remigiiepiscopi,narrat quodipse a majori-
bus nalu audiveral, qui item a suis patribus se accepissedicebanl, Fortunatum grande volumen conscripsissede
Vila sancli Remigii, eumdemqueposlea ab Mgidio, iiem archiepiscopoRhemensi, rogalum, ea qum fushts in illo
tolumine persecutusftterat contraxisse in angustius, quo Rltemensi Ecclesimessel usui, et ea qum illic narrabantur
facile memoria a populis leneri possent. Porro id in causa fuit quamobrem, cum hoc allerum opus Forlunati a
mullis, propter ejus brevitalem, el frequentius, legi cmpisset, maimus ille Codex negligentius tractari incosperit,
et inde piane perierit, uno quod supereral exemplari ad exlremum ex stillicidio putrefacto, corrosoque a muri-
bus. Sed prmslal ipsum Hincmarum lococilalo rem omnem sic enarrantem audire : t Sicut, ait, a senibus, et
jam xtatis provectx viris religiosis.... lideli narratione didici, a suis majoribus audierunt narrari eos vi-
disse librum maximx quantitatis, manu antiquaria conscriptinri, de ortu, ac vita, ac virtutibus, atque obitu,
beati Remigii, sanctissimi patrbni noslri. Qui hac occasione deperiit, quoniam ^Egidius, post bealura
Remigium quartus istius civitatis episcopus, quemdam virum religiosum, Fortunatum nomine, metricis
versibus insignem, qui a mtiltis potentibus et honorabilibus ih his Gallis et Belgicis regionibus per diversa
loca lunc viix-ac scientix sux merito invitabatur, petiit de eodem libro, cothurno Gallicano dictalo aperto
sermone aliqua iniracula, qux in populo recilareniur, excipere, quatenus ea sine txdio audire, ac mente
reconderC, atque per ea ad amorem et honorem, aiquedevotionem Dei, et ipsius protectoris sui, ideinpo-
pulus excitari valeret. Quod et in eadem excerptione lector polest adverlere, ubi scriplum est: Studeamus
pauca disserere, plurima prmterire. Et cuin ipsa excerptio coepit lectione in populo frequenlari, et a rnullis,
propter brevitalis sux facilitatem, transcribi, ipse magnus Codex a negligeniibus coepit haberi, usque dunl
Caroli pfincipis tempore, etc. Cujus infelici tempore de isla Rhemensi Ecclesia non solum preciosa qirje-
que ablata fuerunl, sed et Ecclesix, atque domus religiosorum destructx, et res ab episcopio fuere divisx;
illi quoqtie pauci, qui erant residui, clerici negotio viclum quxrebant, et denarios, quos merciraonio con>-
quirebant, in chartis et librortim foliis interdum ligabant. Sicque prxfatus liber cum aliis partim stillicii-
dio putrefactus, partim a soricibus corrosus, partim folioruin abscissione divisus, in tarilum deperiit, ut
pauca, et dispersa inde folia repei ta fuerint.» Porro eui hunc JHgidium, episcopum Rhemensem, de quo lo-
quilur Hincmarus, carmeu scripsit Forlun., quod exstat lib. m, cap. 9.0. Legesis notas quas adjecimus.
'EpitomenilaqueVitw sancti Remigii edimus, ul exslat apud Bollandistas acl diemprimum Octobris; ad quem *
diem exstat quoqueapud Surium; notas etiam plerasque excerpsimus, quibus illam Botlandistceilluslrarunt. /
nonnullas vel de noslro addidimus.
527 VENANTIIIION. CLEM. FORTUNATl OPERUM PARS II. 52g

VITA SANGTI REMIGII

RHEMENSIS EPISCOPI

1. a Beatissimi Remigii anlislitis deposilio sancta Aplura? cum secundis successibus certatim sanctx
nobis hodie diem mysticx solemnitatis exhibuil, conversationis studiis adolescens vigesimi secundi
annis dum in se cursti temporum vol- anni justus k sumpsisset exordium, in hac urbe
qux singulis,
vilur, nostris desideriis innovatur. Hic itaque primis Rhemensiura omnium generaliter votis atl pontificii
orlus natalibus, b prirentumnobilitatefulgebat, quem culmen raptus fuisse dignoscitur potius quaui elec-
divina pietas non solum priusquam nasceretur, sed tus. ln quo statim sic apparuit aptus et devolus offi-
anlequam conciperetur, elegit; in tantum, ut Mon- cio, lanquam, si' quo noviter ascenderat, jugiter
tanus quidam monachiis, dum c se levissimo sopore prxfuissel. Fuit ilaque in eleemosynis largus, in
quiesceret, tertio fuisset admonitione pulsaius, uii vigiliis sedulus, in oratioue devotus, in charitate
matri sux benedicix d Cylinix, quod masculum perfectus, in m humilitaie profusus, in doctrina
conceptura esset, veridica relatione prxdiceret, e ut prxcipuus, in sermone paratus, in conversatione
nornen ejus f et meritum designaret. Qui illico im- sanciissimus. Nunquam in eo invenit humani generis
plevit imperium, et fecundissimae genitrici s conce- adveisarius, n nec quod fraude deciperet, necquod
pturx sobolis gaudia nunliavit. llla vero sicul fidei simulatione fuscaret.
credulilalis non apparuit dubia, ila suscepit in partu, 5. Siiiceritatem mcntis vultus sui serenitate raon-
'
quem h prxscierat in utero. Haud morosa exstitit, B strabat, et pietatern clementissimi cordis oslendcbat
ut certa, felicissimum pignus secura protinus edidit, ° lenitate sermonis. Quidquid ad salutem perlinere
quod prius corpore concepil. p possil xternam, non minus implebai beatissimus
2. In quo assidue venturx xtatis merita dulcis in- opere, quam sermonis prxdicatiene docebat. Lon-
fantia designabat, et quod ante conceptum mater gum est ilaque verbis exigere, ne irrogemus au-
agnoverat, ante tempora jam videbat. Studebat te- dientibus de nimia prolixilate fastidiuui, si quanta
neros annos morum maturitate vincere, et i bene- in eo ornamenta bonorum omniuin, qux sunl vcl
volenlia cordis, cbaritatis melle condire. Quid pretiosa, vel rnaxima, supernx rcmunerationis prx-
» Sanctus Rcmigius (ut tradit Hiucmarus iit ejus Cilinice; in Ms. Divionensi sancli Renigiii, Cliilinim;
Vila, c. 1, n. 10 et II, cui Flodoardus et alii cori- apud Mombriiium, Chilimm. Hxc sancti Remigii
geutiunt), cuni esset natus viginii duos anuos, suc- maler colitur die 21 Octob. BOLL.
cessil Bennadio in sede Rbeniensi, alque illam tenuit e K\.,el.
annos LXXIV, oliiitque propierea natus an. 96, Idilius t Al., vel.
Januariis. Cointius, ad annum 486, oum. 12, censet s Snrius pro concepturm substituit concipiendm.
sancliim Reinigiuiii episcopmn Khemerisem creatuni Sed Codici nostro consentiunt reliqua exemplaria.
fuisse ad an. circiter 489, et obiisse ad an. 533, BOLL.lidem adnotaut ex Brow. hunc solcecismum
quem vide. A sancto Remigio ClodoveumI, Franco- haiid alienum fuisse a Forlunato.
h Cliiff., prwsciebat.
rum regem, luisse baptizalmn, auclor est Gregor.
Turon., lib. n, cap. 31, quo loco egregium de beali n ' Hic noniiihil variant lectiones mss. Chiffletia-
Remigii doitrina et sanctiiate lexit elogium, nec num, Divionense sancti Benigni, el Kditio Suriana
duhitat eumdem cum Sylvesiro comparare. sic habeiii: Haud mnrosa exsiiiit, Itaud incerla; feli-
Hnic vitx compendio in Codice nostro, sine ullo cissimum pignus secura proinus edidit, quod priut
anctoris nomine, pro titulo laiiluin prxinitiitur lit- corde concepit. Mombritiusvero sic : Non ut morosa
teris miniatis: Knl. Oclobris. lncipit Vita sancli exslttil, velincerta; feiuissimum pignus secura proti-
Remigiiconfessoris. BOLLAND. nusedidit, quod prius corde concepit. BOLLAND.
Hxe prima perindus paulo aliler alibi legitur. i Surius, Benecolenliam;Mombr., benivolenliam.
Nam in tns. Chiffleliano, sanciio,ue Benigni Divio- BOLLAND.
nensis habetur : BeatissimiRemiqii anlislilis depositio 1 Varianl hic deniio excmplaria. Cliiffleliaiium,
sancta nobis hodierna die niysticce solewnitalis fesia ac Divionense sancii Benigni pro sumpsisset, habent
exhibuit, qum annis- sinyulis, dum in se cursus tempo- sumpsit; ilein Mombrit., sed post adolescens addit
rum volvitur, nustris desideriis innoialur. Ila eliam verbum polleret. At Surius eniidein plirasim sic red-
fere habei lulilio Surinna, qn:»:iucipil: Beali Remigii, didit : Cum secundis successibuscertatm sanctie con-
etc, sed in Momhriiiaiia brevius diiilui". liemigii versaiionis studiis adolescens Domino mititaret, et
antistitis deposilio nobis in prmsenlia diem mystice[e- vigesimo secundo anno secundioris meriii sumptisset
sium solemniiatisexhibuit; post qii:e mo\ ad scquen- exordium.BOLLAND.
tem perioiiuin ita proiedilur: Enimvero primis orluq 1 Divionense sancti Benigni babet : qui novi'.er
nalalibut, etc. Ha-c BOLL. ascendebat; el iu Chilllet. etiaut legilur qui pro quo.
b Pater sancti Remigii erat Emilius, vel jEmiliiis; « No.-iro consonat Surius. Sed certe perperam legit
frater Principius, Suessionuin episcopus. De bis vide " Mombr.Ac si quidpiamnoviter acciderat, jugiter prm-
episl. 14 lib. vm Siilonii Apollinaris, ad saiictuin fuisset. BOLLAND.
Principium,Suessionensem episcopum, scriplam. De m Divion., Immanitate.
Parentibus sancii Remigii liaec habet llincmarus, u Vocem nec lam hic, quam mox infra.reposui ex
cap. 1, niim. 4: Eranl ambo generenobiles, et qratia cxieris omnibus, cum in noslro ne vitiose legeretur.
inter tuot nominatissimi. Sed de his fusius Builand. BOLLAND.
in prxnot. ad Vilani sancti Remigii. 0 AI., in lenitate.
» Se alibi abest. r>Al., posset,
* In Ms. Cliilfleliano, atque Edilione Suriana
529 VITA S. REMIGII. 350
l Sic ut semper ergo huniani
rogativa, « contulerim. Studeamus ergo pauca dis- A 5. generis adversa-
serere, plurima prxterire; b nam si lanta virtutura rius suam non desislit ostendcre nocendi virtutum
suarum insignia dicere coeperimus, aut ariditas potentiam, civitatem Rhemorum, eodem lempore
nostri sermouis non possit excolere, aut memoria surgentibus subito flammarum globis, oboria nimia
retinere, plus habere poterat lerminum lux hodier- vastaiione, succenderat, et jam fere parlem tertiam
na, quam pagina capiai. Inlendebat vir e beatus favillis extantibus concrematio pcracta coiisumpse-
Remigiusjactanliam virtutum fugere, in quo non pote- rat, el, quod residuum erat, victrix flamma lambe-
rat gralia d celsa lalere. Cum ei vero comigisset bat: tunc, cum m ejus rei nunlius ad beatissiini
hafcere inter domeslicos suos c secretius convivium Remigii antistilis pervenisset auditum, illico, velut
et delectaretur in libertate charorum, descendebant invictus atbleta, ad ruinam urbis celeri velocitale
ad eum f intrepidi passeres, et in inanu ejus mensx percurrit, atque se igni obvium, impleta oratione,
reliquias colligebant. Discedebanl alii saturi, acce- monslravit (n slatim velut quodaui realu fracta vel
debant aliisaturandi. Sicmansuescebat feritas avium concisa, populo teste, in se vastalio ° reducit in-
iu operatioue virtutum. cendii), et per patentem portara admodum fugiens
4. Accidit autem, quodam tempore, s cum ex discessit, ul omnibus monstraretur quod vir Dei,
more pastorali solertia parcecias h circuiret, ut si B * plenus fidei igne, P plus caluit, qui sxviliam lantx
negligenler aliquid iu divinis cuitibus ageretur, fidelis iiidignationis et evicit et extinxit merilis.
servus Christi agnosceret; in vico similiier, cui vo- 6. Quxdam vero puella, ab urbe Tolosa, prxcla-
cabulurn est' Caimiciaco ipsius devotione sludii ris ona natalibus, ab adolescenti infantia vesani
accessit. Ubi dum quidam cxcus ab eo opem mi- spiritus tenebatur obsidione captiva. Quam cum
sericordix postularet, coepit, qua duduni capius tenero amore diligerent piissimi genitores, ad sancti
fuerat, infeslatione dxmonis, corporis vexatione Petri sepulcrum i in Romanam urbem cum plurima
torqueri. Tunc sanctus Remigius in oratione, qua multitudine et multa devotione duxerunt. lbi qui-
r
semper anima sancla intentione vacabat corporea, se dam Dei servus cum auxilio sacri corporis pluri-
i sedulitate prostravit, raptimque lumen pristinum ma implebat signa virtutis. Hanc tamen puellam
reddidit oculis, et pestem immundi spiritus elfugavit. cum nulla potuisset intercessione purgare, nec ab
0 ineffabilis gratia pietalis; a quo dum substantia ipsa callidi dxmonis virus valuisset expellere,
sola pelitur, triplex remedium obtinelur. Victu pavit • hinc responsum hostis antiquus reddidit, divini
egenum, muneravil visti cxcaium, reddidit libertali * nominis obsecratione constrictus, quod nunquam
u ab alterius de eodem babiiaculo, nisi hujus bea-
caplivum; atque ita coniigit per boc insigne mysle- pj
rium, ut, dum apparuit unus in paupere, trinitas se tissimi Remigii antistilis emundatione T possit ex-
ostendit k in salutem. pelli. Tunc parentes ejus, et ipsius z benedicti, et

" Hunc sensum mancum restitui posse affirmant
Bollandistx, si pro contulerim legalur contulerit,
addaturque verbum exponam, aut simile. In Cbilfl.,
ac Diviwtensi Cod., ut iidem referunt, sic habelur:
Longumesl itaque verbis texere (in Divion., compre-
hendere) ne irrogemus audientibus de nimia his proli-
xitate fustidium. Quantum in eum bonorum omnium
ornamenta, qum sunt pretiosa, vel maxima supernm
remunerationis prmrogaliva contulit. Iiem apud Su-
rium integer habctur sensus iisdein fere verbis.
b Ista in Mss.Clnfff. nc Divion. sancti Benigni sic
legere est: Nam si tanlarum virtutum suarum signa,,
aut aridilas nosiri sermonis possel excolere, aut me-
moria relinere, prius habere po:erit terminumlux ho-
dierna quam pagina. Nostro conseiilil Mombrilius,, j)
praeier quam quod pro plus rectius habeat prius, etI
poterit pro polerat. Chillleliaiio magis consonat Su-
riuS. BOLLAND.
c Al., sanctus.
d Al., coelica.
• Ila correxi ex cxleris Mss., et Editis; nam ini
noslro bgebatiirsecretiorem. BOLL.
f In ChifU.(ac forte eliam Divion.) est trepidi, ace
mox infra saturali pro saturi; sed nostroCodici con-
sonant Mombrilius, Suriiis, atque ipse quoque Hinc-
roarus in \iia subjicienila, n. 20, ubi isla e suoo
Forlunali exeinplari iisdem verbis relulit. BOLL.
s Cliiff., eum.
h Ibid., circumire.
1 Hoc vocabulum Catmiciaco, aliqua immutationcC
litlerarum, afferuir in Mss. ut est apud Boll.
I Chiff. add. etiam.
k lbid., in salute.
1 In Chiffl.: Sed sicul semper erga humani
generit
detrimenta adversarius suam non desislit oslendere
nocendi virtutum [ in Divion., virium ] potentiam.
BOLLAND.
">Chiff., hujus.
» Haecuncis inclusa descripsi ex Chiffl.; in nostro
enim sic mendosius legebalur: Fracta, vel concisa,
populi testa in se vnslationemreducit ineendit, Surius,
pro0 reatu, babet rotalu. IIOEM.
Al., redticitur.
P Chiffl.: Plus caluil, quam saiviliatantm indigna-
tionis, qttam el evicil mernis, el exstinxil. BOI.LANO.
1 Chiff., in Romana urbe.
" lu solo Chilfl. addiiur nomine
Benedictut; at
] certe periieram, ut mox dicemus. BOLL
s Al., hoc.
* Cbiff., numinis.
a Ibid., deestnA.
T Al. Ibid., posset.
x Hanc vocem Benedicti, qux a Fortunato
clive posita est de prxdicto servo Dei (id quod adjt-
ab
eodem factitatum ostendit cl. Mabil. mox cilandus)
Hincmarus , in Vita sancti Remigii tubslantive', ut
dicunt, accepit posilam, eaque forle sanclum Bene-
dictum, moriachorum in Occidente Pairem, signifl-
catum existimavit, quemadmodum et alii, ipsum se-
culi opinati sunl, ul vel epistola proferatur, ut vide- .
tur, cornrnentitia, quain sanctus BeneJiclus ad
sanclum Remigiumscripserit: in qua puellam, quam
is sanare non poteral, eidem sanaudam cominendat.
Bollaudistx, in coinmentario prxflxo Vitx sancti
Remigii, num. 75 et seqq., hcc uuo maxime talem
opinionem relellunl, quod nunquam traditum,au.
S3i VENANTHHON. CLEM. FORTUNATIOPERUM PARS II. 552
a A-Iarici regis Golhorum, affalibus suffragati, ciim A gra incolumitale surrexit, et ad propria feliciter
devincta sobole ad sanctum Remigium antistilem remeavit. Judicare enim possumus quantus in prx-
perveneruiit, deprecantes ut virtutem ejus agno- senti miraculo fuisset parentum fletus i pro gaudio,
Scerent io purgaiiorie sobolis , quam prxscierant Iaus populik pro triumpho. Putasne cum quo gemitu
iu confessione lalronis. quantaque devotione Gloria tn excelsis Deo ceciue-
7. Tunc beatissimus Remigius, b cum diurna lu- runt, qui per sacrum antistitem divina vidererayste-
ctatione se non esse dignura assereret, et consueta ria mernerunt? Poluit enim ille plebem suam de easu
pafientia repugnaret, precibus est popnli supplican- cujuslibet periculi imminentis eripere , qui vilaiu
t.is evictus, ut orationem pro ipsa funderel, et pa- 1 mortux valuit reslaurare.
rentum lacrymis condolerel. Tunc sanctus Remigius, 9. Intcr hujusmodi igitur virtulum suarum .nsignia
roeritis sanctitatis armatus, verbi prxcepit imporio elegit beatus Remigius , alhleta Chrisli, transilum
ut iniquus prxdo, per c quod ingressus fuerat, disce- lelhiferi soporis excipiens, procellasmundi, seriiojam
deret, et Christi famulam relaxaret. llaque cum ni- urgente, deserere, et ad porlum coelestis habitaculi
raio voiuitu et obsceno fetorc per os, quo fueral pervenire. Post m cujus vero obitum tanta ad sui
iulromissus, abscessit. d Sed paulo post discedente corporis patrocinia fidelibus n remedia tribuuntur, et
pontifice, sub ipsius larnen horx spalio, dum nimium " solis agnoseitur vivere meritis, qui tanlis fulsit
labore fessa nularet, spem salulis amisit. e Iterate exemplis (° Cui vero poenadignoscitur defuisse mar-
ergo supplicantium turba recurrit ad medicum : lyrii, iion devolio confessoris). In illis ergo divinis
bealus autem Remigius f ille se accusat, potius pcr- temploruni oraculis, tibi ejus patrocinia veneramus *,
petrassc facinus, quam sanitalis prxmium indulsisse, quidijuid cum fide petitur, invenitur, etquod spera-
et exslitisse homicidii reum , non attulisse rerne- tur studio, prxslatur effeclu. Profusis ergo unanimi-
diura. terprecibus exoramus, i utnobis vitx salutaris spatio
8. Ad basilicara Igtlur sancti Joannis, quo corpus indulgentiam delictormn oblineat intercessio sancti
Jacebat s exanimx, populi oblentus deprecatione Reinigii pontilicis cum attxilio Redemptoris. Det
regreditur, ibique sanclus Remigius cum lacrymis etiam deprecatio ejus generaliter in hoc mundo
aid pavimenta sanctorum h iu oratione prosternitur, tranquilla pacis tempora, qui promisit justis xterna.
et reliquos, ut ita facerent, adhortatur. Tunc sanctus Quod ipse prxstare dignelur, qui regnat cum Patre
Remigius, effuso lacrymarum imbre, consurgens et Spiritu sancto, qui est benedictus in saecula.
Buscitavil mortuam l quam prius sanavit xgrotam. Amen,
Qux protinus apprehensa manu pontificis, cum inle-
C
auditum sit, sanclum patriarcham Benedictum, Ro- spiritum salutis amisit. Eliam Surius paulo aliter lo-
Bwe, ad tepulcrum saneti Petri, cum auxilio sacri cor- quilur. Hxc ex Bolland. Porro Surius sic legil: Dum
porit, plura implessesigna virlutis. Verisimilius itaque nimiolabore fessa nularel, vilali calore exemplo,splri-
est eura de quo bic loquitur Fortunatus, Dei servum, lum exhalavit, et spem salutis suis ademit.
fiitsse sanctum Abundium, alias etiam Acontium vo- « Chiff., iterotis precibus.
catum (uti sentiunt cl. Mabil. in Ann. Bened., ad an. f Ibid., illi.
530, et eum secuti Bolland.), cujus meminit Grego- s A!., escamme.
rius M., lib. iu Dial., cap. 25, quemque.custodem h In oratione deest in Chifflet. BOLL.
ecclesix sancti Petri idem Greg. refert fuisse, atque 1 Hocsancti Remigii miraculum memorat vel Greg.
ita : OmnipotentiDeo fideliter servisse,ut idem beatus Tur., lib. de Gloria conf., cap. 79, ut videtur desum-
Petrus apostolus signis ostenderelquam de illo haberet ptum ex Vila ejusdem, aFortunato scripla prolixius :
mstimativnem.Jam vero et tempora (ut ibidera adno- quam ipse Greg. indicare videtur lib. n Hist. Franc,
tant Bollandistx) non discrepant. cap. 51, ubi sic scribit de sancto Remigio : Est enim
a Ilic designalur Alaricus, nominis hujusce II, nunc libervitm ejus, qui eum narrat morluum susci-
Gothorum, sive Visigothorum, in Galliis rex, qui tasse: hanc ipsam scilicet indicans pucllam , de qua
sedem habuit Tolosx, quique a Clodoveol, Franco- in allato libro de Gl. confess.
rum rege, in Vogladensi prxlio victus est an. 507, i Chiff., prce.
utadnotant Boll., n. 80 commentarii prxfati, ad- k Ibid., prm.
versus eos qui Alaricum I putant hic a Fortunato 0 l Ibid., uiortui potuit
m Divion., cjus.
significari, cujus tempora curn temporibus sancti n Cbiff., remediaque.
Remigii nonconveniunt. De hocAlarico II legeGreg. 0 ,
Turon., 1. II Hist. Franc, cap. 35 et seqq. Hxc periodus uncis inclusa, deerat ab eo ms.
b In Chiffleliano legitur: Ille cum, etc, omissis quo usi sunt Boll., sed cxslabat in aliis, nec deest in
his : Tunc beatissimusRemigiut. BOLL. Edit. Surii, quamvis aliquid differat. Sic enim ibi
c Chiffletianum,quo; Surius, quodfuerat ingressus. legitur : hujus vero paenadignosciturdefuissemarlyrio,
BOLL. non devotio confessioni.
d Ibid., hxc periodus sit recensetur : Sed paulo P Al., veneramur.
pott ditcedente pontifice,sub iptius slatim horm spatio 11n Chiffl., ex ipsis Bolland. Iegitur: Vt nobis
viteecalore decepta, spirilum (in Divionensi additur vitcesalutis spatium; deest vero ad extremum con-
tatus), amisit. Mombritius ultima sic reddidit: Dum ciusio : Quodipse prmstare dignetur, elc, ac legitur :
Vimio.labore fessa nutriretur, vitali ealore alienata, 'Explicit depositio sancli Remigii.
533 VlfA S. MEDARDl NOVIOM.ET TORNAC. EPISGOPI. &l

PR^EMONITIO
IN VITAMS. MEDARDIEPISCOPINOVIOMENSIS ET TORNACENSIS.
Auctoranouymus Suessionensis smculi ix, in prmfat. ad supplementumActorum S. Medardi \qua4 exsfal
apud Bolland. ad diem 8 Junii} seqnentemVilama Fortunato scriptam fuisse testatur, hisceverbis: < Fortuna-
tus natione Italus, preshyler Ravennensis , suo lempore eruditissimus, ex Ravenna progrediens, Gailiarum
fines pergere adiens, Pictavensi rure commodam sibi delegit habere slationem... Denique rogatus ab eodem
venerabili pontifice (Greg. Tur.), edidit perplura opuscula, maxime metro ludens, de Vita el virtulibus
sauctoruui, inter qux et Vilani gloriosi et ciini omni reverentia nominandi doinini nostri Medardi succinele
quidein lam prosa, quam versibus, sed lamen luculento sermone perstrinxit. i GregorittsTuronentis hujusce
Vilmlibrttmvidetur memerare Ub. de Gloria confess., p. 95, his verbis: t Post scriplum de mirahilihus ejus
(S. Medardi) librum, mulier manu ^lebiiis, etc. » Alius ilem Suessionensisauctor el is monachus (cujut sermo-
nes ediditBoscius in Bibliotheca Floriacensi, png. 150, Vilma Forlunato scriptm menlionemfacit inquient:
< Ejusdem Patris Vilant, nieiro et arclissima edidit oratiom; Fortunatus. >
Porro cimiplures circumferanlur Vilcesanrti Medardi, subnomine Fortunali, nos ut veramac germanamillam
snbjicimusquam primus edidit cl. DWchcryin Spicikgio, tom. II, erutam ex antiquis Mss.; cceterasvero, eeu
falso ascripias eidetnForiunato, rejiciiuus.
Ac profeclo, quam edidit Surius ad diem octavumJunii, qnw diu credita esl esse Forlunati, quamque Vate-
tius ipsi ascribil, ut reprobemus, gravia suadenl momenta. Nam antiquissima Mss. iltam non Fortunato , sed
Radbodo Noviomensi,et Tornacensi epttcopo ascribunl.Ita Codex ms. BibliothecwThuanem, referenle eodein
Acherio, hanc prmferl epigraphem : i Incipit vita bealissimi confessoris Cbristiani episcopi Novipmpnsis
quam domnus Radbodus, Noviomensisel Tomacensis episcopus, sic dictavit. i Compendiensisaulem Co-
dex itemab Acherio rclulus, hunc habet litulum : t Viia sancti Medardi, quam dominus Radbodus Noviomen-
6is sic diciavit. » Censenl Bollandislw cum Sammarlhanis, hunc Radbodum secundum fuisse liujus nominis,
qui Brugis decessilan. 1048, ac sepultus est in cathedrali Tornacensi. Qunnquam eum ttuciorein potius alleri
fuisse, ut Vita illa scriberetur, quam ut ipse conscripserit,confici videlur ex sermoneanonymi de primi templi
sancti MedardiSialu, etc, quem Joannes Bosciusin BibliolhecaFloriaeensi edidil, ul adaertunl Boll.
Altera, eaque gravissima,causa est cur illama Surio editam, rejiciamus, quod in ea Drausio et Warimbertits
Suessionensetepiscopinominenlur,qui centum circiter annis post Fortunalum vixissedeprehendunlur.Postremo
ttylus ipsediscrepat a stylo Forlunati, quod nec ipse Surius diffitetur, quain propterea ab alio inlerpblatum
fuisse, et mulla eidem aliena manu adjecta affirmat.Addehis ea qum Cointius animadverlit ad an. Cltristi 456,
num. 7, ad hanc rent, scilicet quod liujus Vitm auclor sanctum Remigium vocatt arcbiepiscopum ; et Torna-
censes, » gentem t Flandrinensiuni i appcllat, « cum xlate Fortunali nec arcltiepiscopi vox esset in usu ,
nec Flaudiiae, > vet < Flandriensium nomen audirelur,et annis ab obiiu sancti Medardi trecentis Toruacum
non perlinerelad Flandriam, qux perxiguam lunc ampleclebaiur ditionera, > ctc Ex quibus ipse concludil
Vitam tancti Medardi qum legitur apud Surium, ab auctore composilamfttissequi post annum Chrisli millesi-
mumvixit.
Secunda Vita tancti Medardi, qux Fortunalum prmfert auctorem, ea est quam BibliothecmFlonacensi a se
editm,inseruit laudatus Boscius, qumque item ob graves causas Fortunato abjudicanda est. Nam stylus longe
diversusest a slylo Fortunali, et duomiracula a sancli Medardo adhuc puero edita illic referuntur, aum a For-
tunato prmtermissanarral prmfatus anonymus, scriptor Actorumtancto Medardi, in prologo, num. 2, ut legere
esl apud Bolland., in supplementoad Vitam sancli Medardi. His adde quod Vitmhujusce scriptor (ul eadem
extlat in Mss. apud Bollundislas,collaloctim Cod.ms. reginmSuecim)fabricamtempli sancli Medardi uniClolario
regi ascribal, nulla facta menlioneSigiberti, a quo tamen perfectam et in culmen ductam narral Fort., cap. 20
tw. ii, ubi agit de virlutibussancli Medardi. llem refert, t a Clotario procuratam apud summum pontificem >
confirmationemprivilegii, t a sanclo Leone, sanclx Romanx urbis episcopo, et aliis venerabilibus episcopis
concessi; » qum omnia, quicunquedemumClotarius aut Leo accipianlur, convenirenon possunt lemporibus, u(
ibidem oslendunt Boll., qui proplerea censentauctoremitlius Vitm fuisse monachum Sammedardensem, sccculo
xiu non antiquiorem.Atquehmclam repugnantia a Boscio, in Vita sancli Medardi a se retata, fuitse prmter-
missa t propter suam absurditaicm, i urbitrantur iidem Bollandistm.
Nosigitur eam sancli Medardi Vitamhocloco subjicimus, quam edidit cl. Acherius in Spicileg., tomoII, et
Bolland. ad diem 8 Jttnii, existimantesItanc inter cmteras genuinumesse Fortunali fetum. Porro is videripO'
lest aliquibuseamdem elucubrasseextremovitmsum lempore,cum ad ejus calcem regis Theodebertimenlionem
fucial, ac ejus felix, el lalum imperiumcommemorel,quod eidem diuturnum comprecalur. JVaiwTheodeberlut
apud Suesstonasregnare empitan. 589, ut legere esl apud Greg. Tur., lib. ix Hist. Franc, cap. 56. Anno vero
590, rex Anslrasiminangitratns est, Childeberlo,paire suo, jam vita functo. Idem, ad annum 602, Vasconesde,-
bellat, ac suoimperio subigit, et inde latius regttum suum facil. Porro Forlunatus ad hoc uique temput vilam
fere protluxit, quemswculosexlo labente, attt ineunte seplimo, decessissealibi diximut. Quanquamposlreinailla
verba, quibusvotapro regibus continenlttr,malimcredere a quopiam adjecta fuisse Vitma Forlunalo tomcri-
pim, qmm addiia a Fortunalo, prmserlimsi hmcilla est cujut meminitet GregoriusTuronensit an. 595 jam uif«
functus. Cerle exlremailla verba, ul adnoianl Bollandislm,in plerisqueMss. desiderantur.

VITA SANCTI MEDARDI EPISCOP.I

NOVIOMENSIS ET TDRNACENSIS.

I, a Beatissimi Medardi antislitis Vitatn, qua>per universum orbem virlutum propalatur insjgribu»,
"a De sancto Medardo
episcopo Noviomensi, plura diximus in nolis ad carmen.20 lib. II Qwr. Foriuft*
qu» legesis. <-
' . "-*i ' i •"•-•. ~i
 535 VENANTHHON. CLEM. FORTINATI OPERtM PARS II. 536
nequivimus silentio prxterire, qnamvis non valea- A turum summum Dei pontificem,qui in Tornaco civi-
mus • gestorum cuncta perstringere. Et quia solem- late paslor est datus Ecclesiae.Ita sanctus qtiodprx-
nitatis ejus diem, veneratione perspicuuin, omnium dixit qnasi proplieta divino spirilu jam probavit.
populorum catervas quoiannis expelere, depositionis1 3. Deinde cum crehrius ad lemplorum oracula
suic commemoratio principalis invital; crescat in 1 fidei monitu promiilgante discurreret.et tenerosila-
universorum pectoribus pro fidei b ard»re devotio, tis annos, libratis patientia moribus, temperaret pro-
dtira sanctorum panditur magniludo, ut si in bac ra- prix voluntatis arbitrio, dum mundi illecebras vitan-
rus sit qui existat imilator operis, cunctos tamen fa- do despicerei, oflicium sacerdotis excepit, pariier et
ciat ejus intercessio potiores. Hujus ergo originem animo conversus el Imbilu. Morum claritate prxcel-
propterea primuni suggestionostri sermonis insinuat, lens, confestim claruit, apud urbis ponlificem con-
ut iiulliis forsitan desperalionis obstaculo magis cnl- versalione prxcipuus, apud cunctos mentis m puri-
pandus c offend.it, quoniam Deum integro amore tate sincerus. Niinquam se Ixtiiix ubertate plus ex-
diligere, non facit gentium divisa discretio, sed uni- tulit, nnnquam mceroris acerbitaie lurbavit. Fuit
ta d fidei plenitudo, ° ne divina gratia, qux volenti- semper lolerans in adversis, mitis in prosperis,
bus cunctis generalis ostenditur, f specialis esse ju- cunctos sibi ohedientix sedulitate pr;vferens, egen-
dicio fallente credalur. B libus larga miseratione succurrens, et ex omnibus
2. Pater igiiur Iiujus, nomine e Neclardus, de forte calcato vitiorum fomile, angusti r.allis tramiiem,
Francorum genere, non fuit infimus libertate. Mater sanctxconversalionis gressu surgente, conscendens,
veroRomana, nomine Prolagia, absolulis ciaruit ser- quidqiiid adversum esi horruit, quidquid pretiosum
vitule natalibus: quae in Cbristi tahernaculis (ut ebgit. Quid plura? Ut liospescernereiur in sxculo,
censemus) pretioso fecunda parlti plus placuit, quam ei jam possessor esset in coclo, liinc crescentibus
si inlegrilate servala nequaquani se vinculis virilibus muniis per n singulos sacerdotii honores, interjecta
tradidissel; quorum in Viromandensi lerrilorio et ha- discretione leiiiporuin, ecclesiasiici moris lenorem
bilatio fuisse dignoscilur, et origo. In qua urbe cum percurrens, presbyterii officium electns excepit,
adoltscens ad scholam recutreret, h casulnlam, probatus obtinuit; el ita se deinceps sanctis ccepil
quam ei sua geniirix fecerat, per ipsum ad artificem publicare virtulibus, ut Christi merito pularetur
coiiiponendam direxit : quam in itinere cxco a se allimilUS. ,«»
invenlo inox prxbuil. Similiter quidquid ad escam i. Contigit ergo ut, aulumni tempore, fruc.tus
accipere deberet, dum suorum parentum gregem ' 0 mitescente botri succo, varicantem vindemiam uber-
pasceret, si pauperem vidisset, cibum egenli porri- tas ostenderel, per quam latronis temeritasejus gra-
gebat, ipse ferens inopiam, diei ducens jejunia. Nec '-' tiam publicaret. Intempesla igitur nocte, cum potius
illud est reticendum rei gestx mysterium. Dum ad- in humanis corporibus, curarum diversilate seclusa,
Iiuc esset in scholis vir sanctus, parvus et innocens, dominante silenlio, blandi soporis onus inrumbit,
dicit ad i Eleutherium quemdam puerum, quod pu- vineam suam, P cupiditate fraudis impulsus, latro
blica in actione k comitivam assumeret, et cum tri- capieudus expeliit, lenentlus irrupit. Tunc pr.vdam
ginta annorum vitxspatium caperet, ipsum dixit fu- gladio secante corripiens, ipse magis prxdatus, inlr.i
a Mss. Audumaropolitanum et Velseri addunt: bis : 'Apso-St-uSo?ouSsnrt u.e)ii<ia;,c/nu EVETO IUKTIOV
Ejus insignia cuncla. BOLLAND. «U7T£/6fi£VO?, WT£KW.M (TTpV.TlViaiJr.t
KVO(5tfjrjTmOaiwff
b Mss. Relfortii, amore. BOLL. e/ov, aM.KSo'JV.),i (OIWTJ) 7ravT«7Tao-i izpzizov.KatroO-
c Acher., ostendat. XKV a-JTO-zwAaTtv6ivV&JV« xaXoOct'Pauiaioi.
d Noviomense, unitalis plenitudo. IDEM. 1 TriaMss. addunt porcornm; verosimilius Radho-
e Advertat leclor Forlunaium ibi loqui de gratia dus, equorum; hoc enini ingenuo puero conve-
sanclitatis, qux niilliusgentis aut familhe, vel For- nientiiis. 1>OLL.Ac sane, quod a Medardo adltuc
tunx, propria ac singularis est, cum nemo sanctifl- puero factum narral Radbodus,necscilicet, quod cum
celur, nisi in Christo Jesu, apud qnem non est Ju- famuli forte domo abesseni, esset qui fessos
dmus,neque Grwcus, non est servus, neqne liber, etc, ,•* equos pasium ducerel, el pater id muneris Medardo
sed ipsa volentibuscunrlis generalis ostenditur; ita B*injuiixisset, is prxlereunti lioniiii, cui equus perie-
tamen ut volunlas prmparetur a Domino. lpse est rat, misericordia coininoius, depaiernis equis iiniiin
enim, ut ait Aposlolus, qui operalur in nobis et velle dedit, declarat quo in sensu accipienda sint verba
et perficerepro bona voluntale. Lege ipsum Fortuna- Forlunati.
tum, in expositione Orationis Dominicx, ad illa j Coliiursanctus Eleutherius die 20 Februarii, ad
verba : Fiat voluntas lua. (Secundmcurm nota.) qnem diem vidc Acta ejus apud Bolland., in quibus
* Id est, propria centium aliquarum. et bocde illo vaiiciuiuiu sancti Medardi narratur.
s Auctor Viix sancti Medardi, qux exstat apud k Comitiva hic suinilur pro dignitate comitis. Vi-
Suriura, ait Medardum palre Neclardo et matre desis qux diximus in notis ad carmen 16 lihri VII.
1 Plura Mss., fidei monita promulgando. BOLI..
Protagia genitum, apud Salentiacum, hwrtdilariam m Ms. Maximini, sincert/alc purus. IBID.
frmdecetsorum suorum possessioncm,natumatque al- n Acberius, singulis sacerdotii honoribus,\A est in-
tum (uisse. Est autem, ut subdit, prcudium itlud Sa-
lenliacum in episcopatu siltim Viromandensi, in re- feriores gradus, ad sacerdoiium certoordineferenles,
gione autem Noviomensi. percurrendo.
0 Alia Mss. : milescenlibusbolris, succo varicante
hCasula proprievestissacerdolalis, quasi purva cnsa
dicta, quod totum corpus tegat et amiciat. Vel laicis vindemim.ROLL.
tamen id genus vestis commune fuisse constat ex P Iloscius : Fruclus capiendi impulsus lalro expetiil
iProcopio, lib. u Belli Vand., c. 20, asserens eam et irrupit. IBID.
servo ac privato cenvenire, non jmperatori, iis ver- <<
537 VITA S. MEDARDINOVIOM. ET TORNAC. EPISCOPI. 858
patenlia septa constringitur;et quod cffringere vio- A hiatu ingenti vomens , auctorem criminis querela
lenlus voluit, nequaquam evasit. In posterum, suo geininante confudit. Tunc lalro prxterita memo-
crimine captivalus, gustum habere de fruclu non rans, confusa mente perculsus, revexit domino ter-
meruit, et redeundi aditum ebrius non invenit; rilus quod ab-luleral, b quod etiam pieiatis studib
nec mitiere poteratquod prxsumpseral, nec auferre non servabat. Ita demtim reddita juri naturx, coepit
fas babuitquod arnbiebal; sed cum inibi primo dilu- species se non auimata celare, nec souitu se itisi
culo, rei prxscius, vinex dominator occurreret, fu- pulsa detegere. Sancius igitur athleta Christi, absque
rem reperit, quem sua jam prxda prxvinxerat, et realu proprio, pro delicto confundiiur alienn; atque
utwque alium mutato jure servabat. Tunc usque ideo mercedem reo pro culpa tribuit, ne inani ain-
adet sancti ultio rei sxvit in crimine, ut uvas pro- bilione trislior remearet c.
pria manu discerpens, augmentum magis illi pro- 7. d Quadam vice prxcelsus Clotarins rex in pro-
fusa oblatione tribueret, et detictum objurgatione cinclu, Fraiicorum movens exercilum, cuin irans-
castigans, remeandi'aditurii indulgeret. isset lluvium, cujtis est e Stimina vocabulum, omtiia
5. Pari igitur meruit pcena percelli, vel perdu- qux inveniebani. loca prxdantes et pecora, perve-
'
rante insidia coerceri, qui vasa ejus, dbmum no- nientes inter f caslellum quod fertur Noviomagum,
cturna obreptione prxveniens, distenta melle, furaliis B et Isaram fluvium, quidquid fuit « vehiculorum,
fuerat. Custodes deceptione callida fallere potuit, carra, vel h summas trahentium, pedes afligentes,
pecus quod rapuerat lemerarius non evasit. Caslro- de loco nullatenus moverunt per triduum. Ad villara
rum habitacula sublatx apes cum indignatione lin- sancti Menardi, qux l Sellentiacum dicitur, occur-
quebant; ubiqne furem non casto ditaules opere, sed runt viro sanctissimo; et data oratione f discari-
aculeorum sxviiia persequentes, quousque latronis cantes qux lulerant, laxaii pergunt itinera.
detecta confusio, sancto quod fraudaverat reddidit, 8. Nec illud omittendum est, quod per miraculum
et veniam prostratus invenit; sed nec immerito pia factum est. Cum porcarii sui in glandem porcos de-
sacerdotis indulgentia reum non damnabal ex cri- ducerent, et ab iniquis hnminibus furto subducti
mine, quemipsa ultrix prxda torquebat. fuissent, divina mox virtnte soli, de longa regione,
6. Acciditetiam simile sub hac proditione myste- nullo homine sequenle, ad sanclum virum reducti
rium. Dum viator quidam juxta domum ejus agendi sunt. Nec hoc inter reliqua miranda signa prx-
ilineris copia prxteriret, capiens illius callida fraude tereai. Quidam, Tosio nomine, dxmonis graviter
juvencum, furli scelere tintinnabulum collo prxri- oppressus infestatione, curari meruit expresso viri
puit; atque hiatura ipsius impressi graminis fraude p Dei signaculo.
condemnans, nullius contemplatione deprehensus 9. Sed cum jam multimodis virtutum fulgeret
abseessit; etcum jam se censuit velcriminisevasisse studiis, famaque ejus per diversa orbis spatia gratia
periculum, vel sorlilum compendia fuisse per fur- crescenle prxcelleret, defuncto Viromandensium
tum, obstaculo nullo a serata, ipsa dedit prxda tin- urbis pontifice, k in ejus locum consecralur episco-
nituin, cupiens domini redire prxsidio : qux quani- pus. Ubi conversatione ccelesli ter quinis annorum
libet abditis penetralibus studio diligenti locata vel circulis in sanctimonia ipsius officii sacerdos cxstitit
ferrata rlaustrorum obsecratione retrusa maneret, pretiosus; et nisi quod percussor corporis defuit,
tinniente ambilu scelus nullo modulante vulgabat, martyrium confessor implevit. Sustinuit jugiter dia-
* Alia, servala, vel servalo. IDRM. post sancto Eleutherio episcopo Tornacensi, vita
b Alia : Quo actus pietatis studio non errabat; alia: fimcto, Tomacensis ipse episcopus erealus est.
Quo veniampielotissludio nonorabat, BOLLAND. Con- siinima cleri ac populi totius consensione et accla-
fer hxc cum poemaie de endem sancto Medardo nialione, nec non regum favore, ac sic unanimi,
scriplo a Fortunato, I. rr, c. 20. potttilicali videlicet ac regali, auctoritale, duas illat
c Vitaa Bosciorelala in Biblioth. Floriacensi hic Ecctesiam unam fecit, ut ait Radbod. in Vila sancii
desinit. Medardi, nuin. 19. ldem tradit causara nb quam is
d llxc ntim. 7 relata deerant in Mss. Maximini. sedem episcopalem a Viromandis Nnvimniini traits-
BOLL. IB lulerit. Illa scilicet urbs frei|iientibus Barbarorum
e Alii, Somma, vulgo la Somme , anliquioribus excursionibus cum devastata fuissel, ac nova lime-
Somona. BOLL. retur incursio, Noviomum, ceu tuliorem in
f An forte Nigella, vulgo Nelle oppidum medium cum arte, tum ipsa natura salis minutum aclocum, valln-
inter utrumque flumen? Vita tertia : inier Isaram tum, seriem duxil transferendam. Est scilicet,ea
fiuviuni, et urbem Noviomagum, quasi hanc jam regio ( ut ibidem Radbodus , num. 16, describit)
transisset exercitus, quod tniniis probo. Railbodus silvis circumdata, et paludibus, el sua ipsius habilitate
inter Noviomuniet Isaram rem actain ait. BOLL. conlra hosiiles non parum munita excursus. Ipse
s Vehicula, id est equi, Gallice voitures. BOLL. quoquefnter geminos rivulos canslitutus esl Noviomns,
* Ms. Velseri, saumas, alii sagmas, et sagmata; ab Orienle Galliola, ab Occidente Margarela circum-
apud Radbodum plaustra scribuntnr ; apud Mona- fluitur, quos ambos lertius quidam sutcipil, qui Versa
chum Suess., carpenla. BOLL. nominalur; el sic pariier eonfluenles non longe a
' Ms. Noviom.,Sacentiacum,vulgo Sallency, prope manibus illis in Isaram, qui magni esl tiominis, di-
Noviomum.BOLL. labuntur... Est eliam locus ipse ab Oriente el Occi-
i Discaricare est onus de plaustro, aut equo de- dente adeo rupibus vallalus et rivutis, monlibus quo-
ponere. Vide Dufr., in Gloss. que et vutlium cuniculis, quod conlra pturimam ho+
1 Coinlius, ad an. 530, num. 14, ait Medardum stium incursionem a paucis commodissimepossil de-
successisse hoc anno Alomero in sede Viromandensi. fendi.
Is postea sedem suam Noviomum transtulit, ac paulo
 539 VENANTII HON. CLEM. FORTUNATI OPERUM PARS II. 540
bolo prxlianle calumniam , sed pervenit victor, A festim, suffraganleremedio, aslaretillxsus, et cnjus
meritis ad coronam. Tunc pontifex beatissimus, prius communis usum sermonis adnexa palato lin-
membrorum compage,prolenta longxvitate defessus, gua confuderat, virtuiem sancii antistitis resolula
* spiritum requiem deprecalus emisit, et convexa oris compage laudabat.
cceli athleta triumphalis ascendit. Inler reliquos, 12. Protinus scilicet sxpe palam triumphanie
eliara asseveranle (ut vidit)bWillacario presbytero, mysterio, qnos iniqua ferri ponderis retentacula
quando sanctus Medardus accepit corporis transi- gressibus negatis astrinxerant, ad lempli oraculum
tum, ipsius horx momento cceli prorsus aperti sunt summus anlistes veniendi prxstitit facultatem; et
et ante sancli corpusculum fere per tres horas di- robustam metalli naturam exsuperans, vasta com-
vina luniinariacunctisvideiitibusasliterunt; moxque pedum vincla confregit. Multos igitur promiscui
in tcrra grande fluxit diluvium, ila ut plueret mul- sexus, quos niembroruni debilitas miseranda con-
tum calida aqua de nubilo. traxerat, usibus restitutis, virtus medica indiscrete
10. Cujus corporis solemne pignus, prxcellentis- solvebal. Crebrius etiam oculorum captis lumine,
simi c Clotarii principis Francorum vel devolione purgatis tenebris, prxsidium conlemplilionis' in-
vel temporc, Suessionensium tirbs, tanti muneris dulsii, etredivivx lucis compendia desenis habita-
prxmio ditala, promeruit. Sed cum omnium popu- B : culis restauravit. Multa quoque et innumera virlu-
lorum fides solemni ambitione, gravissimo fereiro, lura suarum insignia, qux diebus singulis ex more
tradenda sepulturx membra conveheret, el unani- concrescunt, relalio noslra prxteriit, ut nec laleret
mitale vel amore gestandi onus leve sentiret, lunc silentio magnitudo operis, nec diei consumeret spa-
obviam sanclum habuit, damnalis aurium dudum tium tanla prolixitas diclionis.
adilibus, surdus quidam occurrens; et preliosi ve- 13. IIujus ergo piam Majestalem fusis indesinen-
taminis peplum osculans, psallentium illico stupens ter precibus exoremus, ut [clementissimi Theode-
melos audivit, et fraudati sensus usum recipere berti, regis nostri, felicilatem, crebris successibus
mundatus fide promeruit. dilatalam, et in externis gentibus justo dominandi
H. Postquam igitur, devotione fidelium maximo jure procul extensam, pro sua pietate longxvet, et
deeore prxfulla ejus tumuli urna exornata surrexit, clementissimi Sigiberti quondam regis animx sein-
prolixum est enarrare quantis se virtutibus quan- piternam requiem prxstare dignetur, qui » tenipli
tisque pro debilium clamor attollat emundatione ejus spalia devolus extendens, ad excelsa fastigii
tropxis; a quo quidquid fusis precibus expelitur, tegmina sumptuoso decore perduxit, quatenus eodem
incunctanter effectibus obtinelur. Hujus igitur tem- intercedente, servato culmine regiidiadematis, pro-
pli pro foribus paralyticus quidam depositus et C tendantur sceptra regix potestatis, ac perinde me-
ejectus, d quem omnium membrorum debilitas di- delam populis, pacemque tribuat universis; ] confe-
verso jure discreta damnaverat, pristinx incolumila- rat etiam petitum pro deliclorum indulgentia cunctis
tis meruit augmenta suscipere, et salutis gloriam generale prxsidium, qui speciale solemnitatis sux
obtinere, ut singulis vigor arlubus redditus con- hodiemundo prxslilit ornamentum f.
a Cointius refert obitum sancti Medardi ad an. corpus ejus basilicam decenler exxdificaturum, et
1545,ostendens nec post an. 550creatum episcopura ad laudem et gloriam divinm Majeslatis-cotnobialem
Viromandensem, nec post 645 vita esse funclum. servorumDei regulam ordinattirum.
Nam res, inquit, ab eo geslx, anlequam Tornacen- d ln tertia Vita, cap. 24, ejus mfirmilas hisce ver-
sis episcopus crearetur, breviori temporis spatie bis explicalur : lllroque pede in posleriora reflexo, ad
quam biennio eireuniscribi non possunt. Al sanctus vilam quodammodosemivivens tenebatur imago, quia
Eleutherius, cui Medardus in sede Tornacensi suc- el manus nugaciter vacabant ab opere, nec ad atiquid
cesSit, obiit an. S5S. Non is igitur post an. 530 Vi- agites exeri, nec dissipatm sallem ori habiles erant
romandensis episcopus creatus fuisse dicendus est. applicari.
Neque rursus dici polest anle an. 530 Viromanden- Hic dcsinit ms. Caesaris insulae. ChifQeliusetiam
sem sedem couscendisse, cum non ante antium 544 quxdam mss. habuit, in quibus deerant vota pro
beata Radegundis a beato Medardo, Noviom. episco- U regibus mox nominandis. BOLLAND.
po, velum aeceperit, ut in ejus Vita narraiur. « De sancti Medardi basilica, et in ea perficienda
Quamobrem curn is sederit episcopus quindecim studio Sigiberti et opera, legesis qux adnotavimus
annis, consequitur ut nec ante annum 530 crealus ad c. 20 lib. n Op.Fort.
fuisse episcopus existirnandus sit, nec post 545 f Hxc conclusio apud Acher. ex Mss. Corbeiensi
obiisse. Hujusce cbronologix ralio videtur curn eo et Resbacensi paulo prolixior, et aptior annuo in
consentire quod narrat Radbodus, sanctum Medar- Ecclesiis usui legitur hoc modo : Hujus ergo piam
duin, Tornacensem episcopum creaium sub sanctis- Majestatem fusis indesinenler precibus exoremus, ui
simo RemigioRhemorum archiepitcopo, siquidem Re- conferat pro deliclorum indulgenlia cunclis generale
migius, ut vult Cointius, obiil an. 533 prmsidium, qui speciale solemnitalissumhodie mundo
b Aliis mss. Willicharius et Walcharius.
« Scilicet, ut in ejus Vita narrat Radbodus, cum prmslitit ornamentum, Quwcuncta prmconia sunt nof
modo ejus qui accepit ut dignus pro nobis suffragalor
adeutn, jam ad extrema redaclum,visendum Clota- assistat, sed polius sanclmet inseparabilis Trinilatit,
rius accessisset, et ipse mandasset ut sua in ecclesia cui honor et potestas, virtus et imper-ium,laus et jubi-
sepeliretur, rex enixe ab eodem petiit et impetravit tatio, in omni gente, toco el tempore, et per infinilo
«l Suessionis se humari paieretur, asserens se super smculorum smcula,
KU VITA S. MARGELLIPARI8IENSIS EPISCOPI. . 542

PRJIMONITIO
IN VITAM S. MARGELLl EPJSCOPI PARISIENSIS.
Vtrum revera Fortunatus, episcopus Piclaviensis, sequentem Vitam S. Marcetli, epitcopi Paritiensis,
necne, conscripserit,inter se eruditi distentiunl. Aucloresllist. Lilt. Franc. illam abjudicant FoHunato no-
stro, atque alteri Forlunato Vercellensi ailribnv.nl, de quo in prmf. ad Viiam S. Hilarii sumus locuii. IIis.ce.
veroindiciissive conjscluris illi adducuntur: i° quod Vitw sanclorum conscriptma Fortunalo Pictaviensi an-
tistite, ittum solttm presbylernm, «on episcopum nominanl; uc si quando nominant, adclunt Ecclesim nomen
cui regendm prmfuit; 2° stylus qtio conscripttiest Vita S. Marcelli, simpliciormagisqueconcisusvidetur auam
itleFortunati; 3* Vita istlimcmtdtis anle annis scripla est quain S- Germanus, episcopusParisiensis, decede-
ret; atque adeo non multo poslquum in Gallias advenissetForlunalus, cum-is nondum geslis sanctorum con-
tcribendis enimum appticuissel. Nam ipse videlur serius ad gesla sanctorum colligenda et litleris consignanda
accessisse, cum anleapoesi impensius operam daret. Postremo Gregorius Turonensis mentionemfaciens Viim
hujuscelib. de Gtoria Confess., c. 89, auciorcm ejus non commemorat,cum tamen solemne eidemfueril nomen
amiciisimititi Forlunati ascribere, quoties fetumingenii ejus aliquem commemoraret.Ita cum Vttas S. Seve-
rini, episcopi Burdegalensis,S. Albini Andegavensis,et S. Germani, Parisiensis ponlificis, commeminit,semper
iis Foitunali nomen adjecisse comperitur.
Sed alii conlra senliunt : ac Hadr. Valesinsinier cmteros in dissert. conlra Launoium; Vossiut, lib. n de
Latinis Historicis, c. 22; Labbeustom. 11 de Script. Ecctesiast.; Jotn. Albertus Fabricius in BibliolhecaLat.
medimet infimmmlatis; Joan. Molanus in Usuardi Martyr.; CmsarBaroniusin ttolis ad Marlyr. Rom. et alii,
eam proprium Forlunali ac genuinumfelum esseconftrmant.
Qua in re, ul el ipse aperiam quoUsentio, momenta et conjeclurmquibus adducti snpra cilali auclores Hist.
Litl. Viiam S. Marcetli noslro Fortunato abjudicant, non tanii esse videntur, quamobrem ita se habere %em
judicemus. Nam 1° non multum interest ulrum is qui titulum huic Vitmprmfixit, Forlunatum presbylerumne,
an etiam episcopum nominarit. Cwteroquinex siinili errore ac varielale plura atia, eaque germana Forlunati
opera, in dubium revocari possent, aut eliam rejici, quod Foriunatum modo presbyterum,modo episcopumno-
minanl; nec facdius fuerit quam nomenepiscopisupponi pro noininepresbyteri, quem aliunde epitcopum fuisse
constabai, suppressoEcclesiiecui prmfuerat nomine ex negligenliaaut imperitia umanuensium. Cerle anliquus
Codex, quemMabilloniusin manibus habuit, haud secus titulum in Vila S. Palerni (quam esseForlunati nemo
facile inficiabilur)prmferebathis verbis : Iucipit prologus Fortunati episcopi in Vita S. Paterni, etc. 2° Stylus
non mihi alienus a stylo Foriunali esse videlur, ul ex Prologo prwcipue legenli cuique ostenditur. Quanquam
diversa temporaquibus Fortunalus Vitas sanctorum conscripsil quamdam vel in stylo varietatem poluerunt in-
generare. Quod vero aiunl Fortunatum nonnisi sero ad gesta sanctorum litleris consignanda accessisse, nonne
idem Vitam S. Germani haud mtttlo, ut videtur, post obitum S. Germani ipsius conscripsit, de qua men-
tionemfacil Greg.Tur. tib. v Hist. Franc, c. 8? Quidni potuit igitur, adhuc superslite Germano, ejut
rogatu Vitam S. Marcelti episcopi Parisiensis contexere? Poslremo non semper Gregor. Turon., quotiesmemo-
ral Opera Forlunati, vel ejui nomen ascribit, quemadmodumin Vita S. Hilarii et S. Remigii ab eodemfaclum
tuo loco oslendimus.
Tanta vero Fortunati cum Germano conjuncta amicitia et neeestitudo, scriptaque ad hunc ab illo poemata
el litterm, vix dubiiare sinunt quin idem suasu Germani hanc S. Marcelli, antecessorisipsius, Vilam elucubra-
rit el edideril. Quod si el Prologum Vitmcum epistola qum Fortunati Operibus prmfigisolet conferas ex lilulo
ipso et senlentiarum ordine, et amplitudine, ac ttructura verborum, ac perpelua illa Forlunali consueludinein
tuis laudibut extenuandis,quam inler se utrmqueconveniantinteltigetur. Quin et lota in Vita reperias dicendi
formasatque tropos familiuresFortunalo, el seriem in miracutisenarrandis ejus pene propriam, ut conferenli
eum hac Vitat aliai ab eodem tcriptas innqtetcet. Quibus addit momenlum quod in veteribus membianis legi-
. tur, tette Vatetio. Nam ubi in quibuidam exemplaribuset apud Surium tegitur in Prologo : Cur ilaque, ut
d ctum esl, inter Gallicanoscothurnos ita lippata vililas plano pede, ctc, in iis sic legitur : Cur itaque, ut
dictum est, inter Gallicanos cothurnos Itala Patavinitas \Corr. Itala Patavilalis] plano pede ire prxsu-
mat, etc. QumverbaForlunati palriam, a Patavio non tonge dissitam, aperte indicant. Quocirca in eam ten-
tentiam propendeominimeillam a noslro Fortunalo abjudicandam esse, ac proplerea huud tribuendamalteri
Fortunalo Verultensi, de quo quatuor mss. Martyrologia Ecclesim Parisientis ad diemxiv. Kat. Julias, a P.
GerardoDuboisretata in Hisloria EcclesimParisiensis, lib. I , cap. 8. Edimut vero eam ut exttal apud Surium
ad dieml Novembrii.

VITA SANCTI MARCELLI.

PARISIENSIS EPISCOPI.

PRJSFATIO AUCTORIS A vernanlibus pampinis obumbrala, solent sibi viles

causas sterilemque materiam quxrere, ut magna
AD S. GERMANUMPARISIENSEM EPISCOPUM. dieendo de minimis, videantur osteudere sui flurai-
i. Bomiuo sanclo et merilis obtinentibus aposto- nis ubertatem; qui babentes intra se fontes eloquen-
lico viro, in Christi charitate fundato, meo lumini lix, de ipso sicco theraale didicerunt undas haurire.
prxponendo, domino et dulci patri Germano papx Unde quidquid injungitur illis, carmine irriguo co-
Fortunatus. Facundissima illuslrium oratorura in- piosius explicalur. Verum econtra quicunque angu-
genia, sermouum flore variaate distincta, et eloquii six intelligentix ariditate lorrenlur, nec Itabent
543 VENANTHHON. CLEM. FORTUNATIOPERUMPARS II. 54*
affluenliaminundanl-is eloquii, per quam vel aliquos A . cter extorquel. Denique ex hac parte niihi ipsi con-
reficere, vel sux siccilalis possint inopiam tempe- veniat perficere, quia qui minora vituperat, ducere
rare : tales non solum aliqua non per se dicere ap- ad majora festinai. Quibus suggestis volueratn hoc
petunt, verum eliam si quid eis injunctum fuerit, opus aliorum lingua nilescere potius quam nostra
perhnrrescunt, quoniam quantum doclis prolnqui, sordere. Sed quod primi differunt, vel ultimi prose-
tanttim indoctis utile sit lacere. Nam illi de parvis quaniur; quod cum displicere videatur eloquio, pla-
magna disserere, isti de magnis nesciunt vel pauca cere videlur ex voto.
profeire. El ideo quod ab aliis quxritur, ab aliis VITA.
fortnidatur. Sic belligerator in armis damni esse de- 4. Beatissimus igitur a Marcellus antistes, natus
putat, si non possit integer- invenire quod vincat. Parisii, sed civis paradisi: iu terris humilis, erectus
Sed sicut forlis requirit unde ducat spolia, sic debi- in ccelis; mediocris parentibus, sed merilis celsus.
lis metuit ne ducatur in prxdam; et quotl acer in- Cui hoc ftiit nobilitatis insigne lumen, Christo sine
venire desiderat iners vel audire formidat. culpa servire. Non de generis inlumescens superbia,
2. Cujus exempli gratia cum ipse sterilis scientix sed habens de moribus ornamenta, nec sumens de
convenienter accuser, nec sit in ine aliquid quod n parentali laude jactantiam, sed graliam possidens in
venusti sermonis ornamenta commendet, qnid libi virtutis exemplum : inlra se snos ihesauros reiinens,
visum fuenl, Pater beatissime atque amantissime, Deum inundo coide complectens. Sed cum Cbrisio
constanler admiror, ul de sanclissimi viri Marcclli pauper iste regnavit, qui in humilitatis conversatione,
aniistitis vita, nullo fine claudenda, et de ilia ccele- in charilatis ubenate, in castilalis luniine, in jeju-
sti latnpade mex aliqnid dignum commilteres scin- niorum piiiguedine ila se totum ccelesli tradidit di«
tillx: cum ego pauper ingenio, et ille dives sit sciplinx, ut ab ipsa infanlia maturus accederel, el
merito : ego humilis sermone et ille sit egregius posilus in corpore , quasi nihil de came portaret.
mercede; prxsertim cum vobis multorum pruden- Hic itaque nobilissima instilutione succinctus, et
tium famosx abundanlix sufficial eloquentia, Gal- venerandis operibus pene prius sacerdos quam clc-
lico Gallicana, et quadratis juncturis verba trulinata ricus, jamdudum dignus qui susciperet dignitalem,
procedant. Qui si velint, scrmone possinl depingere anlea paraius ad id quod erat sine mora fuluriis :
quidquid animus figuraverit: apud quos ipsum lo- calcata pompa mundi vel criminibus, cum divinis
qui diclare sit, el que vix corde concipitur, mox armis initiatus accingeretur ad spem felicem, pal-
in pagina res fonnetur. Cur ilaque, ul dicium est, niarn de hosle publico relaturus, in militia Cliristi
inler Gallicanoscolliurnos, ita lippata vilitas plano exercitando
Q [Forte, exercitanda] lector effectus esi, ..
pede ire prxsumat, ad quorum comparationem, ve- ac seipsum templo Christi primilus offerens , velut
lut inter rosas et lilia, nostrx lingux vilis saliunca Ahel sacrificium, hoslia viclxcarnis et purx mentis
respirat? Accediteliam ad difficultatem ingenii im- exceptus est.
pediti resaliera, quod de actibus beati Marcelli plu- 5. Qui clarior mercede quam nomiue, et merilo
riina sunt invisenda, temporum vetuslate subrepta,
major quam gradu, sine offendiculosuum gerens of-
nec facile memoria recolit quod annositas nuiuerosa ficium, coepit in milite crescere, quod accepit a rege.
fraudavit: quoniam quidquid in libris non figitur,
Cujus occullx diutius, velul vitis palmiles, coeperunt
vento oblivionis aufertur. Pauca quidem de ejus fructificare virlutes : nec pertulit in eo sua dotia abs-
gesiis felicibus sunt ad nosira tempora relatione vi- condi, qui quod desursum venerat adeo humiliter
vente perducta, ne in totum, quod sui amaiores in eum videbat amplecli. Denique cum clericali tiro-
posierum quxrerent, periret; quiaetsi sancta mem- ciuio celarelur, miraculis prodilur, et signis cosle-
bra jamdudum sepulcro sunt condita, non tamen slibus illustratur. Quadam vice accessit ad officinam
miracula sunt sepulla : qux lanto clariora sunt, fabrilem : qui despectus ab artilice, cogilur ut extra-
quanto plus memoria vivere nieruere non scripta ; ctam ferri de ardenli camino massam candeiitem
qiioniam licet non tenerentur in pagina, Dxa sunl in D manu sua nttolleret, et quanti esset ponderis enar-
cordis membrana raret. Tunc vir beatissimus, non ignarus loiuin de
3. Unde inter hxc difficilia dubito quo convertar, Chrislo prxsumere, et quanta virlutis causa sit in
ulrum vel digitos prxparem ad scribendum, cumi rebus non turpibus obedire, mox supposita manu
dictare lingua formidet. Sed differre non licet quodi ferrum ailius elevavit, dicens : De calore calet, sed
Pater injungit, cum secum magis ipse pugnet quii novem pondera habet. Quod postea tantum ad state-
tibi repugnat; prxsertim qui ut obedire me doceasi ram inventum est, quanlum ejus vox librata prx-
et quod stistinere non valeo libenter imponis. Ma- dixerat. Sic in una specie duplex miraculum pro-
jor enim devotio in re difficili comprobatur. Deni- pagavit, ne eum foci calor exureret, nec ferri pon-
que ibi plenus est affectus ubi, eisi virtus non tole- dere fefellissent. Nam def.Tcatisvitiis in se libidinis
rat, lamen animus non recusat; et ego magis bic: vaporem non habuit, qui lam libere ignis incendia
venerer quod charitas non leviier exigit, sed auda- sine usiione evasit. Nam utelementi ignera vinceret,
" loco snperius citalo, quod
_ S. Marcellus, naius LutetiaeParisiornm, sueces- men P. Gerardus Dubois,Thendosii
sit Prudentio in sede Parisiensi. Licet de temporej is incideril in tempora senioris; ita ut
ejus •poniificatusnihil cerii statui possit, conjicil ta-- idem S. Marcellusxqualis sit S. MartinoTuronensi,
 545 VITA S. MARCELLl PARISIENSIS EPISCOPI. 546
ante flammas carnis exstinxit; ct ut in ipsa pensa .A recoluntur, quidquid dictum non fuerit, aut invideri
non falleret, probavit ferrunl pondere. creditur, aut contemni. Igitur quidam clericus, Min-
6. Deinde in religionis ordine subdiaconus effe- tucius nomine, annorum circiier decem, propter
ctus est. Itaque cum subdiaconali ministerio funge- suavissimx vocis lintinnabulum, et dulcedinis orga-
relur, in die Epiphaniorum hauriens aquam de fiu- num de fauce prolatum, quia contingebat animos
vio « Sequanx dum beato Prudentio episcopo ma- populi delectari, cum repercussa inauribus, solita
nibus abluendis offerret, mutatis elemenlis , vini et auribus blandiri: jussus est ab archidiacono le-
sapor inventus est. Quo viso obstupescens pontifex, neritate nielliflua decantare. Quo facto, prxcepit
jussit ex ipso urceo in calicem sacrum fundi: unde ipsum puerum episcopus flagellari ob hoc, quia al-
universus populus, missa ceiebrata, ad communio- terum jusserat ipse cantare. Iiaque dum clencus
nem accepit, et ipsum vas cum ad plebis mulliludi- cxditur, episcopus lingua damnatur. Mox enira ut
nem suffecisset, ac si non tactum et integrum, sic clamor vapulantis in aurem sonuit, vox ejus ab ore
plenum permansit. Cujus vini myslico beneficio discessit, et novo prxdone sonum captivavit pontifi-
postea multi infirmi sanati sunt. Ecce virum sanctis- cis vox infantis. Sed si causa facti requirilur, cur
simum, qui undam sumens a flumine, vina effudit in contigerit invenitur. Denique qui puerum cantare
calicem. Sed unde tam nova miracula, unde [Forte, " prohibuit, pertulit vocis dispendia, quia vocibus in-
ut dum] portaret aquam , quodammodo quasi uvas , videbat. Cui ergo non nocet invidia, si episcopo non
exprimeret, nasceretur illi palmes in palma ? Vere pepercil vindic(a?b Unde quod quis in altero videre
beatum Marcellum, summa veneratione colendum ! non cupit, non habebit; imo hoc sibi perdit quod
in cujus manibus uno eoderaque momento floruit alios habere non optat. Omnis eiiim qui alteri la-
vindernia, et torculata sunl vina. Videmus non uno psum paral, jam cecidit, et antequam inducat in la-
in loco beneficiadivina concludi, dum quod prxces- queum, teuetur ipse captivante peccato ligatus. Tum
sit Dominusin Galilxa, ille successit in Gallia. Ibi magis si prolicere volumus, aliorum profectusnostros
ad nuptialem mensam Christus aquas vertil in vina esse credamus. Itaque eidem sacerdos per triduum,
(Joan. n), bic qux ad meusam Cbristi sufficerent, etsi ambulabat percompita, tamen jacebat Hngua
uova vina sumpsit altare. Illud prxcessit tempore sepulta. Non enim sonus poterat repercussa palati
hoc honore. Natn lunc quod dederunt sex liydrix, c camera resultare, nec intra sepem dentium vox
bic unum et modicum vas explevit. Sed lunc effecit, lingua rolante disponi: sed totum quod perdiderat,
ut se Dominus proderet, ut [Forle add. his] famu- ore muto prodebat. Tunc beatus Marcellus bis ver-
lum non celaret. (P bis appellat pontificem : Licet inlelligam, pastor
7. Veniamus ad illud miraculum, secundum or- bone, tibi lalem casum de culpa venire, lamen quid-
dine, non honore. Itaque cum vir sanctissimus qua- quid vis, in nomine Domini sermone prorumpe. His
dam vice ex sui officii servitute, aquam manibus dictis, adhuc beati Marcelli sermo volvebaturin ore,
venerahili episcopo porrexisset, mox iude balsama et jam quod imperaverat, obediebat. Deinde ante-
ccepeiunt fragrare ; et dum unda curreret, visa sunt quam iste cxplicaret, ille respondil, dicens: Vos
chrismala respirare, ut pene pontifex crederet suas mihi hoc fecistis, quorum jussio fuit ut alter canta-
manus magis ungere quam lavare, et alteras aquas ret quam ego prxceperam. Et duin ista loquitur,
quxreret ul priores undas ablueret. Quo viso, sa- amissx vocis gratia reformatur. 0 meritum subdia-
cerdos venerabiliter obstupescens, Deo gralias de coni, qui vocem restituit sacerdoti, et versa vice,
comperto munere relulit, et beato Marcello reveren- quod accipere debuit, boc indulsil: qui debiles fau-
tiam in religione servavit, dum eum nen talein qui ces armavit eloqoio, el in ore alterius fudit verba
serviret, sed poiius cui serviretur, agnovit. Unde per verbum. Quid diutius protrabam ? Semper ta-
~quis lantum subdiaconum admiraretur condigne, in cuisset episcopus, si nunquam requisisset Marcellus.
cujtis dextera ex aqua fiebant vina et balsama, el Vere digrius beati Marcelli sermo, uigregem Doraini
undarum pallor aut in ruborem conversus est, aut; D regeret, qui dedit pastori salutem.
odorem ? Jam tunc illis prxfigurabatur indiciis futu- 9. Operx preiium credimus etiam in paginis bxc
rus ponlifex, qui dignus esset chrisma tractare. Sed texere qux mullis sunt infixa sub corde. Quia etsi
cum adliuc subdiaconus hausisset chrisma de flu- de re terribiii in relatioue metus esl, in xdificatione
mine, merito dignus erat ut factus sacerdos hoc sa- sil fructus. Porroautem cum beatus Marcellus, quud
crificaret in fonie. seinper possedit moribus, esset poulifex ordinalus,
8. lllud quoque myslerium reliceri non debet quam dignilatem sibi reputabat magis oneris, tunc
quod proficil auditori, quia de paucis qux memoria quidam de populo, dum vellet ad communionem ac-
a Sequana notissimus Gallix fluvius, qui Parisios dere non cupit, non habebit ime hoc sibi auod alios ha-
alluit, de quo alibi Forlunatus scribens ad Druconem berenon oplat.
diac, lib. m, cap. 33, inquit: « Eadem loquendi forma utitur Fortunatus in Vita
NosmarisOceanitumidumcircumSuitaequor. S. Hilarii I. 2, n. 10., et lib. iv Vitx S. Martini.
Te quoqueParisius,chare sodalis,habet: Legesis qux adnolavimus ad Vitam S. Hilarii loco
Sequaaate retinet, nos unda Briunuica cingit, etc. citaio.
* Ms. Cod. sic habet: Vnde quiiquis in altero vi-
 S47 VENANTII HON. CLEM. FORTUNATI OPERUM PARS II. 118
cedere, manibus relro ligalis, non polerat ad altare A migraverunt. Hoc cognito, beatus Marcellut, intelli-
pertingere ; sed cum otnnes transiret, quasi uieta gens de hoste Iriumphum acquirere, collecta plebe,
cwpit stare, ut videretur non ad communicandurn, de civitale progreditur, et relictis civibus, in pro-
sed ad numerandum populum advenisse. Quem con- spectu populi solus, Cbristo duce, ad locum pugna-
spiciens ponlifex interrogavit quid fecerit. Respon- turus accessit : et cum coluber de sylva rediret ad
dit se peccasse. a Cujus confessionem agnoscens, lumulum, obvianles se invicem , dante orationem
dixit ei: Veni, accede, et ultra non pecces. Qua bealo Marceilo, ille capite supplici cospil veniam
jussione absolutus, ad communionem accessit du- jblandienle cauda precari. T«nc beatus Marcelhw
pllci beneficio muneratus, de prxlerila culpa ve- capttt ejtis bacuk) ler percutiens, misso in cervicem
iiiam consecutus, de futura vita correclus. Quanla serpenlis b orario, triumphum sunm ante civium
huic crat in sanctx Trinitatis xqualilale fiducia, cu- oculos extrahebat. Sic in spiritali tbeatro spectante,
jus mens sic libera, per singula verba proferebat solus cum dracone pugnavit. Hine confortatus popu-
miracula ? Sed licet satis fuerit religati catenas ser- lus, cucurrit ad episcopum, cupiens Irostem snuoi
mone dissolvere, tamen plus cst laudabile quod in videre captivum. Tunc prxcedente ponlifice, bestiam
Chrisli amore visus est peccata donare. fere tribus millibus omues prosecuti sunt, reddentes
10. Exsequamur et illud triumphale myslerium, B gratias Domino, et solventes exsequias inimico.
quod, cum sit ultiinum ordine, anteponilur in vir- Deinde increpans eum beatus Marcellus, dixit : Ab
lute. Matrona quxdam, prosapia quidem ncbilis, hac die aut deserta tene, aut in mare te demerge.
opinione vilis, malo maculans crimine quod fulgebat Mox dimissa bellua, nulla ejns ullerius indicia sunt
ex genere, postquam dies fugilivx vitx, rapta luce, inventa. Ecce propugnaculum patrix in uno consi-
conclusit, ad tumulum, pompa comitanle, sed- non stere sacerdote, qui fragili baculo fortius hostera
profutura, processit. Quo condita, horresco referens edomuit quam si ballistx transissent, nam sagitta-
hoc contigisse post funera, quia duplex nascitur la- tus repercutere polerat, nisi vinceret res divina. 0
mentatio de defuncla. Ergo ad consumendum ejus ca- virum sanctissimum, in cujus levi baculo virlutis
daver, ccepit serpens immanissimusfrequentare, etut est pondus ostensum, cujus molles digiti fuerunt ca-
dicam clarius, mulieri, cujus merabra bestia devora- tena serpeutis. Sic inimicum publicum vicerunt ar-
bat, ipse draco factus est sepullura. Sicinfelices exse- ma privata, plaudit in unius prxda generalis victo-
qniasserpentinusbajulus impendebat, utpost mortem ria. Si sanclorum virorum ex factis merita conferan-
quiescere cadaveri non liceret: etcui vilxfinis in uno lur, miretur Marcelhim Gallia, dum Roma Sylve-
loco jacere concesserat, semper mulabatur in poena. sirum; nisi hoc distat in opere, quod c draconem sigil-
Ocasum exsecrabilem,etvalde timendumlMulier qux " lavit ille, isle jactavit. Sed quis ejus valeat miracula
conjugii inlegrilalem non servavit in mundo, integra per singula sermonecomprehendere.vel voceproferre
nonmeruiijacere in sepulcro. Nam serpens, qui viven- quanta ille fecerit et celaverit, cum ea scripta sunt
tem in crimine traxerat, adhuc in cadaver desxvie- qu* de ipso, leste populo, claruerunt ? * His nam-
bat. Tunc ex ejus familia qui in civilate manebant, que operibuB sanctissimus Marcellus semper inten-
audientes strepilum, et pariter concurrentes, vide- tus, conversatione clarus, consummatione prxci-
runt ingentem belluam de tumulosis anfraclibus puus, beatitudine gloriosUs, remuneratione ditatus,
exeuntem, et vasta mole cadaver flagellante laben- cum Domino perpetno regnahirus, vinceris muildi
tem. Quo nimis perlerriti homines de suis sedibus
a Etsi auctor Vilx boc loco nihil commemoret aut ut poenitens non faciat poenitenda, humiliet etiam
Cravrompoteslalem, qua S. Marcellus reum lioml- animam suam, sicut David sanclus, qui postquam
nem absolverit, aut graves pcenitentix labores, quos audivit a pfopheta, Dimissum est peccatum tuum,
discipliuam, haec
exegerit juxta perpetuam Ecclesixvidetur humilior factus est iri emendatione peccati, ita ut
tamen universim comprehendisse hisce ver- cineremsicut panem mandttcaret, et polutn tttum cum
bis :Cujus confessionemagnosceits,etc, ut non antea fletn misceret. > Certe reus ille, de quo hic Fortuna-
illum relaxasse dicendus sit et invitasse, quo eucha- 0 tus, claviuin polestatem, tauquam sibi necessariam,
rislicx mensx particeps fierel, quam quibus lene- iu beato Marcello agitovisse, hinc satis potest intel-
retur criminibus, et quomodo esset affectus animo, ligi quod publico in conventu, se crimine obstrictum
sive
agnovisset, sive publice ejus audita confessione,VitaS profitens , ponlifici suo, vinctum manibus, semet
privaiim. Ita de Ambrbsid refert Paulinus, ejfls' ultrO obtiilerit, utique solvendum.
b Orarium aceipittir pro sudaiio aut linteolo, quo
auclor.« Qued qnotiescunque illi aliquis ob percipicn-
dam pcenitentiarn lapsus suos confessus esset, ila os abstergilur. Ita S. llieronymus in cpistoia ad Ne-
flebat, ut et illum flere compellerel. Causas autem poiinnum, S. Ambrosius, et aliif quos legereestapud
crimrnum qrix rlli confitebatur, nulli nisi Domino Dufr. in Gloss. ltem orarium est stola sacerdotis;
soli, apud quem intercedebat, Ioquebatur : bonum de qua item apud Dttfres.
rclinquens exemplum posleris sacerdolibus, ut in- 0 De hoc dracone, qui venenato spiritu plures
tercessores apud Deum magis sint quara accusato- occidebat, a beato Sylvestro in antrum recluso, lege
res apud homities. Nam et secundum Apostolumcirca in Vita ejusdem, a Simeone Metaphrasie conscripta
hujusmodi hominem confirmanda charitas est, quia cap. 8. Exstat illa apud Surium ad diem uft. De-
ipse sui accusator est, nec exspectat accusalorem, ceinbr.
fl Hxc Vita S. Marcelli vidctur a Forlunato con-
sed prxvenit; ut confitendo sumn alleret ipsc deli-
ctum, nec habcat quod adversarius crimiiielur. Ut scripta fuisse, ut in Ecclesia Parisiensi ad sacra of-
aiilera postea subdit: Nam ct ipsi posnitenii non suf- iicia recitaretur, i|iiomodo de oompendio Vitx S
ficit sola confessio, nisi subsequalur eniendalio facti, Remigii ab eodem faciuru diximus suo loco,
W TITA S. LEOBINI CARNOTENSISEPISCOPI. 550
contagium, raundus migravit ad Christum die Ka- A Christo: cui est honor et gloria, et virtus et potestat
teudarumNovembrium, regnante Doininonoslro Jesu per cuncla sxculorum sxcula. Amen.

PRffiMOMTIO
IN VITAMS. LEOBINIEPISCOPICARNOTENSIS.

Vilam S. Leobini, episcopiCarnolensis, tribuunt Forlunato Launoius, Valesius et alii; abjudicant, vero au-
etoret Hislor. Lilt. Franc.etftlii passim. Labbeus incerti auctoris esse eamdemafflrmat. Stylus qttidem quo Tittt
islhmc conscriptaest a ttylo Fortunali nostri non plane absimilisvidelur, at mUlum aliud prmtereaargumenlwn
luppetit quo iHam Fortunato ascribamus. Si is eam concinnavit, forte ad preces Pappoli episcopi Carnotensis
eamdemetucubravit, qui illam Ecclesiamrexit ab anno 567 usque ad annum 594 ; quomodoet Vilam S. Aman-
tii, episeopiRuthenensis, ad preces pontificiseptstlem Ecclesits videtur conscripsisse,uti in notis ad itlam diii-
madvertimvs. Videtur autem eadem conscripla fuisse ut illa in Ecclesia quotannis ad festum diem S. Leobini
legeretur; quod ex poslremo capile apparet. Nos illain ediinus ut exslal smc. l Bened., pag. 123, notis a el.
Mabiilonioexornala, quibus et nos alias, quas visum esl ad eamdem aliquid illustrandam pertinere posse,
adjunximus.

VITA SANCTI LEOBINI

EPISCOPI CARNOTENSISf

1. Igilur beatissimus a Leobinus [saint Lubin] B instantiam sedulum dividebat officium. His quippe
Pictavorum urbis indigena, dignis orlus parenlibus duobus prxfigurabatur aclibus, ut per agriculfuraa
fuit; quibus tantx humililatis devolione se sttbdidit, opus obedientia strenuus futurus indicarelur mona-
ut in pueritia primxvx xlalis positus per hoc di- chus, et per discendi sluditiin venlurus praepararelor
ceretur merilis approbatus. Hic bonx indolis in episcopus, per fidelium corda, vomere discipliiix
adolescentia ftorens, discendarum litterarum ainor exarala, salurus divini verbisemina.
2. Nec mullo post aliquaienus scientix prxroga-
ejus versabatur in peclore, ut sancti Spirilus gratia
quasi cxlesti nube circumdatus, dum boves servaret tiva illustratus in qtiodam monasterio pie susceplus,
in pascuis, conligit, rit Noidgelinsem monacbuin sibi coma capitis detonsus efficitur b monachus : cui
obvium deprecarelur sibi litteras discendas scribere. obedienlix humilitate cellarium creditum, et tem-
Qui cum non haberet codicis aul tabularum supple-. perandarum cursus horarum et vigiliariM»dlligentia
meHlum, prout potuit, apices in cingulo scripsit. committitur. Qua occupatione detentus, p«r diera m
Q»od utique prxsagium divinx pietatis mysterio lectioni vacare non posse comperiens, dedinaiHiki»
actum credimus, ut qui mullis erat profuturus ad ad dormiendum monachis pernoctabat intente, irt
exempbint castitatis, ipse cxlibatus «ona circumda- disceret norraam justitix. Qui cum assiduitaiem
C lectionis fratribus novisset onerosam, nolens horrn»
tus, candoris instar fragrantis lilii, circa renes ha-
beret cingulum litteris inscriptum veritatis. Postea murmurverti in tumultum, lenestrx, qux oculis tra*
' vero cuni pater huju.smoui aviditatem disceodi in trum patula erat, velum opposuit, ut lumen eis red-
lilio comperisset, lilterarum lineas in labulis fieri deret subobscurum, et ipse leetionis eaperet incre-
decrevit; cui tantura exinde processit stutlium, ut mentum.
utrumque pariter ageret, videlieetut laborationi in- 3. Quidam aulera diacotras iltustris nomine c Ni-
d
slsteret, et lectioni operam daret, sie inter colendi leffus , ,cognoscens eura velle adire beaturo Avi-
* S. Leobinus in sede Carnotcnsi successit iEthe- fuisse de quoidem Gregor. TOT.lib. lti Hist., cap.
rio an. 544 («t ostendit Cointius ad bunc an,, n. 91) 6, enarrat, quod Miciacense monasterium adiiuc re-
et decessit ad an. 555, ex eodem Coinlio. geret quo tempore Clodomeres, rex Francorum, ad-
h Cointius refert Leobinum monasticam vitam versus Godomarum, regem Burgundi», infelici exitu
amplexum fuisse ad an. 512, quem legesis ad hunc decertavit ad an. 524 : dolo quippe oppressus"periit.
an. n. 7. Fatetur tamen haecminime stare posse cnm iis aux
« Labbeus pro Nileffo legendum esse suspicalur hic dc Avito narrautiiriii Vita S. Leobini, cum iioc
Carilephttm; sed adversantur (ait Coinlius ad an. ipso lempore quo illud inler Francos et Burgundio-
520, num. 18) 'Acta CarilepW, qui una cum S. AvitO nes bellum gerebatur, aAtPerticensi solitudine non
secesserat in ccenobium Mixiacense, adhuc regente T) videatur is abscessisse. cl. Mabillonius, sxcul. i
illud nionasteriuiii Maximino abbate; idest ntultis Bened., pag. 613, post Baronium, duos Avilos, mo-
ante annis quam LeobinuSin Segaloniam ad Avitum nasterii Miciacensis monachos, censet esse distin-
se conferret. guendos, alierum presbyterum et eremitam, qui
d Hic idem Avitus esse videtur, de quo Gregor. postea Pertensis sive Perticensis abbas fuil; alle-
Turon. in libro de Gloria Confess., cap. 99, sic rum vero Miciasensis monasterii abbatem : cui sen-
scribit: AvitusabbasCarnoleni pagi, quem Pcrtensem tentix MabiUonii addunt moinentum qux hic de
votanl, sapius imminere dissolulionem sui corporis, Avilo Perticensi abbate memorantur. Lege eumdera
Spiritu sancto revelante,prwdixil, etc. Quem quidem Mabillonium ad laudalum locum, ubi sentenliam
Avituiu idem Cointius, ad an. 520, putat illum suam ex Adonis Martyrologio coiilirinat.
551 VENANTIIHON. CLEM. FORTUNATI OPERUM PARS II. 552
tum, qui lunc temporis morabatur eremita in Per- /A trepidus. Interpellalus ergo ille aller senex a Barba-
lico [le Perche], dulci affatu ipsum alloquitur di- ris ut res monaslerii tolius panderet, respondit bea-
cens : Ag-nosco, IVater, de minirais ad majora te tum Leobinum omnes easdem res scire, se aulem
velle conscendere, sed qux libi inccepto scientix ab earuin cognitione alieuum esse. Hac ergo excu-
inslitulionis proposito proficiant, tribus verbis te in- salione illo priore sene ab inquisitione liberato, cce-
struere curabo, id est, nulli episcoporum te ob^e- perunt prxdicti barbari boininem Dei molliter allo-
quiis obliges, quia inter bonos bonus, multos invenies qui, ut si quid ex eisdem rebus nosset, prxsentiali-
detraclores. Aliudmoneo nequorumcunque hominum ter panderet. Qui cum per eum suis blandinientis
basilicam regere , aut petitor ambias, aut expe- nibit possent ex his qux quaerebanl investigare,
titus acquiescas , ne inler diversos mores aut rigo- muliimoda poenarum geuera excogitantes apponere
rem monachi perdas, aut si blandimentis non con- tentant. Nani frontem ejus chordis fortiter circum-
senlias, detrahentes tamen vix sufferas. Tertium dantes, et pedes fuslibus astringeiites, et sxpe eutn
prxinoneo ne parvae te socies cellulx , quia dum iu gurgitem submergentes, sicut nec blandiliis, ita
singuli prxponere sibi cupiuut, uulli obedienlia mi- nec tormentis ab eo aliquid extorquere potuerunt.
nistratur Sanctus vero Leobinus iutcr utrumque constanter
4. Post octo itaque annos in illa cella monasiice R ' perdurans, maluit fcrre supplicia iniquoruin, quam
sonversatus, beatissimi Aviti prxsemiam se obtulit revelare secrela monachorum.
expetendam; qui cum ab eo responsum accepisset 6. His nempe suppliciis miserabililer afflictus, li-
ut post eruditionem quain in congregatione mona- cet semivivus, diviiiu tamen sulfraganle ope erepius,
chorum percepturus erat ad ipsum revertereiur, cum duobus fratribus Eufronio et Rustico, adire
mde recedens cum quodam diacono qui in monasle- ilerum sanctum Avitum iu vasta Pertici soliludine
rio alii|uandiu couversatus fuerat, Ligcris liltora commorantem; quos illc fraterna charitate reci-
coepilperagrare, perveniensque ad quamdam cellam, piens, et illos duos fralres prxdictos per congrua
ut in ea habitaret sibi oblatam, memor monitorum sibi officia disponens, ut cognovit bcati viri meniem
supradictorum, se in eo locoalligare noluit; sed vo- ceelesti bonitate uberius enitescere, eum cellarii
lens Lirinum pervenire , invenit quemdam fralrem prxfecit officio. ln cujus ministerii dispensatione ita
Lirinensera diceutcm se non posse illic temperiei in- se reddidil providum, ut nec superpetenti daret ali-
commodilalein ferre; quo dicto ab iiinere quod coe- quid superfluum, nec indigenti congruum subtrahe-
perat revocatur. Deinde Gavalensem expetens ur- ret alimentum. Adeo namqtie bealus Avitus ejus ob-
bem, cum beatissimo a llilaro, ejusdem urbis anli- sequium sibi conspexerat gratum, ttt sux fragilita-
stile, sacerdotaliter fuisset susccptus et aliquantisper C tis corpus, jejunio maceratura et senio altenuatum,
cum eo commoratus , ccepit conqueri frater non nullo tamen alimenlo reficeret, nisi quod beatus
apium sibilocum ad habitandum. Unde cum iuter se Leobinus sua industria prxparasset.
eosdem fratres altercantes beatus Hilarius animad- 7. Facluin est aulem ut cum Dominus beati Aviti
vertisset, ccepit horiari illiim vagum fralrem, ne a solitarium laborem ccelesti mercede remunerans,
comitatu beati Leobini discederet, ne forte. obedien- terrenis exemptum impedimentis, in collegio san-
tix gratiam recedendo perderet, quam bactenus il- ctorum suorura connumeratum haberet, bealus Leo-
lum sequendo adeplus fuisset. Inde vero recedentes, binus cum prxdictis duobus fratribus .in loco qui
audieniesque beati* Lupi famam longe laleque cre- vocatur Carbonaria decrevit consistere. Et cum ali-
brescere, ad eum se bumiliter contulerunt. Cumque quandiu in tribus cellulis a se couditis cerlatim divi-
modico tempore cum eo morali fuissent, hortatur nuin explerent olficium, discedentibus duobus, la-
prxdiclus frater ulpote iuslabilis et vagus, inde bea- bore suarum manuum per quinquennium aqux lan-
tum Leobinum discedere. Nolens ilaque vir sanctus tum poculo et sobrio ibidem pastus est cibo. Cum
bujusmodi persuasionibus acquiescere, fortiterque autem xslivo tempore proventus fructuum instaret,
resistens, et tam vagum fratrem in suo comitatu ha- ' el malurx segetes tritx horreis recondi deberent,
bere contemnens, continualo quinquennio in eodera subita aeris oborta tempcstas, ita sylvarum frange-
commoratus est ccenobio. bat cacumina et messes sternebat, ut in stragem
5. Interea dum Francorum dura ferocitas contra penitus viderentur redigi. Commotus ergo vir Dei
fiurgundiones bella concitaret, et ejusdem cellx lantx incommoditatis periculo, corura hujusmodi
monachi eorum metu buc illucque diffugerent «, iiiuibi tempestatem ccelestibus armis, orationibus
prxdiclus sauctus cum altero sene illic reinansit in- videlicet, se inarmans, oleum sacrx benedicliouis
a Hitarus a Labbeo Hilarius nominatur. Is Gabali- tuin, quod anno 1549 sxculari donatura est. >
toga
lanus episcopus fuit, ac subscripsit concilio Arver» MABILL. De hoc Lupo plura apud Cointium ad a;i.
nensi i celebiao anno 535, ut habel Cointius ad 521, num. 2. Lugdunensem Ecclesiam regebat ad
hunc annum, n. 28. quo tempore Lugdunum, lusula Barbara, et
b Nempe Insulw Barbarw anacboretx (sic euin vo- an.534, alix Burgundionurn regiones in pHestalem Franco-
cant, quod illius cccnobii monaclii divisis cellulis rum devenerunl.
anachorelarum more agerent), postea vero arcbie- c Cointius toco supra citalo referl banc
fugara
piscopi Lugdunensis. Est autein Insula Barbara monaciiorum ex lnsula Barbara ad an. 524. quo
(Clle-Barbe), inonasteriiim anliquissimum ordinis anno Clodomeres, rex Francoruiu cura Burgundium-
Benedictini in agro Lugdunensi, in medio Arari si- bus prope Viennam conflixit.
Ss3 VITA S. LEOBINl CARNOTENSIS EPISCOPL 55*
epponens nbn solum fulgnra et tonitrua, lempesta- A H. Ab hac itaque leutatione Deo se protegento
tein concilantia, fecil conquiescere, et in pristinam ereplus, coniigitul ipse qui aliorum inlirinilaiibii.,
tranquillilatem aeris quassalionem redire, sed insu- exstilcrat medicus, cancri vulnere percuieretur in
per quidquid cellx in stipendiis debebatur, sub in- naribus; qui dum monachoriim precibus rogarelur
legritatc conferri. lllius miraculi spectaculum a beato ut sibi huniano quolibet sludio mederelur, ipse xter-
viro palratam ad Iandem Dei est memoria reti- no fidens in mcdico, qui solo verbo curatomnia, cc-
neitdum. ram benedictam per annos fere duodecim ejusdeiu
8. Dum beatusa iEtherius episcopus beatum Leo- niorbi imposuit labo, ut virtus per divinam gratiam
binum Brajaco [Bro«] ut sibi occurreretb convoca* augraenlum caperet infirmiiate. Unde sepiper iu Dci
ret, conligil ut vicina illius cellx quidquid obvium servilio permanens, etin omnibus Deo gratias red-
edax ignis invenerat exurendmi», nibil parceret re- dens, sine aliquo bumanosuffraganieauxilio, poslea
linquendum. Sed cum monacbi lanli vaporem in- narium mcruil recipere saiiitatem.
cendii nequaquam injeciis aquis possent rcprimere, 12. Proferalur iu mcdiumet illud stupendum ges-
sed ut videbatur, poikis ignem eis viderenlur accen- tx rei miractrlum, quod omnibus prodesse poterit
dere, vir l)ei Leobinus orationibus suis et lacrymis, ad lideiincrementum.Quidam ex monachis, vocabulo
valenlioribusaquis, flammarum globos nouiine Cbri- B ' Tyrannus, crudelis quidem antitbeto nomine , sed
sti invocato penilus consopiii fecit. prasclarus virtule, dum esset quadam nocte sollicitus
9. Nec niinus et iliius miraculi insigne prxconium pervigil, vox ei directa eslquod laclum jam sonuisset
memorix esl commendandum. Cum per idem lem- signum. Hac itaque voce eommonilus surgit conlihuo,
pus prxfatus jEtheriuS episcopus beati viri Leobini et ingressus basiiicara splendore diffusi luminis ra-
prospiciens sancliiatem, ad diaconatus proveheret dianlem, in quacotispicuos claritale prospicit duos
officium, et fratribus firajacensis monasterii prxpo- egregia foima viros, sanctum videlicet Leobinum,
neret, dignum duxit ut prxfecturx offlciumcommo- et allerum nomine sibi incognilum, ex quomm visu
dius ageret, si ad presbyierii onus eum ordinabililer nimio pavore perterrilus fugnminivit, seseque in sua
sublimaret. Postmodum cum flamma rabidi ignis cella abscondit. Sed dum ad signi sonum in prxfa-
sylvas el campos exurens ad monasterium segetes tam basilicam ad Malutinos se intulisset hymuos,
exurendo venisset, el monachi ejus metu a mensai expleta oralionis consuetudine prxlocotus Tyraunus
surrexissent, vtr sanctus in oratione anle incendium cautns et devottis pergil ad dorhnum Leobmum,
prostratus, apud cceli Deum impelrare meruit ut obsecrans ut srbi iiidicaret qux esset ilia persona
omnis illius ignis rabies oppressa consopiretur, «l: quam in basitica una cuin eo intuitus esset. Aguos-
pristina temperies aeris reddila blandiretur. ceris haquc vir Dei fratrem fuisse tlignum lanlae
10. Inseratur huic operi illud cceleste miraculum, devotionis miraculo, ait : Fraier, cum fuisses ora-
quod Dominus patrare dignatus esl per beatum Leo- toriuin ingressus et duos pariter vidisses viros, me,
binum. Quodain tempore duo energumeni, in quibusi ut audio, cognovisii; alter vero incognitus, sed mi-
lanta vis daemomimprxvaluerat, ut sxpe vincula et> canli splendore candidus, ipse est beatus Avitus me
catenas comminuerent, occurrentes beatissimo viroi visitando dignatus corripere et commonere qualiter
sospilalis remedium largiri sibi humiliier poposce- debeam quemdam fratrem pro suis excessibus corri-
runt. Sanctus itaque vir a fratribus cohortatus im- gere. Merito namque coelesle lumen super sanctum
peudere graliam inedelx dxrnonico furore agiiatis, virum radiabat, quia licet in terra corpore, mente
pietate commotus, opposito crucis signaculo, et dx- tamen conversahatur in ccelis, juxta illud Apostoli :
mnnes ab iis expulit, et pfistinx saniiatis incolumi- Nostra aulemconversalioin cmlisest (Philip. m, 20).
lati efficaciter resiituit. Nec inulto post lempore,, Unde visitationem meruit habere et consolalionem :
dum longe a cella absens esset, et ad monasteriumi in cujus si quidem cordc el ore per divinorum eluquia
ubi paucx puellx morabanlur compeudioso ilinerei mandatorum lux coclesiis gratix jugiter ac ineffabi-
declinaret, benigne exceptus est ab illis. Denique; T) liier rutilabat.
posl bumanitalis ofliciuin, quod ei libentissime exhi- 13. Non multo post lempore, a beato /Etherio
Imerunt, inteinpesiae nodis silenlio una de puefa- pontifice ei injunctum est ut causa proficiendi in
rum collegio incentive impulsa pelulantix xstu ne- melius, sanctuin « Cxsarium Arelatensem episcopum
fario, pedibus sancii jacenlis sub lecli operimenlot iuquirere ei adire deberet intrepidus. Ad quem cum
deniibus dolosum iniulit morsum ; qui sentiens se: pervenisset S. Leobinus, parilerque cum eo beatus
hujusmodi morsu attrectatum, cum percussione pe- Albinus, qui comes ejus itineris fuerat, requisitus a
cloris et ingenti gemitu illam pedibus suis repulit,, beato Cxsario cur lanti itineris laborem assuiiipsis-
morliferum veluli venenum, et ser-vata omni corpo- set, respondit beatus Albinus se tantummodo sui
ris inlegritate, laqueos mulieris sine damno evasit,, desiderii causa venissc : beatum vero Lenbinum,
pudicilix slrophio prxcinclus. derelictis fratribus, quibusprxpositus fuerai,d Lirino
a yEiheriusepiscopus Carnoiensis subscripsit
syri- monastcrio Brajacensi prrepositum ad an. 535.
odo Aurelianensi n an. 533, III an. 538, et ivr c S. Cxsarius ep. Arelaiensis decessit ad an. 542,
an. 541. ut ostendit Coimius ad liunc annum, n. 15 et 10,
b Cointius affirmal S. Leobinum a S. sedisset an. 40.
jElherio,, cnm
cpiscopoCarnolensi, Brajacum acceisituin fuisse, ett * Locus corrnptus.
»«ATBOL.LXXXVIII. 18
U55 .£iSANTil IION. Cl.EM. FORTUNATlOPERUM PARS II. 586
properaturum, ubi fratribus ejusdem monaslerii dere- A lavit ut cum ipso illuc parrter pergeret. Surgens
lictis Lirino forel subjiciendus, accedcns ibi omnibus igilur senex profcctus esl simul, el pervenit Carnotis,
fratribus desiderarel csse subjeclus. Tunc sanctus quemadmodum fuerat deprecatus. Qui dum in qua-
Cxsarius, corripiens eum ut celeriter reverteretur, dam mansione hospilaretur, el vidisset nocte in
ail: Vide, fraler, ne fratres, te absenle, vim regulx somnis pavimentum nucibus stratuin, divina, ul cre-
frangant, et quasi oves sine pastore in direplionem (linuis, jussione ei injtinclumestqualenus emundatis
veniant; quia si hoc contigerit, tux repuialiiiur cul- testis nucleum sibi niiidum reservaret. Transaclo
px, et ouinis eorum iniquilas in tuum redundabit igiinr nociis lempore, cum in crastinum vellet of-
caput. Hac ergo tremenli admonitione prosiernatus, ferre monachum, ut ab eo poslulatum fuerat, epis-
:vdregendos prxdictos fratres quantocius ad propi iarn copum ordinandum, et populi consensus non csse
reverliiur cellam. Comperiens autem eosdem fratres dccerneret recipiendum, regis diclum illico in me-
nihil in se habcre invidum , niltil maledictiuni aut dium est prolatum, et inde recitalum quod ad regis
obtrectationi obnoxium, omnes xqualiler diligens, imperium et tolius populi votum Leobinum oporle-
omnes bilariler intuens, Deo omnipoienti iiniiiensas ret episcopum ordinandum. Ipse vero renuens et
reliilit gralias, qui eos ad lantx unanimitalis coucor- iudignum se judicans tanti reginiinis suscipere
diam perduxit. R curam, ad pedes episcoporum porrecius exieoditur,
14. Inlerea beatus ^Eiherius, Carnotensis urbis excusationem apponens, illud quod imponebant nec
episeopus, vilx sux cursu consummato, a migravit implere posse, nec perficere opus. Sed reluctantibus
ad Dominum. Cumque de successore ejus va«a esset omnibus, ataue ejus excusationi non acquiescentibus,
iriquisitio, Rex cceli Dominus, in cujus manu cor Eomniumquod viderat congrua interpretatione conji-
regum est,b Childeberti ragis cor ila sua inspiratione citur, scilicet quod per nucleum a suis lestis emun-
inflexii, ut de beato Leobino nionacbo ponlificemin dalum populus esset ab eoregendus; qui deposila
successorem eiigendo rrgale daretc decretum. Uni- ausleritatis rigiditale, quandoque esset suo reghnine
versi namque qui aderant, bealum Leobinumnon eorrigendus, neclareoque sui dogmalis pabulo rui-
solura a rege, sed a Deo esse electum alacri corde triendus. Exindesine mora, plaudenlibus populis ac
Jxlantes, consono ore et concordi volo conclamare Dominoin excelsis maximas refereniibus odas, Leo-
cceperunt, eum catiiedra episcopali in successione binus quem volis omnibus postulabant, Carnotenae
adfore dignum. ln hac ergo electione cum universus urbis Ecclesix prxficitur episcopus, et conlra callida
assenlirel populus, quod non absque livore invidix antiqui hostis machinamenta constiiuitur pastoregrc-
actum esse credimus, quidara episcoporum coaperunt _ gius. Qui poslea rigorem sui propositi indeficienter
resistere et contradicere ejus ordinationi, eo quod servans, sine pompx ostentatione monaebiim sc,
modica pars naris, quondam incumbentecancri xgri- ut anle fuerat, in suo proposilo perseverabilern de-
tudine, mulilata viderelur. Sed voce omnium una- monslrabat.
flimiler conclamaniium oppressa invidix illatione et 16. Suscepta igitur pontificall reverentia, qualiter
penitus fruslrata, vir sanctus secundum Dei dispen- quanlumve se gesserit in lege mandalorum Dei,
«ationem et populi eleciionem, ordinandus decer- verborum afflueniia non facile est dissereiidim. Erat
-niliir. enim vir aposlolicus, splendidissima vehiti ardens
15. Interea quidain illorum scientes oeatum Leo- in domo Domini lucerna, sermone nilidus, dogmate
binuin ad episcopatus non velle consceudere dignita- facundissimus,prxdicationeegregius, menteserenus,
tem, consilio inito, miserunt ad eum ut aliquem mira patieutia benignus, parcimonix sludiis setnper
de suis monachiim, pontificali infula dignum, eis inlentus, misericordix operibus devotissimus, ange-
lransmitteret ordinandum. At ille eorum dictis liben- licx quoque caslilatis candore super nivem dealba-
ter obtemperans, deputat tinura ex suis discipulis, lus, omniumque virtutum copia dilalus, et euprepia
tanlx ordinationi invehendum , instruens et docens decoratus vita. Et ut proharetur esse Dei amicus,
qualiter se iu reginiiiieagere deberet, et in sanctita- ,n fidelis quoqueservus el prudens sequentia reserahunt
lis apice exhibere. Sed frater nolens solus sineabba- miracula.
tis sui prxsentia illi coucilio properare, nbnixe postu- 17. Quodam itaque lempore , cutii idem beattis
a MortemiEtherii referl Cniniius ad an. 544, quo el populus, dislracli in partes, in eligendo sibi pas-
anno S. Leobinus eidem successit in sede Carto- tore dissiderent, nemo est qui in Ecclesix monu-
nensi. . • inentis aliquid versatus, ignorare possii.
b Hic fuit Childeberlus I, qui regnare coapil post Qua in perlegendis
re Ecclesix ipsius discipliua, pro variis tem-
obitumpatris suiChlodoveiI, an.511, el obiilan.558. porum vicissitudinibus, el locorum eventorumque •
Is sedem Parisiis babiiit. ratinne, sxpe xiatum flexii immiitnta est: quousque
c Varium tunc lemporis, quo scribebat Fortuna- ad nnstram perventum xtatem, qua pro inilisconven-
lus, in episcopis rieligendis ecclesiaslicx disciplinx lis, aul privilegiis concessis, aut ex vetere more
morem fuisse; el eos plerumque a clero et populo, relento, a Rom. pontif., a capjtulis, aui civitatibus,
inler se consenlienlibiis in pasiore suo designando ant ab ipsis denique regibus indicantur, qui deinde
et asciscendo, eligi solilos ; aut ex Ecclesix indul- a legitima potestate in episcopos consecrati, popu-
genlia, a principibus ac regibus ostendi et indicari, liini Dei in sanctitaie, aquiiate, prudenlia, pascere
qui deinde a melropolis et comprovincialibusinaugu- debeani, ad illius xdilicii sive corporis compagein
raientur;aut a Romanis pontilicibus declarari, con- et uniiatem, inquo Spiriius sanclut posuitepiscopot
firinari et in suas invehi sedes, prxsertim curn clerus regereEcclesiam Dei, quamacquisitii sunguinettto,
557 VITA S. LEOBlNl CARNOTENSISEPISGOPI. 558
vir Lenbinus ex more ponlificum parochias circum- A fretus oraiione, una cum sacerdote, ad ignem prope-
eundo visitaret, et Avallotium a pervenissct, qui- ravit impigcr. Mox ignis ejfis oralione compressus iu
dam cxcns ab annis octo cxcitate obtenebratus, ut semetipso deficit, vires quas incendendo xdrfioia as-
cognovil virum sancliim per illum locum babere sumpserat obliviscitur, et iia flamma ejus inierveniu
transilum, lurmiliter peliit ut per crucis signaculum consumilur, ut in semetipsa murtua penitusconsopi-
se redderet illuminalum. Quod vir sanclus aliquan- retur.
diu recusans, liinens ne virlutem operando aliquid 21).Nec illud silenlio prxlereundum est miracu-
arrogantix videretur assumere ex episcopali ministe- lum quod nobiiiter virluiibus floret egregium. Qux-
rro, dum caute vult transire, tandem a suis compul- dam Deo devota ex motiasteiio puellarura, eam tuni-
sus est ui opem medelx xrumnis cxci clementer cam domni Leobinicausa consuendi accepisset, et
impenderet. Qui statim precibus devote peractis, cum de novo filo resarciens refeei-set, vetus filum ex ea
signaculo-crucis excutiens cxcitalis caliginem, pris- accipiens ad suara zonam ex fide ligavit. Soror vero
tino exstinctura reparavit lumine vullum, quo cxcus ejus sxcularis, qux pavore concussaad eum confuge-
fuerat ante alienatus. rat, diluculo consurgens cinxii zonam sororis, cui
48. Adjieiatur etiam huie bonesto operi illud no- inerat filum pontificis alligatum. Tum dxmon, a quo
b':le miraculum quo vir sanctus mederis sanavil antea arrepta fueral, sentiens circa puellam aliquid
faydropicum. Dum gloriosissitnus rex Cliildebertus magnum et diu ferre non posset. acrius eam vexare
beatum Leobinuni episcopum b Rotnjalo sperarel ad incipims clamavit per os puellaelunicam domni Leo-
se venturum, etin ipso itinere accederet Avallovico bini velut ignem sulferre non posse. Cum bac 'itaque
[AL, a Vallevico],oblatus estquidam hydropicus, ni- vociferatione dxmon egrediens, puella tristes fetores
mis lensus visceribus, sanilali restituendus: quera ejus pariter cum sanguine evomuit. Hoc quippe mi-
cum poiuifex pro obtreclantibus recusaret sospitati raculum non illo videtur inferius quod in muliere
resiituere.stioTum precibus pulsatus, signo crucis ap- hxmoroissa a Domino constat patratum,' quia sicut
posito, omnis tumor bydropici fugatus resedit, vis- illa ex taclu fimbrix sanata est a profluvio sangui-
•cerum dolor penilus recessil, et cntis lumore depo- nis, ita «t ista ex tactu fili erepla est a vexatione
sjto in planitiem redacta est.sgrolo a mortis periculo dxmonis. IHa aulem liberata, tam a laqueis ini-
iiberato. mici quam a curis sxculi, devovit se omnibus diebus
19. Inseralur in pagina qualiter per sanctum virura servituram Domino, conjuncta sorori in eodem cre-
evanucrunt incendia. Quodam tempore dum beatus nobio.
Leobinus cum c Medeveoconsacerdote a sxpedicto - 21. lnter reliqua virtutum miracula illud inferre
rege Parisios fuisset inviiatus, dies Paschx d, vice mirificura est, quod in fugandis infirmilatibusconstat
pontificis illius loci defuncli, episcopaliter transegis- celeberrimum. Nam si quis typo quotidianx, lerlianx
set, a parte basilicx B. Laurentii noctu edax ignis vel quartanx febris correptus, de sancti viri palliolo
cxsiliens domos pendulas quxper pontem construcix fuisset prxcinctus, pristina incolumiiaie recepta, ad
eranlexurere coopit.et non solum ex vicino fluvioin- hospitium revertebatur sanus. Et ila ' divina gratia
cessanter aqua superfusa non acquievit, sed etiamci- salus concessa manebat [Forte mannbat] de tcgmine
vitali proximis civibus, ut universa consumeret, pontificis, quanta quondatn profluxerat de tegrnine
magnum timorem incussit. Ut autem rex ob clamo- Redemptoris.
reni populi " expergefaclus, sopore quietis abrupto, 22. Adjiciatur in pagina quod vir sanctus oblinuit
causaui lumullus agnovit, confestim ad beatnm Leo- in vita. Dum cujusdam Carnotensis civis dcmus in
biuum dirigit missum, utcelerrime venienssuccurre- suburbio civitatis posita dxraoniaca infestaticne sx-
rel civitati. Sed dum multis hortaritibus ut ante eum pius lapidum imbre quateretur, ita ut vicini propter
irel locum quo magnumflagrabat incendium, ait: Viri densitatem crepitantiura petrarum paraia relinquen-
fratres, illic occurrendum est nobis unde contra tes convivia, domos suas effugerent, exhortati sunt a
flammx globiim divinum polius quiun humanum im- D Dei famulo ut aquam a se benedictamcum crucis si-
ploreiur ajxiliiun. Qui cuin pergerelad ecclesiain, et gnaculo illuc porrigerenl conspergendam.ubi dxmo-
in lerraro prostratus divinum efflagitaret suffragium, niix illusionis maximum instabat ridiculum. Quo
a Avallotium, vicus Carnotensis diceccsis, cujus interfuil an. 549.
memionem facil Greg. Tur. lib. iv llist. Franc, «tHic episcopusParisiensis, qui vita functus fuerat
eap. 50. Hic vicut (subdit cl. Ruinart in uolis ad prx- cum Leobinus Parisios venit, Amelius fuisse dicitur
fatum Gregorii locum) ett ad flumen Lidericum, qui a Cointio, an. 547, num. 7. ls interfuerat conc. Au-
pottea Allotiumteu Aloginm, vulgo Ailuye dicius est. relian. iv, an. 541.
b Rotojalum,Ruel, iribns leucis infra Parisios, Villa * Hinc Hadrianus Valesiusin Discept.de basilicis,
Rolojitlensisa Greg. Turon. in lib. x cap. 28 appel- cap. 5, hancS. Laurentii basilicam non in suhurba-
lainr. Est et Rotojaluro, Ruel, vicus dioecesisRotio- nis Parisiensibus ad septentrionem positis, ubi raodo
magensis, Fredegundis reginx relegatione insignis, cernilur, sed iu suburbani raeridiem speclanlibus, ubi
apud GregoriumTuronenseiii in lib. vit cap. 19, non erat regium Therraarum palatium, silara fuisse cen-
procul a conflueme Audurx (CEure) in Sequanam. sei. MABILL.
Sed de primo hic locus iuierpretandus. MABILL. ' Apud Labbeum sic legitur: ELita divina gr.aiia
c llicnon alius videturquam Medoveus,episc>pus talut concetta manebal [Forte manabat] de tegmine
Meldensis,quiunacum LcubinoconcilioAureliaiicutiv Redemptoris.
 659 VENANTIIHON. CLEM. FORTUNATIOPERUMPARS II. \
facto bostis effugit territus, et dotninus xdis cum A nullo modo pandere; sed quia sine dolore nftj^o
eadem domo securus mansit et intrepidus. amittit quod cum amore possidet, diu celare nonpo-
23. lilud etiam opiiulare miraculinn nobis est ad luit quia interior dolor cordis patefecil exteriorem
nieiiioriani reducendum quo vir sanctus Leobinus il- trislitiam corporis.Ul autem sa.ctus Deimcestam il-
lustris episcopus refulsit in populo. Quidam beatus lius domus conspexil familiam, tristnia correptus et
vir nomine ° Calelricus, nobilis genere, sed nobilior ipse ab apparatu prandii aliquatenus se suspendcits,
merilis, post excessuin beati Leobini Carnotis con- basilicx templum ingressus ac pavimento corporo
slitutus episcopus, dum in presbyterii gradu se lam prostratus cum laci ymis Dominumdeprecatus esl, ut
in conspeclu Dei quara in oculis hominum sancla trislitix causam qua mcerensdomus anxiabatur sibi
convcrsatione redderet gratum, tanla infirmitatis an- ostendere dignareiur. Oratione expleta, ut senex sur-
gusiia est correptus, ul vix uliiuio palpilarct anbe- rexit de pulvere, puella exanimis surrexil de morie.
litu. Cujus venerabilis germana itomiue b Mallegun- Tunc jam dictus Baudolenus admirans tantx vinuiis
dis, direclis velociter rnissis ad sancium episcopum, excellenliatn, cum omni domus sux familia pedibus
ul ad leviandum fratris sui iiifirmitaiem heuedicium sancli prostralus, omnia qux facta fuerant humiliter
dirigeret oleum. lpse vero cum oleo prxsentialiler indicavit. Unde et immensas ei gratias a luclu in Ix-
veniens sileniiunt abomnibus postulavit dicens: Do- II litiam relulit.
mine qui oinnia nosii, si hunc famulum luum Eccle- 23. Dicatur et illud mirificum quod sanctus Dei
six tux vel pnpulo judicas necessarium, tua opitu- jam infirmiiale delentus patravit miraculum. Hac
lante virtute, restitue sanum. Tunc ille xger statim itaque cum urgeretur infirm late, duo pueruli, liosiis
ut sacrx unciionis oleo est perunclus, lamx sanitatis vexatione agilali, ejus vestigiis se prosternenles, ci-
gratia cst resliluius, ul nullius infirmilalis moleslia bum, qui sibi post esum remanseral, cum benedic-
unquam ejus membra fuissent atlacla. Ad compro- lione percipere meruerunl.Quo curante medicamine,
bandam aulem sancti viri virlutem reliqua olei pars uterque rediit incolumis ad propria. Cumque beatus
in tantam constat pulchritudinis claritalem conversa, Leobinus per seplem annos continuala infirmitate
ulcunciis qui aderant non olei niior, sed cryslalli vi- agitaretur, divinis actibus in coeluinintenlus, et mi-
derelur clarescere splendur. Nimirum illud prxfigu- raculorum honoratus insignibus , quasi sopore dor-
-rans, ut qui futurus erat episcopus per ministerium miens, prxmiis remunerandus opimis, ut fidelis ser-
episcopale oleura consecralionissanciificaretetdivinis vus talentum sibi crediium duplicatuin reponans, in
virtiilibus per ccelestem graliam splendesceret. gaudium Dominisui intraturus, angelis plaudenlibus,
24. Operx pretium est ct illud insigne miraculum feliciter migravit ad coelosd.
lmic ordini inserere quod vir sanctus quamvis nes- C 26- Qui lamen antequam scpulturx traderetur,
ciens peregit iu corpore. Quodam tempore dura me- quanlx virtulis fueril vivus prodidit munuus. Deui-
moratus episcopus parochiam Dunensis pagi c cum que cum in basilicam S. Martini in feretro positus
suis pcrgerct visilandam, filia unica cujusdam ex pa- portarelur humandus, quidam de circumstanlibus
rochianis, nomine Baudoleni, genere et opibus illus- dum virga gestatoria frequcntiam irrumpentis populi
tris viri, ila vi febrium et longa xgritudine tenebatur probiberet, contigit ut crucein cuin lampadibus oleo
astricta, ut jam scpultura prxpararetur cum exse- plenis pendentem ad terram prosternerei. Mox ipsa
(juiarum pompa. Ilic audiens sanclum Leohiuum ex crux, mirabile dictu! funiculo, unde ceciderai, cura
proximo venientem, concito gradu ejus prxsentatur omni integritate lainpadarum , ct sine olei deiriaien-
conspectui, peiens ab eo suam benedici domum, et to, nemine sublevante, sese innexuit et permanere
tam sibi quam suis omnibus eulogias dari. Sanctus in oculis omnium, ut ante cousueverat, coepil: et
itaque Leobinus mature consurgens, ad memoratum ubi credebanlur lampades minutatim confractx, sua
fiaudcilenum utspoponderat perveniens, dum ingre- integritaie solidx, nec ullam olei guttam permise-
deretur domum, ejus puella ea qua gravabatur infir- runt dislillare. Sic bealissimi viri corpus ad laudem
mitate in leclo efficitur mortua. Nulli enim fideli D sux glorix emicuit virtuie crucis in funerc.
constat dubium ut per resurrectionem puellx a mor- 27. 0 gloriosissimum virum, cnjus inerita adeo
tuis nomeri sancti aritistilis clarificatur in populis. valuerunt apud Crucifixum, ut crux qux ceciderat
Prxfaius namque vir Baudolenusvolens se in cons- in terram sine ullius adminiculo ad locum unde rue-
peclu ponlilicis hilariter continere, sub atieslatione rat reverteretur illxsa I 0 venerabilem Chrisii pon-
omni domui sux prxcepit mortem defuncts cuiquam tificem, cuslodia angelorum jugiter munitum ! cujus
a Vide qux diximus in c. 7 lib. iv Operum Fort. firmavit. Hxc Mabillon. S. Leobinum decessisse pri-
b lirudili nonnulli censent hanc fuisse Mouegun- die Idus Martii ostendit Mab. ipse sxc. n Bened.,
ttem, cujus Vita exstat apud Greg. Tur. in lib. de Vitis pag. 1104.
Patr., cap. 19. Porro S. Leobini corpus in suburbana S. Marlini
c DunumCaslrum \u\go Clialeaudun, ad Lidericum basilica in Valle nuncupaia religiose asservatum est
fluvium posilum, Caruoiensis diceceseos fuisse me- usque ad an. 1568, quo Calvinistx sacras ejus reli-
inorat Greg. Turon., lib. vu Uisl. Franc, c. 17. in favillas redegerunl, exceplo capite, quod in
•*Nempe circa aniiiim Christi 556. Nam iineiluit quiasecclesia Majori custoditur. ln mss. Codd. ecclesix
concitiis Aurelianensi v, anno 549, Parisiensi u aruio Carnoteiisis dioecosim Carnotensem limitasse, ac
#51. Caletricns veroejus successor coucilium Pari- duodccim circiter annis sedisse legitur. MABILL.
>ieiisoI», anno 5&7 celebratum, sua subscripiione
2CI IN VITAM S. MAURILIIANDEGAVENSISEPISCOPI PR^MONITIO. 562-
virlute nec olei liquor damnum , nec ulta illarum .\ vcnerandam annua devotione meraoriam narravimus
coufraciionis suslinerct detrimentum. Vere eteuim recolenda, de innumerabilibus videlicet pauca, sub-
illius gaudens anima gloriatur felicitale xierna , ha- missis precibus liuiti palroni imploremus sanctitatetn
bens lampadem sanciam cum inexstinguibili lucerna, ut qui euin fecit coruscare miraculis, nos faciat exu-
quia sine laudis humanx pompa cjus manus nnn- berare operibus bonis, concedatque nobis prxsentis
qnam cessavit ab opere misericordix, quod indica- vitx cursum sine offensatranscurrere, continuamqub
lur hujusraodi liquore. Illius polentia hxc edita sunt pacis tranqnillitatem obtinere, et in futuro sxculo a.l
miracula, qui per crucis tropxum a morte perpetua ejiis consorlium feliciter pervenire, qni in Trinitate
genus redemit humanum, et a peeratis mundatum vivit et glorialur Deus per omnia sxcula sxculorum.
dedit conscenderecocluin. Et quoniam gloriosissimi Amen.
antistitis Leobini prxclara miraculorura prxconia ob

PR.EMONITIO
IN VITAMS. MAURILIIEPISCOPIANDEGAVENSIS
S* Jfouriiii, episeopiAndegavensis,Vi'am Fortunato nonntilli altribuunl, inier quos Trilhemittret Surint, ad
diem 26 Septembrit,et Vessiut. Hi fere ad id setttiendum adduci videntur auctoritale et testimonio cujuidam
Prologi, dequo atibi mentionemfecimus,qui sui auctoremprmfertGregor. Turonensem, etab ipso scriptut esi
adS. Germanum,Parisiensemantistitem: in quo Gregorius, rogalu Germani, emendassese affirmat Vitas et
miraculaqux Dnminus per B. Mauriliuut alque Albinum,Andegavorumaniisliles, operari dignatusest; quas
Fortunatus presbyler luculento sermone de^-cripserat,sciiptorum vitiis jam pene depravatis, etc. Qui pro-
togus inlegerlegiiur affixus OperibusGreg. Tnr. a cl. Ruinarlaceditis.
Sed pleriquecriliciei eruditi viri huncPrologumsuppotilum falso a.scripiujnGregorioTuronensiarbitranlur;
ex quo nondubitanlVitamillim S. Maurilii a Forlunalo abjudicare,cum multa. eaquegravia, rationummomen-
ta suadeant nec a VenanlioFortunalo Vilam islam conscriptamfuisse, nec a Grcgorio Turonensi emendatam.
HmcomniaraiionnmmomeniaJoan. Launoius, sac. theologimdoctor Parisiensis, proferl et urget in distertationa,_
in qua de auctore VitmS. Maurilii inquirit: e quibusprwcipua.nonerit alienum hic referre.
Ulud primumigiliir esl, Prologi kujut, quem Gregoriusad S.Germanum mitlil, inscriptionem: Sanctissimo
sanctx Parisioruin malris Ecclesix prxsulum domino Germano, Gregorius Turoiiic.c melropolis buniilrS
episcopus salutem, alienamessea temporumillorum more et consuetudine, quibus iwndunt mot invaluerat ul>
qumlibelEcctesia, sancta inater Ecclesia nominarelur; alienum item fuisse a consueludineGregoriiut te Turo-
nicmmetropoiisepitcopumdiceret; 2° credibilenonesse Vitam scriptam a Forlunato adhuc superstite, imo qui
pluribus post Germanumannis vixil, exscribentittmviiio ita depravari.poluisse, ut emendatoremrequireret; 3»
el si hocfactumconligisset,cur Germanusad Gregoriumpotiut Turonensem quam ad ipsum- Fortunatum, tui
amicistimum,eamdememendandammisisset, a quo-integrael ineorrupta exemplaria oblinere poluisset?49 Gre-
goriut in prafato Prologo iia se Vitpm S. Mauritii correxitserefert, ut ea prmlermiteriltive dempseritqum in-
credibiliavideripoterant. lpse ddnde attexit plane admirabilem,'acsupra hominumfi.lem stttpeitdam,S. Rena-
ti reiusciiationem,f ctampost annos seplemexquo hic obierat: quma Fortunato, utidem fatelur, omitsa fue-
rut. 5° Quod contrasuam consuetudinemFortunalum appetlat beatum iis verbis: licet illud beatus Fortuoa-
lus propier minus credenles omiserit, elc; 6° in ea Vitaplura plane adversanlur stylo et contueludiniGregor.
Turon., quod indicioesl ipsum suamanu illamnon corrextsse; poslremoilla in Vila taudalur tupr, ponlifex
GregoriusMagnusqni atl: Fides nou habel meritum cui huniana ratio prxbet experiineinum ; at Gregorius
Magnuinonnisi an. 5'JO Romanamtedem conscendisselegitur, cum S. Germanus, adquem Vi a illa. emendata
miltilur, decetseritan. 579.
llitce addttnt Bollandislce(id quod et. Launoiusante ipsos adverlerat cilalo supra loeo), quod cum Magnobo-
dus, sive Magbodus, episcoput Andegavensis,atteiam S. Maurilii Vilam se tcripsisse fateatur an. G2o, posi
obilum Grei/oriiTuron. an. 25 tanlum, haud facile Vitam a Fortunalo elucubratam et a Gregorio correetam
ianorare potuit, nec eademnon usut fuissel, si modo cognossetexttiiisse; cum ipse tamen ad novam S. M-auritii
Vitam elucubrandammonumenlissolumiis adjutum te [uisse commemoretquw a Juslo pretbyterorelicla fueranl:
cujut proplerea lanlummodomenlionemfacit.
Ct. vero Rninart in Prmf. ad Op. S. Gregorii Turon., num. 80, eamdemrem evincilex duobusmts.Codicibus
uno tcilicel Vindocinensismonasterii, ab annis 600circiler exarato, atlero vero bibliothecteS. Germania Pratil
annorum 5U0, in quibus Vita S. Maurilii tcripla fuisselegittir jnssu Rainonis, qui in Catotouoepiscoporum
Andegavensium,tcripto sub Eusebio episcopo,trigesimusquintus illiut ecctesimepiscopusnumeralur. En verba
Codicummss. : Raino, quondam S. Mariini quotidianus discipulus, et semper canonicus, ac post rnodicum
S. AndegavensisEcclesix, ex inilio Christianilalis xxxm [AL, xxxv] humilis episcopus, ob honnreni Omni-
putentis Dei, nec notteiejusdem S. Maurilii, atque remissionein peccaminiiiiianimai sux, anno incapnalknits
dominicx adhuc in DCCCCV, et «rdinalionis episcopaius sui in xxv, hanc Viiam beati Mauriliiseribere ac re-
qnirere jussit. Arclianaldus, S. Marlini discipulus et diaconus,. jussu prxfali doraini Rajnonis seripsit et
requisivit.
Hiscede causis erudili pene omnesin eam conveniuulsententiam, Vitam S. Maurilii(sattem qtim vulgo cir-
cnmfertur)non esse feium Fortunati, nec a S. Gregorio Turon. emendalam aul refectam.fuisse, sed jussu Rai-
nonis ephcopiAndegavensisfuisse conscriptam.Ita ct. Ruin. tocosupra. cilato, Launoius, Tillemonliut; auctores
Hist. Litt. Franc, Botlandistm,el alii.
Noseam hic tubjicimus,quumvis inler apocryplta Forlunati opera amandandamjuclicemus, ut exslattaixud
Suriiim nddiem 18 Sepiemb., ac illam,quibus visum esl,nolis illustravimus, addenles vel ea qum Boltandistm
eruditittinie ndiiotaruni. Porro in hac Vila quam Suriut edidit de Magno Gregoriomenlio non fit^nec ullutv
ejttt leiiimoniumreferlur, tecus alque notavil Launoius.
 5S3 VENANTll IIO.N.CLLM. FORTUNATI OPERUU PARS IL 501

VITA SANGTI MAURILII.

EPISCOPI b ANDEGAVENSIS.

f. Maurilius Mediobuiensisoppidt indigena exsti- A ibidem advenit. Videns auiem quod humana virlnte
tit, parentibussplendidissimis, et ab ipsis pene cuna- uon posset evelli, ad Dominum mente convcrsus.
bulis a beato Martino, qui illis lemporibus Mediolani orabat ut ipse f.inuni, ubi diversis erroribus menics
sibi• monasterium collocaverat,sacris lilieris instiiu- trandabaniur bumanx, quod ipse non poterat,. de-
lus est. Sed beato MarlinoAriauorum pei fidia de ci- strueret. Mox ergo divmitus ignis, e ccelo deniissus,
vilale illa expulso d, sanctus Mauriliusibidem demo- quidquid simulacrorum et immunditix ibidem repe-
ralus est, quousque a beato Ambrosio, ipsius civilatis rit, sub momenti hora consumpsit. Eliminala igitur
episcopn, officiumlecloris accepit. Interea patre ejus, omni spurcitia, honorabilem Clirisli fundavil Eccle-
qni e totam Hesperiam pene regebat, defuncto, se- siain, ipsamque postmodum fore vicum instituil '.
cundum prxceplura evangelicum (Matih. xix), re- Ibi bissenis degcns annis, multis se jejuniis elora-
licta matre, omniumqne rerum suarura cupiditate lionibus sedule Domino mancipabat : ubi etiara vir-
habeudi, sub ' Jtiiiano lunc Cxsare, Martinum, qui lulibus multisclaruit.
tunc Turonicam regebal metropolim, expeliit, et tan- 2. Nam in prxdio quod i Pontiacense vocatur erat
diu currjeodem moratus est, divinis occupatus officiis, vir quidam, Salurnus nomine, quem ex utero mairis
usque dum cxtcros ecclesiaslicos gradus gratiamque sux ambas manus aridas habenlem, in hanc vitam
sacerdolij invitus, Martino cogente, susciperet. B natur.i produxeral. Qui dum eleemosynis ad plenam
Adepto ilaque saeerdotii honore, arctiorem quam pervenisset xtatem, quadam nocte per visum admo-
inter monachos ducere diligens vitam, ut s solus so- nilus, audivit vocem dicentem sihi: Vade ad virum
lum liberius Dominum sequi valeret, Martini admo- Maurilium,eldeprecare ipsum ut signum sanctx cru-
dum doctrinis erudilus, et sque benedictionibus ro- cis super manus tuas faciat: et statim sanaberis.
boralus sese iuvicemosculantes elmultum flentes, ab Expergefactus, cucurrit ad viruin Dei, provolutusque
eodem ipso nolente discessit, et Andegavorum ag- pedibus ejus, lotus infusus lacrymis, suppliciter de-
gressus est urbem. Audiens auiem haud longe ab ipsa precabatur ut sibi manum imponeret, exponens illi
juper Ligerim fluvium in villa quadam h fanum fore visionem.Tunc beattis Mauriliustota die et tota nocte
antjquissijnum, diversis idolorum culturis dedicatum, jejunans, et in precibus soio proslratus perseverans,
* AK, Mauritinnis.Suriussiceffertlitulumliujusce scribit, jam lectorem ordmalum; sed reticet quod a
Vilx : Vita S. Maurilii episcopi Andegavensis: ejut B. An.b.rosioilluin in gradum fueril ascilns.
auctorem duo mts. Codicesnon habebant, sedcumcon- * Auctor Apologix adversus Launoyum, pro S.
ttet ex Tritltemio, Fottunatum ejus beati viti Vitam Renalo ediix, noniiiie llesperix non lola.u Italiam,
seripsisse, et siylus consentiatx Fortunatuni esse au- < sed Galliam Cisalpinam puiat iudicari : referenta
elorem non facile quisquamnegaverit. G Bolland.
b Andegavum civitas Galliarum est, Andensis pro- ' Est mei dum librarii. Legendum fortas;is Valen-
vincix metropolis, finitima Turonibus et ducami tiniano.
Bituricensi. Vicina Oceano est, alque a Ligeri, noiis- s Magnoboiiusnarrat S. Manrilium, amore solilu-
simo flumine Gallix, alluitur. dinis, a Mariino Turoneiisi secessiste.
« De hoc monasterio S. Marlini,. quod Mediolani h Idem hoc fanuui in.teriitor o Artdegavensirefert
exslmxil, mentionein facit Sev. Sulpicius iu libro de f.iisse, iit loco qui nnininatur Calonna, super liilus
Vita eiusdem, c. 4. Ligeris. Porro vicus ille (uti notant Rollandislx) est
dS. Hilarius, Arianorum opera, 111exsilium pulsus in Aiuleiisi cnmita.tu,quatuor circiter milliaribus ab
eslpostsynndum Beterren. an. 356; quoacto in exsi- Andegavo distins.
1 Launoyus ponil S. Mauriliumannos 40 eo in vico
liiiin S. Martinus venit Mediolanum, nec tamen d;u
mansitea iu urbe, ab Auxentio, Ariarjo epistopoexa- habitasse, antequam episcopus crearelur: sed ci non
gitatus ac deiurbatus de suo domicilio. cum Hilarium assentimur, ut alibi osiendere conabimur. Si illud
deiode'secutus esi, reducem ex suo exsiiio, ipse coiicedatur quod npiuatur Launoyus, tota fere corruit
quatuor solum annos in Phrygia exsul mansisset, uti de B. Mauriliohistoriaeseiies ac vcrilas. Magnobodus
testatur Sev. Sulp. Ilisi. I. n. Si ergo S. Maurilius nuliain facit meutionem de lempore quo S. Mauri-
puer, ac pene infens, a B. Martino Tur. litteras edoc- lius eo se in ioco tenuit: solummodo tandiu asserens
tus est,ut hoc loco narratur, nou js ad an. 327 na- ihi mansisse, quoad onut episc,opalutaecepit.
tus est, ut volunl Bollandistx, sed ad an. 345, vel i In Vita a Magnobodoscripta legitur Pociacente,
supra. Quod vero is leclor jam ordinatus a B. Am- D 1 Bollandistx suspicantur Podium Andegavensehic in-
brosio, Marlinum sub Juliano expeliiste dicilur, et ab dicari : < Gallix in Andegavensiprovinciaoppiduluin,
eo sacris ordinibus iniliatus fuisse, hxc inter.se nullo tribus a Sabnurio in raeridiem inilliaribus, et pclo
modo conciliari possunt, nisi Jutiani nomen pro Va- Andegavo dissiluin. ». Gregorius Turonensis in lib.
tenliniano irrepsisse dicanms. Julianus quippeAugus- de Vitis Patrum, cap. 18, Pontiacum inemorat in fi-
Uis anle obiil quara Ambrosius Mediolanensis epis- nibus Bituricum, ubi inoiias.leriuma S. Urso abbate
copus crearetur. Ejus quippe mors refertur ad an. constructum fuisse narrat. Diflicilesane esl certo de-
3b3,cum Ambrosiusnon anle an. 374 sedem Medio- finire quo in loco esset hoc siiuui quod hic Pontia-
Sanensisecclesix sil adeptus. Magnobodusquidem m cense appellalur.
\Ua S. Maurilii, suh Juliano in Gallias prolectum
563 VITA S. MAURILII ANDEGAVENSISEPISCCPI. m
pro xgrolo fideliter precabatur. Maneautem sequenti A evadere valeamus. lllico autem in adversutn Signo
crucis signum super manus infirmi deposuil, el cx- sanctae crucisopposito, dxmonia repente elevato raa-
lemplo sanas reddidit. gno rugitu, non sine immenso fetore fugerunt. Ille
3. Nou multo post lempore, mulier quxdam Nan- autem omnium idoioruin simulacra coadiinari prx-
netensis incola, niale a dxmonio vexabalur, quam cepit, et ignibus ea concremans, in favillam redegit.
tolo corpore debilera, sed el cxcam, lumine privalo, Deinde mundans diligenlius locum, ibidem honorabi-
reddidit. Qux geaninis vincta catenis a lidelibus ad le monasterium slatuit, quod ad glnriam Christi, ct
virum Dei deducla est. Altera vero die, uhi iu eam laudem nunc usque permanet conlessoris.
sanclus sua ltimina direxit, mox illam dxmoniura 7. Monachusquidam, Clemens nomine , per tres
deseruil. Tunc crucis signo hnnen. reddidit, et qux jngiier anmvs qualernis febribus urebalur. Altere-
calenis vincta.ad beali viri deducta ftierat ecciesiain, bat enim nimium xstus cum frigore, et erat ei hor-
libera et incolumis repedavil ad propria. ror cibi, quoniam defeeeratvirlus slomaclii. Cumque
4. Sub ipso fere (empore, dum quidam pastores in tali dolore deficeret, jamque de vila desperaret, ami-
eadem regione dominorum suorum pecora pascerent coruin monituad beatum virum se transferri prxce-
et vigilarent, eorum unus dum noctu pecora custo- pit. Qui ut ejus prxsentiarn videre proineruit, •> eu-
diret, mordetur a vipera. Cujus virus se repenie per B I logias salutis dari ab eodem fideliter postulavii. Quas
omnespueri veuas infudit, et lolum hominem in tu- dum sanctus sanctificatas ex more porrigerel, lan-
morera cqnvertit. De quo curn nibil aliud prxslola- guor ut fumus evanuit; moxque otnni virtute robo-
retur nisi interilus, quia jam semivivus jacebal ex- ratus sanus ad propria remeavit.
tensus, lutic cxteri pastores fide commonili prxsen- 8. Proximis sane exinde diebus, dum neg»tiatore*
tix deferunt coufessoris. Tunc sanctus, oculos ad inier divcrsas merciiim copias, d scucos utriusque
ccelum erigens, universa pueri membra signavit, et sexus juvenes venales haberent, et cum eisdem ad
in ipso vulnusculo, per quodviperx virus influxerat, Hispauiam lenderent, per Caionnx prxdium iter
de propria saliva" signum crucis impressit. Statimque agebant. Prxlereuntihus autem secus xdem beati
ex omnibus corporis parlibus revocatum virus cucur- viri, unus eorum qui venundandi ducebantur, ningiio
rit ad ipsum per quem se imraiserat locum, et inte- prosiliens impetu, ecclesiam ingressus est, et provo-
grae sanitati redditus est puer. lutuscum lacrymispedibiiscoiiressoris.orabat ut suis
5. Quxdam Andegavensis lerrilorii matrona, vin- precibus aul preliis sese pro Dei amore redimeret,
culo conjugali nexa, ex lempore sux copulationis secumque reiinerei, qui furlim de propria captivalus
sterilis permanebat. Qux dum pro adipiscenda prole patria, vendendus ducerelur in alienam. Cujus ver-
Dominum deprecaretur assidue , et nequaquam vo- ^* bis et fletibus suum patrioficum recognoscens, com-
lumsuum obtinere valeret, ac procederet maturain motus pia mente sacerdos, sine mora pro captivo-
annos desperationis adeplurx [Pro adipiseendx] jam . ipsius domino supplicaturus egredilur. Sed cunv
prolrs, ad beatum virum se tota convertit, ut quod dominus ipsius summa obslinatione id fieri posse ne-
ipsa non merebatur, ille apud Dominura suis meriiis garet, iunuit suis ut ipsum de ecclesia velociter
obtinerel. Et, si suis precibus filium seni feminx extraherenl. Cxdentibus auiem ministris vimque
impetrare poluisset, ipsum se Domino oblaturam, ei facienlibus, acdomini sui prxceptura exsequenlibus,
perpetuo serviturum, lota fide ac voto pollicebatur. immensis captivus clamare coepit vocibus : Miserere
Intuens aulem vir beatus mulieris fidem aclacrymas, et succurre, serve Dei, quem devolus iiberandus ex-
Dominum proeadeprecaturus accessit. Exaudivitque petii. Sacerdos vero flexis solo paululum geuibus,
Dominus virum sanclum , et deprecanti feininx con- elevatisque in ccelum manibus, inquit: Domiue Deus
ceptum dedit et partum.b Quera illa , sicut promise- omnipotens, qui in angustia constitutis, et de tua
xat, Dominoconsecravit babendum. misericordia vere eonfidentibus succurris, subveni
6. Non longe a vico Calonnx, quem vir beatus in- huic caplivo, pro quo le supplex exoro. Ad hanc vo-
colebat, erat quidamcollis Prxsciacus nomine, diver-1n cem tanta vis febrium dominum ipsius arripuit, ut
sis idolorum titulis decoratus. Maurilius vero dolens antequam poeniteresuccurreret, spirilum exhalaret *.
illam longiusmanere superstilioneui, ubi diversarum Tunc tanta formidine cxteri percelltiniur, metuen-
credebat inesse perditionera [Forte edd. animarum], les ne sese vivos terra absorberet, ut unanimes ex-
quadam die, adhibitis secum paucis fidelibus viris, peterent sacerdolem flebiliter, expostulantes qua-
perrexit ad locum. Cumque pervenisset ad idolum ut lenus el sibi indulgentiam, et defunclo suis meritis,
illud everteret, dxmonia, qux ibi latebant, clamare acquireret vitam. Vir vero beatus nimium metuens
cueperunt, dicenlia : Quid nos et hic, Maurili, per- ne ipse occasio et causa illius esset perditionis, pros-
sequeris? In his regionibus nuilus est locus quo te tratus terrx immensis singultibus invocat.Christum>
a Magnobodusnarrat S. Maurilium infudisse sali- c De eulogiis vide qux adnotavimus ad c. 12 I. xi
vam in os pueri, atque hinc illum sanitaiem conse- Op. Fortunat.
cutum. Simile fere huic niiraculum a S. MartinoTur. d Vox corrupta. Surius adnolal ltalos; an senos
editum legitur in ejusVila a Forlunato scripta, lib. m. legendum?
b Narrat Magnobodusbunc postea successisse ipsii e Magnobodusdominum servi non emortuum fuis-
Maurilio in sede Andegavensi; atque adeo non alius; se narral, sed i.ta xgrotasse, ut morti esset proxi-
kic fuit quam S. Renatus, de quopostea erit serino. mus ; atque ex precibus S. Mauriliivitara iropeirasse..
567 VENANTil HO.N.CLEM. FORTUN.\TI OPERUM PARS II. 563
ut defuncto redderet anitnam. Nec nntea surrexit a A iHud dicenlis Domini: Infirmus fui, et visitistrs ui»
solo donec el defuncto vitam, et capiivo acquireret (Malth. xxv), statim proficiscilur cum eisdeni. Ve-
libertatem. Negotialores denique, ut rctroacta prx- niens autem in domum, more suo prius prostravit se
sumptin iudulgereur, niullis donariis ipsum honora- ad orationem. Deinde benedieti olei liquore tnulieris
verunt locum ; qnx prope omnia beatus vir in usus membra perunxit: qux statim omnino ineolumis
pauperum deputavit. surrexit.
9. Nimirum prxtcrea, ut necessiludo cogit httma- 12. Interea dnm talibus beatus vir in vicoCalon-
a
na, navis Argo haud tnodica, mercibus relerta per nx floreret meritis et virtutibus, urbs Andegava pro-
Ligerim vehebatur. Qux contra Calonnamcumascen- prio b pastore viduatur. Tunc plebs urbana et univer-
deret, subilo turbato cum flamine ponto, navis in sa nobilitas, collectis eliam undique sacerdotibus, in
vertiginem rotabatur : frangilur antenna, et nunc unum venere consilium, conquirenles quis eorum
prora subrigilur elevata in fluctus, nunc puppis de- substittii deberet in pontificale ministeriura. Sed re-
primitur inler undarum biatus. Victi ergo nautx, vera aul nobililatis ventoso favore,aul pecuniis sub-
tantxque tempestatis timore perterriti, de prxsenti rogati ad tanti culminis diguitalem, quidam alios
jam desperantes salute, omnia navis armamenta je- prxferebant; ideoqne in unnm non valebant venire
cerunt in litlus, solum prxstolautes interitum, Tum B decrelum ; eo quod scriptum est (Acia. v.): quod
repcnie immeusis vocihus clamare cceperunl, dicen- non est ex Deo consilium, non poterit unquara sta-
tes : Miserere, w Christi, Manrili ; succurre nostro biliri, sed solvi. Dum ergo bxc invicem volverenl,
naufragio, poles cnim obtinere a Cbrislo, quivilam nec deliuire valerent, snbito sanctissimum Turouicx
acquisisli defunclo. Ad quorum voces exsurgens ab sedis arcbiepiscopum nuntiatur adesse Marlinum.
oratione Maurilius, fesline cucuiril ad liitus , et ele- Hnjus dum pene omnes sententiam prxslolarentur,
vato in adversum crucis signo, imperat procellx ne ait:' Viri fratres, audite et attendite eonsitium bo-
sxviret. Ccdunt mox deposito rigere spiramina : tu- num. Quia Deo vobis electus est poniifex, ipsum su-
mescenles undx verluntur in xqtiora, subsequitur- scipile sacerdotem. Sane Maurilius, Calonnensis Ec-
que serena tranquillitas, illxsique naulx ad portum clesix presbyter, erit pontifex vester. Quod audien-
optalum feliciter pervenerunt. les, mirati sunt : sed quia Miurilii jam noveranl vir-
10. Erat familiare bealo viro, ut ntinc ecclesias, tutes et merila, posiposita jam priori ignorantia,
nuncinfirmos lanquam verbi Deifidelissimusdispensa- statim pari mente ac voto in unam venere sentea-
torcircumiret. El ne ultramodum fatigatusdeficerei, tiam ; acceptoque domini archiepiscopi prxcepto,.
babebat humilis sessor asellum, quosxpius utebatur. celeriime dirigunt ad virum Dei: quem si [Forte ,
Quem nocturnis latro temporibus furari non metuit. ex] episcopi auclorilate, de propria raptum Ecclesia,
Sed infelix, duni furaturasellum, arripilur a dxmo- Marlini prxscnlix nolenlem sistunt. Qui dum cum
nio, et sic devians, per totam noctem illuditur va- B. Martinoecclesiarn ingrederetur, staiim ad decla-
gabundus. Mane autem reddilo, ante fores beati vi- randa lanli sacerdolis merita, niveocandure colum-
ri, exsensis [Amensj ipse adfuit cum asello, crimen ba divinitus elapsa, super caput ipsius descendit ac
quod. commiserat invitus confitelur. Deinde arreplus sedit. Quod videntes multi, unanimes uua voce
a dxmonio, fugere nilitur ne curetur. Sedvir beatus conclamaverunl Maurilium episcopatu dignissimum,
furiosum per ev>rcismi gratiam priHsa dxmoneli- i.on abhomiuibus tantum, sed ab Omnipotente ele-
beravit, el post a crirnine; receple asino, absolvit. Et- Gtum ct demonstraium. Tunc Maurilius, miraculo ac
quia necessitate coeperat furari, non vitio, tres iu- precibus victus, implens prxceptum, suscepit sacer-
super illi aureos dedil, ac dimisst. doliuin. Nam, ut mulli videre meruerunt, quolies
11. Matrona quxdam-nobilis, prxdives,senalorio beatus Martinus ad sacram consecrandi saccrdotis
ex genere oriunda, Ametia nomine , gravi ceeperat benediciionem supercaput ejus extendissel manum,
incommodo urgeri. Quod cum per duodecim annos semper ei prxfata aditum dabat columba. Sicque R.
perlulisset, omnesque res suas in medicorum arlcs Maurilio pontifice consiituto, et B. Marlino ad pro-
expeuderetr. nullum iiicoluiuilatis remcdiuin assequi priara sedem regresso, sanclus Martinus referre so-
metebatur ; et quanio curiosius totuiti artis sux in- liliis erat quod adbeneJicendum sanctum Maurilium
geniuin iii illam impeudere sliidnisseiit , lanio sem- pontifkem in columbx specie non soluin Spiritus
per delerius incommodo gravabatur. Ciiin auieiii de sanctus, sed etiam adfuerit angelorum exercitus.
cjus sauitate desperantes, parentcs de solis sepul- 13. Ordinato itaquead custodiam Christi oviuin
turx necessariis arimnncnml , ait illa amicis : lle, Maurilio poniiliee, tanta in. eo Doinini gratia rutila-
currite quaiitociiis ad bciinin virum Mainilium : et bat, ut non minora per eum quam dudum per apos-
si ohtinerc potueritis ut ab illo merear visiiari, con- tolos signa et miracula fierent. Nam tanlum verbis
fido quod per ipsum reslituar sanitaii. Tunc parentes d.iniones effugabat, xgrotos sola oratione curabat,
ac amici perpeie rursu pro feinina beatum virum cxcis signo erucis visum reddebat, paralylieos ad
adieruut, piis precibus pu tulantes u.t xgrotam sua prislinam sanijatem medjcante mer-ito revoc.ibat.
miserationevisitaret. lllc ubi hoc audivii,reminiscens Sunt eiiarn ejus plurima miracula alia, qux, licet
* Magnobodusplur.ili nomine naves exprimit. b Hunc fuisse Prosperum constal ex Andegaven-
sium episcoporum calalogis.
KG9 VITA S. MAURILIl ANDEGAVENSISEPISCOPI. 570
scripta non inveniantur, tamen quia vera sunt, de- A babitu, uui regionis principum adhaesii,.professus se
ftcere non possunt, sed multorum ore celebraniur. hortulanum fore, qualenus corpus proprio labore
Talibus igitur vir Dei aposlolica simplicitale redimi- castigaret. Qui cum tali proficeret ministerio, tan-
tus, cordisque puritatepcrlucidus,sine inlermissione tain copiam ejus meriiis Dominus oleribus dabat, ut
pro sibi commisso Christi grege, in vigiliis et oraiio- omnibus, quibuscumque necesse fuerat, ex eisdem
nibus atque jejuniis totum se Doinino inancipabat, suflicienier ministraret, et lamen olera nunquam de-
ut antrquus hostis diabohis Ecclesiam nullam ex si- (icerent. Unde perpluribus placebat et bene abom-
bi crediiisovibusteniando posset lxdereaut auferre. nibus amabatur.
\l. Proximo autem post acceptam episcopii digiii- 16. Interea plebs Andegavornm, ccelilus sibi quon-
tatem tempore, dum de basilica beati Petri egrede- d m commisso viduata pastore, non tniiiimo pavore
retur, ubi pervigil in oratione lotam noctem iusom- percellilur, crebrisque visionibus ininaiur, persxpe
nem duxerat, obvium habuit quemdam cxcum, ex etiam admonetur uti proprium pislorem circuiu-
ntero mstris sux carenlem lumine. Quod cum sibi quaquc perquirerent, el nisi Maurilius iiivenlus sux
a Domino tribui per rnerita beati Maurilii fideliter reddcretur Ecclesix, urbein Andegavam celerius fora
postularet, beatus antistes pautisper erubuit; sed " subvertendam. Unde ejusdem regionis tota nobili-
cum super oculos ipsius signum sancix crucis im- ' tas, sed et vulgaris immensitas, colhitione facta, in
primeret, erumpente mox sanguine cum dolore, lu- unum venere decretum, eligentes e concivibus qua-
men habere promeruit. Tum homo ipse pro amore luor diffusx virtutis, et fidei viros. Quibus, qui ne-
beali Maurilii, eidem beati Petri traditus basilicx, cessarii ad lanti itineris eraut supplenda negotia,
quandiu in reliquum advixit, fideliter servivit. sutuplibus ex voto collaiis, prxcipiuut ne unquam
15. Sequenii die beato Maurilio episcopo in eadem reverterentur, nisi prius proprium invenissent pa-
beati Petri basilica sanciam solemnilalem cele- tromiiu. Qui functi legatione, urbes oppidaque et
branle, advenit cura moriente puero matrona, cui vicos omnes prxterleguut, omnique fere Europa cir-
quondam sterili eumdem, ut nasceretur, anle epi- cumita, seplimo tandera anno in parles Gallix re-
scopatura apud Dominum suis meritis obtinuerat; verlenles, et minime, quem quxrebaut, invento,
postulans ut filio suo, quem Domino babendum ob- divino ductu ad porlum Oceani maris, qui in Bri-
tulerat, manuum suarum imposilione Spiritum san- tannia manet minori, pervenerunt, quatenus cis
clum daret, antequam obiret. Sed remorante in mare, quem invenire non poierant, trans mare qux-
sancla corporis et sanguinis Christi consecratione rere niterentur. Prxstolanles igitur navem, cum qua
paululum prxsule, puer excessit. Expleto autem ,P cceptum explere valcrent obsequium, dum reside-
sanetx solemnilatis mysierio, et obilu pueri, qui rent in littore, scriptum, quod supra diximus, inve-
absque chrismatis dono excesserat, prxcognito, to- nerunt in silice : liic iransiit Maurilius Andegavorum
tum id sux desiludini deputavit, lacrymis mullo episcopus. De tam evidenti igilur alacres effecii in-
tempore irremediabilibus sux culpam lugens inobe- dicio, trans ponlum abiere securi. Cumque in medio
dieniix. Cui cum nec isla sufficerent, diu multum- iranqiiilli xquoris mari essent, ecce repente emer-
que quid ageret secuut animo colluctapte, tandem sus e gurgile piscis immanis, prosiiivil in navim. De
reperit quod inter concives lantx negligenlix pia- quo ctini Deo gratias relulissent, ipsuittque piscem
culum plerie expiari nequiret, nisi singularis ela- exenterare coepissent, reliquiarum claves, quas
psus patriam civesque relinqueret. Tali igitur re- Maurilius in mare perdideral, in piscis jecore repe-
perto consilio, occulte semetipsum exinde eripnit», rerunt. Quas recognoscenies, liiuiium miranies iur-
ex sanctorum reliquiis quibus Ecclesia Andegavensis babantur altoniti, meluentes ne cum ipsis Maurilius
decorabatur secum claves deportans. Cum autem naurragium passus, bominem exisset. Demissis igi-
pervenisset ad mare, divina providentia, qui mane- l:ir de navi anchoris, in boc stantes, ut de mari re-
bat in littore, diem transitus sui exaravit in lapide; verlerenliir, assereuiibus naulisMaurilium esse de-
sicque ascensa puppi, iuchoati ilineris ccepit malu-• n funclum : singuli sequenli uocte uiium euindeiiique
rator existere. Cumque processisset in altum, et visum, Domino tribuente, viderunl. in quo dicluiri
quare claves b reliquiarum secum detulerit cogita esteis : Nolite meluere, nec reverlamini de itinere,
ret, insidianle humani generis 'inimico, ut dolorem cceptum maturate negolium ; procul dubio diu qux-
sancto viro super dolorem imponeret, repenle cla- situin vestrum invenietis desiderium. Mane auieui
ves de manibus elapsx submerguntur in xquore. reddilo, quid singuli viderant invicem referebaui.
Tunc cum lacrymis id ferlur exclamasse Maurilius, Unde admodum roborati, iter quod ceperant avidius
quod postea probavit eventus : Nisi has iterum, in- peragebant. Unde factum esl ut angelico ductu ad
quit, claves videre meruero, patriam urbemque domum principis cum quo Maurilius habilabai, re-
nunquam repetam, quam effugio. Transmisso igilur cto itinere ducerentur. IngresSi autem, illicovocari
inari, quo, quis essel, abscondere potuisset, mulatoi Maurilium, ul cum oteribus, quibus rex uti- consue-
» De liac fuga ne verbum quidem Magnobodus. dnmo regis invento, apud quem horlulani munere
b Magnobpdus lotam hanc historiam de fuga S. fungeb.atur, de Renato puero, post annos septem, ex
Maurilii, de ainissis clavibus, ac multo p.osttemporei quo decesserat, ad vitarn revocato, prxieruiiitil, ac
in piscis visceribus invcnlis, de eodem S. Maurilio in uc verbum quidem de his facit..
5M VENASTII HON. CLEM. FORTUNATI OPERLM PARS II. 572
verat, accurreret, audierunl. Oculorumauiem aciem A\ qtie fugalo dolore , mauus inlegre rcfurmantur, et
in parlera qua illum inclamari audierant, dirigunt, sospes cuin gaudio est regressus.
nec mora cum oleribus accurrere Maurilium con- 18. Alter quidam, Belgicus noraine, priino die
spexerunt. Quem ul cognovissent, prostrati pedibus Paschx proprias segetes servis propriis teinerario-
ipsius, cum magno flelu rogabanl ul propria subve- jure mundare prxceperat. Mancipiaaulem cum re-
niret Ecclesix atque civitati. Ad quorura fletura cum niii ccepissenl, ac dicere conlra auctoritatem foro
se negare non possel, obstupefactus, cum lacrymis ut tali die opera agerentur servilia, dominus eo-
repugnare ceepit obnixius, dicens : Voto memet ac rum ul id agerenl invilos coegit. Sed cum segetes
juramento constrinxi, nunquara in palriam reversu- ingressi, lolia et quxcunque inutilia sarrire tentas-
rum, nisi claves videre mererer iterum quas araisi. sent, raox Belgicus, oculorum cxcilate percussus,
Qnas slalim exhibentes, quidquid irrmari viderant cospta desererent immensis vocibus clamabal invi-
vet perlulerant ex ordine rcferebant. Stulim hxc tus. Cum autem per tres annos in ea cxcilate perman-
faina pervolai, ipsumque sollicitat regem. Mirantur sisset, dum beatum Maurilium pro commissi sibi
cuncli, et quem ul hortulanum habuerant nunc ut populi salvatione, ut episcopis moris est, vicos ac
beatissimum prxsulem venerantes adorant, multis villas circuisse audisset, cogentibus conlinuis dolo-
eum inuneribus bonorarc certantes. Tunc Maurilius B ribus, sedulus ac devotus expetebat ut ei vel vesti-
lol precibtis, ul regrederelur, et miraculis victus, menlum tangere sacerdotis concederetur, confidens
dum sollicitior cunctaretur, et vigiliis alque oratio- per hoc se posse statim sanari. Quod cum prxpa-
iiiLus insomnem ducere sequentem disponeret no- rantibus amicis langere meruisset, mox merito sa-
cieiu, tandem faligatus, paululum obdormiens, vidit cerdolis lumen amissum recipere meruit.
angeliim dicentem sibi :-Surge, Maurili, et populo- 19. ln pago cui nomen est Commonia erat rupes
rum le requirenliuiii exsequere volum. Ecce enitn quxdam excelsa , diversarum arborum generibus-
tuis precibus et mcritis tibi commissas servavit Do- nemorosa, ad quam, non lolo adlntc paganorum ritu
minus oves, pro quibus rogasti, et insuper reddidit discusso, sluliorum lurba conveniebat, sacrorum
libi puerum quem diulius plorans quxsisti. Quid suorum solemnia anniversario ordine celebrare. Ubi
multis? Manereddilo, concurrenlibus undique popu- per septem dies epulando et choros ducendo atque
lis, cum magnn honore dncitur ad navem, el tradu- debaccbando, solemnia sua quasi jure debito persol-
«ius, non minori gloria excipilur a patria propria. vebant. Sed quod fieri in vino plerumque et epulis
Taliterque propriam regressus ad urbem, n mirum solel, orta sediiione, multi vulnerabanlur, nonnulli
exspectantibus lurbis, de Domini promissione secu- etiam de more ibi jugulahantur. Et idipsum cum ac-
rus, vcnit ad pueri tumulum. Quo rastris discoo- C * cidisset, inevitabili falo fieri proclamabant. Quod ubi
perlo, invocat diutissiine planctibus Christura. Tan- Maurilius comperit, nec mora, cum religiosis qui-
dem autem explela cum lacrymis oratione, utrique busdam IValribusad locum perrexit. Ubicum jejunio
consurgunt, Mauriliusde oraiione, et puer de morte. et oratione tina nocte pervigilasset, gallorum cantu
Quem sepiiformis Spiritus gralia consecratum , cx tantus fetor de loco surrexit, ut vix vir beatus ibi-
eventu vocavit Renatum : qui divinis cullibus il- dem habilare cum suig possel. Mane aulera reddito,
lico mancipalus, el a bealo Maurilio diligenier eru- etiam qui superslitionem loci illius antea servabant,
dilus, lanlis promeruit florere virtutibus, ut post. intelligentes se divinavirtule perterritos, ne episcopo
Maurilium ponlificalem Andegavensis Ecclesix ca- repuguarent, ipsi cum eodem omne nemus succidere
thedram posthumus sortirelur el hxres. Quod sii et igni concremare festinabant. Ita autem per igneui
quis fortassis xslimaveril fabulosum, Andegavam1 mumlato loco, xdificavit ibi statim in honore beatx
recurrat ad urbem. Ibi enim inveniet pretiosissi- Marix genitricis Christi basilicam : el locus ille, qui
mum confessorum Chrisii Maurilium immensis vir- anle rupes vel lucus Marlis appellabatur, Castrum
tutibusflorenlem, et nec minus Reuatum antistitem,i pelrm uomen accepil.
successorem ipsius, miraculis coruscantem. n 20. Aceidit iisdem diebus ut beatus Maurilius iru-
17. Sanctissimo igitur sacerdotum Maurilio pro- ter quosdam discordes ob relormanriam pacem
prix sedi restiluto, quid proximis adbuc cxindedie- a Cenomanicamvocaretur ad urbem, Quo cum sine
bus conligerit, dicamus. Vir quidani avarus, insti- mora venisset, et, pace inter discordes restituta,
gatus cupiditate, arrepla securi, die Dominica, avi- regredi ccepissel, antequam ad pontem Leugae per-
dus operator exstiterat. Quem, secmis manubrio> venisset, incolx loci illius, ut benedictionibus prx-
mauibus iuhxrente, ultio statim divina subsecuta) Sulis firmari mererenlur, ejus adventum devotius
est. Idein tamen cogenlibus doloribus, post mensess prxstolabantur. Inter quos parentes cujusdam pueri
quiitque Maurilium expetens, sux ordinem culpx2 lilium suum nimia infirmilaie ex tcmpore infantix
flebiliter confilebatur. Cujus cum vir beatus poeni- gravalum, secus viam per quam transilum episcopi-
tudinem vidisset, commoius spiritu, dolere ccepii. fore cognoverant, posueruut, dicentes : Polerit, si
Sed cum sanctus Maurilius manubrium teligissel se- voluerit, nostri infantuli ohtinere saluiem, qui mor-
curis, illico laxalis nervis et ereclis digilis, omni- tuo puero vilam obtinuil etiam post sepulcrum. Erai
a Cenomamca,urbs Gallix perampla, el provincix cognomiois caput. Sila esl ad Sartam fluvium, fli.i
recijiit Huifnam.BOLLAND.
S73 VITA S. MAURILII ANDEGAVENSISEPISCOPI 574
namque puer ille lam gravi infirmitatis dolore con- A fragio constitntis. Expergefaclus autem, illis cle-
strictus, el omnium membrorum contractis nervis, mentius ail: Quid me quxrilis? vos fralres satisfa-
qtiasi in circulum involutus, ita ut glomeris rotulam cere poteratis. Tunc accepta, qux benedicti liquoris
potius irnitari cerneretur, quam hominis formam. erat vasculum, ampulla, mox ut oleumcuin oratione
Advenienie autem episcopo, inter benedictionis fla- et signo crucis in gurgitem respersit, illa sxviens
gitationem cuncli catervalim ad pedes ejus ruenles, tempestatis prncella, temperatis flatibus, extemplo
orabant ut infirmi pueri pietatis studio misereretur. cessavit. Lxti ergo et incoluraes pervenerunl ad
Coactus ergo precibus, prostravit se staiim in oratione portum.
cum lacryrais; nec antea ab oratione surrexit, donec 23. Adolescens quidam catecliumenus de nuniero
dislortis tibiis, coepissent se singula pueri membra Ecclesix sibi commissx, absente Maurilio, tam vehe-
d slendere. Tunc surgens ab oratione, apprehensa- mentem febrem incurrerat, ut anlequam sacri fontis
d
que manu pueri, exlemplo incolumem reddidit pa- baptismate regenerari potuisset, spiritum exhala-
reutibus; sicque beatus Maurilius iter quod coeperat ret. Nec mora, parentes ipsius rion sine immensis
explicavil. Cum autem ad portum a Lidi fluminis lacrymis, dum locus funeri pararelur, eum ad ecclc-
pervenissct, nullam ibidem navim reperit, sed om- " siam delulerunt, cum subilo beatus Maurilius adesse
nes ex parte altera tenebantur. Nec eliam nauta pa- nuutiaiur. Qui compertoquod sine baptismatis reme-
rebat qui navigiuin adduceret. Qui dum prxstolare- dio ultimo fungerclur officio, ingemuit. Tunc sen-
tur, et nemo esset qui transduceret, repente omnes ticns per spiriturn sibi adesse virtutetn, egredi omnes
carinx, divina jussione semotx a littore, ad obse- cellulam in qua corpus jacebat prxcepil. Ubi singu-
quium prxsulis in partem alteram deducuntur. Unde laris cum puero remanens, de inore prostravit se in
cum omnipotenti Deo gratias retulisset, ingressi oratione cum gemilu. Et rigans lacrymis solum, vix
naves, Deo solo gubernatore, ac absque humanorum tanuim spatio unius horx intergresso, vidit defunclum
nautarura adminiculo transierunt. Verutn tamen paulatim omnibus membris commoveri. Quem sta-
naulis qui accurreranl, quasi si illorum labore trans- lim, ut de oralione surrexit, parenlibus, qui pro
isset, naulum non expelitus dari prxcepit. foribus asliterani, vivum et incolumem reddidit, ac
- 21. Villam quamdam Geriacum nomine, ad ali- sacro baptismate consecravit. Duos denique leprosos,
menia capiivorum, viduarum, pupillorum, nec non sub ipso tempore pervariisvuliieribusobsessosalque
subsidia clericorum ac pauperum profuluram, vir foedatos, dum salutis remedium a beato postularent,
beatus ex rebus Ecclcsix comparaverat. Quam dum illos, verbo tantuin raedicante, sub momento curavil".
quadam die, ut ibidem quiddam operis faceret, cum 24. Peregrinus quidam dum hiemali lempore poe-
fratribus circumiret, repente h cornupeta vitula, nilentis habitum gerens, medicinam ahimxsux qux-
instinctu dxmonis acta, cum ingenti mugitu ac torvis rendo, vicos et iirbes plurimas circuiret, beatum
furibunda luminibus, in eum rolalim cttm magno Maurilium, cujus jam bonitalis famam audierat, qtia-
impetu accurrebat. Contra quam cum bealus episco- lenus ab ipsoverbum salutis audire potuissei, lon-
pus signum crucis opponeret, mox diabolus de capite gius exsul a patria cum aliis peregrinis itinerator
ejus in specie corvi egrediens, evolavit, et subito [AL, iterator] avidus expelebat'. Sed antequam ad
sicul fumus evanuit. Multienim (idelium, qui comi- ipsum pervenire potuisset, repentina niorie in via
tabantur cum eo, oculis bxc corporeis videre me- prxventus, occubuit morluus. Ubi cum peregririo-
ruerunt. Bucula verogregi suo statim miliorseove rum aliqui, multique ex vicinis partibus ad peregrini
immiscuit, et deinceps nemiuera laesit. obilum corivenissent, accidit ul electus Dei sacerdos,
22. Quadain die, cum per e Medianx fluviumna- qui pro supplendis commissi sibi gregis necessitudi-
vali subvectione in Ligeris alveo secure descenderet nibus infaiigabiliter laborare certabat, a vicof Sapo-
Mauritius, jejunio fatigatus el oratione, in navis naria revertens, ad jusli et sancti peregriui hominis
puppi paululum obdormierat; cum Subilo, humani cadaver Maurilius advenisset. Qni cuni debiium de
geueris insidianle iniraico, ccepcrunt gurgilis intu- U more pro absolutione anirax funeris officium exsol-
mescere fluctus; ila ut cadenlibus desuper lymphis, visset, el populis sermonem de religiohe conlerret,
submergi navis auturaaretur in undis. Tunc discipuli mirum dicfu! subito se palam omnibus defuncius
timore perterrili excitaverunteum, dicentes : Exsur- erexit, et cum reliquis Deo gratias relerens, quod
ge quantocius, et succurre in supremx mortis nau- per beatum Maurilium Dominuseum resuscilaverit,
a Ledus est Gallix Narbonensis amms, quera tin- d Magnobodus non hunc morluum fuisse scrihit,
gua sua leLez nuncupant; sed dubiurn non est quin sed in ipso jamjam fuluri exitus periculo, vix landern
hie significetur Lxdus, Gallice le Loir. Fluvius hic in supremo tpiritu palpitantem aMaurilio prislinse sani-
Perticensi provincia ortus, Carnutensem Belsix tra- tati restitiitum fuisse.
ctum defluil: dein varia alluit loca, et tandem paulo a Addil Magnobodushosce leprosos, stipem a Mau-
suura AndegavuminSarlamamnemseexonerat. BOL. rilio petentes, sanitatem recepisse.
h Simile a MartinoTuronensi faclum legitur ejus f Magnobodns diverso aliquid modo narrat Imc
in' Vita.lib. m, apud Forlunalum. factiim, nec peregriiium iter illud ad visenduin et
c FltiviusGallix la Maine dictus. ln Normannix conveniendum S. Maurilium dicit suscepisse.
limite orlus, per Cenomanos fluens, Meduanam ur- s Villx Saponarix menlio fit in lesiainenio Perpe-
lieni et Lavallium rigat. Supra Andegavura, auctus lui. episcopi Turonensis, eaque ad Caruin fliivium
Sarta et Lxdo fluminibus,in Ligerim se exoneral. BOL. vulgo te Cher posita indicalur.
 573 VENANTH IION. CLEM. FORTUNATI OPERUM PARS If. 576
evidenler omnibus patetecit. Quod videnies et au- A 1 infirmiiate, convocavit omnem cieruni cornmendans
dienles turbx, in coelum voces laudum -extule- iltis ulliinum transitussui diem, dicens : Ego ingre-
runt. dior viam universx carnis; vos autem admoneo,
25. Ul aulem finaliter dicatur, indicibilia Maurilii servale charitalem, custodite dilectionem, ditigite
mulia sunt opera, nec in eo quod divina virius opc- casiitatem, palienles estote ad omnes, et meinentnte
rata est sensus comprehendere potest humanus. semper pretio sanguinis. Christi vos omnes esse re-
Breviter tamen aliquid de ejus quotidiana conversa- demptos. Interea etiam lantxconvenerunt ex vicinis
tione narremus ad xdificalionem audientium. Sane undique partibus, visilationis studio, populorum ca-
ab exordio episcopatus sui usque ad terminum vitx, tervx, quantum urbs Andegava recipere polerat,
ut canonicam adimplerel sententiam, semper vicium mcerenles et mullum flentes, cur tanto viduarentur
panperem et aquarn brevern, ac supellectilem vilem patrono. Quos oranes Palrum piissimus devotiusin
babuit. Cum autem sanctx Quadragesimx dies adve- summo raoriis articulo constitutus absolvens, el be*
nireni, per omne lempus afflictioniserat ei, uldicium nediclionibus corroborans, septima incommoditatis
est, aridus ei vespertinus die tertia cibus, aqua tepi- die, ullimoque lotius xtatis sux anno nonagesimo,
da, et modicmii salis, ac panis liordeaceus. Pedem episcopalus a tricesimo, pius paslor et doctor Mau-
non proferebat bis diebus iu publico, ciltcio semper B ' rilius, qualem de sacri foutis baptismate sumpsil,
inlerius tectus et cinere. Yerum lauien robusius sem- lalem Idibus Seplembris, coram multis astantibus
per in corpore erat, faciesque ejus ut rosa rubebai : populis et psallentium choris, omnipotenti Deo attir
nani cum ad senilem xtatein pervenissel, non caput, inam reddidit.
non deules, non visum, non slomachiim, non cxlera , 27. Cum auteui sanclum ejus corpusculum die al-
rnerabra dolebat, non viscerum cruciabatur dolori- tera portaretur ad tumulum, gemini ex utero matris
bus, non sicCa humus jacentia super se ipsitis mem- cxci, ut sancti corpusculi loculum langere potuerunt,
bra confregerat; sed totus semper sanus corpore, lumen quod nunquam habuerant, ad declaranda an-
menle quoque sanior, in utrisque seniper robustior tistitis meriia , illico recipere meruerunt. Quidam
apparebal. Nam bonum, qUodMauriliuselegit, teuuit; eliam e civibus, paralysis distentus incommodo, per.
nec dimisit, sed complevit. Nihit erat illius severi- b triginta annos tenebatur in leciulo. Qtti cum psal-^
tate jucundius, nibil jucunditaie severius. Eralser- lenlium chorum deferenlium Maurilium audisset, e
itiorie silens, et silentio loquens. Erat neglecta illi lectulo siatim exsiliens, quasi cervus, nemine prohi-
mundities, et iuculta vestis. bente, beati Maurillii pervenitad corpus; tactoqua
26. Talihus ergo cum ab ipsa pueritix sux xlate p, et osculato beati funeris ferelro, pristinam recipere
fioreret virtutibus, et appropinquare cerneret sui sanitatem meruil extemplo. In tanti igitur honoris
transitus diem, haud longe ab Andegava urbe ad gloria sepultus, quanli qualisque meriti apud Domi-
septentrionalem ejusdem urbis partem, duplicem nura fuerit, dura quotidianis virtulibus et miraculis
sepulturx sux crypiatn xdificari prxcepit. Qua com- ejus exornat tumuluni, Dominus oslendit omnibus.
plela, quadam die Dominica, dum sanclx solemni- post sepulcrum. Qui esl benedictus in sxcula sxcur
talis olficiiun de more complesset, modica pulsalus lorum. Amen.
a Magnobodusait S. Maurilium tn secundoordine Sanein vico Catonna a Magno-.
scopns inaugurarelur.
sacerdotii XLannis Ecclesiam rexisse, in pontificalis bodo cimmoralus dicitur, postquam presbyter initia-
aulem apicis dignilale xxx annis prmsedissecalliedrm. lus a D. Martino, ab eodem secesserat, usque ad id
Undecolligit Launoyas euindein a S. Mariino Turo- lempus quo episcopus inauguratiis fuit. Aiqui nou
nensi sacerdotent et episcopum non potuisse ordi- plus quam annos duodecim ibidem commoratus esse
nari, cum is viginli riuniaxal et sex annos Ecclesiam scribitur in aliera ejus Vita a Rainone conscripta.
Tuioiiensem rexerit ex lestimonio Cregorii Turon., Quod si is annos 40 secundi ordinis sacerdoscomple-
apud omnes erudiios recepto. At Bullandistw volunt vit, triginta vero episcopus, annos viginli naius jaiu
quadraginta annorum nuinero, quibus S- Mauriliits fuerat itiiliaius sacerdos, quod verisimile non est.
sacerdos fuisse setibilur, vel antiiis poniificatus, qui b Magnobodus narrat quod paralyiicus ille a
a sacerdotio nequil sejungi, coinprchendi, ita ul D I xxvni annis tenebaiur in lecto, languore vehementi..
decem annos sacerdotiunt liiiuerit, antequam epi-

PR^MONITIO
1N ACTAPASSIOXISSS. DIONYSII,RUSTICIET ELEUTHERH-
Acla passionis B. Dionysiiepiscopi, Ruslici el Eteulherii, primus eyulgavilFraneiscus Bosquelus, Monlispesu-
lani episcopusin sao opere qttod inscripsit : HUoria Kcclesiastica Gallix, parle n; isque censetActa illa fuiite
conscripla anle Dagoberti l regis Austrasim, mtalem, qui cmpitregnare an. 6"21aut 622, el decessit an. 637yel
638 : cmii i« ipsis nulta fial menliode baMica S. Dionysii, ab ipso Dagoberto exmdificala,el muniftcentissimt
instructa. Cui assentiiurel Hadrianus Vatesius in libro qitem inscripsit: Discepiaiionns de Basilici.s,elc, ad-
versus Launoii tlteol. Parisiensis Defensiones, cap. 4. Quin idem censet Actailla a Venantio Fortunaio fntsse
conscripta, secuius Petrum de Marca, archiep. Tolosanum, qui eamdem passionemS. Dionysii ab eodem For-
tunitto elucttbralam fuisse censuit.
At Launoius lotusin eo esi ut commonslrelAcla illa a Venantio Fortunato nulto motio scrtpla fnme, taque
877 PASSIO SS. MM. DIONYSU.RISTICI ET ELEUTHERIf. 578
exeo conjicit : 1* guod auctor nultam in iis menttonemfacial miraculi S. Dionysii, qttod a Cregor, Turon. eom-
tnemoratur in l. de Gt. Martyr., c. 72, facturus utique, si ipse fuisset Fortuttattts familiarissimus Greg.r.i, ctti
proinde illa a Gregorio tcripta ignola esse non polerant. 2° Auctor ille non meminil Fascennini prmfecli,qui sen- >
tenliam lulit in S. Dionysium, nec lurriti tumuti quo ossa ipsiut S. Dionysii cohdita in basitica conlinibanlur :
ilemque nihil memorat piam consueludinemqua rei sacramenlo se purgabani ad tttmuluin mUrtyris, cum lamen
hmcomnia ntemorel Gregoritts Turonensis, comvus Fortunato. 5° Hwc Acta' fabulit suut referia : cum in tis
varretur martyrum illorum corpora a percussoribusfuisse navibus imposita, ut in Sequanam fluvium prnjiceren
tur, perinde alque sine navigio in Sequanam projici.non possent, aul ad eam rem pturibus navibus opns esfet,
ad quam vel una par esse poierat. Deindeaddit scriptor, malronam quamdam invilasse percussoresad prandium,
ut interea per famulos suos et domeslicossanclorum corpora subducerentur, perinde atque a naviculariis impe-
diri non poiient, ac re ipsa non fuissent impedili, quominusea subducerent. Neque vero verisimileest corpora
martyrum, a matronmservis subducta, tandiu jacuisse inhumata quoad exportarewur in paralum locum, qhiii
discerperentur a volucribuset feris. 4" Auctor narrat S. bionytium missum fuisse in Gatlias a Ctemenie,cum
Gregor.Tur. tub Decio scribat illum in Gullias venisse.5° Scribil auctor quod Parisiorum ciiiias et convenlic
Germanorumet nobiiitate polleret, et essel populis conslipata; qumontnia non conveniuntmtaii DionysiiMagni,
qua et Parisiut parva eral civilas; nec in Germaniamtendebal suum imperium: id quod poslea sub Chlotanoct
Sigiberto, trancorum regibus, accidit.
Al Vaiesiusrespondens ad singula,ait nec id fuisse opui ut qui pastionem S. Dionysii scriberet, nOnVilam,
miracula omnia qum ab ilio fuerant ediia compilaret, prmsertimvero (addam ego)cum hmcpdssionisAeta videan-
tur ad id conciutiata fuisse, ut publicis Ecclesiwin conventibuslegerenlur : in quibuspropterea ea indicabanlur
strictim, et brevi stylo comprehensa,qum in Gestis sire Vitis fuse narrabanlur : ut in Vita S. Remigii, episcopi
Iiemenris, actum a Forlunato, suo loco adnotavimus. Nec vero inleresl ulrum necnecommemoraritFascennium
prmjecium,aul turrittim siveacuminis instar in arcium detinentemS. Dionytii lumulum, et id genusalia, qtto
rum meminisseillius est^quiVilam, non Passionem scribit, brevioreoratione ac stylo hmcsolum perstringens
qum magis sunt necessaria. Jam vero idcirco a percussoribus corpora SS. Dionysii, Eleullterii, etc, navibus
fuisse imponenda,quo dispersa hacillac, non ad ripam fluminis projicerenlur, sed in altum Sequanmdemersa,
occultarentur, quominus a Christiams inveniri et erui possent. A matrona vero illa percussoret invitatot ad con-
viviumfuitse, cum uondum navibus imposita essenl, el a naviculariit custodirentur, sed adhuc cadavera illa eo
jacerent in locoin quo percussa fuerant. Eadem postea a malrona sive ejus minislris abscondila sunt, sive tellu-
ris exaratmgremio infossa, non exposita volucribuset feris, donec inde exportarentur, cum perseculionis ardor
deferbuistet. Neque illud facil negoliumqttod Gregorius Tur. iradal Dionysium sub Deciovenisse in Gallias, et
auclor Patiionis a Clemente, Peiri successore,vel a successoribusapostolorumm Gallias missum fuisse scribat;
eum de tempore quo S. Dionyiitts in Gallias miitus fuit dum opinionesac snlenliw ferrenlur, nec eum Areo-
pagiiam fuitse dixeril. Postremo auctor Passionis scripsit eo tempore quo pars Germanimqumdam parebat im-
perio Francorum. SoUnt vero smpiusscriptores ad ea quw scribunt tempora oralionem omnem accommodare.
lta Zozimus, quitub Anaslasio principe, Chlodoveoapud Francos regnanle, floruit, codem errore Parisios
oppidulumGermaniw appellal Hist. c. 3, inquiens: 'IOUXIKVOU SSev nafio-i.w(repuavlxt;Ss aum jroXt^v»)) Staxpi-
6ovrof, etc. Nec si Parisios vocat insutam popnlis conttipotam, ideo magnam fuisse dicil, quamvis et hac in
purte ad illud lemporisq"o scribtbal poluil oralionem attemperare.
Porro in hoc claritsimorumvirorum dissidio quid sentiendum sil ut proferam , nihil videlur ab alleruiro pro-
ferri quamobremhmc S. Dionysii Acta aul abjudicanda Fortunato, aut certo itii ascribenda videaiuur. Num
el illa levia momentasunt quw a Launoio afferunlur quamobremActa ilia inficiemur plane esse Fvrtunati, e.t
qum a Valesio proferunlur, id salum oslendunl ettdemanle Dagoberii mialem concinnala fuisse, el convenire
temporibusFortunali. Bujus lamen sentenlimverisimilitudiitis uliquid videtur addere et amicitia S. Gemiani,
episcopi Parisiensis, cum Forlunuto conjmtcia, qui forte amicitimipsius jure ab eodemejflagiiuril, ul antecessoris
sui Passionem, in publicis Ecclesimconventibus legendam, conscriberel; et sludium perpetuum Forlunali in
cottigendiscomcribendisqueAclis sattctorum: el qua/dam cum stglo Fortunaii ipsius orutionis affinitas, quatn
ei sententiarumusus et structura verborumdeclarat, ui cuique conferenti poiesl inuolescere.Illa Acta itaque hic
edimus ut exslant edita a cl. Boqueto in suo operc qttod inscripsil : Ilist. Eccl. Gullix, etc, parte u, eaque
quibus potuimus notis illustravimus.Eadetn vel in CodiceMusciuccnsilegebuntur a Vatesio, sed mendis referta,
ut ipse testatur.

a DIONYSII RUSTICI
PASSIO SS. MM. ET ELEUTHERII

Qui passi sunt Parisiis v i Idus Octobris-

1. Gloriosx marlyrum passiones, et preliosa Do- A gnarum rerum consideratur assuiriplio, non immerilo
mino ipsorum cerlamina , quanquam digna sinl pro pixsumptioperis limelur magnitudo, eo quud tantum
ifiiraculorom dignitate conscribi, nequeunt tamen b sermo tenuis explicare non valet, quantum de sc
sine formidinis trepidatione complecti,;quia cum ma- exigit veritas passionis. Tamen elsi positio tantx
a Gregorius Turon., lib. l Hislorix Francorum. At in diplomale Theoderici Calensis (quod legi-
cap. 28, narrat sub Decio missum fuisse in Galiias tur post Opera Gregor. Turon. , Eriit. Parisiensis
sanclum Dionysiumcum sex aliis viris episcopis, qui an. 1099, col. 1584) Dionysius cum suis sociis l'.u-
diversis in urbibus sedes illic hahuerunt; idque coi- stico,et Eleutherio, primi post apostolos, subordiua-
ligit ex Actis sancli Saturnini, Tolosani episcopi et tlone beali Clemeniis, Pelri apostoli successoris, in
martyris, qui sub Decio et Grato consulibus, scilicet Galliarum provinciam advenisse refcrunlur.quomodo
an. 250, Tolosx episcopus fuit institutus. De hoc legituretin Actis passionis qux bic edimus. Sed
Dionysio idem rcfert, quod is inauguratus Parisia- Iiujus discriminis causa alibi exarainabitur.
rum episcopus : c diversis pro Cbristi nomine affe- b Perpetua hxc Fortunati consuetudo fuit in suo
ctus poenis, prxsentem vitam gladio imminenie fi- ingenio et scribendi facultate cxlcnti.imla, id quod
oivit. t aliis in locis aduolavimus.
579 VENANTIl IION. CLEM. FORTUNATI OPERUM PARS 11. 880
rei arduum babere vidcatur uiitium, in bac mens A liludinem reddit flamn arum examinatio preliosos,
trepidatione respirat, quorisemper opifex suum mi- ad suscipicnda mandata Domini idoneos apostolo-
nistrum divina inslruciione informet, et inchoanii rum esse judicavit ehctio. Quibus et evangelica
inilium et ingenii perfectionem accommodet. Hac prxcepta semper ageniibus servanda committerent,
ergo consideratione audaciam nimix (emeritalis as- electisque viris Dei dispositioneprovidenter honorcm
surnens , qux longo tempore fuerant obumbrata decreverunl episcopalem adjungere, quo facilius eo-
silentio, ipsius diviniiatis auxilio incoepta sunt rese- rum prxdicationibus acquisiti ad minislerium sacri
randa. Quia, ul habet leslimonium verilatis, plus proveherentur altaris. Ex qua confessorum turha
fidelium tunt relatione comperla quam probenlur ad sanclum et venerandi meriti d Salurniiium urbs To-
not leciione trantmissa. Unde non sine certi xslima- losana promeruisse gaudelepiscopum,quem itnpietas
tioneconjicitur quodnovitas adhuc credentium popu- spectantis populi posterioribus tatiri mtiliis nexibtis
lorum, gentilium crudelitate " conlrista, formidavit ligatum dedit, Capitolii gradibus illidendum ; ubi san-
scribere, quod tamen gaudebat Dei famulos meruisse cti capitis soluta compage, cerebrum frequeniis illi-
cum sine dubio judicenlur scripta, qux fideliuin sionis dispersit injuria, sed tali descensu ad Domi-
sermo teslaiur implela. Credendum enim de his est, num assecutus est ascensum. Felix vir tauti meriti,
ei, abstersa b dubietatis justx, lotis virihus confi- B tantxque et personx et virtutis, cui concessum est
tendum, eos qui per confessionem Domini ac Dei primum esse dociorem, post martyrem, qui quod
nosiri digni fuerunt subire marlyrium,etiain ampliora docuit verbis evidentibus implevit exemplis. Simili
tolerare voluisse quam videtur succedenlibus xtati- etiam gratia beatissimus Paulus antistes atque con-
bus relatio per populos transmissa recolere. Id ergo fessor Narbonensem provinciam salutari acquisivit
supplicalio communis obtineat, ut veniam consequa- eloquio. Quem ita labor domesiicx tribulationis
tur devotus, si de virluiibus prxtermisil ignarus. exercuit,ut verum Dominiesse famulum approbares.
Naru etsi omnia non c esse solvuntur credere uni- Sed graiias lihi, Domine, Jesu Chris(e,qui infestantis
versitas merealur ut Dei famulus eliam majora sen- inimici tela probationem fidelium tuorum permisisli
liat quam sermo passionis explanet. Qualiter enim esse, non vulnera, et talem bis prxstas pro mercede
cullorein Domini locus ille gaudens et ejus patroci- laborem, ut nulluin luorum fuisse gaudeat hostis
iiiuin babere promeruit, quando aliorum sancto- imbellem. Dura ergo ad peculiaria patroni gesta
ruin inventum itli agnoverimus fuisse consortium, suscepti officii tendat obsequium, non. ex asse quao
sic fidelium relalione dicimus ipsorum juvami- de Servo Dei sunt comperta prosequiraur, sed imme-
ne martyrum, quantum de se scire tribuunt, explice- mores sui non fuisse sufficiat: in talibus enira causis
IIIIIS. G raagis convenit fideles credere quam possit relatio
2. lgiiur posl Domini nostri Jesu Christi salutife- humanamonstrare.
ram passionem, post resurrectionis unicx singula- 3. Sanctus igiturDionysius,* qui,ulferunl,a ' suc-
risque mysterium, post ascensionem ejus, qua mani- cessoribus aposlolorum verbi divini semina gentibus
fesiavil hominibus nunquam se defuisse quo rediil, eroganda susceperat, quo amplius gentililatis fervero
aposlolorum prxdicatio universis gentibus profuiura cognovil errorem, illuc intrepidus et calore fidei in-
successil. Qui cum imminere suas cernerenl passio- flammatus accessit.Pai isios, Dominoducenle, perveuit
nes, quod Domino nostro Jesu Chrislo didicerant, non veritus incredulx gentis expetere feiitatem, quia
repleti Spiriius sancti gratia, docueritnt; adeo ut, virtutem suam prxteritarum pcenarumrecordalio robo-
fide crescenle, non patici mererentur f!eri confesso- rabat.etquimerueratesseconfessor, non cunctatusest
res, quo modoEcclesia catholica gaudel promeruisse auctoribus populis accedere prxdicator. Tunc memo.
martyres. Hos ergo, quortim virlutem persecutorum ratacivitaset conventuGerraanorum elnobililatepol-
non prxvaluit superare conflicius, quos ad auri simi- lebal, quod esset salubris aere, jucunda flumine, fe-
a Forsan, contrislaia. inler Acla sincera marlyrum, pag. 109 Edil. Veron.
b Forsan. add. caligine. an. 1731, nonnisi sub Decio et Grato
* Locus corruplus.' D anno scilicet 250, Saturninum Tolcsatem consulibus,
d Lege cariueii 11 lib. n Op. Forlunali de Domno institutum fuissereferant: alque adeo et episcopum Dionysius
Saturnino, et notas quas eidem attexuimus. Greg. (si modo is una cum Saturnino in Gallias venit, ut
Turon. ita metnoral I. i, n. 28, socios laboris et putavit Gregorius) non multis ante annis missus in
episcopalis muneris, quos sanctus Dionysitis in Gal- Gallias fuerit. Quocirca illud dicendum est: eum qui
liishabuil : t Hi ergn missi sunt (ad prxdicanduni hxc Acta conscripsit, popularem opinionem sequi
in Galliis), Turonicis Gralianus episcopus, Arclaten- potius voluisse, qux tunc ferebatur in Galliis, id
sibus Trophimus episcopus, Narbonx Paulus episco- quod indicant quoque hxc ejus verba : qtti ut ferunt
pus, Tolosx Saturninus episcopus, Parisiacis Diouy- a suceessoribusapostolorum,etc, cui opinioni officere
sius episcopus, Arvernis Stremonius episcopus, Le- aliquid, forle verebatur in Aclis illis concinnandis,
movicinis M.irtialisest deslinatns episcopus. i . media in plebe, sive conventu Ecclesix erant
* Alias : Qui, tradenle bealoCtementePetri apostoli qux
quotannis rccitanda. Simili ex opinione in Diplom.
tuccessore. Theodorici ut supra reluliinus, beatus Dio-
' Sanemirum videri poteslhic referri missum san- nysius cum Calensis,
sociis a beato Clemente missus in Gallias
ctum Dionysium in Galliascumsociisad Evangelium veuissedicitur. Hi scilicei existimarunt bune fuisse
Chrisii disseminandum a successoribusapotlolorum, Dionysium Areopagitam, de quo in Aciis ap., quam
el, ut legebatur alias, ab ipso Clernenle, apostolmuin opinionem deiude se.cuti sunt Simeon Meiaphr. et
discipnlo, cuin et Greg. Tur., et Acla sincera sancli Hilduinus abbas, ut videre est apud Surium ad
Saiurnini, episcopiTolosatis, qux edidit cl. Ruinart ^ r.diem 9 Octobris.
•
*8! PASSIO SS. MM. DIONVSII, RUSTJCI ET ELEUTHERH. 582
cundalerris.vinelisuberrima, etarboribusneniotosa, A unuin el verum in Tiiniiate Deum confilenlur.etter-
a constipulala populis, referta commerciis, ipsumque rore subjeclo, multisque afflicti injuriis el suppliciis,
insulx potius quam urbis spaiium, quod habitationi verberibus macerati, Christianos se esse testantur,
circumfusa fluminis unda prxstabat, crescentibus visoque percutientis iciu, Domini ac I). i nostri se
consistentium calervis, reddebatur exiguum, el ju- famulos magna coufessionis voce pronuntiant. In hae
cundilatis sollicilalione in unum plebs acta commi- ergo fidei constaulia persistenles, reddemes terrx
grans, pene territorium suum intra murorum conclu- corpora, beatas ccelo animas intulerunl, talique ad
sionem contraxerat. Hunc ergo locum Dei famulus Dominum meruerunt professione migrare, ui, ampu-
exegit expetendum. Ad quem cum prinium fide ar- tatis capiiibus, adbuc pularciur lingna palpilans
niatuselconstanliaconfessionisaccessissetiiitrepidus, Dominum confileri. Beata nimium el Deo graia
b ecclesiam, illis qux necdnm in locis erat, et. po- societas, inter quos nec priinus altcr poluit esse
pulis illis novam construxit, ac ofliciale servitium nec lertitis, sed Trinitatem confitenles iiierneiu.it
clericorum ex more constituit, probalasque personas venerabilem locum trino decorare martyrio. Meiueii-
honore sxculi ordinis amplians. Cinctus ergo fide, et tes igilur percussores ne conversi populi fr.Ielissima
jam consiructione basilicx roboratus, Deum geutibus probalaque devotio sanctorum corpora profutura sibi
non desinebat insinuare, quem noverat, ejusque om- B et reliquias ad patrociniura lumularent, elegerunt,
nibus et judicium et misericordiara anlepouens, pau- letris Sequanx profundisque gurgitibus mariynini
latira sociabat Deo quem diabolo sublrahebat.Tantas corpora perdcnda committere, qux imposila navibus
eliaui per illum Dominus dignabalur exercere vir- ad prxvisum jubenlur gurgitem destiuari. Tunc
lutes, ut rebellium corda gentilium non minus mira- « matrona quxdam, licet paganorum implicata (eue-
culis quam prxdicationibusobtineret, miroque modo retur errore , conversionem lamen se desiderare
ittermi viro non valebai plebs armata resistere, sed menie monslrabat, et opera facere aliqua cogiians
subdebat se illi certaniini Germanix cervicosilas, el Domiuo placitura, usa subtilitate consibi, ad convi-
jugum Christi suave imponi sibi, acta cordis com- vium venire postulal percussores, et dum eis copiam
puuclione, poscebat. Ab ipsis quoque deslruebanlur optatx humanilatis extendit, a memoria eoruin quac
Idola, quorum sumplu fuerant, et sludio fabricata, susceperant ageuda discussit.ac fidelibussuis secreia
et invento salutis porlu, idotorum gaudebant perire ordinatione commitlit ut subtracla furio sancioruui
naufragia. Lugebat porlio victa diaboli, cum de ea corpora diligens elaboraret occultare provisio. d Qui
victrix Ecclesix legio triuinpliabat. Tunc bostis anli- vero , ordinalione coinperla, feslinanter quod eis
quus videns sihi perire quod Domiuo conslabat assi- prxceplum fuerat exsequunlur, furtumque laudabile
dua populorumconversione proficere, totam artilicii ** in sexto ab urbe memorato lapide, id est, in aratam,
sui machinam ad impugnandum qux fuerant con- quam seminibus prxparaverant, lerram, indusiria
structa coirvertil, et sux partis auclores, deorum tollentes abscoudunt. Facla deinceps, ut moris est,
suorum flenles exitiura, ad impietatem subitx persc- satione.nec suum seges ncgavit obsequitim, quu
cuiionis armavit, ut eos qui unum et verum Deura tali fecundata pinguedine, sic in ea beneficium uber-
colenrium insinuaverant,et limendura, perdere divcr- tas effudit, ut cenluplicaios fructus et cultor acquire- "
sitate supplicii maturarent, ne superesse posset qui ret, el patria salutem moreretur. Pubescenie vero
valeret acquirere quod peribat. Persecutionis ergo segete diu laluit quod erat Parisiorum pnpulis pro-
publicata sententia, impiorum gaudens lurba pro- fuiurum. Anledicta tamen materfamilins horum im-
gredilur, et contra dominicum popnlum pugnatura ineinor secretorum, cum primum pcrsecutionis furor
conspiral, non cunctati appetere gladio, quos Domi- lepuisset, vidit in somnis fervere locum, tanlorum
nus suos monslraverat esse signandos. Itaque cum ossa servanlem, et qua oporluit sollicitudine re<|uisi-
occidoi Orbis partem pro Chrislianorom inquisitione vit, aique invenlum eminenlis Mausoleiconstruciiotie
percurrerenl, sanctum Dionysium conlra incredulos signavit. Uhi poslmodum Christiani basilicam supra
dimicantem Parisiis repererunt, cumque eo Ruslicum U martyrurn corpora magno sumptu culiuque eximio
presbyterumet Eleuiherium arcbidiaconum persecu- construxerunt, ibique quotidie operante Domino
lionis furor iuvenit. Hi beati viri a sancti Dionysiinun- nnslro Jesu Christo, merila eorum virtulutn pro-
quara sustinuerunl a besse prxsenlia, quos in unuin bantur monstrare frequemia, et expcriunlur inlirmi
interrogalio perseculoris invenit, sed reperire non quantum Dei famulos conveniat bonorari, ubi recipit
potuit, quem a societate martyrii separaret. lnterrogati cxcitas visum, debiliias grcssum.el ohstrictx aurium
a Valesius et alii legunt: Constipata populit. Le- solo, sive agro, at civium perfidia el immanilate
gesis qux in prxnotatis indicavimus de hoc loco. deformem, obibat perscruians si quem locum apiiim
> Idem Valesius adversus Launoium ostendit de- reperiret ad quieiem; quem cum invenisset, pr> vi-
cuisse ul Dionysius basilicam, sive lemplum Parisiis ribus ttatim templum habuil... exciiat oraiorium, et
continuo excilaret, in quo res sacra fieret, et illud lempium, quod plane erat salus animarum, etc.
clericorum numero, sive,, ul hic dicitur, o/ficialiser- « Hxc malrona a biineone Metapbraste Cotutta
viiio instrueret, nec id pro falso el inverisiniili, ut nominatur, qux lictorum iracundiani, cx eo quod
volt Launoius, esse habendum. In Vita qux exstat saecti Dionysiiel sociorum corpora subducla fucrinii,
apud Surium, ad diem 9 Oclobris, auctore Siraeone natam, pecunia sedasse apud eumdem riieiiur.
&Forsan, hi.
Metaphraste nsxralur quod cum Dionysius Parisios
urbem reperisset, uberem quidem ac leracissimam
 SS3 YENANTII HON. CLEM. FORTUNATI OPERUM PARS II. 581
,anux recrpiurilaudilum. Sed nec islud a sciendum \ nominibus, indicare; de quoritm passione vu Idus
est, qnod immundi spiritus infestalione vexaii, dum Octobris Dominusnos gaudere voluil, qtii centesiiuum
ad uiemoralum locum examinandi virluie divina esse nosiruni fructum repromisit, cui est honor et
ducuntur , sanctorurn ipsorum cogunlur imperio, gloria, virius et imperium, in sxcula sxculorum.
quo quisque martyrum sil positus loco, assignatis Amen.
* Forsan, silendum.

m EXPOSITIONEM SYMBOLI FORTUNATI.

Cl. Muratorius, tom. 11 Anecddtoruin, pitg. 212, edit exposiliohem Symboli, vttlgo Alhanasiani : quam
exposiliotiemeruil ex membranaceoCodice bibliothecm Ambrosianm, a sexcenlis ferme annis, ex quo ipse
scribebat, ul conjicit, manu descriplo; qum exposilio ttttem prm se ferebat liiulum in ipto Codice: Exposilio
fidci calholicmForlunali. Vtrum autem ipse Fortunatus auclor fuerit Symboii vulgo Alhanasiani, an expotitio-
his lantummodohujusce Symboli, incertum esse affirmat.
• Vt autem ccclerisliberum fuisse ait de auctore Symboli Athanasiani qumrere, ac sequi conjecluras suas, itfl
sibi ipsi licere asseveral, paribitt innixo conjecluris, percelebris illiut Symboli auclorem Forlunatum fuisse
sus]>icari.Quibttsvero ad id opinandum adducitur, conjecturm hm sunt : 1. Haud inverisimileest Venantium
Forlttnalum, nalione llalum, posleaepiscopumPiclaviensem, illud Symbotnm concinnaste, cum apud plerotque
constet Symbotumitlud etse ascribendumGallo homini, sive qui in Gailiis vixerit, el quidem Treverit aliquanditt
liabitaverit, t cum anie omnes a Gallis scripmribus celebratiim, a synoriis episcopisque Galliarum receptum,
et comitiendaliim anliquitns fuerit; lum etiam qnod Treveris in Gailiarum metropoli illud elucubratum
fuisse, opinto increbuit. tJarn visroForiunatus ex llalia profectus in Gatltas, illic vixit usque ad extremum
vilm sum spaiium; isque Nicetio, episcopoTrevirensi, et Magnerico, qui sitccessitNicelio in illa sede, amicilia
eonjunclusfuH, ul constat ex carm. 11,12,13, lib. ni. Hmc conjectura Murator. ex eo etiam poteslconfirmari,
quod Forlunaius aperte de se narret, quod Treviros ipse advenerit, inquiens tib. -x, cap. 10;
PerducorTrevirnmmia moeniacelsa palescunt:
1'rbs quoque nobiliumnobilisaequecaput.
Subdit autem idem cl. Muratorius: Tempora quoquecongruunt mlati qua videiur Symboluinillud concinnatum
fuisse. Num cum illud posl proscriptas hmreses Nestorii et Eutychetis, omnium fere consensione, exislimetur
eonscriplum fuisse, quarum in ipso fit lam aperta menlio, utique a Forlunato, qui nonnisi vi smculo labenle
morluus esi, conscribi poluit, ac synodi Chalcedonensisfides in proponendiset confirmdndisEcclesimdogmalibus
adhiberi.
Quod auiem in eo Symbolo menlio fial processionisSp. sancli a Palre et Fitio, id ipsum ostendit Fortunato
potius qu:im VinceniioLirinemi illud Symbolumesse altribuendum, cum isle Tlteodosioet Vatentinianoimp.,
Itocest circa annum Christi 445, e vivis excesserit, cum nondum t fidei dogmatibus passim accenseri solebat
hxc de Sp. S incto sententia, [sive, cum id quodjam perlinebat ad fidei teriiatem nondum expromi advertus
noviim errorem, qui postea tuccrevil, cmperal], ex qud nuttum ejusdem vestiyium apparel in Commonitorio
ejusdem Vincentii Liriuensis, el e contra Fortunati mtale ctarius hmc forma a viris doctissimisusurpari cmperit
et a nonnullis etiam conciliisepiacoporumprobari.
Sed itlud videtur obslare, quod Symbolumnomen Atlianasii prm se ferat, ul ipsum propterea Vigilio potiut
Tapsensi ascribendumsii, attt VincentioLir., quibus erat solemneopuscula sua non suis nominibtts, sed veicrum
Ecclesim Palrum, ac prmcipuetancti Aihanasii inscribere, quo majorem illis auctorilatem conciliarent. Verum
respondet Murat. nomenAihanasii nonnisi muliis posl smculis Symbolo illi adhmsisse, cum vetuslitsimi Codices
illud non prw se ferant.
Causam vero inquirenscur Fortuntitusillam fidei formulamprolulerit, eam afferl, quod in Galliis, vi smculo, de
Nesiorii et Eulychelis doclrina quwslionesagitarentur, ut Ikel inteiligere ex fideiformula Pelagii Pontif., data
ad Chitdebertuin regem. Fortunatus itaque sive hac occasione,sive alia, sibi oblala, sententiamsuam ae fidem,
egregio Symbolo conscriplo, declaravit, quomodoet Symboli aposiolici expositionemipsum conscripsisseatque
edidisse consenliunlomnes ut minime propterea a lali studio fueril alienus. Postremo, inquil, occttrrunl in aliis
Forlunati Operibus quasi temina qumdamverborumac senlentiarum qum indirent Sumbolumillud genuinum esse
felum Fortunaii. Nam is Symboli apostoliciexposilionemsic incipit : Prmclarum tn primordio ponitur cmlestis
teslimonii fundamenlum, quia salvus esse non poierit, qui rccle de salule non credideril. Quod respondeliis ver-
bis Symboli Alhanas. : Hcecest fides catholica, quam nisi quisquefideliter firmiterqiiecredideril, salvusesse non
potcrit. Quibus addi possunl ea q\tm idetn Fortunatus, cap. 5 lib. vm, versibusexprimii, affinia doctrinmet
siructurm verborum qum in Symbolo Athan. apparel:
QuodDeus amplexuscarnem esl, caro juncta cohaesit:
SlalDcus, atque liomoUt,Cbiistusulrumque gerit.
NonDeusin carnem est versns,Deus accipit arlus ,
Nouse permuians, sedsibi nieiubralevans.
Unusin ambabusnaturis, verus iu ipsis :
/Equalismatri liiuc, Deitale Patri.
Nonsua confundens,siriinostra sed omnianectens ,
Quemsine peccatogignit uterque virum.
De Palre natus habensdivina, bumanaquematris,
De Patre sublimis,de geitilrice humilis.
Quandoincorporeuspie corporisinduit artus,
yEqualisraatris lit, minorinde Patri, etc.
Muratorius his qum dicla sunt addit Ambrotiani Codicis aucloriiatem, in quo prmler alia continetur quoque
Symboli ap. expositio a t Fortunato presbyiero conscripla; » qum eadem est ac qttm Operibus VenanliiFor
tunati attex'a legitur in Edit. Brow.; lum deincept post atia occurril el expositio Symboli Athanasiani, de qua
termo est, sic inscripla : Expositio fidei calholian Fortunati. Idem tamen cl. Mural. ingenuefaietur se Itaud ita
snis ftdere canjecturis, ut certo affimare possit Symbolmnne potitts Athanasianum, an ejut solutn expotiiio tit
Fortunato atlribnenda.
585 EXPOSITIO FIDEl CATHOLICiEFORTUNATI. 886
: At aucloret Hist. Litt. Franc. inficianlur itlam expos. noslri Fortunati felum esse; quorum senlentimut meam
qui fere erat familiaris Fonunalo.
adjungam, facit stylus nilidior et cultior qui in itta exposil. apparet quamhominum
De Symbolo autem nihit dicere lubet, de quo tot feruntur eruditissimorum sententimf quas ad examen
revocare hujusce toci atque operis non est; hic tamen utraque, el Symbotum vulgo Athanasianum, et ejus ex-
postlionem, ut edila a cl. Muratorio sunt, ex peranliquis Codd. exscripta, subjicimus.
T - - I ' I I II| IMW.^ | B|| | mI I

EXEMPLAR ATHANASIANI SYMBOLI.

- 1. Quicunque vult esse salvus, ante omnia opus.A lotx tres personx coxlernx sibi sunt, et coxquales;
est ul teneat calholicam fidem : quam nisi quis in- ila ut per omnia, sicut jam supradiclum est, et Tri-
tegram inviolatamque servaverit, absque dubio iu nitas in unilate, et unitas in Trinitate veneranda sit.
xternum peribit. Fides aulem catbolica hxc est, ut Qui vult ergo salvus esse, ila de Trinitale sentiat.
unum Deum in Trinitate, et Triniiarem in unitate Sed necessariura est ad xternam salutem, ut Incar-
veneremur, neque confundentes personas, neque nationem quoque Domini nostri Jesu Christi fidcliter
substantiam separantes. Alia est enim persona Pa- credat. Esl ergo fides recta, ul credamus et confitea-
tris, alia persona Filii, alia persona Spiritus sancti', mur, quod Dominus noster Jesus Cluisius Dei Fi-
a una est divinitas, xqualis gloria, coxterna ma- lius, et Deus pariter, et homo est. Deus est ex su)>
jeslas. Qualis Pater, lalis Filius, lalis et Spiritus stanlia Patris ante sxcula genitus, et bomo est ex
sancius. Increatus Paler, increatus Filius, increalus subsianlia malris in sxculo natus. Perfectus Deus,
Spiritus sanctus. Immensus Paler, immensus Filius, perfectus homo ex anima rationabili et humana carne
immensus Spiritus sanctus. jEternus Paier, xlernus subsistens; xqualis Pairi secundum divinitalein, mi-
Filius, xternus Spiritus sanctus. Et tamen non tres nor Palre secundum humanitatem. Qui licet Deus
xlerni, sed unus xternus. Sicot non tres increati, sit, et bomo, non duo tamen, sed tinus est Christus.
nec tres immensi, sed unus imraensus el unus in- " Unus atttem non conversione divinilatis in carnc, sed
creatus. Similiter omnipotens Pater, omnipolens Fi- assumplione humanilatis in Deo. Unus omnino non
lius, oronipotens Splritus sanclus; et non tres omni- confusione substantix, sed unitate personx. Nam sicut
potenles, sed unus oranipotens. Ita Deus Pater, Dcus anima rationabilis et caro unus est homo, ita Deus et
Filius, Deus Spiritus sanctus; et (amen non tres dii, homo unus est Christus. Qui passus est pro salute no-
sed unus Deus. lta Dominus Paier, Dominus Filius, sira,descendit ad inferos, surrexita mortuis, ascendit
Dominus Spirilus sanctus, el tamen non tres Domini, ad ccelos, sedit ad dexteram Palris, inde vcnlurus ju-
sed UQUS Dominus. Quia sicut singillatim unamquam- dicare vivos ac mortuos. Ad cujus advenlum omnes
que personam et Deum et Dominum confiteri Chri- bomines reddituri sunt de factis propriis rationem,
aliana veritate compellimur, ila tres deos, aul doini- et qui bona egerint, ibunt in Vitam xlernam; qui
nos dicere calholica religione prohibemus. Pater a niala, in ignem xterntim. Hxc est fides catholica,
nullo est faclus, nec creatus, nec genilus. Filius a quam nisi unusquisque fideliler firmiterque credide-
Patre solo est, non factus, nec creatus, sed genitus. rit, salvus esse non poterit.
Spirilus sanctus a Palre et Filio non factus, nec 2. In eadem scripturx linea lixc sequuntur: La-
creatus, nec genitus, sed procedens, Patri el Filio - cta, tnnter, eum, qui fecit le, quia talem fecit te, ut
coxternus est. Unus ergo Pater, non tres Patres, ipse fierel in le. Lacta eum, qui fructum fecunditatis
unus Filius, non tres Filii, unus Spiritus sanclus, libi dedit conceplus, et decus virginitaiis non abstulit
non tres Spiritus sancli. Et in bac Trinilale nihit nalus.
prius, aut poslerius, nihil majus, aut minus, sed
. * Additur alia manu: Sed Patris, et Filii, et Spirilus sancii.

•EXPOSITIO FIDEI CATHOLICE FORTUNATI.

Quicunquevult ette salvus, ante omnia opus est ul D enim neminera ad veram pervenire posse beatitu-
leneal catholkam fidem, quam niti quitque integram dinem, nisi Deo placeal, et Deo neminem placere
invielalamque servaverit, absque dubio in mternum posse, nisi per fidem. Fides namque est bouorum
peribit. Primo ergo omnium fides necessaria esi, omnium fundamenlum, fides Iiumarix salutis inilium.
sicut apostolica docet auctoritas, dicens : Sine fide Sine hac nemo ad liliorum Dei potest consonium
impossibile ett plaeere Deo (Hebr. xi, 6). Constat pervenire, quia sine ipsa nec in hoc sxculo quis-
a Hanc eamdem fidei expositionem reperiit vir cl. sus litterarius per lialiam, pag. 307, ubi varias le-
Franciscus Antonius Zacharia in Codice charlaceo ctiones adnotavit, quas nos quoque suis locis indi-
sxculi xiv, Florentix, sed nullius expresso auctoris cabimus.
nomiue, ul ipse referl in libro qui inscribitur Excur-
PATROL. LXXXVIIl . 19
587 VENANTHHON. CLEM. FORTUNATI OPERUMPARS II. KM
quatn justific.itionis consequitur graliam, nec in A J a nullo creatus. Immensus Pater, immtntut Filiut,
futuro vium possidethrlxternara. Et si quis hic non immeniut et Spiritus sanetus. Non est mensurabilis
ambulaverit per fldem, iiofl perveniet ad speciem in sua natura, quia illocalis est, etincircumscriptus,
beatam Domini noslri Jesti Chrisli. Cathoika uni- ublque totus, ubique prxsens, ubique polens. JEter-
versalis diciiux, id esl jecia, quam imiv.ersa Eccle- nus Pater, mlernusFitius, celemuset Spiritus sanclus;
sia tenere debet. Ecclesia quippe congregalio dici- id esl non tres xterni, sed in tribus personis unus
lur chrisiianorum, sive cftriyenttis populoram. Non Deus aeternus, qui sine initio et sine fine xternus
enim sicut conventicula hxreticorum in aliquibus permanet. Simititer omnipotens Paler , omnipoiens
regionum partibus coarctatur, sed per loiuin terra- Filius, omnipolenset Spirilus sanctus. Omnipotens
ruin orbera dilaiata diffundilur. Vtunum Deumin dicitur, eo quod omnia potest, et omnium oblinet
Trinitate, et Jrinitalem in unitale veneremur,et cre- potcstalem. Ergo si omriia potest, quid est qund
damus, et colamus, et confiteamurTrinltalem in per- non potesl? Hoc non potest, quod omnipotenti uon
sonis, unita.tem in substantia. Hanc quoque Trini- competit posse. Falli non potest, quia sanctnsest;
talem persanarum, atque uniiatem nalurx propbeta mori uon potest, quia immortalis vita est; liniri non
Isaias revelatam sihi non lacuit, cum se dicit scra- potest, quia infinitus et perennis cst. Ita Deus Pater,
pliim vidisse clamantia : Sanctut, Sanctus, Sanctus, B ' Deus Fitius, Deus et Spiritussanclus. « Proprinm no-
DominusDeus Sabaoth (lsai. vi, 5). Ubi prorsus in meu est Patris Pater, el proprium notncn Filii
eo quod dicitur lerlio Sanclus, personaruin trinita- Filius, ct propriurii noirien est Spiritus sancii Spiri-
lem, in eo vero quod semel dicimus DominusDeus lus sanclus. Ita DominusPaler, Dominus Fiiius, Do-
Sabaoth, divinx nalurx cognoscimus unitatem. Ne- miniis Spiritus sanclus. Dominus dicitur, eoquodd
qne confundentes personas, tit Sabellius errat, qui fjomineturcreaturx cunctx, vel quod creatura omnis
ipsum dicit esse Patrem in persona, quem etFilium dominatui ejus deserviat. Quia sicttt singHlatim,id
ipsum, et Spiriium sanctum; non ergo confundenles est sicut distincte unamquamquepersonam Dettmet
jiersonas, quia tres personx omnino sunt. Est enira Dominum confiteri Chrisliana veritate compettimur.
^ignens, genitus et procedens. Gignens est Pater, Quia si me interrogaveris quid est Patcr? ego re-
qui gemiit Filiuin ; Fitius est genitus, quem genuit spondebo : Deus et Dominus. Similiier si me inter-
Pater; Spiritus sanctus est procedens, quia a Patre rogaveris quid est Filius? ego dicam : Dens et Do-
el Filio procedit. Pater et Filius coxterni sibi sunt, minus; et si dicas: Quid est Spiritus sanclus? Ego
«t coxquales, et cooperatores, sictit scriptum est: dicam : Deus et Dominus. Et in his tribus personis
Verbo Dominicotli firmati sunt, id est a Filio Dei . non tres deos, nec tres dominos, sed in his tribtts,
creati; Spirilu oris ejut omnit virtus eorwtn(Ptal. sicut jam supra dictum est, tmum Oeum et unum
xxxn, 6). a Ubi sub singulari numero Spirilus ejus Dominumconfiteor. Vnus ergo Pater,non tret Palres,
dicitur, Trinitatem personarum aperte demonstrat, id est quia Pater semper Paler, nec aliqtrando Fi-
quia tres unum sunt, et unum tres. Neque substan- lius. Vnus Filius, non tres Fitii; id est quia Filius
liani separantes, ut Arius garrit, b quia tres perso- semper Filius, neC aliquaftdo Pater; Vnus Spirilus
nas esse dicit, si et trcs subslantias esse mentitur. sanctus, non tris Spiritus sancti, id est quia Spiritus
Filiura dicit minorem quam Palrem, et creaturam sanclus semper est Spiritus sanctus, nec aliquando
esse; Spirilum sanctum adbuc minorem quam Fi- Filius, aut Paler. Hxc est proprietas personarum.
Iium,, et Palris et Filii eum administratorem esse Et t» hac Trinilale nihil prius, aut potteriut. Quia
asserit. Non ergo subsiantiam separantes, quia totx sicut nunquam Filius sine Patre, sic nunqtram ftiit
tres personx in substanlia Deitatis unum sunt. Pater sine Filio, sic et nunquam fuit Pater et Filius
Alia est enim persona Patris, quia Pater ingenitus sine Spirilu sanclo. Coxtema ergo Trinitas, et in-
est, eo quod a nullo est genitus; alia persona Filii, separabilis unilas sine inilio, et sine flne. Nihil
quia Filius a Patre solo est genitus; alia Spiritus majus, aut mimts. iflqualitatem personarum dicit,
sancti, quia a Palre el Fiiio procedens est; sed Pa- r» quia Triniias xqualis est, et una deitas, Apostolo
tris, el Filii, el Spiritut tancti una est divinitas,id est docente, et dicente : Per ea qum facta sunt intellecta
deitas, mqualit gloria, id est claritas, cowterna ma- conspiciuntur, et per creaturam Crealor intelligitur
jeslas. Majestas gloria est, ciaritas, sive polestas. secundum has comparaliones, et alias quam plures.
Qualit Pater, tatit Filius, talis et Spiritus sanctus, Sol, candor et calor, et tria sunt vocabula, et tria
id est in Deitate, et omnipotentia. Increalus Pater, imum. Quod candit, hoc calet, et quod calet, hoc
increalus Filius, increalus et Spirilus sanclus, id est caudit» : tria bxc vocabula res una esse dignosci-
f
a In Codice supra relato sic legitur : Vbisingulari dominator. ,
numero Spirilusejus dicilur, unilatemsubstantiw Dei- « Exempla qux hoc loco ab auctore expositionis
M(fs ostendit, ubi sub plurati numero, OMNIS i istius proferunlur ad ostendendam et declai andam
VIRTUS
roRDMdicilur, Trinitatem personarttm aperte de- trium divinarum personarum in eadem natur i, sive
monttrat. essentia, unilatem, quamvis in re tara dispare noa
h ihitl., ut tret... tic et.tr.es[forsan, sicutet tres]. omni ex parte proposito exemplari conveniant, eo
c Deusesl poteslalem, non proprietatem [f. pote- tamen spectant, ut significetur quod quemadmodum
ttatit, non proprielatis], proprium nomen est Patrisi lerrestribus et inanimis in rebus, etsi nalura smt
Paier. unum, ui diverse lamen ad Se refenintur, et vafios
d lbid., omnia dominatur, et omnium etl Dominus i gignunl cffectus, diversis dislinguuntur vocabulis,
SS9 EXPOSITIO FIDEI CATHOLICiEFORTUNATl. ggrj
tur. Ita Pater, et Filius, et Spiritus sanctus tres per- A. llabuit quidem animam, quce vivificavitcorpus, t.td
sonx in deilate substanlix unum sunt, cl individua non rationalem. Et e conlrario isle dicit, qui catho-
unilas recle creditur. Item de terrenis vena, fons, lice sentit : Ex anima rationali et humana carne
fluvius, tria sunt vocabula, el tria unum in sua na- tubsistens, id est plenus homo, aique perfectus,
tura. Ita trium personarum Patris, el Filii, et Spi- Mqualis Palri secundumdivinitaiem,minor Patre s$-
ritus sancti, substamia et deitas unum est. Est ergo cundttmhumanilaiem,id est secuhdumforriiamservi,,
fides recla ut credamuset confiteamurquia Dominus quam assumere dignatus esl. Qui licel Deus .tit et
Jesus Christus. Jesus Ilebraice, Latine Salvator homo, non duo tamen, ted unus est Chrislus. s Id est,
dicilur, eo quod salvat populuma; Chrislus eo quod dux substantix in Christo, Deiiaset liiimanilas, non
Spiriiu sancto divinitus sit delibutus, sicutb in ipsius dux personx, sed una est persona. Vnus autem non
persona Isaiasait: Spirilus Dominisuper me, propter conversioneDivinitalisin carnem, sed assumptionehu-
qttodunxitme,(lsai. LXI,1), elc.c.Ita etPsatmista de manitatis in Deum. ld est non quod Divinitas, quae
Cbristo Dominodicit : Vnxilte Deus, Deustuus oleo incommutabilis est, sit conversa in carnem, sed ideo
Iwtilimprmconsortibustuis (Psal. XLIV,8). Dei Filius, unus, eo quod htimanitaiem assumpsit, ccepit esse
Deus pariler, lionio esl. Filius a felicitale parentum ^ quod non erat, et non amisit quott erat : ccepitesse
dicilur; homo ab htimo dicitur, iri est de humo "liomo, quod antea non erat; non aitiisit deiiatem,
lerrx facltis est. Dcusex substantia Patris ante sx- quia h incommutabilis in xternum permnnel. Vnut
cnla genitus , id est Deus de Deo, lumen de liimine, omnino non confusionesubtianlim, sed unttate per-
splendor de splendore, fortis de forli, virlus de vir- tonm. Id est divinitas incommulitbiliscum boraine,
lule, Vila de viia, xternitasde xtcrnitate. Psr om- quem assumere dignata est, sicul scripium csl :
nia, id est, quod Paler in divina subslantia, bocest Verbumluum, Domine, in mternum permdnei, id est
et Filius. Deus enim Pater Deum Filium genuit non divinitas cum humanilate, ul diximus, duas subslan-
voluniate, nequc d necessitate, sed natura. Nec qux- lias, unam personam esse in Chrisio, ut sicut anfe
ratur quoinodo genuit Filitim, quod et angeli ne- assumptionemcarnis xterna fuit Triniuvs, iia post
sciunt, et prophetis est incognitum. Unde el isdem assumptionern" homanx narurx Vera manealTHni-
eximius propbeta Isaias dicit: Generationemejus quit tas, ne propter assiimptlonemliumanx cantis dicaitH'
enarrabit (Itai. LIII, 8) ? Ac si dixisset: Angelortun esse quateriiilas, quod absil a fidelium cordibus vel
nullus, prophetarum nemo. Nec inenarrabilis et sehsibits rjict aut cogitari, cumila,ut tupradictum etl,
inxstimabilis Deus a servulis suis discutiendus est, et unrtas in Irinilale, eltrinilas in unitale venerandasit.
sed fideliler credendus, -et pariter diligendus. Et n Namsicut animaraUonalis, etcarounus esl homo, ita
homoex tubtlantia mairis in smeulonatus. Dei Filius Deustl homounnststChriitHi. BtsiDeiFilius noslram
Verbum caro factum, et non quod Divinilas mulassct luleam ei monalem carnem 1 noslrae conditionis as-
deitalem, sed assumpsil humanitatem. lloc est, Ver- sumpserit, sedaamen Senullatenus inquinavit, k aut
bum caro faclum est, ex ulero Virginis veram hu- rialuram Deitalis mutavit, qniasi sol aut ignisaliquid
manam carnem traxii. Et de utero virginali verus immundum tetigerit, quod langit purgat,l el se nul-
homo, siciit et vertts Deus, ih sxctflo natus est, latenus coinquinat, ita Deitasjarcinam quam ex nosira
salva virginitalis gratia, -* quia mater genuit, et humanitaie assumpsit.,.nequaquam coinquinavit, scd
virgo mansitanle parlum, et ipostpartum. In sxculo, nostrx naturx carnem., quam asstimpsit, jjur^avlt,,
id esl in isto sexlo milliario, in quo nunc sumus; et a maculis et sordibus peccaiorum, ac vitiorurn
' sxoula «nim generalionibus constant, ct inde sx- expiavit, sicut Isaias ail: Jpse infirmitatet nottrae
cula.quod seqnaniur; abeunlibus enim aliis alia accepit,et mgrotationesportavit Lltai. LIIL,4). Ad hoc
succeduirt. Perfectut Deus, perfectus homo, id esl sccundum humaniiatero nalus est, ut infirmitaites
verus Deus, et verus homo ex anima rationali, ct noslras acciperet, et xgrotationes ^iorlaret,, non
non, ut Apollinaris haereticus dixit primum, quasi quod ipse infirmitates, vel xgrotationes in se habe-
Deitas proanima fuisset in carne Chrisli; postea cum D ret, quia saliis mundl estt sed tft-easa rioifis'tolleret,
perevangelicamauctoritatem.fuisset convictus, dixit: (luin suxsacrx pasSioiiis^ {ratram et sacramenta
ita in augustissimaTriade nibil irapedit qrrominus Filiut, el ipse Virginisfitius, quia dum Deitasinutero
tres personx, qux natura unum sunt, ul ad se re- Virginishumanilalemassumpsil; el cum ea peTportam
feruntur, sicuti nominibus, iia re distinguantur, id Virginis, ihtegram tt iltwtam, nttscendomuntlttmin-
quod superius auctor disertius indicavit. gressusest Virginisfilius, et hominum\f. home]qtiem
a Tncodice supra citato additur suum. assumpsit.
b Ibid., in iptiut Christi persona. B Ibid. : Idem Dei Filiut, ticut tuprq diximut, ut
• lbid.,sta psalmusde. deitas et humanitat in Chrislo, Oti Putris patiter et
d Auctor hujus expositionis aperte hic riecessita- Virginit fiiio.
tem snmit fro toaciione, indicans Deum Patremge- h Ibid., immutabilit; item deinceps.
nerare iFilium, sed voluntate; quamvis, ut mox 1 Ibid., carnis humanm.
subdit, generet illum natura, atque adeo necessario. i Ibid., noitrm redemplionisconditionemdssumpsit.
e In Codice cii. : Quia mater, qum genuit, el virge k lbid., Uequenaluram deitaiit.
ante parlum, el virgopott partutn permansil. 1 Ibid., et senutlatenut eo coinquinat.
' Deest ibid. integra hxc periodus : tmcula ™ Ibid., gratia, ae tacramento, chirographo adem*
enim, elc, usque ad succedunlexclusive. Porro hxc plo, etc.
alia additur: Deut et homo Christus.'Deus unus Dei
 ,S91 VENANTIIHON. CLEM. OPERUM PARS II. 592
'chirographo ademplo redemptionem pariter ac salu- A morluis resurrcxit. Ei niulla corpora tanctorum dor-
item animarum nobis condonaret. Qui passus est pro mientiumcuin eo surrexerunl, sicul evangelica aucto-
talule noslra, id est secundum id quod pati potuit, ritas dicit (Matth. xxvn, 52); sed ipse, qui caput
quod est secundum naturam humanam; nam secun- esl, prius; deinde qui membra sunt, continuo.
dum divinitatem Dei Filius impassibilis est. Descen- Postea ascenditad ccelos,sicut Psalmisla ait: Ascen-
dit a ad inferos, ut protoplastum Adam, el pairiar- dens in altum caplivam duxil captivilatem (Eplt.
chas, el prophetas, et omnes justos, qui pro originali iv, 18), id est humanam naturam, qux prius sub
peccato ibidcm detinebamur, liberaret, et de vinculo peccato venundata fuit, et captiva,* eamdemque
ipsius peccati absolutos de eadem caplivilate, et redemptam, captivam duxit in coetestem altitudi-
infernali loco, suo sanguine redemptos ad supernam nem, el ad coeleslis patrix regnum sempiiernum,
patriam, et ad perpetux vitx gaudia revocaret.b Re- ubi antea non fuerat, et collocavit in gloriam sempi-
liqui vero, qui supra originali peccalo principalia ternam. Sedet ad dexleram Patris, id esl prosperiia-
crimina commiserunt, ut asserit Scriplura, in poe- lem paternam, et in eo honore, quod Deusest. lnde
nali tartaro remanserunt, sicut in persona Christi venturut est judicare vivos,el morluos.Vivosdicil eos
dictum est per prophelam : Ero mors lua, o mors quos luncadvenlus Dominicusin corpore viventes in-
(OseeXIII,14), id est, morte sua Chrislus humani B venerit, et mortuos jam antea sepultos. Et aliter riicit
generis inimicam mortem interfecit, el vitam dedit. vivos justos, et mortuos peccatores. Ad cujus adven-
Ero morsus tuus, inferne. Parlem momordit infernum tum omneshominesresurgere habenl cum corporibut
pro parle eorum quos liberavil, parlem reliquit pro suis, et reddiluri sunl de faclh propriit ralionem,et
parte eoriim qui pro principalibus criminibus in qui bona egerunt ibunt in vilam mternam; qtti vero
tormentis remanserunt. Surrexit a mortuis primoge- mala, in ignem mlernum. Hwc est Fides calholica,
nitus mortuorum(Apoc.i, 5). El alibi Apostolusdicil: quam niti quisque fideliterfirntiterquecredideril, sal-
Ipse primogenitusex multis fratribus, id est, primus a vui essenon polerit.
a Ibid., adinferna. « lbiri., eoqueredemplo.
b Ibid., reliqui,qui supra originatepeccaium.

APPENDIX.

VENANTII FORTUNATI VERSUS

PRJEVITS EMTORIRUS IGNOTI.

D Obtineat pariter veneranda casaria mecum,

a AD RADEGCNDEM
ET AGNETEM. Qux simul amplexu vos cupit esse pio.

Dulcibus alloquiis qux fabula fertur in b aurem 1 Quam prius inscribam fixam pietate parentem,
Si mihi jam placidas mensa benigna tenet, Quo geminx malres exstat et una...'
Placitos animos, tabula redeunte, notale, Hanc prxponit honor, qux junior exslat in annis,
Prodat ut affectum litlera picta manu. Ilis xtas gravior jure senile favit.
Dulcis amore pio pariter materque sororque Sed mihi dulce tribus pariter roandare salutem,
Gaudia festivo concelebrate sono. Est quoniam vobis carus et unus amor.
Felix qux retinet pariter iria lumina mensa,
Sic vos Cxsarii monitis honor« ornet in orbe, Et Paschale bonum mulliplicare facit,
Atque J ambas caro cum patre Christus amet,
Sic hic Cxsaria et prxcelsa Cxsaria surgal, Angelico coetusic participante fruantur,
s Delicix vobis in regione Dei.
Ut per vos priscus hic reparetur honor.
Gralia sic e lalis niteat, qua crescat in xvo
Per vos Pictavis Arelatense decus. Nocte salutifera maneant materque sororque;
Sic pie coelestimereamur vivere regi, D lloc nati etb fratris prospera vota feranl!
El mea vobiscum membra sepulcra tegunt. Angelicosccetus, prxccdia vestra, revisit,
Si quod in offensoretinelur pectore murmur, Et relegat alloquia peclons cara > sui.
In vice laxatum sit veniale, precor. Tempora noctis agunt ut hac brevitatc salutem,
Pacem Cbristus amans, mira dulcedine plenus Sex modo versiculisvel duo fertc, precor.
Pcctora veslra sacer, se mediante, liget.
Hi versus, qui desunt in omnibus prxviis eriilionibiis, paucis abhinc annis in Sangermanensi mss. Bi-
Llioihecx Regiaereperti sunt a D. Guerard, ct ab illo primura in Noiitiarumde manuscriptislomo XIIediti.
b Ms.,ore. « Ms., urnet. d Ms., anbas. Ms., tates. f Verisimilitertoror. s Ms., Dilicice. h Ms„
[ralres. l Ms'., lua.
 VERSUS INEDITI. > * »9*
593
Quamvis quod cuperem a fugiat rae, vespere faclo, A Protraheret vites, et sarcula figeret hortis;
Temihi non totam nox lulit ista lamen. Plantaret, coleret dulce libenter olns.
°
Elsi non oculis, anirao cemuntur araantes; Splendor erat lecum mea membra tradere coquinae
Nam quo forma b nequit, mens ibi nostra fuit. Et nigra de puro vasa lavare lacu.
munera misi,
Quara ille locus pius, quic nunquam abrumpit aman- Hinc libi nunc absens Marcelli
Quocapiunt oculis quos sua vota petunt, [les, Cui dedit excelsum vita beata locum, j
ln medio posito bonilatis principe Christo, Et si discipliceant indigno verba relatu,
Cujus amore sacro corda ligata manenl t Complaceant animo signa superna tuo.
Hic quoque sed plures carmina jussa per annos, Sis longeva mihi cum nata et messe sororum,
llinc rapias tecum quo tibi digna loquar. Virgineoque Pcboro restat ovile Dei I
Plaudite voce, Deo pia reddite vota, sorores, Si tua verba dares, essent plus dulcia quam si
Quod sic vobiscum gaudia lanta sedent. Floribus electis nulla dedisset apes.
Me foris excluso, vos hanc retinetis amantes :
Quod commune placet non simul esse licet. Anxius affiictus, curarum pondere curvor,
Hec longeva diu maneat per singula nobis, Pectore confuso nec verba dare queo.
Floreat et cunctis participanda bonis. B Murmure sub dubio laceror, neque carmina laxo,
Nescio cerlo loqui, mente vacante mihi.
d Cuncti hodie festiva colunt: ego solus in orbe Heu! trislera si vola velint audire fatentem,
Absens natali conqueror esse meo. Me subito ferreut nubila missa libi!
c Qui si forte latens alia regione fuissem, Dedalico lapsu si pinnas sumere nossem,
Ad vos f debueram concitus ire magis? Ad vos quanlotius jam revolasset amans.
Nunc alii tibi dant, ego munera nulla sorori Novil enim. Dominus, qui corda latentia pulsat,
Vel dare qui potui pomula s more joei. Qux mea, sed tacite, viscera cura domet.
Sed quamvis absens specie, sum pectore prxsens, Reddite, cum nequeo, t dominx promissa benigux;
Et rogo que misi dona libenter habe. Nec tamen hic ciilpam crede fuisse meam,
Sic Deus omnipolens parcat matri atque sorori, Excusa, si forte potes, per sidera testor,
Que non egerunt me retinere sibi. Me neque velle moras matris in aure feres,
Hxc pia festa diu multos l], senis ipsa, per annos, Oret pro faraulo; citius remeare parabo, '}
*
Lxta malre, simul me quoque fratre, colas Et cum prxsentor, verbera voce domet.
' ~~
Sic i, heslerna dies totas mihi transtulit horas, V.
Supplicibus volis referat mandata salutis
Ut matris vocem non mcruisse querar. Maliibus ac dominis pagina missa loquens;
Qualiter agnus amans genetricis ab ubere pulsus, Dumque recusat iler noslrum tibi reddere vullus,
Tristis et herbosis anxius errat agris; Affectum saltim sollicitudo probet.
JNuncfugit ad campos feriens balalibus auras, Non suiiiiis absenles, si nos oralio dulcis
Nunc redit ad caulas, nec sine malre placens. Prxsentes semper cordis amore lenet.
Sic me de vestris absenlem suggero verbis ;
Vix tenet incluso nunc domus una loco. Malri natus ego, frater simul ipse sorori,
k Sed refer hinc gralis placidx carxque...
Pectore devolo parvula dona fero.
Quod me consolvit de pietatis ope. Tertius unitus tria munera porta duabus :
Turetines medium, medium me possidet illa; Tam dulces animas dulcia poma decent.
Cum grminas video, tunc ego totus agor. . Sed date nunc veniam mihi quod fano tali habetur,
Num tibi, cara precor, Marlinus, Hilarius adstent, Munera qux portet charta canister erit.
Et te vel natos spes tegat una Deus.
1 Si nequeo prxsens, aosens libi solvo trraulum, D Pergimus inclusas a gurgile cernere terras,
Ut probel affectum, mater araata meum. Qua vagus Oceanus fertque refertque vices
Si non essem m absens facerem quodcunque juberis: Fluctibus assiduis cum surgit ad xthera pontus,
Obsequiisparvis forte placeret iners; Huc feritate sua mobilis unda la rat.
Pectore devoto sed rustica lingua dedisset Littus arena suum refugil, nunc suscipit xstu ;
Pastoris calamo matris in aure sonum Nunc mare dura lurget, naufraga terra lalet;
Imperiis faitiulans n tererent mea membra diurnis; Quo gelidas se esse ' ren dicus occupat ardor.
Servirent dominx subdita colla suae. Alque loco huc una sunt tria dona Dei,
Nulla recusarent digiti, puteoque profundo Quamvis sit sterilis, fructus fert illa beatos,
Qux mauus hoc scripsit prompta levaret aquas. Dum coelo dignos pascit arena viros.
a Ms., fugiet. b Ms., nequid. <=Ms. nunquid. d Recens edilor annotat ad calcem paginx ciinctm: nescio
quare. • Sane qui. f Ms., dubieram. s Ms., mora joli. b Sic in Ms. 'LMs., frater. I Ms., tterna.
k Hic versus posset legi: Sed refero hinc grates placidmcarwque sorori. l Ms., Stne quw. m In Ms. ver-
bum absens eradilur. uMs., terrerem. ° Ms., cocinm. P Ms., tltoro. i Prxvius editor, Domine.
* Sic in Ms.
 895 DEFENSORIS LOCOCIAGENSISMONACIII 996
Ast ego veisi qua sm* vobis upbe tenerer. A ,i
Intcr mnlta tamea millia solus eram".
EPI6RAMMA DE THEDDlCHltDE.
Cernere vos lxtas merear, materque sororque, Hunc regina locum monachis construxit ab imo
Cum venit a excelsi coena Bei beata. Theudichildis, rebus nobilitando snis.
Si cilius rcdeat fraler simplfcius, oro, Cujus nunc licet hoc corpus claudalur in antro,
A me mandafx ferte salulisb opem. Spiritus astrigero vivil in axe Dei.
Et rogo, per vestras me commendate sorores : Implorans rectis pastoribus euge beatum.
Sic faciat cunctis Cnrislus amore suas. Det sapienlibus huic hen maia digna Deus!
•>Ms., exefc. b Ms«,
ej?W|, e Ex Maii Spicilegio Roniano tom. IX.
VENANTHFORTUNATI FINIS.

ANNO
SJECULI
Vlll INCEflTO.

DEFENSOR

LOGOCIAGENSIS MONACHUS.

NOTITU HISTORIGA IN DEFENSOREM.

(Histoire litldr. de la Frnnce, tom. III.)

Deux cpoqttes nous deterrainent a pjacer ici cet B preface qui se Iit a la lete de 1'ouvrage, il dit qu'il
dciivain («)- La premiere se prend do 1'ouvrage l'a entrepris pour epargner a ses lecteurs la peine de
qu'il a laisse a la poslente, oii, enlre les auteuss lire un grand nombre de volumes; qu'rl aeusoin
dont il s'esl scrvi, il n'cn cile point deplus recent dc recueillir dans le sien lout ce quils pounraient
que saintlsidore de Sdville, mort vers l'an 63G (b). souhaiter sur les matieres qu'il entreprend d'y trai-
L'aulre dpoque se tjre encore du niSme ouvrage, tcr; que, pour eviter d-elre taxe d'ituposture, et de
oii Defenseur temoigne avoir <5te" ^leve"et instruit par pcurquon ne regardat sun ouvrage coruine apocry-
Ursin (c), qui n'esl aulre que le prieur ou abbe de phe, il a ele atteniif a nwrq.tier a chaque scntence
iiit^me nom, qui a ^crit une des Vies de saint l.eger, le lioni du Pere dont il l'a prise (a). Ces seuteuces
eveque d'Autun, dix-sept ou dix-huit ans avant la sont ordiuairement fort courtes; et les Pereaqjr*il
iin de ce siecle, comme on l'a dit en son liett. Cest cile sont S. Clement, Origetie, S. Cyprien, S. Ba-
donc sur un legilirae fondement que nous as-ignons sile, S. Auguslin, Eusebe qui semble etre celui
a notre auteur le lemps marque; el quoiqu'il ait pu d'Emese, ou pluiol lauteur a qui 1'on a doanc ce
vivre jusque dans fe siecle suivant, il nous parait nom, un certain Joseppe que l'on ne connait guerc
que ce serait le renvoyer trop loin (d), que de ne d'ailleurs, S. Cesaire, S. Gr4goire, pape, S. Isidore
le placer avec Dom Mabillou que vers 732. Q de Se>ille, et les Vies des. Peres. L'ouvrage est tout
(e) Ddreriseur ayant emlirasse'la vie monasiique a de inorale, et divise en quatre-vingt chapitres(ft),
Liguge",pres de Poitiers, comme it le dit lui-tn£me, ou seulemenl soixanle dix, suivant iTautres manus-
lit de 1'eTudeune de ses principalcs occupations. II crits. L'autcur y traile des principales vertus cbre-
se rendit si habile, qu'il m^rila de porler la qualite tiennes, comme la charit6, la patience, 1'amour de
deGrammafrien, quoit doHflaitaneiennementa ceux Dieu eli du procbairu, rbumilite. On voit par sa pre-
qui a*aient de la litKSratwe. II s'appiiqua sunoul a face qn'il etait bien instruitde la doctrine de S. Au-
la leeinte desPeres de 1'Egtise, etdelavis dUrsin, guslin, etqu'il avait beaucoupde modestie.Son siyle
qui dirigeait ses ^tudes, it eft recueillit tes emlroiis est dur, einbarrasse\ ohseur et qnelquefois barbare.
qui lui parurent les pras idifiants; et les rapportaiit (i) Sixte de Sienne, qur avail lu cet ouvrage, puis-
a certains chels, il eft fofma un livre qi»'it intiliila: qu'il en rapporte les preiniers mots, ne laisse pas
| Sciniiliorum seu Sentenliarum callioiicorum Pairum, den parler avec eloge. Des le eommencement Ai
! R imil dEtincelles ou de Sentenees tirees des ixc siecle il se trouvait, sans norwd'a«teur, dans 'a
Pcrcs orfhod xes. biblioliieque de Saint-Kiqwier en Posthieu (}). D m
compfe u%sowdessein dans une pelite Mabillon en ayant reeouvre un exemplaire macus-
(f) Rend.-rntf
P ([) Lid.
(a)Mak. AN.,1. xxi, n.12,
JHT. », p. 704, §23. (g) L. xxi, n. 12. *»
\c) L vniy n. 5'V (h)Spk., t. IV, p. 484.
U) L. XXjl,By12. (i) Six. Bib., 1. iv; p. 24, 2.
(e) T. H, p. 704, § la. (;) Aiab.Mtts. llat., p. 128; An., t. II, p. 704, $25.
597 SCINTILLARUMLIBER. 698
crit dans celle du Mont-Cassin, en a fait imprimer A Anvers chez Stelsius en 1550%1'autre a Venise a l'en-
la preTace dans 1'appendice du second tome de ses seigne de l'Espe>anee, e*«st-a-dire,chez Barthelemi
Annales. II semble supposer que 1'ouvrage n'a ja- de Albertis, en 1552, et la troisieme a Cologne en
rnais ete mis sousla presse (a). Cependant Possevin 1554.11 faut que ces editions soient rares; earnous
en marqne trois editions differentes: 1'une faite a ne les trouvons point ailfenrs.
(a) Poss. App., 1.1, p. 387, 680.

ALIA NOTITIA IN DEFENSOREM.

(Fabric. Bibl. med.et inf. xtatis.)
: Defentor, grammaticus et monachus Locociagen- scriptor, u( ttbentt tegat anmo etmelliftua grate sus-
sis apud Pictones, auctor Scintiliw, sive locorum cipias verba. Voluntat bona el tabor, nihil atiud (uit
communiumet sententiarum (a) per capita 80 col- mecum, nisi de Domini et sanctbrum dktit, e quibut
lectarum ex sacra Scriptura et sanctis Patribus , excerpta est hmcSCINTILLA. Necmea existit industria,
Ambrosio, Anastasio, Augustino, Basilio, Cxsario, ... sed Dei totum est gralia, meiquemtritoris Ortini ddc-
Clementis libris, Collationibus Cassiaui, Cypriano, trinm oblemperarevolens, paginas quatque scrutans,
Ephrxm , Isaia , Eusebio, Gregorio, Hieronymo, sententiam reperiens fulgentem, seu inventam quit
Hilario, Isidoro , Josepho, Origerieet Vitis Patrum. margaritam aut gemmam, ita avidus collegi. Guttce
Hunc librum ex bibliotbeca Monlis Casini descrip- quemadmodumcolleclmmuttm fontem efficiunt,diver-
sisse se refert Joannes Mabillonius, pag. 123Musei sorum sic voluminumcongregansleslimonia, hoe con-
Ilalici, ubi veterera auctorem appellat, ut qui nullura dere tentavi. Vetut d'eigne prodeunt stintillw, ila hie
e Patribus Isidoro posteriorem adducit. Prxter rem minutw sententim pluribusque libris scriptm vocentur
tamen habuit pro inediio; est mihi enim in manibus SCINTILLA ScRir-TURAF.rjM.
Quam qui tegere vult, labo-
editio Coloniensis an. 1556, forma minore excusa rem sibi ul ampulet, nec prm cmteris paginas ilerando ,
apud Petruni Ilorst. Anlwerpiensem quoque anrii tassescat, hic hitbelex pluribus carptum. Ne id opus
1550 a Gesnero, et Venetam 1552 a Simlero memo- quoqueputaretur apocryphum, unicuiquesententimper
rari memini, nedicam de illa qux ex Romana Anlo- singulas capitulalim virlutes suum scripsi auctorem,
nii Gangalix Siculi editione , Rom. 1560 in-4°, sub nomen ascribens meum quod est DEFENSOR, non ob
Bedx nomiue e.vstattom. VII ejus Operurn, de qua, gloriantvanam, sed ut quicunqitelegerit, mei memo-
sicut de Anglo-Saxonica iHiusversione, supra tom. I, riam habeat. Caput quod in editis desideratur, tri-
**
p-ig. 191. At enim nomen De[ensoris, et nulriioris gesimum quintum de Doctoribus, vulgavit B. Nicolaus
sui Vrsini auctor diserte expressit in prxfatione, Staphorstius noster tomo III Historia? ecclesiaslicx
quam iutegram hic ( est enim brevis ) infra posui : Ilamburgensis, pag. 359-361, ex codice Ms. biblto-
Lector, quisquit- es, libellum hunc legens, flagilo te thecx templi Petri et Pauli Hamburgensis.
(a) Atii AlvaroCordubensi Scintillas tribuunt, alii Bibliothecx Grxcx, cap. 30. Latine postDefensorem
Cxsario episcopo , ut codex bibliolhecx Paulinx alia circa annum 1316 composita a TnomaHibernico,
Lipsiensis in CatalogoMss. Felleriano, pag. 122. De de quo infra suo loco.
Grxcis suuilis generis colleclionibus dictuui libro v

DEFENSORIS
LOCOGIAGENSIS
MONAeHt

SGINTILLARU]»
LIRER.
a PROLOGUS. D scrutans, sententiam reperiens fulgentem, sicuti in-
Leclor, quisquis es, libellum legens bunc, flagtto ventam quasi margaritam aut gemmam stalim avi-
tc scriptor, legas animo, et melliflua grale suscipias dius collegi. Queraadmodum guttt» multx fontem
verba. Volunlas bonaellabor: aliuri nihilfuitmeum. efiiciunt, sic de diversorum voluminibus congre-
De Dominiet sanctorum suorum dictis est excerpta gans teslimonia, hunc libellum condere tentavi. Ve-
Scintilla; necmea exstitit industria, sed Dei lotura luti de igne procedunt scintillx, ita hunc minutx
tratiameique nutritorisUrsiniilludoperari. Jussioni sententix pluresque libri inveniuntur fulgentas, ad
el doctrinx obtemperare vOlens, paginas quasque quarum inler hoc scintiliarum volumen, quod qui >
a Hxc lectio, desvmpta ex Mabill. lom. II Annal. sunt hxc verba : In Dei
omnipotentis nomine incipit
Bened. p. 704, satis differt ab ilta quam supra da- liber Scinlillarum teu Sententiarum catholicorumPa-
mus ex Fabricio : utranique hahens leclor, utramque trttm, editusa Defentore grammalico.
dijudicel ipse. Apud Mabillonum prologo prxposita
K99 . DEFENSORIS LOCOCIAGENSISMONACHI 600
legere vult, laborem sibi amputat, ne per cxteras A d habentur cxtera; si adsit, recte habentur omnia.
paginas iterandum lassescat. Hic habenttir quod re- Ille aritern tenet quod pater, et illum nihil latet in
pcriri desiderat: sedneid opus quasi sineauctore divinis moribus, qui charitalem tenet in serraonihus.
putetur apocryphum, unicuique sententix per sin- Seclaraini cbaritatem dulci ac salubri cibo, siue
gula proprium scripsi auctorem. CcenovioLoculia- qua dives pauper est, et in qua pauper riives.
cense Martini sancti, in quo comain mei tolondi ca- Qui claudunt oculos suos contra charilatem, ob-
pitis, ipsum dono, donatumve in perpetuam colligat dormiscunl in coneupiscentiis et in deleclalione
xtatem, qua sua ab adolescentia ibi me dotaverunt carnis.
mei degenles domini; scripsi Jesu favenle ipse, co- Extende charilatem per totum orbem, si vis Chn-
ramquc dedi adolescere Chrislo, si me facit eorum stura amare : quia membra Christi per orbem jacent.
obedire jussui, et illorum in omnibus efflcere copiose Quomodo enira corpus tuum sine spiritu, hoc est
perlibcns famulatum. Et, si aliquid prxler id quod sine anima, si fuerit, mortuura : ita et anima lua
miniis studiose gessi, te oro legentera, non ut xmu- sine Spiritu sancto, id est sine charitate, mortua
lus viluperes, sed ut benivolus emendes, nomen deputabitur.
scribens meum, quod est DEFENSOB, non ob gloriam Non enim babilant in unum, nisi in quibus fuerit
vanam, sed ut quicunque legit memoriammeihabeat. B perfecta charitas Chrisli.
Sicuti naviganti portus, ita et mihi versus fuit opta- Nam in quibus non est perfecta charitas, c im in
bilis. Novissime legentibus conjuro et audientibus unura sunt, odiosi sunt, molesti sunt, turbulenti
imploro pro me exorare ullimum, ut quandiu sub- sunt, anxietate sua lurbant cxteros.
sislo Dei affluar sapientia, de carne iturus perfrui AMBROSIUS.
vitam merear beatam xlernam. Amen. Sicut sine via nullus venit quo tendit, ita sine cba-
CAPUT PRIMUM. rilate, qux dicta est via, non ambulare possunt bo-
De charitate. mines, sed errare.
' CHKISTUS. Eos autem quos ad tolerantiam peccatorum forles
Majorem bac dilectionem nemo habet, quam ut Dei charilas reddit, nulla delectalio carnis, nulla
animam suara ponat quis pro amicissuis (Joan. xm). voluptas mala blande corrumpit.
PETRUS. CREGORIUS.
Anle omuia muluam in vobismetipsis charitatem Una quippe et summa est probatio charjtatis, si et
continuam habentes, quia charitas operit multitudi- ipsidiligiturquiadversalur, et illequi bona impendit.
nem peccalorunt (/ Pelr. iv; Rom. xm; Proti. x). ~ Amandi enim sunt proximi, et impendenda chari-
PAULUS. las esl omnibus, et propinquis et extraneis.
Charitas patiens est, benigna est, et reliqua Nec tamen pro eadem cbaritate a Dei amore fle-
(I Cor. xm). ctendum.
Charitate fraternitalis invicera diligentes(Rom.xit). Sicut enim mulli rarai arboris ex una radice proce-
JOANNES. dunt, sic cxlerx virtutesexunacharilate generanlur.
In hoc cognovimus charitalem Dei, quoniam ille Nec habet aliquid ranius viriditatis boni operis,
pro nobis animani suam posuit: et nos debemus pro qtti non permanet in radice eoarilalis.
fratribus animas ponere (Uoan. m). llle vero charitatem habet, qui et amicum diligit
Deus charitas est, et qui manet in charitate, in in Deo, el inimicum diligit propter Deum.
Deo manet, et Deus in eo (/ Joan. iv). Pro inimico nihil poslulat, qui ex cbarilate pro co
SALOMON. non orat.
Odium suscitat rixas, et universa delicla operil Lex quippe Christi est, charitas unitatis. Nihilhomi-
charitas (Prov. x). nisestoperatio, sinonhaberaus charitatem,quxinhis
AUGUSTINUS. omnibusmandatis Dei,arcem alque principatumtenet.
Si per viara verx charitatis volumus currere, ad D Charilas est dilectio Dei et proximi in toto
corde,
seternam palriam leliciter possumus pervenire. et in tota menle : ut quxcunque volumus ut faciant
Sine charitate enim omnia quxcunque facimus, nobis homines boua, ila et nos faciamus illis.
nihil prodest facere. Hxc est enim lex et prophetx.
Vacuum et inane expendimus sludiura, si non Habenii namque dabitur, et abundabit: quia quis-
habemus charilatem qux Deusest. que qui charitatem habet, etiam dona pcrcipit alia.
Regnat enim carnalis cupiditas, ubi non estDei Quisquis charitatem non habel, eliam dona qux
charitas. percepisse videbatur, amittit.
Tunc enim homo perfectus est, quando charitale Necesseest ut erga charitatis vinculum vigilemus.
plenus est. Tanto namque ampliuspeccatirubigocoufunditur,
Sine amore charitatis, quamvis quisque recte quanto cor peccatoris magno igne crematur.
credat, ad beatitudinem pervenirenequaquam potest. Tunc enim mirabiliter ad altum charitas surgit,
Tanta est charitatis virtus, ut eliam prophetia et cura ad ima proximorum se misericorditer inclinat:
marlyrium sine illa nihil esse credantur. et cum benigne descendit' ad infima, valenter recurrit_
Tatita esl charitatis virlus, qux si desit, frustra ad summa.
 601 SCINTILLARUMLIBER. 602
Virtus ergo verx orationis est celsitudo chari-4 A Quia nihil prodesl quod afBigis corpus tuum,
talis quando nibil proficit in corde tuo.
; Lata quippe est charitas, qux inimicorum dile- Si charitas vera el humilitas non adfuerint, de
ciione capitur. solo habilu religionis prxsumere et confidere non
Fralerna mala charitas longanimiter porlat. debemus.
Charitas autem vera est, et amicum diligere in EPHRJ3H.
Deum, et inimicum diligere propter Deum. Charilas columna et flrmamentum in anima san>
Quisquis charitalem non habet, omne bonum cta est.
amitlil quod babet. CAPUT II.
Vires, quas imperitia denegat, charitas submini- De patienlia.
strat. CUKISTUS.
Pleruraque charitas quibusdam occupatiouibus Beali pacifici, quoniam iilii Dei vocabunlur
prxpedita, et integra flagrat in corde, et tamen non (Matth. v).
monstralur in opere. In palienlia veslra possidebilis animas vestras
Quia sol cum nube tegitur, non videtur in terra, (Lttc. xxi).
el tamen ardet in ccelo: sic esse occupata charitas " PETRUS.
solet, et intus vim sui ardoris exurit, et foris ilam- lfoecest enim gratia, si propler conscienliam Dei
mas sui operis non ostendit. suslinet quis trislilias, paliens injusle (1 Petr. n).
HIERONVMIS. Qttx enim gratia est, si peccanles et colaphizali
Terrarum longitudo non separatquoscunqueamor suffertis (Ibid.)l
jungit. Sed si beuefacientes, palienter suslinetis, hxc est
15IDORUS. gratia apud Deum (Ibid.).
PAULUS.
Quamvis nonnulli fide atque operibus sanctis vi-
deantur esse participes, tamen quia privantur chari- Tribulatio patienliam operatur, palientia autem
tate fraternx dilectionis, nullum habent incremen • probationem, probalio vero spcin (Rom. v).
lura virlulis. Spes autem noii confundit: quia charitas Dei dif-
Nulium prxniium charitate pensatur. fusa est in cordibus noslris per Spiritum sanclum,
Charitas enim virtulum omnium obtinet princi- qui datus est nobis (lbid.).
Si lieri potest, quod in vobis est, cuni omnibus
patum.
Tenenda cum sanctis viris unitas charitatis : et _ hominihus pacem habentes (Rom. xn).
Patienlia enim vobis necessaria, ut voluntatem Dei
quanlo se unusquisque subtrahit mundo, lanto ne-
cesse est ut se associet bonorum cousortio. facientes, reportetis promissionem (Uebr. x).
Charitas in dilectione Dei et proximi constat. Pacem sequimini cum omnibus ct sanctiraoniam,
Servat autem in se dilectionem Dei, qui a charitate jine qua nerao videbit Deum (Hcbr. xn).
non dividitur proximi. JACOBUS.
Patienlia autem opus perfectttm habeal, ul sitis
Qtti a fraterna socielale secernitur, a divinx cba-
ritatis participatione privatur. perfecti et integri, iu nullo deficientes (Jacob. i).
A regno aulem Dei se separanl qui semelipsos a Beatus vir qui suffert tenlalionem : quoniam cum
cliaritatedissociant. probatus fuerit, accipiet coronam vilx, quam repro-
Perfecla charilas est dilectio Dei et proximi. n»isitDeus diligenlibus se (Ibid.).
Omnis enim bonilas ex charitate et humilitale pro- SALOMON.
cedit. Qui patiens est, inulla gubernatur sapientia ; qui
CTPRIANUS. autem impaliens est, exaltat stultiliam suam
A dissensionis malo conlinere suam linguam debel (Prov. xiv).
qui novit et diligit vinculum charitatis. j. Melior est patiens viro forli : et qui dominatur
animo suo, expugnatore urbium (Prov. x).
BASILIUS. Doclrina viri per palienliara noscitur (Prov. xtx).
Qui charitale plenus est, tranquillo animo et se- Patienlia lenietur princeps, ellingua mollis con-
renissimo vultu procedit.
Vir aulem odio plenus ambulat iracundus. fringet duritiam (Prov. xxv).
Melior est paliens arrogante (Eccl. vn).
CJESARIUS. -
•> AUGUSTINUS.
Veram aulera cbaritatera etveram obedientiami Qui ergo fuerit patienlior ad injuriam, potentior
retinentes, nihil de nostris meritis prxsumamus, sedl conslituetur in regno.
de Dei virtute confidamus. O.uantumpatiens est Dominus noster in suslinendis
Talia enira sunt sine charitate jejunia, qualis sine) delictis nostris, tanlum severus eril in discutiendis
cleo lucerna. aclibus noslris.
Nihil nobis prodest quod nos continuis vigiliis la- HIERONYMUS.
boribusque conficimus, si jntra nos charitalem noni Si atttem credentium pax Christus est, quicunque
habemus. sine pace est, consequenter nec Cbristum habet.
(J03 DEFENSORIS LOCOCIAGENSISMONACHI 60i
Apud Christianos enim non qui patitur, sed qui A ram possidet mentera. At invidus in tribulatione est
fecit conlumeliam, miser estf. semper.
Gravius est sustinere quem nolis, quam deside- Fili, si cupis patientiam habere, moneo primmn
rare quem diligis. teipsum ut ad mandata divina excites mentem luam.
Sicut ad proprias injurias palientes esse deberaus, Ex abundantia Ixlilix paciiicus homb dignosci-
ila si aliquem viderimus erga Deum ore sacrilcgo tur, et ex vultu marcictb et fbrore pleno invidus de-
blasphemantem, illi tenere non debemus patientiam, monslratur.
quin potiits sacrifego resisterr*, et os blaspfienium Vir benigrius etiamsi patiatur injuriara, pro nihilo
veritalis responsione damnare. ducit.
AHBROSIUS. Iniquus autem etiara parvura verbum audiens S
Ad faciem publicam pafrentiam lingunt, el in ani- proximo, contumeliam arbitratur.
mo iraeundix virus abscondunt. Qui enim amplectitur pacem in mentis sux hospi-
Ad'nocendum parati, cum nocendi tempus adve- rio, mansionem prxparat Christo; qnia Cbristus pax
nerit. est, et in pace consuevit requiescere.
Tribus modis virtus patieritix exerceri solet. Si quis tibi intulerit mala, ne irascaris; sed dole
Aliquando enim sunt qux a Deo, aliquando qux B potius pro eo, quia Deus illi irascitur.
ab anliquo adversario, aliquando qux a proximo ISIDORUS.
sustinemus. Non autem potest esse in pace qui spem suam
A proximo namque persecuttones, damna et con- ponit in homine.
tumelirts. Qui vitx futurx diligente» excogitat prxmia, mala
Ab antiquo adversario tenlamenla, a Deo autem omnia vitx prxsentis xquanimiter portat.
ffagella toferamus. Gravius torquetur impius, mundi excogiiaudo
CRKGORIUS. commoda , quam justus tolerando adversa.
Ad pacis donum nequaquain pervenire potest qui Qui enim bona mundi diligit, velit nolil, timoris
pacem Domini discordix furorerutnpii. pueax succuiiibJt.
Palientia vera est aliena mala unaniniiter perpeti, Patieuter ab uno ferendura est, quod multis acci-
et contra eura' qui mala irrogat nullb dolore mor- dit tolerabile.
d%ri. Poena hujus niundi brevis est : et qui affligit, et
Sine ferro marlyres esse possumus, st palientiam qiii aflligitur, morlalis est.
veritalis in animo servamus. Malorum perversilas non te occidit, sed erudit.
Tanlo ergo qutsque minus osienditnr doctus , ". llabelo paticnliam in adversis : et proinptior esto
qiranlo niinus convineitur paliens. ad suscipienda, quara ad ferenda raolesta.
Igitur, cum paiienlia relinquitur, etiam bona re- Contumelias dctrabentium patientia superat.
liqua qux jam gesta sunt, destruunlur. Sagiltas conluraelix patienlix clypeus frangit.
Patienlia enim vera esl quaref ipsum amat-quem Contra lingnx gladium, patientix prxbe scututn.
porlat. Magna est virlus, si non lxdas a quo lxsus es.
Non lolerare et odisse, non' est virtus rnansuetu- Majpr virtus, si eliam Ixsus remitlas.
dinis, sed velamen furoris. Maxima autem virtus glorix, si,. cui potuisti no-
Cum resistere possumus irx superbientium , liu- cere, parcas.
militer declinemus. CVPRIANBS. v
Gloriosius est injuriam taeendo fugere, quam su- Pacilicos enim et concordes Deus in domo sua
perare respondendo. habilare prxcepit.
Supernus arbiter noster, elsi ponuus considteral Ut qui filii Dei esse ccepimus, in Dei pace manea-
in*retributione, tamen vires pensat iw-pondere. liius : et quibus spirilus, unus est, unus sil animus
Quanlum Ixta mens fuerit per ainorem-, tantum n et sensus.
erit et patiens per longaniraitatem. - Sacriftcium Deo majus est pax vera et fralerna
Tantum quisque portat proximum, qnantum amat: concordia.
»'fenim amasj portas; si desistis amare, desislis et Qui pacem Christi et concordiam rumpit, adver-
toterare. sus Chrislum facit, qui dixit: Pacem meam do vo-
Quem minus ditigimus, minus eliam toleramus. bis, pacem meam reliiiiruo vobis.
BASItlCS. Pacem quippe quxrere debel filius pacis.
Paciiicus homo coasostium angelorum merebitur; Neque enim potest quis accipere dolorum el pas-
Mividusautem particeps dxmoiiiorum elflcietur. sionum coronamt nisi prxcesseril in dolore et pas-
Qui patienter hic tolerat mala, i» futuro gtoriam sione patientia.
nierebitur. Neque enim potest veraciter bona docendo im«
Pax eaiui. effugat discordias, invidia autem copu- pendere, si vivendo nescit xquanimiler aliena mah
lat eas. lolerare.
Sicut pax secrela meutis illuminat, ita invidia oc- Quisquis lenis et mitis est, Dei patris. imitatot
culta cordis obcxuat: homo aulein pacificus secu- est.
605 SCINTILLARUMLFBER. 696
EX vTflSPATnUH. Ji
& Dilige proximura, et"conjinigere fhte cura-nTo(fo*
Patiens homo rivufus fons est, omuibus exhibens clet. xxvn).
iklectabilera potum. Sicut qui dimittit avera de manu sua, sic qui de-
JOSEPHUS. reliquisti proximum tutnn (Ibid.).
Vir eniin patiens est qui prxseni^ia non limet, et Obuli Domini in diligentes se (Eecles. xxxiv).
fulura cogitat, ct nescit trepidare ubi est limor. AOGUSTINUS .
CAPUT III. Vita nostra dilectio est: si vila nostra dileclio
De dilectioneDei el proxbni. est, mors odium est.
CHRiSTUS. Hominem enim vineis humana Mcitate, diabolum
Qui diligit me, inandatum meum servabit, (Joan. vincis inimrci dileclione.
xiv). Enatiriatw in te drrectio\ quse sofa duert ad;vi-
Si diligilis me, mandata mea servate (Ibid.). tam.
Si nianserilis in me, et verba mea iu vebis mati- Non autem carnalis, sed1spirituaris inter vos de-
serint: quodcunque volueritis, petetis, et fiet v.ubis. bel esse dileclio.
(Joan. xv). , Nffiil"pretresiiis Beo vrrtute dHectionis.
In hoc cognoscent oinnes quta mei discipult eslis, B ' Nihil desiderabilius est diabolo exstinctione cha-
si dilectionem habuerilis adinvicem (Joan. xm). ritatis.
Iu fraternitaiis amore simplici, ex corde iuvicem m?ER0NVMUS. - .
diligite altenlius (/ Petr. i). Sanetus amc-r impatientiam noiv habet, falstis ru-
PAUI.US. mor cito opprimitur.
DUeclioproxiiui malum non operalur (Ram. ui). Omnem liominem fratrerm tuum jndica esse: me-
Pleniludo ergo legis est dileclio (Ibid.), raento quod unus-artifex eondidit nos.
Ambulale ii\ dUeclione,.sieut et Cbristus dilexifc Amor ordineni neseit.
uos, el tradidit seweJipsuin pro nobis. obl^tionom et Facilius enim negligentia emendari potest, quam
Iiostiam Deo, in odorem. suavitati* (EpJtes. v). amor naseiv
Diligenlibus Deum oiunia. cooperantur in bonum AHBROSIUS.
(Rom. vin). Proximos atitem nostros tunc diligimus sieut nosy
Quod oculus non vidiJ, nee awis andivit, et iu con si non propter accepla beneficia vel impetrata, sed>-
liontinis noii ascenderunt, qux prxparavit Deus iia proplcr hoc laiitniiuiiodo, quia sunt naturx nostrx
^w uiliguetUtank (I Cor. v\<. (** pneticipes.
J0ANNES. Acquirit filium, qui fratrem acquiril amore.
Qui diligit fralrcm suum, in lumine manet, et CREGORIHS.
Maiuialum » ee. non est (J Jo>m: tr). Probalro erg» dilectionis, exbibitio est eperis.
Qui autem odit fralrem suum, in tenehria est,: et). Qui diiigil Deum, et ejus nmidala eustadit, in il-
. in tenebris ambulpt, et ncsciiquo eat: quoniam te- lius cor Dominus venit, et mansionem faeit.
irebraeobcxea/terun>ocuios ejus {Uid.y. Neque enim posset quisquam diligere Deuin, si
Nos ergo diitgamus Deum, quoaia« Deus prior di- ea.i« quem diligili, norvbaberet.
lexit no* (I Jom. IV-V In proxiini enim dileclione dignoscilur, qualitei»
Si quis dixerit quoniam diligo Deum, et fralrera. pctveniri debeat ad ajnorem Dei.
itttnH otterit, meadax est (Ibid.}. k iiiiuiruiii et proximum diligunt, et- tamen illa
Hoc mandatum habemus a Deo, ul qui diligit^ sublimia dileclionis prxmia non assequurttur, qui
Deum, diligat et fralrena suuoi (Ibicl.). autore.-n s,uua>non spiritoaliterj sed>canialiLcr im-
Q*j autern nou diligii Iratreia stium «ruera videt, pcndunt.
Deum quem non videt, quomodo polest diligere. Sicut auteai ignis amoriS'menteni erigit^ Ua ignis
• malitia»mentem invofvil.
(Ibid.) ?
JESUSSlRACH. Amando enim Deum, nostra in nobis mala per^
Omni tempore diligit qui amictis est, et frater ini sequimur.
angustii*.cooiprahaUir (Prov. xvy). Diligendo enim proxiraum, in quo prodesse pos-
Qui diligit Deura, exorabit pro peccatis, et conti- sumus, festinamus.
nebit se ab Ulis, et in oratione dierum exaudielur Sicut mors corpus interimit, sic amorem. n rum
(Eccles. in). corporalium xternce vitse cbaritas occidil.
Dilige eum qui fecit te, el ministros ejus non de- Vis amoris boc agere solet i» animo ut qu:e i^ise
rclinquas (Eccles. Vli). semper cogitat nulluro alinrai credat ignorare.
Dilige Deum, et invoca eum in salute tua (Ecclet* Sancta enim oesideria ex dUeclione crescunt; si
xiu). ' autem dilatione deficiunt, desideria non sunt.
Onne animal diiigit simile sibi, sic et omnis ho- Cuidquid prxcipitur, in charitate sola pensalur.
mo proximum sibi (tbid.). Nee Deus vere sine proximo, nec proximus vcra
Omnis caro ad similem sibi conjungetur, et om- diligilur sine Uec.
nis homo simili sui sociabitur (Ibid.). Si quis autem quemlibet amat, et propter Deum
607 DEFENSORIS LOCOCIAGENSISMONACHI 608
non amat, charitatem non habet, sed habere se A CVPRIANUS.
puiat. Deus, iuquit, dilectio est: qui manet in dileclioae,
Charitas autem vera est, cuin et in Deo diligituc in Deo manet, et Deus in eo.
Cum Deo non possunt manere qui esse in Ecclesia
amicus, et propter Deum diligitur inimicus.
llle enim propter Deum diligit eos quos diligit, Dei unaniraes noluerunt.
EX.LIBROCLEMENTIS.
qui ctiam eos diligere scit a quibus non diligitur.
BASILIUS. Sluituin est enim aliquid amare plus quam Deum.
anima, lata fuerit in amore Menti enim quam repleverit memoria Dei, maligno
Unaquxque quantum
tantum alta erit in Dei. non dabitur locus.
proximi, cogitatione
EPHR.CH.
Qui diligit frairem, in tranquillitate est cor ejus.
odiens circumdatus Siquisaulem dilexerit Deura, illius in terra uon
Fratrem vero , lempestate
erit mens : sed seraper superiora desiderat qux
est. araavit.
Ex tota igitur mente lua dilige Deum, ut in omni-
Inde educalur, inde illuminatur, inde rcficitur,
bus actibus luis placeas illi.
verbis seo corde tanquam de dulcissimo fonte.
Deus enim non tantum vult diligi,
et B CAPUT IV.
puro operibus juslis.
Magis ergo omnibus diligamus Deum, qui et nos De humilitate.
et parentes nostros propriis manibus finxil: el cuu- CHRISTUS.
cla nobis bona qnx erga nos geruntur quotidie ejus
Discite a me quia mitis sum et humilis corde, et
bcneliciis ascribamus.
invenielis requiem animabus vestris (Matth. xi).
Christus diligendus est supra parenles, quia non Deus per prophetam dixit: Ad quein autem respi-
nobis tribuunt parentes ea qux Chrislus.
unum ex mem- ciam, nisi ad pauperculum et contritum spiritu, et
Proximum tuum habeto lauquam trementem sermones meos (Esa. LXVI)?
bris tuis. Omnis enim qui se exallat, humiliabitur; et qui se
Cum nobis Deus magna beneficia prxstat, nihil
huuiilial, exaltabitur (Luc. xiv).
exigit a riobis, nisi ut uiligainus eum, et templa no-
PETRUS.
stra ei servemus : ut ille semper in nobis babilet, et Omnes autem invicem insinuate humilitatem : quia
nos in illo permaneamus. Deus superbis resislit, humilibus autem graliam dat
ISIDORUS.
(i Pelr. v).
Ex tolo corde Christum non diligit qui borainem fjj Humiliamini igitur sub polenti manu Dei, ut vos
odit. exaltet in tempore visitationis (Ibid.).
Dilectio Dei morti comparatur, dicenle Salo- JACOBUS.
mone : Valida est ut mors dilectio (Canl. vm). Humiliamini in conspectu Dei, et exsultabit vos
Sicnl mors violenler separat animam a corpore, (Jacob. IV).
ita dilectio Dei violenter segregat hominem a raun- PAULUS.
dano et carnali amore. Eslote unanimes, idipsum sentientes, nihil per
Diligendo proximunt, purgas oculum ad videndura contentiOnem, neque per inanem gloriam, sed in hu-
Deum. militate superiores sibi invicem arbitrantes (Phi-
Qui Dei prxcepta contemnit, Deum non diligit. lip. n).
Neque enim regera diligimus, si odio leges ejus Non alta sapienles, sed humilibus consenlientes
habemus. (liom. xu).
Nec poterit Deum diligere qui noscitur in proximi SALOHON.
dilectione errare. Ubi fuerit superbia, ibi erit et conlumelia (Prov.
Bonorum discrctio est, non odisse personas, sed XI).
culpas: et recla pro falsis non spernere, sed pro- D Ubi autem humilitas, ibi et sapientia.
barc. Superbum sequitur humilitas, et humilem spirilu
Qui imperfecti sunt in Dei amore, sacpe se a vitiis suscipiet gloria (Prov. xxix).
separare disponunt : sed pondere vitiorum aggra- Friusquam conteratur, exaltalur cor hominis ; et
vati, rursus ad ea vitia qux optant relinquere, re- antequam gloriflcettir, humiliatur (Prov. xvm).
volvunlur. Melitts est humiliari cum mitibus, quam dividere
Minus quam inter duos dilectio Deiesse non potest. spolia cum superbis (Prov. xvi).
Multum in terra diversus est, qui carnaliter homi- JESUSSIRACH.
nem moriturum plus diligit quam oportel. Quanto magnus es, humiliate in omnibus, et coram
Dum rem amore concupiscimus temporalem, amit- Deo invenies gratiam (Eccles. iu).
'.imus veram dileclionem. Ab humilibus honoraltir Deus (Ibid.)
Amando cnim Deum, nostra in nobis mala perse Noli esse humilis in sapientia tua, ne humiliaius
quimur. in stultilian seducaris (Eccles. xm).
Diligendo aulem proximum, in quo prodesse pos- Est qui nequiter huuiiliat se, et inleriora ejus
suinus, festinamus. plena sunt dolo (Ere!es. xxix).
C09 _ SCINTILLARUMLIBER. 010
ORICENES. k Sine humilitate et charitate, virtus quxlibet in vi-
Si humilis et quietus non fueris, non potes babere tium deputabitUr.
in le gratiam Spiritus sancti. Sumraa monachi virlus est humilitas.
AUGUSTINUS. Summura ejus vitium, superbia.
Deus humilis factus est, erubescat homo fleri su- Esto in humilitate fundatus, esto omnium novissi-
perbus. mus et ultimus.
Semper conscientia servi Dei humilis esse debet et Humilia te ut exalteris, ntinimum te fac omnibus,
tristis : scilicet ut per bumilitatem non superbiat, et nulli te prxponas, nullum te superbiorem repules.
per utilem moerorem cor ad lasciviam non dis- jEstima omnes superiores esse te.
solvat. Quaravis snmmus cum sis, humilitatem lene :
Illa namque attendit laudem Dei, et verba oris quia si bumililatem tenueris, gloriosus eris. Quantuin
ejus cujus cervicem inclinat humilitas, et non erigit enim humilior fueris, tantuni te sequetur altiiudo
superbia. glorix.
HIERONYHBS. Descende ut ascendas, humiliare ut exalteris, ne
Ad summitatem virtutura non polentia, sed humi- exallatus humilieris.
litate venitnr. B Humiliias lapsum non novit.
GREGORIUS. Humilitas lapsum nunquam passa est.
Cor quippe carnale, dum hujus vitx quxrit glo- Qui enim sibi vilis est, ante Deura magnus est.
riam, humililatem respuit. Et qui sibi displicet, Deo placet.
Humilitas quantum inclinaturad ima, tantum pro- Eslo igilur parvus in oculis tuis, ut sis magnus in
licit in excelsa. oculis Domini.
Tanlum enim necesse est ut se unusquisque in bu- Tanto enim eris pretiosior ante Deum, quanto
mililaie deprimat, quantum, si sit eleclus, ignorat. fueris despectior anle oculos tuos.
Quamvis bona sua unusquisque in proximo suo Porla quoque semper verecundiam jn vultu, de
percipiendo ostendat, recta non erunt, si humilitate recordationedelicti.
caruerint. Pulvis es, et in pulvere sede.
Qui enim humilis fuerit, cxaltabilur in gloria. Cinis es, et in cinere vive.
Magnavirtus humilinm est: qui ex desiderio loca In summo honore, sumraa tibi sit humilitas.
ullima tenentes (si per humilitatem in altum non sub- Non le extollat honor. Tanto majore humililate
levant) ccelestisregni purpuram in mente servant. _ eris perspicuus, quanto majore dignitate magis pro-
Via Domini ad cor dirigitur, cum verilatis sermo batus.
humiliter auditur. C&SARIUS.
In cunctis se despicit, qui in suis oculis esse hu- Nunquam enim vera humililas et vera obedientia
milem proGtelur. slne charitate aut erunt, aut esse polerunt.
Quxlibet adsint, nulla opera sunt nisi humilitate Quia sicut ignis sine calore vel splendore non est,
condiantur. ita et charitas sine humilitate et vera obedientia esse
Tanto ergo esse debet humilior quisque ex mu- noti potest.
nere, quanto se obligatiorem esse conspicit in red- EXVITISPATRUH.
denda ratione. Corporalis labor dux est hurailitalis.
Eam quippe, quam non invenit humilem, veritas Omnis enim labor sine humilitate vanitas est.
fugit mentem. Humilitas nec ipsa irascitur, nec aliis irasci per-
Illic eos a sorle humilium judex separat, qui se miltit.
hic in superbix cornibus exaltant. Humilitas est, si, quando peccayerit in te frater
Humiles donum accipiunt, quo a se corda super- tuus, antequam ille pomiteat, inJulscris ei.
bientium repellunt. Sicut Joannes prxcursor fuit Jesu, omnes trahens
BASILIUS. ad eum, ita el humilitas prxcursor esl charilatis.
Humilis licet habitu vilissimus sit, gloriosus tamen Qui non habet charitatem, perdit vitam.
est virtutibus. CAPUT V.
Superbus autem etsi decorus videatur aspectu, De indulgentia.
tamen operibus vilisest. ' CHRISTUS.
ISIDORUS. Si ergo offers munus tuum ad allare, el ibi recor-
Q.ii emm sine humilitate congregat virlutes, quasi dalus fueris quia frater tuus habet aliquid adversum
inventum pulverem porlat. te, relinque ibi munus tuum ante altare, et vade
Cogitalio cordis nostri tanto apud Deum in imo prius, reconciliare fratri tuo, et tunc veniens ofler
cst, quanto ab horoinibus in alto. munus luum (Matth. v).
Et humilitas cordis nostri tantum apud Deum in Si enim dimiseritis hominibus peccata eorttm, di-
alto est, quantum hominibus in imo. miltet vobis el Pater vester ccelestis delicla vestra :
Humiliavalde spirilum luiim, quoniara vita carnis si autem non dimiseritis hominibus, nec Pater veslcr
impix ignis et vermis est. dimittet vobispeccata vestra (Matlt. vi). ,
 m DEFENSOBISLOCOeMtGENSrSMONACHl CI2
PATJLUS. ft
A CtPHAtos.
Cum patientia supportantes invicem, et donames Quisquis eriim ilTi qui in eum pcccavit dimiltit
vobismetipsi°j Siqms adversus aliqtrem habet quere- ignoscendo peccatum, sine duTiio eleemosynam
'
lam. Sicut Deusdonavit vobis, ita et vos (Ephes. IV) facit.
(Coiott. Ttr). CAPUT VI.
PETRUS. De compunctwn?..
Non re3nerttes' rrraium pro m:lb>, vel ma^etlictum
r.iiRiSTus.
pro fltttteaictfl,^ed e contrario benedicentes : qriia
in hoc vocati estis, ut benedictionehxreditatem pos- Amen, anien flico vobis : Quia plorabitis, et fle-
sideatis (Prbti. XX;/ <Pet.m). bilis vcs, mundus aulem gaudebit : vos autem con-
SALOMON. irisiabimini, sed Iristitia vestra vertetfir in gaudium
Ne dicas, iRetldammalum. Exspecta Dominum, et \loan. xvi).
PAULUS.
liberabit te (Proverb. xx ; Rom. xn).
Gaudete cum gaudemibus, flete cum fleniibus
, Remltle proxiino luo nocenli te, et tunc depre-
canli tibi Deccatasolvenlur (F.ccli. xxvm). ^x?(Ron. ±n).
Qui flent, tanquam non flentes sint : et qui gau-
AUCCSTINUS.
dent, lanquam non gaudentes '(/ Cor. vn).
Unusquisque talem in InlgeiUiamaccepturus est a JACOBCS.
Deo, qualem et ipse dederit proxiino suo. Miseri estote, lugete et plorale : risus vester in
IIIERONYNIUS. iuctum convertetur, et gaudium iii mceforem (Ja-
Quomodo Deus in Chrislo nobis noslra peccala cob. tv).
donamit.sicetiamnos iis<}uiin nos peecant, dimitta- SALOJtON.
mus. •ftisttsdolore miscebitur, et extrema gaudii Iuctus
GftEGOKlLiS. tfccupat fProv. xtr).
Hlerecte sui delicti veniam postulal, qui hoc ouod ArJGCSTINtlS.
prius in ipso delinqiiilar, relaxat. Qui uon habet compunctionein, non habet ihuri-
Dimittamus enim quod debelur nobis, ut dimitta- dam oraTionem.
tur quod debetur a nobig. The&rurusest bima compimctio, et ineharraliilo
Tunc quisque quod recte petit, adipisoilur, cum 3&udiumin animahomirris.
ejus auirous in petiiinne nec inimiciodio fuscatur. ., Ariirira hominis qux m oratforie coinpungltur,
Fundit os pr> adversario precem, sed ulinam cor** talde itli proflcit ad salulem.
teneat amorem. HIERONYHUS.
Giwnthligemlo tecrara de inimreis facere <possu- iNonminus lauflandus est vir fbrtis in juctu quam
mus, eliamiipsiamieisuHt qm persequuntur. in bello.
Neccnrat aruiquus liostis>utterrena toliat a nobis, AMBROSIUS.
«ed ot charkatem in nofcisferiat. Vox enim psalmodix cum intentionecordis agilur:
1SIDORUS. per InrncomriipotentiDeo iter ad cor paralur, ut in-
Non enim possttiitpectata tlintrtli ei qui in se pec- teritx memi prophetlx mysteria, Velcompurictionis
canti debita ntm drmittit. gratiam infundat.
Qui Tratremsuiim tardras slbi concirrat, Deumsibii Cum per oratioriem compuncfio Inruhditur, via
tardius placat. nobis iu corde, per quam ad Jesum iri flne pervcni-
Frustra enim propiliare Deumquxrit qui cito pla- tur, paraltrr.
cari proximo negtigit. Irriguum quippe superius accipit ariima, cum seso
QuoraodoDeiisin Christo ubbis nostra peccala do- in lacrymis coolestisregitl deSiderioaffligit. irriguura
navit, sic et nos iis qui in nos peccant dimitlamus. D vero inferius accipit aniraa, cum inferni siippiicia
Ignosceridumest cuique, dumveriiampostulat. flendo,pertiniescil.
CESARIUS. Revertehtes nos Dominusclementer ampleclitiir,
Qui enim in se peccanti olementer indulserit, nul- quia peccatorunl vita ei esse indigna jam non pnlest
lura peccati vesligium iniilius anima remanebit. quxfletibtts latalur.
ANASTASIUS. Nondubitare debemuscirca firiftmjustiiicari honii-
Si non dimittis ihjuriaw qux tibi facta est, hon1 nem per pcenitentix compunctionem.Sed quia raro
oraiionem ipro te facis, «ed niaiedrctionem super te3 id flcri solet, riietuendum est ne dum ad flnemdif-
inducis. fertur conversio, insperala ahte Occupetmors quam
Sic enhn dicis : Sic mihi dimitte, sictlt et ego di-- subveniat prjenitehtia. Non ergo in fietibus, non
misi. in aclibus, sed in Dominoconfidamus.
IN«WLtATlONlBUS. Quia ergo post haptismum inquinamus vilain,
Tantcrmenim rethlttitur nobis quantum nos remi- baplizemusin lacrymis conscientiam.
serimus eis qui nobis auacunoue malignitate no- Inquinaii post aquam salulis, renascainur ex la-
cuerunt. crymis.
GI5 SCINTILLASRDM LIBER. GU
B.lSItlUS. A Vigilate omni tempore oranies, ut dignj babeamwi
Ubi autem fuerint lacfymx, spifitualis igftis accert- fugere omnia qux fulura sunt, et stare ante Fiiium
ditur, qni secreta mentis ilfuminat. hominis (Luc. •xxi).
ISIDORUS. Crate auiem, nc hat fuga vestra in hieme vol S:tb-
Prius enim purganda lacrymh sunl Tiliaquxges- bato (Malth. xxiv).
simus, etiunc mundata mentisacie, id quod quxri- PKTRUS.
mus contempiemur, ut dirmantea flendoa-nobis pec- Impertlenles invicem honorem tanquam coluere-
cati Caligodetergitur, mundatis cordis Oculis libere dibus gratix vitx, ut non impedianuir waliones ve-
superna inspiciantur. strx (1 Petr. in).
Qui veras lacrymasindesirienler fundit, et tamen PAUI.US.
peccare nbn desinit, hic lamentum habet, sed mun- Orationi instantes, oraBtes omni leinpore in spi-
dationem non habet. rilu, vigilantes in omni jusiilia (Rom. xn).
Compunctiocordis est humilitas mentis cum lacry- 'JACOIDS.
mis oriens de recordatione peccati cl limore judicii. Orate pro invicem, ut salvemini (Jacob. v)
Illa est c6:iversis perfecliof comjmnctionis affe- Multumcniin valet deprccatio justi assidua (•/bid.).
ctio qux omnes a se carnalium desideriorum affectUs" SAlOMON.
repellit, el inlentionem suam toto mentis sludio in Longe est Domimts ab impiis, et oraliones justo-
Dei coutemplationem defigit. rum exaudiet (Prcv. xv).
Geminafn esse compunctionem dicimus, qna pro- Melior est finis orationis quam principtam (Ec-
pter Deum anima cujusque electi efficilur: id est, cles. vn).
vel dum operum suorum mala considerat, vel dttm Ante orationem prxpara animam tuam, et «oli
desiderio xternx Vilx suspirat. esse quasi homoqbitenlatDeum (Eccles. xvm).
Quatuor sunt qualitates affeclionum quibus mens Qtii coriservat verbum, muhipKcatoralionem (Ec-
justi salubriler txdio cornpungitur, boc est, memo- des. xxxv).
ria prxteritorum facinorum, consideratio peregrirra- Depvecaiionem Ixsi exaudiet Deus iEcctet. xxxiv).
tionis sux in hujus vitx longmquitate, recordatio Oratio humiliantis at imbes penefcrabit(Jbid:),
pcenarum futurarum, et desiderium supertix patrix, Fili, in tua inftrmitate ne despicias te ipsum, sed
quatenus ad eam quantocius valeat pervenire. ora Deutn, et ipse curabitte (Ecctes. xxxvui).
Sunt qui ex. vera cordis compunctione sni accu- Averte.a delteto, et dirige rrranus,et ab omni de-
salires fiunt : sed tantum ad se esse peccatores as- - liclo munda cor tuum (Ibid.).
signant, ut ex ficta humifitale confessionis loctnh AUGUSTINUS.
inveniant sanctitatis. Orationibus mundamur, lectionibus mstrtiirnur :
Lacrymx enira pcenitetrtix apud Deum pro bftpti- utrumque bonum est st iliceat: si non ltceat, melius
sntate reputantur. est orare quam legere, quia in leclione cognosciimM
Quapropter dilige lacrymas, et suaves tibi sint la- quid faccre debemus, in oratione eadem accipiinus
crymx. qux poslulamus.
Delectent te semper luctus et lacrymx. Ncque die vaees, neque nocte : sed uum srminus
Eslo tantum pronus ad lamenta, quantum fuisti de oculis tuis ceciderit, tunc sensus luus in ortriione
pronos ad-culpam. vigilet.
Qualis libi fuit ad peccandum intentio, talis sit ad Oratio munda a peecatis habet salutem.
pcenitendum devotio. ln oralione paralus esto : osiende c.onscieitliam
Gravia euim peccata grandia lamenta desideranl. cordis lui, ut ampliorem gratiam consequaris.
EPUIt^M. HIERONVMUS.
Beatns mmque est, et ter beatus, quisquis habet Sicut mililem sine armis aribellumexireiion oori-
compunctionem secundum Deum. H venit, iia homini cbristiano prooedere <jw»libetsine
Compuncliosanitas est animx. oralionibus non expedit.
Compunclioilluminalio est animx. Egrcdientes de hospitio armet oratio.
Compunctiorcmissio peccalorum est. Regredienvibusrte platea oratio occurrat.
CorapunciioSpiritum sanctum perducit ad se. GREGORIUS.
Compunctio unigenitum Chrislum facit habitare Quanto graviori tumultu oogUationom carnaiium
in se. prcmimur, tanto orationi ardentius insistere de-
Lacrymx apud Deum fidnciamdant semper. benus.
Ubi lacrymx abundant, ibi cogitationes sordidx Ad Deumquippe corda cummanibus levare, estora-
non approximanl. tioni nostrx sludium cum merito boni operis ini-
CAPUT VII. ponere.
&e oratione. Citiusad precem judtx flectitur, sia pravilate sua
CHMSTIS. petitor corrigalur.
Omnia quxcunque petieiilis, in oratione crcdcn- llle ergo in nomine Salvaloris petit, quiillud pe-
|es, accipietis (Matth. xxi). tit qnod ad veram salutem pertinet.
 61S DEFENSORISLOCOCIAGENSISMONACHI 616
Nam si id quod non expedit petilur, non iii nomine A Purgandus est itaque primum animus, atque a
Jesu petilur. temporalium rerum cogitationibus segregandus, ut
Cum vero orationi vehemenler institerimtis, slat pura acies cordis ad Dcum vere et simpliciter diri-
Jesus ut luceui restiluat. Quia Deusin corde flgitur, gatur.
lux amissa reparetur. Tunc impetrari divinam misericordiam credimus,
Qui autem terrenis actibus liber soli Deo vacare quando simplici affectu assistimus cum oramus.
mertiit, pro delinqucntibus proximis exoret. Turic aulem magis diabolus cogilationes curarum
Ea qux perscrutari in nobismetipsis plenius niti- sxcularium humanis ingerit menlibus, quando oran-
mur, sxpe verius orando quam investigando peue- tes aspexerit.
trarnus. Qui lxditur, non desistat orare pro se Ixdenti-
IS1D0RCS. bus; alioquin, juxta Dei senteutiam, peccat qui pro
Oratio cordis est, non labiorum; neque enim ver- inimicis non orat.
ba deprecantis Deus intendit, sed orantis cor aspicit. Nihil proflcit oratio illius, cujus adhuc dolor in
Melius est autem cum silentio orare cordis, quam roenie, vel odium manetin peclore.
solis verbis sine intuilu mentis. . Cor enim cum manibus levat qui oralionem cum
Qjtod si tacite cor oret, etvox sileat, quamvis ho- B opere subleval.
tnines lateat, Deum latere non polest, qui conscien- Quisquis orat, et non operatur, cor levat et ma-
tix prxsens est. nas non levat.
- Pura est oratio, quam in suo tempore sxculi non Quisquis ergo operatur et non orat, raanus levat,
interveniunl curx. et cor non levat.
Longe quippe a Deo est animus, qui in oratione Ergo et orare necesse est, et operan.
cogitationibus sxculi fuerit occupatus. Culpabiliter ad Dominummanum erigit, qui facta
Tune ergo veraciter oramus, quando aliunde non sua orando jactanter prodit.
cogitamus. Qui enim jactanter orat laudem appetendo huma-
Sed valde pauci sunt qui tales orationes habeant; nam, non solum oratio ejus non delet peccatum,
et licet in quibusdam sint, diflicile est tamen ut sem- sed eliam ipsa vertitur in peccatum.
per sint. Quoties orantes non cito exaudimur, nostra nobis
Sicut orationibus regimur,' ila psalmorum sludiis facta in oculis proponamus; ut hoc ipsum quod dif-
delectemur : psaliendi enim utilitas tristia corda ferlur, divinx reputetur juslitix etculpx noslrx.
consolatur. Sxpe enim multos Deus non exaudit ad voluiila-
Tantus esse debet orantis erga Deutn affectus, ut " tem, ut exaudiat ad salutem.
non desperet precis effectum. Nonenira conciliat Deura multiplex orantis serrao,
Inaniter autem oramus, si spei liduciam non ha- sed purissima sinceraque orationis intenlio.
bemus. Oratio frequens diaboli jacula submovet.
Qui a prxceptis Dei averlilur, quod in oratione Oratio coutinua diaboli tela exsuperat.
poslulat non merebitur. Immundos enim spirilus orationis viucit instantia,
Si autem id quod prxcepit Deus, facimus, id quod quia dxmonia per orationem vincuntur.
pelimus sine dubio oblinemus. » EXLIBROCLEHENTIS.
Oratio iit prxsenti lantum vita pro remedio pecca- Disciplina nobis est orare pro interfectoribus ct
torum effunditur, psalraorum autem decantalio per-
pro persecutoribus nostris.
petuam Dei laudem demonstrat, et gloriam sempi- BASILlUS.
ternam.
Dei servus quOties quolibet tangilur viiio, toties Oralio namque grandis monitio est animx.
Per oraliones purissimas omnia nobis utilia tri-
ad orationem se subdat.
buuntur a Domiuo et cuncta noxia procul dubio ef-
Quiafrequens oralio vitiorum impugnalionem ex- D
stinguit. fugarrluf.
Tamen perseveranter intendere oportet animura CVPRIANUS.
nostrum orando atque psallendo, quousque importu- Bona est oratio cum jejunio, et eleemosyna cum
nas desideriorum carnalium suggesliones, qux no- justitia.
slris obstrepunt sensibus, fortissima intentione supe- Cito orationes ad Dominum ascendunt, quas ad
rerous. eum merila nostri operis imponunt.
i
Dum enim oraraus, ad memoriam culpam redu- CESAR1US.
cimus. Sic leclioni et orationi debetis incumbere, ut m-
Cum Deo assistimus, gemere et flere debemus, re- terdum eliara manibus aliquid possitis cxercere.
miniscentes quara gravia sint scetera qux commisi- .'.; ISIDORCS.
mus, et quam dura inferni supplicia qux timemus. . Duobus modis oratio impedilur, ne impetrare
Mensenim nostra coeleslis est: et lunc orando quisque valeat postulala : hoc est, si aut mala quis-
Deum bene conlemplatur, quando nullis terrenis que adhuc committit, aut si delinquenli sibi debita
curis aut erroribus impeditur. non dimittit.
617 SCINTILLARUMLIBER. 618
EXVITISPATRUH. A GREGORICS.
Sicut veuenata animalia fortiores herox vel pi- Non vult Deus ulcisci malitiam, qui conflteri de-
guienta expeUunt,ita et cogilationes sordidas oratio licla persuadel.
cumjejunio repelUt. Optat Deus dissolvi confitentes, ne corttumaces
Quales orationes volumus invenire, tales nos ante punire cogatur.
tempus in orationem prxparare debemus. Tantumque erit homo sarcinis peccatorum grava-
Christo enim mens conjuncta, et prxcipue tem- tus, quanrum a bonis operibus fuerit alienus.
pore orationis inlenla, nihil malum, uihil super- Ea qux ingrata esse hominibus solet importunitas,
fluum recipit. judici veritaiis placet.
CAPUT VIII. Qui delinquentes vulnera conciusa in pectore re-
De confessione. tinem, quanto amplius silentio premunt, lanto gra-
vioretn dolorem intrinsecus nutriunt.
CHRISTUS. Nam cum putredo qux intrinsecus fuertt ejicitur,
Omnis ergo qui confitebitur me coram hominibus, ad salutem dolor aperilur.
coniitebor et ego eum coram Patre meo, qui in coelis Oinnis quippe peccator, dum culpam suarn intra
est (Maith. x). B conscientiam abscondit, intrinsecus latel, et in suis
PAULOS. penetralibus occultat.
Oreautem confessio flt ad salutem (Rom. x). Peccatores Deus videt et suslinet; fesistentes-
JACOBUS. Deus lolerat et damnat: et quotidie per Evangelium
Confiteminialterutrum peccata vestra, et orate clementer vocat.
pro invicem, ut salvemini (Jacob. v). Confessionem nostram ex pnro corde desiderat, et
SALOMON. cuncta qux delinqitimus, relaxat.
Peccati virus salubriter aperitur in confessione,
Qui abscondit peccata sua, non dirigetur (Prov.
xxvni). quod pestifere latebat in mente.
Qui autera confessusfueril et reilquerit ea, mlsen- Coniitendo peccata , quid aliud agimus , nisi qui
eordiam consequetur (lbid.). malum quod in uobis latebat, aperimus ?
JOANNES. Peccator enim conversus de peccatis in fletum,
esse inchoat, cum coeperit accusare qux
Si dixerimus quia peccatmn non habemus, ipsi jam justus
fecerit.
nos seducimus, etveritasin uobis nonesl(/ Joan. i).
ISIBORUS.
Si conliteamur peccata noslra, fidelis et justus ,
remittat nobis et mundet nos Qui peccata sua hominibtts occultant, et per seniet-
est, ut peccata nostra,
ab omni iniquitate (lbid.). ipsos confessi non fuerint, Deiim quem teslem ha-
bent, ipsum habebunt ultorem.
JESUS SIBACH. Exeo unusquisque essejustus incipit, ex quo sui
Non confundaris confileri peccata tua, el ne sub- accusator exsliterit.
jicias te omni homini pro peccato (Eccles. iv). Multi aulem contra semetipsos peccalores faten-
Conflteberisvivens, vivus et sanus confiteberis, et
tur, et tamen semetipsos a peccato non subira-
laudabis Dominum,et gloriaberis in miserationibus hunt.
Ulius(Eccles. xvu). Magnajam justitix pars est seipsum noscere lio-
ORIGENES. minem, quod pravus sit: ut ex eo divinx virtuti
Si dixeris peccata tua prior, exaudiet te Dominus subdalur
humilius, ex quo suam inflrmitalein
tanquam populum suum.
agnoscil.
AUGUSTINUS. Bene se judicat juslus in hac vita, ut non judice-
Confessioomnium malorum initium est omnium tur a Deo damnatione
perpetua.
operum bonorum. Tunc autem judicium de se quisque sumit, quando
Qui confitetur peccata sua, et accusat scelera •rj
per dignam pcenitentiam sua prava facta condemnat.
sua, cum Deofacit pactum.
ne sentias Duplicem habere debet fletum in pcenitentia om-
Ferlo patrem erudientem, judiceni pu- nis sive quia per negligentiam bonum non
peccator,
nientem.
fecit, seu quia nialum per audaciam perpetravit.
Tempus confessionisest conliteri qux fecisti, qux Quod enim oportuit non gessit, et gessit quod
iu verbo, qux in opere, qux in nocte, qux in die.
in agere non potuit.
Conliterein tempore opporluno, et die salutis
Quxdam enim jam justilix portio est iniquitatem
accipies coelestem thesaurum. suam homini non abscondere, et in semelipso de
HIERONYHUS. peccatis propriis erubescere.
Ridiculum est, debilitato et fracto toto corpore, Qui illatas sibi contumelias tranquillo anrmo pro-
vulnera pauca monstrare. (il.dolorem cordis aperit, et virui quod servet in
AHIROSICS. animo, facile resislit.
Neque enim potest ei adhiberi remedium, cujus Vulnera enim mentis aperla cito exsultant: elau-
est vulnns occultum. sa, nimis exulcerant.
PATROL.LXKXVIII. 20
 <H» DEFENSORISLOCOCIAGENSISMONACHI 620
Confessioenim hominem -ustificat, confessio pec- A Si enim lunc vis pcenitentiam agere, quando pee-
eati veinam donat. care non potes, peccata te dimiserunt, non tu illa.
Omnis spes in confessione consistit, in conlessione Impia aniraa plangitur in malis, dum sperat de
locus misericordix. bonis.
Peccatum proditum cito curaiur. HlERONTHCS.
Crimen autem taeendo ampliatur. Utinam lam cito convertatur peccator ad poeniten-
Si patet vitium, fit ex magno pusillum. tiam, quam cito Dominus prxparatus est prxlinilaui
Si latel vitium, Ut ex rainirao maguura. mulare sententiam.
Silentio culpa crescit. Non enim longitudinemtemporls requirit Dominus,
BAS1LH1S. sed affectum sinceritatis poeniteutis pensat.
Melior enim est in raalis factis. pura confessio, Qui enim in Christo tota mente confidit, etiamsi
quara in bonis operibus superba glortatio. ut homo lapsus mortuus fuerit in peccato, fide sua
EX L1»R0GLEHENTIS. vivet in xternum.
Taeentibus non faeile potest medeUi opporluni et Cavendum est vulnus quod dolore curatur.
necessarii sermonis adhiberi. Putredo carnis ferro indiget et eauterio.
Proferre debet uausquisque, in quo animus per B Catena, sordes et comx, non sunt diadematis si-
ignorantiam languet. gna, sed fietus et lacrymaruui.
GAPUT IX. Saccus et jejunium arma sunt pcenitentke et re-
De pwmteniia. medium peccatorum, quia inanis venter et habitus
CHRISTCS. luctuosus Deuiit deprecantur.
Poanitentiaw. agile, uppropinquavit eaim, regnum Deus natura misericors est, el paratus ut salvet
ecelorura (Matth. m). clementia quod non potest salvari juslitia.
PETRUS. Nos autem vitio nostro paratam misericordiam, et
Poenitenliam agite» el haplizetut unusquisque ve- ultro se offerentem, perdimus et derelinquimus.
strum, et accipietis donura Spiritus sajjcti (Act. u). Dominus nec bona implet qux sauctis promisit,
PACUts. si illi revertantur ad vitia; nec mala qux peccatori-
Us,qttidem qui secuwlum patienliam boiv, operis bus comminatur, si illi reversi fuerint ad salutem.
gjbwiam,et bonorejtt et corru.ptian.em,tjuxrunt, vi- Homo iniquus, qui per nefas perituras divitias
tam xternam : iis autem qui sunt ex contentioue, et congregavit, si aliquando eonversus evadere cupit
qui uon acquiescunt vecUati* credunt autem iniqui- xterna supplicia, debet ita agere, ut multitudinem
^ peccatorum possit exxquare ubertate virlntum.
tati, ira et indignatiQ (Ro,m.u),,
SALOH.OK. HILARICS.
Quam bonum est correptura mawfestare pceni- Pcenitudo enim mores mulat, et longi temporis
tentiar»: sic eoim effugies voluntar;ium peccatum crimina iu ictu oculi pejeuut, si cordis nata fuerit
(Eccles. xx), eompuuctio.
Ne dixeris : Peccavi%et quid accidit mihi tfis,te? GKEGOKIUS.
Altissimus enim patiens est redditor (Eccles. v). Neque enim delictis satisfacimus, &j ab iniquitate
De propitiato peccato noli esse sine metu, ncque non cessarnus.
adjicias peccatum super peccalum (lbid.). Qui commisit prohibita, sibimetipsi abscindere de-
Non tardes converti ad Dorainum, et ne differas bet concessa : et se reprehendat in minimis, qui me-
de die in diem. Hunit deUquisse in maximis.
Ne despicias hominem avertentem se a peccato , Satis alienus a fide est, qui ad ageadum poeniteu-
neque improperes ei. tiam tempora senectulU ex&pectat.
Memento quoniam omnes ln corruplione sumus Metuendum est ne dtun sperat misericordiara, in-
(Ibid.). r, cidat in judicium.
Altissimus odio habet peccatores, et misertus est Pcenitejatiam.qjuippe agere, est perpetrala ma.a
pcenilentibus (Eccles. xn). plangere, et plangenda non perpetrare.
Convertere ad Dominum, et relinque peccata tua Nam qui sic p^eccatade^wrat ut lamen alia com-
(Eccles. xvii). mittat, adhuc pcsnitenliam agere aut ignoraL, aut
Fili, peccasti, ne adjicias iterum, sed et de pristi- dissinmlat.
nis deprecare, ul remittantur tibi (Eccles. xxi). Deus OHuupatenslaborajte se deouuiiat, cum du-
Quasi a facie colubri fuge peceata, et si accesseris ras lionjinuai pravitates porlat.
ad illa, suscipient te (Ibid.). Si quis te de peccato feri«sec«5.comxerit. tu.coofi-
ORIGENES. tcre interius quod ille nescit.
Pcenitentia,quamvissit exigua, non despicUur apud Neque enim potest essegratia deUclorura, nisi ubi
judicem justum Deura. fuerit venia peccatorum.
AUGUSTINUS. Majus ergo de peccalore converso, qttam de justo
lUe vero qui sua scelera cogitat, et stalim conver- stante gaudium fit in coelo.
sus tuerit, veniam sibi credat. Necessarium est ergo ci qui vult se onirri modo
«oi SCINTILLARUMLIBER. 689.
purgare a peccato, primum ipsas ctt.pas succidere.. A t Quia Ipsl qnoa tna.e gesserunt peenitendo coghos-
Inlernus judex mentem potius quam verba corisi^ cunt.
derat. Est autefflptefiitentiamedicamentumvulrierls, gpeis
Nunquam peccatofes ad lamentum pcenitentix re- salutis, pef quam DettSadmisericordiam provocatiu
dirent, si nulla essent bonorum exempla, qtlx eo- qux nofi pensatur tempore, sed profunditate fleius
rtim inentem trahererit. et lacrymarum.
Omne enim peccatum grave est, quta nort permit- Poenitentia autem nomen sumpsit a pttna, quia
tit aniraam ad sublimia levari. anima cruciatur, et mortiflcatur caro.
Neque ehim ttinc veniam inveniet, c]ui inodo ap- Qui vefo pceiiiteiltiaiii-agurit,proinde capilios et
tum venix tempus perdit. barbam ntitriurtt, ut demonstrent abundantiam crihii-
Ibi jam a Deo non potest merefi qtix oetlt, quii num quibus eaput peecaloris gravatur.
hic noluit audire quod jassit. Capilli enim pro vitiis ponuntur, sicut scripluin
Qui tempus congrux pcenitentix perdit, frustrai est:
anle regni januam cum precibus venit. Crinibuspeccatorum sUorumunrtsquisqueconstriri-
ISIDORCS. gitur.
*
B Idcirco >n cilicio pcenitentiam agtmus, ut et in
Pecnitentia agenda est non verbo, sed facto.
Cito corripitur culpa qux cito manifestatur. punctione cilicii cognoscamus vitia qux per culpain
Tardius autem sanatur vnlnus, cui jam putrescen- commisimus.
tibus membris longo post tempofe curatio ddhi- Non tantum consideranda est mensura temporis,
betur. quantum doloris.
Nam qui consueludinem facit peccandi, jam se- Quanta fuit in malo abruptx mentis intentio, tanta
pultus est. necesse est sit iii dilectione devotlo.
Grande scelus grandem habet necessano satisfa-. . Duplex autem est poenitentix gelnifus: vel duin
ciionem. plangimus quod male gessimus, vel dum non egiraus
Qui ergo cupit esse cefttfs in morte de irirjtfgen- quod agere debueramus.
tia, sanus poeniteat, sanusque perpetrala facinorat Iste autem vere pcenitentiam agit, qui ricc pfiem-
defleat. tere prxlerita negligit, nec adhuc pcenitenda com-
Lavamhii, mundi estote (lsai i). mittit.
Lavatur itaque et mnndits est, et prxtefita plan- Si bona est in extremis cohversio, melror tameri
git, et flenda iterum non committit., > est qux Ionge ante finem agitur, ut ab bac vita secu-
Lavatur, et rion est mtmdus, qni plarfgit quodl ^1 rius transealur.
gessit, nec deserit, et post Iacrymas qux fleverat In hoc sxculo pcenitentiam opefantibus Dei mise-
repetit. ricordia subvenit.
Ei antem qni prave vrrendo poenitentiam in moTte, In futuro autem jam non operamtrr, sed ratiotrera
agrt, pefieulum est; sicut errim damnatio iocerta est, operum nostrorum ponimus.
sic et remissio dubia. Nullus desperarc debet veriiam, Cttarivsicirca fi-
Ille pesmtentian»digne agit qni reafam suum Jegi- nem vitx ad pcenitentiam convertater.
tima satisfactioue plangit: condemtianrJoscilicef, ac Sr enim poenitendo digna Deo acta gesserimus, se-
deftetido qirx gessit, tanto io deplorarixfo profusius, veritatem ejus in clementiam commutabimus.
quanto exstitit in peccato proclivius. Deus qui nos malos toterat, non dubium est quia
Qnamvis quisque sit peceator et fmpius, si adi conversis clementer ignoscat.
pcenitentiam coavertatur, consequi creditur posse Sicut enim nont oportet reminisei peceati aflectus,
veniara. sic necesse est unumquemquesuum in deflendo com-
Festinare debet ad DeurtrpceniteHdonnusquisque memorare peccatum.
dum potesl: ne, si dum non potesl, voluerit omnino, rf. Omne peecatam per poenttentiam recipit vulneris
cum tarde rofuerit, non possit. sanitatem.
Amplius Ixtatur Deus de anima desperata1,et ali- Niitil autem pejus quara culpam agnoscere, nec
quando conversa, quam de ea qux minquam exstitit deflere.
perriita. In hac vita tantum poenitentix patet libertas, post
PIus est enim gaudii coram Deo et angelis ejtis de mortem vero uulla est correctionis licenlia.
eo qui a periculo liberartur,quam de eo qui nunquam Pcenilenlibus divina clemenlia subvenil,.et per poe-
novit peccati periculum. Bitenliara indulgenlia datur.,
ftuanto eontristat res perdita, tanto magis si ftrerit Vulnus iteratum lardius sanatur.
inventa, Ixtificat, Secundum morbum impendenda?est medicina.
Multi superna respersi gratia, in extremis swisad1 Juxla vulnus adhibendasunt remedia.
Deum revertunlur per posnitenliam. C&fiARICS.
Et qusecunqueinala gesserunt, quotidianis Hetibusi Valde dura et nimium dolenda conditio ed, omiti
purgant: atque bonis faclis roala gesta commulant,, intentione sludio tempus impendere et fructum noii
qutbus juste totum quod deliquerant, ignoscitur. recipere post laborem.
 628 DEFENSORISLOCOCIAGENSISMONACIII 62i
Dicit eniiii aliquis : Cum ad senectam venero, lunc \ potest, lumen habere noii polest; ila jejunium sine
ad poeiiileniix raedicamenla confugiam. eleemosyna carnem quidem cruciat, sed charitas
Quare hoc de se fragilitas huinana prxsumat, cuni lumine animam non illustrat.
unam diera vitx snx in potestate non habeat? HIERONTHUS.
Iriiqnilatem enim noslram si nos agnoscimus, Deus Jejunia moderala debent esse, ne nimis debilitent
ignoscit. stomachum, quia modicus et temperatus cibus carni
Mulli enlm se credebanl longo tempore victuros, et animx utilis est.
et ita illos mors repentina subtraxit, ut uec ad illam Pinguis venter non gignit tenrrem sensmn.
mometitaneam possint poeHitentiampervenire. Plenus venter facile de jejuniis disputat.
; Erubescimns modo parvo tempore poenitentiara Meliusest sloniachum dolere quam mentem.
! agere, et non timemus sine ullo termino xterna sup- Tantum libi jejunium impone, quant ;m ftfrre po-
plicia sustinere. les : multoque melius est quotidie parum, quam raro
Qui enim pro peccatis sibi ipsi non parcit, Deus satis sumere.
illi cito indulgentiam tribuet Pluvia illa optima est qux non superflue descendit
CAPUT X. in terrarri.
B Subitusque et nimius imber in prxceps arva sub-
Be abstinentia.
verlit.
CHRISTCS. In ipsis etiam leguminibus inflantia quxque et
Beati qui esuriunt et sitiunt justiliam, quoniam
gravia declinanda sunt
ipsi salurabuntur (Matlh. v): Nihil tam scias conferre Christianisadolescentibus,
PACLOS. ut esum olerum.
Hic qui manducat, non manducaniem non sper- Ardorque corporumfrigidioribus epulis temperau
nat (Rom. xiv). dus est.
Et qui non manducat manducantem non judicet Noiuiulli vitam pudicam appetentes ,n medio iti-
(lbid.). nere corruunt, dum solam abstinentiam carnis ser-
Qui eniui manducat Domino manducat, gratias vant, et leguminibus onerant stomachum.
enira agit Deo. Nihil sic inflammat et titillat membra geuitalia,
Et qui non manducat, Doraino non manducat, et quam indigeslus cibus
ructusque convulsus.
gratias agit Deo (lbid.). Parcus cibus seraper ventri esurienti triduanis ^e-
Omnis creatura Dei bona : nihil rejiciendum quod juniis prxfertur.
,
cum gratiarum actione percipitur; sanclificatur enim ' * Sensus oilicium exhibens Deo
vigeat semper, et
per verbura Dei et orationem (// Tim. iv). tenuis sit.
SALOHON. AHBROSIOS.
Justus comedit, et replet animam suaui, venter Jejunia, vigilix, eleemosynx et cxtera huju*iiiodi
autem impiorum insatiabilis (Prov. xm). augere bonura nostrum debent, non velare pec-
Anima saturata calcat favum, anima esuriens ama- catum.
rum pro dulci sumit (Prov. xxvii). Hle abstinens vir credendus est, qui vitiorum om-
Qui abstinensest, adjiciet sibi vitam iEccle. xxxvn). niura liber effectusest.
ACGCSTlNCS. Neque enim repulanda est abstinentia , ubi fuerit
Mens ciborura inanitale lassata perdet orationis ventris saturilas subsecuta.
vigorem. Membra sua qux sunt supra terratn morlilicant,
Niliil prodest tota die longum ducere jejunium, si quando insolens corpus jejuniorum continuatione
post ciborum salietatem vel nimietatem anima castigant.
obruatur. Nihilcontra abstinentiam faciutit qui vinura noii
Sit ergo temperatus cibus escx, et irrigata corpo- ]. ebrietate, sedtanlum pro salute corporis percipiunt;
ris nostri terra spinas libidinum non germinabit. nec hoc eis offert voluptas, sed permiltit infiimitas.
Abstinentia ciborum sola non suflicit, nisi opcra
Qualis est caro qux post multos dies percipit ci-
bum, talis est anima oux non assidue pascitur Dei ei bona junganlur.
verbo. GREGORIUS.
Item dicit: Qui non polest jejunando curan, po- Plus enim est verbi pabulo victuram in perpetuo
test eleemosynam dando redimi. mentem reficere, quam ventrem moriturx caruis
Bonum est >eiunare, sed melius est eleemosynara terreno pane satiare.
dare. Cibo corpus pascitur, pro opere spiritus nutritur.
Abstinentes et arrogantes per abstinentiaui quidem
Eleemosyna sufficit sine jejunio, jejunium non suf-
flcit sine eleemosyna. corpus affligunt, sed per desiderium vanx glorix vi-
Jejunium cum eleemosyna dupiex bonum est. vunt.
Tale est jejuniumsine eleemosyna oualis sine oleo Cum inens de prxcepto charitatis lenditur, reslat
lucerna. proculdubio ut per abstinentiam caro maceretur.
Sicut lucerna qu» sine oleo accenditur, fuinigare Nou enim Deo, sed sibi quisque jejunat, si ea qutt
B2S SCINTILLARCMLIBER 620
»d tempus ventri subtrahit, non inopibus tribuit, sed iA Sicut equis irena sunt .mponenda, ita corda nostra
ventri postraodum offerenda custodit. jejuniis sunt frenanda.
Adraonendi sunt abstinentes, ut noverint quia Escx enim plurimx non soniin corda nostra, sed
tunc ptacenlem Deo abstinentiam offerunt, cum ea etiain corpus et animara lxdunt.
qux sibi de alimeniis subtrahunt indigentibus lar- Nihil prodest ventrem ab escis resecare, et animam
giuntur. obruere passionibus.
ISIDORCS. - Talem te exhibe, fili, ut cum volueris
jejunare, et
Qui a cibis abslinent, et prave agunt, dxmones cum te a cibis abstines, et linguam tuam abstine ab
imitantur. illicitis cogitalionibus.
Illi autem a cibis bene abslinent, qui a malis acti- Corpus exerceamus jejuniis, et mentein purgemus
bus vel a mundi ambitione jejunant. a vitiis.
Escis enim libido crescit, jejunio luxuria supe- Ad vigilandum autem multum jejunium prodest.
ratur. Sicut enim miles plurimo onere prxgravatur, et
Hocest perfectum et raiionabile jejunium: quando impeditur ad bellum, ita et impeditur monachus ad
noster homo jejunat exterior, interior orat. vigilias, cuin escartun Iargilale fervescil.
Per jejuniiim etiam occulta ministeriorum reve-"'B Sxpe enim per clborutn aviditatcm franguntur
lantur, et divini sacramenti arcana pandunlur. stomachi vires, necnon abunrianliam sanguinis, et
Jejunia fortia tela sunt adversus tenlamenta dx- cholerx plurimas xgritudines escarum largitate pa-
moniorum. timur.
Cito enim per abstinentiam adversarii devin- C-ESARIUS.
cuntur. Quid prodest, si carnem nostram jejuniis et vigi-
fmmundi enim spiritus ibi magis insistunt, ubi liis affligamus, et nieiiteni nostram non emendemus,
plus viderint escam et potum. aut qux interiora sunt, non curemus?
Caro autem tunc Deum sitit, qnando per jejunium DECOLLATIONlBUS.
abstinet et arescit. rantum cibum unusquisque comedat, quanlmn
Abstinentia viviflcat moderata, et occidit super- sustentatio corporis, non quantum desiderium carnis
flua : vivificat animam, corpus necat. exposcit.
Quidam incredibililer abstinent, ut hominibus cu- Qui nimiuin cibis utuntur, quanto magis ventrem
riosis, qui ex orationis sludio sancti apparent, non corrumptint, tanto amplius sensum oblundunt.
abstinentix voto ac escis carnium se suspendunt. Hi EX VITISPATRUH.
*' Quemadmodum enim flamma comburit silvam, sic
potius exsecrandi sunt, quia Dei crealuram usibus
humanis concessam rejiciunt. visiones malas exstinguit esuries.
Spernitur enim jejuniuitt quod in vesperum reple- Qui continet ventrem suum, minuet vitia.
tione ciborum reficilur. Nam qui vincitur ab escis, augmentat vitia.
Sperniturjejuuiura quod in vespernm deliciiscom- Incrementum ignis silva, el incrementum ventris
pensatur. esca multa.
* Tota enim die epulas in Ligna multa magnam exlollunt flaminam, abun-
cogitatione ruminat,
qui ad replendam gulam vespere sibi delicias prx- dantix aulem escarum nutriunt desideria maln.
paral. Flamma minuilur deficipnte silva, et escarum in-
Corporis debilitas nimia viresanimx frangit, men- digentia mitescere facit desideria mala.
tisque ingenium facit marcescere, nec valet quid- Desiderium escx genuit inobedienliam, et gustus
quam boni per imbecillitatem perficere. suavis expulit de paradiso.
Quidquidctim modo et teinperamento fil, salutare Multx escx delectant gulas, nutriunt autem ver-
est. niem fornicalionis.
Quidquid autem nimis et ulira modum est, perni- n Vacuusventer in orationibus vigilare facit.
eiosum fit, studiumque suum in contrarium vertit Nam qui repletus est, soinnuni infert gravissimum.
Corpus auieni quod abstinentia frangit, tentatio Sicui enim flammam ignis in paleas currentem re-
non urit. tinere est impossibile, sic et libidinis impetura ar-
Sicut omnes cupiditates carnales abstinentia rese- dentem, ventresaiiato, retinere est impossibile.
cantur, ita omnes auimx virtutes edaciiatis viiio Vapor tbymiamatis replet aerem, et abstinentis
destruuntur. oraiio adorat Deum. Mensura competens replet vas .
Nequeenim quispiam potest virtutem perfectionis venler vero disruptus non dicit: Sufficit.
attingere, nisi prius ventris edomaverit inglu- Passiones et vitia corporis nostri, sifamejejunio-
viem. rum acvigiliarum labore maccrentur, tunc adversa-
BAS1L1US. riorum nostrorum dxmoniorum humiliatur virtus.
Non bene possumus vigilnre, cum dapibus fuerit CAPUT XI.
venter onustus. De derelinquendosmcitlo.
Vigiliisstude eopularejejunia, nt cunctis virtuti- CHRISTUS.
bus florere possis. Omnis qui reliquerit domum, vel fratres. aut so«
 «27 DEFENSORISLOCOCIAGENSISMONACHl 628
rores, aut patrem, aul matrem, aut uxorem, aut fl- jIh Electienim sic adoona tendunt, ut ad mala per-
lios, aut fllias, aut agros, propter nomen meum, cen- pelranda non recidant.
tuplum accipiet,etvitam xternam possidebil(Matth. Qui autem quod plene potest agere, agit plesie,
xix). quod Deus promisit, accipiet.
PABLUS. Multa relinquitis, si desideriisrenuntiatis.
Nolite conformari huic sxculo, sed reformaminl Exteriora etenim nostra Domino, quamlibet par-
in novitate sensus vestrl, ut probetis quse slt volun- va, sufficiunt.
tas Dei bona, et bene placens, et perfecta (Rom. xit). Cor namque, et non substantiam, pensat : nec
Qui uluntur hoc mundo, tanquam non utantur perpendit quantum in ejus sacrificio, sed et quando
(/. Cor. vn). offeratur.
:» JACOBUS. Regnum Dei tantum valet, quanlum habes.
Qnicunqiieergo volueril esse amicus tiujus srcculi, Quos Deus diu ut convertantur, tolerat, non con
inimicus Deiconstituctur (Jacob. iv). versos durius damnat.
SALOMON Negotia, qux ad peccalum implicant, ad hoc
Convertere ad Dominum, et reliuque peccata tua necesse est, ut per conversionem animus recur-
(Ecctes. xn). Brat.
ACGUSTINCS. Laboriosum non est homini relinquere sua, sed
Buntquidam qui facilius omnia sua pauperibus valde laboriosum est relinquere semetipsum,
tribttunt, quam ut ipsi pauperes Dei sint. Minus quippe est abnegare quod habet, valde
HIERONVHCS. enim multum est abnegare quod esl.
Nihil prodest nobis abrenuntiatio corporis stne
Multi percepta veritatis via, capti sxculi volupla- abrenuntiatione mentis.
tibus, de medio itinere revertuntur.
Sunt nonnulli qui, despectis carnis desidenis,
Facilius sxculum quam voluplas contemnitur.
cuncta relinquere pertractant; sed cum cecidisseet
Multi divitias reliuquenles, vilia non relinquunt.
alios post boni operis initia conspiciunt, hoc ipsum
Malum est quod in eo sludio servimus, quo qux-
facere quod deliberaverunt pertimescunt.
sita quxrimus. BASILICS.
Unusquisque cujus opera facit, ejus iilius appel- Nulli studeas placere in vila tua, nisi soli Deo.
lalur. Sicut enim qui militant regi terreno, omnibus j'us-
Chrislum sequi cupiens, si habes m potestate, sis sic et qui militant regi ccelesli,
a onere libera- p ejus obediunt,
rem tuam vende; non babes, magno debent cuslodire prxcepia ccelestia.
tus es. Milesterrenus contra hostem visibilem oergit ad
Totum Deo dedit, qui seipsum obtulit.
bellum.
Facile contemnit vitia, qui se semper cogitat mo- Tecum vero hostis invisibilis quotidie dimicando
riturum. non desinit.
Qui vult esse perfectus, multitudines nominum. 1SID0RCS.
officiaet salutationes, et convivia quasi calenas fu- Necesseest omni converso ut post timorem con-
giat voluptatum. surgere ad charitatem Dei debeat quasi filius, nec
Utinam quod renunliamus sxculo, voiuptas sit, sub litnore jaceat, quasi servus.
semper
non necessitas. Primordia conversorum blandis refovenda sunt
Nudum Christum, nudam crucem Christi, nudus
modis, ne si ab asperitate incipiunt, exlerriti ad
sequere. lapsus decurrant.
Dominus magis quxrit animas credentium quam prioresconversum sine lenitate erudit, exasperare
Qui
opes. quam corrigere novit.
AHBROSIGS. potius
TV llle enim perfectus est qui huic sxculo corde et
Qui vult Deum possidere, renuntiet mundo, ut sit est.
illi Deus beata possessio. corpore perfeclus
Multienim conversionem etiam nolentes mo-
Is non renuntiat mundo, quem lerrenx possessio- tum libidinis post
sustinent, quod tamen ad damnationem
nis delectat ambitio.
non tolerant, sed ad probationem.
Dum sua quisque non relinquit, mundo, cujus
Utile est Dei servo post conversionem tenlari,
bona retinet, servit.
quatenus a torporenegligenlix, sollicitantibus vitiis,
GREGORIOS. ad virtutes animam per exercitium prxparet vitio-
Qui caJestis vilas dulcedinem, in quantum possi- rum.
bilitag admittit, perfecte cognoveril,ea qux in terris Ea qux sxculi amaloribus chara sunt, sancti velut
amaverat, libenter cuncta relinqnit. adversa refugiunt, plusque adversitatiiuis munJi de-
Quisquisigitur jam atternam vitam cognovit, apud lectanlur quam prosperitatibus gaudeant.
ejus animum temporales fructus vilescunt. J-ervisDei cuncta hujus mundi contraria sunt, ut
Tergat ergo sordes pravi operis, qui Deo prxpa- dum ista adversa sentiunt, ad ccelestedesideriuinar-
fat domum mentis. dentius erigantur
629 SCINTILLARUMLIBER. C30
Magna apud Deurn fulget gratta, qui huic mundo A. K. PAULUS.
contemptibilis fuerit. Non enim accepistis spirittim servilutis iteruru in
Nam revera necesse est ut quem mundus odit, dili- timore, sed accepistis spiritutu adoptionis filiorum
gatur a Deo. Dei, in quo clamamus, Abba pater (Rom. vi).
Sanctis viris in hoc mundo tabernaculutn non est, Gratias agentes semper pro omuibus in notuine
quibus patria et domus in coelo est. Domini nostri Jesu Christi, Deo et Patri subjecti in-
Qui enim hunc mundum diligunt, turbulenlis ejus vicem in timore Christi (Epbet. v).
curis et sollicitudinibusconturbarilur. SAL0M0N.
Sancti viri sxculo renuntiantes, ila huic mundo Initium sapientiae titnor Domini (Prov. i).
moriuntur, ut soli Beo vivere delectentur. Time Doroinum, et recede a malo (Pr*«, m).
Quantum enim sancti ab hujus sasculi conversa- Timor Domini apponet dies, et anni impiorum ab-
tione se subtrahunt, tantum internx nientis facie breviabuntur (Prov. x).
prxsentiam Deiet angelorum societates et frequeu- In tiniore Domini fiducia fortitudinis, et filiis ejus
liam coniemplantur. erit spes.
Si ita quisque renuntiet qux possidet, ut suis in Timor Domini fons vitx, ut declinent a ruina
aliis nou renuntiet moribus, non est Cbristi disci- " mortis (Prov. xiv).
pulus. Qui Deum timet, nihil negligit (Ibid.),
Qui enim renuntial rebus, sua abnegat. JESCSSIRACII.
Etqui renuntiat moribus pravis, seipsum abnegat. Timor Domini gloria, et gloriatio, et lxtitia, et
Longe quippe a Deo est animus, cui adhuc luec corona exsultalionis (Eccles. i).
vita dulcis est. Timor Domini delectabit cor, et dabit lxtitiam et
. Multi cupiunt convolare ad gratiam Dei, sed ti- gaudium, et longitudinem dienim (Ibid.).
nient carere oblectamentis mundi. Timenti Deuni bene erit iu cxtremis, et in diede-
Provocat quidem eos amor Chrisli, sed revocat functiouis sux benedicetuf (Ibid.).
cupiditas sxculi. Timor Domini scientix reliifiosilas : plenitudo sa-
Multis modis lerret Deus bomines, ut vel sero pientix est timere Deum (Ibid.).
convertantur, atque inde raagis erubescant quod Corona sapientix timor Domini, replens pacem,
tandiu exspectati siut ut redirenl. Nain nunc minis, el salutis fructiim.
nunc plagis, nunc revelatiouibus quosdam concuiit, Radix sapientix est timere Deum, r3im enini il-
'
utqui voluntate converli despiciunt, comraoti terro- , lius longsvi.
ribus corrigantur. C Timor Domim
expellit peccalum : nam qui sine
Tunc enim amorem nostrx conversionis ostendi- limore est, non poterit justilicari (Ibid)..
nras, si Dominuuiut patrem diligimus, quem prius Sapientia et disciplina limor Domini (Ibid.).
servili menlevere ut Deum formidabamus. Non sis incredihilis timori Domini, et ne accesse-
C/ESARIOS. ris ad illum duplici corde (Ibid.).
Nihil prodest quod j'ustum locum exspectamus, si Metuentes Dominum , suslinete mUericordiam
tales hic sumus quales in sxculo esse poleramus. ejus, et non deflectatis ab illo, ne cadalis (Eccles, n).
EX V1T1S PATRUM. Qui titnelis Deum, credite iili, et non evacuabilur
Qui diligit saeculum, tristabitur pliiriinum : eon- merces vestra.
temnens autein qux in eo sunt, Ixtabilur semper. Qui tiraetis Deuni, laudale illuin, et in oblectatio-
EX LIBROCLEMENTrS. ne veniet vobis misericordia (Psat. xxi).
Diflicilisest subita perrautalio : longo autem tem- Qui timelis Deuni, diligile illuiti, et illuminabun-
pore si paulatim assuefiant, laboris non erit quod tur corda vestra (Eccles. 11).
ex usu venit. Qui timent Deum, non ertint increduli verbo il-
Non quxrit a te Deus pecuniam, sea anunam mi- j. lius : et qui diligunt Dominum, conservabunt viam
j
sericordem et niam mentem. ejus.
CAPUT XI . AOGISTINliS.
Qui timent Dominum, inquirunt qux beneplftcit»
De limore. sunt illi : et qui diligunt eum, replebuntur lege
CHRISTUS. ipsius.
Nolite timere eos qui corpus occidunt, aiiiniam Qui timent Doininura prxparabunt corda sua, el
autem non possunt occiJere (Mattlt. x). ih conspectu illius sauclificabunt animas suas.
Sed potius eum timete qui potest animam et cor- Qui liment Domioum, custodiunt mandala ejus,
^us miltere in geheriuam (Ibid.). et patientiam babebunt usque ad inspectionem il-
PETRUS. lius.
In timore incolatus vestri tempore conversamini: Cogitatum habe in prxceptis Dei, et in mandatis
Deum limele, regem honorificate (/ Petr. n). illius rnaxime assiduus esto.
Considerantes in timore castain conversationera In tota anima tua Deum lime : qui timent Deum,
Vestram(/ Pelr. m) erunt in oculis illius.
 631 DEFENSORISLOCOCIAGENSISMONACHI 632
Timor Domini est, non despicere hominera men- A ctione ex mortuis, neque nubunt, neque ducunt
dicum et pauperem. uxores, neque enim ultra tnori poterunt: xquales
Magnus est judex et potens in honore, non est enim angelis sunt, et filii sunt Dei, cura sint ffliire-
major illo qui timet Deum. surrectionis (Luc. xx).
Nihil melius quam timor Dei. PAILUS
Omne exsecramentum erroris odit Deus, et non Virgo qux innupta est cogitat qux Domini sunt,
amabile erit timentibus Deum. quomodo placeal Deo (/ Cor. vn).
Oculi Domini ad tiraentes eum, et ipse agnoscit Qui matrirnonio j"ungitvirginem suam, oenefacit';
omnia opera hominis. et qui non jungit, melius facit (Ibid.).
Homo sapiens in omnibus metuit, et in diebus AOGUSTINGS.
electorum attendit ab inertia. Nihil prodest virginitas corporis ubi operatur
Confirmatio timoris Dei sapientia. corruplio mentis.
Qui timet Dominum, accipiet doclrinam ejus : et Sicut enim occisus imraicus tibi non facit inju-
justitiam quasi lumen accetidet. riam, sic mortificata caro non turbabit animam
Qui timet Dominum, accipiet doctrinam ejns, et tuam.
qui vigilaverit ad illum, inveniet benedictionem ejtis. B Tales enini decet Domino habere ministros, qui
Timenti Dominura non occurrunt mala, sed in nullo carnis contagio corrumpantur, sed potius con-
tentatione illum conservabit, et liberabil a malis. tinentia caslitatis splendeant.
Spiritus tfmentium Deum quxritur, et in respon- HIKRONVMCS.
sione illius benedicitur. Multum distat inter puritatem virginalis animx
Spes enim tunentibus Deum, in salvationem illo- nulla conlagione pollutx, et sordes ejus qux nmllo-
rum. rum lihidini subjacuit.
Qui timet Deum, nibil trepidat, et non pavehit, Centenarius numerus perfectus est, qui pro virgi-
quoniam ipse est spes ejus. nitatis corona virginibus deputatur.
Timentibus Deuin, beata est anima : et oculi Do- Sexagenarius, secundus gradus pro continentia
mini super timentes eum. viduarum.
Timor Domini sicut paradisus benedictionis, et Tricenarius, tertius IOCUS nuptiarum fcedera ipsa
super omnem gloriam operuerunt illum. dictorum conjunctione testatur : ac si vidux amisso
Beatus est cui donatum est habere timorem Do- gradu primo per tertium perveniunt ari secundum.
mini. _ Tenera res in feminis fama pudicitix est, et quasi
Timor Domini, inilium dileclionis ej'us. flos pulcherrimus, cito ad levem auram marcescit.
Facullates et victus exaltant cor, et supra hxc Aurx levi qux fluctu corrumpitur, maxime viri
tiinor Domini. xtas consentit, si maritalis deest auctorilas.
HIERORYHOS. Stude non solum oculos tuos castos servare, sed
Nulla res nos ila servat ab omni peccato immu- el linguam.
nes, sicut tiiuor supplicii et amor Dei. Nihil prodest carnem habere virginem, si mente
AMBROSIDS. quis nupserit.
Qui limet Deum, declinat ab errore, et ad virtutis ISIDORCS.
semitam vias suas dirigit. Quidara in juventute luxuriose viventes, et in se-
GIIEGOItllJS. nectule continentes fieri delectantur; et lunc i li-
Prava mens, si non prius per timorem evertitur, gunt castitati servire, quando eos libido servos ha-
ab assuetis vitiis non emendatur. bere contempsit.
Deum timere, est nulla qux facienda sttnt bona Tales non habebunt prxmium, qui non habuerunt
prxterire. laboris certamina. Eos enim spectat gloria, in qui-
ISIDOROS.
0 bus fuerunt laboriosa certamina.
Timor Domini semper emendat. Qui corpus suum continenlix dedicant, cum feini-
Timor.Domini expellit peccatum. nis habitare non prxsumant.
Et timor Domini reprimit vitium. Geminum est bonum virginitatis: quia in hoc sav
Timor cautum facit hominem, atque solliciluin. culo sollicitudinem sxculi amittit, et in futtiro xter-
Ubi vero timor non est, ibi dissolutio vitx est. num castitalis prxmiura recipit.
Ubi timor non est, ibi sceleratio est. Qui casti perseverant et virgines, angelis Dei ef-
Ubi timor non est, ibi scelerum abundantia esl. liciuntur xquales.
Si Deum metuere in tranquillilate non volumus, Castitas fructus suavilatis est
saltem ejus judicium attrili timeamus. Castitas securitas mentis, sanitas corporis.
CAPUT XIII. Virginitas si labitur, nullatenus reparatur.
De virginitate. Quamvis poenitudo venix fructus recipiat, incor-
CHRISTCS. ruptionem tamen nullatenus reeipit pristinam.
Filii sxctili hujus nubunt et traduntur ad nuptias : Virgo carne, non mente, nullum prxmium hahet
rili vero qui digni habentur sxculo illo et resurre- in remissione.
 65S SCINTILLARUMLIBER. C34
Gontinenlia hominis Deo proximum facit : ubi A i Surit justi sapientes, et opera eorum in manu Dei,
ista manserit, ibi et Deus manet. Mors enim per et taraen nescit homo utrum amore aut odio dignus
oculos capitur. sit, sed omnia in futuro reservantur incerta (Ec-
Castilas hominem ad coelosconjungit. ctes. ix),
Castitas hominemad coelospertrabit. Sunt justi quibus maia proveniunt, quast opera
CSSARIUS. impiorum egerint (Ecclet. viu). Et sunt impii, qui
Nihil prodest virginitatem et integritatem corpo- ila securi sunt, quasi justorum facta habeant (lbid.).
ris custodire, si ccelorum concupiscentias nolunt Fugit impius nemine persequente (Prov. xxvm).
curare. Juslus autem quasi leo confldens, absque errore
I.onga castitas post peccatum, imitatrix est virgi- erit. (IbidA
nilats. JESUSSIRACII.
Non enlm camis integritas servatur, ubt animus in justit.a agonizare pro anima lua, usque ad
superbix tumore corrumpitur. mortem (Eccles. iv).
Virginilas in corpore nihil proderit, si charilas aut Certa pro justitia, et Deus expugnabil pro te ini-
bumilitas a corde discesserit. Melior est humilis micos luos (lbid.).
coujugaiitas, quam superba virginitas. B
* Datio Dei permanet justis (Eccles. xi).
CAPDT XIV. iienedictio Dei in mercedem j'usti festinat (Ibid.).
De jttslilia. Ante hominem vita et mors, bouuin et malum ;
CHRISTOS. quod placuerit illi, dabitur ei (Eccles. xv).
Quxrite primura regnum Dei et justitiam ejus, el Ante judicium para justitiam tibi (Eccles. xvnt).
bxc omnia adjicientur vobis (Mattli. vr). Qui custodit judicium, conlinebit sensum suum
Non egent qui sani sunt medico, sed uui male ha- (lbid.).
bent (Luc. v). Si sequaris justiiiatn, apprebendes illam, et in-
Non enim veni vocare j'ustos, sed peccatores ad dues quasi pudorem honoris (Eccles. xvu).
pcenitentiara (lbid.). Qui custodit jusliliam, ipse exaltabitur (Eccles.
Sicut per unius delictum in omnes homines mors xx)
pertransiit, itaper unius justiliam inomnes homines AUGUSTINCS.
justificaliovitx (Rom. v). Si enim justus sum, nihil timeo, nemo me terrere
Ut sicut regnavil peccatum in mortem, ita et gra- potest.
tia regnet per justitiam in vitam xlernam (lbid.). Juslus, inquit, confldit ut leo.
JACOBOS. *
C GRrGORIUS.
Fructns aulem justiiix in pace seminatur, facien- Justitia, si roodum non habet, in crudelitatem
tibus pacem (Jacob. m). vadit.
- SALOUOK. Malitia remanenlium meretur tit hi qui prodesse
Non affligit Dominusfaine animam justi, ct insi- polerant, fesline subtrabantur; et cum mundi finis
dias impiorum subvertit (Prov. x). appropinquat, electi tolluntur, ne deteriora videant.
Memoriajusli cum laudibus, et nomen impiorum Sic injustis irascitur Deus, ut tamen eorum corda
pulrescit (Proti. x). per j'ustorum consortium consolentur.
ISIDORCS,
Opus justi ad vitam, et fructus impii ad pecca-
tum. (Ibid.) Multi apud homines putantur electi, et apud
Argentum electum lingua justi, cor impiorum pro Deum reprobi assistunt.
nibilo (Ibid.). Et multi apud homines reprobi sunt, el apud Deum
Quod timet impius, vemet super eum, desidenum electi sunt.
suum justis dabitur (Ibid.). Nulltis enim se putet electum, ne Torteapud Detim
Lingua justi considerat placida, el. os impiorum *. jam sit reprobus.
perversa. EXLIBRO CLEMENTIS.
Juslus de angustia liberatus est, et traditur im- Perfectio legis, pax est.
pius pro eo (Prov. i\). Ex peccatis bella nascunlur ct certamina.
Semen justorum salvabitur, desiderium juslorum Ubi autem peceatum non fit, pax est animx.
omne bonum est (Prov. xn). Ubi autem pax est, in disputationibus veritas, ir
Verte iinpios, et non erunt, riomus auiem justo- operibus juslitia, invenitur.
rum permanebunt CAPUT XV.
Domusinjuslorum delebitur, tabernacula vero ju- De invidia.
storum germinabunt (Prov. xiv). CHRISTCS.
Noli esse justus multum (Eccles. vn). Nolite judicare invicem (Matth. vn).
Domusantem justi plurima fortitudo, in fructibus Cavete autem a fermento Pharisxorum (Matth.
impii conturbatio (Prov. xv). xvi).
Abominatio est Domino via impii : qui secruitur PETRDS.
justitiam, ditigitur ab eo. Deponentes igitur omnem malitiam el oinnera do-
635 DEFENSORISLOCOCIAGENSISMONACHl 656
lum, et simulationes, et omnes detractiones, et in-. A JOSEPHCS.
vidias (/ Pet. i). Difficileest in prosperis invidia carere.
Charitas non xmulatur (I Cor. i).
CAPUT XVI.
Quidam quidem el propter invidiamChristumprx-
dicant, quidam aulem propter bonam voluntatem De silentio.
(Phil.}.). CURISTOS.
SALOHON. Bonus homo de bono tbesauro profert bona, et
Vitacarnium sanitas cordis, putredo ossium invi- malus homo de malo thesauro profert mala (Matth.
dia (Prov. xiv). xu).
Ne comedas cum homine invido, nec desideresci- Qui a scmetipso loquitur, gloriam propnam qux-
bos ejus : quoniam in similitudine arioli el corij»- rit (Joan. vn).
etoris xstimat quod ignoral (Prev. xxm). PAOLDS.
Comede et bibe, dicet tibi, et mens ejus non est Veroosi, otiosi et curiosi, loquenles quod non
tecum (Ibid.). oportet (/ Tim. v).
Qui sibi invidet, nihil est illo nequius (Eccle. xiv). Tu autein loquere aux decent sanam doctrinam
AOGOSTINCS. B (/ Tim. it).
Invidia cunctas virtutes concremat; per invidiam SAL0H0N.
prxdicalur tibi Christus crucifixus. In multiloquiopeccatum non deerit (Prov. x).
Invidia et livor super omnia inebriant aniraara. Qui autem moderatur labia stta, prudentissimus
Ubi est invidia, amor fralernitatis esse non polest, est (Prov. xvn).
Qui invidet non amat: prxceptum diaboli in illo Propter peccata labiorum. ruina proximat mala
est, quia diabolus invidendo decidit. (Prov. xn).
Ideo cognoscitur invidia non posse esse in cha- Qui custodit os suura, custodit animam suarn
ritate. (Prow. xxi).
Per invidiamenim Christus crucifixusest. Qui autem inconsiaeratus est ad loquendum, sen-
Ideo autem qui invidet fratri suo, crucifigit Chri- tiet mala, in omni opere bono erit abundantia
stum. (Prov. xiu).
HIERONMCS. Ubi autem verba sunt plunma, ibi frequens ege-
Semper virtutes seqttitur invidia.. stas (Ibid.).
Magnus est vir qui invidiamhumilitate superat. Lingua placabilis, lignum vitx.
AMBUOSIUS. Qux immoderata est, conteret spiritum (Prov. t),
Invidus est certe qui facit bonum suum in videndo Hominis est animum prxparare, et Dominigu-
supplicium alienum. bernare linguam suam (Prov. xvi).
GREGORIUS. Vofuntas regum labia justa : qui vera loquitur,
Mors peccalorum cst invidere in aliis virtutibus diligitur (Ibid.).
bonum, quod ipsi habere non appetunt. Qui attonitis oculis cogital prava, mordens labia
Qui in se donorum gratiam minime recognoscunt, sua, perficit malum (Prov. xvu).
maiora aliis non invideant. Qui exaltat cor suum, qnxrit ruinam (lbid.).
ISIDORHS. Qui moderatur sermones suos, doctuset prudens
Unde bonus proficit, inde invidus contabescit. est, et preliosi spiritus vir eruditus (Ibid.).
Invidus membrum est diaboii, cujus invidia mors Mors et vita in manibus lingux
inlrolvit in orbem terrarum. Cum obsecrationibus loquitur pauper, el dives af-
Multibonos imilari volunt, et de bonorum profe- fabitur rigide.
ctibiis invidix livore tabescunt. Qui autem neglexerit vias suas morlificabitur
FlebHiter deplorandi sunt qui odio in Iratrem ta-
D (Proti. x).
bcscunt. Labia deoscttlabitur, qui recta verba respondet
lnvidia sensum mordet, mentera afficit, pectus (Prov. xxtv).
urit. Qui custodit os suum, et linguam suam. custodit
Invidia cor hommis quasi quxdam pestis denascit. ab angustiis animara suam (Proti. xxi).
Adversus invidiamcharitas {.rxparetur. JESOS SIRACH.
De bono alterius non doleas, de alterius profecti- Noli citatus esse iu lingua tua, et inutilis et remis-
bus non tabescas. sus in operibus tuis (Eccl. iv).
Nullius prosperitale tacereris. Priusquam audias ne respondeas verbuiii, et i i
ECSEBIOS. medio seniorum ne adjicias loqui (Eccles. n).
Invidix error noa solura religiosas, sed et viles Beatus vir qui non est lapsus verbo ex ore suo, n
animas pervadit. non est stimulalus in tristitia delicti (Eccle. i).
EPHR.XM. Antequam loquaris, disce (Eccle. xu).
Invidiaenim manifestat nos charitatcm De>peni- Qui odit loquacitatem, exslinguit inaliliam (Ec-
tus non habere. clet. tx).
 637 SCINTILLARUMLIBER. 6S8
Neiteres verbum nequam et durum, et non immi-- A J Brevem sermonem scientia faclt.
noraberis (Eccl. xvni). Loqui multum stultitia est.
Est qui labitur in lingua sua, sed non ex aniraoo Vox enim insipienlis in mullipiicatione sermonis.
(Eccles. xv). Maneat igitur in verbo mensura, in sermone sit
Quis est eniui qui non deliquerit rn lingua sua» statera.
(lbid.)l Semper verba tua sint moderala, modum loquendi
Est qui emittit verbura suum, et narrans verita- non transeas.
tera (Ecclet. xix). PIus dilige audire quam dicere; plus ausculiare
Verbum nequam immutabit cor (Eccle. xxxv). quam loqui.
Est tacens qui invenitur sapiens : el est odibilis3 In principio audi et toqtiere.
qui procax est ad loquendum (Eccle. xx). Novissimus finis plus habet honoris.
Est aulem tacens, non habens sensum loquelx ; Melior est novissimus sermo quam principittm.
et est taceus sciens aptum tempus (Eccte. xx). BASILJOS. '•
Homo sapions tacebit usque ad lernpus, lascivus) In conventu noli proferre sermonera, sed oppor-
autem et imprudens non servabit tempus (Prov. n). tuna verba procedant ex ore tuo.
"
*
Qui multis utitur verbis, lxdit animam suam (Ec- Cum opportunum tempus inveneris, loquere ut te
cle. xxix). audieniibus gratiam prxbeas.
Mulli ceciderunt in ore gtadii, sed non sic quasii CE3ARICS.
qui interierunl per linguam suam (Eccles. xx). Nihil prodest si in habitatione silentium sit, et in
Jugum enim lingux sux ferreum est, et vinculumil- habilatiooibus vitiorum tumultus et colluctalio pas-
lius vinculum xreum est (Eccte. xxvm). sionum.
Sepi aures tuas spinis, et noli audire linguam ne- EXVITISPATriOM.
quam (Ibid.). Cum silentio et oratione age quod agis in veritate.
Ori tuo facito osiia, et seras attribus tuis (Ibid.).
CAPUT XVII.
Verbis tuis facilo stateram, et frenos ori tuo re-
ctos (lbid.). De superbia.
Attende ne forle labaris in lingua, et cadas in con- CHRISTCS.
spectu iniinicorum insidiantium tibi, et fiat casus Omnis qui se exallat, humiliabitur : cl qui se hu-
luus insanabilis in mortem. miliat, exaltabilur.
Supra mensam magnam sedisli? non aperias super ^ Quod hominibus altum est, abominatio est apud
illam faucem tuam prior (Eccle. xxxi). Deum (Luc. xiv, XVIII).
Adolescens,loquere in causa tua vix cuin necesse PAOLCS.
fuerit. Si bis interrogatus fueris, habeat caput luum Noli altum sapere, sed time (Rom. xi).
responsum (Eccle. xxxn). Scientia inflat, charitas xdificat (/ Cor. viii).
In muliis esto quasi inscius, et audi tacens simul Charitas non inllatur.
etquxrens (Ibid.). SALOMON.
Ubi sunt senes, non multum loquans. Contritionem prxceriijt superbia, et anle runam
Ubi audilus non est, non efiundas sermonem, et exaltalur cor (Prov. xvii).
importutte noli extolli in sapientia. JESCSSIRACH.
HIERONYWU9. Odibilis coram Deo est et hominibus superbia
Discat aliquando recte cessare, qui nunqtiam didi- (Eccl. x).
cit loqui. Initium superbixhomlnls, apostalarc aDeo (Ibid.).
AHBROSIOS. Initium Omnis peccati est superbia (Ibid.).
Est homo qui silentium affectat quidem, sed ejus Perdidit Deusmemoriam superborum (Ibid.).
cor multum se condemnat. JJ Non est creata hominibus superbia (Eccles. xin).
Iste talis multum loquitur. Qui teligcrit picem, inquinabitur ab ea; et qui
Et est alius qui a mane usque ad vesperum mqui- communicaverit superbo, induet superbiam (Ec-
tur, et cum discretione silentium magnum custodit. cle. v).
GREGORlOS. Devoratio pessima superbl lingua.
Non superbe quis audeal vel contemnere vel judi- Effusio sanguinis in rixa superborum, dolor autem
care ouod non intelligit. consumit illos antequam moriantur (Eccte. xxvii).
iSlDOROS. Sicut capra inducilur in laqueum, sic et corpus
Scito quo temoore loquaris, considera quando superborum (Eccle. xi).
dicas. Non te extollas in cogitatione animx tux sicut
Tempore congruoloquere: tempore congruo tace. taurus, ne forle elidatur virtus tua per stullitiam
Non loquaris nisi interrogatus fueris : non dicas lEccles. vi).
priusquam audias : interrogatio os tuum aperiat. AIIGOSTINUS.
Linguosushomo imoerilus est, sapiens paucis uti- Vitanda est nobis stiperbia, qux et angelos voInU
»ur verbis. decipere, quauto magis homines dissipare ?
659 DEFENSORIS LOCOCIAGENSISMONACHI 640
HIERONVMCS. A Justificata est sapientia a flliis suis (Matth. xi).
Vir superbus nec decorabitur, nec voluntalem Filii hujus sxculi prudentiores filiis tucis in geoe-
suam perducit ad finem. ratione sunt sua (Luc. xvi)
Gravis culpa est quando ad imperitiam et negli- PAULCS.
gentiam superbix crimen accendit. Non plus sapere, quam oportet sapere, ^ei»sa-
Nihil magis Christianusstudeat vitare quam tumen- ad sobrietaiem (Rom. xn).
pere
tem et erectam cervicem. Dei contra se odium pro- Nolile prudentes esse apud vosmetipsos(Ibid.).
vocantem. Quia in Dei sapientia, non cognovit inundus per
AMBROSIUS.
sapientiam Deum, placuit Deo per stultitiam prxdi-
Superbia ex angelis dxmonia fecit. calionis salvos facere credentes.
Humilitas autem homines sanctos angelis similes
reddit. Sapientia enim hujus mundi, stultitia est apud
Dei Deum (/ Cor. in).
Superba voluntas facit prxcepla contemnere,
humilitas custodire. SALOMON.
Superbi cupiunt in se prxdicare quod non faciunt; Inclina cor tuum ad cognoscendam prutlcntiam
humilesrefugiuntquidquidboni operantur agnoscere. B (Prov. n).
GREGORICS. Si enim sapienliam invocaveris, et inclinaveris cor
Nequaquam valet culmeu humilitatis discere qul tuum prudentix, si quxsieris eam quasi pecuniam,
in minimis rebus non desinit superbire. et sicut thesauros effoderis eam : tunc intelliges ti-
ISIDORUS. morem Dei, et scienliam Dominiinvenies.
Tanlum quisque fit veritati vicinior, quantum se Dominus dat sapientiam, et ex ore ej'us scirnth
esse longius a superbia fuerit arbitralus. et prudentia.
Superbiam diaboliimitantur superbi, adversus quam Habe fiduciam in Domino ex toto corde tuo, et
opponitur humilitas Christi, qua humiliantur electi. non innitaris prudentia; tux, ne sis sapiens apud
Principalium vitiornm regina superbia est, et om- temetipsum (Prov. m).
nis peccans superbus est. Beatus homo qui invenit sapientiam, et cui affluit
Omnis superbia tantum m lmo jacet, quantum in
prudenlia (Ibid.).
altum se erigit: tantoque profundius labitur, quaulo Melior est enim acquisilio ejus negoliatione ar-
excelsius elevatur. genti et auri: primi et purissimi fructus ejus, preiio-
Qui enim per propnam superbiam altollitur, per - sior est cunctis opibns, et omnia quse desideranlur
Dei justitiam inclinatur. huic non valent comparari (Prou. vui).
Qui inflantur superbia, vento pascuntur. Gloriam sapientes possidebunt, et stultorum exal-
Superbia, sicut origo est omnium criminum, ila talio ignominia (Prov. ni).
et ruina cunctarum virtutum : ipsa in peccato prima, Principium sapientix, posside sapientiam, et in
ipsa esl in confliclu poslrema. oinni possessione tna acquirc prudentiam (Prov. iv>.
Qui de virtutum profectibus existunt snperbi, ca- Arripe illam, etexaltabit te.
dentes carnis vitio humiliantur ut resurgant. Glorilicaberis ab ea cum eam fueris amplexalus
EXVITISPATROH.
(Ibid.).
Fructus putrefactus inutilis agricolx, et virtus su- Dabit capiti tuo augmenla gratiarum, et corona
perbi inutilis Deo. inclyta proteget te (Prov. IV).
Sicut enim pondus fructuum frangit ramum, sic Dic sapientix: Soror tnea es, et prudentiam vo-
superbia decorem frangit animx. cavi amicam meatn (Prev. vm).
Anima superbi derelinquitur a Deo, et flt dxmo- Meliorest sapientia cunctis preliosissimis, et omne
num desirierium. desiderabile non potest ei comparari.
Superbia de ccelis deposuit archangehim, et lan- -. Principium sapientix timor Domini, et sanctorum
quam fulgurem fecit cadere super lerram. scientia timor Domini atque prudentia (Prov. x).
Humilitas hominem elevat in coaluni, et cum an- Sapiens corde prxcepta suscipit, stultus cxdilur
gelis lxtari facit. labiis (Ibid.).
Noli per superbiam negare progeniem, quamvis In labiis sapientis invenitur sapientia.
egena sit et tu locuples, sed ipse cognitor plasmavit Sapientes abscondunt sapienlhm.
ntrosque. Os aulem stulii confusioni proximum est.
JOSEPHOS. Labia justi erudiunt plurimos: qui autem indocti
Quod enim superbix est vel ruinx, cilo labitur; in cordibus egestate morienlur (Ibid.).
sunt,
quod gratix, diu tenetur. Lingua autem sapientum sanitas esl (Prov. xu).
CAPUT XVIII. Lex sapientis fons vitx, ut declinet a ruina mor-
De sapientia. tis (Prev. xin).
CHRISTUS. Qui cum sapientibus graditur, sapiens erit, amictts
Estote ergo prudentes sicut serpenles, et simplices slultorum efficietur similis eis.
sicut coltitnbx (Matth. x). Sapiens timet, et declinat a malo (Prov. xiv).
 641 SCINTILLARUMLIBEK 642
Coroua sapientum divitix eorum, et imprudeiilia A Si inclinaveris aurem tuam: excipies doctrinam :
stultorum fatuitas. et si dilexeris audire, sapiens eris (Ibid.).
ln corde prudentis requiescit prudentia, indoctus Sapientia humiliati exaltabit caput illius, et in
quoque erudietur. raedio magnatum considere illum faciet (Ecctes. xi).
Labia sapientum disseminabunt scientiam, cor Bealus vir qui in sapientia sua morabitur, et qtti
stultorum dissimileerit. in jusiitia sua raeditabalur.
Cor sapientis quxrit doctrinam, et os stultorum Qui continens est justitix, apprehendel sapienliam,
pascitur imperitia (Prcv. xvi). et obviabit illi quasi mater honorificata (Eccle. xv).
Posside sapientiam, quia auro melior: acquire Non est pretiosa laus in ore peccatoris, quoniant a
prudentiam, quia pretiosior est argento. Qui sapiens Deo profecla est sapientia (lbid.).
corde est, appellabitur prudens: et qui dulcis est Sapientix enim astabitlaus, etin ore fideli habi-
eloquio, majora percipiet. tabit, et dominator dabit eam illi.
Cor sapientis erudit os ejus, et labiis illius addit Omnishauslus agnovitsapienliam.
gratiam (Ibid.). Oiiinis sapientia est timor Dei, el in illa timere
Aqua profunda, veroa ex ore viri; et torrens re- Deum, in omni sapientia dispositiolegis (Eccles.xa).
dundans fons sapientix (Prov. xviii). B Homo prudens placebit magnatibus (Eccles. xx).
In facie prudentis lucet sapientia (Prov. xvn). Melior est homo qui minuitur sapientia, el defi-
Oculi stullorum in finibus terrx (Prov. xix). ciens sensu in timore Dei, quam qui abundat sensu
Custos prudentix inveuiel bona (Prov. xx). et transgreditur legem Altissimi (Eccles. xix).
Est enira aurura et raultitudo gemmarum. Vas Sapiens in verbis seipsum amabilem facit (Ecctes.
autem pretiosum labia scienlix (lbid.). xx).
Noli vendere sapientiam, et doctrinam, ct intelli- Gralia autem .atuorum effunditur.
gentiam (Prov. xxm). Sapientia absconsa, et thesaurus invisus, qux uti-
Vir sapiens fortis est (Prot. xxiv). .litas in utrisque?
Vir doctus robustus est, ct validus: neque plus Ornamentum aureum prudenti doctrina, et quasi
sapiasquam necesse est, ne obstupescas (Ibid.). brachiale in brachio dexlro (Eccles. xxi),
Sapientia confortabit sapientem super principem Verba autem prudentium statera ponderabunUir
decem civitalum (Eccles. vn). (lbid.).
Verba sapientum audiuntur in silentio, plus quam Flagella el doctrina in omni tempore tapientia
clamor principis inler siultos (Eccles.IX). f, (Eccles. xxn).
Meliorest sapienlia quara arma bellica (Ecaes. x). Magnus est qui invenit sapieutiam et scientiam,
Verba oris sapientis gratia, et labia insipientis sed non est super timentem Deum (Eccles. xxm).
prxcipitabunt eura (Ibid.). Homo sanctus in sapienlia manet sicut sol, natn
JESCSSIRACH. stultus ut luna mutatur (Eccles. xxvn).
Omnis sapienlia a Domino Deo est (Ecclet. 1). Sapiens non odit mandata et justitias (Eccles.
DileclioDei honorabilis sapientia (Ibid.). xxxm).
In ihesauris sapienlix, intellectus et scientix reli- Vir sapiens plebem suam erudit (Ibid.).
giosis (Zbid.). Sapientia in ore fidelium plantabitur ( Eccles.
Exsecratio aulem peccatoribus sapientla. xxxvn).
Concupisce sapienliam, conserva justitiatn, et Vir peritus multos erudit, et animx sux suavis
Deus prxbebit illam tibi (Ibid.). est (Ibid.).
Nonenira est tibi necessarium ea qux abscondila Vir sapiens implebitur oenedictione, sapiens in
sunt videre oculis tuis (Eccles. ni). populo hxreditabil bonorem, et nomen illius erit
Cor sapientis intelligitur in sapientia, et auris t ivens in xternum.
bona audiet cum omni concupiscenlia sapientiam jp Sapientiam scribe in tempore vacuitatis, et qui
(/*id.). minoratur aclu, saoientiam percipiet ( Eccles.
Sapiens cor et iritelligibile abstinet se a neccato XXXVIll).
(Ibid.). Sapientiam omnium antiquorum exquiret sapiens
Sapienlia filiis suis vitam inspirat, et suscipit (Eccles. xxx).
exquirenles se (Eccl. iv). Sapiens occulla proverbiorum exquiret, et in ahs-
Qui sapientiam diligit, diligit vilam : qui tenue- condiiis parabolarum conversabitur (Ibid.).
ruut sapientiam,vitam hxreditabunt (Ibid.). Sapiens bona et mala in omnibus tentabit (Eccles.
In liugua enim dignoscitur sapientia (lbid.). xxtx).
Sensus et scientia et doctrioa in verbo veritatis AOGCSTINCS.
(Ibid.). Docti utstellxfulgebunt claritate.
Aspera est mraium sapientia indoclis hominibus Nutrire animam tuam lectionibus divinis, prxpa-
(Ecclet. vi). rabis tibi mensam spiritalem.
Decor enim vitx est in sapientia, vincula illius Ubi enira sapientis possessio, ibi amor mulieris
ligatura salutaris. excluditur.
643 DEFENSORISLOCOCIAGENSIS MONACHI 044
HIIRONYMOS. iA Necest beatum multa scire, sed est magnumbeatc
Multomeliusvera rustice quam diserte falsa pro- vivere.
ferre. MultiDeum noscunt per seientiam, per aclionem
Sapientes rauudiideo Scripturas despiciuntsacras, autem non venerantur.
quia eas non ex majestate sensuum, sed ex verbo- Nihil sapientia melius, nibil prtidentia dulcius,
rum judicant vilitate. nibil scientia suavius.
GREGORIDS. Noxia non vitamus, nisi per sapientiam.
Sapientia est timere Deura, abnegare autem se- Sapientia dando largior fit, retinendo minoratur.
ipsuni amalis. Larga redundatio est scientia, et dum plus con-
Prima sapienlia est vitare malun.. fertur, plus abundatur.
Secundasapientia esl facere bonum. CVPRlANOS.
Quisquisautem vult audita intelligere, festinet ea Quomodoenim sapiens, vel patiens esse potcst,
qux jam potuit intelligere,opere implere. qui nec sapientiam, nec patientiam habet ?
Scire autem, Deo approbare est. Sapieus ille esl qui humilis et milis est.
Nescire autem, reprobare. CAPUT XIX.
Scripturx sacrx intelligenlia si in cunctis esset 1
B De iracundia.
aperta, vilesceret, et tantum majoredulcedine inven- CHIUSTUS.
ta relicit, quantum majore labore fatigat animam Omnis qui irascitur fratri suo, reus erit judicio
quxsita. (Matth. v).
Qui verba Dei audil, semper oculoscordis ponere PAULOS.
ad exitum debet, et sine cessalionemedilari, quando Sol non occidat super iracundiam vestram (Ephes.
a prxsenti vita exeat, alque ad aeterna gauilia per- IV).
tingat. Irasciminiet nolite peccare.
EX LIBROCLEMENT1S. JACOBOS.
Melior est sapientia quam vires, et vir prudens Ira entm viri justitiam Dei non operalur (Jacob.l).
magisquarn fortis. SALOMON.
Multiludoautem sapientix sanitas est orbis terra- Fatuus statim indicat iram suam (Prov. xn).
rum. Qui autem dissimulatinjuriam, callidus est (Prov.
Omne aurura in eomparativnesapientit»arena est xn).
exigua. Q Iater superbos semper jurgia sunt (Prov. m).
Neminemenim diligit Dominus,ni$i enm qui cum Qui aulem agunt cuncta cum consilio, reguiUui
sapientia babitat. sapientia (Prov. xm).
ISIDORUS. Responsio inollis frangit iram (PIOD.XXV),
Omnis homo qui seeundum Deum sapiens est, Sermo durus suscitat furorem (lbid.).
beatus est. Vir iracundus provocat rixas (lbid.).
Beata vila, coguilioDivinitalis; virlus boni ooe- Quisapiens est, miligat «mscitatas(Prov. xv).
ris est. i>esis velox ad irascendum,quia ira in sinu stulti
Virtus bom operis fructus xternitatis est. requiescit (Eccles.vm).
Qui secundum sxculum sapiens est, secundum Semper jurgia quxrit ma»us,angelus autem cru-
Deumstultus est. delis mittetur contra eum (Prov. xvu).
Ntillus sapientiam Dei plene recipit, nisi qui se Sicut fremitus leonis, ita ira regis; et quasi ros
ab omni abstrahere vitiorum cura eontendit. super terram, ita hilaritas ejus (Prov. xix).
Tunc autem recte Deura cognoscimus, quando Spiritus viri sustentat imbecillitatemsuam, spiri-
eum perfecle scire nos denegamus tnm vero ad iraseendum facilem quis potcrit susti-
Nullus atttem major in culpa est, quam ille qui J) nere (Prov. xviu)?
Deumnescit. Ira ltoii habet misericordiam,nec lrrumpens fu-
Investigationemveri multorum est quxrere, sed ror.
paucorum invenire. Irapetum concitati spiritus ferre quis polerit
Omnis sapientia et sctentia ex opinaltoneconsistit. (Prw. xxvn)?
Melior est autem ex scientia veniens, quam ex: JESUSSIRAiCH.
opinationesententia. Cum iracundo non iactasrixas (Eccles.«).
Nam illa vera est»ista dubia. Cor honiinis iinmutatlaeiem iliius, sive irt boaura,
Simplicitatemcum ignavia vocavistultitiam. sive in malum (Eccles. xxxi).
Simplicitatem cum prudenlia vocavi sapienliam. Vestigiuracordis bomi,et fuciem «tMiam,difficHe
Utile est mulla scire, et recte vivere. invenies et cum iauore (Ibid.).
Quod si ulrumque non valeraus» melius, est utt Non est caput nequius super caput colubri, et
benevivendi sludiura, quammulla sciendisequaraur. non est ira super iram inimici (Ecctes.xv).
Nojtenira perlinet ad beatitudinem consequendam t Memorare liuioris Dei, et non irascaris proiimo
scienlia rerum. (Eccles. xxviu).
645 SC1NTILLARUMLIBER. 646
Secundum enira Iigna sylvx, sic ignis exardescit; .i CAPUT XX.
et secundum virtutes hominis, sic iracundia illius De vana gleria.
erit (Ibid.).
Homo iracundus incendit litem. CHRtSTUS.
Zelus et iraeundia minuunt dies, et ante lempus Attendite ne faciatis justitiam vestram coram bo-
ad senectutem producunt. miuibus, ut videamini ab eis (Matlh, vi).
Alioquin mercedem non habebitis apud Patretn
AOGCSTINCS.
vesirum (Ibid.).
Furor incipiens ira est, et fervens in animo indi- PAULCS.
gnatio. in Domino glorietur(/ Cor. t).
amarituao et furor Qui gloriatur,
Ira est, cujus species sunt, SALOMON.
qux furore exslincto desiderat ultionem, et eum
Ne gloriens in craslinum, ignorans quid super-
quem recepisse nutat, vull lxdere.
venlura pariat dies (Piou. xxvu).
GREGORIUS. Laudet te alienus, et non os tuum ; extraneus, et
Inde enim diabolus in alterius corde rixx malum non lahia tua ilbid.).
solet immiltere, unde alium conspicil ad pielatis B JESGSSIRACH,
negotium excitari. Noli te extollere in faciendo opere tuo (Ee
In nostro enim bono opere, aliquando cavendum cle$, i).
est scandalum proximi, aliquando vero pro nihilo Nolite quxrefe ab horaine ducatum, noque a rcge
reputandum. calhedrara honoris (Eccles. vn).
Quantum enim sine peccato possumus, vitare Non laudes virum iu specie sua, neque spcrnas 110-
proximorum seandalum debemus. minem in visu suo (Eccles. xi).
Si autem de veritate sumitur scandalum, utilius Non te justifices ante Dominum, quomatu aguitor
perraittitur nasci scaudalum quatn veritas relinqua- cordis ipse est (Eccles. vti).
tur. In vestitu ne glovieris unquani, nec in die hanoris
HIEI.ONVHIS. tui exlollaris (Ibid.).
Si te prxoccupaveril ira, mitiga illam. Ante mortein non iaudes nominem quemquam ,
EX LIBROCLEMENTIS. quoniam in filiis suis agnoscitur vir (Eccles. xi).
In vanitate apprehenditur peccator et superbus
Ira illa mala est, ubi mentem turbat, ut reetum
consilium perdat. (Eccles. xxm).
sermonem non laudes virum (E.ccles,,xxvn).
Illa vero ira qux matos punit, perturbationem C Ante
Hxc enim tentatio est boiuinum (Ibid.j.
mentis non infert. Penes regem noli velle viderisapiens (Eccles, vn).
Hxc est enim jusla et necessana lracundia, qux Curam habe de bono noraine, hoc eniin magis
unusquisque in iis in quibus erravil et perperam proderit tibi, quara mille thesauri magni et pretiosi
gessit, indignatur et semetipsum incusat._ (Eccles. XLI).
, EX VITISPATROM. Bonx vitx numerus dierum, bonum autem nomen
Oculi iracundi, turbulenti et sanguinei, sunt ira- permanebit in xternum.
cundi cordis nunlii. HIERONYHUS.
Vulpes inhabitat animam qux mevnar est malitix, Non quxras gloriam, et nou dotebis cum inglo-
etbestirc cubant in tiirbuleiuis corde, riosus fueris.
Sicut enim palearum fumus conturhal oculum; sic Qui laudari non appetit, nec conlumeliam sentit.
memoria malitix in tempore orationis. Non ideo te bonum xstimes, si bonus prxdiceris.
Iracundi oralio abomiiiata thymiamala, et p&alnio- Nemo magis scire potestqui sis, sicut tu qui con-
dia iracunda sonus horribilis. scius tibi es.
Omnis enim boui impedimentum esl tristitia. D Quid enim tibi prodest dum malus es, si bonus
Nimistrislans homo non movet sensum ad diviux prxdiceris ?
cogitationis inluitum, nec orationem mund.amemit- Cave ne rumusculis hominum eleveris, ne oflensus
tet aliquando. Deo, populorum laudes comedas..
Vincula pedum impedimenta cursoris, et tristitia GREGORIDS.
impeditnenlum est visioni divinx : qui vinctus est a Sancli non solum gloriam supra modum suum
tristitia, jam superalus est ab aliis vitiis. omnino non appetunt, sed eliam boc ipsumrefu-
Ventusvalidissimus non movet lurrem, et aniniara giunt quod se habere sciunt.
sine ira non movel indignatio. Tunc veraciter hoc quod agit honio bonum est,
Aqua movetur per violentias ventorum, el iracun- quando ei placere concupiscit a quo est.
dus conlurbatur a cogitationibus iracundis. Qui bonum agere videtur, et per hoc non Deo, sed
Qui linguain suam non tenuerit iu tempore irx, hominibus placere desiderat, in varium Taborat.
necpassionem carnissux poleritaliquanlo retinere. Maguus ergo unusquisque esse stmleat, seJ tamen
Sicul Africus ventus in pelago ita furor viri iu aliquo inodo esse se nesciat, ne dum si sibi irraguita-
curde. dinem arroganter tribuit, amiltaf.
64", DEFENSORIS LOCOCIAGENSISMONACHI 648
Bono operi dum laus humana obviat. mentes ope- jA Fornicatores enim et adulteros judicabit Deus
rantes immutat. (Uebr. xm).
Per hoc quod agimus, laudes exterius non qux- SALOMON.
ratnus. Fovea enim profuiida est meretrix, et puteus an-
Sic autem sit opus in publico , qualenus in tenta- gustus aliena. Insidiatur in via quasi latro, et quos
tione raaneat in occullo. incanlos videt, inlerficit (Prov. xxm).
Qui cnim accepta qualibel gralia, vanis suts tau- JESOSSIRACH.
dibus nitorem glorix offeront, quasi oleum vendunt. Non des mulieri potestatem anirax tux, nec in-
Impinguat caput oleo peccaloris, cum demutcet grediatur in virlute tua, et confundaris (Eccles. IX).
tnentem favor adulationis. Virginem non conspicias, ne forte scandalizeris
ISIDORCS. iii decore illius (Ibid.).
Qut eleemosynam vanx glorix ex causa impertit, Propter spem mulieris multi perierunt, et ex hac
ex virlute vitium facit. concupiscentia quasi ignis exardescit (Ibid.).
Qui aliquod donum Dei quod meruit, in suam lau- Qui se jungit fornicariis. erit nequam ( Eccles.
dem convertit, procul dubio virlutem in vitium trans- xix).
fert. !B Post concupiscentias tuas non eas, et a voluntate
Non declinal ad dexteram qui non sibi, sed Deo tua avertere (Eccles. xvni).
tribuit bona qux agit. Qui lenet mulierem nequara, quasi qui apprehen-
Inde se nonnulli esse justos confidunt, unde maxi- dit scorpionem (Eccles. xxvi),
me reprobantur. Sicut sol oriens mundo in altissimis Dei, sic mu-
Amator vanx glonx, unde semper possit laurian, lieris bonx speciesin ornamentumdomus ejus (lbid.).
a^gerenon quiescit. Nequitia mulieris immutat faciem ejus, et obcxca-
llle autem debet publicare bonum quod agit, qui vit vultum ej'us tanquam ursus (Ecctes. xxv).
perfecta humilitate fundatus, nulla elatione contin- Fornicatio mulieris in excellentia oculorum, et
gitur. in palpebris illius agnoscitur (Eccles. xxvi).
Cum enim causa jactaolix pauper pascitur, etiam AUGUSTINUS.
ipsum opus in peccaturn convertitur. Si vcrum est quod in le vivit, fornicatio in te
Fraudera facimus Deo, quoties de bono opere mortua est.
nostro nosmelipsos, nou Deum laudamus. HIERONVMOS.
Prudentissimi autem viri solerter discretio prospi- Vx illis qui tunc habuerunt terminum luxurix,
cit, ne bonum intemperanter agat, et de virlute quando vilx.
in vitium transeat. Luxuria inimica Deo, perditio paternx hxredita-
EX VITISPATRUM. tis, vel substantix,
Vana gloria vitium est, sine ratione et omni bono Fornicatio non soluiu conscienliam fornicatoris,
inserit se. sed et corpus maculat inter epulas et illecebras
Lapis emissus non pergit ad ccelum, et oratio ho- voluptatum.
minissibi placentis non ascendit ad coelum. Eliam ferreas mentes libido domat.
Noli applicare secretam abstinentiain, neque osten- Diflicileenim inter delicias servatur pudicitia.
das eam quasi in lumine, testibus multis: ut oui vi- Sine Cerere et Libero friget Venus.
det in absconso Pater, reddat tibi in palam. Qui luxuriatur vivus, mortuus est: ergo qui in-
Non perdas labores propter huraanam gloriam, ebrialur raortuus et sepultus est.
neque futuram xternam gloriam tradas pro parva et GREGORICS.
lemporali gloria. Unde satietate venter extenditur, inde aculei libi-
Gloria enim humana in pulverera redigitur, et ho- dinis excitantur.
nor ejus exstinguitur superlerram. r» iSlDORUS.
Gloria autem virtutum glorificat in sxcula. Fornicatio carms adulterium est.
Fornicalio animx servitus idolorum.
CAPUT XXI. Luxuria vero carnis ideo notabilis hotniuibus est,
fornicatione. quoniam statim per se turpis.
CHRISTOS. Sicul per superbiam mentis itur in prostitutionem
Sint lumbi vestri prxcincli, et lucernx ardentes corruptx libidinis, ila per humilitatem mentis salva-
in manibus vestris (Luc. xn). bitur castitas carnis.
PETROS. Principaliter his duobus vitiis diabolus humano
(niqui luxuriantes, oculos habentes plenos adul- generi dominatur, id est, superbia mentis et luxuria
terio, et incessabili delicto (1 Pet. n). carnis.
PACLUS. Per hxc enim duo vitia diabolus humanum gcnus
Fugite fornicationem, fratres: omne peccatum possidet, dum mentem in superbiam erigit, vel per
quodcunque fecerit homo, exlra corpus est; qui au- luxuriam carnem corrumpit.
tem fornicatur in corptts suum, peccat (/ Cor. vi). Prima fornicationis oculofum lela sunt, secunda
 64d SClNTILLAhUM LIBER, 6S)
verborum sed qui non capilur oculis, potest verbis lA. Sta in testamento tuo, et in illo colloquere, et in
resistere. opere maudalorum tuorum veterasce (Ecclet. xi).
Qui delectationem refrenat libidinosx suggestio* HIERONVMOS.
nis, non transil ad consensum libidinis. Non quxrunlur in Chrislianis initia, sed linis; quia
Cito enim resistit operi, qui titillanti consensum Paulus male ccepit, sed bene fraivit.
non accominodat delectationi. Judx laudantur exordia; sed finis perdilionisdam-
Si plus oblectat mentem delectatio fornicationis natur.
quam araor castitalis, adbuc in horaine peccatum Coepisse raultorum est, ad culmen veriisse pauco-
regnat. ?um.
Certe si amplius delectat pulchritudo intimx ca- GREGORlCS.
slilatis, ]am non regnat peccalum, sed regnat justitia. Virtus boni operis perseverantia est.
Omnis immunda pollutio, fornicatio dicitur: ex Incassum quippe bonura agitur si ante terminum
rielectatione enim fornicandi varia gignunlur fiagi- vitx deseratur.
tia, quibus regnnm Dei clauditur, et horao separalur Ille bene immolat qui sacrificium boni operis us-
aDeo. que in fincm debitx producit actionis.
Fornicatio maximi est sceleris, quia per carnis B ISIDORCS.
immunditiam templum Dei violat, el tollens mem- Tunc enim placet Deo nostra convcrsalio, quando
bra Christi, facit membra meretricis. bonum quod inchoaraus perseverantissime comple-
Luxuriosa namque vila carnem cito debilitat, mus.
Bonum est ergo non ccepisse, sed perfecissevirtus
fractamque celeriter ducil ad seneclutetn.
Omnibus peccatis fornicatio major est, quia forni- est.
catio antecedit mala. Non inchoanlibus prxmium promittitur, sed per-
Melius est enira mori quam fornicari, vel .ibidine severantibus datur.
maculari. Semper in vita hominis finis quxrendus est: quia
Libido in infernum bominem raergit. non respicil quales antea fuerimus Deus, sed quales
Libido in Tartarum hominein mitlit. circa linein vitx exstilerimus.
Gravius libido urit quem occisum invenerit. Unumqttemque enim Detis de suo fine, non de
Corpus enim labore fatigalum mtnus delectalur vita prxterita judicat.
flagitio. CVPRUNCS.
Otio enim dedilo, cito luxuria subrepit. Ex line enim suo unusquisque aut justificalur,
Vacans cito luxuria pneoccupatur. G aut condemnatur.
CiGSARlUS. CAPUT XXIII *
Contra reliqua vilia oportet nos onini virtute resf" De tecurilale.
stere: contra libidinem vero non expedit repugnare, CIIRISTUS.
sed fugere. Vigilate ergo, quia nescitis qua hora Dominus
EX VlTISPATRCH. vester venlurus esl (Matth. xxiv).
Caslilas gignit abstinentiam, gastrimargia aulen» Oranibus dico, vigilalc (Marc. xm).
materest incontinentix. PETRCS.
Viridis herba prope aquam nascens, et vilium II- Estole itaque prudenles, et vigilale in orationibus
-bidinisin visitationibus mulierum. (/ Petr. iv),
Magis approxima igni ardenti quam mulieri ju- PALLCS.
veni, cum et ipse sis juvenis. Cum enim dixerint homines, Pax et securitas,
Nihil enim valet euni mundum esse corpore, quf tunc
repentinus eis supervenict interilus (/ Thett. x).
poltutus est mente. UIEHONYMUS.
Non enim xstus hominis declinabit, nisi qui ani-'.
mx motus ante comprehenderit. jv Cavendum est ne quod iit nobis optiraum est Iaba-
tur in vitium.
CAPUT XXII. Ideo nobis Dominus temporis sui celavit adven-
De perteverantia. tum, ut penduli ob exspectationis incertum, semper
judicem nostrum credamus esse venturura, quem,
CHRISTCS. quando venturus sit, ignoramus.
Qui autem perseveraverit usque iu linem, hic sal- Omnis vita sapientis meditalio est morlis.
vus erit (Matth. xxiv). Si qua est prxsentis temporis Ixtitia, ita est
PAULCS. agenda, ul nunquam amaritudo sequentis judicii re-
Nunc vere tiberati a peccalo, servl autera facti cedat a memoria.
Deo, habentes fruclum veslrum in sanclificationem, Plerumqueenim hostis callidus nienlem cuiu pec-
finem vero vitam xlernam (Rom. vn). cato supplanlat: et cum de ruina afflictam respicit,
SALOMON. securitatis pestiferx blanditiis seducit.
Melior est flnis orationis quam principium lEceles. Qui igitur menle securus est perpetratis iniquita-
Vl!>. tibus, ipse sibi testis est quia innocens non es>*
PATHOL. LXXXVIII. ';>-?"' «* *• 21
651 DEFENSORISLOCOCIAGENSISMONACHl 65*
Cumque mens secura redditur in corpore, animus A : Qui autem faiuus est, aperit stultitiam suam
laxatur. (Pro». xiu).
Cum bona, fralres, agitis, semper ad meraoriam Cor stultorura dissimile erit (Prou. xv).
mala acta revocate. Slultus pascitur imperitia (Ibid.).
Ut cum caute culpa agnoscitur, nunquam de bono Stultitia gaudium stulto (Ibid.).
opere incaute animus Ixtelur. Non decenl stullum verba composita; nec prtn-
Horam vero ultiraam Deus noster idcirco voluit cipem labiura menliens (Piot).. xvn).
nobis esse incognilam, ut semper possit esse suspe- Expedil magis ursx occurrere raptis fetibus, quam
cta, utdum illam videre non possumus, ad illam nos faluo confidenti sibi in stultitia sua (Ibid.).
sint intermissione prxpareraus. Quid prodest habere riivitias stulto, eum sapien-
ISIDORUS. tiam emerenon possit(//)i<i.)?
Neque justus de sua justitia confidat, neque de Homo stultus plaudet manibus, cum spoponderit
Dei misericordia desperet, sed habeat in corde spem pro amico suo.
pariter et metum: sic speret misericordiam, ut ju- Stultus si tacuerit, putabitur sapiens : et si com-
stitiam meluat; sic sit spes indulgentix, ut metus presserit labia sua, intelligens (lbid.).
affligat. B Os stulti, contritio ejus: et labia illius ruina
Quaravis quisque sit jiislus, nunquara necesse est animx ejus (Prov. xvm).
ut in hac vita sit securus. Stultitia hominis supplantat gressus ejus, et con-
Quamvis sanctorum convcrsatio probabilis sit, tra Deum fervet animo suo (Prou. xix).
incerlum tamen hominibusest quo sint finedestinati. Ne respondeas stullo juxta slultitiam suam, ne
Nulla res tlc peccalo securum faciat, quamvis poe- efficiaris ei similis (Ibid.).
nitcntia peccatorura sit propitia, sine metu tameu . Quomodo pulchras frustra.habet claudus libias,
homo esse non debet: quia pcenitentix satisfactio sic indecens est in ore slultorum parabola (lbid.).
divino tantum pensatur judicio, non humano. Responde stulto juxla slultitiani suara, ne sibi sa-
Neque unquam oportet pcenitentem babere de piens esse videatur (lbid.).
peccalis securitatem. Sicut qui mittit lapidem in acervum Mercurii, ila
Nara securitas inducit negligentiam, negligentia qui tribuit insipienti honorem (lbid.).
autem sxpe incautum facit hominem, et ad vilia Si contuderis slultum in pila, quasi ptisanas fe-
transacta reducit. riente desuper pilo, non auferetur ab eo stultitia
ISIDOROS. ejus (Prov. xxvn).
** Stultus
Incertum namque est uniuscujusquevitx teropus, complicat manus suas (Ecctet. iv).
et idcirco festinandum est, ne forte subilo mors re- In vita stultus ambulaus, cum ipse insipiens sit,
pentina prxveniat. omnes stultos xstimat (Eccles. x).
C.JESAR10S. Labia insipientis prxcipitabunt eum, initium ver-
Quantum sumus securi de prateritis, tanttim si- borura ejus stultitia et novissimusoris iUius error
mus solliciti de futuris. pessimus (Ibid.).
Omnia enim crimina vel peccata cito ad nos re-
JESUS SIRACH.
vertuntur, si non quolidie bonis operilms fcxpu-
gpentur. Horaines stulti non apprehendunt sapientiam, et
non videbunt illam (Eccles. xv).
CAPUT XXIV.
Stultus acriter improperabit (Eccles. xviu).
De ttuttilia. A facie verbi parturit fatuus, tanqu;im gemitus
CHRISTOS. partus infanlis (Eccles. xix).
Omnis qui audit verba mea, et non facit es, si- Sagilla infixa femori canis, sic verbum in ora
milis est viro stulto (Mattlt. vn). Dfalui(/Hi/.).
PAULOS. Da'us insipienlis non erit uiilis tibi, oculi enim
Qux stulta sunt mundi elegit Deus, ul confundat illius seplemplices sunt : exigua dabit ei mtilta ini"
sapieutes (/ Cor. i). properabit, et apertio oris illitts inrumatio es(
Sustinetis enim insipienles, cum sitis ipsi sapien- (Eccles. xx).
tes (// Cor. xi). Faluo non erit amicus, et non erit gralia in bonis
SALOMON. illius (Ibid.).
Stulti eaqux sunt sibi noxia cupiunt, et impru- Qui enim edunt panem fatui, falsx lingux sunt
dentes odio habuerunt scientiara (Prov. t). (Ibid.).
Stultus cxditur labiis, stultus labiis verberatur Ex ore fatui reprobabittir parabola, non eoim illara
Prov. x). dicet in tempore suo (Ibid.).
Os autem stulli confusioni pioximum est (Ibtd.). Cor falui quasi vas confractum, et omnern sa-
Qui stultus est, serviet sapienli (Prov. xi). pientiam non tenebit narratio (Eccles. xxi).
Homo versutus celal scientiam, cor insipientium Narratio falui quasi sarcina in via (Ibid.).
provocabit stultitiam (Prov. xu). Compedes in pedibus, stullo doctrina (Ibid.).
655 SCINTILLARUMLIBER. 654
In ore fatuorum cor illorum, et in corde sapien- A Nullumque est justitix in illo corde vestigium, in
tum os illorum (Ibid.). quo sibi avaritia facit habilaculum.
Confusio patris est de filio indisciplinato (Eccles. Qui autem odit munera, vivet (Ecclet. v).
XHl)- Avarus non impletur pecunia, et qui amat divi-
Qui decet fatuum, quasi qui conglulinat testam. tias, fructus non capiat ex eis. ,
Cum stulto non raultura loquaris, et cum insen- Avaro autera nihil est scelestius, nihil est iniquiot,
sato ne abieris (Ibid.). quain amare pecuniam : habet enim animam suam
Arenam, et sal et raassam ferri, facilius est por- venalem. |
tare, quam hominem imprudentem, et faluum.et Multos perdit aurum atque argentum (Eccles. vtn).
impium. Non sit porrecta manus tua ad capiendum, et ad
Prxcordia fatui, quasi rota cafri; et qttasi axis dandura collecta.
versatilis, sic cogitatio stulti (Ecefes. XXXIII). AOGCSTINOS.
Melior est bomo qui abscondit stultitiam suam, Sicut enim avaritia in infernum ponit, ita juguuji
quam qui abscondit sapientiam suam (Ecclet. XLI). Cbristi in ccelum Ievare consuevit.
Labia insipientmm narrabunt stultitiam (Eccl. xxi). HIERONVMUS.
Verba autem prudentium statera ponderabuntur B Avaro tam deest quod habet, quam quod non
(ibid.). habet.
Non communicesbomini indocto, ne male de pro- Avaritia modum ignorat, et cum omnia devoret,
tenie tua loquatur (Eccles. vm). nescil penitus saturari.
BIERONTHOS. Esurit semper et inops esl, et cpm feralibus den-
Stulliloquium enim et scurrilitas yel scyrrum tibus universa mundi regna discerpit, et se adhuc je-
non decenlCbristianum. junam confitetur.
Decet autem sermonem ejus sa|e esse conditum GREGORICS.
ut gratiam apud audientes habeat. Impetiginem quoque habei in corpore, quisque
Quidquid enim amens loquitur, vociferaiio ct cla- avaritia vastalur in mente.
mof esl appellandum. Si autem non possumus relinquere propria, sal- .
HILARICS. tem non concupiscamus aliena.
Stultus juxta infirmiiatcs suas senlit, et juxta im- .Ad avaritiam cor parentis allicit fecunditas prolis,
becillitatem naturx sux senlit. eo enim ad habitum congregandaebxreditatigaccen-
GRKGORHS. ditur, quia multis hxredibus fecundatur.
Sicut nec auris escas, nec gultur verba agnoscit, G CVPRIANUS.
ita riec stullus quisque senlentiam sapienlix intel- Avarus vir infemo est similis.
ligit. EXVITISPATRCM.
Fatuum cum sapientjbus in prxdicatione non Qui amat argentum, non videbil scientiam; et
suscipies, nec per eum qui iraplere non valet, illi qui cougregat ijlud, obscurabitur.
qui prxvalet obsistas. CAPUT XXVI.
ISIDORUS. De virlulib'1'.
Nihil stultitia pejus, nihil insipientia deterius, CHRlSTOS.
nihil ignavia turpius. Nemo qui faciat virtutem in nominemeo, et ppssit
Ignoranlia vitiorura nutrix est. cito male loqui de me (Marc. ix).
Ignoranlia enim, quid sit culpa dignum non sentit. PACLOS.
Insipiens quotidie peccat. Non est enim in sermone regniim Dei, sed iu vjp-»
Indoctus enira facile decipitur, stultus in vitium tute
(ICor. iv).
cito delabilur. Alii per Spiritum sanctum datur operatio virtutum
CAPUT xxy. i) (/ Cor. xu).
De avarilia. Fides vestra non sit in sapientia hominum, sed in
virlute Dei (/ Cor, n).
CURISTUS. SALOHON.
Cavete ab omni avaritia, quia non in abundantia Noli prohibere benefacere eura qui potesl, si va-
cujusque vita ejus est, ex his qux possidet (Luc. xn). les et ipse benefacere (Prev. m). ,->
PACLOS. Omni custodia conserva cor tuum, quia ex ipso
Omnis fornicalio, et immundilia, et ayaritia, nec vita procedit (Prou. iv).
nominentur in vobis (Ephes. v) HIERONYMUS.
Omnis fornicator, aut immundus, aut avarus Multx sunt virtutum species, qux sectatoribus
(quod est idolorum servitus), non habet hsreditatem suis retribuunl regna coelorum. Unum quidem iter,
in regno Christi et Dei (/ Cor. v). sed perveniendi multa compendia. Qui perficere stu-
SALOHON. det, eliamsi gradum perfectionis attingat, semper
Conturbat domum suam, qui seclatur avariliam tamen invenit quod crescat, ut-.per dies singulos
(Prer. xv). seipso melior iiat.
65S DEFENSORiSLOCOCIAGENSISMONACHI 65«
Nemo potest et virtutes simul et divitias possidere. A^ ACGCSTINCS.
ACGCSTlNCS. Nulla caro exsultat in Deo, qux vivit in vitiis.
Imitatur virtutem malitia, et zizania confundit HIERONVUUS.
frumentum. Non purgantur mala vitiorum, nisi ex compara-
AHBROSICS. tione virlutum.
Non polest mens regnum habere virlutum, nisi Maloarboris nodo, malus clavus, aut cuneus infi-
prius excusserit jugum vitiorum. gendns est.
GREGORIUS. Non polerunt in ute judicii, aliorum virtutes, alio-
Scientia etenim virtus est, hurnililas autem custos rum vitia sublevare.
virtutis. Circumdati eniravitiis, non possunt videre vir-
Sanclus quisque etiam cum perversa mente re- tutes.
quiritur, a bonitatis sux studio non mutatur. Omne vitium expelle ab anima tua, ut virtutes
In via Dei socios habere desiderate. animx consequipossis.
lllx mentes supemos cives aspiciunt, qux cum Nosvero araore virtutum vilia superemus.
virtutum odoribus ad Deum per sancla desideria Omnes enira horaines viliis nostris favemus: et
proliciscunlur. B
1 quod propria facimus voluntate, ad naturx ferimus
Cum vero adhuc in timore quis bona agil, a malo necessitatem.
1S1DORCS
penitus non recessit.
Ex timore frequenter vilitim prxtermittitur, ex Recedens homo a Deo, statim vitiorum Iradituf
charilate auleni virtutes oriuntur, lides, spes, cha- potestati.
ritas. Ut dum patitur infesta vitia, reverlendo, unda
Gaudeat in opus bonum, quod unaquxque virtus cecidit, resipiscat.
administrat. Satis delicate se palpant, qui volunt sin« labore
ISIDORUS. vitia superare.
Ad virtutes ditbcile confugiraus, ad vitia sine la- Perfecte renunliat vilio, qui occasionem evitat
bore labimur. in perpetrando peccalo.
Occultx virtutes pro eiatione suin. Vitia vero cordis tui revela.
Grandes enim sudores palimur, ut ad coelumcon- Nonnunquam hominem sua persequuntur, quia
scendere valeamus. nimirum qui prius volendo ea sibi fecit socia, postea
Sicut paulalim homo a minimisvttiis in maxima sentit etiam nolens stimulosa dupliciter.
proruit, ila gradatiin ad ea qux sunt excelsa con- .G Est autem criminis reus, qui et admittit scelera
lurgit. per voluntatem et defendil ea per coniumacix tu-
Qui autem virtutes inordinate comprehendere ni- morem.
titur, cilo periclitatur. Invicem sibi sticcrescunt vitia, ut dum unum abie-
Hxc est causa in rerum nalura, ul quicunque ve- rit, succedat aliud.
lociter ad perfeclura lendunt sine dubio celeriter Aliquando utiliter peccat in minimis vitiis, ut
linianlur. major ac utilius caveantur.
Prius vilia stirpauda sunl in bomine, deinde inse- Veraciler enim sanantur vitia, qux vitia virtuti-
rendx virtutes. bus, non viliis, excluduntur.
Nam coiijiingi non polest veritas cum mendacio. C.€SAR1CS.
Vis autem virlules tuas augere, pitblicarc noli. Vitia enim nostra hostes nostri sunt.
CYPRIANCS. INVITISPATRCH.
Nihil prodest verbis profcrre virtulcm, et faclia) Sicut pinguis lerra gerrainat quod absconsum est
destruere veritatem. in ea, sic et caro pinguisproducit vitium.
CAPUT XXVIL _ CAPUT XVIII.
D
De viliis. De ebrietate.
CHRISTOS. CHRISTOS.
Ab intus enim de corde hominura cogitationesi Atlendile auiem vobis, ne forte graventur corda
malx procedunt (Hatth. xv). vestra crapula vel ebrielale, et curis hujus vitx
Ariulleria, foruicaliones, homicidin, furla, avaritia,, (Luc, xxi).
nequitia, impudicitia, oculus malus, blasphemia, PACLCS,
suuerbia, slultilia, omnia hxc mala ab intus proce- Nolite inebriarivino, in quo est luxuria (Ephes.s).
dunt, el coinquinant bominem (lbid.). SALOHON.
i PAOLOS. Luxuriosarcs vinum, et tumulluosa ebrielas : qui-
ji Non ergo regnet peccalum in vestro morlali cor- cunque in his deleclatur, non eril sapiens (Prov. xx).
pore, ut obediatis concupiscentiisejus (Rom. vt). Nec intucaris vinum quando flavescit, et cura
SALOMON. sphnduerit in vitro color ejus : ingreditur blande,
Iniquitates sux capiunl impiura, el funibus peccai.1 sed in novissimo mordebit ut coluber, et sient regu-
torura suoruni corislringtiur (Prov. v). lus v.enena diffundil (Prov. xxm). *
«57 SCINTILLAROMLIBER. 658
Nullum secretiKBest ubi regnat ebrietas. i i Plurimi naraque homines per viuum maxiraam
JESCSSIRACII. debilitatem contraxerunt, nec polucrunl consequi
Operarius ebriosus non locupletabitur, et qui pristinara firmitaiem, quia non ternpeiaverunt gulx
spernit raodica, paulalim decidil (Eccles. xtx). ardorem.
Vinumet mulieres apostatare faciunt sapientes, et Ebriosus putat se aliquid opttmum habere, cum
arguunt sensatos (lbid.). fueril in prxcipilia devolutus.
Sufficiens est homini erudito vinura exiguum, in In oranibus le exhibe sobrium vilx, sobrielas in
dor.niendo non laborabis ab illo, nec senties dolo- omnibus exhibeatur Deo.
rem (Eccles. xxxi). CAPUT XXIX.
Diligentesvinum noli provocare, mullos enim ex- De decimis.
terminat vinum (Ibid).
Amaritudo animx, vinum multum potatura (Ibid.). CHRISTOS.
jEqua vila hominibus, vinum in sobrielate (Ibid.). Omnem decimam veslram distribuite, inferte om-
Si bibas illud moderate, sobrius eris. nem decimam in horreo meo, ut sit cibus in domo
Vinum in jocunditatem creatum est, non in ebrie- mea, et probale me in his, dicit Dominus (Ma-
tatem (lbid.). B lac\. III).
Vinura moderate potatum sanitas est corporis et PACLCS.
animx (Ibid.). De liliis Levi sacerdotium accipientes, mandatunl
Vinum multum potatum irrilalionem et iram, et habent decimas sumere a populo, secundum legent,
minas raullas facit (Ibid.). id est a fratribus suis (Ilebr. vn).
Sicut ignisprobat ferrum durum, sic vinum corda Hilarem datorera diligit Deus (// Cor. i).
arguet (lbid.). SALOHON.
HIER03YH0S. Alii dividunl propria, et ditiores fiunt (Prov. xt).
Ubicunquesaturitas atque ebrietas fuerit, ibi libido Alii rapiitnt non sua, et semper in egeslate sunt
dominalur. (Ibid.).
Religiosusnunquam vino redoleat, ne audiat illud JESUSSIRACH.
Philosophi : Hoc non est osculum porrigere, se<S In omni dale hilarem fac vultum, el in exsultatione
propiuare. sanctifica decimas (Eccles. xxv).
Quidqrridinebriat, et stalUm meitis cvertit, simi- Da Altissimo secundum datum ejus, et in bono
liter fugiamus ul vinum.
2 oculo adinventionem facito manuum tuarum : quo-
Ventrem distentuin cibo, ct vino et potionibus ir- niara Dominus Deus noster relribuens est, et septies
rigatum, voluptas genitaliutn sequifur. tantum reddet tibi (lbid.).
Quidquidest seminalium voluplatum, est venenum AUGCSTINOS.
potatum. Decimx enim tributa sunt egenlium aniinarum :
AMBROSIOS. quod si decimas dederitis, non solum abundantiam
Infirmum stomaclium rnoderatus cibtis et vinum fructuum recipietis, sed eiiam sanilatem corporis
confortat, ebrielas aulem corpus debilitat. consequemini.
Plerosque enim gula et abundantia vini turpiter in Non eget Dominus Deus, non prxmium postulat,
luxuriara seducunt. sed honorem.
Vinum quippe non reputatur in usu, sed condem- Deus enira noster qui dignatus est totum dare,
aatur in excessu. deciraam a nobis dignatur repetere, non sibi, sed
ISIDOROS. nobis Miie dubio profuturam. Unde prophela dicit :
Ebrietas autem perturbationem giguit mcnlis. Primitias arx et vinex torcularis tui non tardabis
furorem cordis, flammam libidinis. offerre mihi (Exod. xxu, Exech. XLIV).
Ebrietas autem ila mentem alienat, ut ubi sit ne- p Si lardius dare peccatum est, quanto magis est
sciat: unde etiam malum non sentitur quod cbrie- non dedisse ?
tale commitlitur. De militia, de negotio, de artificio, redde deci-
Plerisque laus est multum bibere, et non in- mas.
ebriari. Audianthi adverstimse dicentem prophetam: Cum enim decimasdando, et ex terrenis caleslia
Vm qui poteniet etlit ad bibendumvinum, et viri for- possis promereri, quare per avaritiam duplici te
tes ud miscendamebrietatem. benedictione defraudas?
Nonsolum ex vino inebriantur homines, sed eliam Hxc cst enim Doraini j'ustissima consuetudo, ut si
ex cxteris polandi generibus qux vario modo con- tu ilii decimam non dederis, tu ad dccimam revoce-
fictunlur. ris. .;
BASILIUS. Dabis impio militi quod non vis dare sacerdoti.
Sicutenim piscis se prxparat ut glutiat escam, ita Benefacere Deus seraper oaratus esl sed homiunm
el ebriosus in vino suscipit iniraicum. malilia prohibetur.
Vinum enim Dominusnobis ad Uetitiam cordis, Decirnx enim ex debito requirantui\ et qul ea_s.
non ad ebrietatem donavit. dare noltterit, res alienas invasit. j
 659 DEFENSORIS LOCOCIAGENSISMONACHI 660
Et quanti panperes in locis ubi ipse habitat, illo /\ libera, cum desideriis huius roundi et cupiditatibus
decimam non dante, fame mortui fuerint, tantorum inhiai.
Jnomicidiorumreus ante tribunal xterni judicis ap- Neqtte enim poterit alta consplcere oculus quera
parebit, quia rem a Deo pauperibus delegatam suis pulvis claudit.
usibus reservavit. Omni peccaio pejor est avaritia, et amor pecu-
Qui ergo sibi aut prxmium comparare, aut pecca- niarum.
; torura desiderat indulgentiam promereri, reddat de- Cupiditas omnium criminum mater est. Eigo si
cimas Deo. succiditur mater criminum, non pullulant cxterx
Unusquisque Christianus, et omnis ordo catholico- soboles peccatorum.
rura etiam de novem partibns studeat eleemosynam Nunquam satiari novit cupiditas, semper avarus
<are. eget; quantumque magis acquiril, tantum ampfius
CAPUT XXX. quxrit.
Plurimi potenies tanta cupiditatis rabie iriftam-
De cupiditate. raantur, ut de confinibus suis pauperes excludant.
CHRISTOS. i Non est mirum quod morientes in inferni ignihus
1 "
Quam diflicile est confidenles in pecuniis in re- deportentur, si vivenles ftaramara cupiditatis suae
gnum Dei introire : difficile qui pecunias habet, in minime exstinxerunt.
regnum Dei introibit (Marc. x). Qui desiderio cupiditatis xstuant, fiatu diaboticx
PAULCS. inspirationis uruntur.
Radix omnium malorum est cupiditas : qtiam qui- ECSEBICS.
dam appetentes, erraverunt a fide, et inseruerunt se Pecunix cupiditas populorum corda mortaliunl
doloribus multis (/ Tim. vi). superat, etiam fraternam necessilatera vidlal.
SALOHON. EXVITISPATRCM.
Semitx omnis avari aniraas possidenlium rapiunt Nibil prodest pecuniam non habere, 6i voluntas
(Prov. 1). fuerit possidendi.
Aqux furtivx dulciores sunt, et panis absconditus Tantum habeamus, quantum necessitas pOscit,
suavior (Prov. ix). non quantum cupiditas concupiscit.
Stalera dolosa abominatio est apud Deum, et pon- Nihil prodest einudilas cui inest cupidilas.
dus xquum voluntas ejus (Prov. xi). CAPUT XXXI.
Suavis homini panis mendacii, postea implebitur J
C De disciplina.
os ej'us calculo (Pro». xx).
JESCSSIRACH. JOANNES.
Viro cupido et tenaci, sine ratione est substantia Ego quos amo, castigo et arguo ( Apoc. iu;
(Eccle. xtv). Hebr. xn).
Insaliabilis oculus cupidi in parte iniquitatis, non PAOLUS.
satiabilur, donec consumat arefaciens auimam suam Omnis autem disciplina in prxsenti videtur non
(lbid.). esse gaudii, sed moeroris : postea fructum pacatrs-
Qui xdificat domum impendiis alienis, quasi qui simura exercitalis per eam reddit j'ustiiix (Hebr. xu).
colligit lapides suos in hieme (Eccle. xxi). SALOMON.
Multi dati sunt in auri casus, et facta esl in specie Audi, fili mi, disciplinam patris tui, et non di-
illius perdilio illorum. mittas legem malris tux, ul addatur gratia capiti
AHBROSICS. tuo, et torques collo tuo (Proti. i).
Porro cupiditas atque superbia, in tantuin unum Tene disciplinara, ne dimittas eam : custodi illam,
est malum, ut nec superbus sine cupiditate, iiec siue quia ipsa est vita tua (Prov. IV).
superbia possit cupidus inveniri. )jj Accipite disciplinam, et nolite abjicere eam.
ISIDORCS. Noli ergo arguere derisorem , ne oderit te
Gravi enim dolore amittunlur, qux cum magno (Prov. ix).
amore habentur. Argue sapientem, et amabit te (Ibid.).
Minus autem amiltendo doleinus, quod minus Quidiligitdisciplinam, diligit scieniiam (Prov. xit).
possidendo diligimus. Qui aulera odit increpationem, insipiens est
Gloriam temporalem sequentes, etsi nitidi sunt (Ibid.).
foris fulgore potentix, intus tamen vacui sunt ela- Via vilx cuslodienii disciplinam (Prov. x).
tione superbix. Qui autem increpationes reliquerit, errat (Ibid.). »
Qui in appelendis honoribus sxculi, aul prosperi- Egestas et ignominia ei qui deserit disciplinam
latibus mtindi instanler desudat laborare, hic et in (Proti. xiu).
futuro vacuus invenietur a requie. Qui autem acquiescit argueuti, gloriabitur (Ibid.).
Ncmo potest spiritualia bella suscipere, nisi prius Stultus irridet disciplinam palris sui : qui autem
carnis cdomaverit cupiditaies. custodit iucrepationes, astutior fiet (Pru». xv).
Non potest ad conlemplandurn Deum mens esse Qui increpaliones odii, morietur (Prov. xvir). .
6G1 SCINTILLARUMLIBER. 66i
Plus prolicit una correctio apud prudentem, quam <A Habete fidem Dei (Vare. xi).
centum plagx apud stultum (Prov. xvn). Qui non ha:sitaverit in corde suo, sed credide*vi
JESUSSIR.lCH. quia quodcunqiie dixeril fiat, fiet ei (Ibid.).
Vir prudens et disciplinalus non murmurabit cor- Qui credit in Filium Dei, habet vitam xternam
reptus (Eccle. x). (Joan. 111).
Priusquam interroges, ne vituperes quemquara : Qui autem incredulus est Filio, non videbit vi-
ct cum interrogaveris, corripe juste (Eccle. xi). tam, sed ira Dei manet super eum (lbid.).
Qui odit correptionem, minuetur vita (Eccle. xtx). JACOBUS.
Corripe amicum, sxpe enim fit commissio, el non Quid proderit, fratres mei, si fidem quis dicat sa
omni verbo credas (lbid.). habere, opera autem non habeat?
Est correptio mendax in ira contumeliosi (Ibid.). Nunquid poterit fides salvare eum (Ibid.)t
Corripe proxiraum antequam commineris, et da Fides sine operibus otiosa est (lbid.).
iocum timori Altissimi (Ibid.). Sicut enim corpns sine spiritu mortuura est, ita
Peccator horaodevitat correptionem (Eccle. xxxw). fides siue operibus mortua est (lbid.).
Qui odit correptionem, vestigium est oeccatoris PAOLOS.
B Virtus enim Dei est, in salutem omni credenti
(Ettle. xxi).
Nam qui timel Deum, converletur ad cor suum (iiom. iv).
(Ibid.). Igitur qui ex fide sunt, benedicentur cum fideli
AMBROSIOS. Abraham (Gal. m).
Leniler castigatus exhibet reverenliara castiganti: In omnibus sumentes scutum fidei, et galeam sa-
aspera autem increpatione offensus, nec increpatio- lutis accipite, et gladium spirilus, quod est verbuin
nem recipit, nec salutem. Dei (Epltet. vi).
Sustenta xquanimiler, ut infirmos, quos emen- Sine fide impossibile est placere Deo. Credere
dare non potueris, casligatos. enim oportet accedentem ad Deura, quia est, et iu-
Blanda pietate portandi sunt qui iucrepan pro sua quirentibus se remunerator sit (Hebr. xi).
infirmitate non possunt. SALOHON.
Pro diversitate peccantium, alii portanai, alii ca- Fidem posside cum proximo in paupertate illius,
stigandi sunt, quia modus diversus est peccatornra. ut et in bonis illius Ixteris (Eeete. xxn).
Tunc enim protervos melius corrigimus, cum ea AUGUSTINCS.
qux bene egisse se credunt mala demonstravimus. Si enim justus est qui ex flde vivit, iniquus est qu>
GREGORIUS. Mnon habet fidem.
Snnt nonnulli qui increpationis verba audiunt, et Homini fideli, totus mundus divitix; infideli au-
ad poenitenliamredire contendunt, quia poenx ter- tem nec ad modicum divitix sunt.
reutquos alioquin prxmia non invitmt. Fidelibus nox in diem mutatur; infidelibus autem
Audiat de regno quod amet, audiat de supplicio etiara ipsa lux tenebrx fit: usque adeo prxvalet fi-
unusquisque quod timeat: ut si amor ad regnum non des, ut homines super mare pedibus faciat ambu-
trahat, timor invitet. lare.
ISIBORVS. Hagna est fides, sed nibil prodest, si non habue-
Salubritcr accipiunt justi, auoties de suis excessi- rit charitatem.
bus arguunlur. HIERONYMUS.
Plerumque mali, similes sibi in malo, defendunt. Quid prodest si impie agens Deum voce invocas
Qui per blanda verha castigatus non corrigitur, quem operibus negas?
acrius necesse est ut arguatur. Deus in bonis operibus fidelium non tantum <mi-
Cum dolore enira abscindenda sunt qux leniter siderat oblationis raagnitudinem, quanlum lidci ve-
saoari non possunt. r. ritatem.
Quia admonitus secreto, corrigi de peccato ne- GRJSGORICS.
gtigit, publice arguendus est, ut vulnus quod occulte Ille enim vere credit qui exercet operando quod
sanari nescit, manifeste debeat emendari. credit: per fidem namque ab omnipotenli Deo co-
Palam sunt arguendi qui palam nocent, ut dum gnoscimur.
aperta objurgatione sanantur, hi qui eos imitando Quid prodest si eidem Redemptori nostro per fi-
deliquerunt, corrigantur. dem jungimur, si ab eo moribus disjungamur?
Duraunus corripitur, plurimi emendantur. ISIDORCS.
Meliusest ut pro multorum salvatione unus con- Beatus est autem qui et recte credendo bene vi-
demnetur, quam pro unius licentia multi Dericli- vit, et bene vivendo fidem rectam custodit.
tentur. Christianus eniin malus, dunt secunrium Evangelii
CAPUT XXXII. doctrinam non vivit, etiam ipsam lideni quaui verbo
De fide. colit, oborta lentatione facile perdit.
CHRISTOS. Deus si creditur, nierilo invocatur et quxritur; ac
Omnia possibilia sunt credenti (Marc. ix). per hoc tunc perfecte laudatur, quando et crediur,
 665 DEFENSORIS LOCOCIAGENSISMONACIH fifll
Fides nequaquam vi exlorquettir, sed ratioiie at- A gratia : ut sicut regnavit peccatura in mortem, ila
que cxemplis suadetur in corde. ct gratia regnet per juslitiam in vitam xlernam
Respicit Deus fidem, ubi se uon possunt hominesi (Rom. v)
excusare : lides eiiitft qux corde relinetur confessione> Slipeodia enim peccati, mors ; gratia autem Dei,
oris ad salulem profertur. vila xterna (Rom. vi).
Multi fidem Christi ex corde non amant, sed hu- Unicuique autem nostrum data est gralia secun-
ntano terrorc, eamdera per hypocrisim tenere se si- dum mensurain donalionis Christi (Ephet. iv).
mulant: et qui esse non possunt aperle raali, per SALOHON.
terrorem (icte noscunlur boni. Qui bonusest, aDominohaurietgratiam (Prov. xn).
CAPUTXXXIII. Oculi tui vias Domini custodiant, ut addatur gra-
De tpe. tia capiti tuo.
PAGLOS. Gratia dalur in conspectu omnis viventis.
;' Nos ipsi primilias spiritus habentes, exspectamus Est datus, cui non est utilis; et est datus, cui re-
redemptionem: spe enimsalvi faclisumus(/xom. viu). tributio duplex est
Spes autem qux videtur.non est spes (Ibid.). GREGORIOS.
Nam quodvidet quis, quid sperat (lbid.)t B Dominus qui talenla contulit, rationem
posilurus
Si autem quod non videmus speramus, per patien- redit: quia is qui nunc pie spirilalia dona tribuit
tiam exspectamus (lbid.). districte in judicio merita exquiret.
JACOBUS. Bonum quod in tranquillilate sumitur, in tribula-
Qui enim bxsitat, similis est fluctui maris, qui a tione manifestatur.
vento movetur et circumfertur (Jacob. i). Sunt naraque nonnulli qui donum intelligentix per-
SALOHON. ceperunt, sed sola qux carnis sunt, sapiunt.
Exspectatio juslorum, Ixtitia : spes impiorum per- ismonos.
Ibit (Prow. x). Interdum peccantibus nobis, sua Deus dona retra-
Spes quat differtur, affligit antmam (Prov. xui). hit, ut ad spem divinx propitiationis mens huinana
ORIGENES. consurgat.
Ab illo enim nobis omnia bona, gratia prxve-
Neque salus esse cniquam potest. nisi prius sibi
niente, donantur.
propitium faciat Dominum. . Profectus hominis donum Dei est, nec a se
1S1DOROS potesl
sed a Domino corrigi. Non enim quid-
Quimale agerenon desistunt, vana spe indulgentiam G quisquam,
de Dei pietate requirunt, quam recte quxrerent, si quam boni babet proprium homo, cujus via non est
ab actione prava cessarenl. ejus.
Metuendum valde est ut neque per spem venix, Cum quisque aliquod donum Dei accipit, non ap-
quam promittit Deus, perseveranter peccemus; ne- membri petal amplius quam quod meruit, ne dum alterius
officium arripere tentat, id quod meruit
que quia justepeccata distringit, veniam desperemus:
scd, utroque periculo evitato, et a malo declinemus, pferdat.
et de pietate Dei veniam spererous. Conturbat enim corporis ordinem totttm, qui non
Oinnis quippe justus spe et formidine nilet; quia suo contentus oflicio subripit alienum.
nunc illuni ad gaudium spes erigit, nunc ad formidi- Quod enim sapientes sumus, quod divites, quod
nem terror gebennx adducit. potentes existimus, non alterius, sed potius divino
Qui enim veniam de peccato desperat, plus de munere sumus.
Utamur ergo optime divinis beneficiis, quatenus
desperatione quam de commisso scelere se damnat.
et Deum non pceniteat dedisse, et nobis accepisse
Desperatio auget peccatum.
sit utile.
Desperatio pejor est omni peccato.
Corrige igitur teipsum, etindulgenlix habeto spem. 1 In divisione bonorum diversi percipiunt diversa
Nulla tam gravis est culpa, qux non babeat ve- Dei munera, non lamen conceduntur uni omnia, ut
niam. sit pro utilitalis studio, quod alter admiretur in al-
Nulla le securitas deceplum a pcenitentix inten- tero. Itera dicit : Munera graliarum alia isti, alia
tione suspendat. vero donantur illi, nec danttir ita habere uni, ut non
Incessanter in corde tuo spes et formido consi- egeat alterius.
stant, pariter sint in te timor atque fiducia, Auferre Deus dicilur homini donum quod homo
CAPUT XXXIV. non habuit, id est, quod accipere non meruit.
De gralia. EDSEBrcS.
CHRISTOS. Sicut gralia gratis accipitur a Deo, ila gratis ca-
dera ministretur.
Gralis accepistis, gratis dale (Matth. x).
Gratia ct vcritas per Jesum Christum fatta est CAPUT XXXV.
(ioan. t). De ditcerdia.
PACLCS. CIIRISTCS.
Ubi aulsnt abu<idavil pcccafum, superabundavit Orune regnum divisum conlra se desefabitur: et
 '
«65 SCINTILLARUMLIBER. 666
omnis civitas vel domus divisa conlra se non stabit A 1S1D0RCS.
(Mutlh. XIIet Luc. xi). Sicul incntiri non potest qui non loquitur, sic pcr>
Necesse est enim ut veniant scandala (Maith. x). jurare non poterit qui non appelil jurare.
Verumtamen vx homini illi per quem scandalum Non est contra Dei prxceplum jurare, sed .!um
vcnit (Ibid.). usum jurandi facimus perjurii crimen incurrimus.
PACLCS. Nunquam ergo jurel, qui perjurare timet.
Omniaquiriem munda sunt, sed malum cst homini Multi ut fallant perjurant, ut per lidem sacr.imcnli
qui pcr offendiculummanducal (Rom. xiv). fidem faciant verbi, sicquc fallendo, dum perjurant
In pace aulem vocavit nos Deus (/ Cor. vn). et mentiuntur, homines decipiunt.
Non cnira dissensionis est Deus, sed pacis (/ Cor. Interdum et falsis lacrymis seducli, decipimur : rt
xiv). credimus dum plorant, quibus credendum non erat.
Pax fratribus, et charitas cum fide, a Deo Palre et Plerumque sine juramento loqui disponimus, sed
Domino Jesu Christo (itom. i et Apoc. i). incredulitate eorum qui non credunt quod dicimus
SALOUON. jurare compellimur.
Ahominatio est Domino labia mendacia ; qui au- Talique necessitatejurandiconsuetudinenifaumus.
tcm fideliter agunt, placent Deo (Prov. xn). B Sunl raulti ad credendum pigri, qui non moventur
Vir iracundus provocat rixas: qui patiens est, ad fidem verbi.
miligat suscitatas (Prov. xv). Graviler autem delinquunt, qui sibi loquentes ju-
Homo perversus suscitat lites, etverbosus separat rare cogunt.
principes (Prov. xvi). Quacunque arle verborum quis juret, Deus tamen,
Semper jurgia quxrit malus, angelus aulem cru- qui conscientix testis est, ita hoc accipit, sicut ille
delis raitletur contra eum (Prov. xvn). cui juratur, intelligit.
GREGORICS. Dupliciler autem rens iil, qui et Dei nomen in va-
Deus quippe in unitate est, et illi ejus gratiam ha- iium assumit, et proximum dolo capit.
bere merentur qui se ab invicem per sectarum scan- Non est observandum juramentum, cum maliim
dalum non dividunt. Munus enim non accipitur, nisi incante promillilur : veluti si quispiam ariulterx per-
ante discordia ab animo pellatur. pelim cum ea permanendi lidem pollicealur. Tole-
Quam gravis est culpa discordix, pro qua nec mu- rabilius est enim non implere sacramenturn, quam
nus accipitur. permanere in stupri flagitio.
Quidquid enim protervus vel indignus amicus pro- CAPUT XXXVII.
tulerit, objurganlis furor est, non dilectio corre- c
De cogilaiionibut.
ctionis. CHRISTUS.
Quale jam est misericordix sacrificium, quod cum Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt
discordia proximi offertur?
(Matth. v).
CAPUT XXXVI. Ab intus enim de corde hominum cogitationes
De juramento. ntalx procedunt, adulteria, fornicationes, homicidia,
CHMSTUS. furta, avarilix, nequitix, impudicitia, oculus malus,
Audistis quia dictum est aotiquis : Non pejerabis blaspheraia, superhia, slullilia (Marc. vn).
(Mattlt. v). Omnia hxc mala ab intus procedunt, et coinqui-
Reddes autem Domino juramenta tua (Ibid.). nant hominem.
Ego autem dico vobis, non jurare omiiino, neque PETRUS.
per ccelunt,neque per terram (Ibid.). Charissimi, obsecro vos, tanquam advenas et pe-
Sitaulem serma vester: Estest, Nonnon (Matllt. v). regrinos, abstinere vos a carnalibus desideriis, qux
Quod autem his abundanlius est, a malo est (Ibid.). militant adversus animara (/ Pelr. u).
Qui jurat in ccelo,jurat in throno Dei, et in eo qui n PAULUS.
sedet super eum (Mallh. xxm). Charitas non cogital malum, non gaudet supcr ini-
PACLOS. quitalem, congaudet autem vcritati (/ Cor. xm).
Homines enim per majorem sni jurant, et omnis Caro et sauguis regnttm Dei non possidebunt
controversix eorum finis ad conlirmalionem jura- (/ Cor. xv).
uienlum est (Uebr. vi). Cbarissimi, mondemus nos ab omni inquinamento
SALOHON. earnis et spiritus, perficienles sanctificationem in ti-
Qui auiem nienlitur teslis est fraudulenlus (Prov. more spiritus.
xn). Dico autem spiritu ambulate, et desiderta camis
Jiirationi non assuescal os luum (Ecclet. xxm). non perficictis (Gal. v).
Vir multiim j'urans replebitur iniquitale, et non SALOHON.
discedita donto illius plaga (1bid.). Qui autem confidit in cogitationibus suis, impie
Si in vacuumjuraverit vir, non juslificabilur(//wi.). agit (Prov. xu).
Indisciplinalxloquelxnonassuescas os tuum : est Cogitationes juslorum, judicia : consitia impiorum
eaira in Uta verbum peccati (lbid.), ..... frauduleuta (Ibid.).
 667 DEFENSORIS LOCOCIAGEiNSIS MONACIH C68
Dolus in corde cogitantium mala ( IbitL). A ISIDORBS.
Abominatio est a Domiuo cogitatio mala (Prov. Bipertita est causa peccandi, id est, opens et co-
xv). gitalionis : quoium unum dicitur iniquilas, quod
j! Revela Domino opera tua, et dirigentur cogitatio- opere gerilur; aliud injustitia, quod cogiiationead-
nes tux (Prov. xvi). mittilur.
; Qui attonitis ocuiis cogitat prava, mordens' labia Prius autem actio resecanda est, postea cogitatio.
sua perlicil malum (Prov. xvu). Prius prava opera, postmodum desideria
Non prxteril Dominumomnis cogitatus, et, non Vicissun enim et a cogitatione opera procedunt,
abscondit se ab eo ullus sermo (Eccle. XLII). et ab opere cogitatio nascitur.
In cogitalionibus enim impii interrogatio ent Quamvis ab opere malo quisque vacet, pro solius
(Sap. i). tamen pravx cogitalionis malitia non erit iunocens.
Impii aulem secundum qux cogitaverum, corre- Non enim solum factis, sed et cogitationibus de-
ptionem habebunt (Sap. lii). linquimus, si eis illicite occurrenlibus delecteinur.
. Corpus autem quod corrurapitur, agg/avat ani- Non est timendum, si bona et mala in cogitatio-
roam : et deprimit terrena habltalio &£hsunimuila nem veniant : sed magis gloriandum est, si raens
cogilanlera (Sav, \x). B raaJa a bonis intellectu rationis discernat.
Non est cogitatus impiorum prudentia. Nihil juvat quod inter bonum et malum sensu pru-
Qui minoratur corde, cogitat inania, et vir impru- dentiori discernimus, nisi opere aul mala cogilata
dens et errans cogitat stultitiam (Eccl. xvi). caveamus, aut bona intellecla faciamus.
Anle tempus ad senectutem ducit cogitatus. In ipso cogitationis initio resiste, et evades cx-
AOGOSTINOS. tera.
Nemo potest a diabolo decipi, nisi qui prxbere vo- Si separaveris cogitationes a corde, non prorum-
luerit stix voluntatis assensum. pent in opera.
HIERONYHUS. Si cogitationibus non consenseris, operi cito re-
Potestas quippe diaboli, non in temeritate illius sistes.
alque jactantia, sed in tua est voluntate. Non enira potest corpus corrumpi, nisi prius cor-
Diabolus per ea qux patere videt, aut certe non ruplus sit animus.
flrmiter clausa, quxrit irrumpere, et ad ipsara arcera Nihil potest caro facere, nisi quod voluertt ani-
cordis et animx pervenire. mus.
Sola pietatis causa est, ubi carnis nulla notitia Munda enim a cogitatione animum, et caro non
est. IQ peccabit : raelius est ut vites vitium quam ut emen-
Nonsinas cogitationes malas in corde tuo crescere. des.
HILARIUS. EX LIBROCLEMENTIS.
Non omnes cogitationes nostrx malx per diaboli Oiaboluseniin, nisiquisvoluntatibus ejus se sponte
insligationem excitantur, sed aliqtioties et nostrb subdiderit, poteslatem adversus hominem non ha-
nutu emergunt: bonx autcm cogitationes semper a bebit.
Deo sunt. EXVITISPATRUM.
GREGORlUS. Sicut ignis tepefacit ceram, ita et vigilix bonx
Sicut capite reguntur tnembra, ila cogitationes cogilationes pessimas.
mente disponunlur. CAPUT XXXVIII.
Dum enim in cogitatione voluntas non reprimitur, De mendacio.
eliam in agnilione dominalur. CHRISTUS.
Omnia enim corda scrutatur Dominus, et univer- Nonfalsumtestiraoniura dicestMaith. xix, et Exod.
sas menliiint cogitationes inlelligit. xx).
Maligni quippe spiritus undique animam angn- PACLCS.
slant, qttando ei non solura operis, verura etiani D Deponentes omne mendacium, loquimiui verila-
cogitationis, atque insuper locutionis iniquilates re- tem unusquisque cum proximo suo (Ephes. IV).
plicant. Nolite mentiri invicem, exspolianles vos veterem
Tunc enim in capite oculos habemus, cum vitara hominem cum actibus suis, et induentes novum,
Redemptoris noslri tacita cogitatione conspicimus. eum qui renovatur in agnitionem Dei secundumima-
Quid prodest quod contra hoslium insidias lola ginein ejus qui creavit eum (Colot. m).
civitas custoditur, si unum foramen apertum relin- SALOHON.
qualur, uude ab boslibus inlrelur l Qui autem mentitur, lestis est fraudulentus (Prov.
Omne enimquod sublilitercogitamus, quasi menle xn).
coquimus. Qui autem testisest repentinus, concinnal linguara
Quia ergo in pace subigere carnis aesideria no- mendacii (lbid.).
lumus, quomodo in bello pro Deo ipsam carnem da- Aboniinatio est Dominolabia mendacia (lbid.).
remus? Qui aulem fideliter agunt, placent illi (Prov xiv).
Mens nostra a carnali delectatione abigenda esf, Liberat animam teslis Udelis; profert rnendacia
et a carnis cura necessaria abscindenoa non est^ versipellis (Ibid.).
 SCINTILLARUMLIBER C70
869
Testis fidelis nori mentietur, proiert mendacia te- ,A Monachus sit vigil sensu, ne vauis cogilalionibus
Stis dolosus. (Ibid.). polluatur.
jESOSSIRACfl. Amet scienliara Scripturarum, et carnis vitia non
Non accipias adversus animara tuam mendacium amabit.
(Ecclet. n). Episcopi imitanlur apostolos, et monachi per-
Noli amare mendacium ariversus fratrem tuum, fectos Patres : ut quorura honorem possident, ha-
neque in amicum similiter facias (Ecclet. vu). bere nitantur et meritum.
Noli velle mentin omne mendacium : assiduitas Monachushabeal simplicitalem columbx, nec cui-
enim illius non est bona (Ibid.). quam machinelur dolos.
Responsttm obscurum in vacuum non ibit, os au- Habeat et serpentis astutiam, ne aliorura supplan-
tem quod roentitur oceidit animara (Sap. i). tetur insidiis.
HIERONTMCS. Monachus teneat humiltlatem veram.
Mendaces faciunt ut nec vera dicenlibus credatur. Monachus qui Christum desiderat, nihil aliud in-
ISIDORUS. dagat, sed est ei cella pro paradiso, varia Scriptu-
Sxpe vera prxrnittit qui falsa dicturus est, ut cum rarum dona discerpit, his utitur deliciis, harum
primum acquisierit fidem, ad reliqua mendacia au- B fruitur amplexu.
dientes credulos faciat. ftle verus esl monachus qui aurum contemnit, et
Mullis videnfur vera esse qux falsa sunt, et ideo Scripturas sectatur; et cum in paupertatera incidit,
non ex Deo, sed ex suo mendacio loquuntur. ornatior instat ornatu.
Plerumque a veritate incipit qui falsa cohlmgit. Monachis specialis expetenda est solitudo, ex urbe
Latent sxpe venena circumdata melle verborum : habitalio facienda.
et tandiu deceptor veritatem simulat, quousque fal- Non quxras in moriacho glorix nilorem, sed ani-
lendo decipiat. mi pietatem.
Sumraopere cavendum est omne mendacium : Quidquid in monachos dicitur, redundat in cleri-
omne quoque gentts mendacii magnopere fuge. cos.
Omne quod a veritale discordaf, iniquitas est. Adversum nos loquaces, pfo se muti.
Esto in verbo verax, iieminera mendacio fallas. Monachus cum corpore clausa cellula lateat. lin-
Non aliud loquaris, aliudque facias. gua per orbem non discurrat.
Non airad dicas, et aliud iri anirho teneas. GREGORIUS.
Assiduitas jurandi perjurii consueludinem faeit.
Sine consideratione vero non promittas. Ipsi dispensationibus terrenis insefviant, quos dona
spiritualia non exornant.
Quod non potes facere, non pollicearis.
Multumreus erisj si non reddas quod novefis. Qui penetrare ad intima nequeunt, saitem neces-
Verilas angulos non habet, uec quxrlt usuras; saria foris operenlur.
Monachus qui intra possessionem quxrit, raontH
Quod incaute vovisti, non facias; impia esl pro-
chus non est.
ntssio qux scelere adimpletur.
ISIDORCS.
CAPUT XXXIX. Tunc se quisque monachum judicet, cum se mi-
De monachis. nimum existimaveril cunctis.
kosEs.
BASILICS.
Cum voveris volum Domino Deo luo, non tarda-
bis reddere, quia requiret illud Dominus Deus tuus Cceleste enim .donum accipit monachus qui terre-
(Deut. xni, Eccles. v). nos actus a semetipso projicil, nec implicat se ne-
PAOLUS. goliis sxcularibus militans Deo.
l
Omnis emm qui in agone contehdif, ab omrilbus EXVtTISPATRCU
se sbstiriet (/ Cor. ix). Monachus enim non solum propterea dicitur quia
£t ille quidem, ut corruptibilem coronam accipiat, Duxorem non habet, sed religioni Dei, et servifio
nos autem incorruptam (// Tim. n). ipsius mancipatus est: cura illi esl queraadmodum
Nemo inilitans Deo, iraplicat se negotiis sxcula- sxculo non placeat, quia magis elegit casiilatem,
ribus, ut ei placeat cui se probavit (Ibid.). qux Deo curx est, et Spirilus sancti habitatio.
SALOMON. Monacbus, si venlrem suum et linguam contineaf,
Semita justorura declinat raala : custos atttem ani- et vacalionem non fecerit, confidat quia non mo-
rox stue servat viam suara (Prov. xvi). rietur in xternum.
WERONYHOS. Monacbusedens multum, et operans mullum, non
Nunquam de ore monachi turpis aut lascisus ser- confidat in hoc.
mo egrediatur. Qui autem parum edit, etiamst parum operetur,
His enim signis libidinosus animus ostenditur, et confidat, et viriliter agat, non perde.t mercedera
per exteriorem hominem interioris hominis vitia de- suam.
monstranlur. Qui vult xdificare domum, multa procurat, ut
MonacliusROIIdesideret urbium frequentiam, quia possit perficere opus suum : ita monachum multara
de singularitate censetur. curam habere oporlet, ut possit opus Dei perficerc.
671 <' DEFENSORIS LOCOCIAGENSISMONACHl ;: «72
Quanti monachorum, dum palris matrisque non .A GRBGOSIUS.
nii cranlur, suas animas perdiderunt ? Coctorumelenim regnum nullus murmurans aeei-
Melier esl sxcularis mansuetus, quam monachus pit, nullus qui accipit murmurare polest.
auimosus el iracuridus ISIDORCS.
Helior est sxcularis infirmitas serviens fralri, su- Non detrahas peccanti, sed condole.
p:'r monacbum non raiserenlem proximo suo. Quo in alio delrahis, in le polius pertimesce.
Monachus bilinguis turbat fratres. Detractores ouines reprehendunt, omnes vilupe-
Fidclis autem requiem adducit. rant.
Pallor eniiu cum humililate, et maceries, decus Quando alii delrahis, teipsum discute.
est monaclti. Quando alium mordes, lua peccata redargue.
Si polueris injuriari ac tacere, et afllci conviciis, Non allerius delicta, sed lua propria cerne.
et porlare, magna cst hxc rcs super alia mandala. Nunquam detrahes, si te bene perspexeris.
EPHR.BM. Ulerque simile crimen impcndit, et qui dctrahen-
Sicut enim sala in bona tfrra culta, sic anima tem audit, et is qui detrahit.
monachi fruCificans cogilationibus divinarura Scri- XXVITISPATRUH.
piurarum. B Melius est comedere carneni, et vinum bibere.
Sicut lampas lucida in loco lenebroso refnlgen!, quam contemnere in vituperatiooe fralrera suura.
sic monachus mente sobria, in corde pervigil, in Sicut susurrans serpens Evam de paradiso expulit,
tempore psalmodix sux et orationis. sic qui delrahit fratri suo, non solum suara, sed
Sicut pondus salis depriinit infirmum, sic somnus etiam audientis aniniam perdit.
deprimit monachum in oratione. CAPUT XLI.
Sicut vermis corrumpit lignuin, sic invidia cor-
rumpit animam monachi. De volunlate.
Sicut linea exterminat vestimentum, sic delractio CBUISTUS.
animam monachi. Si quis Dei cullor est, et voluntatem ejus facit,
hunc exaudit Deus (Joan. ix).
CAPUT XL.
PACLOS.
De detractione. Si volunlas prompla est, secundum quod habet
PACLOS. accepla est, non secundum quod non habet (// Cor:
Omuia autem facile sine murmurationibus et hae- Vllt).
sitationibus, ut sine querela sitis, et simplices filii C Quemadmodum promplus cst ammus voluntatis,
Dei sine reprehensione (Philip. n). ita sit et perficiendi (Ephes. v),
JACOBOS. Nolite fieri imprudentes, sed intelligentes qux sit
Nolite detrahere allerulrum, fratres mei; qui de- voluotas Domini.
trahit fratri aut qui judicat fratrera suutn detrahit SALOHON.
legi, ct judicat legein (Jacob. iv). Abominabile est Domino pravura cor; voluntas
SALOHON. ejus est in iis qui simpliciter ambulant (Prov. xi)
Remove a te os pravum, et detrahentia labia pro- ADGOSTINOS.
cul sint a le (Prov. iv). Omnibus enim erit in voluntale quod unusquis-
Qui detrahit alicui rei, ipse sese irt futurum obli- que habebit in retribulione.
gat (Prov. xm). Omneopus prxcedit voluntas nostra.dum cogita-
Qui autem timet prxceptum, in pace versatur mus quod operari debemus.
(Ibid.). Nihil enim aliud nostrum quxrit Deus, nisi vo-
Cum delracloribus ne comniiscearis : quoniam re- luntatem bonam.
penle consurget perditio illorum, et ruinam utrius- Malum proprii arbitrii, germinatio est voluntatis.
que qnis novit (Rom. xv)? D GREGORIUS.
Tumullus niurmurationuiii non abscondetur (Sa- Anle Dei namque oculos nunquam est vacua ma-
pient. 1). nus a munere, si cordis arca repleta fuerit bona vo-
ACGOSTINUS. luntale.
Ne ergo detrahas, nec audias detrahentem. Bonum ergo opus nobis sit in voluntate, nam ex
HIERONYMOS. divino adjutorio erit in perfectione.
Nunquam ulli detrahes. Accusamus siupequod fa- Illic coactus patitur lenebras ultionis, qui hic li-
cimus, et contra nosmetipsos noslra vitia inveni- benter suslinuit tenebras voluntatis.
mus. Volunlas aulera bona est, sic adversa allerius
Noli delrahere, sed verum dicere. sicut noslra perlimescere : nulli quod libi juste ira-
Cave ne linguam aut aures habeas prurienles : idI pendi desideras, deuegare : necessitali proximi juxla
est, ut ncc ipse aliis detrahas, aut alios dctrahenlesi vires occurrere, et prodesse etiam ultra vires velle.
audias. Seraper invidia a bona voluntate discordat.
Malorum quoque solatium est bonos capcre, dumi Deus enim per mullas voluntates aliorum in aliis
pecc.intium multiludine putant minui peccata. raulta operatur bona. ..
 675 SCINTILLARUMLIBER. 674
CYPRIANUS. ,! HOYSES.
Nec excusat oppressum necessilas criminis, ubi Non negabis mercedem tuara egenis et pauperibus
crimen est voluntalis. (Deut. xxiv).
EALOHON.
CAPUT XLH.
> ' Misericordia et verilas non te deseret; benefacit
De indumentit.
' animx sux vir misericors (Prev. ni).
CHRISTUS. Qui aulem crudelis est, propinquos abjicit (Preti. vi).
Corpus vestrum plus est quam vestimentum Clemenlia prxparal vilam, misericordia el veri-
(Matih. vi). tas prxparant bona (Ibid.).
QH'I duas tunicas habet, det non habenli: et qui Misericordia et verilas custodiunt regem, et ro-
habet escas, similiter faciat (Luc. m), boratur clementia thronus ej'us (Prov. xx).
PAULUS. Facere misericordiam et judicium, magis placet
Habentes autec aKmenta, et quibus tegamur, his
apud Deum quara viclimx (Prov. xxi, et Matth. ix).
conlenti simus (f Tim. vi). JESUSSIRACH.
SALOHON. In judicando esto pupillis misericors ut paler
Fallax gratia, et vana est pulchriludo (Prov. xxxi). B
(Eccles. IV).
Omni terapore vestimenta tua sint candida, et Omnis misericordia faciel locum unicuique secun-
oleura de capite tuo non delicial (Eccies. ix). dum nieritum suorura operum (Eccles. xvi).
AUGGSTINOS. Quam magna misericordia Dei, et propitiatio illius
Vestis aulem tibi pura circumdetur, non ad pttl- convertentibus ad se
(Eccles. xvn).
chritudinem, sed propler necessarium tegumentum, Miseratio bominis circa proximum sutim (Ec-
ne dura exquisitis indumentis vesliris, in alteram cles.
xviu).
lurpitudinem cadas. Misericordia autem Dei super oiunem carnem
HIERONYHOS.
(Ibid.).
Plumarum moUities juvenilia membra non foveat. Qui misericordiam habet, docel et erudit, quasi
Quidquid enim corpora nostra defendere potest, paslor gregem suum custodit (Ibid.).
et humanx succurrere imbecillitali, hoc una appel- Qui facit misericordiam, offert sacrificium (Ec-
landa esl tunica. ctes. xxxv).
GREGORIOS. ACGOSTINOS.
Neruo quippe vestimenta pretiosa, nisi ad inanem
Oporlet quippe etiara eum qui misericordiam re-
gloriam quxrit, videlicet, ul honorabiUor cxteris ** quirit, et ipsura pro salule sua aliquiJ elaborare.
videalur. Invenire misericordiam, sed in anima
Nemo vult pretiosis vestibus ibi indui, ubi ab conturbala etpossuraushuraililatis.
aliis non possit videri. spirilu
In exilu tuo cogita Deum, et in teslamento tuo re-
Pro sola enim inani g>om vestimenlum pretio-
linque pauperibus : lu illuc vades, el opera tua hic
sttm quxritur.
EPHRJEH. permanent.
GREGORIUS.
Ornatus quippe vestiura indicat qualiter ea qux
Gbi misericordia quxritur siue controversia, sa-
xlerna sunt sapiamus, et per studium clarioris ami-
lus est.
ctus, ab xterna claritate nudi esse dignoscamur.
Lavare faciem, manus ac pedes impensius, servos Disciplina sine misericordia multttm destituitur,
si una sine altera tenealur.
nos indicat esse vitioruui.
CVPRIANCS.
BASILICS.
Dum enint nimis ornatum corporum conspicimus, Neque enim Dei misericordiam promereri poterit,
qui misericors ipse non fuerit.
corporis et animx offendimuscreatorem.
Neque enim impetrabit a divina pietate aliquid in
CAPUT XLIIL "precibus, qui ad preces pauperis non fueril hu-
r"~ De misericordia. tnartus.
CBRISTOS, ISIDORUS.
Beali misericordes, quoniara ipsi misericordianv Misericordia a compatiendo alienx miserix vora-
bulum sortita est.
consequentur (Matlh. v).
Estole misericordes, sicui et Pater vester ccele- Nullus auteni in alio esse misericors potesl, jui
stis misericors est (Luc. vi). prave vivendo in se misericors non est.
PACLOS. CAPUT XLIV.
Estolc autem invicem benignl, et misericordes:
'£"• De compassioneproximt.
induite vos, sicut electi Dei sancti et dilecti, viscera
niiseiicordix (/ Tim. iv). CHRISTCS.
ExercQ leipsum ad pietalera. Omnia ergo quxcunque vuliis ul faciant voi.is lio-
Nani corporalis exercitatio ad modicum ulilis est, imnes, ita et vos facite illis : bxc esl eniiii lex <X
pielas autem ad omnia utilis (Itid.). orophctx (Matlh. vn).
«75 DEFENSORIS LOCOCIAGENSISMONACHt 67«
PACLOS. A Nulla qux possumus fratribus irapendere bona,
Gaudeie cum gaudentibus, flete cum flenlibus fecusemus.
(Rom. xn). Inde enim ei qui est super omnia, propinquamus,
Necessitatibus sanctorum communicantes, per unde nos per compassionemproximi etiam sub nos-
charitatem servile invicem (Ibid.). metipsos depouimus.
Si prxoccupatus fuerit homo in aliquo delicto, Quantum plus per corapassionem proxirai affligi-
vos spirituales estis, instruite hujusmodi in spiriiu mur, tantttm altius Deo propinquamur.
lenitalis: cpnsiderans teipsum, ne et tu tenteris Quisquis malos non tolerat, ipse sibi per intole-
(Galat. vi). rantiam suam testis est quia bonus non est.
Suscipite inlirmos, patientes estote ad omnes. . Bonus non fuit quem malorum pravitas non pro-
SALOMON. bavit.
Qui despicit proximum suura, peccat (Prot). xrv). Ferrura nostrx animx nequaquam perducitur ad
Eadeni posside cum proxirao in paupertale illius, subtililatem acuminis, si hoc non eraseril atiena
ut et in bonis illius Ixteris (Eccles. xxu). lima pravitatis.
In tempore tribulationis permane fidelis, ut in hx- Taritum ergo magis maii tolerandi sunt, quantum
reditate illius hxres sis (Ibid.). 'B et amplius abundant.
Perde pecuniam propter fratrem et amicum (Ec- Sic agere debemus curam nostram, ne negligt-
cles. xxxi). mus curam proximi.
Ne avertas faciem tuara a proximo tuo (Eccl. XLI). Sic enim et quod impendi nobis recte volumus,
Qui foveam fodit proximo, in illam cito deci- aliis impertiamur: et quod nobis fieri nolumus,
dit: et qtti staluit iapidem proximo, oflendit in eoi hoc aliis facere ipsi devitemus.
(Eccles. x). Charitatis jura illxsi servemus.
Qui laqueum alleri ponit, peribit in illo (Prov. xxu, BASILIUS.
et Ecclet. xxvn). Quod tibi accidere non vis, necproximotuo cupias
OIUGENES. evenire.
Si quis ea qux videl in delicto proximi sui, vel1 Condole alienis calamitatibus, et sociare fletibus
non indicat, vel in testimonio .vocatus non qux verai in alienis mceroribus.
untdixerit, pcena commissirevolvitur ad conscium. In tribulatione alterius et tu esto tristis; tajis esto
GRF.G0R1US. aliis, quales optas esse circa te alios.
Compassioni enim proxiini plerumque obsistit. Quod non vis pati, non facias, et non infera» al-
^ ieri, mala ne patiaris similia.
pietas falsa.
Qui enim dolorem excipit in aliena necessitale,, Ita cleraens esto in alienis delictis sicut in tuis,
crucem porlat in mentc. ut nec aliter te, nec aUter alios penses: et sic alios
Neque enim aliter Redemptoris nostri membrai judica, ut judicari cupis.
efficimur, nisi inhxrcndo Deo, et compatieridoI £PHRiEH.
proximo. Cum enim invicem onera nostra portamus, coj-
Crux quippe a crucialu dicitur : et duobus modisi luctatorem nostrum diaboium confundimus el su-
crux tolliliir, cum aut per abstjnenliara crucera Do- peramus, et Dominum nostrttm qui in ccelisest, bo-
mini bajulamns, autper compassionem proximi, ae- norificamus.
cessitatera illius noslram putamus. Sicut potus aqux sitienti in rxstu solis, sic serme
Nam si bxc quisque pro temporali mercede exhi- consolationis fratri in tribulatione lenlationis posito.
bet, crucem quidein bajulat, sed ire post Dorainum1 CAPUT XLV.
recusai.
De elaiione.
Duobus enim modis crux Ttollitur : cura aut per
abslineBliam affligitur corpus, aut per compassio-j f) CHRISTVS.
nem proximi affligilur animus. Omnis qui se exaltat, buuiiliabilur : et qui se bu-
Compassionem quippe homini debemus, et recti- milbt, exaltabilur (Luc. xvt ct xvui).
ludinem a viliis in eo desiderare opcrlet, ut in uno) PAOLOS.
eodemque homine et diligamus bonum quod factumi Si adhuc hominibus placerem, Christi servus non
est, et pcrsequamur mala qux fecit: ne dum culpasj essem (Gal.4. i).
incaute remittimus, non lam per charitalem com- f Non efficiamur inanis glorix cupidi, invicem pro-
puncti, sed per negligentiam veniam concessisse vi- vocantes, invicem invidentes (Galat. v).
dcamur. Si quis exislimat se aiiquid esse, cum nihil sit,
Hoc ergo nos debemus exhibere proximis quodI ipse seipsum seducit (Ibid.).
indignis nobis a Creatore nostro conspicimus exhi- SALOMON.
beri. Abominalio est Domino omnis arrogans : etiamsi
Minus proxiraum amare convincitur, qui non curai manus ad manum fuei it, non erit innocens (Prou.xvi).
eo in necessitate illius, etiam ea qux sibi sunt par- Quisejactatetdilatat, j'urgiaconcitat (Prou. xxviJi).
tllur. Qui sperat in Domino, sublevatur (Prov. xxix).
677 SCINTILLARUMLlBEft. C?S
GitEGORlOS. Ii^ CAPUT XLVII.
In omne quod scit sese mens deprimat, ne quod De muneribut.
virtus scientix congrtgat, ventus elalionis tollat. HOYSES.
Miranda quippe actio cura elatione non eievat, sed
Munera excxcant oculos sapientum, et imrauiant
gravat. verba justorum (Deut. xvi; Ecclet. xx; / Cor. n)
Dum superna gratia ad altiora inlelligenda duci-
SALOHON.
mur, quantuiit subtilius levamur, tantum semper Munera de smu impius accipil, ut pervertat semi-
in humiiitatem nosmetipsos in intellectu noslro pre-
tasjudicii (Pror^ xvn). ,
mere debemus. '
Non des alieno honorem tuum (Prov, y).
Valde quippe elata mens relunditur, si ipsi, super JESUSSIRAGH.
quera se extolUt,supponatur. Donec accipiant, osculanlur manus dantis, et in
Arrogantes viri inter sanctara Eeclesiam, quamvis suis humUiantyoces suas, et in tem-
Deumfugiendo refugiunt, eum taraen veraciter cre- promissionibus
dendo confilentur. pore redditionis postulabit tempus (Eccles. xxix).
Ubi manus multx sunt, claude. Quodcunque tra-
ISIDORUS. des, numera et appende (Eccles. XLII).
De justitix virtute, nulla elalione superbias. g
Datura vero et acceptum oiune descrjbe. Curn de-
De bonis factis non extollaris, et de bono opere deris, ne improperes (Eccles. XLI).
non glorieris. AUGCSTINCS.
Elalio excelsum dejecit, et arrogantia sublimes Aduh.itur frequenter, quod non ex volunlale da-
humiliavit. tur : quod enim ex propria voluulate prxslatur,
Quod mauifestando potes amittere, tacendo cu- cum omni voluntate donalur.
slodi. «SREGORIOS.
CAPUTXLVI. Tantum ergo esse humilior quisque debet ex mu-
De vitst hominis. nere, quantum obligatiorera csse se conspicil ui
reddenda ratione.
CHRISTOS.
Ne cogitetis in corde vestro quid manducetis, aut Qui ergo sacros ordines tribuit, tunc ab onuti mu-
nere manus exculil : quando in divinis rebus nou
quid induamini (Matth. vi). solum nullam pecuniam, sed etiam humanam glo-
Nonne anima plusest quam esca (Ibid.)l
riam oon requirit.
Non quod intrat in os coinquinat hominem, sed
(] JOSEPHCS.
quodprocedh ex ore coinquinathominem(Matth.xv). Non debemus recusare vitx islius munus, quod
PACLOS. dedit nobis IJeus.
Non esl reguum Dei esca et polus, sed justitia, et Si homiitibus data rejiciamus, contumeliosi su-
pax, etgaudiura in Spiritu sancto (Rom. xiv). mus; quanto magis servare debemus qttod a Deo
Optimum enim esl, gratia stabilire cor, non es- nostro accipinius?
cis, qux noo profueruut ambuiaulibusin eis (Hebr.xui). CAPUT XLVIII.
SAL0H0N. De tleemosynis.
Nbn aflligilDominusanimam jusli (Prov. x). CHRISTOS.
Meliorest buccella panis sicca cum gaudio, quara Date eleemosynam, et ecce omnia raunda sunt
domus plena victimiscum jurgio (Prov. xvu). vobis (Luc. xi).
JESCSSIIIACII. Vendile qux possidetis, et date eleemosynara
Initiumvilx bominis, aqua et panis, el vestiraen- (Luc. Xll).
tum (Ecclet. xxtx). Facite vobis sacculos qui non veterascunt, thesau-
Vita nequam tiospitatur de domo in doinum m.riiin noii deficientem in ccelis, ubi fur non aperiat,
(lbid.). neque tinea corrumpil (Ibid.).
£X L1BR0TOBIM.
Melioresl mors quam vita amara, et requies x-
Melius est facere eleemosynam quam thesauros
terna quam languor perseverans (Ecclei. xxx).
condere (Tob. xn).
Omnem escam mauducabit venter, et est cibus auri
cibo raelior (Eccles. xxxvi). Qui faciunt eleemosynam et justitiam, saturaoun-
vita.
Initium necessarix rei vitx hominum, aqua, ignis,' tur
PACLCS.
et ferrum, lac et panis similagineus, mel et botrus,
Bealius est dare quam accipere (Ad. xx).
uvx, et oleum et vestimenlum (Eccles. xxxix).
Hxc omnia sanctis in bona, sic et impiis et pec- Qui parce seminat, parce et metet (// Cer. ix).
in mala Bonum autera facientes non deficiamus : dum
catpribus convertentur (lbid.).
tempus babemus, operemur bbiium ad omnes, ma-
AOGUSTINCS. xime autem ad domeslicos fidei (Getat. vi).
Omnismalus aut ideo vivit ut corrigatur, aut idecI SALOUON.
Vivitul per illum boni exerceantur Redemptio animx viri, divilix sux (Prov, xtn).
 670 DEFENSORISLOCOCIAGENSISMONACIU. W
Qui autem miserebitur pauperi, beatus erit (Prov. A grini, cum illis Chrislus conviva esse noscalur.
xiv). Gloria episcoporum, pauperibus providere : igno-
Qui calurnniatur pauperem, exprobrat factori ejus: ininiaque oinnium sacerdotuui, propriis studere di-
bonorat autera eum qui miserelur pauperis (Ibid.). vitiis.
JESCSSIRACH. Non sis vanus cum feceris eieeraosynam indigenti,
Conclude eleemosynam in sinu paupcris, et hxc neque te meliorem illo cui feneraris xstimes.
pro te exorabit ab omni malo (Eccles. xxix). GRE40RICS
Ignem ardentem exstinguit aqua, et eleemosyna Sunt enim qui magna diligunt, et multa ex his
rcsistit peccato (Ecclet. m).
qux possident egenis distribuere perlractant, ul cul-
Nou est eis bene qni assidue sunt mali, et elee-
pas suas ante Dei oculos misericordix visccribus
mosynam non dant. .. redimant.
Elcemosyna viri quasi sacculus cttm tpso (Eccles. *% Dum quxlibet necessaria indigentibus damus, sua
xxix). '
illis reddimus, non nostra largimur.
Proptcr mandatum assunie pauperem, et propter Terrena quippe omuia scrvando amitlimus, sed
inopiam ejus ne dimillas eum vacuum (Ibid.). D bene largiendo servamus.
Pone thesaurum in prxceptis Aitissimi, et prode-
Quisquis nunc bona opera indigentibus cxhibct,
rillibimagisquam aurum (lbid.). ea is specialiter impendit illi cujus luvc amore prae-
Eleemosynani pauperis non fraudes, et oculos tuos buerit.
ne transverlas a pauperc (Eccles. iv).' ISIDORUS.
Aniinam esuricntem ne despexeris, et ne exaspe-
res pauperem in inopia sua (lb.d.). Nulla scelera eleemosynis possunt redimi, si in
Cor inopis ne afflixeris, et non protrahas datum peccatis quisque permanserit.
Nulla est delicti venia , quando sic orxcedit mise-
anguslianti (Ibid.).
ricordia, ut cam sequantur peccata.
Rogationem contribulati ne abjicias, et non aver-
tas faciem tuam ab cgeno (lbid.). Qui inimicum diligit, et qui lugenli affectumcom-
tj
Ab inope ne avertas oculos luos propter lram passionis et consolationis imperlit, aut in quibus-
libet necesskatibus consilium adhibel, eleemosynam
(Ibid.).
Maledicentis tibi paupens tn amartludine, exau- procul dubio facil.
dielur precatio illius. Quamvis quisque sit egens, nullus tamen unde
Exaudiel autem eum qui fecit illum (Ibid.). tribuat egenti excusationem iuopix potest obtendere,
'
Congregationipauperum aflabilem tefacilo(//>.'tf.). C quando ex prxcepto Salvaloris eliam calicem aqux
Declina pauperi sine tristilia aurem luam, ut per- frigidx prxcipiamur indigenti prxbere.
ticialur propitiatio tua, el benedictio tua (Ibid.). Dux sunt eleemosynx : una corporalis, egenti
Ante mortem benefac amico tuo, et secundum vi- dare quidquid potueris; altera spirilalis, dimiltere
res luas exporrigens da pauperi (Eccles. xtv). a quo lxsus fueris.
Da pauperi et accipies : justifica animam tuara : De rapinis alienis eleemosynam facere, non est
ante obilum tuum operare justitiara luam, quoniara ofiicium miserationis, sed emolumenluin sceleris.
non est apud inferos invenire cibuni (Ibid.). Qui crgo iujuste tollit, juste nunquam tribuit:
nec alleri bene prxbet, quod ab alieno raale extor-
Qui facil misericordiam, fenerat oroximo suo
(Eccles. xxix). quet.
Fencra proximo tuo in tempore necessitalis illius Magnum scelus est, res pauperum prxslare diviti-
(lbid.). bus, et de sumptibus inopum acquirere sapores po-
AUGCSTINCS. tentum
In largitate enim pauperuui, non spolia, sed dona Ne eligas cui misereans, ne forle prxtereas eum
requiruntur. qui meretur accipere.
P Melior est benevolentia quam quod datur.
Quale illud munus est quoa aiter cum gaudio ac-
cipil, alter cum lacrymis aniiltit. Qui cuni tristitia manura porrexerit, fruclum re-
Super quod ille gratulatur, ille suspirat. munerationis amitlit.
Quanivis largiaris luura, meliorera eleemosynam Non est enim misericordia, ubi non est bcnevo-
facis, si reddis alienum. lenlia.
Alienum enim esl quod habemus, si non compe- Non auferas alleri, unde aliis tribuas.
tenter co utiraur ad salutera. Nihil proficit si alium inde reficis, unde alium ina-
Uxc enim est upud Deum grata elcemosyna quse nem facis.
ex vernacula cxhibetur substantia, non qux ex frau- CYPRIANCS.
dulenta prxda tribuitur.. Qui secundum Deum sapiens est, el eleemosynara
Malunt se sua perderc largiendo, quam alieua in- facit, Deura credit: et qui habel fidei veritatem,
ttituere componendo. serval Dei limorera.
HIERONYUCS. '!•'; Qui aulem limorem Dei servat in niiserationibu*
i AQmensulam ulji sunt religiosi pauperes et pere- paupcrum, Deum cogitat et honorat, t
est SCINTILLARUMLIBER. 682
CAPUT XHX. J
A Dum eniin inulta damnabitia reprobi commisisse
videantur despecfi a Deo, nulloemendalionis verbere
DeJribulationibut. feriunlur.
CIIRISTCS. Gemina est percussio divina : una, in bonam par-
Ego quos aino, arguo el castigo (Apoc. m). tem, qua percutimur in carne ttt emenderaur; altera,
PAULCS. quavulncramur in conscienlia, ex charilate, ul Deum
Per raullas tribulationes oportet nos introire m ardenlius diligatnus.
regnunt Dei (Ilebr. xn). Deus ideo justum flagellat, ne de justitia super-
In omnibus tribulalionem patimur, sed non coan- biens cadat.
gustamur (Act. xiv). Flagellum namque tunc delebit culpam, cum mu-
Aporiamur, sed non deslituimur (// Cor. iv). taverit vilam.
Persecutionein patimur, sed non derelinquimur Omnis divina percussio aut purgalio vitx pncsen-
(Ibid.). tis est, aut inilium pcenaasequentis.
Dejicimur, sed non perimus. Nam quibusdam flagella ab hac vita inchoant, et
Semper enim morlificationera Jesu in corpore no- in xternam percussionem perduraut. Quamvis enim
stro circumferenles, ut et vita Jesu Christi in corpo- 6] una culpa non bis perculilur, una tamen pcrcussio
ribus nostfis manifestetur (lbid.). ihtelligilur, qux hic coepta, illic perficitur : ut in
AUGOSTINDS. illis qui omnino non corrigunlur, prxcedentium per-
Qui in boc raundo flagellari non merebitur, in in- cussio flagellorum sequenlium sil initium tormento-
femo lorquebitur. rum.
Cum enim a Dominoflagellamur, si patienter ac- Quibusdam, secreto Dei judicio, hic niale est, illic
cipimus, et humil ter gratias agimus; si mali fueri- bene: scilicet ut dum bic casligati corriguntur, ab
mus, peccatorum indulgentiam acciptemus; si au- xterna damnatione liberentur; quibusdam vero hic
tem boni, xlernam beatitudinera consequemur. bene est, illic male: sicut divili iUi evangelico ac-
HIERONYHOS. cidit.
Qui semel recipit malum in vita sua, non eosdem Porro quibusdam et hic male, et il.ic maie : quia
crucraius patitur in morte quos est passus in vita. corrigi nolentes, et flagellari in bac vita incipiunt,
Multoque melius est stomachum dolere quam et in xterna passione damnantur.
nienlem. MurnMirarein flagellis Dei peccator homo non dc-
Cavendumest vulnus quod cura dolore curatur. _ bet, quia maxime per hoc quod corripitur emen-
Magna misericorJia est, quando peccantibus ira- datur.
scilur Deus. Unusquisque atttera nunc levius portat quod pa-
Medicus si cessaverit curare, desperat. titur, si sua discusserit mala, pro quibus illi inferlur
GREGORIUS. retributio justa.
Divina dispensatione agilur, ubi prolixiora vitia, Justi in adversis probari se cognoscant, non de-
xgrolalio prolixior exurat. j"ici.
ISIDORCS. Viri sancti plus formidant prospera quam adversa :
Revertens enim Deus hominem cruciat : quem quia servos Dei prospera dejiciunt, adversa vero
peccantem deseruerat, flagellando ilerum visilat. erudiunt.
Ordinata est raiseratio Dei, qux prius hic homi- Tunc magis sunt Dei oculi super j'uslos, quando
nera per flagella a peccato eraendat, et postea ab eos afiligi ab iniquis providenlia superna permittit.
xterno supplicio liberat. Tunc juslis gaudia disponunlur xtema, quando
Eleclus enira Dei, doloribus vitx islius atleritur, prxsenti tribulalione probanlur.
ut perfectionem vitx futurx lucretur. Quanlum enim in hoc sxculo frangimur, tanlum
JusUs temporalia flagella ad xlema proficiunt. pj in perpetuo solidamur.
gaudia: ideoque etjustus in poenisgaudere, et im Quantum in prxsenti affligimur, tantum in fuluro
pius in prosperitate lugere debet. gaudebimus.
Neque juslo, neque reprobo, Deus raisericordiami Si hic llagellis atlerimur, purgati in judicio adve-
abstrahit. niemus.
Bonos hic per afflictionera judicat, ul illic remu- Semper hic Deus tolerat quos ad salutem perpe-
neret per miseralionem : et inalos hic remunerat• tuam prxparat.
per temporalem clemenliam, el illic punit per xler- Non igitur murmures, non blasphemes, non dicas :
nam juslitiam. Quare susiineo mala ? quia juxta modum criminis,
In hac enim vita Deus parcit impiis, et tamen noni ininor est retributio ullionis.
parcit electis. Qui enim in flagellismurmorat, Deum plus irrilat.
In illa parcet electis, non tamen parcet iniquis. Qui vero patienter adversa toleral, Deum' ''citius
Quantuin quisque ant iu corpore aul in mentes placat. \f
flagella sustinet, tantum se iu finem remunerarii Si enim vis purgari in poena, te accusa, e%!D%l-ja-
'
' '' '
speret. slitiam Iauda.
PATROL.LXXXVIII. 22
*S3 DEFENSORIS LGCOCIAGENSISMONACHI 6S4
1'niversa qux tibi aciidunt, absque,Pei non fiunt A PACLUS.
volunlate. Trislitia qux secundum Deum est, pocnitentiam in
Iniquorum potestas super teex Dei datur licentia. salutem slabilem operatur (// Cor. vn).
Omnes qui tibi adversantur, Dei consilio faciunt. Ne qua radix amaritudinis sursum germmans im-
Patienter leviora portabis, si graviora fueris re- pediat, et per illam inquincnlur mulli [Uebr. xu)
cordalus. SALOHON.
Languor enim vilia excoquit, languor vires libidi- Cor gaudens exhilaral faciem, in rncerore aniinx
nis frangit. dejicitur spiritus (Pro». xv).
Infirraitas gravis sobriam facit animam. Animus gaudens xtalem floridam facii, spiritus
CYPRIANCS. vero tiistis exsiccat ossa.
Nec dignus est in morte accipere solalium, qui se JESUSSIRACH.
non cogitayerit esse morilurum. Fili, in bonis non des querelaro, et in omni dato
Infirmitalem animx infirmUate corporis vincimus. non des tristitiam verbi niali (Ecctes. xvm).
Scitisne banc Dei esse censuram, ut qui beneficiis Omnis plaga trislitia cordis est.
non emendatur, vel plagis saltcm resipiscat ? Trislitiam non des animx tux.
EXVITJSPATROH. B Jucunditascordis,hxcvitahotninisest (Ecclet. m).
Melius est bic persolvere pcenas quam post exituin Tristitiam expelle a te, multos enim occidit tristi-
vitx hujus in xterno cruciari igne. lia, et non est utililas in illa (Ecclet. xxx).
CAPUT L. Cor pravuin dabit trislitiam, et bomo perilus re-
De primiliis. sistililli (Ecctes. xxxvi).
Ad trisliliam enim fcstinat mors.
PACLCS. Trislitia cordis flectit cervicem (Ibid.).
Benelicentix autem et communicationis nolite Non dederis in trisliliam cor tuum. sed repelie
ohlivisci (Hebr. xin). eam a le (Eccles. xxvm).
Talibus enim hosliis promeretur Deus (lbid.). 1S1D0RUS.
SALOMON. Vis autem nunquam esse trislis? bcne vive.
Victiinx impiorum abominabiles Domino, vota Secreta conscienlia Irislitiam leviler suslinet.
justorura placabilia (Prov. xv). Bona vita gaudium seroper habet,
si
Fili, habes, benefac: et Deo dignas oblationes Conscientia autem rei semper in pcena est.
offer. Memor esto quoniara niors non tardabit Reus animns nunquam securus est.
(Eccles. xtv), " Sicut vestimenlum linea, et vermis devorat lignum,
JESUS SIRACH. ita trislitia cor hominis exedit.
Liiniolantis ex iniquo, oblatio est raaculata Cor Ixtum bonam valetudinem facit, viri autein
(Ecclcs. xxxiv). tristitia arescunt ossa.
Dona iniquorum non probat Altissimus (Ibid.).
•Inoblationibus iniquorum, nec in multitudine sa- CAPUT LH.
•crificiorura, propiliabitur Deus peccatis (Ibid.). De pulchritudine.
Qui offert sacrificium ex substantia pauperis, quasi
CHRISTOS.
qui victimat (ilium in conspectu patris sui (Ibid.).
Non apparebis in conspectu Dei vacuus (Deut. Spiritus est qui vivificat, caro non prodest qtiiil-
quam (Joan. vi).
xvn).
Oblatio justi impingual altare, et odor suavilalis SALOUON.
estin conspectu Altissimi (Ecdes. xxxv). Fallax gralia et vana esl pulchritudo (Prov. xxxi).
BASILICS.
Sacrificium jusli acceptum est, et memoriam illius
Pulchriludo diligenda est, fili, qux Ixlitiam spiri-
non obliviscetur Dominus (Ibid.).
Noli offerre munera prava, non enim suscipiet illa JJ lalem consuevit iufundere.
Evilemus pretiosas pulchritudines, ne oranium ma-
Dens (Ibid.).
in nos irrogentur.
Bono aniino gloriam redde Deo, et non minuas lorum genera
manuum tuarum Sapiens vir non considerat corporis decorem, sed
primilias (Ibid.). animx.
«REGORlUS.
Insipiens autent in carnalibus, se detinet.
Magna purgatione sacriliciorum diluendx sunt
convicioruni. Sapiens raulierera respuit gesluosam.
culpx Stultus anlein concupiseens eam supplantatur.
CAPUTLI. Vir prudens ab iraprudenli muliere avertit oculos
De tristiliu. stios.
CHMSTCS. Luxuriosus autem intuens eaitt, solvitur ut cera a
Amen, amen dico vobis quia plorabilis el flebiiis facie ignis.
vos, mundus autem gaudebit (Joan. xvi). Deus nou in corporis, seri iu ammx pulchiiludine
Vos auteni rontrislabiiriini, sed tristitia vestra deleclatur.
vertetur in gaudium. Illam ergo ct tii diiige, in qua delectatur Dei». -.-<
685 SCINTILLARUMLIBER 681
CAPUTLHI. J\ Animus gaudens, xtatem floridam facit: splrltm
De conviviit. vero tristis exsiccat ossa (Prov. xvri).
CBRISTCS. Risus dolore miscebitur, et extrema gaudii luctu*
Cum facis convivium, voca paupercs, debiles, occupabit (Prov. xiv),
claudos, cxcos • et beatus eris, quia non habent unde <Juasi per risum stultus operatur sceius (Prov.x).
relribuanl libi (Lttc. xiv). Quxrit derisor sapienliam, el non invenil: do-
Relribuentur enim tibi in resurrectione juslorum. ctrina pnidentum facilis (Ptvv. xiv).-
PAOLOS. Parata sunt derisoribus judicia, et mallei percu*
Sive ergo manducatis, sive bibitis, «ive aliud quid lientes stultorum corpora (Prov. xix).
facialis, omnia in gloriam Dei facUe (// Cor. x). JESOSSlRACa.
SALOUON. Fatuus in risti exallat vocem suam : vir autem sa-
Meliusest vocari ad olera cum gaudio, quara ad piens vix tacite ridebit (Eccles. xxvm).
vilulum saginatum cum odio (Prov. xv). AOGDSTINUS.
Noli avidus esse in omni epulatione, et non te ef- Lxtitia sxculi vanitas, cum magna exspectationa
fundas super omnem escam (Eccles. xxxvu). speralur ut veniat, et non potest teneri cum vc-
In multis enim escis erit inUrmitas, et aviditas B 1 nerit.
appropinquabit usque ad cboleram (Ibid.). Melior est trislitia iniqua patientis, quam Ixlilia
Super mensam non exlendas raanum tuam prior, iniqua facientis.
ne invidia cootaminalus erubescas (Eccles. xxxi). Melior est ira risu, quia per risum stulti operan-
Si in medio sedes, tu prior illis non extendas ma- tur scelus,
num luam, nec prior poscas bibere (/Hd.). nlERONTMUS.
Si coactus fueris in edendo lnullum, surge de me- Vir sapiens gravitate morum bilaritates frontis
dio et vome, et refrigerabit te, et non adduces cor- temperat.
pori tuo infirmitatem (Ibid.). Si felicilas eluceat, non sis jactans; si calamitas
, In convivio vini non arguasproximum, et non de- contigerit, pusillanimis non existas.
spicias eum in jucunditate illitts (Eccles. xxxi). Qui temerarius est in lxtitia, perennis eril in poena.
Tir respiciens in mensara alienam, non est vita GREGORICS.
ejus in cogitatiooe victus : alit enim animam suam Prxsentia gaudia sequuntur perpetua lamenta.
cibis alienis (Eccles. XL). Nerao eieniui potest et hic gaudere cum sxculo,
HIERONYUOS. et illic regnare cum Domino.
Ad convivium peccatoris rogatus, ad hoc ambula " Si qua est prxsetitis temporis lxtilia, ita est
ul spirituales invitatori tuo prxbeas cibos. agenda ut r.unquam amaritudo sequenlis judicii re-
Bonarum rerum postulatio est, quando corpus ea- cedat a memoria.
dem vult habere qux et spiritus. ISIDORCS.
GREGORICS. Habeto temperamentum in prosperis: mentem neo
Abundare in conviviis loquacitas solet, semper gaudio ncc inccrore coininutes.
euira votuptas comitatur epulas. • Et ad bona igilur et ad mala tempera cor tuum.
Cum corpus in refectionis delectalione resolvitur, BtSILlUS.
cor ad inane gaudiura relaxatur. Noli dissolutis labiis risum proferre.
Semper epulas loquacitas sequitur, cuunque ven- Amentia namque est cum strepitu ridere, sed sub-
terreficitur, lingua defrenat. ridendo tantum Ixtiliam raeutis indica.
Non convenit ei qui ad perfectionem nititur jocari
CAPUTLIY. cum puero.
De risu et tristilia. Et in lxtitia parvulus, et vir perfectus in sensw.
CHRISTOS. ,v In quibusdam te exhibe senem, in quibusdam in-
Beati qui lugent nune, quoniara ipsi consolabtin- fantem.
tur (Matth. v). Jocus autem remissam efficit animam negligentem
Vx vobis qui ridetis nunc, quia lugebitis et fle- erga Dei prxcepla: et tum nec delicta sua potest ad
bilis (Lue. vi). memoriam revocare, et obliviscens ea, non se in-
PADLCS. stigat ad pcenitentiam.
Gaudete et perfecti estote (// Cor. xn,. Nullum babebit accssum cordis corapurjclio, ubi
JACOBCS. fuerit immoderatus risus ac jocus.
Miseri estote, lugete et plorate, risus vester in CAPUTLV.
hicium convertatur, et gaudium in mtserorem
De honore parenlvm.
{Jacob. rv)>
SALOHON. etlRISTUS ETHOTSES.
Lux justorum lxtificat animam (Prov. xv), Honora patrem tuum et matrem tuam, ut bene stt
Cor gaudens exhilarat faciem (lbid.). tihi, et sis longxvus super terrairi, quara Domiiuis
In mcerore aninue dejicitur spiritus. Deus tuus dabit libi (Matth. xv, Exod. xx).
 «87 DEFENSOIUSLOCOCIAGENSISMONACHI 688
-Patres, nolite ad iracundiam provocare filios ve-, A sis longxvus super terram (Ephes. vi; Deut. v;
- slros, sed docete illos in disciptina et convclione Exod. xx).
Domini (Ephcs.yi). SALOHON.
Kec enim debent filii parcntibus thesaurizare, sed Bonus pater relinquit hxredes, filios et nepotes
parentes filiis (// Cor. xn). (Proti. xni).
•SALOUON. Qui parcit virgx, odit filium suum (Ibid.).
••Quiaffligit patrem, et'fngit malrsin, ignominiosus Qui aulem diligit eum, instanter illuraerUdit (Ibid.).
est et infelix (Prov. xix). Corona senum filii filiorum, et gloria filiorum pa-
Filius sapiens Ixiificai palrem, filius slullus mce- tres eorura (Prov. xvn).
slitia esl matris sux (Rom. x). lra patris filius stultus,<et dolor raatris qux genuit
JESUSSIRACH. euin (Ibid.).
Sicut qui ihesaurizat, ita qui honorifical malrem JESCSSIRACH.
suam (Eccles. 111). Si filii tibi sunt, erudi illos a pueritia eorum (Ec-
Qui boneral patrem suum, vila vivet longiore clet. xix).
(Ibid.). Filix si tibi sunt, serva corpus earum, et non os-
Qui obedierit palri, refrigeravil malrem (Ibid:). B tendashilarera faciem tuam ad illas (Ibid.).
Qui limet Deum, honoral parentes (lbid.). Ne jucunderis in tiliis irapiis, si mulliplicenlur
Honora palrera luum, ut supervenint libi benedi- (Eccles. xvi).
cliaa Domino (Ibid.). Ne oblecteris super filios, si non est timor Dei
Beneriictio palris firmal domos filiorum : male- cum ipsis (Ibid.).
dictio aute.ti matris eradicat fundamenla (Ibid.). Melior est unus timens Deum, quam miUe filii
JSe glorierisin contumelia patris tui: nun esl impii(/t)irf.).
enim tibi gloria, sed confusio (Ibid.). Qui diligit filium suum, assiduat Uli flagella
Gloria enim hominis ex honore patris sui est: et (Eccles. xxx).
dedecus filii, pater sine honore (Ibid.). Qui docet ftlium suum, laudabitur in itlo, et in
Fili, suscipe senectam patris tui, et ne contrisles medio domeslicoruiu gloriabitur (Ibid.).
cum in viia illius : et da veniam si defecerit sensu, Qui docet filium suum, in zelum mitlit inimicmn,
et ne spernas eumin tua virtule (Eccles. ni). el in melio inimicorum gloriabitur in illo (Ibid.).
Eleemosyna enim palris non erit in oblivione Non des filio polestatem a juvenlute sua, et ne
(Ibid). despicias cogilaius illius (lbid).
Malx famx est qui relinquit patrem : et esl male- " A filiis tuis cave, et a domesticis tuis separare
dictus a Deoqui exasperat malrein (Ibid.). (Eccles. xxn).
Honora patrem tuum, et gemitus matris tux ne Filio ct mulieri, fralri et amico, non des potesta-
obliviscaris : memento quoniam nisi per illos non tcm super te in vilatua (Eccles. xxxui).
fuisses. Melius est enim ut filii te rogent, quam te respi-
Retribue parenlibus quomodo illi tibi (Eceles. vu). ccre in manus filiorura (Ibid.).
' HIERONYHUS. Ulilitis est sine filiis mori quam relinquere Ulios
Bonum est quidem post Deum amare parenles ac unpios.
filios; sed si necessilas venerit ut amor pareutum ac Doce filium tuum, et operare in illo, ne inturpi-
tilierum Dei amori comparetur, et non possit ulrum- ludinem illius offendas (Ecctes. xxx).
que servari, trnic in propinquos odium, pietas in Ne dederis alii possessionemluam, ne forte poeniteal
Deum est. te (Eccles. xxxin).
Ilonora patrem, sed si te a vero pairenon separat: Super filiam luxuriosam firma custodiam, ne
tandiu sis tu sanguinis copula, quandiu ille suura no- quando faciat in opprobrium venire inimicis (Eccles.
verit Crealorem. jjXLll).
RVSILIUS. HIERONYHCS.
Parerites nostros ul propria viscera diligamus, si Vir sapiens quando filiumsuum bonx indolis amit-
accedere nos ad servitulem Christi non prohibuerint. tit, non dolcat quod lalem perdiderit, sed gaudeat
Si autem prohibuerint, nec sepulcra illorum nobis quod taleni habuerit.
debeulur. CAPUT LVII.
CAPUT tVI. De divitibusel pauperibus.
De filiis. CHRISTCS.
CHRISTUS. Dives diflicile inlrabit in regnum ccclorum: et
foramen acus inlrare, quam
Qui amat filium aut filiam super me, non est me facilius est camelum per
dignus (Mattlt. x). divitem in rcgnum coelorum(Matth. xix).
PACi.LS. DAVID.
Filii, obediie parentibus vestris in Doniino; hoc Patienlia pauperuni non peribit in xterfturn
euim juslum est. Honora patrem, ul bene sil libi, ct (Ephes.M)
 6.3 SCINTILLARUMLIBER. «>»
Dum superbil irapius, incenditur paupcr (Ibid.). A A Bona et mata,: vita el mors, paupertas et honestas,
JACOBOS. a Deo sunl (Ecclet. xi).
' Deus Memento patiperlatis in tcmpore abundantix,
elegit pauperes in hoc mundo, divites in
fide, el bxredes regni quod repromisit diligentibus el necessitatero paupertatis in die divitiarum (£«*
se (Jacob. n). cles. xvni).
PACLC9. AUGUSTINUS.
Divitibushujussxculi prxcipe non superbe sapere, Ptus esl pauperi videre coelura steilatum, quam
ncc sperare in incerto divftiarura, sed in Dominoqui divili tectura inauralum.
prsestat nobis omnia abundanter ad fruendum ( / HIERONYHUS.
Tim. vi). Quantum enim major honor, tantura majus pericu-
Qui volunt divites fieri inciduntin lenlationem lum.
et in laqueum diaboli (Ibid.). Cito pelitur insidiis gloriosus.
Sicut egeotes, multos autem .ocupletanles : tan- Non laus est possidere divitias, sed pro Christo
qtiam nihil habentes, et omnia possidentes. eas contemnere.
SALOHON. . Sufficit nobis de prxsentibus hujus sxculi angu-
B
BenedictioDominidivites iacit, nec sociabilur eis stiis cogitare.
affliclio. Quid necesse est sensum ad incerta ea tendere
aut consequi non possumus, aut cito inventa
Nen proderunt divilix in dle ultionis, justitia vero qux
liberabil a morte (Prou. xvm). perdf?
confiditin divitiis corruet Quanaiu versamur in curis hujus sxculi, et anlma
«Qui suis, (Prov. xt).
Custoditur j'usto subslantia peccatoris (Ibid.). nostra possessionum procuratione deviucta est, d«
Deo libere cogitare non possumus.
Qui congregat thesauros lingua mendacii, vanus
cst, et impiiigeturad laqueos mortis (Prot). xui). GREGORICS.
Melior est pauper et sufficiens sibi, quara vir glo- Tcrrena altitudo confunditur, cura celsitudoccele-
riosus et indigens pane (Prov. xxi). stis aperilur.
Qui despicit pauperem, exprobrat factori ejus : In boc sxculo potens quilibet si fructum non ha-
et qui in ruina alterius lxtatur, non erit impunitus beat bonx operalionis, eliara impedimentumprxstat
(Prov. xn). cxteris.
Qui calumniatur pauperem, exprobrat factori ejus In populo plus solent nomina divitum quam pau-
-(Prou. xvn). P perum sciri.
Honorat autem Deum, qui raisceretur pauperi Solet enira eorura abundantia lanto magis divino
(Prov. xiv). timore mentera solvere, quanlo raagis banc erigit
Potentesaulerapotenter lormenta patientur (1bid.). diversa cogilare.
Fortior instat cruciatio ilKs (Sap. vi). Ad raajorem dolorem mentem coinmovent damna
JESUSSIRACH. majora.
Nnli allendere ad possessiones iniquas: et noni Nunquam quippe sine dolore amitlitur, nisi quod
dixeris: Est mihi sufflcicnsvita (Eccles. v). cum dolore possidetur.
Nolianxiusesse in diviliisinjuslis : nihil enira pro- Qtiisque dum temporalia ac defecliva sequitur,
derunt libi in die ultionis et vindictx. occasum petit.
Noli fenerari homini fortiori te: quod si fenerave- Qui vero superna desiderat, in oriente habitare
ris, tanquam perditum habe (Ecctes. vm). dcinonstrat.
Qui gloriatur in substantia, paupertatem vereatur. CYPRIANCS.
(Eccles. xvin). Pcenamde adversis mundi ille sentit, cui lxtiiia
Fiii, ne in raultis sint actus tui etiam si dives3 et araor omnisin mundo est.
fueris, non cris immunis a deliclo (Eccles. xi). f) Leviter ille mccret et deflet, quia male gessit in
Bona est substanlia, cui non est peccalum in con- sxculo, cui non potest bene esse post sxculum.
Scieniia(Eccles. xni). 1S1D0RCS.
Divitisaulcra et panperis cor bonum, in omni teui- Divilesin hac fallaci vita, dum de potentix gloria
pore vultus eorum bilaris (Eccles. xxvi). rerura abundantiara gestiunt,.repentina bora quara
Qui quxrit locupletari, avertit oculum suural nesciunt, iniproviso exilu rapiunlur, atque absor-
(Eccles.xxvn). benle profundo, cruciandi xlernis gehennx incendiis
Bonus dives, qui inventus est sine raacuta (Ec- deputantur.
cles. xxxi). Quanto quisque amplius sxcularis honoris digni-
Substantix injustorum sicut fluvius siccabuntur,V tate sublimalur, tanlo gravius curarum
ponderibus
et sicnt tonilruura magnum in pluvia pertransivitl aggravatur.
(Eccles. XL). Quanlo quisque curismundi majoribus occupalur,
Est nequissimapauperUs in ore impii (Prov. xiii). tanlo facilioribus vitiis preraitur.
Laborabit pauper in diminulione victus ejus, et inn St enim vix valet peccata animus devitare quietus,
fine fil inops (Ecclen.-xxxi). quanto m.ogisoccupalione sxculari dctenlus ?
«3» DEFENSORIS LOCOCIAGENSISMONACHI 60.
Qui hoc sxculo bene imperat, sine fine in perpe- Ji. Noti est enim personarum aeceptio apua Deum.
luum regnat, et de gloria sxculi hujus ad xternara Si personam bomiuis non accipil, non est perso-
transit gloriam. narum acceptor (Rom. n, et Col. iu).
Qui vero regnum prave exercent, propter vestem Qui timet et operalur justitiam, acceptus est illi
fulgentem, et nilorem lapillorum, nudi et miseri ad (Act. x).
inferna torquendi descendunt. SALOMOIt.
Pro malitia plebis eliam reges mutantor : et qui Accipere personam impii, non est bonum, ut de-
ante videbantur esse boni, accepto regno ftunt iniqui. clines a veritate julicii (Prov. xvni).
Quosdam superbos divites copia rerum facit ela- . Qui dicil impio: Justus es, maledicent ei populi,
tos. et detestabunlur eum tribus: el qui arguunt eura
Non sunt opes in vitio, sed voluntas. laudabuntur, et super ipsos veniet benedictio
Nam crimen in rebus non est, sed in usu agenlis. (Proii. xxiv).
. Bonis bene utuntur, qui divilias sibi conccssas in Qui cognoscit in judicio faciera, non facil bene
Tebussalutarihus perfruuntnr. (Prou. xxvui).
Bonis male utuntur qui aut juste pro temporali JESCSSIRACH.
lucro judicant, aut aliquid boni pro vanse glorix B Non accipiaspersonam ut delinquas (Ecctet. xi.it).
appctilu faciunt. Non resisle conlra faciem potenlis(Ecclet. IV).
Malis male uluntur qui noxias cogitationes operi- Sicut abominatio est superbo humililas, sic exse-
bus pravis perficiunt. cralio divilis in paupere (Ecclet. xm).
Bene malis utuntur qui luxuriam carnis conjugali Substantix superbi eradicabuntur, et domus qua>
honcsiate reslringurit. nimis locuples est, annulabitur superbia.
Graviter in Deum delinquunt qui divitiis a Deo niERONYHCS.
concessis non in rebus salularibus, sed in usibus iEquum judiciura est.ubi non personx, sed opera
pravis utunlnr. considerantur.
Cave honores quos sine culpa tenere non potes. GREGORICS.
Sttblimitashonorum, magnitudo scelerum est. Qiiid vero apud Deum vilius est quam bonorem
Hoc habet tamen bonum possessio prxsentium apud homines servare, et interni teslis oculos non
rerum, si vitam reliciat raiserorum; propter hoc timere?
tentalio est mundi lucrum. ISIDORUS.
Tantoquemajorasupplicia hi futurodabunt,quan- _ Non estpersona injudicioconsideranda.sed causa.
tum et ipsa majora sunt. Plus veneranlur homines in hoc sxculo pro tem-
Diu enim cum rebus nostris durare non possumus, porali potentia, quam pro reverentia sanetitalis.
quia aut noslllas moriendo tieserimus, aut illx nos Suspiciunt enim quod magis suul divites: et quod
morienles deserunt. horaines sunt, omnino non respiciunt.
Poteslas cito ruinam patitur. Causara respice, non personam.
Nunquam menlis requiem babet qui curis terrenis
sesubdit. CAPUT HX.
Semper requiem mentis habebitis, si ante mundi De ilinere.
curam reliqueritis.
Valde rarum est, ut qui divitias possident, ad re- CHRISTCS.
quiem lendant. Intrate per anguslam portam, quia lata et spatiosa
Est elatio pauperum quos nec divilix elevant, et est via qux ducit ad perdilionem, et multi sunt qui
volunlas in eis sola superbia est. His elsi opes de- intrant per eam (Maltli. vii).
•unt, propter mentis tamen lumorem, plus quam Quam angusta est via et difficilis qux ducit ad
superbi divites condemnantur. n vilam, pauci suol qui inveniunl eam (tbid.).
Potentes si iracundi sunt, vinum non bibant, ne PACLDS.
cum biberinf, obliviscantur sapientix. Videte itaque quomodo caute ambuletis, non
Paucis prxesse natura dedit, pluribus obtempe- quasi insipientes, sed ut sapientes (Ephet. v).
rare. Gressus rectos facitc pedibus veslris, ut non clau-
CAPUT LVIU. dicans quis erret, magis autem sanelur (Hebr. xn).
De acceptionepertonarum. SALOMON.
Non delecteris semitis impiorum, nec tibi placeant
HOYSES. vix malorum (Prov. iv).
Non accipias personara nec munera: nulla eril, Jitstorura aulem semitx, quasi lux splendens, pro-
djstantia personarum: ita parvum audias ut ma- cedunt et crescunt usque ad perfectum diem (Ibid.).
gnum. (Deut. xvi et Exod. x). Via impiorum tenebrosa, nesciunt ubi corruunt
PAOLOS. (/«_.).
Gloria auteni et pax omni operanti bonum, Jud.rc> Oculi tui recla videant, et palpebr» tus prxce-
primum et Grajco (Rom. n). dant gressus IUOS(Ibid.)
6S3 SCINTILLARUMLIBER. »ot'4
Dirige semitam pedibus tuis, el omnes vius lux .\ In medio insensatorum serva verbura tcmporibus
'
stabilientur (lbid.). (Ibid.).
Averte pedem tuum a malo: vias eniraqux a dex- Ab uno sensato inhabitabitur patria, et a tribus
tris sunt, novit Dominus (lbid.). trapiis deseretur.
Respicil Domtnusvias horainis, et branes gressus In prxceptis Dei cogitatum haoe.
Uliusconsiderat (Prov.y). CAPUT LXI.
Iter aulem impiorum decipiet eos (Prpe. xu). De servis et dominis-
Vir prudens diriget gressus (Prov. xy). CHRlSTUS.
Oum placuerint Domino vix hominis, inimici Beati servi illi, quos cum, venerit Dominus, inve-
quoque ejus convertentur ad pacem (Prov. xvt). nerit vigilantes (Luc. xvm).
JESUSSIRACH. Nemo potest duobus dominis servire; aut enim
Non venliles te in omnem ventum, et uon eas in uuum odiet, el alterum diliget : aut uni adhxrebit,
ohtaem viam (Eccles. tx). ct allerum contemnet (Matth. vt).
Cura audace non eas in via, ne forte -gravet mala PETRCS.
sua in te (Ecclet. vm). Servi, subditi estote in omni timore dominis, non
In via ruinx non eas, et non olfendas in lapides tantum bonis et modestia, sed eliam discolis
(Ecclet. xxxr). (/ Pelr. n).
ORICENES. PACLCS.
Melius est enim perfectam vitam quxrenli In iti- Dominus atttem spiritus est; ubi autem spirilu»
nerc mori, quam nec proficisci quidem ad perfe- Domini, ibi liberlas (//Cor. in).
ctionem quxrendam. Quicunque surit sub jugo servitutis, dominos suos
GREGORIDS. Oranihonore dignos arbitrentur (/ Tim. vi).
Stttltus viatorest qui, in ilinere aracena orata con- Domini, quod justum.est et xquum servis prx-
spiciens, obliviscitur quo tendebat. stale, scientes quoniam et vos Dominum habetis in
Inoffenso pede iter nostrum agitur, si Deus ac coi\o(Ibid.).
proximus integra mente diligatur, Unusquisque qupdcunque fecerit bonum, hoc re-
CAPUT LX. cipiet a Domino, sive servus, sive liber (Ephes. vt)i
De tmsibut. SALOHON.
CHRISTCS. Servus sensalus dominabilur flliis stultis, et inter
Lucerna corporis tui est oculus tuus. Si ocuius fratres hxredilalera dividet (Prou. xvn)."
tuus fuerit simplex, tolum corpus tuura lucidum erit. Qui delicate a puerilia nutrit servum suuin, po-
Si aotera nequam, etiam corpus tuura tenebrosura steasenliet illum contumacem (Prou. xxix).
erit (Luc. xi). IESOSSIRACU.
PACLUS. Non lxdas servum operantem in veritate (Ec-
Unusquisque in suo sensu abundet (Rom. xiv). tles. VII).
Non ambuletis sicut gentes ambulant in vanilate Servus sensatus quasi anima tua dilectus sit
sui sensus, tenebris obscuratum habentes intelle- (Ibid).
ctum (Epltet. IV). Non defrandes servum luum sensatum, neque in-
JKSOSSIRACH. opera derelinquas illum (Eccles. x).
Bonus sensus usque in tempus abscondit verba Servo sensato liberi serviunt, et inscius non ho-
ejus, et labia mullorum enarrabunt sensum ejus norabitur (Eccles. xxxin). ,
(Eccles. i). Cibaria et virga, et onus asino : panis et disci-
Honor et gloria in sermone sensati (Eccles. v). ptina, et opus servo (Ibid.).
Linguavero imprudentis subversioest ipsius {lbid.). Jugum et onus curvant cervicem duram, et ser-
Si videris sensalura, evigUa ad illum (Eccles. vi). T. vum inclinant operaliones assidux (Ibid.).
Ex visu cognoscitur vir, et ab occursu faciei co- Servo malevolo lortura el compedes, milte illum
gnoscitur sensatus. in operationem, ne vacet (Ibid).
Non est sensus ubi abundat amaritudo- ( Ee Si tibi est servus fidelis, sit tibi quasi anima tua,
ctet. xxih et quasifratrem siceum tracta (Ibid.).
Araictus corporis, el risus dentium, et mgressus Si lxseris servuut injuste, in fugam converLetur
hominis enuntianl de illo (Ecclet. xvi). (Ibid.).
In labiis sensati invenitur gratia (Eccles. xxi). Laxa manus servo, el quxret libertatera (lbid.).
Tacitus et sensatus honorabitur. Melior est subjecta servitus quam elata libertas
Serva ab insensato, ut non modestiam nabeas (Eccles. xxxtu).
(Ibid.). In opere conslitue servum tuum, sic enira con-
Deflecte abinsensalo, et invenies requiem, et non decel ilium (lbid.).
exacerbaberis in stultitia iUius (Eccles. xxn). HIERONYHCS.
Pungens oculiim deduxit ad lacrymas: et qni pun- Quid majus potest orxstari scrvo quam esse cum
git cor, profort sensunt (Ibid.). doraino1
695 DEFENSQRIS LOCOCIAGENSISMONACHI 696
Satis dives est qui pane non indiget. IA Meliusest habere maiprum odiumquam consortium.
Nimiura polens est qui servire non cogilur. Sicul multa hona habet comraunis vita sancto-
1S1DORCS. rum, sic, plura mala affert societas malorum.
Unus enira Dominus xqualiter et dominis et ser- CAPUT LXIH.
vis feri hxreditatem. De amicilia et intmicitia.
CYPRIANCS.
CHRISTOS.
Qualem cupis erga te esse Dominum, talis esto Vos amici mei estis, si feceritis qux prxcipio vo-
ipse conlra servum tuura. bis (Joan. vi).
CAPUT LXII. PAOLUS.
De consorlio bonorum el malorum. Fiuis autem pneceplr est charkas de eorde puro,
PACLDS. eonscientia bona et Gde non licta (/ Tim. i),
JACOBUS.
Rogamus vos, fratres, ul subtrahatis vos ab omni
fratre ambulante inordinate (// Thess. m). Amicitia bujus mundi inimica est Deo (Jacob. iv).
Discedant ab iniquitate omnes qui invocant no- Quicunque ergo voluerit esse amicus sxculi hujus,
men Domini (// Tim. n). inirnicus Dei consliluetur (Ibid.).
] SALOUON.
Justura igitur et valde jusium est separare ettiii
Ne dicas amico tuo : Vade et revertere, et cras
qui salvari vult ab eo qui non vult.
SALOJION. dabo tibi, cum stalim possis dare (Prov. n).
Fili mi, si te lactaverint peccatores, non acquie- Ne moliaris amico tuo malum, eum ille in te ha-
scas eis (Prov. i). beat fiduciam (Prov. m).
Ne xmuleris bominem injustum, nec imiteris vias Qui despicit amicum suum, indigens corde est
ejus (Pro». u). (Prov. xi).
JESUSSIRACH. Amici divitum multi. Causam tuam tracta cum
Discede ab iniquo, et deficient mala abs te (Ec- amico tuo, et secretum exlraneo non reveles
clet. vu). (Prov. xiv).
Viri justi sint libi convivie, et in timore Dei sit Sicut qui mittit Ianceas et sagiltas in mortem, sic
tibi gloriatio (Ecclct. tx). vir qui fraudulenter nocet amico suo (Prov. xxvi).
Pondus super se lollit, qiti honestiori se commu- Noli fieri pro amico inimicusproximo (Ibid.).
nicat: et ditiori te ne socius fueris (Eccles. xm). JESGSSIRACH.
Queincunque cognoveris observantera limorera .r Verbum dulce mulliplicat araicos, et miligat ini-
Dei, assiduus esto illi (Eccles. xxxvn). micos (Eccles. vi).
AHBRQSICS. Si possides amicum, in tentatione posside eura,
Sanctorum vila cxteris vivendi norraa est. et ne facile credas illi (Ibid.).
GREGORICS. Est enim amicus secundum tempus suura, et non
Qui cum sancto viro adhxrel, ex ejus assiduitate permanebit in die tribulalionis (Ibid.).
et usu locutionis exemplum operis boni accipii, ut Est amicus qui egredilur ad amicitiam. (Ibid.)
accendatur in araorem charitalis. Est autem amicus socius mensx, qui non perma-
Qui alios ad iniquilatem suadendo pertrahunt, nebit in die necessitatis.
in semetipsis minislerium demontim ob iniquitatem Amicus si permanserit fixus, erit tibi quasi xqua- '
suscipiunt, quamvis per naturam dxmones non sint. Us, ct in domeslicis tuis fideliter aget (Eccles. vi).
Saneta enim Ecclesia in carnalibus ampla est, in Ab amicistuis altende.elab inimicis luisseparare.
spiritualibus angusta. Amicus lidelis, protectio forlis (Ibid.).
Neque enim valde laudabile est bonum esse cuin Qtti autem invenit illum, invenit thesaurum.
bonis, sed borium esse cum malis. Amico fideli niilla est comparatio (llrid.).
Sicut enirn gravioris culpx est inter bonos bonum D Amieus fidelis medicamentum vitx est et immor-
non esse, ita immensi prxconii est bonuni eliam in - talitalis (llrid).
ler malos bonum exstilisse. Qui nietuunt Dominum, inveniunt amicum fidfr
ISIDORCS. lem IJbid).
Sicut enim optandum cst ut boni pacem habeant Non derelinquas ainicum antiquum : nnvus enin
ad invicem, sic optandura est ul mali ad invicem non erit similis illi (Ecctes. IX).
sint discordes. Vinum novum aniicus novus : si velerascit, cum
Ili qui supernam palriam desiderant, non solum suavitate bibes illud (Eccles. xi).
malorum mores sed et consoriia fugiant. Non ornnem hominem inducas in domum tuani
Si fueris socius conversationis bonorum, eris ct (Eccles. xi).
viftulis eorum. Multx enim sunt insidix diaboli dolosi (Ibid.).
Similis enira simili conjungi solet. Non agrioscilur in bonis amieus, et rton abscondi-
Periculum vere est vilam cum malis ducere, per- tur in malis inimicus (Eccles. xu).
niciosum est cum his qui pravx voluntatis sttnt so Amiro et inimico noli narrare sensum tuum, et
ciari. si est libi delktutn, noli nudare : audiet enim te, et
697 SCINTILLARUMLIBER. 698
custodiet le; et quasi defendens peccatum, odiet te A , Quos charitas jungit, lerrarura longitudonon se-
(Ecclet. xix). parat.
Audisti verbum adversus proximum tuum, coni- GREGORICS.
moriatur in te, fidens quoniara non te disrumpet Tunc enim veraciter lideles suraus, si quod verbis
promittinius, opere adimplemus.
(Ibid). enim inimicum gladio non potest persequi,
amicum, ne forte non intelligat te, et di- Qui
Corripe
cat: Non feci: aut si fecit, ne iterum addat facere. persequatur oratione.
ISIDORUS.
Qui convicialur amico, is dissolvit amicitiara (Ec- Tunc vere amicus amatur, si non pro se, sed pro
clet. xxn).
Deo ameiur.
Ad amictim etiam si produxeris gladium, non de-
ad amicura Qui enim intemperanter amicum amat, pro se ma-
speres : est enim regressus (Ibid.).
Si humiliaverit se coram te, et a lacie tua abscon- gis illuin, non pro Deo amat.
derit se, unanimem habebis amicitiam bonam (Ec- Sxpe per simulationem amicilia colligitur, ut qui
non potuit aperie decipere, decipiat fraudulenter.
clet. v).
Tunc quisque magis fit pietati divinxque jusUix
Amicus si apparuerit os triste, ne timeas (Ec-
clet. xxn). B contrarius, cum despicit amicum aliqua adversitate
Amicura salutare non confundaris, a facie illius pcrcussum.
non le abscondas : et si mala libi obvenerint per il- Unde enim adversa procedunt, amicus fraudulen-
tus detegitur, statimque despicit quem se diligere
lum, susline (lbid.). simulavit.
Beatus qui invenit amicura verum (Prov. xv).
Amicitia certa nulla vi excluditur, nullo tempore
Qui denudat arcana amici, perdit fidem, et non in- aboletur :
veniet amicumad animam suam (Ecclet. xxvn). ubicunque se verterit tempus, illa lirmis-
Denudare autem amici mysleria, desperatio est sima est.
Rari sunt amici, qui usque ad finemexistanl chari.
animx (lbid.).
Cum amico tuo confirma verbum, et fideltter age Quos enim aliqui conglutinalos charitate habue-
cum illo, et omni tempore invenies quod tibi neces- runt, postquam ad culmen honoris venerint, amicos
habere despiciunt.
sarium est (Eccles. xxix). Ula vera araicitia est, qux nibil ex rebus amici
Est amicus solo nomine amicus (Eccles. xxxvn). nisi solam benerolentiam, scilicet, ut gratis
Non obliviscaris amici tui in animo tuo, et non im- quxrit, amct amantem.
memor sis illius in operibus tuis (Ibid.). .
C Plerumque ainicilia ex necessitate vel indigentia
Qui limet Dorainum, habebit amicitiam bonam :
illum erit nascitur, ut sit per quem quisque quod desiderat,
quoniam secundum amicitia illius (Ec- consequalur.
clet.yi). Ille autem veraciter amiciliara quxrit, qui uihil
Secundum virtutem tuara cave te a proxirao tuo,
et cum sapienlibus tracla (Ecclet. IX). agendo eam appetit.
Nam illa ex inopia brevis et fucata, isla pura at-
Non credas inimico tuo in xternum (Ecclet. xn).
Sicul enim xramentura xruginabit malitia illius queperpetua.
Non sis levis in amicitia lua, reline semper eam
(Ibid). in vinculo charitalis.
In labiis suis indulcat inimicus, et in corde suo
ut subverlat te in Qui amicum fidelera perdiderit, tunc sentit quid
insidiatur, foveam (Ibid.).
ln oculis tuis lacrymatur inirnicus, et quasi adju- boni habuerit, postquam habere desierit.
Melius est inimititias hominum infidelium subire
*Aans suffodiet plantas tuas.
suum et mulla susurrans perpeluas, quam Dei offeusam amicitiis noxiis pro-
Caput movebit, commu- vocare.
labit vultum suum.
Si ceciderit inimicus tuus, noli gratulari.
In oculis tuis lacrymatur inimicus, et si inveuerit D i Non lxteris super inimici interitum, ne superve-
lempus, non satiabilur sanguine (Ecclet. xu). niant in te similia.
Si incurrerint libi mala, invenies iilic inimicum
tuum priorem (lbid.). Qui enim gaudet inimici casu, cito incidit in illura.
Peccator turbabit amicum, et in medio pacem CAPUT LXIV.
habentium immittit inimiciliam (Ecclet. xxvm). De contiliit.
Non slatuas inimicum tuum penes te, nec sedeat EX ACTISAPOSTOLORUH.
ad dexleram luam (Eccles. xu). Si est ex honiinibus consilium aut opus, dissolra-
AOGCSTINOS. tur (Act. v).
Malevolusvero animus conlristatur, si ejus inimi- Si vero ex Deo est, non potest dissolvi (Ibid.).
cus correptus evaserit. SALOUON.
HIERONYUOS. Consilium cttstodiet le, et prudentia servabit to
In amicis enim non res quxrilur, sed voluntas. (Prov. n).
Saoclns amor impatientiara non habet, falsus amor Cusiodi legera atque judicium, et erit vita anima
cito opprimitur. lux, gloria faucibus tuis (Prov. m).
699 DEFENSORIS LOCOCIAGENSISMONACfll 760
Via stulti recta in oCulisejus (Pror. xit). A PACLCS.
Qui autem saptens est, audil consilia (Ibid.). Nemo enim nostrum sibi vivit, et uemo sibi mo-
Qui ineunt pacis consilia, sequetur eos gaudium. rilur (ftom. xiv).
Qui autera agunt cuncta cura consilio, agunlur sa- Sive enim vivimus, Domino viviraus : sive mori-
pientia (Prov. xm). mur, Doruino morimur (Rom. viu).
Astutus omnia agit cura consilio (Ibid). SALOHON.
Dissipantur cogitationes ubi non est consilium Mcmoria justi cura laudibus, et nomen impiorum
(Prov. xv). putrescit (Prov. x).
Ubi vero plures sunt consiliarii, confirmantur Mortuo horaine impio, nullaerit ultra spes(Prev. i).
(Ihid). JESCSSIRACH.
Cogitationes consiliis coofirmantur, et guberna- MoTtuonon prolt beas graliam (Eccles. vu).
culis tracianda surit bella (Prov. xx). Cum lugentibus airibula, non le pigeal visitare iu-
Erit salus ubi multu consilia sunt (Prov. xxiv). firmum (tbid.).
. Sicut aqua profunda, sic consilium in ore viri, Ex his enim in dileclione versaberis (Ibid.).
sed homo sapiens exhauriet illud (lbid.). Noli de morluo inimico gaiidere, sciens quoniam,
JESCSSIRACU. B omnes moriiuri suraus (Eccles. vui).
Mulli paciflci sint tibi, consiliarius sil tibi unus de Omnis potentalus brevis vita : brevera Ianguorem
mille (Eccles. vi). prxcidit mcdicus (Eccles. x).
Cum fatuis ne consilium habeas (Eccles. vni). Sic et rex hodie est, et cras morietur (lbid).
Non enim poterunt diligere, nisi quxipsis pla- Cutn eriim moritur homo, hxreditabit serpenles,
cent (Ibid.). et beslias et vermes (Ibid).
Coram extraneo ne facias consilium (Ibid.). Modicum plora super mortuum, quoniam requie-
Non omni homini cor tuum manifestes, ne forte vit lux ejus. In lempore exitus tui distribue hxredi-
auferat libi graliam, el convicietur libi (Ibid). tatem tuam (Ecctes. xxu et xxxni).
Lingua sapieniis quasi diluvium abundabil, et con- Fili, in mortuum produc lacryraas, et quasi dira
silium ejus sicut fons vilx est (Eccles. xxi). passus incipe plorare (Eccles. xxxvni).
Loramentum ligneum colligatum in fundamento HIERONVHOS.
redificiinon dissolvclur, sic et cor confirra.itum in '
Qui in hoc lempore moriittr, non tara plangendus
cogitalione consilii (Eccles. xxn). est quod bac luce carueril, quam congralulandus es*
,. Facienti nequissimum consiliuin, super ipsum dis- „ quod de. tantis malis evaserit.
solvelur, el non agnoscet unde veniat illi (Ec- CREGORIOS.
clet. xxvn). Sicut electos bealitudo lxtificat, ita credi necesse
Sine consilio nihil facias, et post faclum non pce- est, quia die exitussui ignis reprobos exurat.
nilebit (Ecclet. xxxu). Tunc maligni spiritus egrediente anima, sua opera
Azelantibus te abscondeconsilium (Eccl. xxxvn). rcquirunt: tunc mala qux suaserunt, replicant, ut
Cum viro religioso tracta de sanctitate, el cura ju- seciini eam ad lorment* trahant.
sto de juslitia. ISIDORCS.
Cor bonura consilia staluet. Iniquus post mortem ducitur cruciandus, justus
Ante omncm actum tuum consilium stabile sit. vero dormil post laborem securus.
CltEGORICS. Et si pietas pro defunctis fieri habeatur, fldes ta-
. Consiliatorem animus inhabitat, qui dolens de inen pro ipsis lugere vetat.
prxsentibus ad xterna festinat. itli enira dcplorandi sunt in morte, quos miseros
ISIDORCS. Infernus ex hac vita recipit, non quos coelestis aula
Ante faclura cogita, ante tempus roeditare diu, Lclilicansincludit.
quid vis agere diu exquire, proba, et sic facies: — JOSEPHOS.
cum diu cogitaveris, tunc fac quod probaveris. Nemo polerit recusare eventura quem vel casus
BASILICS. intulerit, vel Dei volunias signaverit.
In omni opere quod cogitas facere, primum co- CAPUT LXVI.
gita Deum, el si secundum Deum est quod cogitas,
De Dei consilio.
diligenter examina : et si est reclura coram Deo,-
perfice iilud; si vero perversum fueril, nec etiara CBRISTUS.
incipe. Non potest nomo a se accipere quidquam, nisi
CAPUT LXV. fuerit ei dalum de ccelo (Joan. m).
De defunclit. Non diflicilesalvare esl Doroino, vel in multis, vel
CHRISTCS. in paucis (/ Reg. xiv).
Slulte, nac nocte anima tua egredietur a le; qux PAULCS.
autem parasti, cujus erunt (Luc. xu) ? Omnes enim peccaverunt et egent gloria Dei
JOANNES. (Rom. 111).
Beati mortui, qui inDomino moriuntur (Apoc. xiv). Si Deus pro nobis, qtiis contra nos tRom. vm)?
 701 SCINTILLAROMLIBER. 70»
~
Igitur non volentis, neque currentis, sed est Dei A canos Invenies sapieniiara (Ecctet. vi).
miserentis (Rom.ix). Corona senum multa perilia, et gloria eorum ti-
SALOHON. mor Domini.
Ilabe Gduciamin Domino Deo tuo (Prov. 111). Fili, in vita tua tenta animam tuam : et si fuerit
Ne paveas repentino terrbre, ad irruentes tihi nequam, non des illi potestatem : non euim omnibus
potentias impTorum(Ibid.). omnia expediunt (lbid.).
Dorainus erit in latere tuo, et cuslodiet pedem GREGORIUS.
tuum ne capiaris (lbid.). Quoadusqueenim infirmisumus, conlinerenosmet-
Erudiius in verbo reperiet bona : el qui in Do- ipsos debernus, ne dum bona terrena, qux citius
itiino sperat, beatus est (Prov. xvt). oslendimus, amitlantus.
HIERONYUUS. - ' '' , •
DASILlOS.
Felices sunt quibus Deus spes est, et omne opus In quibusdara te exbibe senem, in quibusdam in-
operatio. faniem.
Absque nolilia Creatoris sui homo pecus est. Perfectus enim dicitur, non qui in Xlate, sed in
GREGORIUS. sensu perfeclus est.
Deus qui imperfectorum desideria dignatur inflara- g Non tibi obest
puerilis xtas, si fuerts mente per-
mare, eos quandoquc ad imperfeclionem robocat. fectus: nec semel proderit xtas, si fueris parvulus
ISIDORCS. sensu.
In omni opere tuo Dei auxilium posce. CAPUT LXVHI.
josEPncs.
Necesseest adesse divinum, ubi humanum cessat De eonlentione.
auxilium. PACLCS.
CAPCT LXVII. Cum enim sit inler vos zelus et contentio, nonne
De senibus et juvenibus. carnales estis, et secundurn hominem ambulatis
CHRISTCS. (/ Car. in) ?
Sinite parvulos venire ad me, et ne prohibueritis NoUte verbis Contendere, ad nihilum enim est
e s. Talium est enim regnum ccelorum (Malllt. xix). Utile, nisi ad subversionem audientium (// Tim. n).
Araen dico vobis, nisi conversi fueritis, et elficia- • Oportet hxreses esse, ut et qui probati sunt, ma-
roini sicut parvuli, non intrabitis in regnum ceolo- nifesti fiant in vobis (/ Cor. xt).
rum (Maith. iviti). n Hxreticum hominem post unara aut alteram cor-
PAOLCS. reptionem devita (Tit. m).
Seniorem ne increpaveris, sed obsecra ul patrem, SALOHON.
juvenes ut fralres (/7i'm. v). Inter superbos semper jurgia sunt, semper jurgia
Juvenilia autera desideria fuge (// Tim. u).
quxrit malus (Prov. xvn).
Sectare vero j'uslitiam (Tim. n). Angelus autem crudelis miltetur contra eum
Senes sobrii sinl, pudici, prudentes : sani in fide,
(Ibid.).
dilectione et patienlia (Ibid.). JESCSSlRACH.
Nolite pueri effici sensibus, sed malitia parvuli Non litiges cum homine potenle, ne forte incidas
estote, sensibus aulem perfecti estote (/ Cor. iv). in manus illius: nec cum bilingue, ut non struas in
SALOMON. illius ignem ligna (Ecctes. vm).
Senectus enim venerabilisest non diuturna, neque
EXLIBROCLEMENTIS.
numerq annorum computala (Sap. iv).
Cani sunt aulem sensus liominis, et xtas eenectu- Hoc quxramus, quod libenter agere oportet.
tis vila immaculata placens Deo (lbid.). Nam si exiguum hoc vitx tempus permanens, oc-
» inutilibus quxstionibus, inanes sine dubio
Advefsioparvulorum inlerficiel eos (Prav. i). ; cupemus
Inlelligite parvuli astuliam, et insipientes animad- et vacui pergemus ad Deum, ubi judicium operum
vertile (Prov. vnr). noslrorum fiet.
Relinqtiite infanliara, et vivite, et ambulale per GREGORIUS.
vias prudenlix (Prov. ix). Omnes hxretici duai Deum defendere nituntur,
Ex studiis suis intelligil puer, si raunda sunt et oflendunt.
recta opera ejus. Hxreticorum sacrificia accepla esse Deo nequeunt,
Corona dignilatis senectus, qux in viis jusiilix re- JSIDORUS.
perielur (Prov. xvi). In nulla causa contendas, quia contentio li|
Exsultatio juvenum fortiluao eoruro, et dignitas parat.
senum canities (Prov. xx). Contenlio rixas gignit.
JESUSSIRACH. Conlentio fauces odiorum accendit.
Quxenim in juventute non eongregasli, quoniodo Contentio concordiam rumpit
inveniesea in seneclute ? Sicut inslruere solet concordia, iu conlentio
FiU, a juventute excipe doctrinaro, et usque ad destiuit.
70$ DEFENSORISLOCQCtAGENSlSMONACHI 704
CAPUT LXIX. i curiositatera, omitte etiram qux ad causara luam
De euriotilate. non pertinet.
Curiositas periculosa prxsumplio est.
CHRISTOS. Multialiorum vitia discernuut, sua non aspiciunt:
Nemincm conculiatis, neque calumniam facialis et cum ipsi maximis criminibus leneantur obnoxii,
(Luc. 111). niinima peccata fratribus non dimittunt.
Non slabit testis unus conlra aliquem, quidquid Sxpe adversa in aliis indicamus,quxin nobis no-
illud peccali et facinoris fuerit (Deut. xix). civa esse ininus sentimtis.
Sed in ore duorum ant trium teslium, slabitomne Facilius vUia uniuscujusquerpiam virtutes inlen-
verbuin (Deut. XVH). dimus.
SALOHON. Non quid boiti' quis gecserit agnoscere, sed quid
Qui autem invesligalor malorum est, opprimelur mali gesserit perscrutamur.
(Prot».xi). Erit autem ille apud Deum condemnatus, qui ad-
JESUSSIRACH. versus innocentem falsum lesliraoniura vel dicit,
In supervacuis rebus noli scrutari sensum tuum vel dicentibus credit. Iinprobi judiees opponunt
multipliciier : non est libi necessarium ea qux sunt B falsoslesles.
abscondita videre oculis tuis. De re ea quat le non CAPUT LXX.
molestat, ne certaveris (Ecclet. 111). De mantuetit et limoratit.
AUGCSTINCS.
0 quam irreprehensibiles esse poteramusr si tam CHRISTUS.
diligenter nostra vitia caveremus, sicut serutamur Discite a me quia tnitis sum et humilis corde
aliena. (Maltlt. v).
Sed hinc est quod nostra obliviscimur, dum aliena Reali mites, quoniam ipsi possidcbuntterram
scrutamur. PAULCS.
HIERONYHCS. Corripite inquietos consolamini pusillanimes, om-
Qui proficere studet, non consideret quod malum nem ostendenles mansueludinem ad omnes homi-
alii faciant, sed quod bonum ille facere debeat. nes (Theis. v).
Committere igitur caveat, qui reprehendere vult. SALOHON.
Sufficit nobis de prxsentibus hujus sxculi angu- Hlusores Dorainus deridet, mansuetis dabit gra-
sliis cogitare. tiam (Proe. III).
Qttidnecesse est sensumad incerta et futuraexten-' ' Qui mollis et dissolutus est in opere suo, frater
dere? qux aut consequi non possumus, aul cilo in- estsua opera dissipanlis (Prov. xvm).
venta perdimus. Gunt enim sit timida nequitia, dat testimonium
Qui ergo de futuris nos cogitare prohibuit, con- condemnationis(Sap. xvn).
cessil curare de prxsentibus propler humanx vil» Semper enim prxsumit sxva turbata conscientia
fragilitalcra. (Ibid).
Sufiicit nobis contra malitiara hujus sxculi prx- JESUS SlRACH.
sciis babere certamen. Homo linguosuset temerarius in verbo suo odibi-
AHBROSIOS. lis est.
Tandiu enim quis peccata sua qux cognoscil flere ACGOSTINCS.
di het, quandiu curiose aliena considerat. Cura sint homines per iniquitatem, inferiores se
Quod si mores suos ad seipsura conversus aspiciat, putant oranibushominibus.
non requirit quod in aliis ipse specialiter reprehen- Mansuetudonon ex volunlate, sed ex natura ho-
dat, sed de seipso quod lugeat. rainum venit.
GREGORIUS. n In raansuetudine opera tua perfice, et supra bo-
Nos ergo lantum minus debemusaliena corda au- minum gloriam diligeris.
daciter reprehendere, quantum non possumus visu Esto mansuetusad intelligendumverbum, ut intel-
nostro alienx cogitalionis lenebras illustrare. ligas : et cum sapienlia profer verum responsum.
Nec profecto diluere aliena delicta valet, quem Fili, in mansuetudine serva animam tuara, el da
adhuc propria devastant. illi honoremsecundum meritum suuro.
1SIDORDS. HIERONYHCS.
De malo alieno os luum non coinquines. Sicut enim civitas dirupta et non circumdata, sic
Vilia tua, non aliena altende. est vir qui non cum consilioatiquid agit.
De tua igilur correctione eslo sollicilus. CRKGORIUS.
De tua igitur salute etemendalione esto attentus. In rectitudine justilia, in siinplicitate mansuetudo
Quod ad te non pertinet, noli inquirere. iiguratur.
Quodinter se loquunlur homines, cognoscere nun- Sxpe enim quisque nimis mansueludini studens,
quara desideres. subjectorum vitia aspicit, atquc hxc per fervorem
Noli quxrcre quid qnisquo dical vel faciat. Evita zeli corrigere negligit: quem in eis crudeliter non
795 SCINTILLARUMLIBER. 706
oorrigendo mulliplicat, fltque ul ejus lenitas sibi A JESUS SIRACH.
sit noxia, el subjectis inimica. Judexsapiens judicabit populum suum, et civita-
ISODORCS. tes inhabitabunlur per sensus prudenluro (Eccl.x).
Nequid ultra leniter agas, ne lemere aliquid facias. Eximiadena excxcant oculos judicum (Ecel. n).
CYPR1ANDS. Rectorem posui te dicit Dominus, noli exlolli
Docibilisanlem ille est qui est ad discendam pa- (Ecclet. xxxn).
tientiam humilis et milis. Esto in itlis, quasi unus ex illis (lbid.).
BASILIUS. Regnum a genle ingentem transferlur, propter in-
Levitas cupit semper laudari, sicut navis jactatur justitias, et injurias, et contumelias, et diversos do-
absque gubernalore. los (Ecclet. x).
Sicul jactalur a fluclibus, lta et levis circumfer- Sedes ducum superborum deslruxil Deus , et se-
lur instabilis per omnes actus suos. dere fecit mites pro illis (lbid).
EXVtTISPATRUH. HIERONYHCS.
"Mansuetumdiligit Dominus, turbulentum autem Non Ixtificemur ad laudes humanas, ncc vitupe-
repellit a se. rationes eorum expavescamus.
Sicut enim lucifer in coelo, et sicut felix in para- " Deo enim placere curantes, minas hominum pe-
"
diso, sic in anima mili mens pura. nitusnon timcamus.
Quantum enim quisque in lenitate ac patienlia GREGORIUS.
cordis fuerit, tantum in cordis puritate proficiet. Non morientem quippe mortificat, qui justura
EUSEBICS. damnat; et iion victurura vivifieare nititur, quireura
Bestiarum feritas Dei virtute mansuescit. a supplicio solvere conatnr.
Ilumana vero rabies nec ferarum mitescit exemplis. 1SIDORUS.
JOSEPHCS. Qui recle judicat, el prxmium inde remnneratio-
Inconsnlta temeritas nescit consUium exspectare nis exspectat, iraudem in Domino perpetrat: quia
ducis. justiliam, quam gratis impartiri debuit, acceptione
CAPUT LXXI. pecunix vendit.
Omnia quippe primum quxre, ut cum justitia
De rectoribut tive judicibut. definias.
CHMSTUS. Nullura condemnes ante judicium.
Ante proba, et sic judica. •
Nolite judicare, ut non judiceraini (Malth. vn).
In quo enim judicio judicaverilis, judicabimini Non enim qui accusatur, sed qui convincitur,
(Ibid.). reus est.
Et in qua mensura mensi fueritis, eadera remetie- CAPUT LXXII.
lur.vobis (Ibid).
De simplicitate.
NoUte judicarc secundura faciem, sed juslum ju-
dicium judicate (Joan. vn). CHRISTUS.
MOYSES. Eslote prudentes sicut serpentes, et simplices sic-
Jusle quod justura est, persequeris (Deut. vi). ul colurnbx (Matth, x).
PAULOS. HOYSES.
Non ergo amplius judicemus invicem, sed hoc ju- Homo delicatus et luxuriosus valde invidebit fra-
dicate magis, ne ponatis offendiculum fratribus vel tri suo (Deut. xxvni).
scandalum (Rom. xiv). PAULUS.
SALOMON. Bonum autem facientes non deficiamus, tenipore
Jusiilia rectorum liberabit eos, et in insidiis suis autem suo metemus non deQcientes (Gal. vi).
capientur iniqui (Prov. xi). 0 SALOHON.
Noviljustusanimasjumentorumsuorum(Prov. xn). SimpUcitas justorum diriget eos, et supplantatio
In multitudine populi dignitas regis, et. in pauci- perversorum vastabit illos (Prov. xi).
tate plebis ignominiaprincipis (Prov. xiv). Juslitia simplicis dirigit viam ejus, et in impietate
ln bilaritale vultus regis vita, et cleraenlia ejus sua corruet impius (Ibid.).
quasi serolinus imber (Prov. xxvmj. Innocens credit omni verbo.
Propter peccata terrse, mulli principes ejus. Qui decipit jttstos in via ntala, in interitu suo cor-
Aufer rubiginem de argenlo, et egredietur vas pu- ruet, et simplices possidebunt bona ejus(P»ov. vm).
rissimum (Prov. xxv). Viri sanguinum oderunt simplicera, jusli autera
Aufer iinpietatem de vultu regis, el (irmabilur ju- quxrunt animam ejus.
slilia ihronus ejus (Ibid.). IIERONYMCS.
Dox indigensprudentia, multos opprimil per ca- Sancta rusticitas sibi soli prodest, el quantum
lumniam (Prov. xxvni). xdificat ex vitx merito Ecclesiam Chrisii, tanlum
Rex justus erigil terrant, et bonio durus aesfruet nocet si destruentibus verilatem non resistat.
ea;n (Pr.v. xxix). In servo Dei non corporis cuitus, sed anini» vigor
707" DEFENSORIS LOCOCIAGENSISMONACIil 703
quxritur, qui carnis infirmllate sil forlior, nec rus- A i A Deo est omnis medela.
ticus, sedtantiim simplex. Disciplina medici exaltabit capul ipsius, et in con- .
Multo melius est nobis imperfeotis rusticitatem spectu magnorum collaudabitur (Uid.).
sanctam liabere, quam eloquentiam peccalricem. Unguentarius faciens pigmenta suavitalis et unctio
Veneralioni habenda est, non verbosa, sed sancta nis confert sanitalem. (Ibid.)
rusticitas. Da locum medico, etenim illum creavit Dominus
Fabrica spiritualis est fides firma in corde, galea (Ibii.).
salults in capite. Et non discedat a te, qiioniara opera ejus sunt ne-
Signum Chrisli in fronte. cessaria (Ibid.).
Verbum verilalis in ore, bona in mente voluntas. Qui delinquit in conspectu ejus qui fecit illum,
Bileclio Dei in pectore. incidit in manus raedici.
Pracincta castitas in ardore. CYPRIANOS.
Honeslas in actione. Aperienduni vulnus est el secandura, et putraml-
Kobrietas in consuetudine. nibus ampulatis, medela fortiore curandum.
Slabilitas in bonilate. Vociferetur et clainel, licet et conqueratur xger
Palientia in tribulatione. B
I impatiens per dolorem; gratias aget postraoduut,
Spes in Creatore. cum senserit sanitatem.
Amor vitx xternx.
CAPUT LXXIV.
Perseveranlia usque in finem.
De ligatione.
GKEGORIUS.
CHRISTCS.
Si nostra intenlio apud Deum simplex fuerit, in
Quodcunque Iigaveris super terram, erit ligatura
ejus judicio nostra aclio lenebrosa non erit. et in ccelis (Matth. xvi).
Qui cauti esse per rectitudinern riesciunt, nequa- Non suscipies voccm mendacii, nec jungas ma*
quam innocenles persistere per simplicitalem pos- num
sunt. tuam, et pro impio dicas falsum testimonium
Sancta electorum Ecclesia simplicitalis suse et (Exod. xxiu). GBECORICS.
reclitudinis vias cuslodit. Quos oranipotens Deus suscilat per compunctionis
Oportet ut in zelo quo quis fervet, sit etiam tem- gratiam, illos pastoris sententia absolvet.
perans: ne si pltts ferveat quam oportet, perdat Illos nos debemus pcr pasloralcm autoritatem sol-
justitiam, cujus servare moderaraina ignorat. _ vere, quos auctorem nostrum cognoscimus per sus-
'
Sxpe enim cum quis iracundix stimulis victus, citantem graliim vivilicare.
contra delinquentes zelo ulciscendae justitix plus Sub magno moderamine pastores Ecclesix vel ab-
quam necesse est inflammaiur, justitix limitemin solvere sludeant, vel ligare.
ullione transiens agit crudeliter quod se agere juste Ulrum juste an injusle obliget pastor, pasloris ta-
suspicatur. men senlentia gregi timenda est: ne hic qui subest,
ISIDORUS.
Sit in gressu tuo simpliciias, nibil lenitatis in pro- et cum injusle forsilan ligatur, ipsam obligalionis
sux sentenliam ex alia culpa mereatur.
gressu tuo appareat.
Animus enim in corporis habitu appareat Paslor ergo vel absolvere indiscrete tiraeat vel
Gestus corporis signum est mentis. ligare.
(s autera qtti sub manu pastoris est, ligari timeat
Corporis gestu animus proditur.
Inccssus tuus alterum non offendat. vel injuste, ne pastoris sui judicium temere repre-
ASILIUS. hendat.
Deus enim non verborum, sed cordis inspector est, CAPUT LXXV.
el diligit eos qui in simplicitale cordis serviunt ei. De exemplit.
ECSEDIOS. 1
D CHRISTUS.
Ea qux apud homines despecta sunt et in con- Super cathedram Moysi sederunl scnbx et Plia-
temptu habeniur, in magna gloria sunt apud Deum. risxi (Matth. xxm).
Charitas Dei, qux fragilia sunt per riaturam, per Omnia ergo quxctmque dixerinl vobis, facite et
graliam facit esse (irmissiina. servate: secundum vero opera eorum nolite facere
(Ibid.).
CAPUT LXXIII. Dicunt enim et non faciunt (Ibid.).
De medicit.
PACLCS.
CURISTOS. Bouum autem xmulamini in bono semper (.
Non est opus sanis medico, sed rnale habenlibus Tim.
iv).
(Luc. III). Exemplura eslo fidelium, in verbo, m conversa-
Medice, cura teipsum prius (Lue. iv). tione, in eharitate, in fide, ut profectus luus mani-
JKSCS SIIIACH. festus sit omnibus.
Honora medicura propfer necessitatem , f tenim In omnibus teipsum prxbe cxemplum bonorum
illum creavit Altissimus (Ecri t. xxxviu). opermn (Tit. n).
703 . ...SCINTILLARUMLIRER. . . 710
BALOS10N. A in humilioribus pergere, quam pendulo gradu in
Homini bono in conspectu suo dabit Deus sapien- altioribus fluctuare.
tiam, et scieatiara, et lxtiliam (Prov. 1). Non erudit paler filium, nisi qucin amat: nec"
UIERONYHUS. corrigit magister discipttlum, nisi eura queiri arden-
Sicul assiduitas familiaritatem, ita familiaritas tioris cernit ingenii.
contemptum parit. Quicunque interrogat nori voto discendj, sed slu-
MeUusest rem familiarem minui, quam animx sa- dio redarguendi, per simililudinem Pharisxorum,
lutem perdere. non quasi discipulus, sed quasi tentator accedit,
GREGORIBS. Vir studiosus et sapiens, etiam si discere aliquid
Qui enira vitam suam ab aliis sciri refugiunt, sibi- vult, magis docet dum prudenter interrogat.
melipsis accensi sunt, sed aliis in exemplo ltuninis Sunt aliqui qui nimia facililale verborum per au-
non sunt. daciam edisserunl aliis quod ipsi non intelligunt.
Hi enim qui exempla virtutum prxrogant, et lu- ISIDORUS.
men boni operis per vilam et verbum iterantibus de- De bono interrogatus, taceo: melius ett ehira
monstrant, jure lampades appellantur. reticere improbis quam respondere.
In exemplo culpa vehementer ostenditur, quando B CYPRIANCS.
pro reverentia ordinis peccator honoratur. Ille melius docet qui quolidie crescit, et proflcii
Ille igitur modis omnibus debet ad exemplum pro- discenrio meliora.
trahi, qui cunctis passionibus carnis moriens jam Neque enim idoneus potest esse miles qui rion
spiritualiler vivit. exercitalus in campo prius fuerit.
ISIDORCS. Tunc enim demum sermo et ratio salutaris effica-
Ne quisquam post lapsum poenitendo desperet citer discitur, si patienter quod discitur, auditur.
veniam, dum conspicit sanclorum reparalionem Disciplina custos spei, receptaculum iidei, dux
fuisse etiam posl ruinam. itineris salutaris, fomehtum ac negolium bonx in-
Ob hanc utilitalem scribuntur sanctorum ruinx dolis, magistra virtulis, facit iti Christo manere
et reparationes, ut spem faciant salutis huraanx. semper, ac jugiter Deo vivere, ad promissa casle-'
Si apti fuimus imitari iniquos in malura, cur pigri tia et divina prxmia pervenire. .
tumus imitari justos in bonum ? EOSEBICS.
Neque enim dignum est philosopbum nominari
CAPUT LXXVI. eum qui de his qux nescit publice protesiatur.
De discipulis. C CAPUT LXXVII.
CHRISTUS.
Non est discipulus super magistrttm: perfeclus De tentatione ac martyrio.
aulem omnis erit si sit sicut magister ejus (Luc. vi). CHRISTCS.
PAULUS. In hoc nolite gaudere quia spiritus vobis subji-
Serrao vester in gratia sale sit conditus, ut scia- ciuntur (Luc. x).
tis quomodo oporleat vos unicuique respondere Gaudete autem, quod nomina vestra scripta sunt
(Coll. iv). in coelis (lbid.).
SALOUON. Nolite timere eos qui occiaunt corpus, animam
Lxtatur homo in sententia oris sui, et sernto autem non possunt occidere.
npportunus est opliraus (Prov. xv). PETRCS.
Ferrura ferro acuitur, et homo exacuet faciem Sobrii estote et vigilitale, quia adversarius vester
araici sui. diabolns quasi leo rugiens circuit, quxrens quera
JESUSSIRACH. devoret (/ Petr. vj.
Si est tihi inlellectus, responde proximo tuo JACOBUS.
(Ecclet. v). D Resistite autem diabolo, et fugiet a vobis (Ja-
Sin autem sit manus lua super os luum, ne capia*
cob.iv).
ris verbo indisciplinato, et confundaris (Ibid). PAOLOS.
HlERONYHUS. Arma mililix noslrx, non carnalia, sed potenta
Cave ne anle magister sis quam discipulus, ante Dei (// Cor. Vi).
niiles velis esse quant tiro. ORIGENES.
Cavene sine doctore ingrediaris viara quam nun- Qui bene exit de tentatione, et quem tentatio pro-
qoam ingressus es; et parie altera declinans, erro- babilem reddit, iste venit ad sanitatem judicii.
rem paliaris, et plus ambules quam necesse est; et Si ergo videris pcrsecutorem tuura nimium ali-
currens laxeris, aut moras faciens dorraias. quando sxvientem, scilo quia ab ascensore suo dx-
Nulla ars absque magistro discitur. mone perurgetur.
Hullo tentpore disce quara doceas. AUGCSTINOS.
Ne credas laudatoribus tuis, imo irrisoribus au- Omnis homo qui alium in corpore persequittir,
rem ne accommodes. prius ipse in corde persecutionem sustinere co-
Non appetas nvajora viribus lui-, quia melius est gnoscitur.
 Ml DEIENSORIS LOCOflAGENSIS MONACHI 712
Nam si etiam illi qiiem persequilur aliquid de jA naturam uniuscujusque atlendit, el inde se applicat
«ubstanlia lulerit, majus sibi delrimentum ipse facit. unde aptum hominem ad peccatuin aspexerit.
Quia nemo habet injustum lucrum, sine jusio Nunquam enim diabolus adversus hominem j'us-
damno. tum pugnare cessat.
Ubi lucrum, et ibi damnum. Aut enim tribulationes cordis illi exagitat, aul
Lucrum in arca, darnnum in conscientia. dolorem corporis suscilat.
ToIIit veslem, perdit fidem. Quxlibet enim adversa justus paliatur, ex Dei uti-
Acquirit pecuniam, el perdil juslilinm, que permissu palilur.
IIIERONVMCS. Quod si hoc ipsum bumiliter ad Dei gloriam refc-
Nihil eo fortius quam qui vincit diabolum, nihil rat, istenon separatur a Deo, sed conjungilur.
intolerabilius quam qui carncm superat. Ibi peccamus ubi cupiditatem ad voluulatem de
Si astra coclinon sunt munda in conspeclu Domini, fleciiiuus.
quanto magis homines,quorum vila lentaiio est? Quos enim vigilantes immundi spiriius vitiis ten-
Diaboli sagitlx jejunioruin et vigiliarum fragore tant nec superani, acriter dormienles impugnatit.
restringendx sunt. Sxpe enim ea in qtiibus cogiiationum nosirarum
Grandis ergo virtutis est, et solliciix diliget.tix, H sensum porrigimus, quouam menlis excessu reve-
superare quod nalus sis in carne et nou carualiler lanturduui requiesciinus.
vivere. Qui nocturna iliusione polluitur, quamvis extra
Non solum effusio sanguinis in confessione repu- memoriam turpium cogilationum sese persentit in-
tatur, sed devotx mentis immaculala servitus quo- quinatum; lainen boc ut tentarelur, culpx sux tri-
tidianum inartyriiini est. buat, stalimque suam immunditiam flelibus tergat.
Hostis callidus larda ad morlem supplicia conqui- Facile vincimus hostem quem videmus: quem au-
rens animas cupit jugulare, non corpora. lem non videmus, difficile a nobis expellimus.
Non . timearnus malorum persecutorum sxvitiam, Unusquisque ad tentationem animum prxparara
el blaspltemantium rabiem, quia veniet dies judicii, debet.
in quo nostra virtus coronabitur, et eoruiii sxvitia Tentari autem justum oporlet, sed tentatioue
punietur. p'agx, non tentalionc luxurix.
GREG0RIOS. Tentatio arguit te, et non te interficit.
Cum vero malorum pcrversitas crescit, non solura Qui non est lentatus, quid scit?
frangi prxdualio non debet, sed etiam augeri. Vir iu niullis experlus cogilat tnulta.
Hxc auget divina misericordia, ut ex una eadem- *" Qui niulla didicit, enarrabil intellectum: etqni
que re, ex qua carnalibus dat flagellum ex ea spiri- non est expertus, pauca recognoscit.
lualibus virtutibus prxslet incremcntum. CYPRIANUS.V
Quasi ergo lupus gregera dissipat, cura Udelera Quantoque major fueril persecutionis injuria, tanlo
populum diabolus per tenlalioneiu vocat. juslior liet et gravior perseculiouis vindicla.
Quamvis occasio perseculionis deest, habet tarnen Nultus his dolor est de incursione malorum prx-
et pax nostra marlyrium suum : quia etsi carnis sentium, quibus fiducia est futurorum bonorum.
colla ferro non subdimus, spirituali tamen gladio Neqneenim licere lantunt inimico potest, ut non,
carnalia desideria in mente trucidamus. qui Deum toto corde, et anima, el virtule diligimus,
1SIDORCS. beatiludinem ejus et iaudes semper et ubiquc cuin
Quamvis diabolus tentationem justis semper in- gloria prxdicemus.
fefre cupiat, lamen si a Deo poleslatem non acci- EXViTISPATRUM.
piat, nullatenus adipisci potest quod petit. Siculenim aurum et argentuin probat ignis, sic
Non alibi diabolus concupiscentix fomenta succen- cor monaclii tenlatio.
dit, nisi ubi priuspravx cogitationis delectationem . Ubi crux Chrisli superinducilur, non prxvalcb t
aspexerit, quam si a nobis spernimus, sine dubio ille malilia diaboli.
confusus abscedit a nobis. UOSEBICS.
Tunc enim bene de se judicant sancti, quando Nihil terribile est ubi diligitur Christus, nihil tlo-
eos Deus fallacia dxmonura tenlamenta facit intcl- loris est tibi fides Cltristi est.
ligere. . ... Meliorestqui nos defendit, quam quipersequiiur.
In oculis carnalium diabolus terribilis est.
In oculis electorum lerror ejus vilis est. CAPUT LXXVIII
Diabolus enim serpens est lubricus, cujns si ca- De verbis oliosis.
pili, id est primx suggestioni, non resislitur, tolus CHRISTCS.
in interna cordis, dum non sentitur, illabitur. Dico aulem vobis quia ex omni verbo olioso quod
Tunc contra eum quera possidet diabolus acrius locuti fuerinthomines, reddent ratioiem de eo.in
sxvii, quando se virlute divina ab eo expellendum' die judicii (Maltlt. xn).
agnoscit. Unusquisque eniin ex verbis suis jiistificabilur,
Diabolus qu.indo vult decipcre quemquani prius aui rx verbis suis condemnabitur (lbid.).
 SCINTILLARUMLIBER. 'I*
715
PAULOS. A Caduca est et fragilis temporalis potentia.
Nemo vos seducat inanibus verbis (/ Tim. iv). Die ubi sunt reges? ubi imperatores? ubi princi-
et inanes fabulas devita (Prov. xn). pes ? ubi locupletes rerum ? ubi potenles saeculi?
Ineptasaulem
SALOHON. Certe quasi umbra transierunt, et velut somnium
Propter peccata labiorum, ruina proximat malo. evanuerunt.
HIERONYMUS. Quxruntur et non sunt.
MensChristo dedita, sic cavet minora quomodo Divitix usque ad periculum ducunt.
et majora, sciens eliam pro verbo otioso reddendam ; Multi propler opes periclitantur, multis propter
esse rationem. opes mors occurrit.
UREGORICS. Toto ergo animo et odi et damna quod diligit
Oliosum quippe verbum est, quod aut utilitate mundus.
rectiludinis, aut ralione justx necessitatis caret. Esto morluus mundo, et mundus tibi.
Sicut iucauta locutio in errorem pertrahit, ita in- Contemne vivens qux post mortem habere non
discretum slentium hos quos erudire poterat in er- poles.
rore.derelinquit. 1S1DORCS.
ISIDOROS. B Tanlum enim in hac vita est licitum operari
Claude aures tuas, ne audiant maltitn. bonum.
Fuge incauta verba. lllic namque non jam operatio exspectatur, sed
Vanus sermo cito polluet mentem. retributio meritorum.
Facile agitur quod libenter audilur. Qui vitx prxsentis longitudinem non de suo spa-
Nihil ex ore tuo quod impedire possit, procedat. tio, sed ejus fine considerat, quam sit misera et bre-
Nihil quod non expedit, sonus vocis prorumpat, vis, salis utililer pensal.
hoc procedat ex labiis quod aures non polluat au- Tela enim consummaiur filis, et vita hominis exlol-
dientis. litur diebus singulis.
Senno vanus vanx conscientix index est. Si longam vilani quxris, ad eam tende vitam pro
Qualis sermo ostendilur, talis et animus compro- qua Christianus es, id est xternam.
balur. Hxc est enini vita immortalis, nam ista vita mor-
Reiiceverbum quod non xdifrcat. Aurisqux otiosa talis est.
verba non reprimit, ad noxia cito transit. Mori oportet hominem in carne mundo, ne moria-
Paulatim crescunt vitia, et dum parva non cave- in anima Christo.
mus, in magua prolabimur. Ctur Tunc
quisque vivere creditur, si secundum sxcu-
ln loquendo et in lacendo peritus esto. Ium moriens, in solo Deo vivere delectctur.
Disce quid loquaris, quid taceas : lingua tua non De mora vilx istitis txdium patitur justus, eo quod
te perdat. ad desideratam patriam tarde perveniat.
Oppone lingux lux claustra silentii. Sollicile debet unusquisque vivere, semper termi-
num viix suae considerare, ut hujus sxculi blan-
CAPUT LXXIX.
De brevilale hujus vilm. ditias caveat.
CHRISTCS. Venturi exitus ignorantia incerta est : et dura
mori quisque non xstimat, lollilur.
Qui nianducat me, et ipse vivet propter me
Unde festinet uiiusqtiisque, ne iniquilatibus suis
Uoan.yi).
JACORCS. rapiatur, simulque vita finiatur cunt culpa.
Qux enim est vita nostra ? Vapor est ad modicum Diabolus quos viventes incendit ad vilia, subito
parens (lucob. iv). morientes pertrahere nitilur ad lormenla.
PACLIIS. Quamvis enim quisque in hac vita sit justus,
Id enim quod in prxsenti est, momentaneum est. jv lamen dum de corpore isto egreditur, pertimescat
SALOMON. ne dignus supplicio sit.
Ne glorieris in crastinum, ignorans quid superven- Nullus est enim homo sine peccato : nec quis-
tura pariat dies (Prov. .xxvu). quam [iotest de Dei esse securus judicio, cum et de
Vila ducis longior erit (Prov. xxvin). oliosis verbis reddenda sit ratio.
Tempus nascenrii, et tempus moriendi (Eccles. 111). Finem justorum oplimum vocatio tranqnilla com-
Nemo est qui semper vivat, ei qui hujus rei ha- mendat, ut ex eo intelligantur sancloruut habcre
beat fiduciam (Eccles. IX). consortium angelorum," ex quo ab hoc corpore sine
ACGCSTINOS. vexaiione dura lolluiitiir.
Omnis malus aut ideo vivit ut corrigalur, aut ideo Nihil est diu, nihil est longum, quod non in
vivit ut per illuin bonus exerceatur. brevi finiatur.
HIERONYHCS. Impossibile est ut homo sis, et non gustes an-
Humanx vitx brevitas damnalio deliclorum est. gustias.
Brevis est hujus vitae felicitas, modica est hujus Nemo esl qui in hoc sxculo non doleat.
sxculi gloria. Nullus est qui in hac vita positus non suspirct.
PATROL. LXXXVIH. 23
 7fg DEFENSORIS LOCOCIA&ENS.MONAGIIISCINTILLARUMLIBER. 716
Malis omnii» piena stmt. A a mundi vanitatibus abstractum hominem ad amorem
CYPRIANCS. Dei perducifc.
Hxc teriTpofa terrena jam compWtftqw xterna- Tanl» usa spes raorlalitatis hujus nobis vilescit,
ifclfettr cte Weo sperat. quanto amplius legendo, spes xterna claruerit.
CAPUT LXXX. Lector slrenuus potius ad implendum qux legk,
De lecttdne. quam ad sciendum promptissimus esto.
CnRlSTlIS. Minor enira poena est nescire quid appetas, quam
ea qux noveris non implere.
CM fegTf, htlertfgat (Stattk. x*tv).
Omnis autem cui multum est tfafurtv, rnwltunr Siculenimlegendoscireconcupiscimus, sicsciendo
recta qux didicimus, implere debemus.
qiiaWetuf afr ed-(hae. xxitfj'.
PAOLOS. Nemo petest sensum Scripturae saerx cognes-
nisi legendi familiarilate.
Attende lecttoni et e*iVorratio«idOctfiax; nol* ne- cere,
Quaatum quisque magis in sacris eloquiis assiduus
gKgere gfatiam qtix in te est (I TM. rv). uberiorem inlelligenliam capit.
Omnis Scriptura divinitus inspirata, utilis est fuerit, tantum cx eis
Quanto ampliusin quamlibet artera bomo conscen-
(II Tim. m). ad hominem ars ipsa desceudit.
Verbum Christi haftifet ita VoMfrabemdanter Bdil, tanlo magis
Quidara. habent inlelligentix ingenium, sed ne-
(Coloss. m).
lAGORCS. gligunt lectionis studium; et quod legendo scire
Scienti igitur bonum, et non facienii, peccatura possunt, negligendo contemnunl.
est illi (Jacob. tv). Qttamvis sensus habitudo sit frequens, tamen
SALOHON. lectio intellecluiu adhibet.
Post iiidusffiam sequiiuf' sapTehtia (Ecctes. x). Sicut qui tardus est ad capiendum, pro intentione
ACGCSTINCS". tamen boni sludii, prxmium percipit : ila qui prx-
Nutfi' aniutam Uiam fetfionibus divinis, pa- stitum sibi a Deo ingenium intelligentix
negligit,
rabit enim libi mensam spiritualenr. condemnatione reus existit, quia donum quod
HlEfiONYMOSV
accipit, despicit et per desidiam dereUnquit.
Qui assidue instat fectiorti, in praesenti quldcnt Quidam Dei juJicio doiiura scienlix quod ne-
lamWat, sed"postea gfatnfaKtut', cflftf ccepefit. gligunt, accipiunl, ut durius de rebus creditis pu-
De amaris seminibus lilterarum dulces frflctWs niantur.
captf. Tardipres autem ideo quod scire cupiunt difliculter
Prudens lector cavet semper superstiliosam intef- 0 inveniunt ut pro maximo exercilio laboris maximum
llgeTrttarn tlt frori a* suum serisinh attemperet prxmium habeant retribulionis.
1
Scripturasy sCd ScrTpfriraSjurigat sensrim suutri, Donum sine adjuvante Dei gratia quamvis in-
ut intelligat qtoirj seqtrafur. fundalur auribus, ad cor nunquarii descendit.
Illa studeattfas discere in terris, quorutn' iJobis Plerique in cacuraine intelligentix vivaces eli-
netitiat pfevseverellm coefis. slunt, sed loquendi inopia angustiantur.
Beatus- est qW, divmas Scripturas regeffs, vefba Quidain vero in ulrisque poMent.
vertit in opera, et nudam crucem ntnTus serrui- Plerique scientia aceepla Scripturarum, non
10* puris manibus el ptedibusr,et catididb {fectore ad Dei gloriam, sed ad suam laudem utuntur,
pauperem se spiriiu' et operibus gloriatur. dum e* fpsa scientra extollurttur, et fbi peccant
GHEGORlCS. ubi peccata mundare debuerunt.
Scire etenim cuiqaaYt* quotf non potest fecere, Semperenimsupeibi legunt, et nunquaminveniunl.
poena raagis quam virtus est. DiVirix legis perietrabilia, bumilibus ef berie ad
Quanto eriirft qute iir Stfripfura sacra prSfrcit, Deum intendenlibus patent : pravis autent alque
tanto hxc eadeiri Scfiptura pfolicit aprjfl ipsurii.
j. sttperbis claudunlur.
Tantum in sacro eloquio fifofeeifum' ihVerYres, Quamvis diviria eftiqhia in IeCtibrie arfdgantibus
quantum apud illud ipse profeeeris. aperla sint, in mysterio tanfen clausaalque occuUa
< BIDORCS. sutit.
; Qui vult cora Deo semper esse, freqnenter debet Sermo Dei fidelibus lut eSf, reprobis aufeni ac
orare, et frequenler tegere. superbis quodam modo teriebrescit : et uiitfe illi
Nam cw» oranras, ipsi cttnVDeO loquimtfr. iilumiriaritur, inde isCi cxcantur.
Cum vero tegmius>, Beas nobiscum loquitnr. Nequaquam legem intelligTf;,qtfi catriSfriterverba
Omnis profoettis ex lection» et meditatrone pfb- legis percurril; sed is
qui eaYWserisu hrterforrs
cedit. intelligeniix percepit.
Quxenim nescimw, lectione discimus. Qui litteraHi legifc attendunt, ej'ds dtculta: pe-
Qux autem discimus, meditatioriihuS coriSer- nelrare rion possUnt.
vaimts. Ideo prohibetur Christlariis ligmenta poetarum
Gerainum confert donum lectio sanctarum Scri|v legere, quia per oblettamenia inarilum labulaftim,
turarum, qtjo* iriteUectorwmentis erudit, ct quod1 menlem excitant adincentiva libidinum.
H7 NOTITIA 1N EVANTIUMABRATEM. 718
Ideo Irbri sancti simplici sermone scripti sunl, ut A Cimt opere vaca lectioui, leclio enim docet quiJ
non in sapientia verbi, sed in ostensione spirilus caveas.
bomines ad Udem perducerenlur. Leclio ostendet quid altendas.
In leetione non verba, sed veritas est amanda. Mullum proficis cum legis, si tamen facias quoti
Cum sil utitis ad inslruendttm lectio, arihibita legis.
lamen collatione raajorem iutelligenliam prxbet. Vide ne quod perspicis, vivendo contemnas.
Melius est enim conferre quam legere.
SASILIOS.
Qaod enim obsewum est aut dubitjm, conferendo
cito perspicitur. Sicut enim in carnalibus escis aiitur caro, ita ex
Sicut instriiere solet collatio, ita contenlio divinis lectionibus interior bomo nulritur ac pasci-
destruil. tur.

ANNO
SACtiLIVlll INCERTO.

EVANTIUS

ABBAS.

NOTITIA HISTORICA IN EVANTIUM ABBATEM.

(Hist. rrtler.de la France, tom. III.)

On a deja parle de Teertt, qui donne oceasion a B 1'auteur de cette lellre n'est autre qu'Evance, abbe
eet article. Cest une lettre dogmatique sous lei de Troclar au diocese d'Albi, c^lebre dans la Vie
nom d'Evance, abbe,conlrecertaines personnes quii de sainte Sigolene, abbesse au itifiine endroit, ou il
soutenaieot qu'on nedoil point manger du sang des5 y avait un monaslere double, l'un pour ifes moines,
animauxyparce qu'il est irapur, quoiqu^elles regar- 1'autrepour des vierges (c). Tout concourt a affer-
dassent autrement leur chair, ct qu'eltes en man- mir celte opinion, deja autorisee par le titre de la
geassent sans scrupule. Cette erreur clait particulie- lellre. Evance, abbe de Troclar, vivait a ia fin du
reraent repandue en Espagne, aux environ* de Sara- vne siecle, temps auquel elle apparlient; iliitait a
gosse, comme le porte la lettre. On a VHque pres- portee d'avoir des relations du cote de Saragosse,
que lous nos critiques l'allribuent a Evance, eveques puisque l'Alb:geois, oii il faisail sa residence, se
de Vienne, mort en 586. Mais c'est ee qui ne ses trouvait dans le voisinage des provinces des Gaules
peutsoutenir, comme on l'a observe en passant. Oni soumises aux Visigoths tTEspagnejusqua Charles
y cite en effet le Pasloral de S. Gregoire, pape, a Marlel; cnfiu il parait qu'on cultivait les leltrcs
qui l'on donne la qualite de saint, qui suppose qu'ilI dans son monastern, puisqu'un moine de la maison
n'etait plus au monde (a), circonstances qui ue peu- ecrivit peu apres la Vie rie sainte Sigolene.
vent convenir au temps dEvance de Vienne. C L'ecrit en question a ete tfabord
mi^ au jour sur
Le cardinal d'Aguirre qui rejette ce sentiment un manuscrit rie saint Gal, dans le cinquieme volurao
avec raison, cn etablit un autre qui tend a donner do recueil rie Cani-ius. De la il est passe dans la
celte leltre Jt Evance, archidiacre de Tolede, hom- Bibliotheque des Peres, el enfin tlans la collection
me de letlres, qui florissait vers l'an 630 (b). U des Conciles d'Espagne par Je cardinal d'Aguirre (d).
faut avouer que cette circonslance, et celle qui re- L'auteur s'y montre parfaitement in^lruit rie 1Ecri-
garde les personnes pour qui la letlre fut dcrite, ture sainte, et fort verse" dans la lecture des Peres
favorisent beaucoup le sentiment de ce docle cardi- de 1Eglise. II y prouve fort bien qu'on peut sans nul
nal. Mais il se trouvera toujours combaltu par le scru^ule manger du safng des animau-x,comme lon
titre de la leltfe meiue, qui, suivant les manuscrils rnange de leur chair, et quen user autrement ce
sur lesqtrelselle a e^feimprimee', 1'attribue nori a un serait introdnire une espeee de judaisme daas la
arcbidiacre, mais a un abbe. religion clirelienrte.
Cest ce qui a porte' Dotn Mabiilona croire qu i

(a) Mab.Acl. R. t. II, p. 540, n. 4. xvin, n. 42.

(6) Conc. Hisp. t. III, p. 8rf, 87 jD (<fiCanis. t. V, p. 555, 557; Bib. PP., t. XI, r<
(c) Mab. ibid., p. 540, n. i; 545, n. 16: An. I. 1092, 1095; Conc. Hisp., ib., p. 87, 88.
71» EVANTII ABBATIS EPISTOLA. 720

ALIA NOTITIA IN EVANTIUM ABBATEM

(Galland.Bibl. Patr. tom. XII.)

Distinguendum esse Evantium sive Evantum nos- AErravit igitur in hac parte Cavxus (ad ann. 581).
trum ab Evantio Vierrnensi,qui obiit anno 586, probe Cardinalis Aguirrius (Conc. Hisp. t. 111) nitiiur de-
animadvertuntBasnagius et Fabricius. Sciipsit enim monstrare Evanliunt hunc nostrum fuisse archidia-
epistolain conlra eos qui Cxsaraugustx aiebant conum Toletanum. llispuium certefuisse conslal ex
sanguinem animalium esse immundum. In ea porro ipsa epistola. De eo non plura apud scriptores inve-
laudat librum Regul» Pastoralis S. Gregorii. Quare nies. Nec tamen ab re aflirmaveris eum ob oculos
ab Evanlio Viennensi omnino est distinguendus, qui prxserlim habuisse Pirminium abbatem, ul conslabit
aute editum illum librum diem supremam obierat. ex iis qux in illo infra dicentur.

EVANTII ABBATIS EPISTOLA,

Contra eos qui sanguinem animalium immundum esse judicant, et carnem mundam esse
dicunt.
Quia se prxbuit occasio opportuna, ideo hanc exi- B lestia quasi alas habentes convolare firieles omnes
guitatis mex paginulam vestris obtutibus perfe- optamus. c Sacerdotibus corpore debiiibus, vel
rendam mea curavit destinare raiseria; per quam et maculam corporishabentibus liber Pastoralis S. Gre-
salulis munia impensius pando, et me sacris vestris gorii legalur, quia nobis longum est plurima eno-
oraiionibus tuendum committo. His n explosis, ad dare. Paxillo egesta humo operire e.-t, ctun mala
agnitionem nostram venit, quod exsurgenles in qui- perpetrata bonis operibus insudando f<Btorescarr.a-
busdam Cxsaraugustx partibus reperisse vos adseri- lium voluptatum opprimimus, de quibus scripiura
tis Chrislianos, nec dum eruditos paginibus sacris, est : Beali quorum remissm sunt iniquilates, et quo-
Judaico more sequi litteram ocddentem, et post- rum tecta sunt peccala (Psal. xxxi, 1). Malrein cum
ponere spiritum vivilicantem : qui dicunt immun- pullis inventam abire sinitnus, et pullos letiemus,
diim fieri hominem alicujus animalis sanguinem cmn lestimonia ex lege excerpta ad refutandos Ju-
comedenlem , nescientes, neque inteligentes prx- dxos alque hxreticos lenemus, et legi carnaliler
non servimus. Otium Sabbali negligimus, quia prop-
cepta prisca magis mores hominnm demonslrare,
quam in natura servare. Nam si isla ila sunt, cur ter illara futuram requiem, quam istud Sabbatum
aperta fronte cum judxis et alia qux vetila sunt figurat, utad illam perveniamus, legem Dominispi-
prxcepta priscx legis carnaliter non teneant, nescio. C ritaliter inlelligendo decertamus. Quod si forte obji-
Qui carnes suillas vel cuniculinas non abjiciunt, ciunt, ista in cauonibus haberi; nec ego me isla
qui piscium carnes pinnulis carentiura non repro- fateor ignorare; sed in antiquis canonibus ista re-
bant, qui vetera sacrificia non immolant, qui nxo- periuntur, quando Ecclesia ex circumcisione et
rem fratris sine filiis morientem ad suscitandum prxputio ad fidem congregabalur; quando adhuc
semen ejus non accipiunt, aut ad sacerdoliura debi- noii solido cibo, sed lacte nutriebatur. Tale quid ad
les corpore, aut >aliqua macula corporis b labo- Corinlhios apostolos riixisse noverint, el in Actibus
rantem, qui tamen animo- digni videntur accedere, Apostolorum facta invenient. Nunc vero Ecclesia
non repudiant, qui paxillos in balteis non geslanl, Dei solido cibo UJe roborata consistil, ul viriliter
ul egesta humo operiant; cur avem cum pullis in- contra impetus hxreticorura puguet, non in infan •
ventara, si possunt, tenent, et non, sicul prxcep- tiuiii mollilie enervata succumbat.
tum est, lenentes pullos, malrem sinunt abire? Ne lamen epislolaris consuetudo in longinquas
Cur eiiatn otiura Sabbati cum Judxis non sectant, periodos perlracla le: toribus lepiriis fastidium nu-
et novam graliam Evangelii absterso rubore Chris- triat; veniant ad illud, quod Apastolus ait: Omnia
tianitatis non abjicinnt? Nam in Cbrisli nomine munda mundis. Coinquinalis autem et infidetibus
frontis et fidei Christianx affecti, et sanguinem co- D nihil esl mundum (Tit. t, 15). Et in alio loco idem
medendum Christianos aperte docemus, et a san- apostolus ait: Omnis crealura Dei bona, el niltil re-
guinis opera declinare omnes hortarnur. Carnes suil- jiciendum quod cum graliarum aclione percipitur
las edere concedimus, et a volulabro viliorum (1. Tim. iv, 4). Et Salvator in Evangelio ait: Nihil
recedere omnibus modis optamus. Pisces pinaulis est inlroiens in hominem, quod possit coinquinare
carentes manducare permiltimus; et tamen ad cce- eum; quiaomne, quod in os intrat, in ventrem vadit,
3 Forte expletis. c Ms., sacerdotes c. debiles. — Forle leg. de sa>
b Ms,, portanlern. cmdoiibus corp. debilibus. EDIT.
721 NOTITIA IN ABCUFHJM. 725
et in secessumemitiitur, nec hwc coinquinanl homi- jA ejus, ubi ait, Bonumest non manducare carnem, et
nem, sed qumde corde procedunt: de cerde enim proce- non bibere vinum : si consentiunt, quod eis prxci-
dunt adutleria, homicidia et his similia (Malth. xv, pit, Imilatores mei estote, sicul et ego Chritti : si
17-19). Naraquod Apostoli primitivx Ecclesix a fomi- faciunt quod idera apostolus dicit : Cattigo corpus
catione, et a suffocato, et a sanguine abstinere prxce- mium, el in servitulemredigo, ne forte aliis prwdi-
perunt (Act. xv, 19), bxc exstitit causa : tunc ex cans, ipse reprobus inveniar : si faciunl quod intonat:
circumcisione, et gentibus credentes congregaban- Exhibete vos sicut Dei minislros, in multa patientia,
tur, ne propter discretionem cihorum a se invicem in cast.late, in vig.liis, in jejuniis,el bissimilia, unde
scinderentur : ideo lacte nulriebantur, non solido peccalura non incurrant, sed ctim graliaruni aclione,
cibo. Quibus et postea scribchat, dicens: Non po- qux Deus bona creavit, sumerent. Quasi enim apos-
lui loqui vebis quasi spiritulibus, sed quttsi curnalibus, tolis obedientes a duobus abstineut, a suffocato, el
tanqttam parvulis in Christo : lac vobis potum dedi, sanguine, et tertium prxceptum quod gravius pec-
non escam : nondum enim poteratis; sed nec adhuc catttm est, dissimulantes abjiciunt, et negligunt * cee-
quidem potestis, adhuc enim eslis carnales (I Cor. lestia j"ussa, et cxremonias enormiter perhorrescunt.
)II,1, 2). Namsi ubicunque sangtiinera tegunt prohi- Talibus Salvaior m Evangelio dicit : Vm vobis hy-
biium et hoc ad litteram intelligunl et nihil spirita- B potritm, qui decimalis mentam, el anetum, et cy-
liler hoc dictum pulant, quid est quod propheta minum; et ea, qum legis sunt graviora omitlitit
dicil: Speculatorem dedi te domui Israel. Si non (Matth. XXIII,25). Quid multa ? Legant libros Doe-
annunliaveris impie, ut se custodiat ab iniquitate sua, torum, et maxime sancti Augustini contra Faustum
xpte impittsin iniquitate sua morielur : sanguinem au- Manichxum, in quo ista, qux isti evacuant, et facie-
tem ejus de manu tua requiram (Eiech. m, 17,18) ? bant et dicebant, et secum illos victos erubescant.
Quis est istesanguis, nisi opera sanguinis? Quid est Nam et librum sancti Hieronymi contra Donatianuu
in psalmo, ubi dicil: Libera me de viris sanguinum legant, et salulem suam ibi reperient. Nam ridiculnm
(Psctl.Lvin, 5), nisiab operibus iniquitatis? Et quid est carnes mundas, quas Deus creavit, usque ad
esl, quod alius propheta dicil : Sanguis sanguinem nauseara devorare, et sanguinem illarum carnium,
tetigit: prorier hoc lugebit terra, et infirmabitur om- quasi immundum respuere: quasi Deus carnem crea-
nis qui habitat in ea (Osee iv , 2, 5). verit mundam, et sanguinem carnium, qui utique
Quod tria ista prxcepta ex libro Actuum Aposto- nutrimentum et salus carnis est, fecerit immundum.
Ioruin tenere glorianlur, id est, abslinere a suffocato, Alia scribere dcbui, sed cui modica utilia non suf-
etsanguine, vel fornicatione; confiteantur, si pri- • ficiunt, nec pluriraa proderunt. Absit a fidelium cor-
mum et secundum cum tertio implent, id est, si non C dibus, utisla carnaliter intelligenles, a sinu matris
fornicantur, si aucupum ministeriis non utuntur, si Ecclesix discedant, et se cum taliter credenlibus ge-
audiunt Apostolura dicentem : Qui babent uxores, hennx iguibus tradant.
tanquam non habentes sint: si obediunt proecepto
a Ms., el cwlesliajussa agere enerviter perorrescunif.

ANNO
S£COLIVIII1NCERT0.

S. ARCULFUS

KT

S. ADAMAMJS.

NOTITIA HISTORICA IN S. ARGULFUM.

(Cave,Hist.lilt. p. 592.)

Arculfus, urbis cujusdam in Gallia episcopus, cla- D Uusore exceptam peregrinationis hujusce historiani
ruit 690. Suscepto, religionis causa, in Orienlem iti- et locorum sanctorum descriptionem litteris consi-
nere, ac lustratis locis sanctis, Damascum quoque, gnavit Adamanus, rem voluminibus tribus complexus.
Constantinopolim, Alexandriam aliaque loca adiit, Exstant bi libri De silu terrm sanctm inscripti, a Ser*
ac demura in Galliam rediens, vi tempestalis in oc- rario ediii Ingolstadt 1619, deinde aMabillonio sxc.
cidentalia Britannix littora delalus, et ab Adamano Bened. m, parte n, p. 502.
abbata Hyensi hospitio benigue exceplus est. Ab i!-
723 SANCTI ADAMANIABBATIS 724

NOTITIA HISTORICA IN S. ADAMANUM.

(Fabric.Bibl.med.et inf. setalis.)

Adamanus, sive Adamnanus, Renedictinus abbas A Mss. p. 667. Libros ipsos, post Jacobum Gretserum
in insula Hyensi (IIu sive Hey), vicina Scotix, oeto- (Ingolstadt, 161D, in - 4°), Joannes Mabillonius
genario propior defunctus A. C. 701, IS Kal. Octobr. sxc. m Beneri. parte n, p. 502. Laudat Beda v, 16
Ej'us Libri tres de vita S. Columbm cum notis Fran- de Geslis Anglorum ct in Marci xv, 46, et ad calcem
cisci Baertii exstant in Actis Sanctorum 9 Junii libclli de Locis Sanctis tom. III, p. 571, ubi Arculfi
tomo II pag. 197 seq., ut Canisii, Surii, Mabillonii et Adamani vestigia legisse se non diffitelur. De le-
sxc. l Bened., Stepbani Vici in Triade Sanctorum gilimo Paschatis lempore num scripserit, ct Cunones
Hibernix, Thomx Messingani in Florilegio Kibernix in litteras miserit, ex Bedx v, 16, de Gestis Anglo-
Sanctorum, Benedicti Gononi in Vitis Patrnm Occi- rumnon adeo firmiter coiligitur, nec ex loco Mal-
denlis (Liigriutii 1625, fol. p. 420) aliasque eiiitiones thxi Monasteriensis ad A. C. 701, quam adiluxit
omittam. Prologum et epilogum ad Columbx Vifam Vossius p. 272 de Historicis Latinis. Tertiain sylla-
vulgavit Usserius in Epistolarum llibernicarum Syl- bam in nomine Adamani corripit Alcuinus in his ver-
loge., p. 42, una cum atfjuralione ab librarios. Pro- sibus, qui ad pag. 1750 ejus operura legttntur :
logum ad Libros tres de Locis ScinclmTerrm ex ore Patricius, Cu<ranus, Scolorumglcriagenlis,
dictantis Arculfi episcopi, gente Galli, ex Palxslina AlqueColtimbamis,Coiigiillns.jid«Hm«mts,atque
Fra;clari Patres, aiorw»yitseqttemagislri.
reducis, acceptos edidit Labbeus tom. I Bibl. novx B Hic pielas prectbus horumnos ailjuvelotnnes.

JACOBI BASNAGII OBSERVATIO TN S. ADAMANUM.

Quamvishic multa de Adamnano subj'iciantur, ati- trionalhrm Pictwum, hoe est Sootorum, transnavi-
qua taraen supersttnt observanda. Primo geuuinum gaverat in Angliam; anno 665 reversus in jjatrtam,
esse illius jjomeu Adamnauum : sibi ipsi notissimus ibi lerdenos et qualuor annos, ut asserii Adamn.inus
esse debuit Adamnanus; at stepius se ipsum Adam- libro terlio, commoratus est: obiit igilur Columba,
nannm vocat hoc in opusculo. 2° Distinguendum _ ut prius dictum, anno 598. Sepulttts dicKur cum Pa-
esse ab alio Adamnano, qwi vixk monachus in coe-' " tritio et Brigida; unde versus quos retulit Sylvester
nobi» Coludiensi. De priori Beda libro v, c. 16; de Gyxaldus Cauibrensis in Hibemiae Topograpbia :
posteriori libro IV, c. 19. Ilic fuil <iuiniliil unquain In BurgoDttno
cibi vel polus, excepta die Doitiiuica et QuiniaSab- luinulo tumulaniurin uno
bati, percipiebat, ab alteroqui Vitam Columbx scripto ©rigidaPatritius
reliquit, plane diversus. Peccaverunt igitur Possevi- Atqtte Columbapius.
nus et Gesnerus, quorum fragmenta ltic subjecta Post Columbre Vitam scripsit Adamnanus abbas
sunt, imo ct ipse Canisius, qui riuo loca Trithemii Hiensis treslibrosdeiiocisSa-nclis; sed fabulsequae
male cortjttnxit. 3*Praifuit Adainnanuslliensi monas- ibi leguntur, debentur Aictilplio Galliarum episcopo,
terio sub tincm sccuii septimi; nani CoUimba.nio- cui nlmia cum supinitale lidem adhibuit miraculo-
riens, anno 598, Battheneum sibi succe^sorem indi- rum indagalor scriptor noster.
caverat. Obiil Batlbeneus abbas an. 622, et Sfgieno • Texere librum de Locis incipio Sanctis Arcul-
monaslerii prafecturam reliquit. lUani lenttit Segie- phus, sanctus episcopus, gente Gallus, diversorum
nus ad annum 652, tuneque suffectus est Failbeus, longe renioloruui penitus locarum verax et index
quem Adamnanus decessoremsuum appellat; ipse au- sailis idoneus in Hierosolymitana civilate per menses
tera nonnisi an. 665 ex Anglia in patriam reversus novem hospiiatus et locis quotidianis visitationibus
est. 4° Adamnanus Scotorum more Pascha celebrare per.tgratis milii Adaninano hsec universa quae infra
fuit solitus. Altera fuit eo tempore qusesiio celeber- sunt exaranda experiinenla diligentius |iersrrutanti
rima de lonsiira, ut patet ex conrilio Pbarensi anno et priitio in labuias describenti fideli et indubitabili
664 habito. Tondebatur caput Roinanorutu in for- D nairatiaue dictavit. »
mam coronse, idime a Pitro accepisse iingebtrtur; UnicuBi praferam exemplum, ut de cseteris j'udi
aliis tonsuram suani a Simone Mago, ut ferebatur, ciiini feralur : Inter illam quoque Golgollianaiitbasi-
habenlibtis. Stabat priinum a patlihus Scotoruin ad- licam e.t Mariyj-.umqusedam inest exedra, in qua est
versus Romanos Adamnanus ; sed tuin circa tonsu- Catix Domini, quem a se beneriictum propria mmu
ram, lum circa Paschatis jcelebrationem a Ce. Ifndo in ccena pridie quain paterelur ipse, convivt aposto-
abbate conversus, monasterium Hiense pristinnm lis Iradiciitconvivantibus: qui argenteus Calix Sexla-
mutare sententiam voluit, sed frustra ; monachi enim fii Gallici mensuram babens duasque ansulas iri se
a Romanorum ritibns alieni perinaiiseriiiit. Quinlo ex ulraque parte altrinsecus continens cotnpositas.
denique monendus est lector, ante Adamnanum jam In quo utique calice illa inest spongia, quam aceto-
fuisse conscriptam ColumbaeVilam a Cumneneo Albo, plenara hyssopo circumponentes Doiiiiiiiinicrucifi
quam ipse viderat et laudavjt lihro sccundo. Hancque genles obtuler.unt ori ejus. ©e hoc eodem cafiee
Viiam edidit eruditissimus Mabillonius saeculoBene- Doniinus post resurreciionem cmn apostolis co,nvi-
di<tino pritno; sed miilto brevior esl ea i|tia;it in lu- vans bibit, quem S. Arculfus vidit, etc. lmie conclu-
ceifi prodire facimus : quippe plurima a Cuinnenco tiuiit viri docti arge;teos calices in usu fuisse ab in;
omissa complexus ,est Adaumanus a Canisio editus; slituiione Sacrautenti. Errabant igitur loto csele ijul
tola taraen Vila .miraculis est referla, quse a tradi- vitreis, ut Exuperius, utebantur.
tione seiriorum satis incerta hanserat. De signo cru- -Denique miisus fuit Adamnanus ad Aldfridum re-
cis el aqua benedicla ssepiusfecit mentionein. Vcr- gem. Is fuit rt x Noithumbrorum, qui anno 705 dieua
bum Dei prsedicaturus Columba provinciis Seplen- suutn ciausit,
 7?S DE VITA S. COLUMBJEPR/GFATIO. 726

PLURIUM OBSERVATIONES IN MARTYBOLOGIDM ROM. IX JDNII.

In Scotia S. Coiumbani Presbyteri et Confessoris.

Ad qutc nolat hsec Baronius : • De eo hac 4ie, 4 vit in Hibernia, vir doctus et snnctus, et pater mul-
Beda et alii reeentiores. Pluribus de eo idem Beda torum monachoram, sua pradicatione sanclissima
hist. deGest. Angl. 1. tti, c.4 et25, ubi eumdem ap- plurimam partem Scotorum in Hibernia, et eliam
pellat Columbaniiin, Cnlumbam auleni in epitome Britones in Briltannia, ad debitum Paschalis cele-
ann. f>om.565, quo amio ex Hibertvia se-cowtulitin brkatis lesnpus reduxit. Oaruit anno 700. i Uaec
ISritatHtJ»nivjxttque ibi annis lrhui'.a :duobus, ut Trithem.
idotu tesjalur auctor.; sicque pervcnisse viletur us- Antonius Possevinus in Apparalu sacro : t Ada-
que ad auniim Domini 5rt7: de quo et Sigebertus in manus Seottis, Coludius, monaehus et abbas mona-
Cbron. anuo 5S6 et 598, ubi srtmper €olu4»banum sterii iusulse Huensis in Scotia, quod S. Golumbanus
apptiUsrf.SciipsU ejus Vitani Adatitandus eideru K- onstrjdxit, congr.egationisBenchorensis, flcruit anno
qq*lis, de jquo Sigtberl, de Vir. iUust- .c, 64. JSec 690, scripsitque de Locis Terroe Sanclse librum
ritoveat queiuguam, quod Columba hic, praaler n.o- unum; De Paschate Epistolas; De VitaS. Columbas
rein Eccle-i;e, Pascba ceiebrabat d. cinia qua-rta lu- (fortassis Columbani), monachi et confessoris, HUMUH
na : exiousat eniiu <euwBeda hist. Atigl. d,*n, c. 4, unura cujus initium ,es,t: B. Patris N. .Cbriste,suf-
ir» (ine, et Wjtlfridos apu<leumdeiu eo.demJU).iu c, fraganXevitam descriplurus. Exstat ad S. Gislenuui.
25. Alius ab hoc est S. Coluiiibanus abbas Luxo- Arnold. et ante illuni Trithemius , qui non omnia
viensis, de quo inferius ad xi Kal. Oecemb. i ilocc ejus scripta cognoverat. »
Baratiius. Epitome Bibliolh. Gesneri : t Adamannus Colu-
TraAhemiusde Scriptor. Ecclejs. : • Adaraannus dius, Scotus, m.pnaehusOrriinisApostolici, et caeno-
pre-byter el abbas monasterii Huensis, quod S. Co- o bii Huensis moderator, scripsit de locis Terras San-
lumbanus quondam construxit in insula Scoti v, vir ctsp.libruni unum. 06 situ llierusaleRi libr^umunura,
in divims Scripluris valde stwiiosus etermlitus, ssc- de Paschate legitimo Ubrumtjtnum.EpistoJas quoque
culariuui .qitaque jfjlterarutu nota igeawis, ingeolo edidit. Ab hoc Bedam multa sumpsisse, et suis libris
caitfus, ej.d.u!.ciseloquio, vitaet conyersalione prx- inseruisse tradunl. Claruit anno 699. » Ha>cGesn.
clarus, non sine opinione sanclitatis, pater mullo- Molanus in appendice ad Usuardi Martyroiogiuni :
rum tiiotKVcitorumfeit. Scripsk inler caelera satis t Adamannus abbas, pluri-itam pai^tem Scotowm iri
«ernposiio ;g6rmoneyoiume» «&eLocis lerrse SancAse lUbftrnia, *t nonnulla.m«tiam .de 8r.ilopi.bus, ad
Ub, \t et quasdaui Epjslolas. Clapuit sub Juslinia.no catliilicam Paschalis temporis observantiam sua
juniore Aiignsto. Anno D.690. i lloccTrilhem., qui pw.dicalione correxlt. Scripsit idem librum 4t Lo-
lib. IHde Viris illust. Ord. S. Benedieti e. 124, haec cis Sanctis. Beda tib.v Uis&ori#,6ap. 16 eX 32. »
habet de eodera S. Adanuuino : iia &nLmponit Ltiti- Hsec JioisMiu*:,qtii c\m UAlMmfea*i iot.er SaAtctos
IJUU: ^Mawiaftous, juo.naclmset pr.esbyter xnoma- recenset, iiotandum est, quod cpdex m. s. Rebdorf-
slerii sanctimonialium in Anglia, quod Colodi urbs fensis expresse in titu.o libri vocat sancittm. Itu
dicitur, prsepositus, natione Scotus, Vir austeroe etiam Trithemius, lib. tu de Viris ilitisi. Ord. JS,Be-
«ooversaiionis, et sanclse vitae; ita ut .prcelerOomi- ncdicti, ,cap. 124 el 1S3, itmciitm vocat.
jiu.aiii t.t qu,utiainfertaniniiiil iu hei.dojtta<i*penilus Por.ro de .nouiine Adainanni observandum, varie
coiuederet, ssepe etiam no.c.lesintegras pervigil in a variis appellari. Aliqui, ut etiam Baronius, vocant
oratione tr.tnsigeret. Magnis effulsil virtutibus. Cin- Adamandiim. Alii plerique Adamannuin. €«dex
ruk amo Domiui 670. * H*c Ti'ilhe*nki>,<juicodem tns. Htbiiorfensis ubique yocat Adamnarium, vel
ljb. iii. c, 153,, b.aec: < Adauianuus, abbas mojia- C Adorajiaoum,
Ster.iiqupd B, CoJ.ujnUaQ.us plim i.n insula lju funda-

SaNGTI ABABEANl
BEK-EDKTINI
ABBATIS

DE VITA S. COLUMBiE
LlltlSI TRES.
JII.. »» .>
INCIPIT PRIMA PR^lFATrO,
A'POL061AQ€EADOMNAAI
ABBATISSANCTfSCRIPTORIS.
litati nosAri Pafronj, Christo .snffraganie, vjiam Dque regnum Dei non eloquentiae exuberantia.sed in
Acserjiiiliir^, fratru.i.ii fl.agitationib.us.olsccundare fi,deillorulenlia constare, et nec ob aliqija JScotica},
yolens; imprimis eamdem lecturos quosque admo- vilis videlicet linguoe, aut humana onomata, jmt
flfre ^QCuxahp, ut fldejn dictis adhiheant comper- gentium divers.as " vilescunt iirj^uas ; utilium et non
Xl%a /es j»»gis .q.ua.mvetba perpeni!3nl, qvx, ut sine divina opitulatione gestarura despiciant rerum
2es,tun,o,inciilla e.t vilia esse vid.ejitur; meniineiint- pronuuliationein.
0 Forte, qiimvitescunl.
Ul SANCTI ADAMANIABBATIS 728
fSed et hoc lectorem admonendum pulavimus, A annotabit, quod rainiraa de maxirais per populos
quod de bealae tnemorire viro, plura studio brevita- faina de eodem beato viro divulgata disperserit, ad
tis, etiam memorise digna, a nobis sunt praslermissa; horum paucorum comparationem, quae nunc brevi-
et quasi pauca de plurimis, ob evilandum faslidium ter exarare disponimus. Hinc posl hanc primam
lectorum, sint exarata. prsefatiunculam de nustri vocamine prsesulis, iu
Et hoc, ut arbilror, quisque hoec lecturus forte exordio secundee, Deo auxilianle, intimare exordiar.

INCIPIT PILEFATIO SECUNDA.

Vir erat vitas venerabilis et beatse memoricc, mo- g ita de nostro prophelizavit palrono sicuti nobis ab
nasteriorum pater et fundator ; cum Jona propheta antiquis Iraditum expertis compertum habetur.
homonymu!» sorlitus est nomen. Nam licet diverso Ininovissimis, inquit, temporibus saeculi, filius
triuiii diversarum sono linguarum, unam tamen nasciturus est, ctijus nomen Columba per omnes
eamdemque rem significat; hoc quod Hebraice dici- insularum Oceani provincias divulgabilur notum;
tur Jona, Graecitas vero a N/ICTOTJJTK, Peristeram, novissimaque orbis tempora clare illuslrabit. Mei
vocilat; el Lalina lingua Columba nunciipatur. el ipsius duorum monasleriorum agelluli unius
Tale tantumque vocabuluin bomini Dei, non sine b sepiscula; intervallo disterminabuntur : homo valde
divina Provdentia inditum esse credimus. Nam et Deo charus, et grandis coram ipso merili.
juxla Evangeliorum (iJem Spiritus sanctus super llujus igitur nostri Coluinbaevitam et mores de-
unigeniium reterni Palris Filium descendisse mon- seribens, imprimis brevis sermonis lexlu, in quan-
stralur in forma illius aviculscquse columba dxiiur. tum valuero , slriciim comprthendam, et ante lec-
Unde pleruinque in sacrosanctis libris myslice Spi- loris oculos sanctam cjus convcrsatioiiem pariter
riliim sanclura significare dignoscilur. Proinde et exponam. Sed et de miraculis ejus succincte
Salvator in Evangelio suis praxepit discipulis, ut quiedaiu quasi legentibus, avide pracguslanda po-
columbarum in corde puro insertam siniplicilatem Q nam : quae tameu inferius per tres divisa libros
continereni. Columba elenim et simplex, innocens- plenius explicabunlur. Quorum primus propheti-
que nuncupari debuit, qui in se columbinis moribus cas revclaliones; secundus vero divinas per ip-
Spiritui sancto hospitium prxbuit: cui nomini non sum virtitles effectas ; teriius angelicas appari-
inconvenienter congruit illud, quod in Proverbiis tiones conlinebit, et <|uasdam super hominem
scriptum est : Meliu.test nomen bonum quam divilim Dei cceleslis clariludinis manifeslationes.
multm (Prov. xxn, 1). Nemo itaque me de hoc tam pradicabili viro,
Hic igitur noster prresul non immerito non solum aut mentilum a:stimet , aut quasi quasdam du-
adiebus infantiat hoc vocabttlo, Deo rionante, ador- bia vel incerta scripturum ; sed ea quoe majo-
natus proprio ditausest; sed etiam praemissis inul- rum, fideliumque virorum, tradila experlorura co-
torunt cyciis annorura ante susc nativitatis diem gnovi relalione narrantium ; et sine ulla ambigui-
cuidam Christi u iliti, Spiritu sanctorevelante, quasi tate c carraxaturum sciat. El vel ex his, quse ante
filius repromissionis mirabili prophetatione nomina- nos inserta paginis reperire poluimus ; ut ex his ,
tus est. quae audivi ab expertis quibusdam fidelibus, anti-
Natn quidam proselytus Brifto , homo sanctus, quis, sine ulla dubitatione narrantibus, diligentius
sancli P.tricii episcopi discipulus, Maveteus nomine, D sciscilantes didicimus.
a
LffO neptntspav.
b Pro subjiciemus, de Virginitate c. 10, flexis litterarum
sepicutw. apicibus in quadrata, parietis pagina caraxatis.
r Id est, descripturum, sic Aldhelmus, quem mox BASN.

INCIPIT LIBER PRIMUS,

DE PROPIIETICISREVELATIONIBUS.

I. Sanctus igitur Columba nobilibus fuerat oriun-
dus genitalibus, palrem habens Fedilin;tum, liliura
Ferguso, matrem ^Ethneam nomine : cujus pater
latine Pilius Navis dici potest, Scolica vero 1'ngua
Magnave. Hic anno secundo posl Culedebrine bellum,
setatis vero sua?.42,de Scotia ad Britanniam pro
Chrislo peregrinari volens enavigavit. Qui etiam a
puero deditus Chrisliano tyrocinio, et sapientifle.stu-
riiis, integrilatem corporis et animte puritalem. Deo
denante, custodiens; quamvis in terra positus, coelesti-
bus se aptum moribus ostendebat. Erat enim aspectu
angelicus; sermone nitidus; opere sanctus; ingenio
optimus ; consilio magnus; per annos 54 insulanus
miles est versatus. Nullum etiam unius horoe inler-
vallum transire poterat, quo non aut oralioni, aut
leclioni, vel scr ptioni, vel etiam alicui operationi
incumberet. Jejunationum quoque et vigiliarum inde-
fessus laborationibus, sineulla inlermissione diu noc-
729 DE VITA S. COLUMB£:LIB. I. 730
tuque occupatus, ita ut supra humanam possibi- Ahunc esse virum cognoscens, de quo prideraali-
litatem uniuscuj'usquepondus specialis opcris vide- quando sanctus Columba prophetice valicinatus est:
TCtur. Et inter haec omnibus charus, hilarem sem- < Gratias, ait, Deo meo agere debeo quidem in tuo
per faciera ostendens, sanctorura specie sancti Spi- adventu, fllii. Sed et hoc indubitanter scilo, quod
ritus gaudio in inlimis ljelificabalur prcecordiis. noster monachus nnn eris. >
II. Sanclus Fintenus, qui postea per universas Hoc audiens valde contristatus infit : < Forsitan
Scotorum Ecclesias valde noscibilis habitus est, ego indignus tuus non mereor fieri monaclras. >
a puerili aetale inlegritatem carnis et anima', Deo Srnior consequenler inquil: t Nonquod, ut dicis,
adjuvante, cuslodiens, studiis dialeclicalis sophias indignus esses, hoc dixi; sed quamvis maluissem te
dediius, hoc propositum in annis juventutis conver- apud me retinere, mandatum tamen sancti Columbse
satus in corde habuit, ut nostrum sanctum a Colum- mei defensoris profanare non possunt, per quem
bam, Hiberniam d^serens, peiegrinalurus adiret. Spiritus sanctus de te prophelavit. Aliaque die mihi
Eodero restuans desiderio ad quemdam vadit se- soli seorsum prophetico sic profalus ore inter c.v-
niorem sibi amicuni, in sua genteprudentissimum, tera dixit: Itec mea, o Batthenee, inteniius debes
venerandumque clericum, qui Scotice vocilabatur audire verba ; statim namque post meum de hoc ad
b Ciilumbus, ut ab eo prudentise quasi aliquod au- B Cbristum sacculoexspeclatum, et valde desideratum
diret consilium. Cui cum suos lales denudaret cogi- transitum, qiiidam de Scotia frater, qui nunc bene
tatus, hoc abeo responsumaccepil: t Tuum.ut ajsti- juvenilem bonis moribus agens selalem, sacrae lee-
mo, adeo inspiratum devolurnque desiderium quis tionis satis studiis imbulus, noinine Fintenus, ad te,
prohibere polest, ne ad sanclum Columbam transna- inquam, perveniens humiliter expostulabit, ut ipsum
vigare debeas ?» suscipiens inter cseteros annumeres monachos.
Eadem hora casu adveniunt duo monachi sancti Sed hoc ei in Dei prccscientia pracdestinalum non
Columbae,qui de sua inlerrogati aiiibulatione, < Nu- est, ut ipse alicujus lieret monachus; sed et mona-
per, aiunt, de Brit nn a , remigantes hodie a Robo- chorum abbas, et animarum dux ad ccelesle regnum
reto venimus. >—i Sospesne est, ait Columbus,ves- oliin electus a Deo est. Nobis[Lege Noli]itaque hunc
ter Columbasanclus Paler? » Qui valde illacrymali, memoratum virum in his nostris apud te retinere in-
cum magno riixerunt moerore: Vere salvus est noster suljs, ne el Dei volunlati contraire videaris. Sed traec
ille patronus, qui his diebus nuper migravit ad Chris- ei inlimans verba, ad Scotiam in pace remitlas, ut in
tum.Quibusauditis Fintenus et Colunibus, et omnes Laginenslum vicinis mari flnibus monasterium con-
qui ibi !em jnerant, prostratis in terram vullibus struat; et ibidem Christi ovium pascens gregem,
amare flevere. Finlenus consequenter percontatur,' " innumeras ad patriam animas ccelestem perducat. >
dicens : < Quem postse successoremreliquit? — Bat- Haocauriiens sanctus junior, Christo lacrymas fun-
theneum, aiunt, suunt alumnum. Omnibusque clami- dens, agit graiias, inquiens: <SecundumsanctiColura-
lanlibus, Dignum et debilum; Columbus ad Fintenum bae prophcticam lialinibietiriirabilempraescientiam. i
ait: Quid ad hsec, Fintene, facies ? Qui respondens, His denique verbis sanclorum obtemperans, et a
ait: < Si Doininus permiserit, ad Battheneum virura Baltheneo accipiens benedictionem, in pace ad Sco-
sanctum et sapienlera enavigabo; et si me susce- tiam transnavigavit
perit, ipsum abbatem habebo. > III. Alio in tempore vir bealus in mediterranea
Tum deinrie supra memoratum Columbum oscu- Hibernise parte monasterium, quod Scotice dicilur
lalus, et valedicens,' navigationem praeparabat, et Dairmag, divino fundans nulu, per aliquot demo-
sineullamorulatranshavigansJovam devenitinsulam. ratur menses. Libuit animo visilare fratres, qui in
Et necdum in id temporis usque nomen ejus Cloensi Sancti Cerani coenobio commanebant.
Tn his locis erat notum. Unde et imprimis quasi Audito itaque ejus accessu universi undique ab
quidam ignolus hospes hospitaliter susceptus ; alia agellulis monasierio vicinis, cum his qui ibidem in-
die internuntium ad Battheneum mittit, ejus allo- U venti sunt, congregati, cum omni alacritate suum
cutionem facie ad faciem habere volens, qui tit erat consequenles abbatem Alilherum, quasi angelo Do-
affabilis, et peregrinis appetibilis, jubet ad se ad- mini obviam egressi vallunt monaslerii, uuanimes
dtici. Qui statim adductus, primo ut veniebat, flexis pergunt, humiliatisque in terram vultibus, eo viso,
genibus in terram se prostravit, visusque a seniore cum omni reverentia exosculalus est ab eis; bym-
sancto surgit; et residens interrogatur a Battheneo, nisque et laudibus resonantes, honorifice ad eccle-
adhue inscio de gente et provincia, nomineque et siam perducebant; quamdamque de lignis pyrami-
conversalione, et pro qua causa inierit navigationis dem erga sanctum deambulantem constringentes a
laborem. Qui ita interrogalus omnia per ordinem quatuor viris aeque ambulantibus supportari fece-
enarrans, utsusciperetur, humiliter expostulat. runt: ne videlicet sanctus senior Coluraba ejusdem
Cui sanctus, senior his ab hospile audilis, simulque fratrum raultitudinis constipatione moleslareiur.

a Ab aliis Cotumbanus dicitur. MABIIX.
b Diversus plane a Columba nostro fuit et alter :
primus doctor fidei Christianse Transmontanus Pictis
ad AquUonem primusque fundator monasterii quod
in Hie insula multis diu Scolorom Pictorumque
populis venerabile mansit. Hjc videlicet Columba,
nunc a nonnullis composito a cella et Columhario
nomine Columcelli vocAtur. Beda. iv, cap. 10. BASH.
 731 SANCTI ADAMANIAB8ATIS 75^
Eadem hora quidam valde despectus vultu et ha- A , Et ecce eadem 4ie aliquandiu a fratribus expec-
bilu, puer familiaris, et necdum senioribus placens, tata navis, in qua sanclus ineral Chamnechus, juxta
retro in qtiantum valuit, se occultans accessit; ut sancti propbelationera pervenit. Cui sanclus cum
videlicet vel illius amphibali fimbriam, quo vir fratribus cbviam venit, et ab eo honoriUce et hos-
beatus induebatur, occulte et, si fieri posset, ipso pitaliter susceptus est. Illi vero naulae, qui cuft"
nesciente et non sentiente, tangerei; sed hoc tamen Chamneoho inerant, interrogali a fratribus de qua-
sanctum non iatuit, Nam quod corporalibus oculis litate navigationis, sic retulerunt, sicut sanctus Co-
retro se actum iniueri non potuit, spisituaiibus *per- lumba prius de tenipestate et franquillitate pariter
spexit. Unde subito restilit, et post se extendens Deo donanlc, in eodem mari, et bisdem boris niira-
manum, cerVicem pueri tenet, ipsumque trahens bili divisione prsedixerat, et terapestatem eminus
ante faciem suam statuit, oninibusque, qui ibidem visam non sensisse professi sunt.
circiter aslabant, dicenlibus : < Dimitle, dimilte, V.AIio itidem die sanctus €o!umba in sua cora-
quare hunc infelicem et injuriosum retines puerum? » manens matrice Ecclesia, repente in hanc subridens
Sanctus e cop.trahsec puro pectore verba depromit vocera erupit dicens: < Columbanus ad nos transua-
prophetici: < Sinile fratres, sinite inoiio. > Ad pue- vigare incipiens, nunc in undosis charybdis sestibus
rum vero valde tremefactum dicit: < 0 fiii, aperi os B 1 valde periclilatur. Abbasque ad coeium in prora
luum, et porrige linguam. > Jussus inm puer cum sedens, palnias elevat; turbatum quoque et lam
ingenti tremore aperiens os suum, linguam porrexit; formidabile pelagus benedicit, quem tamen Domi-
qttam sanclus, sanclam manum extendens, et dili- nus sic terret, non ul navis naufragio, in qua ipse
genter benedicens, ita prophelice profatur dicens : resedit, undis obruatur, sed potius ad orandum in-
. < Hic puer quamvls nunc despicabilis et valde vilis tentius suscitetur, ut ad nos, Deo propitio, post
videatur, nemo tamen ipsum ob id riespiciat; ab hae transvadatum perveniat periculum. »
enim hora non solum vobis non dispiicebii, sed valde VI. In tempore quuque alio, de Cormacco, viro
placebit, bonisque mo.ribus et animccvirtuiibus pau- ulique sancto, qui tribus uon minus yicibus Erenura
laliin de die in diem crescet: sapientia quoque et [F. cremuui] in Oceano laboriese xjuaesivil,necta-
prudent.ia magis ac magis in eo ab hac die adauge- men invenit, sanctusColumba, jta prophetizans ait:
bitur; et in bac nostra congregalione grandis est < Hodie iterum Cormachus descrtum cupiens repe-
futurus proveclus. Lingua quoque ejus salubri et rire, enavigare incipit ab illa regione <juse ultra
doctrina, et eloquentia aDco donabiiur. » Modam fluvium sita est, et Cirros dicitur; nec tamen
Hic erat Ereneus posiea per omnes Scotiae Eccle- eiiam hac vice , quori quserit, inveniet; et non ob
sias famosus, et valde notissimus. Qui bsec omnia ^ aliani ejus culpara , nisi quod alicujus reiigiosi ab-
supra scripta verba Segeneo abbali de se prophc- batis nionaclitun, ipso non perraittente, discessorem
tata e.narraverai, meo decessore Failbeo intentius secutn non recte comiiari navigio susceperit. >
audiente, qui et ipse cum Segcnen piaesens inerat; VII. In tempore alio, hoc est, po*sttiiultos anno-
cujus relatione et ego ipse cognovi haec eadem qtiae rum Iranscursus, cutn esset vir sanctus in Jova in-
narravi. sula, subRo dicit ad suum miuistratorera : « Cloc-
Sed et multa alia hisdem diebus, quibus in cam pulsa, * cujussonitu fratresincitati, ad eccle-
Cloensi ccenobio sanctus hospitabalur, revelanle siam, ipso sanclo prsesule praeeuirte, ocius currunt,
Spiritu Sanctoprophelavit; hoc est, de illa quaepost ad quos ibidem flexis genibus iiiflt: < Nunc intente
dies multos ob diversitatera Paschalis festi orta est pro hoc populo et Aldano rege Dcminum oremus,
inter Scotise Ecclesias discordia, et de quibusdam hac enim hora ineunt -bellum'. » Et post modicura
angelicis frequentionibus sibi manifestatis: quibus iutervalluni egressus oratorium, respiciens in coelum,
quaedainintra ejusdem coenobiisepta ab angelistunc inquit : < ftltjtac barbari in fugaut vertuntur; > Al-
temporis frequenlabantur loca. danoque quamlibet infelici, Aamenconcessa est vic-
IV. Alio in tempore, cum in a Jova insula die fra- „» loria. Sed etde numero, ie e&ercituAldani inter-
gosaetcmpeslatis, et intolerabilis nndarum magnitu- fectorum treeenlorura et triutn virorum, vir beatus
dinis, sedens in domo sanctus, et iratribus praecipiens, prophetice narravit.
diceret: < Prscparate ocius hospitium, aquamque VIII. Alio quoque in lempore, anle supra dictum
ad iavandos hospitum pedes haurile; » quidam ex bellum, Sanctus Aldanum regem interrogat de regni
ipsis frater consequenter : < Quis, ait, hac die valde successorc. Illo respondente, nescire quisessetde
ventosa, et nimis ventosa (sic), et nimis periculosa, tribus filiis regtiMurus, Sanctus consequenter hoc
licet breve fretum, prospere transnavigare potest? > profatur moiio : < Nullus ex his tribus erit regnalv-
Quo audito, sanctus sic profalur : t Cuidam sancto et rus, nam in bellis cadent ab iniiiiicis trucidandi ; se;l
eleeto Iiomini, qtti ad nos ante vesperam perveniet, nunc si alios juniores habeas, ad tne veniant, et
Omuipoieiis ttaiiqrfiilHatem quamlibet in tempesta-te tjtsem cx eis elegerit DomitMisregem, subito super
donabit. > meum irruet gremium. > Quibus accitis secundmn

0 De diujus jnsulae jsitu in mari Hibernico, <quse .rum seutentia. Mabilion. nol. ad CuBineuui p. 362.
tiioua sive ilioita yocatur, uon uua est smpto- tMASN.
 - DE VITA5, CfHJVMM Uii. 1.
733 73*
verbum Saacti, Euchodius adveuiens; m sinu ejus A mj»str«o«o perterritus prodigio, m inde possts
recubuit; statimque Saactus eum osculalMSbene- evadere. >
dixit, et ad patrem ait: < Hic est superstes, et rex Qui accepta a Sanclo bencdicliofle secessit, et n»-
post te regnaturus, et lilii ejus post eum regna- vlui aseendejis Sancti verbum quasi parvipeixlens
bunt. » Sic omnia post suis lemporibus plene adim- transgreditur. Major.tproinde Etbici transmeaus spa.-
plela sunt, et Euchodius post patrem in regmim tia pelagi, ipse, et qui ibi inerant aajtfae, vidept; et
successit, ecce cetus ujirse et imujensajmagiujtudinis se instAr
IX. DomnaUusfiliusAido adhtic puer, ad sanetura niflntis erigms, ora aperil palHuia,fl.imisdejjjtosa,su-
Columbam per nutrilores aririuclus est, qucm ifl- pe/natans. Tuai proiode rejnigesdeposilo velo >vaide
tuens pcrconlatur, inquiens : < Cujus est filius bic, perterriti, rctroversi ilJam oborlain ex belluioo BJtotu
quem adduxistis? » Illis respondentibus, < Ilic e«t fluctuatiooem vjx evadere poiuerunt; Sartctiqiiiever-
Donnallus, qui ad le ideo perductus est, ut tua re- buju .rccognoscentes prophelicum admirajiautjjr.
deat benedictione ditalus. > (:uetn cum Sanctus be- Eodcm quoque die Sancius , Baitheoco ad supra
nedixisset, continuo ait: t Ilic super oraiies fratres mcmoralani iiistilnrajiavigaluxo, mane de eoderoiu-
suos superstes eril, et rex valde fatnosus, nec un- tirnavit ceto iiiquiens: < Uac prselerita nccte «aedia
quaiu in manus inimicorum tradefur; sed morte pla- B eetus magnus de profujido maris se sublevayit, fi
cida iu senectute, et jntia domiim suain coram inler Jovam et Elhicain insulara se hodie in super-
ainicorum famiiiarium turba super sjium morietur ficiem criget aequoris. > Cuj Bai|jj,ejieusjrespiOjidens
leclum. > Qux omnia secundum be&ti vaticiujmu infit: < Ego e* iliiibellua sub Dci poteslate svtmus.>
vii i de eo vere adiiiijjletaSJJUU. Saijclus : < Vade, ait, in pace : fides tua in Chrjslo
Eodem tetnpore Sanctus, et in eodem Joco, ad te ab Iwc defendet periculo. > Baitbeneus tumideinde
ScanJalaiiuin Jiliura Colinanni.apud Aidum regem in a Sancto Jjenedictiojje accepjla, a portuenayigavit;
vinculis reteitium, visitare ettin cupiens pergit; ip- iraitscuxsisquc non parvisponii spaiiis, ipse et socii
suiiiquecurubenedixisset, confortansait: t Fili, noii cetuui aspiciunt, perterritisque omnibus, ipse solu6
contristari, sed polius tetare et conforlare. Aidus sequoret cfttuiu ainbabus manibus elevati.sbenedicit
enhu rex, apud queni vinculalus es, de hoc mundo inirepidus; eodejuque luomejitobellua raagna ses,wb
te praecedet, et posi aliqua exilii tempora triginta flucJibujt iniinergens, nusquain deirjceps eis apipa'
annis in gente tua rex regnaturus eris , ilerunique rnit.
de regno «flugaberjs, et per aliquos ej'ulabis\Forl. XliJ. ALioquoque in tempure fratres intemuesta
exulabis] dies; poslquos a populo renuniialus [F. node susciAatSanctus, ad quos in ecclesia^oagre-
reuivitaliis ut infra] per tria regnabis brevia leiu- galos Uicit: < iXuuc yitoitlius Dcwt.ittuvii iprecemur,
pora. > nain in hac hora aliquod inauditum peccatum perpe-
Qnae cuncta jtixta yaiicinationem Sajjcti .plene iraAuin est, pro quo valde tst ti-emenda judicialis
expleta suul. Nam post annos trigiitta <le regno vijjtjjcta. De quo peccato «rasiino idie aliquib.us pau-
expulsus per aliqund exulavit spatium temporisj sed cis percoulantibus intimav.it, diccjis : i Post pajicos
post a populo reinvilatois; non ut putabat, tribus an- meuses cuin Lugaido ncscienle iufelixille horauncio
nis, sed ternis reguavit uieusibus ; post qu.os couli- ari Jovam perveniel itisulara. >
nuo obiit. Alio itaque die Sinctus ad Jortnitium [Diorrai-
XI. In leropore alio tluo plebeii ad Sanetum in Jova tiuti)], iulerjectis q.uibusdam iitensibus, praecipiens
commoranlem iiisula devieijiunt; qnoruni unus Mcl- praeilatur: i Surge cilius, Lugaidus appropinquai; >
danus de filio suo, qui proesens«rat, sanctura inter- dicUiiue ei, ut miseruni, queua secuin iu uavi babet,
rogat, quid esset ci Ailjjrum, Cui sancfus sic profa- in Madeain.propeilat insulaiu, ne •iitijiisinsulie «CSJH-
tur : < Nonue Sabbatj dies hodieroa est? Filius tuus teiii «a>lceX. Qui prajcepto Saudi .obsecutus ad mare
sexta feria in fine morietur seplimairae,.octavaque pergit, Lugaidoqtie advetntanli oumia Sancti prose-
die, hoc est, SabUalo, hic sepeiielur. » T) quilur de infelioi viro veiba.
Alter proitide pleiieius, et ipse de fllio, quem ibi- Onilnis auditis ille inlelix juravit, tiunquatn se ci-
rieii! securtj habuit, iiihilominus interrogans, taleui bum cum aliis aoceplurum, nisi prius Sanctum vide-
saucii audjt rcsponsionem ; < Filius tuus *uos «vide- ret €oiutnbam, eumque alloqjierolur. ^uae infelicis
bit iiepoles,,,e,tw Ji.tc insula seu.exsepelieltir. > Quae verba Dioratitius ad Sanctura reversus jretulit. ^Jui-
oniuia jsecuudttmverbuoj Sancti de pueris ambobus bus compertis, Sanctus ari portuui perrexit Baithe-
suis temporiU>usplen-esunt expleta. neoque, prolatissacraeScripturaetestimoniis, sugge-
XII. Quadarodie, cuui vir venerabilis in Jova de- renli, 4ttmiseri pceniiuriosusciperelur, Sanctuscon-
morarelur insula, quidamirater Berachus nomine ad sequenler inquit: < 0 Bailltenee, hic homo fratrici-
Elhicam proponens insiilam navigare, ad SancMun dium in modtim Cain perpetravit, et cura sua malre
mai.e accedens, ab eo benedici poslulat; quem sajic- mcechatus est. >
tus iutuitus, iuquit: i 0 lili, Uodie inteiilius prteca- Tum rienvummiser in littore flexis genibus legcs
veto, ne Ltbicara cursu ad terram directo per latys pceniteniise expleturum se promisit, j*uxtaSancti in-
coneris transmeare pelagus; sed potius circuiens dicationem. Cui sanclus ail: <Si duodccint annis in-
ntinores secus naviges insulas,, ne, videUce.t, aUo ter Briumes ouui fletu et
lacryfnis peeuitentiam ege-
735 SANCTIADAMANIABBATIS 736
ris, nec ad Scotiam usque ad mortem reversus fue- A , suum ministratorem Diormitiura conversus, profa-
ris, forsan Deus peccato ignoscet tuo. > tus esl, dicens : < Miror quare tardius appropinquat
Hsec dicens, Sanclus ad suos conversus dicit : qugedamde Scolia navis, quae quemdam advehit sa-
« Hic homo filius est perditionis, qui quam promisit pientem virum, qui in quoriara facinore lapsus lacry-
pceniteiitiam, non explebit; sed mox ad Scotiam mosam gerens pcenitudinem rnox ariveniet. > Post
revertetur, ibique in brevi ab inimicis interficiendus proinde haud grande intervallum ad Auslrum pros-
peribit. > Quse omnia secundum Sancli prophetiam piciens minister velum navis vidit ad porlum appro-
ila conligerunt. Nam miser iisdera diebus ad Hiber- pinquanlis ; quam cum Sanclo adventanleni derami-
niam reversus in regionem quce vocilatur Lea, iu straret: <Cito surgilo, inquiens [F. inquit] : eamus
manus incidens inimicorum trucidatus est. proselyto obviam, cujus vcram Chrislus suscepit pce-
XIV. Alio itidem in tempore Lugbeus, cujus supra nitentiam. > At vero Fechnaus de navi descendens,
mentionem fecimus, quadam die ad Sanctum post Sancto ad portuni pervenienti obvius occurril cum
frugum veniens triturationem, nullo modo ejus fa- fletu, et lamento, ante pedes ejus ingeniculans flexis
ciem intueri poluit, miro superfusam rubore ; valde- genibus , amarissime ingemuit; et coram omnibus
que perlimescens cito aufugit; quem Sanclus com- qui ibidem inerant peccantias confitetur suas.
plosis paululum manibus revocat. Qui reversus a B < Sanctus cum eo pariter illacrymalus ad eum ait :
Sanclo statim interrogatus, cur ocius aufugisset, < Surge, fili, et consolare, dimissa sunt lua, quae
hoc dedit responsum : < Ideo fugi, quia nimis perti- commisisti, peccamina. Quia sicut scriptum est: Cor
mui. > Et post aliquod modicum intervallum Udu- conlritumelhumiliatumDeusnon spemit. >Quisurgens
cialius agens, audet Sanclum interrogare, inquiens : gaudenler a Sancto susceplus, ad Bailherieuni lunc
< Nunquid in bac hora aliqua tibi formidabilis os- temporis in campo Longoprsepositumcommorantem,
tensa visio erat? >Cui Sanctus tale dedit responsum: post aliquot est emissus dies in pace commigrans.
Tam lerrifica ultio nunc in remota orbis parte per- , XVII.Alio in tempore binos niillens monacbos ad
acta est! < Qualis, ait juvenis, vindicla, et in qua suum alium monacliuin, nomine Cailtanum, qui eo-
regione facta ? > Sanctus tum sic profatur: < Sul- dem lempore proeposituserat in cella, haec per eos-
phurea de coeloflamma super Bomani juris civita- dem nuntios Sanctus coinniendatverba : <Cito eun-
tem intra Italiseterminos sitam hac hora eQusa est; tes ad Cailtanum properale, diciteque illi, ut ad me
triaque millia fenne virorum, excepto matrum, pue- sine ulla veniat inorula. > Qui verho Sancti obse-
rorumque numero, disperierunt : et antequam ptoc- cuti, exeuntes, el ad cellam pervenientes suaelega-
sens annus [Add. absolvatur], Gallicinautse de Gal- liunculse qualilatem Cailtano intimaverunt. Qui ea-
liarura provinciis adventantes, haec eadem tibi enar- ^" dem hora nullo demoralus modo, Sancli prosecutus
rabunt. > legatos ad eum in Jova insula commorantem, eorum
Quaeverb-apost aliquot mensesveridica fuisse, sunt itiheris comes, celeriter pervenit. Quo viso Sanclus
comprobata. Nam idem Lugbeus simul cum sancto ad eum taliter locutus, his compeliat verbis : < 0
viro ad Capuse regionis (sic) pergens , nauclerum Cailtane, bene fecisti ad me obetlienter feslinantlo.
et nautas adventantes parce interrogans, sic omnia Requiesce paulisper, idcirco ad le invitandum inisi,
illa de civitate cum civibus ab eis audit enarrata, amans amicum, ul bic mecum in vera finias obe-
quemadmodum a pracdicabili viro sunt prscdicla. dienlia vilsecursum tuoe; nam ante hujus hebdoma-
XV. Quadam brumali et valde frigida die Sanctus dis finem ad Deura in pace transibis. » Quihus audi-
magno moiestaius moerore llevit: quem suus minis- tis, gralias agens Deo, Sanctum lacryroans exoscula-
trator Diormitiusde causa interrogans nicestiliae,hoc tus est, et ad hospitium, accepta ab eo benediclione,
ab eo responsum accepit: < Non immerilo, o filiole, pergit; eademque subsecuta nocte inlirmalus, juxta
ego in hac hora contristor, meos videns monachos, verbum Sancli, in eadem septimana ad Cbristum Do-
quos Laifranus nunc gravi faligatos labore in alicu- rainum emigravit.
jus majoris domus fabrica moleslat, quod mihi valde ,j. XVIII. Quadam Dominicadie ullra saepe memo-
displicet. > Mirum diclu, eodem momento horse, ratum clamatum est frelum; quem audiens Sanclus
Laifranus, habitans in monasterio Roboreti campi, clamorem, ad fralres, qui ibidem inerant: < Ite, ait,
quodammodo coaclus et quasi quadampyra intrinse- celeriter, peregrinosque de longinqua venientes re-
cus suecensus, jubet monachosa iabore cessare, ali- gione, ad nosocius adducite. > Qui continuo obsecuti
quamque cibalionum consolalionem praeparari; el transfretantes adduxerunt hospites, quos Sanctus
non solura in eadem die oliari, sed ct in caeterisaspe- exosculatus consequenter de causa percontatur iti-
rae tempestatis diebus requiescere. Quacverba ad fra- neris. Qui respondentes aiunt: < Ut boc etiam anno
tres consolatoria a Laifrano dicta Sanctus in spiritu apud te peregrinemur, veiiimns.»
audiens flere cessavit, et mirabiliter gavisus, ipse Quibus Sanctus hanc dedit responsionem : < Apud
in Jova insula commanens, fratribus, qui ad proesens me, ut diciiis, anni unius spalio peregrinari non
inerant, per omuia enarravit, et Laifranum mona- poteritis, nisi prius monachicum promiserilis vottun.
chum benedixit consolatorem. Quod qui inerant praesenles valde mirati sunt, ad
XVI. Alio in tempore, Sanctus in cacumine sedens hospites eadem hora adventantes riici. » Ari quse
niontis, qui huic monisterio erainus supereminet, ad Sancti verba senior responilens frater ait: < Hoc in
737 DE VITA S. COLUMBJSLIB. I. 738
nieiile propositum licet in hanc horam usque nul- 1 accilis ad se binis de fratribus viris, quormn voca-
latenus habuerimus,tamen tuumsequemurconsiliura, bula Lugbeus et Silnanus, eisdem praecipiensdicit:
divinitus, ul credimus, inspiralum. > Quid plura ? <Hinc ad Maleam transfretate insulam, et in Cam-
Eodem borse momento oratorium cum Sancto in- pulis mari vicinis Ertum quaerite furacem, qui nocte
gressi devote, flexis genibus volum monachile vove- praeterita solus occulte de insula Coloso perveniens,
runt. sub suo fceno tecta navicula inter arenarum cumulos
Sanctus liira deinde ad fratres conversus ait: per diem se occultare conatur, ut noctu ad parvam
i Hi duo proselyti, vivam Deo seipsos exhihentes transnaviget insulam, ubi marini nostri juris vituli
hostiam, longaque in brevi Cbristianae lempora generantur et generant, ut de illis furtim occisis edax
mililiaecomplentes, hoc mox eodem.mense ad Chri- valde furax suam replens naviculam ad suum repe-
stum Doininum in pace transibunt. > Quibus auditis det habitaculum. >
ambo fralres gralias Deo agentes, ad hospitium de- Qui hacc audientes obseculi emigrant, furemque
ducti sunt, interjectisque diebus septem, senior fra- inlocisa Sancto prsesignatis absconsum reperiunt;
ter coepit infirmari, et eiriem peracta septimana, ad et ad Sanctum, sicuti illis prscceperat, perduxerunt.
Dominumemigravit. Similiter et alter post septem Quo viso, Sanctus ad eum dicit: <Quare lu res alie-
alios dies iniirmaius ejusdeni in fiue hebdomadis ad B nas, divinum transgressus mandatum saepe furaris ?
Dominum feiiciter migravit. Elsic, secundum Sancti Quando necesse habueris, ad nos veniens necessaria
veririicam prophetiam, intra ejusdem mensis teruii- accipies poslulata. » Et hcecdicens prsecepit verve-
num ambopruseniem finierunt vitam. ces occidi, et pro furtis dari misero furaci, ne vacuus
XIX. Dum per aliquot dies in insula demoraretur ad stia remearet. Et post aliquantum tempus San-
Scolia vir beatus, alicujus loci terrulam, mari vici- ctus in spiritu praevidensvicinam furis morlem, ad
nam, baculo percutiens, ad comites ait: < Mirum Ballheneum eo terapore prsepositum, commorantem
dictu, o filioli, horiiein hac hujus loci terruta quidam in campo Lunge mittit, ut eidem furi quoddam pin-
gentilis senex, naturale per totam bonum custodiens gue pecus, et septem modias novissima mittat mu-
vitam, et baptizabitur, et morietur, et sepelietur. > nera. Quibus a Bahheneo, sicut Sanctus corrimenda-
Et ecce quasi post unius iniervalluiit horae navicula verat, transmissis, ea die inventus est morte subita
ad eumdem supervenit portum, cuj'us in prora qui- prseventus furax misellus, et in exsequiis ejus trans-
dam advectus est decrepitus senex Geone primarius missa expensa sunt xenia.
cohortis, quem bini juvenes de navi sublevantes, Aliotempore, SanetuscumjuxtastagnumDeiprope
ante beali viri conspectum deponunt. Qui stalim ostium fluminis, quod Laline bot dicilur, die ali-
verbo Dei a Sancto per interpretemrecepto credens, " qua cum fratribus sederet, quidam ad eos Scoticus
ab eoriera baptizatus est; et post expleta baptizatio- poeta devenit, qui cunt post aliquam recessisse."ser-
nis mysteria, sicut Sanctus prophetizavil, eodem in mocinalionem, fratres ad Sanctum : < Cur, aiunt, a
loco consequenter obiit, ibidemque socii congesto nobis regrediente Coronano aliquod ex more susear-
lapidum acervo sepeliunt, qui hodieque in hac ora tiscanticum nonpostulastimodulabiliter decantari? >
cernitur maritima, Uuviusque ejusdem loci, in quo Quibus Sanctus: < Quare et vos nunc inulilia pro-
iJeni baplisraa acceperat, ex noinine ejus in fertis verba? Quomodo ab illo misero homuncione
hodiernum diem nominatus et ab accolis vocilatus. postularem carmen betitiae, qui nitnc ab inimicis
XX. Alio in tempore, Sanctus cum in Scoliensium trucidatus, usque ad iinem ocius pervenit vitse? >
paulo superius moraretur memorata regione, casu His a sancto diclis, et ecce ultra flumen aliquis cla-
Dominicadie ari quoddam devenit vicinum monaste- mitat horao, dicens: < Ille poeta, qui a vobis nuper
rium, quod Scotice Trioit vocitatur. Eadem die sospes rediit, hora in hac ab inimicis in via interfe-
proinde quemdam audiens presbyterum sacrae Eu- ctus est. > Omnes tum, qui praesentes inerant, valde
charisiisemysteria conficientem, queni ideo fratres, mirati, se invicem intuentes obstupuere.
qui ibidem commanebant ad Missarum elegerant D XXIII.Alioitidera tempore, Sauclus inJova conver-
peragenda solennia, quia valde religiosura oestima- sans insula, repente inter legendum summo cnm in-
bant, repente hanc formidabilera de ore profert genti adiniralione gemitu ingemuitmcesto: quod vi-
vocem : < Mundaet immunda pariter nunc permis- densquiprsesens inerat Lugbeus, cccpit ab eo percon-
ceri cernuntur, hoc esl, munda sacrae oblationis tari subiti causam moororis.CuiSanctus valde moestifi-
mysteria per immundura hominem minislrata, qui catus hanc dedit responsionem : <Duo quidamnunc
in sua inlerim conscienlia aliquod grande occultat regii generis viri in Scotia mutuis inter se vulncribus
facinus. > Hsec qui inerant audientes, tremefacli transfixi disperierunl, haud procul a monaslerio,
nimis obstupuere. Ule vero, de quo dicebaniur hsec quod dicitur Cellarois in provincia Magdsenorum.
verba, coram omnibus peccantiam compulsus est Octava de hac peracta hebdomada, ullra fretum ali-
confiteri suam, Christiquecomrailitones, qui in eccle- quis clamitabit, qui lttec de Hibernia veniens ita ta-
sia Sanctum circumstanles, occulta corriis audierant liter faeta enarrabit; sed hoc, o liliole, quamdiu
manifeslantem, divinam in eo scientiam cura magna vixero, nemini indices. > Octava proinde ultra fre-
admiratione gloriflcarunt. tum clamatum est die.
Alio tempore, Sanctus in Jova commanens insula, Sanctus tum supra memoralum ad se Lugbeum
 759 SANCTI ADAMANIABBATIS 740
froeans silenter ad etim ait: < Qui nunc clamitat IA vicibus, et forti iinpulsione conatus, nec lainen pots-
f ultra rretum ipseest, de quo tibiprius dixeram Ion- rat etiam ejus transfigere pellem. Quod monachi
gtevas viaior; vatfe, et erJuc eum atf nos. > Qui cele- scienles experti, ejusriem pttgionis [Add. ferrura ]
riter adduetns irrter Caeterahoceiiam retulit: < Duo, ignis resolutum calore per oinnia monaslerii ferra-
inqaiens, noWIes virf se miittw VnlnflranteSfflfottui menta liquefaclum diviserunt inlinitura, nec postea
stint, hoe est, Colraa*»C:rHiiset Roraanus. < ullani potuere carnem vulnerare, illius Sancti nia-
Post ha:c iUhrsverbai narraloris, idera Ltrg&eus nente benedictionis forlitudine.
ehristi miles Sanctuwi seorsira cceprt hMerfrjgarc, XXV. Alio in tempore Diormitius, Sancti pius
dkens: « Qrwesoraihi de his talibus narrels propfte- minislrator, usque ad mortem xgrotavit : ad quem
tksrs revetattontbtrs, quomodcfsi per visrjrti fibi, an iri extrerais cdnstituttim Sanctus visitans accessit,
auditum, an alio hominibus incognrto manifesfantur Chrislique invocato nomiiie, infirmi ad lectuluin
modo?» Ad haeeSanctus: < De qua nunc, srit, inqui- slans, et pro eo exorans disit : < Exorabilis niihi
m, valde subtili re, nultatenus tibr quamlibet ali- fias precor, Domine, et animam mei rninistrato-
quara particulam intimare potefo, rtisi prius flexis ris pii de hujus carnis babitaculo me non auferas
genibns per nornen excebi Dci mihi firmiter promit- supcrsfite. > Et hoc dicto aliquantisper conlkuil.
tas, hoc le obscurissimum sacramentum riulli un- B Tuin proinde hanc de sacro ore proferl voceni,
quara horoinTimeBrfelis diebus vitae mese enarra- dicens: < Ilic ineus non solum hac vice nunc
turum. > Qoi haec aerdiens,flexitcontinuo genua, et noii raoriclur puer, sed etiam post meum obituni
prostrato itt ferram vrilto, juxfa Sancti praeceplio- annis inultis vivet. > Cujus hsec oratio est exau-
»em plerte omnia promisit. Qua statim perfecta dila. Nara Diormitius stalim post Sancti exaudibilem
promfesrotte, Sanctus ad surgentem sic locutus in- precem, plenain recuperavit silutem. Per mullos
quit: « Sunt noriiiuHi, quamlibet pauci admodum, quoque annos post Sancti ad Dominuin eraigra-
qoibus divina hoc contulrt gratia, ut etiam totius lionera supervixit.
terrse orbem cuffi ambitu oceani et cceli uno eodem- XXVI. Alio in tempore, quidam de Numinensium
que raomento, quasi snb uno sofis radio, mirabili- provincia proselytus ad Sanctuni venil, qui se in
ter laxato mentis sinu, clare ef manifestissime spe- quantum potuit bumilttei', quori nullus scirel (sic)
ctilentur. > quod episcopus esset, se.l taineu hoc Sanriuiu non
Hoc miraculum Sanetus quamvis de alfts electis poterat latere. Nani alia die Dominicaa Sancto jussus
dicere fiuealur, vaftanautiqttc fugiens gloriam, de Christi corpus ex more c.oiili;eie , Saiiciuui advo-
seipso taraeri dixisse, per obliquum ficet, nulkisdu- cat, ut simul quasi duo presbyteri Duiuinicum
bitare debet, qui Pauluni legit apostolum vas elec- C panein frangcrent. Sanctus proin-io ad altaiium ac-
tionis de lalibus narranlem sibi revelalis visionibus; cedens, repente intuilus facicm ejus sic euni com-
non enitn ita scripsit : Scio me ; sed, Scio hominent pellat : < Benedicat te Christus, f-aler; hunc solus
raptum usque ad teflium cceJum. Quod quamlibet episcopus episcopali ritu frange (.aneni ; nuiic
de alio dicere videretur, nenio lamen dubital sic de scimus quod sis episcopus. Quare bucusque le occul-
propria, hoiiiilitatem custodienlCin, cnarrare per- tare conaius cs, ul libi a nobis debila non redde-
sona. Quein etiam et noster Columba in spiritualium retur vcncralio? » Quo audito Sancti verbo, humilis
visionumnarratione secotiis est, supcrius memorata, peregrinuj valde stupeiacius Cbristum iu Sancto
quam ab eo supra dictus vir, quem plurimum San- vencralus esl, el qtii iuerant piaesenles niniis ad-
ctus amabat, magnis precibus pratmissis vix potuit niiraii glorificavcninl Daum.
extorqttere: sicut ipse coram aliorum personis XXVII. Alio itidem in tenipore, vir venerandus
Sanctorum post sancti Columboetransitum testatus Ernanum pvesbyierunt seneni suum nvunculum ad
est, a quibus hsec quse de Sancto supra narraviiiius prseposiiuram iliius nionasterii transtnisit, quod in
indubitanter didicimus. Hiraba insula ante phnes funriav rat anuos. Ila-
XXfV. AHoin lempore, quidam fraler ad Sarictum t, que c.uin ipsum Sanctum cmigranleni exoscnlaltis
eadem scrroentem tiora veniens dicit ad eum : < Hoci beneriicere!, hoc rie eo intulit vaticiuium, dicens :
ferrum, quod ift manu habco, quoeso, benedicas. > < llunc mcum nunc ingredieiilem amicunt, non me
Qui paululum extensa manu sancta, cnm calamoi spero ilerum in boc soeculovivenlem visurtim. »
signatis, benedixit, ad librura, de quo scribebat; Itaque idem Ernanus post non niultos dies qua-
facie convem. Qao videlicet supradicto fratre curai dain iiiolestatus xgrimonia ad Sanctum volens re-
ferro benedicto recederite, Sanctus perconlatur di- porlatus est; cujus in perveniione valdc gavisus
cens : « Quod fratrt ferrum benedixi? >Diormicius> ire obvius ad portutn cospit. Ipse ve o Emanus
phts ejus-minfetrator: # Pugionero, ait, ad fugulan- quamlibet infirmus, propriis lamen vestigiis a portu
dos tauros vel boves behedixisti. > Qui e cofttra re- obviare Sancto conabatur valde alacer; sed cum
spondens infil: r Ferrfrm quod benedixi confido ini esset inter ambos quasi viginti quatuor vioepas-
Dormno meo, quod riee homiiii, riec pecori rioce- suum intervallum, subita morle prxventus prius-
bit. > Quod Sancti flrmissimtrm eadem hota com- quam Sanctus faciem ejus videret vivenUs, exspi-
probatumest verlmm. Nam idem frater vallum egres- rans in terram cecidit, ne verbum Sancti ulfo
sus monasterii bovem jugulafre VolCnstribus"firmis5 modo fruslraMur. Onde in eodem loco antej'anuarn
 741 DE VITA S. COLUMB^ LIB. I. 742
Canabe crttx infi.vaf esl, et aitera ubi Sanclus resttiit, A nem, plene resumptis viribos. Quam ide<*tibi dili-
illo Cxspfranlesimiliter crux hodieque infixa stat. gewter contmerido, qu*adtsnostrse pateritkatis regio-
XXSHI. Alio quoqoe ii> tempore, quidam inter ne esi c-fitlnda. >
cseleros ad Sanctum plebeius venit, qnem cuiti ObsecTindat frater, tertiaqvre ette post horam no-
Sanctus ad se vespere venientem vidisset: < Cbi, nam, ut jussus fuerat, prseseitoeadVertttttWpraeslo-
ait, habitas? » Ille inquil : <In regiorie qoce lillo- latur hoSpitee; adventanterrrqued« Irttofe levat fep-
ribus stagni contermina est, ego inhabito. >—(IUam sam, ad hospjtim» portat inftrmam1,estH-ieirtemcibat.
quam dkis provinciolam, ait Sanclus, nunc bar- Cui ad monasterium vespere reverSo Sanclus,-non
bari populamtur vaslatores. » Quo audito, miser interrogans', sed ftaTfans, ait: <•BeBedrcaiit*B'efls,
plebeius maritam et filios deplangere coepit. Quem i»i filt, qtw peiegrmae befle ministrasti hospitae, qwoe
Sanctus valde raosrentem videns consolans, mquit: in peregririatione non demorabiluf, Sed post ter-
i Vadey homurrcure, vade, tiua faniiiiola lota ht nos soles ad patriam repedabit. > Quod ita, ut
montern fugiens evasit, tua vero omnia pectfsenla Sanclus praedixit, res etiam probavit. Nam trina-
secum hwasores afeegerunt, omriemque domus su- libus frospiCatadiehus, corarri hospite ministro de
pellectilem similiter ssevi rapfores eum praeda fa- terra se prhhtim volando etevaris ir*snblime, pau-
puere. > HoeeauJrens pkbeius ad patmmregreSsus B lisperqtre ift aere viam speculata, oeearri tfarisvadato
cuncta,srcntaSancloproedttta sunt, inventl exempla. aiquore, ad Hyberniara recto voiattrs cnrsu, die repe-
XXIX. Alio ilidein in tempore, omniuin illius davit tranquillo.
aetatis in populo foriissinius virorum, sanclum per- . XXXI. Alio in tempofe vir bealus .cum ad cam-
contalus e=t virum, qua morte esset praevenien- pos reverterelur sequoreos, ipse et Congellus abbas
dus : cui Sanclus : < Nec in belio, ak, nec in mari quadam secrela oeslivi lemporis die, baud procul
morieris, comes tui itineris, a quo non suspicaris a supra memorala munitione resident. Tum proinde
causa erit tuoe mortis. < Forlassis, inquit Gorens, aqua de quodam proxiino ad manus lavaudas fon-
aliquis de meis comilaniibus amicis me trucidare liculo ad Sanctos in seneo deferlur vasculo; quem
cigitet, aut marila ob alicujus junioris viriamorein cum sanctus Columba accepisset, ad abbatem Con-
me maleficiomorlifi are. > Sanctus : < Non ila, ait, cellum a latere sedenieiu, sicprofatur: < Illefon-
continget. Quare, Gorens inquit, de meo interfec- liculus, o Congelle de quo haeceffusa nobis allata
tore mihi nunc inlimare non vis ? Sanclus : < lricirco, est aqua, eiveuietdies quando millis usibus humanis
ait, nolo libi de illo luo comite nocuo nunc maiii- aplus erit. » — < Qua causa, ait Congelus, ejus fon-
feslius aliquid edicere, ne ejus crebra recordalio tana corrumpetur uiula ? >Sanclins tum Coluinba :
nimis le moestilicet,donec veniat dies, qua ejusdenv " < Quia humano, inquic, cruore replebitur. Nam
rei vevilatem probabis. » Ouid imiiioiaiiiur verbis? mei cognationales amici, et lui secundum carnem
Post aliquot annorura excursus idem supra me- cognati in hac vicina munilione belligeiantes, com-
moratus Gorcns casu ali jua die sub navi residens, mittent bellum ; unde in supra memorato fonte
cultello proprio christiliam de castili eradebat : tura aliquis de mea cognalione trucitlabitur homuncio,
deinde alios prope inter se belligerantes audkns cujus cura cauterisinlerfecti sanguine ejusdem fon-
citius surgit, ul eos a beiligcraiioue separaret, liculi locus replebifur. »
eodemque eullello illa suhitaiione negligenlius in £ Quoeejus veridica suo tenipore.post muitos valicina-
terra ricmisso ejus genicula offensa graviter vul- tio expleta est annos. In quo bello, ut mulli norunt
nerata est; et tali facieule comite causa ei inor- populi, Domnalius Aidi liliusvicior sublimatus esl;
lUicationis oborta est: quam ipse coniinuo, secun- et in eodem, secunduiw sancti valiciniura viri, fonti-
dum sancli vaticiiialioneiu viri, mente percttlsus eul» quidani rie parenlela interfectus homo.
recognovit, postque aliquantos menses eodem ag- Alius milti Adomnano, Cbristi niiles, Finanus
gravatus dolore raoritur. noraine, quivitam niullis anachoreiicam annis juxta
J XXX. Alio namque in lempore, cum Sanctus in _ Roboreti monasterimn Campi irreprehensibiliter riu-
Jova, inhabilaret insula, ununt de ffatiihus advo- cebat, de eo.ieai bello seprsesente commisso aliqua
cans sic compellat : < Terlia ab Uac inlucescenle enarran?^ protestatus esl in supra diclo fonle trun-
j die debebis in occidentali hujus insuiaeparte ex- cum eadaverinum vidisse, eademque die ad monas-
pectare super maris oram sedcns. Nam de Aqui- terium sancti Congeli quod Scotice dicilur Cam-
lonari Hiberniacregione quoedamhospila grus, ventis bas, coniKiissoreversum bello, quia inde prius ve-
per longos aeris agitaia circuitus, posl nonam diei nerat; ibi denique duos sancti Congelli sems mo-
horam valde fessa el fatigata superveniet, et pene nachos reperisse, quibus cum de beilo coram se
consumptis viribus coram te in liltore cadens re- acto, etdefonticulo humanocruorecorruplo aliquanta
cumbet, quam misericorriiter sublevare curabis, enarraret, illi consequenler: < Verus est prophetaCo-
etad propinquam deporlabis domum; ibiriem hospi- lumbanus, aiunt, qui haecomnia quae hodie de beilo
laliter receplam per tres dies et noctes ei mi- et fonticulo expleta enarras, ante mullos annos
nistrans sollicite cibabis, et posl explelo recreala futura nobis audienlibus corara sanclc Congelio
triduo nolens ullra apud nos peregrinari, ad prio- juxta Ccethirni sedens munilioitein prajiutilia
rera Scotiae dulcera, unde orta esl, remeabit regio • vent. »
•/45 SANCTl ADAMANIABBATIS 7U
XXXII. Eodem in tempore Conallus episcopus A nitentiara agit, et de csetero avaritiae abrenuntia-
pene innumerabilibus xeniis beato viro hospitium turum se promitlit, et largitatem cum morum cmen-
proeparavit post condictura supra memoratorum datione consecuturum. Et jussus a Sancto surgere,
regum lurba prosequente multa, reverlenti. Proinde ex illa hora est sanalus de vitio lenacitatis. Erat
sancto adveuienti viro xenia populi mulla in platea enim virsapiens, sicuti Sancto in ejus revelalum erat
raonasterii strata.benedicenda adsignantur, quaecum xenio. Ille vero dives, largus Breudenus noiuine, de
benedicens aspiceret xenium alicujus opulemi viri, cujus xenio paulo superius dictuni est; audiens et
specialiter demonstrans virum ait: < Cujus est hoc ipse Sancli verba de se dicta, ingeniculans ad pedes
xenium pro misericordiis pauperunt, et ejus lar- Sancti precalur, ut pro eo ari Dominum Sanctus
gitione Dci comitatur misericordia. > llemque aliud fuuriat precem, qi.i ab eo primum pro quibusdam
discernit, inler alia irtulta, xenium, unquieus : < De suis objurgalus peccatis, pcenitudinem gerens, de
hoc ego xenio viri sapienlis et avari nullo modo csetero se eniendaiuruui promisit, et sicuterque de
gustare possum, nisi prius veram de peccato avari- propriis emendalus et sanatus est vitiis.
tioe poenitudinem egerit. > Quod verbura cito in Huic primo tibro hic imponitur terminus. Nunc
lurba divulgatum audiens, accurrit Columbus, filiiis sequens ordilur l.ber de Virtutum miraculis, quoe
Aidi, conscius, et veram Sancto flexis genibus poe- plerumque etiaui prophelalis proescienlia comilatur.

INCIPIT LIBER SECUNDUS,

DE VIRTUTUMMIRACULIS.

I. Alioin tempore, cum vir venerandus in Scolhia B nunc in dulcissima verlantur poma. > Miruti dictu,
apud sanclum Find Barrum episcopum, adhuc juve- dicto citius eorienique moinento ejusriem arboris
nis, Sapienliam sacrse Scripturoc aridiscens, coiuma- oiiinia pona, amissa amarituriine, in miram, secun-
neret, quadam soleumi die vinutn ad sacrificale niy- dum verbiira Sancti, versa sunt dulcedinem.
slerium casu aliquo miniine inveniebatur. De cujus III. Aiio in tunpore Sanctus suos misit raonachos,
defeclu cum minislros allaris inter se conquirenles ut de alicujus pleheiagellulo viigarurn fasciculosad
au.liret, ad fontem sumpto pergit urceo, ut ad sacrae hospitium afferreut construendum. Qui cum ad
eucharistise ininisteria aquiin quasi diaconus fon- Saiictuin oncraria repleta navi de supra diclis vir-
tauara haurirel. Ipse quippe iltis in diebus erat in gulai ura maleriis, reversi venireni, riicerentque ple-
diaconalus gradu adminislrans. beiuin causa ej'usdeni valde dispendii contrisla tura,
Vir itaque beatus aqualicum, quod de latice bau- Sanctus consequenter praecipiens dicit: < Ne ergo
sit, eleinenlum, invocato nomine Jesu Cbrisli, scandalizenius virum, ad ipsum a nobis bis terni
lirieliler beneriixit, qui iri Cana Galilaete aqiiam deferantur hoidei modii, eosdemque his in di bus
converlit in vinum, quo eliam operanle miraculo arata ipsc seminet in terra. > Quibus nd plebeium,
inferior, hoc est, aquatica natura, in gratiorem, vi- Fi indehanum nomine, juxta Sancti jussionem missis,
delicet vinalem, permanusprsedicabilis viri conver- C et coram eo cuut tali comniendatione adsignalis,
sa est speciein. Vir itaque sanctus a foiile reversus, gratanter accipiens, ait : > Quomodo post medium
et ecelesiam intrans talem juxta altare urceum intra aeslivuintempus seges seminaia conlra hujus terrse
se hiibentem deponit liquorem, et ad ministros : naturam proiiciel? > Marita e contra : t Fac, ait,
t Habetis, ait, vinuin quod DominusChristus ad sua secundura Sancti mandatum, cui Dominus donabit
roisit peragenda mysleria. > Quo cognito, sanctus quodcunque ab eo postulaverit. > Sed et qui missi
cum ministris episcopus exiinias Deo referunt gra- sunt siuiul hoc addideruiit dicendo : < Sanctus Co-
tias. Sanctus vero juvenis hoc non sibimet, sed lumba, qui nos ad le cum boc misit munere, hoc
sanclo Vinniano ascribebat episcopo. Hoc itaque mandatum per nos de tua commendavit segete,
primum virtulis documentum Christus Dominus per dicens : Homo ille in oninipoteiitia Dei conliJat,
suum declaravit discipulum, quod in eadem re quamvis rie mense Junio xn praemissisdiebus semi-
initium ponens signoruni in Cana Galrite.eoperatus nala in principiis Augusti niensis metelur. > Obse-
est per semetipsum. quilur plebeius arando, et seminando, el messem,
II. Quacdam erat arbor valde poraosa prope mo- quam supra dicto in tempore contraspem seminavit,
naslerium Roboris Cartipi, in auslrali ejus parle, de cum omnium arimiralione vicinorum iu exordio
qua cum incoloeloci quondam haberenl pro nimia D Augusti mensis maturam juxta Sancti verbuiu mes-
frucliiS amaritudine .querimoniaiii, quadam die suit.
Sanctus adeain accessit Aulmnnali tempore,videns- IV. Alio ilidem in tempore, cum Sanctus in Jova
que lignum incassura abundos habere fructus, qui commorarelur insula, sedens in monticulo, qui
ex eis gttslantes plus lsederent quam delectarent; Laline Munitio Magna dicitur, videt ab aquilone
Sanctus elevata manu benedicens, ait; < In nomine nubem densara, et pluvialein de meridie serena
oranipolentis Dei omnis tua amaritudo, o arbor obortam. Qua ascendente visa, Sanclusad quemdam
ainara a te recedat, luaque huc usque amarissima, de suis juxta se monachum sedentem , iiomine Sil-
 745 DE VtTA S. COLUMBi: Llfi. II. 748
vanum : < Haecriubes, ait valde nocua hominibus et A capsellam, diccns: i Benedictio quae in hae capsel-
pecoribus ertt ; hacque die velocius transvolans lulla coniinetur, quando ad Mauginam pervenies
super aliquatrtam Scolhiae partera , pluviam vespere visitandam, in aqucevasculura inlinguatur, eademque
distiUabtt morbiferain : quae gravia et purulenta benediclionis aqua super ejus infundatur coxam, et
humanis in corporibus, et in pecorum uberibus statim invocato Dei nomine coxale conjungetur os,
nasci faciet ulcera, quibus homines morbidi, et et densabitur; et smclavirgo plenam recuperabit
pecudes illa venenosa gravituriine usque ad morlem salulera. > Et hoc sanctus addiriit: < En ego ponam
moleslati iaborabunt. Sed nos eonim miserati sub- in hujus capsulae operculo nuraerum viginti triura
venire languoribus Domino miserante debemus. Tu annorum, quibus sacra virgo in hac prscsenti post
ergo, Silvane, nunc mecum descendensde monte eamdem salutem viclura est vila. >
navigationem prsepara, crastina die vila comile et Quoeomnia sic plene expleta sunt, sicuti a Sancto
Dco volente, a nie pane acceplo, Dei invocato nomi- prscriicta. Nam slatim ut Lugai lus ad sanctarn perve-
ne, benedicto; quo in aquam intinclo, homines ea nit virginem, aqua beneJicta, sicut Sanctus com-
conspersi et pecora celerem recuperabunt salulem. > mendavit, perfusa coxa, sine tilla morula conden-
Qnid moramur ? Die craslina his quse necessaria salo osse, plene sanata est; et in advenlu sancli
eranl cilius prseparatis, Silvanus, accepto de manu B Columbae cum ingenti gratiarnm actionc gavita,
Sancti pane benedicto, in pace enavigavit. Cui Sanc- viginti tribus annis, secundum Sancti prophetiam,
t;:s a te eadera emigranti bora addit boc etiam post sanitatcm in bonis actibus permancns vixit.
consolatorium verbura, dicens : < Confide, fili, ven- \ I. Vir vilac praadicabilis, sicuti nobis ab experlis
los habebis secundos, et prosperos diu noctuque traditum esi, diversorum languores infirrnorum,
usque dum ad illam perveniasregionem,ut languenti- invocato Chrisli nomine illis in diebus sanavil, qui-
bus ibidem celerius cum salubri subvenias pane. i bus ad regum pergens coridictum, in dorso crjetae
QuiJ plura? Silvanus verbo obseculus- Sancti pro- brevi commoratus est tempore. Nain aut sanctse
spera et celeri navigatione, auxilianle Domino, ad manusprotensione, aut aqua ab eobenedicta, ocgroti
supra memoratara perveniens partem, illius regio- plures aspersi, aut eliam fimbriaeejus taclu ainphi-
nis plebem, de qua Sanctus proedixerat, devaslatam bali, aut alicujus rei, salis videlicet, vel panis bene-
nubis praedicfa!morbifera reperit pluvia superfluente dictione accepta, et lymphis intincia, plenain cre-
citius prxcurrentis, inpriroisque bis terni viri in dentes recuperarunt salutera.
eadera mari vicina domo reperti in exlrerais morte VII. Alio itidem in tempore, quidam a Sancto pe-
posili appropinquante, ab eodem Silvano aqua be- trara salis benedictam accepit, sorori et suae nutrici
neJiclionis aspersi, in eadem praesenti die opportu- € profuturara oculorum dolori; quoe ophtalmiic labo-
nhis sanati sunt. Cujus subilae sanationis rumor per rabat valde gravi languore, id est, oculorum dolore.
lotam illam morbo pestilentiore vaslatam regionem Talem eulogiam eadem soror et nutricia de manu
cito divulgaius, oinnem morbidum ad sancti Co- fratris accipiens, in pariele super lectum suspendit,
liKtibsclegatum invitavit populura. Qui juxla Sancli casuque post aliquantos contigit dies, ut idera vicu-
«nandatum homines et pecora, pane iniincto bene- lus cum supra dictae domuncula feminx flamma
dicto, aqua conspersil, et continuo pienam recupe- vastante totus concremaretur. Mirum diclu, illius
rjntes salutem, homines cum pecudibus salvati parietis particula, ne beati viri in ea deperiret sus-
Chrislum in sancto Columba cuin exiraia gratiarum pensa benediclio, post totam ambustam doniura
actione laudarunt. In hac enim supra scripta narra- stans illsesa permansit; nec ignis ansus est attingere
tione, ut acstimo, duo hoec manifeste pariter corai- binales, in quibus lalis pendebat salis pelra, sudes.
lanlur, hoc est, gratia prophetationis de nube, et VIII. Aliud miraculum sestimo non lacendtini,
virtus rairaculum in segrotanlium sanitate. Hsec per quod aliquando facium esl per conlrarium elemen-
omnia esse verissima supradiclus Silvanus Christi lum. Multorum namque Iranscursis annorum circu-
miles, sancti legalus Columbse, coram Segeneo _ lis post beali ad Dominum transilum viri, quidam
abbate, et cseteris leslatus est senioribus. juvenis de equo lapsus in flumine inersus, et mor-
V.Alioin lempore, cuni Sanctus in Jovademorare- tuus, viginti sub aqna diebus permansit. Qui sicuti
tur insula, primadiei hora quemdamadvocans fratrem sub ascella cadens, libros in pellicio recondilos sac-
Lugaidura nomine, taliter eum compeliat, dicens: culo habebat; ita etiara post supra memoratum tlie-
< Prxpara cito ad Scolhiam celerem navigationem, rum numerum estrepertus sacculum cum libris inter
nam mihi valde est necesse le usque ad Chiiioclierum bracbium et lalus conlinens. Gujus et ad aridam re-
destinare legalum. Inhacenim prselerita nocte casu pnrlato cadavere, et aperlo sacculo, folium sancti
aliquo Maugina sancta virgo ab Oratorio post Missam Columboesanclis scriptum digitulis, inter aliorum
domum reversa titubavit, coxaque ejus in duas folia librontm non tanlum corrupta, sed et putre-
confraUa est partes. Hscc-ssepius meura inclamitans facta, invenlum est niillo modo corruplum, ac si in
noraen commemorat, a Domino sperans se acceplu- scrinio essel recondilum.
ram per me consolalionera. > IX. Alio namque tempore, cum Sanctus in sua ver-
Quid plura? Lugaido obsecundanti etconsequen- sarotur percgt inationc, infans ei per parentes ad
ter eraigranti Sanctuspineam tradit cum benediciione baptizan lum offertur iler agcnli. El quia in vicinis
PATROL. LXXXVIH. 2k
747 SANCTl ADAMANIABBATIS 7<g
aqua non inveniebatur locis, Sanctus ad proximam A est meiim pro vobis in hoe periculo cohsiitntis
declinans rupem, flexis genibus paulisper oravit. Et orare; sed est abbatis Cahinnichi saricli viri. Mira
post orationern surgens, ejustiem rupis fontem bene- dielurus sum : Eadem hora quinta Cahinnichus in suo
dixit, de qua consequenter aqua ebulliens abundan- conversans monasterio, quod Latine Campulus Bo-
ter 1-luxit, itt qua corilinuo infarituiuin baptizavit, v.is dicilur, Spiritu revelanle sancio supra dictam
de quo et baptizato hoec valicinans intulit verba, sancli Columbocinteriore cordis aure vocem audieral.
inqtsiens : < Hic puerulus usque ad extreraam lon- Et cuin forte post nonam coapisset horam in orato-
gosviis-vivet oetatem; in annis j'uvenilibus camali- rio eulogiam frangere, ocius deserit mensulain,
bus desideriis salis serviturus, et deiuceps Chris- unoque in pede inhserenle calceo, el allero pra>nimia
lianoeusque in exitum militiic mancipandus; in bona festinulione relicto, festinanter pergit hac cum voee
seneetute ad Dominum emigrabit. > Quse omnia et- ad ecclesiam : < Non est nobis nunc tempus pran-
tieiii viro juxla saricli coiitigerunt vaticinium, et dere, quando in mari periclitatur navissancti Coluui-
qui fonticulus adhuc sancti noraine Columbaeibidem bae. » Hoc enim nomen Cahiunichi ingeminans com-
pollens cernitur. memorat, ut pro eo et sociis pereclitantibus exoret.
X. Alio in tempore, vir beatus cum in Pictofuni Post hoec illius verba oratorium ingressus flexis
provincia per aiiquot demoraretur dies, audiens in B genibus paulisper oravit, ejusque oralionem exau-
plebe genlilide aliquofonte divulgari famam, quem diente Domino, illico tempeslas cessavit, el mare
quaii diviiiuui slolidi homines , diabolo eorum ob- valrie tranquillum factum est. Tum dein sanclus
coccante sensus, venerabanlur; nam de eodem fon- Columba Cahinnichi ad ecclesiam prseparaliouem in
ticulo bibente;, aut in eo manus vel pedes de spirilu videns, quamlibet longe conversantis, mira-
inriustria lavantes, dseraoniaca, Deo permiltenle, biliter hoc d'e puro peclore profert verbum, dicens :
percussi arte, aut leprosi, aut lusci, aut etiam de- cNunc cognovi, o Cahinniche, quod Deusluam exau-
bsles , aut quibuscnnque aliis infestali infirmitatibus dierit precein, nunc valde nobis proficit tuus ad
reveriebanlur, ob quoe omnia seriucti genliles, divi- ecclesiam velox cum uno calceamento cursus. > ln
ntmt fonti deferebant honorem; quibus compertis, hoc ilaque lali miraculo amborum, ut credimus,
Sanclus alia die intrepitlus accessit ad fonlem. Quod oralio cooperata est sanctorum.
viderites Magi, quos ipse soepe confusos et victos a XIII. Alio quoque in tempore, superius meraorati
se repellebat, et valde gavisi sunt, scilicet pulantes viri sancti ad Sanctum venientes ab eo simul uaa-
eiitii similia illius nocusetactu aqusc passurum. nimes poslularit, ut ipse a Domino poslulans impe-
llle vero inprimis elevata mahu sancta, cum in- traret, prosperum crasiina die ventum sibi dari,
vocatione Christi nominis, manus lavat et pedes, '« diversa emigraturis via. Quibus Sanctus respondens
lum deinde cum sociis de eadem a se benedicta bi- hoc dedil responsum : tMaite crastina dieBaitheneus
bit, ex illaque die doemones ab eodem recesserunt a porlu Jovae enavigans insulsc flatum babebit se-
fonte, et non solum nulli nocere perraissus est, sed cundum, usquequo ad porlurn perveniat Campi-
etiara post Sancti benedictionem, et in eo lavatio- luncc.t Quod ita juxta Sancli verbum Dominus do-
-
neih, raultse in pbpulo infirmitates per eumdem sa- navit. Nam Baithenetis plenis eadem die vetis raa-
natoesiint fonlein. gnum fotum pelagus usque ad Ethicam transtneavit
XI. Alio in tempore, virsanctusin mari periclitari terram. Hora vero diei ejusdem lertia, vir venerandus-
ccepit: tolum narnque vas navis valde concussum Coluiiibanum advocat presbyterum, dicens: < Nunc
magnis undarura cumutis fortiter ferebatur, grandi Bailbeneus prospere oplatura pervenit ad portura: ad
undique insistente ventoruin terapestate. Naulse navigmdum le hodie pra'para; mox Dominus ven-
tuin forle Sancto cum illis exhaurire conanti, aiunt: tum convertet aquilonem. » Cui sic prolato beati viri
< Quod nunc agis, non magn ipere nobis proficit verbo, eadem hora auster obsecundaus ventus se in
periciitanlibus; exorare potius debes pro pereunti- aquiloneum cocvertit flatum, et ila in eadem die
bus. » Quo audilo, aquara cessat amarain exinanire, _ uterque vir sanctus altcr ab altero in pace aversus,
dulcem vero et iiilentain precem ccepit ad Domi- Baitheneus mane ad iEthicam terram, Columbanus
num fundeie. Mirum dictu, eodem horje inomento, post meridiem Hibefniam incipiens appetere, plenis
quo Sanctus in prora slans extensis ad ccelum pal- enavigavit velis, et flalibUssecundis.
niis Omnipotentem exoravit, tota aeris tempestas, Hoc illulris viri virlule orationum, Domino do-
et maris soevitiadictn citiuS sedata cessavit; et sta- nante, efleclum tst miraculum, quia sicut scriptum
tiin serenissima tranquillitas supersecula est. Quii est: Omnia possibilia sunt credenli. %
vero erant h. navi, obstupefacti, cum magna admi- Post illa in die sancti Columbaiii egressum, Sant;-
ratioue referenles gratias glorificaverunt Doininumi tus hoc de illo propheticum Columba protulit ver-
in sanclo et proedicabiliviro. buin : t Vir sanclus Columbanus, cui emigranti be-
XII. Alio quoque in tempore, saeva nimis insi- nediximus , nusquaut in ho:: sscculo faciem videbit
slente et periculosa tempesfate, sociis, ut pro eis3 mcam. » Quod ita posl expletum est. Nam eodem
Dominum Sanclus exorarel, inciamantibus, hoc; anno sanclus Columba ad Dominum transivit.
eis dedit responsum, dicens : < Hac in die noni XIV.a Alio quoque in tempore, quidam juvenis Co-
" Locus mendosus, ut multi alii, quos ultra notare supersedebimus. EBIT.
i,
7,9 DE VITA S. COLUMBJELIB. II. 750
lurobanHS nomine, qui ad januam tugurioli subito A , supra pracfinitum numerum excedebant diversis
perveniens restilit, in quo vir beatus scribebat. Hic pracrepta casibus nusquam comparuerant, excepto
ideni posl vaccarnnt reversus niulsionein, in dorso e t quod aut in usus proprios familioe, aut in opus
partans vasculum novo plenuni lacle , dicit ad eleemosynaeexpendi poterat. In hac itaque narra-
Sanctum, ul juxta morem tale bcnediceret onus. tione, ut in cseteris virtutibus, miraculum et pro-
Sanclus tum ex adverso eminus in aere signum phelia simul aperte oslendittir. Nam in magna vae-
manH elevata salutare depinxit. Quod illico v.tlrie carum ampliatione benediclionis pariler et oralionis
concussum est, gergennaque operculi per sua bina virtns apparet, et in prsefinitionenumeri propheta-
foratuitia retrusa, longius projecta est; operculum Iis pivcscientia.
terra tenus cecidit; lac ex majore mensura in solum XVIi.Vir venerandus supra memoratmn Columba-
defusuraest. Juvencuius vas cuin parvo quod rcman- num, quem de paupere virtus benedictionis ejus divi-
seral lactis, super funduin in terra deponit, genua tem fecit, valde diligebat, quia ei multa pietatis offieia
fleclil suppliciter. Ad quem : < Surge, ail Columba, proebebat. Eral autem illo in lempore quiriam male-
hodie in tua operatione negligenter egisti. Daemo- facior homo bonormn perseculor, de regio ortus
nera eniin in fundo vacui laiilantem vasculi impresso genere. Hic supra dictum Colutnbanum sancli ami-
Domitiicocrucis signo ante infusionem laclis non ef- B cum Columboe persequebalur, doraumque ejus om-
fugasli, cujus videlicet sigui nunc virtuteni non sus- nibus in ea invcnlis rievasiaverat ereptis, non semel,
tinens tremefactus, tolo pariter lurbato vase, veloci- sed bis inimiciter agens. Unrie forte non immerito
ter cum laclis ellusione aufugit. Hoc ergo ad me eidem maligno accidit viro, ut tertia vice post ejus-
propius vasculum ut illud benedicam, approxima. dem domus lertiam deproedationem, beatura virum,
Quo faclo, Sanctus semivacuum benedixeral vas, quem quasi longius despexerat, propius appropin-
eodemque momento divinitus replelura repertum quaniem ad naviin revertens prada onusttiscum so-
est, parvumque quod prius in fundo remanserat va- ciis obvium haberet. Quem cttra Sanctus de suis cor-
sis, sub sanctoemanus benediclione usque ad sum- riperet nialis, prsedamque deponere rogans suade-
mum citius excreverat. ret, ille immitis insuariibiliter perniauens SanctuuA
XV. Hoc factum subsequens in domo alicujus despexit, navimque cum prseda ascendens, bealura
plebeii divitis, ubi cum Sanctus hospitaretur, intra virum subsannabat et deridebat. Quem Sinclus us-
rusticanos contendentes duos, quorum prius adven- que ad mare prosecutus est, vitreasque fnlrans aquas,
tum pracscivit, recta judicatione judicavit. Unusque usque ad genua, sequoreas, levalis ad ccelum amba-
ex eis, qui maleficus erat, a Sanclo jussus, de bove bus nianibusCbrisluin intente precatur, quisuosglo-
ntasculo, qui prope erat, lac arte diabolica expres- " rilicantes se glorificat electo-:. Tuin deinde Sanctus
sit. Quoi Sanclus non ut illa cortfiitnaret maleficia cxpltta oralione aJ aridam reversus, in eminentiore
fieri jussit, quod absit; sed ul ea coram mullitudine cuiu coraitibus seriel loco ; ari quos iila in hora for-
destrueret. Vir itaque beatus vas, nt vidcbatitr tali ntiriabilia valde profert vei ba, dicens : <Hic misera-
plenum lacte, sibi ocius riari poposcit, et bac ctmi bilis hoinuncio, qui Christunt in suis despexit ser-
sentenlia benedixit, dicens: < Modo probabiiur non vis, ad portum, a quo nuper coram vobis emigravil,
esse verum, quo 1 pulabatis lac, sed daemonutn nuuquam reverletur; seri nec ad alias, qttas appelit
frandead decipieridosbomiues decoloratus sanguis. » terras, subila prxventus morte, cum suis perveniet
El conlinuo lacteus ille color in nalurarii proprian», malis cooperaioribus. Hodie, quam mox videbitis, de
boc est, in sanguinem versus est. Bos quoque qui nube a Borea orla imniisis immissa procella eum
pcr unius hone momentuin turpi raacie labirius et cum sociis submerget; nec de eis eliam unus remea-
maceratus erat, morli prosimus, benedicta a Sancto bit fabulator. » Post aliquantuin paucularum iriter-
aqua superfusus, mira sub celeritate sanatus est. venlum moraruin, die sercnissima, ecce, de mari
XVI. Alio quoque in tempore, vir beatus qUadara oborta, sicut Sanctus dixerat, nubes cuin inagno fra-
nocle cum apud Colutnbanuralunc temporis inopem _ gore venti emissa raplorem cuni procdainter Malcam
bene hospitaret, maric primd Sanctus de quaritiiate et et Colosum insulaiii inveniens snbito tutbato sub-
qualitate subslantiaeplebeium hospitera interrogal. mersit medio mari; nec ex eis, juxla verbum Sancti,
Qui interrogatus : < Quinque lanlnmmodo , ait, vac- qui navi inerant, vel unus evasit; mirumque in mo-
culas habeo; quse si eas benedixeris', in majus dum loto circumquaque manente tranquillo aequore,
crescent. » Qiia^ illico a Sancto jussus adduxit, talis un.t rapaces ad inferna subniefsos proslravit
et hujus Columbani buculas quinales sequalitef be- procella ; misere quiriein, sed digne.
nedicens, inquit: < Centenas et quinque, Deo do- Alio quoque in tempore, Vir sanctus quemdara de
nante, habebis vaccas ; et erit in filiiset nepotibusi nobili Pictorum genere exsulem in manum alicujus
tuis florida benediclio. > Quoc omnia juxta sanctii ditis viri riiligenter assignans conimendavit, ut in
viri prophelationem in agris et pecoribus ejus ett ejus comitaiu, quasi unus rie amicis, per aliquot
prole pleiiissimeadimpjefa sunt. Mirumque in mo- mfinses conversaretur. Quem cum tali commenda-
dum numerus a Sancto praefinitussupra memoratoi tior.e de sancli niaitu viri suscepisset commendatuin,
viro in centenario et quinario vaccarum expletus nu- post pancos dies dolose agens crudeli eum jussione
ntero, nullo modo superaddi potuit. Nam illa quoe ! trucidavit. Quod immane scelus cum Sancto a com-
 "ji SANCTI ADAMANlABBATIS 7o2
reeanlibus esset nuntiatum, sic respondens profalus A dam cum tota plebeius familia verbum vitse per in
esl: <Non mihi, sed s'eo infelix ille homunculus terpretatorem, sancto prsedicante viro, audiens cre-
mcntitus est : ejus nomen de vitsc libro delebilur. didil, credensque baplizalus est, maritus cum ma-
Hsecverba aistivo nunc medianle proloquimur tem- rila, liberisque, et familiaribus. Et post aliquanlum
pore; sed autumnali, antequam de suilla gustet diecularum intervallum paucarum unus filiorum pa-
carne, arboreo saginata fruciu, subita prseventus trisfamilias gravi corruptus segritudine, usque ad
morte, ad infernalia rapietur loca. > confinia mortis et vilse perduclus est. Quem cum
XVIII. Haecsancti prophetia viri cum misello nun- magi morientem vidissent, parentibus cum magna
tiaretur homuncioni, despiciens irrisit Sanctum. Et exprobratione cceperunt illudere, suosque quasi for-
post dies aliquot aulumnalium mensium, eojubente, tiores deos magnificare, Cbristianorum vero tan-
scrofa nucum iinpinguata nudeis jugulatur, necdum quam inflrmiori derogare. Quse omnia cum intima-
aliis ejusdem viri jugulatis suihus. De qua celeriter rentur beato viro, zelo suscitatus Dei, ad domura
exenterata partem sibi in veru celerius assari prae- cum suis comilibus amici pergit plebeii.ubi parentes
cepit, ut de ea impaliens pragustans beati viri pjo- nuper defunctse prolis moestas celebrant exequias.
pbetationem destruerel. Qua videlicet assala, dari Quos Sanctus valde tristilicatos videns confirmat,
sibi poposcit aliquam prccgustandam morsus parti- B • dictis compellat consolatoriis, ut nullo modo de di-
culam; ad quam percipiendam, extensam manum, vina omnipotentia dubitarent. Consequenter percon-
priusquam ad os converteret, exspirans mortuus re- tatur, direns: <In quo hospitiolo corpus defuucti
tro in dorsum cecidit. El qui viderant et audierant jacet pueri ? > Pater lum orbatus Sanctum sub moes-
valde tremefacli, admirantes, Ghristum in sancto tum deducit culmen, qui staim omnem foris exclu-
prophela honoriflcantes gloriflcaverunt. sam relinquens catervam, solus moestiflcalusintrat
XIX. Alio quoque in tempore, cum vir bealus in habitaculum.-Ubi illico flexis genibus faciemubertira
Piclorum provincia per aliquot moraretur dies, ne- lacrymis irrigans, Christum precatur Dominum, et
cesse habuit fluviumtransire Nesam. Ad cujus cum post ingeniculationem surgens oculos convertit ad
accessisset ripam, alios ex accolis aspicit misellum mortuum dicens : «In nomine Domini Jesu Christi
humantes liomunculuni, quem, ut ipsius sepultores resuscitare, et sta super pedes tuos. > Cum hac
ferebant, qusedam paulo ante nantem aquatilis prse- Sancti honorabili voce anima ad corpus rediit, de-
ripiens beslia morsu momordit saevissimo: cujus mi- functusque apertis revixit oculis, cujus manum te-
serum cadaver, sero licet, quidam in alno subvenien- nens apostolicus homo erexit, et in stalionem stabi-
tes porrectis proripuere uncinis. Yir e contra haec liens secum domum egressus deducit, et parentibus
audiens, praeccpitut aliquis e comitibus enatans cau- C redivivum assignavit. Clamor tum populi attollilur,
pulum in altera stantem ripa ad se navigando redu- plangor in Isetationem convertitur, Deus Christiano-
cat. Quo audito sancti prsedicabilis viri prseceplo, rum glorificalur.
Lugneus, nihil moratus, obsecundans, depositis Hoc noster Columba cum Helia et Heliseo prophe-
vestimentis excepta tunica immittit se in aquas. Sed tis habeat sibi commune virtutis miraculum, et cum
bellua, quse prius non tam satiata, quam in prseda Petro et Paulo et Joanne apostolis parlem honoris
accensa in profundo fluminis Iatitabat, sentiens, eo similem in defunctorum resuscitatione, et inter
nanle, turbalam supra aquam, subito emergens na- utrosque, hoc est, prophetarum ei apostolorum bo-
tatilis ad hominem in medio natantem alveo cum norilicam coelestis patrise sedem, homo propheticus
ingenli freroilu aperto occurrit ore. et apostolicus seternalem cum Chrislo, qui regnat
Vir tum beatus videns, omnibus qui inerant, tam cum Patre in unitate Spiritus sancli per omniasaecula.
barbaris, quam etiam fralribus, nimio terrore per- XXI. Eodem in lempore, vir venerandus quamdam
culsis, cum salulare devota manu in vacuo et in aere a Broichano Mago Scothicam postulavit servam, hu-
crucis pinxisset signum, invccato Dei noroine, feroci manitalis miseratione liberandam; quam cum ille
impcravit bestise, dicens :« Nolis ultra progredi, nec . duro valde et stolido retentaret animo, Sanctus ad
hominem tangas, retro citius revertere. i Tum bes- eum locutus, hoc profatur :« Modoscito, Broichane
lia hac, Sancti audita voce, relrorsum, ac si funibus scito, quia si mihi hanc peregrinam liberare capti-
retraheretur, velociore cursu fugit trsmefacta ; quse vam nolueris, priusquam de hac revertar provincia,
prius Lugneo nanti eo usque appropii;quavit, ut inter citius morieris. » Et hoc coram Brudeo rege dicens
hominem el besiiam non amplius esset, quam unius domum egressus regiam, ad Nesam venit fluvium
contuli longitudo. Fratres tum recessisse videutes de quo videlicet fluvio lapidem attollens candidurr
bestiam,Lugn«umquecommilitonem ad eos intactum ad comites : < Signale, ait, hunc candidum lapidem
et incolumera in navicula reversuru, nim ingenli ad- per quem Dominus in hoc genlili populo multas
iniratione glorificaverunt Deum in beafo viro; sed segrotorum perflciet sanitates. > El hoc effatus ver
et gentiles barbari, qui ad prsesens ineranl, cjusdem bura consequenter intulit, inquiens : « Nunc Broi-
miraculi magnitudine, quod et ipsi viderant, com- cbanus fortiter concussus est. Nam Angelus de coelo
pulsi, Deum magnificaverunt Christianorum. missus, graviter illum percutiens, vilrcam in manr
XX. lllo in tempore quo sanclus Columba in Pic- ejus, de qua bibebat, confregit in multa fragmenta
torum prevtacia per aliauM demorabalur dies, qui- ipsum vero anhelanteiB segra reliquit suspira, mort
-.-. '
 733 DE VITA S. COLUMBiJSLIB. II. 754
vicinum. Hoc in loco paululura exspectemus binos A las concitabant, ccelumquediemque tenebrarum ca-
regis nuntios ad nos celeriter missos, ut Broichano ligine obducebant. Quaetamen omnia, sancto orante
morienti cilius subveniamus. Nunc Broichanus for- Germanfc, dicto citius sedata detersa cessarunt cali-
midabiliter correptus ancillara liberare est paratus. > gine. Nosler itaque Columbavidens contra se ele-
Adhuc Sancto hsec loquente verba, ecce, sicuti menta concitari furenlia, Chrislum invocat Doini-
*
prsedixerat, duo a rege missi equites adveniunt, om- num, cimbulamque ascendens, nautis hccsilantibus,
nia quse in regis [Fert., nolione] molione de Broi- ipse conslantior factus velum contra venlum jubet
chano juxta Sancti vaticinium sunt acta, enarrantes, subrigi.
et de poculi confraclione, de Broichano juxta, et de Quo facto, omni inspectauie lurba, navigium con -
Hagi ccrrepiione, de servulse parata absolutione; tra flatus mira vectum occunit velocilate; el post
hocque intulerunt, dicentes : « Rex et ejus familia- haud grande intervallum venti contrarii ad ilneris
res nos ad te raiserunt, ut nutritio ejus Broichano ministeria cum omnium admiratione revertuntur. El
subvenias mox morituro. > sic per totam illam diem, flabris lenibus secundis
Quibus auditis legatorum verbis, Sanclus binos de ilantibus, beati cimba viri oplatum provecia ad por-
comitum numero ad regem cum lapide a se bene- tum pulsa est. Perpendat itaque lector, quanlus et
dicto miilit, dicens : < Si in primis promiserit se B qualis idem vir venerandus fuerit, in quo Deusom-
Broicbanus famulam liberaturum, tum deinde hic la- nipotens talibus prsescriptis miraculorum virtutibus
pillus intinguatiir in aqua; et sic de eo bibat, et coram plebe genlilica illuslre suum manifestavit
conliniio salutcm recuperabit. Si vero renuerit re- nomen.
fragans abs<Ivi servain, stalira morietur. i XXIII. Alio in (empore, boc est, in prima Sancti
Duo missi verbo Sancti obsequentes ad aulam de- fatigatione itineris ad regem Brudeum, casu conti-
veniunt regiam, verba viri veuerabilker enarrantes git, ut idem rex fastu elatus regio suoe munitionis
regi. Quibusintimalis regi et nutritio ejus Broichano, superbe agens, in primo beati adventu viri, non ape-
valde expiverunt. Eadem hora libcrata iamula sancti riret porlas. Quod ut cognovit homo Dei cum comi-
legatis viri assignalur, lapis in aquam intingitur, tibus ad valvas porlarum accedens, primum Domi-
mirumque in modum lapis contra naturam in aquis nicscr.rucis imprimens signum, tum deinde manum
supernalat, quasi pomuni, vel nux ; nec potuit Sancli pulsans conlra oslia ponit. Qusecontinuo sponte re-
beuedictio viri submergi: de quo Broichanus na- tro retrusis forliler seris cum orani celeritate aperta
tante bibens lapide, statim a vicina rediit morte, in- est. Quibus statim apertis, Sanclus consequenter cum
tegramque carnis recuperavit salutem. Talis vero suis sociis iniravit. Quo cognito, rex cum senalu
**
lapis postea in thcsaiiris regis reconditus, mullas in valde pertimcscens, domum egressus obviam cum
populo segritudinum sanitales similiter in aqua na- veneralione beato pergit viro, pacilicisque verbis
tans intinctus, Domino miserante, effecit. blande admodum compellat, et ex ea in posterum c!ie
Mirura dictu, ab bis segrolis, quorum vitse termi- sanclum et venerabilera virura idem regnalor suse
nus supervenerat, requisilus idem lapis nullo modo omnibus vitsc reliquis diebus valde magna honoravit,
repeiiri polerat. Sic et in die obilus Brudei regis ut decuit, honorificentia.
quserebatur, nec tamen in eodem loco, ubi fuerat XYJV.Alio itidem in tempore, vir bealus aliquan-
recondilus prius, inveniebalur. tis in Scolhia versatus ad visitandos fratres, qui in
XXII. Post supra memorata peracla, quadaro die, monasterio divini ruris commanebant Rivulorum ab
Broichanus ad sanctum proloquens virum, inflt: eis invitalus perrexit; sed casu aliquo accidit, ut eo.
< Dicito mibi, Columba, quo temppre cupis enavi- ad ecclesiam accedente claves non reperirenlur Ora-
gare. > Sanctus: < Tertia, ait, die, Deo volente, et torii. Cum vero Sanclus de non repertis adhuc cla-
vita comile, navigalionem proponimus incipcre. > vibus, et obseratis foribus inter se conquirentes alios
Broicbanus e contra : <Non poteris, ait, nam ego audisset, ipse ad ostium appropinquans : <Potens est
venlum tibi conirarium facere, caliginemque um- .'n Dom nus, ait, domum suam etiam sine clavibus ser-
brosam superinducere possura. i Sanctus : < Omni- vis aperire. > Cum hac tum voce subito relro retru-
potentia Dei, ait, omnium dorainatur, in cujus no- sis forti motu pessulis, sponte aperta janua Sanclus
mine omnes noslri motus ipso gubernante dirigun- cum omnium admiralione ad ecclesiam aute omnes
tur. > Quid plura ? Sanclus eadem die, sicut propo- ingreditur, et hospituliler a fralribus susceplus ho-
suit, ad lacum fluminis Nisse longum mulla pro- norabiliter ab omnibus veneratur.
-
sequente calerva, venit Magi vero gaudere lum XXV. Alio in tempore, quidam ad Sanctum ple-
coepere,magnam videntes superinduclam caliginem, beius venit pauperrimus, qui in ea habilabat regione,
el contrarium cum tempestate flatum. Nec mirum quse slagni liltoribus aporici est conlermina. Huic
hsecinterdum arlc dsemonuraposse lieri, Deo per- ergo raiserabili viro, qui unde marilam et parvulos
' niiltenie, ut etiam venli et
sequora in asperius con- cibaret, non habebat, vir beatus petenti miseratus,
cileniur. Sic enim aliquando docmoniorum legiones utpotuit, quamdamlargilus eleemosynam, ait:« Mi- ..
sanclo Germano cpiscopo de sinu Gallico causa hu- selle homuncio, tolle de sylva contulura vicina, et
inanae salulis ad Britanniam naviganli medio in ad me citius defer. >Obsecundansmiser juxta Sancli
aequore occurrerant; et opponentes pericula procel- jussionem detulit materiam; quam Sanctus excipiens
 75S SANCTI ADAMANlABBATIS 73S
in veru exacuit, quodque propria exacuminansmanu A ler navalia navis sancti instrumenla utrem lactarium
benedicens, et illa adsignans inopi dixil: « Iloc veru qusesituininvcniens sub mari, congestis super eura
diligenter cuslodi, quod, itt credo, nec hojmini,ncc non parvis lapidibus madefacieiiduinposuit, veniens-
alicui pecori nocere poterit, exceptis feris besliis que ad Sanclum, quoil de utre (ecit, iniimavil. Qui
quoque ct piscibus. El quandiu talem hahtieris su- subridens, inqnit: < Uler q:icm, ut dieis, sub undis
dem, nunquam in domo tua cervinse carnis cibalio posuisti, hac vice, ut oestimo, non te ad Hiberniam
abuiulans deerit. > Quod audiens miser meudiculus comitabilur. > Cur, ait, non mecum in navi comi-
valde gavisus, domum revertitur, veruque in re- tem eum baberc poiero ? i Sanclus : < Altera, in-
motis terrse inSxo locis, quse sylveslres freqnenta- quit, die, qtiod resprobabit, scies. i Ilaque Lugai-
banl ferse, et vicina transacta nocte, mane prim ilus maiie poslera die ad reirahendum de mari utrem
pergit revisilare volens veru, tn quo mirse magnitn- pergit, queni tanien noclu salatia sulitraxil unda.
dinis cervtim cecidisse reperit transmissum. Quid Quo non rep.erto, ad Sanciura reversus tristis, flexis
pfura ? Ntilla, ut nobis traditum esl, transire poterat in lerram genibus, suam confessus est ncgligenliam.
dies, qua non aut cervum, aul cervam, aut aliquam Cui Sanctus, illum consolatus ail: < Noli, frater, pro
reperiret in verti inlixo cecidisse bestiam. Replela fragilibus contristari rebus : uler quem salalia sus-
quoque tota de ferinis carnibus donio, vicinis super- B ; tulit ad suum locura post tuum egretsum reporlabit
flua vendebat, quoohospitium suaedonras capere non venalia. >
poterant. Eadem die post Lngaidi de Jova insula eraigratio-
Sed tamen diaboli invidia per sociam, ut Adam, nem, hora Iransacta nona Sanctus ex circumstanti-
et liunc etiam miserum inveuit, quocnon quasi pru- bus sic profatus, ait: Nunc cx vobis unus ad scquor
dens, sed falua lalilcr ad maritum locuta est: < Tolle pergat, ulrem de quo Lugaidus querebalur, et quem
de terra veru; nam si in eo homines, aut etiam pe- salatia suslulerat unda, nunc [Fort., vinnliavenalia]
cora perierint, tu et ipse, et ego cum liberis nostris venilia retrabens, in loco unde subtractus est, re-
aut occidemur, aut captivi ilucemur. > Ad haccmari- praesentavit. Quo Sancti audito verbo, quidam ala-
tus inquit: < Non ita liet; nam sanclus vir inihi be- cer juvenis ad oram cucurrit niaris, reperiumque
nedicens sudem dixil, quod nunquam horainibu^, aut ulrciii, sirut proedi erai Sanctus, cursu revcrsus
etiam pecoribus noccbii. >Posl lucc verba mcndicus concilo, reportans valde gavisus coram Sancto cum
imori cousenlicns, pergit, et lollit de terra veru mlra omniiim, qni ibidem eranl, atliniraiione assignavit.
don:um quas-iamans iilud secus parielem posuit, !:n In his, ut ssepe dicliun est binis narraiionibus su-
quo mox domeslicus ejns incidens canis disperit. ' perius descriplis, quamlibel in parvis rebus, sude
^"
Quo pereunte, rursum mar la : < 1'nus, ait, filiorum videlicel et utre, prophelicas simul et virtulis mira-
tuorum incidel in :iidem, et pcribit. > Quo audito culum comitari ccrnuiittir. Nunc atl alia lemlaiiius.
ejnsverbo mariius veru de parietc reinovens ad syl- XXVII. Quadam die Sanclus in Jova commanens
vam reportal, ctin (!en>iorihusinfixit dutuis, ut pu- insula cito a leclione surgens et subridens dicil:
tabat, ubi a nullo possot animante offendi; sed pos- <Nunc ad oralionemmihi properandum, ut pro qua-
tera reversus die capream in eo cecidissc et periisse dam misellula deprecer Deum femiua, quse nunc in
reperit. Inde quoque illud rcmovens in fluvio, qui llybcruia nomen hujus inclamitans commemorat
Latine potest dici Nigra Dea, juxta ripam sub aquis Colmnboein magnis parturitionis difficillimx torta
abscondens infixit. Quod alia revisiians die esocen puniiionibus, et ideo per me a Dumino de angustia
in eo miracmagniludinis iransfixuni el relenium in- absolulionem dari sibi sperat, quia et mihi est co-
venit, quem/de flumine elevans vix solus ad domum gnalionalis, de meoematris parentela genitoreni ha-
reportare poterat: veruque secum de aqua siinul re- bensprogenitum. > HsccdicensSancius illius mulier-
portans exlrinsecus in superiore tecli aflixil loco, in ctiiac niotus miseratione ad ecclesiam currit, flexis-
quo et corvus de volatus impelu lapsus disperiit ju- quc genibus pro ea Chrislum de homine natura
gulatus. exoiat. Et post precationem oratorium egressus ad
Quo facto, miser faluseconsilio conjugis deprava- <! c fralres profatur occurrentes, inquiens : < Nunc pro-
tus veru tollens de teclo, assumpta securi, in plures piiius Dominus Jestis de muliere progenitus oppor-
concidcns partieulas, in ignem projecil, et postea tune miseroesubveniens eam de angusiiis liberavit,
quasi suse paupertalis ainisso non mediocri solatio, et prospere prolem peperil; nec bac nn rielur vice. i
remendicare, ut meritus, ccpit. Quod videlicet pe- Eadein liora, siculi Sanctus prophelizsvit, misclla
nurise rerum solamen ssepe superiusin veru menio- femina nomen ejus invocans absoluta saluiem recu-
rato dependebal, quod pro pedicis, et retibus, et peravit. Ita ab aliquibus poslea de Scothia, et de ea-
omni venationis el piscationis genere servatum pos- dem regione, ubi mulier inhahitabat, transmeanli-
set sufficere, beati viri donatum benediclione , quod- bus intimaluin est.
que amissummiser plebeiuseo ditatus pro tempore XXVIII. Alio in tempore cum vir sanclus in Re-
ipse cum tota familiolasero licet omnibus de cselero chrea hospitarelur insula, quidam plebeius ad eum
deplanxil reliquis diebns vitse. veniens, de sua querebalur uxore; quoe,ut ipse di-
XXVI. Alio in tempore, beati legatus viri Lugaidus cebat, odio habens eum ad mariialem nullo niodo
nomine ad Scotbiam jusstis navigare proponcns in- admitlebat concubitum accedere. Quibus auditis
7S7 DE VITA ?. COLUUB/E LIB. II. '758
Sanctus maritam advocans, in quantum poiuit eam & ^ Sanclus hac profatur voce, dicens: < Cormacuin,
hac de causa corripere coepit, inquieos: < Quare, de quo nunc loquimur, hodie raox pervenientem
raulier, tuam a le carnem abdicare conaris? Doiuino videbitis. » Et pest quasi unius borse inlerveiituiu,
dicente: Erunt duo in carne una. Itaque caro tui mirum diclu ! et ecce iuopinato Cormacus superve-
conjugis tua caro est. > Quaerespondens :.« Omnia, niens Oratorium cum omnium admiralione et gratia-
inquit, qusccunque mihi prycceperis, sum parata, rum ingredilur aclione. Et quia de hujus Cormaci
quamlibet sint valde laboriosa, adimplere, excepto secunda navigatione beati prophetalionem breviler
uno, ut me nullo cornpellas raodo in uno lecto dor- intulimus viri, nuuc et tertia aeque prophetica ejus
raire cum Lugneo. Omnem domus curam exercere scientia aliqua describenda sunt verba.
non recuso, aut si jubeas vel maria transire, et in XXX. Dum idem Cormacus tertia in Oceano
aliquo puellarum monasterio permanere. > Sanctus mari fatigaretur yice, usque ad mortem periclitari
tum ait: < Non potest recte fieri quod dicis. Nam ccepit. Nam cum navis ejus a terris per quatuorde-
-adhucviro vivente alligata es lege viri. Quod enim cim seslivi temporis dies totidemque noctes plenis
Deus licite conjunxit, nefas est separari. > Et his velis, austro flante vento ad septentrionalem plagam
dictis,consequenter intulit: < Hac in die tres, hoc ccsli directo excurrerel cursu, ejusmodi navigalio
est, ego, et marilus cum conjuge jejunantes Domi- ]B ultra humani excursus modum et inreineabilis yide-
num precemur. i Illa dehinc : Scio, ail, quia tibi batur. Unde contigit ut post decimam ejusdem quarli
impossibile non erit, ut ea quse vel difficilia, vel et decirai horam diei quiilam pene •insuslcntabiles
etiam impossibiliavidentur, a Deo impetrata donen- undique, et valde formidabiles consurgerent terro-
tur. » Quid plura?marita eadem die cum Saricto res. Quaedam quippe in id temporis invisae mare
jejunare consentlt, e?t marilus similiter, nocteque oblegenlesoccurrerant tetrae etinfestae nimU bestio-
subsequente Sanctus insomnis pro eis deprecaius lee, quse horribili impetu carinam et latera, puppim-
est; posteraque die Sanctus maritam prsesente sic que, et proram ita fortiter feriebant percussura, ut
compellat marito: < 0 femina, si, ut hesterna dice- pellicium lectura navis pularentur penetrare posse ;
bas die, parata hodie es ad feminarum emigrare quse, ut hi qui inerant ibidem postea narrarunt,
monasteriolum ? > Illa : < Nunc, inquit, cognovi, prope magniludine ranaruin, aculeis permolestoe
quia tua a Deo de me est exaudita oratio. Nam non lamen volatiles, sed natatiles erant. Sed et re -
quem heri oderara, hodie amo; cor enim meum hac morum infestabant palmulas. Quibus visis inter cse-
nocte prseterita, quonam modo ignoro, in rae irn- tera monstra, quse non bujus est temporis enarrare,
raulatum est de odio in amorera. > Quid moramur ? Gorruacus cum nautis comitibus valde turbati, et
Ab eadem die usque ad diem obitus anitna ejusdem C u pertimescentes, Deum, qui est in angusliis
pius et
maritse indissociabiliter in amore conglutinata est opportunus auxilialor, illacrymrti precantur.
mariti, ut illa maritalis concubitus debila, quse prius Eadem hora et sanclus noster Coluniba, quamli-
reddere renuebat, nullo modo deinceps recusaret. bet longe absens corpore, spiritu tamen proesens, in
XXIX. Alio in tempore Corraacus, Christi railes, navi cum Cormaco erat. Unde eudein momento pcr-
dc quo in primo hujus opusculi libello breviter ali- sonante signo fralres ad oratoriura convocat, et
qua commemoravimus, pauca etiam secunda vice, ecclesiam, dicens: < Fratres, tola intenlione pro
conalus est eremura in oceano quoerere, qui post- Cormaco orate, qui nunc humanse discursionis limi-
quam a terris infinilum oceanum plenis enavigavit tem immoderate navigando excessit, nunc quasdam
velis, iisdem diebus sanctus Columb.i cum ultra dor- monstruosas antenon visas pene indicibiles patitur
sum moraretur Brilannia?, Brudeo rcge proesenle horrificas perturbationes. Itnque nostris comnicm-
Orcadum regulo commendavit, dicens : < Aliqui ex bribus in periculo intolerabili constitutis mente
nostris nuper emigraverunt, desertum in pelago in- compati debemus fratribus, et Dominum exorare
transmeabili invenire optantes, qui si forle post lon- cum eis. Ecce enim nunc Cormacus cum suis nautis
gos circuitus Orcadas devenerint insulas, httic regulo .. faciem lacrymis irrigans ubertim Cbristum inlenlius
cujus obsides in manu tua sunt, diligenter commen- precatur, nos ipsuin orando adjuvemus, ut austrum
da, ne aliquid adversi intra terminos ejtts contra flantem ventum usque hodie per quaiuordecim dies
eos iiat. » Hoc vero Sanctus ita dicebat, quia in -nostri raiseralus in aquilonem converlat; qui ^ide-
spiritu prsecognovit quod post aliquot ihenses idem licet aquiloneus ventus navem Cormaci de periculis
Cormacus esset ad Orcadas venlurus. Quod ila po- retrahebat. >
stea evenil, el propter supra dictam sancli viri com- Et hsec dicens flexis genibus flebili cum voce
wendationem de morte in Orcadibus liberatusest ante allarium omnipotentiam Domini ventorum et
vicina. cunclaium guSiernalricem precatur rerum. Et post
Post aliquanium paucorura intervallum mensium orationem cilo surgit, et abstinens lacrymas gauden-
cum sanctus in Jova commoraretur insula, quadam ter grales Deo agit, dicens : « Nunc, fratres, nostris
die coram eo ejusdem Cormaci mentio ab aliquibus congratulemur, pro quibus oramus caris, quia Do-
subito oboritur sermocinantibus, et taliter dicenti- minus nunc austrum in aquilonarem converlit fia-
bus, « Quomodo Cormaci navigatio prospere an tum, nostros de periculis commembres retrahentem,
non provenit, adhuc nescitur. • Quo audito verbo, quos huc ad nos ilerum reducet. > Et continuo cum
789 SANCTIADAMANIABBATIS 760
ejus voce ausler cessavit ventus, et inspiravit aqui-. A monasterii fundator, quod Scotia vocitatur lingua
loneus. Snamlulhir; qui operam aurigse in eodem curriculo
Per multos post dies et navis Cormaci ad terras cum sancto exercebat Culumba. Fuit itaque lalis
redueta est, et pervenit Cormacus ad sanctum Co- ejusdem agilatio diei per Ionga viarum spalia sine
lumbam, et se, donante Deo, facie ad facieni cum ulla roiarum humerulorumque separalione sive la-
ingenti omniura admiralione reprsesentavit, et non befaclatione; nulla, ut supra dictum est, obiciim
mediocri loctaiione. Perpendat itaque leclor quan- retentione vel communilione retinente, sed sola
lus et qualis idem vir beatus fuerit, qui talem pro- diali, sic venerando praestantegralia viro, ut currus
pheticam habens scientiam ventis et oceano Christi cui insederat salubriter absque ulla impeditione re-
invocaio noniine potuit imperare. cta incederet orbita.
XXXI. Alio in tempore cum in Scotia per aliquot Hucusque de virlutum miraculis quse per prsedica-
dies Sanctus conversarelur, aliquibus ecclesiaslicis bilem virum in prsesenti conversanlem divina vila
nlilitalibus coactus, currum, ab eo prius benedi- operata est omnipotentia, scripsisse sufliciat. Hic
cluin, ascendit junctum, sednon insertis prirao, qua secundus de virlulum miraculis flniendus esl liber,
nescio negligentia accedente, necessariis obicibus in quo animadvertere lector debet quod et de com-
per axionuin extrema ioramina. Eadem autem erat B 1 pertis in eo multa propter legentium proeleroaissa
diecula Columbanus filius Echudi vir sanclus illius sunt fastidiura.

INCIPIT LIBER
TERTIUS,
DE ANGELICISAPPARITIONIBUS,
ET DE TRANSITUS. COLUMBiE.

I. In primo, ex his tribus libellis, libro, ut superius edilura es floridum, qui quasi unus prophelarum
comtneiooratum est, de propheticis revelationibus Dei, inter ipsos connumerabilur, innumcrabiliunu
qusedam breviter succincteque, Domino juvante, que animarum dux ad COJiesienia Deo patriam
ttescripta sunt. In secundo superiore, de viriuturn est prsedestinaius. Iu hac audiia voce mulier ex-
miraculis quoe per beatum declarata sunt virum, pergiscitur,
et quse,ut ssepedictum est, plerumque propheiationis II. Atia in nocte ejusdem beatipueri nutritor,
comitatur gratia. In hoc vero tertio de angelicis ap- spectabilis vir vitae, presbyler, post Missam ab
rjarilionibus, qu« vel ab iis de beato viro, vel' C ecclesia ad liospilioluin revertens, tolam invenit
ipsis de aliis revelaloe sunt. Et de his quae utro- domum clara irradiatam luce. Globumquippe igneura
que , quamlibcl disparili modo, hoc est, ipsi pro- super pueruli dormienlis faciem vidit stantem : quo
prie et plenius, aliis vero improprie, et ex qua- viso slatim intremuit, et prostrato in terram vultu,
dam parte sunt manifestatse, hoc est extrinsecus valde miratus, Spirilus sancli gratiam super suum
etexplorative: in iisdem tamen vel angelorum vel coe- intellexit alumnum coelilus effusam.
lestis visionis locis, quse utique talium descripta- III. Post multorum intervalla temporum cum a
rum visionum suis caraxatse locis inferius clarebunt. quadam synodo pro quibusdam venialibus ct ex-
Sed nunc a primordiis beali nativitatis viri eas- cusabilibus causis, non recte, ut post in fine cla-
dem describere angelicas apparitiones incipiamus. ruit, sanctus excommunicaretur Columba, ad eam-
Angelus Domini in somnis genitrici venerabilis dem contra ipsani collectam venit congregationem.
viri nocle quadam inter conceplum ejus et partum Quem cum eminus appropinquantem sanctus vidis-
apparuit, eique quasi quoddam mirse pulchritudi- set Brendenus, illius monasterii fundalor, quod
nis peplum assislens detulit, in quo veluti uni- Scolice Birra nuncupalur, cilius surgit; el incli-
versorum decolorosi colores fiorum depicli vide- nata facie eum veneratus exosculalur. Quem cum
banlur, quodque post aliquod breve inlervailuasnV aliqui illius seniores ccetus seorsum caeterisredar-
ejus de raanibus reposcens abstulit, elevansque guerent semotim dicentes : Quare coram excora-
et cxpandens in aere dimisit vacuo. municato surgere, el eum osculari non revereris?
llla vero de illo tristificala sublato, sic ad illum Taliter ad eos inquiens : Si vos, ait, videreiis ea
venerandi babilus virum : Cur a me, ait, hoc lsc- qusemihi Dominushac in die de hoc suo, quem deho-
tilicum lam cilo abstrahis pallium? Ille conse- noratis, electo manifestare non dedignatus esl, nun-
quenter : Idcirco, inquit, quia hoc sagura tam quara excommunicassetis, quem Dominusnon solum
magnifici honoris alicujus est, quod apud te diulius secundumveslrara non rectam sentenliam nullo modo
retinere non poleris. His diclis supra meraora- excommunicat, sed et magis et magis magnificat. llli
tum peplum mulicr paulalim a se elongari volando e conlra : Quomodo, aiunl, ut dicis, ipsum glorilicat
videbal, camporumque latitudinein in majus cres- Deus quem nos non sine causa excommunicavimus,
cendo exceierc, monles|ue et saltus majore sui scire cupimus. Ignicomam vel valde luminosam, ait
uiensura superare ; vocemque hujuscemodi subse- Brendenus, columnam vidi, eumdem quem vos des-
cuiam audierat: Mulier, no!i iris:i(icari. Viro enim pieitis, anteceienlem Dei hominem, angelos quoque
cui ra.itrimoniili es junc:a fcedere, talejn liliuin sanctos pcr cainpumejus ilincris coiniles.Huncitaqut)
761 DE VITA S. COLUMBiE LIB. III. 762
Aidani sine catisa vastanle provinciam Dora-
fpernere non audeo, quem populorura ducern ad vitam A pote
a Deo prseordinatumvideo. His ab eo diclis non tan- nail nepolis Amureg. Et a die illa usque hodie
tum ultra Sanctum excomrnunicare non ausi, ces- adhuc in proclivo sunt ab extraneis, quod suspiria
Earunt, sed et valde venerati honorarunt. doloris pectori inculil.
IV. Alio in tempore, vir sanclus venerandum VI. Alio in tempore, cum vir sanctus in Jova
episcopum Finnionem suum videlicet magislrum conversaretur insula, quidam de suis monachus
juvenis senem adiit. Quem cum sanctus Finnio ad Britlo, bonis aclibus inlenlus, molestia correplus
se appropinquantem vidissel, angelum Domini pari- corporis, ad extrema perductus est; quem cum
ter ejus comitem itineris vidil. Et, ut nobis ab vir venerandus in hora sui visilaret exitus, pau-
expertis traditur, quibusdam astantibus intiraavit lisper ad ejus leclum assidens, et ei benedkens,
fratribys, dicens: Ecce nunc videtis sanctum ad- ocius domum egredilur, nolens videre morienlcm.
venientem Columbam, qui sui commeatus meruit Qni eodein momenlo post Sancti de domo re-
babere socium angelura ccelicolam. cessum viri, prsesentem (inivit vilam.
lisdem diebus Sanclus cum duodecim commi- Tum vir praedicabilis in plateola sui deambulans
litonibus discipulis Britariuiam transnavigavit. monasterii porrectis ad ccelum oculis, diulius
V. Alio in lempore, cuin vir praedicabilis in Him- "' valde obslupescens admirabaiur. Quidam vero irater
bria commoraretur insula, quadara nocte in exstasi Aidanus nomine, bonae indolis, et religiosus homo,
meniis angelum Domini ad se missum vidit, qui qui solus de fralribus eadem adfuit hora, flexis
in manu vilreum ordinationisregumhabebat librum, genibus rogare ccepit ut sanctus eidem tantse admira-
quem cum vir venerandus de manu angeli acce- tionis causam intimaret. Cui sanclus : Nune sanctos
pisset, ab eo jussus legere coepit. Qui cum, se- Angelos in aere contra adversarias poteslaies bel-
cundum quod ei in libro erat commendatutn, ligerare vidi; Christoque agonolhetse graiias ago,
Aidanum in regem ordinare recusaret, quia magis quia viclores angeli animam hujus peregrini, qui
Jogenanum fratrem ejus diligeret, subito an- primus apud nos in hac insula mortuus est, ad
gelus extendens manum, Sanctum percussit flagello: tcelestis patriae gaudia evexerunt. Sed boc, quseso,
cujus livorosum in ejus lalere vesligium omnibus sacramenlum nemini in vita mea reveles.
suse diebus permansit viloe; hocque intulit verbum: VII. Cum vir beatus adhuc juvenis Diaconus in
Pro certo scias, inquiens, quia ad te a Deo mis- parte Lagenensium divinam addiscens sapieutiam
sus sum, cum viireo libro, ut juxta verba quse conversaretur, quadara accidit die tit Bono qni-
in eo legisti Aidanum in regnum ordines. Quod si ob- r%dam
, innocuorum immitis persecutor crudelis quuni-
secundarehuicnoluerisjussioni, percutiam leiierato. dam in campi planilie filiolam fugientem perse-
Hic ilaqne angelus Domini cum per tres con- queretur. Quse cum forle germanum senem supra
tinuas nocles eumdem in manu vitreum habens memorati juvenis diaconi magistrum iu campo le-
Codicem apparuisset, eademque Domini jussa de genlem vidisset, ad eum recto cursu, quanta va-
regis ejusdem ordinatione commendassel; Sanctus luit velocitate confugit : qui tali perlurbatus subita-
verbo obsecutus Domini, ad Jovam transnavigavit tione Columbam eminus legentem advocat, ut ambo,
insulam, ibidemque Aidanum iisdem advenlantem in quantum valuissent, (iliara a persequente defen-
diebus in regem, sicut jussus erat, ordinavit, et derent. Qui statim superveniens, nulla eis ab eo dala
inter ordinationis verba de filiis et nepolibus pro- reverentia, iiliam sub vestimentis eorum lancea
nepotibusque ejus futura prophetizavit: imponens- jugulavit; et relinquens jacenlem mortuam super
que nianuni super caput ejus ordinans benedixit. pedes eorura aversus abire ccepit. Senex lum valde
Commeneus Albus, in libro quem de virtulibus tristiflcalur conversus ad Columbam, Quanto, ait,
sancti Columbse scripsit, sic dixil, quod sanctus sancle puer Columba, hoc scelus cum nostra de-
Columba de Aidano, et de posteris ejus, el de honoratione lemporis spalo inultum lieri Judex
regno suo prophetare ccepit dicens : Indubitanter iD juslus patietur Deus ? Sanclus consequenter hauc
credo, o Aiiiane, quod nullus adversariorum tuorum in ipsum sceleralorem protulit sententiam, dicens:
tibi poterit resistere, donec prius fraudulenliam Eadem hora, qua inlerfectae ab eo liliae anima
agas in me, et in posteros meos. Propterea ergo ascendit ad ccclos, anima ipsius inlerfecloris descen-
tu liliis coraraendes ut et ipsi iiliis et nepotibus det ad inferos. Et diclo citius cum verbo, sicut
el posteris suis commendent, ne per consilia mala Ananias coram Pelro, sic et ille innocenliuin jugu-
eorum sceptrum regni hujus de manibus suis perdant. lator coram oculis sancli juvenis in eadem mortuus
Iu quocunque enim lempore malum adversum me, cecidil terrula, cujus rumor subitse et formidabilis
aut adversus cognatos meos, qui sunt in Hiber- vindictoecontinuo permultas Scolise provincias cum
Bia, fecerint, flagellum, quod causa tui ab angelo mira sancti diaconi fama divulgalus est.
sustinui, per manum Dei super eos in raagnum VIII. Alio in lempore, vir bealus cum in Sicia
flagilium vertetur, et cor viroruni auferelur ab eis, insula aliquanlis demorarelur diebus, paulo longius
el iniinici eorum vehemenler super eos conforta- solus oralionis inluitu separatus a fralribus, sylvam
buntur. Iloc autcm vaticinium temporibus nostris ingressus densam, mirse magnitudinis aprum, quem
complelum esl inBelloroIb Domnallo Brccco, ne- forte vcnalici canes persequebantur, obvium habuit.
 765 SANCTI ADAMANIABBATIS 764 '
Quo visoeminusSanctusaspiciens eum restitit. Tum A , de sua valebat insula repellere; donee angeli Dei, ut
deinde invocato Dei nomine, sancla clevata manu, Sanctus post quibusdam non rnultis relulerat, in ad-
cum intenta dicit ad eum oralione : Ulierius huc miniculurn adfuere, quorum limore perturbali dse-
procedere nolis : in loco ad quem nunc devenisli mones loco cesscre.
morere. Quo sancli in silvis personante verbo, non Eademque die, Sanctus ad raonasterium post doe-
solum ultra accedere non valuit, sed ante faciem raoniorum reversus de sua insula ellugalionem, hoc
ipsius tcrribilis ferus verbi ejus virtute mortilicalus de eisdem lurmis hostilibus verbum profalur, in-
cito corruit. quiens : Illi exitiabiles semuli, qui hac die de hujus
IX. Alio in tempore, cum proedicabilisviri Scotia- terrulse, Deo propitio, regione angelis nobis subve-
les strenui piscalores quinos in rete pisces cepis- nientibus, ad aethicam fugati sunt terram, ibidera
sent in fluvio Sale piscoso, Sanctus ad eos iterato soeviinvasores fratrum monasteria invadent, et pes-
ait: ftete in flumen injicite, et statim invenietis lilentes inferenl morbos, quorum mplestia infestati
grandem, quem mihi Dominus proeparavit piscem. niulti morieniur. Quod iisdem diebus, juxta beali
Qui verbo Sancti obtemperanles, mirsemagnitudinis proescientiamviri, ita et factum esl. Et post interve-
traxerunt in retiaculo chocem a Deo sibi prseparaluiu. niente biduo, ei revelante Spiritu: Bene, ail, Bailhe-
X. Quadam die, quidam bonse indolis juvenis Lu- B . neus auxiliante Deo, dispensavit, ut ejusdem Eccle-
gneus nomine, qui postea senex in monasterio insuloe sise cui Deo auctore prseest in Campo Lunge, jejuuiis
Helense proepositus erai, ad Sanctuui veniens que- et orationibus collectio a Daemonum defendalur
ritur de fluvio sanguinis, qui crebro per multos men- invasione; ubi nemo, exeeplo uno, qui morluus est
ges naribus ejus immoderaie profluebat: quo propius hac vice morietur. Quod ita juxta vaticinium ejus
accito Sanctus ambas ipsius nares binis mauus dex- expletum est. Nam cura multi in coeteris ejusdem
terae dijiitis constringens bencdixil; ex qua hora insulse monasleriis eodem inorbo morerentur, nemo
benedictionis nunquam sanguis de naso ejus usque nisi imus de quo Sanclus dixii, apud Bailheneum in
ad extremum dislillav.itdiem. sua est rnortuus congrcgatione.
XI.AIio in tempore, quidamEverniensis peregrinus XIII. Quidam faber ferrarius in mediterranea
ad Sanctum perveniens, per aliquot apud eum men- Scotiae habitabat parte, eleemosynarum operibus
ses inJova commanebat insula.Cui virbeatusalia die, salis intentus, et caeteris justitise aclibus plenus; hic
Nunc,ait, quidam de provincialibus luis clericus adcce- cum ad cxirema in bona seneclute perducerelur,
lura ab Angelis porlatur, cujus adhuc ignoro nomen. supra inemoratus Columbus, eadem hora qua de
Frater yero hoc audiens, ecepit secum de provincia corpore eductus esi, sanclus Columba in Jova com-
'
perscrutari anteriorum, et de illius beali hominis " manens insula, paucis se circumstantibns sic profalus
vocabulo, («ocque consequenter intulit verbum in- senioribus : Columbus, ait, Faber ferrarius, non in-
quiens : Alium Cbristi commilitonem scio, qui sibi cassum laboravit, qui de propria manuum laboratione
in eodem territorio in quo et ego commariebaiii, suarum prsemia emax felix comparavit oelcrna. Ecce
monasteriolum construxil nomine Diormilium. Cui enira nuiic anima ejus a sanctis vebilur angelis ad
Sanctus ai.t: Ipse est de quo dicis, qui nunc ab An- ccelestis patrise gaudia. Nam quodcuuque de suse
gelis Dei in paratlisum deductus esl. artis negotiatione acquirere potuit, in egenorum
Sed hoc etiarn non negligenter adnotandum est eleemosynas expendit.
quod idem vir venerabilis mutla sibi a Dei arcana XIV. Alio itidem tempore vir sanctus in Jova
ab aliis celata sacrameiila, nullo modo in hominum conversans insula, quadam die subito oculos ad
riotitiair. prodi passus est; duabus, ut ipse aliquan- ccelum dirigens hsec profatus est verba : Felix mu-
do paucis intimaveratfratribus, causis exislentibus; lier, felix, bene morata, cujus animam nunc angeli
hoc est, ut jacianttam devitaret, et ad semetipsuni Dei ad paradisum evehunt. Erat autem quidam
interrogandum insustentabiles turbas de se aliu.ua religiosus fratrer Genereus nomine, Saxo, pistor
inlerrogare volentes divulgata revelationum faina opus pistorum exercens, qui hoc audierat verhum
ndn invitaret. ex ore Sancti prolatum; eademque die mensis,
XII. Alia die vir sanclus in Jova conversans insula eodetn (erminalo anno, Sanctus eidem Gcnereo
remotiorem ab hominibus locum aptumque ad ora- S,:xoni: Jliram rem video, ait. Ecce mulier de qua,
tionem in saltibus qusesivil, ibidemque cura orare le proesente, prseterito dixeram anno, nunc marili
ccepisset, subitp, ut ipse postea paucis intimaverat sui religiosi cujusdam plebeii in aereobviavit animac,
fratribus, videt contra se tetram el nigerrimam iloe- ct cum sanciis angelis contra amiulas pro ea bellige-
monura eum ferreis verubus aciem praeliari : qui, rat potestates, quorum adrniniculo ejusdemhomun-
sicuti sancto vire per spiritum revelalum erat, nio- cionis justitia suffragante a daemonum belligeratio-
nasterium ejus invadere, et multos et ex fratribus nibus erepta ad seternoerefrigerationis locum anima
iisdeni volebant jugulare sudibus. Ipse vero conira ipsius est perducla.
tales cemulos unus horao innumeros accepla Pauli XV. Alia ilidem die, dura vir venerandus in Jova
arrnatura apostpli, forti conflictudimicabat, et ita conversarclur insula, mane primo suum advocat
ex niajore diei parte utrinque dimieatum esl, nec ssepememoralum ministraloremDiorniiliuninomine,
jnnumerabiles unum vincere poteranl, nec eos unus eique praecepit, inquiens :SacraceleriterEuchari8tiae
 765 DE VITA S. COLUMBJELIB. III. 766
ministeria proeparentur, hodie enim natalis beati A miles festinus proecedebat, donee in il]um agrum
Ereiiilini cst dies. Quare,ait minister, talia Missarum devenit, ibkiemqne quiilain repertussenexEuichatus
solemnia hodierna prseparari prsecipis die? Nullus nomine, audiens a Sancto verbum Dei praedicatum;
enim ad nos de Scotia sancii illius viri oMtus perve- et credens est baplizalus.
nit nuntiHS.Vade tu, ait Sanctus, meoeobsecundare XIX.Alio in tempore, vir sanctus cum in luguriolo
jussioni debes. Hac enira nocte praeterita vidi subito suo scribens seJerct, subito ejus immutata facies, et
aperlum cosium, angelorumque choros sancli Bren- banc puro de peclore promit vocem, dicens, Auxi-
t!int aniuise obvios descendere, quorum luminosa et liare, auxiliare. Duo vero fratres ad januam slantes,
inconiparabili claritudine lolus eadem hora illus- videiicet Colgus ct Lugneus, causam talis subitoein-
tratus est mundi orbis. lerrogant vocis. Quibus vir venerabilis hoc respon-
Quadamilidem die, cum fratres se calciantes mane suin dedit, inquiens : Angelo Domini, qui nunc in-
ad diversa monasterii opera ire praepararent, Sanctus ter vos stabat, jussi ut alicui ex fralribus de
c contra ea dje etiari proccepit sacroeque oblalionis surarao culraine lnagnse domus lapso tam cilo sub-
obsequia pneparari, et aliquam quasi in Dominico veniret, quaahis in diebus in Roboreli campo fabri-
praiitlioliadjeclionem fieri. Meque, ait, hodie qtiara- caiur. Hocque Sanctus consequenter intulit famen,
libet indignus sitn, ob venerationem illius aniraa,', B inquiens : Valde admirabilis et pene indicibilis est
qusc hac in nocte inter sanctos angelorum choros angelica volatus pernicilas, fulgureoe, ut aestimo,
vecta ultra siderea cceloriim spalia ad Paradisuin celerilati parilis; nam ille ccelicola, qui hinc a no-
ascendit, sacra oportet Eucliarislise celebrare mys- bis nunc illo viro labi incipiente avolavit, quasi in
teria. ictu oculi priusquam lerram langerel subveniens,
Et his dictis fratres obsequuntur, et juxta Sancti eum sublevavil; nec ullam fracturam, aut lacsuram
jussionem, eadem die oliantur, preparaiisque sacris ille qui cecidit senlire potuit. Quara stupenda luec
ad ecclesiara minisleriis, quasi die solemni, albali inquam velocissima et opportuna subvenlio, quce
cuin Sanclo pergunt. Sed forte cuiii iuter alia cum dicto cilius tanlis maris et terrocinterjacentibus spa-
niodulatione offlcia illa consueta decantaretur de- tiis tara celerrime efficipoluit.
precatio, in qua sancti Martini coinmemorareiur no- XX. Alio itera in tempore, quadam die vir bea-
men, subitoSanctus ad cantores ejusdem onoraatis ad tus in Jova conversans insula fratribus congregalis
locum pervenientes: Hodie, ait, pro sancto.Colunibano cum ingenti animi adversione denuntiavit ad eos
episcopo decantare debetis. Tunc omnes qui ine- dicens : Hodie in occidentalem nostrae campulum in-
raut fratres intellexere quod Columbanus episcopus suloe solus exire cupio. Neitio itaque ex vobis nie
Laginensis, cbarus Columbseamicus, ad Dominum " sequatur. Quibus obsecundantibus solus quidem, ut
emigravit. Et post alicujus temporis intcrvallum voluit, egreUitur. Sed frater quidam, callidus explo-
aliqui de Lagenea commeantes provincia, ea nocle rator, alia means via in cujusdam monticelli cacu-
eumdem obiisse nuntianl episcopum, qua Sancto ita mine, qui eidem supereminct campulo se occulte
revelatum esl. collocat, videlicet ejus causam solitarisebeati egrcs-
XVII. Alio in lerapore, vir sanctus cum in Jova sionis viri explorare cupiens. Quem ciuii idem ex-
conversaretur insula, quadam subitalione incitatus, ploralor de monlicelli verlice illius in quodain cam-
signo personante, colleciis fratribus, Nunc, ait, ora- puli colliculo slantera, et expansis manibus ad coe-
tione monacbis abbatis Congelli auxilieuiur, hac in lum oranlem oculosque ad coelum elevantem con-
hora, in siagno demersis Vituli. Ecce enim hoc mo- spiceret, mirum diclu, et ecce subito res miranda
menlo in aere conira adversarias belligerant poles- apparuit, quam idem supra memoralus homo, ut
tales, aniraam alicujus hospitis curn eis demersi sestimo, non sine permissu Dei de prioris monticelli
eripere conantes. Tum post lacrymosam et inlen- loco octilis etiam corporalibus aspexeral, ut nomen
tam or.ilionem cito ante allarium surgens iuter fra- Sancli et ejus bonorilicenlia, quamvis ipso nolenle,
tres pariter in oratione prostratos, loeliiicatovultu : _ ob hanc manifestatam viionem postea magis in po-
Chrito, ail, gratias agite; nunc enini sancti angeli putis divulgaretur. Nam sancti angeli ccelestis patriae
sanclis obviantes aniraabus, etipsutn hospitem erep- cives niira advoianles subitatione , sanclum virum
tiiin a dxmonum belligerationibus , quasi victoriales orautem circtin stare coeperunt induli albis vestibus.
libfrarunt belligeralores. Et post aliqtiam cum beato sermocinalioiiem viro
XVIII. A!ioiu lempore, vir sanctus ultra Briiaimise illa ccelestis caierva quasi se exploratam sentiens,
dorsum iler agens secus Nissefltiminis lacum, subito atl sumina citius repedavil ccelorum. Bealus ct ipse
inspiraius Spirilu sancto, ad fratres pariter coin- vir posl angelicum condictum reversus ad monas-
-nieantes : Properemus, ait, sanctis obviam angelis tcrinm, ileium collcciis fralribus, cum quadam non
qui de summis ceeliregionibusadperferendam alicu- mcdiccri objuigatione inquirit quis de illis esset
jus gcnlilici animam emissi, nos illuc usque perve- tansgressioiiis' obnoxius. Quibus consequenter se
nientes exspeciant, ut ipsum naturale bonum, pcr iiescisse proleslantibus, ilte conscius sui inexcusa-
loiam vitam usque ad exlremani sencctulem conser- bilis transgressus ullra non sustinens delicluin ce-
va: leni, priusquam inoriatur epporlune baptizemus. larc suuin, flexis genibus in medlo fralruiu choro
Et hsecdicens sanctus senex in quantum poluit co- coram S.uicto veniam supplex prtcalur. Queui San-
 7G7 SANCTl ADAMANlABBATIS 768
clus seorsum ducens ingeniculanti cum grandi com- A , forle adesset illo in triduo vel de praleritis, vel de
inendat comminatione, ul nuili bominum dc illa fuluris deinceps saeculis ab ore viri beali quxdam
angctfca visione in diebus cjusdem beali viri aliquid, plurima ab aliis ignorata hominibus mysteria descri-
etiam parum occultunique aperiret. Posl egressum beret, aliquanlas quoque sacrorum explanationes
vero de corpore sancli viri illam cceleslis ccetus ap- voluminum. Qui tamen Bailbeneus in Egea insula
paritionem fralribus ctim grandi intimavil protes- venti contrarietaie deientus usquequo illi Irinabs
tationc. Inde hodieque et locus illius angelici con- itlius incomparabilis, et honorificsevisitalionis dies,
dicli, rem in eo gestam suo proprio protestatur vo- et toiidem noctes terminarentur, adesse non potuii.
cabulo, qui laline polest dici Colliculus angelorum, XXIII. Quadam hiemali nocte, supra memoratus
Scotice vero Cnogangei. Virgnous in Dei amore fervens, ecclesiam orationis
Hinc itaque animadvertendum est, vel non negli- sludio aliis quiescentibus solus intral; ibidemque
genler perscrutandum, quantse et quales ad beatum in quadam exedra, quse oratorii adherebat parieli,
virum hiemalibus plerumque noctibus insomnem, devolus orabat. Et posl aliquanlura quasi horoe
et in locis reniolioribus, aliis quiescentibus, oran- unius intervallum vir venerandus Columba eamdem
tem angelicae fuerint et suaves frequentationes, quse sacram ingredilur domum, siraulque cum eo aurea
nullo motlo venire in hominum nolitiara poluere; B lux de summa ccelialtitudine descendens totum illud
quoeprocul dubio valde numerosaefuerunt, si eliara ecclesise spatium replevit, sed et illius exedriolse
qimlam ex ipsis quoquo rnodo ab hominibus vel in separatum conclave, ubi se Virgnous, in quantum
die vel nocte explorari potuerint, quaeabsque du- potuit, lalitare conabatur, ejusdem coelesiisclaritas
bitalione paucaead earum comparationein angelica- luminis per intcriorem illius cubiculi januam, quse
rura frequentationum , quoe videlicct a nemine sciri ex minorc patebal parte erumpens, non sine aliquo
poteranl. Iloc idem similiter de quibusdam lumino- formidabili repleverat terron». Et sicut nullns aesli-
sis manifestationibusadnotandum, quae a paucis ex- vum et meridionalem soler,, rictis et irreverberatis
ploraioe inferius caraxabuntur. potest inlueri oculis, sic e» illam coelestemclaritu-
XXI. Alio in terapore, qualuor ad sanctura visi- dinem ille Virgnous,qui r;<ferat,susiinere nullopote-
tandum Columbammonasleriorum sancli fumlalores rat moilo,quia valde oculorum reverberabal aciernilla
de Scolia transmeantes in Hymba eum invenerunt luminosa et incomparat, lis effusio. Quo fulminali et
iNsula, qiiorum illuslria vocabula Concellus, Cabin- incomparabili splendore viso in tanlum- idem supra
neclius, Brendenus, Cormacus. Hi uno eodemque memoratus fraler exterritus erat, ut milla in eo
consensu elegerunl ut sancius Columba coram ipsis virtus remanerel. Sanctus vero Columba post non
in ecclesia sacra Eucharistise consecraret mysteria. " prolixam oralionem egreditur ecclesiam, Virgnoum-
Qui eorum obsecundans jussioni simul cuin eis die que valde limoratum ad se crastina advocat die,
Dominica ex roore post Evangelii lectionem, eccle- hisque brevibus compellat verbis consolatoriis:
siam ingreditur, ibidemque, dum Missarum solem- Bene, o filiole, ingeminans hac prseterita nocte in
>ia celebrarentur, sanctus Brendenus, sicut post conspeclu Dei placuisti; oculos ad terram depri-
Concello et Cahinnecho intiraavit, quemdam cri- mendo, clarilatis liinore perlerritus ejus. Nam si
niosura igneum globum , et valde luminosum de non ita fecisses, illa inoestimabiiiobcxcarentur lui
vertice sancti Columbseanle altare stantis, et sacrara luce visa oculi. Sed hoc non negligenter observare
oblationem consecrantis, tam diu ardentera, et in- debes, et ut talem banc lucis manifestationem ne-
star alicujus coluranse sursum ascendentera vidit, mini unquam in mea denudes viia.
donce eadcin perficerenlur sacrosancla mysleria. Hsec ilaque predicabilis et admirabilis res post
XXII.Alio in tempore, ctim sanclus vir in Ilyinba beati viri transitum multis eodem Virgnoo narrante
commaneret insula, gralia sancti Spirarainis super innoluit. Cujus scilicet Virgnoi sororis filius Com-
euin abunde et incoinparabiliter effusa, per tri- manus honorabilis presbyter mihi Adomnanode hac
duum mirabiliter mansit, ila ut per tres dies to-. supra visione caraxala aliquando sub leslificalione
"
tidemque noctes intra obseralam et repletam cce- enarraverat, qui eam enarratam ab ore ipsius Ver-
lesti clariludine domum manens , nullum ad se gnoi abbatis et avunculi sui ab eo, in quautum po-
accedere permilteret, neque manducans, neque tuit visam audierat.
bibens. De qua videlicet domo immensae clarita- XXIV. Illa ilidem nocte quidam de fratribus Gol-
tis radii per rimulas valvarum, et clavium fora- gus nomine, cujus in primo fecimus meutionem,
mina erumpenles noclu visebanlur. Carmina quoque casu ad januam ecclesisealiis dormientibus, devenit;
qusedamspirilualia el ante inaudita decantari ab eo ibidemque aliquaudiu stans orabat; tum proinde
audiebanlur. Sed et mulla quscdain, ul ipse post subilo totam videt ecclesiamccelesli luce repleri;
coram paucis ad domum [Forte, admodum]profes- quse scilicet fulguralislux dicto citius ab ejus reces-
sus est, occulta ab cxordio mundi arcana aperte sit oculis. Sanctura vero Columbam hora eadem
maniestata videbat. Scriplurarum quoque sacrarum intra ecclesiam oronlem ignorabat, postque talem
obscura quscqueet difficillimaplena el luce clarius subitam luminis apparilionem valde perliiuescens,
aperta mundissimi cordis oculis palebanl, Bailhe- domura reverlilur. Postera die Sanctus illum advo-
iieiimque alumnum non adesse querebaiur. Qui si cans asperigs gbjurgavit inquiens: De caeteroprseca-
769 DE Vlf A S. COLUMB^ LIB. HL 770
vere debes, fili, ne quasi exploralor coeleste lu-. A sentem diem, inquiens, mesein Brilannia peregri-
men, quod tibi non est donatum inspicere coneris; nalionis ter deni completi sunt anni. Interea multis
quia te etfugiet. Et ne alicui in meis diebus quod ante diebus a Domino meo devole postulavi ut in
vidisli enarres. fine hujus tricesimi anni prcesentis me de nieo ab-
XXV. Alio itidem 1n tempore, vir beatus cuidam solveret incolatu, et ad coeleilem illico patriam ad-
suo sapienliam discenti alumno nomine Berchano vocaret. Et haecfuit mea causa loetaminis, de qua
non mediocriter quadam denuntiavit die inquiens : vos me moesti interrogatis. Angelos enim sanclos de
Caveto, (ili, ne hac sequente nocte juxta tuara sem- excelso vidi missos ihrono ad meam de carne ani-
per consueludinem ad meum appropinques hospitio- mahi obvios educendam. Sed ecce nunc subiio re-
lum. Qui hoc andiens contra interdictum ad domum tardaii ultra nostne fretum insulacstint in rupe, sci-
beati viri in noctis silenlio aliis acquiescentihus licet volenies ad me de corpore advoeandum ap-
accessit callideque explorans oculos e regione ad propiare ; sed propius aecedere non permittunlur;
clavium foramina posuit, sesiimans scilicet, ut res mox ad coelorum summa repedaturi, quia Dominus
probavit, aliquam intus visionera ccelestem sancto quod mihi totis viribus roganli donavit, ul hac in
manifestari. Nam eadem hora beati viri illud hospi- die ad ipsum de mundo transirem, multarum magis
tiolura coelestissplendore claritudinis eral impletum : B
'. Ecclesiarum pro me oraiiones exaudiens diclo citius
quam non sustinens intueri transgressor juvenis inmutavit. Quibus scilicet Ecclesiis exorantibus sicut
illico aufugit, quem die craslina Sanclus seorsum a Domino donatum esl, ut quamlibet contra meam
ducens, cum magna severitate objurgans, haecad volnntatem, quatuor ab hac die mihi in carne ma-
eum profatur verba dicens : Hac in nocte, fili, coram nenti soperaddantur anni.
Deo peccasli, nam luscinfitialis exploralionem calli- Hseclalis mihi mcesta retardatio hodiernnetrisiifi-
ditalis a Spiritu sancto celari vel abscondi posse cationis non immerito causa fuit, quibus videlicet
inaniter pula-ti. Nonne ad mei oslium hospitioli te quatuor futuris Deo propitio terminatis in hac vila
illahora appropinquantem, et inde redeuntem vidi? annis, sobiia emigratione, nulla proecedeniecorporis
Et nisi ego eodem momento pro te orarem, ibidem molestia, cum sanctis mihi obviaturis illo in tem-
antejanuam aut cadens morereris, aut lui desuis pore angelis, ad Dominum lselus emigrabo. Secun-
foraminibus oculi eruerentur. Sed tibi hac vice dum haecverba viri venerabilis, qusc non sine magno
propter me Dominus pepercit. Et hoc scito, quod in gemitu et moerore, ut traditur, nec non et ingenti
tua Hibernali patria luxuriose vivens, exprobratio- lacrymabilitate proloculus est, quatuor postea annis
nem facies tua omnibns paliettir diebus vitse tuse. in carne mansit.
Hoc tamen a Dorainoorans impetravi, ut quia nos- 'C XXVII. Annorum supra quatuor memoratoruia
ler sis alumnus, lacrymosam anle exilum agas pce- termino jam appropinquante, post quorum coinple-
nitudinem, el a Deo misericordiam consequeris. lionem finem prsesentis vitse veridicus prxsagator
Quse omnia secundum verbum beati viri ita ei pos- sibi futurum fore multo ante proesciebat temporc,
tea contigerunt sicuti de eo prophetata sunt. quadam die mense Maio, sicut in priore secundo
g XXVI.AIioin tempore, dum virbealusinJova com- scripsimus libro, ad visitandos operarius fralres,
maneret insula quadam die sancta facies ejus subita sanclus senex senio fessus plaustro vectus perg t, ad
mirifica et ketifica hilaritate eflloruit, oculosque ad quosin occidua insulaeJovselaborantes parle, sic ei
coelumelevans incompai abili repletus gaudio valde die exorsus est loqui, dicens : ln Paschali solemni-
lxtiGcabatur. Tum post modicum alicujus momenti tate nuper Aprili peracta mense desiderio desideravi
intervallum illa sapida et suavis lsciilicalio in moe- ad Cbrislum Dominum, sicut et mihi ab eo coi.ces-
stam convertitur trislificationem. Duo vero viri, qui sum eral, si raaluissem emigrare; sed ne vobis lae-
eadera hora ejus tugurioli ad januam stabant, quod titia festivitatis in trislitiam verleretur, diem metede
in eminenliori Ioco erat fabricatum, et ipsi cum eo nrundo emigrationis paulo diutius protelari malui.
valde tristilicati, quorum Lugneus unus erat, alter , liis ab eo moesli raonachi famil ares auditis interim
'
vero Pilu nuncupabatur, Saxo, causam ipsius subitse dictis valde trislilicati sunt. Quos in quanlum pote-
Isetificationisioquirunt, et illius subsequeutis moesti- rat, verbis coepitconsolatoriis Isetificare. Quibus fi-
tiae. Ad quos Sanctus sic profatur : Ite in pace; ne nitis, ut crat in vehiculo sedens, ad oricnlem suam
illius laetaminiscausam nec et tristificationis a nae convertens faciem, insulam cum insulanis benedixit
nunc inquiratis manifestari. Quo audito illacrymati, habitatoribus. Ex qua die, ut in supra memorato ca-
et ingeniculanles, prostralis in terram vultibus, sup- raxatum est libello, viperarum yenena trisulcarum
pliciter rogaut, scire volentes aliquid de illa re quse linguarum usque in hodiernum diem nullo modo aul
hora eadein Sancto erat revelata. Quos valde tristi- homini aut pecori nocere potuere. Post ejusdem be-
ficalos viJens : Quia vos amo, ait, trislificari nolo, nedictionis verba Sanctus ad suum revehitur mona-
proinitlere prius delielis, ne ulli hominum sacra- slerium.
mentum quod inquirilis in vita mea prodalis. Qui Tunc proindepaucis diebus transactis, dum Missa-
continuo sanctnn ejus coramendationem prompte rum solemnia ex more Dominica celebrarenlur die,
promiserunt, et post talem promissionem vir vene- subito sursum elevatis oculis facies venerabilis viri
randus tic ad cos proloquitur : Usque in hune prse- florido respersa rubore videtur; quia, sicut scri-
77l SANCTIADAMANIABBATIs, 772
ptum est, corde Imtanle vultus florel. Eadem nam- /\ loco crux molari postea inflxa lapidi, hodieque stans
que hora angehim Domini supra volilanlem solus in margine cernitur viac. Dumque ibidem Sanctus,
vidit iiitra ipsius oratorii parictes : et quia sancto- ul praefatus sum, senio fessus pauluni sedens re-
rutn angelorum amabilis et Iranquillus aspectus quiescerel, ecce albtis occurril caballus, obediens
gaudiurn et exsullationem clectornm pectoribus in- servitor, qui scilicet laclaria intra bocetum mona-
fundit, haec fuit illins subitae tausa hctitise bealo steriuin vascula gestare consueverat. II c ad San-
infusa viro; de qua scilicel causa inspiralae laetatio- ctum accedens, mirum diclu, caput in sinu ejus po-
nis, cum qui inerant ibitlem prac-entcs, inquirerent, nens, ul credo, insp raiile Deo, cui omne aniinal
hoc eis Sanclus responsum sursum respiciens dedit: bruluin sapit, sensu quo ipse jusserit Crealor, domi-
Mira el incomparabilis esl angelicoc sublilitas natu- num a se suum mox emigraturum, et ipsum ultra
rse. Ecce enim angelus Dominiad repetendum ali- non visurum sciens, cuepit plangere, ubertimque
quod Deo charum missus depositun, nos desuper quasi homo lacrymas in greiiriuiu Sancti fundere, et
intra ecclesiam aspiciens et benediccns, rursum per valde spumans flere. Quod videns minisler eoepit il-
parasticiam ecclesise feversus, nulla talis vestigia lum llebilein repellero lamentaiorem. Sed Sanctus
exilus reliquit. Hsec Sanctus. Sed tunc de qualitate prohibuit eum dicens : Sine htinc si nostri ne amator
illius deposili, ad quod missus est angelus requiren- B est" ut in hunc sinum lleius elTundat amarissimi
dum, nemo de circumstantibus recognoscere potuit. plangoris. Ecce tu honio cum sis, el rationahilem
Noster vero patronus sanctam propriam a Deo sibi animam b;ibeas, liullo modo scire de meo exitu po-
commendalam animam deposilumnuncupavit; quoa, lusii, nisi quod tibi ego ipse nuper manifdstavi;
siculi inferius narrabitur, alia senis inlervenientibus huic vcro brulo el irrationabili animanti quoquo-
coniinuis diebus Dominica nocte ad Dominumemi- modo'ip.-e Conditor voluit egressurum a se domi-
gravit. num manifeste revrlavit \Forle, revelare]. Et hoec
XXVIII. Vir itaque venerabilis in fine ejusrtem dicens, incestum a se, revertentem cquiim benedixit
hebdomadis, hoc est, dieSabbali, ipse el pius mini- ministratorem, et inde egrediens, et monticellum
ster Dionnitius , ad proximum pergunt benedicen- monasterio superemiiie:ileio ascendens, in vertice
dum horretim, quod intrans Sanctus cum benedi- paulultim stetitet stansambaselevans pahnas, suum
xisscl, ot duos in eo frugum sequestralos vidisset benedixit ccenobiuniinquiens : Hujc loco, quamlibet
acervcs, boc inlulit verbum ctim graiiarum actione, angusto et vili, non tanlum Scolorum reges cum
inquiens : Valde congratulor meis familiaribus mo- populis, setl et barbararum et exterarum gentium
nachis, qnia hoc eliam anno, si quidem a vobisemi- rcgnatores cum plebibus sibi subjeclis, graudem et
grare me opoHuerit, annonam sufficieniemhabebi- C non merliocrem conferent honorein. A sanclis quo-
tis. Quo audilo verbo Diormitius minisier Iristili- que et altarnm Ecclesiarum non raediocris veneratio
csri ccepit, el si<;dixil : Hujus anni tempore srepins conferelur.
nos contristas, quia de luo transitu crebro comtne- Posl haecverba de illo descendens monlicellulo,
raoras. * ci ad monastcrium reverlens sedebat in tugurio,
Cui Sanctushoc dedit responsum : Aliquem aica- Psallerium scribens, et ad illum trigesiini icrtii
num babeo sermuscnlum, quein similii linniicr pio- psalmi versiculum perveniens, ubi scribitur : Inqui-
miseris, nemini ante meum denudare obilum, dc renles autem Dominumvon deficientomni bono: Hic,
meo egressu libi aliquid manifestiusinlimare polero. ail, in fine cessandura est paginsc : qiioevcro se-
Quam cum talem promissionem minisler juxla Sar/ quunlui' Bahheneus scriliat.
cti voluntatcui flexis genibus terminasset, vir vene- Sancto congruenler convenit decessuro novissi-
randus consequenter sicprofatur: Haecin sacris vo- mus versiculus, quera scripserat, cui nunquam bona
liuninibtis dies Sabbalum nuncupalur, quod inler- delicicnt seterna, successori vero sequens pa-ri spi-
pretatur reqnies ; el vere mibi haec esl Sabbaluin rilualiura doctori filiorum, Venits, filii, audile me,
hoilierna : quia hujus praesenlis laboriosseviloeniihi limorum Domini docebo vos, congrueiuer convenit.
ultiina est: in qua posl meas laboralionuni mole- Qui sicul decessor commcndavit non solum ei <lo-
slias sabbatizo ; el hac sequenli media nocte vene- cendo, sed etiain scribendo successii. Post talem
rabili Dorninica, secundurn eloqnia Scripturarum,, superius inemoratum lerminalse versum perscriplum
patrum ingrediar viain. Jam enim Dominus meuss paginaa Sanctus ad vespertinalem Dominicsenodis
Jesus Chrislus me invitare dignatur, ad quem, in- Missam ingre iitur ecclesiam , qua continuo con-
quam, hac mediante npcte, ipso me invitanle emi- summata, ad hospitiolum revertens in leclulo rcsi-
grabo. Sic eniin mihi ab ipso Dominoest revelatum, det pernox, ubi pro siramine nudam habehat petram,
Hoecmoestaminister audiens verba ccepit amare fle- et pro pulvillo lapidem, qui hodieque quasi quidain
re; quem Sanctus in quanlum potuit consolari co-- juxla sepulcrum ejus stat lilulus monumenli.
nsbatur. Ibidem ilaque residens ullima ad fratres man-
XXIX. Post hoec Sanclus horreum egreditur, eit data, solo audieme ministro, commendat, inq ie.s:
ad monasterium revertens media residel via. In qucJ Iloecvobis, o filioli, novissima commendo verba, i;t

Forle, tme Imnc, sine noslri amatorem.Vel : sine hunc si nostri amator est.
,« DE VITA S. COLUMBiEfctB. lll. 1U
inter ves mutuam et non fictam habeatis charitatem A . rum claritate illustrala; quia ad sanctam ipsius
cum pace. Et si iia juxia sanctorun exempla obser- aniinam perferendam de coelis missi descenderant
vaverilis, Deus confbrtalor bonorum vobis auxilia- inmuneri, altisona qitbque carminalia, et valde sua-
bitur; et ego cum ipso maneus pro vobis interpel- via audivi angelicorum camica, eodem niorriento
labo, et non tantum prasenlis vitsenecessaria vobis egressionis, iuler angelicos samlae ipsius animse
ali eo ailministrabuntur, sed etiam oelernalium bo- asceudenteschoros. Iluicangelicanimanifeslaiioneni
norum praemia divinorura observatoribus praeparala Virgnous, ut prseJictum esl, qui ab ore illius sancti
pracceplorum iribuenlur. IIuc usque extrema vene- senis, cui revelata erat, indubitanter didicerat.
rabilis paironiverba, quasi de hac tscdiali peregrina- lisiiem diebus de Scotica remigans Hymha in in-
lione ad cueleslem pairiam transmeaiilis brevi textu sula reliquis diebus viloesuae perinauens sancti Co-
narrata deducta sunt. ltimboe monachis socpiusenarrabai, qui videlicet
XXXI. Post felici appropinquanle novissima pau- Virgnous post multos in subjectatione inter fratrcs
lisper hora Sanctus conlicuil; tum proinde media irreprehensibiliter expletos annos, alios duodecim
noite pulsata personanle clocca, festinus surgens ad in loco Anachoretaruin in Miurbulcmar vitara tleJu-
ecclesiam pergit, citiorque cseteris currens solus in- cens anachoreticam Chrisli viclor miles explevit.
tr. gressus juxia allare flexis in oraiione genibus B Hanc prsedictam visionera non solum paginis in-
recumbit. Diormiiitis minister tardius prosecutus scripiam reperiraus, sed el aliquibus experlis senio-
eo.leni moniento eminus lotain intrinsecus eccle- ribus, quibus ipse Virgnous retulerat, sine ullo didi-
siam angelica luce erga Sanclum repleri videl, quo ciinus cunctaraine.
a>ljanuain appropinquante eadem lux visa ocius re- Eadetn quoque hora aliain visionem aliter revela-
cessit; quain et alii de fralribus pauci et ipsi emi- tam tinus ex eis qui viderant, Christi miles valde
iius astanies \idcraul. senex, cui noinen eliani potesl dici Ferreolus, qui
Diormitius ergo ecclesiam ingrediens flebili voce inier aliorum S. Coluinbaemonachorum reliquias, et
ingeminat. Ubi es paler ? Et necdum allatis fratrum ipse S. Monachus in Dorso Thomse sepultus cum
lucernis per tcnehras palpans sanctum ante altarei sanctis resurrectionem exspectat, mihi Adomnano
recubantem invenit: quem paululum erigens, et; illo juvene in tempore cum grandi retulerat lestilica-
juxla sedens sancluni in suo gremio posuit caput: tione dicens: llla in nocie, qua S. Columba de ler-
ct inler haee ccctus monachorum cum luminaribus• ris ad ccelos felici et beato fine transiit, ego el alii
accurrens Patre viso ruorienle ccepit plangere. Et ut mecura viri lahorantes in captura piscium in valle
ab aliquibus, qui prsesentes aderaut, didicimus,Sau- , piscosi fluminis Fende, subito totum aeri iliustra-
ctus necduui egrediente anima apertis snrsum ocu-- ^ ttun cceli spatium vidimus, cujus miracttli subita-
lis'ad utrumque latus cttiit viva vultus bilaritate et lione permoti, oculos ad Oiicntem elevalos converti-
laelilia circuinspiciebat, sanclos seilicet ahgelos ob- inus ; et ecce quasi qutcdam pergrandis ignca appa-
vios inttieiis. Diormilius tuai sanclam sublevat adl i uit colurnna, quaein illa nocle inedia sursum ascen-
benedicenduni monachos Sancti dexleam manum,, dens, ila nobis videbatur rhumlum illuslrare loltim,
sed et ipse venerabilis Pater in quantum poterat,, siciiti dies aestivus et meridianus sbl. Et postquam
siinul suam movebat nianura, ul videlicel quod voce; illa penelravit columna cceiuui, quasi posl occasum
in egressu non valebal aiiiuiae,vel motu manus fra- solis lcnebrae succedunt. Hujus itaque claritudinem
tres videretur benediccre. Et post sanc ttm beuedi- luminosac et prsedicabilis columnsenon lanfum nos,
clionem taliter significalam conlinuo spirilum exha- qui simul in eodem loco ineramus, cum iiigunii ad-
lavit. miratione vidiraus, sed et alii multi piscalores, qui
Quo labernaculum corporis egresso, facies rubens, sparsim per diversas fluminales piscinas ejusdeiri
et niiruiii in moJuin angelica visione exliilarata in fluminis piscabantur, sicui nobis postea relulerant,
tanluin remansit, ut non quasi ino lui, sed dormien- simili apparitione visa, magno pavore sunt pCrculsi.
tis videretur vivenlis. Tota interim personahat mos- n llarum igilur trium miracula visionum eadem trans-
stis plangoribus ecclesia. ilus hora venerandi apparentium palroni selernos
^ed non prselereunJem videtur quod eadein hora ei a Deo collatos protesiantur honores. Ad proposi-
bealao liansilus animae cuidain Lberniensi sancloi lum revertamur.
revelatum est. In quodara namque Monaslerio Sco- XXXIII.Iuterea post sanctse egressum animsehym-
torum quidam hoino erat sanctus et senex Chruli[ nis malutinalibus terminatis, sacruni corpus de ec-
niiles, qui Lugudius vocitabalur, juslus, et sapiens. clesia ad hospitium, unde paulo ante vivens venerat,
llic ilaque priroo mane cuidam acque Christianoi cum canora fratrum reportatur psalmodia, honesle-
milili suam enarravil visionem cuin ingenti gemitui que ternis diebus et tolidein noctibus honorabiles
dicens : Hac prselerila nocle media sanctus Columbai rite explentur exsequire. Quibus m Dei sapientis
inuharum columna Ecclesiarum ad Dominum irans- laudibus lerminalis, sancli et beati patroni venera-
iit, et in hora bcati exilus ejus Jovam insulara, ad[ bile corpus mundis involutum sindonibus, el praepa-
quam corpore nunquam perveni, tutani angelorum rata posilum inlra busta debita humatur cum vene-
claritudine in spirilu vidi irradiatam, tolaque spatia ratione in luminosa et seternali resurrecturum clari-
aeris usque ad setbera coelorum, eorumdem angelo- tudine. De supra meinoratis ergo tribus illis exse-
"3 SANCTI ADAMANIABBATIS •,<•}$
quiarum diebus, more peraclis ecclesiastico, quod .A Perpendat itaque lector, qiianli et qualis
nobis ab expertis traditum est, hujus prope finem Deum prsedicabilis patronus honoris apud
habeatur, cui
enarrabitur libri. aliquando in carne mortali conversanle, Deo di-
XXXIV. Quidam namque aliquando unus de fra- gnnnte, oranti
lempestales sedaloe sunt, et maria
tribus coram venerabili viro simplicilcr loqucns: Ad tranquillata, ct rursus quando necesse habuit
supra
celebrandas, ait ad Sanctum, luas post tuum obi- memorata occasione, orto flamine ventorum, et
tum exsequias, ut putatur, lotus •harum provincia- venlosa, cum voluit, concilala sunt
oequora; quu
rum populus hanc Jovam remigans replcbit insulam. subsequenter, ut superius diclum es',
expletis ejus
Qnod verbum audiens Sanctus conseqnenler ait : 0 sepullurse ministeriis, in mngnam conversa sunt
mi filiole, non ul loqueris, sic res probabilur, nam tranquillitaiem.
prnmiscuum populi vulgus nullo modo ad meas po- Hic ilaque praedicabili nostro palrono vitae lermi-.
terit exsequias venire. Mei soli familiares monachi nus fuit, ista meriiorum exordia, qui secundum sen-
mea sepnlcralia complebunl, et exsequialia honesta- tenlias Scripturarum oeternis comes
triumphis Pa-
bunt officia. Quod verbum ejus propheticnm statim tribus addilus, apostolis et prophelis consertus, nu-
post transilum ipsius omnipolentia Dei adimpieri fe- mero aggregatus albatorum millium, agnino in san-
cit. Nam per tres illas exsequiales dies et noctes B guine suas sanctorum qui laverunt stolas, Agnum
grandis sine pluvia facla est venlosa tempestas, qua ductorem comitatur, virgo immaculatiis, ab omni in-
fortiter prohihente nullus hinc et inde navicella teger labe, ipso Domino nostro Jesn Christo dignante
vectus transfrelare poterat. Et post consummatam cui est cum Patre bonor, virlus, laus et gloria et
sepultionem viri continuo tempestate sedata, et ces- imperium sempilernum in uniiate Spiritus sancti
sanle vento totum tranquillatum est oequor. per omnia sseculasaeculorum.Amen.

J. MABILLONII OBSERVATIONES PRMYIM

IN LIBRUM SEQUENTEM.

(Act. SS. Bened.saec.m.)

4. ADamnanusscn Adomnanus,quem alii Adatnna- (C prsestimeret; mutatus mente est, ita ut ea quse
num, corrupte Adamandiim vocani in monisterio viderat et audierat in Ecclesiis Anglorum, suae
Iliiensi seu sancti Columbsc snb finem saeculivn flo- suorumque consuetudini libenlissime prseferret. Erat
ruil. Is'ud monasterium situmerat ininsulaIIii,con- enim vir bonus et sapiens, et scientia Scriptura-
lermina rliberniae ac provincLc Pictorum, quae vul- rum nobilissime instructus. Qui cum domum re-
gato Scolioenoniine nostro sevo appellalur. Posi Co- disset, curavit suos qui erant in Hii, quive cidem
lumbam , de quo in soeculo l egimus, locum erant snbditi monasterio, ad eum quem cngnove-
rexere liailheneus, Segeneus, aliis Segienus Sege- rat, quemve ipse toto ex corde susceperat, vsri-
nusve, ct Failbeus, cui successit Adamnanus. Hsec tatis callem perducere, nec valuit. Navigavit Hiber-
conslare videntur ex Actis sancti Colurhbae, qtise niam, et proedicans eis ac modesla exhortatione
Adamnanus tribus libris descripsil, ubi se ipse declarans Iegitimum Paschae tempus; plurimos eo-
exprimit Adomnanus non semel, tametsi Adamna- rum et pene omnes qui ab Hiiensium dominio
nus dicilur apud Bcdam, et in libris de Locis erant liberi, ab errore avilo correclos ad unita-
sanctis. Baitheneum successorem suum dixit Co- tem reHuxit catholicam, ac legitimum Paschoelem-
lumba in extrema vitoe suae periodo, quae anno pus ohservare perdocuit. Qui cum celebrato in
598 accidit. Segienus Baiiheneo suffectus esl ab Hibernia canonico Pascha ad suam insulam reverlis-
anno 622 ad 052, nt ex Annalibus Ulloniensi- set, suo quoque monasterio catholicain t»inporis
bus probat Usserius in Sylloge rlibernicarum epis- pasrhalis observantiam instantissimeproedicarei, nec
tolarum. Is est Segenus seu Segeneus, qui in epistola tamen perficere quod conabatur posset; contigit eum
Romani cleri ad Hibernicum nominalur, el cui ]JJ ante expletum anni circulum migrasse de sseculo,
Ereneus ille famosus per omnes Scotim Ecclesias divina utique gralia disponente,*ul vir unitalis ct
quaedam de seipso ab Columba proplteiata enar- pacis sludiosissimus ante ad vitain rapereturailer-
rasse perhibetur in lib. i de Viia sancti Colum- nam, quam redeunte tempore paschali graviorem
bae : quo in loco Adomnanus Failbeum decessorem cum eis qui eum ad verilateni sequi nolebant coge-
tuum memorat. relur babere discordiam. i
2. Adamnanus iste laudatur a Beda in lib. v 3. Aldfridus, ad quem legalus missus est Adam-
cap. 16 in hsecverba : « Quo tempore plurima pars nanus, rex erat Nortanhumbrorum, Egfriili (ilins
Scotorum in Hibernia, et nonnulla etiam de Bri- ac successor, is qui anno 705 vitam absoivit. Adam-
tannia, ralionabile ecclesiaslicum paschalis obser- nanu-, vero catholicis partibus accessit horlanle
vantise tempus Domino donante suscepit. Siquidem potissimumCeolfridoabbaleWiremuthensi, utiCed-
Adamnanus presbyter et abbas monachorum qui fridus ipse teslatur in epistola sua ad >ailonum
erant in insula Hii, cum legationis gratja missus a regem scripta apud Bedam in lib. v cap. 22: « Neque
sua gente venisset ad Aldfridum regem Anglorum, et vero me haec ita proseculum existimes, qua-i eos
aliquandiu in ea provincin moratus videret ritus qui hanc lonsiram babent, condemnandos judicem,
Ecelesirc canonicos; sed et a pluribus qui erant si fide et operibus unitati catholicae faverent; imo
erudiliores, esset solerter admonitus, ne contra uni- confidenter profileor plurimos ex eh sanctos ac
versalem Ecclesiae moreni vel in observautia pa- Deo dignos exstitisse. Adamnanus abbas et sacer-
schali, vel in aliis quibuscunque decretis cum suis dos Columbiensium egregius, cum legatus suaegen-
paucissiniis in extrerao mundi angulo positis vivere tis ad Aldfridum regem inissus, nostrum quoque
>J77 LIBRl DE LOCIS SANCTIS. '778
monasterium videre voluisset, miramque in mori- £i lempore neceisitalem in consuetitdiriemvertefat, iet
bus ac verbis prudemiam, humilitatem, religioneni coeteraquaeB.da fusccommemorat in lib. iv cap. 25,
ostenderet, dixl illi inter alia colloquens : Obse- ubi Atbfiiiii.iitn;Ebbacahliatissse incendium sui mo-
cro, sancte fraier, qui ad coronam te vitoe quse nasterii praedixisse perhibetur. Ca\e ergo con-
terminura nesciat tendere credis, quid contrario fundas istu n Adainnnniimnionaclium Coludiensem
tuse fidei habitu tenmnatam in capite coronoeimagi- (ut jam erratiim a inul is esl) cum Adamnano^bbale
nem portas? el si beati Petri consorlium quseris, Hiiensi.decujus liiciibratiouibusquedam observanda.
•cur ejus quem ille anathematizavit, tonsura; ima- 6. Ala.iinaiiijs abbas, proeter Vitam sancli Co-
ginem imitaris? et non potius ejns, cum quo in lmnbre ahhaiis, quam iu tres libros digessit, scripnit
aeternum beatus vivere cupis, eliam nunc habitum de Locis sanctis librum legenlibui mullis utili&simm,
te, quautnm potes, diligere monstras ? Respondit ait Beda in lib. v cap. 16, cuj<isauctor erat docenao
ille : Scias pro certo, frater mi dilecte, quia elsi ac dicland) (,atliarum episcopusArculfus,qni locorum
Simonis tonsuram ex consuetudine patrite habeam, ' graiia sanctorum venerat Hierosolymam.Quis fnerit
simoniacam tamen peifldiam lota raenle detestor Arculfus ille, qiiisve Pelrus ejus socius ac dux iti-
ac respuo : beatissinii autem apostolorum princi- neris, incompertiim. Tantum scimus Arculfum epi-
pis, quantum mea parvitas sufficit, vestigia sequi scopumGallum fuisse; Petrum eremilame Burgwidi.x
desidero. At ego : Credo, inquani, vere quod iia oHum. Adamnam librum, id est npusculum de Locis
sit, sed lamen indicio sit quod ea quse apostoli sanclis, in tres libros dislinctum, duilitm pcrquisivi,
sunt Petri in abdito cordis ahiplectimini, si quse ac rcperi tandem in ms. Codice Corbeiensi, se>lmuti-
ejus esse nostis, eiiam in facie tenetis... Haectum .:_" Iuni ac impcrfectum. Revolvendo toniuin I Biblio-
Adamnano dixi. Qui quidem quant un conspeclis thecscnovaeLabbemac, incidiineum locutn ubi Lah-
flcclesiarum nostrarum slatutis prof .cisset probavit, bcusindicat, ex sch dis Sirmondi.exslare libros iilos
•«umreversusadScoiammultaspostea gentis ejusdem manu descriptos in bibliotheca Vaticana. Scripsi ea
turbas ad catholicain lemporis paschalis observan- de re ad nostrutn Anlonium Durbanum amicum et
tiam sua prsedicalinne correxil», tametsi eos qui in popularem meum, qui rcs congregationis nostrae in
Iiii insula inorabanlur monachos, quibusque speciali curia Romana procurat. Luslravii ilie bibliolhecam
iectoris jure praeerat, necdu.n ad viam statuti Vaticanam, invenit apographum diu dcsideraluni, et
melioris reducere valebat. • Codicis Corbeiensis lacunas ct hiatus supplevit;
4. Ex duobus Iucis istis inlelligimusprimo, Adam- nionuitque insuper Adamnani opusculum de Locis
•nanun boriatu Ceolfr.di (ut jam dicebam) addn- sanctis in bibliotheca Barberina reperiri editum fn-
ctura esse ad Roinanos rilus, deinde eum aliquandiu golstadii anno 1619, opera e.l studio Jacobi Grelseri
lnoram egisse in monnsterio Wiremuihcnsi, ubi theologi ac presbyleri Societalis Jesu. Ejus edilionis
r gulse Benedictinac, quse inibi servabalur, nioies exempliim tandem a V. C. Raimundo Forniemino
liausit suscepitque cuin ritibus Romanis. Ea enira doctore Sorbonico acceid cura ac providentia V. C.
erai illorum temporum consuetudo penes nrona- Anloirii Vionis HerovaUii, qui lilteratorum studiis
cbos, ut qui Scotoruin tonsura abjecta Roraanam iuvigilare non cessat. At quia i4ius edilionis exem-
suscipiebant cum legitima Paschatis observatione, pla in his parlibus adeo rara sunt, ut vix cuiquam
ii Benedictinis sese inslitulis confunnarent. Tes- bola essel hacceditio, e re lilttraria esse existima-
les ea de re sunt monachi Lindisfarnenses in Bri- runl viri eruditi, si islos Adanmani librns recudere-
tatinia insula, Landevenecenses in Armorica, Luxo-' C mus. Quol el locus suasit, et Adamnani memoria,
vienses in Gallia. Piseterea ex iisdem locis ap- his libris Hlustrior fulura. Givtserus e reginne textus
paret Adamnanuiu mortuum esse pauto posl suam Adainnani opposueral texlum Bedac,qui librum de
legationem ad Aldfridum, anno 705 defunctum, Locis sanctis ex Adamnani scriptione collegerat. No-
te-te Beda in lib. v cap. 19, anno regni sui vi- bis sat vistini est solura reddere Adamnanum cum
getimo necdum implelo. Ad hsec ipsum Alamna- figuris quaiuor, quarOin quarta dcest apud Gretse-
num a Ceolfrido rectorem Cotumbiensium mona- ruui, alise' imperfectse sunt. Ratus est librorura nu-
ehorum appellari et sancium ; quo eliam nomine mei us in exemplaribus, sed non series capitulorum,
appetlatur apud Alcninuin in epigrammate quo- quae.variat apud Gretserum et inCodicihus Vaticano
«tam: et Corbeiensi.
7. Adamnani libris subjiciendum visum est Itine-
Patricius,Charanus,Scoftorumgloriagentis, rarium cujusdam Franci in loca sancta (,<i),factum
AiqueColumhamis, Ccmgallus, Adamnaousatque, saeculoIXjani inclinante, poutilicalu scilicet Nicol.ii
PraeclariPaures,morumviloequemagistri.
Hicpielasprecibushorumnosadjuvelomnes. primi. Eo in Ilinerario fii meutio ignis illius qui quo-
tannis in sabbato sancto lampadassepulcri Dominici
Quse videtur inscriptio altaris cujusdam fuissc, coelitusaccendebal: qua de re imlla menlio in libris
mi et alia fere epigr&mmata. Adamnani, frequens tamen apud hisloricos qui de
Cerle Adamnanus in fastis nostris colitur ix Kal. bello Hierosolymilano postea scripserunt, tametsi
Octobris. nullum qui ejus rei meininerit lcgi auctorein hoc
5. Colitur et alius Adamnanusvi Kal. Januarii, D Anonymo antiquiorem. Id inler consucla miracula
qui monachus vixit in cocnobio Coludiensi, cui commemoravit V. C. Carolus Fresnius Cangii donii-
praeerat sancta Euba abbatissa, amita Egfridi regis, nus in No.is ad Annain Comneuam, pag. 589, asti-
quae sanctimonialis habilum ab antislite Wilfrido, piilaniibus in primis RodulfoGlahro in lib. iv cap. 6,
reguloe nostrae propagatore eximio, acceperat, au- Willelmo Malmeshuriensi in lib. iv de Regibus An-
ctore Beda in lib. iv cap. 19. Eral monasteriurn glorum cap. 2 dnobtis in locis, sectione 55 el 4",
btud, ut csetera sanctirnonialium passim, duplex, Chronico Andrensi in lomo IX Spicilegii, pag. 465,
virorum seque ac puellarum, positum in loco quem Chronico nionaslerii de Fontanis cap. i, in luino X
Coludi urbem nominant, inquit Beda, in Merchia Spicilegii: quos locos idem vir humaUissimus inilii
Scotise recentioris regione, Coldingham modo ap- indicavit. Willelmi Malinesburiensis locus priinus
pellatam. Erat in eodem monasterio vir de genere ascribendus bic est, quo discimus auctorem poste-
Scotorum, Adamnanusvocabuio, ducensvilam in con- rioris Ilinerarii esse liernardura monacluun Fran-
tinentia el oraiionibus multum Deo devoiam, ita ut cum, cumque iu loca sancta profectum anno 870.
nihil wiquam cibi vel potus, excepla die Dominka Sic enira habet Willelmus de Hierosolymis agens:
et quinia sabbati, perciperet, smpe aulem noctesin- < Ibi decenti opere compacla ecclesia sancti Sepulcri
tegrat pervigil in oratione transgeret. Qum quidem capax, a Constaiitino M-4gno- sedilxata, nullain un-
ilti ditirictio vitat arclioris primo ex necessitaie quam ab inimicis tide.i tulit injurlam, metu (sicul
emendandmsum pravitalis obvenerat; sed procedente coniicio) pro ignc crclesii percuisis, qui quotannis
(«) Vid. Mabil., Act. SS. Bened.,stec. u; part. n, p. 523. E IT.
P.TROI.. LXXXVlii. 25
"779 SANCTi ADAMATSI ABBATIS 780
in vigilia Paschse serenus infulget. Quod miraculum A. pensse compegerat. > Et infra : < Verumtamen quia
quando cceperit, vel si ante tempora Saracenorum Bernardus Theodosii tuncjpatriarchse nornen non ta-
fuerit, nullius historise cognitinne discernilur. Legi cet, ipsa me monet occasio, ut omnia pairiarcharum
ego in scripto Berhardi inonachi quod abhinc annis noraina proponam. > Hsccomnia conveniunt in pos-
ducentis quinquaginta, id est annn lucarnalionis oc- lerkss liinerarium, cujus proinde Bernardum mo-
tingentesimo septuag»simo idem Hierosolymam pro^ nachura auctorem certo pronuntiare non vereor, ta-
fectus, ighem illum viderit, hospitatusque luerit in metsi nomen deest in Codice Remigiano quo usus
xenodochio quod idera gloriosus Carolus Magnus sum. Quis vero fuerit Bernardus ille, forsan aliquando
construi jusserat, ubi et bibliothecam ingentis ex- assequi licebit. Jam Adaimiani libros videamus.

SANGTI ADAMNANI
ABBATISBIIEN3IS

DE LOCIS SANCTIS
EX REI.ATIONE
ARCULFI
EP1SCOPI
GALLI

LIBBI TRES.

(Ex mss.codd.Vat.el Corb. etedlt. Grelseri, apud Mabill.Act.SS.fien. saec.m.)

In nomine Patris, et Tilii, et Spirilus sancti, texere B mihi Adamnano hoec universa qua? infra exaranda
librum de Iocis incipio sanctis. Arculfus sanctus epi- sunt experimenta diligentius perscrulanti, et prirao
scopus, genle Gallus, diversorum longe remotorum in tabulas describenti, fideliet indubitabiMnarratione
peritus Iocorum, verax index et salis idoneus, in diclavit, quae nunc in membranis brevi textu scri-
llierosolymitana civilate per menses novem hospita- buntur.
-tus, et locis quolidianis visitationibus peragratis,

LIBER PRIMUS.

CAPUT PRIMUM. iC clirigitur, quse praerupta rupe orientalem respicit

De situ Bierusalem. plagam, nullas habere porias comprobatur.
De situ Hierusalem nunc qusedam scribenda stmt Sed el hoc etiam non esse prsetereundum videtur
pauca ex his quae mibi sanclus diclavit Arculfus; quod nobis sanctus Arculfus de hujus civitatis in
ea vero quae in aliorum libris de ejusdem civitalis Christo honorificeniia prsefatus narravit, inquiens :
positione reperiunfur a nobis praetermiltenda sunt. D versarum gentium undique prope innumera mul-
In cojus magno tnurorum ambitu idem Arculfus litudo xv die mensis Septehibris anniversario more
LXXXIV numeravil turres et porlas bis lernas, qua- in Hierosolymisconveniresolet ad commercia mutuis
rum per circuitum civilatis ordo sic ponitur. 1. Porla [Al„ motuis] venditionibus et emplionibusperagenda.
David ad occidentalem parlera montis Sion prima Uude fieri necesse est ut per aliquot dies in eadem
numeratur, 2. Porta villaeFullonis. 5. Porla S. Ste- hospila civitate diversorum hospitentur turbae popu-
phani. 4. Porta Benjamin. 5. Portula, hoc est par- loruiii, quorum plurima camelorum et equorum asi-
vula porta ab hac per gradus{A/., grados] ad vallem norumque numerositas mulorum, necnon el boum
Josaphat descenditur. 6. Porta Tecuitis. [Ai., bovum] masculorum diversarum vectorum
Ilic itaque ordo per earumdem portarum et turrium rerum, per illas politanas plateas stercorum abomi-
intercapedines a porta David supra memorata per D naliones propriorura passim sternit: quonun nidor
circuitum, seplentrionem versus exinde ad orien- non mediocriter civibus invehit molestiam, quse et
tem dirigitur. Sed quamlibet sex portoe in mnris ambulandi impeditionem proebent. Mirum dictu'.
numerentur, celebriores tamen ex eis portarum post diem supra memoratura recessionis cum diver-
introilus frequentantur, unus ab occidentali, alter a sis turmarum juraentis, nocle subsequente, immensa
septentrionali, tertius ab orientali parte. pluviarum copia de nubibus effusa super eamdem
Ea vero pars murorum eum interpositis turribus descendit civitatem : qusetotas abslergens abomina-
quse a supra descripta David porta per aquilonale biles de plateis sordes, ablutam ab immunditiis facit
montis Sion supercilium, quod a meridie superemi- eam. Nam Hierosolymitanus ipse situs a super-
net civilali, usque ad eatn ejusdem montis frontem cilio aquilonali montis Sion incipiens, ila est molli
 }gi DE LOCIS SANCTIS LIB. I. 7fi2
a conditore Deo dispositus declivio usque ad liumi- A A mus rotundum inest m una eademque petra excisnm
liora aquilonalium orienlaliumque murorum loca, tegorium [AL, tegurium], in quo possunt ter ten:i
ut illa pluvialis exuberanlia nullo modo in plateis, homines stantes orare, et a vertice alicujus non brevis
stagnantiura aquarum in simiiiiudinem, supersedere staturse slanlis hominis usque ad illius domuncute
possit, sed instar fluviorum de superioribus ad in- camaram [AL, cameram] pes et semipes mensura ii>
feriora decurrit. Quse scilicet ceelestium aquarum allum extenditur. Hujus tegorioli introftus ad orien-
^nundatio per orientales interffuens [A/., influens] tem respicit: quod totum extrinsecus electo tegitur
portas, et omnia securastercoralia aufcrens abomina- marmore, cujus exterius summuraculmen auro oma-
menta, vallem Josaphat intrans, torrentem Cedron ttim, auream uom parvam sustenlat crucem. In hu-
auget; et post lalem Hierosolymilanam baptizatio- jus tegorii aquilonali parte sepulcrum Doinini in ea-
aem continuatim eadem fluminalis exuberalio cessat. dem petra interius excisum habetur ; sed ejusdem
Hinc ergo non negligenter adnolandum est quanti tegorii pavimentum humilius est loco sepulcri. Nam
vel qualis honoris haecelecta et prsedicabilis civitas a pavimenlo ejus nsque ad sepulcri marginem lateris
in conspectu. seterni Genitoris habeatur, qui eam quasi trium mensura altitudinis palmorttm " haberi
sordidatam diutius remanere non palitur, sed ob dignoscitur. Sic mihi Arculfus, qui saepe sepulcrum
«jus Unigeniti honorificsnliam citius eam euiundat, B I Domini frequentabat, indubitanter emensus pronun-
quaeiritra inurorum ejus ambitum sanctse crucis el tiavit. Hoc in loco proprietas sive discrepantia no-
resurrectionis ipsius-Iocahabet bonoriftca. minuin notanda iuter monumentura et sepulcrum.
Caeterumin illo fatnoso [A(., formoso] Ioco, ubi Nam illud ssepesupra notalum rolundum tegorium,
«quondamlemplum magnifice constructum fuerai, in alio nomine evangelistse monuinentum vocant; ad
vicinia muri ab oriente locatum, nunc Saraceni cujus ostium advolutum et ab ejus ostio revolulum
•quadrangulamorationis domum, quam subrectis ta- lapidem resurgente Domiuo pronuntiant. Sepulcrum
bulis et magnis Irabibus super quasdam ruinarwn vero proprie dicitur ille locus in tegorio, hoc est in
reliquias conslruentes vili fabricati sunt opere, ipsi aquilonali parte monumenti, in quo Dominieum cor-
frequentant: quse utique Domus tria hominum millia pus linteaminibus involutura couditum quievit: cu-
simul (ut fertur) capere potest. juslongitudinem Arculfus in septem pedummensura
Arculfus itaque de ipsiuscivilatis habilaculis a no- propria raensus est manu. Quod videlicet sepul-
bis interrogatus respondens ait: Memini me et vi- crum non (ul quidam falso opinantur) duplex esl, et
disse et frequenlasse multa civitatis ejusdem oeiliti- quamdam de ipsa maceriola petram habens excisani,
«ia, plurimasque domos grandes lapideas per lotam duo crura et femora, duo intercedentem et separan-
magnam civitalem intra moenia circumdata, mira fa- C * tera, sed folum simplex a vertice usque ad
plantas,
bricatas arle, ssepius considerasse. Quoeoninia nunc lectum [A/.,latum| unius hominiscapacem superdor-
a nobis suut practermitienda, ut scslimo, exceptis sum jacentis prsebens [Al. add. spalium] in nioduin
eorum sedificiorum slructuris quse in locis sanctis, speluncoe, introitum a latere habens ad australem
crucis videlicet et resurrectionis, rairifice fahricata partem monumenti e regione respicicntem, ciilmen-
sunt. que huraile desuper eminens fabrefactura: in quo
CAPUT II. ulique sepulcro duodense larapades juxta nurherum
De ecclesia rotundm formulm su^er sepulcrum x« sanctorura apostolorum semper die ac nocle ar-
mdificata. rJentes Iucent, ex quibus quatuor in imo illius lectuli
Dc ^uibus diligenlius sanclura inlerrogavimus Ar-
sepulcralis loco inferius positse, alise vero bis qua-
culfnm proecipue de sepulcro Domini et ecclesia ternales
super marginem ejus superius collocatse ad
super illud conslructa, cujus mihi formam in tabuia latus dexterura, oleo nulriente
cerata ipse depinxit. Quse ulique valie grandis ec- prsefulgent.
CAPUT III.
clesia tota lapidea rnira rotunditate ex onrni parte De ipsius sepulcri figura el ejus legurioti.
collocata, a fundamenlis in tribus consurgens parie- Sed et hoc notandum esse videtur quod mauso-
tibus, inter unumquemque parietem et alterum latus D I leum [ AL, niagisoleum ]
Salvatoris, hoc est saepe
[Al., Iatum] habens spaliura vioe; Iria quoque alta- supra memoratuin tegurium, spelsum siye spelunca
ria in fribus locis parietis medii artifice fabricalis. recte vocitari possit,
dequo videlicei, Doinino Jesu»
Hahcrotundam etsumraam ecclesiam supra memo- Chrislo in ea sepulto, propheta valicinalur dicens :
rata babentem altaria, unum ad raeridiem respiciens, Hic habitavil in excelsa spetunca petrm fortissima
alterum ad aquilonem, tertium ad occasum versus, (Isa. xxxni). Et paulo post de ipsiusDomini resui-
xii mirse magnitudinis lapidese sustentant columnse. reclione ad aposlolos Isctificandos subinferlur:
Hsec bis quaternales porlas habet, hoc est quatuor Reg m cum gloria videbitis. Supradictre
igitur eccle-
introitus per tres e regione interjectis viarum spa- siae formulamcum rolundo tegoriolo inmedio
ejus
liis stabilitos parietes: ex quibus quatuor exitus ad cotlocato, in cujus aquilonali parteDoininictini habe-
Vulturnum spectanl, qui et Calcias dicilur ventus ; lur sepulcrum, subjecta declaral pictura
{pag^ seq.),
aliiyero quatuor ad Eurum \AL, occasumj respi- necnon et trium aliaruin figuras.ecclesiaruni, do
ciunt. In medio spatio hujus interioris rotundae do- quibus iuferius intimabitur.
a AI.,
quasi mensurma pollice tisque ad avriculam, altiludinis trium pnlmorim.
 785 SANCTIADAMANIABBATIS 784

A Tegurium rotundum. A H In quo loco crux Dominica cum binis latronuir

B Sepulcrum Domini. crucibus sub terra reperta est.
C Altaria dualia. I Mensa lignea.
D Altaria. K Plaleola, in qua die ac nocte lampades ardent.
E Ecclesia. L SanctseMariaeecclesia.
F Golgothana ecclesia. M Constantiniana basilica, hoc est marlyrium.
€ In loco altaris Abrabam. TS Exedra cum calice Domini.

In eadem vero ecclesia qusedam habetur in pelra B ] dictUmtegorium dolatorum ferramentis interius*cava
excisa spelunca infra locum Dominicsecrucis, ubi tum Dominicumque sepulcrum in aquilonali loco
super altare pro quorumdam honoratorum anima- ipsius habens de una eademque petra excisum qna
bus sacrificium offertur : quorum corpora interim in et monumentum, hoc est ipsum legorium, Arculfus
platea jacentia ponuntur ante januam ejusdem Gol- a me interrogatus dixih lllud Dominici monumenti
golhanse ecclesioe, usquequo finiantur illa pro ipsis tegorium nullo iritrinsecus ornalu tectum usque ho
defunclis sacrosancla mysleria. Has itaque quater- die per totam ejus cavaturam ferranientorura osten-
nalium figuras ecclesiarum juxta exemplar quod dit vesligia, quibus dolatores sive excisores in eodem
mihi (nt superius dictum est) Arciilfus in paginola usi sunt opere : color vero illius ejusdera petrse mo-
iiguravit ceraia, depinximus, non quod possit earum numenii et sepulcfi non unus, sed duo permisti vi-
similitudo formari in pictura; sed ut Dominicum dentur, -ruber utique et albus, unde et bicolor ea-
monumentum, iicet tali vili figuratione, in medie- dem ostenditur petra. Sed de his ista sufficiant.
tate rotundse ecclesise constitutum monstretur, CAPUT V.
aut quse huic propior ecclesia vel quse eminus po- < 0 De ecctesiaB. Marim semper virginis, qum rotundm
sita declaretur. ecclesimcohmret.
CAPUT IV. Coeterumde sanctorum structuris, locorum pauca
De ipso taplde qui ad osliummonumentiadvolutusest. addenda sunt aliqua. Illi rotundae ecclesiae supra
et hoc est resur-
Sei inter hsccde illo supra memoralo lapide, qul ssepiusmemoratse, quae Anastasis,
rectio vocitalur, quoein loco Dominicse resurrectio-
ad ostium monumenti Dominicipost ipsius Domini
nis fabricata est; a dextera cobseret parte sanctae
sepultionem crucifixi mullis tradentibus viris advo-
matris Domini quadrangulata ecclesia. ,
lutus est, breviter inlimandum esse videtur: quem Marise
Arculfus intercisum et in duas divisum partes refert, CAPUT VI.
jcujus pars minor ferramentis dolata est, etqnadra- De illa ecclesiaquminCalvarimtococonstructaest.
tum altare in rotunda supfascripta ecclesia anle Aiia vero pergrandis ecclesia orientem versus in
oslium ssepe illius memorati tegorii, hoc est Domi- illo fabricata est loco qui Hebraice Golgotha vocita-
nici monumenti stans, constitutum cernitur : major tur: cnjus in superioribus grandis qusedam serea
vero illius lapidis pars seque circilmdolata est, et in 0- cum lampadibus rota in funibus pendet, infra quara
orientali ejusdem ecclesiseloco quadrangulum aliud magna argentea crux infixa statuta est eodem in
altare sub linteaminibus slabililum exstat. loco ubi quondam lignea crux, in qua passus est
De illius ergo petrcc coloribus, in qua illud ssepe humani generis Salvator, infixa stetit.
785 BE LOCIS S.ANCTISLIB. I. 786
CAPUT VII. A pulus. Plurimorum namque lestimonio fidelium.
De batilica Constaniini vicina supradictm. Hieroso'ymitanorum civiuin hanc pronunlialionem
Buic ecclesisein loco Calvarise quadrangulala fa- sanctus Arculfus didicit, qui sic ipso inlenlius au-
oricatse structura, lapidea illa vicina orientali in diente ssepius pronuntiarunt dicentes: Ante annos
parte cohseret basilica, magno cultu a rege Constan- ferme ternos sacrosanclum linteohim, quod quidara
tino construcla, quae et Martyrium [AL, Mona- satis idoneus eredulus Judseus statim post ejus re-
sterium] appellatur, in eo (ut fertur) fabricatum loco surrectionem de sepnlcro Domini furatus, multis
ubi crux Domini cum aliis latronum binis crucibus diebus apud se occultavit; ipso donanle Domino
sub terra abscondila, post ducentorum xxxm anno- post mullorum circulos annorum reperlum, in no-
rum cyclos, ipso Dominodonante, reperta est. Inter tiiiam totius populi venil. Ille igitur felix et (idelis
nas itaque duales ecclesias itle faraosus occurrit fur illud Dominicum sudarium quod in primis furtim
tocus in quo Abraham patriarcha altare composuit, abstulit, in extremis conslitutus duobus liliis mani-
super illud imponens Iignorum struem; et ut Isaac festans accersitis detulit, dicens: 0 filii mei, nunc
immolaret tilium suum, evaginatum arripuit gladium: optio vobis datur. Dicat ergo quivis e vobis duobus
ubi nunc mensa habetur lignea non parva, super quid polius optare desiderat,. ut et ego indubitanter
quam pauperum eleemosynae a populo oflerunlur. B I scire possim quis ex vobis erit, cui juxta propriam.
Sed et hsec mihi diligentius inlerroganti sanctus ad- optionem, aut omnem substantiaro meam quaui
dit Arculfus inquiens : Inter Anastasim, hoc est illam habeo, commendare debeam; aut hoc solummodo
ssepesupra memoratam rotundam ecclesiam et ba- Dommi sacrura sudarium.Quibus auditis ex ore patris
silicam Const mtini, quaedam patel plateola usque verbis, unus qui genitoris divitias accipere cupiebat
ad ecclesiam Golgothanam, in qua videlicel plateola universas, suscipil eas a patre, juxta promissionem
die ac nocte semper larapades ardent. a patre commendatas. Mirum dicttt! ex.illa die om-
CAPUT VIII. nes ejus divitiae et patrimonium omue, propter
De alia exedra intra ecclesiamCalvarim. quod sudarium Domini vendidit, decrescere cce-
Inler illam quoq-.e Golgolhanam basilicam et pit; et universa quaehabuit, diversis casibus perdita»
Martyrium qusedam ine»t exedra, in qua esl calix ad nihilum redacta sunt. AUervero supradicli furis
Doraini, quem a se benedictum propria manu in filius beatus, qui sudarium Domini omnibus prsetulit
coena pridie quam paleretur, ipse conviva apostolis patrimoniis; ex qua die illud de morientis manu ac-
tradidit convivantibus: qui argenteus calix sextarii cepitgenitoris, magis acmagis donante D.eo, terre,-
Gallicimensoram habens, duasque ansulas in se ex n's etiam opibus est ditalus, nec fraudatus ccelestibus.
utraque parte alirinsecus conlinens compositas. In 6' Et ila hoc Dominicum sudarium palres filiis de cjus-
quo ulique calice illa inest spongia, quam aceto ple- dem ter beati hominis progenie sati, quasi hoeredita-
nam hyssopo circumponentes Dominum cruciflgen- rio jure fideles fidelibus, secundum eorum prosapise
tes obtulerunt ori ejus. De hoc eodem calice (ut fer- seriera, lideliter usque ad quintam commendabant
iur) Dominus post resurreclionem cum apostolis generalionem. Sed post quihlsc tempore generatio-
convivans bibit. Quem sanctus Arculfus vidit, et nisannorum multis processibus transaclis, ejusdem
srillius scrinioli, ubi reconditus habelur, oper- cognationis deficientibus hocreditariis fidelibiis, sa-
uli foramen pertusi [Al., perlorati] manu tetigit crum linteum in manus aliquorum inlidelium devenit
.vropriaosculatus [AL, cl osculatus estj. Quem vide- Judseorum : qui et ipsi, quamlibet indigni tali mu-
(icel calicem universus civitatis populus cum in- nere, taraen iilud honorifice amplexi, divina donante
jenti veneralione frequenlat. largitione, nirais diversis locupletati opibus divites
CAPUT IX. facli sunt. Judsei vero credenles, orta in populo de
Delancea mititis qia lalus Dominiipse pupugit. sudario Domini cerla narralione, coeperunt cum in,-
Item Arculfus nihilominus et illam couspexit fldelibus Judeis de sacro illo linteamine fortiler con-
lanceam militis, qua lalus Domini in crueependen- tendere, tolis viribus illud appelentes in manus ac-
tis ipse percusserat. Hacc eadem lancea in porticui v' cipere. Quae subnixa contenlio Hierosolymilanara
illius Constantiui basilicae inserta habetur in cruce: plebera in duas diremit partes, boc cst fideles et>
lignea, cujus hastile [A/., hassale] in duas interci- credulos contra infideles et incredulos. Unde et Sar
sum est partes-: quam similiter lota Hierosolymi- racenorum rex, nomine Navias [A/,, Majuvias],
tana frequentans osculatur et veneratur civilas. ab utrisque inlcrpeliatus partibus, ad eos incredulos
CAPUT X. Jutleeos, qui sudarium Domini pertinaciter reline-
De sudario illo quo Domini caput sepulti contectumesl. bant, a inter utrosque dijudicans dixit: Sacrum
Deillo quoque sacrosancto sudario, quod in se- quod habetis linteolum date in mea manu. Qui re-
pulcro super caput ipsius fuerat positum, sancli Ar- gis verbo obtemperantes,. illud de scrinio proferen-
culfi relatione cognovimus, qui illud propriis con- tes, regnatoris in sinu deponunt; quod cum raagna
spexit ohtutibus, hanc quara nunc craxamus [AL,i reverentia suscipiens rex, in platea coram omni
caraxamus, id est exaramus] narration.em, quami populo rogum fieri jussit. Quo nimia inflammatione
totus Hierosolymitanus veram esse protestalur po- ardente, surgens ipse et ad ipsum accedens rogun».
* Grels. addit: prmsenlibusChristianitJiidmit.
 T87 SANCTI ADAMANIABBATIS. 788
elevata voce ad utrasque drscordCs dixit partes : A ni parte circumfusa perlustrat, Hierosolymam orbis
Nunc Christus mundi Salvalor. passus pro buinano in medio terraesilain esse proteslalur. Unde et Psal-
genere, qui hoc quod nunc in sinu conteneo suda- mographus propter sancta passionis et resurrectio-
rium, in sepulcro suo soper caput habuit positum, nis loca, quse inlra ipsara jtliam [Id est, Hierusalem]
inter vos de hoc eodem linteo cOntendentes per continenlur, vaticinans canit: Deus autem Rex no-
flammaui judicet ignis, ot sciamus cui parti horura ster ante sm.ulum, operatus est satutem in medio ter-
dtiura exercituum contentioSorum hoc tale donum rm (1'sal. l.xvin), hoc est Hierusalem, quae mediler-
condonare dignetur. Et haec dicens, sacrum Domini ranea et urabilicus terroedicitur.
sudarium projecit in flammas, quod nullo moilo
GAPUT XIII.
igriis langere potuit, sed integrum et incolume
de rogo surgens, quasi avis expansis alis eoepit in De ecclesiaS. Marim in valle Josaphat fabricata, in
qua momanentum ejus habetur.
sublime volaie, et utrasque dissidentes contra se po-
puli partes et quasi in procinclu belli consertas se- Sanctorum locorum sedulus frequentator sanctus
denles acieS de suinmis prospiciens duas, in vacuo Arculfus sanctse Mariseecclesiam in vaile Josaphat
aere per aliquorum intervallum momentorum cir- frequentabat: cujus dupliciter fabricatse inferior
cumvolans, -proiridepaulatim descendens, Deo gu- B pars sub lapideo tabulato mirabili rotuuda structura
bernante ad partera Christianorum interim Chri- est fabricata : in cujus orientali parte altarium ha-
siiiin judieem exorantiura declinans, in eorum sinu betur; ad dexteram vero ejus partem, sanctoe Marjae
consedit. Qui Deo gratias levatis ad ccelum manibus inest saxeum cav.um sepulcrum, in quo aliquando
agentes, cum ingeriti lsetalione ingeniculantes, su- sepulla pausayita. Sed de eodem sepulcro quomodo,
darium Domini magna cum honorificentia susci- vel quo tempore, aut a quibus personis sanctum,
piunt ad se de ccelo venerabile missum donum, corpusculum ejus sit sublatum, vel quo loco resur-
bymnificasque landes Christo ejus donatori referuiit, rectionem ex-peclat, nullus (ut fertur) pro cerlo.
ct in scrinio ecclesise iri alio involutum linteamine scire potest b. Hanc inferiorem rotundam sanctae
fecondunt. Quod noster frater Arculfus alio die de Mariseecclesiam inlrantes, illam vident petram ad
scrinio elevaturrl vjdit, et inter populi multitudinem dexteram parieti insertam, supra quam Dominus in
illud osculantis et ipse osculatus est in ecclesiae agro Gethsemani [AL, Gethsamani], illa nocte qua,
eonventu, mensuram longitudinis quasi oclenos ba- tradebatur a Juda in manus hominum peccaiorum,
bens pedes; de quo hsec dicta sufficiant flexis oravit genibus ante horam tradilionis ejus:
in qua videlicet peira duorum vestigiagenuum ejus
CAPUT XI. , ' quasi in cera mollissima
De linteo quod (nl (ertur) sancla contexuit Maria profundius impressa cer-
nuntur. Ita nohis noster frater Arculfus pronuntia-
virgo,
vit, sanclorum visitator locorum, qui hsec quae nos
Aliud quoque linteum majus Arculfus in eadern
san- describiiiius, propriis conspexit oculis. In superiore,
Hierosolyraitana civitate vidit, quod (ut fertur) igitur seque rolunda ecclesia sanctse Mariae,quatuor
cta Maria conlexuit, et ob id magna reverenlia in altaria inesse monstranlur.
ecclesia habitum totus veneratur populus. In quo
videlicet linteo duodecim Apostolorum formulse ha- CAPUT XIV.
hentur intextse, et ipsius Domini imago figurata, cu.-- De turre losaphat in eademconslrucla valte. —
jus Iinleaminis una pars rubei coloris,. et altera,e De monumentisSimeon et Joseph.
regione in altero lalere viridis babetur. In eadem supra memorata valle, non 1 >ngeab ec-
CAPUT XII. clesia sanctae Marioe,turris Josaphal monstralur, m
De alia suinma columnain illo posita Uicoubi, cruce qua ipsius sepulcr.um cernilur : cui videlicet turri-
Domiui superposita, mortuus revixil juvenis. culaquoeda'n lapidea domus adextera coboeretparle,
in quat.
De aliqua valde summa columna quoc in locis de rupe excisa el separata monlis Oliveti,
slans intrinsecus ferramenlis cavala duo rnonstrantur se-
sanctis ad septentrionera in medio civitalis
breviter dicendum est. pulcra sine aliquo ornntu : quorum unum illius Si-
pergentibus obvia habelur, meonis jusii viri est, qui infantulum DominumJesum
Hoeceadem columna in eo siatuta loco, ubi mortuus
mirum in teinplo arnbabus [AL, ambis] amplexus manibus
juveriis, cruce Domini superposita, revixil, de ipso prophetizavit: alterum vero aeqne Jusli Jo-
in modum in sestivo solstitio meridiano tempore ad
t-anclte Marise sponsi, et Domini Jesu nutrito-
centrum cceli sole perveniente umbram non facit. scph,
Solstitio autem transmisso, quod est viii Kal. JuLi, ris.
ternis diebus interjectis, paulalim decrescente die CAPUT XV.
umbram priraum facit brevera, deinde processu die- De spelunca in rupe meniis Ctiveli habita contm
rum longiorem. Hsecitaqueco'umna, quam solis cla- vallem Josaphal, in qua qu tuor mensm el putei
rilas in reslivo solstitio meridianis boris stanlis in sunt duo.
centro coeli e regione desupfr circumfulgens ex om- In lalerc monlis Oliveti qusedam inest spelunca,
0 Al-, rtquierit, ul salis nppartt. b Al„ Ntatus pro certo, ut vrmaiclus vir testaturh
sche poletl.
789 DE LOCIS SANCTIS LIB. I. 790?
hand procul ab ecclesia sanctse Marirc, in eminen- ,\ ab occidentali adhseretparte. Per eamdem de civi-
tiorc loco- posita contra vallem Josaphat, in qua tate egredientibus portam, et monlem Sion proxi-
dno profundissimi habentur putei.quorum unus sub muni ad sinislram habentibus pons lapideus occur-
monte in allum inflnita profunditate productus ex - rit, eminus per vallem in austrum recto tramite di-
tenditur; al er vero in speluncse pavimenlo, cujus rectus, arcubus suffultus.
vasiissima (ut fertur) concavitas in profundum di- CAPUT XYII.
mersa descendens, reclo tractu dirigitur: qui duo De ilte locoin quo Judas Scariethes laqueo se
putei semper supercludunlur. In eadem ergo spe- suspendit.
lunca quatuor insunt lapidesemensse,quarum una est' Ad cujus meiietatem ab occasu ilte vicinus habe-
juxta introilum speluncaeab inlus sila Domini Jesu, tur locus, ubi Judas Scariolhes, desperatione co-
cni procul diibio mensulse sedes ipsius adhreret, ubi aclus, Iaqueo se suspendens disperiit. Ibidem et gran-
cum duodenis apostolis simul ad alias mensas ibi- dis hodieque monstratur licus, de cujus (ut fertur)
dem habitas sedentibus et ipse conviva aliquando vertice illaqueatus pependil, ut de ipso Juda Juven
recumbere ssepe solitus erat. Illius putei os conclu- cus presbyter versificus cecinit:
sum [Al., clausum] qtiem in pavimenlo speluncse _ Iuformemrapuit ficusde verlicemortem.
inesse supra descripsimus, apostolorum mensis pro-
CAPUT XVIU.
pius baberi monstralur. Hujus speluncoe porlula li-
refert concluditur ostio, qui eam- De forma grandis basilicm in monte Sion fabricalai
gneo (ut Arculfus) ei de ipsius monlis situ.
dem Domini speluncam frequenlavit saepius.
Et quia paulo superius moniis Sion mentio inter-
CAPUT XVI.
cessit, de quadam pergrandi basilica in eo constru-
Deporta David. cla qusedam breviter succincieque inlimanda sunt::
Porta Davidmontis Sipn moiii; clivio [AL, clivo] C cujus sic describilur formula.

k Locus ccenseDoraini. hserens flagellatus est.

B Hic Spiritus sanctus super apostolos descendit. D Hic sancta Maria obiit.
C Hic columna marmorea stal cui Dominus ad- E Porta.

Hic petra monstratur super quam Stephanus la- CAPUT XX.

pidalus extra civiiatem obdormivit. Extra hanc su- De asperis et petrosis locis ab Hierusalem usque.
pra descriptam grandem basilicara, quse inlrinsecus ad cwlatem Samuelis lale patentibus, et usq--ead:
talia sancta complectitur loca, alia memorabilis ex- D CmsareamPalmslinmoccasumversussuccedentibus.
stat ad occidentalem partera petra, super quara (ut Ab M\h seplenlrionem versus usque ad Samuelis
fertur) flageltatus est Dominus. Haec itaque aposto- civitatem, quse Bamathas [Al. Armathem] uomi-
lica ecclesia (ut supra dictum est) in montis Sion natur, terra petrosa et aspera per qusedam mon-
superiore campestri planitie lapidea est fabricata stratur intervalla. Valles quoque spinosaeusque ad
structura. Tamnilicam regionem patentes. Altera vero a su-
CAPUT XIX. pradicta JEVm et monte Sion qualitas regionum
monstratur usque ad Csesaream Palsestinseoccasum
De agello itloqui Hebraice Acheldemachvocitatur.
versus. Nam quamvis aliqua reperiantur angusla et
Uunc parvum agellulum ad australera montis Sion brevia aspera loca interposita, prsccipuetamen latiores
partein situm noster Arculfusssepefrequentans visita- plani monstrantur campi inlerpositis olivetis lsetiores.
bat, lapidnm maceriam habentem, in quo diligentius CAPUTvXXI»
plurimi humantur peregrini: alii vero ex ipsis aut
ant De monle Otivarum.
pannis pelliculis tecti, negligentius relinquunlur
inhumati, super terrse faciem putrefacti jacentes. Aliarum arborum genera, exceptis vilibusetolivis,
 79* SA.NCTlADAMANlABBATIS 792
in monte Oliveli, ut refcrt, Arculfus, raro repe- A frequentatoribus conspiciatur, et Dominicorum vc-
riripossunl : segeles ver.o frumenti ethordei in eo sligia pedum in ejusdem loci pulvere depicta clare
vahle Isete consurgunt. Non enira brucosa, sed demonstrentur. Hsec enim eadem Dominica vesiigia-
berbosa et florida illius terrae qualitas demonstra- ingenlis claritudine lampadis supra eamdem rotamin
tur. Allitudo autem ejus scqualis esse altiludini trochleis pendentis dieetnocteflammantis illuminan-
Sionei montis videtnr, quamvis raons Sion ad mon- tnr. Illius itaque supra me;noratse ecclesiae rotundse
lis Oliveti comparatiotieni in geometricae dimensio- in occidentali parte bis qualernales supernse fabre-
nibus, latitudine videlicet et longiludine, parvus facioe habentur fenestrse, valvas habentes vitreas,
et angustus esse videtur. Inter hos duos mont.es quibus utique fenestris ejusdem numeri vicinselam-
vallis Josaphat, de qua superius diclum est, media pades intrinsecus e regione posUse in funibus pen-
interjacet, a septentrionali plaga in auslralem por- dentes ardent; quae videlicet lampades sic collocaue
recta partem. sunt, ut unaquseque lampas nec superius nec inferius
CAPUT XXII. pendeat. sed quasi adhserens eidera fenestrae videatur
De loco Dominicm ascensionis et de ecctesia . cui inlerius e regione propinqua specialiter cerni-
in eo mdificata. tur. Quarum utique lampadum in tantum clari-
In tolo [AL ist 1] monle Oliveli nullus alius B tas refulget, ut earura lumine, quasi de supe-
locus allior esse videtur illo, de quo Dominus ad riore montis Oliveti Ioco coruscantiura, per vitrum
coelos ascendisse traditur, ubi grandis ecclesia slat abundanter effuso, non tantum ea ejusdem montis
rotunda, ternas per circuiium cameratas habens pars, qusc ad occasum versus eidein adhseret
porlicus [AL porticosj desnper tectas, Cujus vU rotundae et lapideae basilicse, sed etiam civitatis
delicet rolundrc ecclesiaeinterior domus sine tecto Hierosolymse de valle Josaphat ascensus per quos-
et sine camara, ad cceluni sub aere nudo aperta dam gradus [AL, grados] in altum sublimatus clare
patet, in cnjiis orientaii parte altare sub anguslo quamlibet in tenebrosis simililer noctibus mirabiliter
protecium. lecto constructura exstat. Ideo itaque illustretur, et major ejusdem pars urbis anterior e
interipr illa donms camaram supra collocatam non regione positae eadem illuminetur clarilate. Haecful-
habet, ut de illo loco in quo postreroum divina gida et praedicabilisoctonaliura magnarum coruscatio-
institerant vestigia, cum in ccelum Dominusin nube lucernarum, de monte sancto el de loco Dominicse
subleva'us est, via «emper aperta et ad sethera ascensi»nis noctu refulgentium, majorem ( ut Arcul-
ccelorum direcia oculis in eodera krco exoran- fus refert) divini amoris alacritatem credulorum re-
tiura paleat.Nam cum hxc, de qua nunc pancacom- spicienlium cordibus intundit, quemdamque pavorem
memoratur, basi'ica fabricarelur, idem locus ve- v menti cum ingenti inlerna compunctione incutit.
stigiorum Domini, ut alibi scriptvim repertum est, Sed et hoc nobis non esse tacendum videtur,
continuiri pavimenlo cura reliqua stratorum parte quod saepe memoratus Arculfus de hac eadem rolun-
non potuit, Siquixlem quaecunque applicabantur, da ecclesia mihi diligentius interroganti relulit di-
insolens humana. suscipere terra respueret, in ora cens : ln anniversaria diei DominicscAscensionis
apponenlium excussis marmoribus [Grets., moxprio- solemnitale per omnes annos validissimi flaminis
ribus]. Quin eliam calcali Deo pulveris adeaperenne procella meridianis horis, post peracta in eadem
docunientum est, ut vesiigia cernantur impressa; et basilica sacrosancla missarum solemnia, forti impeiu
cura quolidie confluenlium UJes a Domino calcata irruere in tantum solet, ut nullus borainwu stare
diripiat, daranum tamen area non sentit, et eamdera vel etiam sedere in illa ecclesia et vicinis eis locis
adhuc sui speciem veluti irapressis signata vesti- quoquo possil modo, sed omnes tandiu in lerra
giis terra custoJit. Ki eodem igitur loco, ut san- prostratis vultibus superstrali jacent, donec illa ter-
clus refert Arculfus, sedulus ejusdem frequentalor,, ribilis procella pertranseat. Hujus lerrifici flatus
serea grandis per circuitum rota desuper expla- causa facit ut illa pars domus babere camaram noa
nala collocata esl, cujus altiludo usque ad ver- possit supra locum impressorum Doraini vestigio-
ticem haberi monslralur mensurata : in cujus me- rura, quse inlra supradictoe rotre medium foramen
dietate non parva patet pertusura [AL, percussura], aperte moustrantur, ad coelum semper patefacta
per quam desuper aperlam vestigia pedum Domini appareal. Nara quascunque raaterias desuper ad
plane et lucide impressa in pulvere demonslranttir, camarara coraponendam si quando humanae manus
Illa quoque in rata ab occideniali parte quasi quser ars oedificareconabatur, supra inemorati divinitus
dam semper patet porta, 111 per eam intrantes emissa venti validitas destruebat. De hac itaque
facile adire locum sacrati pulveris possint, et per formidabili procella sanctus Arculfus taliter nobis
aperlum. desuper ejusdem rotac foramen de sacro enarravii, qui eadem hora qua in die Doininicae
pulvere porrectis manibus par.liculas sumant. Igi- ascensionis ille validissimus irruit flatus, et ipse
tur noslri Arculli de loco vestigiorura Domininarra- prsesens in eadem ecclesia Oliveli interfuit montis,
tio cum aliorura scriptis recto concordat, quod Cujus videlicet rotundas ecclesise figura, vili quam-
nec culmine doinus, nec aliquo speciali inferio- vis pictura sic depicta, declatatur; aereoe.necnon in
rc et viciniore tegmine ullo quoque modo protegi ejus medielate collocatocrotae formula hac descri-
poluerit, ui seraper mamleste ab universis ejus pliuncula demonslralur subjeQta (p q. teq.)*
 795 BE LOCIS SANCTIS LIB: I. m

Sed et hoc etiam sancti relatione Arculfi didicimus, A bitare poterit, et ue sermonis forma [Corb., styma]
quod in eadem rotUnda ecclesia ad consuetumi qui MatlhseiEvangeliumlegit, ubideDominoipsecora-
VIII supra memoratarum noctu intrinsecus reful- meraoratevangelista dicens: Sedente autem eosuper
genlium lucernarum prope innumerabiles in nocte: montemOliveli,accesseruntadeum discipuliteereto, di-
festiVaDominicseascensionis aliaeadjici solenl lam- centes : Dic nobis quando hmcerunt ? et quod signum
pades : quartim terribili et admirabili corusca- ad entus lui et consummationissmculi? (Matlh. xxiv.)
tione per vilreas feneslrarum valvas, abundanter De personis interroganlium hic Mathoeus lacuit,
effusa mons Oliveli non solum illuminari, sed etiam sed Marcus non tacct, qui ita scribens dicit: In-
ardere lotus videtur, totaque civitas illustrari in terrogabanleum separalim Petrus, et Jacobus, et Jonn-
humiliore et vicino sita loco. nes, , et Andreas (Marc. xm). Qtiibus interroganli-
bus rcspondeus qualitalem habiti sermonis juxta
CAPUT XXIII. tres superius commemoratos evangelistas osten-
Deteputcro Latari etecclesia super illud contlrucla, dit ita dicendo : Videte ne quis tos seducat, Multi
et de monasterio eidem adhmrente. enim venient in nomine meo dicentes,quia ego tum
Arculfus, sanctorum supra memoratorum frequea- Christus (Ibid.), et csetera sequentia de novissi-
tator locornm, quemdara Belhanise campulum ma- mis temporibus et sseculi consummalione, quae
gna Olivarum silva circumdatum visilavit: ubi Matihseus prolixo sermone prosequitur usque ad
grande inest monasterium, et grandis basilica su- eura locum, quo et tempore [AL, tempus] hujus
per illam aedificata speluncam, de qua Dominus manifeste idem evangelista ex verbis Domini pro-
quatriduanum mortuura suscitavit Lazarom. tracti sermonis ostendit ita dicens: Et factum ett
cum contummassel Jesus sermones hos omnes, dixit
CAPUTXXIV.
discipulis suis : Scitis quia posl biduumPatcha fiel,
De ecctesia ad dexteram Bethanim parlem et Filtushominis tradetur ut crucifigatur (Matth.xxvi),
conslructa. et csetera. Aperte ergo ostendilur Dominum iu
De alia celebriore ecclesia ad australem Betha- die quartoe ferise, biduo restante usque ad pri-
nise parteni, et in eo montis Oliveti loco fundata in mam azymorum diem qui dicitur Pascha, supra
quo Dominus ad discipulos habuisse sermonem commemoratum sermonem prolixum ad inlerro-
dicitur, breviter scribendum arbitramur. Hinc non gantes fuisse locutum qnaluor supradictos aposlolos.
negligenter inquirendum est qualem sermonem, et In Joco itaque habiti illius sermonis superius me
quo tempore, vel ad quas speciales personas disci- morati, ob recordationem fundata ecclesia in magna
pulorum Dominus sit locutus. Quae tria, si trium habetur honorificentia. Huc usque de locis sanctis
Evangeiia scriplorum aperire voluerimus, Matlbsei, Hierosolymitanae civitatis tt montis Sion montis-
Marci, Lucoe, nobis manifeste clarebunl, qui de que Oliveti et vallis Josaphat interjacentis juxta
sermpnis qualitate concinnanter [AL, concinentes] sancti Arculfi eorumdem frequentatoris locorum cer-
bquuntur, de loco ipsius conventionis nemo du- tam narrationem sufficiat doscripsisse.
795 SANCTI ADAMANIABBATIS 796

LIBER SECUNDUS.

CAPUT PRIMUM*. A et Dei sapientia, qui et de Bethlehemitica illa pelra

De Bethlehemcivitatis tilu.. aquam eduxit, ejusque lacunam plenam semper lyni-
In bujus nostri secundi libelli exordio de silu phis conscrvat. Quara noster Arculfus propriis obtUr
Bethlehem civitatis, in qua nosler Salvator ex Virgine tibus inspexit, et in ea faciem lavit.
sancla nasci dignatus est, pauca breviter craxanda CAPUT IV.
unt aliqua. Qusecivitas, non tam situ grandis, sicuti De illa ecctesiain qua illud Davidicumcouspicitur
nobis Arculfns relulit qui eam frequenlavit, quam monumenlum".
fama prsedicabilisper universarum gentium ecclesias Arculfus de sepulcro David regis a me inlerroga-
diffamata, in dorso [Supple montis] sita est angu-to, lus hoc nobis responsum dedit, inquiens : Sepulcrum
undique ex omni parle vallibus circuradato, quod David regis in terra humati ego ipse non negligenter
utique lcrroe dorsum ab occidentali plaga in orien- iuquirens frequentabaui, quod in parte media pavi-
talem parlem quasi mille passibus porrigitur. In cu- menli ecclesiaesine aliquo habelur superposito orna-
jus campeslri planitie superiore humilis sine turri- mento, humilem lapideam habens pyramidem lam-
bus murus in circuitu per ejusdem monticuli extre- pademque semper superposiiam. Hsec ergo ecclesia
mitatis supercilium constructus, valliculis hinc et extra civilatis muros in valle conligua est fundata,
inde circumjacentibus supereminet : mediaque in- B | quae Belhlehemitico in parte aquilonali monticulo,
tercapidine intra rauros per longiorem tramitem ha- cohaeret.
bitacula civium sternuntur. CAPUTV.
CAPUT II. De alia ecclesiain cujus interiori parte sancti
De loco nativilalis Domini. Hieronymi seputcrum habetur.
De sepulcro quoqne sancli Hieronymi simili soili-
In ejusdem vero civilatis orientali et extremo an-
citudine nobis inquirentibus Arculfus sic ait: Sepul-
gulo quasi quscdam naturalis dimidia inest spelunca, crum sancti
cujus iuterior ultima pars praesepe Domini nomina- Hieronyrai de quo inquiritis, ego con-
spexi, quod in alia habetur ecclesia, quseextra eam-
in
ttir, quo natum puerum reclinavit Mater : alius dem civitatulam in valle esl
vero supradicto contiguus prsesepio inlroeuntibus fabricata, quse in meri-
diano latere sita supra memorati dorso monticelli est
propior, locus proprie nativitatis Dominicsetraditur contermina Bethleheraitici. Quod videlicet Hiero-
fuisse. Illa crgo Bethlehemitica spelunca prsesepis
Dominici tola intrinsecus ob ipsius Salvatoris hono- mentumnymi sepulcruin, simili opere ut Davidicura monu-
riflcentiam marmore adornala est pretioso : cui uti- composiium, nullum ornatum habet.
CAPUTVI.
que seniianlro super lapideum coenaculum sanctse '
Mariscecclesia supra ipsum locum, ubi Dominusna- C De monumenlisillorum trium pastorumquos nascente
Dominocalestis circumiulsilclaritudo.
tus specialius traditur, grandi structura fabricata De monumentis illorum pastorum quos noctc Do-
fundata est. minicae nalivilalis coelestis circumfulsit claritudo,
CAPUT III.
De illa pelra exlra muros sita, super quam aqua pri- Arculfus nobis brevera conlulit relatiunculam, in-
mm lavationis ejus posl nalivitalemeffusa est. quiens : Trium illorum in ecclesia pastorura tria fre-
De illa petra extra murum posita, super quam quenlavi monumenta juxta lapidem [Corb., turrem]
aqua primsepost nativitatem Dominiciablutionis cor- grandem humatorum, quse mille circiter passibus.
pusculi, de muri summitate inclinato, in quo fuit ef- contra orientalem dislant Bethlehem. Quos in codem.
fusa vasculo, breviter commemorandumsestimo.Quse loco nascente Domino, hoc est prope turrem gregis,.
sacri lavacri aqua de rauro eflusa is petra inferius angelicse lucis claritas circumdedit: in quo eadem
jacente, quasi quamdam natura cavatam invenit fos- ecclesia est fundata eorumdem paslorum conlinens
sam : quse eadem undula in primo Dominko replela sepulcra.
natalitio, ex eadem die ad nostra usque tempora per CAPUT VII.
multos sseculorum circuitus purissima plena mon- De sepulcro Rachel.
stratur lympha sine ulla defectione vel diminulione, 1D Rachel in Ephrala, hoc est in regione Betblebem,
nostro Salvitorehocmiraculum adie nalivitalis suae etiam liber Geneseos sepultam narrat; sed et loco-
peragente, de quo Propbela canit: Qui eduxit aquam rum liber in eadem regione juxta viara bumatam re-
de petra (Psal. LXXVII). Et apostolus Paulus: Pe- fert Rachel. De qua via Arculfusmibi percunctanti
tra aulem erat Christus (I. Cor. x), qui de durissima respondens ait: Est qusedamvia rcgia, quasab jElia
contra naturam petra in deserlo sitienti populo con- contra meridianam plagam Chebron ducit; cui vise
solatoriam produxit undam. Idem ipse est Dei virtus Bethlehem vicina sex millibus distans ab Hieroso-
a Honorarium scilicet seu cenotaphium; nam vc- Actuum n, quanquam in epist. 17 et io>
Hieronymus
rum Davidis sepulcrum llierosolymis fuisse probant lib. de Locis Hebraicis cum Arculfo consentit.
Adrichomius et Gretserus ex lib. II Esdrac m, 8, et
797 DE LOCIS SANCTIS LIB. II. 798
lyma, ab orientali plaga adhxret. Sepulcrum vcro A coloris et vilioris operis protegitur. Trium quoque
Rachel in eademvireextremitate ab oc idenlali parte, feminarum viliores et minores Memorias ibidem as-
hoc est in dextro latere habetur peigeniibus Chebron pexit Areulfus, Sarsc videlicet et Rebeccoe et Lise,
cohaerens,vili operationecollocalnm, et nullam ha- humatarum in terra. Illorum itaque palriarcharum
bens adornationem, lapidea circumdatum pyramide. seputcralis agellus a muro illius anliquissimse Che-
Ibidem et noniinis ejus litulus hodieque monslratur, bron in uniu; sladii spatio orienlem versus distare
quem Jacob maritus super illud erexit. dignoscitur. Quse ulique Chebron, ut fertur, anle
omnes non soluin Paluestinoccivitates condila ftierat,
CAPUT VIII.
* sed etiam universas JEgypliacas urbes in sua prse-
De Chebron.
cessit conditione : quse nunc misere monstratur de-
Chebron, quae et Mambre, olim Philisthinorum
slructa. Huc usque de sepulcris patriarcbarum suffi-
melropolis et habitaculuru gigantum fuerat, el in
ciat craxasse.
qua David septem regnavit annis; nunc, sicut san- CAPUT XI.
ctus refert Arculfus, murorum non habet ambitum, De monle et quercu Mambre.
el qusedam solummodo dirulse olim civitatis in reli- Mambre collis, mille passibqs a monumentis su-
quiis vestigia ostendit ruinarum, vicos tamen habet p pra descriptis ad boream separatus distat, herbosus
quosdam vili opere conslructos et villas, alias intra valde et floridus, respiciens Chebron ab Africo sibi
ct alias exlra illas muralium reliquias destructio- occurreniem. Idem iiaque monticellus, Mambre no-
num, per campestrem collocalas planitiem : in qui- minatus, habet in cacumine campestrem planiliem;
bus videlicet vicis et villismultitudo populi inhabitat. ubi ad aquilonalem ejusdem cacuminis partem lapi-
CAPUT IX dea magna fundala est ecclesia : in cujus dextrali
De valle Mambre.. parte inler duos grandis ejusdem basilicse parietes
Ab orientali vero plaga ejusdem Chebron ager (mirura dictu!) quercus Mambre exstat in terra ra-
occurrit spehincse duplicisrespiciens Mambre, quem dicata, quse et quercus Abraham dicitur, eo quod
emit Abraham ab Effron Hethseo in possessionem sub ca quondam angelos hospitio receperit. Quam
duplicis sepulcri. sanctus llieronymus alibi narrat ab exordio mundi
CAPUT X. usque ad Constantini regis iraperiura permansisse;
De sepulcris quatuor patriarcharum. et fortassis ideo non dixit penitus defecisse, quia
In hujus valfe sanctus Arculfus locum sepulcro- eadem aelale, quaravis non lola illa, sicuti prius fue-
crjm Arbec visitavit, hoc est qualuor patriarcba- rat, grandissima quercus raonstrabalur ; tamen ali-
rttm, Abraham, el Isaac, el Jacob, el Adam primi Q qua pars ejus permansit in suo slabilita Ioco; cx
hominis; quorum planlse, non sicut in aliis orbis qua, ut refert Arculfus qui eam propriis conspesit
regionibus ad orientem hnmatorum converli moris oculis, adhuc quoddam truncatum [Greis., quidam
est, sed ad meridiem versaeet capita contra septen- truncus] remanet spurium radicatum in terra, ec-
trionalem plagam conversa. Ilorum locus sepulcro- clesicc protectum tegmine, raensuram quasi duorum
vum quadrato humili circumvenitur muro. « Adam longitudinis virorum habens : de quo videlicet conso
protoplastus cui peccanli continuo post perpetralum [Grels., corroso] spurio ex omni parle securibus
peccatum a Deo creatore dictum est : Terra es et in circumciso, hastellarum ad diversas orbis provin-
terram ibis, separatur a cseteris tribus haud longe cias particulse asportantur ob ejusdem quercus ve-
ad borealem illius extremam quadrangulati lapidei nerationem et recordationem, sub qua (ut superius
valli partem, non in saxeo in petra exciso sepulcro commemoratum est) angelorum quondam conventio
super terram, ut cseleri de semine ejus honorati ad Abraham patriarcham famosa et prsedicabilisfue-
quiescunt; sed in terra humatus humo tectus, el ral condonata. In circuitu ejusdem ecclesiae,quoeibi-
ipse pulvis in pulverem versus, exspectans resur- dem ob loci illius honorificenliam c-nstrticla habe-
rectionera curn universo semine suo pausat. Et sic tur, pauca quscdamreligiosoruin habitacula fahricata
de lali sepulcro ejus ad ipsum de se ipso prolata Q monstrantur. Sed de his ista sufficiant dixisse, ad
expletur divina sentenlia. Et juxta exemplum primi alia pergamus.
parentis sei ulcri, cseteri tres patriarchse et ipsi vili CAPUT XII.
pulvere tecti dormimes pausant: quorum quatuor Dc itlopinetoex quo ligna in camrlis adignis minisleria
sepulcra babent circumcisas et dolatas de singulis in Uierosolymisperficiendavehunlur.
lapidibus superpositas, quasi ad formam alicujus Egredientibus de Chebron in campi latiludine sita
basilicoe,parvas Memorias fabricalas, juxla mensu- ad aquilonalem plagam, haud procul a margine vise
ram longiludinis et latitudinis uniuscujusque sepul- ad sinistram, occurrit pinosus non grandis mons,
cri formatas. Abraham el Isaac et Jacob tria sepul- tribus millibus a Chebron distans: a cujus pineto
cra vicina tribus superpositis duris condilis lapidi- pinea ad Hierosolymani usque in camelis vehuntur
bus, ad banc de qua scripsimus figurara formalis, ut ligna ad focos nutriendos. In camelis, inqnam, nam
superius dictum est, proteguntur : Adam vero se- in omni Judaca, ut Arculfus refert, plaustra vel
pulcrum superposito quidem, sed obscurioris lapide eliam currus raro reperiri possunt.
^ Vide hac de re homiliam Haimonis episcopi Halerstadt. in vigilia Pascha, et Baron. ad an. 34.
 799 SANCTI ADAMANIABBATIS 800
CAPUT XIII. A CAPUT XVI.
De Jericho. De isto locoin quo Dominusa Joanne baptitatur.
Jericho urbis, quam Josue Jordane transmisso Ille sacrosanctus et honorabilis locus, in quo Do-
subvertit, rege illius interfecto, sanctus noster Ar- minus a Joanne baptizatus est, semper aquis flu-
culfus conspexit locum, pro qua Oza deBethelex minis tegitur Jordanis : et, sicut Arculfus refert qui
tribu Ephraim aliam exstruxit, quam nosler Salva- ad eunidem pervenerat locum, hucque et iliuc pec
tor sua prsesentia visitare dignalus est. Quseeodem eurndem transnatavit fluvium, in eodem sacrosancto
tempore, quo Hierusalem Romani obsedebant, pro- loco iignea crux summa inflxa est, juxta quam aqua
pter civium perfidiam capta et deslructa est, pro usque ad collura longissimi venit stanlis viri; aut
qua tertia condila est, quse posl mulla temporum alio iu terapore niraise siccitalis aquis imminulis ad
intervalla et ipsa subversa est: cujus nunc quaedam niaraillas usque : inundatione vero facta majore. illa
(ut Arculfus refert) ruinarum vestigia monstrantur. lota crux aquarum adjectione protegitur. Locus ita-
Mirum dictu ! sola domus Rahab post tres in eodem que ejusdem crucis, in quo (ut superius dictum est)
loco destructas civitates remansit, qure duos explo- Dominus baptizatus est, citra alveum fluminis ha-
ratores quos Jesu-ben-Nun \Id est Josue filius NunJ betur : a quo usque in alteram ripam in parte Ara-
transmisit,, in solario ejusdem domus suse lini sti- B biae homo fortis jaclare lapidem potest flinda im-
pula abscondit: cujus lapi.lei parietes sin; culmine pellente. Igitur a loco supra memoratae crucis pons
permanent. Locus vero tolitis nrbis ab humana de- lapideus arcubus fultus ad aridam usque porrigitur,
sertus habilatione, nullam doirmm habens commora- per quem ipsam adeuntes crucem, per clivium ho-
tionis, segetes et vineta recipit. Inter locum ejus- mines descendunt, ad aridam reversi ascendunt. In
dcm des'ructoe civitatis et Jordanem fluvium grandia extremitale vero fluminis qusedam habetur parva
insunt palmela, in quorum medio campuli interpo- quadrata ecclesia, in eo (sicut traditur) fundata loco
sti habenlur, in quibus quorumdam Chananesestir- ubi Dominica vestiraenta hora illa custodita sunt qua
pis homuncionum prope innumerse sunt fabricatae baptizatus est Dominus. Hsec quatuor lapideis suf-
habitantium domus. fulta cancris, stat super aquas inhabitabilis, quia
CAPUT XIV. sub ipsam hincet inde subintranl aquse. Hsecdesu-
De Galgalis. per coctili protegilur creta : inferius vero, ut di-
Arculfus saepe memoratus quamdam grandem ec- ctum est, cancris et arcubus sustentata. Hsectalis ec-
clesiam inGalgalis fundatam vidit, eo in lococonstru- clesia in locis inferioribus illius vallis exstat, per
ctam in quo filii Israel, Jordane transgresso, castra quam inflnit Jordanis fluvius. In superioribus vero»
inetali primam in terraChanaan mansionemhabuere. C locis quoddam inest grande monacborum monaste-
CAPUT XV. rium, quod supra descriptse supereminet ecciesisein
De duodecim lapidibus quos filii Israel, transvadalo supercilio monliculi e regione constructum; ibidem-
Jordanis fluvio, siccalo detulerunt profundo. que et ecclesia in honore sancti baplizatoris Joan-
in qua videlicet ecelesia idem sanctus Arculfus nis fundata, eodem monasterii circumdatur muro,
illos consideravit duodenos lapides, de quibus ad quadratis constructo lapid.bus.
Josue Dominus post iransilum Jordanis locutus est, CAPUT XVII.
dicens : Elige duodecimviros singulos per tingulas De Jbrdanis cotore.
tribus, et prmcipeeis ut lollan'. de medioJordanis al- Jordanici color fluminis, sicul nobis Arculfus inti-
veo, ubi sacerdolumslelerunt pedes, duodecimdurissi- mavit, albidus in superflcie quasi lac videtur : cujus
mos lapides, quosponetis in loco castrorum, ubi fixe- taiis color mare salinarum intrantis longo tramite a
ritis hac nocte lenloria (Josue lv). Hos, inquam, Ar- colore maris Mortui per alveum ejus facile discerni.
culfus videral: e quibus senos in dextera ecclesioe potest.
CAPUT XVIII.
parte in pavimiento jacentes, et alios ejusdem nu-
meri in aquilonali, omnes impolitos et viles, con- , De mari Mortuo.
" Quod videlicet Mortuum mare in magnis tempe-
spexit: quorum unumquemque (ut ipse refert Ar-
culfus) hujus lemporis duo juvenes viri fortes vix statibus fluctuum collisione ad terras sal efficit per
abundanter haberi: quod non
possunt de lerra sublevare. Ex quibus unus, quo illius circuiium maris
casu accidente nescitur, in duas confraclus partes, solum undique vicinis, sed etiam longe positis na-
iterum ferro condensatus, manu artilicis conjunctus tionibus valde magnum profectum prscbet, solis ca-
esi. Galgal ilaque, ubi supra memorata fundala est lore salis sufficienler siccalum. Aliter vero sal in
Nam illius mon-
ecclesia, ad orientalem antiquae Jericho plagarn cis quodam Siculo monte haberi solet.
Jordanem esl in sorte tribus Juda, in quinto millia- tis lapides de terra evulsi verum naturaliler salsissi-
rio a Jericho : ubi et tabernaculum fixum multo mura sal esse gustu comprobantur, quod proprie
nominatur sal terrse. Aliter ergo sal maris atque
tempore fuit, in cujus loco (ut traditur) est ecclesia
aliter sal terrae vocitari solel. Unde et Domi-
supradicla constmcta, in qua illi duodeni supra
meraorati habentur lapides, ab illius regionis mor- nus in Evangelio per similitudinem ad apostolos
talibus miro cultu et honorificentia habita honorifi- dixisse creditur : Voseslis sal lerrm, etc. (Matth. v)
catur. , De hoc itaque sale lerroe in Sicilise monte reperto
801 DE LOCIS SANCTIS LIR. II. 802
nobis sanctus intimavit Arcuifus, qui illud per ali-. A CAPUT XX.
quot dies in Sicilia manens visu et guslu atque tactu De mari Galilmm.
comprobavit esse verum salsissimum sal. Idem nobis Noster saepe memoratus sanctus Arculfus mare
et de maris Mortui sale narravit: quod simililer iis- Galilsese,quod et lactis Cinerelh et mare Tiberiadis
dem tribus supradictis sensibus a se comprobatum nominatur, ex majore circumivit parle, cui magnse
nuntiavit; qui etiam ejusdem superius memorati la- finitimseadhserent silvte. Lacus ipsi [Corb., latus ip-
cus maritimam frequentavit oram, cujus longiludo sius] veluti quoddam mare amplissirais in longitudi-
usque ad Zoaros Arabiae stadiis quingentis octua- nem CXLstadiis extenditur, latiludine XLdiffunditur:
ginta dirigilur, lalitudo stadiis ccntum quinquaginla cujus aquse dulces et ad potandum sunt habiles, si-
usque ad viciniam Sodomorum. qttidem nec palustris uliginis crassum aliquid aut
CAPUT XIX. turbidum recipit, quia arenoso undique liltore cir-
De fontibusJordanis. cumvenitur, unde et purior haustus ejus ac melior
Arculfus noster el ad illum pervenit locum in pro- est ad usum. Genera quoque pisciumguslu et specie
vincia Phoenicis, ubi Jordanis ad Libani radices de nasquara in alio loco praestantiora reperiri possunt.
duobus vicinis fontibus eraergere videtur, quorum Hsec brevia de Jordanis exordio et lacu Cinereth,
unura nomine Jor, et alter Dan vocitatur, qui simul B partim de terlio Judaicoecaptivitatis libro, partim de
mixti compositum Jordanis accipiunt nomen. Sed sancti Arculfi experienlia excerpla retufimus, qui, ut
notandum non esse in Panio exordium Jordanis, sed ipse indubitanter refert, ab eo loco quo de faucibus
in Traconitide terra cxx interjectis sladiis usque ad maris GalilseseJordanis egreditur, usque ad eura lo-
Csesaream Philippi, quse nunc Panias a Panio monle cum ubi in mare Mortuum intrat, VIIIdierum iler
tractum nomen accipiens vocitatur. Esl ergo illius habuit: quod scilicet idem mare salsissimum et de
fontis nomen, qui est in Trachonilide, Fiala, plena montis Oliveii specula saepius (sicut ipse narrat)
aquarum semper, unde Jordanis subterraneis meati- sanctus prospexit Arculfus.
bus derivatur, et in Panio divisus, aquarum effusio- CAPUT XXI.
nibus ebullit: quse (ut supra dictum est) Jor et Dan De puteo Samarim.
nominari solenl. Unde quoque emergentes et inter- Arculfus sacerdos sanctus regionem Samarioepe»
jecto quodam intervallo in unum confluentesfluvium agrans, ad ejusdem provincioe pervenit civitatem
coeunt, qui exinde suum dirigens cursum, cxx stadia quse Hebraice dicilur Sichem, Grsecavero et Latina
sine ulla interfusione usque ad urbem, cui nomen consuetudine Sicima nominatur : quoc,quamlibet vi-
est Julias, progreditur. Po-lea lacuin qui Genezar tiose, Sichar vocitari solet. Itaque prope hanc eam-
dicitur, medio transit fiuenlo : quibus ex locis plu- C dem civitatem, quamdam extra murum vidit con-
rima circumvagatus deserta, Asfaleo suscipitur lacu, strnctam ecclesiam, qusequadrifida in quatuor mundi
jtque in eum conditur. Itaque duos lacus viclor cardines formala extendilur, quasi in similitudinem
igressus, in teriio hseret. crucis, cujus figura inferius describitur.
 805 SANCTI ADAMANIABBATIS SOi
lu cujus medietate fons Jacob, qui et puteus dici A adire cupiunl, ut Arculfus referl, per Tiberia lenvvia
solet, ad ejus quatuor respiciens parles, intrinsecus vadunt recta : deinde secus lacum Cineretb, quod
medius habetur, super quem Salvator, ilineris labore est et mare Tiberiadis et mare Galilaese,locumque
faligatus, cujusdam diei hora sedebat sexta, et ad superius metnoratae benedictionis pervium liabent:
eumdem puteum illa Samaritana mulier eodem me- a quo per marginem ejusdem supra commemoraii
ridiano tempore aquara haurire venit. De quo vide- stagni non longo circuitu Capbarnaum perveniunt
licet puteo eadem niulier inter csetera ad Dorainum maritimam, in finibus Zabulon et Nephtbalim; qu.se,
respondens dixil: Domine, neque in quo haurias ha- ut Arculfus refert, qui eam de munle vicino pro-
bet, et puteus aLus est (Joan. iv). Arculfus itaque spexit, thtrrum non habens, angusto inter montem et
qui de ejusdem putei bibit aqua, <t de illius altitu- stagnum coarciata spalio, per itlam maritimam oram
dine enarrat dicens : Ilie quem aspexi puteus altitu- longo tramite protendiiur, montem ab aquilonali
dinis habet bis vicenas orias, hoc est XLcubitos. plaga, lacum vero ab auslrali babens, ab occasu in
Oria ergo sive cubitus est utriusque manns a latere ortum extensa dirigitur.
extensio utroque. Sichem ergo, quse et Siciina, CAPUT XXVI.
quondara sacerdotalis civitas et fugitivorum, habe- De Natareth et ecclesia ejm.
tur in tribu Manasse et in monte Ephraim, ubi et j.
ossa Joseph sunt humata. Civitas Nazareth, ut Arculfus, qui in ea hospitatus
est, narrat, et ipsa ut Capharnaum murorum ambi-
CAPUTXXH.
tum non habel, supra montem posila; grandia tameri
De quodam solitudinis foniicule.
lapidea habet redificia, ibidemqne duse pergrandes
Arculfus ssepe memoratus quemdara in deserto lu- habeniur constructse ecclesise : una in medio civita-
ciduni fonliculum aspexit, de quo (quemadmodum lis loco super duos fundata cancros, ubi quondam
traditur) sanctus Joannes bibebat baptizuter, lapi- rlla fuerat redificata domus in qua noster nutritus est
deo protectum tecto, calce perlito. Salvator. Hoecilaque eadera ecclesia duobus (ulsu-
CAPUT XXIII. perius dictum est) turaulis et interposilis arcubus
De locustiset melle silvestri. [Corb., arcibus] subfulta, habet inferius inter eosdem
De eodem namque Joanne evangelislae scribunt: luintilos lucidissimum fonlem collocatum, quem to-
Esca autem ejus erant locusla! el ntel sHvestre. Idern tus civium frequentat populus, de illo exhaurieiis
noster Arculfus in illa solitudine, ubi Joannes habi- aquara, et de latice eodem sursum in ecclesiam su-
in vasculis per trocleas subregi-
tabat, qubddam locuslarum vidit minimum genus, persedificatam aqua
C lur. Aliera vero ecclesia in eo labricata habetur
quarum corpuscula in modum digiti manus, exilia
el brevia sunt: et quia earum brevis est volatus si- loco, ubi iHa fuerat domus constructa in qua Gabriei
milis levium saltibus ranarum, facile in herbis ca- archangeius ad beatam Mariam ingressus, ibidem
vi- eadem hora solam est loculus inventam. Hanc de
piuntur, et coctac per oleum, panperem prsebent
ctum. De melle vero silvestri hanc ab Arculfo expe- Nazareth experientiam a sancto didicimus Arculfo,
rientiam didicimus, ila dicente : In eodem deserto qui in illa duabus hospitatus est nocibus et totidem
diebus; et idcirco in ea diutius hospitari non pote-
quasdam videram arbores, quarum folia lata et ro-
tunda sunt lactei coloris et saporis mellei, quorum rat, quia ipsum cogebat locoruui periius Cbristi
miles festinare, de liurgundia orlus, vitam ducens
utique foliorum nauira fragilis valde est; et qui ea
in cscam sumere cupiunt, primum manibus confri- solitariam, Petrus nomine, qui post eumdem circui-
tum ad illum in quo prius commoratus reversus est
cant, deinde comedunt, el hoc est silvestre mel, in
solitarium locum.
silvis sic repertum.
CAPUT XXIV. CAPUT XXVII.
De illo loco in quo Dominus quinque panes et duos De monte Thabor.
benedixit pisces. i
D MonsTbabor in Galiloeatribus millibusa Iacu Che*
Ad quem locum nosler srepe memoratus pervenit nereth
dLtat, mira rotunditate ex omni parte col-
Arculfus : cujus herbosus et pfanus campus ex qua leclus, a parle boreali respiciens sta-
supradicium
die in eo Salvator v millia quinque panibus et duo- gnum; lierbosus valde et floridus. In
cujus amoena
bus piscibus saturavit, nunquam aratus est. In quo summitate ampla planities, silva proegrandicircum-
nulla cernuntur redificia : quasdam solummodo co- cincla habe»ur : cujus in mcdio campo monachorum
iumnas paucas Arculfus aspexit lapideas, super mar- inesl grande monasteriura, et plurimoe eorumdem
ginem illius fonticuli jacentes, de quo illi eadem bi- cellulse. Nam illius montis campestris vertex, non in
berunt (ut fertur) die qua Dominus esurienles eos angustum coarctatur cacumen, sed in lalitudinem
lali refectione recreavit. Qui videlicet locus cilra dilatatur stadiorum viginti qualuor, altitudo autem
mare Galilocseest; respiciens civilatem Tiberiadem ejus triginta stadiis sublimatur.
ab australi plaga sibi occurentem. In eadem quoque superiori platea, non parvi aedi-
CAPUT XXV. ficii ternre fundatsesunt ecclesiaecelebres, juxta illo-
De Capharnaum. rum tabernaculorum nuraerum, de quibus in eodem
Qui ab Hierosolymis descendentes Capharnaum sancto monte Pelrus ceclesli I etificatus visione, et
805 - DE LOCIS SANCTIS LIB. "II. 806
valde pavtfactus, ad Dominum locutus, ait: Bonum ,\ jEgypli fuerat, Hebraice olim No vocitaibatur : urbs
ett not liic ette, faciamut hic tria labemacula, tibi valde populosa, quse ab Alexandro rege Macedonum
unum, et Moysi unum, et Elim unum (Matlh. xvn). ejusdem condilore famoso, Alexandria noto per uni-
Itaque supra memorati monasterii, et trium eccle- versas genles nominalur vocabulo, et magnitudinem
siarum rcdificiacum cellulis raonachorum,. lapideo urbis et nomen accipiens ab eodem resedilicatore.
omnia circumveniunlur mtiro : ubi sanctus Arcullus De cujus situ eliam Arcurfus enarrans, ab his quac
una hospitatus est nocle in ejusdem sancti monlis prius lectione didiciraus, nullo discrepal modo. Qui
celsitudine. Nam P.etrus Burgundio Christicola, in ab Hierosolymis descendens, et ab Joppe navigare
illis terris semitarum ejus ductor, non ipsura sinebat incipiens, XL(sic) dierum iler usque ad Alexandriam
in uno eodemque hospitio diuiius immorari, festina- habuil, de qua breviler Naum prophelae sermo Ir.i-
lionis intuitu. betur, ila dicentis : Aqua in circuitu ejus. Cujus di-
Sed inter haecet hoc est notandnm quod illiusfa- vilise, mare; aqux, muri ejus. Ab auslrali namque
mosi montis nomen Grsecislitleris sic oporteat scribi parte ostiis Nili flnminis cingitur, ab aqutlonali vero
per e et « longum, @uGi>p;Latinis vero litlerulis piaga, lacu Mareoiico. Sic itaque descriptus apertc
cum aspiratione Tbabor, producta 6 littera. Hujus situs monstralur ejus, quod super Nilumel mare po-
orlhographia vocabuli in libris Graecitatisest inventa. " sita, hinc et inde aquis ambialur ; quse quasi claus-
CAPUT XXVIII. trum inter JEgyplum et mare Magnum interjacet,
De Damasco. civitas importuosa et ab exierno difficilis accessu.
Damascuscivitas regalis magna, ut Arculfusrefert, humani Cujus portus cxleris difficilior, qtiasi ad formam
in illa est dies, in corporis in capile ipso et statione capacior,
qui per aliquot bospitalus campo in faucibus vero
mnrorura est ambitu circumcincta, anguslior, qua meaius maris ac na-
posita lato, amplo vium suscipil, quibus qusedamspirandi subsidia por-
insuper et crebris turribus communita, pluriroa extra
tui subministranlur. Ubi quis anguslias atque ora por-
muros habeos oliveta, quam et magiia flumina qua-
lus evaseril, tanquam reliqua corporis forma, ita
luor interfluentia gaudenter Isetificant.In quaSarra- diffusio maris longe lateque extenditur. In ejusdem
cenorum rex adeptus est principatum, et regnat;
dextera portus parva insula.habetur, in qu»
etibidem in honoreS. Joannis Baptistoegrandis fun- maxima parte turris est, quam in cominune Grseci ac La-
data est ecclesia. Quoedametiam Sarracenorum ec- tini ex
elesia incrrdulorum et ipsa in eadem civilate, quam ipsius rei usu Pharum vocitaverunt, eo quod
est fabricata. longe a navigantibus videalur, ut priusquam in por-
ipsi frequentanl, tum appropinquent nocturno lempore, terrara fini-
CAPUT XX.X. ^ timam sibi et propinquara esse flanunarum inccndio
De Tyro. cognoscant, ne tenebris decepti in scopulos iucidant,
Plurimarum peragralor regionum nosler Arculfus, aut ne vestibuli limilem nequeant comprehendere.
etiam Tyrum Phcenicis provinciaemelropolim intro- Sunt itaque illic minislratores, per quos subjeclis
ivit, quselicbraico et Syro sermone Soar appellalur, facibus cseterisque lignorum struibus adoletur ignis,
quae nullum habuisse de terra introiiuin in Grreciset quasi lerrse et prsenuntius et index, portensium fau-
Lalinis barbarisque hisloriis legitur. Sed postea a Cium demonstrans ingredienti angustias, undarum
Nabuchodonosor rege Chaldaeorum jactos esse ag- sinus et vestibuli anfractus : ne tenuis carina per-
geres nonnulli affirmant, et ab oppugnatore jaculis stringat cautes, et in ipso ingressu inter opertos llu-
et arietibus locum fuisse prseparatum, ac deinde iu- ctibus scopulos offendal. Itaque directum cursum
sulam factam esse et campi planitiem. Haecpulcbra paulisper inflecli oportet, ne caccis illisa saxis ibi
et nobilis valde erat, quse non immerito Latine in- incurrat navis periculum. Angustior enim aditus in
terpretalur anguslia, nam eaindem terrae dimensio- porlu esl, qui a dextera parle laterali arctatur; a Ixva
nem angusla habel insula el civilas. Haecin lerra vero latus est portus. Circa insulam ergo instructse
Chanaam posita est, de qua inulier Chanansca sive _ ingenlis raagnitudinis moles dejiciuntur, ne assiduo
Tyrophoenissain Evangelio fuerat commemorata. assurgentis impetu maris, insulaecollisa cedant fun-
Notandum itaque esl quod sancti Arculfi de silu damenta, atque ventorum injuria solvantur. Undc
Tyri relatio per omnia concordat cum his qusesupe- procul dubio Ht ut in adverso inler scrupeas rupeg
rius de sancli Hieronymi comraentariis excerptade- molesque disruplas canalis ille medius semper sit
tulimus. Simili:er et ea quse supra de monlis Thabor inquietus atquc exasperans, tolo transitu periculosus
situ et forma juxta sancti Arculfi narrationem de- fiat navis ingressus. Amplitudo autem portus stadio-
scripsimus, nullo discrepant modo ab bis quoede silu rum triginta patet dimensione. El quamvis maxima
ejusdein mnntis et mira rotundilate sanctus Hiero- tempeslas sit, intus tutissimus est portus conversa-
nymus narrat: a quo videlicet Thabor monte usque tione, qui a supra memoratis angustiis alque ob-
ad Damascum iter septem [AL, octo] dierum Ar- jectu insulaea se maris repellit undas: quam [Forte,
culfus habuit. quoniam] per easdem portuensis liltoris angustias
CAPUT XXX. totius porlus distensus sinus submovetur a tempe-
De Alexandriaet Nilo (lumine, et crocodilisejus.
statibus, placidatur a frigoribus, per quas ingressus
Grandis illa civitas, quoe quondam metropolis exasperalur. Nec immerito vel lutamen, vel magni-
807 SANCTI ADAMANIABBATIS 888
tudo hujus portus est ejusmodi: cum in eum qusead A intrare in civitatem mense Oclobri, per longitudi-
usum totins orbis proficiant, conveclari necessarium nera deambulans urbis; et vix ante vespertinom
sit. Nam et populi innumerabiles eorumdem locorum tempus ad extremitalem longitudinis ejus perveniro
ad usum suilotius urbis [Fort., ofbis] expetunt com- poterat. Haeclongo murornm ambitu crebris insuper
mercia, et frugum regio est ferax, caeterorumque turribus communitorum, per marginera fluminis et
terroe munerum vel negoiiatorum abnndans, totum oram curvi maris ambitur compositorura. Item de
fi uraento alit atque iuslruit necessariis mercibus or- parte ^Egypti advenlantibus, et urbem intrantibus
bem terrarum. Gui scilicet tali regioni, quae pTocul Alexandrinam, ab aquilonali propinquo latere occur-
dubio pluviarum indigua est, Nili irrigua spontaneos rit grandis structuroe ccclesia, in qua Marcus evan-
imbres ministrant; ubi ulrumque arva ternperat, hoc gelista in terra humalus jacet, cujus sepulcrum anle
est cceli ubertas et terrse fecunditas; el ubi opimen- allare in orientali ejusdem quadrangulseloco eccle-
tum nautis et agricolis solum commodum habetur. siae Memoria superposita marmoreis lapidibus cbn-
Hi navigant, illi serunt; isti circunivehunt navigiis, structa monstralur.
illi excolunt lerram sine aratro serentes, viantes sine 0 Haec itaque de Alexandria, quae
priusquam ab
carpento. Dislinctam fluentis cernas regionem, et Alexandro Magno in majus aucta sedificarelur, No
quasi quibusdam excelsa mcenibus navigiorom tolis B (tit supra dictum est) vocitabatur. Cui (ut superius
domicilia terris, qusc Nili fluminis riparum margini- dictum esl) oslium Nili fluminiscohaerens, quod Co-
bus ex utraque cohserent parte. Navigabilis enim esl nopeium nominatur, Asiam cum ^gypto et Libyam
usque ad nrbem (ul appetlant) Elephantorura : ulte- disterminat. Ob cujus itaque Nili flominisinundatio-
rius naveni procedere cataraGtse,hoc est fluminales nem iEgyptii excelsos aggeres circa ripas ejus con-
aquarum colles, non sinunt, non defectu gurgitis, slruunt: qui si custodum negligentia vel nimia aqua-
sed tolius fruminis prsecipitis et qnadam ruina cur- rum eruptione rupli fuerint, subjacentes campos
rentium aquarum. Sancti igittir Arculfi relatio de nequaquam rigant, sed oppTimuntet populanlur. Ob
Alexandriaesitu et Nili non discrepare comprobatur quam causam plurimi qui plana j£gypii inqolunt,
ab his quae in aliorum libris scripta ex lectione co- ut sanctus refert Arculfus, qui eumdem fluvium in
gnovimus : de quibus qucdam brevi textu excerpla jCgypto means ssepetransmeavit, in domibus, trans-
in hac proesenlidescriptione interposita inseruimus, versis trabibus srrffultis, aquas supra inbabitant.
hoc est de illius imporluositate urbis vel port ensi Crocodili, ut Arculfus refert sacerdos, in Nilo flu-
difficultate, de insula et turre in ea constructa, de vio aquaticse commoranlur quadrupedes bestise,non
Alexandria inter [Vatic, vel] mare vel oslia flumi- grandes, valde edaces, et in tanlum validse,ut etiam
nis Nili terminala positione, et de cseteris. Quse C una ex eis, si forte equum vel asinum vel bovem
procul dubio causa facit ut ejusdem civitatis locus, juxta ripam fluminisherbam carpentem invenire po-
qui ita ex duabus coarctatus parlibus strangulatur, terit, subita irruptione emergens invadat, et vel
longo valde et angusto tramitis spatio ab occasu in etiam animanlis unum pedem mordens, et sub aquas
ortum protenditur. Quod etiam Arculfi narratio de- trahens, penitus totum devoret animal.
monslrat, quia, ut ipse refert, bora diei terlia ccepit
Hic arliculus deest in cod. Vaticano.

LIBER TERTIUS.

CAPUT PRIMUM. merosas: ex quibus plurimsc mirsc magnitudinis /a-

De Constanlinopolitanacivitate. pideoe instar Romsehabitaculorurn consurgunt.
Arculfus ssepe memoratus, Alexandria reversus,
D CAPUT II.
per aliquot dies in Creta hospilatus insula, et ab ea
De condilione ejusdem civitalis.
navigans Conslanlinopolimappelivit, in qua per ali-
quot demoralus est meuses. Quaeprocul dubio Ro- Dectijus conditionehanc tradilionemcivesa majo-
mani est metropolis imperii, undique mari circum- ribus promulgalam enarrant, dicenles: lmperator
data, excepta aquilonali parte illius, quod mare LX Conslanlinus infinita hominum multitudine congre-
raillibus passuum a mari Magnoerumpens, ad mu- gata, et undique infinitis sumplibus pene nuditale
rum usque civitatis extenditur : a muro vero Con- omnium civitatum collectis, urbera sui participem
stantinopoleos usqne ad ostia Danubii fluminis XL nomiuis in Asisc parte, hoc est in Cilicia, interjecto
[Grett., LX]millibus hoc idem protenditur mare. mari, quod in iUis finibus inler Asiam el Europam
Hsec itaque imperaloria civitas non parvo murorum dislerminat, oedificare coepit. Quadam vero nocte
ambitu per xn millia passuum circumcincta, angu- cuminnumerabiles operatorum exercitus perimmen-
los juxta situm maris habens per maritimam (ut sam castrorum longitudinem in papilionibus dormi-
Alexandria sive Carthago) constructos oram, et ad rent, omnia ferramenlorum genera, quibus diveiso-
Tyri similitudinem crebris insuper turrlbus commu- rum operum arlificcs uti consueverant, subiio quo-
nitos rauros, domus intra chitalis mcenia habet nu- modo sint sublata, nescittir. Dc quorum sub lanea
 809 DE LOCIS SANCTIS LIB. III. 810
el improvisa sublatione cum primo mane ad impera- jA nis. In ternis, inquam, tantummodo anniversariis
torem Constantinum plurirai operatores mcestilia sibi succedentibusdiebus dominica crux super allare
moleslati querimoniam detulissent, rex consequen- elevata ponitur, hoc csl in Ccena Doraini,qua dic im-
ler inquirit dicens: Si alias res de castris subtra- perator et exercilus milituin ecclesiain intrantes, etad
ctas audislis? Nullas, inquiunt, exceptis omnium illud accedentes altare, aperla illa sacrosancia ca-
operum ferramentis. Tum deinde rex prsecepit in - psella, salutarem osculanturcrucem. Prirausante om-
quiens ad eos: Ite citius, et circumeuntes ultra ci- nes imperator orbis illam inclinato osculatur vultti:
traque per maritimas regionum oras conlerminarum deinde juxla conditionum vel oelalum ordinem tiniis
lustrate, et si in aliquo agrorum loco forte veslra post unum accedens, honorabileosculatur palibulum.
repereritis ferramenta, ibidem interim ea custodite, Proinde crastino die, hoc est sexta feria anle Pa-
et illa buc non reportetis, sed ad me aliquos ex vo- scha, reginse, matronse, et omnes populi mulieres,
bis reverti facite, ul pro certo scire possim de ferra- supra meraorato ordme accedunt, cuin omni vene-
mentorum repertione. Quibus auditis, operarii obse- ralione osculanles. Tertia die, hoc est sabbato pa-
quuntur sermonibus a rege descriptis vel dictis: et schali, episcopus et universus post eum clerus cuin
exeunles, siculi fuerant jussi, luslratis binc et inde timore et tremore el omni honorificenlia accedunt
ponto, vicinis agrorum lerminis ; et ecce in Europse D ordinalim, victoriale osculantes lignum in sua posi-
parte ultra mare ferramentorum congeriem repe- turn capsa : fiuitisque sanctis et kelificis talibus sa-
riunt, et inter duo maria in unum congregalam. crosanclse crucis osculationibus, illa venerabilis
Loco reperlo ad regem ex eis aliqui veniunt remissi, capsa superclauditur, et ad suum cum lam honori-
et inventa nuntiant ferramenta in tali loco. Quo com- fico thesauro reportatur armarium. Sed et hoc non
perlo, rex continuo lubicines per castrorum circuitum negligenter intuendum quod non duo, sed tria ibi-
tttbis jubet canere et exercitum movere caslra di- dem instar crucis habeantur brevia ligna, hoc est
ccns : Commigremusbinc ad aediiicandam civitalem transversum lignum, et longum, incisum et in duas
in loco nobis divinitus designato; simulque praepa- sequas divisum partes; e quibus tripariilis honorili-
ralis cum universo exercitu navibus, ad locum re- cabilibus lignis, quando illa aperitur capsa, miri
pertorum ierramentorum transfretavit, quem vide- odoris fragranlia ac si omnium florum inibi colJccto-
licet iocura in tali eorum translatione cognovit sibi rum mirabili plena suavitate exoritur.satians etloe-
a Deo praeparatum designari. In quo et ipse conti- tificans omnes in propatulo inlra iilius ecclesiae pa-
nuo civitatem condidit, quse composito nomine ex rietes interiores positos, qui eodem temporis spalio
proprio ejus vocabulo et appellativa civitatis Groeca intrantes stant. Nam de nodis eorumdem trinaliom
nominatione Constaniinopolis vocitatur, ut condi-, lignorum liquor quiJatn odorifer, quasi in similittt-
" dinem olei
toris vocamen in priore ineat composilionis parte. expressus, talem facit universos intran-
Hsecde situ et conditione illius regiseurbis descripta tes ex diversis genlibus aggregatos supra inemora-
sufficiant. tam sentire suavissimi odoris fragrantiam. Cujus
videlicet liquoris si etiam parvula qnoedam stillula
CAPUT III. super aegrolantes imponatur, qualicunque Ianguore
vel morbo molestati, plenam recuperarit sanitatem.
De illa ecclesiain qua crux Domini habetur.
Sed de his isla sufficiant descripsisse.
Cteterurade ceieberrima ejusdem civiialis rotunda
CAPUT IV.
mirce magnitudinis lapidea ecclesia silere non debe-
mus, quse, ut sanclus Arculfus refert, qui eam non De sannlo Georgio martyre.
brevi frequentavit lempore, ab imo fundamentorum Arculfus homo sanctus, qui nobis hoec omnia de
in tribus consurgens parietibus, triplex supra illos dominica
cruce narravit, quam ipse propriis con-
allius sublimata, rotundissima et nimis pulchra sim-
spexit oculis et osculatus est, aliam nobis de alio
plici consummatur Culminata camera. Hsccarcubus confessore, Georgio nomine, relalionem contulil,
suffulta grandibus, inler singulos supra memoratos
D quam in Conslantinopoli urbe a quibusdam expertis
parietes latum habet spatium vel ad inhabitandum, didicit civibus, qui hoc modo narrare soliti eidem
vel ad exorandum Deum aptum et commodum. (n- dicebant.
terioris domus aquilonali in parte pergrande et val- In Diospoli civitate, cujusdam confessoris Geor-
de pulchrura monstratur armarium, in quo capsa ha-
gii in quadam domn statua marmorea in columna,
betur Iignea, quse similiter ligneo superclauditur contra
quam alligatus persecutionis tempore flagella-
in
operculo, quo salutare bahelur recondilum crucis tus est, formula
depicta esl; qui tamen post flagella-
in
lignum, quo noster Salvator pro humani generis tionem solutus e vinculis, multis vixit annis. Qua-
saiute suspensus passus est. Quse videlicet proedica- dam
verodie, cumquidam duri cordis et incredulus
bilis capsa.ut sanctus refert Arculfus, in tribus con- homuncio in sedens eamdem intrasset domum,
equo
tinuis diebus post expletura annum super aureum eamdem videus marmoream
coluranam, ab his qui
altare cuin tali elevatur pretioso thesauro. Quod ibidem inerant
interrogabat dicens: Cujus est imago
utique altarium in eadem habetur rotunda ecclesia, in raarmorea columna forraata?
Quibus respondenti-
duos Iongitudinis habens cubilos et unum Iatitudi- bus et dicentibus:
Georgii confessoris hsec figura est,
#- PATROL. LXXXVIIl. 26
811 SANCTI ADAMANIABBATlS 8ll
qui ad hanc vinculatus et castigatus est columnam.. I ad expediiionem faciendani niutta populorum raillia
Quo audito ille slolidissimus homunculus, valde ira- undique conveniebant collecta, illam accedens in-
tus contra insensibilem rero, sancti confessoris for- travit in domum in qua supra memorata marmorea
mulam, instigante diabolo, lancea percussit. Qusevi- exstat columna in se sancti confessoris Georgii
delicet ejusdem adversarii lancea, quasi per globum haberis depictam imaginem, ad quam quasi ad
nivis mollem mirum in modum facile penetrans, la- proesentem Georgium loqui corpit dicens: Me tibi
pideam illam perforavit columnam exteriori parle Georgio confessori et meum commendo equum, et ut
ejus : cujus ferrum inlerius inhserens retentum est, perorationemvirtutnmluarnm abuniversis bellorum
nec unquam quoquo modo retrahi potuit. Hastile atque morborum, aquarumqne periculis liberati,
aulem ad sancti collisum confessoris marmoream ambo hanc iisque urbem post expeditionis tem-
imagunculam exterius confraclum est. Illius quoque pus incolumes reversi perveniamus ; et si tibi ita
miselli homuncionis equus quo sedebat, eodem mo- Deus misericors nostram reversionem donaverit
mento snb eo in pavimento domus cecidit mortuus. prosperare secundum optionem nostrae parvitatis,
Ipse autem simul misellus in terram cadens, manus ego hunc meum, quem valde amo, equum, ipsum
in illam marmoream misit columnam, ejusque digiti, tibi pro munere donandum offeram in conspectu
quasi in palme a vel luto intrantes, in earadem im- B tuse assignaturus formulse. Qui sermunculis ocius
pressi columnam inhaeserunt. Quodvidens miser, qui terminatis domum egressus, infer exercitus multi-
retraliere duarum digitos manuum ad se non polerat, tudinem cum cseteris contubernalibus commeans
etin marmorea sancti confessoris inhserentes for- idem homuncio, in expeditionis comilatu emigrat, qtii
mula colligatos et insertos, nomen Dei ceterni et priusmulta etdiversa bellica pericula interque misella
ejusdera confessoris agens poenitenliam invocat, et plurimorum millia homunculorum, quae constrata
ut ab eodem absolveretur vinculo illacrymatus pre- disperierant, ipse in eodem stto sedens dilecto equo
catur. Qnara ejus lacrymosam poenitudinem miseri- ab omnibus infestis casibus juxta supra memora-
cors Dominus suscipiens, qui non vult peccatoris tam lalem exemptus commendationem.Christicoloe
mortem, sed ut convertatur et vivat; non solum ab Georgio, Deo condonante, ad Diospolimprospere re-
illo prsesenti marmoreo visibili absolvit vinculo, sed vertitur , illamque domum in qua ejusdem sancti
etiam a peccatorum invisibilibus alligamentis fide confessoris habebatur imago, secum deferens aurum
salvatum subveniens misericorditer liberavit. Hinc in equi preiium sui, gaudenter intrat, sanctumque
ilaque manifeste ostenditur quantoe et qualis honori- Georgium ac si prsesentem alloquitur, dicens: Sancte
ficentise fuerit apud Deum Gcorgius suus inter lor- confessor, Deo seterno grates refero, qui me per
menta confessor, cujus thoracleam [Grets., thoraci- Q tuaecelsitudinis flrraitudinem oratiohis sospitem re-
dam] in re natura impenetrabili penetrabilem poten- duxit. Propterea hos tibi viginti solidos auri affero,
tentia fecit, lanceaque adversarii seque naturaliter equi pretium mei, quem tibi primule commenda-
impenetrabilem mirabiliter effecit penetrabilem, di- tum mihi usque in hodiernuin conservasti diem.
gitosque ejusdem homuuculi inflrmos in eadem na- Haec dicens, supra descriptum auri pondus ante
tura impenetrabiles potenterpenetrabUesfecit, quos pedes sanciiformulseconfessoris deponit, plus equum
ia marmore vinculatos primo et ipse dnrus rerrahere amans quam aurum: el egressus foras ingenicu-
non potuit: sed eodem momento valde perterritus latione expleta, lale jumenlum supra sedens, ad
et exinde mitigalus, poenitensDeo donante retraxit. einigrandum instigat quidem, sed nullo modo mo-
Mirum dictu! usque in hodiernum diem eadem bis veri potuit. Quod ille homunculus videns, descendit
quinorum ejus vestigia digitorum apparent usque ad de equo, reversusque domum intrat, aliosque decem
radices, in marmorea iusertoruin columna : in quo- affert solidos, inquiens : Sancte confessor, man-
rum loco sanctus Arculfus suos denos proprios in- suetus quidera mihi equili tulor in expeditione
scruit digitos, similiter ad radices usque intrantes. inter pericula fuisli; sed tamen, ut video, durus
Ejusdem quoque homunculi sanguis equi, cujus coxa et avarus es in commercio equi. Hsecdicens x su-
in pavimento mortui cadentis in duas confracta est Dper xx solidos adjiciens, ad sanclum dicit confes-
partes, nullo modo ablui aut deleri poluit, sed inde- sorem: Et hos tibi addo solidos, ut mihi placa-
Iebilis in pavimento domus usque ad nostra perma- bilisfias, etmeumad ambulandum resolvai equum.
net lempora idem equinus cruor. Hoc dicto egressus iterum ascendens equum, atl
Aliam quoque de eodem Georgio confessore meandum incitat : qui quasi inflxus in eodem sta-
certam relationem nobis sanctus Arculfus intima- bat loco, nec etiam unum poterat movere pedem.
vit, quam ab expertis quibusdam satis idoneis nar- Quid plura ? posl equum ascensum descensnmque
raloribus in supra meraorata Constantiuopolitana per quatuor singulas vices, intrans domum, de-
urbe indubitanter didicit, qui hoc modo de illo cem secum solidos afferens, et ad iramobilem re-
sancto confessore pronuntiare soliti erant, dicen- versus equum; ilerurri in domum regressus huc
tes. Quidam homunculus soecularisDiospolim civi- atque illuc currebat: et tandiu illum nulla insti-
latem in equo sedens ingressus eo in tempore quo gatione removere poterat, usquequo numerus soli-
* Gratserus legit politice, correxit molUtie.
815 DE LOCIS SANCTIS LIB. III. 8ll
dorum LXadimplerelurcongregatorum. Tum deinde }L ventris purgationem ille infelicissimusdiscessithomo.
supra commemoratum repetens sermonem de sancli Quid vero postea gessit, aut quomodo viiit, vel
confessoris mansueta humanitate el tuta in expe- qualem vitse terminum habuit, incomperturn habe-
dilione custodia, et de ejus quasi duritia vel etiam tur. Igitur post illius discessum maligni, alius de
in commerciisavaritia, coramemoransquetalia verba, Christiaiiorum plebe supervenit, felix homo, zelo-
ut fertur, per quaternales singulas vices, in domura lypus dominicarum reruni, sciens quod factum fue-
reversus repetebal; ad ultimum hoc modo san- rat, imaginem sanctse Mariae requisivit, et inter
ctuni alloquitur Georgiumdicehs: Sancte corifessor, htimana stercora abscondilatn inveniens subleva-
nunc tuam pro certo cognosco voluntatem. Hoc vit, et diligenter abstergens et lavans aquisemun-
itaque juxta id quod desideras, totuni auri pon- davit mundissiinis,secumque in domo honorifice col-
dus, videlicet LX solidos tibi raunus offero, ipsum locatam habuit. Mirum dictu! exeadembeatseMarise
quoque meum equurh, quem tibi prius promiseram imaginis tabula verum ebulliens distillal semper
post expeditionem condonandum, nunc libi licet in- oleum, quod Arculfus, ut referre solet, propriis cdn-
vistbilibusalligamentisvinculatum condono, sed mox, spexit oculis. Hoc mirabile oleum honorera pro-
ut credo, resolvendumper tuam Deo honorificenliam. testalur Marise matris Domini Jesu, de quo Patcr
Hoc terminato sermone, egressus domurn, eodcm B ait: In oleo sancto meo linivi eum (Vsal. LXXXVIII).
lioroemomentoabsolutum reperit, ipsumque secum Item Psaltuigraphus ad ipsum Filium Dei loquilur
deducens in domum, sancto donatum assignavit dicens : Vnxit te Deus, Dem tuns, oleo tmtitim
prm
confessori in conspectu imaginis ipsius; indeque
parlicipibus luis (Psalm. XLIV).Haecitaque qi'ae su-
IsetabundusChristura magnificans discessit. Hincma-
perius de Constantinopoleos situ et condilione, nec
nifeste colligilur quod omne quodcuncrue Domino non et de illa rotunda ecclesia in
qua salutare
consecratur, sive homo erit, sive animal, juxta lignum rcconditum habctur, et caetera ab ore sancti
id quod in Levitico scriptum est libro (Cap. xxvu) sacerdotis Arculfi intente
didicimus, qui in eadem
nuilo modo redimi possit aut molari; nam si quis
primaria Romani iraperii civitate a paschali solem-
motaverit, et quod motatum est et pro quo niola- riitate usque ad dominicum permansit nalaliliuin,
lum, sanctiiicabitur a Domino, et non redime- postea exinde Romam
appetens enavigavit.
tur.
CAPUTVI.
CAPUT V. De monie Vulcanio qui semper intonat.
De imagine S. Marim. Quoedaminsula in mari Magno habetur ad orien-
Arctilfusssepe memoratus et de sanclaeMarioeMa- r talem plagam, xn millibus a Sicilia distans, in qua
tris Dorainithoracida [Grett., thoraciola] certarrt no- Vutcanusmons quasi tonilruum totis diebus et nocti-
bts relationem, quam in Constantinopolitana urbe busintantumintonat, ut Siciliseterra longius posilser
ab expertis quibusdam testibus didicit, indttbitan- horrifico tremore submoveri puleiur. Sedmajussexta
tcr enarravit inquiens. In eadem metropoiitana ci- feria et sabbato intonare videlur; qui omni tem-
vitate imago beaue Marisein brevi tabula figurata pore noctibus flammare monstralur, diebus vero
lignea in pariete cujusdam domus suspensa pende- furiiare. Haecmihi Arculfus scribenli de eodein dicta-
bat: de qua cum quidam stolidus et duricors homo vit monte qui propriis illum oculorum aspexit ob-
percunctaretur cujus esset propria, a quodam re- tutibus, nocte ignitosum, die vero fumosum. Ejus
spondenle didicit quod esset sanctae Marise semper quoque tonitruatern sonitum propriis aurium audi-
virginis figura faciei. Quod audiens itle Judseus vit audilibus, iu Sicilia per aliquot hospitatus dies a;
incredulus, diabolo instigante, eamdem de pariete Obsecro itaque eos quicunque breves legeririt li-
valde iratus tulit imaginem, et ad vicinam cucur- bellos, ut pro eodem sancto sacerdote Arculfo di-
rit domum, ubi humana stercora per longarum fo- vinara precentur clementiam, qui haec de sanclis
ramina tabularum egesla supra sedenlium ventribus experimenta locis eorura frequentator Iibehtissime
egeri solent; ibidemque ob Christi ex Maria nali D nobis diclavit. Quse et ergo quamlibet inter labo-
dehonorationem, imaginem Matris ejus per fora- riosas et prope insustentabiles tota die undique con-
men super humanum stercus inferins jacens pro- globalas ecclesiasticas sollicitudines constitulus, vili
jecit, et ipse snpersedens per idem foramen alvum quamvis sermone describens declaravi. Horum ergo
purgans, proprii stercus ventris super thoracidam lectorem admoneoexperiraentorum, ut pro memisello
beatse Marisepaulo ante inibi depositam dimittens, peccatore eorumdem craxalore [scriptore] Christum
EtoUdissimeagens effudit, et posl turpissimam illam judicem saeculorumexorare non negligat.
« Hnc usque codex Vaticanus.
 815 SANCTI ADAMANlABBATISDE LOCIS SANCTIS. 81$

CANONES ADAMNANI.

(Mansi, Concil.tom. XII, p. 154.)

L A vel pinguis ut morticinum quo pinguescunt sues re-

Marina animalia ad litlora delata, quorura morles fundendsesunt. Cum vero decreverint, et ad pri-
nescimus, sumenda sunt sana fide, nisi pulrida. slinam maciem reversse sunt.
II. VI.
Pecora de rupe cadentia, si sanguis eorum efiu- Si vero una vice vel 111morlicinum manducave-
sus sit, recipienda; sin vero, sed fracla sunt ossa rint, post bujus excessum de venlre eorurn sana
- eorum et sanguis foras non fluxit, refutanda sunt. fide sumendsesunt.
III. VII.
Ut morticina sunt in aquis exstincta, quorum san- Sues carnem vel sanguinem hominis gustantcs
guis inlrinsecus latet, a bestiis capla' aniinalia et se- incliii (sic) sunt semper. In lege enim animal
miviva bestialibus hominibus sunienda sunt. cornupetnm, si hominem occiderit, inlicitum e;t.
IV. VIII.
Animal semivivum subita morte praEpara'.um ab-
' Equus ac pecus si percusserit hominem in agro
sciesa aure vel alia parle, morlicinum est. civilatis suae, diinidium uncisereddct pro eo homini
V. ]5 cujus sanguis effusus est. Si percusserit homo ani-
Carnes suilloc si morticinum comedent, crassi mal in agro suo, non reddilur pro eo.

ANNOS.ECULI
Vlll 1NCERT0.

CRISCOMUS

AFRIGANDS EPISCOPOS.

NOTITIA HISTORICA IN CRISCONIUM.

(Fabric. Bibl.med.et inf. setatis.)

Cresctnius slve Crisconius, episcopus Africanus C cisci de Hauteserre a Salvaizon) editionem, cuni
circa an. 570 , scripsit Breviarium Canonumad epi- notis et Fulgentii Fenandi breviaiione, Augustorili
scopum Liberinum per litulosccc (in codiceHelmsta- Pictonum, 1650, 4°, in qua indiculus brcviationi
diensi [«] cccm) digestum ex canonibus apostolo- antiquus cum notis anncctilur : et post editionem
rum, et Nicsenis, Ancyranis, Neocaesariensibus, Petri Francisci Chifletii S. J. Divione 1649, 4°
Gangrensibus, Antiochenis,Laodicensibus, Chalcedo- emendatius recusum est (b) hocCresconii Breviarium
nensibus, Sardicensibus, Cr.rthaginiensibus, nec non in tomo I Bibliolhecre Canonicoe Gu 1. Voelli et
exdecretis prsesulumRomanorum, quaeprimus Cano- Henr. Justelli, pag. 458, Paris. 1661, fol., ubi eliam
nibus sociavit ecclesiasticis primique ex illis Siricii, duplices indices harmonici in Ferrandum et Cresco-
tum Innocenlii, Zosimi, Ccelestini,Leonis et Gelasii. niumexstant, elin appendice proeterea, pag. 54,112,
Editum primum est hoc Breviarium a Petro Piibaeoex ejusdem Cresconii Concordia Canonum, Canones
codice ms. ecclesiae Trecensis, sive Tricassinoe, una ipsos et decreta eodem ordine per titulos treeentos
cum Fulgenlii Ferrandi, Iaudati Cresconio, concin- descripta exbibens cx codice ms. Bibl. Claromon-
riata circa aniium 450 brevialione Canonum, Pari- tansc S. J. Recusum deinde Breviarium quoque in
siis 1588,8", deinde ad calcem Codicis canonum Bibliolheca Palrum cdit. Lugd. tomoIX, exCbifletii
Ecclesiac Romanae, ibid. 1601»,8". Inde cum Dyoni- " cditione: et ex Pitlioei edilione cum codice Cano-
sii Exigui (circa an. 500) Codice canonum ecclesiasti- num EcclcsiocRomanoe et Petri PilhoeiMiscellaneis
corura Christophorus Justellus. Paris. 1628, 8». ecclesiaslicis, pag. 516, Paris. 1687, fol. In codice
Hinc post Antonii Dandini Alteserrse [Flavii Fran- ms. Patrum Oratorii Romani. Gibl Valliscellanse
(n) Vide B. Gebhardi Theodori Meieri historicam relatjonem de C»lIectionibus Canonum, S xvn.
(b) Yide Oudinum, tom. I, pag. 1668.
817 FULGENTH FERRANDI BREVIATIOCANONUM. 818
Mabilonius pag. 69, Itinerarii Italici testatur hanc A nius Afer poeta, quam alii Cresceniium nominant, Ju-
se reperisse nolam : Iste Cresconiusbella et victorias stiniani imperaloris betla in Africa gesta cdrmine de-
quas Joannes Des. patricius apud Africam (circa scripsit, item Concordiam Canonum.Cerje baecCon-
an. 698) de Saracenis gessit, hexametris versibusde- cordia non est carmine descripta a Cresconio. At
tcripsil sub libris... Hi libri nusquam hodie exstant. Crcsconium hunc vix dubilem eumdeni esse cum
Vide Pagium ad an. 696, num. 5, et ad an. 527, Flavio Crescouio Corippo, de quo vide, si lubet, quou
lium 14. Gesnerus in appendice Biblioth.: Cresco- mox dicturus sum.

Hic forte non inutile videbitur ut scripta sequentia, Ferrandi. scilicet Breviationem, sicut
et Crisconii Breviarium, nec non utrorumque canonum Concordiam,awo6t's ex Voelli etJus-
telli editione reeudi moneamus. EDIT.

JUSTELLDS LECTORl.

Ferraiidus diaconus a Sigeberto inter ecclesiasli- B

] chis teslatur. Continet autem is codex eosdem om-
cos scriptores relalus, libello I5ea;ularum ad Regi- nino conciliorum canones, quos Grsecoruni colleclio
num comitem meminil Fulgentii Ruspensis episcopi anno 640 a Joan. Tilio V. C. hic edita ex auliquis-
nt nuper vita funcli: quod utrumque circa A-astasii simo EcclesiaeS. Hilarii Pictaviensiscodice, quietiam
imp. tenipora,vixisse arguit. Et fortassis ejusdem Africaesynodoscompleclitur.pontificuni Romanorum
Ferrandi non immerito aiicui videatur narralio illa adjecias epistolas a Siricio ad Gregorium juniorem
de Vita Ruspensis Fulgenlii, qua3 inter sanctorum Latinuscod xbabel.G aecossuoruin Decretalibtiseum
historias edila est. Sed et hie canonura indiculus, locum apud se servasse Photii et Theodori Balsamo-
quem ex insignis Ecclesiae Tricassinorum nustro- nisConstanlinopolitanorum patriarcharnra Nomoca-
rum codice nunc primutn edimus, oinuium, quan- nones indicant. Cocterum quac in nostro corpore Ca-
tum quidem opinainur, ejus inslituti anliquissimum : noimm exstat interpretalio, plane diversa est ab illa
cui saltem dcuebit Gratianus (Dist. 65) restitutio- Dionvsii Scytlwe mouachi (qui et abba, et Exiguus)
nem loci sui, hactenus vel in Romana illa recogiit- ad S"lephanum Salonitanum episcopum, cujus ille
tione graviter Iaborantis, quem ex uno Ferrando horiatu priscse, ut ait, translationis confusione of-
tandein alquamlo ita sanandum didicimus: Sed, sic- fensi novam faciendam suscepit, excepit, exceptis
ui in breviatione Canonum Fulgentii Carthaginensis tamen qui aposlolorum dicuntur, canonibus L, nam
Ecclesim diaconi invenitur, in Seplimunicensi conci- lot ab Ecclesia Rom. synodali Stephani decreto re-
lio et in Macrianensi sialulum esl, ul ad eligendum ceptos Auastasius in pfsefatione JNicsensen, ad ila-
episcopumsufficiat matricis arbilrium. Subjunximus drianum auclor est. Eos hoc numero anlii;use, quas
et exCrisconii repetiiione Breviarii Canonici ad Li- _ videre nobis contigit, collectiones etiam Gallicanse
berinuin, vel, ut quseiiamexemplaria nostra habue- " ex Dionysii interpretatione retinent, ut non iinme-
rui.t, Liberium pontificemCapilula, illud hic admo- rito vulgaris ea translatio dici possit. Retiquorum
nuissc contemi, itla eadem, usque ad Gelasii tem- vero Graecorum canonuni interpretatio varia diver-
pora, usum videri Crisconium. Et vero ipsa illa col- saque occurrit; ul non facile pronunlies quse lum
Feciioest quae corpus Canoiium dicitur, non a Gra- Latinarum Ecclesiarum comraunishabenda sit,quan-
tiano lantura (Dist. 19-20), sed et a summis ponti- quain eam quoein illo corpore Canoniiui exstat, apud
iicibus JNicolaoI el Leone IV, cujus etiam antiqua nos quidein in usu magis fuisse verisimile est. Sed
exeinplaria apud nos plura exstant, quoe ab Hadriano brcc ampliorem traclalionem desiderant, cui dabit
p.ipa ad Carolum Magnum irnp. et regem nostrum Deus, cura volet, locuin tempusque. Inlerim benefi-
missa fuisse, prsefixa versuum polilicorum acrosti- cio hoc nostro fruere ac vale.

BREVIATIO CANONUM FULGENTII FERRANDI

ECCLESIJECARTHAGINENSB
DIACONI.

1. Ut neophyti non ordinentur. Concilio Nicaeno, D 5. Ut in ordinando episcopo alii quoque episcopi
titulo 2. Concilio Sardicensi, tit. 14. Concilio Laodi- super tres addanlur, si ab aliquo fuerit conlradi-
censi, tit. 5. ctum. Concil. Carthag., lit. 50.
2. Ut quicunque laicus ad episcopatum eligilur, 6. Ut unus episcopus episcopum non ordinet, ex-
prius annum in ininisterio ecclesiastico uer onincs
iranseat. Concil. Suffelulensi. cepla Eeclesia Romana. Concil. Zellen., ex epistola
gradus Sirici.
3. Ut qui post baptismura soecularimilitiscnornen papoc
7. Ut episcopus qui suscepta manus imposiiiono
dederil, ab ordinatione arcealur. Concil. Cellensi.
4. Ut episcopus a tribus ordinelur, consentiemi- ministcrium recusaverit, excommunicatus maneat
bus aliis per scripta, cum conlirmalione metropoli- donec consenliat. Concil. Antiocli., tit. 17. Si au-
tani velprimatis. Concil. Nicsen., tit, 4 ; item, tit. 6. teni volens a plebe non suscipitur ad plenariam syn-
Concil. ABtiocu.,tit. 19. Concil. Laod., til. 12. Con- odum salvo suo honore sustinere debebit, Concil.
cil. Carlhag. sub antistile Gcnellio, tit. 10. Concil. Anlioch., tit. 18.
universaliCarthag., lit. 49. Concil. 2ellensi, ex epi- 8. Ut cpiscopus qui ordinalus non suscipitur,
stola papse Sirici. aliam Ecclesiara uon occupei, ged in Ecclesia ubt
 819 AD CRISCONII BREVIARIUMCANONUMPROLEGOMENA. 820
presbyter fuerat, tanquam presbvter sedeat. Concil.. A i mat pertinere, tenuerit, causam amiltat. Coneil.
Anquiritano, til. 18. Carthag., til. 12.
9. Ut episcopo ordinalo statuta conciliorum pri- 26. Ut in plebe aliena nullus sibi episcopus au-
mitus inculcentur. Concil. Carthag., tit. 10. deat vindicare. Conc. Juncensi.
10. Ut episcopus ordinatus ab ordinatore suo lit- 27. Ut episcopus alienum clericum non suscipiat,
teras subscriptas accipiat, ordinationis ejus diemi neque ordinet. Concil. Nicsen., lit. 12. Concil. Sar-
siinul et consulem contincntes. Concil. Milevitano,, dic, tit. 19; item, 20. Concil. Antioch., tit. 22.
tit. 4. Concil. Carlhag. sub S. Grato, tit. 4. Ileni, concil.
11. Utad eligendum episcopum sufficiat matricisi Carthag., lit. 28 ; ilem, 53.
arbilrium. Concil. Seplimunicensi. Concil. Macria- 28. Ut nullus episcopus alienum monachum vel
nensi. in Ecclesia ordinel, vel in inonasterio suo prseposi-
12. Ut episcopus in villa vel vico non ordinetur. tum faciat. Concil. Carthag., tit. 14.
Concil. Laodicensi, tit. 55. 29. Ut episcopus prsesentibus catechumenis ordi-
13. Ut episcopus non ordinetur in dicecesi quaes nationem non faciat. Concil. Laodicen., tit. 4.
episcopum nunquara habuit, nisi cum volunlate epi- 30. Ut episcopus qui necessitate compellente ante
scopi ad quem ipsa dioecesis perlinet, ex concilioi B 1 viginti quinque annos virginem velaverit, nihil ei
tauien plenario el primatis auctoritate. Concil. Car- obsit coucilium quod de isto numero annorum con-
tliag., tit. 52. Item quinquagesimo quarto concil. stitulum est. Concil. Carthag., tit. 18.
Carthag. In Basilica, tit. 5. 31. Ut res cpiscopi non sint obnoxiserebus eccle-
14. Ut episcopus in ditccesim ordinatus ipsam so-- siasticis, sed de his ipse quod voluerit ordinet. Con-
lam teneat. Concil. Carlhag., lit. 54. cilio Anliocheno, tit. 24.
15. Ut episcopi et presbyteri et diaconi non ordi- 32. Ut nullus episcopus hscredes extraneos vel hse-'
nenlu", nisi omnes suos Christianos fecerint. Con- retjcos eliam consanguineos faciat. Concil. Carlhag.,
cil. Carthag., tit. 3. til.15
16. Ut episcopi, presbyteri et diaconi ab uxori- 33. Ut episcopi vel clerici bis qui calholici non
bus abstineant. Concil. Carlhag., tit. 1. Concil. Zel-. sunt nilul per donationes conferant. Concil. Car-
lensi. thag., til. 23
17. Ut nullus episcopus dimissa matrice in tlice- 34. Ut episcopi sive presbyteri ea quse sunt in lo-
ccsi constituata. Concil. Carthag., tit. 6. cis ubi ordinantur ad alia Ioca non transferant, nisi
18. Ut episcopi v?l clerici de civitate ad civita- causas ante reddiderint. Concil. Hipponiregiensi
tem non transeant, neque de provincia ad provin-. C iit. 5.
ciain. Concil. Nicsen. lit. 11. Concilio Sardicensi,( 35. Ut episcopi quidquid nomine suo comparave-
tit 2; item 3. Concilio Anliocheno, tit. 3; item,( rint cogantur Ecclesiae refundere : quidquid aulem
tit. 21. Concilio Conslantinopoliiano, lit. 2; item,, eis donatur, cui voluerint conferant. Concil. Hippo-
tit. 3. niregiensi, til. 8.
19. Ut episcopi in aliena civitate tres tanlummodoi 36. Ut rebus ecclesiasticis dispensandis episcopus
faciant septimanas. Concil. Sardicen., tit. 15. polestatera habeat. Concil. Antioch., tit. 25.
20. Ut qui metu perseculionis in aliena civitate> 37. Ut praeter conscienliam episcopi oblaliones
demorari voluerint, non prohibeantur. Concil. Sar- fructuum Ecclesiscdebitas nullus vel darc vel acci-
dic, tit. 22. pere audeat. Concil. Gangrensi, tit. 7 et 8.
21. Ul nullus episcopus, eliamsia plebe cligalur,, 58. Ut episcopus matricis non usurpet quidquid
vacantem ecclesiam obiineat, nisi ex auctoritate> fuerit donatum Ecclesiis quoein dicecesi constitulsc
plenarii concilii. Concil. Antiocheno, tit. 16. sunt. Concil. Ilipponiregien., tit. 9.
22. Ut nullus episcopus calhedram cui datus fue- 39, Ut filii episcoporum gentilibus vel hsereticis
rit interventor plusquam annum teneat, sed ipse eis; aut schismaticis malrimonio non conjunganlur. Con-
episcopum pelal. Concil. Carth., lit. 9. 'D'cil. Carlhag., tit. 21.
25. Ut interventores episcopi conveniant plebess 40. Ut filii episcoporum aul clericoruni specta-
quseepiscopum non habent, ut episcopura accipiant:: cul.i non exhibeant, nec spcctent. Concil. Carthag.,
quod si accipere neglexerint, remoto interventore« tit. 20.
sic remaneant, quandiu sibi episcopum quserant. 41. Ut episcopi filios suos non emancipent, nisi
Concil. Macrianensi. jam probatos. Concil. Carthag., tit. 22.
24. Ut nullus cpiscopus plebera alienam usurpet. 42. Ul episcopi non passim ad comitatum pcr-
Concil. Carlhag. sub sancto Grato, tit. 9. Concil. gant. Concil. Sardic, tit. 9;item, lit. 10; itein,
C.irihag. sub antistite Genetlilio, til. 9. Item, con- tit. 11. Concil. Antioch., tit. II
cil. Carthag., tit. ?•. 43. Ut quicunque episcopus ab imperatore publi-
25. Ut cpiscopus qui sine episcoporum judicio> cum judiciuni postulaverit, honore proprio privetur.
plebem aliquam, quam ad suam cathedram existi-- Concil. Carthag., tit. 9.
* Ex iide velt. codd. addendum cathedram.
m FULGENTII FERRANBI BREVIATIOCANONUM. 828
44. Ut liceat unicuique episcopo preces consti- kA nihil eis noceat si bono animo judicaverint. Concil.
tuere, quando de judiciis 'publicis contra hrcreticos Carth., tit. 19.
aliquid est petendum. Concil. Marazanensi. 63. Ut episcopus qui ab omnibus episcopis pro-
45. Ut episcopus sine metropolitani concilio nihil vincisefuerit condenmatus, facultatem judicii repe-
agal, nisi ea tantum quae ad gubernationem Eccle- tendi non habeat. Concil. Antioch., tit. 15.
siaesusepertinent. Concil. Antiocb., tit. 9. 64. Ut episcopus ab eis episcopis quos elegerit
46. Ut episcopi sine forraata primatis non navi- judices, condemnalus, appellare alibi non audeat.
gent. Concilio Carthaginensi, tit. 36. Concil. Carth., tit. 3. Item concilio Carthaginensi,
47. Ul episcopi rem Ecclesioesine primatis consi- tit. 15.
lio non vendant. Concil. Carthag., tit. 5. Concil. 65. Ut episcopi qui in aliqua causa judices dan-
Hippon., tit. 9. tur, ipsi locura audientiae deligant. Concil. Zellensi.
48. Ut episcopi providentia virginibns quse pu- 66. Ut deposilus episcopus ad imperatorem cau-
pilloefuerint ubi habitent eligatur. Concil. Carthag., sam suam non deferat. Concil. Antioch., tit. 12.
tit.40[Tra:.,tit. H, male]. 67. Ut accusatus episcopus, vel quicunque ex cle-
49. Ut episcoporum judicio pcenilentioe tempora , ro fuerit apud Ecclesiam accusatus, ad judicia pu-
pcenitentibus decernantur. Concil. Carlhag., tit. B 1 blica non transeat. Concil. Carthag., tit. 18.
39. 68. Ul episcopus qui secunda ve.l tertia auctori-
50. Ut episcopi judicio Donatistse qui apud suos tate convenlus fuerit, et venire coniempserit, ab
acta poenitentia convertitur, tempus poenilentisevcl episcoporum consortio suspendatur. Concilio Zel-
reconciliationis decernatur. Concil. Carlhag., tit. 2. lensi.
51. Ut episcopus accusatos presbyteros, convoca- 69. Ut nullus episcopus, vel presbyter, vel diaco-
tis quinque episcopis, audiat: diaconorum cum tri- nus, cum JudseisPascha celebret. Concil. Antioch.,
bus, reliquorum vero causas ipse solus disculiat. lit. 1.
Concil. Carlhag., lit. 17. 70. Ut episcopi, presbyteri, vel diaconi non sint
52. Ut autem unus episcopus cognitionern sibi conduclores aut procuratores. Concil. Carlhag.,
non vindicet, boc in alio concilio Carthaginensi ac- tit. 24.
tum est. 71. Ut episcopi, sive clerici, in Ecclesia non oon-
53. Ut nullus episcopus, vel presnyter, vel dia- viventur nisi transeuntes. Concil. Carthag., tit. 38.
conus, excommunicatus communicet. Concil. Ni- 72. Ut episcopi et presbyteri in domo sua obla-
csen., tit. 5. Concil. Sardic, lit. 17. Concil. Carth., i tiones non faciant. Concil. Laodic, lit. 56.
tit. 8 [Cod. Corb., lit. 9]. Concil. Antioch., lit. 2.> 73. Ut episcopus a communione non suspendat
54. Ut si quis episcopus a synodo fuerit excom- eum quem asserit de peccato aliquo sibi soli fuisse
municatus, communicare non audeat: et si fecerit,> confessum. Concil. Carth., tit. 2.
spem restitutionis non habeat. Concil. Antioch.,> 74. Ut episeopus sibi successorem non eligat.
tit. 4. Concil. tiipponiregien., tit. 3. Concil. Antioch., tit. 23 [Leg. tit. 6J.
55. Ut episcopus si causam habuerit, a duodecimI 75. Ut episcopi ad concilium occurrant, aul noa
episcopis audiatur. Concil. Cartbag. sub sancto Ge- occurrenles in tractoria vel apud primatem excusa-
nelhlio, tit. 8. tiones suas allegent. Concil. Laodic, tit. 38. Concil.
56. Ut episcopi qui in causa judices dantur, defi-- Carthag., tit. 11.
nito lemporis die cognoscant. Concil. Septimuni- 76. Ut exceptis senibus qui loco moveri non pos-
censi. sunt, et inflrmis episcopis, qui admonitus ad conci-
57. Ut si duo episcopi in una provincta conten- lium non occurrerit, comraunione privetur. Concil.
tionem habuerint, ex alia provincia non advocentt Marazanensi. Concil. Thusdritano. Item, Concil.The-
episcopos ad judicium. Concil. Sardic, tit. 4. nitano. Concil. Septiraunicensi.
E>8.Ut si de accusato episcopo multae sententise e 77. Ut episcopus qui non suscepta legatione uni-
fuerint episcoporum, metropolitanus alterius pro- versali concilio interesse prscsumpserit, ab eis epi-
vincise convocetur. Concil. Antioch., tit. 14. Quid i scopis qui legationem suscipiunt ad ipsum conci-
in accusalionibus episcoporura observari debeat. lium non admitlatur. Concil. Thusdritano.
Concil. Carthag., tit. 15. 78. Ut nullus episcopus prioribus suis se audeat
59. Ut adjudicatus episcopus, ad apostolicara ise- anteponere. ConciL Milevitano, tit. 2.
dcm, si voluerit, appellet, Concil. Sardic, tit. 5. 79. Ut chorepiscopi, id est vicarii episcoporum.
CO.Ut si appellaverit [Forte alius deest] in ca-- nec presbyteros nec diaconos ordinent, nisi tantum
thedra ipsius non ordinetur. Concil. Sardic.lit. 6.>• snbdiaconos. Concil. Anquiritano, til. 13. Concil.
Cl. Ut si a judicibus quos priinas dederit appel- Anlioch., tit. 10.
laverit, alii judices araplioris nuraeri decernanlur,*, 80. Ut vicariis episcoporum liceat formatas fa-
ut si et ab ipsis appellaverit, ad sententiam conciliiii cere. Concil. Antioch., tit. 8.
difieratur. Concil. Thenitano. 81. Ut primse sedis episcopus non appelletur
62. Ut episcopis judieantibus condemnatus epi-i- princeps sacerdotum, vel summus sacerdos. Con-
scopus, si fuerit apud potiores episcopos absolutus,i, cil. Carthag., tit. 34.
m AD CRISCONHBREVIARIUMCANONUMPROLEGOMENA: 824
82. Ut primatem proprium Mauritania Sitifiensis A . natur. Concil. Antiooh.,tit. 5.Concil.Carthag.,tit. 7.
habeat. Concil. Cartb., tit. 6. 102. Ut liceat sive presbyteris, sive diaconibus,
83. Ut prinise sedis episcopi ex concilio Carlhag. si injuste excommunicati fuerint, finitiraos episco-
episcopi constituantur, quando fuerit oborta con- pos inlerpellare. Concil. Sardic, tit. 18.
tenlio. Concil. Carlhag., tit. 7. 103. Ut presbyleri alterius regionis procsenlibus
84. Ut primales diversarum provinciarura no- presbyteris non sacrificent. Concil. Novacsesar.,
mina episcoporum ad Ecclesiam Carthaginensem tit. 12.
mittant. Concil. Carthag., tit. 3. 101. Ut diaconi septem esse debeant. Concil. No-
85. Ut presbyter anle triginla annorum octalem, vacocsar., lit 13.
quamvis sit dignus, non ordinelur. Concil. Nuvacse- 105. Ut diaconi judicio populi non eligantur.
sar., tit. 10. Concilio Laodic, tit. 13.
86. Ut qui iu segriludine fuerit baptizalus non or- 106. Ut diaconi ante presbyterura non communi-
dinetur presbyter, nisi forte propter vitam bonam cent. Concilio Nicsen., tit. 14.
aut hominum raritatem. Concil. Novacaesar., tit. 11. 107. Ut diaconus procsenlepresbyfero non sedeat
87. Ut presbyter ordinatus, si de aliquo crimine nisi jussus. Concil. Laodic., tit. 19.
confessus fueril, autde his qui lapsi sunt, non sus- 1B 108. Ul subdiaconus panem non eroget, nec calt-
cipialur. Concil. Nicscn., lit. 8. Concil. Novacoesar., cem benedicat. Coiicil. Laod., tit 24.
tit. 9. 109. Ut diaconus vel quilibet clericus ad agapem
88. Ut presbyter in convivio secundaruin nuptia- vocatus, partem non tollat. Concil. Laodic, tit. 26.
rum non intersit. Concil. Novacoesar.,lit. 7. 110. Ut diaconus aut clericus magus et incantator
8J. Ut de oblatione presbyteri conjugati nullus non sit; neque phylacleria faciat. Concil. Laod.,
audeat non comraunicare. Concil. Gangrensi, lit. 4. tit. 34.
80. Ut presbyter inconsulto episcopo in quolibet 111. Ut diaconus vel eliam laicus sine formata
loco agenda non audeat celebrare. Concil. Carihag., alicubi non proficiscantur. Concil. Laodic, til. 39.
tit. 7. 112. Ut diaconi vel quilibet clerici prscler jussio-
91. Ut presbyler inconsullo episcopo virgines nem episcopi ad peregrina non proficiscantur. Con-
non consecret, cbrisma vero nunquam conficiat. cil. Laodic, tit.40 [ZYe<:.,t.11; Corb., t. 20; emen-
Concil. Carthag., tit. 43. dandus uterque].
92. Ut presbyteri civitalis sine jussu episcopi 113. Ut diaconi vel clerici spectaculis quse in
nihil jubeant; nec in unaquaque paroecia aliquid nuptiis exhibenlur, non intersint. Concil. Laod.,
C lit. &2.
agant. Concil. Anquiritano, tit. 13.
93. Ut presbyleri abstinentcs a carnibus tangant 114. Ul diaconivel quilibet clerici aut etiam latci
eas : ila ut eliam olera quse cum carnibus coquun- Christiani ex symbolis convivium non celebrent.
lur, comedant. Concil. Anquirit., tit. 14 Concil. Laod., tit. 53.
94. Ut presbyteris formatas dare non liceat. Con- 115. Ut diaconi vel quicunque in sacerdolali mi-
cil. Antioch., tit. 8. nisterio constituti usuras et lucra, id est sescupla
93. Ut presbyteri rem Ecclesioe sine conscientia non exigant. Concil. Laodic, lit. 5.
episcopi non vendant. Concil. Anquirilano, lit. 15. 116. Ut diaconi qui immolaverunt, et postea re-
Concil. Ilipponiregiensi, tit. 9. luctati sunt in bonore quidem suo permaneant, sed
96. Ut presbyter qui reatum incurrerit, a sex vel ab omni allaris minislerio repellantur (Conc.Anqui-
a septem episcopis audiatur. Concil. Carlhag. sub ritan., tit. 2).
anlistite Genelhlio., tit. 8 [Trec, tit. 9]. 117. Ut diaconus qui in corporale pecccatum in-
97. Ut presbytcr qui immolavit idolis, et postea cidit, ab ordine minjsterii abstineatur. Concil. No-
pro fide conflixit, bonore quidem non privetur, ta- vacscsar., tit. 9.
nren nec sacrilicet, nec sermonem faciat (Conc. An- 118. Ut diaconi vel presbyteri si a ministeno re-
quirilan., t. 1). moli fuerint, non eis manus vel tanquam poeni-
98. Ut presbyter si uxorem duxerit, deponatur: tenlibus, vel tanquam iidelibus laicis imponantur.
si autem fornicaius fueril, etiam poonitenliamagere Concil. Carlhag.,tit. 12.
compellatur. Concil. Novacoesar., tit. 1. 119. Ut diaconi non ordinentur qui procuratores,
99. Ut presbyter vel diaconus qui, descrta Eccle- et aplores, et tutores, et curatores pupillorum fue-
sia sua, ad aliara transierit, si post evocationem runt, nisi post deposita universa el reddila ratioci-
episcopi sui reversus non fuerit, deponatur. Concil. nia. Coucil. Carthag., tit. 8.
Antiocb., tit. 3. 120. Ut diaconis solis liceat ad allare ingredi ct
100. Ut presbyter vel diaconus, si a proprio epi- comraunicare. Concil. Laod., tit. 18.
scopo exauctoratus sancli ministerii quippiam prse- 121. Ul ante viginli quinque annos nec clcrici
surapserit, spem restitutionis non habeat. Concil. ordinentur, nec virgines consecrentur. Concil. Car-
Anlioch., tit. 4. thag., lit. 9.
101. Ut presbyter vel diaconus qui.se ab eccle- 121 Ul clerici cum mulieribus exlraneis non ha-
sia sequeslraverit, in domo sua altare erexerit, depo- bitent. Concil, Nicien., tit. 3. Concil. Carlliagr.stib
825 FULGENTH FERRANDI BREVIATlO CANONUM. 826
sancto Grato, lit. 5. Concil. universal. Carthagin. JA odus plenaria tunc dicatur, cum episcopus metropo-
123. Ut nuUus clericus feneret. Concil. Nicsen., litanus adfuerit. Concil. Antioch., tit. 16.
tit. 14. ConcU. Carthag. sub sancto Grato, tit. 12 145. Ut hi qui se absciderunt, de clero exi-
[Leg. 13-]. mantur. ConciL Nicsen., tit. 1.
124. Ut lectores orario non utantur, sive le- 146. Quoesint pcenilentisetempora iisquipraevari-
gant, sive psallant. Concil. Laodic, tit. 22, caverunt decernanda. Concil. Nicacno, lit. 9. Con-
125. Ut clericis non liceat administrationem aut cil. Anquiritano, tit. 3; itera, 4, 5, 6, 7, 8 et 9.
procurationem domorum suscipere. Concil. Carthag. 147. Ut sponsatse puellse, si ab aliis raptse fuerint, .
sub sancto Gralo, tit. 5. sponso priori reddanlur. Concil- Anquirit., til. 11.
126. Ut clericus vel laicus non communioet in 148. Quemadmodum bi qui irrationabiliter vixe-
alia plebe. Concil. Cartbag. sub sancto Grato, tit. 6. rint, suscipi debeant. Concil. Anquirit., tit. 16.
127. Ut clerici, sine formata et conscientia epi- 149. Ut hi qui sicul muta animalia vixerunl inler
scopi, per alienas plebes non vagentur. Concit. Ma- energumenos orenl. Concil. Anquirit., lit. 17.
razanensi. 150. Ut quicunque virginitatem prolilentes, pro-
128. Ut superbi clerici coerceantur. Concil. Car- positum violant, digamorum constitutum impleant
thag. sub sancto Grato, tit. 10. ] gradum. Concil. Anquirit., tit. 19.
B
129. Ut lectores dum ad annos pubertatis vene- 151. Ut qui adulterium commiserit, septem annos
rint, cogautur aut uxores ducere, aut conlinenliam pormitentiam agat. Concil. Anquirit., tit. 20.
proliteri. Concil. Carthag., lit. 27. 152. Ut mulieres fornicantes, quse parvulos suos
130. Ut mulierem clericus non ducat uxorem; et necant, aut aborsu [ Forte deett exculiunl], decem
utis qui laicusviduam duxerit, non admitlalur ad annis poenitentiam agant. Concil. Anquirit., til. 21.
clerum. Concil. Zellens., ex epistola papse Sirici. 153. Ut qui voluntarie homicidium fecerint, in
131. Ut non liceat prseter canonicos psallas qui novissimo vitse reconcilientur. Concil. Anquirit.,
pulpilura ascendunt et de codice legunt, alium quem- tit. 22.
libet in ecclesia psallere (Concil. Laod., tit. 15). 154. Ulqui casu homicidium fecerit, quinque an-
132. Ut clerici vel continentes, ad viduas vel vir- nis pccnitentiamagal. Concil. Anquirit., tit. 23.
gines, sine jussu, vel permissu episcopi vel presby- 155. Ut qui ariolantur vel in domo sua hujus artis
leri non accedant. Concil. Carthag., tit. 33. alios introducunt, quinque annis-pcenitentiam agant.
133. Ut clerici apothecarii vel ratiocinatores non Concil. Anquirit., lit. 24.
ordinentur. Concil. Carlhaginensi sub sancto Grato, 156. Ut mulier quse duobus fratribus nupserit, in
tit. 8. iG exlremis suis reconcilietur. Concil. Novacses.,tit. 2.
134. Ut clerici edendi vel bibendi causa laber- 157. Ul quicunque concupiscenliam non consura-
nas non ingrediantur, nisi peregrinationis necessi- mat, per divinam judicetur gratiam liberatus. Concil.
tas coegerit. Concil. Laodic., tit. 7; item 24 et 25. Novacses., tit. 4
Concil. Carthag., til. 35. 158. Ut catechumeni peccantes, nisi secorrexe-
135. Ut clerici in aliena civitate non immorentur, rint, abjieiantur. Concil. Novacses., lit. 5.
nisi causas eorum justas episcopus loci, vel presby- 159. Ut qui manducantem carnes ex fide condem-
teri locorum perviderint. Concil. Carihag., lit. 44. nandum crediderit, anathema sit. Concil. Gangrensi,
136. Ul accusatus cfericus intra annum causara tit. 2.
suam agere debeat. Concil. Carthag., tit. 13. 160. Ut qui domum Dei contemplibilem duxerit,
137. Ut clericus non tiat, cujus uxor, cum adhuc anatberaa sit. Concil. Gangr., tit. 5.
esset laicus, adullerala est. et ut clericus uxorem 161. Ut qui nuplias condeninat, analhema sit.
adulteram deserat. Concil. Novacocsar., tit. 8. Concil. Gangr. tit. 9 et 10.
138. Ul abjectum clcricum aiia Ecclesia non ad- 162. Ut si qua mulier virilem habitum assumpse-
mittat. Concil. Zellen., ex epistola papaeSirici. rit, anathema sit. Concil. Gangr. tit. 13.
139. Ut non liceat clericum a populo excommu- ** 163. Ut hi qui uxores aut viros dimiltunt, alteri
nicari, sive prsesente, sive absente episcopo. Con- non nubani, sed aut conlinentes maneant, aul sibi
cU. Seplimunicensi. reconcilientur. Concil. Carlhag., tit. 7.
140. Ut minislri nou babeant licenliam in secre- 164. Ut si qua mulier, quasi religionis causa vi
tario ingredi. Concil. Laodic, tit. 21. rum dimiserit, anathema sit. Concil. Gangr., tit. 14,
141. Ut minislri orario non utantur, necrelin- 165. Utquicunque conlinentise causa die Dominico
quant ostia. Concil. Laodic, tit. 21; item 41. jejunaverit, analhema sit. Concil. Grang., lit. 18.
142. Ut non exorcizent illi qui necdum ab epi- 166. Ut quicunque sanus corpore jejunia commu-
scopo sunt provecti. Concil. Laodic, tit. 25. nia dissolverit, anathcma sit. Conc.il. Gangr., tit. 9
143. Ut bis in anno per singulas provincias con- [Forle leg. t. 19J.
cilia fiant. Concil. Nicsen., tit. 5. Concit. Antioch., 167. L"t quicunque marlyrum memorias contem-
flt. 20. Concil. Carthag., til. 3. pseril, anathemasit. Concil. Gangr., tit. 21.
144. Ut concilium universale non flat nisi causa 168. Ut quicunquenon communicantes, necoratio-
comrounis, id est totius Africae coegerit: ul syn- nem facientes Scripturas tajitiun diyinas in ecclesis
 827 AD CRISCONIIBREVIARIUMGANONUMPROLEGOMENA. «ru
andire vohierint, abjiciantur. Concil. Anlioch.,tit. 2., A episcopo caiholico aequaliter dividant. Concil. Car-
169. Ut quicunque post diversa peccata pceniten- thag., lit. 11.
tiam iideliter gesserit, ad communionem revocetur. 192. Ut hoereticorurabenedictiones nullus accipiat.
Concil. Laodic, tit 2, Concil. Laodic, tit. 31.
170. Ut scenicis atque histrionibus reconciliatio 193. Ut qui parvuli apud Donatislas baptizantur,
non negetur. Concil. Carlhag., tit. 42. ab ordinatione non prohibeantur, si conversi fuerint,
171. Ut ad falsas memorias martyrum nullus ac- Concil. Carthag., tit. 1.
cedat. Concil. Carth. tit. 17. 194. Ut qui aliquibus sceleribus irretitus est, vo-
172. Ut hi qui nominantur Cathari, accedentes ad cem accusandi nonhabeat. Concil. Carth. sub sancto
Ecclesiam, si ordinati sunt, sic maneant in clero. Genelhlio, til. 6 [Trec, tit. 4J Hocetin concilioThe-
Concil. Niesen., tit. 7. nitano statutum est.
173. Ut Pauliani baplizentur [Id est rebaptizenturj. 195. Ut excommunicatis, sive clericis, sive laicis,
Conc Nic, tit. 15. accusare non liceat. Concil. Canh., lit. 2.
174. Ut venientes a Novalianis vel Montensibus, 196. Ut omnes servi, vel proprii liberli, vel omnes
per manus impositionem suscipiantur. Concil. Zel- quos ad accusanda publica crimina leges publicaenon
lensi., ex epistola papse Sirici. B admittunt, bistriones etiam, hsereiici, pagani et
175. Ut non liceat hrereticum rebaptizari, baptiza- Judrci, ad accusalionem non adraittantur. Concil.
tum in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti. Carth., tit. 3.
Concil. Carthag. subsancto Grato, tit. 1. Item Car- 197. Ut qui unum crimen non probaverit, ad aliud
tbagincnsi, tit. 48. non admittalur. Concil. Carthag., tit. 4.
176. Ut haeretici in hseresi permanentes domum 198. Ut accusalor, si in loco ubi est ille qui accusa-
Dei non ingredianlur. Concil. Laod., tit. 6. tur, violentiam timuerit,locumsibi proximum eligat.
177. UlNovatiani vel etiam Quartadecimani non Concil. Hipponiregiensi, tit. 5.
recipiantur, nisi prius hoeresimsuam condemnave- 199. Ut baptizandi symbolum fidei discant. Concil.
rint, ita ut symbolum fidei doceantur, et cbrismate Laod., tit. 44.
ungantur. Conc Laodic, tit. 7. 200. Ul qui in aegritudine baptizantur, sani facti
178. Ut quicunque convertuntur ab hoeresi, qui synibolum doceantur. Concil. Laod., tit. 45.
dicuntur secundUm Phrygas, baptizenlur. Concil. 201. Ut qui baptizati post baptismura chrismate
Laodic, lit. 8. ungantur. Concil. Laodic, tit. 46.
179. Ut non liceat in haereticorum ccemeleria ad 202. Ut oegrotantibus,quando ipsi loqui non pos-
orationem faciendamcatholicis introire. Concil. Lao-' G sunt, si pro eis alii testimonium dixerint, baplismum
dic, tit. 9. non negetur, Concil. Carthag.,tit. 41.
180. Ut nullus ad Ecclesiam peilinens filios suos 205. Ut quando de infanlibus ignoratur utrum
haereticorum nuptiissociet. Concil.Laodicen., lit 30. baptizati sint, sine ulla dubitatione baptizentur.
181. Ut Christiani non judaizent, nec in Sabbalo Concil. Carthag., lit. 7.
vacent. Concil. Laodic, tit. 28. 204. Ut pracgnantes mulieres baptizentur quando
182. Ut nullus cum hoerelicis connubia misceat. voluerint. Concil. Novacaes.tit. 6.
Concil. Laodic, tit 30. 205. Ut Christiani cum mulieribus iavacra non
183. Ut nullus cura haereticis aut schismaiicisoret habeant. Concil. Laod., tit. 29.
aut atl falsos martyres eat. Concil. Laod., tit. 32. 206. Ut post duas hebdomadas Quadragesimae,
Concil.Carth., tit, 2. ad baptismura nullus suscipiatur. Concil. Laodic,
184. Ut niillus ad angelos congregatiouem facial. tit. 42.
Cpncilio Laod., tit 33. 207. Ut in Quadragesima, sabbato tantum et Do-
185. Ut nullus a Judaeisvel hserelicis ferialica minico offeratur. Concil. Laod., tit. 47.
accipiat. Concil. Laod., tit. 35. , 208. Ut in quadragesiraa, quinta feria ultimse heb-
186. Ut nullus a Judoeis azyma accipiat. Concil. domadae,jejunium non dissolvatur. Concil. Laod.,
Laodic, til. 36. lit. 48.
187. Ut nulluscum paganis festa celebret. Concil. 209. Ut in Quadragesima natalitia martyrum non
Laod., tit. 37. celebrentur. Conc Laodic, tit. 49.
188. Ut nullus Christianus ballare vel cantare in 210. Utin quadragesima nuptise non celebrentur.
nuptiis audeat. Conc Laod., tit. 41. Concil. Laod., tit. 50.
189. Ut Donalistarum clerici in suis bonoribus 211. Ut ntillus peregrinus sine formata episcopt
suscipiantur. Concil. Carthag., tit. 2. accipialur. Concil. Antioch., tit. 7.
190. Utqusecunque Ecclesise Donatistarum catho- 212. Ul die quintse ferise septimanse sanctse Pa-
licajfactsesunt.adeamcathedram pertineant adquam schsesecundo offeralur. Concil. Septiraunicensi.
calholica quse jam ibi fuerat pertinebat. Concil. 213. Ut in sacriflcio absque pane et vino nullus
Carthag., tit. 10. offerat. Conc Carlhag., lit. 32.
191. Ut quicunqueepiscopusexDonatisisconver- 214. Ut diebus Quinquagesimse genua non fle-
gusfuerit, plebes quse utrasque Ecclesias habent cum ctantur. Concil. Sardic, tit. 1.
829 FULGENTII FERRANDl BREVIATIO CANONUM. 830
215. Ut ante Pentecoslen nullus audeat jejunare. ,A 224. Ut sabbatis Evangelia legantur. Concil. Lao-
Concil Seplimunicensi. dic, tit. 16.
216. Utnon liceat in Dominicis agapera facere, 225. Ut de diversis versibus et sensibus libri unum
vel in ecclesiis, aut intus accubilus slernere. Concil. canticum non connectalur. Concil. Laodic, tit. 17.
Laod., tit. 27. 226. Ut etiam per solemnissimos Paschales dies
217. Ul custodiatur lides patrum trecentorum de- sacramentum catechumenis non detur nisi solitum
cem et oclo. Conc Constantinop., lit. 2 [Lege tit. 1J. salis. Coticil. Carthag., tit. 11.
218. Ut conciliorumstatuta priscorum ab omnibus 227. Ut corporibus defunctorum Eucharistia non
observentur. Conc. Zellens. delur. Concil. Carthag., tit. 12.
219. Ut nullus in precibus nisi ad Patrem dirigat 2-28.Ut prseter scripturas Canonicas nihil in ec-
oralionem, et ut prius eas cum instructioribus tra- clesia legalur. Concil. Laodic, til. 57. Concil. Car-
clet. Concil. Carlhag., til. 31. Item Concil. Carlhag., thag., til. 45.
lil. 7. 229. Ut liceat passiones mariyrum legere in na-
220. U' una sit in sacramentis per omne Byzacium lalibus eorum. Concil. Carthag., tit. 46.
disciplina. Concil. Maradianensi. 230. Ut soli lcclesiae Carthaginis liceal alienum
221. Ut mulieres quaeapud Grrccos presbytcroeap- B clericum ordinare. Concil. Carth., tit. 54.
pellantur, apud nos auteni vidure seniores, uuivirse, 231. Ut omnes Ecclesise ab Ecclesia Carihaginis
et matriculse, in Ecclesia tanquam ordinatas consti- diem Paschae audiant lempore concilii. Concil. Car-
tui non liceat. Concil. Laod., tit. 11. thag., lit. 5.
222. Ut mulieres ad altare non ingredianlur. Con- 232. Ut nullus ordinetur nisi probatus vel episco-
cil. Laod., tit. 43. porum examine, vel populi tesliraonio. Concil. Car-
223. Ut sanctaeoblationes ad vices eulogiarum non thag., tit. 29.
dirigantur. Concil. Laod., tit. 14.

GRISGONII
EPISCOPIAFRICANI

BREVIARIUM CANONICUM.
H-C HABBTURCONCORDIA CANONUMCONCILIORUM INFRA SCRIPTORUM, ET PRJESULUMROMA-
NORIJM, ID EST CANONUM , APOSTOLORUM,NICJENORUM,ANCIRANORUM , NOVJECJESA-
RIENSIUM[al. NBOCiES.]GANGRENSIUM, ANTIOCHENSIUM, LAODICENSIUM, CHAfc
CEDONENSIUM,SARDICENSIUM,CARTHAGINENSIUM; 1TEMPRJESULUM
SIRICH, INIfOCENTII,ZOS1MI,CJELESTINI,LEONISET GELASIl.

4
INCIPIT PR.EFATIO.

Domino yere sancto semperque beato pontiiici Li- G successiones temporum protulere vobis colligamus
berino, Crisconius Christi famulorum exiguus. Ve- in unum, eorumque concordiam facienles, ac titulo-
stri sacerdotii incomparabile decus, quo fidei puri- rum prscnotationem interponenles, ea lucidius decla-
tate ac vilseprobilate admodum resplendetis, vos non remus. Quod opus, pro tanlse rei magnitudine, no-
desiuit prsemunere, ulilitatibus dominici gregis, cu- slras excedere vires procul dubio intueris, a quo me
jus gubemacula suscepistis, et sollicitius mililare, et cum excusare ssepissimevoluissem, palerna auctori-
snlcrlissime providere. Ad cujus vestri expletionem tate inslilisti, subsidium nobis divinum fidentissime
officii, industriam nihilomiuus veslrorum exquiritis pollicens profuturum. Quo mihi suffugio intercluso,
subjectorum : quos ita necesse est ut spiritalis ali- itein proposui, hoc Canonum Breviaturn a viro reve-
monia panis eum ipsum dominicum gregem largiflue rcntissimo Ferrando Carlhaginis Ecclesise diacono
nulrialis. Unde pervidens mundanis ac divinis legi- jam fuisse digestum, et debere eum nostrse erudi-
bus humanoe vilse regimen consistere, et juris qui- tioni sufficere, ne aliud exquirendo, ejus prudenlise
dem prscceplaexorbitanlium gressus frenis arctiori- deprehendamur in aliquo derogare. Cui nostrseexcu-
bus coercere, ecclesiasticas vero sanctiones recte vi- salioni penitus submovendseilidem objecisti, non ad
vemli lerminum piis ac fideUbus animis prsefixisse: illius sapientissimi viri reprehensionem hoc te exqui-
i illis floralibus subrelictis, praecipis ut cuncta cano- D rere velle, sed nostram potius scientiolam indu-
nica constituta, quae ab ipsis exordiis militiae Chri- slriosius capere et elimare. Quibus peractis, jam prse-
slianse lam SS. apostoli, quam apostolici viri per cavens Christo in yobis loquenti quamlibet excusa-
* Al., Epitlola Crisconiiad Liberium,
83i CniSCONU AFRICANI EPISCOPI 832
tionera obtendere, ccetesti auxitio prseinonitus, ob-. A lentibus dubilationis ambagem auferre, nt eorum
sequi malui imperatis, vestrisque votis, Deo favenle, plena instructio non ex difiicultate scriptoris, sed es
libentissime subservire, illa maxime invitatus ex dcsidia jain dependeat lectoris. Quod opus hsecetiam
parte quod antefatus venerabilis vir ad conversatio- Dco prsestante utilitas consequetur, ut dum unum-
nem memoriaeeorura hoc effecisse noscitur Rrevia- quodque canonicum decreti, de quo qusestio fuerit
tura, qui illa ipsa jam bene cognila perceperanl, quo pro tempore agilata, aequissimus judex coram per-
per eum cum voluerint quse cupiunt recordentur : spexerit mullimode esse digestum, probabiii exami-
indoctorum vero, quorum est maxima multiludo, in nalione condiscat ulrum ex severitate an ex lenitale
eodem opere sludium probatur, ut ita dixerira, se- suum animum debeat moderari. Quam ei instructio-
questrasse, duin eos ad inquisitionem earum rerum nem illa maxime consideratio exhibebit, si plurium
prsemisit quae nec ab omnibus reperiunlur nec re- et maxime auctoratorum ipse qui raalueril conslitulis
perlx sine fastidio perlegunlur. Nulli siquidem du- luerit prrcmonitus. Unde, quscsout in hac ipsa Cano-
bium est quam molestissimc perferat lector, dum nici Breviarii repetitione, sicut exiinius noster ille
avidius cujusque rci cognilionem exspeclat, et ad li- protestatus est doctor, ignoscant scientes, ne offen-
brum prxmiltilur quem aut forte non legit, aut ubi dantur nescientes. Satius est enim oOerre habenti,
reperiat non novit. Quamohrem, antefati viri laude B quam non habentera differre. Vestram quin etiam
proelata, necessarium duxi profeclui subserviens deprecor sanctitalem, ut si in quo forsan pervideris
parvulorum, juxta vestrum imperium, cuncta cccle- tuo desiderio minime satisfactum, devotionem potius
siaslica, ut dictum est, conslituta, quse ad nostram approbes, et genuinae inscienliseveniam dones. Ora
nolitiam pervenerunt, in hoc opere sub tilulorutn pro me, meique semper memento, ponlifex Deo
serie prsenolare, et ea condiscere valentibus et vo- digne.

NCIPIT LIBER CANONUM.

« Qui episcopus ordinandus est, antc examinetur, qttam gestamus, et non allerius carnis resurrectio-
si nalura prudens cst, si docibilis, si moribus tempe- G( nem, si credat judicium futurum, etrecepluros singu-
ratus, si vila castus, si sobrius, si semper suis ne- los pro his quae in hac carne gesserunt vel poenam
goliis vacans, si hominibus adabilis, si litteratus, si vel gloriam. Si nuptias non improbat, si secunda
in lege Domini instructus, si in Scripturarura sensi- malrimonia non damnat, si carnis perceptionera
bus caulus, si in dograatibus ecclesiasticis exerci- non culpat; si poonitentibus reconciliatis comrauni-
tatus, et ante orania si fidei documenta verbis sim- cet, si in baptismo omnia peccata idem tam illud
plicibus asserat. Item Patrem et Filium el Spirilum originale, quara illa quae voluntarie adroissa sunt
sanctum unum Deum esse confirmans, tolainqtie in diiniitaniur; si extra Ecclesiam caiholicam nullus
Deilate Trinitaicm coessenlialem et consubslantia- salvetur. Cum, his oranibus examinalus, invenlus
lem et omnipotentem praedicans, si singulam unara- fuerit plcne instructus, tunc consessu clericorum et
quaraque in Trinitate personam plenura Deum, et laicorum, et conventu totius provinciaeepiscoporum,
totas tres personas unum Deum ; si Incarnationem maximeque metropolitani vel aucloritate vel prse-
divinam non in Patre, neque in Spirilu sancto fa- sentia, ordinelur episcopus; suscepto in nomine
ctara, sed in Filio tantura, ut qui erat in divinitate Cbristi episcopatu, non suse delectationi, nec suis
Dei Palris Filius, ipse fierel in nomine hominis ma- raolibus, BedPatrum diffinilionibusacquiescat.
tris filius, Deus verus ex patre, et homo verus ex D
I. De ordinatiene episcopi.
matre, carnera ex matris visceribus habens, et ani-
mara humanam ralionabilem: simul in eo arabse In canonibus Aposlolorumlitulo primo. Episcopus
nalurse: item homo, et Deus, unus Filius, unus Chri- a duobus aut tribus episcopis ordinelur.
stus, unus Dorainus Creator omniura quae sunt, et Concil.Nicmno titul. 4, De his qui ad episcopalum
auclor, ct Dominus, el rector cum Patre et Spiritu in provinciis provehuntur. Episcopum convenit
sanclo: qui passus sil veram carnis passionem, mor- maxime quidera ab omnibus qui sunt in provincia
tuus vera corporis morle. Item carnis suse resurre- episcopis ordinari: si autem hoc difficile fuerit, aut
clionem, et veram animae resuniptionem, in qua propter inslanlem necessilatem, aut propter itineris
veniet judicare vivos et moriuos. Quacrendum longiiudinem, a tribus taraen omnimodis in idipsum
etiam ab eo, si Novi et Veleris Testamentorum, conveni. ntibus, et absentibus quoque pari modo
ilern legis et prophelarum et apostolorum unum decernentibus el per Scripturam consehiienlibus,
eumdemque credat auctorem et Deum: si diabolus tunc ordinatio celebrelur. Firmilas autem eorum
non per condilionem, sed per arbitrium factus sit quse geruntur per uuamquamque provinciaiu me-
malus. Quserendum eliam ab eo, si credat hujus tropolitano tribuatur episcopo.
» llac non esse Crisconii mulla persua.lent,
qtuc licet inms. codice valdc depravala leganlur, hic lamen
utcunqtie reslituia ponimus.
833 BREVIARIUMCANONICUM. 834
ConeiJ. Antitrchenolit. 19, De episcopalibusin pro- A Item de hoc ipso quod episcopidebeant adjici, si de
ordinalione ejus fuerit contradictum.
vinciis ordinationibut. Episcopus proeter synodum
et praesentiam metropolitani nullalemis ordinetur. Concil. eodem, titulo 17. Sed et illud est statuen- *
Hoc autem modis omnibus coram posito, melius qui- dum, ul quando ad eligendum episcopum convene-
dem est tjt omnes simul adsint ejusdem provinciae rimtts, si qua conlradictio fuerit oborta, quia talia
sacerdotes, quos metropolitanus episcopus advocare tractata sunt apud nos, non prsesumant ad purgan-
debctrii; et si quidem omnes occurrerint, oplime: dum eum qui ordinandus est tres, jam ; sed postu-
quod si hoc difficile fuerit, saltem plures adesse letur ad numerum supradictorum si haberi possunt,
•oinnimodoconvenit, aut certe scriptis ejusdem sen- unus, vel duo, et in eadem plebe cui ordinandus
teniioe coraprobari, et ita sub plurimorum vel prae- est, disculiantur priino personse contradicentium ;
sentia, vel decreto, ordinatio celebretnr. Quod si postremo etiam illa quse objiciuntur, pertractentur;
secus contra definita factum fueril, nullas ordina- et cum purgatus fuerit, in conspectu publico ita de-
tio vires habeat: si vero juxta definitam regulam mum ordinetur. Si hoc cuin vestrse sanctitatis ani-
fiat, et nonnulli pro contentione propria contradi- mo concordat, roboretur vestrre dignationis respon-
cant, oblineat sentenlia plurimorum. sione. Ab universis episcopis dictum est: Salis
B placet.
Concil.Laodic.tit. 12, De episcopalibusordinatio-
II. De ordinatione presbyleri, diaconi et cmlerorum.
nibus. Ut episcopi judicio metropolitanorum et eo-
rum episcoporum qui circumcirca sunt provehantttr In canonibus Apost., litul. 2. Presbyter ab uno
ad ecclesiasticam polestatem: hi videlicet qui pluri- episcopo ordinetur, el diaconus, et caeteri clerici.
roo tempore probantur tam verbo iidei quam reclre Ex decretis papm Siricii, lit. 8. Didicimus etiam,
conversalionis exemplo. licenter ac libere inexploratac vitse homines, quibus
eliam fuerint numerosa conjugia, ad prsefatas digni-
Concil. Carlhag. tit. 13. Aurelius episcopus dixit: tates prout cuicunque libuerit aspirare , quod now
Quid ad hsec dicit sanclitas veslra ? Ab universis tanlum illis qui ad hrec immoderala ambilione per-
episcopis dictum est, a nobis veterum statuta de- veniunt, quantum metropolilanis specialiter pontifi-
bere servari. Sicuti et inconsulto primate cujuslibet cibus impulamus, qui dum inhibitis ausibus conni-
provinciae tam facile non prsesumant mulli congre- vent, Dei noslri, quantum in se est, praecepla con-
gati episcopi episcopum ordinare: nisi si necessitas temnunt, et ut taceainus quod allius suspicamur,
fuerit, tres episcopi in quocunque loco sint ejus ubi illud est quod Deus noster data per Moysenlege
proecepto ordinare debebunt episcopum; et si quis p constituil dicens : Sacerdotes mei semel nubant; et
contra suam professionem vel subscriplionem vene- V1alio loco : Sacerdotes uxorem virginem accipiant,
rit in aliquo, ipse se bonore privabit. non viduam, non reptidiatam, non mcretricem.
Item » ConctL Carlhag., lit. 16. Hunoratus et Juod secutus Apostolus ex persecutore proedicator,
Urbanus episcopi dixerunt: Et iliud nobis manda- unius uxoris virum, tam sacerdotem, quam diaco-
tum est, ut quia proxime fratres noslri Numidioc num fieri debere mandavit. Quae omnia ita a vestra-
duo episcopi ordinare prsesumpserunt pontificem, rum regionum despiciuntur episcopis, quasi in con-
non nisi a duodecimcenseatis celebrari episcoporurq trarium magis fuerint constituta. Et quia non est
ordinaliones. nobis de hujusmodi usurpationibus negligendum, ne
nos indignanlis Dominivox justa corripial, qui di-
Aurelius episcopus dixit: Forma aniiqua servabi- cit: Videbas furem, et concurrebas cum eo, et po-
tur, ul non minus quara ires sufficiant, qui fuerint nebas cum adulteris portionem luam : quid ab uni-
destinati ad episcopum ordinandum. Propterca, versis Ecclesiis posl hsec sequendum sit, quid vitan-
quia in Tripoli forte, el in Arzuge interjacere viden- dura generali pronuntialione decernimus.
lur barbarsc gentes : nam in Tripoli, ut asserilur, Ex decrelis papm Innocentii, tlt. 52. Ila sane ul in
episcopi sunt quinque tanlummodo, et possuntforte D eos tempora a majoribus constitula servenlur, nec
de ipso numerovel duo necessitate aliqua occupari: cito quilibet lector, cito acolytus, cito diaconus, cito
difficile est enim, ut de quolibet numero omnes pos- sacerdos fiat; quia-in minoribus officiis, sidiu per-
sint occurrere. Nunquid debet hoc ipsum impedi- duraverint et vita eorum pariter et obsequia com-
menlo esse ecclesiasticseutilitali? nam et in hac probantur, ut ad sacerdoliura postea eraensis slipen-
ecclesia ad quam dignata est vestra sanclitas conve- diorum meritis veniant, nec prsecipiant quod vita
nire, crebro ac pene per diem Dominicaraordinan- probata meretur accipere. Quoniam ergo cerla defi-
dos habemus: nunquidnam frequenter polero duo- nilione monslratum est, qui debeant admilli, qui
decim, vel decem, vel non multominus advocare vero reprobari: ex his omnibus quos vidit dignatio
episcopos; sed facile est mihi duos adjungere mese tua non posse reprobari, eligere debebis, quos cle-
parvilati vicinos : quapropter cernit me charitas ve ricos facias. Si enim nullam gratiara hominibus ai?t
stra hoc iDSumobservari non possc. beneficium proestare velmus, tales invenire possu-

Est concilii Africani in antiquo codice Can. Eccl. Rom.

855 CRISCONIIAFRICANI EPISCOPt 836
mus, de quorum assumptione, nec incurrere, nec A Ex decret. papte Cceleslini,tilul. 16. Ordinatosvero
erubescere valeamus. quosdam, fratres charissimi, episcopos, qui nullis
Item de eorum conversalionequi ab infantia Deo se ecclesiasticis ordinibus ad tantx dignitatis fasligium
voverunt. fuerint instituti, conlra Patrum decrela, hujus usur-
Ex decretis papm Siricii, tit. 9. Quicunque itaque palione, qui se hoc rccognoscit fecisse didicimus,
se Ecclesiscvovet obsequiis, a sua infanlia ante pu- cum ad episcopatum his gradibus quibus frequen-
bertatis annos baptizari, et lectorum debet ininiste- tissime cautum est, debeat perveniri, ut rainoribus -
rio sociari: qui ab accessu adolescentiae usque ad initiati officiisad majora firmentur; debet enim anle
tricesimum setatis annum, si probabiliter vixerit, esse discipulus quisquis doclor esse desiderat, ut
nna tantum et ea quam virginem communi per sa- possit docere quod didicit. Oranis vitse institu-
cerdotem benedictione perceperit, uxore contentus; tio hac ad id quo tendit se ralione confirmat. Qui
acolylus et subdiaconus esse debebit; postque ad minirae lilteris operam dederit, prseceptor esse non
diaconii gradum, si se ipse primitus continentia potest litterarum. Qui non persingula stipendia cre-
praeeunte dignum probaverit accedat: ubi si intra verit, ad emerilum stipendii ordinem non potest
quinque annos laudabiliter administraverit, congrue pervenire : solum sacerdotium, inter isla rogo, vilius
presbyterium consequatur : exinde post decenniura B est quod facilius tribuitur, cum difficilius impleatur ?
episcopalem cathedram poterit adipisci; si taraen III. De monachorunipromotione.
per hrcc tempora integritas vitac ac fides ejus fuerit
Ex decretis papm Siricii, liiul. 13. Monachos quo-
approbata.
Item ex decretis papm Zosimi, tit. 3. Hsec autem que, quos tamen morum gravitas, et vitoe ac fidei
institutio sancla commendat, clericorum officiis ad-
singulis gradibus observanda sunt terapora.
Si ab infantia ecclesiasticis ministeriis nomen de- gregari, et optamus et volumus : ita ut qui intra tri-
cesiraura annum setatis sunt iii minoribus per gradtis
derit, et inler lectores usque ad vicesimurn setatis
annum continuata observatione perduret; si major singulos crescente lempore promoveaniur ordinibus,
et sic ad diaconatus vel presbyterii insignia maturrc
jam et grandscvus accesserit: qui tamen post bapti- oetatis consecratione
smum statim se divinaemilitiae desiderat mancipari, perveniant, nec c saltu ad epi-
sive inter leclores, sive inter exorcistas quinquen- scopatus culmen ascendant, nisi in his eadeni quse
nium teneatur; exinde acolytus vel subdiaconus singulis dignitatibus superius prsefiximus tempora
fuerint custodita.
quatuor annos el sic ad benediclionera diaconatus Ex decretis papceInnocentii, titul. 17. De mona-
si meretur, accedat; in quo ordine quinque annis si
C chis qui diu morantes in monasteriis, postea ad cte-
incutpate se gesserit hserere debebit: exinde suOra-
ricatus ordinem pervenerunt, nori debere eos a
gantibus stipendiis, per tot gradus dalis proprise fi-
dei documentis presbyterii sacerdolium poteril pro- priori proposito deviare. Aut enim sicut in mona-
mereri. sterio fuil, et quod diuservavit in meliorigradu po-
De quo loco si eum exactior ad bonos mores vila situs amitlere non debet, aut si corruptus, postea
el in monasterio sedens, et ad clerica-
perduxeril, sumnlum ponlificatum sperare debebit, baptizatus,
hac tamen lege servata, ut neque digamtis, neqne tus ordinem accedere voluerit, uxorem omnino ba-
" paliens ad hos gradiis possit admitli; sane Ut bere non poterit: quia nec benedici cura sponsa
etiam defensores Ecclesiac qui ex laicis fiunt supra- potest jam ante corruptus. Quaeforma servatur in
dicta observatione teneantur; si meruerint esse ih clericis; maxime cum vetus regula hoc habet ut
ordine clericatus. quisquis corruplus baptizatus clericus esse voluis-
ltem de grandmvis. set, sponderet se omnino uxorem non ducere.
Ex decretis papm Zosimi, titul. 1. Zosimus eoisco-
Ex decretis papm Siricii, tilulo decimo. Qui vero pus urbis Rorase, liesychio episcopo Salonitano.
jam oetate grandsevus melioris propositi conversa- Exegit dileclio tua prseceptum apostolicre sedis, in
tione b probatus ex laico ad sacram militiam perve- D quo Patrtim decreta consenliunl; et significas non-
nire festinat, desiderii sui fructum non aliter obti- nullos ex monachorum ccetu, quorum soliiudo qua-
nebit, nisi eo quo baptizatur terapore, stalira lecto- vis frequenlia major est, sed et iaicos ad sacerdo-
rum, aut exorcistarum niunero societur : si tamen tium festinare. Hoc autem specialiter et sub prsede-
eum unam habuisse vel habere, et banc virginern cessoribus noslris et
nuper a nohis interdictum con- '
accepisse conslet uxorem. Qui dum initiatus fuerit, slal litteris ad Gallias, Hispaniasque transmissis, in
expleto biennio, per quinquennium alitid, acolytus quibus regionibus familiaris est ista prresumptio, ':
ct subdiaconus fiat, et sic ad diaconatum, si per quamvis nec Africa super hac admonitione nostra
hrcc tempora dignus judicatus fuerit provehatur. habeatur atiena, ne quis penitus contra Patrum prx- :
Exiude jam accessu temporum presbyterium vel cepla qui ecclesiasticis disciptinis imbutus
per ordi-
episcopatum, si eum clerici, ac plebis evocarit ele- nem non fuisset, et temporis approbatione divinis
ctio, non immerito sortielnr. stipendiis cruditus, nequaquam ad summum Eccle-
» Pasnitens,Dionys.Exig. et Cod. Eccl. Rom. * Statim, addil Dionys. Exig.
* Vrovocalus,Dionys Exig. et Cod. Eccl. Itom
837 BREVURUM CANONICUM. 8$
siaesacerdolium aspirare prsesumeret; et non solum A criminis, quia utique conveiiientiaEccleslseministe-
in eo ambitio inefficax haberetur ; verum eliam in ria reparanda sunt, non incohvehiehtibiiS Ineriiis
ordinatores ejus, ut carerent eo ordine, queni sine f generanda; tantoquemagis quodsacrisaplumpOssft
ordine contra prsecepta Patrum crediderant prsesu- esse servitiis, in eorum quxrendum est inslituiis;
mendum. Et post paululum : Si enim oflicia ssecu- quantum de tempore quo fuerant hoec assequenda
laria principalem locum non vestibulum actionis in- decerpitur, ut morum habere doceatur hoc probllas,
'
gressis, sed per plurimos gradus examinatis, tempo- quod prolixior consuetudo non contulil: ne per oc-
ribus deferunt: quis ille tam arrogans, tam * im- casionem supplendre pcnurire clericalis, vilia polius
prudens invenitur, ut in ccelesti militia quse penitus divinis cultibus intiilisse judicemur, fion legitimse fa-
ponderanda esl, et sjcut aurum repetitis ignibus ex- miliseconfutemur procurasse compendia : quorum
plorandum statim dux esse desiderat, cum tiro ante promotionibus super anni metas, sex menses nihilo-
non fuerit, et prius velit docere quam discere? As- minus subrogamus. Quoniam sicut dictrjm e-t, di-
suescat in Dominicastris in lectorum primitus gradu stare convenit inter personam divino ciiltui deditam,
divini rndimenta servilii, nec illi b villescit exorci- et de laicorum conversione venientem. Quiie tamen •
stara, acolylum, subdiaconum, diaconura oer ordi- eatenus induigenda credidimus, iit illis ecclesiis qni-
nem fieri; nec hoc saltu, sed statutis majorum ordi- B bus infestatione bellorum vel nulla penilLs, vel exi-
natione temporibus. Jam vero ad presbyterii fasli- gua remanseruut ministeria, renoventur. Quatenus
gium talis accedai, ut et nomen actas impleat, et his Deo propitio restitutis in ecclesiasticis gradibus
meritum probitatis stipendia anteacta testentur. Jure subrogandis, canonum paternornm vetus forma ser-
inde summiPontificislocum sperare debebit. vetur, nec contra eos ulla ratione praevaleat, quod
Ex decretit papmGelatii, titul. 2 et 5 «(16. Priscis pro accedentis defeclus remedio providetur; hon
igilur pro sui reverentia manentibus constilutis, quse ' adversus scita majornm nova lege proponitur coete-
ubi nulla vel rerura, vel temporum perurget angu- ris Ecclesiis ab faacoccasione cessantibus, quas noh
'
stia, regulariter convenit custodire eatenus Eccle- simili clade vaslatas pristinam faciendis Ordiriationi-
siis, quaevel cunctis sunt privatse ministris, vel suf- bus convenit tenere sentenliara, quo magis hac op-
ficientibus usque adeo dispoliataeservitiis, ut plebi- portunitate« commoti observantiam venerandorum
bus ad se pertinentibus divina munera supplere noh canonum propensins delegamus, singulorum gra-
valeant, tam instiluendi qnam promovendi clerica- duum conscientias admonentes, ne in illicitos pre-
lisc obsequii sic spatia dispensanda COncedimus.Et rumpere moliantur excessus. Nec fas esse confidat
si quis etiam de religioso proposifo, et disciplinis quisquam pontilicum bigamos aiit conjtigia sortlen-
monasterialibuseruditus ad clericale munus accedat;' C tes ab aliis derelicta, sive quoslibet post pceniten-
imprimis ejus vita prseteritis acta temporibus inqui- liam, vel sine litteris, velcorpore vitiatos, vel con-
ratur: 1° Si nullo gravi facinore probatur infectus; ditionatos, aut curise publicarumque rerum nexibus
2° Si secundamnon habuil fortassis uxorem; 3° Nec implicatos, aut passim nulla teriiporis congruentis
a marito reliclam sortitus ostenditur; 4° Si pceni- examinatione discussos divinis servituros applicare
lentiam publicam fortassis non gessit; 5° Nec ulla mysteriis; neque pro suo libito jura studeanl aliena
parte corporis vitiatus appareat; 6° Si servili aut pervadere, absque sedis apostolicrejusta dispbsitione
originarisehon est conditiohi obnoxius; 7° Sicurioe mandante.
jam probatur nexibus absolulus; 8° Si assecutus est Item de hoc, titul. 16. Illitteratos quOque, et non-
lilteras, sine quibus vix fortassis J osliarium possit nulla parte corporis imminutos, sine iillo respectu
implere. Ut si his omnibus quce surit prsedicta fulci- ad ecclesiasticura didicimus venire servitium, quod
lur, continuo lector, vel notarius, atit certe defensor simul antiqua traditio, et apostolicse sedis vetus
effectus, aut post tres menses existat acolytus. forma non recepit; quia nec lilteris carens sacris
Maximesi huic oetasetiam suffragatur, sexto mense esse potest aptus ofticiis, et vitiosum nihil Deo pror-
subdiaconi domen accipiat, ac si modestaecbnversa- sus offer.i legalia prsecepta sanxerunt. Itaque de
tionis honestsequevoluntatis existit nono mense dia- csetero raodis omnibus hsec vitentur, nec quisquam
cunus, completo annOsit presbyter, cui lamen quod talis suscipialur in clerura : si qui vero, vel temeri-
annorum fuerant iriterstitia collatura, sancli propo- tate propria, vel incuria proesidentium tales ante
siti sponte suscepta doceatur prscstitisse devdtio. suscepti sunt, h in conslitutis locis eatenus perseve-
Ex decretit ejusdem, tilul. 3. Si vero de laicis quis- rent, ut nihil unquam promotionis arripiant, satis-
piam ecclesiaslicis est aggregaridus officiis, tanto que habeant hoc ipsum sibi pro nimia miseratione
sollicitiusin singulisquaesuperius comprehensa sunt, perniissutn.
hujusmodidecet examinare personam : • quando in- IV. Ut neophyli non ordinentur.
ter mundanam religiosamque vitam constat esse dis- Concil. Nicmno, tit. 2. Quoniam plura aut per ne-

* Impudens,Dionys.Exig. et Cod. Can. Eccl. Rom. e Quanlum, et Cod.EccL Rom.

t Vile sit, Dionys. Exig. et Cod. Eccl. Rom.
c Officii,Dionys.Exig.
d Ostiarii possilimptete mfnisierium. Dionys. Exig.
el Cod. Eccl. Rom.
f Ingerendi, Dionys. Exig.
Dionys. Exig. et Cod. Eccl. Rom.
f Commoniii,Dionys. Exig. et Cod. Eccl. Rbrii.
Excusi libri liabent in hit quibus consliluti tunt
locls.
839 CRISCONHAFRICANI EPiSCOPI 840
cessitatem, aut alias cogentibus hominibus adversus AI Concil. Carthaginensi, titul. 4. Ut in sacramcnlis
ecclesiaslicam facta sunt regulam, ut homines ex corporis et sanguinis Domininihil amplius offeratur,
genlili vita nuper accedentes ad fidem, et inslructos quam ipse Dominus tradidit, hoc est panem el vinum,
brevi tcmpore, mox ad lavacrum spiritale produce- aqua mistum : primitiaevero seu mel, et lac, quod
rent, simulque ut baptizali sunt ad episcopatum, uno die solemnissimo in infantum myslerio solet
vel presbylerium promoverent, oplime placuil, nihil offerri, quamvis in allari offerantur, suam tamen ha-
tale de reliquo lieri: nam et tempore opus est ei, beant propriam benedictionera, ut a sacraroento
qui catecbizatur, et post baptisma probatione quam Dominici corporis, et sanguinis distinguantur; nec
plurima; manifesta est enira aposlolica scriptura, amplius in primitiis offeratur quam de uvis, et fru-
quse dicit: Non neophytum ne in superbia elatus in mentis.
judicium incidat, et laqueum diaboli. Si vero pro- VI. Qum speciesad altare non ad sacrificium, ted
cessu temporis, aliquod deliclum animoccirca per- ad benedictionemsimpticemdebeant » offerri.
sonam repcriatur hujusmodi, et a duobus, vel tribus In Canonibus Apostolorum, titut. 4. Olferri non
testibus arguatur; a clero lalis abstineat. Si quis liceat aliquid ad altare proeler novas spicas, et uvas,
autem prreter hsec fecerit, quasi conlra magnum et oleum ad luminaria et thymiama, id est, incensum,
concilium se eflerens, ipse de clericatus honore pe- "B lempore quo sancta celebratur oblatio.
riclitabitur. VII. Ul ea qum in ecclesiisofferri non possunl, ad
Concil. Laodicenti, titul. 3. De his qui nuper sunt domossaeerdotuma fidetibusdeferantur.
illurainati baptismate, quod eos in sacerdotali non Ubi supra, tit. 5. Reliqua poina omnia, primiliat,
conveniat ordine promoveri. ad domum episcopo et presbytcris diriganlur, nec
Concil. Sardicensi, titul. 13. Osius episcopus dixit: offerantur in allari. Cerlum est autem quod episco-
Et hoc necessarium arbitror, ut diligentissime tra- et presbyteri dividant et diaconis et reliquis cle-
si forte aut aut scholasticus de aut pus
ctetis: dives, foro, ricis.
ex adminisiratione episcopus fuerit postulatus; ut
aut presbyter uxorem suam quam
non prius ordinetur, nisi et lectoris raunere et officio VIII. Ut episcopus debet caste regere, non relinquat.
diaconi, aut presbyteri fuerit perfunclus. . ln CanonibusApostotorum,tilul. 6. Episropus aut
Ut per singulos gradus si dignus fuerit ascendat ad uxorem propriam nequaquam sub oblenlu
culmen episcopatus : potest enim per has promoiio- presbyter Si vero rejeceril, excommunice-
reiigionis abjicial.
nes quse habebunt utique prolixum tempus, probari
tur; sed si perseveraverit, dejiciatur.
qua Ude sit, qua modestia, qua gravilate, et vere-
cundia, et si dignus fuerit probalus, divino sacerdo- C * IX. Ut saceidotes et ministri altaris smcularibut
curis abstineant.
tio illustretur; quia conveuiens non est, nec ratio,
nec disciplina patitur, ut temere, et leviter ordinelur Ubi supra, titul. 7. Episcopus, aut presbyter, aut
aut episcopus, aut presbyter, aut diaconus, qui neo- diaconus, nequaquam ssecularescuras assumant; sin
phytus est, maxime cum et magister gentinm Apo- aliter, dejicianiur.
stolus, nec hoc fieret denuntiasse, et prohibuisse vi- X. Quo temporePascna celebrelur.
deatur; sed hi quorura per longura tempus examinalai l/fcisupra, tit. 8. Si quis episcopus, aut presbyter,
sitvita, elmerita iuerint comprobaa. aut diaconus sanctom Paschse diem ante vernale
Ex decret. papm Leonis, lit. 33. In civitalibus,> oequinoctiumcum Judaeis celebraverit, abjiciatur.
quarum rectores obieriut, de substituendis episcopis1 Concilio Antiocheno,titut. 1. Omnes qui ausi fue-
hsecforma servetur, ut is qui ordinandus est, etiamsi1 rint dissolvere definitionem sancli et
magni concilii,
bonae viise testimonio fulcialur, non laicus, non neo- quod apud Nicxam congregalura est sub prxsentia
phylus, nec secundx conjugis sit marilus, aut quii piissimi et venerandi principis Conslantini, de saluti-
unam quidem habeat vel habuerit, sed quam sibii fera solenmilale sacratissimse Paschse, excommuni-
viduam copularit. Sacerdoturn enim tam excellens> _. candos ct de Ecclesia pellendos esse censemus : si
est electio, ut hsec, qusc in aliis membris Ecclesise ' taraen contentiosins adversus ea qure bene sunt de-
non vocantur ad culpam, in illis tamen habenlur" creta prsestiterint et hxc quidem de laicis dicta sint.
illicila. Si quis autem eorum qui proeesse noscuntur Eccie-
V. Ul nihil aliud in sacrificium prmter id quod six, aut episcopus, aut presbyter, aut diaconus, post
Dominusslatuit offeralur. hanc definitionem tentaverit ad subversionem popu-
In CanonibusApostolorum,lilul. 3. Si quis eplsco- lorum, Ecclesiarumque perturbationem, seorsum
pus, aut presbyter, prseter ordinationem Doraini, aliaa colligere et cum Judxis Pascha celebrare : sancla
quxdam in sacrificio offerat super allare, id est autt synodus hunc alienum jam hinc ab Ecclesia judicavit;
roel, aut lac, aut pro vino siceram, aut confecta quae- >. quod non solum sibi, sed et plurimis causa corru-
dam, ant volatilia, aut animalia aliqua, aul legumina,( ptionis et perlurbationis exstiterit; nec solum tales a
contra constitutionem Domini faciens, congruo tem- ministerio removet; sed etiara illos qtii post damna-
pore deponatur. tionem liujusmodi communicare tentaverint: dam-
* Excusi, exhibtri.
tl\ BREVIARIUMCANONICUM. 8*2
nalos autcra omni quoque extrinsecus honore pri- A Concil. Antiochensi,tiL 4. Si quis ^piscopus dam-
vari, quem sancta regula el sacerdotium Dei pro- nalus a synodo, vel presbyler aut diaconus a suo
tueruit, episcopo, ausi fuerint aliquid de ministerio sacro
con-
XI. Quodministri altaris, oblalione celebraia, debeant coutingere, sive episcopus, juxta prsucedeniera
communicure. sueiuJinein, sive presbyler, aul diaconus, nullo modo
Jn Canonibus Apostolorum,tit. 9. Si quis episco- liceat ci, nec in alia synodo reslitutionis spem aut
et
pus, aut presbyter, aut diaconus, vel quilibet ex sa- iocum habere salisfactionis; sed coromunicantes
cerdotali catalogo, facta oblatione, non communicave- fti omites ab;ici de Ecclesia, et masime si poslea-
rrt; aul causam dicat, utsi rationabilis fuerit, veniam quam dtdicerint advcrsus mcmoralos prolatam
consequatur; aut si non dixerit, communione prive- fuisse sententiara, eisdem conununicare tenlaverinl.
tur, tanquam qui popnlo causa Ixsionis exstiterit, Concil. Carlhag., lilul. 9. Augustinus episcopus
dans suspicionemde eo qui sacriiicaverit quod recie legatus provincix Numidia:dixit: Hoc slatuere di-
tion obtulit. gnemini, ut si qui forte merito facinorumsuorum ab
XII. Quod fideles laici ingredientes ecctesiam Ecclesia pulsi sunt, et sive ab aliquo episcopo vel
communicaredebeant. presbylero fuerint in communionem suscepti, eiiam
Ubi supra, tit. 10. Omnes fidelcs qui ingrediuntur 6E ipse pari cum eis crimine teneatur obnoxius, refu-
Ecclesiain, el Scriptnras audiHtit, non autem perse- giente sui episcopi regulare judickm. Ab universis
verant in oratione, nec sanctam communionem per- episcopis dicium esl: Omnibus placet.
cipuini, velut inquietudines Ecclesioecommoventes, XV. Ul tmtlut fideliumpnBter commendalitiat
convenit communione privari. suscipiatur epitlolas.
Concil. Antiocheno,lit. 2. Ornnes qui ingrediunlur In CanonibusApostolorum,lit. 13. Si quis clericus
Ecclesiam Dei, et Scripturas sacras audiiini, nec aitt laicus a communione suspensus, seucoinrauni-
-communicantin oralione cum populo, sed pro qua- «ans, ad alteram properet crvilatem, ei suscipialur
dam intemperie se a perceptione sanctae communio- prxter commendalilias epistolas; et qui suscipiunl,
fiis avertunt, ii de Ecclesiaremoveanlur quandiu per et qui susceptus esl communione priventur. Excom-
confessionempoenilentisefructus ostendant, et pre- municalo vero prolelelur ipsa correptio, tanquam
cibus indulgentiam consequanlur; cum excommuni- qui mentitus Ecclesiani Dei seduxerit.
catis aulem non licere «ommunicare; nec cura his Concil.Antioch., litul. 7 et 8. Nuilus peregrinorum
qui per domos conveniunt, devilantes oraliones Ec- sine pacificis, id est, commendaUliissuscipiatur epi-
clesiac,simul orandura est; ab alia quoque Ecclesia stotis; presbyteri qui suni in agris, «anonicas epi-
non.suscipiendum qui in alia minime congregatur: ** * stolas dare non possunt, ad solos tantum vicinos
si quis autern de episcopis, aul presbyteris, aul dia- episcopos Utteras destinabunt: chorepiscopi auleni
conis, seu quilibet ex clero, deprehensus fuerit cum «]uisunt irreprehensibUes dare possunt pacilicas, id
excomrnunicatis orare, etiam iste priveiur commu- est, generales epistolas.
nione, lanquam qui regulam confundal Ecclesioe. XVI. Ul ab episcopisaliena parochia non prrvadatur.
XIII. Quodcum excommunicatisuon sitorandum. In CanonibusAposlolorum, lit. 14. Episcopo non
Iu CanonibusAposL, titul. 11. Si quis curoexcom- licere alienam parochiam, propria relicta, perva-
municalo saltem in domo simul oraverit, isle commu- dere, licet cogalur a plurimis, nisi forte quis cura
nione privetur. ralionabili causa compellat, tanquam qui possit ihi-
Concit. Nicmuo, titut. 5. J)e his qui commuriione dem constiititis plus lucri conferre, et in cattsa reli-
privanlur, seu ex clero, seu ex laicorum ordine, ab gionis aliquid profecto prospicere; el hoc non a se-
episcopis per unamquaraque provinciam, sententia metipso pertentei, sed multorum episcoporum judi-
regularis oblineat, ut hi qui abjiciuntur, ab aliis non cio et maxima supplicatione perliciat.
recipiantur: requiralur autem ne pusillanimilate atit Cencil. Anliocheno, tit. 21. Episcopus ab alia pa-
conleniione, vel aUoquolibet episcopi vilio videalur D I roehia nequaquam migret ad aliam, nec sponte sua
a congregalione seclusus. prorsus insiliens, nec vi coactus a populis, ncc ab
Concii.AiUioch.,titul. 6. Siquis a proprio episcopo episcopis necessitate compulsus; maneat aulem in
coramunione privatus est, non ante suscipialur ab Ecclesia quam primitus a Domino sorlilus esl, nec
aliis quam suo reconcUietur episcopo, aul cerle ad inde transmigret secundum pristinum de hac re ter-
synodum qux congregatur occurrens, pro se satis- minum constilutum.
faciat, et persuadens concilio sentenliara suscipiat Concit. Calchedonensi, lit. 5. De his qui transmi-
alleram : hxc autem definilio maneat circa laicos, et grant de civiiate in civitatem, episcopis aut clericis,
presbyteros, et diaconos, omnesque qui sub regula piacuil ut canones qui de hac re a sanclis Patribus
esse moustrantur. slatuli sunl habeant propriam Hrmitatem.
XIV. Quodeum damnalit clericis norisit erandum. XVII. Ut clerici pro;:riat ecclesias non relinquam.
In Canonibus Apottolorum, tit. 12. Si quis cum InCanonibut Aposlotorum, lit. 15. Si quis pres
damnato clerico veluti cum clerico simul oraveril, byter, aul diaconus, autquilibet de numero clerico-
ille danraetur. rum, relinqqcns propriara parochiam, porgat j«d
PITROI.. LXXXVIH. 27
813 CRISCOMI AFRICANi EPISCOI'1 gii
alienain, et oninino demigrans prxter episcopi sui A ut nec illis prsesideai, qiios per avariiiaui cupivii;
conscienliara in aliena parochia commorclur, hunc nec illis quos per superbiam sprevit. Suis igitur ler-
ulterius ministrare non patimur, prxcipue si voca- minis quisque cpntcntus sit, nec supra mcnsuram
tus ab episcopo redire contempserit in sua iriquie- juris sui afiectet augeri.
tudine perseverans; verumlamen tanquam laicus, Ex decretis papm Gel.sii, lit. 23. Qiiisquis pro-
ubique communicet. prire deserlor Ecclesix nullis exislenlibus causis ad
Concil. Nicmno,tit. 15. Propler niultam periurba- aliam putaverit transeundum, lemereque susceptus
tionem el seditiones qux finnt, placuit consuetudi- fuerit, et proinolus, reverendorum canonum, vel
nem penitus auiputari, quae prxt r regulam in qui- ipse, vel recepior ejus alque provector, consliiula
busdam parlibus videtur admissa. Ita ut de civilatc non fugiet, qux de hujusmodiprxsuinptoribusprx-
ad civilalem, non episcopus, non presbyter, non fixere reservanda.
diaconus transferatur; si quis autem post dellnitio- Cortcil. Carthag., tit. 21. Epigonhis episcopus
nem sancti et magni concilii tale aliqoid agere teri- dixii: In multis conciliis siaiuium csi, etiain riunc
laverit, et se hujuscemodi negotio manciparit, hoc hoc confirmandum est a vestra prudentia, beatis-
factum prorsus irrituin dicatnr, et restituaiur eccle- simi fratrcs, ut clericum alienum nullussihi prjeri-
six cui fuit episcopus, aut presbyter, aut dtaconus B piat episcopns prxler ejus arbilriuin cujus fuerit
ordinatus. clericus. Dldo autein Julianum qui ingratus est Dei
Concilio Nicmno, til. 16. Quicunque temere ac beneficiis per nieam parvi:alem in se collatis, ita
periculose, neque timorem Dei prx oculis haben- lemerarium, et audacein cxstilisse, ut eum qui a me
ics, nec agnoscentes ecclesiaslicam regulam, disce- baptizalus e t, cura esset puer egeniissimus mihi al>
dunt ab Ecclesia, episcopi, presbyteri, aut diacOni, eodem commehdalus, Cumque multis annis a me
vel quicunqiie sub regula prorsus existunl, ii ne- aleretur, atque incresceret, hunc baptizalum esse
quaquam debent in aliam Eeclesiam recipi, sed om- in ecclesia mea per manum patvilatis mex conslat;
nem necessitatem convenit illis imponi, ut ad suas idem in dicecesi Apaliensi lector esse cceperat, imo
Eecksias revertantur : quod si non fccerunt, oportet arinis ferme duobus legerat, uescio quo contemptu
eos communione privari. Si quis autem ad alium humilitatis mex : idem Julianus euin arripoit, quem
periinenlem andacter invadcre, et in sua Ecclesia dicit quasi pmprium civera sui loci Vazapitani me
ordinare teniaverit rion consenliente episcopo a inconsulto usurpare : nam et diaconura illum ordi-
quo discessit is qui regulx mancipalur, ordinatio navit. Hoc si Ikel, pateal hxc licentia a vobis, bea-
htijuscemodi irrita comprobatur. lissimi fratres, si minus tara iinpudens cohibealur,
Coucil. ChakeJon., til. 20. Clerieos in Ecclesia mi- ^ ne se miseeat communioni cujusquant.
nistrantes, sicut jam constituimus, in alterius civi- Nuraidius episcopus dixit: Si non poslulata, r.c-
tatis Ecclesia statutos fieri non oportet, sed conten- que consulta tua digriatione id videlur fecisse Julia-
tos esse in quibus ab inilio ministrare meruerilnt, nus, judicant oinnes inique factum, atque inligne;.
cxceptis illis qui, proprias amittentes provincias, ex quapropler nisi idem Julianus correxerit errorcm
necessitale ad aliam Ecclesiam transierunt. Si quis suum, et cuin satisfactione eumdera clericum quein
aulem episcopus post hanc delinitionem susceperit fueral ausus ordinare revocaverit turc plebi, contrrt
clericum ad alium episcopum peninentem, placuit statuta concilii faciens, contumacixsux, separaius
et susceptura et suscipientem communione privari, a nobis, excipiet judicium.
donec is qui migraverat ekricus ad propriara fuerit Epigonius episcopus dixit:^Elate paier, et ipsa
regressus Ecclesiam. promotione "antiquissimus, vir laudabilis Iraler et
Concit. Antiocheno, til. 3. Si quis presbyter, aut collega noster Viclor vull hanc pciitionem genera-
diaconus, et omnino quilibet ex clericis, parochiam lem oranibus effici.
propriam deserens ad aliam properaverit, dein om- Concil. Carthag., lit. 22. Aurelius episcopus dixit:
itino demigrans in alia parochia per multa tempora Serinonera meum admiitite, fralres. Conlingit non-
nilitur immorari ulterius, ibidem non minisiret, nunquam, ut poslulenlur ab e, clesiis qux prxposi-
niaxiine st vocanti suo episcopo, et regredi ad pro- tis egent, vel presbyteris, vel episcopis, etlamen
priam parochiam commonenti obedire contempse- memor statutorum id sequor, ut conveniam episco-
rit: quod si in bae indiseiplinalione perdurat, a mi- pum ejus, alque ei inculcem, quod ejus clericus a
nisterio modis omnibus removeatur, ita ut nequa- qualibet ecclesia pnsluletur; sed forte in bbdierno-
quam loeum restitutionis inveniat. Si vero pro hac non reluctaii sunt, et nequando contingat ut relu-
causa damnatuni alter episcopus suscipiat, hic ctentur, cum fuerint a me in hanc causam poslulali,
etiam a communi coerceatur synodo, veluti qui ec- quem scitis multarum ecclesiarum et ordinandorum
ciesiastica consliluta dissolvat. curam sustinere. Justum est ergo ut quemlibet con-
Ex decret. papm Leonis,~tlt.38. Si qu:s autem epi- sacerdoiuro eonveniaraus cum duobus e consorlio
scopus civitatis sux mediocriiate despecta admini- nostro, vel tribus teslibus; sin vero indevotus exsti-
slrationem loci cetebrioris ambierit, el Sd majorem tertt, quid censet charitas vestra faciendum? ego
se piebem quacunque ratione transturefrt,'a cathe- eitim cunciarum ecclesiarttm dignatione Dci, ut
dra qiiidem pellatur aliena, sed ear«i6it<? propria, scitis, fratres, sollicitudinem susiui«Q.
«13 BREVIAIUUMCANOXICUM. Si«
Nuiuidius episcopus dixit: Fuil seinper hxc licen- A oportet ei negarc auJientiam roganli; cl iUcepiscopus
tia bulc se 'i, ut unde vellet, et de cujus nomine qui eum juste aul injusle anjecil, palienter accipiat, ut
fuisset conventus, pro desiderio cujusque ecclesix iiegotiuni discutialur, ut vel probetur sentenlia ejus
ordinaret episcopum a plurimis, vel emendetur : lainen priusquam omnia
Epigonius cpiscopus dixil : Bonilas sequestrat diligeuler, et fideliter exaniineniur, etini qui fuerit
possibilitatem, minus enira prxsumis, fraler, cum communione separalus ame cognilionem nulius
le bonum et cleinentem omnibus reddis, habes debet prxsumere ui eum conimunione societ. Hi
coim hoc in arbitrio. Satis est ul satisliat personx vero qui convenkmt ad audieiidnm, si viderint cleri-
uniuscuju-que episcopi in prima lanluraraodo con- corum esse studium, et superbiam, quia non decet
venlione : si autein quod licet huic sedi vindican- ut episcopus injiiriam vel contumeliarn paliatur;
dura sibi fuerit arbitralus, necessc habes iu oinnes sicvioribus eos verbis «asligeul, ut obediani honesta
ccclesias suffulcire, unde libi non potestalem da- prxcipieula episcopo, quia sicut ille clertcis since-
mus, sedtuatn assignamus, ut liceal voluntaii tuoe, rum debct exbibcre amorem cbaritalis, ita quoque
ciiam semper tenere quem voles, ut prrcpositos vkissim niinistri mfucaia debenl episcopo suo exhi-
plebibus vel ecclesiis consliluas, quipostulali fue- bere obscquia.
rint. et unde voles. B Exdecretis papat lnmcenlii,Xil. 14. Ul de aliena
Poslumianus episcopus dixit: Deinde qui tinum ecclesia clericum ordinare nultus usurpei, nisi ejus
Itabuerit, nunquid debet illi unus presbyter auferii? episcopi precibus exhorlatus concedere votuerit;
Aurelius episcopus dixit: Sed episcopus unus esse hoc eliam synodus staluit Nicxua, ut abjectum ab
polest per quem dignalione divina presbyleri mtilti altero clericuin, altera ccclesia non recipiat.
«onstilui possint, unus autem episcopus diflicile Ex decrelis pqpm Leonis, lit. 39. A.ienum cleri-
invenititr constituendus : quapropter si necessarium cura invilo episcopo ipsius nemo suscipiat, uemo
episcopaiui quis habuerit presbyterum , et unum, ut sollicilet, nisi forlc ex placito charitalis: id inler
dixisli, frater, babucrit, eliam ipsura ad proniotio- dantem accipieniemque conveuial: nara gravis iu-
neni dare debebit. Postumianus episcopus dix.it: jurirc reus est, qui de fratris ecclesia id quod esi
£rgo si habet alios abundantes clericos, debet inibi ulilius, aul preliosius, audel vel abjicere, vel tenere :
-alia plebs subvenire. -,.•,. . ilaque si inlra provinciam res agitur, transfugam
Aurelius episcopus dixit: Sane quando tu eccle- clericum ad ecclesiam suam metropoUtanus cora-
six alleri subveneiis, persuadebitur illi qui plures pellet. Si autem lougius recessit, iui prxcepti aucto-
iiabet clcricos, ut unuin tibi ordinandum largialur. rilate revocabitur, ut nec cupidilali, nec arabitioni,
G occasio reltiiQuatur.
XVIII. Ul episcoputqui clericosalierius susceperii
communioneprivetur. XIX. Ut digaminon admitlanlur ad clerum.
In cunonibus Aposlolorum, lilul. 16. Episcopus In Canonibut Aposlolorum, lil. 17. Si quis post
apud quem * demoratos clcricos alterius esse consti- baptisraa secuadis fuerit nuptiis copulatus, aut con-
terii, si conlra eos decretam cessalionem pro nihilo cubinam habuerit, non potest esse «piscopus, non
«reputans, lanquam clericos forte susceperit, velut presbyter, aut diaconus, aui prorsus ex numero eo-
rnagister inqtiielutinis, cemmUnieneprivelur. rura qui ministerio sacro deserviunt.
Coiuil. Sardicen»., titul. 16. Osius episcopus Concil. Laodic.,.tit. 1. De hisqui secundum eccle-
dixil: Hoc quoque omnibus placet, ut sive diaco- siaslicam regulam libere, ac legitime secundis nu-
nus, sive presbyter, sive quis clericorum, ab epi- ptiisjuncli suut, necocculte nupliarum copulam
sccpo suo communione fuerit privaius, el ad alterum fecerunt, oporlemt parvo tempore transacto vacent
perrexerit episcopum, el scierit ad quem confugit orationibus, et jejuniis, quibus eiiam juxla utdtrl-
euin ab episcopo suo fuisse abjectum, non oporlel gentiam communionein reddi decrevimus.
ut eicommunionera indulgeat; quod si.fecerit, sciai Ex decreL papm Siricii, tit. 11. Quisquis sane cle-
se convocatis episcopis causas esse diclurum. Uni- 0 ricus aut viduam, aut cerle secundam conjugem du-
versi dixerunt: Hoc slatutum et pacem servabil, et xerit, omni ecciesiaslicae dignitalis..privilegio mox
concordiam custodiet. nudeiur, laica lanlum sibi CQinmunioneconcessa; .
ConciL supradiclo, tit. 17. Osius episcopus dixit: qnam ita demum poterit possidere, si nihii poste
Quod me adhuc movet relinere non debeo; si epi- propier quod hanc perdat, admiUat.
scopus forte quis iracundus, qupd esse non debet, el Ex decrelis papm Innocentii, tit. 11, 12 et 13. L't
aspere commovetur adversum presbyierum, sive viduam clericus non dncat uxorem, quia scriplum
diaconumsuum, et exlerminare eum de Ecclesia est: Sacerdoles uxorem virginem accipiant, non vi-
voluerit, providendiim est ne innocens damnetur, duam, non ejcclam. Uiique qui ad sacerdolium la-
aul perdal communionem, et ideo babeat potestatem bore suo et viuc probitate contendii, cavere debet
qui abjecius esl ut episcopos linitimos inlerpellet, et ne hoc prxjudicio impeditus pervenire non possit.
causa ejus audiatur, ac diUgeniiustractetur, quia non Ut is qui vjduam licet iaicus duxit uxorem, siva
* Jn Codice Dionys.
Exlg., pag. 115, mcmoralos,sed yerperam.
 847 CRlSCONIl AFRICANI EPISCOPI 843
anle baptismum, sive post baplismum, non admitta- A nascatur : qunnquam ignorare nunqiam licuerit sa-
lur ad clerura, quia eodem vitio viJetur exclusus. cerdolem quid canonum regulis fueril definitum.
ln baptismo eniin crimina dimiltuntur, non acceplx XX. Quod si quis viduam,vel ejectam, aut meretncetn,
uxoris consortium relaxalur. Ne is qui secundam aceeperit, non t.dmitliturin e'.erum.
duxerit uxorem clericus fiat,quia scriptum est: Unius In CanonibusApostoL, tit. 18. Si quis viduam vcl
uxoris virum, et alibi: Sacerdotes mei semel nubant; ejeclam acceperit, aut meretricera, aut ancillam, vel
et ilerum : Sacerdotes mei non nubanl amplius; ac aliquam dehisqure publicis spectaculis mancipantur,
ne ab aliquibus exislimelur ante baptismum, si forle non poiest esse episcopus, aut presbyter, aut diaco-
quis accepil uxorem, et ea de sxculo recedenle alte- nus, aut ex numero qui ministcrio sacro deserviunt.
ram duxerii, in baptismo esse dimissum, satis errat Ex decrelis papm Innocentii, ttt. 30. De laicis vero
a regula, quia in baplismo peccata diniittunlur, non religio tua consuluit quod canones ordinari prohi-
acceptaium uxorum iiumerus aboletur, cum utique beant: certum esl quidem hoc regulas ecclcsiaslicas
uxor ex legis prxcepto ducalur in tantum, ut et in continere, sed non ita delinitum est, ut de omnibus
paradiso, cum parentes humani generis conjungeren- sit laicis conslilutum : neque enim clerici nasci et
tur, ab ipso sint Deo benedicli; et Salomon dicat : non Ueri possunt, sed designata sunt genera de qui-
A Deo prxparabitur viro uxor, quam formam etiam " bus ad clericatum pervenire non possunl, id est, si
sacerdotes oranes servareusus ipsedemonstraiEccle- - quis lidelis militaverit, si quis fidelis causas egerit,
six. Satis enim absurdum est aliquem credere uxo- hoc est, postulaverit, si quis lidelis adminislraverit.
rera ante baptisraum acceptam, post baptismum non De curialibus aulem manifesta ratio est, quoniam
compulari, cum benedictio, qux per sacerdotes su- etsi inveniantur hujusmodi viri qui debeant clerici
per nubenles imponitur, non maleriam delinquendi fieri, tamen quoniam sxpius ad curiam repetuntur,
dedisse, sed formam lenuisse legis a Deo anliquilus cavendum ab his est propter tribulationem qux ssepe
institulx doceatur. Quod si *non pulatur uxor esse de his Ecclesix provenit.
coraputanda, qux ante baptismum ducta est; ergo Cujus sup., tit. Sl. Eos qtii viduas accepisse sug-
nec filiiqui anle baptismum genili suntpro iiliis ha- geruntur uxores, non solura clericos effectos agnovi,
bentur. verum eliam ad infulas summi sacerdotii pervenisse,
Ex decretit papm Innocenlii, lit. 29. De digamis quod conira legis esse prxcepta nullus ignorat. Nam
aulem nec consuli debuit, cum manifesta sit lectio cum Moyses legislator claraitet: Sacerdos uxorera
Apostoli, unius uxoris virura ad sacerdotium, sive ad v rgiuem accipial, ac, ne in boc prxceptura aliquid
clericatum admilti debere, et hanc ipsam lamen si pularetur ambiguum, addidit : Non viduam, neque
virginem accepit : nam ea qux habuerit ante virum, abjectam, conlra quod prxceptura divina auctoritale
, licet defunctus, tamen si clerico postea fuerit copu- subnixum nulla deiensio mandati alterius opponi-
lata, clerictis qui eam acccperit esse non- polerit, tur, nisi consuetudo vestra, qux (ut ipsi fatemini)
quia in lege cauium est non viduam, non abjeciam ex ignorantia, ut verecundius dicam, non ex aposto-
habere posse conjugem sacerdotem. lica traditione et ratione integra a conslitutum est,
Ex decrelis papm Leonis, lit. 2. Qualis vero cum nos aulem omnesque per Orientem Occidentemque
unicuique constiterit nalalium honestas et morura Ecclesias noverit vestra dilectio bxc penitus non
esse debeat saeri allaris ministerio sociandus, et admittere, nec ad ullimum ecclesiastici ordinis lo-
Apostolo nos docente, et divina prxceptione didici- cum talcs assumere, et, si reperti fuerint, submoveri.
mus, et canonum regulis, a quibus pterosqne fratrum XXI. Ut quiduat sororeshabuerit non admittatur
declinasse, et penitus deviasse reperimus. Nam con- ad clerum.
stat ad saeerdolium pervenisse viduarum marlos, In Canonibus Aposlolorum, tit. 19. Qui duas in
quosdam etiara quibus fuerint numerosa conjugia, conjugio sorores acceperit, vel liliam fralris, cleri-
et ad omnem licentiam vita liberior, ad sacrum or- cus esse non poterit.
dinem passim patefaclis aditibus fuisse permissos; y. XXII. C/erifMmfidejussorem essenon vportere.
contra illam beati Apostoli vocem, qua talibus ex- In Canoniius Apostolorum,lil. 20. Clericus fide-
clamat dicens : Unius uxoris virum; et contra iliud jussiouibus iuserviens abjiciatur.
antiqux legis prxceptum quo dicitur et cavelur : Sa- XXIII. Quodhi qui non sponie eunuchizati sunl,
cerdos virginem uxorem accipial, non viduam, non suscipiamur ad clerum.
repudiatam.Hosergo, quicunque lales admissi sunl, In Canon. Apost., lit. 21. Eunuchus si per insidias '
abeeclesiaslicis olficiiset sacerdotali nomine aposto- hominum factus est, vel si in persecutione ejus sunt
licaesedis auctoritale jtibemus arceri; nec hoc enim ahiputata viril a, vel si ita natus est, et est dignus,
sibi poterunt vindicare cujus capaces per boc quod effioiatur episcopus.
illis obstiterat non fuerunl. Hujus discussionis cu- Concil. Nicmno, fil. 1. Si quis a medicis per lan-
rara nobis specialiier viadicaittes, ut si qua forsi- guoreni tdeseetus est, aut a harbaris abscissus, bic
tan de his commissa sunt, corrigantur, nec liceat ul-1' in dero permaneat. Si quis stuterase sanum absci-
tra committi, et ne qua excusalio de ignoratione dil, huHC etfn clero constituttim abstineri conve-

«Jn Editis, censtitula.

843 BUEVIARIUMCANONiCUM. 850
nlet, et deinceps nullum debere lalium promoveri, .v conscientix integrilate fulgentes acceptabile Dco
sicut autem lioe claret quod de his qui rem hanc af- itmnus offerrent, quibus expleto dcservilionis suav
fectant, vel audent semetipsos abscidere dictum sil, lempore, uxoris unius solius successionis cses*
sic eos quos aut barbari aut domini castraverunl, usus fueral relaxatus, quia non ex alia nisi ex tribu
inveniuntur aulem alias dignissimi, lales ad clerum Levi, quisquam ad Dei ministerium fuerat prxeeptus
suscepil regula. admitti: unde el Dominus Jesus cuni nos suo illu-
straret advenlu in Evangelio protestatur quia lc-
XXIV. Ul qui is se eunuchizavit ciericusnon fiat.
gem venerit adimplere, non solvere: et ideo Eccle-
In CanonibnsApostdorum, lit. 22. Si quis abscidit est forma castitatis, voluit splen-
siam, cujus sponsus
semetipsum, id est, si quis amputaverit sibi virilia, doribus radiare, ui in die judicii, cum rursum adve-
non iiat clcricus, quia stttis homicida est, el Dei nerit, sine macula et ruga eam possit, sicut per
conditionis inimicus.
Apostoium suum insliluit, reperire: qnarum san-
XXV. Ut clericus qui se eunnehizavil abjicialur etionum omnes saeerdoles atque Levitx insolubili
a ctero.
lege conslringimur, ut a die ordinalionis nostrx
Eommdemtit. 23 Si quis, cum clericus fuerit abs- sobrietati, ac pudiciiiae, et corda nosira mancipe-
eiderit semetipsum , omnino damnetur, quia a suis B mus, et corpora, duraraodo per omnia Deo nosiro
csl homicida. in bis qux quolidie offerimus sacriticiis plnceamus :
Ex d cretis papm Celasii, tit. 17. De his autem qui aulem in carne sunt, dicente elecliouis Vase, Ueo
qui seinetipsos abscideuint paterni canones eviden- placere non possunt; vos auiem jam non estis iir
ter si quenda posuerunl, quorum tenorem sufficiei carne, sed in spiritu; si tamen Spiritus Dei habiint
indidisse; dicunt enim lalia perpetranles mox ut in vobis, et ubi polerit nisi in corporibus (sicuifc-
agnili fuerint, ex munere clericali debere secludi; gimus) sanctis Dei Spirilus babitare; el quia ali-
quod modis oiiiuibus eustodire nos convenit, quia quanti de quibus loquimur, ut tua sanctilas retulit,
fas esse nulli suppeditat, prxter illa quidquaiu qux ignoralione lapsos esse se detlent, his hnc condi-
memorabilis decrevit forroa censere. tione misericordiam dicimus non negandam, ut sine
• XXVI. Ut laicus qui se eunncliizavittribus annis ullo honoris augmento in hoc quod detenti sunt
communioneprivelur. quandiu vixerint oflicio perseverent, si lamen post
In CanonibusApostolorum,tit.- 21. Lncus seinet- bxc continentes se studuerint exhibere. Ii vero qui
ipsuin abscindens annis tribus communionc prive- illiciti privilegii excusalione nituntur, ut sibi asse-
tur, quia sux viix insidialor exstilit. runt veteri hoc lege concessum, noverint se ab om-
XXVII. Ut episcoput, presbyter+diacanus, si pro cri- C ni ecclesiastico honore quo indigne usi sunt aposto-
minibus damnali (uer.nl, ntinime communionepri- licx sedis auctoritate dejectos; nec unquam posse
veitlur. SimitHerel rcliqui Ecctesimminislri.. veneranda attrectare mysteria, a quibus seipst dum
.nCanonibus Aposlotorum, til. 25. Episcopus, aut obscenis. copiditatibus inhiant privaverunt. Et quia
presbyter, autdiaconus, qui in fornicatione, aulper- exempia prxsentia caveri nos prxmonent in futu-
jurio, aut furto, captus est, dcponatur, non tamen rum, quilibet episcopus, presbytcr aique diaconus
communione privetur ; dicit enim Scriplura : Non (quod non opiamus), si deinceps fuerit talis inven-
vindicabit Dominus bis in idipsum. tus, jam nunc sibi omnem per nos indulgenlix adi-
Ibid., tit. 26. Siraiiiter et reliqui clerici buic con- tum intelligat obserattim, quia ferro necesse est
ditioni subjaccant. excidantur vulnera qux fomentorum non senserint
Ex decret. papm Syricii ad Himmerium ephcopum medicinam.
Taraconensem, tit. 7. Plurimos enim sacerdotes Ex decretit papm lnnecentii Viclricio episcopo
Chrisli alque levitas, post longa consecratioiiis sux Rothomagensi, tit. 21. Proposuisti quid de his obser-
tempora, tam de conjugibus propriis, quain etiam de vari debeat, quos in diaconii ministerio, aut in ofii-
turpi coitu sobolemdidiciraus procreasse, et crimen cio presbyterii, positosincontineiilesesse,autfuisse,
suum bac prxscriplione defendere, quia in Veteri w generati filii prodiderunt. De his et divinarum leguin
Testamento sacerdotibus ac ministris generandi fa- est disciplina, et bealx recordalionis viri Syricil
cultas legitur atlributa. Dicat nune raihi quisquis ille episcopi monita evidentia comraemorarit, ut incou-
est sectator libidinum prxceptorque vitiorum, si tinenles in ofliciis lalibus posili omni honore eccle-
xslimat, si in lege Moysipassiin saeris ordinibus a siaslico privarenlur, nec adinittaiiturad lale rayste-
Deo nostro laxala sunt frena luxurix, cur eos qui- rium, quod sola conlinentia oportet impleri. Est
bus committebantur sancta sanclorum prrcmonet enim velus admoduin sacrx legis auctorilas, jam
dicens : Sancli eslote, quia et ego sanclus sum inde ab initio custodita, quod in templo anno vicis-
DominusDeus vester? Cur etiam procul a suis do- situdinis sux habilare prxcepli surit sncerdoies, irt
inibus anno vicis sux in templo babitare jussi sunt servientes sacris oblalionibus puros, et ab omni
sacerdotes : hac videlicet ralione, ne vel cum uxo- labe purgatossibi vindicenl divina mysteria . neque
ribus possent carnale exercere commcrcium, ut eos ad sacrificium fas sit adniitli, qtii exercent vel
" C. Thi, smisest hamiciila.
 hi>| r.raSCDXII AFRICANi ENSCOPi - «51
cuni uxore carnafe consorliuui, quia scriptum es! : ,\ .Alionore, aut diaconii, fuerint gradu consecraii n,
Sancii eslole, quia et ego sanctcs SUHIDominus pio criniine aliquo suo per uiamis iniposilioneni-
Dcus vester, Quibus ulique propler sobolis succes- remedium accipiant poenilendi; quod sine dubio
sionem propterea usoris usus fuerat relax.ilus, quia es aposlolica traditione descendit, secunduin quod -
cx alia tribu ad sacerdotium nullus fueratprxce- scriplum est: Sacerdos si peccaverit, quis orabit
ptus accedere. Quanlo magis ii sacerdotes, vel Le- pro illo ? Unde hujusinedi lapsis ad proniercndaitr
viix, pudieitiam ex. die ordinationis sux servare de- misericordiam Dei esl exspectanda secessio, ubi illis
bcnl, quibus vel saccrdotinm, vel mkiisterium sinc satisfaclio, si fnerit digna, siletiam fructuosa.
siiecessione esi, nec prxleril dies qua vel a sacrili Ex decrel. papm Getasii, til. 18. Comperiraus
ciis divinisr vel a baplisinatis officio vaeent? Nam etiain horrendis quibusdam criminibus implicalos,
si PaulusabVCorinthios scribildicens: Abstincte vos tota discretione submota, non solum de factis atro-
, ad tenipus ut vaeetis oralioni, et hec uiique laicis cibus necessariain pocnitudinem non babere, sed
prxcepit, niulio magis sacerdotes, quibus orandi et nec aliqua correctione penilus succedenle ad di-
sacrificandi juge olliciuin esl, semper debebunt ab vinum ministerium honoremque contendcre : non-
Iiujiisroodi cansoriio absiiuere. Qui si contaminatus nullos autem in ipsis ordinibus conslitutos gravibus
fucrit carnali concupisccntia, quo pudore vel sacri- B I delinquenles faeinoribtis non repelli, cura et Apo-
licare Hstirpabt, autqua conse entia,. quove merito, slolus elaraet nemini cito manus hnpenendas, ne-
cxaudiri se credit, cura dictum sit: Omnia munda que communicandum peccatis alienis, et majorum
mundis, coinquinalisautem elinlidelibus nihilmun- veneranda constitula pronunlient, hujusmodi etiam
dum. Sed forlasse hoc licere credit, quia scriplum si forte subrepserint, tam qui ante peccaverunt,
esl: Unius uxoris virum, non permaBenleni in con- detectos oportere depelli, quam sacrx professio-
cupiscenlia generandi hocdixit, scd propter conti- . nis oblilos prxvariealoresque sancti propositi pro-
nenuam futur.un. Neque enini intrgros corpore non eul dubio submovendos.
adraisit, qui ait: Vellem autem. oinnes esse sicut et Concit. Carlltag., tit. 27. Ilem conBrmatum est
ego,. e'i aperlius deckrat dicens: Qui autera in carne ut si quando presbyteri vei diaconi in aliqua gra-
sunt Deo placere non possunt; et habentcm fitios, viori culpa convicii fuerint, qualiter eos a minisle-
non generantem dixil. Sed ea plane dispar el divisa rio necesse sit removeri : non eis manus lanquain
sentenlia cst: nara si ad aliquos f.irina illa ecclesia- pocnilcnlibus, vel lanquara flJelibus Jaicis, imponan-
slicoc vilae pariler, et disciplinx, qux ab episcopo lur, neque permitlendum ul rebapiizali ad clericatbs
Syiieio ad provincias commeavit, non probahitur gradum pronioveanlur.
pervenisse;, bis ignoranlibus venia remilleliir. Iia 'Q XXVIIL Qni cieriei debeant
ut de cxlero penilus incipianl ab-tinerc, el ita gra- coujugibuseopulari.
dus suos in quibus invenli fuerini, sic retenlenl, ut In CanonibusApostolorum,tit. 27. Innuptis aulem
eis non lieeat ad poliora conscendere. Quibus in qui ad clerum provecti sunt prxcipimus, ut, si vo-
benelicto esse debet, quod hunc ipsum locutn qtiem luerint uxores aceipiant, sed lectores, cantoresque
retinent non amiltant. Si quis autem s it sc formam lanlurnmodo.
vivemlt missam a Syricio comperisse, neque slalim Concil. Carlliag., tit. 16. Ilem placuit ul episcopi,
cupidilates libklinis ahjecisse, et illi suntino.iLs ora- presbyteri et diaconi non sint conductores, aut
nibus submovendi, qui post admouitioiiem cognitam procuratores, neque ullo turpi negotio et inhonesto
prxponendam arbilrati sunl voliiplatem. victu quxrant implicari, quia respicere debent
£.1;decretis papm Innocentii, tit. 53. Qui zelo fidei scriptum esse : Nullus niililans Deo itnplicat se ne-
ac disciplinx duclusnon patilur Ecclesiam polliii ab gotiis sxcularibus. Placuil ul lectores, cura ad annos
indignis prcsbyierum filios asserit proereasse. Quod pubertatis venerint, cogantur ant uxores ducere,
non licereexponerem, nisi nossem vestrain pruden- aut continentiam profileri. Ileni placuit ut cleri-
tiain legis tolius habere nolitiam Et ideo, fralres cus si coimiiulaverii pecuniam, eamdem accipiat,
"
charissimi, libelli qui subjectus esl tenore perspecto, si spetiem, eamdem spcciem quantam dederit ac-
cos qui talia perpetrasse dicunlur, jubcbilis in me- cipiat; et ut ante xxv annos xtatis nec diaconi
dio collocari, discussisque objectionibus qux ipsis; ordinentur; et ut lcctores populura non salulent.
preshyleris inipinguiitiir, si convinci poluerint, ai XXIX. Quod episcopus, presbyter et diaconus,
sacer.dotaliremoveanUir olficio, quia qui sancti non, peccantesfideles verberare non debeant.
snnt sancla tentare non possunt, atque alieni effi- ln Canonibus Apostolormn, tii. 28. Episcopum,
cianlur ,a niitiislerio, quod vivendo ilKciie pollue- aut presbyierum, aut diaconum percutientem lideles
runt Miramtir autein hxc eorum dissimulare episco- delinquentes, aut infideles ioiqtre agentes, el per
pos, aul connivtre, aut nescire esse illicita judicen- hujusmodi volentem liineri, dejiei ab oflicio suo
tur. prxcipimus, quia nusquam nts hoc Dominusdocuit;
F.x decrel. papm l.eoms, tik. 16. Alieimin est ai e contrario vero ipse cum pcrcuterctur non rej-er-
Ciinsiietuditie ccclesiastica ul qui i;i pr. sbyleralii ciitiebal, " cum paleretur, non comminabatur.
* Dionysius Exiguus et CoJcx Th. intcrserunt : Ciun malcdi cbalur, non malediccbai.
655 P.RhVIAniUM CANONICUM. SS$
XXX. Quod ifjiciiim pristinum damnnti pro \ fandis daiis, vel aecepiis e:<stiCerit, si quidem
crijinibut usurpare non debeunt. clerkus fuerit, proprio gradti decidat : si vero
In CanonibusApostolorum,tit. 29. Si quis cpisco- laicus, attt monachus, anatheraatizetnr.
Ex decretis papa. Gelasii, tit. 24. De monachis
pus, aut presbyter, aul diaconus, depositus jusle
6uper certis criminibus, ausus fueril altrectare mi- laicisque in priroa copiosius prxceptionis hujns par-
nisterium dudum sibi corainissum, hic ab EcclesTa te digesla «unt, qux vclqnalenus pro reruiutem-
penilus abscindatur. porumque nenessitate concessa sunt, quemad-
modum ubi nullius facti necessitas interesse pro-
Ilem quod ctericis damhatix non liceal
communicare. batur, non nisi velus institulio debeat custodiri.
Concil. Carthag. univertali, til. 29. Item placuit Quos vero constiterit indignos merilis sacram mcr-
universo concilio, ut qui excommunicaius fuerit catos esse prelio dignitatem, conviclos oporlet
non sine periculo facinus tale patrantes,
pro suo negleetu, sive episcopus, sive quilibet arceri, damnatio Si-
clericus, et lempore excommumcaiionis sux ante quia danlem pariter accipieiiteuique
audientiam communionem prxsumpserif, ipse in mcnis, quam sacra lcctio testalur, involvit.
se damnationis judicelur protuli se sentenliam.. XXXII. Ul Ecclesia s&culari poi tilia minime
Ilem unhersalit a Carthug., tit. 29. El illud pe- B pervadatur.
In Canonibus Apostotorum,lit. 51. Si qnis episco-
lemluin, ut slatuere dignentur ut si qtii cujnsli-
l.et hnnoris ctericus judicio episcoporum quocun- pus sxcubribus potcstatibus usus Ecclesiam per
nue crimine fuerit damtialus, non liccat eum, sive ip<as ubtineat, deponalur, et segregentur oranes
ab ccclesiis quibus prxfuit; sive a quol.het ho- qui illi cominunicant..
mine, defensari, interposiia pccna damni pecunix,' XXXIII. De presbyterisqui, contemptisepiscopistuis,
iuc sexum ex- seorsum Cutivenluscongregare tentaverint
alque honoris, quo nec xiatem,
cusnndum esse prxcipiant. ' ln Canonibus Apostolorum, tit. 32. Si quis pre-
sbyter conlemnens episcopum suuni seorsum c con-
Ilem quod inlra annum causam suam peraganl. ventum coll gerit, et altare alul erexeril, nihil
Conc. Carthag., tit. 46. Rursus conslitutmn est ut habens quod reprehendat episcopum in causa pieta-
araator
quoties clericis conviclis et confessis in aliquo tis, et jiislilioe, deponatur, quasi principatus
crimine, vel propter eorum quorum verecundix existens; est enim tyrannus, et cxteri clerici
laici vero
I arcilur, vel propter Ecclesix opprobrium, aut in- quicunque tali corisentiunt deponantur;
solenlem insuttalionem hxreticorum alque genlilium, segregentur. Hxc aulem post unam, el secuudam,
ti forle causx sux adesse voluerint, et innocen- C et terliam, episcopi obsecrationem lieri conveniat.
tiam suam asserere, intra annum excommunicatio- Conct. Antiocheno, lit. S.Siquis presbyler, aut
nis hocfaciant: si vero intra annitin causam suam diaconus,episcopum proprium contemnens, se.ab Ec-
et seorsum colligens altare
purgare contt mpserint, ntilla eorum vox postea clesia sequesiraverit,
penitus audiattir. con lituerit, et commonsnti episcoponon acquieve-
XXXI. Quod non debeant oj.cia ecclesias.ica rit, nec consentire, vel obedire voluerit, semel et
pecuniis o liuer. „ iterum convocali, hic damnetur omnimodo, nec
In CanonibusApostolorum,tit. 30. Si quis episco- ullra remedium consequatur, qnia suam recipere
non potest dignilatera : quod si Ecclesiam contur-
pus, aut presbyter, aut diaconus, per pecunias
obtinuerit b dignilalem, dejiciatur, et ipse et or- b.ire, el sollicitare persistat, tanquam seditiosus
ili.iator ejus, et a commuuione modis ommbus abs- per pi teslates exteras opprimatiir.
cindatur, sicut Simon Magns a Petro. Concil. Carthag., tit. 10 el 11. Alipius episcopus
Concit. Chalcedon., tit. 2. Si quis episcopus per iegatus provincix Numidix dixit : Nec illud prjcter-
pecuninm feceril ordinationem, el sub prelio re- mittendum est, ut si quis forla presbyler ab epi-
degerit' gratiam, qu.c rion potest vendi, ordina- scopo suo correplus, luinore vel su, erbia iuflalus,
veritiiu^ per pecunias episcopum, aut presbyterum, pulaverit separatim sacrilicia Deo offerenda, vel
aut diaconura, vel quemlibet ex his qui connume- aliud erigendum altare contra ccclesiasticam fidum
rantur in clero, aut promoverit per pecuniam discipliiiamque crediderit, non exeat impuaitus. Va-
dispensatorera, aut defensorem, vel quemquam lentinus prinix sedis provincix Nuraidix dixit: Ne-
qui subjectus est regulx, pro suo turpissirai .ucri ccssario disciplinx ecclesiaslicx fidei congrua sunt,
coramodo, iscui hoc attentanti probatumfueritpro- qux frater noster Alipius prosecuius est. Proinde
prii gradus periculo subjacebit; et qui ordinalus quid videatur veslrx dilectioni dicite. Ab universis
esl, nihil ex hac ordinalione, vel prornotione qitx episcopis diclum est: Si quis presbyter a pncposito
est per negoiiationera facla, proficiat; s«,l sit alie- suo correplus fuerit, debet utique apud vicinos epi-
nus a diguitate, vel solliciludine quara pecuniis qux- scopos conqueri, ut ab ipsis ejus causa possit au-
sivil. Si quis vero raediator tam turpibus et ne- diri, ac per ipsos suo episcopo reconciliari; quod
In Codice Ecclesix Rom., est can. 29 concilii 11 Dionysius Exig. a.ldil hans.
Afiicani; apud Dionys. Exigituin, coucilii Canhag. e D.est apud. Uionys. Exig.
can. 02. '<
*h5. CffillSCOJill AFttlCANI EPISCOPf SK«
nisi fccerit, sen superbia, quod absit, inflalus.A Concil. Anlioch., tit. 9. Per singolas regkniefr
secernendum se ab episcopi sui cbramunionedu e- episcopos cinvenit no«se metropolilanom episco
ril, ac separatim cum aliquibns schisma faciens sa- pum solliciludinem tolius provincix gerere : pro-
crificium Deo oblulerit, anathema habeatur, et lo- pter quod el ad metropolim oinnes undique, qui ne-
cum auiittat; ac si queriinonian* justam atlversus- gotia videnlur habere, concurrant. Unde placuit
episcopum noir babuerit inquirendum erit. eum, et honore prxccllere, et nihil nmplius prxler
XXXIV. Qmd clerki damrtati non debennt ab aliis eum cxleros episcopos agere seeundum antiquam a
reeipi. Patribus nostris regulam constitulam, nisi ea tan-
InCanenibut Apostolorum, tit. 33. Si quis pres- tura qux ad suain dioecesinipertineni, possessiones-
byter aut diaconus ab episcopo sno segregetur, que subjeclars: unusquisque enim episcopus habeat
hune non licere ab alio recipi, sed ab ipso qui eum sux paroehix poteslalem, ul regat juxta revereit-
seqtveslraverat, nisi forte obierh episeopns ipse qui tiam singulis coiiipelentem, el providenUam gerat
eum segregasse eognoscitur. omnis possessionhv qux sub ejus esl potestate; ita
Conci'. Sardicenti, tit. 18. Januarius episcopns ut presbyteros et diaconos ordinel, et singula suo
dixit: Iltud quoque staiuat sanclilas vesira, ut nulli judicio cemprehendat: amplius autem nihil agere
cpiscopo liccat allerius episcopi civilalis minisirum B• tentet, prxler amislitem metropoUlanum, nec me-
er.clesiasticum sollicitare, et in suis parochiis ordi- tropolilanus sine cxterorum gerat consilio sactr-
nare. Universi dixerunt: Placet, qnia ex his conten- dotum.
tionibus sotet nasci discordia; et ideo prohibet oni- De privilegiis qumquibusdam civilalibus competunl.
niuin sentenlia, ne quis boc facere audeal. Concii. Nicmno, tit. 6. Antiqua consuetudo ser-
Concil. Sara\, til. 19. O.his episcopus dixit: Et vetur per ^gyplum, Libyam, el Pentapolim, ita ut
hoc universi constituimus, ul quicunque ex alia Alexandrinus episcopus horura omnium habeat po-
parocbta volucrit alieintm minislrum shie consensu testatem, quia et urbis Romant episcopo parilis
episeopi ipsius et volunlate ordinare, non sil rala mos est: similiter autem et apud Antiochiani, cxte-
ordtnatio ejus : quicunque aulcm hoc usurpaverit, rasque provincias suis privilegia serventur eccle-
a fratribus et coepiscopis nostris et admoneri debet siis. Illud autem generaiiter clarum est, quod si
et corrigi. quis prxter senteniiam metropolitani factus fuerit
bunc magna synodus definivit episcopum
XXXV. Ul nulliis episcopus,presbyler, aul diaconus, episcopus,
sine commendalili.s suscipiatur cpistolis. esse non oportere; sin aulem communi cunctorum
ln CanonibusApostolorum,lil. 34. Nullus episco- decreto rationabili, et secundum regulam ecclesias-
' ticara comprobato, duo aut tres prupler conteniio-
porum, peregrinorum, aut presbyterorum, aut diaco- C
nes proprias contradicunt, obtineat senlenlia plu-
norum, sine comiuendaliliis suscipiatur epistolis. Et
cum scripta delulerint, discutiantur attentius, et ila ritnorum.
Ex decrelis papm Innocen ii, tit. 9. Primum ul
snscipianlur, si prxdicatores pietalis exstiterint
extra conscientiara metropolitani episcopi nullus au-
mimis, nec qux sunt necessaria subminisirentur eis,
et ad commmiionem millateuus admittantur, quia deat ordinare: integrura enim judicium est, quod
plurimorum senlentiis confirmatur; nec unus epi-
persubreptionem multa pr veniuut.
Conc. Laodic, tit.il. Quod non oporteat sacer- scopus ordinare prxsumat, ne furlivum beneficium
videatur : hoc enim a synodo Nicxna
dotem, vel clerieum, sine liltcris proficisci ea- prxslitum
consiilutum est, atque definilum.
nonicis.
Concil. Chalcedon., tit. 11. O.nnes pauperes et XXXVII. Qued non Lceat episcopo in aliena pro-
vincia clericos ordi.,are.
iudigentes auxilio, cum proficiscuntur, sub proba- ln Canonibus Apostotorum, til. 36. Episcopum
tione epistolis vel ecclesiasticis pacihcis lantuin-
non audete exlra terminos proprios ordiiialiones
modo comnicndari decrevirrius; et non conimenda-
liliis lkieris, propter quod commendalitias litte- facere in civitaiibus, aul villis, qux illi nullo jure
D sunt. Si vero convictns fuerit hoc feeisse
ras « honoratrs lanlummodo prxstari personis con- subjectx
veniat. prxter eorum conscienliam qui civilates ipsas ei
XXXVI. Deprimalu epscoporum. vifas detinenl, et. ipse depunalur, et qui ab illo
sunt ordinati.
In Canenibus Aposiolorum, lit. 35. Episcopos Cencil. Antioch., til. 13 et 22. Nullus episeopu«
gentium singularum scire conveniat quis inter eos ex alia provincia audeat ad aliam transgredi, et ad
primus habetur, quem velut caput existiment, et promotionem rainisierii aliquos in ecclesiis ordi-
nihil amplius prxter ejus conscientiam gerant, quam1
nare, licet consensum videantur prxbere nonnulli,
ifla sola singuli, qux parochix proprix ct villisqux1 uisi lilteris tam
roetropolitani, quam cxterorum qir
sub ea sunt competunt; sed nec ille prxter omniumi cum eo sunt
episcoporura, rogatus adveniet, el sir
conscientiam faciat aliquid; sic euim unanimitas'• ad aclionem ordinationis accedat. Si vero nullo b ro
erit, et glorificabilur 1'eus per Jesum Christum ini gante inordinalo more deproperet super aliquibus
Spiritu sancto. ordinalionibus el ccclesiasticis negoliis ad euiu
* C. Th., Ecclesiasf.cis. b DionysiusExig.. vocanle.
 8S7 EREVIARIUHCANONICUM J'58
non pertinenlibus componendis; irrita quideni quac A mentur, usquequo vci in communi, vel episcopo
ab eo geruulur exislant, ipse vero in ompositi mo- plaeeat humaniorem pro talibus ferre senlenliara.
tus sui et irraiinnabilis audncix subeat ultionem, Concilia vero celebrentur, unum quidcin anie
ex hoc jam damnatus a sancto concilio. quadragesimam Paschtc, ut omni dissensione su-
I em Concil. suprascripti, tit. 22. Episcopus alie- blata munus offeratur Deo b purissime ; secundum
nam civilatem qux non est illi subjecta non adeat, vero circa lempus aulumni.
nec ad possessinnem accedat, qux ad eum non Concil. Antiocheno,tit. 20. Propter ecclesinslicas
periinet, super ordinatione cujusquam, nec consti- utililates et absolutiunes earum rerum quae du-
luat presbyteros aul diaconos alteri subjeclos epi- bitalionem controversiamque recipiunt, oplime pla-
ccopo, nisi forte cum consilio et volunlate regionis cuit ul per singulas quasque provincias bis in
episcopi. Si quis autem tale aliquid facere tenlaverit, anno episcoporum concilia celebrentur, semel qui-
irrita sitejusordinatio, et ipse coercealur a synodo : dem post lertiam seplimanam festi Paschaiis, ila
uam si ordinare non poterii, nullatenus judicabit. ut quarta septimana Pentecostes conveniat syn-
XXXVIII.De ordinalis nec receplis. odus, melropolitano provinciales episoopos admo-
secunda vero synodus liat Idibus Octobris,
In CanonibusApottolorum, tit. 37. Si quis episco- B nenle,
id est, quinto deciino die mensis Octobris, quem
pus non susceperit officium et curam populi sihi Grxci cognominanl. In ipsis au-
hic communione Hyperberethxum
commissam, privetur, quoadusque tem conciliis adsint
consentiat obedienliam coramodans. Siinililer autem presbyteri et diaconi, et om-
nes qui se lxsos exislimani, et synodo experian-
presbyter et diaconus. Si vero perrexit, nec rece-
sed malitia tur; nullis vero liceat apud se celebrare concilia,
ptus fucrit, nou pro sua sentenlia, pro d melropolitana jura videntur
prxter ecs quibus
populi, ipse quidem maneat episcopus, clerici vero esse commissa.
civilatis communione priventur, eo quod eruditores Concit. Chalcedonens., tit. 19. Pervenit ad aures
inobedienlis populi non fuerunt.
nostras quod in provinciis staluta episcopormn
Concil. Ancyr., tit. 17. Si qui episcopi ordinali
fuerunt coucilia minime celebrenlur, et ex hoc plurima
sunt, nec recepti ab illa parochia in qua
alias negliganlur ecclesiaslicarum causarum, qux cor-
denominaii, voluerintque occupaie parochias, reclione Decrevit ilaque eancta synodus,
et vim prxsulibus earum inferre, sediliones adver- secundumindigeant. canonem Patruin, bis in anno episcopos
sus eos excitando, hoc abjici placuit. Quod si volue-
in idipsum, iu unaquaqueprovincia, convenire, quo
rint in presbylerii ordine ubi prius fuerant ut pres-
melropolitanus antistes probaverit, el corrigere sin-
si
byteri residere, non abjiciantur propria dignitate: C gula, si qua fortassis emerserint. Quicunque vero
aulein seditiones commovent, ibidem episcopis con-
non advenerint episcopi, resident auiera in snis
stiiutis presbyterii quoque honor talibus auferatur,
civilalibus, el hoc dum in sua incolumilate con-
lianlque damnatione nolabiles. inexcusabili et necessaria occupa-
Concil. Antiocliensi,tit. 18. Si quis episcopus sistuut, omnique
tione probantur Ijberi, fraterno corripianlur affeclu.
ordinatus, ad parocliiam miniroe cui est electus
Ex decrel. papm Leon., tit. 37. De conciliis
accesscrii, noh suo vilio, sed quod eum aut po- autem
aut .iliam non lam;n episcopalibusnonaliud indicimus, quam sancti
pulus vitel, propier causani, Patres salubriler ordinaverunt, ut scilicet bini
ejus vitio perpetralam, hic et honoris sit el ministe-
conventus per annos singulos, habeanlur, in qui-
rii particeps, dummodonihil molestus Ecclesix rebus bus de omnibus
existat ubi ministrare cognoscilur : quem eliara clesix ordiues nasci querelis qux inter diversos Ec-
assoleul judicetur, ac si forlc
conservare convenietquidquidsynodus perfecla pro- inter
viucix quod visum fuerit judicando decreverit. ipsos qui prxsunt de majoribus, quod absit,
peccatis causa nascitur, qux proviuciali ncqucal
XXXIX. Ut bis in anno concilia celebrenlur. examine definiri, fralernitalem tuain de lotius ne-
In Canonibus Apostclorum, tit. 38. Bis in anno gotii qualiiate rr.etropolitanus curabit inslrucre,
episcoporum concilia celebrentur, ut inter se in- D ut si coram positis parlibus, nec tuo res fuerit
vicem dogmata pietatis explorent, et emergentes sopita judicio, ad nostram coguilionem, qnidqtiid
ecciesiasiicascouteniionesamoveant: semel quidem illud est, transferatur. Item alibi, titul. 41.
quarta septimana Pentecostes; secundo veroduo- Ut non amplius a statulo concilii temporequum
decimo die mensis Hyperberelhxi, id est, juxla Ro- dies quindecim remorentur epitcopi.
manos * tertio Idus Oclobris. Et si inter eos de negotio fuerit oborla cou-
Concil.Nicmno, tit. 5. Bene placuit annis singulis tenlio, runcta Roniano ponlifici sub gestoruiu in-
per unamquamque provinciam bis ia anno conci- sinuatione pandantur, ut ab eo quod Deo placue-
Iia celebrari, ut commun.ter oranibus simul epi- rit ordinetur.
scopis congregatisprovincix disculianliir hujusmodi XL. Ut curam rerum ecclesiasticarumtantum
quxstiones, et sic qui suo peccaverunt evidcnter epi- episcopushubeal.
scopo, excommunicatirationabiliterab omnibiisxsli- In CanonibusApostotorum, tit. 59. Oiiiniuni nc-
Dionys, Exig., iv ldus. <•Dionys. Exig., synodi expmaniur exatnen.
k Dionysius Exig., putissimtim. d Mctropotitanis, Dionys. Exig. ,
So9 CttlSCONIIAFRICANI EPISCOPI 160
gotorum ecclosiasticorum curain episcopus habeat, A deesse : lex enim Dei prxeipit ut qui altari deser-
et ea, velul Deo conlemplanle, dispensel, nec ei viunl de allari pascantur, quia ncc roiles slipen-
liceat ex his aliquid omnino contingere, aut pa- diis prOpriis contra hostes arma suslulit.
renlihiis propriis qtix Dei simt condonare : quod Concil. Antiech., tit. 25. Episcopus ecclesiasli-
si pnuperes sunt, tanquam pauperibussubministret, carura rerum habeat poiestatem ad dispensandum
nec eorum occasione ecclesix negotia deprrtdentur. erga omnes qui indigent cmr. sumina revereptia
Cencil. Anlioch., lil. 24. Qux sunl ecclesix sub ei timore Dei : participet aulem et ipse quibus in-
omni sollicitudine, et conscientia bona et lide qux diget, si tamen indigel, tam suis quam fratrum qui
in Deum est, qui ciincla considerat judicatque, ab eo suscipiuntur necessariis usibus profuluris; ita
serveniur; qux cliam dispensanda sunt judicio, ut in nullo, qualibet occasione,fraudentur, juxta san-
el potesiate pontificis, cui commissus est popu- ctum Apostolum sic dicenlem : Ilabenles victum
lus, et animx qux> intra ecclesiam congreganlur. et tegumentum, his contenti sumus. Quod si con-
Manifesta vero siut qux pertinere videntur ec- tentus islis minime fuerit, convertal autem res ec-
clesix, ctun noiitia presbyterorum et diaconorum cfesix in suos usus domesiicos, et ejus commoda,
qui circa ipsam sunt, iia ut agnoscant, nec igno- vel agrorum fruclus, non cum presbylerorum con-
renl quae sunt ecclesix propria, nec eos aliquid B scientia diaconorumque, perlractet, sed horutn po-
lateal. Ut si conligerit episcopum migrare de sx- testatem domeslicis suis, aul propinquis, aut fra-
culo certis exislentibus rehus qux sunt ecclesix, tribus liliisqne, coirimittat, ul per hujusmodi per-
nec ipsx collapsx depereant, nec qux propria sonas occulte cxterx Ixdantur ecclesix, synodo
probantur episcopi sub occasione rerum perva- provincix pocnas iste persolvat. Si autem et aliler
danlur ecclesix. Justum nainque et acceplum est accusetur episcopus, aut presbyteri qui cum ipso
coram Deo et hominibus, ut sua episcopus qui- sunt, quod ea qure pertinent ad ecclesiam, vel ex
bus voluerit derelinquat, et qux ecclesix sunt ei- agris, vel ex alia qualibet ecclesiastica facultale
dem conserventur ecclesix, ut nec ecclesia aliquid sibimet usurpent, iia ut ex hoc affliganlur quidera
patiatur incommodi, nec episcopus sub occasione paupcres, criminationi yero el blaspbemiis tam
proscribatur ecctcsix, et in causas incidant qui sermo prxdicationis quam hi qui dispensant tali-
ad eum periinent, et ipse post obilum maledictio- ier exponantur, et hos oporlet corrigi, sancta syn-
nibus ingravetur. odo id quod condecet approbanle.
XLI. De dignitate ponlificis, et quod rerum Ut quatuor lam de reditibus quam de oblalionibus
suarum hubeat poteslatem. fideli m fiant portiones, et una sil episcopi, al a
In Canonibus Apostolorum, tit. 40. Presbytcri C clericorum, terlia pauperum,quarla vero (abricarum
ecclesiasiicarum.
vel diaconi prxter episcopum nihil agere perten-
Ex dccret. tit. 27. Quatuor autem
tent; nam Domini populus ipsi commissus est, et lam de reditu papw Gelas.,
quam de oblalione fidelium, prout
pro animabuseorum hic redditurus est talionem. Sint
autem manifestx les proprix episcopi, si tamen ha- cujuslibet ecclcsix facultas admittii (sicul dudum
beat proprias, et inanifestx dominicx, ut potestaem ralionabiliter est decretum), convenit.fieri porlioncs,
habeat de prnpriis' moriens f piscopus, sicut voluerit, quarum sit una pontificis, allera clericorum, paupe-
et quibus voluerit, derelinquere; nec sub occasione rum terlia, quarla fabricis applicanda ". De quibus
ecclesiasticarum rerum, qux episcopi esse proban'ur sicul sacerdotis intererit inlegrara ministris ecclesix
memoratara dependere quantitatem , sic clerus ul-
interciilant; fortnssis enim aul uxoremhabet, aut li-
sibi summain nihil insolenter novcrit
lios, aul propinquos, atit servos. Et ju tum est hnc tra delegatam
Ea vero qux ecclesiasticis xdificiis at-
apud Deum et homines, ut nec eccbsia detrimentum expelendum.
huic operi veraciter prxrogata, loco-
patialur ignoratione rerum pontilicis, nec episcopus, tribula sunt,
vel ejus propinqui, sub obtenlu ecclesix proscriban- rum doceat instauratio manifesta sanctorum, quia
in suum
tur, et in causas incidant qui ad eum pertinent, nefas esl si, sacris xdibus destitulis, lucrum
D prxsul impendia liis designala converlal: ipsam ni-
morsque ejus injuriis malx famx subjaceat.
hilominus ascriplara pauperibus portionem, quaravis
XLII. Quodepiscopusecclesiasiicdrumrerum, pro divinis rationibus se dispensasse monstraturus esse
disjiensalionepauperum, habeat polcstulem.
videatur, tamen juxta quod scriptum esl, ut videant
In Canonibus Apeitolorum, til. 41. Prxcipimus
ut in potestate sua episcopus ecclesix res habeat; opera vestra bona, et glorificent Palrem vestrum, qui
cmlis (Matth. iv), oportet etiara prxsenti te-
si enim anirax bominum preliosx illis sunt creditx, est in
et bonx famx prxconiis non
niulto magis oportel eura curam pecuniarum gerere; stiiicatione prxdicari,
ila ut potestate ejus indigenlibus omnia dispensen- taceri.
tur per presbyteros et diaconos, el cum timore om- XLUI. Quod episcopus,presbyter, ci diaconus, aleatoi
et ebriosusesse non debeat. Similiter et clerici et
nique solticitudine minislrentur. Ex his aulem qui laici, si permanserint in alea, communione pri-
indiget adsuasnecessitates, el ad peregrinoruin fra- venlur.
iruiu usus ipse percipiat, ut nihil eis possit omniuo InCanonibut Aposto'oium,tit. 42 el 43. Ep scopus,
* Dionys. Exig. addil ecdesim.
SOf CREYIARiUMCANONICUM. f«2
presbyter, aut diacomi3, alex atque ebrielati deser- A XLV. Qued rwn dcb^.at episcoput, presbylor, aul dia-
conus, cum hareticis orure. . . .
viens, aut desinat, aut certe damnetur. Subdiaconus, In Canonibus Aposlolorum, titul. 45. Episcopus,
aut lector, aul cantor, similia faciens, aul desinat,
atit communione privetur : simililer eliam laicus. presbyler, et diaconus, qui ciini hxrelicis oraveril,
lantuinmodo communioue privclur. Si vero tanquani
XLIV. Quod epitcoput, presbyler, aut diaconus, non
debealusuras accipere. clcricos bortatus eos fueril agcre, vel orare, daui •
In Canonibut Aposlolorum, tit. 44. Episcopus, netur.
aut presbyter, aut diaconus, usuras a debiloribus XLVI. Quod non liceat catliotids ad hmreticorumspe-
luneas causa eralLnis accedere.
exigens, aut desinat, aut certe damnetur.
Concil. Nicmno, tit. 17. Quoniam mulli sub re- Confil. Laodicensi, lil. 9. Quod non permiltantur
ecdesiaslici ad hxrelicorum cccineieria, vel ad ea
gnla constiluti avariliam, et turpia lucra seciantur, ab eis appellantur martyria, orationis causa, vel
oblitiqne divinx Scripturx dicentis : Qui pecuniam qux
tuam non dedit ad uturam (Psat. xiv), rnutiium sanilatis, arcedere, sed huju. modi, si fideles fucrint,
dantes centesiriias exigunl, juste censuit sancia et certo lempore communione privari; peenilenles au-
lem et conliienies se deliquisse convenil suscipi.
magna synodus nt si quis inventus fuerit post hanc
delinilionem usuras accipiens, aut ex adinvenlionc B XLVII. Quod non oporleal catlwlicos cum hmrelicis
aliqua, vel quolibet modo negotium lransigens, aut nuptiarum fmdera loputure.
hemiolia, id est, sescupla exigens, vel aliquid talc Concil. Laodicen., tit. 10 et 31. Quod non oporteat
prorsus excogitans turpis lucri gratia, dejicialur a indiflerenter ccclesiasiicos fxdere nupliaruin hxie-
clero, et alienus existat a regula. ticis suos filios filiasque conjuugere.
Conc. Laodicensi, lit. 5. Quodnon oporteat sacer- Item quod non oporteat cum harrelicis univer is
dotes et clericos feneranies usuras, vel qux dicun- nuptiarum fccdcra celcbrare, nec eis lilios darc, vel
lur sescupla, id est, summam capitis et dimidium Ulias, sed raagis accipere, si taraen Christianos se
summx percipere. fieri promittant.
Ex decretispupmLeonis, lit. 3 ct 4. Nec boc quoque Concit. Chalcedon., til. 14. Quoi.ium in quibusdam
prxtereundura esse duximus, quosdam lucri turpis provinciis concessura est lecioribus et psnlmislis
«upiditate captos usurariam exercere pecuniam, et uxores ducere, statuit sancla synodus non licere cui-
fenore velle ditescere : quod non dicam in eos qui quam cx his accipere sectx allerius uxorem. Qui
sunl in clerieali officio constituti, sed et in laicos vero ex hujiismcdi conjugio j.mi lilios s::sceperunt,
cadere, qui Christianos se dici cupiunt, condolemus, si quiilein prxventi sunt, ut ex se genitos apud
C
quod vindicari acrius in eos qui fuerunt confutati, bxreticos bapiizarent, offerre eos Ecclesix catho-
decernimus, ut omnis peccandi opportunilas adima- licx commuuioni coiiveuil, non baplizatos aulein
iur. Illud etiam duximus prxmonendum, ut sicut non posse apud hxreticos ulterius baptizari. Sed
non suo, ila non alieno nomine, aliquis clericorum neque copulari debet nuplura hxretico, Judxo,
exercere fenus allenlet; indecens enini est critnen vel pagnno, nisi forle promitlat ad orlhodoxam
suiim commodis aliei is iinpendere. Fenus autem hoc fidem se personnm ortliodoxe copulandam trans-
solum aspicere e.t exercere debemus, ut quod hic ferre. Si qnis autem hauc delinitionem sanctx syn-
misericorditer trihuimus, ab eo Domino qui iiinlli- odi transgressus fuerit , correplioni canonicx sub-
pliciter el in perpetuuin rnansura retribuet recipere jacebit.
valeamus. Concil. Cartliag., lilul. 21. Item placuit ut lilii
Ex decreiis papm Gelaiii,tit. 15. Consequens fuit clcricorum genlilibus vel hxrelicis in niatrimonio
ut illa quoque qux de Piceni partibus nuper ad nos non juiigantur.
missa rebtlio nuntiavit, non proetereundaputaremus; XLVIII. Quod ncn openeat ab hmreticisettogias
id esl plurimos clericorum negolialionibus inhone- accipere.
slis el lucris turpibus iiuminere, nullo pudore cernen- Concil. Laodicensi., tit. 32. Quod nnn oporlcal
tes evangelicamleclionem, quia ipse Doniinus nego- ab hxreticis eulogias accipere, qux stint inale-
tialores e lemplo verberatos flagellis asserilur expu- dictiones polius quam benedicliones.
lisse. Nec Aposloli verba recolenles, quibus ait : XLIX. Quodnon debeant hmrelicorumlaptisma:a
Nemomititans Deo obligat se negoliis smculc.ribus(II comprobari.
Tim. n). FsalniL-laniquoque David suida dissimu- In CanonibusApostolorum,lit. 46. Episcopuin aut
lanles aure canlantera : Quoniam non cognovinego- presbyierum hxreticorum
suscipieiitein baptisiua
tialiones^iiitrobo in polentitis.Domini (I's l. LXX): damnari praicipinms. Qux enira convenlio Chrisli
proinde hujusmodi, aut ab indignis poslhac quxsti- ad Bcliul, vel qux pars fideli cum infidtle?
bus noverint abstinendum, et ab omnihus quibuslibel
L. Q,n d Erclesim baplismalebapt.zatus denuo bapti-
negoiiatidnis ingeniis cupidilaleque cessandum, aut zari non delcat, el non ita baptizatus debeat
in quocunque gradu sinl posili, raox a clericalibus b::p:i.ari:
ofliciis abstinere coganlur, quoniam dorous Dci ln Caneitibus ApoJolorum, til. 47. Episcopu*,
doraus orationis, el esse flebel et dici, ne oflicina aut presbyler, si cum qui sccundumverilatem ha-
negotialioniset speluncn j.oiius sit lationum. buerit bapiisinuiii denuo bnptifaverii, aut pollu-
86" CIUSr.ONIIAKRICANIEPISCOPI 86M
lum ab inipiis, * et non reclc baptizatmn, 1T011 A, |piendam gratiam, cum poe itenlix imagine reci-
hapiizavcrit, dcponalur, lanquam deridens crucem piannis? \ Gravilas ilnque tua hxc ad notiliam co-
et morlem Domini, nec saccrdoies a falsis sacer- tepiscoporum,vel per synodum,si polest, vel per ha-
dotibus jure discernens. ]
rum recitationemfaciat pervenire, ut qux ipse tam
i
necessario perconiatus es, et nos eliraate respondi-
I.I. Quod innomineTiiniiaiis deb al bapizari. nius, coramuniomniuniconsensustudioqueserventur.
In CanonibusAp slolorum,tit. 49. Si quis episco-
non LIV. De lis qui dicuntur Cathari,id esl, mundi.
pus, aut prcshyler, juxla prxceptum Demini,
baplizaverit in nouiine Palris, et Filii, et Spiri- Concil. Nicmne, tit. 8. De his qui se cogno-
IUSsancti, scd in tribus sine initio principiis, aul minaiii Calharos, id est, imindos, si aliquandovene-
iu tribus filiis,aut in tr bus paracletis, abjiciaiur. rinlad Ecclesiaracalholicam, placuit sancto etma-
gno concilio ul, impositionemmanus accipientes,
Lll. Qu d non debratuna mrrsioin bnpiismate,
quasi in morte Domni, proieniie. sic in clero permaneant. Hxc autem prx oinnibus
eos scriplis convenit profiteri quod catholicx et
In Canoiibus Aposl lorum, 11. o). Si quis epi-
aposlolicx Ecclesix dogmalasuscipiant et sequan-
scopus, aul presbyter, non trinam mersionem unius
k tur, id est, et bigamis se communicare, et his qui
mysterii celebret, sed seinel mergal in bapiismate, B in perseculione prolapsi sunt, erga quos et spa-
quod dari videtttr iu Domini morte, deponat ;r: tia constitutasunt, et tempora definila, ul ita Eccle-
noii enim dixit nobis Dominus : in morte mea six calholicx et
aposlolicx placita sequanlur in
baptizate, sed : Euntes docete omnes gentcs, bapti- omnibus. Ubicunque vero, sive in civitatibus ipsi
zanles eos in noraine Paliis, el Filii, et Spiritus soli fueriut ordinali, qui inveniunur in
saiicti. reperli
clero, in eodem habitu perseverent : ubi autem ca-
Llll. De Aranis non rebaptizattdis. tholicx Ecclesix episcopo, vel presbytero, consli-
Et decrelis papm Siriiii, tiul. 1. Prima itaque luto quidam ex illis adveniunt, certum est quod
pag;nx lurc froute signasti baptizalos ab impiis episcopus ecclesix habebit "episcopi dignitatem. Is
Arianis plurimos ad fidem calbolicam feslinare, autem qui nominatur apud eos episcopus, liono-
et quosdam de fiatril us nostris eosdem denuo rem presbyterii possidebit, nisi forte placueril
baptizare velle, quod non licet, cum boc lieri et episcopo nominis eum honore censeri. Si vero hoc
Aposlolus vetel, el canones conlradicant, et post ei niinime placuerit, providebit ei, aut cborepisco-
cassatum Ariininense concilium missa ad provin- palus, nul presbylerii, locum, ul in clero prorsus
cias a veuerandx memorix prxdecessore raeo Libe- rQ esse videalur, nec in una civilate duo episcopi pro-
rio generalia decreta probibeant; quos nos cum bentur existere.
Novntianis, aliisque hxrelicis, sicut est in syuodo LV. Dehisqui a rauloSnniosalenodd EccleJam
constitutum, per invocationem solam septifonnis veniunl.
Spiritus, cpiscopalis manus impositionecaiholico- Co cil. Nirm-o, tit. 19. De Paulianistis ad Ec-
rum conventui sociamus : quod eliam totus Oriens clesiam caiholicam confugienlibusdefinitio prolala
Occidensque custodit, a quo iramite vos quoque esl, ut baptizentur omniraodis. Si qui autem de
posthac niinirae convenil deviare, si non vullis his prxterito lempore in clero fuerint, si quidem
a noslro collegio synodali: enientia separari. immaculati, et irreprehensibiles apparuerint, ba-
Ex decr. papm Innoc, tit. 47. Arianos prxler- ptizati ordinentur ab episcopo Ecclesix calholicx :
ea cxterasque ejusrtem modi pestes, quia eorum quod si discussio incongruosinvenerit, abjjci tales
laicos conversos ad Dominuin sub imagiue poeni- convcniet. Similiter autera et de diaconissis, et
tenlix, ac sancti Spiritus sanctificatione,per manus oraninode bis qui sub regula versantur, haecforraa
imposilionem suscipiraus,non videlur clericos eo- scrvabitur. Meminirousautem de diaconissis qux
rum cum sacerdotii, aut ministerii cujuspiam, sus- in eodem habituesse probantur, quod non habeant
cipere dignitale, quoniam quibus solum baplisma1D ] raanus impnsitionem, el ideo modis omnibus eas
ratum esse permittimus, quod ulique in nomine' inter laicos deputari.
Patris, et Eilii, et Spiritus sancli perficitur, nou' LVI. D: aliis hmrelicis qui ad Ecclesiam
sanctura Spiritum eoshabereexillobaptisnate aliis- veitiunl.
que mysteriis arbitramur, quoniam cum a calho- Concil. Lwdicensi, lit. 7. De his qui ab hx-
lica lide eorum auctores desciscerent perfectio- reticis converluntur, id est, Novatianis, a .1 Pbo-
nera Spiritus,quam acceperant, amiserunt, nec dare' tinianis , aut Tessarescxdecatitis, sive baptizati
ejus plenitudinempossunt, qux maxime in ordina- sinl illi, seu catecbumeni, non anle suscipiantur
tionibus operalur, quam per irapietatis sux per-"
quara omnes bxreses anathematizent,et prxcipue
lidiam polius quam iiJein dixerim perdiderunt. Qui1 illam qua detinebantur; et tunc demura ii qui apud
enim lieri potest ut eorum prof inos sacerdotes di- cos dicebantur lideles, noslrx doceanlur IMeisyni-
gnos Chrisli honoribus arbitremur, quoruin laicos3 bolum, et uncli saucto chrismate, sic mysteriis com-
imperfeclos, ut dixi, ad sancti Spiritus pcrci- municentsacrosanclis.
0 II;c vcrba non sunt apud Dionvs. Exig.
8J5 BRF.VIARIU.M CANONICUtf. 8f>6
LVll. De his qui ver.i n/ ab hmresi Caaphrygor m A re, sed luam corimiunionemnon poiuisse increri, ea
ConcU.Laodic nsi., tU. 8. De his qui convertuntur videlicetralione qua Ruslicusqiii lamnomne .tt-ratn
ab hxresi qux diciiur Calapbrygarum, etsi in clero ordinatione pre-byleriuni suscep'sset. El non levi
qui apud eos essecredilur fueriut, etsi maxime nomi- impedimento fit, dum aut illi dolent hujusroodi
hominem in ecclesia rctineri, aul ille sir peccare
nentur, hos sub omni diligentia ab episcopis Ecclesire
debere in alios arbitrelur, [F., quemadinodum] qm
vel presbyteris ilistrui et baptizari conveniel.
in se agnoscit esse peccaium. Et qiiamvis de ea
LVIII. De hit qui veni nt a Novalianis, et dem re plenius LtttTJc mcx coiilineant, quas su-
Monlentibut.
perius meaioravi, laraen •tiam nunc adraonendam
Ex deeretit papte Innocentii, ttt. 15. Ut venientesa duximus fraternitatem
tantum impo- tuam, ut si vere con lat
Novaiianis.vel Montensibus, permanus
ab hxrelicis, ta- aliquos ane daronalionera Bonosi ab eodemordi-
sitionem suscipiantur, quiaquamvis
eos qui natos, poslea voluisse, vel nunc velle reverli, eos
men in Christi nomine baptizali sunt, prxier
: si recipiendos ease eensemus, maxime cum memoraii
forie a nobis ad illos transeuntes rebaptizati sunl;
ma- asserant se in tantum anteriori lempore ordina-
re ipscenles, et ruinas suas cogitanles, redire
satisfactione admiliendi tos, ut sanctx recordalidnis virum Corn. lium epi-
luerint, sub longapcenilentix B scopum Sirmiens s urbis, necnon et fralrem noslrum
suirt. nonnullos fuisse prxsenies, cum
Nicetam, aliosque
LIX. De BonosiaAshmreticis, quod ludmit sunt com- honoribus, quos se habere commemorant, auge-
parandi, et de tutcipiendis clericit, quos idem renlur. Unde, frater cbarissime, si eorum asser-
B.notut anlequam damnarelur ordinavtl.
tio ttdem recepit veri, suscipiendos esse amhigere
Ex decrcis papm Innocenlii, tit. 49. Innocen-
surous non debes,. quos tandiu ecclesias sibi creditas pas-
tius Laurenlio episcopo Seniensi. Diu niirati
sus es retinere.
dilectioms tux litteris leclis hxreticos Photini
venena teciantes in territorio dilectionis lux non LX. Quod non admittanlur ad clerum ab hmreticis
ordinati.
solum esse, seJ et publice sibi convenlicula, in
de toto Ex decretis papm lnnocenlii, titul. 53. Venlum est
aliqiiorum possessionibus pixparere, cum
ad vos ad terliain quxstionem, qux pro sui difficuliate lon-
pene orbe nusqnam tam multi quam
babitare. doclrinx nefarix giorein exigit disputalionem, cum nos dicamus ab
deiegerint Quorum -hxrelicis ordinatos vulneratum per illam manus
auclor Marcus dudum de urbe putsus lemerilatis habere caput. Ubi vulnus infixuiu esi,
tantx est ductus audacia, ut primum sibi inter eos imposilionem medicina est adbibenda, qua possit recipere sanila-
vindicet loctim. Sed ne ullerius debacchandi ha- ^ lem :
ac rusli- qux sanilas, post vulnus sccula, sine cicalrice
beant facutalem, et animas simplicium esse non poterit : atque ubi poenitentix remediuni
corum secumin gehennameui destinati sunt trahant, necessarium esl, illic ordinationis honor locum ha-
aclum estadversuseos a defensoribusEcclesisKnostrx; bere non possil, nam si, ut legitur, quod leligerit
quod eos possini expellere, qui ul Chrislum Deum
imniundus iinniunduin erit, quomodo ei tribuetur
ex Patris subatanlia ante sxcula negtnt geuitum, ii
quod mundi ia ac puritas consuevit accipere? sed
cum Judxis qui ejus deitatera negaverunl, et nunc coutra asseiilur, eumqui honorein amisit, honorem
usque negant, parlicipium habenl damnationis. Tiium dare non posse, nec illum aliquid accepisse, quia ni-
est, fraler cbarissime, qux prxcepta sunt non se- hil in dante erat quod ille posset accipere, acquie-
gniusageie, ne plebem libi commiss mdissimulatione scimus, el verum e»t certe, quia quod iitm habuit
perds, el incipias Deode perdilis reddere raliouem. dare non poluit. Damnationem utique quam habuit
Ex decretis p«(«e Innoce li, tit. 50. Ilem In- per pravara raanus impositionem dedit, et
qui parti-
nocentius Marliano episcopo Narsilano. Superiori ceps factus e-t damnationis, quomodo debeat ho-
lempore, si tamen recle recordor, memini, tam ad norera accipere, invenire non possura. Sed dicitur
d lecliouem lua.u quam ad fratres et coepiscopos vera ac justa legilimi sacerdolis benediclio auferre
noslros Rufum, Eusebium , et cxteros «jiisdem omne vitium quod a vilioso fuerat
injeclum.
modi litteras de clericis Narscnsinus transmisisse, Ex decretis papm Innecentii, tilul. 54. Ergo si ita
his videlicel qui se ante damnalionem Bonosi as- est, applicenlur ad ordinalionem sacrilegi, adulteri,
sererent ad eodem tam presbyteros quam diaconos atque omnium criminura rei, quia per benedictionein
ordinatus, ut si relicto alque damnalo ejus erroi e ordinalionis crimina, vel vilia, putant auferri. Nullus
velleul Ecclesix copulari, libenler reciperenlur, sit pcenitenlix locus, quia id potest prxstare ordi-
ne forte qui essent digni recuperandx salutis in eo- natio quod longa satisfactio prxstare
consuevit; sed
dem deperirent. Verum nunc in Ravennali urbe mihi noslrx lex est Ecclesix venientibus ab hxre icis,
consiiluto, propler Romani populi necessilales cre- qui tamen illic baptizati sunt, per manus impositio-
berrimas, Gernianus qui se asserit esse presbylerum, nera laicara tanlura tribuere commuitionem, nec ex
alque Lupentius qui se diaconum dicit, mullorum la- his aliquem in clericatus honorem vel exiguum sub-
lium quasi legalionesuscepta,precefusa,dolores pro- rogare.
prios exprimere gesliverunt, asserentes siquidem cc- l'x de retit papm Innoc, 11. 55. At vero ii qui z
clesiasinuilcctionisiux conslitutas p-rochils retine- Calholica ad hxresira Iraiisierunl, quos non aiitc/
«67 CRISCONIIAERICANlEPISCOPl jrGft
'
opjrlet, nisi pcr poenitenliatnsuscipi, apud vos non A-ctericum flcri ipsi cannnes soa aucloritatepermillunl.
soliim pocnitenliamnon agunt, verum etiatn bonore Undeconstal qui dc Catholica ad Bjiiostnii transie-
cumulantur, sed Anysii quondam fralris nostri, alio- riint damnatum, atquese passi sunt vel cuprerunl ab
rumque sacerdoluiri summa deliberatio hxc fuit, eodemordinari, non oportu<sseordinalionis.ecclesia-
tit quos Bonosus ordinaverat ne •cum eodem rema- sticx susciperedignitaiem,qui, co)i)miineoraniuniec-
nerent, ac fieret non mediocre scandaluin, ordmati clesiarum judiciuro deserentes, stiam peculiariier in
reciperentur; vicimus, ut opinor, ambigua. Jam ergo Bonoso vanilatcin sequendamessedtixerunt. Sed mul-
quod pro renieilio hac necessitate temporis stalatuui los constat vim passos, atque invitos attractos, repu-
est, eonstat, priinilus non-fuisse, ac fuisse regnlas gnantesque ab eodem ordinatos. Dicat mihi, volo,
veteres quas ab aposttrlis aul apostolicis vrris tradi- quisquis hoccredit, si non post ordinalionem Bonosi
tas, Ecclesia Roinana custodil, custodiendasqueman- inlerluil, cum conficeret sacrainenta, si coiniuuniont
dat his qui eam audire consueverunt, sed necesskas ejus non est parlicipatus, si statim discedeniibus de
temporis id fieri maguopere postulabat. Ergo quod ejus pessimoconciliabuload EccleHamrediit, iste.talis
necessitas pro reme.tio reperit, cessante necessitate polest habere colorem aliquem excusaliiinis. Cxte-
debet ulique cessare pariter quod urgebat, quia rum q-uipost annuni aul mcnsem a.l Ecclesiam r.edie-
alius est ordo legitimus, alia usurpatio, quam ad B rum, iulelligimuseosqni inCalholicanoverunt se pro-
prxsens fieri tempus impellit. Sed canones apud Ni- pler viliasua non posse suscipere ordinaiionem : id-
cxain consliiuti de Novatiauis iieri permiserunt: circo ad illum perrexisse, quia pnssim sine ulla dis-
prius illc canon a Patribus inslitulus ponendus est, cussione ordinationes illicilas faciebat, cred.cntesse
ut possimus advertere, vel quid, vel qualiter ab eis- posse per istam inslitutiouemlocum inEcclesiacatho-
dem sensura sit, vei prxceplum. De his, inquit, qui lica reperire, de quo ante desperaverant. Nunc illud
nominant se ipsos Calharos, id c-t, mtindos, et ali- quod superest inierrogn, qui post tnensem aut am-
quando veniunt ad «alhnlicam Ecclesiam, placuil plius rcdiit, cum se presbytei um a Bor.oso confide-
sancix magnx synodo, ut accepta mairusimpositione ret ordinatum, si non sacramenta confectt, si non
sic maneant in clero. Possunius vero dicere de solis populis dislrihuit, sinonmissas secundumconsuetu-
hoc Novatiaiiisesse prxceptum, nec ad aliarum hx- dinem complevil,quid de his censeaiis, qnxso, pro-
resuin clericos peninere ; nam si utique de omnibus matis apertius? Ad suinmam certe qui nibil a Bo-
Ha delinirent, addidissent a Novalianis, aliisque hx- nqso acceperuat rei sunt usurpatx dignilatis, qni
reticis reverlentes debere in suum ordinem recipi. conliciendorum sacramenlorum sibi \indjcaveiunt
Quod si ita esset, eliam illud maxirae, quod de Pau- aut non vindicaveruni aucloritatem, aiqHe id sepu-
lianislis dictum est,, poterit confirmare, a quibus C taveriiut esse quod his nulla fuerat regulari ralione
venientes eliam bapiizari prxcipiunt. Nunquidnam cnncessum.
cum de Paulianislis jabent, emnes qui ab hxreticis Ex decretis papm Innocenlii, tkul. 56. Pervidet
revertuntur oruul hoc exemplo baplizandi ? quod ergo dileclio vestra haclenus talia transisse, et ad-
cum nullus audeat facere, de ipsis taatum esse prx- vertite quod ut dicitis necessilas iinperavit, in pace
ceptum ratio demonstral. Denique baptiatos rite ab jam ecclesias constitutas non posse prxsumere; fccd,
evangelista Philippo Petrus, el Joannes sola manus ul sxpe accidit, quoties a popuiis aut a iurha pec-
impositione consumraant, illos vero quos aposiolus catur, quia in omncs propler mulliludinem non po-
Paulus Joannis baplismate baptizatos reperit, inter- lcst viutlicari, inultuin soleat transire. Priora ergo
rogavitque an Spiritam sanctum suscepissenl, faten- dimillenda dico Dei judicio, de rcliquo raaxinia sol-
(ibus se illud ne quidem nomen audisse, jussit eos liciiudiue prxcavendum.
baplizari. Vi.lelis ergo rite baptizatos illo dono ite- Ejusdtm tit. 57. Veniam nunc ad maximum quasi
rari non po;se, el aliter sola aqHa lotos baptizari, quodtlam ihema Photinuin, el quoj mihi anxiuin est
in nomine Patris.-el Filii, el Spirilus sancti, necessa- ac uiiiicill.mum, majuruin raeorum revolvam sen-
rium pervideri. Ita et de Novatianis lanium jussum lentias. Fuerat de illo qttuquo pacto, ut etiam ipsi
esse lucida manifestatione perlcgllur, quod idcirco commeininisiis, aliquid utique grnvius constitutuni;
«Iklinctum esse ipsis duabus hxresibus ratio mani- verum quoniam id per rumorem fal.um, utasseritis,
lesta declarai, quia Paulianistx, in noniine Patris, et subreplum huic sedi et elicilum per iusidiasdemon-
Vtlii, el Spirilus sancti, minime baptizant, nec apud stratis, quia resad salulem rediit: veniam nos haoc
islos de unitate polestatis divinx, hoc esi, Patris, et in tantiiin vobis annitenlibus, post condemnationein,
Filii, et Spiritus sancti, quxslio aliquando commota niore apostolico subrogamus, lantisque vestris as-
est, et ideo de omnibus segregatis, hxc sola lecta tertionibus, vobisque tam bonis, lam cbaris non da-
esi, cui istud crederent concedenduin, quia nibil in re conseusuin, omnibus duris rebus durius arbilra-
Patris, et Filii, et Spiritus sancti, sacrainento pecca- mur. Pro vestra ergo approbatione, fratres charis-
rent. Si quis vero de Catholicaad hxresim transiens, sirai, senlentia ac po;tulatione episcopum Phoiinum
aut fidelisad apostasiam revertens et resipiscens re- habetote licitum ila constituere, ut dt precemini, et
dire voluerit, nunquid eadera ratione poterit et cle- nosiram in melius conversam sentenliam, labore vel
runi eommitii: quOrum comroissum non nisi longa lestimonio vestro compotes voti suscipite. Atque
pccnitenlia polerit abolere; nec post prniientiam Eustalhium a me sxpissime comprobatum nolite ex-
869 BREVlARlUMCAISONICUM. S70
Spetlarfi, ut iliaconii gralia exspolieliir : sollieitos A1 prxcipiinus ctstodiri, ul in magHo babeant benell-
enim vos pro salnte libenter audio contra caput, cio, si, a 'enipta sibi otnni spe promolionis, in quo
etiam si facienduraest,non libenter admitlo; cui ma- iiiveniuntur ordine stabilitate perpttua maueant, si
num porrigiiis vobiscum porrigo, cui porrigo mecuni tamen ilerata tinciinne non iuerint maculali. Non
porrig'te;hxcenimadCorinlhiosapostolicaestdecIa- levem apud Dominumnoxam incurrit, qui de lalibus
rata benignilas, ut in uno spiritu duclara ac redu- ad sacros promovendos ordines judicarit, quod si
ctam serilentiam boni seniper indifferenter sequanlur. cuin grandi examinalione proinoiio conceditur incul-
Nanij fateor, hxc me primum res bene habet erga Eu- paiis, mutto magis non debet licere suspectis. Pro-
stathium diaconum, qtiod nec contra fidem quidquara inde dilectio tua, cujus devotione gaudemus, jungat
loculus siij nec loquenlera admiserii, nec ad mortera curam suam dispositionibns nostris, et del operani
crimen aliquod commisisse, vel jactatuui unquain, ut circumspecte ac velociter impleantur qux ad to-
vel liclum [Forte add. de eo] recognoverim. Et qui tius Ecclesix incolumiiatem laudabiliter suggesta
In his salvus est, si quo pacto conversationes ama- sunt, et salubriter ordinata. Non auleiti tlubilet di-
biles non habet, habendus est ut minus pro tempore ieclio lua, nos, si (quod non arbitramur) neglecla
dileclus, non ut inimicus existimatus diabolo in per- fuerint qnx pro cuslodia canoniim et pro fitlei inte-
peluum mancipandus. Cognosco illum inter illas si- B E gritale decernimus, vehemenlius coimnoveiidos,quia
multates ac turbines conlra multorum studia, non inferiorum ordinum culpx ad nullos inagis relercndx
dico qtialia, diversa sensisse, et cum hinc res cala- sunt quam ad desides negligentesque rectorcs qui
mitatesque ipsx eraendatx sint, adbuc Dizoniani et multam sxpenutriunt peslilenliam, dum necessariam
Cyriaci subdiaconorum oon potuisse apud vos emen- dissimulant adbibere medicinam. Datum ni Kalend.
daiionem reviviscere. Compescite, quxso, ab illo Januarii, Alipio et Ardabure eonsulibus.
prxd ctisque, quorumcunque videtis animos, ac non LXII. De his quibus dubium est utrum baptismiim
juslas oemulaliones,ut ipse apud nos inleger, apud perceperint,. necesseesl ut renascantur.
vos c.im suis reparatus mereatur pacem, non fietam Ex decretis papm Leonis, tit. 28. Si nulla exstant
pervidens charitatem. Oinnihus igitur vobis ac sin- indicia inier propinquos aut familiares, nulla inter
gulatiin occurrat cbaritas, et vinculis qux nullis clericos aut vicinos, quibus ii de quibus quxritur
modis a Cbristo solvuntur vobiscum pariter in per- baptizali fuisse doceantur, ageiiduin est ul renascan-
petuum connexa Ixtelur in Domino. tur, ne manifesie pereant, in quibus quod non osien-
LXI. Quod onviis cujuslibel ordinis clericiis, qui Ca- ditur gestum ralio non sinit ut videatur ileratura.
thoticamde^erens iu reticm se communionimiscue- f Qui autem possunt meminisse quod ad ecclesiam
rit, si ad Eccledam reversus (uerit, in eo guidu * veniebant cum parenlibus suis, possunt recordari
quo fuerat tiiie promoiioneperman at. an quod eorum parentibus dabalur acceperint, Sed
Ex decr. papmLeonis, tit. 14. Leo episcopus urbis si hoc etiam ab ipsa memoria alienum est, conle-
Romx Januario episcopo Aquileiensi. Lectis fraier- rendum eis videlur qm d eollalum esse nescitur,
nitatis tux lilteris, vigorem fidei lux quem olim no- quia non temeritas inlervenit prxsumplionis ubi est
verauius, aguovimus : congralulantes libi quod ad diligentia pietatis.
custodiam gregis Cbristi pastoralem curam vigilan- Concil. Carthag., lit. 39. Iiem plaeuil de infanti-
ler exsequeris, ne lupi qui sub specie ovium sub- bus, quolies non inveniuntur eertissimi lestes qul
intrarunt bestiali sxvilia simplices quosque dilace- eos baptizalos esse sioe dubitatione testenlur, neque
rent, et non solura ipsi nulla correptione proliciant, ipsi sunt per xtalein de traditis sibi sacramentis ido-
sed eliam ea qux Sunt sana corrumpant. Quod nes nei respondere, absque ullo scrupulo eos esse bapti-
viperea possit obtineri fallacia, dileetionem tuami zandos, ne ista Irepidaiio eos faciat sacramentorum
duximus commonendam, insinuantes ad aninix pe- purgatione privari : hiuc enim legati Maurorum fra-
riculum pertinere, si quisquam de his qui a nobis ini tres nostri consuluerunt, quia multos tales a barbaris
hxreticorum atque schismaticorum sectam delapsus,i „ rediinunt.
et se uicunque hxreticx communionis contagione! LXIli. Quod hi
qui se baptizatos agnoscunt, sed in
macularit, resrpiscens, in eommtrnione caiholica,i qua fide nesciunt, per manus imposiiivnem susci-
gine professione iegitimx satislactionis habeatur. piendi snut.
Saluberrimuro eniln et spiritalis medieinx utilitaie> Ex decrelis papm Leonis, tit. 29. li aulem de qui-
plenissiii.um esl, ut sive presbyieri, sive diaconi, velI bns scripsisti, qui non se baptixatos nesciunl, sett
sabdiaconi, aut cujuslibel ordinalionis clerici qii ses cujus fidei fuerint qui eos baptizaveruut se ne^cire
eurreclos videri volunl, alque ad calholicam fidem,, profitentur, quoniam quolibel raodo forniam bnpti-
quara jam pridem amiseranl, rursus redireambiunt; ; smatis acceperunt, baplizandi non sunt, sed per
prius errores suos, et ipsos auclores erroris damnalii manus imposilionem virtutein saucti Spiriius, quam
a se sine ambiguilate fateaniur, ut sensibus praviss ab hxreticis accipcre non potueruni, caiholicis co-
etiam pereinplis nulla sperandi supersil oecasio, nec: pulandi siint.
ulla membrum talium possit socielale violari, cum1 LXIV.Dehis qui non spente,sed inciti, ad ilcrc.toneni
per otnnia illis professio propria cocperil obviare. baptismi computsisunt.
Circa quos etiam illam ennonum conslitutionemi Ex decrets papm Leonis, tii. 47. Hi verO ae q-rfl-
871 CRISCONIIAFRMANI EPISCOII. 872
bus siiniliter «lilecliotua nos credidit consulendos, \1 LXIX. he martyribushmreticemm.
qui ad iierandiiin baptismum, vei metu coacti, vel Concil.Laodic nsi, lil. 31. Quod omnesChrUlia-
crrore traducti sunt, et nunc se contra catholicx ii- nos nou oporteat desereremartyresChristi, elire ad
dei sacrameHtumegisse recognoscunt, ea est custo- pseudomartyres, id est, hxrelicorum, el quos ipsos
dicnda mod.ralio, qua in socieiaiem nostram, non constat hxrelicos exslitisse ; hi namque sunt alie-
ni-i per pccnitentix remediura, et per impositionem nati a Deo. Sint igitur analhema qui ad tales acces-
episcopalis manus communionis recipiant unitatem. serint.
tempora poeniludinis,habila moderatione, tuo con- Concil. Carlhag., tit. 50. Item placuit ul allaria
sliluenda judicio,prout conversorumaniraosinspexe- qux passim par agros et per vias, tanquam inetuo»
ris esse devolos, pariterque etiara habenles senilis rix raariyrum constituunlur, in quibus nullum cor-
xiaiis intuilum, el periculorum quorumque, aut x- pus, aut reliquix inartyrura condiix probantur, ab
gritudinum respicientes necessitates. In quibus, si episcopis qui locis eisdein prxsunt, si lieri potest,
quis ita graviter urgeatur, ut dum adbuc pocniiet, everlanlur: si autero hoc per luroullus populares
de salute ipsius desperelur, oportet ei per sacerdo- non sinitur, tamen plebes admoneantur ne illa loca
inlein sollicitudincmcommunionis gralia subveniri. frequentent, ut qui recte sapiunt, nulla ibi supersti-
l.XV. Ut hi qui ab hmrelicisbaplizati sunl, sela san- B " tione devincti teneantur, et omnino nulla memuria
cli Spiritus invocationefirmentur. martyrum probabiliter acceptelur, nisi ubi corpus
Ex decretis papm Leonis, tit. 48. Nam hi qui ba- aut aliqux reliquix sunt, ant origo alicujus habila-
pli mum acceperunt ab hxreticis, cum baplizati an- tionis, vel possessionis, vel passionis iidelissima
tea non fuissent, sola sancti Spiritus invocatione, origine traditur: nam qnx per somnia, et per
per iroposiiiouem manuum confirmandi sunt, quia maues, quasi revelaliones quorumlibet horainum,
forroaro lantum baplismi sine sanctificationisvirlule ubicunque constituuntur allaria, omnimodo repro-
smnpserunt. El banc regulam, ut scilis, servandam bentur.
iu omnibus Ecclesiisprxdicaraus, ul lavacrura serael LXX. De his qui ab hmreticis, vel Judmis [islivitalis
inilum nulln iteratione violetur, dicenle Apostolo : eorumdona suscipiunl.
Unus Deus, una fides, unum baplisma, cujus ablntio • Concil. I aodicensi, tit. 37. Quod non oporteat a
nulla iteralione lenieranda est, sed, ut diximus, sola Judxis vel bxrelicis ea qux miituntur munera festi-
tanciilicalio S^irilus sancli invocanda, ut quod ab va suscipere, nec cum eis fesla celebrare.
hxreticis nerao accipit, a catholicis sacerdoUbus LXXI. De Christienis qni Judmorumatyma
consequalur. comederunt.
G Concil Laodicensi,tit. 38. Quod non oporleal
LXVLDe his qni in mgriludinebapti IHI
consequunlur. azyina a Judxis accipere, el communicare iinpieta-
Conctt. Novacmsarienti, tit. 12. Si quis in xgri- libus eorum.
itiitine fuerit baptizatus, ad bonorem presbylerii LXXII. De Chrislianis celebranlibus fesla gentilium.
non potest promoveri, quia non ex proposito fides Concil. Laodicenti, tit. 39. Quod non oporleat
ejus, ex nccessitate descendit : ni»i forte pro- cum grnlilibus fesla celebrare, el coinrounicarepra-
pter scquens sludium ejus, et iidem,atquehominum vitatibus eorum qui sine Deo sunt.
rarilaiem, lalis possit admilti. LXXIII. De hmreticit inlrantibus in ecclesiam, vel
Comil. Laodirei.t., lit. 47. Quodoporleat eos qui basilicas martyrum.
in xgritudine percipiunt baplisma,poslquam conva- Concil. Laodic, tit. 6. Quod bxretici non permit-
iuerint, fiileui perdiscere, et scire cujus muneris tendi sint ingredi in domum Dei, in hxresi perma-
participes facti sunt. nenles.
Concil. Carthag., tit. 12. Ut xgrotanles si pro se LXXIV.
Captivis cibos immolatiliosper necessitatem
respondere non possunt, cum voluntatis eorum testi- comedentibutpom tentiaconcedenda.
monium sui pericnlo proprio dixerint, baptizentur. D Ex decretit
papai Leonit, tilul. 46. Hi autem Chri-
El ul scenicis atque hislrionibus cxlcrUque hujus- stiani inler eos a quibus fuerint captivati imnio-
qui
modi personis reconciliatio non negetur. lalitiii cibis asseruntur esse polluti, consullalioni
LXVIL De Chtislianis qui sabbalizare, vel juxlai cbaritatis tux hoc etiam respondendum esse credi-
quemdammodumjudaizare noscunlur. dimus, ut poenitentix satisfactione purgentur, qux
Concit. Laodicensi, tit. 29. Quod non oporteatt non lam lemporis longiiudinequaro cordis compuu-
Christianos judaizare et otiari in Sabbalo, sed ope- ctione pensanda est. Et sive hoc terror extorserit,
rari eos in eoJemdie: prxferenles autem in ycne- sive fames suaserit, non dubiletur abolendum, cum
ratione Dorainicum diem, si vacare voluerint, utt hujusmodi cibus pro melu aut indigenlia, non pro
Chrisliani, hoc faciant. Quod si reperti fueriniiudai- religionisveneralione sil sumptus.
zare, analhema sint a Christo. LXXV.Qualiterdebeantin Eccletiatuscipipmnilentes.
LXVIII.De schismalicis. Concil. Carthag., tit. 10. Ul pocnitenlibussecun-
Concit. Laodicensi,tit. 53. Quod non oporU** k dum diflerentiampeccatorum <piscopi arbitrio pconi-
curo bxrelicis aiit schismaticis pariter orare. tenlite tempora decernantur, et ut presbyleriucou-
 873 BREVIARIUMCANONICUM. 874
sulto episcopo non reconcitiet poenilentem, nisil A veniunt etiara nuhc lex aniiqua regularisque serva-
absentia episcopi necessilale cogenle : cujuscunque bitur, ita ut si quis egreditur de corpore, ultimo et
autem pcenitentis publicum et vulgalissimum cri- necessario viaiico minime priveiur. Quod si despe-
roen est, quod universam Ecclesiam commoverit, ratus, et conseculus communionem, oblationisque
anle absida raaous ei imponatur. parliceps factus iterum convaluerit, sit inler eos qui
LXXVI. De his qui ad ordinem presbyterii sine exa- communionera oralionis tanlumraodo consequuntur.
minalione provecti sunt. Generaliter autem omni cuilibet in exitu posito, et
Concil. Nicmno, tilul. 9. Si qui presbyteri sine poscenti sibi communionis gratiam tribui, episcopus
examinatione sunl provccti, vel cum discuterenlur probabiliter ex oblatione dare debebit.
peccata sua confessi sunt, et homines contra cano- LXXX. De catechumenis lapsis.
nes coramoti manus confessis imponere tentaverunt; Concil. Nicmno, tit. 14. De catecliumeiiis sancto
talesregtila non admitlil, quiaquod irreprehensibile et magno concilio placuit ut tribus annis sint inler
est catholica defendit Ecctesia. audienles tantummodo; post hxc autem cum cale-
Quo tempore presbylerum conventat ordinari. ehumenis orent.
Concil. Novmcmsuriensi, lilul. 11. Presbyler arile
tricesimum aetalis sux annum nullatenus ordinetur, j} ' LXXXI. De presbyleris qui immolaverunt temvore
persecutionis.
Jicet valde sit dignus ; sed hoc tempus observet:
Concil. Ancyrensi, tit. I. Presbyteros iinmolanles,
nam Dominus noster tricesimo xtalis sux anno ba-
et ilerum luctamen adeuntes, si hoc non per illusio-
ptizatus est, et sic coepit docere. nera aliquam, sed ex veritate fecerinl, nec ante pa-
LXXVII. De his qui in persecutionibus negaverunt,
et poslmodum in clero promoli sunl. rantes, et affectantes alque stiadentes ul xstimenlur
quidem lormentis aptari, sed hujus visu tanlum, et
Concil. Nicmno, tit.10. Quicunque de Iapsis ad habitu
subjici, hos placuit honorem quidem retinere
ordinem cleri proraoti sunt, per ignorantiam, vel
sedis, offerre vero, aut alloqui populum, aut
ordinantium dissimulaiionem, boc ecclesiaslicx noti proprix
omnino sacerdotalibus fungi ofliciis non licere.
prxjudicat regulx, cogniti namque deponantur.
LXXXII. De diaconis qui immolaverunt.
LXXVIII. De laicit qui negaverunl, et de his qu\
abrenunliaverunt, et iterum ad smculum sunt Concil. Ancyr., tit. 2. Diaconi similiter qui imnio-
conversi. laverunt, honorem qtiidem habeant, cessent vero ab
Concil. Nicmno, tit. lle<12. De hisqui prxter ne- omni sacro ministerio, sive a pane, sive a calice
cessitatem prxvaricali sunt, aut prxter ablaiionem , oife-endo, vel prxdicando. Quod si quidam episco-
facultatum, au». prxler penculum, vel aliquid hu- porum conscii sunt laboris eorum, et humilitalis, et
jusmodi quod facium est sub tyrannide Licinii, pla- mansueludinis, et voluerint cis aliquid amplius lii-
cuit synodo, quamvis humanitate probentur indigni, buere, vel adimere, penes ipsos erit poleslas.
tamen eis benevolentiam commodari. Quicunque LXXXIH. De his qui ex fuga comprehensi sunl, el
ergo veraciter poenitudinem gerunt, tribus annis per vimimmolarunt.
fideles inter audientes habeantur, et sex annis om- Concil. Anctjrano, tit. 3. Qui fugienles coinpre-
ni.se contrilione dejiciant, duobus aulem annis sine hensi sunl, vel a domeslicis traditi, vel ademplis
oblatione populo in oralione communicenl. facullatibus, suslinnere tormenta, aut in custodiam
Quicunque vocati per graliam, primum quidem trusi proclamaverunt se Christianos esse, et eo
impetum monslraverunt deponenles militix cingu- usque aslricti sunt, ut manus eorum comprehen-
lum, postmodum vero ad proprium vomilum sunt dentesviolenter attraherenl, et funeslis sacrificiis
relapsi, ila ul quidam et pecunias tribuerent, et be- admoverent, aut aliquid polluli cibi per necessita-
neliciis mililiam repelerent, ii decem annis post tem sumere cogerenlur, confitenles jugiter se esse
triennii tempus ( quo inter audienles erunt) in af- Chrislianos, et luctum rei qux contigit incessabili-
flictione perroaneant; sed in his omnibus proposi-. ter ostendentes onini dejectione, et habitu, et lmmi-
JJ
tum et speciem pcenileniix convcnit explorare: lilate Vitx; bos velut extra delictum constilulos a
quotquotenim metu, et lacrymis, alque pcenitentia, communionis gratia non vetari: si vero prohibiti
vel bonis operibus rebus ipsis conversionem suani, sunt ab aliquibus propler ampliorem cautelam, vel
non simulalionem, demonstrant, ji definilum lempus propterquorumdam ignorantiam,statimrecipiantur;
audilionis implentes, tum demura fidelibus in ora- hoc autem similiter, et de clericis, et de cxleris
tioue communicent, postmodum vero Iicebit epi- laicis observare conveniet. Perquisitum est autem
scopo de his aliquid bumanius cogitare. Quicunque et illud, si possunt etiam laici qui in has necessila-
vero indifferenter tulerunt, et adilum introeundi tis angustias inciderunt, ad clericalus ordinem
pro-
ecclesiam sibi arbilrati sunt ad conversionem posse moveri: placuit ergo et hos tanquam qui nihil
pec-
suflicere, ii definilum tempus modis omnibus ira- caverint, si et prxcedens eorum vita probnbilis sit,
plebunt. ad hoc officium provehi.
LXXIX. De his qut communionem tempore morlis LXXXIV. De his qui diversis causis gentililatis ritu
exposcunl. aliquid peregerunt.
Concil. Nicmno, titul. 13. De his qui ad exitum Concit, Ancijnino, Vt. i. De his qui sacrificare
PATROL.LXXXVIII. 38
 875 CRISCONIlAFRICANI EPISCOPI 87«
eoacti sunt, insuper et cosnaverttnt in idolio. Qui- A jiciantur, duobus autem aliis sine oblatione comnwH
cunque eorum cum ducerentur lxtiore habitu fue- nicent et septiruo an»o perfeete recipiantur.
runt, et vestimentis pretiosioribus usi sunt, ei prx- Ex decrelis papm Leenis, tit. 30. Si convivio selo
paratx ccenx iudifferenter participes exstiterunt, gentilium et escis immolatitiis usi sunt, possunt jeju-
placuit eos inier audientes u&o anno constitui, suc- niis et manus impositione purgari, ut deinceps ab
cumbere tribus anais, in oratioae vero eoituiuuieare idoioihylis abstincnies sacramentorum Ciiristi pos-
biennio, et tanc ad perfectionis gratiam perrenire. sint esse participes. Si autem aut Mola adoraverunt,
Quolquot autem ascenderunt terapla vesle lugubri, aul bomicidiis, v«l fornieationibus contaminati sunt,
et recumbenles per omne tempus flevere dtscttbitus, ad cowmonionem eos, uisi per peenitenliaaa pubii-
si compleverunt pcenitentiam triennii teraporis, sine cam non oportel admitli.
oblatione suscipiantur. Si autem non manducave- LXXXViU. De his qui et aliis saerificandi causas
runt, biennio subjeeti pcenitenlix, terlio anno sine altulerunt.
oblatione communicent, ut perfectionem quadrien- Concil. Ancyr., lit. 8. Quotquot autem non solum
nio consequantur. Penes episcopos antem erit po- ipsi deviaverunt, sed etiam insurrexerunt et compu-
testas, modum conversationis eorum probantes, vel lerunt fratres, ei causas prxbuerunt, ut cogerentur,
humanius erga eos agere, vel araplius terapus adji- B hi per triennium quidem locum inter audienles acci-
cere. Ante omnia vero prxcedens eorum vila et piant, per aliud vero sexennium pocnitentix subji-
posterior inquiratur, et ita eis impertiatyr huma- ciantur acriori, et alio anno communionem sine
nitas. oblalione percipiant, ut perfeclionem expleto de-
Ex decretis papm Siricii, tit. 5. Adjeclum est cennio consequantur. Iflter hxc autem et eorum
etiam quosdam Christianos ad apostasiam ( quod vita pensanda est.
dici nefas est) transeuntes, et idolorum cultu ac LXXXIX. De his qui cum essent cateckumeni idolis
sacrificiorum contaminatione profanatos, quos a immftaverunt.
Christi corpore et sanguine quo dudum redempti Concil. Ancyr., tit. II. Eos qtri ante baptisma
fuerant renascendo, jubemus abscindi; et si resipis- sacrificaverunt idolis, et postea baptisma conseculi
centes forte aliquando fuerint ad lamenta conversi, sunt, placuit »d ordinew provehi, eo quod proben-
his quandiu vivunt agenda pcwnitentia est, et in ul- tur abJuti.
timo fine suo reconciliationis gratia tribuenda, quia, XC. De his qui divinationes expetunt.
docente Domino, nolumus mortem peccatoris, sed
Concil. Ancyr., tit. 23, Qui divinationes expelunt
tantum ut convertatur et vivat.
C et morem gentUium subsequuntw, aut in domos SUM
LXXXV. De his quitimore ritus gentilium peregerunt. hujuscemodi homines iatroducunt exquirendi ali-
Concil. Ancyrano, tit. 5. De his qui minis tantum quid arte nwleiica, aui expiandi causa, sub regula
cessere poenarum, aut privatione facultatum territi, quinquenflU jaceani gecundMtingradus poenitentix
aut demigratione, sacrificaverunt, et hactenus poeni- definitos.
tudinis negligentes neque conversi, nunc hujus con- De his qui angeios colmt.
cilii tempore semet obtulerunt conversionis sux con- Concil. Laod., tit. 35. Quod non oporteat Chris-
silia capientes, placuit usque ad magoum diem eos tianos Ecclesiam Dei relinquere, et ire, atque an-
inter audientes suscipi, et post magnum diem triea- geios nominare, et congregationes facere, qux in-
nium poenitentiam agere, et postmodum duobus terdicta noscuntur. Si quis igitur inventus fuerit
annis sine oblatione communicare; et tunc demum buic occultx idololatrix serviens, sit anathema, quia
sex annis completis ad perfectionis gratiaj» perve- derelmquit Dominura nosirum Jesum Chrislum
nire : si vero quidam ante hanc synodum 'suscepli Fiiium Dei, et se idololatrix tradidit.
sunt ad pceiuteuiiam, ex illo tempore initium eis Ut clericusmagus ei incantator non sit, nequephy'ac-
sexennii computetur: si quod aulera periculum, vel teriei faciat.
mortis exspectatio, aut ex infirmitate, a-ut,ex alrst Concil. Laod., til. 36. Quod non oporteat sacris
occasione contigerit, his sub definitione slatuta com- offtciisdeditos, vel clericos, magos aut incantatorcs
munio non negetur. existere, aut phylacteria facere, qux ariirnarum
LXXXVI. De his qui in locisidolorummanducaverunt. suarum vincula comprobantur. Eos autem qui his
• uluntur ab Ecclesia jieUi prxcipinjus.
Concil. Ancyrano, til. 6. De his qui festis diebus
XCI. De h;s qui ad presbyterium vel diaconatum
gentilium in remolis eorum locis convivia celebra- et anle ordinationem peccatorum sibi
deferentes ibidem comede- promoventur,
runt, cibosque proprios sunl censcii.
;
runt, placuit post peenitentiam biennii eos s.uscipi; Concit. Novmcmsar., tit. 9. Presbyter, si prxoc-
utrum vero cum oblatione, singuli episcoporum pro-
corporali peccato provehatur, et confessus
bantes vitam eorum, et singulos actus examinent, cupatus fuerit de se quod ante ordinatiomm deliquerit, oblata
LXXXVU. De his qui [requenter idolis immolaverunl. non consecret; manens in >. iioui= officium
prop-
Concil. Ancyr., tit. 7. lii qui secundoet tertio sa- ter studium bonum, nam peccaia reliqua plerique
crificaverint coacti, quatuor annis poenilenti» sub- dixerunt per manus imposilionem posse dimitti.
«77 BREVIARIUM CANONICUM. 878
Quod si de se non fuerit ipse confessus, et argui. A quod sanclitas vestra neeessario nos instruere dig-
manifestenequiverit, potestatis sux judicio relin- nata est.
quaiar. XCIV. De privilegiis presbyterorum.
Concil. eod., tit. 10. Simili modo etiam diaco- Conc Nicmno, tit. 18. Pervenit ad sa.nctum mag-
nus, si eodera peccato succubuerit, ab ordine minis- numquc concilium quod io quibusdam locis et civi-
terii sublrahatur. tatibus presbytcris gratiam sacrx communionis tlia-
XCII. De diaconis qui tempore ordinalionis de nup- coni prxbeant, quod nec regula , nec eonsuetudo
ti.s attestati sunt. tradidit, ut ab his qui potestateni non liabent ofle-
Concil. Ancyr., tit. 9. .Diaconi quicunque ordinan- rendi, illi qui offerunt corpus Christi accipiant.
tur in ipsa ordinatione protestati sunt et dixerunt Nec non et illud innotuit quod quidam diaconi ante
velle se conjngio copulari, quia sic manere non episcopos sacra oblata contingant. Iloec igitur om-
possunt, ii si postmodum uxores duxerint, in minis- nia resecentur, et in sua diaconi mensura perma-
terio maneant, propterea quod eis episcopus licen- neant, scientes quod episcoporum quidem ministri
tiam dederit. Quicunque sane tacuerunt et susce- sint, inferiores autem prcsbyteris habeantur. Per
perunt manus impositionem professi continentiam, ordinem ergo p.ost presbyteros gratiam sacrx com^
et postea nuptiis obligali sunt, a ministerio cessare munionis accipiant, aut episcopo eis, aul presbylero,
debebunt. porrigente; sed nec sedere in raedio presbyterorttm
diaconis liceal; quia si hoc fiat, prxter regulam et
XCIII. Ul pxesbyteri modum sipi debilum servent.
ordinem probatur exislere. Si quis etiam post hns
Ex decreiis papm Gelnsii, tit. 6. Nec minus etiam delinttiones ohedire noluerit, a ministerio cessare
presbyteros contra suum modura tendere prohibe- debebit.
mus, nec episeopali fastigio debita sibiraet audacter Concil. Laodicensi, tit. 20. Quod non oporteatdia-
assumere: pon conliciendi cbrismatis, non con- conum coram presbytero sedere, sed jussione pres-
signationis ponlificalis adhibendx sibimet arripere byteri sedeat : similiter dia.co.nis honor exhibeatuf
facultaiem; non prxsente quoiibet antistite, nisi ab obsequentibus, id est, subdiaconis et oranibus cle-
fortasse jubeantur, vel orationis, vel actionis sacrx ricis.
suppetere sibi prxsumant licentiam; neque sub ejus Ex decretis papm G,clasii,tit. 8. Quod non opor?
aspectu, nisi jubeantur, aut sedere prxsumant, aut teat in presbyterio diaconum sedere, cum divina
venerabilia tractare mysteria; nec sibi meminerint celebrantur, vel ecclesiasticus habetur, quicunque
ulla ralione concedi sine summo pontifice, subdia- _ tractatus, sacri corporis prxrogationem sub con-
conuin vel acotytum jus habere faciendi; nec pror- spectu pontilicis, seu presbyteri, nisi his absentibus,
sus addubitent, si quidquam ad episcopale minisle- jus non babeant excrcendi. Cum enira decreta ve-
rium specialiter pettineiis suo motu pulaverint ex- nerabilium sanclionum nos quoque mngnopere cus-
sequendum, continuo se presbyterii dignitale, et todire nitamur, ac sioe eorum dispendio, etiam illa
sacra communione privari. Quod fieri necesse est, qux pro alicujus utilitatis forlasse compendio vi-
censeamus, st eorum prxsule differente hujusmodi deantur, laxanda dicamus.
fuerit prxvaricatio comprobata, nec ipso eorum
Ut diaconi mensuram propriam juxta Patrum
ejugcopa a culpa coaniventix et ultione vacaturo, XCV. slaluta custodiant.
si iuxmoderata facientes dissimulaverit vindicare.
Concil. Carthag., tit. 6. Foriunatus episcopus Ex decr. papm Gelasii, tit. 7. Diaconos quoque
dixit: |n prxteritis conciliis statutum meininimus propriam conslituimus servare mensuram, nec ultra
esse ut chrisma, vel reconciliatio pcenitentium, nec tenorem paternis canonibus depulatum quidpiam
non et puellarum consecralio, a presbyteris non tentare peniijltimus, nihU eorum suo ministerio pe-
nitus applicare, qux primjs ordinibus proprie decre-
fiant; si quis autem emerserit hoc faciens, quid de
eo statuendum sit ? vit antiquitas, absque episcopo, vel presbytero bap-
Aurelius episcopus dixit: Audivit dignatio vestra D tizare non audeant, nisi prxdictis fortassis officiis
suggestionem fralris coepiscopi nostri Fortunali, loogius coflstitutig necessUas extrema couipellat,
et latcis Cbristianis facere pteruinque conce-
quid ad hxc dicitis. Ab universis episcopis dictura quod
est: Chrismatis confectio et puellarum consecratio ditur.
a presbyteris non fiat, vel reconciliare quemquam XCVI. De cliorepiscopo,id est, vicario episcopi; qum
in publioa missa presbytero non licere: hoc omni- . ad ejus officiumpertineant.
bus placet. Concil. Ancyran, tit. 12. Chorepi.scopisnon licere
Concif. Carthag., tit. 7. Aurelius episcopus presbyteros aut draconos ordinare, sed nec presby-
dixit: Si quisquam in periculo fuerit constitutus, et teris civitatis sine prxcepto episcopi vel litteris in
se reconciliare divinis aliaribus petierit, si episco- unaquaque parochia.
pus absens fuerit, debet uiique presbyter consulere Concil. Antioch., tit. 10. Qui in vicis vel posses-
episcopura, et sic periclitanlem ejus prxcepto re- sionibus chorepiscopi nominantur, quatnvis itianus
conciliare : quani rem debemus salubri consilio ro- imposilionem episcoporura perceperint, et ut epi-
borare. Ab universis episcopis 'diclum est: Placet scopi consecrali sunt, lamen sanctcc synodo placuit
 879 i CRISCONIlAFRICANIEPISCOPI S80
ut modum proprium recognoscant, et gubernent A Concil. Ancijr., lit. 16. Eos qui irrationabiliter
subjeclas sibi ecclesias, earumque moderaminc cu- vixerunt, et lepra inusli criminis alios polluerunt,
raque contenti sint. Ordinent eliam lectores, et sub- prxcepit sancla synodus inler eos orare qui spiritu
diaconos, atque exorcislas; quibus promotiones islx periclitantur immundo.
sufficiant. Nec presbytcrum vero nec diaconum au- C. De monachiset virginibus qui suam professionem
deanl ordinare prxter civitatis episcopum, cui ipse non custodiunt.
cum possessione subjectus est. Si quis autera trans- Concil. Ancyr., tit. 18. Quotquol virginilalem
gredi slatuta lentaverit, depositus quo utebatur ho- promittentes irritam faciunt sponsionem, inler biga •
nore privetur; chorepiscopum vero civitatis episco- mos censeantur. Virgines autem
qux conveniunt
pus ordinet, cui ille subjectus est. cum aliquibus tanquam sorores habitare, prohibemus.
XCVII. De rebus ecclesiasticis eo tempore distraclis Concil. Chalcedon., tit. 7. Qui semel in clero de-
quoipsm ecclesimviduantur episcopis. putati sunt, aut monachorum vitam expetierunt,
Concil. Ancyrano, lit. 14. De his qux pertinent ad statuimus
neque ad mililiam, neque ad dignilatem
ecclesiam, quxcunque, cum non essel episcopus, aliquam venire mundanam, aut hoc lentanles, et
presbyteri vendiderunt, placuit, rescisso contraclu, non agentes poenilentiam, quominus redeant ad
ad jura ecclesiaslica revocari. In judicio autem erit hoc quod propter Deum primitus elegerunt, anathe-
episcopi, si pretium debeat recipi, necne, quia ple- malizari.
runique rerum dislraciarum redittts ampliorem sum- Concil. Chalcedon., lit. 16. Virginem qux se Do-
mam pro pretio dato redtliderit. mino consecravit, similiter et monachum, non licere
Concil. Cartliag., lit. i6. Item placuit ut rem ec- contrahere : quod si hoc invenli
nuptialia jura
clesix nemo vendat: quod si reditus non habet, fuerint
perpelrantes, excommunicentur. Confilen-
et aliqua nimia necessilas cogit, hanc insinuandam libus autem decreviraus uthabeat auctoritatera ejus-
esse primali provincix ipsius, ut cum slatuto nu- dem Ioci misericordiam humanitatemque
sit arbitretur. episcopus
mero episcoporum ulrum faciendum largiri.
Quod si tanla urget necessitas ecclesix, ut non pos- Ex decretis papm Siricii, lit. 6. Prxterea mona-
sit hunc consulere, saltem vicinos tesles convocet chorum quosdam
referre sux alque monacharum, abjecto pro-
episcopos, curans ad concilium omnes
posito sanctitalis, in lantam proteslaris demersos
ecclesix necessilates : quod si non fecerit, reus esse lasciviam, ut pritis clanculo velut sub monasle-
Deo et concilio, venditor, honore amisso, teneatur. riorum prxlextu illicita ac sacrilega se conugione
XCVIII. De Ids qui esum carnium in clero consiiltili ' -, iniscuerint, postea vero, in abruplum conscientix
diffugiunt. desperalione perducli, de illicilis complexibus li-
Concil. Ancyr., lil. 13. Hi qui in clero sunt prcs- bere filios procrearint, quod et publicx leges et
byteri, etdiac >ni, et a carnibus absiinent, placuil ecclesiaslica jura condemnant: has igiiur impudicas
eas quidem conlingere, et ita si voluerint conlinere. deleslabilesque personas a monasteriorum coetu
Quod si in lantuni eas abominentur, ul nec olera ecclesiarumque conventibus eliminandas esse man-
qux cum cis coquuiitur existiment comedenda, damus, quatenus retrusx in suis ergastulis tantum
tanquam non consentientes regulx, ab ordine ces- facinus continua laineniatione deflentes, purificato-
sare debebunt. rio possint pceniludinis igne decoquere, ut eis, vel
XCIX. De his qui (ornicaniur irralionabililer, id est, ad morlem, saltem solius misericordix inluitu, per
cum pecoribusaut cum masculis. commuuionisgratiam possit indulgentia subveniri.
Concil. Anctjr., tit. 15. De his qui irralionabiliter
CI. Ilem de virginibusvelalis, si deviaverint.
versati sunt, sive versantur, quolquot anle vicesi-
mum annuin tale crimen commiserinl, quindecim Ex decretis papm Innocenfii, til. 19. Ilem qure
annis exaclis in pcenitenlia , communionem merean- Chrislo spiritaliter nubunt, et a sacerdote velantur,
tur orationuni, deinde quinquennio in hac commu-. si postea vel publice nupserint., vel se clanculo
nione diirantes, tunc demum oblalionis sacramenla corruperint, non eas adraitiendas csse ad agendam
conlinganl; discutiatur aulem et vita eorum, qualis pcenitentiam, nisi is cui se junxerant de mundo re-
tempore pceniludinis exstiterit, et ita raisericordiam cesserit; si enim de hominibus hxc ralio custoditur,
consequantur. Quod si inexplebiliter his bxsere ut quxcunque, vivente viro, alteri nupseril, habeatur
criniinibus, ad agendam poenilenliam prolixius tem- adultera, nec ei agendx posnitentix licentia conceda-
pus insumaiit. Quotquot aulem peracta viginli an- tur, ni-i unus ex his fuerit defunclus; quanto ma-
noruin xlate, et uxores habentes, hoc peccato pro- gis de illa tenenda esl qux ante immortali se sponso
lapsi sunt, viginti quinque annis .pceniludinern ge- conjunxerat, et postea ad humanas nuptias trans-
renles in coniinunioiiem suscipiantur oralionuin; migravil?
in qua quinquennio perdurantes, lunc demtim obla- Ex decretis papm Innocenlii, til. 20. rlx vero qux
tionis sacramenta percipiant. Quod si qui, et uxores necdtim sacro velamine tectse, lamen in proposito
habentes, et Iranscendentes quinquagesimum annum virginali semper se simulaverunt permanere, licet
aetalis ita deliquerint, ad exitum vitx communionis velatxnon fuerint.si forte nupserinl, his agenda ali-
graliam consequantur. quanto lempore pcenitentia est, quia sponsio earum
 881 BREVIARIUMCANONICUM. 882
a Domino tenebatur. Si enira inter homines solet A post ab aliis raptas, placuil erui, et eis reddi quibus
bonx Udei contraclus nulla ratione solvi, quanto ante fuerant desponsatx, etiamsi eis a raptoribus
magis ista pollicitatio, quam cum Deo pepigerunt, vis illata constiterit
solvi sine vindicta non polerit? Nam si apostolus Ex decretis Siricii, tit. 4. De conjugali autem vio-
Paulus, qux a proposito viduitatis discesserant, latione requisisti, si desponsatam alii puellam alter
dixit eas habere damnalionem, quia primam fidem in matrimonium possit accipere? hoc, ne liat, modis
irritam fecerunt, quanto potius virgines qux prioris omnibus inhibemus, quia illa benedictio, quam
promissionis fidem frangere sunt conalx ? nupturx sacerdos imponit, apud fideles cujusdam
Ex decr. papmLeonis, tit. 26. Propositum mona- sacrilegii instar est, si ulla transgressione violetur.
chi proprio arbilrio aut voluntale susceptum deseri CVI. De his qui virginum corruptionibus conscii
non potest absque peccato : quod enim quis Deo sunt.
vovit, debet et reddere. Uude qui relicta singularita- Concil. Ancyr., tit. 24. Quidam sponsam habens,
lis professione ad militiam vel ad nuptias devo'utus sororem ejus violavit, et gravidam red.lidit; postmo-
est, publicx pcenilenlix saiisfactione purgandus dum desponsalam sibi «iux.ituxorem, illa vero qux
est, quia, et si innocens mililia et honestura po- corrupla est laqueo se peremit: hi qui fuerunl con-
test essc conjugium, electionem meliorum deseruisse B scii post decennem satisfactionem jussi sunt suscipi
transgressio est. • secundum gradus poeniientix constitutos.
Tit. 27. Puellx qux non parentum coaclx impe- CVII. Laicum peilentem conjugem suam commttnione
rio, sed spontaneo judicio, virginitalis proposilum privandum.
atque habitum susceperunt, si postea nuptias eli- In Canonibus Apostotorum, tit. 48. Si quis laicus,
gunt, prxvaricanlur, etiamsi nondum eis gratia con- uxorera propriatn pellens, alteram vel ab alio dimis-
secrationis accessit: cujus utique non fraudarentur sam duxerit, coiiimunione privetur.
munere, si in proposito permanerent. CVIII. De presbyteris qui uxores acceperunt, vel
Ex decrelis papm Gelasii, lit. 20. Virginibus sacris fornicati sunt.
temere 'se quosdatn sociare cognovimus, et post di- Concil. Novmcmsar., lit. 1. Presbyler, si uxorem
catura Deo propositum iucesta foedera sacrilegaque acceperit, ab ordine deponatur ; si vero fornicatus
misciere; quos protinus xquum est a sacra commu- fuerit, aut adulterium perpetrarit, amplius pelli de-
nione detrudi et nisi per publicam probatamque bet et ad poeniientiain redtgi.
paenitenliam omnino non recipi : aut his certe via- CIX. Quod sacerdo'es et Levitm cum mulieribuscoire
ticum de sxculo transeuntibus, si tamen pceniluerint, non debeant.
non negetnr. " Ex decretis papm Innpcenlii, tit. 16. Prxlereaquod
CIL De his qui adulteras habent uxores, vel adulleri dignum et pudicum, et honestumest, teuere Ecclesia
comprobantur. omniinodo debet, ut sacerdotes et Levitxcum uxori-
Concil. Ancyruno, tit. 19. Si cujus uxor adulterata bus suis non coeant, quia* mysterii qtiotidiani ne-
fuerit, vel si ipse adulterium commiserit, septem cessitalibus occupanlur; scriptum est enim : Sancti
annorum pcenilentia oportet eum perfectionem eslote, quoniam et ego sanclus sum Domiitus Deus
consequi, secundum prislinos gradus. Deus vester. Nam si priscis lemporibus de templo
CIII. De his. qum partus suos ex [ornicatione diversis Dei sacerdotes anno vicis sux non discedebant, sic-
modis inierimunl. ut de Zacharia legimus, nec domum suam omnino
Concil. Ancyr., tit. 20. De mulieribus qux forni- tangebant, quibus utique propter sobolis succcessio-
cantur, et partus suos negant, vel qux agunt secuni nem b uxoris usus fuerat relaxatus, quia ex atia
ut utero conceptos excutiant, anliqua quidem de- tribu, et proeterquam ex semine Aaron ad saccrdo-
finilio usque ad exitum vitx eas ab-Ecclesia removel; tium nullus fuerat prxcepius accedere; quanto magis
humanius autem nunc definimus, ut eis tlecera bi sacerdotes vel Levitx pudicitiam ex dieordinalionis
annorum teinpus secundum prxfixos gradus pceni- p. sux servare debent, quibus vel sacerdoiium, vel mi-
lenlijc largiamur. nisterium sinesuccessione est, nec prxteritdies qua
CIV. De homicidis vel de his qui non svome nomici- vel a sacriQciis divinis, vel a baptismatis officio
dium commiserunt. vacent? Nam siPaulus adCorinthios scribit dicens :
ConcAncyr., til. 21 et 22. Qui volunlariej homici- Abstinete vos adtempus, ut vacetis orationi, el hoe
dium fecerint, peenitentix quidem jugiter se sub- utique laicis prxcepit; multo magis sacerdotes, qui-
mitlanl; perfeclionem vero circa vilre exiius conse- bus et orandi et sacrificandijugeofticitim est, sem-
quantur. De liomicidiis non sponte commissis prior per debebunt ab hujusmodi consortio abstinere :
quidem definitio, post septennem pcenitenliam per- qui si contaminatus fuerit carnali concupisceniia,
fcclionem consequi prxcipit; secunda vero quin- quo pudore vel sacrilicare forsitan usurpabit, aut qua
auennii tempus exj lere. conscientia quove merito exaudiri se credit, cum
CV. Di despotisuti.pueltis, el ub aliis corrupits. dictum sit: Omnia munda mundis, coinquinatis au-
Concil. Ancyr., tit. 10. Desponsatns puellas et tem et inlidelibus nihil mundum.
HDionys. Exig., ininisterii. ...... » b Dionys. Exig. uxorius.
 883 CRISCONHAFRICANl EPISCOPI 884
Exdtcretts papm Leonis, tit. 17. Lex conlinentix A CXV. £)e calecliumenispeccaloribus.
eadem est altaris ministris quxepiscopis alquepres- Concil.Noimcmsar., tit. 5. Catechumenus si ingre-
byteris, qui cum essent laici sive lectores, licito et dialur ecclesiam, et in ordinem eorum qui instrtiun-
uxores ducere, et lilios precreare, potuerunt: sed tur assistat," hic aulem et deprehensus fuerit peccans,
cum ad prxdictos pervenerint gradus, coepit eis non si qnidcm genu flectit audiat, et non delinquat ulte-
ticere quod licuit. Unde ut de carnali iial spiritale rius: si vero ct airdiens peccaverit, expellatur.
conjugium, oporlet cos nec dimittere uxores, et CXVI. De catechumena prmgnante.
quasi non habeant sic habere, quo et salva stt chari-
tas connubiorum, ct ccsset operaiio nuplianim. Ejusdem lit. G. Gravidam oporlet baplizare quando
Concil. Carth., lit, 2ii. Aurelius episcopus djxit : volueril: nihil enim in hoc qure parit nascenti com-
Addimus, fratres charissimi, prxlerea, ciim de quo- municat, proplerea quotl uniuscujiisque suum pro-
rumdam clericorum quamvis lecloruin erga uxorcs positmn in confessione tlcc^arelur.
proprias inconlinentia referrelur, placuit, quod et in CXVII. Quod non oporl-nt in bigatni nupliis orare
diversis conciliis firmamm est, ut subdiaconi qui sa- pr.s':tjleriim.
cra mysleria conlrcclant, et diaconi et presbyteri, Concil. Novmomsnr.,titul. 7. Presbylerum in bi-
sed et episcopi, sccundum priora stalula, eiiain ab B gami nupliis prandere non convcnit, quia cum pce-
uxoribus se abslineant, et tanquam non hnbciites vi- nilcnlix biganius egeat, quis crit presbyler quipro-
deanlur esse; quod nisi fecerint, ab ecclcsiastico re- pler conviviuni talibus nupliis possit prxbere con-
moveantur oliicio. Cxteros aulem clericos ad hoc sensum ?
non cogi nisi maturiore cctate. CXVIII. De his qai mulieribus adulteris juncti
sunt.
CX. Qum mulieres cum episcopo, presbtjtero,diucono,
debeanl commorari. Concil. Novmcmsar.lit., 8. Mulier cujusdam adul-
terala laici si evidenter arguatur, lalis ad
Concil. Nic, lit. 3. Interdixit per omnia magna niinisteriumconstiluti,
cleri venire non poierit. Si vero post
synodus non episcopo, non presbytcro, non diacono, ordiiiationem adulterata fuerit, dimittere eamconve-
riec alicui omnino qui in clero csl, licere subintro- nit:
ductanihabere mulierem, nisi forle raatrein aut so- quod si cum illa convixcrit, ministcrium sibi
commissumnon polerit oblinere.
rbrem, aut amilara, vel eas tanlura personas qux
suspicionem efftigiunt. CXIX. Quod prc.byleri piebis in ecclesia civilatis nee
Ex decretis papm Siricii, tit. 12. Ferainas vero sucrificium offerre, nec ministiare debeunt qum
obltitasunl.
non alias esse patimur in domibus clericorum, nisi *J
Concil Nova'cmsar., tit. 13. Presbyteri ruris in ec-
cas tantum quas propter solas necessitudinum causas
habilare cum cisdem synodtts Nicxna permisit. clesia civitalis episcopo prxsente , vel presbyteris
urbis ipsius, offerre non possunt, nec paiiem sancti-
CXI. De presbyteris qui habuerint conjugia. ficalum dare, calicemqueporrigere. Si vero absentes
Concil. Cangrens., tit. 4. Quicunque discernit a hi fuerint, ct ad dandam orationem vocenlur, soli
presbytero qui uxorem habuit, quod non oporleat dare dcbcbunt. Chorepiscopi quoque ad exeniplum
eo ministrantc de oblatione percipere, analhenia quidem et formam sepluaginla videntur esse, ul
sit. comministri autem propter studium quod erga pau-
CXII. De his qum duobus fratribus nupserint, vel qui peres exhibent honorenl:ir.
duas sororcs acceperinl uxores.
CXX. Quod in qual betmagna livitate, seplemtanlum
Concil. Novmcmsar., tit. 2. Mulier si duobus fra- diacones esse dcbeant, juxla aposlolorumdisposi-
tribus nupserit, abjiciatur usquead mortem, verum- tionem.
tamen in exitu, proptermiserieordiam, sipromiserit Concil. Novmcmsar.jit. 14.Diaconi septem debent
quod facla incolumis hujus conjunctionis vincula esse juxta rcgulam, licet et valde magna sit civitas,
dissolvat, fructum poenilentix consequatur. Quod si n idipsuin aulem et Actuum aposlolorum liber insi-
defecerit mulier aut vir in talibus nuptiis, difficilis nuat.
erit poenilentia in vita permanenli. CXXI. De his qui ntiptias exsecrantur.
CXHI. De mullinubis. Concil. Gangr., tit. 1. Si quis vituperat nuptias,
Concil. Novmcmsariensislit. 3. De his qui in pluri- et dormienlem cum viro suo fidelem ac religiosam
mas nuptias inciderunt, et tempus quidem prxiinitum delestatur, aut culpabiles xstimat, velut qui in
manifestum est, sed conversatio eorum et fides tera- rcgno Dei inlroire non possunt, analhema sil.
pus abbreviat. CXXII.De his qui abominanlur eos qui carnibus
CXIV. De his qui suam concupiscentiamadimplere a vescuntur.
Deo non permittuntur. Concil. Gangr., lit. 2. Si quis carnem edenteni,
ConciL Novmcmsar., tit. 4. Si quis mulierem con- prxter sanguinem, et idolis immolatum et suflb-
cupiscens proposuerit cum ea concumbert', elcogi- catum, cum religione et fide, condemnat, velut
tatio ejus non pervenit ad effeclum, apparet quod spem propter hujusmodi perceptionem non haben-
gratia Dei libcnitus sit. tem analhema sit.
ggg BREVIARIUMCANONICUM. 686
CXXIIL fl« «erris qiti jngttii»f<wn»I«ft*s aijieitlnt A et despiciat eos qui cmn reverenrta birrii, et aliis
Christianitatisobtenlu, communibus, et solitis uttmtnr vestibus, ana-
Concit. Gangrens., titul. 3. Si qnis servura sub ibema sii.
prxtexlu divitii cultas de-ceat dominum contem- Ex decre.t. pap. CcelesL,tii. 14. Didtcimusenim
nere proprium, ut discedat ab ejus obsequio, nec a Doiuiai saeerdoles superstitioses poiius cultui in-
ei cum benevolentia et orani honore deserviat, servire, quam mentis vel fidei puritati : sed non
analhema sit. mirum, si contra ecclesiasticummoremfaciunt, qui in
ficctesia non creVerunt, sed, alio venientes itinerc,
CXXIV. Dt hU qui convenlus eitlesHmspitttttnt. secum bxc in Ecciesiam qux in alia conver-
Concil. Gangrens., tit. S. Si quis docet domum satione habuerant, intulerunt. Amicti pallio el
Dei contempiibilem esse, et conventus qui in ea lumbos prxcincti, credunlse sanclx Scripturx fi-
celcbrantur, ahathema sit. dem non per spirituni, sed per Iitteram, comple-
CXXVi 08 hit qtti ecclesiastieammittetia prt&er ttiros : ham si arj hoC fsfa prxcepta sunt ut taliter
ecciesiamfaciunt. servarentur, cur non iiant pariler qux sequuntur,
ConcU. Gamjrem., Ht. 6. Si quis «xtra ecolesiatn ut rocerme ardetifes una cilra baculo teneantur.
SfMJrsnmconveM*rseeiebrat) et>despieiens ecdesiam B Habent suiim ista rrtysterium, et intelligentibus
ea qax sunt «cciewieevoluerit ustrrpare, norioon- fta clara sunt, ut ea magis, qna decet, significa-
veniente presbytero, juxta deoretwn eptecopi, mat- fiofte serventur. Nam in liinroorum prxcinctione
tbema sit. castitas, in baculo regimen pastorale, in lucer-
nis ardentibus boni fnlgor operis (de quo dici-
CXXVI. De oblationibusfructnUtnqum ministris
ecctetke conferunlur. tur, Sic opera vestra luceant) indicatur : habent
Concil. Gangreni., tff. 7. Si qnls- oblatidnes ed- tamen istum forsitan culttrm, morem potius quam
clesix extra ecclesiarn atdpere Vel dare volnerit, rationera sequentCSj tjtri remotioribus habitant to-
«t proeot a cxterls degunt. Et post pauca :
prxter conscientiatn episrjopi,tel ejus cni hojromodi cis<
officia commissa sunt, nec «m ejas voluerit agere Bfceernemii a plebe vel escteris stfmtts doctrirta,
non veste, conversatione, non hdbitd, mentis puri-
consifio, ahatnema sit.
tate, non euUu. Natn si studere incipiamus no-
CXXVII.De his quoi in Ukus pauperum cortfentntur. vitati, tradilum ttobis a Patribtts ordmem calca-
Concit. Gangr., tit.%. DeSltis qtrx itl Ususpatl- birnus, ut locum supervaeuura supersliiionibus fa-
pernm cottferwntur, si qtfis dederit vel1«eeepertt eiaotus; rades crgo fidelium mentes ad talia non
oblata prxtev epjscopmn, vet eum «ftiicowstitutus debemus mdncene; doceadi enim suflt potius qnam
est ab eo M dfepensandat» Bilserlcotdfeimpaupe- laudandi, nec impiMiendumeorum est ocuiis, sed
ribns, et qwi dat* et q«8 aecipii» analhems srt. mentibus infundenda prxcepta sunt.
CXXVIII. De hit' qui non legiiitnein vugbiilate- CXXXH. De tmUeribus qum utmitur virilibu*
pertiittunt. inditmentis.
Cortcit. Gandr., ttt. 9. Quictmgliie-viFginiratem Concil. Gangr., lit. 13. Si qua mulier propter
b
custodiens, vetui horrescenS ftuptias, temperat, nec conlinentiam quam putat, habiium mutat, pro
propter hoc (juod bofiitm et sanctum est nomen solito mnUebri ainicLuin virilem sumit, anathe-
virginitatis assttfnit, ahalhema sit. ma sit.
CXXlX. De his qui pro virginitate superbiunl. CXXXIII. De his qui vemt peceatum copulam
deserunt nuptiarum.
Concil. tuprascrip-, tii. 10. Si qais ex his qui Concil. Gangrens.f titul. 14. Si qua mulier virum
virginitatem propter Dominura servant extoUitur
proprium relinquens discedere voluerit, nuptias
adversus conjugatos,, anathema sit.
exsecrata, anathema sit.
CXXX.De his qui agapat, id est pattionet pam^ermt,
risui dueuni. 0 CXXXIV. De Itk qtti Chmtianitatis obtentu
despiciunt filios.
Concil. suprasertft., tffc.11. 8i quis despieit eos Concil. Gangr., til. 15. Si quis filios suos re-
qui fideliter agapas* id esty «onvivia, paijperibas linquens non eos enulrit, et quod ad se perti-
exhibent, et propter honerem Dormni convocaot net, non ad pietatem divini cullus, inforraat, sed
fratres, et noluerit communicare hujuscomodi vo- per occasionem continentix negligit, anathema sit.
cationibus, parvi pendena quod>geritar; analhe- CXXXV. De his qui parentes Chrislianilalis
ma sit. obtentu eonlemmtkt.
CXXXI. De his qui patlni ututttnr, el idcirco Concil. Gangrehs., tilul. 113. Quictmque filii a
mperbiunl. parentibus sub prxtextu divini cultus abscedunt,
Concil. Gangr., tit. 12. Si quis virormh pro- hec debitam revereiitiam dcpehduht illis, qui di-
pter continentiam qux putatur, amictu pallii uti- vinum cultum sibi procul dubio prxferunt, ana-
tur, qaasi per hoe habere se jttelitiam credens, thema sit.
a Dionys. Exig. addit quotdam. * Dionys. Exig., qua puiittUr.
887 CRISCONIIAFRICANIEPISCOPI
CXXXVI. Dt mulieribus qum se attondent JV particeps videtur existere, quia venerandi prln
Christianitatis obtentu. pis aurilms molesliam tentavit inferre, coulra
Cencil. Gangrens., tit. 17. Si qua mulier propter ges Ecclesix. Si igitur adire principem necessS*-:
divinum cultum, ut xstimat, crines attondet, quos ria causa deposcit, hoc agatur cum tractalu et '•''
ci Deus ad subjectionis merooriam tribuit tanquam consilio melropolilani et cxterorum episcoporum
prxceptum dissolvens obedientix, anathema sit. qui in eadem provincia commorantur, qui eliam :.
CXXXVII.De his qui Dominicodie jejunani, lanquam proficiscentem suis prosequantur epistolis. ?'
niltil prm cmlerisdiffennle. CXLIII. De damnatis episcopis, aut clertat
Concil. Gangr., tittil. 18. Si quis propter con- adeuntibus imperalorem.
imcnliam qux putaiur, aut conlumaciam in dio Concil. Antioch., lit. 12. Si quis a proprio
Dominico jejunat, analhema sit. episcopo presbyter, aut diaconus, aut a synodo
fuerit episcopus forte damnatus, et imperatoris
CXXXVIll. De his qui dte Dominico el diebus
Pentecosles genua fiectunt. auribus molestus exsliterit, oportetad majusepisco-
porum converli concilium, etqux pulaverint ba-
Concil. Nicmn., tit. 20. Quoniam sunt quidnm
in die Dominico genua flectentes, et in diebus bere justa, plurimis episcopis suggerant, eorumque
B discussiones ac judicia prxstolentur. Si vero hxc
Pentecosles : ut omnia in universis locis conso- molesti fuerint iraperatori, hos
nanter observentur, placuit sancto concilio stan- parvi pendentes
nulla venia dignos esse, nec locum satisfactionis
tes B die Dominico vota persolvere.
habere, nec spem futurx restilulionis penitus op-
CXXXIX. De his qui eccles:astica jejunia absque periri dijudicaraus.
necessitale dissolvunt. Concil. Carthag., til. 71. Placuit ut qnicunque ab
Concil. Gangrens., tit. 19. Si quis eorum qui imperatore cognilionemjudiciorum publicorum peti-
continentix student, ahsque necessitate corporea, verit, honore proprio privetur. Si aulem episcopale
tradita in commune jejunia et ab Ecclesia custodita judicium ab imperalore postulaverit, nihil ei obsit.
superbiendo dissolvit, slimulo sux cogitationis im- CXLIV. De dissensione qum super
episcoporum
pulsus, anaihema sil. judicatione contingit, vel cum ab omnibus sua
CXL. De his qui collrctas qumfiunt in marlyrum provincia episcoput conttanter excluditur.
commemoralionibusexsecrantur. Concil. Antioch., tit. 14. Si quis episcopus de
Concil Gangr., tit. 29. Si quis superbix usus certis criminibus b judicatur, et contingal de eo
affectu convcntus abominatur qui ad confessiones provinciales episcopos dissidere, cum judicatus ab
martyrum celebrantur, et ministeria qux in eis G aliis innocens creditur, reus ab aliis xslimatur,
iiunt simul cum eortim memoriis exsecrantur, ana- pro «ipsiusambiguitatis absolutione sanctx synodo
tlicma sit. placuit, ut melropolitanus episcopus a vicina pro-
CXLI. De his qui in aliena parocliia prmler conscien- vincia judices alios convoctt, qui controversiam
liam suorumepiscoporumimmorantur. tollant, ut per eos simul, et per provinciales
Concil. Antioch., tit. 3. Si quis presbyter, aut episcopos quod justum visum fuerit approbetur.
Concii. Antioch., tit. 15. Si quis episcopus, de
«Tmonus,et omnino quilibet ex clero, parochiam
certis criminibus accusalus, condemnelur ab om-
propviam deserens ad aliam properaverit, dein
omnino demigrans in alia parochia per multa nibus episcopis ejusdem provincix, cunctique con-
sonanler eamdem contra eum formam decreti pro-
tempora niliur immorari, ulterius ibidem non mi-
tulerint, hunc apud alios nullo modo judicari, sed
nisl'et, maxime si vocanti suo episcopo, et re-
finnam concordantium episcoporum provincix ma-
gredi ad propriam parochiam commonemi, obe- nere sententiaro.
tlire contenipserit. Quod si in hac indisciplinatione
Concil. Carlhag., tit. 19. Aurelius episcopus dixit:
perdurat, a minislerio modis omnibus removea-
ad primates pro-
lur, ila ut nequaquam locum restitutionis inve- D Quisquis episcoporum accusatur,
nial : si vero pro hac causa daranatum alter episco- vincix ipsius causam deferal accusator, nec a com-
munione suspendatur cui crimen intenditur, nisi
pus suscipiat, hic eliam a communi coerceatur ad causam suam dicendam eleclorum judicum die
synodo, velut qui ecclesiastica conslituta tlissol-
vat. slatula litteris evocatus minime occurrerit, hoc
est, infra spatium mensis ex ea die qua eum litte-
CXLIl. De episcopis adeuntibus imperalorem. ras accepisse consliterit : quod si aliquas veras
Concil. Anlioch., tit. 11. Si quis episcopus, necessitatis causas probaverit, quibus eum occur-
aut presbyter, aut quilibet regulx subjeclus Eccle- rere non potuisse manifestum sit, causx sux
six, prxler concilium et lilteras episcoporum pro- dicendx intra alterum mensem intfgram habeat
vincix, et prxcipue melropolitani, adierit impera- facullatem; verum tam diu post mensem secun-
torem, hunc reprobari et abjici oportere, non dum non communicet, donec purgetur. Si autem
soluin a communione, verum et ab honore cujus ad concilium universale anniversariumoccurrere no-
a Dionys. Exig , Domino. e Tolius, Dionys..Exig.
* Judicetur, Dionys. Exig.
 889 BREVIARIUMCANONICUM. m
luerit, ut vet ibi causa ejus terminetur, ipse in se A t cum nullus in hac re inventus sit episcopus qui ds
damnationis sententiam dixisse judicetur, tempore majore civitate ad minorem transiret. Undeap-
sane quo non communicat, nec in sua ecclesia, paret avaritix eos ardore mflammari, et ambitioni
vel parochia communicet. Accusalor autem ejus servire, et ut dominationem agant. Si omnibus
si nunquam diebus causx dicendx defuerit" [a com- placet, hujusmodi pernicies sxvius et austerius vin-
munione non removeatur. Si vero aliquandode- dicetur, ut nec laicam communionem habeatqui
fuerit] subtrahens se restiluto in communione epi- talis est. Responderunl universi: Placet.
scopo, ipse removeatur a comraunione accusator: CXLVIII. Item si per ambitionem sedem mutaverint,
ita tamen ut nec ipsi adimatur facultas causx nec in exitu communionem saltem laicorum conse-
peragendx, si se ad diem occurrere b [non voluisse, quanlur.
sed non potuisse, probaverit : illud vero placuit ut Concil. suprascr., tit. 2. Osius episcopus dixit:
«um agere] coeperit in episcoporum judicio, si fue- Etiam si talis aliquis exstiterit temerarius, ut fortas-
rit accusatoris persona culpabilis, ad arguendum sis talem excusalionem afferens asseveret, quod
non admittatur, nisi proprias causas. non lamen populi littcras acceperit, cum manirestnm sit potuisse
•ecclesiaslicasasserere voluerit. d paucos prxmio et mercede corrumpi eos qui since-
] ram fidem non habent, ut clamarenl in ecclesia, et
B
Qum forma in accusalione episcopi, diaconi, et
cmterorumscrvari debeat. ipsum petere viderentur episcopum, omnino has
ncc laicam
Concil. Cartltag., lit. 20. Si autem presbyleri, vel fraudes damnandas esse arbitror, ita ut
sibi ex vicinis locis in (ine communionem talis accipiat. Si vobi3 omni-
<diaconi,£ieriiitaccusali, adjuncto
* proprius .episcopus legiiimo numero collegarum, bnsplacet statuite. Synodus respondit: Placet
•quos ab eodem accusali pelierint, id est, una se- CXLIX. Ut inter discordes episcopos,comprovincialet
cum in presbyteri nomine sex, in diaconi tres, aiuisliles audianl; quod si damnatus appellaverit
Romanum pontificem, id observandumquoi ipte
ipsorum causam discutiant eadem, dierum, et dila- censuerit.
tionum, et a communione remotionum, et discus-
Coricil.Sardic, tit. 3. Osius episcopus dixit: Illud
•sione personarum, inter accusatores et eos qui
necessario adjiciendum est, ut episcopi de
accusantur, forma servata. Reliquorum autem cleri- quoque
•corum causas etiam solus episcopus loci agnoscat sua provincia ad aliam provinciam, in qua sunt
«et Oniat. episcopi, non transeant, nisi forte a fratribus suis
invitati, ne videamur januam claudere charilatis.
iCXLV. De vacanlibus episcopis, quod alienam
ecclesiam pervadere non debeant. ,C Quod si in aliqua provincia aliquis episcopus contra
Conxni. Antioch., lit. 16. Si quis episcopus va- fratrem suum episcopum litem habuerit, unus de
alia provincia advocet episcopum cogni-
cans in ecclesiam vacanlem prosiliat, sedemque duobus ex e episcoporum judicatus
torem. Quod si aliquis
pervadat,absque integro perfeitoque concilio, hic fuerit in
^bjiciatur necesse est, et si cunclus populus quem aliqua causa, et putat se bonam causam
ut iterum concilium renovetur. Si vobis
<diripuit eum iiabere delegerit; perfectum vero habere,
iconcUiuiu illud est, ubi interfuerit metropolitanus placet, sancti Petri memoriara honoremiis, ut scri-
antistes. balur ab his qui causam examinarunt Jtilio Romano
episcopo, et si judicaverit renovandum esse judicium,
CXLVI. Ut milus ad episcopalum pro te conslituat
renovetur, et det judices : si autem probaverit talem
promovendum.
Concil. Antioch., tit. 23. Episcopo non licere pro causam «sse, ut non refricentur ea qux acia sunt,
?se alterum successorem sibi conslituere, licet ad qux decreverit confirmata erunt. Si hoc omnibus
texitiim vitx perveniat; quod si tale aliquid factum placet? Synodus respondil: Placet.
rfuerit, irritum esse hujuscemodi constitutum. Ser- CL. Ut nullits accusati sedem usurpet episcopi.
wetur autem jus ecclesiasticum, id continens opor- Concil. Sardic, lit. i. Gaudentiusepiscopus dixit:
sere qpn aliter fieri, nisi cum synodo et judicio j) ] Addendum, si placet, huic senlentix, quam plenam
etpie&oporum,qui post obitum quicscentis pole- sanclitale f protulistis, ut cum aliqtiis episcopus de-
stateat habent eum qui dignus exstiterit promo- posilus fuerit eorum episcoporum judicio qui in vi-
vere. cinis locis commorantur, et proclamaverit agendum
•>. CXLTII. De episcopis,etiam laica communione sibi negotium in urbe Ronia, alter episcopus in ejus
iprivandis,qui civitatesmutuaverunt. cathedra post appellationem ejus qui videtur esse
g Concil. Sardic, titul. 1. Osius episcopus dixit: depositus, omnino non ordinetur, nisi causa fuerit in
* Non minus mala consueludo, quam perniciosa cor- judicio episcopi Romani determinata.
'
ruptela fundituseradicanda est, ne *ui liceat episcopo CLI. Quando qttis debeat a vicinis provinciis epitcopus
: <de civitate sua ad aliam Iransire civitatem; ma- ordinari.
* Jiifesta est enim
rausa, qua hoc facere tenlat, Concil. Sard., tit. 5. Osius episcopus dixit: Si
• Hxc desunt in Ms. Clar. d Legendum pCures.
b Hxc desunt in Ms. Clar. * Episcopus,
i e Cumpropiio episcopo,
Dionys. Exig. f Protulisli, Dionys. Exig.
Dionys. Exig.
891 CRISCONIIAFRICANI EPISCOPI 892
contigerit in una provincia, in qua plurimi fuerint A \ non solum murmurationes, sed et scandala excitat.
episcopi, unum forte remanere episcopum, ille vero Houestum est autem ut episcopi intercessionem
per negligenliam noluerit ordinare episcopum, et his prxstcnt quiiniqua vi opprimuntur, aut sividua
populi convenerint, episcopos vicinx provincioe de- affligilur, aut pupillus exspolietur, si tamen ista
bere illura prius convenire episcopum, qui in ea omnia justas habent causas, aut petitiones. Si vobis
provincia moratur, et ostendere quod pOpttlipetant ergo, fratres charissimi, placet,decernile, neepiscopi
sibi rectorem, et hoc juslum esse, ut et ipsi veniant, ad comitatum accedant, nisi fortc hi qui religiosi im-
et cum ipso ordinent episcopum. Quod si conventus peratoris litleris, vel invitali, vel vocati fuerint. Sed
Htteris tacuerit, et dissirnulaverit, nihilque rescripse- quoniam sxpe contingit ut ad misericordiam Eccle-
rit, satisfaciendum esse populis ut veniant cx vicina six confugiant qui injuriam patiuntur, aut qui pec-
episcopi provincia, et ordinent episcopum. cantes in exsilio, vet insulis damnantur, aut certe
CLIL De nonordinandis episcepisper vicoset modlcas quamcunque sententiam suscipiunt, subveniendum
civitales. est his, et sine dubitatione petenda indulgentia : hoc
Concil. Sard., tit. 6. Licentia vero dandanon est ergo decernite, si vobis placet. Universi dixerunt:
ordinandi episcopum, aut in vico aliquo, aut in Placet, et constituatur.
modica civitate, cui sufficit unus presbyler, quia B 1 Concil. Carthag., tit. 25. Item placitit nt episcopi
non est necesse ibi episcopum fieri, ne vilescat trans inare non proficiscantur, nisi consulto primx
nomen episcopi, et aucloritas. Non debent illi sedis episcopo sux cujusque provincix, ut ab eo
ex alia provincia invitati facere episcopum, nisi prxcipue possint sumere formatam vel commenda-
aut in his civitatibus qux episcopos habuerunt, ttonem.
aut si qua talis, aut tam populosa civitas qux mere- Concil. suprascriplo, lit. 28. Item placuil ut presby-
ter habere cpfecopum. Si hoc .omnibus piacet? teri, diaconi, vel cxteri inferiores clerici in causis
Synodus respxmdit: Piacet. qaas habuerint, si de judiciis episcoporum suorum
CLIII. De provinciali synodo retraclanda per vicarios questi fuerint, vicini episcopi eos cnm consensu
episcopiurbis Romm, si ipse decreverit. sui episcopi audiant, et inter eos definiant adhibili
Concil. Satd., tit.T. Placuit autcni, ut si episco- ab eis episcopi. Quod si etab eis provocandum puta-
pus accusatus fuerit, et judicaverint congregati verini, non provocentad transmarina judicia, sed ad
episcopi regionis ipsius, et de gradu sno eum dejece- primates suarum provinciarum, sicut et de episcopis
rint, si appellaverit qui dejectus est, et confugerit sxpe constitutum est. Ad transmarina autem qui
ad episcopum Romanx Ecclesix, et voluerit se au- putaverit appellandum, a nullo intra Africam ad
diri, si justufn putaverit ut renovetur examen, scri- C ' comiuunionem suscipiatur.
bere his dignetur episcopis qui in finitima et pro- Item concil. universali Carlhag., tit. 73. Placuil ut
ptnqua provincia sunt, ut ipsi diligenter omnino quicunque ad comitatum ire voluerit in formata,
fequira.nl, et Juxta fidem verilatis defiuiant. Quod si qua ad urbis Romx Ecclesiam mitlitur, intimetur, ut
is c(uirogatcausam suamiterum audiri, deprecatione unde etiam ad comitatum formatam accipiat. Quod
Sfla moverit episcopum Romanum, ut e latere suo si accipiens ad Romanam taiituinmodo formatam, et
presbyterum miltal, erit in potestate episcopi quid tacens necessitatem qua ad cotnitalttm illi pergen-
Velit, el quid xstimet. Et si decreverit mittendos dum est b, a communione removeatur : quod si ibi
esse qui prxSenles cum episcopis judicent, habentes Romx ei repentina necessitas orta fuerit ad comila-
ejos auctoritatem, a quo destinati sunt, erit in suo tum pergendi, alleget apud ejiiscopum urbis Romx
arbitrio; si vero crediderit episcopos sufticere , ut ipsam necessitatem , et de hoc scripla ejusdem Ro-
hegotio terminum imponant, faciet quod sapientis- mani episcopi perferat. Formatx autem qux a pri-
sirao consilio judicaverit. matibus, vel aliquibusctinque episcopis clertcis pro-
CLIV. Quando et in quibus causis eoiscopi ad priis dantur, habeant diem Paschx. Quod si adhuc
comiiatumire debent. ejusdem anni Paschx dies incertus est, ille proecedens
"
Concil. suprascripto, lit. 8. Osius episcopus dixit: ' adjungalur, quomodo solet post consulatunj in pu-
Importunitates, et nimia frequentia, et " justx peli- blicis gestis ascribi
tiones fecerunt nos non tantam babere vel graliam,
vel ftduciara : dum quidam non cessant ad coroila- CLV. De diaconis ad cemilatum dirigendis.
tum ire episcopi, et maxinie Afri, qui, sicut cogno- Concil. Sardic, lit. 9. Osius episcopus dixit :
vimus, sanclissimi fratris et coepiscopi noslri Grati Hoc quoque providenlia vestra tractare debet, qui
salutariaconsilia spernunt atque conteninunt, ut non decrevistis ne episcoporum improbitas nitatur, ul ad
solum ad comilatum multas et diversas Ecclesix comitatum pergant. Quicunque ergo quales superius
non profutttras perlerant causas, ut fieri solet, et memoravimus preces habuerint, vel accepcrint, per
oportet, ut pauperibus, aut viduis, aut pupillis sub- diaconum suuni mitlant, quia persona minisiri invi-
veniatur, sed et dignitates socculares, et administra- diosa non est, et qua; iuipetraverit cclerius poterit
tiones quibusdam poslulent. Hxc itaque pravilas olim referre, et hoc consequens esse videlur, ut de qua-
a Injustm, Dionys.
b Addit Dionys, Exig.
Exig. : Voiuerit etiam ad comilatumpergere.
 895 BREVIARIUMCANONICUM. 894
Ubet provincia episcopiad eum fratrem et coepisco- A subito adhuc aliqrii nescientes quid decretum sit in
pum nostrum preces mittant, qui in metropoli con- synodo, veniant ad civitates eas qux in canah sunt.
sistit, ut iile et diacdnum ejus, et supplicationes Debet ergo episcopus civitatis ipsius admonere eum,
deslinet, tribuens commendatitias epistolas pari et inslruere, ut ex hoc loco diaconum suiuvimittal,
ratione ad fratres et coepiscoposnostros, qui in illo admonitus ipse tamen redeat in parochiam suam.
tempore in his regionibus et urbibus morantur, in CLIX. Quandiu episcopusin alia civitate debeatre-
quibus felix et a Ixtos Augustus rempublicam morari.
gubernat. Si vero habet episcopus amicos in palatio Concil. Sardic, fa'{.14. OsiUSepiscopus dixit: Et
qui cupit aliquid,quodtamen honestumest impetrare, hwc quoque statuere rtebetis, ui ex atra civitate cum
non probibeatur per diaconum suum et rogare ac venerit ad aiiam civitatem, vel ex alia provincia sna
signilicare his quos scit benignam intercessionem ad aliam provinciam, et ambiiieni magis quam de-
absenli posseprxstare, si taraen opportunum fuerit. votioni Serviens voluerit in aliena civitate multo
CLVI. Quodpro pupillis et viduis, ac necessilatem tempore resedere. Forte enim evenit episcopumloci
palientibusad cotnitalumeunduinsit. non esse tam insliUciBm,ueqne tan* doctiim. Is verb
Concil. Sardic, tit. 10. Qui vero Romam vene- qui advenit incipiat contemnere eum, et frequenter
"
rint, sicut diclum est, sanctissimo fratri et coepi- facere sermonem, ut dehoneslet et infirmet ejus per-
scopo nostro Roinanx Ecclesix preces quas habent sonam, ita ut ex hac occasione non dubitel relin-
tradant, ut ipse prius examinet si honeslx et juslx qucrc assignatam sibi ecclesiam, ei transeat ad alie-
sunt, et prxstet diligentiamatque solticitudinem, tlt nam. Definite ergo tefnpus, quia et non recipi cpi-
ad eoiuitaiumperferantur. Urriversidixerunl placere scopum inhumanum est, et sidhitius resedeat perni-
sibi, et itonestumesse consilium. AHpiUsepiscopus ciosum. Itoc ergo ne fiat providendum est. Memini
dixil: Si propter pupillos, viduas vel laborantes qui rttilem superiori conciliofratres nostros constituisse,
causas b non iniquas babent, susceperint peregrina- ut si quis laicus in ea in qua commnratur civilatc
tionis incommoda, habebunt aliquid ratiouis. Nunc tres Doiiirriicosdles, id est, per tres septimanas, noti
vero cum ea postulent prxcipue, qux sine invidia celebrasset conventum, communione privaretur. Si
bominum et sine reprehensione esse aort possunt, hoeccirca IaicOs constituta siint, multo m: gis epi-
non necesse est ipstim ire ad comitatum. scopo nec licet, nec decet, si nulla sil tam gravis
CLVn. Ut qui in canali sunt episCopi,euntes ad co- necessitas qux delineat, ut amplius a suprascripio
mitalumsollicilediscnlianl. tempore absens sit ab ecciesia sua. Universi dixe-
Concil.Sard., tit. 11. Gaudenliusepiscopusdixit: runt placere sibi.
Ea qux salubriter providistis convenienlia, et xsti- Qni vere persecutionislemporein aliena civitateti-
mationi omnitnn et Deo placilura tenere hactcnus morari voluerint, non prohibeantur.
firmilatem possunt, si melus huic sententix conjun- Concil. Sardic, tit. 21. Osios episcoptts dixit:
gatur. Scimus enim et ipsi sxpissime propter pau- Suggerente fratre et coepiscopo nostro OtympW,
corum imprudenliamreligiosum sacerdolale nomen eliam hoc placnit, ut si aliquis vim perpesiSUsest, et
fuisse reprehensum. Si igitur aliquis contra omnium inique expulsus pro disciplinaet cafthoKcaconfes-
sententiam nisus votuerit ambitioni magis placere sione, vel prodefensionevwilatis, elftgiens pericuia,
quara Deo, is debet scire, causis redditis, honorem innocens et devotus ad aliam venertt civitatem, non
dignilatemqiie se amissurum : quod ila demum prohibeatur imraorari, quarrdifla«t redire possit,
compleripoterit, si unusquisque hostrum in canali aul injuria ejus reinedium acc«perit, qoia durutn
constilulus est, cutn progredientem episcopum vi- est, eum qui persecutionem patilur non recipi, etiam
deril, inquirat transitum ejus, causas videat, quo et larga benevolentia, et humanitas ei exhibenda
tendat agnoscat, et si quidem eum invenerit ire ad est.
comilalurh° [requirat et illud quodsuperius compre- _ CLX. Quod non Ikeat episcpe a sua ecclesia plus
hensum est, ne forte invilatus est ut ei facultaseundi " tribus hebdomudibusabesse.
permittatur. Si vero, ut superius memoravit sancti- Concil. Sardic., til, 15. Osius epiEcepus dixit:
tas vestra, propter desideria et ambitiones, ad co- Quia nihil prxtermitli oportel, sunt quidam fralres,
mitatum] pergat, nec in litteris ejus subscribatur, et coepiscopi nostri, qui non in ea Civitatein qua
neque in comuiunionem recipiatur. Si vobis placet, videntur episcopi esse constituti, vel certe parvam
omnium senlentia confirmari dcbet. Universidixe- rem illic habeant; alibi autem idonea prxdia baberi
runt honestum esse et placere sibi hanc constitu- cognoscuntur, vel affeclionemproximorum quibus
tionem. indulgeant, hactenus permitti eis oportct ut acce-
CLVIU.De ftis qui ignorant, quid sil in synodo con- dant ad possessionessuas, et disponant vel ordinent
slitutum. fruclum laboris sui, ut post tres Dominicos,id est,
Concil.Sard., lit. 12. Osius episcopus dixit : Sed post tres hebdomadas, si morari necesse est, in suis
et moderationecessaria est, dilectissirai lratres, ne potius fundis morentur. Aut si est proxima civitas
" Beattw,Dionvs. Exig. c Hxc desunt in Ms. Codice.
b Non deest in Dionys.Exig.
m CRISCONIIAFRICANIEPISCOPI 896
in qua est presbyter, ne sine ecclesia videatur facere A moderata cupiditate transcendere, et in aliud vitrc
diem Dominicum,illuc accedat, ut neque res dome- genus calcata reverentia ecclesiasticx disciplinx
slicx » absentia ejus detrimenlum suslineant, et non transire ? Talibus itaque, fratres charissimi, qui juris
frequenter veniendo ad civitatem, in qua episcopus noslri, id est canonum gubernacula cuslodimus, ne-
moratur, suspicionemjactanlix, et ambitionis eva- cesse est obviemus, hisque fraternilatem vestram
dat. Universi dixerunt placere sibi. epistolis commonemus, ne quis laicum ad ordinem
clericatus admittat, et sinat lieri, unde et illum de-
CLXI. De his qui pro divertis erratis pmnitudinem
(enentius gerunl. cipiat, et sibi causas generet, quibus rcus constitulis
Concil. Laodic, tit. 2. De his qui diversis facino- decretalibus fiat.
ribus peccaverunt, et perseverantes in oratione con- CLXV. Ad alias parochias eulogiasqum oblalmsunt
fessionis, et pcenitentix conversionem a malis ha- minimedestinandas.
buere perfeciam, pro qualitate delicti, talibus pce- Concil. Laod., tit. 14. Quod sancta nullo modo
nilenli.c lempus impensum, propter clementiam et causa eulogiarum lempore Paschalis festi ad alias
bonitatem Dei comraunio concedatur. parochias debeant deslinare.
CLXII. De temporeorainationis. ,B
CLXVI.De Ins qui debeanlin ambone,id est, in
Concil.Laodic, titul. 4. Quod non oporteat ordi- pulpitopsallere.
nationes sub conspeclu audientium celebrari. Concil. Laod., tit. 1S. Quod non oporteat am-
CLXIII. Non congruerepresbyterasin mulieribus plius prxter eos qui regulariter cantores existunt,
ordinari. qui et de codice canunt, alios in Dulpitumconscen-
Concil. Laodic, ttt. 11. Quod non oporteat eas dere, et in ecclesia psallere.
qux dicuntur presbylerx, vel prxsidentes, in eccle- CLXVII.Delectionibus
sia ordinari. qumdebeantSabbatorecenseri.
Concil.Laod. tit. 16. Quod in Sabbato Evangelia
CLXIV. Judicio multitudinis ordinalionem fieri non
debere. cum aliis Scripturis legi conveniat.
Concil. Laod., tit. 13. Quod non sit permittendum CLXVIIL Quodinterstitium psalmorurndebeatin
turbis electiones eorum facere, qui sunt ad sacerdo- congregalionibusfieri
tium promovendi. Concil.Laodic, tit. 17. Quodin conventu fidelium
Quoddocendussit populus, non sequendus. nequaquam psalraos continuare conveniat, sed per
Ex decrelis papm Cmlestini,tit. 22. Docendusest intervallum, id est, per psalmos singulos recenseri
^ debeant lectiones.
populus, non sequendus ; nosque, si nesciunt, eos
quid liceat quidve non liceat commonere, non his CLXIX. De precibusnona et vespera celebrandis.
consensum prxbere, debemus. Quisquisvero conatus Concil. Laodic, tit. 18. Quod id ipsum semper
fuerit tentare prohibita, sentiet censuram sedis apo- officium nona et vespera semper debeat
stolicx minime defuturam. Qux enim sola admoni- precum
exhiberi.
tionis auctoritate non corrigimus, necesse est per
severilatem congruenlemregulis b vindicetur. CLXX. De precibuspost sermoneshabitos ad plebem
faciendis.
Et quodnonconveniat,contemptisclericisecclesiarum,
de laicis episcopumordinari. Concil. Laodic, tit. 19. Quod oporleat seorsum
primum post allocutiones episcoporura orationem
Ex decretit papm Cmlestini, lit. 21. Audiviirms super catechumenos celebrari, et postquam cate-
quasdam propriis deslitutas rectoribus civitates epi- chumeni egressi fuerint, super eos qui sunt in pce-
scopos sibi petere velle de Iaicis, tanlumque fasti- nitentia precem fieri. Ilis etiam accedentibus ad ma
gium lam vile credere, ut hoc iisqui non Deosedsx- num sacerdotis et discedentibus, tres oraliones con-
culo militaverint, xstiment nos posse conferre, non _
summari fidelium, ila ut prima quidem sub silentio,
solum male de suis clericis, in quorum contemptum secunda vero et tertia per exclaraationessolitas ex-
hoc faciunt, judicantes, sed de nobis pessime, qtios et ita demurn pacem sibi invicem dabunt.
credunt hoc posse facere, sentientes : quod nun- Et pleantur,
posleaquam dederit episcopus presbyteris oscu-
quam auderent, si non quorumdam itlicitis consen- lum pacis, lunc c laici pacem sibi tribuant, el ita
tiens sententia conniveret. Ita nihil qux frequentius sancta celebrabitur oblalio : solis enim ministerio
sunt decreta proficiunt ut hoc quasi nunquam de sacro deditis ad altare
ingredi et corumunicarc ibi-
hac parte scriptum ftierit, ignoretur. Quid proderit dem liceat.
per singula clericos stipendia militasse, et omnemi
egisse in dominicis castris xtatem, si qui bis prx- CLXXI. Quod subdiaconia diaconiosint remoti.
fiituri sunt ex laicis requirunlur, qui vacantes sx- Concil. Laodic, tit. 21.Quod non oporteat sub
culo, et omnem ecclesiasticumordinem nescienles,, diaconos habere locum d in diaconio, et Dominica
saltu prxpropero in alienum honorem ambiunt im- vasa ooulingere.
• Per absentiam, Dion. c Dionys.Exig , laici sibi tribuent.
b Vindicemus,Dion. Exig.
Exig, A Dionys.Exig., dyacenico.
897 BREVIARIUMCANONICUM. 898
CLXXII. Sti&tltaconucum orariis assistere non licere. Ji. ctus oflicium, aut certe de eo aliquid decreverit
sacerdotum.
Concil. Laod., tit. 22. Quod non oporteat subdia- ejusdera provincix synodus
conum uti orario, nec ostia derelinquere. CLXXX. Quod prmter jussionem episcopi clericut
non debeat proficisci
CLXXIII. Lecloreset cantores cum oruriis agere suum
officiumnon licere. Concil. Laod., tit. 41. Quod non oporteal sacer-
Concil. Laod., tit. 25. Quod non oportcat lectores dotem, vel clericum, sine lilteris proficisci cano-
aut cantores orariis uli, el ita legere vel psallere. nicis.
Item 42. Quod nou oporteat sacerdotem, vel cle-
CLXXIV. Quod subdiaconi non aebenl benedicere,
nec bencdictionemtribuere. ricum, prxter jussionem sui proficisci pontificis.
Concil. Laod., tit. 25. Quod non oporleat subaia- El ut subdiaconi ad ostia perteverent.
conos panem dare, vel calicem benedicere. Item 43. Quod non oporteat subdiaconos saltem
CLXXV. De exorcistis, qui non sunt ab eptscopo paululum januas deserere, et orationi vacare.
ordinati.
Ut sucrarium mulieresnon introeuut.
Concil. Laod., tit. 26. Quod hi qui non sunt ab B ICLXXXI. '
episcopis ordinati, tam in ecclesiis quam in domi- Concil. Laoct., tit. 44. Quocl non oporteat mulie-
bus exorcisare non possunt. res ingredi ad altare.
CLXXVl. Quod de conviviisqumex agape fiunt parles Ex decret. Gelasii papce,tit. 26. Nihilominus im-
accipi non debeant. palienler audivimus, tanlum divinarum rerum sub-
Concil. Laod., tit. 27. Quod non oporteat sacro iisse despectum, ut feminx sacris altaribus mini-
iviiiislerio deditos clericos, autlaicos, ad agapem strare lirmentur, cunctaque nonnisi virorum fartiu-
vocatos ciborum partes accipere, propterea quod et latui depulata sexum cui non competit exhibere.
ecclesiaslico ordioi fiat hinc iujuria. Nisi quod omniuro delictorum qux singillalim per-
uoxiorum reatus omnis et crimen eos
CLXXVII. In ecclesiisprandia fieri non debere, prm- strinximus,
ter necessitalemitineris. respicit sacerdoles, qui vel isla committunt, vel
committentes minime publicando, pravis excessi-
Concil. Laod., lit. 28. Quod non oporteat in do- bus
se favere significant, si lamen sacerdolum jam
miciliis divinis, id est, in Dominicis el ecclesiis con- sint
vocabulo nuncupandi, qui delegalum uib'
vivia qux vocantur agapx iieri, nec inlra domum
Dei comedere, vel accubitus sternere. religionis officium sic prosternerc moliuntur, ut in
sine ullo
Concil. Carthagin., tit. 9. Ut nulli episcopi vel C perversa quxque profanaque declives,
respeclu regulx Christianx, prxcipilia funesta se-
clerici in ecclesia conviventur, nisi forle transeunles ctenlur. Cumque scriplum sit: Miniraa qui spernit
hospiliorum necessitale illic reficiant; populi etiam
ab bujusmodi conviviis, quantum fieri potest, prohi- paulatim decidit, quid est de talibus xstimandum,
qni immensis ac multiplicibus pravitatum molibus
beantur.
occupati, ingentem ruinam mullimodis impulsio-
CLXXVIII. De virts cum mulierxbuslavacra celebrun- nibus ediderunt, qux non solum ipsos videatur
libus.
obruere, sed ecclesiis universis mortiferam, si non
Concu. t,aodicensi, tit. 30. Quod noii oporteat sa-
sanentur, inferro perniciem. Nec ambigant qui hxc
cris officiis dedilos, aut clericos, aut conlinentes, exercere sunt ausi, sed etiam qui haclenus cogniia
vel omnem laicum Chrisliauum, lavacra cum mulie-
siluerunt, sub honoris proprii se jacere dispendio,
ribus celebrare, quia hxc apud genles reprehensio si non tanta celeritate festinent ut le-
qua possunt
prima est. thalia vulnera competenti b medicamine salventur.
CLXXIX. Ut episcopi ad synodum tmprmlermisse Quo enim more teneant jtira pontificum, qui ponti-
occurrant..
JJ ticaiibus excubiis eatenus injuncta dissimulant, ul
Cencil. Laod., lit. 40. Quod non oporleat episco- contraria domui Dei cui prxsident potius operentur ?
pos ad synodum vocatos omnino contemnere, sed Quanlumque apud Deum possent, si nonnisi conve-
protinus ire, et docere, vel discere ea qox ad cor- nienlia procurarent, tantum quid mereantur aspi-
reptionem Ecclesix vel reliquarum pertihent rerum : ciant, cum exsecrabili studio c sectantur adversa ;
se ipsum vero qui contempserit accusabit, nisi forte et quasi magis hxc regula sit, qua d Ecclesix de-
per xgriludinera ire non possit. beant gubernari, sic-quidquid est ecclesiasticis ini-
Concil Anlioch,, tit. 17. Si quis episcopus manus micum regulis, perpelratur: cum et si cognilos e ha-
impositionernepiscopatus acceperit, el prxesse po- bet canones unusquisque pontilicum, intemerata de-
pulo constitutus, ministerium subire neglexeril, nec buerit tenere custodia ; et si forsitan nesciebat, con-
acquieverit ire ad ecclesiam sibi commissam, hunc sulere fidenter oportuerit ignorantem. Quo roagis
oportel communione privari donec susceperit coa» excusatio nulla succurrit errantibus, quia nec scieus

Dionys. Exig, addit integra. d Dionys. Exig., Eccletta debeat.

b Dionys. Exig., medicatienecurentur. • Dionys. Exig., habuit.
• Dionys. Exig., teclentur. _.
m CRISCONIIAFRKANI EPISCOPI 900
proposuit servare quod noverat, nec ignorans cura? A A Cencil. Carthag., tit. 15. Ut filii sacerdolum spec-
vit nosse quod gereret. tacula sxcularia non exhibeant, sed nec spectent,
licet hoc semper Christianis omnibus interdiclum sit,
CLXXXII. Be his qui circa mediam sepiimanam ad
bqplisma veniunt. et ubi blasphemix sunt non accedant.
Concil. Laodicensi, tit. 45. Quod non oporteat ad CXCI. Non licere presbyteris introire ad allare, prius-
quam ingredialur episcopus.
baptisma queinquam post duas quadragesimx hebdo- Concit. Laodic, tilul. 56. Quod non oporteat
madas admiiti.
De et redditione eorum presbyteros anle processionem episcopi introire sa-
CLXXXIII. perceptionefidei, crarium, et sedere : sed cum episcopo debenl iugre-
qui baplimntur.
di, vel in subselliis sedere, uisi forsitan iniiriuitate
Concil. Laodic, titul. 46. Quod oporteat eos qui detineatur, aut
proficiscatur episcopus.
ad baplisma Yfi.nhjnjtfi,demdiscere, et quinta feria
CXCII. Qui in aijris vel possessionibusdebeant
septimanx majoris epbcopo aut presbyleris reddere. ordinari.
CLXXXIV.Ut post baptisma clirismg.delur. Concil. Laodic, titu.L 57. Quod non oporteal in
Concil. Laodic, titul. 48. Quod oporleat eo^ qni villis aut in agris episcopos constitui, sed visitalores.
baptizantur post lavacrum chrisma coeleste perci- Jf fi Verumlamen jampridem constituti nihil faciani prx-
per-e, et regni Christi participes inveniri. ter conscienliam episcopi civitatis; siiniliter et pre-
CLXXXV. Oblationes offerri m Quadragesima non sbyteri prxter consilium episcopi nihil agant.
oporlere. CXCIII.Oblalionemoffeni in dgmibus non eportere,
Item tilut. 49. Quod non oporteat in Quadrage&ir vel qum psallere in ecclesiaconvenil.
ma paneni benediclionis offerri, nisi Sahbato, et Concii. Laodic, litul. 58. Quod non oporteat in
Dominico. domibus oblationem celebrari ab episcopis vel pre-
GLXXXVLNou debere jejunium solviin quinta feria sbyteris.
scptimaiKCmajoris. Concil. suprascriplo, tit. 59. Quod non oporteat
Concil. Laodic, tiluL 50.. Quod non oporleat in pl,ebeiospsalroos in ecclesia cantari, nec libros prx-<
Quadragesima, in tiltima septimana quintx ferix je- ter canonem Legis, sed sola sacra voluraina Novi
junium solvere, totamque Quadragesimam sine ve- Testamenti yel Veteris.
neratione transire; magisque conveniat oinneni CXCIV. Quod non oporteat episcopos, clericos et
Quadragesimam districlo venerari jejunio. monachoS:prmdia aliena conducere.
CLXXXVII.Non deberein diebusjcjuniqrum com^e- r* ( Concil. Chalcedon., tit. 3. Pervenit ad sanctam
morationes martyrumfieri. synodum quod quidam qtii in clero videntur allecti,
Concil. suprascripto, tit. 51. Quod non op,o,rtealt, propter lucra turpia conduclores alienarum posses-
in Quadragesima niartyrum n,atalitia celebrarj, sed sionum fiant, et sxcularia negotia sub cura sua sus-
eorum sancta commeraoratip in diebus Sabbalprurn cipiaut; Dei quidem ministerium parvi pendentes,
ct Dominicorum fieri conveniat. sxcularium vero discurrentes domos, et propter
CLXXXVIlI.Ut nalalilia vel nu0m ip,Quacfragci.inu^ avaritiant patritupniorum solliciludinem suraeotes :
npn fiunt. decrevit itaque hoc sanctum magnumque conciliurn
Concil. Laodic, tilul. 52. Quod non oporteat ip,( nulli|m deinceps, nop episcopum, non clericum, vel
Quadragesima, aut nuptias, aut na.talitia celebrare. monacb.um,aut possessioaes conducere, aut negoliis
CLXXXIX.Ut in Christianorumno# t,a(le,turnypiiisr sxpularibii,»se miscere, prxter pupillorum, si forte
leges iiup.ooant inexcusabilem curara, aut civitalis
Co,ncif. Lap^ic.., (ity/. 5,3, Qpod non oporteat episcopus ecclesiasticaruin rerum sollicitudinem
Christ.iaB,gseirates ad nuptias plaudere, vel saltare; habere prxcipiat, au.t orphanorum, aut yiduariim,
sed yenerabUiter cpBnare,vel prandere, sicut Chris-' _. sine ulla provisione sunt personarum,
tianos de,cet. ]• earumque qux
qux maxime ecclesiastico indigent adjuictrio,prop.ter
GXC,Nm. 4i«fl«efeniei»ludicris speclaculis interesse. timorem Domini, causa deppscat. Si quis autem
Cencil. Laodic, titul. 54. Quod non oportet sa- transgredi de cxtero statuta teutaverit, hujui,niodi
cerdotes, aut clericos quibuscunque spectaculis in, ecclesiasticis increpationibus subja,cebit.
ccanis, et in nupliis interesse, sed antequam thy- CXCV.De ho,iji,or.e m,pnachiscooipete-nte; et ue ultus
melici ingrediantur, exsurgere eos convenit, atque eorum tentet ecciesiasticu qut smculariainquiefare
inde discettere. negotia, nec alienuni servum prmter conscientiam
domini sui suscipere.
Item Oe&eiLsuprascript. tit. S5. ° Quod non
ppor- Concil. Chalcedon., lit. 4. Qut vere et sincere sin-
teat sacerdotes, aut clericos ex collatis vel coraes- sectantur vitara, competenler honorentur :
saitonibus convtvia celebrare : hoc autem nec laicis5 gularem vero
quoniam quidam utcntes habitu monacbi ec-
ppsjificongruere. clesiaslica ncgotia civiliaque conturbant circumeun-
* Hie canon non citatur a in suo Brevia- ejustlem concilii scriptns, rpii non exslat iti Ms.Cla-
no supra pag. 403, c. 1, et Cresconio,
videtur per hallucirialio- romontano, et quem reposuimtis ex (Jodice
nem ab amanuense quodani pjo texfn Dionysii
canonis 54i Exigui.
901 BREVIARIUMCANONICUM. 901
tes indifferenler urbes, necnon et monasteria sibi,i A conferre, vel ad eeclesiasticum famuial,mu,cohiben-
inslituere tentantcs, placuit, nullum quidem usquami tibus quoque prxsulibus indiffere,nleradmitti,. Quaj
xdificare, aut constituere monasterium, vel oratoriii modis omuibus est amovenda pernicies, ne per Cbrj-
domum, prxter conscientiam civitalis episcppi : stiani nominis institutum, aut aUeria pervgdi, ant
monachos vero per unamquaroque civitateni, autt publica videatur disciplina subverti: prxcipue ,cu;m,
regionein subjeclos esse episcopo, et quieteivt dilj.-r nec ipsam rriinisterii clericalis hac pbligafionefusearj
gere, et inieHtos esse tantummodo jejunio et ora- conveniat dignitatem, cogaturque pro statu mililan-
tioni, iu locis quibus renuatiaverint sxculo perma-• tium sibi condittoneque iurgari, aqt videri, quod
nentes; nec ecclesiasticis vero, nec sxcularibusi absit, obnoxia. (^uibus spllkila eompetenter inlerdi-
negoliis comrounicent, vel in aliquo siut, moleslii cljone prohibitts, qutsquis episcopus, presbyter, au.t
propria monasteria deserenles, nisi forte his prxcU diaconus, vel eorturi qui monasteriis prxesse noscun-
piatur, propter opus necessariuni, ab episcopo civi- tur, hujusm.odipcTsonas apud se tenentes non resti-
tatis ; nulluni vero rccipere in monasieriis servum, tuendas palroni?, aut deinceps, vet ecclesiasticx
oblenlu moiiachi, prxter sui domini conscientiam. servituti, vel religiosis congregationibus putaverint
Transgredientem vero hanc definitionem ltostram, applican,das,nisj ypluoiaie forsjtan doroinorum sub
excommunicatum esse decreviuius, ne nomen Do- B \ scr/ip.turx tesliiiioiiia priniitiis absplutas, aut legitima
mini blasphemetur; verumtamen episcopum conve- trangaclione copce^sas, periculum «e hnnoris pro,-
nit civitatis cQmpeteniem monasteriorum providen- prii non ambigant communioniscjue s,plnturos, si
tiam gerere. super hac re cujugquamverax nps querela niilsaverit.
Ex decreiisjxipm Leonis, tit. i. Lep episcopus Magqisqtiippe s.tudiis sec,undumb.eatun) Apostoluiu
urbis Romx universis episcopis per Campaniam, Pi- prtccavendum est, ne iides et disciplina Dominiida-
cenum, Tusciaro, et per universas a provincias coflr splieiiielur.
stilutis in Domino, salulem. Ut nobis gralulalionein CXCVI. Quod non opartectt absolute quostibet
facit Ecciesiarum slatus salubri dispositione pompo- ordinari.
situs, ita non levi nos mcerore contristat, qnoties et Concit. Cltalcedw.j tit. 6. NuUum absolute ordi-
aliqua contra conslituta canoitum el coclesiasticani nari debere prcsbyterum, aut diaconiim, nec quem-
disciplinam prxsu.iupta vel c.oiutnissa.cognoscimus; libet iu gradu ccclesia,stico, iiisi specialiter ecclesix
qux si nori quali debemus vigilaniia reseceinus, illi civi.tatis, aut ppssessipnis, aut mariyrii, aut mona-
qui nos speculatores esse voluit, excusare non pos-! sterii qui prdipandus est propuntietur. Qui vero ab-
suinus, permittentes sincerum corpus Ecclesix, quod solute .orjinati.ir, dpcrevit sancta synodus irrilam
'
ab onini purum macula cuslodire debeinus, ambienr ^* ha,be,ri hujqsceinpdi m,anus iniposilionem, et nus-
tum improba conlagione fcodari, cum ipsa sibi mcm- quam pps^e inin.istrare a,d ordinanlis injuriam.
brorum per dissii»ulatio;<emcompago non cangruat.
CXCViLDfi rlericjs.qui su,utitt plo,chus,mqnasteriit^
Admittuntur passim ad ordinera sacrum , quibus atque mqrlyriis, qum sub polestate eviscoporum
nulla natalium, nulla morum diguitas suffragatur; et uuiufctijiisqy.ecivilatisexistunt.
qui a dominis suis libertatem consequi mininie po- Concil. Chalcedon., tit. 8. Clerici qui prxficiuntur
tnerunt, ad fastigium sacerdolii, tanquam scrvilis ptocliiis, vel qui ordinantur in monasteriis et basi-
vilitas hunc honorera capiat, provehuniur, et (robari licis martyrum, sub episcoporum qui in unaquaque
b Domino Deo posse creditur, qui domino suo nec- civitate. sunl, secundum sanctorum Patrum tradilio-
dnm probare se poluil. Duplex itaque in hac parte nes, pojteslale pcrma;jeant,'nec per contumaciain ab
reatus est, quod et sacium miitisterium talis consor- episcopo suo dif,si.ljant. Qui vero audent evertere
tii vilitate polluitur, el doniinorum, quantum ad hujuscemodi foiinam quqcunque modo, nec proprio
illicilx usurpaiionis temeritatein pertinet, jura soJ- subjiciunlur episcopo, si quidein clerici sunt, cano-
vuntur. Ab his itaque, ftatres charissinii, omnes pum corrcpti^nibus subjacebunt; si vero laicj vel
vestrx provineix abstineant saeerdotes, et non tan- D i monachi fucrint, communione priventur.
tum ab his, sed ab aliis eliani qui originali aut ali- CXCVIII.Qtwd non oporteat dericos habentesadver-
cui conditioni cMigati sunt, volumus tempcrari, nisi sus invicem negotia proprium e>iscopumrelinquere,
forte eorum peiitio aut volunias accesserit, qui ali- et ad smculqriqjudicja properare.
quid sibi in eos vindicant potestalis. Debet enim esse Cowl, Chajc,e.d$n..,, t\t. ,9. gj quig clericus,adyersns
iminunisab aliis qui divinx militix fuerit aggregan- cleri^cumhab..eatnfjgotium, xion cje^era);.epispo^un^
dus, ut a castris dorninicis, quibus nomen ejus ascri- proprium, et ad sxcularia percurrat judicia : sed
biliir, nullis necessitatis viuculis abstrahatur. prius actio venlilelur apud episcopum proprium, vel
Ex decrelispapm Gelasii, tit. 14. Generalis eliam cerle coiisilio ejusdem episeopi apud quos utrxque
q;icrelx vitanda prxsumptio est, qua propemodum parles voluerint, judicium continebutit. fei quis au-
causantur universi passim servos et originarios do- tem proeler bxc fecerit, canonicis correpiionibus
minorum jura possessionumque fugienles, sub reli- subjacebit. Quod si cleriejusbabeat causam adversus
giosx conversationis obtentu, vel ad monasteria ses, episcopum proprium, vel adversus atterum, apud

* Decst in CodiceDionys.Exig. b Abesl a Codice Dionys.Exig,

 903 CRISCONII AFRICANl EPISCOPJ 904
synodum provincix judicetur; quod si adversus ejusi A conlumeliam faciens, anathematizetur hujusmodi
provincix metropolitanum episcopus vel clericus> cum eo oui eidero copulalur.
habet querelara, petat priinatem diceceseos, aut se- CCIII. De parocltiis.
dem regix urbis Conslantinopolitanx, et apud ipsum1 Concil. Chalcedon., tit. 17. Singularuro ecclesia-
judicetur. rum ruslicas parocbias vel possessiones manere in-
CXCIX. Quod nen liceat elerico in duarum civitatumt concussas illis episcopis qui eas retinere noscunlur r
ministrare ecclesiis. et maxime si per tricennium eas absque viobtiuen-
Concil. Chalcedon., lit. 10. Non licere clericum ini tes sub dispensalione rexerunt: quod si intra tricen-
duarum civilatum conscribi siniul ecclesiis, et in quai nium facta fuerit de his, vel liat, altercatio, ticere
initio ordinalus esl, et ad quam confugit quasi adI eis qui se lxsos asserunt apud sanctaro synoduia
potiorem, ob inanis glorix cupiditatem. Hoc autemi provincix de his movere certamen. Quod si quis a
iacientes revocari debere ad suam ecclesiam, in quai melropolitano laaditur, apud primalem dioeceseos,
primitus ordinati sunt, el ibi tanlummodo minislra- autapud Consiantinopolitanam sedeni judicelur, sicut
re. Si vero quis jam trauslatus est ex alia in aliami superius diclum est. Si qua vero civitas potestale
ecclesiara, prioris ecclesix, vel marlyriorura, qux imperiali novata est, aut si prolinus innovetur, ci-
sub ea sunt, aut ptochiorum, aut xenodochiorum viles dispositiones et publicos ecclesiarum quoque
rebus in nullo communicet. Eos vero qui ausi fue- parochiarura ordines subsequantur.
rint post deiinitionem magnx et universalis hujus• CCIV. De conjurationibusvet conspirationibut.
synodi quidquam ex his qux sunt prohibita perpe- Concit. Chalcedon., lit. 18. Conjuraiionis vel con-
trare, decrevit sancta synodus a proprio hujusmodi spirationis crimen, et ab exleris legibus est oinnino
gradu recedere. prohibilum : multo roagis hoc in Dei Ecclesia ne fiat
CC. Ut nequaquam in duos metropolitanosprovincia admonere conveniet. Si qui ergo clerici vel inona-
dividalur. chi reperti fuerint conjurantes, aut conspiranles,
Concil. Chalcedon., tit. 12. Pervenit ad nos quod aut insidias ponentes episcopis, aut clericis, gradu
quidam prxter ecclesiastica stalula facientes convo- proprio penitus abdicentur.
larunl ad poteslates, et per pragmaticara formam in CCV. De episcoporum aut clericorum accusationibut
duo unaro provinciam diviserunt, ita ut ex hoc facto quid debeat observari.
duo metropolitani esse videantur in una proviucia. Concil. Chalcedon., tit. 21. Clericosaut laicos ac-
Statuit ergo sancta synodus de reliquo nihil ab epi- cusanles episcopos, aut clericos passim, et sine pro-
scopis tale tentari, alioquin qui hoc annisus fuerit, (Q balione, ad accusationem recipi non debere, nisi
amissioni gradus proprii subjaccbit. Quxcunque prius eoruui disculiatur existimationis opinio.
vero civitates litteris imperialibus metropolitani no- Concil. Charlag., til. 8. Numidius episcopus Maxu-
minis honore subnixx sunt, honore tantummodo litanus dixit: Prxterea sunt quamplurimi non bonx
conversationis qui existimant majores nalu , vel
perfruanlur, et qui ecclesiam ejus gubernat episco-
pus, salvis scilicet verx metropolis privilegiis suis. episcopos, passim vageque in accusalionem pulsan-
Ex decreth papa Innocentii, tit. 46. Nam quod dos ; debent tam facile admitti, necne?
sciscitaris utrum, divisis imperiali judicio provinciis, Aurelius episcopus dixit: Placet igitur charitati
ut dux roetropoles fiant, sic duo melropolilani epi- vestrx utis qui aliquibussceleribusirretitus est, vo-
scopi debeant nominari, non a vere visum est ad cein adversus majorem nalu non habeat accusandi.
mobilitatem necessiialum mundanarum Dei Eccle- Ab universis episcopis diclum est: Si criminosus
siam commutari, honoresque aut divisiones perpeti, est, non admittatur, placet.
ltem Concil. Carthag., lit. 95. Placuitque om-
quas pro suis causis faciendas duxerit imperator :
ergo secundum pristinum provinciarum morem, me- nibus, quoniam superioribus conciliorum decretis
tropolilanos episcopos convenit numerari. n] de personis qux admittendx sunt ad accusationem
clericorum jara conslitutum est, et qux personx
CCl. Qued non oporteat peregrinos clericos, sine non admitlantur non
commendaliliis minislrare. expressum est, idcirco defini-
mus euin rile ad accusalionem non admilti, qui
Concil. Chalcedon., lit. 13. Peregrinos, clericoset poslquam excommunicatus fuerit, in ipsa adhuc
lectores, in alia civitate prxter commendatitias litte- excommunicalione constitulus, sive sit clericus, -
ras sui episcopi nusquam penitus ministrare debere. sive laicus, accusare voluerit.
Tilul. 96. Item placuit ut oranes servi, vel pro-
CCII. De diaconissismulieribus.
prii liberli ad accusationem non admittantur, vel
Concil. Chalcedon,, lit. 15. Diaconissam non ordi- omnes quos ad accusanda
publica criraina leges
nandam ante annum quadragesimum, et hanc cum
publicx non admittunl, omnes eliam infamix ma-
summo libramine : si vero suscipiens manus impo- culis aspersi, id esl, histriones, ac
turpitudinibus
et
silionem, aliquantum temporis in ministerio per- subjectx personx, hxrelici eliam, sive
manens semelipsam tradat nupliis, gratix Dei Judxi. Sed tamen omnibus pagani, sive
quibus accusalio dene-
» Dionys. Exig., ergo.
r05 BREVIARIUMCANONICUM. 908
De ecclesiarum.
gatur., in causis propriis accusandi licenlia non A CCX. dispensatoribus singulantm
neganda. Concil. Chalcedon., tit. 26. Quoniam In quibus-
Et ut qui unum crimen ncn probaverit, ad aliud ad- dam ecclesiis, ut rumore comperimus, prxter OBCO-
milti non debeat. nomum episcopi facultates ecclesiaslicas tractant:
Concil.suprascripto, lit. 97. llem placiiit, quoties- placuit omnera ecclesiam habentem episcopum ha-
cunque clericis ab accusatoribus multa crimina obji- bere ceconomum de clero proprio, qui dispensel res
ciuntur» et unum ex ipsis de quo prius egerit pro- ecclesiasticas secundum sententiam episcopi proprii;
bare non valuerit, ad cxtera jara non admittatur. ita ut ecclcsix dispensalio prxter testimonium non
Item de hoc ipso, til. 98. testes autem ad teslimo- sit, ne ex hoc disperganlur ecclesiasticx facullates,
niura non admittendos, qui nec ad accusationem et sacerdotio maledictionis derogatio procuretur.
admilli prxcepti sunt, vel eliain quos ipse accusator Quod si hoc minime fecerit, divinis constitutionibus
de Sua domo produxerit. Ad teslimoniurn aulem subjacebit.
intra annos quatuordecim xiatis sux non admit- ' CCXI. De his
qui raptum faciunt.
lantur.
Concil. Chalcedon., tit. 27. Eos qUi rapiunt mu-
CCVI. Quod non iice t clericis post mortem sui epi- B „ lieres sub nomine simul habitandi, cooperanles, aut
scopi, res ad eum pertinenles diripere.
conniventes raptoribus : decrevit sancta synodus,
Concii. Chalcedon., tit. 22. Non licere clericis post ut si clerici sunt, decidant gradu proprio; si
quidem
obitum sui episcopi, res ad eum pertinentes dissi- vero laici, anathematizentur.
pare, sicut antiquis quoque est canonibus conslilu-
tum; quod si hoc faceretentaverint, graduumsuorura CCXII.Ut prmter Pascha el Penlecosten baptisma n^n
celebretur.
periculo subjacebunt.
CCVIL Quod non liceal clericis et monachis, absque £x decrelts papm Siricii, tit. 2. Sequitur de diver-
voluntateepiscopi, ad urbem regiam profichci. sis baplizandorum lemporibus, prout unicuique libi-
tum fuerit irnprobabilis, et a inemendata confusio,
Concil. Chakedon., tit. 23. Venit ad aures sancli
concUii quod quidam clerici et monacbij quibus qux a nostris sacerdotibus (quod commoti dicimus)
nihil ab episcopo suo commissum est (est autem non ratione aucloritatis alicujus, sed sola temerilate
quando et communione ab eoprivantur),pervenien- prxsumitur, ut passim ac libere nataliliis Christi,
tes ad urbem regiam Constantinopolitanam in ea diu- seu apparitionis, nec non et apostolorum, seu mar-
tius immorentur, excitantes lurbas, et slatum eccle- tyrum festivitatibus, innumerx, ut asseris, plebes
siasticum commoventes, subvertentes etiam quo- n( baptismi myslerium consequantur, cum hoc sibi
rumdam domos : decrevit sancta synodus hujusmodii privilegium, et apud nos, et apud omnes ecclesias
defensorem Dominicuin specialiter cum Pentecoste sua Pascha
primo quidem per Constanlinopolilanx
sanctx Ecclesix commoneri, ut egrediantur ab urbe defendat: quibus solis per annum diebus ad fideni
confluentibus gcneralia baptismatis tradi convenit
regia : quod si iisdem negotiis inipudenler insistant,
etiam nolentes idem defensor expellat, ut ad propria sacramenta, llis duntaxat electis, qui ante quadra-
loca perveniant. gitila vel eo amplius, diei nomen dederint, et exor-
cismis
CCVIII. Quod non liceat monasteria qumconsecrala fuerinl qtiotidianisque orationibus, atque jejuniis
sunt, diversoria smcularia fieri. expiali, quatenus apostolica illa impleatur
ut expurgato fermento .veteri, nova inci-
ConciL Chaicedon., lit. 24. Qux semel dedicata1 prxceptio, esse conspersio. Sicut ergo paschalem reveren-
sunt monasteria consilio episcoporum maneant per- piat tiam in nullo dicirnus esse minuendam : ita in infan-
petuo monasteria, etresqux.ad ea pertinent mo- tibus, qui necdum loqui potuerunt per xtatem, vel
nasteriis reservari, nec posse ea ultra fieri sxcularia
habitacula : qui vcro hoc fieri permiserint, canonum his, quibus in qualibet necessitate opus fueritsacri
unda baptismatis, omni volumus celeritate succurri;
sententiis subjacebunt.
j) ne ad nostrarum pernicieni tendat animarum, si
CCIX. Quod non opo leat ordinaliones episcoporum 1 negato desideranlibus fonte salutari, exiens unus-
diu diffe,ri.
qUisque de sxculb et regnum perdat et vitam. Qui-
Concil. Chalcedonensi, lit. 25. Quoniam quidam' cunque etiam discrimen naiifragii, hoslilitatis incur-
metropolitani, quantum comperimu-, negligunt com- siim, obsidionis ambiguum, vel cujuslibet corporalis
missos sibi greges, et ordinationes episcoporum fa- xgritudinis desperationem inciderint, et sibi unico
cere differunt, placuit sanctoesynodo intra tres men- crcdulitalis auxilio poposcerint subveniri, eodem
ses ordinationes episcoporum celebrari, nisi forlei quo poscunt momento teinpOris expetitx regenera-
necessitas inexcusabilis prxparet dilationis tempus> lionis prxinia consequantur. llactenus in hac parte
extendi; quod si hoc minime fecerit, correptionii erratum sufflciat, nunc prxfatam regulam omnes
ecclesiasticx subjacebit: verumtamen reditus Ec- teneanl sacerdotes, qui nolunl ab apostolicx pelrx,
clesix viduaix penes oeconomum ejusdem ecclesixj super quam Cbristus universakm cohstruxit eccle-
inlegri serventur. siam, soliditale divclli.
* Dionys. Exig., t.nendanda.
PATROL.LXXXVHI. 29
 90" CRISCONHAFRICANI EPISCOPI 908
Ex decretis Leonis, tit. 7. Leo episcopus universis A i oblato veneranlur. Nec iitlem suiit dies quibiis im-
episcopis per Sioil ain constitutis, in Domino salu- pio Herodi, ordinata divinitus in iEgypiura transla-
lem. Divinis prxcrptis et apostolicis monitis a infor- lione, subtractus est, vel quibus ab ^Egypto in Gali-
niamur ut pro omnium ecclesiarum statu impigro lxam, morluo perseculore, revocalus est. Inter has
vigileinus afle tu, ac si quis usquam reprehensioni aulem dispensationum varietalesacceduht augmetita
invcnitur ob.oxium celeri soliiciludine , aut ab igno- corporea, crescit Dominus, sicut evangelista lesta-
ranlix imperilia, aut a prxsuinptiouis usurpalione tur, profectibui xtalis, et gratix. Per dies Paschjfe
revocemus. Manente enim Dominicx vocis imperio, in templum Jerusalem cum pareutibus venit, et cum
quo beatissimus aposlolus Petrus trina repetitione abesset a societate redeuntium, sedens cum seniori-
mysticx sanciionis imbuitur, ut Christi oves qui bus, et inter admirantes magislros disputans inve-
Christum dilig t pascat: ipsius sedis, cui per abtin- nitur, ralionemque mansionis sux reddens : Quii
dantiam divinx gralix prxsumus, reverentia coar- est, inquit, quod quxrebaiis me? nesciebatis quod in
clamur, ut periculum desidix quantum possumus his qux Palris mei sunt oporlet me ejse, significans
declinemus, ne professio summi aposloii, qua se ejus se esse filiumcujns esset et templum. Jam vero
amalorem Domini esse testaius cst, non iuveuiatur cura in annis majoribus apertius declarandus bapti-
in nobis, quia negligenler pascens tolies coramenda- B smum prxcursoris sui Joannis expeiiit, quid deita-
tum Dominicura gregem , convin itur summum non tis ejus remansit ambiguum, quando baptizato Do-
amare pastorem. Cuin ergo mihi de charita is vesirx mino Jesu, Spiritus sanctus iu columbx specie su-
aclibus fraterna affeclione sollicito certis indiciis in- per euin descendit, et mansit, audita de coelisPatris
noluerit, vos in eo quod inter sacramenla Ecclesix voce dicenis: Tu e.; filius meus dilectus, in te bene
priniipale est, ab apostolicx inslilutionis consuelu- complacui ? Qux omnia ideo quanta potuimus brevi-
dine discrepare, ila ul baptismi sacramentum nume- tale perstrinximus, ut notum sit dileciioni vestrx,
rosius in die Epiphanix quam in Paschali tempore universos Chrisii dies innumeris consecratos fuisse
eelebretur : miror vos vel prxcessores vcstros tam virtutibus, et in cunctis ejus aclionibus sacramento-
irrationabilem noviialem usurpare potuisse, ut b rum mysleria coruscasse; sed aliter quidquid signis
confusis temporibus utriusque inysterii niillam esse denuntiaril aliter rebus impleri, nec quxcunque
differeiiliam crederctis inier diein quO adoratus est numerantur in operibus Salvatoris, ad lempus po-
Chrislus a Magis, et dieni quo resurrexit Christus test pertinere baptismatis. Nam si etiam illa qux
a mortuis. Quam culpain nullo modo potuissetis posl beati Joannis lavacrum a Doroino gesla cogno-
incidere, si unde consecrationem honoris aceipilis, viinus, sub indiscreto honore colamus, omnia tem-
inde legem lotius observantix sumeretisv et beati C * pora continuatis erunt deputanda festis, quia omnia
apostcli Pelri sedes, qux v bis sacerdotalis maler sunt plena miraculis. Verum, quia spiritus sapienlix
est dignilatis, esset ecclesiasticx mngistra ralionis, et inlelteclus ita apostoios et totius l.cclesix erudivit
a cujus vos regulis recessisse minore possel xqua- magistros, ut in Christiana observantia nihil inordi-
nitnitale tolerari, si aliqua commonitiouis noslrx natum , nihil paieretur esse confusum : discernendx
increpalio prxcessisset : nunc autem quia i.on de- siinl causx solemnialum, et in omnibus institulis
speraiur correptio, servanda est mausueludo, ut licet Patruin principumque nostrorum ralionabilis ser-
vix ferenda sit in sacerdotibus excusalio qtix prx- vauda discretio , qnia non aliter unus grex et unus
tendat inscientiam, c maluimus tamen ei censuiam paslor sumus, nisi quemadmodum Apostolus docei,
necessariam lemperare, et ratione vos apertissimx idipsum dicamus oimes : Simus auteni perfecti iu
vcrilatis instruere. eodemsensu, et in eadem sapientia.
lix decr. p.apm Leuiiis, iit. 8. Semper quidem Ex decretls papm Lconis, (it. 9. Quamvis ergo et
in xlerno consilio Dei mansit huinani generis in- illa qu,c ad huiniliiatem, el illa qux ad gloriam perli-
commutabiiilcr prxordinata reparalio, sed ordo nent Cbristi, in unum concurrani, eamdemque perso-
rerum perr Jesum Christum Doininuni noslrum, lem- i nam, totumque quod in illo et virtutis divinx est et
poraliter gerendarum, in incarnatione Verhi sumpsit D jnlirinilatis humanx, ad noslrx reparationis lendal
exordium. Unde aliud lemptis est, d quando iiiin- effectuin : proprie tamen in niorte crucitixi, et in re-
tianle angelo beata Virgo Maria fecundandam se suir. clione morlui potenlia baptismalis novam crea-
per Spiritum sanctum credidit, et concepit: aliud, luram condit ex vetcri, ut in renascenlibus, el mors
quo salva inlegritate virginea puer editus exsultante Cbristi operelur, et viia, dicente beato Aposlolo : An
gaudio ccolestiumrninistrorum pasloribus indicalur : ignoralis quia quicunque baptizati sumus in Chiistu
aliud, quo infans circiimcidilur; aliud, quo hoslia Jesu, in morle iilius baplizati sumus?consepuIli enim
pro eo legalis olertur; aliud cum tres Magiclaritate sumus ctiin illo per baptismum in morle, ul quomodo
novi sideris c iu civitatem Rethleem abOriente per- surrexil Chrislus a morluis per gloriam Patris, ila et
veniunt, et adoratum parvulum, f niysiico munere nos in novitate vitx ambulemus; si enitn complanlali
a Dionys. Exig., incilam r d Dionys. Exig., quo a nunlianle.
-' Dionys. Exig., confuso e Dionys. E.xig., incitali in Belltleem.
temporis utriusqne my- f Dionys. Exig., myst ta tntinera oblaiione.
tlerio.
« D;onys. E.vig.. matumut.
 grjg BREVIMIIUMCANONICUM. 910
facii sumus similitudini morlis ejus, simul et resur- A 1 dicens : His audilis compuncli sunt corde, et dixe-
rectionis erinius, et cxtcra qux Iatius magisler gen- runt ad Petrum et reliquos apostolos : Quid faciemus,
tium ad comtnendandum sacramentum baptismalisi viri fratres? Petrus vero ad illos : Pccnitenliam, in-
disputavil, ut appareret ex bujus doclrinx spirilu re-• qiiit,. agite, et baplizctur unusquisque vestrum in
generandis filiis hominum, et in Dei filios adoplandisi iioiiiiiie Jesu Christi, in remissionem peccatorum
illuni diem, et illud tempus eleclum, in quo per vestrorum, et accipielis donum Spirilus sancli. Vo-
siniilitudinem formamque myslerii, ea qux geruntur bis enim est repromissio, et filiis vestris, et onmibus
in menibris, his qux in ipso sunt rapite gesla con- qui longe suiit quoscunque advocaverit Dominus
gruerent: dum in baplismatis regula, et mors inter- Deus noster; aliis etiam pluribus verbis teslilicatus
venit interfeciione pectati, el sepulturam triduanam est, et exhortabatur dicens, Salvamini a generatione
imitalur trina demersio, et ab aquis elevatio resur- ista prava. Qui ergo receperunt sermonem ejus,
genlis instar esl de sepulcro. Ipsa igitur operis baptizati sunt, el appositx stinl in illa die animx
qualitas docet celebrandx generaliier gralix diera circiler tria miliia.
legilimum eum esse in quo orta est, el virlus mune- Ex decretispapa Leonis, tit. 11. Untle quia man
ris, et species aclionis ad cujus rei confirmationeni * festissirae palet bapti/.andis in Ecclesia eleclis ha
plnrimum valet quod ipse Dominus Jesus Christus, B duo lempora, de quibus loculi stimus, esse legitim
posleaquam resurrexit a inorluis, discipulis suis, in dilectionem vestram monemus, ut nullps alios die»
quibus omnes ecclesiarum prxsules docebanlur, et huic observantix misceatis: quia sunt alia quoqut.
formam et potestatem tradidit baptizandi dicens : fesla, quibus multa in honorem Dei reverenlia debea-
Euntes docete omnes gentes, baptizantes eos in no- lur, principalis lamen et maximi sacramenli cuslo-
roine Patris, el Filii, el Spiritus sancti; de quo uli- dienda nobis esl mystica et ralionalis exemplatio :
que eos ctiam ante passionein potuisset instruere, non interdicta Iicenlia, qua in baplismo tribuendo
nisi proprie voluissel intelligi regenerationis gratiam quolibet tempore periclitantibus subvenilur. Iia enim
ex sua resurreclione ccepisse. Additur sane huic ob- ad has duas solemnitales connexas sibimet atque
servantix, eliam Pentecostes ex adventu sancti Spi- cognalas incolumium, et in pacis securitate degen-
ritus sacrata solemnitas, qux de Paschalis festi pen- tiuui libera vota differimus : ut in mortis periculo, in
det articulo, el cum ad alios dies alia festa perti- obsidionis discrimine, in persecutionis angustiis, in
neant, hxc semper ad eum diem qui resurreclione timore naufragii nullo tempore hoc verx salutis sin-
Domini est insignis, occurrit, porrigens quodam- gulare prxsidium cuiquam denegemus. Si quis autem
modo auxiliantis gratix manuin ad eos quos a die . Epiphanix festivitatem, qux in suo ordine debito
^
Pascbx, aut molestia iiifirmitalis, aut longinquitas honore veneranda est, ob hoc existimat privilegium
ilineris, aut navigationis difQcultas interclusit, invi- habere baptismatis, quia hoc quidain pulant, quod
tans ut quibuslibet necessitatibus impediti desiderii in eadem die Dominus ad baptismuin sancti Joannis
sui effectum dono sancti Spiritus consequantur. Ipse accesserit: sciat illius baplismi aliam graiiam, aliam
enim unigenilus Dei in fide credentium, et in virtufe fuisse ralionem, nec ad eamdem pertiuuisse virtu-
operum nullam inler se et Spiritum sanctum voluit tem, qua per Spirilum sanctum renascuntur, de qut-
esse distantiam ; quia nulla est diversitas in natura, bus dicitur : Qui non ex sanguine, neque ex volun-
dicens : Rogabo ego Patrem, et alium Paracletum tate carnis, neque ex volunlate viri, sed ex Deo naii
dabit vobis, ut vobiscum sit in xternum, Spiritura sunt. Dominus enim nullius indigens remissione pec-
veruatis; et ilerura : Paraclelus autem Spiritus cali, nec quxrens remedium renascendi sic voluit
sanctus, quem miltet Paler mcus in nomine meo, baptizari, quomodo et voluit circumcidi hosliamque
ille vos docebit omnia, et suggeret universa qurc- prp se emundationis offerri, ut qui facius erat cx
cunque dixi vobis; et ilerum : Cum venerit ille Spi- muliere, sicut Aposlolus ait, ficret et sub Lfge,
rilus verilatis, ille diriget vos in omnem veritatem. quam non venerat solvere, sed implere et implendo
Cum iiaque veritas Christus sit et Spirilus sanctus, . finire, et sicut Apostolusprxdicat dicens: Finis au-
Spiritus veritatis, nomenque Paracieti ulrique sit lem legis Christus ad justiliam omni credenli.Bapti-
proprium, non dissimile est festum* ubi unum est smi aulem sui in se condidit sacramentum, quia in
Sacraraentum. vmnibus primalum tenens.sedocuit esse principium,
Ex decrelit papm J^eonis,lit. 10. Hoc autem nos et tunc regeneralionis potenliam sanxit, quando de
non ex nostra persuasione defendere, sed ex apo- latere ipsius profluxerunt sanguis redempliouis, et
stolica aucloritate servare satis idoneo probamus aqua baplismalis. Sicut ergo Velus Testamentum
exemplo, sequentes bealum aposlolum Pelrum, qui Novi teslificatio fuit, et lex per Moysem data esl,
in ipso die quo omnem credenlium numerum pro- gratia aulem tt veritas per Jesum Christum ficta
' missus sancii Spiritus replevit adventus, trium mil- est; sic diversa sacrificia unam hostiam refuruiarunt,
lium populum sua prxdicatione conversum lavacro et multorum agnorum occisio illius imroolatione
baptismatis consecravit. Quod sancta Scriplura, qux finita est, de quo dicitur : Ecce agnus Dei, ecce qu.
aposlolorum actus continet, fideli historia docet lollit » peccala mundi. Sic el Joannes iion.Christus,
* Peccutum,Dionys. Exijr.
 911 CRISCONIIAFRICANI EPISCOI». 912
sed Christi prxvius, n n sponsus, sed sponsi amicus A ad Uetus atque lacryinas corrigcntis, ac 'luiic jubere
fuit adeo fidelis, cl nim sna quxrens, sed qux Jesu dimitli, cum vi.lerit congruam salisfaclionem. Sane
Ghristi, ut se profiterettir ad solvenda calceament.i si quis in xgritudinem incideril, atque usque ad de-
pedum ejus indignura : quoniam ipse quidem bapli- spera ionem devenerit, ei csi ante teinpus Pascbx re-
zaret in aqua, in pccnite iliam; ille atiteni baptiza- laxandum, ne de sxculo absque couimunione di-
lurus esscl in Spiritu sancto, el igni, qui duplici po- scedat.
testale, et vitam redderet, ct peccata consurneret. CCXIV. Quod clericis non liceat pcenitenliamagere,
His ilaque, fratres eharissiuii, lot ac lantis existen- el auod posl pamilen.iam nullus possil ad clerum
tibus documentis, quibus <nini ambiguitate submota admiui.
evidenter agnoscitis, in baptiz-mdis cleclis, qui sc- Ex decrelis papm Syricii, tit. 14. lllud quoquenos
cundum aposlolicam regulam in exorcismis scru- par fuit providere, ut sicut pecnitenliaiii agere cui-
tandi, et jejuniis sanctificandi, et frequenlibus sunt quam non concedilur clericorum : ita et post pceni-
prxdicatiouibus imbuendi, duo tanlum lcmpora, id Iidinem ac rer.onciliationemnulli unquara laico liceat
est Pascha et Pentrcosten esse servanda. lloc vestrx honorem clericalus adipisci; quia quamvis sint om-
indicimus charilati, ul ab apnslolicis instilulis nullo nium peccatorum contagione mundati, nulla lamen
ulterivs recedatis excessu, quia inultum post hxc B de'.xnt gcrendoruni sacranientorum inslrumenta sus-
csse non poterit, si quisquam aposlolicas rtgulas in cipere, qui dudum fuerintvasa vitioium.
aliquo crediderit negligendas. Ex decnlis papm InnOcenlii,tit. 5i. innoccnlius
Ex decretis papm Celasii, tit. 10. Baptizandi sibi Agapilo Macedonio, el d Martiano episcopis Apulis.
quispiam passim quocuuque lempore nullam credat Mttlia in provincia vestra conlra canon s Ecclesia-
inessc liduciam, prxter Paschale festum, et Pente- sticos, decretaque majorum usurpari a plurimis, et
costes venerabile sacramenlum, excepto duntaxat relationes diversorum et suggesliones fidissimx te-
gravissimi languoris incursu, in quo vercndum est, ne tulerunt: qux qnidem possent facile resecari, si
morbi crescente periculo sine reinedio salutari for- episcopi in his non invenirentur anclores. Qui dum
tassis xgrotans et exi.io prxvenlus abscedat. aut amicis, aul obsequentibus gratiam prxstare ni-
tuntur, religionem violant, ordinesque corrumrunl;
CCXIII. De hU qui pmnilentiam minime servaverunt. ac sic evenit, ut indigni quique honores
suscipiant
Ex decretis papm Syricii, tit. 5. De his vero non ecclesiasticos, et admitlanlur ad clerum, qui ncc inter
laicos quidera d gnum locum habere ° merentur, si-
incongrue dilectio tua apostolicam sedem credidit
consulendam, qui acla pcenitenlia lanquam canes, ac cmi nunc dato nobis libello monstratum est, Mode-
sues ad vomilus a el volulabra redeuules, et militix C stum qucmdam multis criminibus involutum, propter
cingulum, etb lubricas voluptales, et nova conjugia, qcx etiam pceniienliam egisse dicitur, non solum
et inhibilos dcnuo appclivere concubitus, quorum cleiicu ii effectum, quod non licet, verum etiam ad
professam incontincntiara generati post absolulionem episcopatus apiceni tendere : cum canones apud Ni-
filii prodiderunt. Dequibus, quia jam suffugiumnon cxam conslituti, pcenilenles etiam ab infimis officiis
bahent pceiiilendi, id duximus decernendum, ut sola clcricprum excludant. Et ideo, fratns charissimi,
intra Ecclesiam fidelibns oralione jungantur, sacrx perspeclo tenore libelli eum jubeatis prxsentari, ac
si vere constiteritf talis, qualem libellus affirmat,
mysleriorum cclebritati, quamvis non mereantor,
intcrsinl: a Dominicx autem raensx convivio segre- non solum ab ambitione e, iscopatus, sed eliam a
gcniur, ut hac sallem dislrictione correcli et ipsi in clericalus removealur oflicio.
se sua errata casligent, et aliis exemplis tribuant, CCXV. Ut si per ignorantiam pmnitens digamus, vel
quatenus ab obscceniscupidilaiibus retrahanlur. Qui- vidummar.tus ilericus factus fuerit, jam non pro-
bus tamen quoniam carnali fragilitate ceciderunt, movea.ur.
viatico munere, cu.n ad Dorainum coeperintprofi- Ex decrelis papm Syticii, tit. 15. Et quia his om-
cisci, per cominunionis gratiam volumus subveniri. ;D nibus, qux in reprehensionem vetiiunt, sola excusa-
Quam formam, et circa mulieres, qux se post pceni- tio ignoralionis obtendilur, cui nos interim solius
tcnliam talibus pollulionibus devinxerunt, c servari pietalis iutuilu uecesse esl clemenler ignoscere: qui-
decernimus. cunque poenitens, quicunque bigamus, quicunque
Ex decretis papm Innocentii, lit. 7. De poenitenti- vidux maritus ad sacram inilitiam indebite, et in-
bus autem, qui sive ex gravioribus commissis, sive compelenler irrepsil, bac sibi condiiionea nobis ve-
ex levioribus pcenitenliam gerunt, si nulla interveniat niam inlelligat relaxatam, ut in raag.nodebeat com-
xgritudo, quinta feria anle Pascba eis remittendum putare beneficio, si adempta sihi omni spe promo-
Romanx Ecclesix consuetudo demonstrat. Cxterum lionis in hoc quo invenitur ordine perpelua stabili-
de pondere xstimando delictorum sacerdotis est ju- laie perniaiieal : e scituri post hanc definitionem,
dicare, ut altcndal ad confessionem posnilcniis, et quod si ullra ad tacros ordines quemquam de lali-
« Pristinos addit Dion. Exig. « Merereutur, Dionys. Exig.
b Ludicras, Dimiys. Exig. f Tatem, Dionys. Exig.
c Servandum esse censemus, Dio.vs. Ex:g. B Sciiuri poslhuc omnium provinciarum antistiles,
d Mariano. Dionys. Exig. Dionys. Esig.
913 RREVIARIUMCANONICUM 914
bus crediderinlassunicndum, ct de suo, el de eorum A j juxla deereta eanonum unaquxque provincia suo mc-
statu, quos contra canoneset inlerdicta nostra pro- tropolitano contcnta sit, ut decessoris nostri dala
vexerint, congruara ab apostolica sede oromendam ad Narbonensem episcopum continent consliluta4<
esse senlentiam. neo usurpationis locus alicui sacerdoli in alterius
CCXVL De energumenis baplizatis. couccdalur injuriani. Sit concessis sibi conlcntus
unusquisqne limilibus. Alier in alterius provincia
Ex decrelis papm Innocentii, lil. 6. De his vero nihil
prxsuroal, nec emeritis in suis ccclesiis clericis
a
baplizalis, qui postea dxmonio, aut vitio aliquo, aut
peregrini et exlranei, et qui ante ignorati sunt, ad
peccato intervcniente arripiunlur, quxsivit dilectio exclusionem eorum, qui bene de suorum civium me-
tua, si a presbytero, vel diacono possinl, aut debeant rentur testimonio, prxponanlur, ne novum quod-
consignari: quod hoc, nisi episcopus prxceperil, non dam, de quo episcopi liant. instilutum videatur essa
licet: nam ei manus imponenda omnino non est, nisi colb
gilllll.
episcopus auciprilalem dederit id.efliciendi.Ut aulem Ex decrelis papm Leonis, lil. 32. Igitur secundum
fiat,. cpiscopi est, imperare, ut manus ei vel a pres- sanctorum Palrum canones spirilu D i conditos, et
bylero,, vel a cxteris clericis imponatur. Nam quo- totius lmintli reverentia consecratos, meiropolitanos
niodo id fieri sine magno labore poterit, ut longe 'B
singularum provinciarum episcopos, q .ibus ex dele-
constilutus energumenus ad episcnpum deducalur,
galione noslra, fralernitatis tux cura prxtenditur,
cum si talis casus ei in ilinere acciderit, nec ferri jus traditxsibi anliiiuitus digniialis intentcralum ha-
ad episcopum, nec referri ad sua facile possit. bere deccrnimus : ita ut a regulis prxstilutis uulla
CCXVII. Quod pro infirmis debeal sacerdos orare, et aut negligenlia, aut prxsumptione disccdant.
juxta prmceptumsancti Jacobi ol.o perungere.
Ex decretis papm Innocentii, til. 8. Sane quoniam CCXIX. Ut ex curialibus non fial clericus.
de hoc, siculi de cxteris consulere voluil dilectio Ex. decretis papm Innocenlii, tit. 18. Prxterea fre-
tua, adjecit etiam filius meus dilectus Ccelestinus quenter quidam t-x fralribus nostris curiales, vel
diaconus in epistola sua esse a tua dilectione posi- quibuslibet publicis functionibus occupalos clericos
tum illud; quod in beati apostoli Jacobi.epistola con- facere contendunt, quibus poslea major tristilia ctnti
scriptum est. Si "infirmalur quis in vobis, inducat, de revocandis eis aliquid ab imperatore prxcipitur,
presbyteros, efc orent super eum ungentes oleo ini quam gralia nascilur de ascilis. Consiat enim eos
nomine Domini, et oratio fidei salvabil infirmum, et; in ipsis muniis voluptates eiiam exhibere, quas a
suscitabit illum Dominus, et si in peccalis fuerit, diabolo inventas esse non dubium est, et ludorum
remidentur ei. Quod non est dubium de fidelibus; C aut munerum apparatibus, aut prxesse, aut forsitan
xgrotanlibus accipi vel intelligi debere, qui sanctoi interesse. Sit cerie in exemplum solliciludo, et tri-
oleo chrismatis perungi possunl, quod ab episcopo, slilia fralrum, quara sxpe pertulimus imperalore
confectum non solum sacerdotibus, sed omnibus ulii prxsente, cum pro bis sxpius rogaremus, quam ipse
Christianis licet, in sua, aut suorum necessitate un- nobiscum positus cognovisli, quibus non solum in-
gendutn. Cxterum illud superfluum videmus adje- feriores clerici ex curialibus, verum eliam in sacer-
ctura, ut de episcopo ambigatur, quod presbyteris; dotio jam constituti, iugens molestia ut redderenlur
licere non dubium est.: nara idcirco presb} teris di- instabat.
ctum est, quia episcopi o.ccupationibus aliis irapeditii CCXX. De uttima pcemtenlianon negamia.
ad omnes languidos ire non possunt. Cxtermn si
Ex decretis papm Innacenlii, tit. 22. Et hoc quxsi-
episcopus aut pofesl, autdignum ducit aliquem a se1 tum de liis observari oporleat, qui post
et et est, quid
visitandura, benedicere, langere chrismate sine1
cunctatione patest, cujus est ipsum chrisraa conii- baptism;m omni lempore incontinenlix voluptatibus
cere. Nam pceniteMibns islud infundi non polest, dediii, in exlremo vilx sux pceniteniiaui simul, et
reconciliationem communionis exposcunt. De bis
quia genus est sacramenli. Nam quibus reliqua sa- v ohservatio
cramenta negantur, quomodb ujium genus posse pji- prior, durior; poslerior interveniente
misericordia incliuatior est: n ,ni consuetudo prior
latur concedi ?
tenuit, ut conceieretur eis pcenitentia, sed commu-
CCXVUI.Ut extra conscientiam metropolitam non
ordinelur episcopus. nio negaretur; nara cum illis temporibus crebrx per-
secutiones essent, ne communionis concessa facililas
Ex decrelit papm Innocenlii, tit. 9. Priraum ut ex- hominesde reconciliatione securos non revocaret a
tra conscientiam melropolitani episcopi nullus au-
lapsu, raerUo negata comrounio est, concessa pceni-
deat ordinare; integrum enim judicium esl, quodI tentia : ne loitim
penitus negaretur, et duriorem re-
plurimorum sentenliis confirroaiur : nec unus epi- missionem lecit temporis ratio. Sed postquam Do-
scopus ordinare prxsumat, ne furlivum beneficiumi minus nosler pacem. Ecctesiis stiis reddidit,
jam ler-
prxslitum videatur : hoc enim a synodo Nicxnai rore depulso coniinunioncm dari abeunlibus
conslitutum est, atque definitum. placuii,
et propler Domini misericordiam, quasi viaticum
Esc decrelis papm Cmtestini, lit. 17. Primum, utt
profecturis, et ne Novatiani haTelici negantis ve-
• Infirmus
aliqitis in tobis es>, Diou. Exig
915 CRISCONIIAFRICAM EPISCOPI 916
niam, asperilalem et duritiam subsequi videamur. i\ CCXXU. Quod pro conjugali fmdere tam viro qttam
Trihuetur ergo cum puenilenlia exlrema commnnio, fem nm non liceut in adulterium deelinare, pro eo
quod sibi in hoc ipso mque debitoresexistunt.
ul homines hujusinodi, vel in supremis suis, permit-
lente Salvaiwe nostro, a perpeluo exilio vindicen- Ex decretis papm Innocentii, tit. 24. Et illud desi-
tur. deratum esl sciri, cur communicanles viri cum
Ex decrelis papm Ccetestini, tit. 15. Agnovimus adultiris uxoribus non conveniant, cum contra
uxores in consorlio adulterorum virorum manere
cnini pceniientiam morientibus denegari, necillorum
desideriis animi, qui obitus sui tempore hxc animx videantur? Super hoc Christiana religio adulte-
in ulroque sexu pari ralione condemnat; sed
sux cupiunt remedia subveniri: horremus (fateor) riiiin
tantx inipietatis aliquem reperiri, ut de Dei pietale viros suos mulieres non facile de adullerio accu-
non ad se sant, el non habent lalentia peccata vindictam : viri
desperet, quasi possit quovis tempore
concurrenti succurrere, et peiielilanlem sub autem liberius uxores adulleras apud sacerdotes
onere peccatorum hominem perdere, quo se ille deferre consueverunt; et ideo mulieribus prodito
et liberari. hoc aliud earum crimine communio denegalur, virorum autera
expedire desiderat, Quid rogo
esl quam niorienli morlem addere, ejusque animam latente couunisso, non facile quisiuam ex suspicio-
i
sua crudelitate, ne absoluta esse possil, occidere, B nibus abslinetur, q utique subniovettir, si ejus
Cuni ergo par causa sit, inter-
cum Deus ad subveniendum paralissimus, invitans ad flagilium detegatur.
dum probatione cessaute vindictx ratio conquiescit.
pooniteniiam,sic promillat peccatori, inquiens : Qua-
cunque die conversus fuerii, peccata ejus non re- CCXXIII.Quod hi qui preces criminales dictant, s:ne
putabuntur ei; et iterum : Nolo mortem peccatoris, crintine sint.
sed lanltim converlalur, et vivat. Salulem ergo ho- Ex decretis papm Innocenlii, lilut. 25. Illud etiam
raini adimit quisquis moriis tempore pcenitenliam sciscitari voluisti, an
preces dictantibus liberura
denegarit; et desperat de clemeniia Dei, qui eum ad concedatur,
utique post baptismi regencrationem, a
sttbveniendummorienli sulficere vel momenlo posse
principibus poscere morlem alicujus vel sanguinem
non credit. Perdidisset latro in cruce prxmium, ad derealu? Quam rem
principes nunquam sine cogni-
Christi dexieraro pendens, si illum unius horx pce- lione
concedunt, sed ad judices comniissa ipsa, vel
nilenlia non juvisset; cum esset in poena pceniluit, crimina
semper remiitunt, ut causa cognita vindi-
et per unius sermonis promissionero habiiaculum cenlur : qux cum quxsitori fuerint delegata, aut ab-
paradisi Deo promittenie promeruit. Vera ergo ad solutio, aut damnatio pro negotii qualitate profertur,
Deuni conversio in ultirais positorum mente potius et dum
Q legum in improbos exercetur auctoritas, erit
est xslimaiida quam tempore, prophela hoc laliter dictator immunis.
asserente : Cum conversus ingemueris, tunc salvus
eris. Ctiin ergo Chrislus sit cordis inspeclor, quoli- CCXXIV.Quod non liceat his qui inlercedenle repudio
a se segregali sunt, tn aliam copulampertransire.
bet tempore iion est dcnegaiida pocnitentia postu-
lauli, cum illi se obliget judici, cui occulta omnia Ex decretis papm Innocentii, tit. 26. De his etiana
noveril revelari. requisivit dilectio tua, qui inlervenienle rcpudio alii
Ex decretis papm Leonts, lit. 21. De ins qut pm- se matrimonio copularunt, quos in uiraque parte
nilentiam agere differunt. Dissiinulatio hxc potest adulleros esse manifestum est. Qui vero vel uxore
non de conteinptu esse remedii, sed de metu gravius vivente, quamvis dissociaium videaiur esse conju-
dclinqucndi. Unde pcenitentia qux dilata est, cuin gium, ad aliam copulain feslinarunt, neque possunt
siudiosius petila fuerit, non negetur, ut quoquomodo adulteri non videri, in lantuni ut etiam hx personx
a,l indiil^eulix inedicinamanima vulnerataperveniat. quibus tales conjuncti sunt, etiam ipsx adullerium
commisisse videanlur, secundum illud quod legimus
CCXXI. De administrationibus smcularium judicia- in
rum. Evangelio : Qui dimiserit uxorem suam, et duxe-
" ril aliaro, moeihalur; similiter et
qui dimissam
Ex aecr. papm Innocentti, tit. 23, Quxsilum est
duxerit, mcechatur. Et ideo omnes a communione
eliam super his qui post baplismum administrave-
lideliimiabslinendos.Deparenlibusauiem.autpropin-
runl, aul tormenta sola exercuerunt, aut etiam quis eorum nihil lale slaiui potest, nisi si iiicenlores
capitalem protulere senlentiam : de his nihil legimus illiciti consortii fuisse deteganlur.
a majorihus defiuitum. Mcniineraiit enim a Deo
potestaics has fuisse concessas, et propler vindictam CCXXV. Quod si quis partem sibi corporis volent
noxiorumgladium fuisseperniissiini, el Dei iiiinistruin ampulaveiil, clericus esse non possit.
esse datuiii in hujusraodi vindicem. Quomodo igitur Ex decrelis papm Innocentii, lit. 28. Qui igitur
reprehenderent factum, quod auctore Deo viderent parlem cujuslihet digiti ipse volens abscidit, hunc
esse concessum ? I)e his ergo, ut hactenus servatuin ad clerum canones non adraittunt : cui vero casti
est, sichabeamtis, ne aut disciplinam everttre, aut aliquo conligit, dum aut operi rustico curam impen-
contra auctorilalem Domini vcnire videamur. Ipsis dii, aul aliquid faciens se non sponte percussit; hos
aulem in ratione reddenda gesla sua omnia scrva- canones prxcipiunt et clericos fieri, et si in ciero
liuntur. ftierint reperli, non abjici. In illo enim voluntas
917 BREVIARIUMCANONICUM. 918
est judicata qox sibi ausa fuil ferrura injicere, quod jA necessitas inlulil, et rcstituendum quod fides poscit.
scilicet et alii id facere dubitare non possit; in istis Ex dccretis papm Leonis, tit. 45. Si aut m aliqux
vero casus veniani meruit. mulieresila posteriorutn virorum amore sunt caDlx,
ut malint his cobxrere, quam' ad legitimuin rrdire
CCXXVI. Sirujus uxor abduclain caplivilatemfuerit, consorliuin, merito suntnoiandx, ila ut ecclesiasli-
l alteram maritis cjus acceperit, revertenie prima
ecunda excludatur. Quam disposilionemi/i mu- ca commuiiione priventur, qux de re cxcusabili
liere quoque, si alium virum primo desistente acce- rontaminalionein criininis elcgerunt, osieudentes
peril, convenilobservari. sibimet pro sua inconlinentia placuisse, quod justa
Ex decrelis papm Innocentii, tit. 37. Innocenlius remissio poterat expiare. Redeant ergo in sutim
Probo. Conturbatio procellx barharicx faciillali statttm voluntaria rcdintegralione conjugia, neque
legum intnlit casum, nam bene constiluto inairiino- ullomodo ad opprobrium malx voltinialis Irahalur,
nio inter Fortuniura et Ursam caplivitalis incursus quod rondiiio necessitatis extorsit : quia sicut hx
fecerat nxvuro, nisi sancta religionis statuta provi- mulieres quxreverti ad viros suos noluarunt, impix
derent. Cum enim in captivitate prxdicta Ursa sunl habendx, ila illx qux in affeclum ex Deoinitum
muiter lenerelur, aliud conjugium cum Reslituta redeunt, merito sunt laudandx.
Forlunius raemoratus ioiisse cognoscitur; sed favore CCXXVII. De catec'.umenoqu'<,priusquumlaptitetur,
Domini reversa Ursa, nos adiit, el nullo diffitente, uxorem amittil, et posl aliam accepit, quod clericus
uxerem se menwraii esse perdocuit. Quare, domine esse non possit.
fili, merito illustris, siatuimus, fide catholica sufira- Ex decrelis papm Innocentii, tit. 52. Deinde pcni-
gante, Uludesse conjugiuin quoderat primitusgratia tur, non dici oportere digamum eum qui catcchu-
divina fundatum, conventumque secundx mulieris menus habuerit alque amiserit uxorem, si post ba-
priore supetstite, nec divorlio ejecta, nullo pacto ptismum fuerit aliam sorlitus, camque primamvideri
posse esse legilimum. qux novo homini copulata sit, quia illud conjugium
Ex decretit papm Leonit, lit. 42. Cum ergo per per baptismi sacramentum cum cxteris crirainibus
bellicam cladem et per gravissimos hostilitatis in- sit ablaturo : quod cum de una utique dicilur, certa
cursusila quxdam dicatis divisa esse conjugia, ut si tres habuerit in veteri positus bomine uxores,
abductis in captiviiatem viris ferainx eorum reman- erit ei qux post baplismum quarta est, sic interpre-
serint destilulx, qux viros proprios.aut interemplos tanlibus priraa, virginis xque noraen accipiel qux
putarent, aut nunquam dominatione crederent libe- quarlo dncta est loco. Quis, oro, islud non videat
randos, et in aliorum conjugium solitudine cogenle contra Apostoli esse prxceptum, qui ail unius uxo-
transierint; cumque nunc stalu reruro, auxiliante ** ris virum oportere fieri sacerdolem ? Sed objicitur
Domino, in meliora converso, nonnulli eorura qui quod in baplismo totum quidquid in veleri homine
putabantur pcriisse remearint, merito charitas lua geslum est, sit solutum. Dicile ntilii (cum pace ve-
videtur ambigere, quid de mulieribus qux aliis stra loquor), crimina tantum diroitluntur in baplis-
juncic sunt viris, a nobis debeat ordinari. Sed quia mo, an et illa qux secundum Domini prxcepta ac
novimus scriptum, a Deo jungilur mulier viro, et Dei instituta complentur? Uxorem ducere criincn
ilerum prxceptmn agnovimus, ut quod Deus junxit est, aut non est crimen? Si crimen est : ergo prx-
homo non separet, necesse est ul legitimarum fala venia dixerim, erit auctor in culpa qui ul cri-
foedera nuptiarum redintegranda credamus, et re- mina committerentur in paradiso, cum ipse eos
motis malis qux hostiiitas intulit, unicuique id quod jungeret, benedixit; si vero crimen non est, quia
legitiiue babuit, reformeUir, omnique studio procu- quod Deus junxit nefas sit crimeii appellari; et Sa-
randum esl, ut recipiat unusquisque quod proprium lonion addidit: Etenim a Deo prxparatur viro uxor,
est. quomodo creditur inter crimina esse dimissum,
Itemdehoc ipto, lii. 43. Nec tamen culpabilis quod Deo auclore iegitur consuminatum ? Quid de
dicitur et tanquam alieni juris pervasor habealur, D lalium filiis percensctur, nunquid non erunt admit-
qui personam ejus mariti qui jam non esse existiuia- tendi in.hxreditatis consortio, qui exeasusceptisunt
balur assumpsit: sic enim niulta, quc ad eos qui qux anlt- baplismum fuit uxor, eruntque appellandi
incaplivitatera ducii sunt perlinebant, injus alienum vel naturales, vel spurii, quia non esl legilimum ma-
transire potuerunl; et tamen plenum juslilix est, trimonium, nisi illud (ul vobis videlur) quod post
ut iisdem reversis propria reformenlur. Qnod si in baplismum assumitur ? Ipse Dominus.cum inlerro-
mancipiis, vel in agris.aul eliam. in domibus ac garelur a Judxis, si liceret dimittere uxorem, atquc
possessionibusrite servatur, quanto magis in conju- exponeret lieri non debera, addidit:Quod ergo Deus
giorum redintegratione laciendum est, ut quod junxit, bomo non separet. Ac ne de his copulis locu-
bellica necessitate turbatuin esl, pacis remedio re- tus esse credalur, qux post baplismum sorliuntur,
formetur? meminerint hoc et a Judxis inlerrogatum, et Judxis
Item, tit. 44. Et ideo si viri post longam captivitatcm esse responsum. Quxro, et sollicilus quxro, si una
reversi, ita in dilectione suarum conjugum perseve- eademque sit uxor ejus, qui ante catechumenus,
rent, ut eas cupiant in suum redire consortium, postea sit fidelis, filiosque ex ea cura esset calechu-
oniiUendum est. el inculpabile judicandum quod incnus susceperit, ac poslea alios, cuni fidelis ?
 919 CRISCONIIAFRICANI EPISCOPI 9;0
utrura sint fratres appeuaudi an non? habeanl A «t nulla religionis reverenlia obscurilate fuscetur.
postea defuncto patre herciscundx hxreditalis con- Non sit vana glorialio pallialis, episcopalera inorem,
sortium.quibusfiliorum nomen regeneralio spiritalis qui episcopi sunt, sequantur. Daniel, ut diximus, qui
credttur abstulisse ? quod cum ila sentire alque ju- accusaiionem poniificali honore sublerfugere se
dicare absurdum est, qux (nialum) ratio est hoc posse credidit, ef ad fastigium taninm accusatores
defeudi et vacua magis opinione jaclari, quam ali- suos lalendo pervenit, a sanctilatis vestrx coclu inte-
qua auctorilate roborari? Cuiti non possit iuter pec- rimsenoveritsegregatum,qui se nostro judicio debet
cala deputan, quod lex prxcepit, et Deus jungit. abjicere, si conscientix sux novit confidentiam se
Nunquid si quis catecbumenus virtutibus studuerit, obtinere. Massiliensis vero ecclesix sacerdotem,
numilitatem secutusfuerit, palientiam lenuerit, elee- qui dicitur (quod diclu nefas est) in necem fratris
mosynas fecerit, morti deslinalos qualibet raiione sui taliter gralulalus : ul huic, qui ejus sanguine
eripuerit, adulleria exhorrueril, castitatera tenue- cruentalus advenerat, portionem cum eodem habi
"rit, quxro si hxc, cum faclus fuerit fidelis, amittit: turus, pccurreret: ex vestro eum audiendum collegio
quia per bapiismum totum, quod vetus homo ges.se- delegamus.
rat putatur auferri? Aspiciamus geniilem hominem Ex decret. papm Leon., til. 15. Nulla ratio sinit ut
Cornelium orationibus atque eleemosynis vacantem, B inter episcopos habeanlur, qui nec a clericis sunt
per revelationem angelum, Pelrumque ipsum vidisse, electi, nec a plebibus expetiti, nec a comprovincia-
nunquid per baptismuro hxc illi ablala sunt, propter iibus episcopis cum metropolitani judicio consecrati.
qux ei baplismum videtur esse concessum ? Si ita Unde cum sxpe quxstio de male acceplo bonore
creditur, mihi credile, non modicum erratur, quia nascatur,quis ambigat, nequaquam istis esse tribuen-
quidquid bene gestum fuer.it, et secundum Legis prx- dum, quod non docetur fuisse collatura ? Si qui au-
cepta custoditum non potest facientibus deperire. tem clerici ab istis pseudoepiscopis in eis ecclesiis
Nupliarum ergo copula , quia Dei mandalo perlicitur, ordinati sunt, qux ad proprips episcopos pertine-
non potest dici peccaturo, et quod pcccatum non est, bant, et ordinalio eorum consensu, et judicio prxsi-
solvi inter peccata credi omnino non debet; eritque denlium facta est, polesl rala haberi: ita ut in ipsis
integrum xstimare aboleri non posse prioris nomen ecclesiis perseverent. Aliler autemvana babenda est
uxoris, cum non dimissum sit pro peccalo, quia ex consecralio, qux nec loco fundata est, nec auclori-
Deisil volunlate completura. tale munita.
CCXXVIII.Quod nolentibus clericis vet poputts non Cujus supra, tit. 35. Cum ergo de sumnrt sacerdo-
debeul episcopus ordinari; el quod ub illiiitis sil tis eleclione tractabitur, ille omnibus prxponitur,
ordina.ionibus ubuinendum. 1 quem cleri, plebisque consensus concorditer postu-
Ex d^crelis papce Cmlesl., tit. 18. Nuilus invilis larint: ita ut si in aliam forte personam partium se
detur episcopus; cleri, plcbis el ordinis consensus, vota diviserint, nielropolitani judicio is alteri prx-
et desideriurn requiratur, lunc alter de altera eliga- ponalur, qui majoribus etstudiis juvatur, et meritis,
tur ecclesia, si de civitatis ipsius clericis, cui episco- tantuin ut nullus invilis, et non pelentibus ordine-
non optalum aut contem-
pus est ordiiiandus, nullus dignus (quod evenire non tur, ne civitas episcopum
credimus) potuerit inveniri, primum euim illirepro- nat, aut oderit, et lial minus religiosa quam conve-
bandi sunt, ut aliqui de alienis ecclesiis merito prx- nit, cui non licuerit habere, quem voluil.
ferantur. Habeat unusquisque sux fructura militix CCXXIX.Quodnulli sacerdoti canones liceal ignorare.
in ecclesia, in qua sua per omnia officia transegit Ex decrel. papm Cmlest., lit. 20. Ccelestinus uni-
xtalem. lu aliena stipendia minime alter obrepat, versis episcopis per Apuliam et Calabriam constiiu-
nec alii debitam alter sibi audeat vendicare merce- tis. Nulli sacerdolum suos liceat canones ignorare,
dem. Sit facultas clericis renitendi, si se viderint nec quidquam facere, quod Patrum possil regulis
prxgravari, et quos sibi ingeri ex trausverso cogno obviare. Qux enim a nobis res digna servabitur, si
verint, non timeant refutare, qui si uon debitum 5 decielalium n rma constilutorum pro aliquorum
prxmium, vel libentm de eo, qui eos recturus cst, libitu, licentia populis permissa, frangatur.
debenl babere judiciqm. CCXXX. Quod aliud situxor, aliud concubina; nec
Ex decreiis cujus supra, tit. 19. Abstineatur etiam erret quisquis filiam suam in matrimonio tradidcrit
ab illicitis ordinationibus, nullus ex laicis, nullus concubinamhabenti.
digamus, nullus qui sit vidux marilus, aut fuerit, Exdecr,et. pa;;m Lecnis, til. 18. Non omnis mulier
ordinelur, sed irreprehensibilis el qualem elegit Apo- virojuncta uxor esi viri, quia neconuiis filius hxres
stolus, fiat.PerMoysemDominusprxcepit: Yirginem est patri. Nuptiarum autera fcaJera intcr ingenuos
hoc
accipiat sacerdos uxorem. Subsequifur, et supplet sunt legitima, el interxquales, et raulto prius
Roraani
Apostolus epdera locutus spiritu: Upius uxoris virum ipsum Domino conslituente, quam iriitium
debere episcopum consecrari. Ad hanc ergo eligantur juris existeret. Itaque aliud est uxor, aliud concu-
formularn sacerdoles, elsi qux factxsunt ordinatio- bina : sicut aliud ancilla, aliud lihera. Propter quod
nes illicitx, removeantur, quoniam stare non possunt, etiam Apostolus ad nianifestandum haruro persona-
nec discussionera nosirara suhterfugere poterunt: rum discretionem, testimonium ponil ex Genesi,
quamvis Ialere se xsliment, qualiter pervenemnt, ubi dicitur Abrahx: Ejice ancillam, et filiuni eju*j
9-21 BREVIARIUMtUNONICUM. 922
non euim hxres erif filius ancillx cum filio meo A laribus. Unde non est liber a laqueis diaboli, qui se
lsaac. Unde cum socielas ntipiiarum ita ab inltio militix mundanx volueril implicare.
constituta sit, ul prxtersexuum conjunctionem, qux CCXXXVI.Quodadolescens,si urgente quolibetmor-
haberet in Cbristi et Ecclesix sacramenturo, dubium tis periculo pmnitenliam gesserit, et non se conti-
non est eam mulierem non pertinere ad matrimo- nuerit, uscorisdebeal remediosuslentari.
nium, in qua docetur nuptiale non fui«se myslerium. Ex decretis papm Leon., tit. 25. In adolcscentia
Igitur cujuslibel loci clericus si Dliamsuara viro ha-
constiluius si, urgente aul metu mortis, autcaptivi-
benti concubinam in matriinonium dederit, non ita
lalis periculo, poenitenliam gessit, et postea timens
accipiendum esl, quasi eara conjugato dederit, nisi
et dotata lapsura incontinentix veniaMscopulam uxoris eiegit,
forie illa raulierel ingenua facla, legiliine, ne crimen fornicationis incurreret, rein videtur fe-
et publicis nuptiis honestala videalur: paleruo ar- cisse venialera, si prxter conjugem nullam omnino
bilrio viris junclx carent culpa, si mulieres qux a
matrimonio non fuerunt: aliud cognoverit. In quo tamen non regulani constituimus,
viris habebanlur, in sed quid sit tolerabilius xslimamus; nam secunduin
est uupla, aliud concubina. veram cognitionem nihil magisei congruit qui pcs-
CCXXXI.Quodnon sit cottjugiidu; licatio, cum » nilentiam gessit, quam castitas perseverans el men-
aniilla exputsa uxorintromit.atur. tis et corporis.
Ex decretis papm Lconis, tit. 19. Ancillam a ma-
CCXXXVII.Quod subdiaco-iscamale conrtubiur»-
trona accepta abjicere, et uxorem certx ingenuita-
sed denegelur.
tisaccipere, non duplicatio conjugii, profectus
Ec decrelis papm Leon., lit. 31. Nam cum exlia
est honestatis. Culpanda est sane lalium negligee-
clericorum ordinera conslitutis nuptiarmn socielali
tia, sed non penitus b deperanda, ul crebris exhor-
el procreationi filiorurastudere sitliberumarbitriuni,
tationibus incitati, quod necessario expelivervmt
fideliier exsequantur. Nemo enim desperandus est, ad exibendam tamen pt rfectx continentix pnritalem.
concedi-
dum in hoc porpore conslitutus esl, quia nonnun- ne subdiaconis quidem connubium carnale
ut et sint tauquam non habenles, et
quam quod diffidenliaxtatis differtur, consiliomalu- tur, non qui habent,
riore perficitur. qui habentpermaneant singulares.Quodsi in hoc
ordiue, qui quartus ordo est a capite, dignum est
CCXXXII.De communioneprivalis, et ita defunctis. custodiri, quanlo magis in primo, vel secundo ler-
Ex decrelis papm Leonis, tit. 20. Ilorum causa tioque servandum est, ne aut levitico, autpresbyte-
Dei judicio reservanda est, in cujus manu fuit, ut rali bouore, aut episcopali excelleulia quisquam
talium obitus usque ad communionis remedium non " idoneus xstimelur, qui se a voluntale uxoria nec-
differatur; nos autemquibus viventihus non commu- dum freuasse detegitur
nicaviraus, roortuis communicare non possumus. CCXXXVIII.Ut nutla pretia de baptizandis consignan-
CCXXXIII.Quod oportealeum qui vro illicitis vcniam, disquefidelibusexigantur.
postulat etiam a licitis abstinere.
Ex decretis papm Gelasii,tilulo5. Baptizandis con-
Ex decreis pa;m Leonis, tit.22. Aliud quidcmest fidelibus prelia nulla prxfigant, nec
debila reposcere, aliud propria perfectiunis amore signandisque illationibus quibuslibet impositis exagitare cupiant
conlemnere; sed illicitorum veniam poslulanlem reuascentes, quoniam quod gratis accipimus gratis
oporlet etiarn a licitis abslinere; dicente Apostolo : dare mandarour; et ideo nihil a prxdictis prorsus
Oronia ticent, sed non omnia expediunt. Unde si
habent forie exigere moliantur, quo vel paupertate cogente ter-
pcenilentes causam, quam negligere riti, vel indignatione revocali, redemptionis sux
non debeant, melius expetit quis ecclesiasiicum causas adire despiciant: cerlum hahentesquod qui
quani forense judicium. proliib.ta deprehensifuerint adraisisse, vel comraissa
CCXXXIV.Quod pmnitenlinulla lucra negolialionis non potius sua sponle correxerint, periculura subi-
eiercere conveniat. n
turi proprii sint honoris.
Exdecr. papmLeon., tit. 23. Qualitas lucri nego-
tianlem aut excusat, aut arguit, quia est honeslus CCXXXIX. Presbylerorum et diaconorum ordina-
liones certis d-berecelebrari lemporibus.
quxstiis, et turpis. Verumtamen pcenitenti utilius
dispendia pali, quam periculis negoliationis obstrin- Ex decretis papm Gelasii, M. 11. Ordinalionrs
gi ;quia difficileest inter ementisvendentisque coin- eliam presbylerorum diaconorumque, nisi certis tcm-
raercium non intervenire peccatum. poribus et diebus exercere non debent, id est pii-
CCXXXV.Quod ad militiam smculqrempost pmni- mi et quarti mensis jejunio, seplimi et decimi: sed
tenliam redire non debet. etiam quadragesiinalis inilii, ac mediana quadrage-
Ex decretispapmLeonis, tit. 24. Contrarium est simx die, sabbali jejunio circa vesperam noverit
omnino ecelesiaslicis regulis, post pcenilenlix aclio- celebrandas. Nec cujuslibet ulililaiis causa, seu pres-
nem redire ad inilitiam sxcularera, cum Apostolus byterum, seu diaconum his prxferre qui ante ipsos
dicat: Nerao militans Deo implical se negotiis sxcu- fuerint ordinali
* Dion. Esig., a toro abjicere. 1 Dion. Exig., deserenda.
923 CRISCONIIAFRICANI EPISCOPI 924
CCXL. Ut consiitutis dicbus virgines sacrm velenlur. J\ humanx fragilitatigeneraliler conccssa licentia, alia
Ex itecreiis papm Gelasii, lit. 12. Devolisquoque debct esse vita divinarum rerum servitio dedicala.
virginibus, nisi aut in Epiphaniorum, aut in albis CCXLIV. Ut eb episcopisprmceptione papm novm
Paschalibns, aut in Apostplurnin natalihus, sacrum ba ilicmdedicenlur.
minime velamen imponanl; nisi forsitan, sicut de Ex decrelis papm Gelasii, tit. 4 Basilicas noviter
baptismale diclum esl, gravi languore correptis, ne institutas non petilis ex more prrcceptionibus dedi-
sine hoc munere de sxculo exeaut, implorantibus care non audeaiil; non ambiant sibimet vindicare
non negetur. clericos potestatis alienx.
Et nulla basilica sub defunclorumconstructa nomine
CCXLI. Ul vidumnqn velenlur. dedicelur.
Ex decrelis papm Gelasii, tit. 15. Viduas aulem Ctijussupra, tittd. 25. De locorum consecralione
velare pontificum nullus altentel, quod nec auctori- sanctorum, quamvis superius strictim fuerit coropre-
ritas divina delegat, nec canonum forma prxstituit. lieiisum, nobis quoque paiefacluin cst quod absque
Non est ergo penitus usurpnndum, eisque siy eccle- prxcepto sedis apostolicx nonnulli faclas eciesias
siaslica sunt inferenda prxsidia, ut nihil committa- vel oratoria sacrare prxsumant. Hoc sumus tamen
tur illicitum. 'B indicio deleslabiliori permoli quod in quocunque no-
Cujus supra, tituto 21. Nam de viduis sub nulla inine defunclorum, et quanlum dicilur, nec omnino
benedictione velandis superius Iate duximus disse- fideliura constructiones xdificalas sacris professioni-
rendum. Qux si propria volunlate professam prii bus audacter insliluere memorantur. Qux quoniam
stini conjugii caslitatem mutabili mente calcave- tam acerba, tam dura sunt, ut eatlem vix noster ferre
rint, periculi earum intcrerit quali Deum debeant possel audilus; si revera Christianitatis affectus in
salisfactione placare. Sicut eniin si se forsilan com- illis regionibus cerlus, et fixus est, el.districlius ista
tiuere non poterant secundum Apnstolum, nullate- quxrantur, et a quibus fuerint gcsla prodanlur, quo-
nus nubere velabanlur; sic habita secum delibe- niam si ut latentibus in hac alrocitate nominibus,
ratione promissam Deo pudicilix lidem debuerunt non exstal in quem senlenlia dehila proferalur, ila
cusiodire. Nos aiitcin nulliun labbus laqiieuni debe- cum inanifestis fuerit documeniis cxposilus, quain
raus injicere, sed solurn liorlationcs prxraii sempi- scelcris tanti poscil immanitas, non a vitabit ullate-
terni, pcenasqueproponere divini judicii, ut nostra nus tiltionem.
sit absoluta conscientia, et illarum pro se rationem CCXLV. Ul si quisepiscopusin crimine absque tem-
Deo reddat intentio. Cavendum est quippe, qux de pore synodi delenlus fueril, a duodecimepiscopis
vero a sex; diaconusa tribus.
hartim inoribus aclibusque beatus Paulus leslamr Q audiatur; presbyter
apostokis, quod planius exponere prxterimus, ne Concil. Carthag., lit. 12. Felix episcopus dixit :
sextis instabilis non tam dcterreri qtiam adin ncri Suggero secundum statuta veterum conciliorum, ut
videalur. si quis episcopus (quod non optamus) in reatuni ali-
quem incurrerit, et fuerit ei nimia necessitas non.
CCXLll. Quod dmmoniisaliisque passionib s trreltlit
sacra mysteria tracture uon l ceut. posse plurimos congregare : ne in crimine remaneat,
a duodecim episcopis, ct preshyter a sex episcopis
F.x decretis cujus supra, tit. 19. Usqne adeo sane cutn proprio suo episcopo audiatur, et diaconus a
comperimus, illicila quxque prorumpere, ut dxmo- tribus.
niis sim libusque passionibus irrelit.s ministeria sa- Concil. suprascript., til. 20, Si autem presbyteri,
crosancta iractare tribuatur : quibus si in hoc opere vel diaconi fuerint accusati, adjuncto sibi ex vicinis
positis aliquid proprix necessitatis occurrat, quis de locis proprius episcopus legitimo numero collega-
sua (idelium salute confidet, ubi ministros ipsos cu- rum, quos ab eodem accusati petierint, id est una
rationis humanx tanta perspexerit calaniitale vexari? secum in presbyleri nomine sex, in diaconi t<es,
Atque ideo necessario rcmovendi sunt, ne quibus- n ipsorum causam disctttiant, eadem dierum, et dila-
libet, pro quibus Chri.-lus est roortuus, scand <luin tionuin et a communioneretnotionum, ei discussione
generelur inlirmis. Postremo, si corpore sauciatum personarum, inter accusalores, et eos qui accusan-
fortassis, atit debilem nequaquam sancla contingere lur forma servata. Reliquonim autem clerirorum
lex divina pennisil; quanto magis doni ccelestis dis- causas etiam S'dus episcopus Ioci agnoscat et finiat.
pensatores esse non convenit, quod esl deterius, CCXLVI.De diversisordinibus Ecclesimservienlibus,
mente perculsos? ul si quis in causam incurrerit, et abnuerit eccte-
siasticumjudicium, debeat periclitari.
CCXLIII. Quod secunda conjugia smcularibus non Concil. Cart., tit. 15. llem placuil ut quisquis
denegcntur.quibus la • en pro hoc ipso ad cterum episcoporum, presbyterorum, diaconoruin, seu cle-
minimeconvenilaspirare.
licorum, cum in ecclesia ei fuerit crimen institutuin,
Ex decret. papm Gel s., tit. 22. Secundas nuplias vel civilis causa fuerit commota, si relicto ecclesia-
sicul sxcn'aribus inire concedilur, ita post eas nulius s ico judicio, publicis judiciis purgari voluerit, eliam-
ad clericalc sinatur venire collegium : alia est ennn si pro ipso fuerit prolata sentcntia, locuro suum
• Dion. Exig., effugiet.
02K BREVIARIUMCANONICUM. £26
amittat, et hoc in criminali; in civili vero perdat J<\presbyleri, diaconi, vel quicunque clerici, qui nihil
quod evicit, si locum suum obtinere maluerit. Hoc habentes ordinantur, et tempore episcopatus vel
eiiam placuit ut a quibuscunque judicibus ecclesia- clericatus sui agros vel quxcunque prxdia suo no-.
siicis ad alios judices ecclesiaslicos, ubi est maj'or mine comparant : tanquam rerum Dominicaruro in-
anctoritas, fuerit provocatum, non eis obsil quorum vasionis criroine teneanlur, nisi admoniti in eccle-
fuerit soluta sentenlia, si convinci non potuerint siam eadeni ipsa conlulerint. Si tamen ipsis proprie
vel iniquo animo.judicasse, vel aliqua cupidilate vel aliquid liberalitate alicujus, vel successione cogna-
gratia depravati. Sane si ex consensu partium elecli tionis obvenerit, facianl inde quod eorum proposilo
fuerint judices, etiam a pauciori numero quam con- congruit. Quod si a suo proposito relrorsum exorbi-
siitulum est, non liceat provocari. taverint, honore ecclesiastico indigni, tanquam re-
CCXLVII. Ut clericus qui ordinatur, moneri debeat probi judicentur.
constituta paierna servare; maxime vero ut corpori- CCLH. Ut
bus morluorumeucharisiia el baptisma non dentur. presbyteri rem ecclesimin qua sunl consli-
tuti non vendanl, et ntilli episcopo liceat rem tiluli
Concil. Carthag., lit. 18. llem placuitut ordinatis milris Ecclesimusurpare.
episcopis, vel clericis prius ab ordinatoribus suis Concil. Carthag., til. 33. Item placuit ut presby-
placita conciliorum auribus eorum inculcentur, ne teri non vendant rem ecclesix ubi suntconsiituti,
se aliquid comra statuta concilii fecisse pceniteant. nescienlibus episcopis, quoraodo et episcopis non
Item placuit ut corporibus defunctorum Eucharistia licel vendere prxdia ecclesix ignorante concilio, vel
non detur : scriplum est enim : Accipile et edite. presbyteris suis. Non habente ergo necessilatem,
Cadavera aulem nec accipere possunt, nec edere; et nec episcopo liceat matricis Ecclesix rem, nec pres-
ne jam mortuos homines baptizari faciat presbyte- bytero tituli sui usurpare.
rorum ignavia.
CCLIII. Ul parvuli qui apud Donalislas baptizanlur,
CCXLVUI.Ut episcopi velclerici in eos qui catliolici si conversi fuerint, ab ordinationibus non prohi-
non sunt nihil conferant. beantur.
Concil. Carlhag., til. 22. El ut in eos qui catho- Concil. Carthag., tit. 14. De Donalistis placuit ut
lici Christiani non sunt, eliamsl consanguinei fue- consulamus fratres et consacerdotes nostros Syri-
rint, per donationes rerum suarum episcopi vel cium et Simplicianum de solis infantibus qui bapti-
clerici nihil conleranl. zanlur penes eosdem, ne quod suo non fecerunt
llem, conctl. suprascripti tit. 48. Item constitutum judicio, cutn ad Ecclesiatn Dei salubri proposiio fue-
est, si quis episcopus hxredes extraneos a consan- p riut conversi, parenlum illos error impediat, ne pro-
guinitate sua, vel hxreticos, etiam consanguineos moveanlur sacri allaris ministri
aut paganos Ecclesix prxlulerit, saltem post mortem Concil.suprascripto, tit. b 25 et 24. Aurelius episco-
anathema ei dicatur, atque ejus nomen inter Dei sa- pus dixit : Ecclesiarum Dei per Africam constituta-
cerdotes nullo modo recitetur, nec excusari possit rum necessitates mecum oplime novit charitas vestra,
si inleslalus a defecerit, quia ulique debuit faclus sanclissimi fratres; el quoniam prxstitil Dominus ut
episcopus, rei sux ordinationem cougruam sux pro- ex aliqua parte sancti coetus vestri esset congregata
fessioni nequaquam differre. prxsentia, videtur mihi ut has easdem necessilates,
CCXLIX.De accusalo vel accusatore. quas pro sollicitudine nostra indagare poluimus, in
Concit. Cariliag., tit. 30. ilem placuil ut accusalus medium proferamus, quas cum approbaverit vestra
vel accusator in eo loco unde est ille qui accusalur, sinceritas, sit consequens eligendum esse unum a
si metuit aliquam vim lemerarix multitudinis, locum nostro numero consacerdotem, qui auxiliante Domi-
sibi eligat proximuin, quo non sit diflicile testes no oralionibus vestris, et has ipsas necessitates
producerc, ubi causa liniatur. suscipere possit, et gnaviler peragendas implere,
CCL. Qur.d clerici qui episcopis suis non obediunl ut perrecturus ad (ransmarinas Ilalix 'partes; ul lam
promoveantur, nec illic manere debeant unde rece- sanclis fratribus et consacerdotibus nostris, venera-
dere noluerunt. bili sancto fralri Anastasio sedis apostolicx episcopo,
Concil. Carlhag., lit. 31. Item placuit ut quicun- quam eliam sancto fratri Venerio sacerdoti Mediola-
que clerici vel diaconi pro necessitatibus Ecclesia- nensis Ecclesix necessilalem ipsam, ac dolorem,
rum non obtemperaverint episcopis suis volenlibus atque inopiam nostram valeal intimare; ex his enim
eos ad honorem ampliorem in sua Ecclesia promo- scdibus hoc fuerat prohihitum, quod noverint com-
vere, nec illi roinistrent in gradu suo unde recedere muni periculo providendum maxime, quia tanta in- .
poluerunt. digentia clericorum est, mulixque ecclesix ita de-
CCLI. Ul ti quis clericorum pauper promotusin or- sertx sunt, ut ne uiiiim quidem diaconum vel iliille-
dine aliquid postea halueril, Ecclesim polestati ratura habere reperianlur. Nain de cxteris superio-
subjaceat. ribus gradibus et officiis lacenduni arbitror, quia, ut
Concil. Cartltag., tit. 52. Ilem placuit ul cpiscopi, dixi, si ministcrium diaconi facile non invenitur,
a Dion. Esig., de esserit.
sunt canoncs 56 et 57. Nihil lamen
* In Codice Can. Ecclcsix Africanx, ei apud Dion. Exiguuni,
emendandura.
 927 CRISCONHAFRICAM EPISCOPI 928
niulto magis superiorum honorum inveniri non posse.A sius, quo noverit habere Africam magnam necessita-
cerlissimum est: el quolidie nos ptanctus diversa- lem propter Ecclesix pacem et ulililaiem, ut et de
rum pene emorluarura plebium jam non sustinemus, ipsis Donatistis, quicunque clerici correcto consilio
quibus nisi fuerit aiiquando subventum, gravis nobis ad catholicam unitalem transire voluerint, secundum
et inexcusahitis innumerabilium animarum pereun- uniuscujusque episcopi catholici voluntatem atque
tium causa, apud Deum mansura esl. Unde quoniam consilium, qui in eodem loco gubernat Ecclesiam; si
superiori coocilio statutum esse mecuni recognoscit hoc paci Christianx prodesse visum fuerit, in suis
uuanimitas vestra, uihi qui apud Donaiistas parvuli honoribus suscipiantur, sicut prioribus ejusdem di-
baptizati siint, nonduro scire valentes erroris eoruin visionis teniporibus factum esse manifestum est;
interiluro, et posteaquam ad xtatem raiionis capa- quod multarum et pene omnium Africanarum Eccle-
cem pervenerunt, agnita veritale, falsitatem eorum siarum, in quibus talis error exortus est, exempla
abhorrentes ad Ecclesiam Dei calholicam, per uni- testanlur, non ul concilium quod in transmarinis
versum mundum diffusam, ordine antiquo per manus partibus de hac re faclum est dissolvatur, sed ul
Impositionem recepti sunt, debere talibus suscipien- illud maneat circa eos qui sic transire ad Calholicam
dum munus clericatus non impedire nomen erroris, volunt, ut nulla per eos unitatis compensatio procu-
cum veram Ecclesiam illorum putaverint ad fidem B retur, per quos autem vel omuimodo perfici, vel
accedendo, et ibi Christo crediderint, et Trinitatis adjuvari manifestis fraternarum animarum lucris ca-
sacramenta perceperint: qux omnia vera et sancta, tholica unitas in locis quibus degunt visa fueril:non
alque divina esse cerlissimum est, et in his omnem eis obsit quod conlra honores eorum, quamvis salus
anirax spem constitutam. Quanquam et hxrelicoruro nulli interclusa sit, in transmarino conciliostalutum
prxsumpta audacia veritatis nomine palliata hxc est, id est ut ordinati in parte Donati, si ad Catholi-
tradere audeat, qux quouiam siroplicia sunt, et ut cam correcti transire voluerint, non suscipiantur in
prxmonet bealus Apostolus dicendo, unus Deus, honoribits suis secundum Iransinarinum concilium :
una fides, unum baptisma, el iterari non liceat, quod sed exceptis his, per quos calholicx unilati con-
semel dari oporlet, anathematizalo nomine erroris sulitur.
recipiantur per mamis imposilionem in miam Eccle- CCLIV. Ut episcopivelclerici fitios suos non facile
siam columharo, ut dictum "est, et nnam matrem emaneipent.
omnium Christianorum, ubi omnia sacramer.ta sa- Concil. Carthag., tit. 2. Ut episcopi vel clerici
l.ibriter, et xterne, et vitaliter accipiuntur, quxper- filios suos a sua potestate per emancipationem exire
severanlibus in hxresi magnam damnationis pcenam . non
Q sinant, nisi de moribus eorura fuerint et de
conquirunt, ut quod eis in verilate ad xternam vitam xtate securi, ut possinl ad eos
j'ampropria perlinere-
consequendam esset luminosius, hoc in errore sit peccata.
tencbrosius, atque damnosius. Quod fugienles non-
nulli el matris Ecclesix catholicx ubera cognoscen- CCLV. Ul clerici vel continentes.ad virgines el viduat,
non accedant.
tes, illa orania sancla mysteria amore veritalis cre-
diderunt, atque perceperunt; quibus sacramentorum Concil. Cartliag., tit. 5. Clerici vei continenles ad
rebus cum vitx bonx probitas accesserit, sine dubio viduas vel virgines nisi ex jussu vel permissu epi-
ad officiumclericalus lales esse applicandos, roaxime scoporiim vel presbyterorum non accedant, et hoc
in tanta rerum necessitate nullus est qui non conce- non soli faciant, sed curo clericis, vel cum his cum
dal. Quanquam nonnulli ejusdem sectx clerici cum quibus episcopus aul presbyter jusserit; nec ipsi
plebibus alque honoribus suis ad nos transire desi- episcopi aut presbyteri soli habeant accessum ad
derent, qui amore honoris, aul persuadent ad vitam, hujusmodi feminas, sed uhi aut clerici prxsentes
aut relinent ad salutem. Sed |ioc majori fratrum su- sunt, aut graves aliqui Christiani.
pradictorurn consideralioni dimitlendum censeo, ut _ CCLVI. Ul princeps sacerdolum non appelletur
prudenliori suo consilio nostrx suggeslionis sernio- 1
** episcopus.
nem cum perpenderint, quid de hac rc eis placeat Concil. Carthag., tit. 6. Ul prirox sedis episcopus
nos informare dignentur. Tantum de his qui infantes nnn
appelletur princeps sacerdotum, aut summus
baptizali sunt satagiraus, ul nostrx, si placet, in sacerdos, aut aliquid huj.usmodi, sed lantum primx
iisdem ordinandis consenliant voluntati. Omnia ergo sedis
epjscopus
qux superius comprehendimus, apud sanctns epi-
scopos agcnda esse mectim honorabilis fraternitas CCLVII. Ul a jejunis sacerdotibus Deo sacrificia
veslra perpendat. celcbrenlur-.
Con.il. Carthag., tit. 8. Ut sacramenta a'taris
Item ut clerici Donaistarum in suis honoribus non nisi a j'ejunis horainibus celebrenlur, exceplo
suscivianlur. uno die anniversario, quo ccena Domini celebratur;
' nam si
Concil. Carthag., tit. 35. Deinde placuilut litlerx aliquorum ponaeridiano ternpore defunclo-
iniitantur ad fratres et ccepisccpos noslros , et rum, sive episcoporum, sive cxlerorum commenda-
niaxime ad sedem apostelicam, in qua prxsidet me- tio facienda est, solis onalionihus fiat, si ilU qui fa-
moratus vencrabilis fralcr et <ollega noslcr Anasla- ciunt jam pransi invcniunltir.
9-29 BREVIARIUMCANONICUM. 930
CCLVIII.De solUcittidine pro virginibusgerenda. A episcopi dixerunl: Sumraa provisio sanctitatis luoa
rc-
Concil. Curthag., tit. 11. Ut virgines sacrx cura cohxsit mentibus singulorum, et puto omnium
sponsione ea qux prosequi dignalus es roboranda.
parenlibus, a quibus custodiebantur, privatx fue- Universi
"rinl, episcopi, vel presbyteri, ubi episcopus absens episcopi dixerunt, placet, placet.
c-st, provideniia gravioribus feminis commehden- CCLX. Ut qui episcopi in dimcesibus fuerint
ordinali, dimcesimsibi nullam usurpent.
'tur, aut simul habitanles invicem se custodiant ne
passim vagando Ecclesix Ixdant existimationem. Concil. Carthag., lit. 23. Honbratus et Urba-
nus episcopi dixerunt : Audivimus constitutum ut
CCLIX. Ut eplscOpus non ordinetur in dimcesi dioeceses non mereantur episcopos accipere, nisi
qum episcopum nunquam habuit, nisi cutti consensu ejus sub quo fuerunt constitutx ; sed
voluntateepiscopi ad quem ipsa dimcesispertinet.
in provincia nostra cum aliqui forte in diuecesi,
Conctl. Carth., tit. 20. Epigonius episcopus dixit : concedente eo episcopo, in cujus potestate fuerant
Mullis conciliis hoc stalutum a ccetu sacerdotali conslitutx, ordinali sunt episcopi, eliam diceceses
tist, ut plebes qux in diaecesibusab episcopis re- sibi vindicant, hoc et corrigi charitatis vestrx ju -
tinenlur, qux episcoposnunquam habuerunt, non- dicio et inhiberi de cxtero debet. Epigonius epi-
nisi cum voluntate ejus episcopi a quo tenentur, scnpus dixit : Singulis episcopis scrvalum est quod
proprios accipianl rectores, id est episcopos. At decebat : ut ex roassa dioecesium nulla Carperetur,
vero quia nonnulli, dominalu quodam adepto, ut proprium episcopum habuisset, nisi ipse con-
communionem fratrum abhorrent, vel certe cum sensum adhibuisset concedendi. Sufficiat enim si
depravati fuerint, quasi in quadam arce lyrannica concesserit, ut eadem dioecesis permissa proprium
sibi dominatum vindicant, quod plerique lumidi, tanlum episcopum habeat, et cxteras sibi non
atque stolidi adversum episcopos suos cerviceseri- vindicenl dioeceses: quia exempta de fasce multa-
gunt presbyteri, vel conviviis sibi concinnantes ple- rum sola meruit honorem episcopalus suscipere.
lem, vel certe persuasu maligno,ut illicitofavore eos- Aurelius episcopus dtx.it: Non dubito charitati ve-
dem vellent sibi collocare reclores. Quod quidem slrx omnium placere, eum qui in dioecesi, conce-
insigne mentis tux tenemus votum, frater religiose denle episcopo, qui matricem tenuit, solam eam-
Aureli, qui hxc sxpe oppressisti non curando tales dem relinere plebem, in qua fueril ordinatus. Quo-
peliiores, sed propter eorum malns cogitatus, et niam igilur universa arbitror fuisse tractata, si om-
prava concinnata eoruin consilia hoc dico, non nia cum animo vestro conveneriinl, sermone vestro
debere rectorem accipere eam plebem, qux in dioe- - cuncta roborale. Universi episcopi dixerunt : Om-
cesi semper subjatuit, nec unquam propruin epi- nibus nobis hxc placuerunt, et bxc nostra subscri-
scopum habuil. Quapropter si universo sanctissimo plione firmamus.
coctui placet, hoc quod prosecutus sum confirme- CCLXI. De reliquiis idolorum, vel temptis ab
tur. Aurelius episcopus dixit: Fratris et consa- imperatoribus abolendit.
cerdolis nostri prosecutioni non obsisto, sed hoc Concil. Carthag., tit. 2>. Inslant eliam alix ne-
me et fecisse et facturum esse profiteor circa cessitates a religiosis imperaloribus postulandx;
eos sane qui fuerunt concordes, non solum circa ut reliquias idolorum per omnem Africam jubeaut
Ecclesiam Carthaginensem, sed circa omne sacer-
amputari : nam plerisque in locis mariti-
dotale consorlium. Suntenira plerique conspiran- penitus
rois atque possessionibus diversis adhuc erroris
tes cum plebibuspropriis, quas decipiunt, ut dictum istius ut prxcipiantur, et ipsa de-
iniquilas viget,
est, earum scalpeotes aures, blandi ad seducen- leri, et templa eorum, qux in agris vel in locis
dum, vitiosx vilx homines, vel cerle inUali et ab abditis conslituta nullo ornamento sunt, jubean-
hoc consorlio separaii, qui putant proprix plebi in- tur omniraodo desttui.
cubandum, et nonnunquain conveuti ad concilium
venire detrectant; sua forle ne prodantur ftagitia •fj CCLXII. Ut clerici de judicii sui cognttione
nOncogantur iit publice diceretestimonium.
roetuenles. Dico, si placet, circa hos non tan-
tum dioeces.esnon esse servandas, verum et de Concil. Caithag., tit. 26. Pctendum etiam ut
propria ecclesia, qux illis male faverit, omnimodo slatuere dignentur : ut si forle in Ecclesia quamli-
adnitendum ul etiara auctoritate pnblica rejician- bet causam jure apostoliro Ecclesiis iniposito, agere
uni parli
tur, atque ab ipsis principalibus catbedris remo- voiuerint, et fortasse decisio ctericorum
veantur. Oportet enim ul qui universis fralribus displiruerit, non liceat clericum in judicium ad
ac toto concilio inhxserit, non solum siiam < jure tcslimoniOin devocari sum qui cognitor vel prx-
ad testimonium dicendum ec-
integro, sed et dioeceses possideal. At vero qui sens fuit, ut nulla
sibiraet putant plebes suas sufficere, fraterna di- clcsiasiici cujuslibet persona pulselur.
leclione contempla, non tanturo dioeceses amit- CCLXIII. De paganorum conviviit auferendis.
"
tant, sed, ut dixi, etiam propriis publica careant Concil. Carth., lit. 27. Ulud etiam petendum ut
auctoritale, ut rebelles. Honoratus et Urbanus qux conlra prxcepta diviua convivia mullis in locis
a Codex Eccles. Rom., integre.
95| CRISCONHAFRICANl EtMSCOPt 932
excrcenlur, qux ab errore gentili altracta sunt, ita I^ CCLXVII. iVe mlenentor episcopus calhedram ubi
intervenloresl sedeat.
ut nunc a paganis Christiani ad hxc celebranda co-
Concil. Cartliaj., titul. 41. Item constilutum est
gantur, bx qua re temporibus Chrislianorum im- b interventori lieitumsit caihedramcui inter-
persecutio allera lieri occulte videa- ut nulli
peratorum
lur: vetari lalia jubeanl, et de civitalibus, et de cessor daius est, quibuslibel populorum studiis vel
: intra annum
possessionibus imposita poena prohiberi : maxime seditionibusretinere sed dare operara ut
cum etiam in natalibus bealissimorum martyrum eisdein episcopum provideal; quod si jieglexerit
per nonnullas civitates, et in ipsis locis sacris ta- anno exemplo, inlerventor alius tribuatur.
lia commiltere non reformident. Quibus diebus CCLXVIII.De episcopisquiad concilianon occurrunt.
etiam, quod pudoris est dicere, saltationes scele- Concil. supradicto, tit. 43. Item placuit ut quo-
ratissimas per vicos atque plateas exerceant, ut
concilium congregandum est, episcopi,
matronalis honor, et innumerabiliunr feminarum tiescunqueatate
venientium ad sacratissimum diem qui neque , neque xgritudine, neque aliqua
pudor devote
: eliam graviore necessilate irapediuntur, compelenter oc-
injuriis lascivientibus appetatur ut ipsitis
currant, et primalibus suarum quarumque provin-
sancix religionis pene fugiatur accessus.
B ciarum inliraetur ut de universis episcopis, vel dux,
CCLXIV.De spectaculis,ut in die Dominicovelcmte- vel tres turmx fiant, ac de singulis turmis vicissim,
ris sanctorumsotemnilalibusminimecelebrenlur. quniquot electi faeriut, ad dieraconciliiiiislantissime
Concil. Carthag., lit. 28. Necnon et illud pelendum occurrant. Quod si non potuerint occurrere, excusa-*
ut spectacula theatrorum cxterorumque ludorum, tiones suas in tracloria conscribant; vel si post
die Dominica, vel cxteris religionis Christianx die- adventum tractorix aliqux necessitates repente for;-
bus celeberriinis amoveantur, maxime quia sancli silan ortx fuerint, nisi rationem impcdimenti sui
Pascbx octavarum diebus populi ad circum magis, apud suum primatem reddiderint, Ecclesix sux
quam ad ecclesiam conveniunt, debere transferri communione debere esse contentos.
devotionis eorum dies, quando occurrerint, nec opor- CCLXIX. Ul de alieno monaslerio susceptos, nec
tere etiam quemquam Christianorum cogi ad hxc prmposilosmonaslerii,nec clericosliceat ordinari.
spectacula: maxime quia in his exercendis,qux con- Concil. Carthag., tit.il. Item placuit ut si quis de
tra prxcepta Dei sunt, nulla perseculionis neces- alterius monasterio repertum, vel ad clericalum
silas a a quocunque adhibcnda est : sed uli opor-
promovere voluerit, vel in suo monasterio majorem
tet hominem libera voluntale qua subsistit, sibi n constituerit: episcopus qui hoc
fecerit, a cxterorum
divinilus concessa : corporatorum euira maxirae pe- communionesejunctus, sux tantum plebis commu-
riculum considerandum est, qui contra prxcepta nione contentus sit, et ille neque clericus, neque
Dei magno terrore cogunlur ad spelacula conve- prxpositus perseveret.
nire.
CCLXX.Ut episcopiqui ordinantur, ab ordinaloribus
CCLXV. De hislrionibus Chrislianis faciis. suis epistolasaccipiant, qum diem el consulempim-
ferant.
Concil. Carlhag., til. 30. Et de his ettam peten-
Concil. Carlltag., til. 56. Deinde placuit ut qui-
dum ul si quis ex qualibet ludicra arte ad Chrislia-
nitatis graliam venire votuerit, ac liber ab illa cunque deinceps ordinantur per provincias Afri-
macula permanere, non eum liceat quoquam ite- canas, lilleras accipiant ab ordinatoribus suis manu
eorum subscriplas, et continentes consulem el
rum ad eadem exercenda reduci.
diem, ut nulla altercatio de posterioribus vel ante-
CCLXVI. De manumissionibus in Ecclesia rioribus oriatur.
celebrandis. CCLXXI.De his qui semelin Ecclesia legennl ab aliis
Concil. Carlag., tit. 31. De manumissionibus sane 0 non possepromoveti.
in Ecclesia dicendis, si id nostri consacerdotes Concil. Carthag., titul. 57. Item placuit ut quicun-
per Ilaliam facere reperiuntur, noslrx etiani erit que in ecclesia vel semel legerit, ab alia ecclesia ad
fiducix istorura ordinem sequi : dala plane licentia clericatum non teneatur.
misso legaio ut quxcunque digna fide pro statu CCLXXII.Concilium universale non nisi necessilale
Ecclesix et salule aniraarum agere potuerit, nos (aciendum.
laudabiliter in conspectu Domini accepluros. Qux Concil. Carthag., litut. 62. Placuit ut non sit ultra
omnia si sanctitali veslrx placent, edicite ut et
faligandis fratribus anniversaria necessitas, sed quo-
meam suggeslionem ratam esse vobis adverlant, ties causa communis
exegerit, id est tolius Africx ,
etnoslram omnium consensionem sinceritas eorum
undecunque ad hanc sedem de hac re datx litterx
libenter accipiat. Ab universis episcopis dictum e l: fuerint, congregandam esse synodum in ea provincia
Oranibus placent hxc qux injuncia sunt peragenda, itbi
opportunitas persuaserit; causx autem qux
et prudenter a tua sanctilate enarr.ila. commune» non sunt, in suis provinciis judiceniur.
" Dion. Exig., quoquam. b Dion. Exig. et Cod. Eccl. Rom., intercessori.
 «i33 BREVIARIUMCANONICUM. '934
''CCLXXIII.Ut db e.ectisjudicibus provocdrenon iicedl. A quidem anle aliquol annOs ili hac ecclesia plenario
Cencil. tuprascripto, tit. 63. Si autem fuerit prO- concilio conslilutum est ut quxrunque ecclesix ih
vocalum, eligat qui provocaverit judices, et cum eo dicccesi constilulx, ante leges de Donatistis datas
et ille contra quein provocaverit, ul ab ipsis dein- catbolicxfacix sunt, adeas cathedras pertineant per
ceps nulli liceat provocare. quarum episcopos factum est ut catholicx unitati
Item de hocipso, tit. 89. A judicibus autem quos Communicarent; poit leges atitera, quxcunque com-
cdmmunis consensus elegerit, non liceat provocare. municaverunt, ifluc pertineant quo perliiiebanl cum
cEtquisquisprovocatus reperlus fcerrt per contuma- essent in parte Donati. Sed quia multx controversix
ciain nolle obteraperare jtidicibus, cum hoc primx poslea iirter episcopos de ditecesibus ortx sunt et
sedis episcopo fueritprobatum, det lilteras ulnulns oriunior quibus tunc minus videtur esse prospectum,
'ei communicet episcoporum, donec obtemperet. nunc isto sancto concilio piacuit ut ubicunque Ca-
tholica fuit, et pars Donali, et ad diversas calhedras
CCLXXIV.De plebibus qumnunquam episcopos ha-
buerunt. perlinebant, quocunque lempore illic unitas faclaest
vel facta sive ante leges, sive post leges, ad
Concil. Carlhag., lit. 65. Placuit et illud ut plebes eamdem fuerint,
calhedram pertineant ad quam Catholica
qiix nunquam babuerunt proprios episcopos, nisi B qux jam ibi fuerat pertinebat.
ex concilio plenario uniuscujusque provincix, ei
primalis, atqne consensu ejus ad cnjus dicrcesim CCXLXIX. De dimcesibusqualiter eas dividant inter
eadem ecclesia perlinebat, decretum fuerit, ininime se episcopi, tum catholici quamex Dunuli partecon-
versi sunt.
accipiant.
Concil. Carlhag., litul. 85. Ita sane ut si episcopus
CCLXXV. De plebibus.vel dimcesibus ex Duitalislis
convetsis. ex Donatistis ad calholicam unitatem conversus est,
Concil. suprascriplo, til. 66. Sane, ut " plebes qux xqualiter inler se dividant eas qux sic fuerint in-
ventx ubi ambx parles fuerunt, id estut alia loca
conversx sunt a Donatistis, et habuerunt episcnpos,
ad illum, alia ad illum pertineant; ita ul ille dividat,
sine dubio , inconsulto concilio habere mereanlur.
in episcopatu habet, et minor
Qux autem piebes habuerunt episcopum, ei eo de- qui amplius temporis
functo volnerint tttm cpiscopum proprium habere, oligat. Quod si forte unus fuerit locus, ad eura per-
tineat cui vicinior invenilur. Quod si ambabus
sed ad alicujus episcopi dioecesim pertinere, non eU
esse denegandum. Necnon et illud suggestum est calhedris xquJiler vicinus est, ad euin perlineat
quera plebs elegerit. Quod si forte aniiqui calholioi
quod plebes ante legem imperatorum de untate la- suum voluerint, et illi suuni, qui ex Donali parte
tam, quicunque converlerentur episcopi ad Caiholi-
conversi sunt, plurimorum voluntas pauciuribus
cam, ipsi eas oblinere debeant; verum a lege uni-
: si atttem partes xquales suiit, majoris
tatis , et deinceps oporteat universas ecclesias prxferatur
vindicare sihi episcopos catholicos eorum locorum , (eraporis episcopo deputetur. Si aulem ita plurima
ad qux loca sub hxreticis pertinebanl, vel conver- loca inveniunlur, in quibus ambx parles fuerunt,
sorum ad catholicam, vel non ronversorum hxreli- ut non possint xqualiler dividi, velut si impaiinu-
roero fuerint, distributis eis locis, qui parera habent
corum.et diceceses.et si qua forte sunl instrumcnta
locus remanserit, hoc in eo
ecclesix, vel ad ejus jus perlinentia. Qui vero ali- numerura, quicunque
servetur qtiod superius dicium est, cum de uno
qua usurpaverint, post legem usurpaia b conversis
reslituant. traclaretur loco.
CCLXXVI.De precibus ad altare dicendis. CCLXXX. Ut si quam dimcesim episcopus ab hmresi
libeians, triennio possederil, nidtus eain repetat.
Concil. Carihag., tit. 70. Placuit eliamhoc.ut pre-
ces qux probatx fuerintin concilio,sive prxfaiiones, Concil. Caith., tit. 86. Ilem placet, ul eiiam si
sive commendaiiones, seu manus im;>ositiones, a!> ]uisquain posl leges aliquem iocum ad calholicam
oronibus celebrentur, nec alix omnino contra fidcm U unitatein converterit, si eum per iriennium nemine
proferantur, sed quxcunque a prudemioribus fuerint repetente continuit, ulerius ab eo non repetatur. Si
colleclx, dicanlur. tamen per ipsiin triennium fuit epi^copus, qui pos-
sel repcere, et tacuit, prxjudicium patietur. Si au-
CCLXXVH.Dehis quicumin Africa non communicanl,
voiuerinltrans mare subripere. tem non fuit, non prxjudicetur matrici, sed liceat
CUIIIlocus acceperilepiscopum, qui non habebat, ex
Concil. Carthag., lit. 72. Quicunque autem non
e coininunicat in Africa, si in transmarinis ad com- ipso die intra triennium repetere. Itemque si fuerit
ad Gatholicam ex Donati parte convcrsus,
municandum d obrepserit, jacturam clericatus e ex- episcopus
non ei pr-rjudicel prxfinitum tempus : sed ex quo
cipiat. die conversus est, habeal per trienniuni poleslatem
CCLXXVIU.De plebibuscomersu a Donai.stis. repetendi loca qux ad ipsam pertinebant calhe-
Concil. Carlhag., titul. 84. Itera placuit quoniam dram.
a Dion. Exig. et Cod. Eccl. Rom., illm plebes. communicanl.
h Dion. Exig. et Cod. Eccl. Rom., conventi. J Cod. Eccl. Rom., obre serint.
c Dion. Exig., comimtnicans; Cod. Eccl. Rom , * Cod. Eccl. Rom., exci, iant.
 955 CRISCONII AFRICANI EPISCOPI 95S
CCLXXXI. De Itis qui in ple'es, quas ad se putant A CCLXXXV.De presbyleris el clericis, ut non
perlinere, inconvenlis his, a quibus lenentur, irrue- appeltentur nisi A[ricana concilia.
• fint.
Concil.Carthag., tit. 92. Item placuil, ul presbyleri
Concit. Carth., tit. 87. Item placuit, ut quicunque et diaconi, vel cxteri inferiores clerici in causis quas
episcopi, plebes quas ad suaro cathedram xslimant habuerint, si de judiciis episcoporum suorum quesli
pertinere, non ita repetunt, ut causas suas episcopis fuerint, vicini episcopieos audiant, et inter eosquid-
judicantibus agant, sed alio relinenle irruerint, sive quid est liniant adhibili ab eis ex consensu episco-
volentibus, sive nolentibus plebibus, causx sux de- porum suorum. Quod si et ab eis provocaridum pu-
trimentum patianlur. Et quicunque jam hoc fece- taverint, non provocent, nisi ad Africana concilia,
runt, si nondum est inter episcopos linita conlen- vel ad primates provinciarum suariim; ad transma-
tio, sed adhuc contendunt, ille inde discedal quem rina autem qui putaverit appellandum, a nullo inlra
consliterit prxtermissis judiciis ecclesiasticis ir- Africam in commiiniohem suscipialur.
ruisse. Nec sibi quisque blandialur, si a primate ut
CCLXXXVI.De virginibut, etiam minoribus velandii.
retineat, litleras impetraril, sed sive habeat littera=,
sive non habeat* conveniat eum qui tenet, et ej'us Concil. Carth., tit. 93. Item placuit, ut quicunque
lilteras acc.ipiat, ut eura apparcat pacifice tenuisse " episcoporum necessitale periclitanlis pudicitix virgi-
ecclesiam ad se perlinentem. Si autem aliquam quc- nalis, cum et vel petitor potens, vel raptor aliqnis
stionem retulerit, per episcopos judices causa finia- formidalur : vel si etiam aliquo mortis periculosO
tur: sive quos eis primates dederint, sive quos ipsi scrupulo compuricta fuerit, ne non velata moriatur,
vicinos ex consensu elegerint. aut exigenlibus parenlibus, aut his ad quorum curam
CCLXXXII. De hh qui ptebes aa se perliitenles pertinel, velaverit virginem, seu velavil intra viginti
uegligitnt. quinque annos xlalis, non ei obsit conciiium, quod
de isto annoruni numero constitutum est.
Concil. Carthag., titul. 88. Item placuit, ut qui-
cunque negligunt loca ad suam cathedram pertinen- CCLXXXVIf. De episcopo qui excommunicat eum,
tia in calholicam unilatem lucrari, conveniantur a quem sibi soli crimen dicil esse t onfessum.
diligentibus vicinis episcopis, ut id agere non mo- Concil. Cartlwg., liluto 99. Ilem placuit, ut si
rentur. Quod si intra sexmenses a die convenlionis quando episcopus dicit, aliquem sibi soli proprium
non eflecerint, qui poluerit ea lucrari ad ipsum per- crimen fuisse eonfessum, atque ille neget, non putet
lineant. lta sane, ut si ille ad quera pertinuisse vi- ad injuriam suam episcopus pertinere, quod illi soli
debantur, probare potuerit magis illius electam ne- C non creditur, etsi scrupulo proprix conscientix se
gligenliam ab hxreticis, nt impune ibi sint, et suam dicit neganti nolle communicare.
diligenliam fuisse prxventam, ut eo modo ejus cura Ut nontemere quemquamcommunioneprivel episcoput.
sollicitior vitaretur. Cum hoc judices Episcopi co- Concil. Carthag., lit. lOO.Quandiu excommunicato
'
gnoverint, sux cathedrx loca restituaht. Sane si non communicaverit suus episcopus, eidein episcopo
episcopi, inter quos causa versatur, diversarum sunt ab aliis non communicetur episcopis, ut magis caveat
provinciarum, ille primas det judices, in cujus pro- episcopus, ne dical in quemquam quod aliis docu-
vincia est locus de quo conlenditur. Si aulem ex mentis convincere non potest
communi placito vicinos judiees elegerint, aut unus CCLXXXVIII.Contra tmpugnaloresgratimDei, et
eligatur, aut tres : ut si tres elegerint, aut omnium calumnialores sancli Auguslini.
sententiaro sequanlur, aul duorum. Ex decretis papm Cmlestini, tit. 1. Dilectissimis
CCLXXXIII. Ut si episcopttsnegligat suam dimcesim, fratribus Venerio, Marino, Leontio, Auxonio, Arca-
communioneprivetur. dio, Filtanio, et cxleris Gailiarum episcopis, Ccele-
Concil. Carthag., tilul. 90. Si m matricibus cathe- stinus. Apostnlici verba prxcepti sunt apud Judxos,
dris episcopus negligens fuerit adversus hxrelicos, B alque gentiles, sine offensione nos esse debere; hoc
conveniatur a vicinis episcopis diiigenlibus, et ei sua quisquis Chrislianus est, tota animi virlute custodit.
cum ita sit, non parum periculi illum poterit
negligentia deraonstretur, ut se excusare non possit. Qttod etiam fidelibus
Quod si cx die quo conveuitiir, intra sex menses, nianere ante Deum, qui hoc detrectat
si in ejus provincia execulio fuerit, el non cos ad exhibere. Nam qualiter nos qui nerainem perire vo-
unilatem calboticam convertendos curaril, non ei lumus, isla conirislent, qux auctoribus Cbrislianis
comrtiunicetur, donec adimpleat: si autem execu- percellunt aninios Chrislianos, Doiuinicusin Evange-
tor ad loca non venerit, non ascribatur episcopo. lio serrno teslatur : ait enim ipse Salvator, quod
expediat scandalizanti unum de pusillis in maris pro-
CCLXXXIV.De episcopisqui Donatistdscommunicasse funda demergi, et ideo qux sit ej'us jam pcena qux-
mentiti [tierunt.
rainus, cui tale supplicium legimus expedire. Filii
Concil. Carthag., tit. 91. Si auiem probatum fuerit, nostri prxsentes Prosper et Hilarius, quorum circa
eum de coramunione illorum fuisse mentilum, di- Deuin nostruin sollicitudo laudanda est, tantum \
cendo eos communicasse, quos eo sciente non com- nescio qtiibus presbyleris illic licCre, qui dissensioni
niunicasse con<iiterit, etiam episcopatum ainiltat. Ecclesiarum stuieant, sunt apud nos prosecuti, ut
«vyj BREVIARIUMCANONICUM. 938
indisciplinatas quxsliones vocantes in medium, per- A Non est agentium causa solorum; universalis Eccle-
tinaciter eos dicant prxdicare adversantia verilati ; sia quacunque novitate pulsatur. Intelligamus bxc
sed vestrx dilectioni justius impularaus, quando illi ipsa vobis, qux nobis non placent, displicere. Quod
supra vos habent copiam disputandi. Legimus supra ita demum probare poterimus, si imposito improbis
magistrum non essfcdiscipulum , id est non sibi de- silentio de tali re imposterum querela cessaverit.
bere quemquam ad injuriam doclorum vindicare Deus vos incolumes custodiat, fratres charissimi.
doctrinam; nam et hos ipsos a Deo nostro positos CCLXXXIX. Quod Adam omnes hominestmserit, nec
novimus ad docenduin, cum sit dicente Aposlolo eis quemquamnisi Clrrisli gratia posse salvari.
tertius locus inlra Ecclesiam deputandus. Quid illic Ex decretis papm Cmlestini, lit. 4. In prxvarica-
spei est, ubi magistris tacenlibus, hi loquuntur, qui, tione Adx omnes homines naturalem possibilitatem
si ita est, eorum discipuli non fuerunt? Timeo ue et innocentiam
perdidisse, et neminem de profundo
connivere sit hoc tacere, timeo ne magis ipsi loquan- illiusruinx,
per liberum arbitrium posse consurgere,
tur, qui permittunt illis taliter loqui. In lalibus cau- nisi eum gratia Dei miserantis erexerit, pronuntiante
sis non caret suspicione taciturnilas, quia occurreret bealx memorix
papa Innocentio, atque dicinle
veritas, si falsitas displiceret. Merito namque causa
R in cpistola ad Carlhaginense concilium : Liberura
nos respicit, si silentio faveamus errori. Ergo corri- 1
enim arbitrium ille perpessus, dum suis inconsultius
piantur hujusmndi, non sibi sit liberum habere pro utitur bonis cadens, in prxvaricalione profunda de-
voluntale sermonem ; desinat, si ita res sunt, inces- mersus esl, et nihil exinde surgere
quemadmodum
sere novitas vetuslatem, desinat Ecclesiarum quictem
mer- posset invenit, suaque in xternum libertate dece-
inquieludo turbare. Conanlur sxpe naufragio ptus hujus ruinx latuisset oppressu, nisi eum, post,
gere, quos intra portum stantes statio faciat fida se- Christi pro sua gratia relevasset adventus, qui per
curos ; fida quippe est omnium statio, quorum per- novx
regenerationis purificationem omne prxteri-
lectis gressibus vestigia non movenlur. Recurrerunt tum vitium sui baptismalis lavacro purgavit.
ad apostolicam prxdicti sedem, hxc ipsa nobis qux
tentat perlurbatio conquerentes. Habetote , fratres CCXC. Quod nemo sit bonus suis viribus, nisi parli-
cipatione ejus qui solus est bonus.
cbarissimi, pro catholicx plebis pace tractatum,
sciant se (si tamen censenlur presbyteri dignitate) Ex decretis papm Cmlestini, tit. 5. Neminem esse
vobis esse subjectos, sciant quod sibi omnes qui per semetipsuin bonum, nisi parlicipationem sui ille
male docent, discere magis ac niagis coropetat quam donet, qui solus est bonus; quod in eisdem scriptis
docere ; nam quid in ecclesiis vos agitis, si illi sum- ejusdem pontiiicis sententia prolestatur, dicens :
mam teneant prxdicandi? nisi forte illud obsistat, C Nunquid nos de eorum post hxc reclura mentibus
sibi se putant deberi, quod boni
quod non aucioritate, non adhuc ratione colligitur, xstimemus, qtii
ut aliqui e fratrum nuinero nuper de laicorum con- sunt, nec illum considerant, cujus quotidie gratiam
sortio, in collegium vestrum fortassis admissi, ne- consequuntur, qui sine ilio tantum se assequi posse
sciant quid sibi debeant vindicare. Super his mulla confidunt.
jam dicta sunl eo lempore, quo ad fratris Tuenli de- CCXCI. Quod nisi gratia Dei conlinua juvemur, insi-
diraus scripta responsum; nunc " autem repetenles dias diaboii superare non possumut.
sxpius adiuonemus, ut vitentur hujusmodi qui labo- Ex decretis suprascripti, tit. 6. Nemineni etiatn
rant per lerras aliud, quam ille noster jussit agri- baptismatis gratia renovatum idoneum esse ad su-
cola, seminare. Nec tamen mirari possumus si hxc perandas diaboli insidias, et ad vincendas carnis
erga viventes ii nunc lentare audent, qui nituntur concupiscentias, nisi per quotidianum adjutorium
etiam quiescenlium fratruin memoriani dissipare. Dei, perseverantiam bonx conversalionis acceperit:
Ex decret. papmCmlest., tit. 2. Auguslinum san- quod ejusdem Antistitis in iisdem paginis doctrina
ctx recordalionis virum, pro vita sua, atque meritis confirmat, dicens : Nam quamvis bominem redimeret
in nostra communione seraper habuimus, nec un- , a prxteritis ille peccatis, tamen sciens iterum posse
"
quaro hunc sinislrx suspicionis saltem rumor asper- peccare, ad reparationem sibi, quemadmodum pos-
sil: quem lantx scientix olira fuisse meminirous, ut set illum, et posl ista corrigere, multa servavil.^Quo-
inter magislros optimos, etiara a meis semper deces- tidiana prxstal ille reraedia, quibus nisi /reli confi-
soribus haberetur. Bene ergo de eo oranes in com- sique nitarour, nullatenus humanos vincere poleri-
mune senserunt, ut pote qui ubique cunctis et amori mus errores : neeesse est enim, ut quo auxiliante
fuerit, et honori: unde resistalur talibus, quos male vicimus, eo iterum non adjuvante viucamur.
crescere videmus. Nefas est hxc pati religiosas ani- CCXCH. Quod per Chrislum libero bene utamur
mas, quarum afflictione, quia membra nostra sunt, arbitrie.
nos quoque convenit macerari, quamvis maneat hos Ex decrelis papm Cmlest., tit. 7. Quod nemo nisi
bealitudo promissa, quicunque probantur persecu- per Chrislum libero bene utatur
arbitrio, idem ma-
tionem propter juslitiatn sustinere. Quibus quid pro- gisler in epistola ad Milevitanum conciliura dala
mitlat Doininusin futurum, sequens sermo declarat. prxdicat, dicens: Adverte
tandem, o pravissimarum
"
Dionys. Exig., tamen.
PATROL. LXXXVIII. 30
939 CRISCONIIAFRICANI EPISCOPI 940
mentium perversa doctrina, quod primum hominem A j et gratia ejus in me vacua non fuit, sed plns omni-
ita libertas ipsa decepit, ut dum indulgentius frenis bus illis laboravi; non ego autem, scd gratia Dei
ejus utitur, in prxvaricationem prxsumptione con- mecum.
cideret; nec ex hnc potuit erui, nisi ei providentia CCXCV.Quod gralia Dei non solum peccata
statum libertatis Christi Do- dimittat,
regenerationis pristinx sed etiam adjuvet, ut nec commitlaniur, el lex im-
uiini reformasset adventus. pleatur, non ticut ait Pelagius, (acile, quasi sine
gralia Dei dijficUiuspossit im leri.
CCXCIH. Quod omnia sanclortm merita, dona sint Ex decretis papm Cmlest., tit. 10. Illud etiarn,
Dei.
quod inter Carthaginiensis synodi decreta constilu-
Ex decrelis papm Cmlest., lit. 8. Quod ornnia stu-
tuin est, quasi proprium aposlolicx sedis amplecti-
dia et omnia opera ac merita satictfimm ad Dei glo- mnr, qtiod scilicet tertio
capitulo definitum est : Ut
riam laudemque referenda sint, qtiia nemo aliunde
quicunque dixerit graiiam Dei, qua justilicamnr per
ei plaeet, nisi ex eo quod ipse donaverit. In qnam Jesura Christum Dominum
noslrum, ad sotam remis-
BOSsententiani dirigit beatx reeordationis papx Zo- sioncm
peccatoruin valere, qux jam commissa sunt,
simi regularis aucloritas, cum scribens ad tolius or- non etiam ad
adjulorium, ut non comntittanlnr, ana-
bis episcopos ait: Nos autem inslinctu Dei, omnia iB thema sit: et iterum
ehtm bona ad aitctorem snum referenda sunt, unde quarto capitulo, Ut quisquis
dixeril, gratiam Dei per Jesum Christuni, propter
nascuntur, ad fratrum et coopiseoporum nnstrorum hoc tantum nos adjuvare ad non peccandum, quia
consctentiam universa retulimus. Hunc autem ser-
per ipsam nobis revelatur, et aperitur intelligentia
monem sincerissimx veritatis luce radiantem, tanlo
mandatorurn, ut sciamus quid appeiere et quid vi-
Afri episcopi honore venerati sunt, ut ifa ad eum- tare debenmus; non autem per illam nobis prxstari,
dem virum scriberent: Illud vero quod in litleris ut
esse quod faciendum cognovimus etia^aifacere diliga-
quas ad universas provineias curasti mittendas, mus, atque valeamus, anathema sit. Cum enim di-
posuisti dicens : Nos tamen inslinctu Dei, et txtera, cat Apostolus scientia inflat, charitas vero xdificat,
sic accipimus dictum, ut illos qui contra Dei adju- valde impium est, nt credamus ad eam
torium extollunt humani arbitrii libertatem dislricto nos habere qux inflat,
transiens gratiam Cliristi, et ad eam qux xdificat
gladio verilatis, velut cursim amputares ; non habere, cum sit utmmque donum Dei, et scire
quid enim tam libero fecistis arbitrio, quam quod
quid facere debeamus, et diligere ut faciamus, ut x-
universa in nostrx humilitatis conscienliam retuli- dificante
eharitate, Scientia non possit inflare. Sicut
stis? et tamen insiinctu Dei faclum esse, fideliter autem de Deo
veraciter dixistis. scriptum est: Qui docet hominem
sapienterque vidislis, fidenterque ( scientiam; ita eliam
C scriptum est: Cliarilas ex Deo
ldeo utique, quia prxparalur voluntas a Doroino, et est. Item
quinto capitulo : Ut quisquis dixerit, ideo
ut boni aliquid agant, paternis inspirationibus suo- nobis
graliam juslificationis dari, ut quod facere ju-
ruit), ipse tangil corda filiorum; quolquot eoim spi- bemur per liberqm arbitrium, facilius possimus im-
ritu Dei agunrtur, ii filii Dei sunt, ut nec nostrum
plere per graliam, tanquam etsigralia non daretur,
dcesse sentiamus arbitrium, et in bonis quibusque non
illius va- quidem facile, sed tamen possimus eliam sine
voluntatis humanx singulis motibus rxuigJs iUa implere divina raandaia, analhema sit. De fru-
lere non dubilemus auxiliuro. ctibus enim mandatorum Dominus loquebatur, ubi
CCXCIV. Quod omnis sattcla cogitatio et motus tiat non ait: Sine me difficilius potestis faeere; sed ait:
voluntatis ex>Deo tit. Sine me nibil poiestis facere.
Ex decretis papm Cmiest., lit. 9. Quod ita Deus in CCXCVL Quod sedis apostolicm omnes orationes
cordibus hominum, atque in ipso libero operetur Ckrisli gratia resonent, qua genus humanum ab
mterna damnatione reparalur.
srbilrio, ut sancta cogilatio, pium consilium, om-
nisque motus bonx voluntalis ex Deo sil, quia per Ex decrelis papm Cmlest., tit. 11. Prxterea bea-
illuro aliquid boni possumu», sine quo nihil possu- lissimx et aposlolicx sedis inviolabiles sanctiones ,
rnug. A4 hanc enirn HOSprofessionem idem doctor quibus nos piissimi palres, pestiferx novitatis ela-
inslituit, qui cum ad totius orbis episcopos de divi- tione dej'ecta, el bonx voluntalis exordia, et incre-
no3gratix opkulatione loquerelur; quod ergo, ait, menta probabiiium sludioriim, erin cis usque in fi-
tempus intervenlt, quo ejus non egeamus auxitio ? nem perseverantiam, ad Christi gratiam referre do-
In omutbus igitur actibus, causisque, cogitationibus, cuerunl. Obsecralionwn quoque saeerdolalium sa-
motibus, adjutor et protector orandus est. Super- eramenta respiciamus, qux ab apostolis tradita, in
bum est enira ut quidquam sibi huitiana natura prx- toto mundo, alque in omni Catholica Ecclesia uni-
sumat clamanle Aposlolo : Non est vobis collucla- formiter celebrantur, ut legem credendi lex statuat
tio advcrsus carnem et sanguinem, sed cotilra prin- supplicandi. Cum enitn sanctarum plebium prxsules
cipes et potestates aeris bujus, contra spiritalia ne- mandata sibimet legatione fungantur, apud divinam
quiiix in ci lestibus, et sicut ipse iterum dicit: In- clemenfiam buiuatii generis agunt causam et tota
felix ego homo, quis ine liberabit de corpore mortis secum Ecclesia congcmiscente postulant, et precan-
hujus ? Gratia Dei per Jesum Christum Dominum tur ut infidelihus donetur fides, ut idololalrx ah im-
nostrum; et iterum : Gratia Dei sum id quod sum, pielatis sux liberentur erroribus, ut Judxis ablato
941 BREVIARIUMCANONICUM. 94«
cordis velamine lux veritalis appareat, ut hxretici i A j quippe in nobis, ut quod vutt et velimus et agamus,
callio.icx fidei perceptione resipiscant, ut schisma- nec otiosa esse in nobis patitur, qux exercenda non
tici spirilum redivivx charilatis accipiant, ut lapsis5 negligenda donavit, Ut et nos cOoperatoreS siraus
pcsnitentix remedia conferantur, ttt denique eate-- gratix Dei, ac si quid in flobis ex nostfa viderimus
cburoenis ad regenerationis sacrantcnta perductis3 remissione languescere, ad illum soilicite recurra-
ccclestismisericordix aula reseretur. IIxc autem non.l. mus, qui sanat omnes languores nostros, etredimit
perfunctorie, nequc inaniter a Domino peti rerumi de interilu vilam nostram, et cui quotidie dicimus :
ipsarum monstrat effectus; quandoquidem ex omnii Ne inducas nos in tentationem, sed libera nos a
errorum genere plurimos Deus dignatur atlrahere,, malo.
quos erutos de potestate tenebratum transferat in11 CGXCVIIL Quod
profundiores quwstiones nec con-
regnum filii charitalis sux, et cx vasis irx faciat vasa* temnendm sint, nec penitus astruendm.
misericordix. Quod adeo totum divini operis esseg
sentitur, ut hxc efficienti Deo gratiarnm semper Ex decrel. papm Cmlest., tit. 13. Profundiores
aclio laudisque confessio pro illuminatione talium vero, difficilioresque partes incurrenlium quxstio-
vel correctione referatur. nuro, quas latius perlractarunt, qui hxrelicis resti-
g terunt, sicut non audemus cpntemnere, ila non ne-
CCXCVII. Quod gratiam Dei, etiam baplizandorum1 cesse haberaus astruere. Quia ad confitendam
testetttr insliluta purgatio , cum exorcismis et sup- gra-
pticalionibusspinlus ab eis abiganlur immundi. tiam Dei, cnjus operi ac dignationi nihii penitus
subtrahendum est, satis sufficere credimus quidqtiid
Exdecr. papm Cmlest., lit. 12. Illud etiam quod' secundum prxdictas regulas Apostolicx Sedis, nos
circa baptizandos in universo mundo sancta Ecclesia1 scripla docuerunt; ut prorsus non b xstimemus ca-
uniformiter agit, non otioso contemplamur intuitu. tholicum, quod apparuerit prxfixis senlentiis esso
Cum sive parvuli sive juvenes ad regenerationis ve- contrariuro.
niunt sacramentum, non prius fontem vitx adeunt,
quam exorcismis, et exsufflationibus clericorum spi- CCXCIX. Ut prmter Scripluras canonicms,nihilin
Ecclesia legatur.
rilus ab eis immundus abigatur, ut lunc vere appa-
reat quomodo princeps mundi hujus miitatur foras, Concil. Carthag., lit. 24. Item pfacuit, ut prxter
et quomodo prius alligelur forlis, et deinceps vasat Scripturas canonicas, nihil in Ecclesia legatur, sob
nomine Scriplurarum divinarum; suhl eriim CanO-
ejus diripiantur, in possessionem translata victoris,'
qui captivam ducit caplivitatetn, et dal dona homi- nicx Scriptiirx, id est Genesis, Exodus, Leviticus,
nibus. His ergo ecclesiasticis regulis, et ex divinaj |-, Nuraeri, Deuteronomium, JesuNave, Judicum, Ruth,
sumplis auctoritale documentis, ita adjtivanle Do-. Regum libri quatnor, Paraliporiierton libri duo, Job,
mino conformati stimtis, ut omnium bonorum affe- Psalterium, Salomonis libri quinque, liber duode-
ctuum atque operum, et omniufn studiorum, om- cim Prophetarum, Esaias, Hieremias, Ezechiel, Da-
niuraque virtutum, quibus ab initio fidei ad Deum( niel, Tobias, Judith, Ester, Esdrx libri dilO; Novl
tenditur, Deum profiteamur auctorem, et non dubi- Testamenti Evangeliorum Jibri quatuor, Actuunt
temus ab ipsius gralia omnia hominis merita prx- Aposloiorum liber unus, Epistolx Pauli quatuor-
veniri, per quem fit, ut aliquid boni et velle inci- decim, Petri apostoli dux, Joannis apostoli tres,
piamus, et facere. Quo titique auxilio et munere Dei Jacobi apostoli una, Judx apostoli una, Apoca-
non aufertur liberum arbitrium; sed liberatur, ut, lypsis Joannis liber unus.
de tenebroso lucidum, de pravo rectuin, de languido> CGC. Ut episcopiel clerici non ordinentur, nisi
a
sanuro, de iroprovidente sit providum. Tanta enim\ omnessuos fecerinl christiano
est erga omnes homines bonitas Dei, ut nostra ve- Concil. Carlhag., tit. 3. Ut episcopi et presbyteri,
lit esse nierita qux sunt ipsius dona, et pro his qux> et diaconi non ordinentur, priusquam omnes qui
largitus est, xterna prxmia sit donaturus. Agitt D ] sunt in domo eorum, christianos catholicos fecerint.
a Dion. Exig., hnprudente. * Dion. Exig., «pinemur.

Vide ad calcem tomi Indices ituos tw Ferrandi BreviationemCanonum et in CriscohiiBreviariumCanohicum

 ANNOS.CCCLI
VII INCERTO.

AUCTOR IIVCERTUS

COGNOMINE

MAGISTER.

DE REGULA MAGISTRI VETERUM TESTIMONIA.

Sanctus BENEDICTUS Anianx abbas maximam par- A A SMARAGDO etiam monacho in Comraentariis ad
tem REGULJEMAGISTRI in concordiam regularum regulam sancli Benedicti sxpenumero laudatur QUI-
transcripsit, et passim integra ejus capita profert, DAM
MONACHORUMMAGISTER liujns regttlx auctor.
cilal autem plusquam sexagies.

OBSERVATIO CRITICA IN REGULAM SEOUENTEM.

Inter alias regulas raonasticas hxc prxsens fusissima est, continens XCV capila, pr.cter Prologum et
spiritualem Oralionis Dominicx explicalionem monachis adaptatam. Auctor tamen incerlus est, nec aliunde
titulum MAGISTRI oblinuit, nisi quod ab initio cujuslibet capilis Discipulus quxstionem proponal, ad quam
solvendam immediate Magister respondet, doctrinamque quxstioni congruam reponit. Inter recentiorcs
Trilhemius exislimavit hujus regulx auctorem exstitisse diaconum Vigilanlium : sed hanc sententiaro nulla
auctoritate sufiultam negat sxpe laudatus Calmetus. Quicunque autem auctor fuerit, illum in Gallia scrip-
sisse, haud inanis conjectura est, cum sxpius vocibus nationi illi propriis uiatur: prout est Major
Domus, etc. Deinde loquens de Gyrovagis, eos ex vicina Italia deducit, qux quidem natone Gallum quo-
daminodo probare possunt, et forsan vixit sxculo seplimo, quando officium Majoris Domus apud Gallos
maxime fioruit, De cxtero hujus regulx auctor inulta hausil ex sancti Benedicti regula, unde sxpius ab illis
citatur, qtti in hanc regulam scripserunt commentaria; etsi ille stilo rudi et barbaro usus sil. Nec desunt,
qui huic auctori puerilem aniinum impingunt; iliiui cap. 23 et 25 niandat, ut post raensam micx singulis
diebus diligenter colligantur, et exeunte hebdomada coquantur, ct ex iisdera omnes monachi prxsentes
Comedere possint; sicul etiara prxcipit, quatenus panis per trochleam desursura cadat in cophinutn, quasi
de ccelodemissus esset.

AD MONACHOS MAGISTRI

REGULA.

INCIPIT PROLOGUS REGULJl.

Ohomo, primo tibi qui legis, deinde et tibi qui me H quaro fuimus heri. Ergo tu, qui me auscultas, ita at-
auscultas dicentem, dimitte alia modo qux cogitas; tende, ut dicta mea et auditus tuus per considera-
et me tibi loquentera, et per os ineum Deum le con- tionem menlis ambulando in trivium cordis tui per-
venientem cognosce. Ad quem Dominuni ex volun- veniant. In quo trivio unara ignorantix peccatorum,
tate nostra per bona acta vel beneplacita juslitix ire post dicta mea veniens; post te relinque: ct duas
debemus : ne per negligentiam peccatorum inviti ra- observantix prxceptorum anle jam ingredere vias.
piamur accersiti per mortem. Ergo, auditor, qui me Et dum quxrimus ad Deum ire, stamus in Christo,
audis dicentem, percipe qux tibi, non os meum, sed trivio cordisnostri,etconsideremus istas duas, quas
per hanc scripltiram loquitur Deus : qui te, dum ad- ante nos scientix conspicimus vias. In quibus duabus
huc vivis, convenit de hoc quod ei post mortem red- viis, per quam ad Deum possunms pervenire, con-
diturus es rationem. Quia quod adhuc vivimus, ad sideremus. Si sinistram teneraus, timemus, quia lata
inducias vivimus: cum nos pietas Dei exspectat quo- est, ne ipsa sil, qux ducit magis ad interitum. Si
tidie, emendari, et meliores vult esse nos hodie dextrara corripimus, bene imus, quia angusia est:
945 AUCTORIS INCERTl REGULA. 946
et ipsa est, qux diligentes servos ad proprium ducit A hennx cum diabolo, cujus volunlatem magis secutus
Dominum. Ergo vacivus vester audilus sequatur es, deputaberis. Audi ergo et age quod est bonum et
meum eloquium. Et intellige, tu homo, cujusj|admo- justum, per quod Deus invenitur propitius. Hxc re-
nemus intuitum, quia te per hanc scripturam admo- gula, qux tibi ostendit, factis adimple. Qux regula
net Deus; ut modo dum adhuc vivis, et tibi emen- ad perficiendum rectum regulx nomen accepit, sicut
dare vacat, curras quantum potes ! ne jam cum ac- dicit Aposlolus in Epistola sua: Secundum mensuram
cersitus per mortem fueris, nullam Deo in die judi- Regulm,quam mensus esl nobis Dominus mensuram
cii, vel in pecna xterna excusationem afferas, quod pertingendi usque vos (II Cor. x). Nam regnla veri
nullus te de emendatione quoad vixisti convenerit: tatis habet inilium et juslilix finem. Sicut dicit Pro-
et cum ullerius tibi jam succurrere non potueris, in pheta : Reges eos in virga (Psalm. n); hoc est, in li •
xternum te incipiat sine remedio pcenitere. Ergo moris vigore. Sicut item dicit Apostolus : Quid vul-
amodo qux audis observa, antequam de hac exeas tis? in virga veniam ad vos, an in charitate? (I Cor. IV.)
sxculi luce, quia si hinc exieris, non huc reverteris, Item dicit Propheta : Virga'recta esl virga regni tui,
nisi in resurrectione : de resurrectione, si hic modo in qua dilexisti justiiiam, et odisti iniquitatem (Psal.
bene egeris ad xternam cura sanctis gloriam depu- XLIV).Et iterum dicit Dorainus: Yisitabo in virga
taberis. Si autem hanc scripturam, quam libi lectu- 6 iniquitates eorum (Psal. LXXXVIII).
rus sum, non adirapleveris, in xternum ignem ge-

INCIPIT THEMA.

Propbeta dicit: Aperiam in parabolis os meum sacrx legis, vei cognitione ignorati baptisrai: de-
(Psal. LXXVII). Et dicit iterum : Facttis sum illis in speratos nos suo pondere in mortem fatigaverant.
parabolam (Ibid LXVIII).De utero matris Evx terrx Nunc vero sapientiam Dei accipientes, et qui. fuera- .
nati, etde patre Adam in excessibusconcupiscentix mus peccatorum sarcinis aggravati, Domini sumus
generali, in sxculi hujus descendimus viam; et voce ad requiem invitali. Renuntiemus ergo pecca-
peregrinx vitx temporale jugum suscipientes, pe- torum pristinis sarcinis : habeat vias sxculi in
rambulamus iter vix hujus, per ignorantiam bo- negligentibus suorum pondere delictorum. Nos
norum actuum, et incertum morlis experimentum. matrem nobis jam non de limo terrx Evara, sed
Multumenira nobis negligentix viaticum peccatorum C divinam nos vocantem ad requiem Christianam
sxculi peregrinalio carricaverat : et humeris nostris legem sentimus. Similiter et patrem jam non in
lassalis de ponderosis sarcinis, vicinam sibi mortem arbitrio peccaiorum Adam quxrimus, sed in voce
jam lapsus laboris sudor invenerat; et xstuosa Domini invitanlis nos t et desideriis nostris meritis
sitis in interitum anhelabat. Subilo a dextra orientis non audemus, tamen in renativitate nostra sacri
conspicimus non speratum fontem aqux vivx : et fontis tui, ubi sis jam te invenimus.
festinantibus nobis ad earo divina exinde vox magis Paler nosler qui es in calis. Videte ergo, fralres,
nobis in obviam venit, clamans ad nos et dicens : si invenimus jam matrera Ecclesiam, et Patrem ausi
Qui sititis, venite ad aquam (Isai. LV).Et cum vidis- sumus Dominum vocare de ccelis. Ergo jam juste a
set nos venientes oneratos sarcinis gravibus, repeti- nobis relinquendus est pater terrenus, et mater
vil dicens : Venite ad me, omnes qui laboratis el carnalis : ne binis obtemperantes parenlibus, non
onerati estis, et ego vos reficiam (Matth. xi). Nos solum vicibus offendantur; sed velut adulteri de
vero audientes hanc piam vocem, projeclis in terra duobus parentibus nasci, si carnales non dimiltimus,
sarcinis nostris, arguenti nos sili avidi ad fonlem judicemur. Per lignum enim offensionis nalio nostra
prosteruimus; bibentesque diu surgimus renovali. de paradiso in uterum; de utero in mundum; de
Et post resurrectionem stetimus stupidi nimio gau- D mundo usque in infernum descenderat: nisi denuo
dio, disputalione intuentes jugum vix lam sancti renati per baptismum, et per crucis lignum iterum
laboris, vel sarcinas nostras, qux nos suo pondere reparati, Domini passio ageret ut resurgat, et illa
usque ad mortem per ignorantiam fatigaverant. redeat in paradisum generatio per gratiam, unde
Dura bxc intuentes diu consideraraus, iterum audi- cum libero arbitrio ceciderit per offensam. Contrivit
mus vocemde fonle, qui nos recreaverat, dicentera : enim in nobis Dominus morlis, qux regnabat, acu-
Tollile jugum meum super vos, el discite a me quia Icum; quando refugium crucis sux nobis contulit
mitis sum, el humilis corde: et invenielis requiem Christus. Et postquam nos gratix sux reslituit adop-
animabus veslris. Jugum enim meumsuave esl, et onus tionis, ad regna ccelorum insuper nos non desinit
meumleve (Mattlt. xi). Nos audientes hxc, dicamus invitare. Unde vox Dominica dicit: Si observaveritit
jam invicem nobis : non revertamur post recreatio- mandata mea, ego ero vobis in patrem, el vos eritit
nem tanii fonlis, et Domini invitantis nos voce , ad mihi in filies. Unde et nos, quamvis indigni, .lanien
sarcinas peccatorum, quas projecimus; hoc est, propter agnitionern ejus baptismi, in oratione au-
qux abrenuntiamus euntes ad fontera baplismi: demus eum patrem vocare; ideoque oportere nos
quse sarcinx peccalorum nos ante per ignoranliam passionis ejus esse participes, ul mereamur efllci
 9,4,7 AUCTORIS lNCERTI 948
epj glprix cohseredes. Dicentes ergo, Pater noster 1A ergo quia quidquid a voluntate nostra eligimus,injuste
qvi es in, cmlo, jaui tales nos exhibeanius fratres, agnoscitur : et quidquid nolentibus nobis a juventute
quaies nos cuptt filios Deus habere;et digne in imponitur, jusle proficit rationi. Nam quomodo ver-
nobis divinitas filiorum inseret noroen, cum volun- sis in se ocuUssuis vultum suum respicere homo non
tate dissimile. Nam ipse est verus Ulius, qui non potest; sic judex sui sibi ipsi esse non potest; nisi
solum yult, sed et moribus similari patri. Cura ergo jusle quod videtur ab ajio judicetur. Si ergo vultura
meruissemus jain, dixisse.: Pater noster qui es iri suum videre potest nemo, voluntatem suam justam
ceelis,sequirnu.r deinde in oratione dicentes : probare quonjodo potest, nisi in omnibus quod vi-
S.anclificeturnemen tuum. Non quod noviter opte- detur ab alio judicetur? Etecce fratres, quanlam
mus sanctificari nomen ejus quod est ah xterno et reparalioni nostrx Dominus contulit pietatem, et
usque in xternum sanctissimum ; sed in bonis qualem errori nostro salulis yiam oslendit: ut in
actibus filioruia magis ipse sanclilicet : ut et pa- unigenilo Filio suo demonstraret, quod in servis suis
ter et Dominus in mentibus nostris tabernaculum quxrebat perficere. Fiat voluntas tua sicut in coelo
suum, et iiihabitatorem faciat Spiritum sanctum : et in terra, In coelo, qu.oddixit, possumus bcne agno-
ut adjtiyel corda ipsa Deus, ut vos custodiatis ea scere fratres; quia sicut ab angelis in ccelis sancte
semper per gratiam suaro. Deinde dicitur : IB perficitur, ila el in terra ipsa per prophetas et aposto-
Advenial regnum tuum Videte, fralres, ecce opla- lospra:ce|itoruniDei,etiiicarnalibushominibusexop-
mus advenire regnum Domini, et judicium ejus tatur ul fiat; ut secuntlum sanctam Scripluram di-
accelerari ultro rogamus; ct rationes nostras adhuc centem in utrisquc elementis, hoc est, inccelo et in
paralas nen habemus. Sic ergo a nobis omni hora terra, in beneplacitis suis regnel, et in nobis Domi-
agendumest, ut Dominuset pater postea nos ita susci- nus : et sit unus Pastor, et unus grex. Similiter et
piat, et bonis corain eo actibus quotidie complacen- illud spiritaliler inteliigere possumus, quod dixit :
tes sequestrans nos ab hxdis, a dextris suis in Fiat votuntas tua sicut in crelo; hoc est, in Domino,
xternis introducens nos regnis. Agnoscamus nobis sicut iu filio ejus. Quia ccelestis duin descendil vo-
in fuiuro jndicio propitium judicem, quam in prx- luntas Patris perficitur, dicente ipso Domino : Non
senti sxculo ausi vocaverimus patrem. Deinde veni fazere voiuntalem meam, sed ejus qui me misit
dicimus : (Joan. vi). Vides ergo si ipse Dominus Salvator os-
Fiat volunlas lua sicut in cmloet in terra. In hoc tendit, se idco venisse, ut voluntatem suam non
ergo verbo, fratres, pertinet in nobis liberi slalus faceret, sed j'ussa Patris impleret; quomodo malus
arbitrii; et quidquid suasio antiqui serpenlis nocive servus jussa mea neglexit, ct meam facere volunta-
nobis ingerit, si volumus, amputatur, cum Domini ^ tem? de quo dicit et Apostolus.: Quh est qui ascendit,
vfttuntas in nobis reparando perficilur : sicut dixit nisi qui et descenditin inferiora terrm? (Eplies.iv.) Ita
Apostolus : ut non qumcunquevultis illa faciaiis (Gal. ergp et in terra dixit, IIPCest, corporis nostri ma-
v>. Exigit enim Spiritus ut volunlas in nobis Domini china de lerrx liuio fprmata; cui sententia Dei dictum
fiat: ut jam non perficiat anima, quidquid cum prava est : Tena es, et in lerram ibis (Gen. m). Similiter
carne concupiscens sibi suaserat. Oramus ergo, ut effici justitiam nobis Doniini voluntas exposcitur, ut
voluntas in nobis Domini fiat. Si ergo a nobis sua vo- dum quotidie innobis voluntasDomini fuerit operata,
luntas semper perficiatur, non ergo erit propria'; qux non inveniatur propria, qux in ftituro judicio con-
discussa de suis nialis in dis judicii condeninetur. demnetur ad pccnam : sed sit in nobis voluntas
Voluntas enim Domini sancta est, novit dare, non Domini, qux coronetur adgloriam. Deinde sequimur
tiniere judicium : qux voluntas sua quibus impleta in oratione dicentes:
fuerit, promitlitur etiam iis angelos j'iidicare. ilanc Panem nostrum quotidiamtm da nabis hodie. Ergo,
sanctam voluntatem et Salvator noster per formam
fratres, cum supradicta Domini voluntas inculpabi-
faciendi in se liberam, ut amputet in nobis carnis
liter a nobis quotidie fuerit adimplela, et in titnore
arbitrium, demonstrat nobis dicens : Non veni fa- Doroini omnia
cere vetuntatemmeam,sed ejusqui me misit (Joan. vi). J> fuerint mandata explicita; digne ope-
Et iterum in sancta sua passione dicit : Pater, si rariis suis rogatur annonam ut tribuat, qui digno
possibileest, transeat ame calix iste (Mallh. xxvi). Hxc mercenario mercedem non negat. Deinde dicimus :
vero in Domino vox timoris erat carnis indutx, El dimitle nobis debita nostra, sicut el nes dimitli-
ostendens nobis actus vitx semper debere bene mus debileribusnostris. Fralres, hoc orantes araplius
traclari, si mors adveniens debet timeri. Et iterum limeamus, ne ad hxc verba precum nostrarum re-
eral inlerrogatio Domini apud Patrem, si quod a no- spondeat nobis Dominus dicens : Judicio quojudica-
bis in nobis volumus, potest irupleri, aut quod no- tis, judkabitur de vobis; et mensura qua mensi estis,
lumus potest nobis contra dcsiderium nostrum juste remelietur vobis (Mattlt. vn). Et vide qui hoc petis, si
irnponi. Unde subsequitur fidei forma, qua Dominus quod tibi noluisti tieri alio non fecisti. Ergo ante-
Patris commitlitur voluntali, dicens : Sed lamen non quam has voces Dominiaudiamus fratres, prius scru-
sieut egovolo,sed sicut tu vis (Ibid.). El ilerum subse- temur cortla nostra : si jusie et nos petimus a Do-
quitur : Si non potest auferri a me calix iste, nisi ut mino, quod et a nobis est petenlibus non negatum.
bibam illum, fial veluntas tamen tua (Ibid..). Videte Nos petimus, Dimilte nobis debita nostra : audit
949 REGULA. OiO
Deus, et cupit dimittere, sed si ante nos petenlibus iA attonitis auribus audiamus qux divina quolidie cla-
relaxemus. An dubito miser ego homo, ne benefa- mans nos admonet vox, dicens : Qui habel aures au-
cUs meisdivinanonrelribuatvices ? Respice,agnosce, diendi audial, quid Spiritus dicat Eccledis (Apoc n).
et considera, o miser lioino, nunquid magis tu pius Qui dicit: Venile, filii, audite tne, limorem Domini
quam Deus? qui ut tibi aiiqua jusliiix, aut agenda decebo vos (Psal. xxxili). Currite dum lumen vitx
ingeral pietalis, post mercetlem vel dona ipsius, libi habetis, ne tenebrx morlis vos comprehendant, et
proficit ipsi et quod agit. Niliil enim Dominus niinus q.uxrens Dominusin multitudine populi cui hxc cla-
bahet in sua potenlia, nec aliquid luura iudiget in mat operarium suum audiiorem, iterum reclamat
virtute, aut dcest et in gloria : solummodo noslra dicens : Quis «st Itomoqui vult vitam, el cupil videre
illi opus est salus, quam pro nobis providet gratia dies lonos ? (lbid.) tu qui audis responde : Ego. Et
ejus; quaiiiqueper nostratii negligentiam illi de nobis Dominustibi dicit: Si visbaberc veram et perpeluam
possidet minus. Dcinde dicimus : vitam, prohibelinguam tttaina malo, et labia lua ne
Et nenosinducas in tenlationem. Satis nos admo- loquanlur dolum; diverle a malo, et fac bonum; in-
nent, fratres, verba ista esse sollicitos : ideoque ro- quirepacem, et sequereeam(Ibid ). Et cum hxc fecc-
gandus est Dominus, et crebris gemitibus tundcnda ritis oculi mei super vos j"ustos, et aures mex in
sunt nobiscorda atque pectora, nepaliaturDominus JB preces vestras. Et antequam me invocetis, dicam
servos suos sine suo adjntorio aliqua nos hora con- vobis : Ecce adsum. Quid dulcius nobis ab bac voce
sistere; ut non habeat potestalem neque aditum, Domini invitantis nos, fratres? Ecce pietate sua de-
per quod adversarius noster diabolus, qui circuit monstrat nohis Dominusvitx viam. Succinctis ergo
nos ut leo quolidie, quxrens aliquem nostrum devo- per fidem vel observantiam bonorum actuum lumbis
rarej et pravis suasionibus suis quxrit corda nostra nostris, per ducalum Evangeliipergamus itinera ejus;
inficere (/ P-etr. v). Ergo incessabiliter est precan- ut mereamur eum, qui nos in regnum suum vocavit,
dum ad Dominum; ut dignelur adjutorii sui custodia videre : in cujus regni tabernaculo si volumus hahi-
muro nos sux gratix circurodare, et tentationum in tare, nisi illuc bnnis aetibus curratur, minime perve-
nobis aditus sua munitione obstruere; ut non palia- nitur. Sed interrogennis cum Propheta Dominura,
tur plasma facturx sux caplivom fieri, et serviluti- dicentes ei : Domine, quis habitabit in tabernaculo
bus cedere iniroici. Si tamen supradicti hostis tenta- tuo, aut quis requieseet in monte tancto luo ? (Psal.
tionibus non ultro nostrum tradamus assensum, et cxiv.) Post hanc interrogationem, fralres, audiamus
velut nosmetipsos ipsi nos captivantes, hostem no- contra nos Dominum itertim respondentem el osten-
strum incipiamus magis desiderare, quam fugere. denlem nobis viam ipsius tabernaculi, dicendo : Qui
Srquimur deinde complentes orationem, dicenles ; C ingreditur sine macula, qui loquilur veritatemin corde
Sed libera nos a malo. Amen. Fralres sanctissimi, me; qui non egit dolum in lingua sua; qui non fecit
ante hoc Deus in nobis cupit perficere, quam roge- proximo suo malum; qui opprobriumnon accepit ad-
tur : quia potens est, et nihil est ei difficile, sed si versus proximum suum (Ibid.) : qui malignum diabo-
nos hoc mereamur : nec enim vult machinam ca- lum aliqua suadentem sihi cum ipsa suasione a con-
dere nostratn, quam manibus suis ipse construxit. spectibus cordis sui respuens, deduxit ad nihilum,
Feslinat enim eruere nos de laqueo, si sensum no- et parvulos cogitatus ejus tenuit, et allisit ad Chri-
slrum non ultro tradamus suasionibus inimici: sed stura petram. Qui tiroentes Dominuro, de bona ob-
rogantes incessabiliter Dominum, ut attribulo nobis servantia sua non se reddunt elatos; sed ipsa in se
sux gratix adjuiorio, digne dicamus : Quoniuma bona non a se posse, sed a Dominofieri xstimantes,
dexlris est nobisDominusne commoveamur(Psal. xv); operantem in se Dominum magnificant, illud eum
*et securi de Doraino iterum repetamus : 1V0»timebo Propheta dicentes : Non nobis, Domine, nonnobit;
wala quoniam tu mecum es (Psal. xxn). Ut qui in sed nomini tuo da gloriam (Psal. cxm). Nec Paulus
principio hujus orationis ostendit nobis pergratiaro, apostolus de prxdicatione sibi aliqua imputavit,
D niinuin Patrero audere dicere, iterum ipse ia fine dicens : Gratia Dei sum id quodsum (1 Cor. xv). Et
orationis a malo-diguetur nos liberare. Amen. fterum dicit ipse : Si gloriari oportet, non expedit
Ergn, fratres, finita ad Dominumoratione, ipsoju- mihi (II Cor. xn). Ergo subsequitur Dominusviam
vante agamus nuuc de cxtero de nostri servitii ope- vitx beatxper monita sua dioens : Quijurat proxi-
re : ut qui nos jam in Uliorumdignatus est numero mo suo, et non decipit eum ; qtii pecuniam suam ne»
computare, non debeat aliquando de malis nostris dedit ed usuram, c,ui munera super innecentes non
actibus contristari. Ita enim ei omni hora de bonis accepit (Psal. xiv), Et subsequitur nobis Dominus in
suis in nobis parendura est, ut non solum iratus Evangelio dicens : Qui audit hmcverba mea, et facit
Paler suos nos aliquando filios exhxredet; sed me- ea, non movebiturin mternum(Matlh. vn). Et nos in-
tuendus Dominusirritatus a maUsnostris, ut nequis- terrogemus eum, dicentes : Quomodo, Domine, non
simos servos perpetuo tradat in pcenaro, qui eum movebilur in xternum ? Respondit nobis iternm Do-
sequi noluerunt ad gloriam. Exsttrgarous tandem minus : Quomodo? quia similabo eum vire sapienti,
aliquando ut pigri, excitante nos Scriptura ac di- qui mdificacit domum suam supra petram. Venerunt
cente : Jam enim hora est nes de somnosurgere (Rom. flumina,flaveruntventi et
impegeruntin domumillam,
xin) ; et apertis oculis nostris ad lumen deificum, etnon cecidit;(undaia enitnertti super pettam (Ibu.).
951 AUCTORISINCERTl 954
Hxc complens Doroinus tacet, spectans nos quoii-. A sibile, rogemus Dominum, ut gratix sux jubeat no-
dianis sanctis suis monitis factis nos respondere de- bis adjotorium ministrarer.£t si fugientes gehennx
bere, ideo quotidie nobis propler emendationem pcenam ad vilam volumus perpetuam pervenire,
malorum hujus vitx dies ad inducias relaxantur, dnm adhuc vacat, et in corpore sumus, et hxc om-
dicente Apostolo : An nescitis quia palientia Dei ad nia per hanc lucis vitam vacat implere, currendum
pomitentiamnos adducit? (Rom. n.) Nam pius Domi- et agendum est modo, quod in perpetuo nobis expe-
nus dicit: Nolo mertem peccaloris, sed ut convertalur diat. Constituenda est ergo a nobis Dorninicischola
et vivat (Ezech. xxxm). Cum ergo inierrogassemus servitii, ut ab ipsius nunquam magisterio disceden-
Dominum, fralres, de habitatore tabernaculi ejus, tes, et in hujus doclrina usque ad morlem in mona-
audivimushabitandi prxceplum; sed si compleamus sterio perseveranles, passionibus Chrisli per patien-
habitatoris officium. Ergo prxparanda sunt corda tiain mereamur esse partic;pes, ut et regni ejus
nostra et corpora sanctx prxceptorum obedientix Dominns nos faciat cohxredes.
militanda : et quod minus habet in nos natura pos-

INCIPIT DE GENERIRUS,
VEL POTIUS DE ACTD ET VITA MONAGHORUM IN COENOBIIS.

CAPUT PRIMUM. ]B credunt, commutando quotidie hospites, pro ad-

De quatuor generibtit monachorum. ventu novitatis sub importuna charitate diversos
Monachorum quatuor esse genera manifestum est: cogant sibi prxparare diversa, et velut ab invito a
Primum ccenobitarum, hoc est, monasleriale, mili- diversis hospitibus exigentes prxceptum Apostoli,
tans sub regula vel abbatc. Deinde secundum genus in quo dicit: Hospitalitalem sectantes (Rom. xnj :
est anachoretarum, id est, eremitaruro; borum qui per occasionem prxcepti cum inquietos sibi pedes
non conversionis fervore novitio, sed rnonasterii post viam fomenlari expostulant, per occasionem
probationediuturna,didicerunt contra diabolummul- ilineris intestinas suas latiori ceenavel prandio in-
torum solatio jani docti pugnare, et bene instructi quinalas, infinitis poculis magis quam pedes desi-
fraterna ex acie ad singutarem pugnam eremi, secuti derent. Et post exinanitam a famelico hospite
jam sine consolatione alterius, sola manu, vel bra- rnensam, et miculas ipsas panis post viam detersas ,
chio contra vitia carnis vel cogitationum cum Deoet silim suam sine verecundia hospili ingerentes, si
spiritu repugnare sufficiunt. Teriium vero mona- calix hoc casu defuerit, rogatur hospes in ipsa pa-
chorum deterrimum genus est sarabaitaruro, quod tella ut roisceat. Et postquam ex utraque parte
melius adhuc laicuni dixissem; si me propositi «ancti nimietate cibi el potus percalcati usque ad vomitum
non irapediret tonsura : qui nulla regula approbali, (C fuerint, totum laboriosx vitx impuiant, quod gula
et experienlia magistra , sicut aurum fornacis; sed lucravit: etantequam novus lectuslassalum magis a
in plumbi natura molliti, adhucfactisservantessxculo potionibus, vel ab escis quara a via, hospitera susci-
fldem, menliri Deo per lonsuram noscuntur. Qui bini piat, laborem sux viix pro magno hnspiles enar-
autterni.autcertesinguli, sine pastore non Dominicis, rantes, dum mercedem repausationis largioribus
sed suis inclusi ovilibus, pro lege eis est desideriorum pulmentariis, et infinitis poculis hospitem sibi cogunt
voluptas: cum quidquidputaverint, vel elegerint.hoc largire, rationem erroris sui per peregrinationem, et
dicunt sanctum; et quod noluerint, boc putant non caplivitatem celando excusant, et mox de vicinis
licere : et dum in proprio arbilrio quxrunt habere monnchis aut monasterii positione interrogant; ubi
cellas, arcellas et recellas , ignorant quia perdunt cum inde levaverint, ponant vel applicent velul lassi.
suas animellas. Simul et ii, qui nuper conversi immo- Et quasi quibusdam universus clausus sit mundus, et
derato fervore eremum putant esse qnietem, et non ex toto eosnec loca, necsilvx, nec latus ipse .dSgypti
putantes insidiari et nocere diabolum , singularem eremus capiat, nec universa monasteria ad servilium
cum eo pugnam indocti et securi invadunt, sine Dei eos suscipiant; et eos, ut diximus, totusmun-
dubio inducti lupi faucibus occursuri. Quartum vero dus non capiat: inde se dicunt juste errare , et ex
genus est monachorum nec nominanduro; quod D tolo locum repausationis, et refrigerium animx, et
melius tacere, quam de talibus aliquid dicere, quod inlegram se observationemdisciplin* nusquam posse
genus nominatur gyrovagum : qui totam vitam suam invenire. Quasi dicant se ita multum sapientes, ut
per diversas provincias ternis aut quaternis diebus totum ipsis solis displiceat, quidquid Deoelhominibus
per diversortim cellas et monasteria hospitantes; placet. Ideoque magis eligunt ambulare, et noviter
cum pro hospilum adventu a diversis volunt quotidie per diversos quolidie hospites mulatas et varias
noviter suscipi; et pro gaudio supervenientium ex- refectiones, et per occasionem sitientes vix repro-
quisila sibi pulmentaria apparari, et animnnlia pul- pinata pocula sumunt. Hoc ergo agunt, ut gulx sua;
lortim sibi cnrant quotidie a diversis hospitibus pro magis qtiotidie peregrinari videanlur quam animx.
adventu cu'telIo occidi, gravare sc ita diversos non Ei cum eis post biduu;» ad unum hospitero apparalus
 953 REGULA. 951
ipse in pnlmentariis jam minuendo subducitur; ett A borioso itineri imputant quidquid prxsumunt, et
mane alia die facto, cumnon ad refeclionem coquen- nesciunt, quia ut eis non liceat jejunare, aut absti-
dam,.sed ad laborem cellulx sux viderint hospitemt ncre, aut aliquo nesciant aliquando loco stare, non
occupari; mox quxri sihi alium bospitem placet. eosaliqua ambulare compellit necessitas, sed gulx
Et adhucnon venit, et jam vadit. Tnnc vale festinantt cogit voluntas : cum securi et supervenientes alieni
avaro jam hospili dicere : et cum migrare de lalii laboris quxrant panes comedere, et diversorum
hospiiali satagent, orare post egressum suum ho- lectis peregrinis strarainibus sudores suos amant
spitem pnstulant. Sic festinant, quasi ab aliquo ira- abstergere. In quibus straminibus cum indigesti prx
pellantur ; quasi eos jam exspectent aliorumi crapula cibi et polus cupiunt satisfacere somno; vel
hospitum prandia prxparala. Et non longe ab ipso1 cum quidam occupatione gulosx ambulalionis, Psal-
monasterio, si invenerint cellulam monachi, repau-. mos aliquando neglexerint meditari, ipsorum ore
santes dicunt se porro a finibus advenire Italix : ett respondent, se lassis post viam ossibus non posse de
noviter aliquid de peregrinatione, aut de captivilale,, , lectulo surgere , cum visi fuerint sani in raensa se-
et ipsi hospiti quasi hnmili et inclinato capite men- rotina manducare. Mox matutinorurn expleto opere
tientes, cum pro pietale longi itineris cogunt pii Dei siirgunt velut gementes et lassi. Sic primo mane
hospilis totam paupertatem in cacabis et in mensa B calefacli mero, petito panis fragmento ficti xgroti
exiuaniri: sine dubio et ipse hospes nudus cl a, succos desiderantes; monasteria ipsa aut cellulas
glutlonibus exinanitus post biduum relinquendus. false exeunt, lordicando de ficta infirmitate, abs-
Et cum post triduum et ipse, et cella ejus, et mores, conse securi, quod sanitatis gressus sinl ab ipso
et ejus displicuerit disciplina : et cum subducta eis limine reformantes. Nam sibi nelunt sub imperio
post biduum ab eo minus exhibuerit roensa, mox et monasterii abbatem de omnibus necessariis cogi-
ipse reconsignare bisaccias cogitur, quas diversorum tare, vel ipsi aiicubi suo viventes arbitrio facta
hospitum jam panes tosti impleverant : cum in di- cellula persistendo, vel ipsi sibi necessaria vitx de-
versorum hospitaliis, in mensis recentes sumunt, bnerant cogitare. Et si nostra illis displicet vita, vel
illos servatos cogunt per avariliam mucidare. Ergo suam nobis ostenderenl formam. Unde nunquam
postquam eis bisaccix consiguantur, mox et de pas- persislentes acli sunt quotidie anibulando mendi-
lura niiser asinus revocatur , cui post recentes vix care, sudare et gemere; quam uno loco stando la-
labores misero paslura placuerat, si domino ejus borare , et vivere : et quotidie noviter diversorum
hospitale non displicuisset in biduo : et noviter re- cellas ut humiles inlrent hospites; solo capile incli-
stratus, et diversis tunicis et cucullisresarcinalus, nati: deinde superbi et velut ingrati post biduum
quas aut importunilas a diversis.exegerat, aut inventa C* migraturi.et veluti quibus diversorum vita et actus,
occasio fraudis diversos hospites nudaverat, et et omnium monasteriorum disciplina non placeat,
ut alios pelant, fingunt se pannos advestiri: et eligunt magis ambulare, quam sistere. Qui per di-
vale et ipsi hospiti dicentes , adhuc non venerunt, versa semper vagando ignorantapud quem txdiasua
et jam vaduut, cum ad alia jam hospitalia in animo suscipiant: et quod est ullimum, nesciunt ubi suam
invitantur. Cxditur, pungitur, ustulatur, lordicat constituant sepulturam. Unde ergo magnum existi-
miser asellus; et non vadit: vapulant aures ejus, mantes primum genus ccenobitarum, cujus mililia
postquam clunes defecerint. Ideo miser perocciditur, vel probalio voluntas est Dei, ad ipsorum regulam
et manibus lassus impingiiur; quia festinalur ct sa- revertamur.
tagitur, ut ad alterius monaslerii prandium occur- Fratres, clamat nobis quotidie Dominus di-
ratur. Et cum pervenerint ad alterius monasterii aut cens : Converliminiad me, et ego converlar ad vos
monachi regias, ita hilari et clamosa voce de foris, (Zach. 1). Conversio ergo nostra ad Deum, fratres,
Benedicite, clamant; el quasi jam illum calicem in non aliud est nisi a raalis reversio, dicenle Scrip-
manum acceperint, quem mox ingressi monasterium tura : Diver.e a malo, et fac bonum (Psal. xxx). A
pro siti sunt petiluri : et intranles regias, adhuc non quibus autem malis cum averlimur, Dominum In-
renuntiati et suscepli, excarricant; et quasi pro ali- D* tuemur; et ille nos statim suo illuminans vullu,
quo debito, aut ex alicujus delegatione ibiadveniant, donans nobis adjutorium suum, mox gratiam suam
ante intus bisaccix porriguntur, quam ipse hospes petentibus tribuit, quxrentibus ostendit, pulsan-
suscipitur. Et non prius ad oralorium feslinatur, nisi tibus palefacit. Hxc tria Dominidona concessa ipsis
pro labore desiderandi vini per occasionem viaticx conveniunl, qui Dci voluerint, non suam facere
silis : ul tu pro charitate hospiti vinum porrigas, ab voluntatem. Quia aliud nobis Dorainus in spirilu
illo sic mane aqua exposcitur. Hi cnim tales cum imperal, aliud caro cogit in anima : et quis a quo
ipsi jejunia ambulando ignorant, et ad quoscunque viclus fuerit, ipsius et servus est. Ecclesix sux nani-
•
supervenerint jejunanles , aut pro superventu ho- que DominussecundumTrinitatis nomen tres gradus
spiiali cogunt eos jejunia frangere; atit non erube- doctrinx constituit; primurn prophetarum , aposto-
scunt sua voce eis hoc diccre, raagis eos propter lorum secundum , doctorum tertium : sub quorum
avaritiain jejunare , ut non bospitem velint recreare iniperio vel tloctrina Christi regerentur Ecclesix ct
posSviam; et per vagam sux consuetudinis gulam scholx; ut pastorura vice sanctis ovilibus divinas
cogunt perseverantium jejunia violari: eum illi la- oves ct clndant et doceant, dicente^ Domino per
 955 AUCTORISINCERTI 956
Isaiam prophetam : Dabo vobis pastores secundum A tuum? Tu vero odisti disciplinam ( Psal. \LIX ,
cor meum , el pascent vos pascenlescutr. disciplina Malth. vn). Et qui in fralris tui oculo festucam
(Joctn. xv), et ipso Doniino dicente : Simon Joannis, vitlcbas, in tuo trabeni non vidisti ? Non ab eo per-
pasce oves nteas: docentes eus servare ea qum man- sona in monasterio discernatur; non unus plus ame-
dtwivobis.Et ecceego vobiscum sum omnibus diebus tur quam alius; nisi queni in bonis actibus invene-
usque adcomummalionemsKcuii (Mullli.wvni). Ideo- rit meliorero. Non convertenti servo pro merito
que omnes, quibus adhuc insipientia mater est, ex- nationis prxponatur ingenuus. Quare ? quia servus
pedit sub utiius esse potestale majoris : ut docloris sive liber omnes in Christo unum sumus; et sub nno
arbilrio ambulaiiles, iter voluntaiis proprix discant Dominp xqtialem serviiii mililiam bnjulamus. Quia
tescire. Per doctoreni enim nobis iinperat Domi- non esl apud Detimpersonarum acceplio(I Cor. xvn ;
nus : quia, sicul dixit superius, cum ipsis doctoribus Rom. n). Sclummpdo in hac pnrte apud Deuni dis-
est semper omnibus usque ad consummaiionem cernimur, si ab aliis meliores factis inveniamur.
Sieculi : sine dubio non aliud, nisi nos xdificalurus Et tanien ut ostendat Deus circa omnes pielalis sux
per CPS,diccnle ipsc Domino discipulis snis, docto- clcmcnliain, pariier jubet elementa, vel terram ju-
ribus n&stris; Qui vos audit, rne audit, et qni vos sper- siis vel pcccatoribus famulari xqualiler. Ergoxqua-
nit me spernit (Matth. x). Ergo si qux a doclnribus B lis sit ab co cmnibus charitas; una prxbcatur in
audivimus, ct facimus, non jani qux volumus cxer- onmibus diseij.lina. In doctrina sua namque abbas
ceraus : ut h die judicii nihil liabeat in nobis quod aposlolicaiu dcbet illam seniper formara servare, in
sccum diabulus vindicet iu gehenuam, qnia i;i nobis qua dicit: Argue, obsecra, increpa (I Tim. iv) : id
hoc semper cgit Dominus, quodju.licaret ad gloriam. est, miscens lemporibus tempora,terroribus blan-
CAPUT II. dimenta, dirum niagislri, pium patris ostendat af-
1NTERROGATIO DISCIPULI. fcctuin; id est, indisciplinatos et innuietos debet
Qualis debeat esse abbas ? argucre: obedientes et miles, ct palientissimos, ut
RESPONDET DOMINUS PER MAGISTRUM. in melius proficiant, obsecrarc : negligcntes et con-
Abbas, qui prxesse dignus est monasterio, semper temnentes ut increpet admonemus. llumilitalis vero
meminere debct quod dicitur, et nomen majoris lalem in se eis formara debet ostendere, qualem
factis implere. Christi enim agere creditur vices in Dominus contcndentibus de gradti fortiori aposiolis
monasterio, quando ipsius vocatur pronomine, denionslravit; id est, cum apprehensa manu infan-
dicente Apostolo : Sed accepislis spirilum adoptionis tem in medio eoruni deduxissel, dixit: Qui vult esse
Miorum, in quo clamamus Domino, Abba pnter intcrvos forlior, sit talis (Mall.'t. xvm). Ideoque quid-
(Rom. vin). Ideoque hic abbas nihilcxtra prxcepluin quitl abbas discipulis pro Deo agendum injunxerit,
Domini, quod absit, dcbet aut docere, aut consli- impleat iaclis, et tradens omnia ordinalionis sux
tuere, aut jubere: ut jussio ejus, vel nionitio, sive protelo scquanlur rocinhra, qua duxeril caput. Cha-
doctrina fcrihenlum divinx juHitix in discipulorum ritatem vcro vel gratiam talem debet circa oranes
Btentibus couspergatur. Meiiior semper abbas, quia fratrcs liaberc, ut nulluiu alii prxferens, omnibus
doctrinx sux, vel discipulorum cbedientix, atnba- discipulis vel filiis suis amborum parentum in se
rma rerum in ixemenda judicio Domini facicnda nonieii exhibeai: nialrcm, cis stiatn prxbens xquali-
eril discussio. El sciat abbas culpx pasloris incum- ter chariiatem : patrera, sc eis mensurata pietale
bere, qtiidquid in ovibus palerfainilias utilitatis mi- ostcndat. Meminissedebet abbas seniper quod dici-
nus potuerit invenire. Tandem iterum erit liber, ut tur. Quia cui plus crediiur, pltts ab eo exigitur: et
si inquielo vel inobedienli gregi pastoris fuerit om- sciat, quia qui suscepit aniinas regendas, paret se
nis diligentia altributa, el morbidis eartini actibus atl ratioiics rcddendas. Et qtianlum sub cura sua
ufliversa fuerit cura exhibila, pastor eorum in judi- fralrum habere sciverit numerum, agnoscat pro
cio Domiui ahsolutus dicat cum Prophcta Domino : certo, quia in die judicii ipsarum oinnium ani-
Non abscondi in corde meo veritatem tuam; et sa- maruin tanlas est rcdditurus Domino raliones ;
lulare tuum dui: Ipsi aulem contemnentes spreve- sine dubio addita et sua : qtiia ut fratres in moiia-
runt me (Psal. xxxix; Isai. i). Et lunc deiiuwn stcrio propriam non agerent voluntatem, hujus sem-
ioobedieuiibus curx sux ovibus pcena sit eis prxva- per jussiouibus omni odedientia militarunt. Quia
lens ipsa mors. Ergo cum aliquis suscipit notncn cum discussi fuerint de omnibus actibus suis, dicturi
abhatis, duplici debet doctrina suis prxesse disci- sunt in judicio Domino^omnia facta sua per obe-
pulis : id est, omnia bona et sancta factis amplins dientiam a jussione impleta esse rnagislri. Ideoquc
quam verbis ostendere; quomodo intelligentibus di- debet seroper caulus esse magister, ut omnia qux
scipulis mandata Domini proponat; duris corde ve- imperat, oinnia qux docet, omnia qux emendat, de
ro et simplicibus faclis suis divina prtccepia mon- prxceptis Dei, justitia dictante, monslreniur, qux
slret. Omnia vero qux discipulis docuerit esse con- futnro judicio non condemncnlur ; timens seniper
traria, in se faclis indiGetnon agenda : Ne aliis prm- fuluram discussionem paslor de creditis ovibus. Quia
dicansipse reprobus invenialur (I Cor. IX); ne quan- el cuin tle alienis ratiociniis cavet, redditur de suis
do illi dicat Deus peccanli: Quare vero lu enarras sollicitus; ct cum de monitionibus suis cmendationes
iuslitias meas, et tumpsisti testamentummcum per os aliis subministrat, ipse efficitur a vitiis emendatus.
987 REGULA. 958
Quidquid vero abbas pro uiiiitatc monasterii agere A sed magis benedicere; persecutionem pro justitia
aut facere voluerit, cum consilio fralrum agal: el suslinere, non esse superbum, non vinolentuin, non
convocalis omnibus fratribus de ulilitale roonasterii multum edacera, non somnolenlum, non pigruui, non
tractetur conimuuiter: ita taineo non libero aitou murrauriosura, spera suam Deo committere : bonum
fraires aut invito sux pietatis arbilrio, sed jussione aliquid in se cum viderit, a Deo lactum magis quam
et iuiperio abbalis eligendis forte consiliis applicen- a se existimet; maluro a se factuui judicet, et sibi
tur. Nam ideo oiiinium quxralur consiliiiin, quia et diabolo iniputet : desideria sua a Deo periiei op-
quot bomines, tot sunl pro diversitaleinlerdumseu- tare : substanliam suam non in solo lahore nianuum
tentix : ne forte, a quo non speralur, raelius subito suaruni, sed plus a Deo sperare : dieni judicii timcre,
ttetur consiliuin, et communi ulililali boc roagis gehennam expavescere : vilam xternam et Jerusa-
prolicial: et de roultis consiliis quod eligalur facile lem sanctain desiderare : mortera quolidie ante ocu-
iuvenitur. Quodsi dc omnibus nullus aplum poluerit tos suspectam habere : aclus vitx sux omni hora
dare consilium, tunc abbas, rcddita ralione consilii custodire : in quovis loco a Deo se respici pro cerio
sui, conslituat quod vult. Et justum est ut membra scire; cogitationes malas cordi suo advenientes ad
caput sequantur. Ideo omnesfralres diximus ad con- Chrislutn mox allidere debere : os suum a malo vel
silium debere vocari; sed in sententiaro monasterii: B pravo eloquio custodire ; multum loqui non amare;
quia res monasterii omnium est, et nullius est. Ideo verba vana aut risui apla non ex tolo loqui; risum
omniuin, quia proficiendo successionem quandoque mullum aut excussum non amare; lecliones sanctas
in monasterio vicibus de se fralres exspectant: ideo Ubenter audire; oralioni frequenler incumbere ;
nullius, quia nibilin monasterio aliquid sibi a fralri- mala sua prxlerila cura lacrymis vel geinilu Deo
bus peculiariter vindicatur. Et nullus suo aliquid confiteri in oralione quotidie : de ipsis roalis de cx-
conslituil ut faciat arbitrio, sed omnes sub imperio lero emendare : desideria carnis non perficere :
degunt abbalis. Qui ergo abbas sanctx hujus artis voluolatem propriam non audire : obedientiam ad-
sit artifex, non sibi ipslus artis, sed Domino assi- monitione abbatis parere : non cupere dici se san-
gnans ministeriura, ctijtis in nobis gralia fabricatum, ctum anlequam sit, sed prius esse quod verius dica-
quidquid a nobis sancteperficitur : qux ars deceri et lur, et sic dici debere. Prxcepta Dei factis quotidie
disci debet in mcnasterii officina et exerceri, preut adimplere; castilatem arnare ; nullum odire ; zeluro
cum spiritalibus ferrameiitis. non habere; invidiam non exercere; conlentionem
non amare : ante solis occasum cum inimico redire
CAPUT III.
in gratiara; omnibus bonis ex toto corde obedire; et
LNTERROGATIO DISCIPULI SEQUENTER. " de Deo hunquam desperare.
Qumest ars sancta, quam docere debet abbas discipu- Ecce hxc ars est sancta, quam ferramentis debe-
los in monastcrio?
mus spiritalibus operari: qux ars sancta cum fuerit
RESPONBET DOMLNUS PER MAGISTRUM. a vobis die noctuque incessabiliter adimpleta, et
Qux hrcc est ars sancta ? primo credere, confiteri cuin unusquisque in diem jndicii Domino Deo futu-
et timere Deum Palrem, et Filium, et Spirituin san- rorum et factorura suorum opera signaverit, tunc
Ctum,unum Deum in Trinilate, et trinuin in unitate; bxc ars, qux ex Dei voluntate descendit, cum a
trinum in una deitale, solum et unum in Irina ma- nobis perfecta et inculpabiliter Doiniiio fuerit in die
jeslatis potentia. Ergo hunc ex toto corde et ex lola judicii reconsignata, illa merces nobis. a Doroino
anima diligere, et proximum tanquam seipsuro. repensetur, quam nobis fidelis Dominus promitlit,
Deinde non occidere, non adulterare, non facere qux prxparalur sanctis, et Deum tiraenlihus, et ha?c
furium, non concupiscere, non falsum testimonium prxcepla factis implentibus ; habitandi in perpetuo
dicere; honorare patrem et matrem : et quod sibi terram, septies argento lucidiorem: de cujus camera
quis non vult fieri, alii "nefaciat. Abnegare semet- cceli non istius solis vellunx, nonstellaruincandor,
ipsum, ut scquatur Christum; corpus pro anima U sed ipsius Dei perpetua majestas luccbit. In cuju»
casligare, dclicias fugere, jejunium amare, pauperes lerrx fulgore niellis et lactis, vini et olei fluniina
recreare, nudum vestire, infinnum visitare, mor- in xternura currentia prxparanlur. ln quorum ripis
tuum sepelire, in tribulatione subvenire, dolenlera diversarum fructus arborum varios et diversos duo-
consolare, mutuum dare indigenti : a sxculi actibus decies in annum nascentes, non cultura horainis,
se facere alienutn : nihil amori Christi prxponere, sed abundaniia Deilatis, qui non fame delectant ad
iram non perficere; iracundix tempus non reservare; vescendum, vel esurie appetuntur ad manducandum ,
dolum in corde non tenere ; de conscienlia pacein sed postquani oculinostri ipso visu fuerint saginati,
falsam non dare, fratri fidem servare ; non aroare insuper unicuique hoc sapit in os quo fuerit delecta-
detrahere; proraissuin complere, et uon decipere, tus. Sonant ibidem jugiter super ripas illorum flu-
charitatem non derelinquere; non amare jurare, ne minum posita organa hymnorum: qux ad laudem
forte perjuret; veritatem ex corde et ore proferre; regis ab angelis psallentibus simul sanctis archan-
malum pro malo non reddere; injurias non facere, gelis deeaniamur : quarum dulcedine vocum ita
sed et factas patienter suflerre ; inimicos plusquara sanctoruin delectanlur auditus, ut ipsa modula-
amicos dijjgere; maledicenles se non remaledicere, tione canoris nimia deleetalione garrula mens plu$
959 AUCTORISINCERTI 960
libeat exsultare: cum in duplici fulgore coelilerrx- A \ xternx, mox ut aliquid imperatura a majore audie-
que diviniter radiantis, in ipso candore terreni lumi- rint, moram pali nesciunt in sequcndo. De quibns
nis ornata auro vel gemmis Jerusalem civitas diver- Dominusdicit: Obaudilu auris obedivitmilti (Psal.
sarum margaritarum rutilatione coruscet. Cujus xvu). Et item dicit doctoribus : Qui vos audit, me
muri vel poitx, platex, vel vici canorx vocis suavi audit (Matth. x). Ergo hi tales relinquentes staiim
modulaminepersonant Alleluia. In qua exsultatione qux sua sunt, et volunlatem propriam deserentes ,
sancti in imagine ccelesti fulgentes, gaudebunt se moxex occupatis manibus, et quod agebant iraper-
de perditione sxculi liberatos, has divitias coelestesa fectum relinquenies, vicino obedientix pede ju-
Deo in perpetuum meruisse. Unde quo tramite ad benlis vocein faclis sequunlur: et veluti uno mo-
lalia perveniendum sit, ad textum superioris pagi- mento prxdicta magistri jussio, et perfecta discipuli
nxrecitamus. opera in velocitate limoris Dei ambx res commu-
CAPUT IV. niter cilius explicantur. Sed hxc paucorum perfe-
INTERROGATIO DISCIPUI.I CONSEQUENTER. ctorumque fornia, infirmorum, et pigrorum aninios
Qumsunt ferramenta spiritalia, cum quibus operari in desperatione sua satis non reddat attonitos, sed
possumusarlem divinam? moneat imitandos non considerantes in nobis di-
RESPONDET DOMINUS PERMAGISTItUM. B 1 versa esse vasa flebilia, cum roultum in diversis
Qux ? fides, spes, charitas, pax, gaudium, man- pigritix contulit tarda natura. Nam quorumdam au-
suetudo, humilitas, obedientia, taciturnitas; prx ditus noscuntursurdo stuporehebescere, quorumdara
omnibus castitas corporum, conscientia simplex, etiam animosfusionesubila in silvosis cogitalinnibus
abstinentia, puritas, simpiicitas, benignitas, boni- cernimus aberrare. Ideoque remissius districtionem
tas, misericordia; prx omnibus pielas, temperantia, obedientix in doctoribus relaxamtis, ut combinata
vigilantia, sobrietas, jnstitia, tequitas, veritas, dile- prxceplione discipulis et jussionem suam magistrum
ctio, mensura, modus, et perseverantia usque in non pigeat repetere, secundumtestimoniumDomini,
iinero. qui vocavit, Abraham , Abraliam (Gen. xxn). Qux
CAPUT V. ergo repetilio manifestatnobis Dorainuinostendisse,
1NTF.RR0GAT10 DISCIPULI. non posse sufficereunaiii voccm audilui. Nam in
QIKBest materiesvel causa malorum,qtimin fornace ipsis interrogationibus repetita magistri vox reprx-
timotrisDei excoqui debet? Vel qumesl mrugo,vel betur discipulis. Secunda ideo interrogatio non res-
sorUidilio vitioram,quam de nobis decetlima ju-
stilimmundare? pondentibusjuste indulgetur,ut prima adhucdiscipuli
taciturnilas non reatui, sed reservaix magistro re-
RESPPNDET D0M1NUS PERMAGISTRUM. " verentix custodia
deputetur. In qua reverentia ulilis
Cavenda nobis vitia hxc simt: Primo superbia,
discipulus tarde credilur frangere lacilurnitatem,
deinde inobedientia, mulliloquium,falsitas, avaritia,
quam continet; ut non ad interrogationem tuam
cupiditas, zelus, invidia, iniquitas, odium, inimicitia, mox prreceps in lingua suis te respcnsis occupet
ira, rixa, contentio, fernicatio, ebrielas, voracitas, prius. In prxceptionibus vero ideo magistri jussio
murrouratio, impietas, injitslilia, pigritia, fttrtum,' repetitur, ut quamvis tardi aut negligentessint au-
detractio, scurrilitas, levitas, imraundilia, vanilo- ditores, cum secundo eis dicta primitus repetuntur,
quium, risus multus, vel cxcessus; subsannatio,' usque adeo dignum est, ut secundajam obedienlibus
concupiscentia, dolus, arobitio, vacatio. Hxc omnia1 factis mora rumpalur. Si vero lertia , qux absit ut
non sunt a Deo, sed opera sunt diaboli: qux in die!
contingat, in discipuliscbedientix mora fuerit, culpa
judicii a Deo meritum suum, perpelui ignis gehen- contumacix reatui deputelur. Nam et illud de dua-
nam, merentur. bus vitiis congrue hic et convenienter taxandum
CAPUT VI. est (Matth. xvn): id est, Iatam, qux ducit ad mor-
INTERROGATIO DISCIPULI. tem; et arctam, qux ducit ad vitam. In quibus
Qumest offtcinadivinmartis, vel operatio spiritalium 1 duabus vitiis diversorum hominum obedientix
gra-
ferramenlorum? |x
diuntitr: id est, per latam viam sxcularium, et sara-
RESPONDET DOMINUS PERMACISTRUM. et gyrovagorum monachorum: qui aut
Officinavero monasterium cst; in qua ferramenta baitarum,
bini et lerni sine majore ipsi sibi xqua-
cordis in corporis clatisura reposita opus divinx singuli,
liter viventes , et voluntarie ambulantes, et pro
arlis diligenti custodii perseverando operari potest.
alterno imperioquidquid placuerit sibi, vicibus in-
CAPUT VII.
vicem imperantes, et qux voluerint peculiariler in
INTERROGATIO DI^CIPULI. se defendentes: cura in proprio unusquisqueconsilio
De obedientia discipuli,qualis debeat esse.
non vult se vinci, scandalumsibi lales nunquam la-
RESPONDET DOMINUS PF.RMAGISTRUM. ciant esse absentein. Moxpost sludiosamlitem inale
Primus humiliiatis gradus est obedientia sine e congregati, a se invicem separantes, et sicut grex
mora. Sed hxc forma paucis convenit, el perfectis;; sine paslcre oberrans, per diversa dispersus , sine
his, qui nihil sihi a Chrislo charius aliquid xsti- dubio Iupi faucibus occursurus; providentes sibi,
mantes propter servitium sanctum quod profess: >: non Deo, sed proprio arbitrio novas iterato cellas,
sunt, ve!propter melum gehennx, vel divitias vitx£ et de se solo sibi soli abbalis nomina imponeutes,
961 REGULA. 962
monasteria videas plnra esse quam monachos. In hoc A \ quain animce, redduntur securi. Quia sive bene,
enim via lata a talibus creditur ambulari, cum in sive roale, pastori incumbit quod in ovibus exer-
nomine nionachi comuiuni more viventes, cum laicis cetur; et illum tangel in discussionis judicio ralio-
solo tonsurx habitu separali, obedientias suas magis nera reddere, qui iraperat, non qui imperala per-
desideriis subministrant, quam Dco ; et suo judicio ticil, sive bona sive mala. ldeo enim via ar.gusta a
putant sibi licere, qux mala sunt: el quidquid vo- talibus creditur ambulari, quia propria in eis desi-
luerint, hoc dicuntsanclum, et quod noluerint, hoc deria minime adimplentur : et non quod volunt
putant non licere. Et acceptum duceules, ut cogita- perficiunt, sed alieni judicii jugum trahentes , quo
tionibus suis corpori eorura magis provideatur, ire delectationibus suis voluerint, repelluntur; et
quam animx; id est, victum , vestitum, et cal- a roagistro eis quod agere aut facere denegatur.
ceariura magis sibi melius ipsi posse cogitare, quam Amaricalur voluntati eorum quotidie in monasterio
aliura : nara de fuluris raliociniis anirox negligendo pro Doinino, et ad probaliouem quxque injuncta
ita se reddunt securos, ut sine majorum probatio- fuerint, sustinent velut in martyrio patienter; sine
nibus sub proprio arbitrio mililantes, credant se dubio illud Doroino cum prophela dicturi in mo-
omnem legem et justitiam Dei perfecle in cellula nasterio : Propler te morte afficimur tola die; msti-
operari. Nam si forte supervenientium quorumdam B ] mali sumus ut oves occisionis (Psal. XLIII).Et item
majorum cum emendationum quxdaro eis monita dicttiri poslea in judicio Domino : Probasti nos,
minislrantur, et inuiilis eis docetur talis solitaria dis- Deus,igne nos examinasli, sicul examinatur argentum,
posilio Labitandi, mox eis displicel cum ipsa ducto- intluxislinosin laqueum posuisli tribulationesin dorso
ris persona consilium ; et statim non in consentiendo noslro, imposuisli hominessuper capitu nostra (Ibid.
ei, vel in sequendo eum emendalionem promittunt; LXV).Cum ergo dicunt: lmposuisli homines super
sed respondent, se vivere debere simpliciter: ne- capita noslra, noscunlur habere super se debere ma-
scientes illud quod dixil Prophela : Corrupti sunt et jorem conslitutum vice Dei, quem in monasterio
abominabilesfacti sunlin voluntatibussuis (Psal. xm). limeant. Et subsequentes testiroonium convenienler
Et illud lestimonium Salomonis,quod dic.it: Sunt vim item Domiiio dicent in illo jam sxculo : Transivimus
qumtidenlur hominibusreclm, quarum finis usquead per ignem el aquam, el induxisli nos in refrigerium
profunduminferni demergil(Prov. iv). Ideo enim via (Ibid.); hoc est, transivirous per amaricaliones
Iata a lalibus ambulalur, quia quocunque eos desi- voluplatum npslrarum , et servilio obedientix per-
deriorum duxerit pes, raox assensu sequuntur : et venimus ad tux refrigerium pietalis. Sed hxc ipsa
quidquid coucupierint, concupiscentix eorum illico obedienlia tuuc acceptabilis erit Deo, et dulcis ho-
paralissimus servit effectus; et novos sibi licentix C minibus, si quod jubelur non tepide, non tarde, vel
calles, vel ul liberi sine magistro arbitrii facientes , cuin murmuratione, vel cum responso nolenlis effi-
viam vilx sux illicitis voluplatum diversiiatibus cialur. Quia obedientia, qux majoribus prxbetur ,
deleclant; et quocunque etiam delectationes volue- Deo dalur. Sicut dicit Dominus doctoribus nostris :
riut progredi, licentes et patulos sibi prxbeant Qui vosaudit, me audit (Matth. x). Et alibi dicit :
gressus : illud semper scire nolentes , quia homini Qbaudilu auris obedivil milii (Psal. xvn). Ergo ipsa
creato mors juxta introilum delectalionis posita sit obedienlia, curo bono aniroo a discipulis prxbeatur;
(Eccli. xviu).Et quodeisdiclumsit: Poslconcupiscen- quia hitarem datorem diligit Deus (II Cor. ix). Namsi
lias tuas non eas, et a voluntalibustnis averte (Ibid.); cum malo animo discipulus obedit, non soluro no-
surdo atiditu pertranseunt. E contrario, quibus vero bis ore, sed et Deo de corde improperat, quod malo
ad vilam xternam ambulandi amor incumbit, idco animo facit. Et quamvis impleat, quod eis fuerit im-
angustam viam arripiunt, ut non suo arbilrio viven- peratum; tamen acceptuin jam non erit Deo , qui
tes, vel desideriis suis, et voluntatibus obedientes, cor ejus respicit iiiurmurautis: el quamvis faciat
sed anibulantes alieno judicio, et imperio, non solum quod jubetur, tatnen cura malo illud faciat animo ,
in supradictis desideriis suis et volunlatibus coar- nullain de ipso facto uiercedem Dorainus iroputa-
clantur, et facere suum nolunt, cum possunt, arbi- 0 bit: cum scrutans raox Deus corda ejus, triste fa-
trium; sed etiam alieno se iraperio subdunt, et in cientis votura in eo invenit.
ccenubiis degentes abbateni sibi prxesse desiderant.
CAPUT VIU.
Et sine dubio hi tales illani Domini imitantur sen-
tenliara , qux dicil: Non veni facere votuntatem INTERROGATIO DISCIPULI.
meam, sed ejus qui me misil (Joan. vi). Et proprium De taciturnitale discinulorum, et qualis et quanta de-
non facientes arbitrium, abnegantes propler Chri- beat esse.
stum semetipsos, sequunlur Deum , quocunque ab< RESPONDET DOHINUS PERMAGISTRUM.
batis prxceplio duxerit. Et non solum de tempora- Humani generis niachina nostrum est corpu-
libus necessariis, id est, victum, vestitum, et calcea- sculuui: et cum sit mensura
parvum, el in aliquantis
rium non coguntur sibi sub abbaiis sollicitudine hominihus vix quinque a lerra pedibus eri-
prolixis
cogitare; sed et de futuris sux raiiociuiis animx gatur, o jaciautix vanitast oinnis homo vivens in
solaui in omnibus prxceptori obedientiam niini-
ipsa parvitale sua alliludinem ceeli et latiludinem
strando, de cxteris utilitatibus suis , tara corporis
terrx.putat sesua sapientia mensurare. Undescientes
863 AUCTORISINCERTl 9«
nos ex limoterrx esse vasa flebilia, et qnasi quasdam A transgrediar murum (Psal. xvii). Si vero eloquio ira-
terrx glebas, ad parvtim tempus erectas de terra, cundo, autpravo, aut vano, negligenlia os arma-
insuo sulco denuo recasuras; hutniliatiergo lanquam verit, mox ciauso ore et signato crucis sigillo in
de terra pulvis dicamus qtiod sumus : Ergo hxc corde sibi loquatur, dicens cum Propheta: Dixi
caro corpusculi nostri quasi quoedamdomus est ani- cuslodiam vias mens, ut non delinquamin lingua inea.
morum; sic viix ministerio attrihuta , sicul servit Posui ori meocustodiam: obmutui, et Immiliatussum
gladio thera. Sedem vero ipsius animrc in cordis nimis, et silui a bonis. flis ostcndit Propheta , si a
credimus radice fundataro : qux radix duos in cer- bonis eloquiis propter taciturnitatem debet inter-
pcre suprenms possidet rainos , et pltis fragilcs in dutn taceri, quanto magis a malis verbis propter
peccalo. Unum, in quo corporali ramo quasi per peccati pcenam debet cessari? Ergo quamvis de
quasdam fenestras oculorum foraminibus de inlus bonis et sanctis, el xdilicalionura eloquiis perfectis
aniniam credimus respicere, et de inlrinsecus con- discipulis propter laciturnilatis gravitatem rara lo-
cupiscentiassuas ipsam semper intelligimus incitare. quendi concedalur liccnlia , tamen ab aliis verbis
Alium ramiim, in quo conceptes felus cordis ipsa non interrogati fratres tandiu in taciturnitate sile-
in nobis sonat parluriens per lingux eloquium ; ut scalit, quandiu taciti frena cris eprum abbatis
per portam exiens oris occupet alienum autlilum; B interregatione laxentar. ideoque lacituniilas de-
et quidquid in nobis a^itatur et movetur-, animx bet magnopere a fratribus custodiri: Quia in mul-
est actus in corpore. Unde e contrario fit, ut mi- tiloquio nen effugiturpecctitum(Prov. x). Et ideo,
grante de ipso domicilio anima , lotuin in morluo mors el vila in manibus tingtim(Ibid. x). Nani loqui
horoine desit quod agebatur in vivo ab anima, qux et docere magistrura condeccl, tscere et audire di-
et mox sua lerrx mortua reddita gleba, reverteris scipulo convenit.
in naturam lerrx hominis lerra, absconsoquehomine CAPUTIX.
in sepulcro, recooperta fossa in figura sua terra re- 1NTERR0GAT10 DISCIPULI.
deat pavimenti; ut similis tunc fuisse terra vivente
ordine tacentes fralres aliquas inlerrogaliones
agnoscatur in homine , qux animx f.ierat vigore Quo faciant abbati.
erecta , et peregrina vitx mutaia ad tempus. Ideo
anima a nobis migrante rigore slare non polest RKSPONDET DOMINUS PEIt MAGISTRUJI.
nostri corporis lerra: sed cadens in iiatiirain suam Cum dc malis tanquam de bonis elequiis freno
abscondit in sinu suo terra factura.n, quam genuit. taciturnitatis constringuntur discipuli, et licentiat
Ergo si hxc anima in nobis oculorum visum , oris ecmm aditus prxsenlis magistri custpdia obser-
eloquium, auriuin agit auditum ; et cupil propler fu- C vantur ; cuiu nccessarix utilitati eorum aliqux itt-
turam discussionem facloris sui, voluntati Dei ob- terrogaiiones advenerintadhucclauso ore ct signato
temperare, et ejus dum vivit inililare prxceptis, tacitx gravitatis sigillo, stantes ante majorem incli-
claudat concupiscentiis suis oculorum fcnestras , el nato humiliialis capite, clatisuni in silentio os clave
humilialos declinet in terram aspeclus; ut mala non beiiediclionis aperiant. Quod si semel dictx benc-
videat; et cum curvatus fuerit noster obtutus, ne dictioni ad postulandum eloquiuro adhuc non rss-
quxcunque viderit anima eoncupiscal. Habet tleinde pondeat magislri perniissio, iterato humiliaiionis
anima nosira constitutam portam oris, et seram den- capite, et benedictione sola iterum repetita, denuo
tiuin, quam pravo claudat eloquio : ut non accuset ab abbale postuletur licentia. Quod si nec sic ab eo
anima factorem suum munificum sibiminiine cuslo- responsum fuerit, curvato item in humilitate disci-
diam fabricasse; id est, cum pronioverit a cordis pulo, jam ipse frater se lunc demum removeat; ne
radice aliquid in fratrem, et senserit se cxterioris aui niniius ei appareat, aut improbus , et suo operi
inuri claustira; id est, oris et dentiuro sibi exitum reddilus atlhuc gerat pcrsonam tacentis ; ut in ipsa
denegari, revertens denuo ad radicem cordis , ibi humilitale lacilurnitatis exisiimet semetipsuin ideo
pereat in abhorricalione sua, et tit parvulus allidatur indignura judicatum ad loquenduro abbatis judicio ;
ad pelram, quam nascendo per linguaro crescat ad aut forte ad probationem inveniendx huhiilitalis,
pcenam, Alii vero rami corporis noslri, qui imperio putet sibi discipulus laciturnilalis ideo fuisse non
cordis deserviunt, a peccato facile refrenantur; id apertam clausuram. Ideo enim ipsam solara benedi-
est, taclus manuum , et gressns pedum : quia furem ctionem dcnuo diximus repetere ; ut cum sola est,
clausura catenx, et homicidara timenda refrenant et sine alio eloquio, tamen reservala diu tacilurnitas
judicia, et fugacem retinet pedica. Ergo illa, qfix su- conservetur : cum denuo repelilur, et post ipsam
perius diximus, tria suprema cautitis debent a fra- mox a nolenle discedilur, atlhuc cOnservariprobata
tribus custodiri: id est, cogilatio, eloquium, et humilitas sentiatur. Nonideo repetitio discipuli reof-
aspectus. Cogitatio, ut mox captivaverit mentem fertur magistro , ut non solum propter spirilatem
mala cogitatio, signata stalim a fratribus sua fronte , probationem ad inveniendam humilitatem discipuli,
vel ipsuro pectus , mox ac prxcepta Christi suarn dici possit tacere niagistcr; sed ne et corporaliter
convertat memoriam, et dicat sibi frater cum Pro- per cogitatum animo occupatus, vultus ejus aliis eo-
pheta : MemorfuiDei, elconsolalussum (Psal. LXVII). gitalipnibus obstupescens, vpcem precahlis discipuli
Et idem dicat: A teeripiar a tetttaiione,et in Deo meo surdis auribus prxtermittat; et ne ipsum jnagistrum
aRK REGULA. 965
in irx cogat Ai eis imperetur silentium. Psalmos vero vel scri-
per niraiam et importunam tuimilitatem
vitium declinare; et imporluna humilitas in impe- pluras, extra illas horas t*-es, in quibus quotidie
dimento scandali deputetur. Ideo eniin diximus post sine labore tangit legi; et sic laborantes fratres re-
sibi ex animo permittantur. Ilanc vero tan-
secundara suggestam benedictionem noienti majpri censere
tertiam jam npn repetere debere , sed mox disci- tam taciturnitatis clausuram superius prxsente
abbate de perfeclis apud Deum taxavimus; his qui-
pnlum exinde debere discedere, et cnm ipsa tacitur-
nitate opus laboris, quod faciebat, debere perficcre. bus nunquam de Deo oblivio sobripit, et vitia oris
Hxc interrogatio benedictionis , qux vix sola taci- qtixrunt diligenter cavere, et ex toto mundi, ve-
luti angeli, et a bonis eta'raalis eloquiis quxrunt
turnitatelaxalur, cum inclinalione humiliaticapitisa
lacere pro Domino. Sed quia diversitas concessx
dtscipulis prxbeatur ; id est, in omni loco , per om- secundum mensuram fidei, niaxime in negli-
nem horam; hoc est, in monasterio, in agro, in via, gratix
in horto, vel in quovis locp:ut nunquamdesitmenli genlibus poterit minorari, tepidis et imperfectis, et
ininus in sollicitis hoc relaxamus, ut de sxcularibus
nostrx memoria Dei, propter quem aguntur hxc
duntaxat sine peccato aliquid qux ad
omnia ; ut cum forte aliquis ignarns, talem frairera inquirendis,
: tacitus el tristis et xdificationem spiritalem non pertinent, nisi petita
interrogaverit, dicens quare es,
inclinato ambulas vultu? respondeat ei: quia fugip B » benedictione fuerit magis concessa permissio , lo-
et timeo Deum : et ut custodiam rae ab quendi licentia non suraalur. De aliquo vero spiritali
peccatum ,
omui quod odil Deus, ideo sum mihi sollicitus sem- interrogando sermone, post benedictionem petitam,
roox loqui debcre discipuium. Scurrilitates vero, vei
per. Ad mensam vero sedentes , si interrogationes
verba oliosa, et risum movenfia xterna clausura
suas abbati volnerint intimare, ante bencdiciionem
dictam cnltelli aut cochlearii, aut panis percussura damnamus; et adtalia eloquia disc.ipuluronon ape-
rirc os permittimus.
indiciumsit magislro discipuli poslulaniis eloquiura.
Ilxc omnia animx pro Dco neccssaria: ideo sub- CAPUT X.
stantiam taciturnitalis constituimus clausura ser- INTERROGATIO DISCIPULI.
vari; ut ab oblivione quisnon decipialur tam facile, De humililale fratrum qualis debeat esse, vel quibus
et prxceps sit semper in lingua. Nam cum per clau- modis acqttiralur, vel quomodoacquisila servatur.
suram oris taciturnitas conlinelur, diu tractetur, vel RESPONDET DOMINUS FERMAGISTRUM.
purgetur in corde, quod possit mundum ct sine pcc- Clamat nobis Scriptura diviin, fralres, dicens :
cato de ore proferri, dicenle Aposlplo : Omne ver- Omnis qui se exaltat, humiliabilur. et omnis qui se
bum vamim de ore veslro non procedat, sed si quid est (_ humiliat exaltabilur (Luc xiv). Cum bxc ergo dicit,
admdificationem(Eplies. IV). Et item dicitScriplura : oslendit riobis omnem exaltationem gcnus esse
Sapiens paucis innotescit verbis. El maxime timere superbix. Quod se cavere Propheta indicat, dicens:
ideo, et omni hora nos a mulliloquio cnstodire de- Domine, non est exaltatum cor meum, neque elali
bemus : quia non potest tieri, ut inter mulla vcrba sunt octtli mei (Psal. cxxx). Et item repetil : Neque
aliquanta non exeant cum peccato, secundum Scri- ambulaviin tnagnis, neque in mtrabilibus super me.
pttiram dicentem : In muttiloqttio non effugitttr pec- Sed quid ? Si non humiliter sentiebam, sed exaltavi
caium (Prov. x). Unde et Propheta tradens nobisi animam meam, sicul ablactalus est super matre sua,
formam pstendit sc t'e his esse spllicitum , el lami ita retributio in animam meum. Unde, fratres, si snm-
a malis quam a bonis elcquiis debere tacere, , rmc huniilitatis voluinus culmen attingere, et ad
dicens: Dixil, cusloditm vias meas, ul noil peccer.tin exaltationem illam coelestem, ad quam per prxsentis
imgttaviea.Posui ori meo custodiam; obmului et tacuii vilx liuiiiilitalem ascendilur, vclumus veleciter
eliam a bonis (Psal. xxxvui). Hoc cst, cslenditur pervenire ; actibus noslris asccndentibus scala illa
perfecto discipulo, tam de malisquam debonis elo- erigenda est, qux erecta in ccelum in soranio Jacob
quiii debere tacere. Quia etsi loquenda sunt bonat apparuit, per quam ei descendentcs et ascendentes
eloquianondiscipulis,sed magistro debetur doctrina.. ty angeli monstrabantur. Non aliud sine dubio descen-
Namet sicut dicit Scriptura: Vita et mors in manibus>• sus ille et ascensus a nobis intelligilur, nisi exalta-
lingttm (Prov. xiv). Diligenter ergo et jusle dehett tionem descendere et ascendere humilitatem os-
lpsa amplius refrenari. llxc enim tanta tacilur- tendit. Scala vero ipsa erecta, nostra est vita in
nitatis dislriclx custodia perfectis et puris corde, ett sxculo; qux huroiliato ccrde et capite suo in prx-
mundis a peccato, timentibus perpetua gehennxJ senli hoc tempore exaltatum a Domino mortis exi-
incendia , et quxrentibus vitx xternx divitias im- tum erigat ad ccelum : latera enim ejus scalx cerlis-
mortales, merito prxcipitur observanda. IdeoqueJ sime credimus noslruni esse corpus. In qua latera
prxsente abbate non loquantur , nisi inlerrogatii diversos gradus humilitatis vel disciplinx evocaiio
discipuli: absente vero abbate , si de verbo Dei,, divina ascendendosinseruil.
sibi lamen lente et humiliter, non clamosa voce lo- Priraum itaque humilitalis gradum. in scala cosli
quentur : Quia omnis lenla locutio ab humilitatee ascendit diseipulus, si timorem Dei sibi ante oculos
desccndit. Si vero de inanibus aut de sxcularibus, , seinper ponens oblivionem omni hora fugiat, sem-
vel quibusvis verbis qux ad Deuin non pertincnt, , per sit raemor omnium qux prxcepit Deus : ut
inchoaverint discipuli loqui, mox a prxpositis suiss quomodo et gehenna contemnentes Deum depecca-
 961 AUCTORIS INCERTI 968
tis incendat; et vilam xternam, qux timentibus A , quotidie die noctuque Domino factorum nostrorum
Deum prxparata est, animo suo semper revocet: opera nuntiantur; cavendum ergo est omni hora,
et custodiens se omnihora a peccatis et viliis, id est, fratres, sicut dicit in psalmo tertio decimo Propheta
cogitationum lingux, manuum, peduin vei volunla- (Psal. xiii) ; ne nos declinanles in malum, et inu-
tis proprix, sed et desideria carnis. jEstimet se tiles factos aliqua hora aspiciat Dominus; et par-
discipulus a Deo semper de coclisrespici omni hora, cendo nobis in hoc lempore, quia pius est, exspectat
et facta sua omni loco ab aspectu divinitalis videri, nos converti in melius, dicat nobisin futuro judicio :
et ab angelis omnia renuntiari quolidie. Demonstrat Hmc fecisli, el lacui (Psat. XLIIT).
nobis hoc Propheta, cum in cogitatipnibus npstris Deinde secundum humililalis gradum in scala
ita Deum semper esse prxsentem ostendit, dicens : coeli ascendit discipulus, si propfiam non amans
Scrutans corda et reitesDeus(Psal. vn). Et item dicit: voluntatem, desideria sua non delectetur implere :
Daminus novil cogitulionesItomtnum quia vanm sunt sed vocem iliam Domini factis imitetur dicentis :
(Ibid). Et itera dicit : Intellexisti cogitaiwnes ineas a JVonveni facere volunlalem meam, sed ejus qui me
longe(Psal. xcni). Et item dicit: Quia cogilatiohomi- misil (Joan. vi). Et iterum dicit Scriptura : Votuntas
nis confilebilur tibi (Psal. cxxxvm). El, cor regis in habet pmnam, el necessitas parit coronam.
manu Dei (Psal. LXXV). Namut sollicitus sit adversus 6• Deiude lertium humilitalis gradum in scala cocli
cogilationes cordis sui perversas, dicat sibi semper ascendit discipulus, si postquam nihil suo judi-
vilis fraler in corde hxc : Tiotc ero immaculalus cio prxsumens eligat qux non expediant, dicente
corameo, si observaverome ab iniquitate mea (Prov. Scriptura : Sunl vias qum videnlur hominibusreclm;
xxi). Ad Iingux vero eloquia ita nobis agnoscimus quarum finis usque ad profundum inferni demer-
Deum semper prxsentero, cum dicit per Prophetam git ( Prov. xiv ). Et item dicit David : Corrupli
vox Domini : Qui loquiluriniqua non dixeiit in con- sunl, et abominabiles facti sunl in voluntalibus suis
tpeclu oculorummeorum (Psal. xvn). Et item di- (Psat. xui). Item dicit Apostolus : Omnia licent,
cit Apostolus : De vcrbo vano reddelis ralionem. sed non omnia expediunl. Omnia mihi licent, sedego
Quia mors et vita in manibus lingumposila est (Psal. sub nullius redigar poleslale (I Cor. vi). Ergo non
c; Prov. xiv). ln opere vero manuum nostrnrum soluni cavens hxc discipulus, sed et omni obedientia
itaagnoscimus Deum nobis esse prxsentem, cum sc subdat rnajori ; imilans Dominum, de quo dicit
dicit Propheta : lmperfeclum metim videruni oculi lui Aposloltis : Factus obediens usque ad moriem (Phil.
(Psal. cxxxvm). In gressu vero pedum nostrorum n). Et item vox Domini laudat de hac obediemia
ila agnoscimus Deuin nobis esse prxsentein, cum populum gentilium, dicens : Obuudituauris obedivit
dicit Propheta : Sine iniquilate cucurri, el dirigebam, G mihi (Psul. vii). Et sub abbate sibi ncs Dpiiiinus
exsurge in occursum mihi (1'sal. LVIII). Et ilem obaudire deinonstrat, cum dicit docloribus noslris :
dicit: Quo ibo a spiritu tuo?et quo a facie tuafugiam? Qui vos audit, me audil; el qui vos spernil, me spernit
Si ascenderoin cmlum, tu illic es, si descendero in (Luc x).
infernum, ades. Si sumpseropennas meas ante lucem, Deinde quartum humilitatis gradum in scala cceli
et habitaveroin poslremis maris : etenim itluc manus ascendit discipulus, si in ipsa obedientia duris et
tua deducet me, et tenebit me dextera lua (Psal. contrariis rebus, vel eliam quibuslibet irrogatis inju-
cxxxviu). Voluiitalem vero propriam ita prxsente riis tacile palientia: constantiam amplectatur, et susti-
Domino facere prohibemur, cum dicit Scriptura nens non lassescat, vel discedat, dicente Scriptura :
nobis : Et a voluntalibus tuis avertere (Eccli. xvni; Qui perseveraverit usque i» finem, hic salvus erit
Mattli. iv). Et iiem rogamus Dominura in oratione (Mattli. x). Et item de tali re hortalur nos Propheta,
Doininica, ut fiat illius voluntas in nobis. Docemur dicens : Confortelur cor tuum, et suttine Dominum
ergo merito nostram non facere voluntatem; cum (Psal. xxvi). Et ostendens Udelempro Doraino uni-
cavemus illud quod dicit sancta Scriptura : Sunt versa etiam contraria suslinere debere per sufferen-
vim qum ab hominibus putantur rectm, quarum finis tiuiu dicit Propheta personas : Propter le morte a[-
usqttead profundum infemi demergit(Prov. xvm). Et ficimur lota die : mstimati sumus ut oves occisior.,s
cum iterum caveraus iflud quod de negligenlibus (Psat. xun). Et securi de spe retribuiionis divinx
dicltim est : Corrupti sunt et abominabilesfacli sunl subsequuulur gaudeutes ac dicentes : Sed in omni-
in voiuntalibussuis (Psal. xm). In desideriis vero bus liis superamus, propler eum qui dilexitrws (Rom.
carnis ita nobis credaraus Deum semper esse prx- viu). Et item in alio loco Scriptura ex ipsorum per-
sentero, cum dicit Propheta : Domine, ante le omne sona dicit : Prebasli nos Deus, igne nos exami't:asli,
desiderium meum (Psal. xxxvn). Cavenduni vero sicut igne examinalur argentum. Induxisli ncs in la-
ideo raaltim desiderium, quia raors secus introitum queum; posuisli tribulationes in dorso nostre (Psal.
delectationis posila esl : unde Scriplura prxcipit LXV).Et ul oslendat nos sub majore esse debere,
dicens: Post concupiscenliastuas non eas (Eccli. xvm). subsequitur dicens : Imposuisti homines super capita
Ergo si oculi Domini speculantur bonos et malos, et nostra (Multh. v) : sed el prxceptum Domini in ad-
Dominusde coelo semper respicitsuper filios homi- verso, et in injuriis per palieniiam adimplenles, qui
num, ut videal, si esl inlelligens, aul requirens Deum percussi in maxillam prxbenl aliam ; sublata tunica
(Ptal. xxxiu): et si a depulatis angelis nostris diroittunt et pallium : angariati milliario vadunl et
909 REGULA. 970
duo : cum Paulo apostolo falsos fratres sustinent, ,A ipso corpore humilitatem videntibus se semper in-
et persecutionem sufierunt, et maledicenles se ma- dicet : quod est, in opere Dei, in oratorio, in mona-
gis benedicunt (II Cor. xi). sterio, in horlo, in via, in agro, vel ubicunque se-
Deinde quintum humilitatis gradum in scala cceli dens, ambulans, vel stans, inclinato seraper capite,
ascendit discipulus, si omnes cogitationes malas delixis in terra aspeclibus, reum se omni hora de
cordi suo advenientes, vel mala a se absconse com- peccalis suis existimans, jam se tremendo judicio
missa, per humilem lingux eonfessinnem abbati non reprxsentari exislimet : dicens sibi in corde semper
celaverit suo. Hortans nos de hac re Scriptura dicit: illud, quod publicanus anle templum stans fixis in
tievela Domino viam tuam, et spera in eum (Psal. terra oculis dixit: Domine, non sum dignus, ego pec-
xxxvi). Et ilem dicit : ConfileminiDomino, quoniam cator, levare oculosmeos ad ctelum (Luc xvm). Et
bonus esl, quoniam in tmculum misericordia ejus item cum Prophela dicat sibi talis discipulus : In-
(Psal. cv). Et Propheta Domino dicit : Deliclum curvatus sum, et humiliatus sum usquequaque(Psal.
meum cognitum tibi [eci, et injustitias meas non ope- cxvm. Ergo his oinnibus humilitalis gradibus a di-
rui. Dixi pronuntiabo adversum me injustitias meas scipulo perascensis, vitx hujus in liinore Dei bene
Domino : et mox : Tu remisisli impielalem cordismei persubitur scala ; et mox ad charilalera illatn per-
(Psal. xxxi). B veniet, qux perfecta foris miltit liiuoreiu. Per quam
Deinde sexlum numilitatis gradutn in scala cceli universa, quxprius non sine forroidine observabal,
ascendit uiscipulus, si omni vilitate vel extremitate absque ullo labore, velut naturaliter, ex consuciu-
contentus sit; et ad omnia qux sibi prxbentur velut dine incipiat custodire; non jatn tiiuore gehennx,
operarium nialum se judicet, ct iiidiguuin ; dicens sed amore ipsius consuetudinis bonx, et delecialio-
sibi ccm Propheta : Ad nihilumsum redactus, et ne- ne virttituin : qux Dominus jam per operarium
scivi; ut iumentumfaclus sum apud te, et eqo tentper suuni mundum a vitiis et peccalis a Spiritu sancto
tecum(Psal. xcu). dignabitur demonstrare.
Deinde septimum humilitatis gradum in scala cceli Quibus ergo perascensis gradibus, postexituin vi
ascendit discipulus, si oinnibus se inferiorem et vi- tx sine dubio talis anima ad illain retribulioneiu
liorera, non solum sua lingua pronuntiet, sed etiam animi inlroitura est, quam demonstrat Aposlohs
inlimo cordis credat affectu,: humiliaus se et dicens: dicens : Non sunt condignm passiones hujus smcuti
Ego aulem sum vermis, et non homo : opprobriumho- ad superveniuram cjloriam qum revelabitur in nobis
minum, et abjectio plebis(Psal. xxi). Exaltatus sum, (Rom. vni). Ulam viiam xternam lales animx rece-
et humiiiaius sum, et confusus(Psal. LXXXVU). El iietn pturx sunt, qux in sempiterna Ixiitia et exsultalione
semper dicat lalis frater Douiiuo : Lonum mihi est, C permanet, et ullerius finiri non novit. In qua est flos
Domine, quia humiliasti me, ut discam mandala tua purpureus rosarum nunquam marcescetis: in qua ne-
(Psal. cxvin), mora florida perpelua viridilate vernant : ubi prata
Deinde octavum huroilitatis graduro in scala cccli recentia semper raelleis alfluunt rivis; ubi croceis
ascendit discipulus, si nibil agat, nisi quod coromu- gramina floribus redolent, et balantes campi jucun-
nis monasterii regula vel majorum cohortantur dis aduiodum odoribus pollent aurx. Ibi vilam xter-
exempla; dicens cum Scriptura • Quia lex tua medi- uara habentes nares aspirant: Iumen ibi sine umbra,
tatio mea est (Psal. cxvm). Et cum inlcrrogat pa- serenitas absque nubilo, et absque tenebiis noctur-
trem suum, annuntiabit ei; seniores suos, et dicent nis perpetuam diem oculi perfruunlur. Nulla ibi im-
ei : id est per suam doctrinam abbas. pediunlur occupatione delicix; nuila penilus solli-
Deinde nonura bumilitatis gradum in scaia cceii citudine ibi securilas conturbatur. Mugitum, ulula -
ascendil discipulus, si linguam ad loquendum prohi- tum, lamentum et luctum nunquara illic auditum vel
beat, et taciturnitatem hnbens usque ad inlerroga- nominaluin esl: fcedum, deforinc, tetrura, nigruin,
lionein nou loquatur, monstrante Scriptura,' quia in horrendum aliquid, aut sordidum, nunquam ibi pe-
multiloquionon e((ugiespeccalum(Prov. x). Et quia : nilus vistim. Pulchritudo in amcenitate neiiiorum ;
Vir linguosus non dirigetur super terram ( Psal. **spleudor in aere jucuudo; et formosilatetn alquo
cxxxix). oiuuem elegantiain sine interroissione paienies oculi
Deindedecimum numilitatis gradum in scala cccli perfruuntur; et nihil omnino quod conturbet men-
ascendit discipulus, si non sit facilis ac promptus tem, auribus dalur. Sonant eniin itiidein jugiter or-
in risu, quia scriptum est: Stultus in risu e.iattat gana hyinnorum ; qux ad laudem Itegis ab angelis
vocemsuam (Eccles. xxi). Et, sicut spinarum crepi- et archangelis decanlantur. Amariludo el lellis aspe-
tanlium sub olla vox, ita el risus hominis (Eccl. vn). rilas ibi locum non babet. Tonitrua ibi nuiiquam
Deinde undecimum humilitalis gradum in scala audita sunt; fulgura et coruscationes nuuquaro ap-
cceliascendit discipulus, si cum loquitur, leniter et paruerunt. CiunauioiiiUm illa virgulla gignunl, e1
sine risu, huiuililer cuui gravilate, vel pauca verba balsamum arbusia prorumpunt. Odir aeris tielecta
et sancta loquitur : et nou sit clamosus in voce, tiones per omnia menibra dilfundit. Esca ibi nulia
scripluru est: Sapiens verbis innotescil paucis. slcrcora conficil : sicuti enim bono nuntio aures
Deinde duodecimum humililalis gradum in scala et bono odore nares, etbono aspectu oculi saginan
cceUascendit discipulus, si non solo corde, sed eliam ttir; et ipsa refectio non potest in digestionem pro-
PATBOL.LXXXVili. 31
971 AUCTORIS INCERTI 972
rumpere : quia non in esca et potu, sed in aspectu, A batibus, vel prxpositis in monasterio hoc aixit Deus:
odoratu, et auditu constat delectationis saginatio; Qui vos audit, me audit: et qui vos spernit, me sper-
ita illic refectio, quam os susceperii, mellifluain gu- nit (Luc. x). Et itertim dicit nobis per Jereiiiiani
Stu hoc unicuique sapit in os, quod fuerit delecta- prophelam Dominus: Dabo vobis paslores et docto-
tus : statira denique quod concupierit anima, con- res secundumcor meum, el pascent vas pascenles cum
eupiscentix ejus paralissirous servit effectus. In qua disciplina (Jer. xm). Ergo secundum iiiain figuram
deketatione vero vel Ixtitia, nec rttas senectutem, liiimanx domus, quanto magis in divina domo pro
nec vila terminum, nec suspectam ulterius mortem causa Dei gradus doctrinx vel timoris debent ser-
talesdelicix reforraidant. Nec in his perennlum di- vari? ut ad purganda vitia vel peccala fratruin, Gum
vitiarum usibus possessor desinit, et hxres succe- ] rxpositi fuerint ordinati, aiiquautuin abbasdeani-
dit: cum nesciant ulterius raortem, qui benefacti maiuin in se fralrum susceptarum cusiodiendis ra-
pretio vitam xternam semel moriendo emerunl. Hxc tiociniis reddatur securus. Cujus ergo honoris ordi-
est sanctorum ccelesiis palria. Reati qui in hae re- nntio hxc sil. Convocatis eisdeiti decem fratribus ab
gione perenni, et per scalam prxsentis temporis ob- abbate, prxsente omni eongregatione, in oratorio,
servaniix gradibus humililalis ascensis, potuerint susceptione virgx decem illis prxponantur vace ab-
elevari; ut in perpetua cura Deo exsultatione 1«- 1B batis, testimonio Scripturx dicentis : Reges eosin
tentur : quatn prxparavit Deus his qui diligunt eum, virga (Psal. n): id est, in timoris vigore. Item di-
et custodiunt mandata ejus, et mundo sunt corde. cenle Apostolo : Quid vultis ? in virga veniamad vos,
[Explicit actus miliiix cordis pro timore Dei, quo- an in charitate? (I Cor. iv.) Main et Moyses divi-
niodo effugiantur peccaia. lncipit ordinalio mona- nx virga virtutis comrnisso sibi populo per profun-
sterii, inodus, observatio, gradus, continenlia, cu- diini maris saiutis viam ostendit (Exod. xiv): quoju-
slodia, et mensura : in quibus diversis hxc mona- dicio virgx causam Dei ante Pharaonem egisse mon-
slerii regula diclante nohis, et dictata discutiente stratur; ut projecta de manibus in terra, et iuulata
Doniino, nuncupatur.J in besliam; itera de bestia ut assuropta sacris virga
CAPUT XI. manibus redderetur. Ergo secundum banc constitu-
1NTERUOGATIO DISCIPULl. tionem, si grandis fuerit congregatio, denis fratri-
bus binos dehere prxponi, hujus scilicet meriti or-
De prmpositis monaslerii.
dinarii, cujus supra taxaviraus : el ideo decem non
RESPONDET Pi R MA.GISTRUM,.
D.QUINUS. aniplius ordinavirous duorum curani prapositorum
Superioribus hujus reguix paginis, fratres, actus debcre suscipere: ut sequestrali per laboris loca
justitix nobis Dominus ordinavit; in quibus per- (Q fr.atr.essingulos prxpositos ad custodienda vitia prx-
fectis et vita acquiratur xterna, et gehennx a stus e( sentes babeant secum ; et in paticis creditbj idoneor
etincendia fugiantur. Sed ille hostis bonorum actuum sit diligentia cuslodientis. Nam in mullis quod non
diabolus, ideo est huraano generi inimicus, cum non occurrilur, prxtermittitur negligenter : quia in pau-
patitur ibi ascendere hominem bene agendo, unde cis fratribus commissis alterna duorum prxposito-
ipse per superbiam suam projeetus est: ne veneno- rum exstat diligentior cura, et apud abbaiem faci-
sis actibus suis bene viventiuin mores inficiat, et di- lis sit ratio de paucis exacta. Cujus paucitatis ido-
versis occasionibus suis per oblivionem nostros forte neura designat Dominus servalorem, et cjus tliligenti
occupet sensus, ut a Deo faciat alienos; ideoque curx ampliat creditura, dicens : Euge, serve bone et
adjutorio Domini procuratur, et constituilur, ut duo fidelis, quia in pauca (uisti fidelis,super mttita te con-
electi fratres, quorum gravitas, sapientia, niodera- sliluam (Matth. xxv). Ergo hi prxpositi, cum decem
tio, vigilantia, seu humilitas, vel actuimi perfecto- numero fiatres sub sua cura suscipiunt, hanc in eis
rum fuerit exercitaiio approbala, decem fratruiu cu- debenl sollicitudinem exercere, sive in tlie, sive in
rx prxpositi ordineniur. Natn, sicm scriplum est, nocie, sive in quovis opere cum eis, ut sint primo
doceantvos lerrena, et qux sunt coalestia. Quia sic- . prxsentes, et cum eis operantes in quovis opere :
ut in hominis domo, ut securus sit de omnibus •* ut cum 6edent, ambulant, vet slant, diligenti sua
prxparandis, doniinus rei ordinat majores familix, observantia, vel curioso intuilu diaboli ab eis de-
quos viee domini rainores timeant; id est, vice do- bent actus conipescere : sive vitia, vel peccata pris
minuin, villicum, saltuarium et raajorem doinus, sic cum voluerint exercere, mox in eis iiionitionibus
et in domibus divinis, id est, in ecclesiis et mona- emendare ; et omne in eis, quod conlra prxceptunt
steriis, Deus minoribus majores prxposuit, ignaris divininii esl, remQvere : agentes illud, quod sapcta
peritos, astutos simplicibus, et divii.se artis discipu- Eugenia, q«x ita suis minoribus prxfyit, dicepte
lis ordiuavit magistros : id est, in ecclesiis episco- Scriptura ipsius, ita cirpa os omniuip auripus erat
pos, presbyteros, diaconos, vel cierurn : quorum sollicita, ut iiulluiii pateretur Lu juramenti verba
vice Dei iroperia audiat et linieat plebs, et notiliara prorumpere, vel de serraone aliqup otioso garrire ;
salutiferx legis ab eis addiscat. In inonasteriis vero sed raonebat sancta Eugenia susceptos suos, ,et di-
abbates et prxpositos, quos pro salute anirax sux cebat : Quanta revercptia debeautus Domino servire
audiant inajores, et vice Dei prxpositi niililiain ti- ex prxceptis ejus ostenditur; si taleiti nobis ante
iueant. Quia sive sacerdotibus in ecclesia, sive ab- oculos personam constituaiuus, qux non debeat in
975 REGtJLA. 974
nullo prxcepto contemni. Ideo enim duos diximus .A mentiris, frater, cum scias scriptum : Perdes eos qui
uni decadeeprxposilos ordinari, ut si forte aliqui fra- loquuntur mendacium? (Psal. v.) Et item cura scias,
tres ex eadem deeada ab abbate in alio sequesfralo quia universmsuut vimDomitiimisericardia et veritas
laboris opere depulenlur, uni committantur prxpo? (Psal. xxiv). Si vero audierit multum fratrem juran-
sito, sequestratis a se suis fratribus alium relinquen- tem, moneat euni prxsens prxpositus, dicens : Re-
tes. Si vero in via unus mittendus sit frater, cum tine, frater, lipguam luam : quid lantura juras ? cum
prxceptione diversx viiiorum custodix a prxposiio prxcipiat Scriptura non jurare omuino, (Matth. v);
suo monitus itinere djrigatur. Sed lalis mittatur de ne perjurare nascatur causa perjurii, is sit sermo
eadem decada, de quo certus sit prxpositus suus tuus: est, est, non, non ; crede, crede : et mox cre-
sua vitia posse diligenler cavere; et in absentia dimus tibi quod dixeris. Si vero viderit iratrem ira-
prxposili sui Dei magis prxsentiam depulare, et am- scentem fratri, moneat eum prxsens prxposilus di-
plius debere timeri a fratre pro anima sua sollicito cens: Quid agis, frater ? in mansuetudine el tacitur-
prxsentiam Dei, qui discussor noster erit et judex, nitate, et charitale, opera tpa perfice; quia scriptum
quam hominis. Qui ergo prxpositi, propter quod esl : Desine ab ira, el derelinque furorem ( Psat.
omni hora fratribus prxsentes sunt, os eorum vel xxxvi). Et ilem : Qui (ratrem snum odit, homicidaesl
gestum a peccato custodiant, et diversa in eis vitia .JJ (I Joan. m). l.t itero : Qui dtxerii (rairi suo racha,
vel prava compescant : id est, si audierit prxpositus reus eritjudicio (Matih. v).Et, quiahomoiracundus, ju-
fratrem non inlerrogatum loqui, moneat eura dicens: slitiam Dei non operatur (Jac. i). Et non licet unicui-
Qui I agis, frater, quod regulaprohibet? liabeto laci- que uisi anle solis occasum cum inimico redire in
turuitaleui usque ad interrogationem. Dic cum Pro- graliam; dicente Domino per Apostolmn : Sol non
pheta Domino : Pone, Domine, cuslodiam eri meo, occidat super iracundiam Veslram(Ephes. iv). Si au-
el ostiumcircumstanlimlabiis meis. Esto promplusad tem viderit fVatremsaiis promplum in risum, mo-
audiendum, lardus vero ad loquendum (Psat. CXL; neat eum prxsens prxpositus, dicens: quid agis,
lac. i). Quod si datus fuerit locns loquendi, custo- frater ? cum gravitate fac quod facis : quia conver-
diat euin pr.cpositus, ue satis clamosa voce loqua- sionis tempus non est lxlilix ad ridendum; sed poe-
tur, quod sapientes non decet: et mox rooneat eum niientix tempus est ad lugenda peccata, sicut scri-
prxpositus, dicens : Cessa, frater, nescit sic humi- ptum est : Procidamus anle Dominum, ploremus anle
lilas loqiti : quia scriptuin est: Vir linguosus non Deum qui [ecit nos (Psal. xciv). Et item : Qui semi-
dirigeiur super lerram (Psal. cxxxix). Quod eliam si nant in lacrymis, in gaudio melent (Psal. cxxv). Et
lente fuerit alio forte locutus, custodiat eum prxpo- ilem Scriptura dicil: Beati qui temporaliter fietis,
situs, ue verbum aliquod vanum aut risui aptum, V quia ipsi ridebitis in xlernum, nam stullus in risu
vel quod ad xdificationem et sanctitatem non perti- exaltat vocemsuam (Eccles. xxi). Si viderit fratrem
net, de ore suo emittat : quod cum audierit, mo- alium maledicentem, moneat eum prxsens prxposi-
neat eum prxpositus dicens : Quid loqueris, frater, tus dicens: Compesce os tutiro, frater, a maledi-
qu d regula velat? Quia scriptum est : Deverbovano ctione; memorare Deum qui dixit nobis per Aposto-
reddelis rationem (Matth. xu). Et item dicit Aposto- lum : Benedicile, et nolite rnuledicere (Rom. xu). Et
lus : Omnis sermo malus de ore vestro non procedat, sicut non potest fons ex uno foramine aquam pro-
sed si quis est ad mdificationem,ut del gratiam au- ferre siroul amaram et dulcem; sic nunc nos cum
dientibus (Ephet. IV).Nam ipsa xdificalir] ab abbale de lingua noslra benedicimus Deum, quomodo pos-
prxbeuda est: ul magistri minislralx doctrinx taci- sumus per earadem linguam nialedicere horaines,
tus auditus discipuli factis respondeat. Ergo moneat qui ad iinaginem et simililudinein Dei plasraati sunt?
prava loquentem discipttlum prxpositus, dicens : Itera si viderit fratres fluxis corporibus, vel resoluto
Claude os tuum, frater, a malo eloquio : bonum ali- sensu aliqua levilate se extollere, moneat eos prx-
quid inde debet exire, unde profers malura, ut bo- sens prxpositus, dicens : cum gravitate sedete, am-
nuni oris tui eloquium audientes admiremur, quam n bulale, et state, fratres: quia oculi Domini respi-
malutn lecumparilerpotiusrideamus.Non enimutilis ciunt nos de ccclo omni hora, in quovis loco, bonos
est de quo ridetur. Sedeat enim super os tuum sa- et malos, sicut dicit David : Dominus de ctelo retpi-
pientia cum clavi justitix ac timofis Dei, et ipsa bo- cil super filios hominum; ut videal, si sunt inielligen-
nis eloquiis claudat labia tua. Nam cum verbum va- tes et requirentesDeum (Psal. xin). Timeauius ergo,
nuin, fraler, de ore tuo exierit, quamvis per risum, fratres, ne qua nos hora declinantes in malum, et
tamen nostro perit auditui; quia exiens per os re- inutiles factos aspiciat, et non sit qui faciat bonuni,
dire non potest: sed raiio ejus servatur usque ad non sit usque ad unum. Et quia dicit Propheta :
prx-entiam discussoris, et cum non xdificet actum, Odisti observantesvaniiatem supervacue (Psal. xxx).
aggravat causam, et vulnerat animaro; et ne de Nam quidquid non est ex Deo, ex peccato est, et
eloquiis nostr.is in die judicii dicatur : Vana locuti quod non xdificat, destruit. Qui prxpositi dum hxc
sunt unusquisque.ad proximum suum (Psal. xi). Nain quolidie die noctuque omni hora sollicite in com-
et Origenes sapiens tlioit: Meliut esl lupidem in va- missis sibi fratribus scrutautur, et ipsi proficianl,
nttmjactare, quam verbum. Si vero fratrero audierit cum alios custodiunt : el alios custodiendo cum a
uientientem, moneat ad veritatem, dicens : Quid matis evacuant, se oroni hora occupent de bonis;
975 AUCTORISINCERTI 97«
qnia beatum os reddunt bona per euui dicta in alie- A beant prxpositi prope, propter aliquara, ut diximus,
qum auditum intrantia. Ergo dtim in fratribus dili- vitiormn culpam in eis emendandam, et ut reveren-
genter custodit prxpositus, in assignalo sibi aliquo .tius prxsente majore dormiant. Mensx eorum prx-
laboris opere ab abbale, remissius exigatur. Quia sentes sint, ut tacite cum eis et moderate manducent.
quod minus corporaliler in roanibus, plus sollicilo Hoc de numero in quovis loco si sine prrcceplo tam
sensu spiritualiter ad correptionem pro causa -Dei abbatis quam prxpositi, frater foras exierit, ab eis
laborat; et quod minus laborat manibus, plus mcn- sollicile requiralur.
tibus operatur. Ideo elenim opus cujuslihel laboris CAPUT XII.
remissius exigi prxpositos diximus, ne urgens eos 1.NTEIIROGATIO DISCIPULI.
consigtianda carnalis opera in spiritalibus custodiis De excommunicationeculparum
occupati prxpositi negligentiam operetur, et causa
Dei prxvalescentibus vitiis abelescat; quando plus RESPONDET DOMINUS PERMAGISTIilM.
carnissumptuicurritur, quam causxipsiuslaboratur. In his omnibus supradictis si quis frater contu-
Sed iidem spe sumentes, Dominum Deum credamus max, aut superbus, aut murrourans, aut inobediens
usibus noslris omnia necessaria minislrare, quod nii- prxposilis suis frequenter exstiterit; et secutidum
nus nobis potuerint manus noslrx perficere : conlor- B divinara prxceptionera semel, et secundo vel lertio,
tante nos de his oninibus scriptura sancti Evangclii vel quovis vitio monitus et correplus non emenda-
dicenlis : Nolite cogiture quid manducetis, aut quid verit, referatur hoc a prxposilis abbali : et qui prxesl
bibatis, aut qnid induamini, quia hmc omnia gentes secundum qualitatera vel merilum culpx perpensel,
cogitant, qux Deuui non cognpverunt. Sed qumrite ef tali eum excommunicaiione condemnet, ul sciat,
regnum Dei, etjuslitiam ejus, et Itmcomnia apponmi- qui Deum conteronil, quomodo dignus est judicari
lur vobis. Scit enim Vater vesler qui in cmlisesl, quia per conlemplum inajori exhibitum; dicente ipso
hmcomnia indigetis. Consideratevolatiliacceti,qumne- Domino doctoribus nostris : Qui vos audit meaudit;
que arant, nequeseminant: et Paler veslerccetestispas- et qui vos spernit, me spernit (Luc x). Qux excom-
citea: quantomagis vos?(Matlh. vi.) Vesliariafratrum municatio lale babeat merituin.
sub sua cura prxpositi contineant: leclis eorum lec- CAPUT XIII.
tos prrcpositi habeant prope, propter aliquam in eis INTERROGATlO DlSCIPULl.
vitiorum cuipam in nocte emcndandam. Singulos
non binos leclum dormirc. Et levans QuomOdodebeat [rater excommunicatustractari.
prxcipimus per
se fraler si lectum suum bene non recooperuerit, RESPONDET DOHINUS PERMAGISTRUM.
pcenccuomine in sequenti refcctione merum non ac- C Cuiit suggesluni fuerit a prxpositis abbati meri-
cipiat. Cum dormiunt, vestiti dormiant et cincti; id lutn inobedienlis, jam non dicendus fratcr, sed hx-
est, aul cingulis, aut tesliiius, aut corrigia. Bracile reticus legis ; jam non dicendus filius Dei, sed ope-
fratrera in nocte uli ideo prohibemus, ne duni se re- rarius dxmoiiis, qui dissipando sanctorum facta,
giral per somnum oppressus, exiens per thecan velul quxdam scabies est procreata in grege. Con-
mucro cullelli carni ejus figatur. ln die vero cinga»- vocel eum abbas prxsentibus suis prxposilis, vel
lur bracilibus, docenle de sancto Joanne Scriptura : cxtera congregalione circunistante; et interrogati
Et circa lumbos erat cinctus zona pelticea (Luc v). ab abb.te prxpositi ejus, quid peccaveril, vel quo-
Et ideo vestitos et ciuctos donuire dixinius fratres; ties inonilus de ipso vitio non emendaverit; respon-
ut cum hora operis Dei advenerit, el oratorii index deant quid eum accusanl. Quo autlilo vitio talein
soiiaverit noctu, mox parati consurgant : dicenle de abbalis contra se audiat vocem : 0 misera anima,
hoc Scriplura : Et index meus in matutinis, si dice- quod es responsum datura Deo, quem per inobe-
bam narrabo sic ( Psul. txxi). Nam ideo index no- dientiam quotidie irrilas, cum accesseris adorare
men accepit ab eo, quod sono suo psallendi horam euro? quare sub dominio Dei servis potius maromo-
indicet advenisse. ldeo de eo Propheta dicit: Si di- nx? quid raentiris Christo alter Judas? Ille Judas
cebam narrabo sic : hoc est cum indicat advenisse D iniquilatis pretio jtisliliam vendidit, tu Chrisliantiir.
horam psallendi, sic narrabo laudes Doiuini. lnde nonien laceras malefaclis. Ille Judas per pacem fal-
ergo vesliti el cincti debent fratres dorniire : quia sam Domino scandalum generavit, tu sub noinine
non licetfratrem nuda membra sua coulingere : nain sancti servitii Deo magis rebellis existis. Ille Julas
exinde immunditix libidinurain animam ingeruntur. falsus tradidit magislrum discipulus, tu sub nomine
Curo ineinbroruiii nuditas tactu contingilur, femi- saucto magis diabolum faclis sequeris Cbrislianus.
naruin illico cordi desideria titillantur : unde per Adslaie eiiim le habet in judicio nostra monitio, vel
soinnumcoiuquinanlur ineinbrasorditate. Et inaxime luus spirilus, cui cum carne per propriam volunta-
ideo vesliti et cincti debent fratres dormire, ne qua> tem repugnas, Deo ante tribunal tremendi judicii
rentes in obscuro res suas vel cingula, ab ingredien- dicens : Domine, noluit inteltigere, ut bene ageret:
tibus oraiorium sollicitis vel parafis fratribus, cum iniquiiatem meditutut est, adslitil omni vimnon bonm
adliuc illi leclos suos per negligentiam in obscuro (Vsal. xxxvi). Maliiiaiuautem non odivit, sed ma-
subvertendo, et dissipando revolvunt, aliquot oratio- gis glorialtis esl in ea : potens fuirin iniquilate.
nes perdant, aut psalmos. Lectis eorum lectos ha- Cuni hxc accusatus fueris in judicio, post nostram
 977 REGULA. 978
si;r.ul el ipsius l.emendi judicis audias vocem, di- A niilis satisfactio ab eis xqualiter fuerit operata :
ceutis tibi : Tu es qui odisli disciplinam, el projecisti illius propter quod exstitit inobediens in vitio vel
sermonesmeos posl te. Si videbas furem, simul cur- peccato istius, qui mercedem consolationis tribuit
rebascum eo, el cum adulleris portionem tuam pone- malorum arlifici. Frater qui leveni culpatn habuerit,
bas. Os tuumabundavit malitia, et lingua lua concin- et post priroam, et secundam, et tertiain monitio-
navit dolum. Sedens adversus fralrem tuutn detrahe- nem de unoquocunque vitio non emendaverit, a
bas, et ponebasscandalum. Tota die injustiliam cogi- mensa excommunicetur, non ab oratorio. Qux ex-
tavit lingua tua; sicul novacula ucuta fecisli dulum, communicatio tandiu inoffensa permaneal, quandiu
dilexisli malitiam super benignitatem : iniquilatem a rco majori humilitatis satisfactio, humiliato ad
magis quam loqui mquilatem. Diiexisli omnia verba geuua capite, se de cxtero promiseril emendare.
pracipilalionis in lingua dolosa. llmc fecisli, et tacui: Qui vero frater gravem ctilpam adroiserit, ipse ab
exislimasli iniquitatemquia eram libi similis : arguam utroque excommunicetur : id est, ab oratorio, et a
te, el statuatn illam contra faciem tuam, ut deslruat inensa : et non ipse ad induigenliam majoris perve-
te Deus in finem : evellette, ei emigrc.bil te de taber- niat, nisi ante limen oralorii prostratus lacrymabilis
nacuto tuo, ei radicemluam de terra vivenlium(Psalm. voce intervallo cessantium a psalmis horarum Deo
xi.ix, LI). Tunc etiam et orones justi de sua gloria R et omnibus emendatione satisfecerit reproinissa. Si
in judicio videbuut te, cum ab eis fueris sequestra- tanien propter inanitatem ponderis culpx citius vo-
lus ad sinistram inter lixdos, et super te riJebunt Iuerit abbas veuix consentire quod dictante Domino,
ipsi, dicentes : Ecce homo,qui non posuil Deum ad- seqnens pagina demonslrabit. Ule vero fraler qui
jutorem sibi, sed prmvaluilin vanitate sua, et non fuit excommunicatus a mensa, non ab oratorio fuerit,
timor Dei ante oculos ejus ( Psat. LI ) : quoiiiam tandiu antiphonam aut leciionem non imponat,
dolose egit in conspectu ejus, et dixit ut insipiens quandiu de ctilpa illa emcndatione promissa. salis-
in corde suo : Non requiret Deus; avertit faciemsuam fecerit, aut abbalis prxsenlis, aut prxposili sui ad
ne videat usque in finem ( Psal. IX ). Et ignoravit, genua incurvatus. Excommunicati vero fratres si ita
quia inimici qui menliuntur Doraino, erit tempus superbi exstiterint, ut in superbia cordis perseve-
eorum in pcenam xternam. Quid ad hxc tlicturus es, rautes, in tertia die hora nona satisfacere abbati
Deo? quas afferre ei habes, miser, excusaliones in noluerint, custoditi usque ad necem cedantur virgis:
peccatis? cum lua te primo impugnaverint inala, et et si placuerit abbati, de monasterio expellantur,
gehenna exspectaverit ut incendat. Post hanc incre- quia talis vita necessarios non babet corporales vel
pantis vncera ante congregationem abbatis statim societas fratrum, quos in anima superba possidet
exigi jubeatur ab oratorio et communi mensa, et " mors. Nam merito ergo lalcs debent plagis mactati
extraneus deputelur : et cuin inimicus Dei designa- expelli, qui esse cum Cbristo humililatis Domino
tur, non debet ex illa hora jain fratribus csse anii- iioii roerenlur : sed sint a perpetuis promissis Dei
cus. Ideoque ab hac excommunicalionis hora, soli cuin auclore suo diabolo separati; qui de ccelorum
posiio et sequestrato ei aliqua laboris opera propter regnis propter superbiam suam projectus est. Ergo
oiiositalem a prxposito suo consignetur; in quo la- ad superiorem excommunicationum vel satisfactio-
bore nullo fratrum conjungatur solatio, nullius elo- nis sensum, ut ccepimus, prosequamur. Ergo hujus
quio consoletur, tacito omniura pertranseatur as- poenitentiaomoduni ac satisfactionem Deum et ab-
pectu ; petenti benedictionem nullus respondeat, batem crediinus acceptare.
Deus : quidquid ei porrigitur a nullo signetur ; quid- CA.PUTXIV.
quid vero extra opus assignatum peculiariter vel INTERROGATIO DISCIPULI.
:
tiltro eflecerit, dispergatur, vel dissipetur sit ubi-
si Quomodoexcommunicalusdebet pmnitere.
que solus, et ei sola culpa solalium. Quod forte
RESPONDET D0M1NUSPERHAGISTRUM. i
1ropter levitatem culpx non ei voluerit abbas du-
I licare jejunia, si fratres sexta reficiunt, Ule ad .- Cum hora officii in oratorio exercetur; id est, •
nunani horam de uno pulmento; et panis cibarii cum expleto psalmo ab omnibus orationi incumbi- ,
sibi fragmcntuin, el aqua a prxposito suo promise- tur, sic tunc excommunicationis reus prostratug \
ricordia porrigatur. Si inculpabiles fratres hora nona ante limen oratorii hxc cum lacrymis clamet : Pec- i
reficiunl, illius supradicta refectio protrahatnr in cavi, et peccalum meum ego agnosco : erravi, emen-
vesperura; ut sentiat, quid ei malorum culpa contu- dare polliceor : jam non peccabo de cxlero. Rogate
lit, quid per negligeniiam bonorum amisit. Si quis pro me, sacrx congregationes, a quibus quondam
vero frater aut palam, aut absconse, cmn eo fuerit per meam negligentiam et diaholi suasionem sepa-
collocutus aut junctus, comraunem statim cum eo rari nierui. Rogate pro me, mei quondam prxpnsiti.
excommunicationisprotrahat pcenaro, et ab omnibus lgnosce tu, pastor bone, et pie pastor abbas. Relin-
ipse reus sit; atque in alio laboris ipse opere se- que nonaginta novera propter unam. Veni, recollige,
queslretur a prxposito suo : et sit ipse lam ab illo et porta bumcris tuis me perditam ovem ; sicul Do-
reo, quara ab oinnibus separatus et solus, et niox ab niinus nosier indicio passionis sux libi tnonstravit :
oinnium et ipse alienus alloquio. Nam non ad ve- quia non pro justis, sed peccatoribus venii, et nior-
niam roajoris et ipse perlingat, nisi poenitentix si- tuus est (Matih. xvm). Et cum ipso per juslitiam
979 AUCTOHIS 1NCLRTI 980
ejus resurgemus» qui fneramus per nostra peccata A \ et in ipso paravil vasa mortis (Rom. i; Psalm. vii).
allisi, dicente ipso Domino : NoAveni nisi propter Qux vasa, Domirie, tiifreiiius; ideo feslihanter
oves perditas Israel (Matth. xv). Etj nori est oput emendare promittimus; Et qtiia dicturus eS iil judi-
sanis medicus, sed liis qtti male hnbent (Mallh. ix). cio peccatori: Hmcftetisti, et tacui. NunqMd sempet
Imitare pium magistrum apostolorum>cujus viees lacebo? (Psal. XLIX:)Quia statues iniquitatern n0-
per doctrinam agis in monasterio : quia ipse post stram contra faciem nbstratn, ut recoghbscentes
prophetas et aposlolos posuit vos pastores; et disci- eam in reaiibiis ribstris, juste nos lpsi condemne-
plinx doctores. Quia el per beatum Petruln aposto- mus. Tii enim, Dbinine, metiificas et vivificas, tu
lum demonslravil vobis» dicens : nori septies, sed dedttcisM inferos, ei YeHiccis (I Reg. n). Tu elevas
septuagies septies peccatunl fratri dimilti (Matth. allisos ; lu in ccelb solvis conlpedilos in t6ira; tti ad
xvin); Subleva ergo allisum salutari luo corisilib : emendandurioibculos cordis ribstri illuminas tua gra-
solve intereessione tua apud Domiinim-, quod in tiav vel adjutorio tub jhStbrUih dirigis gressus, di-
me negligentia obligavit.Quia peccavlagnosco; quod cente Scriptura : A Dominogressus fiomtiiisdirigelur
emendeni , credo quia per tuam mertitionem in- (Ptov. xx). Et nisi custodieris, et xdillcaveris rlo-
venio. Post hanc vbcem cessanlibus a psalmis per mumi ili vanunl labbrant qhi xdilicaht, Velcustodiunt
omncs erationes a reo jacente effiisam; cuni cbiri- B 1 eam (Psal. cxxvi). Quia velle adjacet nobis, perfl-
pletum fuerit sancUittioratorii opiis-, et illo reo M- cere aiiteiri Uirih eSt. Ei noh voteriiis,neqhe 'cttrren-
hucj'acetite anle lirivenexeunti abbati omnium fra- tis sed misetenis e*t Dei (Rom. ix). Sed tarheii das
triim cohgregatio liumilieiur ei pro eo ad gentia, fidtlciam sr)eraiidi d§ ie.rticehs : Veiiie,ei accipietis;
simul et prxpositi ejus. Quod cuni fuerit adimple- qumrile, ei invtmeiii; pnlsuie, e\ afleHetur vobis:
tum» si tamen propter levitalem culpx eadem hbra quid qai peiit, accipii; qui qumril, invenli,'el piltsdnil
volueriuabbas venix cdnsentire, stathri erigi eritiia aperieiitr (Luc. xi). Et quia dixisti : ConVeniminidd
prxpositis suis prxcipiat; et repro^erata ei culpa m'e el ege convettdrad vos (Zcich.,i). Et, crtmclama-
sua, cuiri ille respohderit se de cxterb emendare, veritisdi, am : Ecce adsum (hai. LVni).Et iteitl qurisi
statim abbas dicat teirhliicongregatirthi : Vefilteffa- piils et misericors in facliira tUa, vbcas noS Stl grd-
tres unaitimiter cum lacrymis pro hac bve gfegts tiani tuam, licet indighbs sefvbs tilos, rlicehs : Vb-
vestrij qrjX;pecCatum suijlh agnoscens, prbmittit se niie dd mt, q\\ labofdtis et oriferaiiestis, et tyo vos
de cxtero emehrianej;orahles in oralbrib recbnfcilfe- reficidrit(Mailft. xi). Unde non deStiicias,Dbhiine,
mus euth ahle Deum, quem per iirbbedieniiam irri- se^vum tuuni, suum agribscentem hetbatum : sicut
tavit. Et mox ingressiis abbas cuhl fratribiis in ora- de pietate tha promlttit reatul riostrb Proptieta di-
torio, aritequam orent tenentes el liianus 'dexira 'G cbrts : Cbi-conlHlttmel tcumiliaiutnDeus tton s^trrixt
Ixvaque foris, prxpositi ejus introdilcarit eutii in (PsbX.L). Quia tiblens fesUfe'lapidibrissiiscilare niirJs
oraibriiihi; di entes atnbo hunc versum : Confitetnini Abrahx : quia qtibd in Uobis desperatibhe impUssi-
Domiito quoniicmbottumesl ( Psal. cxvii). Et snb- bile putat, tua 'gratia pbssibilfe iiidicat. Pbst tianc
sequaturettera cbhgregatio, respbndens : qimiMm vocem cuiu lacrymis adtmpletdih siatiiii eiiirl niaiiu
in %mcuium misericoMa 'ejtis. Ut cuni prxpositi foHs sua abbas erigat, difcehse! : vidfeIVaterjam de cx-
poenitenti per hiihc versum cohfessibhem ingeriiht, tero, vide ne pecces, et secundtlhi agas de Udc vilio
intus de oratorid per os respttndentium iratruhl hvox psenitehliam exertere : qux cnrii sfecufidb fuerit
pius Deus misericordiam reprbihittat. Ergb cum euih acta, ii) hrcreticoriim iiicidesscciani. Statihi buiic
oratorio introduxerint praippsiti ejus, prosternant versuni quondarh rfeus iniponat : Erravi sicut ovis
eurn pedibus altaris; stalim oranes uila cum abbate qumpirieral, recollig&sitvum tuum D'6mine( Psdi.
se oratione pro eo proslernant. Tunc ille, pro eulpa cxvm) : respbririeiittbds secdhi chhctis. Post hunc
proslratus, cum lacrymis, his vocibus precetur ad versum vocatis ejUs pixpositis reconsignelhr ab
Doininuin, dicens : Peccavi, Domine, peccavi, et abbate eis in mariii, dicente: Recipite ovem vestraro,
iniquitatem rneahi ego cbgrioscb; rbgo, peto a te, reinlegfatfi riiiiiierum, reslituite rhensx : Moriuus
dhtiiue ntihi, Doniine, dihiitte hiiht: rie simiiltrahas enim fuerat, el revixit; perieral, et iuvenlus est (Luc.
m« burii beccatis irieis, neqlie tondertines ihe ih in- xv). Eadem nairique die, prb liumilitalis reparatx
feriofibus terrx; heque tn xternuni ihlputes hiihti indicio, aquam itlanibus iratrum inlrahlibhs ad fcom-
mala : quoniaih tu es De'us prteniteiitix, et in Hie! miinioneiti ipse miiiistret. Et crim dat, osciiletur
osiehde boniiateni tdam, secuiitthra riiagrianimiseri- primb abbatis, dfeindesingiilbrutrt fratrUrh ittarius :
cordiam tuaih, quia tu dixisti, Domihe : Noloi et petat sihgulos, ciiiii ministrat, ipsos pro sfedebere
morleiri peccalorii, Sedut convertaturet vivat (Ezech. orare. Qui et ipse, nibx ui ingressus bialoritim fua-
xxxni). Quia raalls nostrls ad eroemiaiionem, vitaral rit, omnes ctara voce readmbiieat pro se debere
magis targirisquolidie; monstrante hobis Scriptura,, orare : et sic etieris curri fratribus coiisuetaiii ac-
qux de pietate tua ita dicit : Nunquid irascetur perr cedat att mensam. iiifaniulos vero, usque quihdecim
sinjulos dics, nisi converidmini?( Psul. vn. ) Et apo- annorum, non excbmmunicari, sed prxcipimus va-
slolus luus Paulus dkil: An nescisquia patientia Deii pulare pro culpis. Post quindecim vero annos, jahi
ad pmnilenliam te adducit? Gladiutn ergo suv.mDo- non vapulare, sed excommunicari coudecet : qui
minus vibravit, arcnni sUumleiendii, et pdravit illum: jan» inlelligunl quomodo pcenilere et eihendaifeae-
981 REGULA. 98*
beant de matura setnte, quod male comraittitnt. iA ne et tu tenteris ; et, Tu qui l«s, vide ne cftdds
Quia merltb corfie debr-t pceniterej qui peccat; et (I €or. x). Ergo Unaniniespro nbc fratfe hdstro bte'-
non pro eo corpus vapulare, quia unimi frnperio, mus ad Dominum, utdignethrih feosignaculb crllcis
corporis setvilie mugis uiimur. Ergo chra anilna im- suXi vel jussiohe potentix sux, diabdli tentatlonCs
perat, et corpus servit, agnoscitur amplior esse Cnlpa compescere.Cum ergb oratum pro eo ab ofhnibus'dtil-
imperantis, quam servientis. Ideo propter inlellec- tissime fueril, surgens flbfeasciim omnibus, et com-
tmn eroendationis, radix cordis de spinis pfeccato- plens, mox exeuntes singuli opus quod faciebant re-
rum excommunicatione debet purgari; tuiia rami prehendant; et retento apud se illo solo fratre qui
corporis, quibus ab invito a jussione cordis pecca- malo cogiiationis laborat, proierat codices, et ad-
turn impositum est injuste pro aliena culpa alter noh versus nbcessilatem vulnerls ejus similis divina rae-
debfetpcenam sentire. Illi vero fratres post qriinde- dicina legatur. Nam et per dies, quibus ipse frateir
cim aiinos xtatis vapnlent, qiii salis gravera aut interrogatus ab abbate, fortferesponderit, ribn trans-
furti fugacis aut erihiinalem aliquam culpam commi- iisse illis horis, quibus contiiigit legi, sive per hie-
scrinl. I1 mem, sive per xstatera, pfertinfehtia fcodlrum ad
CAPUT XV. ipsamcogitationls neces«itaten1,legathr ipSatletada,
B de qua est ipse frater. VeTbigratia, si suaserit forhi-
INTERROGATio DISCIPUI.I.
cationem, lKgatur illi ex diversis codicibus ubi casti-<
De prodendo-cogitaio malo prmpositis vel abbati a tatem diligit Deus : si mentionem suadet frequehter,
minoribus fratribus.
legatur illi in diversis* ubi prtBcipit Vferilatem: si
RESPPNDET DDJIINUS PERMAGISTRUM. desiderium aliqtiod sxculit legatur ipsl, ubi hoc tfenl»
Fratres lunc rauii arboris mundi stiitl, si lignum porale prxcipit Dominus cohtemni^ et xterha quxrl
ejus a radiee purgetur. Nec etiim dignura est mun- regna coelorumi Unde oportet abbateni rHultutriess€
dalis foris regiis, cubirulum ihtus inquinnri de sor- de lege insfruclum; ut aut testimortiis brhnia ddceai,
dibus: sed decenter efllcitur, si de intrinsecus foras aut pertineritia ad locum legenda cotisigtiet. Nonne
ejecta sordilie, jam tum demum et foras juste mun- ergo cum tali xgroius fuerit refectus siicco discipu-
detur. Non enim secura possunt esse fossatft, Ubi lus, non soluih pristinas recipit vires (sed et novas
intus est hostis. Simul et porta clausura sua captiva adversus inimicum acquirit; et adversarius perdit,
est, ubi muri non repelluni, sed inclusum conlinent qux se putaverat possldere. Unde alia dle mahe in-
inimicum. Nairi et valnus ebullire novit repletum terrogelur ab abbate ipse disciptilus, si cogilatio int-
pulredine; et nisi exprimaiur, et de eo fuerit sanies «oica cessavit, aut lieni Qiiod si responderit non
"
ejecta extrinsecns, et de ipsa suppuratione expressa cessasse, supponatur jejunium ab omnibus. Quod
purgetur, altius potest suam cavare mhlitiam. Hoc item si alia die i einterrogatus responderit, nbn trans-
ergo et' rtes de anima nostra sentiamus : hoc est, iisse, relkicnlibus oiiinibus mensis sublrahalur vi-
prius debemus de corde projicere quod in corpore num. Natn si ieftia( quod absit, jain dictione judice-
nolhmus bajulare, dicentes nobismblipsis : Qtiid mur modicx lidei, ite vidcaiBur tarde trbdere, Dei
taces, anima, etnon erumpis in voce, et menlis tux posse noliis auxilium subvenire. Prxterea cum scia-
expoiiis ardorem, et ejecto dfe intus ipso fervore mus eum nimis esse muericordem, vel pium j et ad
malitix prxstes faligaix refrigerium passioni? Ergo prxstandum pacturo, quia non obtiviscitur misereri
cum alicui fratricogiiatum inaluiii in corde advene- Deus, nec continelit in ira misericordias suas (Psal.
rit, et senserit se exinde fluctuari, stalim suis hoc LXXVI).Ergo quod supradixituus, si terlio die rein-
prxpositis fateaturj et mox, oratione ftlcta, imnlient terrogatus responderit, non transiisse, item oleum
hoc ipsum abbati. Nam ipsi prxpositi hoc ipsuni mensis suhtrahalur cum vino, ut roultorum labore,
uliro semper debent n susceptis suis exquirere : ne vel abstinenlix crucialione, ttullus pereat, sed oin-
forte aut simplicitate qurtrumdam, aut certe ipsa nes evadant : ut in afflictioiiibusoinniuni divinx mi-
verecundia malorum faciente, res pravas aut turpes sericordix remedium sperelur, ut apostolicuin com-
fralrem pudeat confiteri. Sed cum ultro ausus roagis pleatur prxceptum dicens; Invicem onera vestra por-
a majore acceperint, jam fiducialiler sine verecundia tale, el sic adtmplebitis legem Christi (Gal. vi). Nam
indicent cogitata peccata : quod et ipsi prxpositi, si et frater miltendus in via linc a prxpositis suis debet
et ipsi qaod senserint, referant et de se abbati, Nam moneii, ut omni hora in quovis ioco sit sollicilus
et ipse major cam ih se hoc senserit, petat in oralo- adversus diaboluni, qui in via ducil de nobis, et so-
rio a cougregatione tiniversa pro se debere orari. latio secum nos vult trahere in gehentiam : cum non
Ergo cnm de aliquo fralre nuntiatuin fuerit a prxpo- patitur bene agendo in ccelisascendere hominem,
sitis abbati, convocet inox univdrsam congregalio- unde ipse per superbix causam jactalus est. Ideoque
iieui* et dioai omnibus abbas : Venite, fratres, suh- debet servus Christi in quovis loco, eliara sine prx-
vtiiiaiims per dileclionem invicem nobis stpud Dotni- sentia niajoris, cautus consistere; et diligenter se
muiii dicente Apostolo : Fraires, etsi prmoccupatus lani a inalis faclis, quam a pravis cogitalionibus oh-
fueril quis in aitquo deliclo, vos qui spiritales eslis, servare. Et hoc debet frater moneri, ul cum cogita
eorripite ejusmodi in spiriiu mansuetudinis; consola- tio aliqua ei advenerit, mox fivis in terra cum cer-
mini putiitanimes (Galat. vi) : considerans teipsum, vice genibus, vel signo crucis in fronte depicto, pre-
 983 AUCTORISINCERTI m
cibus debet ad Dominum convolare; ut dignetur• A victualia monasterii, qux in prxbenda
operariis suis
suos milites a diabolo defendere. Quia vitia, nisi re- Dominus annona distribuil, si male et fraudulenter
primantur cura parva sunt, cum magna fiunt, noni a cellario distribtiantur et pereant, sciat se supradi-
conslringuntur : et cum cogilata mala faclis implen- ctus cellarius in die judicii divini ante iribunal ratio-
tur, de perfecto peccato, perfecta inors aequiritur. ciniis discuti; cum annonaui servoruiii suorum Do-
CAPUT XVI. minus per negligenliam viderit stricari : quia quod
1NTERRUGAT10 DISCIPULI. j'usle Dominus dignis tradit, indigne ab eversoribus
De cettarie monasterii, qualis debeat esse. non patiiur strirari. Qui cellarius sine prxcepto ab-
batis nihil tribuat, aut eroget, vel expendat, nec iu-
RESPONDET DOMINUS PER MAGISTRUM firmo in prxsentia ejus exlra jussum aliquid porri-
Fratres, omnis opera pretium habet : quia digno) gal. Cellarius eleemosynam facial cum jussu abbalis
mercenario mercedes debentur; et bovitrituranli noni in prxsentia ejus; in absentia vero ejus liceat ei pe-
altigabiiur os (Deut. xxv). Nam et labores fruc- lenti pauperi eleemosynani exhibere, propter prx-
tuum sucrum beatum faciunt manducantem ( Psal. ceplura Domini, quod dicit : Otnni petenii te tribue
cxxvn) : quia Dominus bomiiii creatn oinnia subjecitl (Luc vi). Et item : Da, ne cui non dederis ipse sit
sub pedibus ejus, propler quetn creavit cuncta.. B f Chrisius. Quotidie cellarius cum seplimanariis coram
Ergo si injustis el iuimicis Dei, id est, non cre- abbate in oratorio cum congregatione coinmunicet.
dentibus paganis, et hxreticis, vel diversis pec- Intrantibus in hebdomada septimanariis vasa coquinx
catoribus diversa victualis crealura famulatur sub- ipse consignet : completa hebdoroada ab exeuntibus
jecta, ut universus niundus diversis deservit; quantoi munda ipsa recipiat, aliis intranlibus consignaiida.
magis credenlibus in Deo, et bene scrvientibusi Qux vasa nioiiasterii si sub aliquo per negligenliam
ei, juste et digne Doniinus ad vitani diversam fracta fueiint, non prius qui fregit accedat ad meu-
crealuratn tradidit, quain creavit; et quasi pi- sam, nisi poenitens abbati satisfecerit, per humilita-
gnus futurx reprcunissionis in prxsenti hoc lem- lein ad genua incurvatus. Ejectis vero de cellario
pore oninia vitx necessaria minisirando, non dere- omnibiis necessariis, cum congregalione ad inensam
Jinquel Dominus quxrenles se? Quia diviteseguerunt, cellarius sedeat tacilus, et manducet. Qui cellarins si
et csurierunt : inquirentes vero Dominumnon deftcient se levaverit aliquid apportare, usque duin redeat,
omni bono ( Psal. xxxm ). Et esurienfes implet bo- omnes de mensa in qua sedebat ad manducandum
nis Dominus, ct divites dimitlil inanes : et tanquam exspe tent eum. Op;is aliquod laboris faciendum his
nihil habentes, et omnia possidentes. Ergo cellarius horis cellarius suscipiat, quando aliqua cura et dili-
monasterii non aliunde quam dispensator divinarum t" « gentia vel dispensatio cellaiii minime exercetur : ut
rerum ; in tanlum divinaruni, ut Dominus in Evan- otiosus in illis horis non sit. In oratorio absens per
gelio promittat fidelibus servis suis, dicens : Noliie• occupalionem, tlicente abbate pro eo fratribus, ut
cogilare quid mandttcetis, aut quid bibatis, aut qritd! habeatur in mente, simul et ipse cellarius, si prope
induamini (Matth.ti). Simul et decraslino monel noni oratoritim cellarium fuerit, sua voce petat se debere
debere q'iciuquam esse sollicilum ; sed hoc admonet; iti orationibus uiemorari : et tamen lente sic oc>upa-
dicens : Qumrite regnum el jusliliam Dei, et hmc om- tus in facto opus Dci sibi dicat, et ipse sequeu lo
' nia
apponentur vobis. Scit enim Vater vesler qui in vocero vel versuin oratprii. Et merite intus in praip-
cmlisest',quia Itmcomniaindigeiis(Ibid.). Ergo si Deoi rio debet ab omnibus memorari, qui pro omniuro
servientibus vitx necessaria a Domitio apponunlnr, solliciludine occupatur : et quomodo ab uno coinmu-
et scit Dominus noster Pater cceleslis, qux indige- nis pro omnibus utililas procuratur, sic omnium cuin
mus, et prxparat; vides ergo, quia victualia nostra, uno partiatur oratio. Viiia vero oris et corporis ej"us
cum ab ipso nobis prxparantur, dominicadona sunt. custodienda ab ipso abbale custodientur : quia eel-
4 Narn sicut carnalis domini servus, alter tamen homo, larius sub nullius decadx iiumero sub prxposito
de prxbendo servitio suo-solummodo est sollicitus, conlinetur : ne forle, quomodo caro ainal qux sua
qui de prxparandis a doniiiio suoannonx, vestiarii, sunt, propler aliquem appelilum, vel subministratio-
calcearii usibus est securus, quanto magis Dominusi nem gulx,causa Dei-prxtermitlalur, et pro ciho
noster ccelestis necessaria vitx nostrx jtiste nos non, vel potu non exacta excbgiialio carnaliler provenda-
prxcipit cogitare ? Quia si homo homini serviens ad[ tur. Uiensilia omnia monasterii ipse recipial ad nu-
prxparandum sibi credilur idbneus; quanto magisi merum, et diversis consignet. De omnibus vero qux
credentibus vel servienlibus Deo, qui creavit ipsai sunt in monasterio exlra abbatein, nullus sibi aliquid
omnia, et cuncla potens est adimplere, oninia pote- velut suuin, sive quod altulit, sive quod invenit, sive
runt famulari? Quia junior fv.i, el senui, et non vidii quod laboravit, vel acquisivit, nullus aliquid pecu-
justum dereltctum, nec semen ejus egenspane (Psal. liare vimlicet.-aut defendat: quia regulx sententia
xxxvi) : sed magis tota die miseretur et commodat. hxc est : Res monasierivelomnium esi, el nullius esi.
Ergo cuni de solo servitio nostro in inquirendo re- Cellarius vero ipse frater ordinetur, qui probatus
. guuin et justitiam ejus fuerimus solliciti, Domirutm fuerit ab abbate ftdelis et abstinens esse : quera nun-
credamus nobis omnia ministrare; qui ullro se nobis quani vitnit aliquando aliqua desideriorum guia, vej
necessaria omnia promittit apponere. Ergo omnia qui non multum amat manducare, aut bibere : ne
98'; REGULA. 986
magis detur locus diaboio, sicut dicit Scriptura : .\ manas singulos diximus prxpositos coquinare; ut
JVoiifedare occasionemqumrenlibuseam, et videatur cum non ambo in coquinx simul serviiio occupantur,
gastrimargix gulx voracibus vel glultonibus fratribus unus foris cum decadx sux reinaneat fratribus, qui
provideri magis, quam refrxnari. in eis culpas, vel vitia diversa custodiat: et si alii
CAPUT XVII. fratres sequeslrantur in alio iaboris opere, taies se-
INTERROGATIO DISCIPULI. questrentur, qui Dei plus possint prxsentiam limere,
prxoccupato in coquina prxposito,cum negligentiore
De ferramentis vel rebus monaslerii. remanente vacivo prxposito : ut et vicibus honorem
RESPONDET DOMINUS PERMAGISTRUM. iropleant emendandi, et vicibus hutnilitatem exer-
Ferramenla monasterii in uno contineantur cubi- ceant serviendi. Ergo sic omnes explicando decadr;
rnlo, et uni fralri, cujus diligeuliam abbas aguoverit, recapitent : nam unaquxque decada tali ordinatione
eorum conservandorum curam commi:tat: qui quo- septenos expleat dies. Bini fratres a prxpositis suis
tidie fralribus ad facienda opera consignet ad nume- in coquinx servitio per hebdomadam depulentiir;
rum, et a disjungentibus similiter munda ipse reci- quibus a cellario omnia coquinx vasa intrautibus
piat, et reponat, breve de omnibus tenente abbate. consignentur. Et ideo binifralres, ut in icem se suis
Qui vero frater non mtindum ferramentum a terra B solaliis juvent Cnjus ordinationis in hebdnmada la-
de agro revocaverit, accusatus ad mensam a custode lis debet esse introilus.
ferramentorum pcenx nomine in refectione iu porHa- CAPUT XIX.
nem p.inis sui unam quadram minus accipiat, usque
INTERROGATIO DISCiPULI.
ad satisfactionem , vel emendationem |.romissam.
Quia exinde xruginat ferramentum, cum mundum Quomododebeanl inlroire fralres in hebdomndam
non fuerit positum. Simul etiam et ipse fraler con- coquinm?
RE«Pn.NDET DOMINUS PERMAGISTRUM.
signatas habeat cotes, et spongias calceorum, faci-
tergia, mappas, vel sabana ; simul etiam et arcam Introituri fralres in hebdomadam, postprinam in
cum rehus abbatis, vel arcas diversarum decadum, oratorio diclam adducantur a prxpositis suis ante
cum rebus fralrum, cum clausuris prxpositorum si- abbatem, et fiat de eis majoris suggestio, dicens :
niul etiara et arcam cum cortinis et velis, vel ornatu Jttbe, domine abba, vocari universam congregalio-
monasterii; simnl eliam arcam cum diversis codici- nem, et orari pro his fratribus, qui ingrediuntur in
bus, membranis, et cartis monasterii : simul nam- hebdoroadam coquinx; ut mereanlur commendati
que et arcam cum his rebifs fratrum, quibus noviler orationibus vcstris diaboli inipedimenta nin timere,
ingressi menasterium ; qu-e propter, quod absit, re- C et congregationi Dei oninia sine culpa perfici-re,
peditationem sxculi jubentur servari : simul el uni- Post hxc verba prosternant se illi duo fratres ora-
versa expensa artificum, qure ad diem de diversis tioni ante abbatem ; quod et retro omnis congregatio
artibus laborantes consignaverint facta. Ipse fraler una cum ahbate facere debet : et postquam levave-
perfecta recipiat, et reponat imperfecta, alia die ipse rint se omnes, illi duo dicant hunc versuro : Custodi
laborantibus singula reconsignet. Simul et universa- nos, Domine, ut ptipillam oculi; sub umbra alarum
rum artium ferramenta ipse a diversis ariibus sero tuarum protege nos ( Psal. xvi). Poslquaro vero ora-
recipiat, et mane consignet. Nam et arcam cum re- tum pro eis ab omnibus fuerit, surgentes supradicti
bus fratrum noviter in monasterio per donntionem duo fralres osculentiir genua abbatis, et pacem suis
collatis, simul vel clausura abbatis in cubiculo con- tradant prxposiiis, vel omni congregationi. Quihus
servet: rationes omnes in nummo monasterii expen- post datam pacem prxposiii sui dicant: lta fratres
sarum ii>seabbatis suggestu erogalionis exsolvat ; in nomine Domini Jesu Christi; intrate in hebdoma-
unde ipsum fratrem fite oportet divina constringi; dam, et petita benedictione omnia facite, dicentes
ut timore vel testimonio Dei fideliter possit com- per exercenda omnia: Benedicite: ut cum benedi-
inissa implere clnm fuerit, quandocunque feceritis, maledictus dia-
CAPUT XVIII. " bolus impediendi ibi non habeat poteslatem. Mox ab
lNTERROG.VTIO DISCIPULI. eodem die quotidie, si ad sextam habeanl fratres
Pe seplimanariiscoquinm. reficere, dicta tertia exeuntes cum congregatione de
RESPONDET DOMINUS PERMAG1STHUM. oratorio hehdomadarii cum cellario, oculos babeant
Superius diximus decadam fratrum sub sua cura ad abbatem, inquirenles eum quid jubeat congrega-
duos prxposilos continere : qui decem fratres in tioni ad refectionem parari : ut mox inchoantibus
coquinx servitio vicibus corabinati septenos expleant coqtiinam a tertia paraiis omnibus, dicta sexta, eant
dies. Et rum vicibus islis unius decadx fucrit adim- ad mensas.Si vero ripnahora eritrefectinnis prxpara-
pletum servitium, ronsiguatis omnibus a cellario tio, dicta sexta exiens abbas interrogetur ab hebdo-
utensilibus, sibi alia in exercitatione decada succe- madariisetcellario.etstalim postsextam inchoentco-
dat: qua expleta, succedant singillatim per singulas quinare;Ut,dicta nona,omnes eantad mensam. Qnod
septimanas. Singuli tamen ambo prxpositi coquant si forte non occurrennt hebdomadarii, excommuni-
curn solatio fratris, cujus voluerint, sui. Et ideo, cationis pccnam suscipiunt; quia lassatara congrega-
quamvis cum solalio cujuslibel fratris, singulas septi- tionem utriusque operihus, id esl, jejunii et laboris,
 987 AUCTOfilS*INCERTI 988
sua pigritia cruciarunt. Excommunicationis vero /A curi. Et meritb absehs intiis i'n oralionibus memo-
hxc sit sententia : si sexta, septimana ; si nona, de- rari, quia pro omnium Sbllicitudine ocfcupatur : nt
cima; tiocest, si ad sextam borani refeclionem tri- quomodo ab uno communis pro omuibus utilita9
catam hebdomadarii oitenderint, et non occurrerint, occupatur, sic omnium ciim Uno jiarticipetur oratio.
singulas quadras panis per sequent.es septem rei':- Nam et hoc debei qui foris pro ulilitate monasterii
Ctiones perdant. Si nonani tricaverint, item singulas occupatur, custodire; ut qunndo intus illi in or>to-
quadras per sequehtes tlecem refectiones eis subtra- rio eXjleiis psalmis orationi incumlunt, ut clara
hanlur. Qux senteniia exconimunicalionis tandiu voce sua petat oratorium, se debere in mentehabere:
in dainno annonx excommunicatis peraianeat, quan- dicto tamen a se opere Dei in codem loco in quo oc-
diu salisfactio in sequenti die promissa visa fuerit cupatur. lnHnni vero ril per omnerii orationein in
emendasse. Nam si grandis fuerit congregatio, vel mente tiabeantur, abbas omiies admoneat. Nam et
aliqui extranei multi supervenerini, adjunclis in so- si frater exiraneus de monasterio ambulaverit, in
latio fratribus, a prima dicta inlerrogando de refe- seqUenti opere Dei dicatur ab abbate coi gregationi
ctione abbatem, incipiant coquinare; ut hcra con- ut habeatur in mente. Qiiia quando ariibulavit, roga-
siituta refe.ctioni occurrant. In eadem namque heb- vit oinnes ipse frater diccns : habetis Dominura,
doinada servilium ad mensas omnes ipsi adimpleant; B 1 orate pro mfe, et in mente me habete per a;;geium
omnem diligentiam roonaslerii ipsi exerceant. Ipsi vestrum.
oinnes fratres in hebdoinada ifj;,adiscalceent, adjun- CAPUT XXI.
ctis in solatio de decada sua Iratribus ; cum quibus INTERROGATIP IHSCIPULI.
et discalceent, et ipsa calcearia faciant; et facto niane
debenl eommnnicare hcbdomadarii coqui-
sedentibus ad ordinein fratrihus ipsi consignent : si- Qutmodo nm vel cel arius.
mul et in eadem hebdomada munditias monaslerii
RESPOXDET DOMINUS PFR MAGISTRUM.
excrceant, refrigeria lavent, ligna conscindant ;
aquam faciei tradant, nd connnunioncm imranlibus Nairi curii ad communiPiiemiu oratorio ante.abba-
fralribus aquara inanibus ipsi miiiistrent : inappas et tfeinstatur, onmibus in paceac:eptis, cum conimutii-
sabana, et facitergia, vel res sordidas fratrum ipsi caverit abbas, post ipsuiin adhnc nullus comniiiiiicet,
lavent iliis horis, in quibus nou coquent. Candelas sed statim prxpositi fratrum illorura sepliriianario-
monasterii a cellario lactas quotidie ipsi incendant runi petant se debere ire foris, ut hebdoin darios ad
et tulentur. Mox eniai cuni in hebdomadam, utdixi- communionem oratorio reprxsenlent, coiiipleiites
mus, prima die post rimam dictam intraverint, pri- eoruin vice foris. Qui prxpositi exeunles unus co-
mum opus servitii sui inunditias oratorii exhibeant, C * quinx prxsit, alius ministeria ponat. Qtiibus exeuri-
et matlas oratorii pavimento relendant : quo iu tovis tibus foris, mox hebdoniiirlarii loiis raanibus ihgressi
septein diebus hebiiomadx sux post matutinos do- orent modicum, et post oralioncm sbli abbati paceni
roinicos hoc opus primum servitii sui oratorio exhi- deht. Ideo soli, ne dum omriibus darit, lardassfeho-
beant. Cum asiant vero in septimana sua, coquinam ram ad refectibnem cbngregationi faciant; et tarde
intr.inles ad se fratres mex petant eos pro se secum egressi, cum necessaria non prxparant, exeunte
oraie. coiigregalipne abbatem iii irrfeccgant viiimn decli-
CAPUT XX. iiare, cura adhuc nori fuorint ab eis prxparata, qrix
LNTERROGATIO DISCIPULI. opus sunl. Ergo post modicam orationera erectl
comrouniccnt et corifirnient, et item orantes riiodi-
Qnomoda debent haberi in oralorio absentesin menle. cum
lcnte eis versu diclo abbas compleat; ut exeiin-
RESPONDET DOMINUS PERMAGISTRUM. tes prxpositos suos oralorio reintromittant. Quibus
Cum foris pro birini congregalione solliciti hebdo- exeiintibus dieat dbbas : Videte, fratres, nearite ora-
madarii in coquinx servilio occupanlur, vel cellarius tionem coinmunem mensx prxbendam aliqiiid de
in cellario, vel cuslos ferrairientoriirri,vel rertim ino-. cibb aut de potu suasione diaboli prxsuinatis. El si
haslcrii in suo credito occupatus est, inlus in orato- " nos hic posili inlus foris vbs videmus , Detis tanien,
rio prxpositi eoruin dicant omni cbngregationi : In qui onini loco prxsens est, et omnia videi, et nihil
meiile liabelc Dbmihum, et orate pro iilis qui foris est ei occultum , ipse vos conspicit : ne cum vitlerit
siinl. Sed fei si quidam defiierlhl oratprio, el pro prxsumpiibnehi vestram, sensum veslriim Iradat
causa monasterii fuerint occupali, sive ambiilaverint in reprobum, et ad pccnam vohis furla vestrri in jiidi-
via, ab abbale dicatur omni congregalioni, ut in tnenle Cio consignentur. Qui ergo pnst hahc nionitiin'ni
absenles iri oralionibus lneraorentur; sicut in Actibus exeuntes uiia cum eellaip, unus redeat coqhinx,
apostolorum legitur: Pro absehle orate (Act. xn): icl alitis ministeria , qux rriintissuus prxpdsitus adim-
Cst, cum essel Petrus in carcere, oralio pro eo fiebat pievit, perficiat : id est, prxparent meiisas, onlinent
in omnibus Ecciesiis. Ergo si in mente non habiii sancla, minisleria ponant, calices defricent; ut exicns
fuerint in oratorio bccupati, mercedem magis a Deo ciim congregatione abbas oniniriinveniat prxparata,
totam ilti foris suscipiunt; el 111i deintus vacui egre- simul el annonas panis oinnium positas in canistro
diuntur. Quia ut illis intus vacaret orare, ab istis fo- pendeiite supr£i mensatn abbatis . ut ctim omnia
Hs de apparandis necessariis vitx reddebanlur se- exiens abbas invenerit orxparaia, non sit loc.iisirx.
 r"
9& fefcGULA. 990
vel occasiocaloris, vet clariioris; scd sit riibriasteriiim i vocatis linius merisx pfxpbsitis, tlet cis tbtius mensx
lacilurnitatis et pacis. sux annonas : quibiis diniissis, vocaiis aliis tradai
CAPUT XXII. et ipsis. Jairi si, Doinino juvante, mtilta fuerit con-
gregatio, sic faciat oniriibus niensis. Qui pfxpositi
1NTERROGATIO DISCIPULI. curri annonas tam suas quam subfuin ffatriim acci-
Omnibus hebdomatlariisegressis, quo orditte rema- piunt, pro honore majoris, rnaniis bsculentur abba-
nentes in oratorio per ubbalem dcbenl cmleri com- tis : iteni cura
municare. ipsi in suis niehsis fralribus bsculen-
tur : et postquam quis aicceperit, sedeat tacitus. Pbst
RESPOSBEt DOMINUS PERMAGHTRUil.
Drriniumvero sessionerii levet sfeUelidomadariuslec-
Post abbatis cdmmunidnem coinmuiiicet et prx- lionis mensaiis, et ipse accipiens annoiiaiii suam
pbsithS;querri vice sua fecerit sechs abbrtteth starte, osculetur inanuni danlis, et cominehdet eam ceila-
qutem subsequatur singillatirii decad.i sha. Qiiibus rio, et resideat in sella cum cbdice; donec ingre-
explelis, cbmrrranicetalius prxpositus, (|uem item diantur hebdomadarii coquinx cum ceilario, et ipsi
sihgillatitii snbsequatiir et decada sria. Jain si, Do- accipienles annonas suas a prxposilis suis osculen-
niino juvante, rnrijor fuetit cbngregailb, simililer fa- tur manus eortiin : siintil et cellarius, quia sub nul-
ciaht subsequentes : sic enim stare dfebentiil ora- B lius decadx nuniero conlinetur, de hianu abbslis
tbrid, quomodo jtibentur et coiiimunicare. Frater accipiat annonani suani; qui cuni acceperit, oscu-
qui sfeinfiaveHt ad commuriionerfi,et nbluerit coni- letur tt ipse mauttm tlaniis, ci ponct niensx sutc.
muhicare, dirotttatur, fet abstirieat : riostquahi vero Mox prirao abbati, deinde omnibus, simul sibi et ul-
voluerit, ndh perhiittatur cbrorhiiiiicare tandiU, timis singuios meros porrigant. Statim euntes heb-
qiianriiu ille fuit inflatus siilfecausa, landiusit abbas domadarii minislrent in primo raensx abbalis. Deinde
aut prxposiius el iratus in cauSii. Itferriqui se tnfla- ailata diversarum mensarum ab iriferioribus fercula
verit, et ad mensani venire nbluefit, dimitiatur, et offerantur abbati signanda. Sic etiam signeiur oihiie
sequenti refecttpne neri permittatur manducafe; sed quod apponitur, tara coclura quam crudum in men-
levetur a hitensaciira sederit : quia quando abbas sis. (Jui signat cruce, sic dicat ore : Benedic, Do-
voluit, ipsfenoltiit; et Iterti ciirh ille voluerit, abbris mine, quidquid ex hinc accepturi siiriius. Ut fofle
merito noluit. Sectis abbaterti vtero vicibils M diterii quod rion est opus, aut purgatur, aht cadet, aut il-
in oratorio stent prxpoSiti, Vel alii fratres; ut cbn- lud quoi victui non prolicit, sine benedictione jacte-
fusus secilhdarii seinper habeatur gfadils, bt non tur in terra, et pedibus conculcettif : ne fes benfe-
aliquis secnrus vel eiatus de ordine cxteros in des- dicta videatur pati injuriam. Qux ergo fercula si-
perationerri constituat, sed omnes per bona factorutn ^ gnala singulas ponanlur per niensas : et cum rainis-
opera placeriles ad honorem speranduiii cerlatim traverini, sedeant una cum cellario ad mensam prx-
contendarit riierilis pervenire, h: h nomine : cujiis rel positi sui, et manduccnt cum cbngregatione coromu-
qualitatem, dictahte Doniino, shnius retrodlcturi: Si- nitcr. Quibus expletis surgant hebdomadarii; unus
mnl vero post abbaterii cum jussu ipsihs dte'alteru- levet iercuia, aiius concham cum aqua prius abbatis
tro chbrb a prxpbsitis imponantur semper antipho- ponat in mens.im, ad iavandas sibi ab ipsis fralri-
nx; quibus expletis item jussione abbalis de aiienis bus manus; unde levala diversas singillatim ponatur
choris fratres rriinores, qui jussi per ribinen fueriht, per mensas : al cum ibi ab omnibus Iotx fuerint
singillaiim ihlppnant ilem modd de istd choro, post roanus, reponatur in parte. Stalim secundura ntime-
ipsuin tte alib. ruro mensx prioris in uno gailetx vase mensuralx
CAPUT XXIII. pbtiones ab eis calida misceatur, et ventigiata a ca-
INTtttROGATlO DISCIPLLI. lice potione pelita benedictione adsaporet <jui niis-
Posi egressionemabbatis <leoralorio quomododebeaut cuit, si xquali est temperie roisturo; ei sicin piiina
hebddiriadaiiiseriire mensis, el ad maiiducandum niensa oninibus ereget. Quibus prxrogalis acceden-
essecommunes? tes ad secundarn, et ipsius numerus remisceatur, et
RESPONDEr DOJHNUS PER MAGlSTiiUM. peiita item benedictione saporatum propler xquali-
Egressa omni congregatione cum suo pastore tle tatem et ipsis erogetur. Et cum ventum fuerit ad
oratorio, post versus et oralionein abbas in sux mensani ubi sedent ipsi hebdomadarii et ceiiarius,
mensx cathedra sedeat; mox omnis congregalio addant et suas potiones in numeruin, et post omnes
respondeat: Deo giatias ; et omnibus adhuc ad suas petila benedictiene bibant et ipsi. Qucd vas seroper
mensas stantibus canister supra mensam.abhatis pen- cum miscetur, antequam adsappretur aut erogetur,
dens truchlex fune descendat, ut a ccelo videaiur offeratur abbati signanduiri. Quod si abbas absens
operaHs Dei annona tlescendere. Statim ubi canis- fuerit, per singulas mensas illala sibi fcrcula, et
ter descenderit, signans universura panetn abbas, mista cutn potionibus vasa vicibHsin suis merisissi-
frangans et tnllens sihi prius annonam suam a Do- gnent prxpositi. Nam si cuicunque tempcralum fue-
mino benedicenHam, elevet manum, et poneiis anfe rit in calice, aut certe adjuncta fuerit calida, cum
se, slantibus ad niensam suam his qui cum eo inan- bibere Voluerit, iteralo dicat, benedicite : ut et illud
ducatiiri sunt, eroget eis. Stalim nl acceperint, os- quod adjungitur a Dominopelatur benedici. Expleto
culciiiur abbatis manum, et Sedeant tacenles. Deinde raiiiisterio potionum, exeant foris hcbdomadarii
991 AUCTORISINCERTl 995
pulmentum aliud allaturi; et cum detulerint, sedeant A t plere; et agnoscentes omnes fratres erubescant, in
suislocis taciti, et manducent; et posl, expleto pul- communi natura homitiuni, vel pari servilio Dei,
mento, surgant hebdoroadarii, et levent. Et item se- xqualera non roereri divinx sapientix gratiam cutti
cundum suuin numerum unicuique mensx signato utilibus fralribus invenire
item ab abbate vase, et cum benedictione adsapo- CAPUT XXIV.
rato, roistimi roinistrent, et ipsi in ultimo similiter INTERROGATIO DISCIPULI.
bibant :• et postquam hoc fuerit adimpleium, rnox
et De hebdomadariolectoread mensas.
cocta ab eis fercula surgens cellarius accipiat, cru-
dum cellarii quodcunque fuerit, inferat missum ; et RESPONDET DOMINUSPERMAGISTRUM.
prolalis, et signatis, vel in mensis positis suis locis .11xslalis vel hyemis utroque tempore, cum ad
resideant taciti, et manducent: quibus levatis mox sextam vel nonam hofam reficitur, singuli prxpositi
hebdomadarii micas pairs prius de mensa abbatis, de singulis decadis vicibus hebdomadas singulas le-
deinde diversarum mensarum, cum reverentia mun- gendo ad mensas exerceanl. Sed tiinc de illa dccada
dent. Qux micx cum per singulas mensas mun- prxpositus non legat, de qua alterprxpositus-in eo-
dando levantur, una voce hebdomadarii dicant: Deo quinx servitio occupatur: ne dum unus legit, et al-
gratias. Quas quotidie in nnuin, ut diximus, vas col- R ler coquit, viiia suoriim fratrum ad meiisas non sit
lectas hebdomadarii cellario consignent reverenter qui prxsens emendet. Qui prxpositi singulis vicibus
servandas. De quibus in exitum hebdomadx sux pa- in legendo ad mensas cum singulas expleverint heb-
telhe coquantur, quomodo seqnens titulus demons- domatlas, singulos fralres litteratos per singulas vi-
trabit. Quibus ergo roundatis micis mox consueta cibus septimanas ad legendum consliiuant; ut om-
potionum mensura ab hebdoniadariis, ut conslitulum nes possint vicibus de singulis decadis legere litte-
est, erogetur : similiter petita benedictione ullimi rati. Et postquam omnes fratres in legendo suas ex-
bibant et ipsi. Idep enim diximus, hebdomadarios et pleverint septimanas, singuli recapitent ad invicerr
cellarium interesse mensis communiler, ut nullus prxpositi, ut nunquam desit carnali refectioni esca
penitus semote aut infrunite absconse loris mandu- divina : sicut dicit Scriptura : Non in soto pane vivit
cet: sed sit omnibus temperantix et sobrietatis men- Iwmo, sedinomni verboDei (Mattli. iv); ut duplici-
sura communis. Quia quidquid absconse manduca- ter fratres reliciant, cum ore manducanl, et auribus
tur, fraudulenter agitur; et ulgulx satisfaciat, sine saginantur. Cujus ergo in hebdomada talis debet esse
mensura peccat. Quibusergo mensx expletis actibus, inlrnitus. Dominico die, quo hebdomadarii coquinx
cum.levante se abbate omnes surrexerint, statim ingrediuntur in seplimanam, tunc et iste frater ad
omnis congregalio tina cum hebdomadariis vel cel- '' sexlx horx refectioncm post versum et orationem
lario dicant: Deo gratias. Mox vero dicto omnes ad- meitsx, cum abbas in sua cathedra sederit, antequam
sint ad agendas Deo gralias per orationem : et ne canister cum consuelis panibus trochlex fune de-
quis desit, requirant in numero prrcpositi decadas scendat, tunc insinuet se voce sua is qui lectiirus est,
suas; ut quomodo mensx omnes fuerunt commu- dicens : Jubele, domini mei, orale pro me, qui in-
nes, sic et orationi videantur prxsentes. Omnem gredior in helidomadam leclionis mensalis. Moxsur-
enim cibum et potum cum versibus aperiai et clau- gens abbas cmn omni congregatione, fixis in terra
dat oratio. Qui vero frater ad versum primum mensx genibus, oret cura eo ; et cum surrexerint, dicat no-
dicendum non adfuerit, non sedeat ad mensara cum vus hebdomadarius hunc veisum : Domine,labia mea
fratribus, sed semote in scuiella sine dala benedic- aperies,el os meum annuniiabit laudemluam(Psat.L);
tionemanducet non signatum, et potio ei non signata respondentibus secum cunctis. Post versum vero dic-
tradatur semote mista ; et usque riuin se levet, nul- tum complente abbale, inox primo abbali, deinde
lus cum eo loquatur. Jam si spiritalis est, doleal ei omnibus pacem tradat; deinde in niedio omnium
sine Deo reficere. Qui vero ad versum posieriorem mensarum sibi ordinet sellam, et post omnium ses-
niensx finitx non adfuit, in sequenti refectione et sionem ad mensas, petita bened'ctione, sedeat et ipsc
ipse a roensa sequestratus non signata manducet et in sella cum codice. Et cum primuin inensx abbas
bibat. Qux excoinuiunicationes tandiu in cis perma- cum omiiibus acceperit merum, et ipse simililer
ncant, quandiu in salisfactione humiliati ad genua suum m runi propler sputum sacramenti accipiat, et ,
capilis, emendatio majori fuerit repromissa. Ergo sic incipiat legere. Legal naroque quotidie regulam
hebdoroadarii cum serviliurn raensarum exercent, si hanc, posito a die signo huc usque legeril, ut se-
forte ad ministrandum omnibus non occurrerint, in- quenler quotidie tamen omnia perlegantur, ut per
sinuent hoc ipsum suis prxpositis; a quibus mox vices hebdomadum finiri possit, et recapitari le-
ordinatus de eadem decada unus frater in eorum so- gendo. Qui hebdomadarius cum septimanam suatn
latio adjungatur : quotiesque hebdomadarii in ser- in legendo expleverit, sighum sequenti successori
vitio mensarum negligenler mensis deservierint, alia ostendat, unde prosequatur qui cicperit septinia-
die liora refeclionis levet se abbas, et cum uno de nara : qui et ipse finiendoet recapilando, finita heh-
prxpositis, aut duobus, si grandis fuerit congrega- doroada sua signuin successori denionstret. Legat
lio, ipsi facient servilium ad omnes mensas : ul et namque disposite non urgendo, ut apertius occupati
doceat eos auomedo faciant, quod non possunt im- ea auditores agnoscant, qux eos factis oporlet adim-
905 REGULA. 994
plere. et ut si qua sunt ambigua aut obscura, et. A CAPUT XXV.
aperlius ea non intelligant fratres, aul interrogatus INTERROGATIO DlSCIPHLl
a fratribus, aut ultro aliqua abbas exponat. Nam si De patella micarum ab hebdomadariis seolimo die
supervenerint forte mensx inonasterii laici, propter coquenda.
detractionem fuluram in sxculo, cum secreta Dei
RESPONDET DOMINUS PERMAGISTRUM.
sxcularis agnoverit, si placuerit abbati, aliam lectio-
Micx panis, qux quotidie de mensis mundando
nem cujuscunque codicis legal; ut secreluro monas-
levatx in uno vase servanlur, ab hebdomadariis
terii, vel mensuras vilx sanctx constitutas in disci- exeuntibus
plinam ab irrisoribus non sciatur. Legat namque sabbato dieseptimanam septimo die hebdoroadx sux
roundentur ad seram, et patella exinde
aliam lectionem, posito tamen in regula signo. Nam
aut cum farre, aut cum ovis astricta, ante-
si talis laicus ad mensam monasterii detineatur, de cocta,
sit non solum admirari quam ultimum serx caldum bibant, in mensa pona-
quo certus abbas, quod pos-
sit constituta divina, sed etiam hujus religiosilalis tur abbatis. Deinde sedenli abbali, vel universx con-
scit abbas, quod in conversione possit esse pedise- gregnlioni simul, dicant hebdomadarii: Jubete, do-
et ad mores trahi in lec- roini, et orate pro nobis, qui in ministerio humilita-
quus, possit divinos, hujus
tor adventura ad inensam regula subsequalur. Nam g tis explevimusseptimanaro. Slatim orones surgentes,
illi debent monasterii regulam auilire, qui illani pos- ciroiabbate, fixisin terra genibus, orent proipsis cum
suut roerilo observare. ldeo ad mensas hora refec- ipsis communiter. Et cum surrexerint, dicant hebdo-
madarii huiic versum : Videant qui nos ederunt, et
liouis debet regula legi, quia tunc omni congrega-
tione ad manducandum in unum redacta, sine excu- confundantur, quoniam lu, Domine, adjuvisti nos, et
satione tunc lectio observanlix vel emendalionis ab consotatutes nos(Psal. LXXXV). Deinde complenti ab-
bati pacem tradanl simul et prxposilis suis, vel omni
omnibus audientibus rite poterit observari, ut om-
nia regulx oranes audiant, et nullum prxlereat ali- congregationi; et cum resederit abbas et fratres ad
roensas, signans patellam ipsam abbas, sumeus de
quid : ut quod oranes audierint, eos factis oporteat benedictione
vero frairi sua cum in hoc prius cum cochleario ipse, deinde his
adiraplere. Ipsi seplimana
fratribus, qui cum eo ad mensam ipsius sedent, sin-
opere occupaiur, seplimanarii de omnibus inensis,
ntensx sux illalis, scutellas levent, servante cella- gulos cochleares in ore ministret; et cumsuos con-
vivas vocatis ipsis hebdomadariis, etip-
rio panis ejus mensuram, vel consuetum nu i erum sis in expleverii, ore porrigat. Deinde quot mensx fuerint, tot
potionum: et, post omnium levationem, petita bene-
scutellas abbati hebdomadarius porrigat: ubi singu-
et
diclione, ipse feficiat. Ideo enim diximus regulam los cochleares
monaslerii quotidie legi ad mensas, ut nullus frater C sis per numeros fratrum de singulis men-
levent, quos singulis fratribus in ore sui prxpo-
excuset se ignorantia faciente non emendare. Non siti
porrigant; ul omnes de ipsa benediclione perci-
cum quoiidie in usu ipsa regula mitlitur, et notitia
cum adimpletum fuerit, sic ultiiuum
melins observatur, ne forte dicat se frater nescire, piant. Quod
Nam tem- calduro accipienles surgant, dicentes : Deo gratias.
quod possit per obedientiam adimplere.
Qui vero hebdomadarii patellam istani per negligen .-.
pore ipso refectionis, cum legitur regula, ut solliciti tiam
universorum fratrum excitcntur auditus, de singulis septimo die non exhibuerint, et in seqtienti
aliena hebdomada per singulos dies singulas quadras
niensis quos voluerit fratres, quid lectum est abbas
panis subductas ab abbate amittant, usque ad emen-
interroget : ut cum unusquisque frater recilaverit dationero satisfaclionis promissaro.
quod audivit, agnoscalur plus lectioni illa hora in-
lendisse, quaro venlri. Ut cum surdus negligens non CAPUT XXVI.
narraverit quod audivit, plus carnem judicetur INTERROGATIO DISCIPULI.
amasse, quam animain. Qui niox de neghgentia ab De mensura ciborum.
abbate juste corripi debet; ut duiu unusquisque fra-
ler inlerrogatus timet erubescere, menlem suam ]) RESPONDET BOMI.NUS PERMAGISTRUM.
alibi non faciat aberrare; sed in hoc intendat, quid Sufhcere namque credimus ad refectionem quoti-
legitur. Qui hebdoroadarius tandiu ad mensam cura dianam tam sextx, quam nonx oranibus mensibus
fratribus, quibus se levantibus,posito in regula signo, cocta duo pulmentaria, et lertium quodcunque fuerit
levans se el ipse cuiti codice, versu et oratione ab crudum cum pomis. Medius panis pensans libraro
omnibus adimplela, respondeat cum omnibus : Deo singulis fratribus in die sufficiat, secundum formam
gratias; et staliin residens ipse ad iiiensani suam ab divinx dispensationis, ciim inedium panis coelestis
hebdoraadariis servatam refectionem vel potionum corvus Paulo servo Dei quotidie vescenduui parave-
mensuras, signatas aul ab abbate, aut a prxpositis; ril. Quando ergo ad sexlam horam tempore xstivo
omuia et ipse percipiat. vel aliis teraporibus reficiunt, tertia quadra ipsius
Dominici panis a cellario per omnium annonas in
cellario subtracto sera ante illud crudum pulmenta-
rium inferendum mensis ponatur. Et ideo in cellario
diximus eas quadras de omnium annonis anteeessus
sublrahi; ne forte cum integp» annonx in mensis
995 AUCTORISINCERTI 990
fuerint positx, et ne forte adveniens frater novilius, A \ nonam quotidie exiens abbas ie oratorio, in sua
nesciens adhuc mensuram regulx, putet sibi iteralo sedeal cathedra, et circumastantibus ante eum iu
ad coenam reponi, ad prandium explicet totum, et ordine omnibus, ejecto a cellario vino, roisceantur
sera cum pomis habeat nihil; aut frater multum ab hebdomadariis in consueto vase per singulas
edere aiuans,quamvis roensuraranoverit regulx, cura mensarum decadas omnium singulx potiones,
petenti gulx vult satisfacere, ad horam totum eligat secundum nuinerum congregalioniset suura. Statitn
maiiducare, et ad serain putet se esse contentum. surgens abbas oret cum omnibus; et post orationem
Qux orones quadrx cum fuerint in cellario reser- antequaro sedeat, oblaturo sibi vas cum misto sig-
valx, sera ejectx et in mensa abbatis posifx et ab net eum. Moxsecum omnes ad mensassuas jubeat,
eo signalx, sicut consuetudo ostendit, prius sibi vel sicut consueverunt, sedere ; el bibens prius ipse,
meusx sux lollat, et residux in canistro a cellario deinde singillatiin mistum per roensas singulas 0111-
levaix per singulas mensas ponantur tollentibus, ut nibus faciat propinari. Quibus expletis surgant ite-
ipsx solx partes cum cruda quocunque pulmenlario ralo, et orent; et post orationem redeant universiad
misio cum pomis, vel si quid de pulmentariis pran- opera qux diniiserant facientes. Ergo quivis sitiens
dii reuiaiiserit, fralrum cccnx sufficiat.Nam Domi- postnonain mox bibat : jam si introieritde decima,
nico die, vel aliis festis diebus, sed et propler B ] nemo bibat usque post vesperam. Si vero fraier
exlraneas advenienles personas, quovis die quidquid araplius silierit in ipsa nona, antequam veniat, ut
addere aubas in cibo volueril, utpote majori ccnce- diximus, dccima, et bibere si voluerit, aquara nou
ditur, vel dulciorum aliqua; secundum lestimoriiuni ab urceo uno baustu, sed ad caiicis, aut gallelx, aut
quod legitur in Vitis Pairum : ubi pro diebus festis cancellibibat mensuram, quia quodextra inetisuram
delicatum petierunt a Doroiuocibuin, et apparuit eis est, hoc est nimiumet injuslurn, ct desiderii satis-
cuiti favo angelus. Tanluin esl, ut consideret xqua- factionem ad corruptelam videbiiur aiiiniplere. Natn
lilatem, et fugiat corruptibilera nimietatem. Minori- secundumsentenliam illam qux dicit, Ne quid nimis,
bus vero duodecim annis minus a libra panis in die potest et nimia aqua deebriare sensum in phantasiis
sulficiat somnioruni, et corpus necessitalibus occupare : id
esl, in venis Ualus, in meduilis frigus, in superciliis
CAPUTX.XVII.
gravitas, in capite gyrus, in oculis'somnus, in naribus
INTERROGATIO DISOIPULI. sternulus assiduus. In hierais vero tempore iu sextx
De mensurapqltfs. et nonx horx refectione omnibus caldos lernos suf-
sitini. Illis
RESPONDET DOMINUS PERM,AGISTEUM. . iiciant; quia xstus non est qui provocet
G vero diebus in bieroe in quibus sexta reficiiinl, sera
Mox cuni sederint ad roensas fratres, antequani penitus nihil coenelur, nisi singulos caldos oiuuibus
comedant, singulos meros accipiant. Quos meros ac- sufficiant : ita iimen ut antequam bibant, orent; et
cipienles, singuli porriganl abbati sibi signatidos; et postquam biberint, reorent. Post nonam vero illa
per alias raensas suis fratribus, suis signent prxppsiti potio qux quotidie de cellario iu xstale profereba-
vicibus. In quibus onroibus mensis in suos meros tur silientibus, in hicme non delur : quia nec silis
quisquis fraterde suo pane ternas sibi, non amplius, suppeditatur, nec longe reslat in refectione in vespe-
buceellas inlinguant : ideo non amplius, ne frater ram. Ulisvero diebus, in qtiibus in hieme ad nonam
raultumibi panein expendens, cuni in pulmentariis reficitur, post dictatn vesperam non amplius quain
non habuerit, veracitatis stix causa, in panis sui singuloscaldos accipiant : ita lamen ut ant.jqnr,iiibi-
mensura alioruro fratrum aspectum in se provocet bant, orenl; et postquam biberint, rcorent. In illis
detrahenlem. Post crgo primosnieros xstivoteropore vero diebus a Pascha usque ad Pentecostcn, in qui-
ad refectionem tam sexlx quain nonx, caldi omni- bus ad sextam relicitur, absque quinta feria et Domi-
bus quaterni sufficiant, exlra illum merum. In eo- nica, aliis diebns niUil aliud ad seram nisi binos cal-
dem verq tempore, cum ad sexlam reficitur, ternx dos propter dies accipiant : absque Paschx oclavo-
sera oropibiissufficiant potiones. Quibus completis **rum octavas, in quibus jugi^er coenent. Naroideo
taroin refectione sextx, quamnonx, vcl ccenx, stans , supradictis diebus, absque quinta fcria et Doiiiinica,
in rned,iQroensarum clara voce cellarius dicat: Qui usque in Pentecostenccenas subduximus, ut una re-
sitit fiducialiter indicet. Post banc vqcem qui fuerit feciio in his diebuscustodiatur ; et quamvis non sua
sitieDSniox de mensa sua respondeal: Bencdic; sta- hora, consueti lamen jejunii videatur causa servari;
tjm t£.mperala in uno vase pusca calida, aut, si et, quamvisnon sua hora, cum ccenxeorum mutan-
volqe.rint fjalres, cum julla : qux semper ampliusi tur in prandia. Quinla vere feria et Dpminica hoc
prqpjer sitienies tieri debet in pulinentariis forlio- coenentad serain, quod supr^ de ciiiis taxavimus :
ribus, apj gaUela, aut calices sitienlibus porrigantur. addito tamen uno pttlmentoquotidie in prandio; vel
N-atne* ttU «Statis diebus, cum ad nonam horami si Pasclix restiterit merces, potio cujuslibet. Calix
reficilur, sera antequaro compleant, binx onmibusi vero, aut galletx, per quem erit in diversis vicibus
^icjsul poliunes : italainen ut antequara bibant,, ministrandum, talis sit, qui tertius irapleat mistam
oreoi ; et postquain biberint, rcorent. Item in his; heminara. Sed ejus xqualitatem mensurx, aut duo
xstans diebus.,cutn ad sextim reficilur, post dictami aut tres oporlet calices aut galJetas mensarum mini
 997 REGULA. 998
sterio deservire; ut per multa pocula uniyersis citius Aj ut quqd Dominicx Quadragesimx de quadraginta
erogelur. Infantuli vero intra duodecim annos agen- jeiuniis siibtrabunt, quarta , sexta et sabbato a
tes iq bieme binos caldos accipiant, a sera singn- Sexagesimain jejuniis usque ad vesperam continualis
les : xstatis yero tempore ternos ad refectionein, et restituant; ut quadraginta in nuroero jejunia cont-
sero binas accipiant potiones, propter ataiis quali- pleantur. Infirinis vero certa jejunia resolvantur; et
tatein. Nara sicut supei ius d.e cibis constiluimus, ita quando fratres ad sextam reficiunt, infirmi tertia
et de notionibus permitlimus. Bominica, vel diebus recreentur, absque illis qui graviter defessi sunl:
festis, vel propter extraneas advenientes personas, quia illis nulla hora decernilur, in quibus timeiur
quidquid apluin duxerit addere abbas, utpote ma- mortis eventus. Ideoque quomodo necessitas visa, et
jori conceditur : scilicel prppter charitatem et lxti- pro certo probala quosdam permiserit, recreentur.
tiara saiictorum dierum vel amicorum addat mercis Si vero sani fratres nona, inlirmi sexla reficiant.
cujus voluerit poiionem : tantum est ut meroor sit Sed hoc debet diligepti curiqsjtate probare quibus-
sobrietatis et fugiat vinolentix ebrieiatem. Quia nisi dam signis vel agnoscere abbas ; ne quis se fingal
sobriuin fuerit corpus, ad opus Dei vigilare non po- propter refectionis edacilatem infirroum.Nam ideo
test, et anima cogitationeslibidinis non carescit. Jam infirrois resolvi jejtinia diximus propter fragilitatem
si aliquisdiscipulorum de constituta mensura potus B \ corporis, per quam non possint ;.diinplere quod
aut panis sui? remanente fragmento recusare ali- cupiunt, dicente Scriptura : Spiritus prompius, caro
quaniulum ad mensam volueril, spiritum pltis agno- infirma (Mallh. xxvi). Infantuli vero quarla, sexia,
scitur amare, quam carnem, et frenum castiialis im- et sabbato, in diebus tauten miuorihus, lioc esl, iii
ponet luxririx. Nam cura hoc ipsura recusat absti- bierois teinpore, jejunent : aliis \ero diebus ad
nens fraler, levanti cellario dicat lente : Suscipe, et sextam reficiant horam. In xsialis vero diebus
hoc quod negatura est, carni, proficiat Deo. Mox se- quarta, sexta, etsabbalo infantuli sextahora reliciaut:
mo.lein uno vase a cellarjo hoc ipstini miltatur Deo aliis vero diebus tertia recreentur. Quia iu inajori-
feliciter profuturum et pro aliquo munere adiuncturo bus diebus minor est xtas iu viribus, sicut cst sus-
eleemosynx monasterii mendicanti patiperi a cclla- linendi sensu discreta. Sed iniantes ad hanp relaxa-
rio porrigatur in manum. llxc omnis mensura de tionem tales permiitintus, qui intra duodeciro aqpos
intliicis raonasterii, nam si quid transmissum deforis deguut xtate : ampliori vero qui ftierint, ad fonnaip
congregationi sux apparuerit Dominus, gratanter teneantur majorum. Namjusto judiciq iufantpli, et
suscipiatur transmissuroDoroini donum ; et si placet senio provecti, et infirmi xquali debent refeclionum
abbati mensisaddatur, quippe quod nisi apparalione judjcio relaxari. Nam et fralres in via dirigendi hoc
Doroininon venisse inlelligaiur. t prrecepluni abbalis vel prxposilorum suprum acci-
. C
CAPLiTXXVIII. pianlquarta, sexla, et sahbato indiehus niajoribus ;
id est, a Pascha usque vm Kalendas Octobris, quod
^NTERROGATIO D1SC1PULJ.
est xquinocliuui hieroale, ut non in via jejuneiit,
£1«diebusjejuniorum, velhora,refeclio.xiu.in.
propter xsturo et sitim ; deinde ab xquinoctio hie-
RESPONDET DOMINUS PERMAGISTRUM. mali usque ad Pasclia, quia breviores sunt dies am-
Omni tempore in septiroanx duobus diebus aJ bulantium fralruni, in quarta , sexta, et sabbalo,
sextaro reficere debeut, hoc est, quinta feria, et jejunia protrahan|ur \\\ yesperara : ne occupali fra-
Dominica : cioteris aliis in septirnana diebus ad tres non^ bpra ger refectionem in \ja accelerata
lionam horam reficere oportet. Nam erubescamus Urevitas rjipi fratribus mansipnem protendat; aut,
nos, .roi sumus spiritales, fqgere hora nona jeju- ttl cst lucruni sxculi totum venale, cuin jam ad seram
nium : curo vetusta cpiisuetudoantiquitus cognosci- finjti cura jejunio 4ie| inclinata jaro spcpndarefeciip ,
tur prandia ignorasse ; sed semper vesperam, hoc cuin pihil sibi emendum mansioiiem proniiserit, pro-
est, coanam suis refectionibus ordinavit: in taiiluro piernuUuni distrrictionis ad quxsluni, clejejutiattim
et annonam, qux erogabalur aut laborantibus aut jain fratrpin nqnvellel faberiia suscipere, etpropter
militibus, ideo aniiona usque hodie dicilur, quia ad "' s,usceptionem a nullis lucrjs fralribus denegatam,
horain iioiiaiiidiei erogabaiur, quan^o etsuraehatur; cpgantyr fratres pr-opter hospitalitalem iterato tle
et ideo usque hodie annona iioineii remansit. Nain sumplibus suis expendere, et per secundapi refectio-
ipsius Dominisanclius lestimonium proferam, quera nera, qux non l|cet, jejunium violare. Aliis vero
coenassecognovimus, non legiraus prandidisse, cura diebus extra quarta, sexta et sabbato in djebus mi-
dicit sancti Evangelii Scriptura: Vespereautetn facto npribus, sexta hpra a i refeciiqnem in yiiirepausent,
recubuitJesus cnm duodecim apostolis, et cmnanlibus et sera cQenei\t,propter vix labqreni. A Pascha
illis dixit (Matth. xxvi). Nam ideo ad nonara horam verq usque ad Pentecosten, exceptis missis in lon-
universisdiebus constiluta sunt solvi jejuuia, ut sit ginqua via, in monaslerip vel ubiyi.s s xta seroper
aliquid prolixius, quod Qnadragesimx diebus adda- hora reficiant, el cwnas stias niuieut in prandiis,
tur; id est, usqtie ad vesperam; hoc est po6t 1'ucer- dicente sancta Scriplura : No.n licet vobjs jejunqre
iiariam. A sexagesiroavero quarta, sexia, et sabbato cunt spont,usvobiscumest (Marc n); et non ^cctient
post lucernariam seiuper reficiant: aliis vero die- nisi quinta feriaet Douijnica. Naiji ideo oiiini lein-
bus usque ad Quadragesimam ad nonain reficiant: pore quinta feria non licet jejunare, quia Ascensio
 999 AUCTORISINCERTI 1000
Doroini ipso die oroni anno occurrit. Domimca vero A j se collocenl lectis; et tanto silentio redigantur, ut
die ideo non licet jejnnare, quia resurrectio Domini usque ad nocturnos putetur nullus ibi esse de fratri-
imputatur; quod in libris suis fieri prohibet sanctus bus. Ideo enim post complelorios tacere debemus, ut
Silvester. Nam ideo a Pasch# usque ad Penlecosten merito in nocturnis priino dicarnus Doinino : Demi-
iien licet jejunare, quia sabbalum Paschx claudit ne, labia mea aperies, et os meumannunliabil laudem
trislitix jejunia, et aperit lxtitix alleluia, et sabba- tuam (Psal. L). HOCest, petamus Dominura dehere
tum Penlecostes claudil alleluia; et aperit jejunia. aperire in noclurnis labia nostra, qux sua custodia
Sed ecclesiis clauditur alleluia : nara inonasterio in completoriis clauserat. Vides ergo, quia quidquid
quasi in peculiari servitio Dei alleluia usque ad aperitur, agnoscitur prius fuisse clausuro. Sed ne
Epiphaniatn per modos psalrnorum constilutum forte cura silentium custoditur, aliqua necessilas
aperta a servis Dei psallitur Domino. utilitalis ad loquendum fratrem perurgeat, et frater
fratri vult loqui,si lumen cicendeli aut lucernae
CAPUT XXIX.
fuerit, de manu,vel nutu ca; itis.vel nutu oculorum;
1NTERR0GAT10 DISCIPULI. aut cerle si deest luinen, frater cum fratre ad neces-
De lempore dormitionis eerum, vetqualiter debeatesse sarium vadat, et quod opus fuerit, tainen ad aurem
locus, vel quo ordini dormiant. ] lente loquatur; ut alter lertius eum non audiat.
B
RESPONDET DOMINUSPER MAGISTRUM. Siuiul et si frater aIi ua uecessitate post somnum
iEstivo teinpore dicta sexta , aut in j'ejunio , aut ante nocturnos compellatur loqui aliquid, prius ver-
siiiii consuetum nocttirni dicat sibi lenie, id est,
post refectionem, omnes repausent; ut noctibus ipsis
brevibus sobrii a somno fratres divino operi et ora- Domine, labia mea aperies, et es meum annunliabil
tioni leves consurgant. Nam in uno atrio, vel in tri- laudem tuam; el loqualur quod opus est. Nam man-
clinio lecta in ordine circuitu ordinent : in quo ducandi aliquid, aut bibendi, vel aliquam rem ope-
circuilu lectum abbas in medio habeat, ut omnem randi nullam fratri post completorios permissionem
taciturnitatem vel reverentiam in circuitu conside- concedirous. Si qui vero de extraneis post comple-
rans, omnium ovium stiarum gregem intra uiium torios perfectos monasterium advenerint, a dome-
ovile collectum, quasi diligens vel sollicitus pastcr sticis fratribus tacito niinisleno recreenlur, et lente
atlendat. In qtto atrio pendeat cicendelus, qui quo- eis responsum reddatur, propter regulx constitu-
tidie a cellario factus, ab bebdomadariis ad serain tum : et lolis eoruro pedibus complentespostinodum
ante complelorios incendatur, ut videant diversi sibi lenle, et ipsi peregrinorum lectis delegeulur
quomodo se collocent; et postquam se omnes per- ", dorraire. Mox clausis ab ostiariis regiis in suis et
collocaverinl, a supradiclis luletur, si forle indigen- ipsi jacenles stratis per horarum silentium et noctis
tia olei in monaslerio senliatur. appelant soranum. Si quis vero frater post comple-
torios autmanducare, aut aliquid biberc deprehensus
CAPUT XXX. fuerit hanc excominunicalionis poenara suscipiat :
1NTERROGATIO DISCIPULI. alia die accusatus, in jejunio contiiiualo lerlia die
Posl completoriumneminem debere loqui. reliciat, qui prxsumpsit illicita. Qux exconur.unica-
RESPONDET DOMINUS PERMAGISTRUM. tionis poena tandiu in coniiiiualione perraaneat,
humilitatis satisfaclionera de cmenda-
Postquaui sera oroui perbiberint caldos, cuiu quandiu per
universi fuerint ab hebdomadariis discalceati, di- tione proroissa ab eo ab abbale prxsente, aut a
cat abbas fralribus universis : Eia, fralres, re- prxpositis venia fuerit postulala.
cludautur universa locis suis, cuncta reponantur CAPUT XXXI.
'
in parte; lavate fralribus, hebdomadarii, pedes. INTERROGATIO DISCIPULI.
Qui hebdomadarii cum oinnibus perlaverint pedes, De hebdomadariisdivini officiiin noctibus.
aut cum exiraneis supervenientibus lavant, iino
ore dicant arobo hunc versum, secum omnilius j RESPONDET DOMINUS PER MAGISTRUM.
respondenlibus : Tu mandasli, Domine, mandata Ad excitanduro divinuro ofticiuro iu noctibus,
lua cusiodiri nimis; utinam dirigantur vim mem ipsius decadx prxpositi, quoruro fratres septitnanas
ad cuslodiendas justificaliones tuas (Psal. cxvm). in coquendo exercent, tandiu solliciiudinem excitan-
Ergo omnibus abbas dicat : Eia, fralres, movete di exerceant.quandiu decemfratres eorum corubiuati
vos, ul expletis omnibus non sit occasio, unde loqui aut propter mulliludinem congregationis conternali,
cogarour; jam enim hora est ut nos Domino coin- in coquinx servitio, suas vicibus explicent septima-
luendemus, et finitis omnibus diei officiis inlrantes nas. Nam ipsorum prxpositorum vices cum venerint
noctem pariter os nostrum lnquendi claudalur ad coquere, quia ipsi de coquinx miuisterio lassi defes-
requiero, et oculi ad soporero. Ergo ubi hxc omnia, sis menibris poterunl somno gravari, solliciliores duo
cuni adbuc loquendi et aliquid iroperandi licentia elecli de decada sua ab eis fralres in septiniana
tribuitur, omnia fuerinl adiiripleta, factis completo- ipsorum sollicitudinem excitandisuscipiant.Similiter,
riis in ultimo dicant hunc versum : Pone, Domine, et cum inchoant alterius decadx fralres coquinx
custodiamori meo,el ostiumcircumslantimlabiis meis servitium, siroul et prxpositi eorum sub sua sollici-
(P»uL CXL); mox ingrediantur silentium, et suis tudme universum gregeni suscipiant sua vitfilantia
1001 REGULA. 1332
excilandum : similiter et ipsi ki hebdomada sua, A CAPUT XXXIII.
cum adslant in hebdomada sua coqninse, a sol- INTERRQGATIO DISCIPULI.
licitiorrous suis fratribus adjnventur. Nam si qui De e/ficiis divinis in noctibus.
septimanara exeitationis exercent, in nocte etin
die ipsi solliciti, horologium conspicere , et ho - KESPG3DET DOHINUS PER MAGISTRUM,
ram psallendi abbati et fratribus, ne forte per In officio nocturno uno tempore psallilur anle
occupationeui laboris obliviscantur, et eos constiluia pullorum cantum in hyeme noclurni, dicente Pro-
jam hora prxtereat, ipsi universos remeniorent, et pheta : Media nocte surgebam ad confitendum titri
psallendi horam jam nuntient advenisse. Ideo enim (Fsal. cxvm). Et de aestale ilem dicit : De nocte
excitatio duobus modis committitur: utetvicibus vi- vigilatspiritus meus ad te, Deus (Psal. xxvi), hoc est,
gilent, et si unus secundum carnis fragilitatem fuerit de parte aliqua noctis, post pullorum jam cantus,
somno oppressus, alius forte vigilans conslituta hora signum fiat surgendi. Sed hoc a vigilantibus in hye-
excilet negligentis collegae ofScium. Magna eniin me cavendum est, ne nocturnos pjllus aut antecedat,
merces apud Dominum est excitantium ad divinum autdeprehendat; quia lats*«u nocles in tempore
opus, quos pro fama regula vigilgallos nominavit. hyemis. Nam pullorum cantus declinantis est termi-
1 nus noctis, qui mox diem parit : sicut in cireulo
B
CAPUT XXXII. solis declinare jam diem a sexta hora ostenditur, et '
per noctem tantum festinaredescendere solem,quan
1NTERR0GVT10 DISCIPILI. tum cucurrit, ut medium in circulo ascenderet diem.
Quomodoab eis fieri debeat excilalio Sed hoc in hyeine agendum est, ut nocturnos jam
RESPONDET DOMINUS PER MAGISTRUM. expletos pullorutu cantus sequatur; quia noctes sunt
grandes : ut digesti a somno fratres vigilanli et di-
Cum hora conslituta psallendi jam nocti oc- gesto sensu opus Dei, quod dicunt, agnoscant. Et
currerit, surgat in his duobus qui inventus fue- ideo intervallumponitur,ut prolixanocte somni gra-
ril vigilantior, excitet lente negligentiorem col- vitas finiatur. Nam in verni vel sestatis teinpore, hoc
legam hebdomadarum suarum. Et merito lente; est, a Pascha usque octavo Kalendas Octobris, quod
quia adhuc non est petitum a Domino ab omnibus in est sequinoctiumhyemale, propter rationem brevium
oratorio, ut clausa in completoriis labia ab eo ape- noctium, a pullorum cantu nocturni a fratribus in
riantur nncte. Hos ergo ideo duos constituimus, ut choentur; et expleto psalmorum numero mox eis
invicem se suis vigiliis praeveniant. Ergo surgenles matutinos subjungant, et secundum suorum psalmo-
ambo vadant cum reverentia ad lectum abbatis, et < C rum numerura finianl. Et.ideo in brevibus ipsis no-
ibi oratione facta dicant sibi lente hunc versum : clibus post pullorum cantum nocturnos constituimus
Domine, labia tnea aperies, et os meum annunliabit inchoari,elcummaiulinis conjungi; ut non se recol-
laudem tuam; et complentes sibi lente, mox pulsan- locantes post nocturnos ingravescant fratres, el
tes pedes abbatis suscitent eum. Quo expergefacto, suavi raatutino somno oppressi non solum perdant
dicant simul, Deus : quo audito, abbas surgat intrans matutinos, sed etiam primara tarde jam dicere con-
in oratorio, et percusso indice oret tandiu, quandiu fundanlur. Nam et ideo posl pullos nocturnos cum
universi fratres, ingrediantur, qui forte necessaria matulinis diximus jungi, ut digesti jam a prolixo
causa corporis occupantur. Quod si quis fecerit satis sorano fratres utruraque opus sobrie expleant, et
diu abbatem protrahere orationem, quod non licet, jam reddito matutinorum divino debito , securi
cuin larde fuerit oratorio pnesenlalus, praepositos fratres usque primam jam qui volunt repausent : ut
eorum culpa respiciat. Ideo enim diximus in prima in bis horis somnii oranem gravedinem .deponentes,
oratione abbalis universos exspeclari, etmoxdebere hene digesti post primain jam leves laborare inci-
occurrere, ut omnes post inclioationem abbatis una piant; monstrante nobis de sancto Ileleno scriptura,
voce scilicet pelant a Doinino aperiri labia sua de- cum dicit : Consuevitenim (actis malutinis repausare.
bere in noclurnis, sicut omnibus communiler peten- y Ergo ue ante pullorum cantum cum in brevibus no-
libns a Domino fueranl clausa in completoriis. Nam clibus coacti fuerint fi atres surgere, adhuc crudi ab
ingredientes oratorium lertio dicant: Domine, labia inchoato somno, cum in ipso impetu venarum san-
mea aperies, el es meum annuntiabit laudem tuam. guis et humor per venas bullescit, et in harmonia
IJeo enim diximus te.rtiodici ab omnibus, ut ne quis gravedinis succussati sorani discoquunt merabra
frater modice tardius ingressus ab hac poslulatione escam quam sumpserant, in ipso adliuc incocti cibi
versus fraudetur. Post quem versum, poslquam ab incendio, non suscitati,sed potius occisi, cum coacti
omnibus dictum, invitet et suscitet pastor oves suas fuerinl fratres surgere, gravi adhuc capite et indige-
per responsorium ad laudes Domini, dicens : Veniie, sto ruclu, effugenl Spiritus sancli charismata. Et cum
exsullemus Bomino, jubilemus Deo sulutari nostro ; amaricatur carni eorum, qux quamvismilitet Deo, ta -
ad cujus vocis dulcedinem vel divinum favum omnis men in hac vita interim quoerit quae sua sunt; et si
quae nou accurrerit apes, sciat se, evacualam fructu non omnibus, aliquantis tameu amarum videbitur
mellis in spirilu, solam ceram corporis somno con- esse pro Deo,quod dulce est: ut non ex integro ani-
ficere', fuiuro gehennce incendio concremandam. mo amet Deum fraler in p?almis, uuando ner som-
PATROL. LXXXVIll. 32
 1003 AUCTORISINCERTl 1064
num cupit satisfieri carni. Nam sicut luna in circulo t i gravior necessitas quavishora psallentes perurgeat,
minorata deputati nocti minus luminis complet offi- dieendorum omnium psalmoruai singula capita, cum
cium, cum tarde surgit orientis exortu, tarde cursu una gloria compleant; et sic exeant oratorio, u'
suo in diem ingreditur occasura; sic et brevitas qnavis necessitate tamen opus Deinon videatur prse-
noctium temperala cum die, propter fragilitatem termiui.
earnis humanse,cogit divina in psatais abbreviari, CAPUT XXXIV.
etjnngi cum nocte diei oflieia. Ergo psalmi nocturni INTBnmCATW «1SCWBLI.
temp»re hyemis, hoc «st, ab sequinoctio byemali De ofliciisdivinis m die.
usque ad oe;|uinoctium vernate : id est, ab VIII Ka-
lendasOctobris usque ad vni Kalendas Aprilis, sed «ESPONHET D0WJMJ6 PER HAG4ST8UM.
nielius nsque ubi fuerit Pascha; quia noctes majores In exercendo maxime divino oflicio prse omnibus
sunt, diei debent antiphonie xm, «urrente setaper sanctse debet militiaeordo
et tria : ut liant xvi conslitni; vel quibus vi-
psaUerio, responsoria iraposi- cibus trames rectse observationis
secandum numerum extra occurrat, ul vetu-
tiones, prophetarura, statis mos est, et patrum inslitula sanxerunt; id
lectiones, versuro, et rogus Dei; ut tam istse sexde- sexta , noha, vespera,
cim impoiiUones in nocluritis quam octo matutina- g est, matutinus, prima, tertia,
ruin impositiones simihter xxiv vicibus, secundum et completorium; ut compleatur proplietica ordinatio
in die laudem dixi libt
xxiv seniorutn imiiationera genoanoslra in nocte Deo dicens Domino : Septies
Psal. cxvm ). Sed prima sic debet dici, quomodo
flectantnr cum laudibus. Nam in nottibus majoribus (
ideo plus psallidebel, ut sicut nobis Deus ad rejau- duodecima, quse-dicitur vespera. Nani prima sic <!ici
sationem prolixura spalium junxil in notte, et nos ei debet pungentibus jam radiis solis, et vespera adhuc
radiis declinantibus ejus. Qaia quomodu inchoatur
peragendas gratias JHngamus in laudem. Tempore
vero sesiatis, hoe est, a Pascha usque VIIIKalendas dies in initio in opere Dei, in tali debel expleri et
Octobris octo dicantur antiphonae, currente, ut fine, ut compleatur Scriptura dicens : A solis ortu
et tria usque ad occasum (Psal. cxn) : non enim dixit, post
supra diximus, semper psalterio, responsoria, tnudate nomen Demini. Quia exilu matutini
extra lecliones et versum,, et rogus Dei: ut tam istse occasum,
et vesperm delectabilur Dominus (Psaitu. LXIV).In
duodecim impositiones noetiirna?, qnam simul con-
quibus temporibus ab angelis nostris diurnis in re-
juuctse oeto matulinorum impositiones viginli vices
nuntiatis justorum benefactis delectabitur Dominus,
eogat parvoe noctis ratio Deo genua incurvare; qui sicut sanctus Paulus in revelatione sua dicit : Filii
somnus cuwi forevis est, dulcis videtur esse carni
cum corpus hominis prolko (atigatum labore dici, C hominum, benedicite Dominum Incessabiliter, magis
aulem cum occiderit sol: nam inilium et finem diei
minori requie brevi quiescit in nocte. Ergo sestatis
sol nobis juste ostendit; qui abscessu suonoctis tene-
tempore, sicnt supra designavimus, quia minores
In aestivovero tempore adliuc altius
sunt noctes, novem .dicantar antiphonse, H tria bras introducit.
ut tiant duodecim secun- stante sole lucernaria incboentur propter breves
responsoria; impositiones noctes : ut prolixo sestus labore lassis fralrum et
dum uomina xnapostolorum. (lui nocturni, utsupra
membris, in augmento brevium noctium de
diximus, in ipso sestalis tempore a pullorum cantu jejunio
inchoati et finiti, mox eis matutini subjwngaBtur, lucentis adhuc diei spatio fessserepausationis somnus
breviiatem noctium. Sed hoc tam in addatur.
propter seraper
CAPUT XXXV.
hyeme qnam in a;state, lam in die quam nocte, seu
in vigiliis cum psallitur cavealur, ne psalmi aliquando LVTERROGATIO DISCIPULI.
combinentur, quod non licet; sed singulos debere Dewaiofsalnwrum vel numero«i die.
definiri cum gloria; ut nec orationes inter ipsos BESPONDET DOMINCS PF.RMAGISTRTJM.
agendseperdantur, negloriaseorum laudiDei videamur-
Psalmi namque matutini dici debent omni tempore
subducere, cum compendiosa negJigeiitii cogimur in D
sex, responsorium unum, versura, lectionem Apo-
psalmos inserere; quia oinnipsa'mo cui initium Pro- stoli et Evangelii, quse semper abbas dicit, et rogus
pheta imposuit, consiituit et finem.Quod si aliquane- Psalmi namque per horas suprascriptas diei, id
cessitasomnes psallentes perurgeat, non coinbinent, Dei.
sed conternent; tamen cumgloriissuis susbsequantur: est, primam, tertiam, sextam, nonam, terni dici
et ut citius compleani, et psalmorura numerus non debent, currente semper psalterio, singula respon-
minoretur. Ergo ideo aut singulos, aut ternos dixi- soria, leclionem Apostoli, lectionem Evangelii, quam
mus debere dici, quia sicut unitas in Trinitate, et semper abbas dicat, aut si absens fuerit, prseposili
Trinitas in unitate agnoscitur, ita aut singulos, aut vicibns diceni; post ipsam rogusDei.
pro necessitale ternos credamus, tamen cura gloriis CAPUT XXXVI.
duis, dici debere. Nam combinari ex toto non licet; INTERROGATIO DISCIPIILl.
quia non plus neque minus ab unitate el Trinitate De psalmis luccrnarim
quod fuerit, Christianum decet : et lunc perfectani
fidem habemus, si Trinitatem perfectamaequaliter in RESPONDET DOM1ND5 PERWAGISTRUM.
unitateelunitateminTrinilateseiilimus. N»i:isi aliqua Psalmi lucernarise in hveroe dici debent sex, c«r
1005 REGULA. 1006
rentesemper psalterio, responsorium unum.versum, j\ ipso die a benedictionibus dictis cmu alleluia tlican-
lectionem apostoli et Evangelii; quae semper abbas tur, usqne ad secundaeferiacfuturos nocturnos.
dicat, post hoc etrogusDei; ut tam hta; cura re-'
CAPUT XL.
et
sponsorio Evangetto novem impositiones psallen- INTERROGATIO DISCIPBU,
tirnn, sine versu et lectione, quam illce quaternae
borarmn ipsius diei imposiliones, id est, per ipsas Qualiter psalli debet per horas diei\
horas; hoc est, primam , tertiam, sexlam, nonam, RESPONDET DOMlNCS PEHMAGISTRUM.
ternarum antiphonarum, et responsorits singulis, Prinia, tertia , sexia, nona, cum psallilur, sed ter-
quse omnes veniunt sedecim, absque versns' el le- tius semper psalmus absque ab Epiphania, cura alle-
ctiones exptendo, toties psallere vlglnti quatuor vlci- luia semper imponalur currente semper psalterio,
bus geiiunnostra secundum viginti quatuor senioruni cutn responsoria , lectionem Apostoli, lectionem
iniitationem, qui incessabiliter adorantes Deum in Evangeliorum, quam semper abbas dical : sj absens
coelis, miltnnt corOnassuas, proiii jacehtes, die no- fuerit alibas, pracpositivicibus; et versura, et rogus
ctirque laudantes Dominumdant gtoriam Deo. Sirai- Dei.
Hler et tempore seslalis quinqne debent fieri in lu- CAPUT XLI.
cernaria, cum responsorio el Evangelio, impositio- B IWTEIIROGATlO DISCIPULI.
nes, extra versum et lectiones : ut istae quinque et Qualiier debel in lucernariis.
sedecim irapositionesdiei, sirailiter ui supra diximus:
RILSPyNDET DOMINUS PEfi MAGISTRUM.
viginli quatuor knpositiones debere quotidie fieri,
secundum viginli quatuOr seniorum in ccelo nume- Psalmi lucernariac cum antiphonis psalli debeet;
ru:i), vicies qualer et nos in teira a die omni teni- in quibus duo ultimi cum alleluia ; currenle senipei
pore genua nosira cuin laudibus Deo flectamus. In psalterio; singula responsoria, versus, leclio Apostoli
quo tempore sestatis lemperius est lucernaria in- et Evangelii, juod semper abbas dicat sine alleluia :
choanda propter breves ipsius temporis noctes. in Dominicavero cumalieluia. Nam c-mnesantiphonse
ipso die benedktionibus tltetis, ciun alleluia psallan-
CAPUT XXXVII. lur, et geiuia non flectantur, usqae ad seeundseferiae
INTERROGATIO DISCIPULI. futuros nooturaos.
Depsalmis completorii. CAPUT XLI1.
BESPONDET DOUINUS PER HAGISTRUM. lNTERHOGATlO DISCIPULI.
Psalmi completorii tres dici debent: responsohum, ,{, Qualiler psafli debelin compleloriis.
Mclionen) Aposloli, leolioaem Evangeliorma, post- AESPONDET DOMIXUS PERMAGISTRUM.
qtuuu seiuper prasen. abbas dicat rogus Dei et ver-
suui clusoreo). ' Psalmi completorii ouini lempore cum anli^bonis
CAPUT XXXVIII. psallantur : quia totae seplera vices in die, in quibus
laudes Deo dicit nos debere cum Prophela dicere,
INTEWOGATIO CfSCrPULI.
sequali modulatione canuntur, propter sepiiformeui
De psaimo refectionum.
Spiritum, qui non est in aliqua parle discretus.
RESPONDET 10MI.NUS PERMAGISTRUM. CAPUT XLIII.
Psalinus refectionis unus dici liebet, et versus; si- INTI.RUOGATIO DISCIPULI.
militer levata mensa alius versus cum gloria. Sed
Qualiler psalli debetin refectione.
hoc opus referlionum peeuliariter gratiarum actio
est in numero seplem laudura canonicorum diei. RESPONDET DOMINUS PERMAGtSTIlUM,
Psaimi refectionum tam posita quam levata «jewsa
CAPUT XXXIX.
non sunt de septem canonicarum vice boranhn, sed
INTERROGATIO DISCIPULI.
0 peculiariter Deo de benedicenda aut commendanda
Quatiler psalli debel in matulinis. «sca per gratrarum actionem praebentar: sine anti-
RESPONDET DOMINUS PF.nMAGISTRUM. phona direclanei dicantur ; sed in Daminica TC!in :
Matutini psalmi cum antiphonis semper psallan- diecus festis cum antiphona vel alleluia. |
tur : id est, quatuor dici debenl sine alleluia; post CAPUT XLIV.
hosquatuor duocum alleIuia,resporrsorium, versum, INTERROGATIO DISCIPULl.
lectioues et Evanfcelia, quse abbas dieat srne alle-
Qualiter psatli debgt in nocle.
luia; in Dotninicavero cum in
alleluia, usque Epipha-
iiiam: ut fiant extra versum et lectiones octo impo- RESPONDET COMiNUS PERMA«tST8UM.
silionescum Evangetio. Sedmatntini, extra quinqua- Oportet in nocturnis ab abbale dici;ver*un» aper-
igesiuiopsalmo, et laudesde canticis fiant. ©omrnica lionis, deinde responsorium or«tionis : demde in
vero, vel aliis festis diebus, vel si aliquts fuerit «ata- fayeme duoderim a*tiplionas, «ine aUeluia; deinde
lis sanctorum, benedicliones dici oportel : a qnibus; r*sponsorium sine alleluia, currente dunlaxat sem-
dictis per dominicas genua non fleclantur usqne ad[ per psalterio; deinde aliud responsorium jam cum
Boctumos, et otnues anlipfeonaevol responsoria ini alleluia, ut fiant sedecim impositiones; lectionetn
 1007 AUCTORISINCIRTI 1008
Apostoli, lectionem Evangelii quam semper abbas A Pascli ! ab eo die jejunanlibus inchoalur, et absli
dicat. Si abbas absens fuerit, prsepositi vicibus ver- nentibus imputatur. In omnibus vero diebus Domi-
sum, et rogus Dei. In sestate vero a Pascha usque nicis, benediclionibus dictis, omnes antiphonae vel
sequinoctium hyemale, quod est vm Kalendas Octo- responsoria cum alleluia dicantur, usque ad secundse
bris, post versum apertionis, et responsorium abba- ferise futuros nocturnos : et genua non flectantur;
tis, dici debent antiphonse sex, sine alleluia; deinde quia Dorainica Pasclialis resurrectio impulatur. Nam
responsorium item sine alleluia : deinde tres anti- in omni Dominico benediclionibus dictis, usque ad
phonsc cum alleiuia, currente semper psalterio, ut missas Ecclesise adimpletas, semper in opus Dei di-
superius diximus : deinde aliud responsorium jam cant hunc versum : Exsultabunt sancli in gloria : Im-
cum alleluia, ut (ianlduodecim impositiones; lectio- tabunlur in cubitibus suis (Psal. CXLIX) ; lioc est,
nem Apostoli, lectionem Evangeliorum, quam sem- quod per omnium sanctorum cubilia, id est, Eccle-
per abbas dicat: quod si absens fueril, prseposili vi- sias raissarum exsultatio celebratuv. Si vero quovis
cibus; deinde versum etrogusDei. Lectionem vero, die natalis sanctorum fuerit, benedictionibus diclis
cui jussum fuerit, ut ex animo recitet, non ex codice genua non flectantur usque adprimam dicendam. Si
legat, nisi in vigiliis solummodo. Hoc est quod con- vero hujus sancti natalis fuerit, in cujUs oratorio
stituimus, ut frequenlius aliqua medilentur, et me- B psallitur, benedictionibus dictis usque ad processio-
moria teneant scripturas fratres; ut quando in nem missse ibi agendse, ipso die a sacerdote, et ge-
quovis loco, quod ex deesse textum lectionis, vel nua non fleclantur, et pro l.etitia natalis proprii ora-
paginae, si opus fuerit., memoria recitetur. In nocti- torii integer ipse dies usque ad futuros noclurnos,
bus vero majoribus accenso cicendelo, vel lucernaria sicut in Dominica, cum alleluia totum psallatur.
in alrio lectorum, si voluerit abbas legat; aut qui CAPUT XLVI.
sua sponte delectatus fuerit frater, habeat permis-
sionis licentiam aut legendi, aut aliquid meditandi, 1NTERROGAT10 DISCIPULI.
aut aliquam monasterii utilitatem operandi. Nam et De imponehdispsalmis in oralorio quovislemvore.
qui voluerint sibi repausare, habeant et ipsi licen- RESPONDET iOMINUS PERMAGISTRUH.
tiam dormire : quia completo el reddito oratorio de- Post abbatem praepositivicibus cumjussu ipsius im-
bito suo, residuse horse nocte respausationi debentur. ponant antiplionas, currente, uldiximus, semper psal-
Nam et si aliquis quasi spiritalis vult de suo somno terio.
Postquam explicaverint praeposilisinguli fratres
surgere, ut audiat legentem, aut ipse legat, aut ali- de singulis decadis,quibus jusserint prsepositi,vicibus
quid operetur, peculiariter cognoscitur per bonum Q imponant. Lectiones Apostoliprseposltisemper vicibus
liberum arbitrium spiritum potius amarequam car- dent. Evangeliilectiones, si prsesens fuerit, abbas sem-
nem, ideoque debent fratres in uno atrio Iecta ante per dicat: si absens, prsepositi vicibus. Namet inraatu-
abbateui habere, ut quis quod elegit agnoscatur, vel linis et lucernariis, postquam lectio
Apostoli fuerit
qualis militisesuaefuturus sit frater. recitata, Evangelia semper abbas pr«sens sequatur;
CAPUT XLV. si absens fuerit, prsepositi vicibus : ut eo ordine quo
1NTERROGAT10 DlSCIPULl. missse a clericis cclebranlur ; id est, quo minor cle-
Quomodo debeat psalii in diebus (estis. ricus Apostolum perlegerit, sequitur major diaco-
nus Evangelia sancta lecturus. Sic ergo et in mona-
RESPONDET DOMINUS PERMAGISTRUM.
steriis ratio Domini per ordinem raeriti subsequenter
A Pascha usque ad Penlecoslen omnes antiphonse servatur : in nocturnis, et iiiatulinis, ct
lucernariis,
et responsoria die noctuque cum alleluia psallantur, in responsoriis psalrni perexplicentur; in prima vero,
et genua non flectantur. In nalale vero Domini usque tertia, sexla, vel nona, in responsoriis bina
capita
Epiphaniam, oraues aniiphonse vel responsoria die dicantur : et dicant jara Gloria, ut citius exeuntes
nocluque cura alleluia psallantur, et genua ipsis die- fratres de oratorio faciendi iaboris reprsesententur
bus non flectantur, neque jejunelur, nec abstineatur, n operibus.
sed octb illos dies, qui prsecedunt natalem Domini, CAPUT XLVII.
in jejuniis quadragesimae vel abstinentia; vel illas INTERROGATIO BISCIPULI.'
orationes, quse pure solent in quadragesima fieri si- De disciplina psatlendi.
militer a fratribus celebrentur : ut ad inslar quadra-
RESPONDET DOMINUS PER MAGISTRUM.
geshnae trislitiae, ul placabiles servi supra quotidia-
num debitum amplius exercentes servitium, natalem Tanta debet esse reverentiae gravitas, vel discipli-
Domiui nostri in stipendiis vel donis Isetitiaemox ad- na psallendi, ut amabilius a Domino, quam a nobis
veDisselaetemur. Epiphaniae vero nocte ipsius vigi- dicitur, audiatur, sicut ait Scriptura : Exitus matu-
liae,et ipso die solo omnes anliphonse et responsoria tini et vesperm delectaberis (Psal. LXIV).El item :
cum alleluia psallantur : et ab ipso die alleluia clau- Bene psallile ei in jubilatione; quia reclus est sermo
datur, et mox oratorio dierum festorum subtrahatur, Domini (Psal. xxxn). Et item : Exsultate ei cum
et genua ipso die Epiphaniorum orantis non fleclan- tremore (Psal. n). Et ilem : Psatlile Domino s«-
tur. Nam ideo ipso die solo cum vigiliis suis diximus, pienler (Psal. XLVI).Ergo si sapienter et cum ti-
et iion usque oclavas alleluia psalli, quia centesima moro jubet psalli , oportet psallentem immobili
 REGULA. 1010
1009
inclinato stare, et laudes Bomiuo Afc (Psal. cxxxvn). Ergo vides, quod ante angelos os-
corpore, capite
moderate canere : quippe ministerium suuin ante Di- tendimus et orare et psallere. Nam ideo dixiuius bre-
vinitatem implet, docente hoc Propheta cum dicit: vem lieri orationem, ne quis per occasionem prolixse
In conspectuangelorum psallam tibi (Psal. cxxxvn). orationis obdormiat; aut forte diu jacentes diabolus
Nam consiuerare debet qui psallit semper, ne alibi eis ante ocnlos diverse ingerat, vel in eorde aliud
sensus ejus demigret, ne cum aliam cogitationem subministret. Ergo oportet orare cum limore simpli-
sensus noster migraverit, de nobis dicat Deus : Popu- ciler; ut qui orat, praesentis Christi videalur pedes
lus iste labiis me honorat, cor autem eorum longe est tenere. Et cum tanto debemus orare limore, ut co-
a me (Matlh. xv). Et item de nobis dicit : Ore suo gnoscamus quia cura Deo loquimur. Orare ergo de-
benedicebaut,et cerde suo maledicebant (Psal. LXI). bemus cum omni raente, sicut Apostolus ait: Urabo
Et ne, cura in sola lingua Deum laudamus, in sola simul et mente et spiritu (II Cor. xiv).
regia eris nostri Deum admittamus; et intus i» do- CAPUT XLIX.
muiu cordis introductura diabolum collocemus; for- INTERROGATIO DlSCIPULl.
lior eniin ab intus ducente judicatur, qui intus ingre-
De vigiliis monasterii.
diiur, quam qui foris exspeclat. Ergo ad cantum et
lale officium corporaliter cor cum lingua conveniat, B RESPONDET DOMINUS PERMAGISTRUM.
cutn timore Domino quotidianum debitum redhibere, Omni sabbato debent in raonasterio exerceri vigi-
et iiolet sibi in corde qui psallit, ad singula omnia Nse, a sera usque dum secundo fuerit gallus auditus,
testimonia quaedicit: quia singuli versus si notentur, et jara fiant niatutini. Sed propter quod vigiliae di-
proficiunt animaead salutein, et in eis totum inveni- cuntur, a soinno se fratres abstineant; et psallant, et
tur quod quseritur; quia orania ad sedificationemlo- legentes audiant lectiones. Jam post matuiinos lectis
quitur psalmus, dicente Propheta : Psallam el intelli- suis repausent. '
' *
gam in via immaculata, quando venies ad me (Psal. CAPUT L.
GIX).Quod sonat in voce, ipsum sit et in mente psal- 1NTERROGAT10 DISCIPULI.
lentis. Psallamus ergo voce et mente coramuniter,
dicente Apostolo : Psaltam spirilu, psallam et mente De actu ooerum quotidianorum, per diversas lioras,
diverso tempore.
(I Cor. xiv); uon solum vocibus, sed et corde decet
ad Deum clamare. Cavendum nainque est cum psalli- RESPONDET DOMINCS PER MAGISTRUM.
tur, ne freqnens tussis, aut anhelitus prolixius abun- Dum cessant in die divina officia, intervalla ipsa
dei, aut salivarum exsecratus assiduus, aut narium cessantium a psalmis horarum non otiosa volumus
spurcitise delraetae a psallente inante jactentur; sed G C pertransiri; aestimanles ne otium modici minus lu-
debere fratrera post se projicere, quia angeli ante cruui securis generaret. Qiiia homo otiosus moriein
psallentes docentur stare, cum dicit Propheta : ln operatur, el in desideriis est seraper. Nam cum frater
conspectu angelorum psallam tibi ( Psal. cxxxvu). aliquid operalur, dum oculum in laboris opere iigit,
Ergo cum hsecomnia impedimenta psallentibus a dia- inde sensura occupat de quo facit, et cogitare illi
bolo fuerint ministrata, mox sibi qui psallit signetos aliqua noii vacat; et desideriorura nou mergitur flu-
crucis sigillo. ctibus : quia stupore cogilalionis ejus tunc oculus
CAPUT XLVIII. non arescit, quando manus cum sensu occupataali-
I.NTERROGATIO DISCIPULI. quid perficil, propterea dicenle ApostolO : Et cum
essemusapud vos, lioc prxcipiebamus vobis, ut si quis
De reverentia orationis.
non vult operari, nec manducet (II Thess. m). Ergo
RESPONDET DOMINUS PERHAGISTRUM. debeut esse et posl ofiicia Dei et opera corporalia,
Si hominibus carnalibus nisi cum humilitale non hoc est, raanuum : et dum fucrit unde indigenti de-
lit precatio, cum benelicia eos aliqua temporalia po- lur, super bona aeta carricentur, et bene facla :
stulamus; quanto magis convenit, ut pro peccatis no- ideoque oportet inter horarum allerna spatia diversa
stris vel facinoribus omni qua possumus Christum ' actuum exercilia convenire. Id est, lempore hyemis
prece rogemus! Nulla ergo debet esse in oratione ab sequinoctiohyeraali, quod est vm Kalendas Octo-
duplicitas : non unus in ore, alter in corde invenia- bris, usque in Pascha, quia frigus est, et mane fra-^
tur : non multiloquio protrahi orationem debere, sic- tres non possunl aliquid operari, a prima usque in
ut ail sanclum Evangelium hypocritas eos fieri tales. tertiam sequestratse a se per loca diversa decadse,
Non frequens tussis, non exscreatus assiduus, noni ne in uno redacta ouinis congregatio suis" sibi invi-
anbelitus abundet; quia hsec orania orationibus et; cem vocibus obstrepent, id. est, lectionibus vacet
psalmis ad impedimentum a diabolo ministrantur. unus de decem per loca, et residui de suo numero
Nam illud, quod diximus superius, et in oralionibusi. audiant. In his tribus horis infantuli in decada sua in
caveatur; ut qui orat, si voluerit exspuere, aut na- tabulis suis ab uno litteralo lilteras meditentur. Nam
rium spurcitias jactare, non inante, sed post se retroi in alphabeto majores usque vel ad quinquagenariam
projiciat, propter angelos inanle stantes, demon- aetatem litteras meditari hortamur. Simul ergo in his
strante Propheta ac dicente: In conspectuangetorumi horis, et psalmos meditari a nescientibus, ordina-
esallam tibi, et adorabo ad lemplum sanctum luum tione prsepositdrum suorum, admonemus- In unaqua-
 1041 AUCTORISINCERTJ 1012
que decada ergo in his kibus Iwris iavieem et leganl, .A noctram sonmo careant. Item post dictam lerliam
et amliant vicibus litteras, et psalmos. ignorantibus usque in sextam laboreot; sowper autem cum laci-
ostendant. Cum ergo,in spiritali opere has tres horas turnitate sseculariuravel oUsosaruni reruw, vel scurri-
peregerint, repositis tabulis et codicibus divinis ad litatis, quse ad seditieatiooemuon pextinent: psaJiuo-
tertiam laudibus surga#t; ageates in oratorio Domi- rum vero recensionem, vel meditationciu et interro-
no gralias, quod nieru«ri*nt tres horas diei spiritali- galionem prseceptorum divinorum, vel pro aedilica-
bus operibus occupatj sine peccato Uansiisse. Mox ut tione aliquid de Deo loqui, quamvis iu ilia hora
exierint a teilia, iwive^i prsepositi oculos habeanl discipuUs,licentiam relaxamus, iu ahseutiam dun-
ad abbatem, i<uquArenles eum luid jubeat suas ope- taxat abbatis : in pracsentiavero ejus labor, humili-
rari decadas : et «um uoicuique decadse diversura tas, tacilurnitas et reverenlia pcsebeatur. Iu absentia
laboris assignaverU opids, mox obedientes, vel a sui> ve.ro abbatis ideo de bonis et sanctis rebus eos loqui
praepositisordinati, assignatum laboris opus cum ta- permillimus, ut nunquaru desit meraoriaeeorum ser-
cilurnitale semper exerceant; ita ergo ut antequam vandia pro servitio Dei oris eorum cuslodia, et expe-
inchoent laborare, orcnt, et postquam explicaverint, ditius de bono quam de malo eoruin eloquia occu-
reorent: laborent semper prsesenlibus suis prsepo- pentur. Nara ipsum laboris opus terrenum, aut cu-
siti-, et cum inipleverint cum gravitate et has tres B jusvis artis cum incboant, oralione praecedente inci-
horas in lanlo. la' oris opere, divinis ad sexlam lau- piant; eadem seinper oratione et (iniani. Ideo.enim
dibus currant, a^entcs iu oratoiio Domino gratias, prsecedente oratione incipiant, ut petant Deum, ut
qni item, meruerint. ct alias tres liorasdiei occupati pio ejus auxilio adjuvati, et ejus defensiomsomni
tanto laboris opere sine peccato iransisse. Ideo enim hora munili in liis horis, quibus laborant, ne aJiquod
fratresdicimus lacitumitalein semperdebere servare, in eis peccatum subripiat, de quo possint Domuio
ut cum omni ab eloquio os custoditur, peccata lin- displicere. Et ideo postquara a labore disjunxerint,
guae non admittantur. Taciturnitas autem liseca fra- orent; age.ntes gratias Deo, quod fuerint Dei auxilio
tribus laborantibus custodiatur a fabulis sine lege, adjuvati. Ergo postquam bas tres horas laborayerint,
vel ssecularibusrebus, vel verbis otiosis, quoead rem divinis ad tertiam lauiiibus currant, agentes in ora-
non pertinent. Nam psalmos meditar», vel Scriplu- torio Domino gialias, qui raeiuerint ia labore ma-
ras recensere, vel de Deo aliquid loqui, duntaxat in nuum occupati sinc peccatoruru offensa transisse.
absentia abbatis, bumiliter tamen et lente, quamvis M.oxergo ut a lertia exierint, unusquisque reverta-
in illa IMJCA fralres licentiam, hajwant. Mox ergo ut a tur ad- suum laboris. opus : et cum per sequentes
sexta exjerint, revertentes ad loca sua snum perfi- horas laboraverint divinis ad sextam laudibus cur-
ciant opus; et in quo opere sewper majore fratrum C rant, agentes in oratorio. Domino gralias, quj alias
laborantiuni. exhibente cujusvi» codicjs lectio quoti- tres horas diei occupati ilem in laboris opere. siue
die ab uno, lilterato legatur, Ideoienira ordinavuiius peccato meruerunt traiisisse. Statini post dietatu
quotidie laborantibus legi» ut cum a malis tacemus, sextam, aut post prandium, quaia in jejuuio, omnes
de bonis audimus, et loquimur, nunquaiu peccemus. modice in suis leclis meridicnlur : ut raeridiauas
Ipse namque frater legat, quem abbas per aliquam horas, vel ferventem aestum in sopore pertranseant;
impossibililatem necessiiatis non posse laborare el in faligatis fratrum corporibus, id est, jejunio et
agnoyerit.. Quod si ipse major numerus fratrum, cui labore, ipsius teraporis brevitas noctium auxilio me-
legitur, prope sit monasterio, operanles intus mona- ridiani somiii compensenlur; et sobrius jain surgat
sterium aliquid.taledeactibusfratres, cumquoopere frater in nocte, cum cceperit sestate dormire in die.
possint ad legentes migrare, mox se jungant, et au- Ergo post sextam cum suis se collocaverint lectis,
diant auribus, lamen inanibus operantes. Quod si fixa post modicam requiem universi fratres a prsepositis
sit operis officina, aut tale sit, opus, cura quo non suis, vel ipsi simul prsepositi ab ipsius seplimansevi-
possint fralres ad legentes migrare, alia die et ipsis giligallo excilati, quanlo spatio diei nona reslilerit,
legatur. Ergo cum et has tres horas in laboris opere n ilera cura t-iciturnitale vauiloquii artibus suis rever-
transierint, divinis ad nonam laudibus currant, ageu- tanlur et labori; ei in tol >ipso sostatis lempore, lam
tes in oratorio Doraino gratias, qui item meruerint etiam. cum sexta hora, vel nona relicitur. Taoien
et alias tres horas diei sine peccato transisse. Post post nonam quantum spatium diei resiiterit usque
nonam vero quantum spatium in lucernariam resti- teniperius inchpatam luceinariam, tunc ordinatione
terit, quisque quod occurrerit operetur, ordinante prsepositorum suoruui sequestralse a se per loca di-
abbale, veLinsistenlibu- prsepositis suis. Qui prscpo- versa decada?, alii legant, alii audianl, alii litleras,
siti ideo frairibus omni hora immineant, ut frater ex discant et doceant, alii psalmos qnos habent super-
toto otiosus non sit. Nam cum in aliquid faciendo posilns mediteiitur. Nam cum eos inaturaverint, et.
fuerit occupatus, non vacat ei alia cogitare, nisi memoria perfecte tenuerint, adducti a praepositis,
hoc in quod intentis manibus operatur. In sesta- suis ipsum psalmum aut canlicum, seu quainvis le-
tis vero tempore, id est, a Pascha usque sequinoctium ctionem memoriler abbati resliiuant: etcum perred-
hyemale, quod est viu Kalendas Oclobris, quia ma- diderit, mox petet pro se debere orari. Et cum pro
gis mane refrigerat, a prima usque in lertiam raagis eo a circumstantibus oralum fuerit, complenti abbati
operentur; ut reeenti et suavi, vel gravi brevium genua osculetur, qui reddidit. Cui mox aut ab ipso
1013 REGULA. 10H
abbate, attt praepositis jubelur superponi; et post-, A penso, ariibus quotidie sedeant; qui tamen cum ali-
quam superpositum fuerir quodvfe, antequam seeuin qua necessitas laboris terreni aut viarum pro mona-
meditetur, item a circumstantifras pelat pro se ora- sterii utilitate perurserit, (unc relictis artibus, atit
ri, et sic inchoet meditari. Lucernaria vero omni fratrum adjutoriis, aut viarura necessitatibus occu-
tempoTe, maximevero in aestate, tempertus inchoe> pentur. Frafribus delicatis e(riniinnis talis labor in-
tur, pendcute adhuc sole, sicutdicit Prophetayasgue juiigatur, ut nutfiantur ad servilium Dei, non oeci-
ad occatum f Psal. cxxn )': non tamen dixit, post! daneur : dtoridordesvero et simplices fratres', vel qui
oceasnni- Ergo' inde maxhne in sestate temperh» litteias dieere noluirt, et nou possune, ipsi gurdis
hicernariam dixknus inchoari, propter breves ipshis operibus hitrieentur; tamen cun leinperament'.;ju-
temporis noctes. Ad laborem vero operis terreni^ stiiise : ne soli jugiter diversis opprimantur laboribus.
vel missionesviarum, hi fratres depotenlur, qui artes fcvfontuli,et jam senio decrepili, et inBrmi aeqwali
iiesc«Hit,aat diseere nolunt, ant ivon possunt. Arti- debent eogi judieio.
(kes vero deputalo die, et experknentato arlis suae

INCIPIT REGULA CHJABRAGESIMALI&.

CAPUT U. B vero usque in vicesimam singulos meros accipiant:

WTEKROGATIO DISClPTJtl. a' vicesima vero usque »d Pascha vinnro omnibus
De orationibus Quadragesimai in die. subtrahatur : absque iuHrmte, et infantibus intra
duodecira annos, et senio jam defessis. Sed hoe de
RESPONUET DOMINUSPER MAGISTRUH.
inlirmis-considerei abbas, ne aliquis mentiatur et:
Inler matulioos et primam pura fieri debet oratio
fcrgal intiwftum. Firmis Tero , vel SHOvolo absti-
aboouiibus; item inter priinara et teruaai: simi- nentibus, inixta salibu»cunv eymino, vel apii seiiiine
liter fieri inter terliam el sextam : siniiiiier iater calida aqua misceatur. Oleum non in caeabis , sed
sextaiu et nonaiu: simililerinler nonam etvesperam; m ferculis propter abstinentes mittalur. Qui absti-
similiter inter vesperam et compleiorios : similiter uentes in ipsis tamen mensis decadum suarum, <;uet
iieri in lotis Quadragesimsediebus oportet. iitmensa qme in suo-numero- fueriat, onMnattone
CAPUT LII. majoris juxla jubeantur sedere: ut absiin«ntes de
INTERROGATIO DISCIPULI. una mensa in una coiuedant sculella. kleo enim di-
ximus inter alios fratres communiter abstiite«te&
De orationibus Quadracjesimce in nocle, sive Psalmis.
sedere, ut erubeseant voraces in communk uatnra
RESPONUET DOMLNUSPERMAGOSXRUM, , non posse pariler gulae desidoria , refraenaj)e,et. ii*
Q
Oportet post prknum decubitum oranes surgere , eligcndis bouis divinam cum-abstinentibtis-naaposs»
et antfelectos suos orare, eomplere abbatem, et re- gratiam prpmer.eri.Nam ipso die Quadragesimsecun»
pausate oinaes, item post nocturnos repausare. Item commim.icani,,primo j?junio*, antequam communi-
cum cantaverit gdlus, omnes surgere, et orare aale ceat, detur Liceniiaab, altbate in oratoeie tali».Dicat
lectos suos, complere abbalem,eLrepausare onuies. abbasojunibttsfratribus: Fratres, qui vult pio anima
Unde opoclel vigiligalks , in nuctibus vel diebus sua spiritalilep Iaborarevet aliquid abstinere, ad ho-
Qiiadragcstraae. multum vigilautes in nocle et in die nura hoc opust libenam ei voJuntatew «oneedimus :
esse sollicitos, ut horas advenisse oralionum fralres qui vero noluerit, regulse de hoc titulo constitnta
admoneant. Ideo debent in uuo i'trio omnes dor- accipiet, ei qnadiagesimse contentu6 erit mensura.
mire, ut ab omnibus orationes istseanle lectos com- Jam qui de fratribus voluerint aliquid abslinere, ibi
Riuniter impleantur , ut omnes audiant :bbatem in oratorio vadant , et. humilient se ad genua ab-
complenteni. Uem debent surgere, el facere malu- haiis, agentes gralias de buni actus volunlate con-
linos : quia adhuc matutini separati a nocturnis ante cessa : et post impens ra humiiitatem, siraul et ore
Pascha dicunlur. Item inter matutinos et priinain si- suo abbali indicent, quis quid voluerii abstinere.
mititer pura fiat oratio. 0 Nam ideo in oratorio abstinentes diximus designari,
CAIUT LIII. ut ad mensas cum hoc ipsuni continent, ad escaiu
iNTERROGATIO DISCIPILI. in quadragesima corpori perJenda,n a tepidis vel gu-
De conlincntiaciborumetpolus in Quadragesima. losis fratribus non jani hoc ipsuin repraesumere vel
secum comedere suadeanlur : cum non vult quis vi
RESPONDET DOMINUSPERMAGISTRHM. dere a sa alium m lior^nu Scd sint ergo isti tales
1'numcoclum omnibus pulmentum sufliciat; el in testimouio oraloiii de onmibus ; pud Deum electi,
se.Giitlis quodcunque fueril crudum cuin pomis : ciiain absiinentes desiguali. Meiito enim de resurre-
panis hordeacei quadrsc duse. Ab ipso die Quadra- ciioneDomiiiitalesdebenlinPaschalseiaricumCliristo,
gasiuweusque iu lrices,i:nuin proplcr laborem binas qui cnrpus snuni pcr abstinentiain cum eo crucilixe
addiemfralrcs, non amplius, accipianl potlone,; id runt in quadragesima, diceule de tristitia Scriptiira:
est, unuai merura et uittim calduin. A tricesima Qui semuant in lacrumis, in gaudh melent tPtal
1()1- AUCTORISINCERTI 10|r,
axxv). El, in paucis vexuli, in mutlis benedisponunlur A/ aliis ab invilo interdum per triduana transire jejunia
(Sap. m). Nam quadragesima prsesentishujus parvi indigenliae imponat necessitas. Et cimi qua fronte
sseculiobtinet typum, Pascha vero tuturaevitse aeter- futura octava Paschse in Dominicse Resurrectionis
nam lsetitiani bonis indicat: in tantum, ut quod in victoria desideret epulari, qui in tristitise causam
quadraginta diebus abstinetur, manducari liceattoto ipsius passionis una die noluerit suam cum Christo
a;mo. Sic qui in prsesenti vila saeculihujus aliquid cruciligere carnem? Sacramenta vero allaris in pa-
desideriis suis vel carni subduxerit, in illo sseculo tena majore vitrea finiantur : ut cum sexta feria
abundanler licet animse de melioribus divinis de- Judsei ad passionem Chrislum quacsierint,sit ipso
liciis in perpetuo saginari. Quia in hoc parvo tem- die mentibus nostris reclusus, ut sabbalo nobis per
pore pro Doinino voluit contristari, cum eo mere- resurrectionem in novo sacramento appareat. Jatn
bitur iu fuluro lsetari. Jejunia vero Quadragesimse qui sexta feria refecturi sunt, sine communione re-
protrahantur in vesperum; id est, post lucernaria ficiant; ut agnoscatur jara quis sexta feria iujusle
reficialur oranibus ipsis quadraginta diebus: quia refici sine Christo. Lotio vero rerum, vel apparamr,
quinta feria jejunatur, absque dorainica : in quas Paschalis ipso die orocuretur : in qua sexta feria
dominicas sera penitus nihil ccenent, ut una sit iu allaris velamen, vel universus oralorii subtrahalur
ipsis diebus a die refectio. Jejunium vero in B 1 ornatus; simul et lucernae et cicendeli totutn mira
Quadragesima propter supervenientes non fran- monasterium negetur aspectus : ut in nobis tristiiia
gatur a domesticis fratribus. Quivero voluerint habeatur ipso die, cum inundo verum Dorainiluiuen
fratres jejuniuin superponere, in ipso superpo- per passionem abscedil: et in sequemi lumen lu-
sito die in labore cum fratribus non spectentur, cescente sabbato per totum mundum pro laetitia re-
solummodo laborantibus fratribus leganl, ut otiosi ponatur, quando per resurrectiouem Cbrisli Iselilise
non sint, et pro pane de verbo Dei reficiantur. ad nos lumen revertitur. Nam oinni tempore sic or-
IJeo enira in spiritu legendo laborent, ut sicut natum et mundum esse debet monasteriuin , ut per
scriptum est , Qui non laborat, non manducet omnia introilorum loca munda ornala velis videalur
(II Thes. m), ita et dignum est, ut qui non inandti- ubique quasi una Ecclesia; ut ubique ad se invicein
cat non laboret,. nisi iu illa refectione, in qua sine occurrentes deceat, libeat, et delectentur orare.
pane reficilur; hoc est, in eloquio Dei, dicente Scri- [Explicil regula quadragesimatis.]
ptura : Non in pane solo vint homo,sed tn omni verbo CAPUT LIV.
Dei (Luc. IV). ln ipsis vero quadraginta diebus in INTERROlATIO DISCIPUII.
monasterio fratribus ab hebdoiuadariis pedes non p Cumhora divini officiiadvenerit,mox deberefratres ad
** oralorium[estinare.
layentur, solummodo discalceentur; supervenienlibus
quibusvis exlraneis laventur, propler illius mulieris RESPO.NDET DOMINUS PERHAGISTRUM.
teslimonium, quse lavit, et de alabastro unxit pedes Cum advenisse divinam horam percussus iu ora-
Salvatori ccenanti. In ccena vero Domini raitiant ma- torio* index nionstraverit , raox laborantes opus
nus pro benedictione ad lavandos pedes abbati, et projiciant; artiiices ferramenta dimittant; scriptores
postea oranibus praepositiscum solatio fratrum. In- litteram rion integrent, omnis fralrum nianus de-
choando tamen abbas lavet simul : et ostiariis ipse serat quod agebal; festiuet statim mox cum gra-
major lavet pedes; ut cum et ipsis humilem se in vitate pes ad oralorium, sensus ad Deum : ut mox
hoc obsequio prsebet, et digne omnibus iu honorem ad priuiam orationem occurrant, et tanquam apes ad
exaltalior judicetur. Deinde prsepositi omnibus fra- mel, intrantiuin in oralorium fratrum examen ebul-
tribus in decada sua lavent pedes, et tergant. Sexta liat: ut qui tacitus erat sancti oratorii locus, slalim
vero feria lucescente , quaeest ante sabbatuin san- psalmorum clainoribus impleatur, et silentium loci
ctum, nocturnos soluminodo iaciant: quia adhuc sancti ad reliclas migret olficinaset opera. Cum vero
nocturni ante pulloruui canlura dictide quintaadhuc index in oralorio semper percussus fuerit, mox
feria sunt: etiara matulinos, vel coeterashoras, vel ~ . omnes audientes, antequam currant, faciant sibi
conslituta officia Dei, usque ad missas sabbati; ubi crucem in fronte, respondentes : Deo gratias.
tain prolixum psalmorum silentium in ore psallen- CAPUT LV.
tium nova resurrectionis alleluia aperiat. Ergo cum INTEHROGATIO DISCIPULI.
ad nocturnos quintae ferise dictos ulterius usque ad Dequot passibus(rater , reliclo i;bore, ad oratoritim
missas sabbali non psallent; orationes lamen illas debel occurrere.
quadragesimaepuras compleant, et ipso sextse lerise RESP()N:)ET DOMINUS PERMAGISTRIM.
die lente sibi loquantur de tristitia Dominicx Pas- Cum sonueril index ab alibate peicussu , laborans
sionis; nec se supervenienles salutent. Nam extra frater, aut solus, aul rnulti mox relicto ferraraento
infirmos el infantes, et senio pervinctos, quicunque sestinialione oeulorum suorum citius perpendat, si
de sanis reftcere voluerit, sine accepta benedictione, debeat ad oratorium feslinare, an non; el hoc eli-
et aen signala refectione reficiat; ut a gula sua vel gat, ut de quinquaginta passibus longe a monasterii
a seinetipsis comimmicali erubescant, cum aliis su- limine, cum gravitate debeal ad oratorium festinare.
perponenlibuspro Deisperanda mercede, uiium diem Quod si supra hunc numerum fueril loci lougin-
UODposse jejuuium voluntarie pertrausire; cum quitas, jam non vadant, sed ibi relicto de manibus
 -
1017 REGULA. 1018
ferramento, suas flectentes cervices, quseaguntur ia, A gloria explicent; deiude dicentes versum, et post
oralorio genua , opus Dei sibi lente dicant et ipsi: versum moJicamorationem facientes, complentes
aut si urgent fratrum qusevisopera facienda, psalmos exsurgant, et sequantur viaecollegas. Ideo euim plus
sibi tamen cum gloriis suis conternent; quia glorix ad singula capita trium psalmorura cum una gloria a
illaequseinler eos dicuntur pro oratiouibus constat. fratribus non diximus dici, ne perambulante solatio
Nam ipssegloriseflexo seraper capite a psallente di- laico, cui de causa Dei cura non fuit, derelicto forte
cantur; psalmi vero directanei dicantur , propter, fratribus spiritalibus trivio , nescientes forte fratres
ut supra diximus, urgenlia laboris opera , quibus . viam, in multifariam separentur seraitara per er-
expletis versura el oralionem complenssibi ipse inox rorem, et postea amara tristitia occupentur; et
quod faciebal reprehendal. Ideo enim si plus a pceniteal forte eos in lucris aniniae remorasse. Sed
quinquagintapassibus Iongiludo fuerint loci a labo- hoc, ul sic compleant, exeunles de monasterio fra -
rante fratre, jam non diximus ad oratorium ambu- tres ab abbate aul a prsepositissuis debent moneri.
lare, ne currentes de longe fratres, festinatione In nubilo vero die, cum radios suos sol mundo abs-
nimia concita cerlatim inler se cursio, non cum gra- conderit, sive in nionaslerio, sive in via, sive in
vitate, sed cum lascivia currant; et lassati longo agro perpensatione borarum transacta fratres sesli-
ilinere cum tardi ingressi oratorium fueril, palpi- B ment, et quaevis hora sit, consuetum tamen com-
tante post viam stomacho,vocem psalmi non valeant pleatur oflicium: et sive anle, sive retro a certa
adimpiere : et cum de lo;ge quamvis lassus adve- hora dictum sit, consuetumhorse opus tamen non
nerit, opus Dei a praesentibusfratribus jam inveniat prsetereat, sed agatur: quia obscuritas nubium cito
explicatum, et lunc in desperalione vel danmo suo absenle sole, hoc reiigioexcusat, quod culpa agentes
spiritalis frater versetur, et graviter conlristatus, uon invenit.
qui noo meruerit opus Dei, nec in oratorio : et CAPUT LVII.
damnum conslilulse horse ei longinquitas faciat.
Intra monaslerium vero qui urgentibus coinmunis INTERROGATIO DISCIPUI
1.
ulilitatis necessitatibus occupantur , clara voce cum Quo ordine in via fralres utiquid regulceconstitutm
a psalmo cessatur, et oralioni incumbitur, petant scrvabunt.
ad oratoriura se debere habere in meute, et tain in RESPONDET DOHINUS PERHAGISTRUM.
eodeinloco in quo occupantur lente sibi opus Dei, Frater qui pro actibus monasterii mane missus
sequendo oratorii vocem, adirapleant simul, et ex- fuerit, et qui propter occupationem vise a prima
plicatisper vices psalmis in eodem loeo, iu quo slanl usque in tertiam in hyeme, sive a nona usque in
aut sedenl, in orationibus genua flectant. '" vesperam in sestate,
legerit; si sub eodeindie mo-
CAPUT LVI. nasterium reversurus fuerit, quavis hora redierit,
INTERI.OGATIO DISCIPULl. prandeat; aliquantulum taraen legat aut medilelur,
Quomododebeant fralres in itinere opus Dei ut regulam ipso die videatur implere. Si vero in viam
complere. longiorera dirigatur, cpdiculum modicumcum ali-
RESPONDET DOMINUS PERMAGISTRUM. quibus leclionibus de inonaslerio secum portet; ut
Cum fratres spiritales sine laico ambulanl juncli quavis hora in via repausaverit, aliquanlulum tamen
ad se et cantantes, modice de via flectant genua, et legat: ita tamen si fuerit psalteratus. Si vero non
posl oraiionem redeanl in viam : raox ab omni fuerit, labulas a majore superpositas psalmis secum
verbo alieno a Deo tacentes, propter reverentiam portet; ut ad refectionera prandii aut ad mansionein
operisDei, el sic ambulando petita prius bene- cuni applicaverit, aliquantuluin , quantum occur-
diclione impositum prorumpant in psalinum, quem rerit, lamen mediteiur; ut quotidie regulse reddat
cum expleverint, stenl modicum; et inclinato ca- quod suum est. lla et frater qui adhuc lilteras di-
pite modiee orent : qua oratione expleta, mox in- scit, labulassuperpositas a majore de monasterio se-
choeul viam ambulare cum psalmo; quo explelo, cum porlet; ut si cum iitteralo vadit, ipse cum se ad
1
ileralo stantes oreut: qua item expleta oratione, refectiouem , vel mansionem applicuerit, cum eo
psahnum similiter ambulando inchoent: quo ex- lamen, aut solus aliquanluluin, quantum occurrerit,
pleto, iterato curvali in humililate orent. Ergo cuin meditetur, ut supra diximus; aut ad prandiura, aut
omnem ipsius horaecousuetudinem expleveriut, mo- ad mansionemaliquantulumtamen meditetur : ut vi-
dicum sedenles in partem flexis genibus orent: et deatur quotidie consuelamregulam adimplere. Ilein
coiupleutes vicibus sibi, tunc demum revertantur ad frater, qui pro aclibus monasterii aut noluerit ire,
viam , et sic se comuiunibus fabulis, si voluerint, aut certe ambulans murmuraverit, vel cura aliqua
misceant. Tauien illis horis, quibus opus Dei auibu- tarditate exire voluerit, si placuerit abbati, jam non
lando perticiunt, caveant ue divino occupati in opere mittatur : et statim excommunicationis pcenam sus-.
aliud iuter severbum immisceanl. Si vero mixti cum cipiat, et.seiat se adeptum superbiam praeceptioui
Jaicis ambulant, sequestranles se ab eis in parle slir- repugnare divinoe; ideo divinae,quia dicit Dominus
pium, aut si raundusfuerit locus , et lalebram non doctoribusnoslris: Quivosspernit,mespernit(Luc. x).
praebueriteis, retro se aliijuanlulum faciant, elflexis Applicanlesvero in via ad mansionem fratres, talf
geuibus trium psalmorumcapila dieentes, raox uha loco lecium sibi eligant facere, qiii sit semoius et
 1019 AUCTOBia INCERTl 1080
muncrus; ubi digne supra stratom leniter i» noctej Ktamen lisecin hyeme iran frangaiU jejunia , si ear-
Deum memorentur. Nam et hoe prseceptum abbatis ricati in dorsis suis grarvibus oneribus non vadunt,
vel pracpositorumexeuntes in viam fralres aeeipiant, nam tunc abbas in via-ambutentes tratres faciat re-
ut quoscunque fratres spiritales positos visitent; et ficere; considerata perpensatione aul temporis , aut
cum eorum introierint cellas aut oratoria, orantes necessitatis, sive in hyeme, sive in aestate, si gravia
dicant hunc versum : Introivimus in tabernaculum gelicidia camporum, aut fervente»sestus viarum,aut
ejus, adoravimus in loco ubi steternnt pedes ejus montes excelso subire, aiu grave sarcinarum pondus
(Psal. cxxxi). Exeuntes exinde eranles similiter seslhnaverit, vel imbeciilitales qoorumdaiti impossi-
dicanl biinc versum semper: Vias tuas, Domine, bilitatisfratrnm consideraveiit: tunc refectos aliquod
notas fac mihi, el lemilas luas edoceme. Dirige me in faciat de monasterio properare. In hyeinis grayi al-
veritate tua (Psal. xxiv). Aitt ftirte alium versum pro gore calefactos, in ferventi aestate temperatos in
isto, si voluerint dicere : Perficegressnsmeosinsemilis viara debet fratres dirigere. Infauiuli vero iufra duo-
tuis, ul non moveantur vestigia mea (Psat. cxviu). decim annos, non solum nullo tempore in via jeju-
Ergo cum cceperint a monasteriis et cellulis spirita- ncnt, sed eliam nullo die jejunii de monasterio egre-
liuin nostri fratres exire, prius ornloriovalefaeiant, dientur; duntaxat siin proximouon mittunlur, unde
et item peculiartter pro egressu, qiios in monasteriis B ante tertiam in sestate, aut anie sextam in hyeme
suis vel cellulis derelinqtrant, se debere in sequenti exspectenlur, in quibus boris constitutura est eis de-
Dei opcre memorari, et sic ambulent. Cum vero bere reficere.
ecclesias nostri fratres introjerint, post orationem CAPUT LX.
humilitatis Deo ineurvatse erecti dicant hunc ver- INTERROGATIO DISCIPU I.
sum : Exsultabuntsancti in gloria, latabuntur in cubi- De oualitate sumpluum(ratrumin viamaccipiendorum.
libns suis (Psal. CXLIX) ; lente dicentes et modice RESPONDET DOMINLS PEii MAGISTRUM.
incurvali in orationem complenles sibi , sic exeanl Considerans abbas fratrum debitum quolidianse
foras. mensuroe,nec non et longinquitatem iluieris, vel
CAPUT LVIII. moras agendi actits, simul et perpensas subslantise
INTERROGATIO DISCIPULI. monasterii quantitatera in nummis, aut in his quse
cruda possunt portari, sufficientibus consuelaemen-
Quospalmos debenl (ralres dicere diverso tempore in snrse
via no.le? sumptibus aliquantuliim pro labore itineris ma-
gis, propter adjuncti forte in via collegai vel socii
RESPONDET DOMINUS PEKMAGISTRUM.
charitaiera, quantura abbas voluerit, panis aut vini,
Cum surrexit nocte super stratum suum frater,' " seu el aliarura rerum vel nummorura jungat men-
aut solus, aut cum alio alimplerc noclurnos , post surae.
versum tacitiurnilate , a capite, vel responsorium, CAPUT LXI.
primuui tres psalmos dicant, alium responsorium , 1NTERROGATIO DISCIPULI.
lectiones, vers',i;ii, non amplius, propler laborem vise Missus (rater de monasleria, et in eodem die ex-
proclerilum et futurum. Matutinos vero omni tem- speclandus, si suadente aliquo (oras communicare
pore in via post nocturnos explicitos, mox subse- debet; an ad oratorium revertens sercare jejunium
coram abbate consignandumcommunioni?
quentes conjungant: ne cuin lux eos occupaverit,
malutina in squalidis, in importunis vel spurcatis RESPONDET DOHINUS PERMAGI3TRCM.
casse vel tabernae locis, antecedentes, aut post deri- Exiens frater de monasterio interrogat abbatem ,
dentes nostrum proposilum laicos , sine reverentia d cens : Quid jubeas, domine pater, si pro charitafe
videalur compleri. Ergo cum jam sccuti fratres de ab eo ad queui mittor, aut ab alio aliquo retentus
factis raatutinis mane fuerint, de sola viaeprofectione fuero ad mensam et cum juramento suasum mihi
incipiant cogitare, vel de componendis sarcinis ani- fueril ad manducandum, quid? frangenduiiierit, aut
malium, vel de constrictione oneiis bisaciarum sua- non, jejunium ? Respondeat abbas, dicens : Si spiri-
rum reddantur solliciti. " lalis frater pro adventus tui Lctitia secum lamen ad
CAPUT LIX. comedendum et per charitalein petat, prima quidem
INfEIIROGATlO WSCIPULI. ejus petitione, si quarta, aul sexta fcria , aut sab-
batum fueril, nega : secundx vero iteraise ejus peti-
Qua hora debeanl (ralres in via reficere. tioni pro charitate jam consenti. Aliis vero diebus,
RESPONDET DOMINUS PERMACISTRIM. extra isias tres ferias, primsepelitioni spiritali ad
Ambulantes longo itinere fralres quarta , sexta , manducanrluiiieffectum concede. Si vero saecularis
sabbatoin hyeme; hoc"est,ab sequinoctio autumnali, erit apud te reliciendi petitio, quart^, sexta, feria,
. quod est vin Kalendas Oclobris iisque in Pascha, in et sabbato non permittimus te jejunium frangere:
via afnbulantes fratres ad vesperam reficiant. Nulla quantisvis petitionibus nega , usque tamen ad jura
ratione hoec frangant jejunia. Ideo enim ad vespe- mentum.Nam forte cum per aliqua divina aut sancta
ramdJxiroua, quia si nona volnnt in via reficere, fueris adjuratus, jam consenti in his tribus feriis : u*
occupati in refeclione brevibus horis pro'ongata , et agnoscaris Bominum amare , cum per eum con
Kiansioeis parvo clauso die subducitur. Sed qui juralus consentis. Et quod secundse petitionr spiri «
 1021 REGULA. vm
laii fralri pro charitate volendo concedis, jusle laicoi A hora, prius uostri fratres juste ciun hora justitiae
divino le nomine conjnranti, licet nolewto, con--. magia suas horas effieiautur, et tuuc de suis sutupli-
sentis. Si vero in bis tribus feriis sine adjurameuto bos jaro ponenles„ quod ilii pro sola cliaritale in-
divininominisapud leertlpersuasiolrangeiidi jejunii,> juste proesumpseianl, kstinunc et. pro vicaria chari-
communicare apud laicos non permittimus firalres,, ta.te, et pro justilice modo dupliciier admimsstcent:
sed ad suan*commuiiicalionemexspeetet eraioriuml ut quos iu illos ignorantes raodum justitiae istis
reverleutes. Si vero prolixitale iliueris sero eritt lanien charitas persuaserat, per istos illis nolitiain
fialer reversinus, si tameu ab aliquo,. ut dixuuus ,i snanj, ingerat disciplina. Quod si ante horam re-
Iaieo in bis. Iribus feriis siuo jurameulo suadealur fectionis adveniat, quam fratres ad casam perveniant
jejunium frangere, uon taxueu ei se proooiltat reli- desiiiiatam, mox in quo loeo irt via constituta occu-
cere. Si vero ad liunc ssecularerafraler mittalur, in.i paverit hora , reficianl fralres :ne forle cum ad lo-
omnibus jam conversum similantein religiosis acti- cum pervenerint deslinatum, non coganlur a colono
bus, qui sola adhue videatur tonsura dissirailis,hujus; reficere, et missus fraier horam refectionis videatur
suasioni tribus fejriis pjt« jam conversi forma vell perdidisse, cum ad refectionema domhto rei coactus
charitate posl primam, ut diximus , petitionem re- non fuerit, et postea extra horam cogatur fatne
feelioniseoncedatur cffectus. Aliis veco feriis , si B corapellente refieere , el sutnplus conslitutse horse
apud suadentem de relectione a transmisso fratre extra tempus violare. Ante nonam in via fratribus
adhuc tarda ftierit agenda uiora, aut nona, aut ve- quodvis bibere liceat propler sitim
spera, fraJri manducare permillilur; ne exlra horas CAPUT LXIII.
refectionum conslitutas consuetus modus sancti pro- INTERROGA'riO DISCIPULI.
posili excedatur. Jamsinulla est mora, ei via a fra-
tre repedari sub die necesse est, quaqua Itora fesli- Quales sunt (ralres qui insalulatis absceduntfratribus.
uantibusfratribus fuerit persuasum, mo,xconsential; RESPO.MET DOMJNUS PEHMACISTRUM.
ae nonsumptus monaslerii habeat frater, et consue- Fratres spiritales in via quanJo a se abseedunt,.
tam refectionishoram longinquseoccurrere viac, et si vale sibi non faciant, veloralionem comraunetn
tarde fratri per lassitudineru reverlenti impr.iparata offerant Domino, vel paeem sibi tradant, seiarit se
tUversorwa zefectionemensa raonasterii jam expli- excommunicatos a charitale discedere, usque dura.
ejta levetur , et utrinque decipiatur adveuiens. Et serevideant, et charitatis inter sevinculum nectanl,
iiem ideo a feslmaate £ratre exlra horam consuelam sicul in Vitis legitur Patrum; abscedens unus frater
refectioni consensus conceditur, ut non petentis pro de partibus Orientis, veniens in partes Oecidenlis,
charilate hospitis animus contristetur. '" rememoratus
quod uni fratri vale non fecerat, pra?-
misssecharitatis repedavit itinera, ut quod minus
CAPUT LXII.
INTERROGATIO DISCIP:
Ll complevit, in fratre perficeret. Unde debent ad hanc
charitatem fralrum fratres esse solliciti.
Si debet.exlra horain conslilutam in via (raler aut
manducareaut libere. CAPUT LXIV.
RESPONDET DOHINUS PERMAGISTRUU. INTERROGATIQ DhClPULI.
De sumptibus suis extra horam constitutam non Quotiesdebet frater relinijuensmonaslerium et iterum
ab errore-revertensrecipi.
a
praesiuaat,qui suniplus ipsi privilegio vel mcnsura
RESPONDLT DOMINUS PER MAGIiTRUU.
legulse exicrunt; ideo constitutis horis per nornisc
mensuram debentur. Si voro de alienis sumptibus ab Frater si exieril frequcnter de monaslerio, nsque
alio exlraneo socio danUir pro labore itineris, iui in tcrlium rcvcrsus resusiipialur, amptius non jam :
tharilate fratres con entiant: ila tamen , ut antc qui.a lalis apud Domimimejus agnosciiur divini scr-
consen6um _hoc iradenti respondeant se habere vitii lides, qualis apud homines pedum instabilitas
pncceplum regulse vel abbatis, de sacris monasteiii ' conslilit. Et ut quid in m maslerio jam opus sit,
sumptibus extra horam eis debilam 11011 posse con- quem Dcus non possidet? Ueique post tertiam cor-
tingere; hoc ideo a san lis vcl spiriialibus fratribu-, reptionem juste monasierio sil ul etlinicus et publi-
ignorautibus ajiis hanc disciplinae meusuram., illis canus.
vicecollegis dixiraus innotescere, ne cura de suis CAPUT L\V.
sportis incongruse refectionis hora nihil communiler INTERROGATIO DISCIPCLl.
ponant, aestimenlur cupiditate inagis hoc, non disci- Quomododebent externi a domesiicxssalu ciri?
fralres
plina observare. Quod si iiem his fratriun diclis ta-
liter suadentes responderinl , ad solam gratiam RESPONiiET IOMINUS PER UAGISTRUM.
illorum, vel communionemeoruni in reliciendo per Fratres cuin monasterio exlranei supeiveiieiinl,
cbaritatem appelere, quam viaesocietas injunxit, ct el ejusdem fratres raotiasterii in communem locutn
intactis eos sumplibus de suo velle pro charilnte ex- advenerint, ubi illi extranei aul sedent, aulstanl
pendere; tunc demum eis assentiant, perseveranle aut jacent, aut deambulant; primo, ad ingrcssum
tamen servaudorum sux horse suorumquesumpiiuun suuui raox voce sua, Benedicite, salutenl; deind-
(Iiscipliua.Jam enim cum constituta vioe advenerit petant pro se orari, postquam oralionera compleve
1025 AUCTORISINCERTl 1024
rit extraneus, mox vadal fraler doniesticus incurvato A . Dei se non levaverint, et continuo jacuerint, ad cul-
per humilitatem capite salulationis ejus ad genua, et pani non vocentur : sed in refectionetn solumraodo
prius hoc erigatur ei ad pacem; ut apostolica com- succum, velova, aut calidam aquam accipiant; quod
pleatur sentenlia dicens : Honore invicemprceve- vix possint veri tsediosiaccipere : ut, si se fingunt,
nientes (Rom. xn). Ad ingressum vero fratrum ex- vel fame compellantur levari. Si vero post diei
traneorura posl orationem, antequam compleat, dictum surrexerint, excommuniceutur; et ad mensam
hunc versum dicat abbas cum domesticis fralribus : carnalera non accedant, quia ad spiritalem oratorii
Suscepimus,Deus, misericvrdias tuas in medio templi non affuerunt, quia laborem fugerunt, et opus Dei
tui (Psal. XLVI). conterapserunt. Nara in his talibus agnoscitur diabo-
CAPUT LXVI. lus per excusatiouem taedii somnique pigriliam mi-
INTERROGATIO BISCIPULI. nistrare; ideoque talem mercedem recipiant. Qui
De egressu fralrum de monasterio in viam. vero frater sine febris membrorumque dolore lassa-
RESPONDET DOHINUS PERHAGISTRUM. tur, si pcenam supradictse lassitudini excomraunica-
lionis sustinere non vult, intret taraen in oratorium
Exeuntes in viam fratres- petant pro se orari, consuela cum fratribus hora, et si stare non potest,
dicentes rersum : Vias tuas, Domine, nolas fac mihi, B jacens in matta velut in oratione psallat: cui a vicino
et semilas tuas edoce me (Psal. xxiv); aul volue- fratre stante insidietur tamen, ne dormiat. Si vero
rint alium : Perfice gressus meosinsemitis tuis,ulnon postea ex tolo nihil laboraverit, unam quadram panis
moveantur vestigia mea (Psal. xvi). Semper enim minus in annoua accipiai sua, et potiones duas sub-
versum quando exeunt, sive quando ingrediuntur, ductas; et hoc tantum, quia vel ad opus Dei sur-
cum gloria explicent. Simililer et revertentes petant rexit, quia nec justum est ut otiosus frater contra
pro se orari, dicentes hnnc versum : Introivimus laborantem fratrem, cui digni Iaboris merces debe-
in tabernaculumejus, adoravimusin loco ubi steterunt tur, aequaliterjudicelur : et quia bovi trituranti non
pedes ejus (Psal. cxxxi); cum gloria : vel quoties- alligabilur os (I Cor. ix). Sic et qui non laborat, si
cunque limeii forum ultimarum monasterii egressus propter justiliam, jam si ex toto non mauducat, vel
iugressusque fuerit frater, sine versu lamen, petat pro tsedii qualitate tantum manducet, quanlum labo-
pro se orari semper. rans aut sanus : quia inipotens, qui ad laborem pro-
CAPUT XLVII. clamat se non posse, item ad manducaudumjudicetur
1NTERR0GAT10 DISCIPULI. non posse : quia utrumque non posse justitiae con-
De regressufratrum devia revertentiumin oralorium. venit, et veram necessilatem ostendit. Si vero ad
G laborandum non possumus; et ad man iucandum
RESPONDET DOMINUS PERMAGISTRUM debere non posse. Per pigritiam enim oliosi
Fratres quovis horoe tempore de via reversi ad juste talis agnoscitur segritudo, ut cum ad labo-
monasterium fuerint, et fratres psallenles in oralorio glulonis
randum suo ore proclamat, se non posse; et ad
invenerint, orantes mox psallant cum ipsis; et post manducanduin tacet ipsum nen posse; si sua vult
psaltnum expletum a psallentibus pariler voce sua uon dicere, aliena mox incipial
universos pe.tant pro se orare debere : ut videantur lingua audire,ce ad
manducandum nen velleuolle non posse; qusejusti-
de ingresso limine forensi exterioris regise inonasle-
lia hoc ostentlit, ut sicut in ttno ho;nine aninia, ven-
rii in petenda oratione regulam adimplere. Et post
membra scqualiter conveuiunt; sic et una ne-
missas operis sancti in oralorio prirao abbatem, ler,
cessitas in liis tribus. coramuniter debet sentiri, ut
deinde prsepositossuos, vel omnes posl regrcssum viae
ad pacem accipianl. quod in sanitate tres istacres supradktse communi-
ter possunt, in necessitate vero agnoscatur simul
CAPUTLXVIII. non posse. Nam quare uni rei non posse permillat
INTERROGATIO DISCIPUI.I, necessitas, et alia: posse permiltat; cura in uno
Exeunles de oratorio mox deberede omnibus lacere. homiuis corpore anima, venter, et membra separa-
"I lim ipsam neeessitatem sentire et suflerre rion pos-
RESPONDET DOMINUS PERMAGISTRUM.
sunt: quia adliuc anima in nobis omnes senlit dolo-
Exeuntes de oratorio fratres raox taceant, nec
eiiam psalmos meditando exeant; ne quod in tem- res; qua abscedente, quod passum fuerit morluum
corpusnescit sentire. 0 injuslitiae nefas! caput tor-
pore suo cum reverentia dictum est, extra tempus
foris per extollenliara decanlelur. Ergo exeuntes de quetur doloribus propter laborem, et venter nou
oratorio taceant statim : quia psalraorutn explicaium lorquelur propler dilectionem cibi; quasi in alieno
est lempus , et taciturnitatis incceplum est, sicut corpore ipse venler sit positus.
dicit Scriptura : Umni rei tempus (Eccl. in). CAPUT LXX.
CAPUT LXIX. INTERROGATIO DISCIIULI.
1NTERR0GAT10 DISCIPULI. De charilale fratrum circa cegrolos.
De fralribus mgrotis. KESPONDET DOMINUS PERMAGISTUUM.
fllSPUl\DKT BOMIHUS PERMAGISTRUM. Fratres qui se voluerint oslendere, quam pleni siHt
intlres *grotos qui se dixerintesse, el ad opus charilale, cum cerlamine aegrotos fratres visilent.
!025 REGULA. 1026
consoienlur et serviant; ut charitate fiatema in A \ mam orationem aut psalmum perdiderit, ejectum
necessitate probetur, et Domini jam vocem factis cum ab oratorio cum terrore in capite foris eum
adimpleant, dicentis : Infirmus fui, et visitastis me apud setnetipsum de emendatioue abbas moneat. Si
(Matlh. xxv). secundam orationem vel psalmum perdiderit, ibi iu
CAPUT LXXI. oratorio, prsesente congregatione, post psalmum ex-
INTERROGATIO DISCIPULI. pletum cori ipiatur acerbe. Si vero posl tertiam ora-
Si debeant fratres spiritates ad se invicemoccurrenles tionem vel psalmum inlraverit, mox nna cum prse-
prius orare, aut sibi pacem dare, aul satutar?. positis suis foris de oratorio excommunicatus jacte-
RESPONDET DOMINUS PER HAGISTRUM tur: et non prius ad veniam revertatur, nisi huini-
Cum vero inlroierint fratres monasterium, aut in lilatis satisfactio ab eo sequaliter anle limen oratorii
\ia irairibus spiritalibus occufrerint, postquam se fuerit operata : sed hoc, ut superiori titulo diximus,
de intra quinquaginta passus longitudinem. Inprima
per benedictionem salutaverint, prius orent et sic
sibi pacem dent; siculi Pauli et Antonii eremitarum vero, lertia, sexla et nona, qui pnsl signum indicis
occurgum legimus : qui cum se niox vidissent, et percussi ad primam orationem, el primum psalmum
sibi invicem occurrissenl, postquam se propriis sa- non accurrerit, in oratorio prsesentibus omnibus
lulavere nominibus, mox oratione facta complentes, B ' acerbe corripiatur : post secundam vero oratiouera,
vel secundum psalmum qui occurrerit, jam sic ex-
poslmodum se muluis miscuerunt amplexibus cha-
ritatis, sibi pacem reddentes. Inde ergo prius orare, comnmnicatus cum suis exeat prsepositis foras. Ad
quam pacem sibi debent tradere occurrentes : quia mensaevero Antiphonam, vel versum priorem qui
si non prius oraluin fuerit, unde scit frater, ne in non adfuerint, seraote, et non signalum, et sine data
figura humana teniationis diabolicae occursus adve- et accepta benedictione manducent et bibanl, sine
nial, pro manifesto corporis visu diabolica subito alicujus hominis eloquio, usque dum se levenl. Et
merito sine alicujus eloquio hominis debel reflcere,
phantasia evanescat, et noslro nos decipiaraus aspe-
ctu, si humanis oculis credimus, quod divinis ora- qui ante refeclionem cura Deo non est locutus. Qui
tionibus non probamus? et ideo prius orare, quara posteriori vero menssenon adfuerit Deo post refe-
ctionem gratias redhibere. in sequenti refectione
pacera sibi debent tradere occurrentes; et quia
talem poenamin sequestrato suscipiat, qualera ille qui
dignura est, ut pro communi prsesentationis adventu
anle refectionem non est locutus cum Deo. Hsevero
primo per orationem gratiae Domino referantur; qui
vel excommunicationes dunlaxat bis
dignatus est alternis desideratis aspeclibus utrosque correptiones
innotescere sibi aut reprsesentari : deinde post Do- conslitutse sunt, qui sunt voluntatis negligentia tar-
roini coropletam orationem merito jam homini pacis C di, etnullis necessititibus occupantur: qui etiamsi
gratiam reddi debere. propria voce ad oratorium debere se ut absentes
CAPUT LXXII. proclament in orationibus memorari, prsetermittan-
tur a fratribus, et sciant se excoramunicalos; quos
INTERROGATIO DISCIPULI.
De refectione propier charitatem fratrum superve- non utilitas monasterii, sed negligentia occupa-
nientium. vit. Nam pro utilitate monasterii occupati digne
KESPONDET DOMINUS PERMAGISTRUM. absentes a prsesentibus in oratorio memorantur :
Cum fratres monasterio extranei supervenerint, si sic tamen occupati in eodem loco dicentes sibi
Dei et ipsi. Nam frater qui correplus in
quarla, sexta feria, et sabbatum fueril, voce prae opus
sentis abbalis, aut cellarii, si absens fuerit abba-, oratorio fuerit, etsi non oratorio jubeatur ex-
tamen psahnum et responsorium, aut lectio-
rogentur ad refectionem remorari ad nonam. Si au- ire,
(era usque ad tertiam admonitionera, non nsque ad nem, aui versum tandiu non imponat, usquedum in
nonara consenserint remorari, sed pro cerlo ambu- ipso oraloiio pro culpa satisfeceril, ad genua incur-
lare se urserint, propter charitatem adventus eorum, vatus, et in voce humili petierit pro se orare.Fraler
fracto jejunio, omnes fratres monasterii cum eis ad qui pro utilitate monasterii occupatur, absens in
sexlam communicent. Si aulem anle sextam se urse- D oratoriohabeatur in mente : qui per negligeniiam
rint ambulare, qusevis hora fuerit festinationis in- aut larditatem occupantur, tacite praetermitlantur :
venta, jam sine domesiicisfratribus ipsi soli reliciant, quia potius peccalum acquirent nolenles Deum in
et jejuni de monasterio non permiltanlur abscedere orationibus memorare.
propter viam, quia in panis fractione cognita est CAPUT LXXIV
charitas Christi, sicut et in Actibus apostolorum le- 1NTEI1R0CATIO DISCIPULI.
gilur, fracta Eucharistia et sumpta a se, apostolos
JiscessisseAndream et Joannem. Reframari debere hberum fratris arbilrium.
RESPONDET DOMINUS PER HAGISTRUM.
CAPUT LXXIII.
INTERROGATIO DISCIPULI. Fraterqui volum fecerit supra modumconslilutum
aut jejunare, aut superponere, aut abstinere, etsine
De fratribus qui ad opus Dei tarde eccurrunt.
jussu abbatis voltierit aiiqua agere, si se voluntatis
RESPONDET DOMINUS PERMAGISTRUM. arbitrio magis non permiltatur : quia eliam per
Fraler qui nocturnis, maluiinis et lucernariis pn- bontim ei subripit diabolus, utpropriam cogai fa«
 10&7 AUCTORISINCERTI 1028
rera facer* voluntatera : cum in monasterio non ii et cellarii, dicentes ei: Juva fratribus operari,
icet fratri suam facere voluntatem, quod vuit. quidquid abbas prseceperit, aut in agro, aut in
arte : si non juvat, abscede; quia regula hospitali-
CAPUT LXXV.
tatem vestrara coraplevit in biduo. Et si laborare
INTERHOCATIO D1SCIP17LI.
assenserit, mox ei delegetur opOs cum fralribus :
Ve cessalorioDominicm. quod ti noluerit adimplere, abscedat, et lectus ejus
RESPONDET BOMINUS PERMAGISTRUH. desternatur cominuo, usque dum alter peregrinus
Ationa hora sabbali post refectioneniin sestalejam advenial; cui ooviter resternatur, cum aliquis forte
legant; in byeme a nona in sabbalo, sicut constilu- spiritalis advenerit. Ergo si noluerit laborare, dica-
tum est superius, non operentur : sed eliara et se- lur ei ab hebdomadariis et tellario, ut abscedat;
quenti die Dominicaab omni opere laboris cessant: ne laborantes in monasterio fratres coganmr juste
eleiiam a meditatione quotidianse consuetudinis per et istius pigri hospitalitalem odire; et conversi in
tres horas in die in utrisque teinporibus hyemis vel murmurationem, vel detractionem, tales odire inci-
seslatis. Sed post missas ecclesix pro voluntate sua piant peregrinos, qui per inertiain iniserine nusquara
quis quid voluerit, aut deleclatus fuerit, ex suo ar- fixistando laborantium debitos panes, sub praetextu
bitrio Iegat : vel omnem licentiam repausaiionis 'B religionisvisitando monasteria, deverant otiosi; qui
habeant; ut lsetentur sibi ad requiem diem Douiiui- uec manifestosse cives monasteriis iugerunt persi-
cuni constitutum. stendo, nec aperte se debiles indicant mendicando.
CAPUT LXXVI. Natn, ul supra diximus, talibus enim plus biduana
eleemo>ynadamnum est danlis; quod in manifesta
«NTEMWN5ATIO DISCIPULI. debilitale mendicanti pauperi ad mercedem lucrum
QuomododebenlIransmissmeulogima sacerdolemo- est mendicanlis. Ergo hi tales post biduum cum la-
mslem suscipi? borare noluerint, juste agnoscant, quia ut suscipe-
RESPONDET DOMINUS PERHAGISTRUH. rentur, et pro labore longi itineris biduo otiosi pas-
Cum eulogisea Pontilice summo, vela sacerdotibus cerentur, Apostoliprseceptumfuit, dicentis : Hospi-
•sequenlibusmonasterio adveneriut, inoxabbas oscu- iaiilatemsectantes(Rom. xn). Et itein ut ad opus
lans transmissum eulogioemunus, et levans se cum laboris cum frairibus impellantur; ipsius item est
oiKiiitmsqui ipsi adstant orent, dicentes hunc ver- proeceptum, dicens : Ipsi enim scilis quemadmodum
'snur? Suscepimus,Deus,misericordiamtuaminmedio oporteat imitari nos : quoniamnon quieli(uimusinter
lempli tt& {Psai. XLVII) : cum gloria • et complens •vos,nec gratispanem vestrummanducaviiiiusintervos
sedeat. 'C mb aUqtio: sed in laboreet fatigatione, nocteet die
CAPUT LXXVII. operanles, ne quem vestrum gravaremus. Non quasi
INTERKOGATIO DISCJPULI. non habuerimuspotestalem,sed ntnosmetipsos(ormam
vobisdaremusad irnitandumnos. Nam cum essemus
De J>enedictione vel signo sacerclotum,
apnd tos, hmc pracipiebamusvobis,quia si quis non
RE9P0NBET DOMINUS PER MAGISTRU.M. vull operari, nec mandncel.Audivimusenim quosdam
Sacerdotes vero cum monasterio ad refectionem in vobisambulareinquiele,nihil operanles,sed cuiinse
tfinti fuerint, ipsi omnem cibum et pocula mista ngentes: Msmitem <,nihujwsmodisttnt interdicimus,
signcnt; vel priino sibi in mensa sua meros ct bene- et roganms in DominoJesu Christo,ul cum silentio
dictionem pelenlimisipsi suo responso tradant. Ipsi opermtes suum panen mandvcenl (Thess. m). Nam
vero sacerdotes cura benedictionem in manducando qui spiritales hospites sunt, si forte ipso die quo ad-
aut bibeiuloaliis petunt, non licet eis a majoribus venerint pro lasso labore itinerisnon possiuit labora-
respouderi : quia ipsi, qni sacrali sunt, quod dant re, tamen alio di« (|UodvHerinl fralres facere, ipsi
a noii sanctis accipere possunt. Clerici vero, si sibi ullro injtiugiint: ne mvnsoluin ntiosi, se I el rai
servoruin Dei interfuerint mensis,et ipsis locus tra- seri a laborantibus 3iudicentur.
dalur signandi; s;c et posl oralionem ipsis locusde- D CAPUT LXXIX.
tur comptcndi. INTERROGATIO DISCIPULI.
CAPUT LXXVlII. De cella peregrinorum.
INTERROGATIO DISCIPUI.I. IIESPONDET DOMINUS PERMA-C4STRUM.
Non deberealiquemadvenentem, nut (ralrem aut lai- Cella peregTinorumsemole monasterio conslitua-
cum, plus biduootiosumin monaslerio pasci. tur cum leclis stralis, ubi superver.ienles fratres,
RESPONDET DOMlNUS PERHAGISTIiUM. maxiine ignoii, dormiant, et bisacias suas ponant. In
Cum aiiquis frater in monasterium vel hospes ad- qua res monasterii, aut feiramenta, aut ulensilia
venerit, in hospitis lionore vel via lassitudiniiisi non sint posila; ne forte cum putantur hospitesspi-
voluerit otiosus esse, biduo mensae fratram nora ritiles, subilo in danrao fures invenianlur. Nam et
sua communi adsedeat; tertio vero die poslpri- propter caulelain custodiendiduo fratres, de quoruin
main dictara , exetinte abbatc de oratorio , te- decada alii coquinam exercent, tandiu ex ipsa de-
neant hospitera inlus in oratorio hebdomadarii cada deputati vicibus a suis pr;nposilis fralres pere-
 REfJULA. 1050
im
ex custodiant : quandiu omnes de j
A GAPUT LX\X.
grinos iroproviso
eadem decada suis vicibus explicent septimanas : et 1NTERROGAT10 DlSClPULI.
cum de alia decada inchoaverint coquere, et in die- Polluli per somnum fratres si debeant commumcare,
bus septimanarum suarUm, si supervenerint pere- aut non.
grini; tandiu et de eadem decada deputati a"suis RESPONDET DOMINUS PERMAGISTRLM
praeposilisfralres supervenientes ex improviso cu- Fralres qui se immundos per somnum agnoverint,
slodiant, quandiu et ipsis alia decada succcdat. Ergo secrete anle fores oratorii,
onvnes antequam ad illarn psal-
et
sic omnesdecadaeexplicaudo recapitulando lendi horam intrent, qua solent communicare, ab -
I eregrinos advenientes semper custodiant. Ergo ipsi bati ad genua incurvati confiteantur hoc ipstun : et
duo fratres, quorum ad cuslodiam fuerint vices, cum tunc abbas interrogans eos, quid potuerint turpiter
sibi fa-
peregrini advenerint, in eadem cella simul cogilare hesterna in die, ut eis consensus libidinis
ciantlectos : ut, si forte unus dehospitibus ad ora- venisset in nocte. Et si frater magis spintalis esl,
toriura nocte voluerit Ire, et alius forte noluerit pro- non erubescat confiteri malum illud, sicut superioii
pter lassitudinera se levare, aut forte voluerinl vici- titulo diximus, si cupit animam suara salvare do
bus foras exire, utrique habeant singulos ex impro- abbas possit monilinnibus emendare.
B morte, quod
viso custi.des : ut el ille, qui aut ad oratorium aut Taraen biduo se a communionis acceplione suspen-
egreditur foras, per incetlos manaslerii exiius nocte, dant, ut jam tertia die mundi communicent. Tales
et ingressus per occasionem custoditus a domestico enim fratres
qui frequenter exstiterint, sciant se not)
fratre ducatur, et cum manente alter remaneat cu-
occasione, sed voluntate sua sibi excomraunicatio-
slos : Ut et charilatem solatii videantur hospitibus nem
- accersire; et a corpore Domini ipsi se faciunt
adimplere, et res monasterii ab incertis ex impr alienos, qui cogilationibus suis ipsi sibi adescant li-
viso custodiant. Nam et in die ipsi sibi sollicitudi-
bidinera, cuin carnem suam faciunt per turpia desi-
nem facianl, eos intra monasterium de nibil facto deria sordidare. Quia sicut tinea vestimenlum, et
oculo cusiodire. Nani ideo duobus hseccura commit- vermes
lignuui corrumpunt et devorant, sic et cogi-
titur, ut el in nocte vicibus sint circa perejjrinos sol- tatio turpis uiaculat, et animam sinceram non faciu
liciti, et in die, si forte ex eis unus fuerit occupatus, Ergo hi tales in spiritu esse creduntur apud Deum,
alter peregrinum a longe custodiens respiciat. Cella
quales per reatura inventi sunt apud hominem. Naiti
ipsa habeat clausuram talem ab intus, qualera a to- dicit sacra Scriptura : Perversce enim cagitationes
ris: ut nocte tam ab eis, inclusis secum hospitibus,
separant a Deo (Sap. i).
ab intus missis clausiris clavis lollalur; quam, ubi,€
norunt, abscondant; ut cum foras forte voluerit ho- GAPUT LXXXI
spes exire, ipse sibicustodes excitet, cum clavem re- INTERROI;ATIO DISCIPULI.
ad
quirit: quo prsesenteincipiat ignotum refrigerium Dt tiestivnenlis-elcakeamentis fratrum.
foras exire. Ipsi enim fr.ures bisacias eorum et vir-
gas suscipiant in cella eadem servaturi, clave forensi RESPONDET DOM1NUS PSRMAGISTRiUM.
fideliter conservandas. Jam si lorle tales inventi Habere debent fralres in hyerae paraturam gros-
fuerinl hospites, qui diu persistendo fideliler et *am quottdiatiam stamineam, et tunicam aliam no-
aniino laborando judicaverint se monaslerio perlir- ctnniain, quam post nocturnos puduclent, quia in die
mare, suggerant eorum custodfs abbali, et lecta eis diversis occupantur laboribus. Habeant enim in
regula, videant quot dies jam habent in monasterio, hyeme et pallmm stamineum, braccas laneas, et fas-
et residni dtes de induciis eis ad tractandum secura ciolas, aut pedoles. In sestate vero habeant paratu-
cedantur. Et cum expleli fuerint constitutarum indi- ram iinostimara, non salis grossam propter lahoiem
ciarum dies, et tunc demum si placent eis probatae «t sfldorem: et habeant pallios linostimos, subtiles
vitaevel reguloedisciplinae,skwt de fimandis monas- non satis propter aeslus suduris, et braccas lineas :
terio fratribus posteriori tituio conslilutum est, se D fasciolas lineas vero uti Dei homines prohibemus ;
monasterio usque ad mortera^>erseverando contra- tt aliquid djstot a clerico monachus. Et habeant sin-
dant. Quod si non se voluerint firmare, sed sic labo- fulas paraturas ImOstimassubtiliores, quas in diedus
rando qwotidie cum fratribus monasterio voluerint festis solum in processionibus utanlur : et in oesiate
remorari, si eontenti suiu panwos suos vel indu- habeanl singula mannariola linea propter sudores,
laenta in alieno opere stricare, sola tamen commu- et singula facitergia pef <lecadam. Quas omnes res
nis mensa vel vitse mcnsura eis de monasl-eriojirae- per singulas deeadas singulae arcae contineant; te-
beatur, de cseteris necessariis prteparatio denegetux. fientrbus ex eis clavem praepositis suis : quoe arcae
Quia firmis debent omnia prseparari; talibus vero \-esiiario ponantur; ubi et ferramenta monasierii, et
de firmiute dubiis sola monasterii mensa sufficiat: omnes res positse sunt; de cujus cellaecustode jam
et hoc lantum, qtria vel laborare cum fratribus vo- supra taxavimus. Ideo enira diximus in una arca
luni remorando, a fratribus iliis custoditi derntaxat unias decadaesub ciave praepositOrumomnes mutan-
die noctuque. •dasconsistcre, ut cum utiusquisque ffater in poW-
stale arcam non babuerit, non habeat ubi pcculiare
aliquid abscondat; quem ordinem omues decadae
1051 AUCTORISINCERTI 1032
observenl. Si quis vero frater in specie sua sibi visus /A bibatis, aul quid induamini : Sed qumrite regnum et
fuerit scemari, vel satis gavisci, mox a prsepositis justitiam Dei, ethmcomniaapponentur vobis(Luc. xu).
suis ei tollatur, et alio detur, et alterius illi. Hoc Ergocum hsec omnia necessaria nobis a Domino
ideo, ut non extollat'ir propria in fratre voluntas : praeparantur, el de omnibus adrainistrandis cura Deo
quia quidquid ejus anima petit, ei magis dari non solus est abbas sollicitus, quare discipulus sibi pe-
debet; quia contra desideria carnis spiritus senlit; culiariter aliquid audeat facere, aut habere, aut vin-
ideo spiritalis homo Dei est, non carnalis. Hebdoma- dicare ? Nam ideo peculiare aliquid habere denega-
dariis coquinara intrantibus sacci sint tunicafj, et cu- tur, quia nemo serviensDeo impticat se negotiissmcu-
cullse segestra:; quae tales res maxime intra monas- laribus, ut ei placeal cui se probavit (II Tim. li) : ut
terium sine verecundia omnera sordiliam injuriam- cum omnibus rebus suis alieno cum se imperio sub-
que vel sitnul inquinamenta caccaborum, cucumse,vel diderit, ut non sit res ubi propria ejus volunlas
hyemarum, nec non el faci calorem, vel coquinse extollalur, quse voluntati Dei est iniraica. Nam de
sordes diversas sustineant. Quaeergo res expleta heb- peculiari Ananias et Saphira fidem ab apostolis non
dornada ultimo die sero lotae hebdoraadariis aliis in- meruerunt percipere, quia omnia sua cura ante pedes
trantibus consignentur. .De calceamentis vero opor- apostoloruni assignarent, de peculiaribus fraudulen-
tet fratres caligas habere ferratas, triclinas; non ad B 1 ter sublraclis, judicio subitsc morlis damnali sunt:
lusuiri, sed ad usura ; quas debent tempore hyemis quia fraus Deo lieri non potesl; cum nihil est occul-
uti: xstalis vero tempore unctas reponi. Et caligas liun quod ab eo non revelabitur. Ergo cuin vicium
omnes oportel habere clavatas, tam in monaslerio et vestitum corpori, calceamenta pedibus unicuique
quam in via : ut et diureposilse caligseconservcntur, fratri abbas pr.ccogitaverit, ul quid alicui sit aliquod
et pes fratris in caliga refrigeretur. Ad nocturnos peculiare opus habere, aul rem aliquam, aut aurum:
vero in scstate ligneos cuspus ulantur pelliceos; ne aut nuinmos, vel quoilvis neccssarium; cum omnia
inquinalis pedibus ad suum revertentes slralum, lec- emenda vel habenda Deus ei per abbatem monaste-
torum sagos coinquinent. In hyeme vero ad noctur- rTiappareat? Si quod ergo peculiare invenlum in ali-
nos pedulibus ulantur pelliceis,propter frigus pedum. quo fuerit, grandieum ablwset diuturna excommu-
Iu leclis habeani in hyeme singulas raattas, et sagos nicatione condemnet, ul exemplo illius vindicisenul-
tomentatios singulos, et lanas : in seslate vero pro lus hoc audeat imitari. Hoc enim ne sil in aliquo
lanis rachinis propter sestus utantur, et ante ipsos frequenter, omnes scruleniur a prseposilissuis ; et si
lectos singulas pelles, ubi tergant a sordibtts pedes, in aliqua re iuerit visus sibi fraler multura gavisci,
et sic in suos lectos ascendant. aut plaudere, lollatur ei, et alio delur, et alterius
i illi, quodvis fuerit; ut propria in eo non extollatur
<C
CAPUT LXXXH. voluntas
INTEHHOGATIO D13CIPULI.
CAPUT LXXXIII.
Si debet in monasterio (rater aliquidpeculiare habere.
INTERROGATIO DISCIPULI.
RESPONDET DOMINUS PERMAGISTRIM
Omnis homo in vita sseculihujus trihus rebus exci- Quomododebent haberi in monasterio sacerdotes.
latur, laborat et studel; peregrinus in via, miles in RESPONDET DOMINUS PERMAGHTRUM.
pugna, imperalor in palatio, agricola in agro, mer- Peregrinoruin loco habeantur in monasterio sa-
ceuarius in negotio, omnes excitantur et laborant, cerdotes, maxime quorum priinatus et honor in Ec-
ut habeant.dum vivunt, unde vestiantur, calcientur, clesia continelur et militat. Qui si hoc elegerint, ut
et vivaut. Sed quibus Dorainus servitii sui contulit pro amore Dei, vel propter disciplinam, vel mensu-
domum, et ostendit cis non salis de prresenti sseculo ram sanctse vitse monasteriis habitent, in solo enim
cogiiare, quia hsecomnia perlranseunt, ct omnia ista nomine patres monasterii nuncupentur; et nihil aliud
quse videmus et utimur, paucorum in nobis dierum eis in roonasteriis liceat, nisi orationes colligere,
suntusus, el momenianea cum vitae nostrae tempore complere et signare. Aliud vero nihil aut priesumant,
iranseunt: et per corporis mortetn csecata in nobis aut eis liceat; vel aliquid ordinationis, aut domina-
sseculi luce, clausis vitse oculis, omnia qusc habemus tionis, aut dispensationis vindicent; sed omnem for-
sseculo relinquunliir. Sed illa semper aclerna; qttse mam licentise, vel ordinandae dominationis mona-
cum venerint, ulterius transire non norunt: sed in sterii abbus, qui super gregem universum est ordina-
bonis vitse seternaejustis, aut iu poenisgehennaepec- tus, cum regula vindicet vel defendat. Nain solo ho-
catnribus perseverant. De quibus ergo desideriis bo- noris nomine ideo statuimus eos patres rnonasterii
norum, vel limore malorum, quasi jam ibi videamur appellare, propter sacralionem sacerdotii, aut ordi-
accersili; mentem noslram iu hac vita de supernis nalionem; el ne ipsi obtentu honoris de ratiociniis,
semper cogitalionibus occupemus. Unde praecipit vel dominalione monasterii, ut pote laicos, abbates
Dominusservis, de necessariis vitsehujus non debere excludant. Nam ipsi sacerdotes, si victum, aut vesti-
queinquarti esse sollicitum; etiam fideles in se ad- mentum, aut calcearium monaslerii uti magis quoti-
monet de crastino non cogitare, sed regnum et ju- die eligunt, et op.erari comrauniter secundum pr.tr-
Slitiam ejus solummodo desiderare, dicens in sancto ceplum Apostoli cum fratribus debeant, non impera-
Evangelio : Nelite cogitare quid manducelis, atit quid tive satis coacli ab abbate, sed cum reverenlia ad-
 1033 REGIILA. 1034
moniti. Nam si spiritales sunt, ipsi sibi imperent. A agrorum laborem, casae sollicitudinem, inquilinorum
Nam et propter cautelam, quod polerant ab aliis clamores, vicinorum lites (onductor ssecularis sasli-
cogi, meniores semper sancti apostoli Pauli, formam neat; qui nescitde sola anima cogilare, sed prsesen-
ostendentis de se, et dicentis : Non gratis panem ve- lis vitseomnem solliciludinemin hujus sseculi amore
strum manducavimus(II Thess. m). Et item ipse di- expendit. Et de hac vita solummodo cogitantes, ita
cit: Laboravimusmanibus nostris, ne quem vestrum praesentia diligunt, ut pulent se in hac luce per tem-
gravaremus. Et item ipse dicit: Qui non laborat, nec pora prolixa durare. Ita fit, ut praesentia di igunt,
manducet(Ibid.). Ergo quod si diulissirae otiosi la- nunquara futura desideranl, vel cognoscunt, ut dum
bore manuum suarum quserere victuni noluerint, cum in momenlaneis usibus delectaniur, nec perennem
reverentia per raultorum religiosorura testimonia vitam cupiunt; cum amanda impedimenta sseculi fa-
conventi ab abbate Ecclesiis revertantur. Si vero, ciunt eos quoiidie miseros de hac vila sine rebus suis
quod absit, non pacifice, sed raagis per scandalum invitos exire, nihil secum nisi peccata portantes. At
exire voluerint, tenti et exuti rebus monaslerii dun- vero spiritales conversi ideo non implicanlse nego-
laxat, sine gravi injuria clausa regia excludantur. tiis saecularibus, ut ei placent cui se proltaverunt:
Quia magis ipsi amplius agere debent, quod aliis ul non de rebus, quoein morte sseculoremanenl, sed
prcedicantgeneraliter a Deo esse praeceptum, oliosis B de aniina cogitanles, quse sola cum acluum ralioni-
debere laborantiura panes negari. bus post mortcm perlransit, magis hoc eligunt cogi-
CAPUT LXXXIV. la e qnod expedit; ut liseredes, qui migrantibus no-
1NTERR0GATIO DISCIPGLI. bis de hac vila sseculoremanent, el animam noslram
Qui debeant manducare cum abbate. p >stmortem sequi non possunt, digne non debemus
RESrONDET DOMINUS PERMAGISTRUM. i'e eis nostros cogitatus occupare, dum vivimus : sed
Ad mensara abbatis sedeant seniores, exlranei su- semper superna desiderantes, et omnem spem in fu-
turo ponentes, deleclabilem vitam adhuc sperare,
pervenientes, vel vicibus fratres psallerati, quos vo-
luerit abbas, prscler prsepositos ; qui in decadis suis qui jam frui videamur. Ergo monasterii casas ideo
esse locatas, ut in rebus ssecularibussseculi
jdeo ad suas mensas jubentur esse prsesentes, ut oportet
causam Dei, id est, taciiurniiatis et gravitatis in operarius occupetur : nobis vero, quibus a sacerdote
clamatur: Sursum corda, et nos ei responsione pro-
susceptis suis custodiant. Ideo enim ambos diximus Habemusad Dominum: inlernis ergo cogi-
in mensa decadaesuaepraeesse, ul decem fratres sibi mittimus,
tationibus non migremur, et sicut ilem clamat nobis
commissos vicaria soUicitudine ab universis vitiis
Dominus in Evangelio dicens : Nisi quis reliquerit
custodiant. ^ omnia qum possidei, non potest meus esse
CAPUT LXXXV. discipulut
1NTERROGATIO DISCIPULI. (Luc. xiv). Sed quia sine substantise alimento vita
Perfectm aliqum intra monasterium artes qualiler el corporis noslri servari non potest, et maxime pro-
quanti debeant venundari pler congregationem forse raulla, et advenieniium
RESPONDET DOMINUS PERMAGISTRUH. peregrinorum usibus necessaria prseparanda, et pe-
Cum unaquaeque ars aliquid perfectum super tenti eleemosynam non esse stricti volumus^jj^sses-
vacuum usibus monasterii, vel mittendarum eulogia- siones sseculiideo non videmur relinqueretaed sub-
rura abundaverit, interrogata qualilate pretii quan- stantiam monasterii operariis Dei proficie^iera juste
tum a sxcularibus distrahi potest, tantum infra nura- reservare videmur. Quapropter si noslrdjsfjllicitudiire
morura minori semper distrahatur pretio, ut agno- vel cura colantur, dum proficiunt corpoiyaniihse im-
scantur in hac parte spirilales a saecularibus actibus pedimenlo constabunt : fmelius esl ergo"/eas sub
distanliaque separari: cum non negoiii causa, qure alieno impedimento possidere, el annuas peTvsionesj
inimica est animae, lucrura supra jusliliam quaerant; securos suscipere, nihil nos nisi de sola anima cogi-
sed etiam ab ipsa justitia minus accipiendi pretii tantes. Nam si volumus curam earum per spiritales
humanitate consentiant: ut non propter cupiditatem -n fralres excolere, cuin gravem eis laborem injungi-
et avaritiam arles operari credantur, sed ne otio mus, consuetudinem jejunandi amittunt. Nec ila je
possit pascenda dignis sumptibus raanus vacare, et junis viribus Iractandum est, si plus debeat homt
horas operosi diei gralis transire. Pretium vero ac- ventri laborare quamanimx vel Deo. Unde ad labo
ceptum abbati debet ab ipsis artificibus fideliler con- rem in raonasterio ars sola cum horlo sufliciat. j
signari. Quae diminutio pretii sestimationc abbatis CAPUT LXXXVII. (
artificibus debet constitui; ut sciant ilera quanta INTERROGATIO DICIPIJLI.
ementibussumma respondeant, el accepii prelii frau- Quomodedebeat frate-, sivejam conversus,sive adhue.
dem non possinl facere de ipsa quantiiate jam scienti laicus, introire vel tradere se, vel suscipi in mona-
abbati. sterium?
CAPUT LXXXVI. RESPONDET DOUINUS PERMAGISTRUM.
INTERROGATIO DISCIPULI. Ingredienti in monasterium novo fralri, sive jam
De casis monasierii. converso, sive adhuc laico, et hoc petenti, debere se
RESPONDET DOMINUS PEKMAGISTRUM. iu monasterium suscipi, respondeat ei hoc primo
Casas monasterii oportet esse localas, ut oiiinem abbas, non forle eum posse constituta regulse coq-
PATBOL. LXXXVIII. 33
 1033 AUCTORISINCI.RTI 10,.;
servare. Cum vero llle dixerit, posse ad omnia so A cavens raanu sua prius de stabilitale, simul rertim
obedire, tunc hsec monasterii regula ei legatur. Qua suarum breve adjuncto, una cum anima sua Deo et
regula in leclione expleta, et omnia abbatis verbis prse- oratorio monasterii per donationem offerat; totttm
dicta, cum responderit novusfraler ad omnia faclo se subscribentibus religiosis testibus, episcopo, pre-
esse paratura, tunc abbas subsequaiur, et dicat: Quid sbytero et diacone, vel ipsius terrilorii clero ; el in
de rebus tuis, quas proprio arbitrio uteris? Non enira ipsa cautione, taxans hoc, quod si aliquando mona-
tibi expedit, te hic pro causa Dei posito res tuas alibi sterio discedere voluerit, sine rebus suis de mona-
remanerc; sed sicutdicit Scriptura : Ubi est thesau- sterio, vel sihe indulgenlia pcccatorum a Deodisce-
rut luus, ibi erit et cor ttmm (Malih. xvi). Nam ideo dat. Jam de ipsis rebus abbas in potestate sua mn-
non expedit, ne forte titillatione diaboli a rebus tuis tatis quidquid necessarise utililati monasterii super-
forjs posilis per desiderium earum de monasterio vacuum abundare viderit, pro anima lratris ipsins,
provoceris, et, relicto servilio sanctacscholse,proprio propter prseceptumsupradictum sequendi Dominum;
redeas mililaturus arbitrio; et sicut canisdelectatur, per eleeraosynam dictracta illa re supervacua, pre-
redeas ad vomitum tuum, et salivas a te projectas tium ejus pauperibus tribuat: ut quod ille imperilus
in terram denuo cum sordibus resorbeas. Sed qui frater non meruit facere, pro illo iste quasi doctus
perseveranliam diligit, et occasionem migrandi cu- B magister valeat adimplere. Qui vero fratcr ex tolo
pit nescire : ideoque conslituimus salubre consilium, indicaverit se niliil habere, prius exquiratur a vioi-
ut audias vocem Dominitibi dicentis : Vade, vendeom- nis illius regionis, ubi mansit: el si inventum fuerit,
nia, et da pauperibus, el veni, sequereme (Matth. xix). quod certe sit ex loto ejus pauperlas, tunc dato per-
Quara ergo si sequi vis vocem, vade, vende quaeha- severantiae fidejussore sub cautione | cenaeinterpo-
bes, et omne prelium huc ante me deler; ut te prse- sita, si lamen jam nolus fuerit, sic debet in mona-
sente.a me pauperibus erogetur : ut nullum saectilo sterio suscipi, ne forte aliquibus rebus suis ad lem-
pignus luuin remaneat, ad illud iterum revertendi. pus foris commendalis, mentita in monasterio pau-
Ideo enim cum nondum adhuc lirmalam ingressio- pertate, non solum nihil Deo per eleemosynam, vel
nem tuam iu monasterio habes, tilii de rebus luis monasterio per donationem conferat; sed etiaro a
ljbera adhuc voluntas conceditur : quia post firma- speclantibus suis provocatus, et cum quid invenerit
tam ingressionem discipulo sive in monasterio, sive causse, exeat. Nam cura dederit caulos fidejussore»
loris peculiare aliquid habere a regula denegatur': cum pcena, jam tunc demura ei pro actibus mona-
ul non sit ubi propria ejus voluntas extollatur. Quod sterii sine suspicione secure res monasterii aut pre-
enim si totum distrahere tibi graye videtur, et sunt tia emendorum, vel vecturarum alimonia contradan-
tales res, qute una tecura possint monasierio deser- C tur. Si vero talis monasterio advenerit frater, quem
vire, ne tamen pro pignore revertendi saeculo di- ipsa patria ignoraverit, vel omnibus habuerit vultum
miltantur, omnia fideliter tecum in monasicriura de- ignotum, et se ad monasterii socieialem firmare vo-
fer, nihil subcelando Deo, cujus te cum omnibus luerit, sola sacramenti fides ab eo exposcalur; ut st
rebus tuis subdis servitio : qui ubique omnia respi- aliquando de monasterio exire voluerit, cum notitia
cit et nihil est ei occultum, qni revelat absconsa. abbatis vel oniniura exeat. Et cum jara exire volue-
Memor esto fraudis Ananise et Saphirse, qui de rebus rit, prius juret se de rebus monasterii nulla furli
suis Deo oblatis exinde subcelare volentes, morlem commissione, aut foris anlecessus commendasse, aut
perpetuam irruerunt pro fide. Mox ut hsec audierit absconse secum porlasse, nisi forle ei pro miseri-
novus fraler, qui priori divina sententia omnibus dis- cordia voluerit aliquid donare abbas : ut ai perjura-
tfaclis, et per manus abbatis erogatis, si hoc pro verit, ferat in anima quod in corpore non poluit
certo habuerit votum omnia distrahere, et monaste- adimplere. Res tamen quibus indulus fuerat mona-
rio non aliquid reservare, non cogatur, nisi ex sua slerii vel calceamenta reconsignet abbali; ul rema-
voluntate voluerit. Ergo cum omnibus per manus nenti in perseverantia fratri proiiciant, quaemigrau-
abbalis erogalis sic se firmare monasterio voluerit, ' tibus auferuntur; et res monasterii juste ille habeat,
charta ab eo perseverantise non petatur, quia pignus Dquiin monasterio habitat; el juste illi retollatur,
fidei apud Deura omnium rerum suarum per eroga- qui injuste animos suos a perseverautia monasterii
tam eleemosynam fuit. Nam per omnem rerum sua- separal: nec enim illi dare placeant, cui ipsarum
rum erogationem expensam cognoscitur apud Deum, rerum displicuit disciplina. Si vero ita juraverit, el
posse fideliter permanere, qui rebus suis pro eo cu- non se (irmet, sed ad tempus remoretur, hoc solum
pit non parcere. Solummodo hanc det fulem, sibi tesletur; ul sine notitia vel vale abbatis, vel cum
penitus foris nihil remansisse celatum. Hanc ideo furto non exeat. Etiam ex improviso custodiatur,
voluntatera abbas ingredientibus tribuit, ut non ab et in poteslate nihil habeat, et ad laborera cum fra»
introeuntibus judicetur polius res hominum deside- tribus communiter impellatur; ut laborando vivat.
rare, quam aniinas. Qui vero frater hoc elegerit cum Si lamen nudus fuerit, et induere euni abbas volue-
rebus suis se monasterio tradere, et distrahenclivo- rit, ad terapus utatur; et sciat, se qiiod habet omne
lunlatem non habuerit; ne aliquando mulalus a dia- reconsignatum, cum exire voluerit. Nara si forte
t>ilo vel annatus, propter res suas exigendas ali- cum ingressus nullum monasterio juramentum tra-
qua-, molessl.asmouasterio generans exire desideret, diderit. et velut ignotus nullam catenam fldeiahbati
1057 REGULA. 1058
de securjtate intulerit; sive quod contulit Deo per A i ejus Implendam in omnibus promittat obedientiam ;
eleemosynam, sive quod nihil mqnasterio de rebus respondeat abbas: Deo gratias. Alia die post primam
suis obsidis pignore per donationem legaverit, sivs dictam missas explicitas exeunti Uraen oratorii cum
quod nullum fidejussorem igqotus inveoerit; sive $'\ congregatione abbati llectat ad genua ejus novus
railla sacramenti fide teneatur : cum forte incertus frater suam cervicem, rogans eum vel oinnem con-
da firroitata frater missus fuerit cum vehiculis ani- gregationem ejus, debere modicum in oratorio remo-
nialium, et emendarum pretio rerum, ntox ducatu rari, el orare pro se. A quibus mox diutissime pro
djaboli invenlis per occasionem sumptibus vel vehi- eo oretur; el completis omnibus abbas volens egredi,
culis, in alienas terras monasterii incipiat magis or- humiliter apprehenso ejusvestimento, novi retinea-
dinatus migrare, secnrus de se perceplionein quo- tur manu diseipuli, qui hoc rogando insinuet: Eet
tidie exspectandus, et prolongando aut tarde, aut quod suggeram primo Deo, et oratorio isti sancto,
nunquam sequendus vel libi et congregationi. Cum responderit abbas;
CAPUT LXXXVIH. quid illud est, jnlimato. Subsequatur petitor dicens:
1NTERR0GATI0 DISCIPULI. Volo Deo servire per disciplinam regulaemihi lectae
in monasterio tuo. Cum responderit abbas, dicens •
De induciis fralrum suscipiendorum, in qutbus de sta- B Et hoc
bititale firmanda tecum tractare debeant. placet libi? subsequatur futurus discipulus :
RESPONDET DOHINUS PER MAGISTRUH. Hoc primo Deo, sic et mihi. Tunc dicat, abbas :
fra- Vide, frater, mihi nihil promitlis, sed Deo, ct huic
Cum de omnibus supradictis conventus novus oratorio vel altari sanclo. Si ad omnia obaudieris
ter regulsc per abbatem de stabilitate iirmanda, aut divinis prseceptis vel meis monilis, in die judicii tu
per rerum suarum eleeroosynam, aut per donatio- coronam accipies bonorum actuum, et ego de pec-
nem monasterio, aut per chartam iidejussoris poe- catismeis
indulgentise aliquid promerebor; qui ut
nalem; aut si ignotus, per juramenti fidem caverit: diabolum cum sseculo vinceres, incitavi. Si autero
Juorum tunc mensium spatium in judiciis ad tra- nolueris mihi in allquo obedire, ecce ego-Dorainum
jtandum secutn accipiat. Laborando tamen cum fra-
contestor, quin et hsec eongregatio testimonium
jibus contentus annonse communi mensura, vel re- mihi est in die ut supra
judicii praebitura; quia,
gulaedisciplina et excommunicationum ; ut et mores dixi, cum non raihi, vel congregationi in aliquo
jionasterii probet, et a monasterio ipse probetur; obaudieris, in judicio Dei ego absolutus, lu pro tua
jt secum tractet, si debeat se ad Deum iirmare, aut
aniraa , vel contemptione rationem restitues. Post
>d diabolum expeditius reraeare. In quibus duohus haecverba, si cum rebus suis introierit, tunc ille
.nen&ibus sub cura illorum fratrum, qui peregriqos C ( brevis, vel donatio rerum suarum Deo vel monaste-
^ustodiunt, et ipsi similiter ex improviso cuslodiaq- rio facta, ipsius donatoris manus super altare pona-
iur, et in cella peregrinorum dormiant; et ingres,- tiir, dicenle ipso fratre: Ecce, poinine, cura anima
sus illorum, velexilus in monaslerio custjodum prae-
uxea, et paupertate roea, quidquid mihi donasti, tibi
sentia videatur; et omni hora, si alicubi a cojiventu et oftieto : et ibi volo ut slnt res mese,
fratrum secesserint, sollicite. a reconsigno
custpdihus requi- ubj fuerit cor ra&um,et aniraa, sub
potestate tamen
rantur , ne forte anticipent ambqlare sin.e vale cum
monasterii et abbatis, quem mihi, Domine, invice tua
Curto. Quod si explicjiis duobus mensibus, non
timendura praeponis; curo eis dicis : Qui vos audit, me
placabili disciplina et iisdem monasterio pla- audit; et
cuerit ambulare, cumnotitia abbatis vel omnium qui vos speynit, me spernit (Luc, x). Unde.
datam fidem nullius furti vel recon- quia per eura nobis tu omnia necessaria cogitas, ideo
post comroissi, nihil nos oportet peculiare habere : quia tu nobis de
signatis rebus monasterii ad
quae lempus forte acce-
omnibus es idoneus, et in omnibus sufficis solus :
perat, raox post datam universis pacem; et acce- ut nobis vivere et spes Christus sit, et mori lu-
in viaticam jam
ptam virgam manu, et annonara post crura. Post haec
factam orationem, vel dictum versum, vel redditam dicatipse novusfrater responsorium ,
hoc : Susvipe me, Domine, secundum verbum tuum(
eis pacem, si taraen vull, ut hospes abscedat; et ]
el vivam : el ne confundas me ab exspectatione mei\
resuscipiat vicem suam diabolus, quem nolens ho- Post hoc responsorium dicat abbas
(Psal. cxvui).
spitem susceperat Chiistus. hunc versum : Confirma hoc, Deus, quod operatus e$
GAPUT LXXXIX. in nobis (Psat. LXVU).Post quem versmn dictum,
INTERROGATIO DISCIPULI. mox data ei ab omnibus pace; compleat abbas, et
Quomododebeat (raler novns in monasleno suunt tollens brevem desuper altare, mox ab eo novus
firmare introitum. discipulus sub praeposito ordinetur, et in raanu eo-
RESPONDET DOJUNUS PER MAGISTRUM. rura consignatus cum aliis fratribus exeat discipli •
Cum expletaeduorum mensium ad tractandum in- nse. Eadem naraque die, pro humilitatis indicio,
duciaefuerint, et placabili disciplina ab eo magis aquam manibus fratrum ad communionem intranti-
stabilitas eligalur, et perseverantiam, repromissa i btis ipse ministret, et cum dat, osculetur omniutn
leeue regulae firmitate, ei placeat adimplere, rein- manus, et petat singulos pro se debere orare. Bre-
terrogalns ab abbatenovus frater, quid seeum in ves vero donationum factos a fratribus lempore
concesso induciarum spatio definisset, cum responsoi mortis sua^abbas in quod usibus monasterli cxpen-
 1039 AUCTORISINCf.RTI 10i0
sis restitueril, testamento suo inserat, eliam nomina V nant polius iuteranta noslia quaui reficiunt, pro
eorum quorum noscuntur collata: ut nullus post Deo ca contempserimus ; ad illa statim fiumina in
mortem ejus forte de monasterio exiens, repetendi ceterniimcurrentia perpetuo deputamur, qusesunt
rerum suarum fiduciam habeat, et stabilitalem mo- mellis, et lactis, vini et olei abundantia plena;
simul et illarum fruclus arborum varios el diversos,
nasterii, et lidem frangat defuncti, vel dicat sine do-
natione aliquid suum in monaslerio contineri. duodecies in annum nascentes, noncultura horainis,
sed abundantia Deitalis, qui non fame delectant ad
CAPUT XC. vescendum, vel esurie appctuntur ad manducandum;
sed postquam oculi sanctorum ipso visu fuerint sa-
". INTERROGATIO DISCIIULI.
ginati, insuper hoc unicuique sapit in ore, quod
bigressoin monasteriumcuidamlaico non debere intra- fuerit delectatus. Ergo digne ad parvum tempus je-
annum mutari nec capul ejus secundum propo
' titum londeri. res, juniis et abslinenlia pro Domino cruciamur, ut eis
qusc prseparavit bonis in perpetuura satiemur : ob-
IIESPONDET DOHINUS PERHAGISTRUM. scuramur pro Deoa persecutore in carcere, ut in illa
perpelua luce fulgeamus, tanquam scintillaein arun-
Cura aliquis novellus de sreculo ad servitium Dei
velle g dineto discurrentes : mortera momenianeam pro
in monasteritim confugerit, et indicaverit se
ficte ab Deo ideo libenter appelimus, ul in seternum a ge-
converli, non ei credalur tam facile. Nam
hennocmorte perpetua liberemur. Postremo, et sine
abbate solo verbo, non facto, habitatio ei monasterii
ad persecutione in ipsa christianitatis paee in schola
denegetur -.ad probationem gravia proponantur, monasterii ideo probalionibus, vel amaricalionibus
obedientiamejusinveniendaraprsedicenturcontraria, volunlalum sub abbalis imperio militamus; ut post
et voluniati ejus amara; quotidiana ei jejunia pro-
peregrinationem vitas sseculi hujus, cum Dominus
mittantur. Nam el hoc ex lectione regulse, et dicto
nulli licet dice- noster judicio nos accersierit suo, digna ei nostra
abbatis agnoscat, quia in monasterio
operaconsignemus, offerenles eipalienliam nostram,
re : Hoc volo, et hoc nolo : hoc amo, et hoc odio;
per quam dura omnia et diversa nobis ab abbate
ut non propria eligalur voluntas : et sciat quia qui
ex volun- imperata, quac pro nomine ejus gratanter portavi-
in monasterio conversus fuerit, quidquid vcl amaricationes voluntatum nostrarumdiver-
tate sua voluerit, hoc magis non permiltitur. Quare? mus, nomine Dei, vel salute aninuo libenter
sas, quas pro
Quia sunt vim, qum videntur homini rectm, quarum magis sastinuimus, dicentes Domino : Propter te
finis usquead projondum infemi demerget(Prov. xiv). morte a/ficimur tola die ;' mslimali snmus, ut ovcsoc-
Etquod noluerit, hoc cogiturjut voluntas in eo p cisionis (Psul. XLIII). Et cum hsec omnia venerint
propria amputetur, quse inimica est Deo. Qui ergo super nos obliti non sumus te; et per observationero
cupit perfecte converli, quidquid amaveiit et desi- obeJientice inique non egimus in lesiamento luo :
derio habuerit, ei denegetur; et quidquid oilerit, ei et a perseverantia bonorum actuum vel desiilerio
apponatur, dicente Domino : Qui vull meus esse di- spei fuiurse nun recessit relro cor nosiiuni. Quia
tcipulus,abnegetsemelipsumsibi,ei sequulurme(Matih. non declinaverunt semiia: noslraea viis luis, in qui-
xvi), hoc est, non suam, sed Dei faciat volunlatem. bus viis Probasti nos, Deus: igne nosexaminasti, sic-
Omnia enim debet proDomino sustinere, qui in ejus ut igne examinatur argentmn (Psal. LXV).Induxisti
cupit militare scliola. Aut quid enim digne possumus nos probationis in laqueum ; posuisli amaricationuni
pro Dominosustinere ? dicente Apostolo : iVon sunt tribulationes indorso humilitatis nostrse : ut nostrain
condignm passiones hujus smculi ad superventuram non perniitlereinur, sed luam cogereniur facere vo-
gloriam (Rom. vm). Ut si ignem persecutor servo Iunlatem. Unde imposuisti hominessuper capita no-
Christi inferat, ut temporalis calor finilo non sen- stra (Ibid.): quia ostendisti nos sub abbate doclore,
tiatur dulore; non tamen talis esl, qualis ille ignis vel praeposilo disciplinse debere csse prubandos.
inexstinguibilis : aut sic incendil, quomodo selerna Ergo lii tales sub-equentes Domino dicant in illo jam
pcena gehennsepeccatrici animx imraortaliter reser- r. sseculo: Transivimusperignemetaquam; et induxisti
vatur. Si ungulse, vel equujei, vel verborum pce- nos in re(riyerium (Ibid.), hoc est, transivimns per
nas ingerat, in ipsa parvi doloris tolerautia seternse amaricationes volunlalum nostrarum, el servilium
^aelilisecoronatus succedit. Si carcer nos pro feo sanclae obedienlise; ecce pervenimus ad tuaerefrige-
'enebrosus recludat, sedilicata ex margaritis, et auro rium pietatis. Et item dicimus ei: Delectati sumut
rel geramis ornata selerna nos Jerusalem exspe- pro diebus, quibus nos humiliasti, nnnis in quibut vi-
ctat. Si obscuritas clausurae nos pro Deo obcaecet, dimus mala (Psal. LXXXIX) : ut niliil habeat in no-
in momento nos poteril obscurare; sed posthac illa bis gehennseignis sibi quod vindicet; quando nihil '
nos lux in aeterna vita suscipiet, quoe non solis suum in nobis incendeiidum ibi, diabolus egit. Ergo
candore vel lunse, non stellarum ceeli, sed ipsius Dei omnia debet pro Domino sustinere, qui ejus cupit
perpelua majestate lucebit. Si terra ista, quam in uiililare scholsc: tanquam aurum lima, et malleis,
hacvita calcamus, moriendo pro Deo inerueriums et igne fornacis probelur ad diadema Dei, et coro-
abscedere; moxsuper illam terram ambulare perpe- nam Dominicam profulurus. Quia cuni propriam non
tuo deputam, quse septies argento lucidior. Si vero fecerit voluntatem aliquis, cogilur facere, cui quoti-
qucepUlantur hujus sreculi esse deliciae, qua: inqui- die in oralione dicimus-: Fiat voluntas tua, sicut in
1041 REGULA. ^-
ccelo« w terra. Terra enim est corpus nostrum, A \ nasterii conlinentur, in tuis adhuc vestibus perfecle
cui dixit Dorainus : Terra es, et in terram ibis (Gen. impleveris, et nostrum cum susceperis habitum, san-
iii). Quia omnis propria voluntas carnalis est, et a Ctior permanebis. Cura ergo ex illa die orania cuni
corpore descendit ; ideo nos cogit illecebra, et in- . caeleris fratribus inculpabiliter in monasterio per
justa committere, que ad tempus parvura vitse hujus integrum anmim impleverit, tunc deraum sine aliqua
carni per desideria esl dulcis, amarior felle futura dubitalionc tondeatur, vel ei sancli propositi vestes
in posterum, et in sclerirain. ldeoque enim cogilur mulentur. Tondeatur enim sic; stet ipse frater roe-
lingua nostra juste quotidie clamare ad Dominum : dio oratorio curvalis genibus, londente eum abbate,
Fiat voluntas tua in terra corporis nostri. Quse vo- psallenlibus in circuitu cunctis. Iu quo probationis
luntas cum fuerit nobis in schola monasterii a majo- anno psalmum, anliphonam, aut responsorium,
ribus tradita, et per obedientiam a nobis fuerit vel versum uon imponat, quandiu sancli propositi
adimplela quotidie, jusle nobis credamus in futuro habilum accipere mereatur : nec cum abbate ausus
Dominum parcere : et conlidamusinsupergralia ejus sit manducare. Vcsles vero soeculares, quasduntaxat
posse nos coronari ; quia semper ejus fecimus volun- exutus fuerit, cum diligenlia repositaeconserventur,
talem, non noslram : et nunquam nos, vel desideria tam de laicis quam de firmalo converso; ne forle,
carnis prsctulimus amori ejus ; etpropter eum eliam "1 quodnon in conversis conlingat, cum adsuos denno
parati sumus perdere animas in praesenti hoc lem- vomilus redire voluerit, et saeculielegeril iterato re-
pore, ut mereamur eas in futuro invenire cuin ipso. pedare itinera,et nullis scripturarum vel monitionum
Ergo accedens ad timorem Dei aliquis in monaslc- poterit vinculis retineri, reddal Chrislo quod suum
riocupiens converti, et volens esse discipulus, hoc ei est; id est, exutus sanclis veslibus,vel habitu sacro,
pro domino futurus magister proponat, utsupradixi- suis qnibus venerat vestitus vestibus resimilans sae-
mus : quia quidquid aliquando desiderio voluntalis culo, ad suasorem diabolum revertalur, et non Chri-
suse appetierat, sciat sibipossenegari; et quidquid sli prsedatus habitus polluatur in sseculo a fugaci.
noluerit, audiat sibi posse imponi. Antecessus ei pe- Recipiat lalem, qualem miseral sseculum : quia re-
culiaria denegenlur: regula ei tota legatur, et aclis im- tulitquod suuin est, indigno quod dederatChristus ;
plenda promiltalur. Domumparenluin de cselero sciat cum invenire in eo Dominus non potuit, quod quse-
sibi esse extr.meam, inaccessibile limen ejus ulterius rebat. Quidquid enim in monasterio aliquando acqui-
habere jam credat: Quia nisi qui reliquerilpatrem, aut sivit, vel laboravit, aut contulit, abscedenti ei peni-
mutrem, aut (ratres, aul domum, non potest esse tus non reddatur: quia omni rei ingressse ad Deura
C/irtsti discipulus. Cilra jussionem roajoris a mona- in monaslerio perseverantia opus est : ideo exitus
p
slerio foras se non exire sciat. Cum posl hsec orania licentia denegatur : solura ab invito ea res, quaalibe-
ab abbate prsedicta promiserit se ad omnia obaudire rum habet arbilrium, non detinetur: id est, anima et
et ejus, vel regulse inoniiionibus ad omnia factis pa- corpus quse.in volunlatibus et desideriis suis, ul a
ratum, tuuc suscipialur in monaslerium. Nec tamen diabolo captivetur, libero se dicit esse constiluiam
ei tam facile sancii proposili habitus imponatur : ne arbitrio, et putat sibi licere quod malum esl; res
forte ad horam proiniltens, fallal imposterura, et sub apostatarum vel collata ideo a patribus non jubentur
nomine ovis lupus ingredialur. Quia cum saccularis de monasterio reddi, quia licet erogalsc vel con-
erat, diabolus eum non tentabat, cujus aperle sem- suraptacin usus sanctorum removeri et reslitui non
per volunlatem perfecit, cum ejus operarius fuit : possunt; tamenplurima ideo certissime denegantur,
sed ex quo se a diaboli suasionibus vel malitia ssecu- ut vel occasione rerum suarura ad Dei disciplinam
lari ad limorem Dei in servitiuni Christi tradiderit, in monasterio permanentes retineantur discipuli :
certissime ab ea die diabolum sibi inimicum sciat ideo res Deo oblata revocari sseeulo ab homine nOn
affeclum, quera cum sseculo suo propter timorem debet. Nam etista hujus regulae triparlila luec esl :
Domini dereliquit. Ergo tara lacile ingredienti non Labor in monasterio fratres pascil, perseverantia
debet credi, nisi ut videatur, si quod promiliii verbis, calceat et vestit; discessus restituit debilas moua-
faciis adimplet, dicente Scriptura : Nolite omni spiritui •j sterio res, et si cupit, abscedat.
credere, sed prhts probate (Joan. lv). Et ilerum : Quia
multi adtos tieniuHtin vesliluovium,intus aulemlupi ra- CAPUT XCl.
paces(Matth. vn).' Vide ergo quia causam Dei caute INTERROGATIO DISCIPULI.
nos jubet agere Scriptura, ut non mittatur sanctum
canibus, nec margarilae pretiosae anie porcos: sed Quomodosuscipi, debeal nobilis filius in monasterio.
monens eum quotidie abbas dicit : Fili, interiin isise
RESPONDET DOM1NUS PER MAGISTRUM.
res, quibus uteris in monasterio, nihil tibi prsejudi-
cant apud nos : sed prius in divinis interanea cordis Cum alicujus nobilis filius propter Dei servitium
tui de ssecularibusfactis cura mundaveris, jam tunc in monasterium voluerit convolare, non prius sus-
demum mutabisetvestes: ul merilo jam ab omnibus; cipialur, nisi, ut superius diximus, omuem a se
hoe videaris in corpore, quod a Deo possederis in obedientiara promiserit adimplendam. Deinde con •
mente : el jusio post pectoris caeiam militiam londe- veniant cjus parentes, ut et eorum quale sit volum
bis et caput: el cuin hsec omnia qusc in regula mo- agnoscatnr de eo.Quod si conlrarii esstiterint, iute-
 1043 AUGTORIS1NCERTI 1014
rlm tuque ad vim pro eo Domino inferendam ad A t poenitefe, ctim ipslus pceuitentise nOil poteritis irie-
claustra thonastefii vindicetuf: quem potens est fito inVenire remedium. tlrtde nobis mefito clHtnat
Dominus defendefe propter se; quia fbftiof est Scfiptura : Currite, durn licentimad prbvldendttmvb-
Jextera ejus ad protegendum, quam diaboli inlqui- bis lunten habetisi ne ad disculiindarti negligentiam
tas ad laedendum.Quod si magis fuerint consentientes tenebrmvobismorlis occurrant (Jodh. xii). Quid ergo,
ejus vnto parentes, convocatis eis ab abbate in rtio- si aliquis ita accedat ad Dominum, ut a divitiarum
nasterium,votum filii convertentis exquiratur ab eis; suarum avaritia non recedat? Hos tales superius
| ut ab ipsis potius videatur devoveri, vel olterri, qui dixit Apostoliis, non posse in hoc quod Deo cupie-
| eura genuerunt. Cum ergo magis respondefint pa- bant permanere ; et tota facilitate eos a fide posse
' rentes,
gratanier se velle adimplere quse cupit, tunc dlsccdere, quibus de sreculo remanet quod amelur.
flical eis abbas: Equidem omnibus nobis tinus ad Ita enim nos consideranles, o parentes, justa vobis
omiiia sulUcit Detis; sed quia accedentibus ad divi- secundum Deum pfo vestro liiio suademiis: ut si
iiUm servitium, vel inlrantibus in monasterium filium vestruni digne Deo cUpitis offerre, a saeculo
sseculi prius amputetuf spes^ et excarricato de se eum prius exuile. Quod si aliquid apud vos eis sse-
Suarum onere faculiatum nullis ulterius sseculi la- eulo femansertt coniervandum, habebit aliquando
queis irretitus, securus pergat et solusad Domihum: B 1 titillalionem diabolici desiderii; sicut canis delecta-
Quia Mtno ietviens Deo impticat se negotiis smculari- trtf ad suuffl redire vomitUtti: et posila manu super
*u*i M ei placeat ctti se probavit (II Tim. ti). Quia aratrtiiri fespieiens fetfo, cUm noh sit aptus regno
homo Oiitisiusauro sequi Ghflstutn non polest; dum crjelofuW, felicto quandotjue motiasterio secuiusde
non potest duobus dominis servire. Ipse veto beiie porliene sua ei servata, a vobis cupiens in saecula-
servit Deo, qai voluerit eum ln ccells com eothesau- rem doinum Vestram revertl, fratfibus suis volens
rum possldere, qtiem non tirofti conffedlt,nec iuTes esse cotisereS, in sUarutn redire ihcipiat spohsus et
effbdiutit et furantur, dicente Domlno IrYEvangelto : dominus faCultatum, et pristlhis reslitulus deliciis
Niti qui renuntiaverit omnibus qumpossidel, ntm pc^ et pompfs, noii aliud desideraturus quam nuptias.
test sequi me, et meus esse discipulm (Lttt. xiv). Qula, Ergo, sicut SuperiuS dfximtis, si digne eum vultis
ut diximus, boilio onustus auro sequl Chfistum non Deo offerre, d6 auferendo prius Impedimento ejus,
potest: in tantum ut admoneat Dominus ifi Evahgte- quam de artima cogltate. Itaque audite vocem illius
110 qlietndam sua sequentem veSligia, dlcens ei: Dornini, qtfam filius Veslerdlcit se sequi, ipsi dicen-
St vis perfectus esse, vade, vende bmnia qute habes, tem 1 Vende bmnia qlice habei, et da pduperibus, et
tt Veni, sequere me (Matlh. xtx). Unde contristatus venii sequereme; et habebistkesauiriiniin ccelo(Matth.
ille propter multas divltlfts tuetuit hanc Dominicse** * xix). Sed quia portio ejUs adhuc ih vestra est
pole-
vocis audire sententiam : Facillus potest cameius per stale, et consensu vestro vel permissione magis
foramen acus trdrtsire, quam inlroire. posse divitemin videtur Deo offefre, quara nobis; vos tangit de ea
regntim ccelotum (Matlh. X). Quos et sua sentefttia SedUndumDominicam vocera, quam si vultis audire,
damnat Apostolus dicens: Nam qui volutlt diviles profiliovesiroapud vosnihil reinaneat in saculo,nisi
fieri, indldunt in tentationem et laqueot, el desidefia beus. Quod si forte pr dpter immahitatem divitiarum,
multa, qum mergunt hominet in interilUmet perdi- V6l amofem nutritae domi familisHgravis Vobis, et
tienem. Radix omnium malorum est avaritia, tjuam minus dulcis hsec divina prseceplio convenit, audite
quidttm appelentes a fide exciderunt, et inseruirunl se fegulse nostrse a palribus salubre statutum consi-
dotoribus multis (II Tim. vi). Videlis ergo, quianec liura. De portione ejus tres fiant partes aequaliter,
Deum sequi potest, qui in steculo qusepossldet bolia una distributa abbatis manibus pauperibus vel indi-
sua, non vult relirtquere; rtec amare potefil Deum, gentibus erogetur: aliam vobis, vel fratribus suis
qui divitias voluerit non odlfe, Quia non tantum pergens ilie ad comitatum sanctoruni exagilario
tanla vel lalia, qualia pfo Deo cotitemnuntuf, novit inunus titulo derelinquat : tertiam vero parteih
Dominus retfibuerehis, quipauperes se faciurtt pro- -j. viatici sui utilitate deferat secura monaslerii san-
pter eum; insuper ad fruendum in aelernum ipsam ctofum usibus profutufam. Quia quomodo lilius
vitam, eis tribuit sempiternam. Non ideo Deus quse- vester omnibus in monasterio fratribus ad solatium
rit rebus vestris vos exui, ut aliquid exinde ipse vitae portionem Suam conferat, dicente Apostolo de
juvetur, aut vestra paupertate gaudet, vestraque erogatione maxiine ad domesticos fidei (Gdl. \u);
indigentia gratulatur; sed ut euntibus vobisad eum, ita et Universimonaslerii fralres suis singuli vioibus,
Vei ejus divitias sempiternas desidefaiiles, moineh- pfout quis habet, ad hanc ingredienles monasterium
tanea saeculi impedimenta, cum sibi vestros occu- deferunt fofmam filio veslro communiter cum
pant cogitatus, de anima vestra nunquam vos fa- oirtnibus profuturam. Quod si utrseque vobis graves
ciant cogitare, Vel de inorle possitis esse solliciti; siht voces, ut nec Deum audlatis pauperibus ero-
et dies vestros in extfemos vitae lerminos per hegli- gaiido, et iiiii animatn redimendo; nec nostrum
gentiam definitos, relictis oninibus saJculo,de qiiibus consilium partibus dividendo, et auferendo ab eo sa>
cogitabatis, ultima raoftis ratio iii judicio vobis cum cuiarera substanliam, vel nudum et soium Dlium
. solis peccatis occurfat, nihil aliud*nisi peenas per- D^Olafgite; ka ut jurejurandd per sacrosancta Evan-
pstuas habituri : et iiiuc vos iii aetemum incipiat gelia promittatis ei, ulterius eum de vestra patrimo-
1045 REGULA. lOiO
nii substantia nihil habere: ut lirmiterjam perse- jAobedientia; non in Urditate, sed in agiliialc; non
verans in Doraino, sciat se de sseculo nihil sperare, in contentione, sed in assensione; non in levitate,
cuin se a vobis, ct ab eo viderit alienutn, solnm- sed in gravitate ; non in vaniloquio, sed in paiicis
niodo superna desideret. Quia hoc expedit animse sapientise verbis; non iu risu multo aut excusso,
illius, ul aut ordinatus a vobis vadat ad Dominum, sed in patientiae Iacrymis; non in luxuria , sed in
aut pro eo exhshredalus a vobis felicius magis per- castitate. Iisec ergo omnia quicunque de vobis per-
gal ad Deum; clamans Deo, quem sequitur nu- fecte irapleverit, non solum meo , sed Dei judicio,
dus : Tu, Domine, restitues milti hceredilatemmeam tempore mortis meae scholse Dei ordinabitur ma-
Psal. xv). Tantum est ut nihii habeat de snculo, gister , artcm Dominicam, quam ipse jam perfecte
quod vivisvobis aut mortuis de veslris facultatibus adimplet, Christi discipulis monstraturus. Nam quo-
jam speret. Quia cui semel crucilixus est mundus, modo ad honorem majorem quis poterit juste con-
denuo ab eo redelectari non debet. Nam si ex toto scendere, si honoris ipsius merita in divinis prse-
niliil de eo ordinale volueritis, causam ejus puto vo- ceptis non valuerit adimplere ? Vel quomodo moni-
bis divino reservari judicio. Eum vero ccrtissime tiones majores didicerit, qui non factis efiecerit
scialis, plura a Dominorecipere, quam conlempsit; divinis, quomodo praeerit scholse? Quomodo aliena
cum Dominum sibi fecit, quem nudus secutus est, D ' poterit vitia emendare, qui sua nescil acta Gorri-
debitorem. Recipiet enim in coelisfilius vesler sine gere? Vel quomodo sub diseiplina poterit alios
dubio multa, promittente ei Domino in Evangelio, regere, qui culpas disciplinse in se non poluerit
dicens : Qui reliquerit aurum, aut argentum, aut pos- ememlare ? Ideoque nisi qui prius fuerit in omni-
sessiones, aut domos propter me, cenluplum accipiet bus perfectus discipulus, dignus non poterit esse
in regno Dei, intuper et vitam mternam (Matth. xix). magister. Cura hoc ergo abbas scepe congrega-
Hsccaudiens fitiusvester paratus est, si vuitis relin- tioni prsedixerit, et niillum ccrlura reddiderit de
quere vobis totum, ut apud Dorainum centuplum hoaore, semper eoruin confundat gradus, vicibusque
valeat invenire : quia de omnibus Dominus noster ad rueiisam secusse sedere faciat, vicibusque in ora-
est nobis idoneus. Nam quid illi sufficit, cui ipse torio jubeat secus se universos slare, universos
Dominusnon sufficit? . vicibus post se Psalmos itnponere; ut nullus de
CAPUT XCII. secundo honore jam reddaiur elalus, sive de ullimo
INTERROGATIO DlSCIPULl. gradu aliquis se faciat desperatura. Ergo ctun nullus
demullis secundo ingradu erigilur; et per incerlum
De honore vel gradu post abbatem cmterisdenegando.
spei unusquisque ad percipiendum honorem, si se
RESPONDET DOMINUS PERMAGISTRUH. C
" sanctc tractaverit, de se hoc suspicel judicare , «£
Cavere debet abbas , ne quem sibi aliquando se- per bona acla sua eligi se posse quandoque in ab-
cundarium adjudicet, vel in tertium aliquem con- batis honorem confidat; ut dum pro incerto itullus'
stituat locura. Quare? ut cum nullum elatum de ho- designatur, sed bene et sancte agentibus honor pro-
nore reddiderit, el sancte agenti successionis sute mitiitur, ita lit, ut dum omnes cupiunt gradum obti-
honorem promiserit, certatim omnes in bonis acti- nere honoris, supradicta Dei praecepta in se festi-
bus, vel in humilitate faciat propensare; sicul de nent implere; et si non propler tiraorem futuri
potiore gradu contendenlibus aposlolis Dominus in- judicii, tamen vel propier prcesentisvitse honereqr
dicavit, cura in niedio eorum infantera deduxisset, conlendendo certatim possint omnes perficere, ut
et dixit : Qui vult esse inter vos fortior, sit lalis : et cum grandis fuerit congregatio, ut per nullos gra-
qui vult esse inter vos major, sit vesler minisler dus honoris diversi descenderint, nullis sibi anlece-
(Matth. x); et iterum dixit Dominus discipulis suis : dentibus non possit de se ultimus desperare; nee
Quicunqueprius fecerit prmcepla mea, et sic docueril, item secundus, omnibus post se posilis possit elatqs
hic maximus vocabilur in regno cmlorum(Matth, v). gandere, et jam securus de solo honora causam Dei
Unde ergo sequens hanc humiliando formam , hoc in se negligat adimplere; jamque magis sperare
semper omnibus fratribus dicere debet abbas : F>-a-^ praesentia quam futura: quia generaliter tale est
tres el filii mei, quicunque de vohis hoc elabora- genus humanum, ut plus amet quse videt, quam quas
verit, ut divinis prseceptis in omnibus obediens, vel non videndo sperat. Ergo, sicut supra diximus, craa
per omnia regulseobtemperans, vel meis actibus si- incertos posuerit diversorum gradus, et omnes sata-
milis inveniatur; quicuuque ad hoo conscenderit, genles videril iu hunc aliquando velle se pervenire
ut doclrinam meara compleat factis; quicunqiie honorem, certalim feslinent adimplere, ut per bona,
mores suos, nou in sua propria voluntaie et arbitrio, acla placeant ordinari; ut unusquisque oslendens
sed Dei obedientia per me tradiderit corrigendos; id opera sua sancta abbati et Deo, in hoc honore de sej
est, non in.superbia, sed in humilitate; non in mul- posse consenlire Deum et abbatem digne de se su-
tiloquio, sed in taciturnitate ; non in odio, sed in spicent judicare : cutn invicem sibi et zelo boni ho-
gratia; non in dolo , sed in charitate ; non in ira , noris et desi ierio propensiores exstiterint, tunc
sed in pace; non in ebrietale, sed in sobrielate; coguntuf in sH Deo et abbati omnia sancta et bona
non in satietate, sed in parcitate; non in scamhlo, ostendere, cum perfectorum raerita coeperint spe-
sed in continentia; non in murmuratione , sed in fare; et modo jam in se faclis ostendere , quod
 1047 AUCTORIS 1NCERTI 1048
cseteros postea verbis cupiunt edocere. Nam et ideo A pastor eligitur, et vobis abbas a Doraino, cui semper
lequales omnesbabere consliluimusgradus.el nullum de bonis actibus placeat, ordinatur, gregem Domini
in secundo honore constituendum , ne forte, sicut futuro judicio reconsignaturus suscipiat. Videte,
dicit Scriptura, erunl novistimi primi, et primi no- fratres, ne quis hanc ordinalionem animo malo
vitsimi (Matth. xix); hujus forte fratris in monasterio suscipiat, et Clirislum conlemnat, cujus vicem in
anle obiium abbatis debealur ingressus, quia jam aut monasterio vobis iste aclurus est. Post hsec acta
aliqua regula approbatus, aut certe, ut de mullis iu statim oralione ab omnibus facta, accersitur statim
Vilis legitur Patrum, propter humilitalis desiderium prsesul Ecclesiaeipsius territorii, ul testimonio ejus
monasteria vel congregationes suas absconse dese- clericatus officii, mutato episcopi manu nomine ejus
rentes, subjugare se alieno malunt imperio. Et quia in abliatis honorem, in diptico post noinen prioris
non piivat bonis Deus ambulantes in innocentia vel ejus jam missa altaris in oratorio a clerico reci-
liumilitale; et non potcst abscondi civitas super tetur, ipso oblationem fratrum offerente. Si lamen
montem posila, nec lucerna accens.i, non sub modio, abbas adhuc defunctus non fuerit, et adhuc deletus
sed super candelabrum posita illucescit, quid si avivis non fuerit, tunc post nomen n.ajoris. Nam
forte de negligentioribussuis fratribus aliquem se vivo postquam defuncli nomen inter quiescenles migra-
abbas in secundum gradum jara designet, et cum B verit, novi nomen in capite scribatur. Mox ergo
hujus supradicti tanii viri scholam novi monaslerii celebrantes in oratorio missas , cum explicaverint
per humilitalem celatam magnus vir intraverit, et praesente, ut dixiraus, pontiiice , vel cuncto ordine
ejus qnotidie ultro perfecta claruerint opera, et cum clericatus oflicii, data ei a priore pace , vel subse-
despectione agitur monaslerii novellus discipulus, quente congregatione, tradat ei in manum regulam
agnoscatur factis Chrisli miles antiquus. Nonne cum hanc , simul et petitas claves a cellario de enticis
hunc lalem subito abbas agnoverit, negligenter jam monasterii,et brevemreruin universarum, ferramen-
ordinatum secundarium , proprio sscpepceniteat fa- torumque, et codicum vel universorum inobilium ;
cto, el suo judicio efficiatur reprobus, cogitat dissi- el collata singulorum testamento omnia ante pon-
pare quod fecerat: cum non est dignum ut melior tificem assignentur. Nam dicat, cui dat regulam hanc
sub deteriore consistat; ef hic verbis imperet, qui praesenle ponliiice, vel universo officio ejus, vel sua
imperata factis non possit adimplere. Ergo suspensus congregatione : Accipe, frater, legem Dei, hanc re-
honoris gradus habeatur in omnibus , et oslensis be- gulam, in qua observantibus aelernam provideas vi-
neplacitis quandoque promissis hoc abbas fratri- lara; negligenlibus sempiternum proponas judiciuni.
bus suis ssepeverbis spondeat, dicens: Dabit Dominus Hic aniina vincit, aut perit; hic vita aut amitlitur
honorem huic qui sanctis eum provocaverit factis , C aut tenetur; hic pendet istarum quas conspicis ani-
'nec fraudabit eum desiderio suo, a quo nec Deus marum a te Dei exactio. De hoc breve gregis istius
ipse fraudatus est a lucro suo : et providel Deus di- in judicio Domini post me tu faclurus es ralionem.
scipulis per ipsum aliis quod opus est, cum prius de Memento, fraler, memento quia plus cui creditur,
ipso magistro ipse nihil cceperit indigere. Ergo dum plus ab eo exigitur : et eslo jam soilicitus , et noli
in hanc silim honoris oranes fratres abbas viderit esse securus ile lupi voracibus faucibus diabolicas
anhelare, et certatim opera sancta in bonis prae- insidias gregi tuo futuras; sed et vulneribus ani-
ceptorum Dei desideriis diversos se ostendere, con- marum, vel ruinis culparum, quibus arlibus vel mo-
sideret semper animo , et oculo scrutetur , qui di- nitionibus ad salutem animas valeas restaurare. Esto
versis in agone observantiae superiur vel perfectus jam quantum poles vigilans el sollicitus; quia
exstiterit; et jam tempore mortis suaevocalis omni- usque hodie fuisti securus. Hsec cum compleverit,
bus artte se fralribus, dicat eis : Bene vos quidem regulam istam tenenti in manu iterato dicat: Abbas,
omnes in observatione sancta egislis; bene acta ve- ingredere oralorium Domini; et sla in loco meo
stra Dei semper prsebuistis aspectibus: et vocalo cutn congregatione jam lua.Alligetsummussacerdos
subito nomine illitis, vel apprehensa manu ejus,. oralionibus suis in geslis coelorum, quod suscepisti
quem meliorem in omni perfectione semper absconse" in terris, et post haccdicta tradat ei palliura suum;
caetefisjudicavit, dicat omni congregationi: Audite quo accepto osculetur qui acceperil manum danlis;
me, filii, Trinitas sancta novit, cujus judicio hic eli- el cum acceperil mox ingressus cum sacerdote novus
gitur, quia vobis omnibus in omni observatione man- abbas cum congregatione jam sua in oratorium, et
datorum Dei, id est, in taciturnitate, in obedientia , slans in loco prioris, postquam sacerdos pro eo ora-
in flde, in pace, in gratia, in palientia, in bonitate, tionem effuderit, staiim vadat novus abbas ad altare,
in simplicitale, in vigilantia, in sobrietate, in conti- et ponal super illud regulam : et dum eam ponil,
nentia, in caslitate semper melior exstiterit isie. quam accepit, dicat relro omnis congregalio una
CAPUT XCIII. cnm ipso hunc versum : Confirma hoc, Deus, quod
INTERROGATIO DISCIPULI. operatus es in uobis (Psal. LXVII) ; cuni gloria, et
canlilena. cum perdixerit, mox clara voce pro-
De ordinalionenoviabbatis eleclide omnibus a priore. sternens seQuse in oralionem pavimento, expeiat pro se
RESPONDET DOMINUS PERMAGISTRUM. orari iteruni sacerdolera; quod ct retro congregaiio
Idcouue judicio Dei et lestiinonio nteo vobis simililer pavimento adbaereat. Et surgenles post
1049 REGULA. 1050
compietam orationem, osculelur genua saccrdotis, el AI post lpsum in orationibus habealur; et ubicunque
erigatur ei ad paeem. Deiude omni ofiicio ejus pa- abbas ambulaverit, ipse locura prO se suscipiendi,
cera contradat, deinde prseposilis, vel omni congre- vel vitia fratrura emetidandi, vel excommunicandi
\alioni : et sic exeat disciplinse,tradens claves manu licontiam habeat attributam. Quodsi excommunicatus
iua ceUario. Moxvadens et orationem cum omnibus frater satisfacere ei consuete noluerit, reservata
coraplens sine sacerdote , jam ipse pelita bene- culpa ejus abbali, ipse vero usque ad adventum in
dictione, in catliedra sedeat prsedecessoris : et ve- reatu excommunicalionis permaneat. Omnia isla ex
nientes primo praeposili, deinde omnes ejus genua de!egatione ambulaniis exerc.at, et in omnibus ab-
osculentur. Mox surgens vadat ad jacentem priorem, senlis agat vices abbatis. Sed lioc ipsum non suo ju-
et osculelur genua ejus ; et porrigaturad pacem ei. dicio sibi deferens, sed jussu prioiis et veri abbatis :
Post acceptam pacem quondam prior dicat omnibus: cum ei per praeceptum permittitur , lunc licenliam
Fratres, et pro me orate, ut rationes animarum habeal aliquid ordinare, autin hoc honore credatse
vestrarura transactas una cum mea possira in die posse consistere. Nam omni liora omnibus judicans
judicii anle Dominum discussorem integras expo- se esse sequalem, et magis, si vull esse perfectus, el
nere, et fideliter consignare : et qttomodo vos con- dighe vult ad quod deputatus est pervenire , humi-
stabilivit Dominus in terris , et meos bene exitus B I liando se universis fratribus suis, raagis se omnibus
suscipere dignelur in ccelis. Unde sit post*hoc forte inferiorem adjudicet, et vjliorem, se universis ultimo
jielioratus ipse abbas, defunclus non fuerit, omnem cordis credat affectu. Quia tales novit Dominus exal-
licentiam, vel potesiatem, ordinationemque, vel ho- lare, dicente Scriptura : Qui se humilial, exaltabilur
norem pristinum disciplinaeipse recipial. Ei merito; (Matth. xxm). Nam hoc cavere semper ipse ffater
cui Deus ad hoc ipsura reddidit vitam : nihilumque debet, ne aliquando de proviso honore cordis elatio-
sibi noviter ordinalus ex illa bora u.-qtie ad diem neni assumat, etin aliquain prorumpenssuperbiam,
vcraa mortis ejus de honore consliluto vindicet. Et in aliqua parte aut humilitatis aut praecepti divini
cum ei cerlus adveneril dies mortis, qui jain sub corruens, regulam sicut prius observabal, minus ali-
prac-entia sacerdolis pridem exstitil ordinatus, sine quid raodo adimpleat, jam designato honore se-
dubio ipse succedai: ita tamen, si casus superbisu curus. Et raox sciat pro cerlo, quia cum abbas fre-
vel elationis ejus non deposuerit merita. Ergo cura quenler in aliquas culpas, quem elegerat, non in
nihil illo vivo sibi usurpaverit de honore , sed hoc majus proficientem, sed per negligentiam magis dc-
tola inenlis inientione assumat, et diligenti obseVva- terioraliun euin aspexerit, et monittis ab abbate non
tione ciisiodial , ut non jain de honore designato emendaverit se ; et nomen ejus deleat, quamvis sa-
' cerdos rogalus ab abbate, dediptico; et ipse in
reddalur elatus, sed in melius magis acla sua de C
prseceptis Dei in regula conslitmis quotidie de se, suum rediens numerum judicetur negligentibus
coram Deo el fralribus, vel omnibus hominibus , coscqualis; et excommtinicationi consuetae subja-
pnebeal: et plus se ex tunc in verbis et factis in ceat, qui culpas non vilal:, quia per negligentiam
ipso habilu huiniliel, quam antaa pro ipsius hiimili- perdidit, quod inlervenerat; et recipiat quod admi-
lalis gralia fuerat iiicurvalus; ut eum omnes acsli- serat. Et poslqnara fuerit inferiori reddilus merito,
ment humiliorem et viliorem omnibus magis posl a latere jam dejungatur abbatis : et ex illa jam die
designationem honoris effectum, quam ante, ut quasi ab abbale alius frater de omnibusjara oculo et animo
profectus merito in se Doniini impleat senlentiam quacratur, superior negligenti, qui etipse eleclus abs-
dicetitis : Qui vult vos esse fortior, sit vester nltimus conse quolidie tempore morlis suse, manu sua ab-
(iHflM/i..xx),elquise humiliaveiit, merito exaltettir: bas eum apertius indicet, juste et merilo ommbus
laiuen propter honorem, quem sacerdos orationibus prjepmiendum ordinatione priraatus. Etreprobi isli,
constituerat, et manu sua post abbalis prioris, cum qui per negligentiam de summo honoris culraineca-
infirmarelur, in dipiico mnnasterii nomen scripserat, duiit, audiant Apostolum sibi dicentem : Bene eur-
el suo honorabilis eum prior et veres abbas judicio _ rebalit; quis vos impedivil(Gat. ix)? Satanas, qui ela-
elegtral; et quod anle non licebal per regulam, pro los deponit. Et anlequam dilectus reprobus fiat, et
iratione sacerdotali, et ipsius abbalis electione, et in negligenliain convertatur, audiat quid eum quo-
magis propter additam cl augntenlatam in eo humi- tidie conveniat Scriplura, dicens : Tene quod liabes,
litalem, secundarius jam judicelur. Quod noraen non ne alter accipiat cjronam luam (Apoc. m). Et qui au-
suo judicio prsesumpsit, sed perlectx observantiacin dierit, et non observaverit, sibi iiupulet cum ceei-
eo merita elegerunl: iiam regula ideo vetat constilui derit: quia a Dominosuperbi ac negligentes et indigni
secundarios propler elalionem el superbiam. Nam ideo deponuntur, ul digne observantes prseceplum
islum per actum bonse observantise, vel nimiam hu- Dei, aut bumiles exaltenlur. Quid apud juslura ju-
militalem el Deus elegit, et abbas concessit, et sa- diceni Doiiimiim non est personarura acceptio : nec
cerdos orJinavit; sed constitui adliuc vila prioris vult aliquid prsesiare indignis; cum solos justos,bo-
reddita non permisil. Unde ex illa die quasi jaui uos, et sanctos novit diligere, et ipsis solis de p.-se-
spiritalis Csesar designatus secus abbatcm sedeat; senis viia; lionore, et de pei petusc coronae retribu-
alium chorum psallentium conlra abbatem leneat in tiiine sit debitor.
oratorio, post ipsum calicem ad mensaniaccipiel, et
1CS1 AUCTORIS 1NCERTI 1053
CAPUT XCIV. A gias rnonastern prope constiluatur; qui deputali ibl
INTEIIHOGATlO DlSCIPULI. et claudant raonasterium omni hora post exeunte»,
Si tubito abbat motiatur, quo ordine de incertis fra- et aperiant irtgredienlibus, et advenientes nuntient
tribut abbas aliut constituatur, cumse vivo nullum abbati. Nam et hoc observarc debent ipsi duo senos
designaverit meliorem, et dum subila eum mors quotidie , ut horis quibus oportet in monasteno
perurserit. legi, seratis regiis congregalioni se jungant, ul le-
RESPONDET OOHINUS PERHAGISTRUM. genles audiant; et cum ad opus divinum oratorii in-
Repentinum humanitalis casuin considerantes , et dex soiiaverii, seratis item regiis ad opus Dei ora-
adventum, ut assolet, subilsc mortis, hoc de incertis torio praesententur. Adopus laboris hoc quaerantur
inveniendum ad ordinationem convenienter taxa- quod possunt pro setatis possibilitaie implere, id
vimus, ut deincerlis certa possil ratio inveniri.Cum est, aut si artes sciunt; aut certe si nesciunt, in
ergo superius dixiraus, diversorum monasteriorum quo possunl quotidic septimanarios adjuVent: tainen
confusosdebere esse gradus, et nulltim certum red- labori alio non quaeranlur,si propter opus aperiendi
hibere de honore secundorum; cum ergo non judt- elclaudendi omnihora occupantur. Annonam canuin
caverit abbas vivens post se ordinandum, quem cse- a cellario ipsi accipiant, et eis cum aqua , vel co-
teris probaverit meliorem, qui si subito migret ad B quinaa reraanente juscello ministrent. Animalium
Dominum, respondemus quid, ne cum unusquisque intra monasterium curas, adjunclo in sepiimana il-
de suo judicio successionem praesumens, universos lorum hehdomadarii solalio, ipsi adimpleant, et
in 6editionemexagitet,elsludiosam partibus pugnara regise mundicias ipsi exerceant: vel intra eam ci-
scandali domum pacis facial in contentionem con- cendelum suspensum et factum incendant quolidie ,
verti, ideo hoc decernimus, ut judicio pontificis ulr.octu foris eujusvis, advenientis cognoscatur in-
ipsius lerritorii et cleri quaeratur abbas sanctissimus, gressus. Qui senes, ut Buperiustiiximus, pro honore
qui acceplara hanc regulam supra hanc congrega- aetatis cum abbate manducent, secundum forraam
tionem ad vicem prioris deluncti, supra omnes fra- perfevisehumilitalis, ut sancta Eugenia demonslrat,
tres triginla habitet diebus et ipse consideret secun- qaaedixit, nec ipsis se superiorem velle ostendere.
dum hujus regulae conslituta, quis supcrior de om- Nam talibus dicit Scriptura perfectis: Quanto ma
nibus observantia poterit inveniri. Qui ergo abbas gnut es, lunto humilia le : el apud Deum et hominet
tricesimo die coram ilio sacerdote vel clero, per invenies graliam (Eccl. m). Omnia vcro necessaria
sacrosancta jurans Evangeiia, dicat se a nullo pro- inlus intra regias esse oportet; id est, furnum, ma
missionibus vel adulatiouibiis esse redemptum, sed cinae,refrigeriuin, bortos, vel omnia necessaria ; ut
in causam Dei quam invenerit integre pandere. Mox G non sit frequens occasio, propter quam frater mullo-
vero slante ante eum omni congregatione subito ap- ties foras egressi, saecularibus misti forte a religio-
prehendat ejus manum, quem invenit in omnibus sorum oculis visi, ad damnationem potius nostram
meliorein, in omni observantia mandatorum Dei, ab eis pfo angelis adoremur; et Benedicitenobis non
vel regulaeconstitutse; et tunc denram in eo, ab merilis indigne dicatur, cum forte sancti putemui
illo pontilice vel clero ipsius territorii secundum esse, quod 11011sumus: aut raagis per irrisionetn
hujus regulse conslilutat utsuperius diximus, prima- quorumdain infideliumvilest.it in publico vel plaleis
tusordinatio celebretur. sanclus hahilus ambulando. Cum ergo haec omnia
CAPUT XCV. intus fuerint conslituta, clausa sit sempcr monasterii
INTERROGATIO DISCIPULI. regia: ut intus clausi cum Domino fratres veluti a
De btliariis nidnattefii. saeculo sint jam causa Dei in cceltslibus separali.
Quaeregia nioiiaslerii a foris circellum habeat fer-
RESPONDET DOHINUS PERMAGISTRUM. reum in limella, quo ab adveniente concusso, cttjus-
Duobus fratribus aetate decrepitis cella ititra fe- D Ubel supervenienlis intus indicetur advenlus.

ANNO
S.£i;t'LlVU 1NCERTO.

AUCTOR ir^CERTUS
QUIDAM

DE CtlJLTSOAM PATtUS REGULA VETERUM TESTIMONIA.

S. Benedictus Aniaitteabbas Ih concofdia rtgula- jusdam Palfls lestluionia afferl.

rum singulis ferme capitibus Reglllaiflcujusdam, ve Joanhes Tritheiriius lib. de propr. Mon., cap. S,
ul cap. 55, § 26, Regulam cujiistlam Patfis laudat. lianc Reguialii IU cilat.
Smaragdus abbas in expositioile Regulse sancti ltem In RogUlaSefvi Dei ad sorores capitulo 17,
Benedicti cap. 26, 28 et 29, ex eadem Regula cu- scribituf: Proprii aliquid in monaslerio, elc.
 1053 REGULA AD VIRGINES. 1054

OBSERVATIO GRITIGA IN REGULAM SEQUENTEM

Ad hujns incerti auctoris Regulara pro monachis exaratam observavimus, illam pro monachis Scotis scri-
ptam fuisse, ob figidam ibidem praescriplam moiiasticamdisciplinam; atque ob eamdem rationem existima-
tnrts, et hanc praesentemRegulam pro ejusdem nationis sanctiraonialibus ferainis compositam : ita ut
utraqiie Regula unum eurademque auctorem habuerit, uimirum sanctutit Columbamabbatem Hyensera, et
mdnachofum Scotorum patriarchami Ngquein hocmultum ab opinionereVerendissiraiCalraetidiscedimus,
qui augufatur, sanctum Comgellum abbatem olirtisaneti ColumbaniexStilisse prioris Regulse auetorera, ou
similitudinem disciplinaeapud Luxovienses monaehos introductaBj nam in oinnibus ulriusque sexus mo-
hastefiis apud Scolos eadera figida dlsciplina observabatuf. Nee quidem sanctum Comgellura scripsisse
Regulam monasticam legimus; sed sanctum Coluntbam tot monaslerioruiri patrem ao legislaiorem agnc-
Scunt omnes historici, prseserlim Venefabilis Beda in sua llisloria Eticlesiaetica, Et quidem in monastico
Scotico plurima reperiuntur sacrarttln virginum ccenobia antiqua, ubi hsecarcta et rigida disciplina olim
obsefvabatur, prsesertim ih Aberiiethensi parthenone atqtie apud Thininghamiara et Goldinghamiam, sicuti
et apud Itebfides sive Occidentales insulas, ubi sanctus Golumba pfo sanctimonialibus feminis ccenobia
condidit; adeoque quemadmodum monachis, sic et illis norraam vitaa praescripsiti Ut ul sil, hoc unum
fatendum est, exoticam disciplinam Ih hac RegUla contentam satis manifestare obsoletos Scotorum ritus
et coeremoniasquales sunt imprimis : praeceptum virginlbus datum ad conlitenda peccaia sua abbatissse
vel prseposilse,aul senioribu* ad id dpputaiis : deinde si considftremus tot visitationes cubiculorum et
lectorum, severas pcenas inobedientibus et murmurantibus infliotas, et alia rigida monita, agnoscere debe-
mus, hanc Regulam 21 capila continentera omnino sapere severam Scotorum monasticam diSciplinain;
quamvis auctor aliqua cum Regulis sattcti Benedicti et sanctl Columbani communia prsescribere videatur.
Insuptr notare velim, auctorem revera intellexisse, confessionemabbatissse factam fuisse sacranientalem ;
ibidem enim prohibetur, ne crimina minora vel m&ximain confessione revelata tnanifesinrentur : Crimina
minora vel maxima nullatenus manifeslent, nisi solo jutto judki, qui omnium cohfiteHliumirimina lamt.
(BROCKIE, Cod. Regul., 1.11.)

INCIPIT REGULA CUJUSDAM PATRlS AD VIRGMS.

CAPUT PRIMUM. A et disciplinam it ttiinttant dgveme, Domine (Peal.

Abbalitsa monatterii qualis essedebeat? cxviii). trt UtrOqueelenim abbatisssecavendum est,
iie aut himia boliitale ln subjectarum cordibus vitia
Abbatissa monasteriinon tara genere quam sapien- nutriai, aut mmia dlsclplinrjeausterilate ea quseleni
tia et sanctitale nobilis esse debet: ut quse sefmo- inCfepatidttB sananda fuerant, rigida correptione
nem ad erudiendas animas justa efuditione Iticubrat, diripiantUr. Incautis etettim sic blanda pefsuasione
propriis actibus non contradic it: plus etenim sub- silbvenlnt, Ut eorum siniel antidoli qUodammodo
jugataepraelatoruuiactuum formam imitanlur, quam medettdo curath ihlUtUlat: sanis vero moribus ea
doctrinseillatse aurem accommodant. Debet enim hortando pfsebeat, ut quse agefe cceperuni, melio-
sacris eloquiis opera neclere sacra: tit quseejus imi- raride usque ad liilem perdllcanl. Nihll eieiiim pro-
tatur doctrinam ex voce, imitetur cultum ex opere: dest CcepUse,Sl in opefe bono quod caeperant non
ne si in aliquo voci opus conlradixerit, fructus VOcis stlideant flefseVeHtfe.Habeat ergo tot aiiimos ma-
nou obtinere valeat effectom. Sic ergo sit et Voce fl ter, quot habet in SUOreginline Iliias; ut Juxta om-
ornala et opere, ut et opus voci, et vox consclillal nium mores dmnium aoVcril vilia coefcere. Tanta
operi; sit continentise et rastitatis fioie cornpla, et sit ih oinnes providentia, ut nec pietas disciplinae,
omnium ore laudabilis, omnium desideriis imitabilis rteque disciplina pielali lotuin tollat. Agat offlnium
exemplo. Sit charilalis benevolentia ornala, Ul oin- Curara,ut de oniniunr profectu merCedis recipiat
nium fidelium laetificet corda. Erga peregrinofum lucra; ul ex corruptione praesentis vitae quandocun-
et hospitum solliciiiidinempraesto: erga inUrmanlium que erepla tanlum laboris recipiat prsemiura,quantis
curam solticita ; erga inopum el egenorUmjuvaitlen ad vincendum inimicum pisesidiis prjcbuit supple- .
opulenta. Sic (ieliiiquentiuni ignaviam corrigat, ut menlum.
atl cultum religionis lascivasel fesSas ineiites redu- CAPfJf II.
cat. Sic misericorditef bonilaiis tlofia distribuat;
Qualit debeateste prapositn monasterii.
quatenusex nimia bonilate fucinorum foinenla fion
nutriat. Sit ergo bonis bona per meritutti, sit malis PfSeposila hionaStefii noh auate Sehili, «ed mori-
mala per ftagellum,quodmedianle scientia agendum biis cotiStilueiiia est. MultaSetenlin prolixllas anno-
est, juxta Pialm;slre orationcm dicentis : Bonitatem ruitt aitolllt, sed deddcUStbfpetitis viite ad infamistt
1055 CUJUSDAMPATRIS 1056
immaturilatem tepescendo reducit. Constittienda Asiderent, quse perfunctoriis contemptis Chrislum
ergo est prseposila moribus gravis, sermone solers, amare cceperunt; in quem suramum bonum contera-
ingenio fortis, consideralione vigil, cursu impigra, platione mentis manere conspexeruni? Sint ergo
correptione pia, disciplina moderata, actu casta: mentis suaestalu Uruiissimse, ut Domino cum Pro-
moribus sobria, dispensatione rcqua, humilitate or- piieta orando dicant: Averleocutosnoslros, ne videant
nata, paliens, mitis, non turbulenta, non iracunda, vanilatem, in via tua vivifica nos (Psal. cx). Tale
non superbioe vel arrogantise vitio maculala, non semper supervenientibus ostendanl exemplum, ut et
prodiga, non garrula, sed omni actu religionis or- foris ab extraneis noinen Dooiini glorificetur; juxla
nala, quse sciat languentium moribus subvenire, et quod Dominus ait; Sic luceat lux vestra coram ho-
lepesceniium ignaviam excitare : super quam abba- minibus, ut videant opera vestra bona, et glorificent
lissa requiescat, ul in nullo ab ejus praeceptisdeviet; Palrem vesirum qui in coclisesl (Matth. v): et intus
sed in omnibus subdita, et in jussis senioribus de- a consodalibus suis mercedis prseparent lucra, dum
tenta, nihil quod abbatissse voluntati sit contrarium omnium vice foris gerunt curam. Siccauise moribus
aut faciat, aut ordinet faciendum, sed omnia per ejus cum virlutum magistra humilitate existant, ut omnis
inlerrogationem; juxla illud quod scriptum est: /n- patientisc blandimenta ex colloquio allabili osten-
terroga patrem tuum, et annuntiabit tibi; majores B dant. Nunquam singulsevel binse sine lertia teste lo-
tuos et dicent (Deut. xxxu). Inlerrogandum semper quantur. Nunquara oculos in snbliiiie allollentes lai-
est, ut in nullo a senioruin consilio aiiinue subditae cos vel clericos intente aspiciant: sed remisso cuia
discrepent; ki nullo oves a pastoris volunlate decli- humilitate vultu inclinatis oculis necessaria collo-
nent. Sprevit naraque senioruin consilia Roboara, quantur. Pauperum, peregrinorum, el hospitum cu-
juvenum usus consilio. Quaeres qualis dispendii fue- ram iiiler omnia habentes : quia in his Christus re-
ril occasio Scripturse veritas attestatur, qui, omissa cipitur, sicut ipse ait: Qumcunquehis minimis (eci-
dominatione undecim tribuum, vix ciiin una tribu in- stis, milii (ecistis(Matih. xxv). Foras aliquid dare, vel
ter tot pressurarum dispendia absque mortis cruie- cuilibel ministrare, vel a foris aliquid accipere, nul-
litale reliquum vitse peregit. Debet namque esse om- latenus sine commeatu abbatissse facere praesumanl.
nium necessitatum tam corporis quam animse pro- Et quodcunque a foris accipiunl ex donis vel elee-
vida : ut et subsidia prsescntis necessitalis porrigat, mosynis aliorum, nullatenus anlea ad cellarium por«
et corda subdilarum ad laudem Crealoris intonandam tenl, quam anle oratorium deferentes omnis simul
ex sedula admonitione excitando erigat; humiles et congregatio pro eo orent, qui hoc exhibuil. Fabulis,
propter Christum subjectas honorando in sublime quas ad poflara vel a ssecularibus, vel a quibuslibet
"
provehat: scse vero atlolenles castigalionis flagello audierint, nullatenus aulera accommodent: et si no-
ad gradus humililatis retrahat. Curam in rebus mo- lentes audierint vel intellexerint, nullatenus conso-
nasterii, seu vasis, seu supellectilibus ita habeat in- dalibus suis referant. Si horum aliquid, quae dixi-
tentam, ut in nullo negligentise tenebris reperialtir nius, transgressoe fuerint, regulari pcenilentia casti-
fuscata : ut dum sacri laboris omnem ctiram adhibet, geutur. Si Iiumili salisfaclione palefaciant, prout
ab omnipotenle fructum iaboris recipial. Omnibus humiiilas confitentis cernitur, ita delinquenlis culpa
Sabbutis post horam oralionis nonam tam seniores judicelur. Si vero conlumacise crimen occurrit, et
quam juniores prsepositaelectos oranium sororum vi- modum poeiiitenlise augebit. Claves ostiorum vel
sitent, et faciant propter earum negligentias inqui- portse nullatenus penes se nocle retineant, sed ad
rendas, aut si aliquid iineniatur illicite et sine com- abbatissam nocte deferenles praesenleot, et mane
meatu retentum. Itemque post complelani lectos post secundam recipianl. ldipsum et cellarise, et pi-
oranium cuin luminaribus visitent, ut omnium exper- slrices, et cocse implere studeant; ut ab occasu so-
giscentem sensum vel tepescentem ex oratione lis, vel cum fuerit opus necessilalis perfectum, us-
agnoscant. Simililer ad oranes cursus noclurnos hoc que ad secundam abbatissa claves retineal; nisi ne-
est faciendum, ut sciant quae cum fervore, vel quse f. cessitas evenerit, ut per comineatum abbatisssenocte
ctim tepidilate ad cursum assurgunt : el eas quas retineantur, et post secundam denuo tribuantur. A
larditale vel segnilie culpabiles. repererint, prout signo vespertino usque ad secundam impletam, nul-
culpa vel setas fuerit, aut increpalione aut flagello latenus portaruin fores aperiantur : neque ullus a
corripiant. foris introitus patefial : sed si necessitas lalis adve-
CAPUT III. nerit, ut post vesperam sit deliberandum, per fe-
neslram quac in eadem porta fuerit totum delibere-
De monasterii porlaria, tur. Si talis necessitas hospilum vel peregrinorum
Portaria seu osiiaria monasterii tales esse debent, advenerit, ut hora refeclionis cum sororibus esse
quseomnium simul mercedem aedilicent,selale senili, non possinl, post cuin cocis vel ministris, vel cum
quibus mundus silet; quse jam ex prsesenlibus pora- reficiendi spaliura habiierini, reliciant. Vasa vel re-
pis iiihil desiderenl: sed in toto cordis affeclu Crea- liqua utensilia, qux ad opus hospitura bajulaut, ac
lori inhseienies singulaedicant: Mihi autem adhmrere si sacrala Deo gubernent atque cusodiaiu : ne pei
Deo bonum est, ponere in Deo spem meam (Psul. ipsarum neglectum ab ipso inercedem 11011 recipianl,
LXXU).Quid enim ex praesenlibus phaleraraenlis de- cujus res diripiendo non reservant. Intra septa mo-
 10V7 REGULA AD VIRGINES. «OaS
nasierii vel ostia, nullum virorum omnino vel femi- Atenus respondeat se non habere; sed dicat fideli
narum edere vel bibere permittant : sed omnibus voce, Dominusdabit (Malth. xn). Ea vero quaedanda
advenientibusforis in hospitali, prout honor exigit, sunt, sine mora tribuantur; ne scandali occasio, aut
per abbatissseordinaUonem ministrent. Intus vero olfensioniscasus ex ipsa tardilate generetur; memor
tantummodo quae sacram Deo voverunt religionem, semper prseceptorumDomini, qui nerainem suorum
et in unitale obedientisesub una regula sunt ligalse, palitur scandalizari.
edere vel bibere censemus. Sic semper ostiariae CAPUT V.
agant, ut in omnibnszelum Dei habentes reguke te- De se invicemdiligendo, velsibi invicemobediendo.
norem conservent; ut pro studii sui vel curse labore
incorruptamrecipiant raercedem. Diligere se ad invicem in Christo monachrcin mo-
nasterio quanla cura debeant, per Evangelium Joan-
CAPUT IV. nis Dominus demonstrat, cum dicit: Uoc est prm-
Qualis debetesse cellaria monasterii. ceptummeum, ut diliqatis invicem.Majorem dileclio-
tJonasterii cellaria sapiens et religiosa ex omni nem nemo habel, quam ul animam suam ponat quis
cci)?regalione eligenda est: quse nec sibi, nec suis pro amicis tuis (Joan. xv). Et i:iud : In /wc cogno-
*%iantatibus,sed toti congregalioni aequanimiteret B scent omnes, quia mei discipuliestis, si invicemdiliga-
pie placeat dispensando. Nec inde placere studeat, tis (Ibid. xin). Diligere ergo prsecipimura iinvicem,
unde et se in ruinam peccati, el alias transgressionis ut invicem salvemur : ut per muluam dilectionem
noxara consenliendo introducat: id est, nihil extra eum iraitemur, qui nos dilexit, juxta Apocalypsin, et
debilam mensurara pro qualibet familiaritale, pro lavit not a peccalit nottris in sanguine tuo (Apoc.1).
gralia merili dispensando distribuat : sciens, quia Si ergo soror sororem propter Chrislum diligat, ut
justus Dominusjuslitiam a tmculodilexit, mquitatem Christum a se per temporalem dileclionem non re-
vidit vulius ejus (Psal. XL). Sit ergo omnibus jusla pellat. Quia vera et secundumChristum dileclio est
dispensationegrata : sil moribus matura, sit sobria, proximaeinalumnon operari. Diligatur ergo proxima
non edax, non elala, non turbulenla, non injuridsa, non carnis affeclu, sed pietatis ministerio : diligatur
non tarda vel pigra, sed in omnibus actibus bene purilate, diligalur religione, diligatur mansuetudine,
composita : qusecongregationi omni, id esl, tam se- diligatur charitale : ut in omni semper amore Chri-
nioribus quam eliam junioribus pfo affectu et ma- stus inveniatur; et non secundum saecultim,sed se-
lerno ordine debeat ministrare. Curam de omnibus cundum Deum maneat amor. Sic enim a Domino
sibi commissisrebus habeat: nihil tamensine com- praecipitur: Diliget proximum tuum sicut teipsum
mealu abbaiissaefacere prsesumat. Sorores tam se- ^1(Malth. xxu). Si soror sororera diligal sicut semet-
niores setate quam juniores nullatenus conlurbet; et ipsara; nunquam peccati maculam incurret, sed
si aliqua sororum ab ea irrationabiliter aliquid po- cultu pielatis ac dileclionis ornata xterna prsemia
poscerit, leni responsione cum voce humilitatis con- accipiet. Maneat ergo semper in corde dilectio, ut
tra rationem pelenti deneget. In infirmitate positis antiqui hostis livoris virus exslinguat; per quem in
sororibus diligenti cura et promptissimo affectu mi- primordio protoplasto deceplo mortis patefecit in-
nistret. Similiter pauperum curam gerat : in omni- troitum, sicut scriplum esl:' Invidia aulem diaboli
bus timorem Domini proponens, el sciens se illi mors inlrokil in orbemlerrarum (Sap. n). Diiigatur
exinde rationem reddituram, si non pro ejus prse- proxima, ne odii macuia crucnla homicidii crimen
ceptis implendis hsec omnia faciat, memor semper incurrat, siculi Joannes aposlolusteslatus est dicens:
illius qui dixit : Qui milti minislral, me sequatur Qui odit fratrem suum homicidaesl (I Joan. m). Di-
(Joan. xu). Omni ergo operi bono quod facimus, ligalur proxima, ne per aliqua discordice fomenta
Doraini timorem jungamus. Sic in omnibus curara retenta proprii facinoris vinculo non solvatur: sicul
agat, ut in nullo negligentisedamna incurrat. Ava- Dominusin Evangelio testatus est, dicens : Si non
riliaeet cupiditatis pestem omnino fugiat. Similiter .n dimiseritishominibuspeccata eerum, nec Pater vesler
sicut non avara, sic non sit prodiga, id esl, sicut' coclestisdimillet vobispeccala veslra (Matth. vi). Re-
dono omnipotentis Dei sub avaritiaevilio occultando mittamus proxiinis, ut ab Omnipotente reraittatur
subtrahere non debet, sic sine justa dispensatione nobis. Date, inquil, eldabiturvobls (Luc. m). 0 quam
nimis fenerandocoramunemsubstantiam non debet jusla commutalioI o quam pia miseratio, dando ac-
diripere; sed omnia per discretionem temperando cepisse, accipiendo donasse ! Nulla jurgiorum incre-
pensare. Et si non habeat quod ab ea quseritur, menta, nnllave nutrimenta retineantur. Sic et Apo-
quod tribuat, sermone leni sine ulla asperitale in Slolus hortatur dicens : Eslote invicembenigni, mise-
responsioneprocedat; ut dulcedocordis et vocis re- ricordes, donantes invicem, sicut et Deus in Chrislo
sponsionepatefiat : juxta illud quod scriptum est: donavil vobis (Col. m). Nihil aliud dare prsecipimur,
Favus mellis sermones boni (Prov. xvi). Et illud : nisi quod nobis dari petimus. Sic et orando dicimus :
Sermobonussuper datumbonum(Eccli. xvm). Ita sibi Dimitie nobis debita nostra, sicut el nos dimittimus
comraissumopus ad mercedem noverit pertinere, si debiloribus nostris (Matth. vi). Debiloribus demit-
omnia cum humilitate et pietate studuerit facere. Et tendo nos relaxamur a debilo. Soivamus ergo per
qiiamvisquod petilur non sit unde tribuatur. nulla- dilectionem et amorem proximos, ut nos a nostris
 10S9 CUJUSDAMPATRIS 1060
criminibus pielate et misericordia solvat Deus. A poanitentia detinenlur, in Ecclcsia cum cseteris quac
Amen. communicant non stent; sed iu alia Ecclesia secrete
CAPUT VI. curgum eantent: et expleto cursu egredientes ante
fores Ecclasiae, in qua communicantes cursum ex-
De ussidue danda con(ets.iune,
plant, stare prsecipiantur : et egredjenle congrega-
Confessio quam crebra et sagaci cura danda sit, tione supra hurnura prostratae rogent pro se Domi-
multorum Patrum juxlaScripturarum seriem traditio nura oxorari, nl gravia commUsacontritione delean-
dcmonstravit. Danda ergo confessio semper est, ut tur cordis; roeminentes iUud : Cor contritum et Im-
veterescentem mentis s(atum, et peccatorum tene- mUiatum peut non spernit (Psal. L). Et, in humiti-
bris quotidianis illccebris fuscatum, rudem semper late noslra memor fuit nostri Dominus (Psal. cxxjcv),
cuslodiat, sicut Scriptura docuit dlcens : Omnicu- In oratione posita semper poenitens dicat : Averle
stodia serva cor tuum : quia ex ipso vila procedit faciem tuam a peccatis meis, et omnesiniquitatesmeas
(Prov. IV). Sic quippe beatus Davld orando Domlno dele (Psal. L ) : ut ira arguentis judicis, et in
dicebat. Deticlum cognitumlibi (eci,et injustitias meas proximo vindictam reddentis, per piae mejUis affe-
non operui; dixi: Confiteboradversum meinjuslitiam clum hanc humili oratione sedetur.
mcam, el tu remisisti impietalempeccali mei (Psal. B *
CAPUT VII.
xxxi). Quanlum valet pura et non tarda confessio, ut
sic secura eam subsequatur impetratio! Confessus De non manifestandis tororum confessionibus.
se adversum, ut facinorum molem pelleret; de se Abbatissa vel prxposita, vel qnselibet seniorum
ingemuil confitendo, glorilicavlt remissionem recl- sororura cui ab abbatissa fuerit commissumut confes-
piendo : dolendo patefecit crimen, dando redlnte- siones recipiat, crimina minora vel maxima nullate-
gravil spem. Non enim proecessltspei fiduciara, quia nus manifestent, nisi solo justo judjci, qui omnium
meminerat se olim per Spiritum sanctum a Doraino confitentium crimina lavat. Illa enim quae confessa
illuminatum dixisse : Quia apud te est propitiatio, et est sua vulnera verecunde, non ad opprobrium reci-
propler legem iuam sustinui te, Domine(Psal. cxxix). pienJum, sed ad salutem redintegrandam confessa
Et iterum : Quia apud Dominum miserieordia est, et est, juslum habens testem Deura, a quo et mederi
copiosa apud eum redemptio. Apud quem misericor- exspectat, Ea vero senior quse reeipit, cum gravitate
diam perennem agnoscit, apud eum copiosam et re- et moderatione penes se occultando honestissime te-
demptionem. Quaeramuser^o ibi misericordiam, ubl neat, ne duin allerius vulneri medicinam infundit,
redemptionera manere jam novimus copiosam. Cre- suse mentls corrumpat nitorem. Nulla tamen mona-
scat dolor post ruinam, ut culpae inveniatur medl- * charura vel confesslonem recipere, vel pcenitentiam
cina. Coiititeniini invicem dellctu, ut noslra nobis daresine ordinatione abbatissseprsesumat; ne vitium
Omnipoiens dimiltat peccata. Sic nos Scriptura dl- commissum abbatissse celetur, sed omnia per ejus
cendo hortatur : Confitemini allerutrum peccata ve- notiiiam agantur. Si vero inventa fuerit, quse boc
slra, et orate pro invicem (Jac. v). Quanta clementis proposiium regulse vlolare conetur, gravi pcenitentiae
judicis pietas erga nos diffusa dignoscilur, ut quod scientia corripiatur; quia delicti fomitem abbatisgse
actibus ccrumnosis facinus contractum fuit, mutua voluit occullare.
prece solvatur! Detur ergo mutuse oralionis sola- CAPUT VIII.
tium ; ul invicem orando cupiatur prasidium. Magis
etenim copla fructuum habelur, quando ex revela- Qualiter ad sigmm Dominkum turgendum est,
lione delictorura salus acquirltur. Revela, inquit Quandocunque vel diurnis vel nocturnis horis ad ,
Psalmista, Domino viam tuam, et ipte te enutriet. opus divinum signum insonuerit, mox cum summa
(Psai. xxxvi). Si revelando peccata nutritur anima, lestinaiione surgendum est, ac si praeco regis inso-
quotidiano ergo studlo per confessionem revelentur, net, omni opere quod in manibus habebatur post-
ut quolidiana medicina vulnera sanentur. Sed quibus r posito; ut nihil operi Dei prseponatur: sed mens ad
horis congruentibus quotidiana delicta sunt abluen- sonitum prseconis intenta, et operi Dei innixa, cum
da, a nobls inserendum est. Quidquid post comple- omni gravitate el mansuetudine ad intonandam glo-
torium per opacae noctis spatia mens vel caro per riam majestatis ejus, et pietali ejus gratias referen-
facllitatem deliquerit, post secundam per confessio- das festina currat. Et si morose et segniter veniat
nem curandum est expiari. Quidquid vero diurno post primi psalmi qui in cursu canitur finem, noverit
actu, vel vjsu, auditu, cogitatu, tepescendo deliquit, se a suo ordine dum cursus expletur revocari, et in
nonae horse expleto cursu ut purgetur censendura loco ullimo positam, id est, in eo loco qui talibus
est. Post vero quidquid ab hora nona mens maculse negligentibus fuerit deputatus, astare, et ibi cum ve-
aitraxerit, ante completam confitendum est. Illud recundiae metu exspectare, et post expletum cursum
tamen abbatissa studere debet, ut post secundam prolixa venia ante ccetum sororum egredientium sa-
scliolani ingrediens peracta oratione nullam fbras tisfacere. Nam foris omnino non segregentur, ne a
et;redi permittal, nisi prius detur confesslo. Simillter somno detentoedormiant, aul in aliquo maligno hosti
et posf nonam, vel ante completorium faciendum adeundj detur oecaslo. Intus etenim posita nee to-
e=t. Has vero sorores, quse pro gravlbus CUIDISfci «».«.nftrdil quod cceperat, et verecundia ae meW
4061 REGW4 AP VIRGINES. 1062
frangitur, dum ab omnibua videlur. Et quanuO m* A. , mensam loqui non negamus : sic taraen, ut pressa
tewe expleto officioforas egrediuntur, illa in eccla- non dissoluta voce, ioquantqr; pe garrula voee in
sia pro ipsa tarditate posita duodecim psalmos super sonum prorumpentes, magis desidia quam lsetilb ju-
cursus seriem oantet. Si vero ex tolo cursum suuni dicelur. £t ipsa confabulatio talis sit ex colloqnio
perdiderit, pracipue noclurnis boris, in quibus nul- Scriplurarum, quse animse lucrum faciat, non daui-
lum aliura opus irapendit, suppositione daranelur. num. Silentium vero in pcenitentia accipientes om-
Horas vero ad cursum procurare juxta dispensalio- nimodis studeant custodire, ut de vera mortillcalione
nem abbatissse debet, cuicunque ordinatum fuerit; mereantur fruclum recipere. Duaevero, in quocun«
id est, qux mente sollicita et impigra fuerit ad hoc que loco fuerint posilse, nullatenus sine tertia test i?
opus idonea inventa, ut opus Dei non tardetur. Si loqui prsesuinant: sed tres semper positaenecessarlH,
vero qualibet occasionea justo ordine deviatum fue- colloquantur.
rit, ut non secundurasuum ordinem horae custodian- CAPUT X.
lur, supposilione damnetur.
De rulione mensm qualiler adtninistrandum
CAPUT IX, vel observandumsit.
QualHer i* monasterio silenlii regulam vel diurno B '. Mensseadministratio vel observatio quanta aequa-
opere, vel ad •"-«••.-rndebeant cuslodire: vel ad Iitate vel sobrietate percurrere debeat, abbatissse
mensamquotho... .*tegendum. scientia est irutinamfum : ut in omnibiis, sicul decet
Regulam silentii omni lempore servandam san- Dei ministras, religionis vigeat fomes. Ministrandum
ctarum Scripturarum series declaravit, dum per Pro- namque est omnibus sequali libratione tam polus
phetam dicitur : Cultusjustitim silentium et pax. Ta- quam cibus, prout lempiis, sive solemnitates, sive
cendum natnque est ab oliosis et frivolis, ct scurri- abstinentiae, sive quotidiani usus poposcerint. Quo-
iibus, et pravis et malitiosis fabulis; de quibus Pro- tidianis etenini diebus suflicere decernimus duo fer-
pheta orabat dicens: Pone, Domine, euslodiam ori cula, exceplis pomorum donis : de leguminibus vel
meo, et otlium circumstantimlabiis meis. Non decli- de oleribus conferta, seu farinse qualibet consper-
net cor meumin verba mala (lsa. xxxu; Psal. CXL), sione. Omnibusetenini aequamensura ministrandum;
Cessandura quippe est a fabulis superP' '-, ne dam- prseter si setas inflrmior, qune-sustinere n<m valeat,
nalionis per ineflrenaiaementis ignaviam anima fru- aut segritudo corporis, aut novellae conversationis
ctum capiat: quia non solum de scurrili et i.:jurioso novitas improbata sufferre non queat, quod abbatissae
sermone, sed etiam de otioso, juxta Domini praece- judicio pensandum esl. Potus vero sicerae liquoris,
ptum, rationem sumus reddituri. Qmd aliud debeat C id est, cervisise mensura solita tribualur : si voluntas
nionaclia studere, quam soli Deo, in quo scmel d >si- abbatisssefuerit, si labor, vel fe.stusdies, vel hospi-
derium Uxit, et oris sermone et animaedesiderio va- tis advenlus pia precalio exagitaverit, vini potio
care ? Omnibus ergo horis diurnis, praeterquam ad augenda est. Et si duabus vicibus reliciendum sit,
mensam, ab hora secunda usque ad completani proetervini potionem similis regula servetur. Festis
quidquid ulililas sacrse regulse poposcerit, per abba- vero diebus, pro reverentia sacrae snlemnitalis, plu-
tissaecommeatumloquendum est. Ab hora vero com- ribus cibis, id est, teanis vel quaternis ferculis sunt
pletionis, cura oratio ad somnum capiendum datur, corpora reficienda : sjc tamen, ut si plura sunt ct-
nulla omnino loqui prsesuraat, nisi grandis necessi* baria numero, sint ininora; ut corpora necessario
tas monasterii poposcerit. Cui ab abbatissa fuerit or- cibo reiiciantur, non nimia saluritale damnentuf.
dinatum, loqui studeat, vel etiam a prseposila, quse Sedentes vero ad mensam sorores nulla alteram co-
curam aliarum porlat. Ad mensam vero nulla peni- medentem sublimatione oculorum respiciat, nec al-
tus praelerabbatissam, vel cui abbalissa praeceperit, terius raensurara cibi vel potus iniqua consideratione
pro communinecessilate soromm loqui prsesuinat: intuealur. Quando in mensam cibus ndministratur,
sed omnes intento aniino gralias reddentes creatori nulla prius cibum comedat, quara signum ad bene-
in cordibussuis cibi ac potus solidseraensurae Iargi- D dicendum insonet. Abbalissa vero vigllel, ut confe-
tione fruantur. Portaria vero quse pro necessariis slim cum eibus ministratus fuerit, signum tangere
causis alloquturaexpetierit abbatissoe,loqui perrait- procuret; et oinnes cum signum audierint, una voce
tatur: quia forsitan talis supervenerit necessitas, benedictionem rogent, quarum vocem abbalissa
quaemoram habere non debeat. Ante mensam vero subsequatur dicens : Dominus dignelur benedicere.
sernper capitulura regulae unuro aut amplius, si ab- Hoc ad omnia fercula, vel pomorum ac potus adnii-
fcatissaspiacuerit, legatur : ut cura cibus carnem re- nistrationem observandum est. lllud prsecipue de-
fcit, leetioaniniani satiet. Haecomnia cum gravitate cernimus, nt nulla alteri dare ex mensura sua, vel
animi et moderationeleni fiant, quatenus in liis om- actipere ab altera prsesumat,praeter abbatissam, vel
nibus Dominus delectetur. Festis vero Doraini die- prsepositam cui ab abbaUssa commissum est. Si
bus, id est, Nativitate Dootini, vel Pascbse soleram- vero aut novilate, aut temerltate aliqua haec, quae
tate, ac Theophania, vel Pentecostes, vel si qua supra diximus, fuerit transgressa, dlseiplina regulss
sunt alia Domini vel sanctorum martyrum proecipua corrigatur pro praesumptaetemerilails audacia.
sacra celebrauda, si ex permisso abbatiss» fuerit, ad
1005 CUJUSDAMPATRIS 1064
CAPUT XI. A Ac si violatnx nujus regulae fabulatione delectetur,
Quibus congruenlibus horis hyeme, vel mstatis silentii pcena castigetur. Focos vero in schola poeni-
lempore, sit reficiendum. tentes, si fuerint, binaeet binae per hebdomadas fa-
cient. Similiter ad caput sororum lavaudum per
Ab adventu sacratissimse solemnitatis, id est, ab
sabbala, vel balnearum usus per festassolem-
introilu sancti Paschse, quo immaculati Agni resur- singula nitates prscparent, aut si sunt alia extreraa facienda,
j-eclio celebratur, usque ad sacratam solemnilatein
posnitenles facient: ut dum menle humili etcontrito
"Pentecostes, qua apostolis Spirilus sanctus fuit dif-
corde hsec propter limorem Domini faciunt, ab om-
fusus, id est, quinquaginta dierum spalio, ad sextam
Dei misericordia celerius a suis deliclis
horam est reliciendum : similiter et vesperi erit cce- nipotenlis
lavenlur. Quando ad opera eundum est, istud capi-
nandiim, quia sacri temporis ratio exigit, ut nullus
tulum psallatur : Sit splendor DominiDei nostri super
nec in Ecclesia positus trisliiiam demonstret. A
nos ; et opera manuum nostrarum dirige super nos ; et
Pentecoste vero, si gravis labor non exigat, aut
non ad opus manuum noslrarum dirige (Psal. LXXXIX );
hospitum cogat adventus, usque Quadragesi- Quando vero finitur
mae inchoationem, ad nonara, id est, semel reficient; opus, istud dicatur capilulum :
Benedicat nos Deus, Deus nosler, et benedicat not
exceplis magnarura solemnitatum eventibus, aut si B el meluant eum omnesfines terrm (Psal. LXVI).
labor grandis exegeril, ut duabus reficiant vicibus. Deus,
Pislrices vero alternatim per vices opus commune
Ab inchoatione Quadragesimac usque ad sacraiissi-
laciant : sic tamen, ut minus iribus non sint propter
mam solemnitatem Paschse, exceptis Dominicis die-
loquendi necessitatem. Et si necesse fuerit ut ibidem
bus, ad vesperum reficiendum est; ut anle noctis maneant, minus non sint, et una ex eis se-
cum stalione lucis quatuor
inchoationem refeclionis implea- nior sit
prreposita, cujus religioni credatur, quae et
tur hora. Quando vero adininistrandum est, singulsc
loquendi licenliam habeat. Et panem quem faciunt
ex singulis mensis assurgant, et sic ad coquinse fene- vices senior qoae ex eis est, cellariae reprsesen-
slram cum sobrielate venient, ut niillum slrepitum per ut omni custodia tuise in nullo reprehensibiles
tet;
pedura, vel vasorum, vel cujnslibet soni excitent, et reperiamur. Similiter et quse in braxatorium ad cer-
primum ad seniorum mcnsam simul omnes mini- visiain faciendam inhabitaverint, una ex eis senior
slrent,.sic demum ad suam mensam qua sederint sit prseposita, quse secundum regulam pistricis om-
deferant fercula. Praeposita mensae gubernet, quo- nia custodiat. Cocsevero
per hebdoraadas coquinent,
modo ex ipsa mensa mulualim vicibus, vel selate ut in
ministrare. unaquaque hebdomada' tres vel araplius, si
si
juniores fuerint, debeant uecesse fuerit, ad coquinandum deputentur; ne
C impositus sine discretione labor, unde mercedera.
CAPUT XII.
mercari debuit, inde murmurationis fructum repor-
Quomodoquolidianis die~busmanibus sit operandum? tet. Ingredientes autem pro se orari rogent omncm
Operandum namqueesl omni tempore, prseter dies ccetum sororum, orantes in oralione dicant: Adju-
feslos; uthabeatur vel propriae necessitatis usus.vel torium nostrum in nomine Domini, qui fecit ccelumel
egenis tinde detur suffragium. Sic tamen operi ma- terram (Psal. cxxui), el: Adjuva nos, Deus salutaris
niium in-istendum est, ul lectionis fructus non omit- noster (Psal. LXXVUI).Exeuntes vero lavent om-
tatur, sed siatulo tempore operi detur inlentio, ac nium sororum pedes; et omnia vasa quse ad neces- .
dcinceps lectioni divinrc vacelur. Operatio manuum sarium usum babuerunt, lavata prsepositoe reprae-
ab hora secunda sumat exordium, el in horam nonam senlent. Similiter pro se orari rogent, et hunc ver-
finem accipiat: ab hora vero nona Iectio usiletur, sura 111oratione dicanl : Quoniam lu, Domine, adju-
si aliquando proprium aliquod opus faciendum aut visli me, et consolalus es me (Psal. LXXXUI). Propter
-vestimenli consuendi vel lavandi, aut quodlibet aliud singulas negligentias tara cococquam cellariaeviginti
opus, per abbatissse vel proepositaccommealum fa- quinque palmarum percussionibus quotidianis diebus
ciet. Et si forte opus fortius superveneril, ut malu- emendenlur, ne miniinas parvi pendenles culpas iu
rius arripiant operari, vel propler ferventem sestum, D majoribus procliviores reperiantur.
hoc abbalisssc arbitrio considerandum est, ut secun- CAPUT XHI.
dum quod tempus exigit, aut fortioris laboris pondus, De utensilibusvel supellectilibus.
vel ad sextam, ut jusle judicaverit, ab opere sit
i|uicscendum, et post quieleni vel refeciionem usque Utensilia raonasterii, et quaecunque sunt ad com-
ad vesperum sil operandum. Illud inter omnia Vel mune opus necessaria, abbatissse cura disponantur.
abbalissa si praesens fueril coerceat, aut proeposita Et lales in congregatione quxranlur, quarum et
quaeejus vice relinquilur, ut nullam penitus mona- solliciludo animi viget, et conscientiae firraitas sit
cham fabuiis otiosis praeter necessariam interroga- probata; et ipsis cura committatur, ut quse cuique
tionem vacare permitlat; sed in ipso opere manuum necessaria fuerint opportunitate exigente tnibuan-
operis Dei recordatio tenealur : id est, ut dum exte- tur. Et sic ipsa utensilia, seu quaecunque eis ab
rius per temporalem opportunitatem manus operibus abbatissa commissa fuerinl, cum sollicito timor'S
occupantur, interius mens cum lingusemeditatione studio gubernentur, ut raereedem conimiss.i; curse
psalmorum ac scripturarum recordatione dulcescat. recipiant, et non judiciuin daiiiiialionis liicuiranf,
lOfiB REGULA AD VIRGINES: 1066

anteponentes UlHd mentis oculis : Maledictus qui r\ vero aitale fessis talis sit cura, quatenus nulla in eia
facit oput Dei negligenter (Jer. XLVHI). negligentia, sed juxta arbilrium abbatissse, prout
cuicunque necessarium esse viderit, consideratione
CAPUT XIV.
pia earum imbecillitati concedatur. Non enim hae
QuaUter in schola debeant dormire. possunt regulae tenori subjacere, sed potius pietatis
Cum seniper religiosae et Deo dicatae animse, tam in eas impendendus esl affeclus.
diurnis quam nocturnis horis paratam Deo mentem CAPUT XVI.
pneparanl, ut quaravis sopore membra torpescant,
De casibus qui per negligentium aul evenlu tuperve-
anima vigore Creatoris intenta prseconiis pervigil , niunt
maneat, juxta illud Ego: enim dormio, ei cor meum
"
vigilat (Cant. v): tamen solerti custodia specialiter Negligentiaeculpa, qua per multos casus in multis
iniueudum, ne per negUgentiam maternae sollicitu- detinquitur, abbatissse judicio pensanda esi, id est,
dinis subjecta membra damna capiant imbecillitatis. in refectorio, in coquina, in dormilorio, vel in qua-
Proinde ergo decernimus, ut binse et binae, prseter libet utilitate aut fregerit, aut perdiderit, aut negli-
infirmas et seniores, in lectulis dormiant, sic tamen, genter dimiserit, omnia secundum suum modulum
ut ad invicem non loquanlur, neque se ad invicem, Bsunt pensanda, et juxta aetatem vel teneram, vel
id est, facie ad faciem respiciant; sed una post aliam senilem.vel viridem, sunt corrigenda. Quia si in mi-
nimis negligentise vitium non corrigitur, roens vitiata
quiescens dormiat; ne anliquus hostis, qui ore
libenti animas vulnerare cupit, aliquid fraudis jacu- in minoribus culpis, in majora dilabitur delicta. Si
lando immittat; ut colloquendo mortalia excitet soror, qusc in his casibus dilapsa, statini abbatissse
desideria. Sic tamen fiat, ut una ex illis semper vel prsepositaepuram dederit confessionem; et com-
senior sit: de cujus religione non dubiletur. Juven- pertum fuerit non suse voluntatis fuisse, quod casu
culas vero nullatenus simul quiescere censemus, ne accidit; hoc tantummodo sufficiat, ul hoc quod deU-
in aliquo carnis adversitate sestu delicto rapiantur. quit et perpetravit, si possibile fuerit, uon deneget,
Omnes enim, si iieri potest, una domus ad dormien- et emendel cuni veniaesatisfactione. Si vero non sua
dum capiat, praeter si infirmitas aut senilis setas confessione, sed slterius proditione cognitum fuerit,
poposcerit, autculpa damnaverit, aut novitas pro- prout culpseroagniludo poposceril, poenitentisesubja-
bata hon fuerit, ut in cella separentur. Omnes ves- cebit; quia culpam per puram confessionem non
titse et cinctaedormiant. In schola qua dormitur per manifestavit. Si vero ex majoribus culpis, quod ad
totam noctem lucerna ardeat. Ad cursum vero cum animae majorem pertiuet damnalionem, aliquam
festinatione surgentes, signum crucis fronti infera- C commiserit, lioc secretius per puram confessionem
tur: simulque sub sUentio dicatur : Deus, m adjuto- volens suae nianifestet abbatissse: ne dum tempore
rium meum intende; Domine, ad adjuvandum mt animi culpaui detegerc verecundat, cum reatu culpae
(ettina. faciem diaboli interius recondat.
CAPUT XV. CAPUT XVH.
De cura infirmatnium qnalis «$5edebeat? De eo quod nuUa monaeJtamonasterio debeai proprium
Harum cura quse infirmitatibus delinentur qualis aliquid vindicare.
esse debet, proprietas auctoris declarat, cum dicit: Proprii aliquiu m monasterio nihil habendum;
Quacunque vuitisut vobis faciant homines, et vot facite sed potius propter nomen Domini omnia contem-
eis similiter (Matth. vn). Licet hoc in omnibus sit nenda. Quid enim proprium aliquid suum fidelis
agendum, praecipue tamen in infirmantium cura hsec anima de rebus mundi vindicet, cui mundus cru-
prseceptio est exhibenda; quia Dominus dixit: Jn/ir- cifixus est, et ipsa mundo? Quse semel mundo
mus fui, et venistit ad me (Mallh. xxv). Ita ergo cura niortua, cur per aliquara temporalium rerum cupidi-
infirmis quserenda est, ac si prtesenti Christo mini- tatem, vel desiderium serumnosum, denuo incipiet
strare putetur. Revera etenira qusecunquepro Christo vivere mundo, quse, contempto mundo, cceperat jam
infirmis curam impendit, Christo in infirmis ministrat. vivere Deo? Amputandura ergo est hoc vitium radi-
Sit tamen abbatissae cura ut separatim cellam ha- citus ab omni monacha, ut nullam rem vel in vesti-
beant cum omnibus opportunitatibus; ut nullitm ex- mentis, seu in calceamenlis, vel in quibusUbet rebus
teriorem laborem sentiat, quse in infirma carne pce- sibi vindicct, vel suum esse dicat, nisi quantum ex
nam portal. Et si tempus poposcerit, stcjt tempus abbatissaejussione penes se proecipitur retinere, ac
Quadragesimse, ut csetersevitam immutent, intirrais si custos alterius, non proprise rei domina. Et ea
seraper cedendum est; ut tam potus quam cibaria quce sibi ab abbatissa fuerint commendata, id est, ad
uberius ministrentur. Balnearum usus, vel cura me- necessitatem praesentem, aut in vestimento, aut in
dendi summo adhibeatur studio. Sanis vero, prseci- qualibetre, nihil exinde aut dare aut commodare
pue vero juvenculis, tardius concedatur. Abbatissa cuiquam prsesumat; nisi tanlum ab abbatissa illi fue-
talera curara de infirrais habeat, qualem se recipere rit ordinatura. Quid enim de rebus mundi alteri so-
a Doinuio sperat; ul nec a cellaria, nec a rainistra rori conferat, quacsuas in omnibus volunlates pro-
aliquara negligentiam infirmse senliant. Decrepita pler Chrislum in abbatissae tradidit potestatem T
PAXROL. LXXXVW. ^ 34.
i«67 CWUSDAMPATRIS 1068
Omma ergo quaein moaasterio habenlur sint omni- .\ communicatione pro modo culpaeCorrigaTnr.Si nec
bus communia; juxta quod in Actibus apostolorum sic aliquid proiieiat tncrepsrntiscorreetio, tune ver-
legimus : Et eranl, inquit, eis omnia communia(Aet. berum vindictae subjacebit. Quod si sic emendare
iv). Sic tamen coairaunia sunt habenda, ut nulla ant noluerit, sed magis in tumorem superbiae elata,
dare aut aceipere, nisi abbatissa ordinante, praess- opera vel actus, de"quibus corrigitnr, defenderit,
mat: ne cupidilatis aut temeritatis malum ineurrens tunc abbatissse scientioe regimine corrigatw : qina
in laqueum, Judae proditoris consortio numerelur, scriplum est : Qui abjicit disciplinam, infeiix est
qui solus in nttmero apostoJerum loculos habuisse (Sap. 111).Moderante ergo scientia saniei medeudi
vefertur, ubi conunvilantiuraac veodentittm commet- cura adhibeatur. Si lelhale vulnus per fomenta casti-
cia ponebantur. Quod si huic vitio aliqua sororum gationum, et pietatis ac lenitatis unguenta sospitati
dclectari fuerit deprehensa, et post primam, secun- non redditur, sallera incisionibus amputetur. Et si
dam vel tertiam correctionem eraeudare noluerit, sic sanies desecta tumorem non amiserit, lum ex-
disciplinaeregulari subjacebit. cororounicationis sententiam, vel disciplinaecorpora-
lis poenam incurrat. Et si nec excommunicationis
CAPUT XVIII.
metu, nec flagelli pocna frangitur, augeatur adbuc
De eutparttm excommunieadone.
B pietalis foraes; ita ut ab onwi congregatione pro ea
Si qua vero soror instigante diabolo contumax, comraunis Dominus orationum ofRcio deprecetur :
fftl superba, seti inobedfens, vel murmurans appa- utqnse laqueo diabuli irrelita tenetur, Domini mise-
merit; vet etiam ih quocunque casu lapsa, seniorum ricordia ac pietate curetur. Quod si nec sic corrigi
prsecepta vel sanctae regulce normam violare tenta- veluerit, intra septa monasterii sub pcenitentiaete-
verit; fcaec,secundum prseceptum Domini, secreto nore ab omnibus, praeter custodibus, segregata, tau-
a sentormwssemel vel bis corripiatur (Matth. xvm). diu castigelur diversis correctionibus, usque dum
Si etttetMatenoluerit, tunc sinrul at omni congrega- ejus humilitas omnibus vera credulitate patefiat:
tidhe ofejufgettrr.Et si src cmendare nolnerit, tunc quoniam et invitis saepe salus praestatur. Nam ideo
pront curp* magnitudo poposcerit, secundum regtt- separanda est a congregatione, ut suo vitio non ma-
fermjtraicetur : id est, aut excommunicationt subja- culet innocentes. Tenera vero setas, quae excommu-
ceat, si ejtts antea inteUeetusviguit: aut si obstinata nicata vim nescit, non excommunicatione, sed fla-
tt dorse tffentls tenacitas calpse et improbitatis pef- gello cortigenda est.
seteref, trmc corporaii disciplinaesubjacebit. CAPUt XXI.
CAPUT XIX. _ De ttapdme norotis.
Qualis debeat este excemmiaueatfo, Sfrt ttffo tentpdre, qttod absit a Christiana religio-
exewnHwwni^atioBTs ftieftsura qas^is esse debeat, ne, ffOfOfa septis Wionasteriidiseesserit, et foras fu-
jMSUnrn screntiiws libme jufljcirtmeulpcemodus 0»- gtens postea tecordata pristinae religionis, et scterni
tenilit. Levioribus enint «tfp» levftwest arHp.benda judicii perculsa timore reversa fuerit; prius omnem
correctio; gravioribus vero fervenlior esT,adhibenda monasterio emendsrtfeneftt poHiceatur : poslea si
damnatio. Proinde abbatissse sfudio est pensandum, probsrbiiisejus posRtUntiaagnoseatur, tnnc demum
m sf affiqu*swor' in fetforftes iwvenfatur elttroxfa intra septa monasterii recipiatur. Et si bis aul terlio
culpis, usque ad indtctalh sibi ftoram mensa privetur, fioc fecerft, shnili pietate foveatur; sic tamcn ut in
De gcavieribus ver» seu dierun vel bebdomadatfum extfetoio loco inter p^enitentes recepla landiu exa-
vel mensium delinitio in kmgws p*otracta correctiw- tninetnr, usqtre d«rn probabilis ejus vila invenialur.
ne fnialw : e» tamen regakt, ut si awptius qmm Si vefO post tertiam receptionem fugseculpa macu-
septem dierum spatium exttommuaicatioMSpcrcwr- tera fuerit, sciat oranem reversiohls aditura esse in
rerit, qunndiu peeaitentiaesob startuto len*pore erd* postmorjtfm denegandum.
retentus fuerit, sieut a, raensa loco suo nrrvetw, r*a CAPUT XXIL
et in ecclesta segregetur; ot in loeo in quo ante tu¥t, *
ulfeun oriitoem QualUer invicem sehumilient, vel ordines servent;
nec psalmum «antet, nec tenearf, tie(in minutis aclibus qualiter sint servanda prm-
usque dura satiafaetiowe'humilicum corrJisetJtrtriCfo»- ctpta.
m ab abbatissa vel * sehioribus veniaob mereatar.
Quauto se affectu, vel eharitatis roinisterio i» mo-
E-xcemrawjicat* vere soror, quse cuipis graviofibw nasterio aninioe debeant diligere, sanctorum
existentibus aut ceilula reclwdvtnr, aut a eensortfo Patruna institutapogilas
sa^xerunt: sed in quibus sit acti-
cengregattoni* separatur, a nruWo petatws eolloqufo iras vel offieiis a nobis pro parte
aut viskationis IWMISfruatur, nisi tsmtummodoc*i indieandum esUdemoflsUandun, Habet denique latissknum virtutura
praeceptum ab abbatissa fuerit. Si qwa transgressa
copia ambitum, quo eircumsepta faeile hostem sibt
hane regulara fuerit, regulari pomitentisesubjacebrt.
superet adversautem. Sunt etenim nonnulfei, quae in
CAPTJTXX. actu videntur exigtta, et tamen vel custodita vel ne-
De his qumper sedulamcorreptionis curam smpius gleeta, aut tepescenle, aut fervente anirai motu de-
correetmemendarenotuerunt. tnonstrantur : ut est hupiiliatio capitis,. vel serfflc»
Soror si ssepius correpta emendare noluerk, as- num aflabiUssalutatio; qure aat rifidfe meirtis vei
1069 REGULA AD VIRGINES. iOTO
concordiae, aut si certe pise purissimum patefaeient A tantes, cum hnnrilltafte flefiteftles genu sub silenti
affectura. Servandum ergo est lamulis vel famulabus voce benedictionem rogent. Et si ordinatum fuerit
Christi, ut semper intra roentis statum ea nutriaiit ab abbatissa, ut cum his aliqua sororum loquatur,
quse a vera humilitale et chsritate htffl discedan* : cuffl o-nM BHrtillttateet nWdeitia ac Stfntietate lo-
in quihus summa constat viftuttim. Naro slcut tttth- Hmam, est : ut Hi omriifrus M tlfttts* hHmlittatis
quara sine vera bnmiliiate vera mariel chaMtas, ita *o sobfietatls iftV^hiattff.
nUnquam absque vera chafittfte veta ihsoet htifltHi- CAPUT XXIB,
tas. Arripiamus ergo iostroore fundartiCfitfim,ut td
culmen perveniamus tirtutiim. Sifi prius hurnilitas De non defendenda prbxmd vel corttahgtihea iri
mvnaiterioi
niORSlrandalam actu quam affectu, ut post charita-
tis eopia a?dilicelur. E* quando slbi fnutuatiin in via D«fehoWe!prcrxfrnatrivel ctirisarigfimeam in mo-
Vel m quocunque loco #ecufre'fi*rtj cttta omni huroi- nasterio nul(o motfo pefmitli certsemus. Cjuid enim
litate ab invieem flectestes- -benedictronem rogent. aiiam defendst, quse iam sibihon vivit, sed Christo
Et si ex eis una senior fuerit,"prius junior benedi- quem imitaut mariet Cfucifixa? quse propriara ani-
ctionem postulet; tunc demura senior prosequatur. mam, ut uberius saluti jungeret, prius perdidit ? Quse
ln cursu vero positae, prout ab abbatissa fuerint or- JJ ergo proprias perdidit voluntates, ut Chrisli iu se
dinatae, vel ad psalmum canendum, vel lectiones fe- voluntatem lmpleret, cur aliarum delicta defendet,
citandas, vel etiam ad commuriieandum euntes, sUum qoac propria crucifixitt Ef si iu veritate crucifixit, et
©rdinemcUstodiant: ne constitutum sibi IocUmtrafl- hon mtindd jam, sed Christo vivit, cur in mundo fa-
silientes i» ambilionis vel arrogantise vilio dettief- cinofibtis labenteS pro qualibet familiaritate defen-
gar.tur, Abbatissse vero studendum est, ut per ordi- dat? Sit ergo ei aequus amof lam in consanguinea,
nenssicut eOBversoein monastefio fUefint, ita in suo qnarii in ccetefa sorore, quae ei sanguinis affinitate
ofdihe eonsttttiantar : prseter si ubefius coriversatio nori jungilitr. Maneat ergo in omnibus amor corde
religionis meruerit, ut inantea promovealur; vel si clattsUs, nec quanqiiam sub disclplinse moderamine
gravis culpa exegefit, ut retro fegradetur. Si vefO positani tueri studeat: m vitiura defendendi in alias
aliqua ex sororibus cognOscatuf seniorem aflectare dirailtat. Sit ergo in arbitrio corrigentis, utquas
locum, cuni verecnnda castigatiorte repellatur : quia corfigit sub amoris studio, non propriaro implendo
nori debiti honOris locum pfaesumpsit, nec feligionis Volurilatem, sed vitia corrigendo, inferat discipli-
commercio, sed ambilionis honorem iftdebilum 06- ham/
iiata est arripere; ln consessu sorof um, si alia supre^- CAPUT XXIV.
venerit, quse juniores sunt ordine, assurgant, et se>-G De mtriendit infanlibus.
niori locuin praebeant. Juniores vero seniori nullate-
BUSsuperbieado conu?adicant; sed esm oroni humi- Infante» w rawiasterro quanta fflfst et ^ttsSipiiinS
litate vel inlerrogatse, vel correptae respondeaut. Si sint enutriendae, multis didicimus docuroenlis. De-
labentem in quodlibet delictum junior seniorem as- bent enim nulriri cum omni pietatis affectu, et disci-
pexerit, non «pnrbrandoj sed magis dolendo «d .plinae ministdiio s nd dtlsrfisSvel feseivp vitld sub
conlitendum abbatissse vel praeposiraedirigat : simi- tenera oetate"mSCUlatee,$it vix, §§i nitil*tei«r5 pos-
litef sesnior juwciri faeiat. Ad eonfessioitem vehiens1, sint postea corrigi. Sit ergo Iri eis tanla cura, ut
prius prostrata supra humum, suam culpam esse di- nunquam sine seniore huc atque illuc liceat deviare :
cat: sic postquam surgere jubetur, suam confessid- sed semper ab ejus disciplma retentae, et timorts
nem manifeslet. Quando ad aliquod opus fieri com- Dei ac amoris doctrina imbutse, ad cultmn inslruan-
meatus rogalur, venia prius petatuf, et sic de opere tuf feligionis. Habeant leclif>rtistJsum; utsub pueriii
quod faciendum est commeatus rogetur. Quando ad setate discant, quod ad perfectam deductis proficiat.
abbatissam venitur, cum omni humiliiate veniam In refeetorio per se fnensam habeant juxta senioruro
petendo accedalur; similiter qiiando egredituf, cum mensam posiiam. Sefiiofes lamen vel duse, vel am-
venisepetilione benedictio quseratur. Nulla monacba- n plius, de quarum religione non dubitatur, cum eis
rum per seraetipsara de propria necessifate abba- sedeant, ut semper timore ant«posit«y sub metu te-
tiss:e suggerat, sed omnes per prsepositara quidquid niorura «utriantur. Quibus vero bflris refieiant, vel
necessitatum fuerit abbatissaestudeanl intimare. Si sosanhm eapiant, abbatissse arbitFto pensaDdumest •
sacerdos vel quilibet religiosus venerit, ut ei per ut in oranibue virtutum eustodia «lisoretio reperia*
abbatissaecomraeatum sit occurrendum, a longe as- tur.

LECTORI.
In veteri Codice.qui sanctorura Patrura monasticas sanctiones continet, etiam sequentesdnso Constiiutid-
nes, altera nescio cujus reguloedevotarura, altera concilii Hispalensis secundi, post Regulam sancti Isidori
legebantur. Eas quoque, quia ad virginutn sanciimonialium curain ac disciplinarii veterem pertineai, hoc(
loco placuit exliibere; ut omnes sacrae antiquilalis reliquias quam fieri polest religiosissirae, et!am eum ra-
mentaetpulvisculo, reproesenlarein.
1071 INCERTI SERMONES 1072

a SENTENTIA DE REGULTS DEVOTARUM.

Nemo ad eas vadat visitandas nisi qui habebit ibi A rint, primum facient rennntiare patri raonasterii, et
matrem, vel sororem, aut filiam, et propinquas, et ille mittet ad seniores, qui in ministerium virginum
consobrinas, sive matrem (iliorum suorum. Si aiiteni delegati sunt: qui occurrentes eis, et cum ipsis vi-
necessitas fuerit ut videant eas, ut antequam renun- debunt quas necesse habuerint, cum omni disciplina
tiarent sseculo, intrarent in monaslerium, paterna et timore Dei. Curaque eas viderint, non eis loquen-
debelur eis haeredilas : aut aliqua causa manifesta tur de rebus soecularibus.Quicuuque de bis manda-
est, raittent cum eis probatse virura setatis ac vitse : tis praeterierit, absque ulla recrastinatione negligen-
videbunt eas, ut pariter revertentur. Nemo vadat ad tiae atque contemptus, aget publice poenitentiam, ut
iilas, nisi quossupra dixiraus. Si eas videre volue- possidere valeamus regna cceloruni.

CONCILIUM HISPALENSE. CAP. XI.

Undecima actione cum consensu communi decre- B est, Christi virginibus familiares esse velimus : sed
vimus, ut monasteria virginum in provincia Raetica juxta ut jussa regularum vel canonum adtnonent,
condita monachorum administralione ac prsesidio longe segregatos atque sejunctos, eorum tantum cas-
gubernentur. Tunc enim salubria Christo dicalis vir- dem gubernaculis deputamus : constituenles, ut
ginibus providemus, quando eis palres spirituales unus monachorum probatissimus eligatur, cujus cure
eligimus, quorum non solum gubernaculis tueri, sed sit proediaearum rustica vel urbana intendere, fabri-
eliam doctrinis aedilicari possint. Hac tamen circa cas instruere, vel si quid aliud ad necessitatem rao-
monachoscautela servata, ut remoti ab earum pecu- nasterii providere : ut Christi famulte pro animaesuse
liaritate nec usque ad vestibulum habeant accedendi tantum utilitatesollicitae, solis diviniscullibus vivant,
familiarit ite permissum, sed neque abbati, vel ei qui operibusque suis inserviant. Sane is qui ab abbate
prseficilur extra eam quse praeest, loqui virginibus pneponitur, judicio sui episcopi comprobelur. Vestes
Christi aliquid, quod ad institutioneni moruro perti- autem illseiisdem ccenobiisfaciant, quibus tuitionem
net, licebit. Nec cum sola quaeprseest frequenter eos exspectant, ab iisdem denuo, ut praedictum est, la-
colloqui oportet; sed cum testimonio duarum aut borum fructus et procurationis sufiragium rece-
trium sororum : ita ut rara sit accessio, brevis locu- pturse.
tio. Absit enim ut monachos, quod etiam dictu nefas C

ANNO
SiECCLI
VII1NCERT0.

AUCTOR INCERTUS.

INCERTI AUCTORIS SERMO

DE DECEM VIRGINIRUS.

In leclione, quaenobis recitata est, fratres dilectis- D teram intelligi debet, qula revera ipse Dommussimi-
simi, audivimus Dominumdixhse: Simile estregnum litudinemesse dixit, requiramus quare quinque diclsu
coilorumdecemvirginibus, qum, acceptislampadibus, sunt faluse et quinque prudentes. Ulaeenim quinque
eiierunt obviamsponso et sponsm(Malth. xxv). Hoc prudenles significant omnes sanctos, qui cum Chri-
si secundun litteram tantum intelligimus, nimiura sto sunt reguaturi: et e contrario illse quin^ue fatuse
durum videtur et asperum. Absit hoc a sensibus 110- iiguram videntur habere Christianorum, qui sine
stris , ut vel de doino cujuscunque etiara pauperis operibus bonis de solo tantum Chrisliano noroine
Chrisliani tam parvus numerus veniat ad vitam gloriantur. Ideo autem fatuaequinque, et illae pru-
aeternara. Et ideo quia nulla ratione secundum lit- dentes quinque dicuntur : quia quinque sensos in
» Fragraenlura hoc, quamvis id Observationicriti- ximus, ad mentem tamen Cl. Holstenii ob variantes
cmin Regulam sancti Isidori Hispalensisjara subjun- lecliones hic recudere placuit.
1075 DE DECEM VIRGINIBUS. 107*
eorum '"
omnibus hominibus esse probantur, visus, auditus, \ cutus adjunxit: E( non ett inventum iu ore
gustus, odoratus, et tactus: quia per istos sensus mendacium, sine macula sunt. Qui ergo de sola cor-
velut per quasdam januas vel fenestras ant vita poris virginitate gloriantur , diligenter attendant,
aut niers ingreditur ad animam noslram. De qui- qnia si mendacium diligunt, cum illis sanclis virgi-
bus et prophela dixit: Intravit mors per (enestras nibus Christum sequi non polerunt. Nulla crgo virgo
testras (Jer. ix, 31). Ideo et ibi quinque virgines de sola corporis virginitate prsesumat; quia si in-
dicuntur prudentes, quae istis sensibus bene utun- obediens fuerit aut linguosa, ab illo thalamo spousi
tur; et ibiquinque fatuae, quse per islos quinque ccelestis se noverit excludendam. Ciim ergo virgo
sensus magis mortem quam vitam excipiunt. Quo- centesimum gradum teneat, et raulier conjugata
modo autera isti quinque sensus, velut quinque tricesiraura, melior tamen est casta et humilis con-
virgines, aut virginilatem custodiant, aut corru- jugata, quam virgo superba. Hla enim caste et hu-
ptioni subjaceant, diligentius requiramus. Si ali- militer marito serviens tricesimum gradum possi-
quis vir, aut aliqua mulier viderit, aut filium, aut det; virgini superbae nec unus remanebit: et utris-
filiaro, aut alienum servum, aut ancillam, et ad con- que implelur quod ait Psalmista : Tu populum
cupiscentiam diUgenler aspexerit; corrupta est una humilem salvum facies, el oculos superborum Immi-
virgo : quia per oculos, id est per fenestras corporis B liabis (Psal. xvn , 28). Et quia tolara Ecclesiam
in secretum cordis venenum mortis intravit. Si vero Catholicam beatus Apostolus virginem yocavit, non
aliquis sive religiosus, sive laicus, homines detra- solas in ea considerans corpore virgines, sed incor-
hentes, sermones etiam otiosos, et cantica luxuriosa ruptas omniura desiderans mentes, ita dicit: Aplavi
vel turpia proferentes libenter audierit, et cum de- vos uni viro, virginem caslam exhibereChristo(11 Cor.
lectatione placido auditu susceperit, corrupta est alia xi, 2). Non solum sanctimonialium, sed etiam om-
virgo. Si autem non sit contentus mediocribus cibis , nium virorum vel mulierum animse, si et castitateiu
sed suraptuosas delicias acquirat; si semper male in corpore, et in illis supradictis quinque sensibus
loqui studeat, per iniquum gustum corrupta est alia virginitatem concordiaeservare voluerunt, sponsas se
virgo. Quod si etiam odores peregrinos, ut homini- Christi esse non dubitenl. Non enira corporum, sed
bus ad luxuriam placere possit, diligenter inquirit, animarum sponsus intelligendus est Christus. Et
quarla virgo est violata. Si vero roanibus suis aut fi- ideo, fratrescharissimi, tamviri quam feminse, tam
Iios aut filias alienas cum delectatione propter libi- pueri quam puellce : si virginitaiera usque ad nu-
dinem tangere voluerit, et vestiraenta niniis mollia ptias servant, et per islos quinque sensus, id est vi-
animo voluptuoso qusesierit, jam etiam quinta virgo „ sum, auditum, gustum, odoratum, vel tactum, dum
u
corrupta est. Hoc enim ordine isli quinque sensus eis bene utunlur, suas animas non corrumpunt, in
velut quinque virgines in hominibus corrumpuntur. die judicii apertis januis ad selernum sponsi tha-
Et e contra,dum animsesanctoeistos quinque sensus, lamum feliciter merebunturintrare. Uii vero, qui et
id est, visum, auditum, gustum,odoratumettaclum, corporasuaantenuptias adulterina conjunctione cor-
ab omnibus illicitis rebus refrenant, linguam suam rumpunt, et postea per totam vitam suam male vi-
ad ea quse sunt licita vel legitima sobrie et caste re- vendo, male audierido, male loquendo, aniraas suas
laxant, quinque sensuum virginitatem custodiunt. violare non desinunt; si eis dignoe fructus pceniten-
Ideo quinque virgines homines bonos significant; et tise non subvenerit, clausis januis, sine causa
alioe quinque eos qui mali sunt prseftgiirant. Et re- clamabunl: Domine, Domine, aperi nobis (Matth.
vera, fratres charissimi, quid prodest viro vel feminsc, xxv, 11), tt audire merebuntur : Amen dico vobis,
clerico vel monaclio, vel sanctimoniali,si in corpore nescifl vosunde sitis(Ibid.). Ilsec ergo, fratres , si et
virginitas custoditur, quando per malas concupi- clerici.et laici, et monachi, el sanctimoniales, et in
scentias cordis integritas violalur ? Quid prodest in conjugiis positi fideliter ct diligenter attendimus,
uno membro praeferre castitatera, et in omnibtis ha- et cura caslitate corporis etiam integritatetn cordis
bere corruptionem? Nam et illi virgines qui agnuro auxiliante Domino custodimus, non cum fatuis pro-
sequuntur, si diligentf r attenditis, non propter hoc Djiciemur in tenebras exteriores, sed cum sapientibus
seqttuntur agnum, quia solara virginilatem corporis ad spiritales nuptias inlroibimus, et audire merebi-
servaverunt: denique cuin dixisset: fli sunt qui se mur : Euge, servebone et fidelis, inlra in gaudium Do-
eum mulieribus non inquinaverunl (Apoc. xiv), se- minitui (Malth. xxv,2I). Quodipseprsestaredignetur.

ITEM SEOUITUR EJUSDEM.

in leclione evangelica, quce nobis de decem virgi-
nibus recitata est, fralres dileclissimi, dicluro est
quod omnes virginet ornaverunt lampades suas , sed
fatum non habuerunt olenm lampadibus necessarium.
Prudentes vero sumpserunt oleum in vasis suis. Moram
aulem faciente tponto, dormitaverunt et dormierunt
omnes. Media autem nocte clamor faclus est: Ecce
sponsus venit, exite obviamei. Tunc surrexerunl omnes
virgines illm, et ornaverunl lampadessuas (Malth. xxv).
Elcum faluarum virginumlampades exstinguerentur,
rogaverunt reliquas virgines. tjt darent de oleosuo::
et illae respondenml: /Ve(or.e non snfficiu.lnobis et
l<m INCERTI SERMQNES 4076
tom; sed #e fotwiw vgniimHs $t emtte vobtt. Dum A } tuant ne eis non possit ad omnia peccata redinienrJa
autsm VFfntewr& PmH typnfHf*ft qum paratm erant sufficere. Illud yero quod diclum est; Ite potius ad
inlrpierunt cifm.iUo0.4nupiiai , et clausa est janua. vendenles, et emile vobis (Ibid.), potest lioc de pau-
Venerunt posleareliquqcvirgineset dixerunt: Domine, peribus intelligi: ipsi enim sunt negotiatores , qui
aperi nobit, Quibus respopsura est; Nescio vos unde oleura aniraarttm lampadibus necessariura vendunt,
sitis. Quid autem ista significent, fratres charissimi, Per ipsos eniro hoc negotium Christus exercere con-
sacundum quod in antjquorum Patrura expositione suevit: in ipsis enim accipit terrena, ut reddat coe-
legimus breviter charilati vestrae suggerimus. Non lestia ; accipil caduca, repensalurus octerna. Denique
ideo dictse sunt quinque virgines, quia tam parvus slc ipse dixit: Quandiu fecistis uni ex minimis istis,
numerus futurus sit in vita seterna; sed propter mihi (ecistis (Matth. xxv, 40). Lampades autem
quinque sensus, per quos aut mors aut vita ingre- animse inteiligunlur. Vasa vero illa , ubi oleum ju-
ditur ad animam nostram; quibus aut male utimur bemur habere, quid aliud significat, nisi intus in
et corrumpimur; aut certe bene utentes virginitatera conscienlia bona opera recondere? Et quia bona
anjmfBcustodimus, lllud quod ait: Sponso moram opera alii faciant pro Dei amore, alii vero pro cupi-
(acigiite .dormilaverunl et dormierunt emnes (Ibid.); ditate laudis btimanse, virgines illse fatuaeet quod in
soronus ille mortem significavit, Denique sicait Apo- BI corpore virgines erant, et quod vigiliis, psalrais, le-
slolus : De dormientibusautem noio vos ignorare, fra- clionibus vel orationibus se exercebant, totum hoc
tref (II Thes. IV, 13). Media nox quando clamor pro laude humana, non pro Deo , vel pro aeterna
magnus factus est, significat diem judicii. Propter beatitudine faciebant: ideo morte interveniente, ubi
ignoranliam dictum est media nox, quia nemo eis cessavit laus hominum, simul illis defecit oleum.
scit quando aut qua hora dies judicii veniat, Quod Nam illud quod eis dictum est : Ite potius ad ven-
autera omnes virgines ornaverunt lampades suas, et dentes el emile vobis (Malth. xxv), polest et sic ac-
illse fatuae habuerurt oleum, sed tam parum fuit, cipi, ut vendentes intelligantur adulatores, qui fictis
ut cis sufficere non poluisset: denique statiin ex- laudibus eos qui opera bona pro humana gloria fa-
sljngui coeperunt. Unde quantum possumus cum Dei cere videntur, extollunt. Denique qui pro vana laude
adjutorio laborare debemus, (ratres dilectissimi, ut boni aliquid facit, si eum nemo laudaverit, omnino
quoniam in oleo misericprdia vel charitas intelligi- nbn facit. Unde inlelligilur quod omnes qui laudes
tur , tantum reponamus in vasis animarum no- humanas accipere cupiunt, quod in opera Dei exer-
strarum, quantum nobis sufficiat in seternum. Nemini cere videntuf, huraanis assentationibus vendunt, ac-
sufficit parum, fratres charissimi; nisi forte pro cipientes vanara laudem, et praemia seterna perden-
k
pajipertate plus dare non prsevalet. Plena aninise tes. Ulaeautem virgines, quae oleura habuerunt in
liicerna opus est, ut per charilatjs oleum lumen no- vasis suis , omne opus bonum intus in conscientia
Sfruro luceat in aelernuni. Cui Deus dedit laigiorem posuerunt: quia hoc non pro laude humana, sedpro
substantiara, quanturo potest laxet manum ad Blisericordia divina fecerunt. Hsec ergo fideUter co-
eleeniosynam, nec credat quod ei possit sufficere gltantes, fratres charissimi, quia parabola ista ad
parura; sed consideret unusquisque ex eo terapore universam Ecclesiam pertinet; qui non possunt ser-
qjttosapere ccepit, quantum debeat pro his quse male vare virginitatem carnis, custodianl cordis : ul si
cogltavit, quse male locutus vel male operatus esl: ad coronam maftyrum sive virginum non potuerint
attendat multltudiuem peccatorum, el singulorum pervenire, vel omnium peccatorum inilulgentiam
pretia diligenler appendat : videat quantum pro mereanlur accipere. Virgines vero, qui iutegritatem
nlendaciis, pro juramentis, pro perjuriis, pro male- corporis Deo auxiliante custodiunt, totis viribuscum
dlctis, pro detractlonibus, pro ebrietate , pro gula Dei adjulorio laborare contendant verbositatem fu-
atque luxuria, pro cupiditate, pro invidia, pro su- gere, detractionem velut diaboli venena respuere ,
pterbia, pro cogitationibus sordidis, pro sermonibus indivi.u vel superbise morbum quasi antiqui hostis
otiosis. Consideret ergo unusquisque ista omnia et jv < gladium pertimescere, obedienliam huinililer reti-
his simUia, quse nec numerari possunt; et tunc ag- nere, nunquam senioris prsecepta conlemne"re, le-
noscet quantas eum eleemosynas oporteat exer- clioni et oralioni insistere, si iniirmilas non prohi-
cere. Cum enira etiara si totuni demus, nisi prsepou- bet, ad vigilias cum omni alacritate consurgere:
deravit Deus misericordiam, redimere cuncta peccata sive in Ecclesia, sive in convivio, sive in aliquolibet
non valearaus, vel humiliter contrito et compuncto loco seraper quod ad obedieniiam vel ad hutiiililalem
cOrde quantura possumus cum Dei adjutorio labo- pertinet studeant ex ore proferre: si tristem vide-
remus: et non pro laude humana, sed pro Deiamore rint, consolentur; si iriobedientem agnoverint, ca-
et vitse seternse contemplalione faciamus. Quod au- stigare non cessenl. Et quia in omni professione et
tem dixerunt virgines fatuae sapientibus : Date nobis boni inveniuntur et raali; et in Ecclesia Cbrisli, quae
dt oteo testro (Mattli. xxv), et illse responderunt: nunc aresesiinilis est, non soluro triiicum, sed etiaiii
Nefortenon tuffieiat nobis (Ibid.); hoc pro timore palea reperitur; et ibi inveniuntur, quod pejus est,
hjimililer dictum est: quia terror et tanta examina- non solum laici, sedctiam etclerici, etmonachi, vel
tk>erit in die judicii, ut etiam illi qui oleura mise- sanctimoniales, ita negligentes et tepidi, ut non veiut
ricordise se intelligunt abundantius prscparasse, me- spiritales apes dulcia animarum mella conficiant, sed
1077 DE DECEM VIRGINIBUS. |078
velut crudelissimaevespoe, venenatis linguae aculeis A est, de corde bono prolatis medicaraentis ad com-
fratrum vel sororum corda perculianl; isli tales non punctiosem couantur acceadeiw. Si detrahentem vel
adjutores Christi, sed.defensores diaboli esse pro- nurmurantesn viderint, diennt ei illud beati Apo-
bantiir. Qui si forte viderint fratrem vel sororem stoli: Neque murmurateritb, ticut quidam ex ipsis
contra seniorem superbum existere, non solum stu- murmuraverunt, et perierunt ab exterminalore (I Cor.
dent mitigare, sel raalignis sermonibus ad raajorera X, 10), Neque delraliatis, quia scriplura est: Qui de-
eum furorem conantur acceudere; dicentes quod trahit (ralri suo, eradicabiiur. Et per hanc sanctain ad-
haecnon possit nec debeat diuiius sustinere. Hor- moniiiooem a maliloquio lieterrenles, ad laudandum
taiur eliam ut ila senioribus suis cum grandi amari- 60S incipiunt provocare. Si verbosum vel contentio-
tudine aitt furore respondeant, ut ipsos seniores sum agnoverint, medicamentum taciturnitatis ap-
pceniteat, quod eos palerna pietate «dmonere vel ponunt, dicentes Hiiquod scriptum est: Audi, Israel,
castigare voiuerint. Sed quia in omni proposito, sic- et tace (Isa. xxxv, 7). Et iilud quod de Domino Sal-
utjam diximus, non solum sunt adjutores seu mi- vatore prophetalum est: Sicut agnus coram tondente
m*trj diaholi. sed Det, et v»gaChristi , et juslitiae senon apemit os simfn (MaUk. xit, 3G). Kt iHud:
defensore»; quoscunquo adjutores diaboli ad inobe- Omne verbnm otiosum quod tecutl fuerint homines,
dienliam vel superbiam callida susurratione succeu- B J reddenl de eo rationem in die judicii. Talibus ergo et
dunt, adjulores Cbristi blanda adhorlaiione et his similibus medicamentis quidquid vasa diaboli
sancto ac salubri consilio revocare conlendunt. Illi studuerint vtilnerare, vasa Chrisli conantur ad sani-
venena , isti antidutum ; illi faciunt vulnera , isti talem reditcere. Sive ergo clericus, sive inonachus,
procurant medicamenta ; illi perditioneni, isti sa- sive sanciimoii alis, considerct conscientiam suani;
lulem ; illi furorem, isti mansuetudinem; illi su- et si bene loquendo adjulorem Ghristi et defensorem
perbiam, isti humilitatem docent; illi injuriam, isli justitise se esse cognoscit; gaudeat 11Deo gratias
patienliam; illi odium, isti charitatem. Si quan- agat, et ipso auxiUanle perseveret usque in finem :
tamlibet faciant mali, phis tamen prsevalent Chri- quia «on qui e&perii, sed qui perteeeraveril talitut
sli inedicamenta, quam diaboli vulnera. llli enim erit (Malth. x, 22). Qui vero per superbiam , per
qui in clero, vel in monacterio positi, et se et alios inobedientiam vel iuvidiam adjutorem vel vicarium
ad superbiam erigunt, velut pharetrse sagittis diaboli diaboli esse se seniit, doleat de prceterito, caveat de
plettsesimplicitimcorda percutere, el omnem in eis liu- futuro, et per bumililatem conslruat quod superbise
militatem vel mansuetudinem conantur exstinguere. tyrannide destruxeral; quod iracundia succenderat,
Sed quia Deo propitio in inedio palearura invenitur mitiget mansuetudo; quod malitia vel inobedientia
et triticum, et animoesanctse,quae velut amaritiafF. C ( exasperaverat, charilalis dulcedo componat: et duui
arraariajCbristispiritalibus antidotis plenseessepro- adhuc anima iUa tenebrosa.quae diabolo servire con-
bantur; quidquid illi vuineraverint ccelestibus medi- sueverat, in isto mortali corpore retinetur, reme-
camentis chrare non desinuut, dicentes cuicunque dium sibi in diem necessilalis acquirat: ut de sini-
superbo : Noli superbire, ffater, quia scriptum est: stra translatus ad dexteram cum ovibus Christi
Deutsuperbis resittit (Jacob. iv, 6). Noli irasci, qnia merealur audire : Venite,benedicti, percipileregnum,
scriptum est: Ira in tinu insipienlis requiescii (tcct. quod vobis paralum est ab origine mundi (Mallh. xiv,
vti, 10). Et Iterum : Ira viri juslitiam Dei non opera- 34.) Et licet hcec ita sint, lratres, hoc tamen opor-
tvr (Jae. n , 20). Si forle inobedienlem viderint, let, ut nec boni de sanclis roeritis extoUantur; nec
1blande et humiliter dicunt: Noli esse inobeJiens, illi qui roali fuerint, nimia desperatioue frangantur :
fraler , qula scriptum est: Obedienlia super sacrifi $ed et illi hurailiter perseverent in bonis, et isti cito
cium (l Reg. xi). Et Paulus claniat: Obedite prm- corrigantur amalis; utcura dies judicii venerit, et
posiit vestris, et subjacele eis; quia ipsi pervigilant! bonos coronare possit vita integra, et malos valeat
Umquam raiionem pro animabut vestris reddiluri excusare correcta : praestaule Doraino noslro Jesu
(Gal. v, 17). IstaeanimaeDeo plense si tepidnm aut Christo, qui cum Patre etSpirilu sancto vivit et re-
negligentem viderint, velut de spirilali armario, id D 1 gnat Deus in saeculasoeculorura. Araen.
 MONUMENTA

QUiEDAM ECCLESIASTICA

SJECULORUM VII ET VIII QUASI INTERMEDIA.

POSTREMORUM REGUM

PRIMJ3 STIRPIS FRAIVCORUM

ECCLESIASTICJE ET PI^E DONATIONES ULTIMvE,

(Ex. Breq. Diploraata, Cliartoc,Leges, etc, t. II.)

/tNN.691—748.

et servientes, super terras suas commanentes, di-

Silhietui stringeudos, nec nullas redibitiones requirendas nec
Diploma ChlodovmiIII, quo concettam
monatlerio immunilatemconfirmata (ann. 691). exactandas, nec judiciaria potestas ibidem iugredere
quoquo tempore non deberet, nisi sub eraunitalis
Chlodoveus, rex Francorum. Si illa benelicia, que nomenomni tempore cum omnis fretis concessis
parentes noslri ad loca sanctorum prestiterunt vel pars ipsius monasterii debeat possidere. Unde et
concesserunt, pro nostris oraculis conflrmamus, et praeceptioneraprincipum, seu confirmationemavun-
regiain consuetudinem exercemus, et nobis ad Iau-1C culi noslri [Mab., avunculorum nostrorum] Chlotha-
dem vel stabilitatem regni nostri in Dei nomine pcr- charii et Childerici, seu el genitoris nostri Theode-
tinere conlidimus. Igitur venerabilis vir Bertinus, rici quondam regis, qualiter hec vel illa locella, que
abba de monasterio Sithiu quod est in pago Tarwa- poslea ipse Berlinus abba ad parte ipsius monasterii
ninse, in honore sancte Marie genilricis Domini pro commutationis titulo vel strumenta acciperecon-
nostri Jesus Christi nec non et sancti Petri et Pauli Urmaverunt, nobis in presente ostendit relegendas,
apostolorum, vel celerorum domnorum sanctorum et ipsis beneficiisconcessis de terapore usque nunc
constructum, ad nostram accessit presenliara; cle- asserit conservatas; sed pro Urmitatisstudium petiit
mentie regni nostri suggessit, eo quod avus noster meraoratus abba celsitudini nostre, ut hoc circo
Chlolarius b [Mab., Chlodovius]quondamrex, de om- [Mab. circa] ipsum locum pro nostra aucloritate ple-
nes curticellas vel villas ipsius monasterii, quicquid nius confirmare deberemus. Cujus petitioni pro mer-
presenti tempore possidebant, aut adhuc in antea ex cedis nostre munere, vel reverentia ipsius sancti
mqnere regum, vel collato [Mab., collata] populi, seu loci, itaprestitisse, et in omnibus conlirmasse co-
de coraparato aut'de quolibet recto (Mab., qualibet) gnoscite. Prccipientes enim ut, quicquid constal su-
adtracto, in quibuslibet pagis atque territoriis inibi . prascriptos avos nostros Clilodoviusquondam rex *,
erat addituravel collatum, integra emunitate ante- C de ipsa emunitate, sicut supcrius est comprehen-
cessore suo Mummolino, quando vel ad prediclo sum, prefalo Mummolino,vel postea ipsi [Mab., ipse]
monasterio concessis, ut nullus judex publicus ibi- avunculi nostri Clilothacharius seu Childericus, seu
dem ad audiendas causas, freta exigenda, fideijusso- et genitoris nostri Theodorici, quondam regis
res tollendos, nec mansiones aut paratas faciendo, [Mab., genitor noster Theodoricus, quondam reges],
nec horaines ipsius monasterii, tam ingenuos quam juste et rationabiliter consenserunt vel conflrmave-
a Vulgatum a Mabillonio.De re dipl. pag. 607, ex feliciterquidem.sedlectore nonmonilo : quod nefas
chartulario Folquini; recusum in Supplemento ope- ducimus. Vide notam quse proxime sequitur.
rum diplomat. Mirsei,t. II, pag. 928; iir Collectione b Hoc loco ChlodoviumlegilMabillonius,pro Clilo-
scriptorum rerum Francic. t. IV, pag. 6G7 [et in tario : recte; Chlodoveusenim 11ChlodoveiIII avus
Chartulario Folquini, a claro viro Guerard anno fuit, non Chlotarius. Emendatio emergit ex ipso di-
1841 edito, pag. 34]. Iterum edimus, ex transumpto piomate, ubi infra dicitur Clilodoveus(nomine scili-
ex eodem charlulario, propria manu domnide Wite cet secundus) Chlodovei III avus, avunculi vero
archivis S. Bertini prsefecti exarato, et in charto- Chlotarius et Childericus. Genuinam autem, etsi
pliylacium nostrum invecto. Ab hoc transumpto in- corruptam, chartularii lectionem exhibere debuimus
terdum differtMabilloniieditio; varias lectiones in- [quaeeadem est in editione clari viri Gue>anl|.
ter uncinos adscripsimus. Discrepantise orlocviden- _ "• Hie enumeranlur quatuor diplomata de Silhien>
tur ex emendationibus quas Mabillonius adhibuit, " sis monaslerii immuniiate : ab avo Chlodoveounum,
1081 REGUM PRIM.E STIRPIS FRANCORUMDIPLOMATA. 108«
runt, et de eo tempore usque nunc recto tramite fuit \ gofrido pontefeci placita inter se habuerunt, ut
conservatum, ita et inante pro noslro precepto ple- medio minse Aprile jam preterito, ipsi Erraenoaldus
nius in Dei nomine conUrraalo, inspectas ipsas pre- abba apud tris homenis sua manoquarta anleipsopon-
ceptiones suprascribptorum principura, sicut per tefeci, aut hoc conjurare debirit, quod ipso vuaddio
easdera declaratur, circa ipso abbati Bertino, vel de mano memoralo Chainone abbati numquam ad-
successoribns suis, aut ipso monasterio Sithiu om- chramissit d, nec hoc ei dare et adinplire sponde-
ni tempore ipsis beneficiis concessis, iu omnibus disset, quod se menime faciebat, argento liberas
valeat esse conservatum, et nulla refragatione vel dece ad ipso diae ei dare debirit. Quod se hoc non
nulloimpedimento a judicibuspublicisexindequoquo faciebat, postia istas Kal. madias jam preteritas ante
tempore habere non pertimescant : unde et ipsa nus debirint conjungire, et inspectas eorum [Mab. et
confirmatio [Mab., congregatio] pro stabilitate regni Felib., coram] nolicias eorum inter se de ac cansa
nostri vel salute patrie Dominimisericordiam jugiter debirint deducire racionis. Unde et per ipsas eorunt
debeant exorare. Et, ut hec auctoritas flrmior ha- noticias paricolas, taliter inter se placitum habue-
beatur, et in omnibus conservetur, nos et precelsa runt initum. Sed venientes ad eo placitum ipsi agen-
genitrix nostra Chrothechildis regina manus nostre tis jam dicto abbati, Noviento, in ipso palacio no-
signaculis subler eam decrevimus conflrmare. B slro, per triduo seu per pluris dies, ut lex habuit,
Signum gloriosi Chlodovei regis. placitum eorum vise sunt custudissent, et Ipso Er-
Signum precelse genitricis hoslre Chrothechildis menoaldo abbati abjectissent vel solsadissent, ipsi
regine a. nec vinissit ad placitum, nec misso in vice sua di-
Actum sub die i Kal. Junias, auno i regni no- rixsissit, nec nulla sonia nunciassit adflrmat. Proinde
stri b. nus taliter una cum nostris procerebus constelit
II. decrivisse, ut se evidenter per eorum noticias pari-
Placitum ChlodoveiIII, regis Francorum, ae lite in- colas taliter inter se pro ac causa placitum liabue-
tsr Chainonem, abbatemsancti Dionysii, et Erme-
noaldum abbalem, qui vadimonium deseruerat runtinitum; et inluster vir Vuarno, comis palacii
° (ann. 692). nostri, testirauniavit quod memorati agentis jam
Chlodovius, rex Francorura, vir inluster. Venientis dicto Chainone abbati placilum eorum ligebus custu-
abba placitum
agenlis basilice domni Dionisii, ubi ipsi preciosus do- dierunt.et stiperscriptus Ermenoaldus
mnus in corpure requiiscit, et venerabilis vir Chaino suum custudire neclixsit, jobemmus ut quicquid lex
abba preesse viditur, Noviento, in palaico nostro, loci vestri de tale causa cdocit, memoratus Erme-
nobis suggesserunt eo qod itemque venerabili viro noaldus abba, partibus ipsius agentibus ad parti su-
Krmenoaldo abbati ante hus annus vuaddio pro olio fj perscripli Chainone abbali, vel basilice sui domni
milli quignentas (sic) libera, et vino bono modios Dionisii omnemodis vobis distringentebus componire
cento, pro Anseberctho episcopo ipsi Chaino et satisfacire non recusit. Aghilus [Felib., Agnilus]
abba ei conmendassil; et laliter ipsi Ermenoaldus recogn.
spondedisset ut hoc ei dare et adinplire debirit, et Datum quod ficit mensis Madius dies quinque,
hoc menime ficisset. (Jnde et ante dies per eorum anno secundo rigni nostri, Noviento, in Dei nomene
noticias [Felib., noclitias] paricolas ante domno Sy- feliciter «.
ab avunculis Chlotario et Childerico duo, quartum a Felibianus, in Hist. abb. S. Dion. probat. pag. 12;
palre Theodorico. Quartum hoc supra edidimus, uterque ex autogragho [nunc in Archivo regni, K,scrin.
sub anno 682, Octob. 23; tria alia non vidimus [ne- 3, asservato,, ad cujus Uderanovara recensionem in-
que in nova Charlularii Sithiensis editione a claro stituit A. Teulet J. Felibianus lamen aliquas exhi-
viro Gue>ardin lucem prolata reperiuntur ]; Chlo- bet discrepantias, quas inler uncos nota\ imus. In-
tarii enim diploraa quod de Sithiensi monasterio ty- strumenliira hoc recttderunt Coinlius, Ann. t. V,
pis mandavimus, sub anno 662 nihil habet de immu- p. 275, et Coll. script. rer. Franc. t. IV, pag. 668 ;
nitatibus hujus monasterii. Cointius plurimas adhibuit emendationes et reslitu-
• In Folquini chartulario [quo usus fuerat D. De tiones, quas apud ipsum videsis. Posterioris Mabillo-
V\Tite]expressaexhibentur Chlodovei III el Chro- _. " nii editionis lecliones sequimur. Lis de qua hic agitur
techildis monogrammaia, qure inaccurate viden- vertebatur in eo quod, cum cuidam Ermenoaldo ab-
tur a chartularii scriptore efQcta. Frustra enim bati dedisset vadimonium Chaino, abbas S. Dionysii,
oculusiniisdeprehendere conalur utriusque nominis sponsori pro raille et quingentis libris olei et centum
compendia. Horum mentio flt apud Mabillonium, De roodiis vini a Chainone Anseberchto traditis, inde
re dipl.pag. 378, qui ea in autographo exstitisse non provocatus in judicio coram Sygofrido episcopo (Pa-
dubitat, etsi rara fateatur monogramraata in diplo- risiensi), promisit se infra certum terapus rem exsecu-
malibus Merovingicis. [Hsec roonogrammata , quae turum ; sin minus, ad placituro regis perlraherelur ;
leclori occurrent in uova Chartularii Silhiensis edi- quod factum fuit; et placito habito, cum ad vadimo-
tione, pag. 36, seri incidenda non duxi.J diumErmenoaldus non venisset, judicio daranalus est.
) Iperius Chron. ap. Marten. Thes. anecd. t. III, d Hic legimus adchramire, quod in placito anni 691,
pag. 472, hoc diploma emissum ait sub die i Kal. achranmire : in aliis documentis adhramire, adra-
Maii. Regnum orsus esl Chlodoveus III, sive anno mire, agramire; nam, utdixi, qui se aliquid faclurura
690, elapso mense Septembri, sive circa initia veris, aut preslilurum promittebat, festucara aut aliud si-
aimo 691, juxta Longueruaeum, Annal. Franc. in giium adversario tradebat. Videsis Cangium praeser-
Collect. script. rer. Franc. t. 111.pag. 696. novam editionera a docto viro Henschel su-
c Vulgavit Mabillonius in Aclis SS. ordinis sancli timque
sceplam, voc. Adramire.
Benedicli, sect. m, part. n, pag. 5S9, et accuratius 8 Notaveratin priore edilione Mabilloniuscereurii
irbro vi, de Re diplomaiica, pag. 473; iterum edidit sigillum huic chartae affixura fttisse. Ciijus fragmen»
J083 SiECUL. VII ET VIII ECCLESIASTICA MONUMENTA. 1084
III. A parte fisce nostri, requerire nec exactare peuetus
Dipioma CldsdoveiIII, regis Francorum, quo immu- non presumatis. Vidite ut aliud ob hoc non faciatis,
a leloneismonaslerio sancti Dionysii con- se gracia nostra optatis habiri propicia.
' nitalem
ceditet confirmat' (ann. 692). Aghilus jussus recog c. (Locus sigilli.)
Chlodoveus, rex Francorum, vir inluster. Dum Datum qod licit minsis Junius dies quinque, anno
ante hus annus proavus noster Dagobercthus, con- secundo rigni nostri, Noviento feliciter.
dani rex, solidus cento exiraiis de Massilia civetate,
IV.
sicut ad cellario flsci potqerant esse exactati ad ba-
sileca b peculiaris patronj nostri dorani Dioni- Diptoma ChlodoveiIII, regis Francorum, quo eom-
tmtationem apnrobal quondam stalulam inler Chil-
sii, ubi ipsi preciosus in corpure requiiscit, et ve- dericum regem et abbatem monasteriorum Stabu-
nerabilis vir Chaino abba preesse viditur, per sua lensis et Malmundariensisd (ann. 692)
precepcione concessissit, et parens noster Sygeber- Cblodoveus, rex Francorum, iiilustriHericoJCha-
cthus, seo et habuncoli nostri Chlotharius et Chyl- ravjo] duce et Chareieivo [^rico] coniiti. Quotiens
dericus, eciam et genetur nosler Theudericus condam inler anterioruni reguro celsitudinem et congrega^
rigis, pereorum percepcionis hoc ibidem dinuo COn- tione sancta monachorura pro inslrumenta cartarum
cesserunt vel confirmaverunt; et taliler in ipsas pre- B de qualibet re facta fuerit commutatio, oportet
cepcipnis videtur habire insertum, ut tam in ipsa scripturarum seriem inter partcs per noslram prae-
Massilia, quam et per reliqua loca in rigna noslra ceptionem couUrmare. Ideo vir apostolicus et pater
ubicumque telleneus, portaticus, pontatecus, rotate nosler Papolinus [Papolenus], cpiscopus, cleiiientiam
cus, vel reliquas reddebucionis a^judicebus publecis regni nostri suggessit eo quod domnus noster et
exigebatur, de carradeci qui hoc inferrire vidinlur, avunculus Childericus, quondara rex, una cum ante-
ad missus ipsius basileci nullatus requereritur nec cessore suo domno Remaclo, episcopo quondam,
exegirilur, nisi lioc in omnebus annis syngolis habi- suis monacbis, ubi ipse ad monasteria Stabulaeho et
rent concessum; ideo per presenli urdenacione vobis Malmundario et [Stabulaus] custos esse videtur, lo-
omnino jobemmus adque super omnia demandamus, cella aliqtia commulassent. Unde et accepit pars
ut quoraodo'missi ipsius basileci domni Dionisii vel domni et avunculi nostri Childerici, quondam regis,
memorato Cbaenone abbali ad vos vinerint, ipsus locellura cui nomen Alhelasis, cum homiuibus ibidem
soledus cento exemtis secundum consuetudinem in commanentibus, et omne peculiare eorum vel terras
cellario absque ulla raora vel delacione; juxia quod eorum, quas excolere videntur, his nOminibus • Ra-
urdo cadaboli fueril, eis omnemodis dare et adin- defrido cum nepolibus suis; Bertranno [Bertramno,
plire faciatis: et de ipsa carradeci qui hoc inferrire C Adelino], Gisfloberto, Aganulfo, ilem Radefrido, Si-
vedintur, nec in ipsa Slassilia, nec per reliqua loca in gofriilo, Rigoberto : pro ipsa re in commutatione
rigna, Deo propicio, noslra, nullo telleneo, nec por- ipse pontifex accepit de fisco nostro locellum qui
tatico, nec pontalico, nec rolalico, nec nullas redde- dicitur Maipa, cura hominibus ibidem coramanenti-
bucioois, necvos,junioris vestri.nec quislibet de bus, his nominibus : Athelino, Albode et Vinegario,

lum, crinila facie impressum, adhuc exslat. [Vide N.
de Wailly, Elementa palmographim,t. II, pag. 377, et
sigillorum tah. A, n. 3.]
• Bis hoc dlploma edidit Mabillonius ex autogra-
pho [nunc in Archivo regni, K, scrin. 3 asservato]:
prima vice, inier instrumenta arl Acta SS. ord. S.
Bened. iUustranda.t. lV,pag. 860; iterum libro vi De
re dipl. pag. 474. Ex endern autographo illud exscri-
Felibianus, Hist. abb. S. Dion. prob. pag. 12.
Ssil
lecuderunt Cointius, Ann. t. V, pag. 276, ex priori
ditione Mabillonii; Colleet. script. rer. Frane. t. IV,
pag. 669, ex posteriorl; nos ex lpso autographo di- _"
iigentjus collato edimus [ad cujus fldem novam insti-
tuit recensionera A. Teuletj. Solcecisvocibus et men-
dis ouinis generis referta est charta, qusc Cointius
emendare conatus est.
b Pro vocibus ad basileca, legerat primum Ma-
billonius abbas lleca, Acla SS. ubi supra, quod
Cointium fefellit. Hinc enim arbitratus est admit-
tendum esse abbatem S. Dionysii nomine Ilecam,
qui in omnibus hujus monaslerii abbatum catalugis
desideratur. Sed veram leclionem curis posterioribus
feliciter asseculus est Mabillonius, de Re dipl., ubi
supra, scilicet ad basileca; unde lleea abbas inter
flciitias oranino amandandus. Posteriorem
Sersonas
labillonii lectionem conlirmat Felibiani editio ad
fidem autographi.
« Notat Mabillonius, Acta SS. ubi supra, hoc loco
exstitisse subscriptionem cancellarii, sed quam fate-
tur, et merito, se iegere non potuisse.
4 Ediderunt Henschenius in tribus Dagobertis,
pag. 148, Maftenius in Amplissima collectione, t. II,
col. 14, uterqueex arcbivis Stabulensibus; Cointius,
Annal. t. IV, pag. 286, ex Henschenio; Bertholetus,
Hist. Luxemb. prob. pag. 22, et Collectores scripto-
rum rerum Francicarum. t. IV, pag. 669, ex Marte-
nio. Nos ad fidem Martenii recudimus. [ Nonnuilas
varietates lectionis, quas mecum humanissime com-
municavit vir doctus de Reiffenberg, ex codice reghe
bibliothecae Bruxellensis, etsi non magni momenti,
inter uncos exscribendas curavi. ] lustrumentum
comrautationis inter Childericum II et Remaclum,
hoc diplomate confirmatum, hodie non exslat,
quod sciamus. Papolinus seu Pabolenus [aut, ul in
codice Bruxellensi, Papolenus] qui contirinationem a
Chlodoveo III impetrat, episcopus siraul dicitur et
cUstos monasteriorum Stabulensis et Matmunda-':-
riensis. Sic et Remaclus, unus ex ejus antecessoribus,
iisdem abbalis et episcopi nominibus simul appella-
batur; imo, si Martenio credimus, id veteris mo-
ris fuit, ut abbates quorumdam monasteriorum
episcopi ordinarentur, absque ulla cerla et deter-
minata dioecesi ; quem morem ad nonum usque
sseculum in monasteriis Stabulensi el Malmunda-
riensi viguisse probat, Ampliss. col. lect. t. II,
praelat. pag. 3. Hanc autem causam aperit, sci-
licel, ut juniores monachi a suis abbatibus sa-
cros ordines susciperent, nec ordinaliopwn occa-
sione extta raonasteriiun discurrerent.
 1085 REGUM PRIMJE STIRPIS FRANCORUMDIPLOMATA. 1086
eum terris quas excolere videntur, et omne peculiare A ipsum monasteriura s«b omni immunitate per suam
eorum, ut hsecpars ipsi pontifici ei suis ntonachis auctoritatem concessisset, et hoc postea avi nostri
in perpeluQ tempore debeant permanere. Inde et Cblotarius et Dagobertos, seu et Cblodoveus, nec
commulalionemipsiusprincipis tum a suis manibus non itero Chlotarius, quondam reges, vel domnus et
poboratam, nobis in praesenti ostendil relegenda; genitor noster Theodericus, quondam rex, per eo-
qupd pro firmitale studuimus petitiones eoruro ple- rura auctoritates ipsorum manus roboratas ipsl mo-
niu>circa ipsa monasteria vel congregationem san- nasterio boc corifirmassent ; und# et ipsas praece-
Ctam conArmaripraeceptum.Cui nos hoc beneflcium plioncs se ex hoc prse manibus babere afflrmant. Et
prseslitissevel conlirmasse, ac in omnibus conces- hoc circa ipsum monasterium nullo inquietante ad-
sisse cognoscile. Praecipientes enim ut, quicquid serunt conservari; sed pro totius rei munimine po-
constat per inspectam ipsam conimutationem ipsius stulat ut hoc nostra auctoritas in ipso monasterio
principis juste et rationabiliter inter ipsum et glo- plenius debeat observari : quod nos pracsiitisse et
riosum domnuin Remalgum,jam diclum ponliflcem, gcneraliter confirmasse vestra non dubitet magnitu-
fuit comrautaium aut concarabialum , lam terris, do. Quapropter per prxsentero prscceptura juberaus
curtilibus, casis, campis, pralis, silvis, aquis, aqua- Ut. sicut per auctoritales suprascriptorym principum
ruinve decursibus, mancipiis, sediDciis,et reliquis B leguutur, et usque nunc fuit observatum, ueque vos,
rebus atque corporibus, doranus et pater noster Pa- neque juniores veslri, neque successores vestri, in
bolenusadpartemjamdictam Stabelascho [Stabelaco] curles ipsius monaslerii, neque ad causas audien-
et Malmundarioper nostrum prsecepturopleuius con- dum, neque ad freda exigenda, nec mansiones requi-
iirmato, perennis temporibus habeat conlirraatum rendo, penilus ingredere nori prscsumatis, nisi per
atque stabililum [atque indultum]. Et, ut hsec praece- liincauctorilatem flrraatamipseabbasuccessoresque
ptio nosiris et fuluris temporibus firmjorera obtineat ejus in causis ipsius roonasterii ibi Deo famulantes,
vigorem, manus noslrae signacula subter eam decre- quod ad prsesensrationabiliter babere videntur, aut
viraus adfirmare. a Deo tiraenlibus borainibus ibi fuerit additum vel
Signum Chlodovei, gloriosissimi [gloriosi] regjs. augmenlatura, sub omni irarounitate, inspectas ipsas
Rex Francorum prseccpcionessupra memoratorura principum, quas
Data quod fecit mense Junio xxv, anno secundo se prae raanibus habere afflrmant, valeanl haberc,
regni nostri, Namucno ° recognovi. lenere, possidere, et ibidem ad ipsum locura san-
ctum per hanc auctoritatem nostram lioc quod est
V. firinalum perenniter proflciat ad augmenlum, ut
Diploma ChlodoveiIII, regis Francorum, quo immu C poiius delectet eis melius pro stabilitale regni nostri
nilaleselprlvilegia monasteriiAnisolcnsis cnnfirmat, Domini miserieordiam exorare. Et, ui hscc petitio
a prmdecessoributtuis concessa>'(ann. 692).
nc-stra firmiorem obtineat vigorem, roanus nosirae
Chlodoveus,rex Francorum, vir inluster, omnibus signaculis subter decrevimus adflrmare. Chfodoveus
agentibus prsesentibus et futuris. Si pelitionibus sa- rcx. f Data Kal. Scptemb. anno u regni nostri,
cerdotura, in quo, pro opportunitatibus ecclesiarum Compeudio.
vel monasteriis noslris, patefecerint auribus, liben- VI.
ter audimus, regiam consuetudinem exercemus, et DiptomaChlodoveiIII, regis Francorum, quo villam
nnbis ad mercedem vel slabililatem regni nostri Nocilum, monasterioSancli Dionysiiab Angantrude
confidimus. venerabilis concessam, in plaeilo asserit ° (ann. 692).
pertinere Ideoque Ibbolenus,
abba de monasterio Anisola, quaeest in pago Ceno- Chlodovius, rex Francorum, vir inluster. Cum nus
mannico, in honore peculiaris nostri patronisque pii in Dei nomene Lusarca, in palacio nostro, una cum
Carilephi confessoris constructus, per missos cle- apostolecis .viris in Xpo palrebus nostris, Sygo-
menliae regni nostri detulit in notiliam, eo quod frido, Conslantino, Gribone et Ursiniano, episco-
cbosobrinus noster Guntramnus, quondam rex, ad pisd; necnon et inlustribus viris, Ragnoaldo, Norde-
Collectores scriptorum rerum Francicarum vo- confirmatum ; sed id nondum publici juris factum
cem recognoviexpunxerunl, et vorem Namuchoac- fuil. [Iloc parvum chartularium in Cenomanensiar-
ceperunt pro loci nomine ubi diploma datum fuit, cliivo fruslra qusesiliiraesl.]
quod alias Namuchum et Namurcum eflerlur, vide c Tvpis mandavit Mabiilonius inler Acta SS. or-
Vales. not. Gall. verbo Namucum. Quo autem spon- dinis S. Benedicti, soeculom, part. u, t. IV, pag. 558,
sore leetionem receplam emendaverint non docent. ex autographo, et iierum libro vi De re diplomatica,
Vox Namucho noinen hic videtur referendarii seu pag. 474, ex eodem autographo [nunc in Archivo
notarii, ad majorem inslriimenti fidemsubscribentis, regni, K, scrin. 3], accuratius, ut ipse docet. Ex hoc
quod evincit vox recognovi, quara ex coiijectura ipso autographo, Felibianus, Hist. Abb. S. Dion.
amandare non licuit. prob. p. 13; edidit. Recuderunt ex Mabillonio,Coin-
b VulgavitMartenius, Ampliss, collect. 1.1, col. 8, tius, Annal. t. V, pag. 274, et Collectores scripto-
ex chariulario Anigolensi; recuderuni Collectores rum rerum Francicarum, t. IV, pag. 671. [Vir clarus
scriptorum rerum Krancicarum, ex Marlenio, t. IV, de BreqtTignymonitum voltiit iectorem se in hoc
670. Theodorici III diploma hic laudatum edi- placito recudendo autographi leclionessecutum esse.
Sage
iinus alibi , sub anno 674; alia vero quae Nonnulla tamen ex nova recensione restituenda A.
ibi memorantur hodie latent. Mabillonius, Annal. Teutet restituit.]
t. I, pag. 544, ait se legisse, in parvo chartulario <'Nolauda nomina cpiscoporum noroinibusproce-
Anisolensi, prseceptum Dagoberli a Chlodoveo 111 rum prxposiia. Ex episcopis autem hic eflumeratis,
1087 SJECUL. VII ET VIH ECCLESJASTICAMONUMENTA. 1088
herctho, Ermenfrido optimatis; Madelulfo,Erconal- JV Datum sub die Kal. Novembris, anno secundo
do, gravionebus; necnon et Benedicto et Chardoino, rigni nostri, Lusarca, in Dei nomene feliciter.
seniscalcis; seu et Marsone, coraite palati nostro,
ad universorum causas audiendum, vel ricto judicic VII.
termenandura resederimus; ibique veniens venera- Fragmenlum diptomalis ChlodoveiIII, regis Fran-
belis vir Chaino, abba de basilica peculiaris patroni corum, quoprivilegia concessa monasterio Grasel'
lensi Ab Aredio, Vasionensiepiscopo, confirmat
nostri domni Dionisii, ubi ipse preciosus in corpure c (ann. 692).
requiescit, adversus inlustris Deo sagrata Angan-
trude, fliia Ebrulfo, relicta lngoberclho quondam, Chlodoicus, rex Francorum, si facta sacerdotum,
suggeribat, dum dicirit eo quod villa nuncopanti quae pro quiete servorum Dei ad loca sanctorum
Nocito, sitam in pago Camiliacinse, cura omni rae- pnestiterunt, per nostris oraculis confirmamus, no-
rito vel adjecencias suas ad se pertenenlis vel aspi- stra perenni stabilitate esse confidiraus; ideoque
cientis, quicquid ipse Ingobercthus vel raemorata apostolicus vir domnus Aredius, Vasensisurbis epi-
Angantrudis tam de alote parentum quam de conpa- scopus, missa petitione, clemenlise regise nostrse
rato vel de qualibet adtractum ibidem tenuerunt vel _ innotuit, eo quod monasterium in loco nuncupato
possiderunt, per suum strumentum ipsius abbatis in Grasello, in honore sancti Victoris martyris et sancti
integritatem lirroassit; unde et ipso struroenttim seu Petri, in sua proprietate pro amore Christi xdifi-
et precarium, per quod ipsa Angantrudis pertinen- casset, et partem maximam de facultatibus suis ipsi
cium ipsius abbatis hoc possedibat, in presentem loco per sua instrumenta delegasset; etiam et pri-
ostendedit religendas eas relictas; sed, dum memo- vilegium, cum pluribus Pontificum, inibi flrmasset
rata Anganlrudis ad presens aderat, interrogatuiu vel concessisset, ut quidquid ibi ab ipso domno Are-
ei fuit, se ipsa villaNocito memorato Chainone ab- dio, vel pro Deo a quocumque homine, seu de col-
bali vel ad partes basilice sui Sancti Dionisii(irnias- lecta populi, vel de quolibet recto attractu erit col-
sit, aut se autur exinde adesse volibat; sed ipsa lectum, absque ullo irapediraento pontificum, vel
Angantrudis in presenli taliler fuit professa, quod archidiaconorura aut clericorum Vasensis, vel cujus-
memorala villa Nocito, una .cum omne merito vel libet alius ecclesise, perenniter congregatio ibi consi-
adjecencias suas ad se aspicientis vel perlinenlis, stentium quiete deberet possidere, et sub regula
quantumcumque ipsa vel jogalis suos lngoberclhus sancta, per instituta Patrura ibidem deberet regi vel
de qualibet adtractum ibidem tenuerunt vel possi- conservari; et, si abbas de ipso sancto loco migra-
derunt, memorato Chainoni abbali vel basileci sui (p verit ab hoc seculo, non aliunde, sed, sicut decet et
6ancti Dionisii per ipso slrumentum firmasset, et digniias et ordo poscit, de ipsa congregatione quae
ipso struinentura vel precarium ob hoc fieri rogassit; in eo habetur monasterio, eligeretur alius abbas,
et aulur contra queinlibet exinde aderat, et inantia absque ullo prsemio, absque rixa, a lola eadem con-
adesse disponibat; proinde nus taliter una cuni gregalione, vel a meliori et sanctiori parte ejus; et
nostris procerebus constitet a decrivisse ut, dum cum consilio Vasensis urbis episcopi, et voluntate,
inluster vir Marso, comis palati nostri, lestimuniavit et benedictione, suscipere deberet dignitatem; et
quod haec causa taiiler acla fuissit denuscitur, jo- quod ejusdem civitalis episcopus, si aliquando opus
bemmus ut memoratus Chaino abba, vel pars basileci esset, propter desidiara negligentiamque ab eadem
sui sancti Dionisii, iisa villa Nocitouna cuni omnem congregationepropellendam, adjunclis sibi sacerdo-
merito vel integritale sua, inspecta ipsa slrumenla, tibus abbatibusque spiritualibus, ipsum monasteriura
sicut per ipsas declaratur, absque repeticione, me- deberet adire, et paterno affectu fratres qui ibi es-
morata Anganlrude vcl suis heridebus, omne lem- sent ad consuetum regulse tramitem admonendore-
pure habiant evindegatas : et se ipsius Chainone vocare, el quod idem episcopus sine prsemio
abbati vel successorebus suis seu agentis basilice nihilque ipse pontifex neque majoris potestatis ali-
inantia fueril necessitas, memorata Angantrudis vel quis, ipsius civitalis vel alius loci, cujuscumque or-
heridis sui in auluricio eum exinde contra quera- dinis persona, contra tenorem decreti ipsius deberet
libet sludiant defensare. Chlodoinus b recognovit. venire, aut quicquam altemptare vel comigere.
(Locut sigilli.) Audita ilaque ejus petitione preceque suscepta

Sigofrilus Parisiensi Ecclesiseprsecrat, Constantinus Felibianus vero, pro vocibus Chlodoinutrecognovit,

Bellovacensi, juxla Mabillonium,ubi supra, et Coin-
tium. Ursinianumconjicit MabilloniusAmbianensem
sedem tunc occupasse, cui adstipulatur Nova Gallia
christiana, t. X, col. 1156. Hujus vero, sicut et Gri-
bonis, quae fuerint sedes ignorat Coinlius.
* [Hanc vocem ex autographo addidi.]
b Sic posterioribus curis Mabillonius,qui priinum,
pro nomine referendarii Chlodoini, nomeu Chiodovei
legerat, mendose, ut fatctur, de Rc dipl. ubi supra.
legebat Chlodoviusrex subscripsi.
« Fragmentum hoc subjecit Mabillonius, Annal.
1.1, pag. 700, chartse Aredii pro monasterio Grasel-
lensi, qiiam ChlodoveusIII confirmavit diplomate,
cujus partem quse superest hic exhibemus. Recu-
derunt Boyerus, Hist. Vasion. prob. pag. 3, et
Collectores scriptorum rerum Francicarum, t. IV,
pag. 673. ChlodoveusIII regnum incboavit anno
Ch. 690 aut 691; unde hoc diploma, notis clirono-
logicis deslitutum, circa annum 692 collocare fas
fuit.
 1089 ~ REGCM PRIM/E STIRPIS FRANCORUMDIPLOMATA. 1090
VIII. J Pannichio fuit concessum, vel hoc moriens dereli-
A
Diploma Childeberti III, regis Francorum, quo,> quid, et ad fisco noslro fuil revocatum; nihil exinde
Villam Naptiniacum tancti Dionytii monasterio contradicere, nec de parti ipsius domni Dionisii roi-
eoneedit (ann. 695.) nuare, nec abstrahire, nec nulla calomnia ob hoc
Childeberthus, rex Francorum, vir inluster. Crea- generare penilus non praesumatis, nisi predicta villa
tur omnium Deus delectatur oblacione fedilium, li- Napsiniaco, cttm omni merito vel integritate sua,
cet ipsi cunctis domenatur: sed vult ut quod dedit; hoc est terris, domebus, edificiis, accolabus, manci-
in oninem potestatem ejus climencia dibeat piis, viniis, silvis,|campis, pratis, pascuis, paccoliis,
dire precipui saecoU divetis, ut quantum amplius vi-. praesidiis, aquis aquarumve decursibus, farinariis,
dintur possedire, tantum magis oportit inpendire. vel reliquis quibuslibet beniticiis utriusque genere
Idioque cognuscat magnitudo seu hutilitas vestra, sexsus, rem exquisita, quicquid dici aut nomenari
quod nos villa noncopanli Napsiniaco in pago Bito- potest, memoratus Chaino abba aut successoris sui,
rico, cnm omni merito vel adjecencias suas, quem vel pars predicti basitici domni Dionisii, aut congre-
apostholicus vir domnus Godinus, Lugduninsis urbis gacio ibidem consistencium, ex nostro munere lar-
episcopus.de partiaecclesiae sue, pro alia villa non- getatis omni tempure sub emunetatis nomine valial
copanti vUla Orbana, tempore bone memoriae ger- ** * esse concessum adque indulthum: ita ut, dum
ipsa
mano nostro Chlodovio, condam rige, ad parti fisci congregacio volomtario urdine ipsus solidus docen-
in conmutacionis titulum visus fuit dedisse, et po- tus, quod de saccello publico, seu et ipsus solidus
stia de fisco inlustri viro Pannichio fuit concessum, cento eximtis, quod de ipsa Massilia annis singolis
et post discessum predicto Pannichio ad parli iisci in lumenarebus vel in alimonia consuetudinem,
nostri fuit revocatum: hoc ad basilica pecoliaris juxla quod anterioris rigis hoc ibidem cinsiverunt,
patroni nostri dorani Dionisii; ubi ipsi praeciosus habuerunt recipendi; pars fisci nostri ipsus solidus
domnus in corpure requiescit, vel ubi venerabelis . trecentus in saccello nostro perennis temporebus
vir Cbaino abba preesse videtur, plina et integra debiant recipire, et ubi fuerit jussum debiant dispen-
gracia pro mercidis nostre augmentura visi fuimus dire: et nulla reclamacio nullo umquam tempore de
concessisse: et congregacio ibidem consistencium parti ipsius basilici domni Dionisii, ad fisco nostro
solidus docentur, quod de sacello publico annis sin- nec ad successoris nostrus non perveniat, et predi-
golis ibidem fuit consuetudo in alemunia vel in cta villa Napsiniacus ad ipso sancto loco perenniter
lumenarebus ipsius sancti loci de palacio dandi; seu proficiat in augmentis, unde ipsa congregacio pro
et solidus cento eximtis, quod de Massilia civetali ,_ stabelitaterigni vel salute patriae, Domini misericor-
judecis publeci ad missus ipsius basileci consuetu- diae jugiter debiant exorare. Et taliter praecipemus
dinem habuertml dandi, pro eo quod ipsa villa flr- ut pro mercidis nostre augimentum vel stabiietate
missimo jure pars ipsius domni Dionisii perenniter circa ipsa basilica domni Dionisii vel nostro palacio
debirent possidire, ad parti fisci nostri relaxsassint. pertenenli, duas praecepcionis uno tenure conscri-
Idio per presenlem precepcionem decernimus urde- ptas exinde fleri jussimus, una in arce basilice
nandum quod in perpetuo voluraus esse mansurum, Sancti Dionisii resediat, et alia in tessaura nostra.
ut neque vos, neque junioris, seu successoris vestri, Et, ut hec precepcio firmior habialur vel per tem-
nec quislibet, ipsa viila Napsiniaco, cum adjecencias pora conservintur, manus nostre subscripcionebus
suas, vel quod ibidem aspicire vedintur, de quic- subter eam decrivemus roborare.
quid pars ecclisiae Lugduninsis civetalis ibidem Cbildeberthus rex subs. Vulfolaecus jussus optol.
possidet, vel in conmutacionis lituluni pro ipsa villa (Locut tigilli.)
Orbana fuit ad partem fisci conlatum, et ipsius Dat. quod fic. mins. Decembris dies xm, anno

* Specimen hujus diplomatis seriincidendum cura- tis speciminibus, curante Mabillonioaeri incisis, has
vit Mabillonius, De re diplom. pag. 382, et lotum _" discrepanliasagnovimus.Mabillonius vero.de Redipl.
diploma ex autographo fnunc in Archivo regni K, " suppl. pag. 23, contendit, nedum hsec dispariias
scrin. 3] vulgavit libro vi De re dipl. pag. 476. Feli- ofhciat auctoritati diplomatis, omnera potius fatsi
bianus ilerum, Hist. abb. S. Dion. prob. pag. 14. suspicionem amovere. Si enim, ait, a falsario effictum
diploma iniesrum ex autographo edidit. Recuderunt fuisset alterutrum chirographum, studuisset ut utro-
Germonius, De veL reg. Fr. dipl. t. I, pag. 319, et bique eadem appareret forraa. Addimus, quod duo
Coilectores scriptorum rerum Francicarum, t. IV, cbirographa intricatissimis linearum ductibus eadem
pag. 673, ex Mabill.; nos autem ad fidem autogra- manu exarata, cum inter utrumque septem anni
plii [nova recensione ab A. Teulet instituta]. Germo- effluxerint, aliquara inter se diversitalem possunt
nius diplomatis sinceritatem elevare conatur; non exhibere, absque suspicione falsi. Unde diploma de
quod in ipso diplomatis contextu aliquid deprehen- quo agimus, nullo alio arguraento irapetitum [ et
dat unde ialsum arguat, sed quia collata Wlfolaeci specie evidenter germanumj, minime supposilitiis
referendarii subscriptione, hmc diplomati subjecta, annumeranduni censemus. Ipsum luentiir synchro-
cum aUa ejusdem quae apposita est ad calcera di- nismi. Anno enim primo regni Childeberti III, Godi-
plomatis Theodorici 1H, quod collocavimus sub nus Lugdunensi Ecclesise, Cbaino S. Dionysii mona-
anno 688, tam diversae ipsi visse sunt chirogra- sterio praeeraut, quod diplemati consonat. Childeber-
phariamm tesserarum formae, ut eadem manu neu- tus III regnum auspicatus est circa mensem Martium
tiquam exaratas fuisse judicaverit, suffragantibus anni Christi 695. Cum hoc igittir eodem anno eon-
magistris exercitatissimis in secernendis sci ipturis. cordat mensis Deceinber anni i regni hujus
Pios quidem, diligenter inspectis utriusque diploma-
1091 S-rllCOL. VII ET VIII ECCLESIASTiCAMONUMfiNTA? 1092
prifno rigni nostri, Conpendio villa noslra, in Dei A rico, quicquid antedictus genetur suos Ibbo in jam-
horiiene feliciter. dicto loCofenuit vel mofiens dereliquid, omne tem-
IX. pore habiat evindecatum : et se «ecessetas ipsius
Pldctlum Chitdeberti 111, regis Francorum, quo Ihinonis abbatis aut heredis suosfuerit, ipsi Bottiia-
lotuni Hofdinrum cltth ecclesiis ibi Constniclis in rius clirecus aut heredis sue in autoricio eus esto-
pago Beilovacensi. Hainoni, abbati sancti Dionusii, diant defensare. — Svehinus
asserit a (ann. 695,) recognovit.
(Lorus sigilli.)
Ghikleberlhus, rex Franeornm, vir inluster. Cum Datum sub die x Kalcnd. Januar, anno primo
nos, in Dei nomene, Conpendiom in palacio hoslro
rigni nostri, Conpendium, in Dei rioraine feliciter.
w>» cum noslris fedelebus resederemus, ibique
veniens inluster vir Aigobertus, menesterialis noster, X.
ia causa venerabile viro Hainone, abbatede basileca Diploma Childeberti III, regis Frdricdrtim, qito im-
dowroiDiuninse, ubi ipsi ipsa b preclosus in corpore munitales concedit monasterio Tusenis - Vnttis
c (unn. UU6)
requiiseil, snggerebal eoqod arrteos annus, qando
genetur noster Theudericus quondam rex, partibus Childebefthus, rex FrancorUm, vir mlusfef. Ri-
Auster hostileler visris fuit ambolasse; homo no- n ctura esse censimus, se peiicionibds sacerdotum, qui
mene' Ibfco quondam, nuHalerWisibidem ambolasset, pro affectum eclisiarum perlenit, effectuae mancipa •
et c4>hoc solidos sexcentus fidem ficissit, et pro mus, vel qui ab ipsis ibidem de qtialibet adtraclum,
ipso ibbone ipsi Haino abba ipsus solrdos sexcentus, fuit additum vel conlatum, per fioslris oracolis robo-
enm roganti, pro ipso conposuissel, et pro ipsus ramus, qualiter postmodo et datoris mercis perma-
solrdos sexcentus porcione sua in loco noncopante niat, et nus pro prislilum beneficium opinio bonis
Hordinio in pago Beltoacense, ad integrum Unacum et premium sempelernum adcriscat. Idcircum
irtas ecciesias ibidem' constructas, quicquid ibidero venerabilis vir Magnoatdus, abba de mdnastirio Tu-
sna fuit possessiov ei pro suo estrumentum delegas- sone-Valle, que est in pago Camliaciacinse, quem in
sel vel lirmasset, Sed dum filius suos Bottharius honore sancti Diunisiae et sancti Marcelli, quem
clirecus ibidem ad pfesens aderat, inlerrogatum foit avuncolus suus Chardericus, quondatti abba, super
ei, se »psi genetur suos tbbo qondam ipsa porcione rem sua propria edeflcavit, et monastirio sub sancla
stfa in supfascripto loco Hordiinio ipsius Hainoni rigola ibidem constituissit, et ibidem ipso venerabili
atobatiper s»o estrumentum delegasset vel firmasset, vlro Magnoaldo abbali conslituit esse rictorem: sed
sedipsi Botlharitfs eBfecUsiri pfeserill taliter fuit pro^ ipsi vir Magnoaldus abba petiit celsiludinem nostri,
fessos, q«Od Spsigenetuf snos Ibbo ipsa porcione in Q ut quicqttld ab IpsOmonastiriolo tam ab ipso abbate,
seprascflpto foco1 Hofdino sepedicto abbati Hainone quam et ad Deo timentis homenibus, in quibuslibet
per suo estrumentifm delegasset vel firmasset, et au- ribus arjque cofporibfls ibidera fuit aut faefft addi-
eter ei exinde sldefat: et ipsa estrumenta in presenli tum vefl pfofatUfff,unde et precepcione domrio et
estendedit relegenda, et visa eis ipsas esse cognovit. gerietofe nostro Tfieuderico, quondam rege, se ex
ProiBde nos taliler ufia fjrimnostris pfocerebus con- hoc pfe manibus hahire adfirmat, ul nullus judex
sletit decrrvisse', at dum inluster vir Ermenricus, poplicus ad cansas audiendura ve) ffidda exigendum,
eptiraatis nostef, lestfmouiavit, qnod ac causa taliter ibidenrtintroitum nec ingressum haMre non deberit.
acta fuisset denoscituT, jobimus ut memorafus Hai- Quod nus pro mercidis nostfi augmentum conces-
no «bbsi, ipsa pofciorie in Suprascripta loco Hordi- sisse vel pristelisse seO confifmasse cognuscite. Adio
nio cum illas ecclesias, contra ipso Botthario cli- per pfeserite pfeceptum ex hoc decernimus ordenan-
a Ediderunt Mabillonius, de.RedipIom. pag. 477,
pho [ ad cujus fidem novam A. Teulet recensionem
et Felibianus, Hist. abb. S. Dionys, prob. p. 15^ lnsiitoiij.
ulerque ex autojirapho Sandionysiano [ nuiic in Ar- '»[ Sic in autograplio ; hanc vocum repetitionera
chivo regni, K, scrin. 5 asservalo | ; recusum exstat emendaverunt pristini editores. ]
ex Mnbillonio. in Collectione scriptorum rerum U « Vulgaverunt Mabillonius, de Re dipl. pag. 477,
Ffaricicarfifni,toiii. IV, pag. 674: llaino, abbas S. et FelibianUs, Hist.- abb. S. Dion. prob. pag. 19,
Drotrysii, idein est qui fiequenlius dicilur Chaino, uterque ex aulographo (nunc ia Archivo regni, K,
vid. NoV. Gatl. chf. t. Vll, col. 341, cuin scilicet scrin. 3). Recusuin est in Collectione scriplorum
notWenejos asperiofi sono effertur. Childebertus, refum Francicaruro, t. IV, pag. 675. Jam me-
fllins TheodOrici, cujtts nomen prsefertplncitum, rex inoratuin vidiraus monasterium Tusonis-Va/lis in
est qui biijtis noniinis terlius fuit. Belluin autero inslrumenlo coramutationis cujusdam, ubi no-
memoratum, in Austrasise parlibus geslum a Theo- inine Tucionts-Vallis appellatur ; ibi etiam merao-
doficO,inielligendum est de beilotheodorici III con- ria est Magnoaldi, abbatis ejws. Hic vero condi-
tra Dagobertura II, cujus nientio lit, ut rccte mo- lum dicitur uionasterium prsefatum a Charderieo
nuil Pagius, in Baronium, t. III, pag. 77, n° 7, iu abbate S. Diowysii, et ab ipso commissum abtiati
Vita S. Salabergse inter acta SS. ord. S. Bened. Magnoaldo regandum; uftde ronjicit Mabillonius,
t. II, pag, 408, n. 13, non vero de bello inter eUrn- Annal. t. lt pag. 013 et 542, illud fuisse alibatfte'S*
derii Theodoricum et Pipinum, neque eniia proceres Dionysit subje lum, sed falctur iia evauui-se, ut qno
Childeberli qui placito adfueiunt, Pipini clicntes^ loco positnm fuerit modo sit iiieonpertuiti, rtisi ibi
rataiii uabuissent mullam de qua in hoc instrumento exstiierit uhi nioilo Cislercicnsis abltalia Vallis B.
agitur, Ibboni irrogatam eo quod Ibbo contra Pipi- Mariae. Edimus ad lideni aulographi cereo sigillff
nuni hostititer non ambulasset. Haec charta sigillo muniti (quocmn texium denno eoffutlil A. TeUtet)',\
cereo adhuc vallata esl • quam edimus ex aulogra-
1093 REGUM PRIMiE STIRPIS FRANCORUMDIPLOMATA, 1094
dum, quod in perpetuo volumus esse mansurum, ut. A nostri suggessit eo quod agentis inlustri viro Drogone
neque vos, neque junioris, seo successorisque vestri, filio, itemque inlustri viro Pippino, majori-domus
nec nuUus quislibet ex judiciaria potestate qnoque nostro, curte basileci sui nuncopanli Nocito, que
tempore accinctus, in curtis vel villas ipsius roona» ponetur in pago Camiliacinse, qui fuerat Gaerino
stiriae, taro de quod ibidem presenli teropere est condam, et de flsco per precepcione domno et gene*
firmatum, quam quod inantea tam de ipso vir Ma- ture nostro Theuderico, condam rige, ad ipso mo-
gnoaldo abbate, quam et de reliquis Deo tiinentts - naslhirio fuerat concessa; ipsi agenlis memorato
homenibus, in quibuslibet ribus adque corporibus, Drogoiie malo urdene de potestate ipsius Magnoaldo
ad causas audieudura, vel fridda exigendtim, seo vel monastliirie sui tuilissent vel abstraxsissent, seo
naneionis aut paratas vel qualiscumque retribucionis et raancipia, pecunia, vel reliquas ris quampluris
quod fiscus noster exinde accidere aut sperare po- exinde naufragiassent vel ilevastassent. Intendebat
tuerat, judiciaria potestas nec nostro tempofe, nec ae contra ipsi Drogus, eo quod socer suos inluster
successoribus rigibns, ingressnm nec inlroitum pe- vir Bercharius condam, ipsa villa de ipso Magnoaldo
nitus habire presnmmat, nisi quicquid fiscus noster concamiassit, et eidem justisseme ad parlera conjiige
exinde sperare potuerat in luminaribus ad ipso mo- sui Adaltrute ligibus reddeberitur. Intendebat ae
Basliriolo vel ad ipsis monacbis qoi ibidem frequen- B contra ipsi Magnoaldus, quasi conlocucione et conve-
ter veduttur officium fungire, inspecta ipsa preee* nencia exinde apud ipso Berchario habuissil, ut
pcionedontnoetgenetorenosUoTbeuderteoquondara ipsa inter se conmutassent : sed lioc numquam
rege, seo et nostro preceptum plinios in Dei nomitie ficissent, nec de ipsa curte ipsi Bercharius mano
eontirmatum debiat in augroentis jrofeetseere, untte vestita numquam habuissil, nisi inalo urdene, per
nrercis nostra apud Domino retributire perennis forcia et inico ingenium ipsi agentis predicto Dro-
temporibus debiat convalere, et ad ipsa congrega- gone de potestate sua abstraxissent. Interrcgatmn
cione delictit pro stabilitate rigni noslri Jugiter de- est ipsius viro Drogone, quatenus intendebat quod
precare. Et, ut hsec precepcio iirmior sit, manus exinde socer suos concamraio apud ipso Magnoaldo
nostri subscripcioaibus sub:er eam decrevimus ro- flcissit, se talis epistulas conraucationisexinde inler
borare. (Lecussigilli.) se Ucissent, alit se ipsas in noslri presencia presen-
Childellerlhus rex subse. Nordeberthus opt. Da- tare polibat. Sed ipsi slrumentura exinde nullatenus .
tun» quod ficit «iiinsisAprilis dies octo, annum se- presentavit, nec nulla evidenti potuit tradere racio-
euaditM rigrii noslri, in Dei noraine, Noviginto ne, per quod ipsi Bercharius ipsa habire debuissit,
feliciter. nec per quo urdene ipsa ipsi Drogo ad parte conjuge
XI. G sui nec ad sua habire debirit. Sic ei a suprascriptis
Plaeitum Childeberti III, regis Franeorum, quo villa viris domnis episcopis vel oplematibus nostris, in
Nocilum adjudicatur 1'hunsonis-Vallis monasterio quantum ipsi inluster vir Hocioberclhus, comis pa-
• (ann. 697). lacii noster, teslimuniavit, nuscitur judecasse vel
Childebercthus, rex Francorum, vir inluster. Cum definisse, ut ipsi vir Magnoaldus ipso loco Nocito,
nus in Dei nomine, Conpendio in palacio nostro, urra quantumcumque exinde per precepcione ipsius dom-
cum apostholecis viris in Xpo palrebus nostris An- no et geneture nostro ad ipso monasthirio suo Tun-
soaldo, Savarico, Turnochaldo, Ebarcio, Griroone, sone-valle fuerat concessnm, hoc ipsi Drogus ad
Conslanlino, Ursiniano, episcopis; nec non et inlu- sana mano eum exinde revesiire debirit, et ipsi
stri viro Pippino, majore-domus nostro, Agnerico, Magnoaldus illa fructa, hoc est vinus vel annonas
Antenero, Magnechario, Griinoaldo, optemaiis; Er- aut fenus quod exinde missi sui devastaverunt, et
meniheo, Adalrico, Jonathan, comilebus; Vulfolaeco, Indulgire debirit : quod ita et ficit. Proinde jobim-
Arghile» Madlulfo, domestecis; Benedicto, Erme- mus ut ipsa rem Noeitio, quantomcumque Wjidem
drarano, seniscakis; seo ei Hoeioberclho comite; Gaerhius possidit, aiut undeque ad ipso pervinit, et
palacii nostro, vel cunctis fedifebus nostris, ad uni- ad ipso genetOfe nostro ab ipso monastbirio per
versorura causas audiendum vel ricto judicio terme- D suum preceptura fuit concessuin omne tempore j
nandum resederimus; ibique veniens venerabilis vir contra ipso Drogone et conjage sua Adaltrute, aut
Magnoafdus aftba de monasthirio Thunsonevalte, herides eorum', velcnjusctftoquelibetdepafti eorum,
quem habuncolus suos domnus Cbardericus, condam omne tempore habiat evindecatum adque helitia-
episcopu», 6uo opere edeficavit, elimenciae rigni tum, et sit inter ipsis in postmodom ex ae re subiia
Esstat, ad fldero autographi (niinc fn Archivo 2" Chardericns, qui alias, vide praeceptmn Childerici
regni, K, scrin. 3, asservati, quorum lextum denuo deTusonis-ValTe (col. 1092, supra) solo abbatis titulo'
contulit A. Teufet), apud Mabill. rie Re dtpl. p. 479', insignitur, hic appellatur,episcopus; cujus autem se-
et Felibianum, Histor. aftb. S. Dion. prolt. pag. 17; dis, id sibi iiicomperlum ait Mrbillonius; alii conji-
recusuln m Collectione scriptorum reriim Francica- ciunt Bellovacensem sedem occupasse. Sed supra
rum. t. IV, pag. 67 1, ex Mabillonio. Hsec praecipue drximus, pag. 225, majoruiri monasteriorum abbates
notanda monet Mabillonius in hoc placito : 1° Ber- aliquando ad episcopalem dignitatem erecfos fuisse,
charius Adaltrutoevir dicitur, et socer Drogonis, quod nrilli sedi addictos; 3° Formulara ad vicem... jussus
pugnalcum clironico Fontanellensi, c. 7, et Anna- recognovit, in Merovingicofum diplomatum recogni-
libus Metensibus, ad ann. 693, ubi Adaltrudis, uxor lionihus rarissime legi docent MaDilVontuset Colle-
Drogonis dieitw fiUa Wafathenis el Anslledis; ctores scriptorum rerum Franciestrrim, ulii siipra.
' • S-.':i
 1095 - S-rECUL. VII ET VIII ECCLESIASTICAMONUMENTA. 1096
causacio. Aigobercthus ad vicem Chaldeberclho A / manus nostris subscriptionebus subter eam decrive-
jussus recognovit. (Locus sigilli.) mus roborare.
Daluni quod ticit minsis Marcius dies xiv ", anno Childebcrtbus rex, subscripsit. — Vulfolaecus °
tercio regni nostri, Conpendio, in Dei nomine, jussus optoiit.
felieiter. Dalum quod ficit ntinsis Abrilis diaes tres, anno
XII tercio -rigni nostri, Conpendio, in Dei nomene, feli-
citer.
Diploma Childeberti III, regis Francorum, quo Par-
thenoni S. Marim Argentolii conceditsilvam Cornio- XIII.
letum b (ann. 697). Diptoma Childeberli III, regis Francorum, quo donum
Childeberthus, rex Francorum, vir iniuster. Se ab Ephibio collatum Ecclesim Viennenti confirmat
d (o«n. 697).
oportuna beneficia ad loca sanctorum, quod pro
juvamen servorum vel ancillarum Dei pertinit, Chiklebertus rex, Cseoldo patri et Euphibio ab-
ribenti hanimo prestamus, et hoc nobis ad aeterna bati. Quod poposcistis quia digna est petitio et po-
retribucione pertenire confidemus. Ideoque cognu- slulatio vestra, edictura nostrum de villis de Gene-
scat magnetudo seu hutiletas vestra, quod nus silva cio, el si qua alia ibi pertinent, superscripsimus, ut
nostra, qui vogatur Cornioletus, super fluvium Se- B > quia Viennensi Ecclesise integre cum omnibus suis
quena, in pago Parisiaco, quicquid ibidem a longo tradila sunt, et per votum tuum tibi, Ephibi, coudo-
tempore fiscus fuit, aut iu giro tiuuii, vel forestariae nata, nostra auctoritate semper ibi permaneant, et
nostri usque nunc defensarunt, ad monasthirio quidquid fisco nostro exire inde poterat, totum Deo
Sancti Mariae, Saucli Petri et Pauli, vel citerorum noslro et sanctis Dei apostolis ac rainistris eorum
sanctoruin, que est constructus in villa Argentoialo, permittimus, ut sub imrautalione Viennensi Ecclesise
nbi preest inlustris Deo sacrata Leudesinda abbatissa quod judices requirere poterant, omnes lines et di-
pro mercidem noslri augimentura, vel pro consola- strictus, sive de servis, sive de liberis, in villis vel
cione ancillarum Dei inibe referenti, plena et integra terris vel silvis vel redhibitionibus, sine ullo umquara
gracia visi fuaeraus concessisse. Adeo per presentera tempore maneat, neque ullus judex publicus, neque
precepcione decernemus ordenandum, quod in per- officialis ejus, ad judicandum vel distringendum lo-
petium volemus esse mansurum, ut neque vos, cum ibi habere audeat, sed proficiat omni terapore
neque juniores seu soccessores vestri, nec quislibit ad victus et alimoniara servorum Dei, quidquid ad
de ipsa silva nostra Cornioletum roemorati Leude- nostram gloriam vel ad judices et officiales nostros
sindae, aut soccessoris suas, vel ipsius inonasthiriae pervenire polerat, et utatur jure et potestate sua ex
suae Argentoialo contradicere, nec nichil exinde C hoc Ecclesia Viennensis a nobis sibi concesso. Edi-
ctum hoc ego Childeberlus regoo meo, in anno tertio
minuare, nec nulla calomnia generare non presu-
matis, nisi quicquid superius contenitur. Ipsa silva constitutum roboravi.
ad integrura, sicut fiscus noster fuit, aut foresteriae XIV.
nostri defensarunt, jam dicta Leudesinda, vel pars
monasthiriae suae aut Diptoma Childeberti III, regis Francorum, quo villam
ipsius Argentoiali, congregacio Ardunum cum omni immunitate Ecclesim Cenoma-
ibidem consistencium, omne tempore et nostra in- nicm concessamasserit e (ann. 698).
dulgencia sub aemunelaiis nomene vidiat habire Childebertus, rex Francorum, vir illusler. Si facla
concessum adque indultum ita ut ad ipso sanclo loco' patentnm nostrorum conservamus, nostra perenni-
perenniler proficiat in augimentum. Et, ut hec pre- ter stabilia esse confidimus. Ideoque apostolicus vir,
cepcio firmior habiatur et per tempora conservitur, pater noster in Chrislo Herlemundus, Cenomannicse
An quarta deciraa dies Martii mensis anno tertio scriptori Antiquitalum Parisiensium, ostensum fue-
regni Childeberti 111,aut anno 697, tribuenda sit, rat, ut ferunt Annal. ord. S. Ben., t. VI, pag. 174, a
definire haud facile est, cum hoc inense regnum iu- .r. Jacobo Fouin, priore coromendatario hujus monaste-
choasse Childebertus videaiur, qua autera die in- * rii, labente adhuc sacculoxvi. Monasterium de quo
certura rit. a sanctimonialibus primo habilalura, ut Ie-
b Hoc diploma, teste Mabill. Annal. ord. S. Ben- agitur, gere est iu Nov. Gall. chr. t. VII, col. 507 et seq.,
lom. VI, pag. 174, ibid. append. pag. 656, a viro deinde redaclum in prioratura abbatise S. Dionysii,
clarissimo et doctissimo Claudio Fleury, monasterii ac circa xvi saeculi initia commendatariis prioribus
Argentoliensis priore commendatario, inveutum fuit subjeclum fuit.
iu turre domus suaeprioralis, ubi teraere inter char- c Nomen referendarii, a Feiibiano prselermissum,
tas rejectaneas conjeclura fuerat, litteris Merovin- ex aulographo restiluimus.
gicis exaralum, et sigillo cereo vallatum. Illud pri- d Vulgaverunt Dacherius, Spicil. t. XII, pag. 103,
ntus vukwit Felibianus anno 1725, ex aulographo, ex apographo Louveti, et Collectores scriptorum re-
inler inslrumenla ad hisloriam Parisiensem spectan- rum Francicarum, l. IV, pag. 678, ex Dacherio. Hoc
tia, 1.111, pag. 25. Recusum in appendice t. VI An- sane est diploma quod Ephibius ait in testaraenlo
naliura ordinis S. Benedicti, pag. 656, et in Colle- suo supra edito, pag. 240, se expeliisse, ul legata
clione scriplorum rerum Francicaruui, t. IV, p. 677. quae Viennensi Ecclesise scripserat regia auctoritate
(Ad fidem autograpbi, in Bibliotbeca regia Parisius firmarenlur. Eodem laborat vitio diploma hoc quo
nunc asservati, nova recensione accuralissime facla, teslamentum ipsum: falsi indicia videsis in notis
quasdam Felibianse lectionis mendas correxit A. Teu- testamento subjectis.
let.) Nec lauien omnino deliluerat instrumentum e Editum in Aclis episcoporuro Cenomanensium,
Iioc usque ad Felibiani tempora; siquidera (Breulio, Mabil. Analect. pag. 284, recustuu in Collectione
1097 REGUM PRIMJE STIRPIS FRANCORUMDIPLOMATA; 1098
urbis episcopus, nobis suggessil, _eo quod avunculus A Data quod fecit mensis Martius dies iij, anno iiij
noster Childericus quondam rex, per suam prsece- regni nostri, Valencianas, feliciter.
ptionem taliter antecessori suo domno Berario quou- * XV.
dam episcopo vel domno Aigliberto concessit, ut
nun- Dtptoma Chitdeberti III, regis Francorum, quo con-
quidquid de villa ipsius Ecclesise Cenomannicae cedilHerlemundo,Cenomanensiepiscopo,ut aeinceps
cupante Erduno, in pago Pictavo, ad Gscum spera- rex ducem seu comitem Cenomanimnon prmficiat,
balur, hoc nullus judex, nec quislibet exactare de- nisi quem episcopus et gens Cenomanica prius ele-
beret; el in ipsa villa neque mansiones facere, nec gerinl" (ann. 698).
freda exactare, nec causas audire, nec ulla parata, Childebertus, rex Francorum [add. vir inlusler],
nec ullum lucrum lerrenum requirere nec exactare cura deceat clemeatiam principis justas sacerdolum
prsesumpserit, nisi hoc in luminaribus ipsius eccle- pelitiones exaudirc et ad effectum perducere, ideo
sice Cenomannicse,quse est in honore sanclse Mariac [decet elementimprincipali juslis petilionibus sacerdo-
et sancti Gervasii et Protasii martyris-palronis nos- tum libenler obaudire, vet effeclumin Dei nomen man-
tri constructa, deberet esse cor.cessum; et poslea cipare, ideoque] aposlolicus vir in Christo pater no-
denuo Aigliberto episcopo post Berarium quondam sier Ilerlemundus, Coenomanicaeurbis episcopus, clc-
ibidem fuit similiter concessum. Uude et ipsas prse- B menlise regni nostri fecit innotescere, quod anle
ceptiones ipse pontifex se prse manibus habere affir- mullos annos antecessor suus dominus Berarius,
mat, et de eodem tempore usque nunc, ipsum bene- quondam episcopus, prsecelso avunculo nostro Clo-
ficiuinasseril esse conservalum: sed pro inlegra fir- tario, quondam regi, vel aviae nostrsc Bachildae re-
mitate peliit celsitudinem nostram, ut hoc denuo ghise [add. quondara], talem petitionem fecisset, et
per nostrain auctoritalem ipsi viro domno Herle- ab eis tale prseceptum prsecepissel ut in pago Cceno-
mundo episcopo, vel ad ipsara basilicam sancti Ger- manico nullus quislibet ullo quoque terapore in ac-
vasii el Protasii martyrum conlirmare deberemus : tione ducatus vel comitatus ingredi deberel, nisi
cujus pclitionem nos non denegasse, sed in omnibus lantum per electionem memorali pontificis aut suc-
prsestilisse et confirmasse cognoscite. Prsecipientes cessorura suorum seu abbatum ac sacerdotum atque
enim ut, sicut constituit avunculus noster Childeri- pagensium Ccenomanensium ibidem per voluiilatera
cus, quondam rex, integras emunitates de ipsa villa Dei consislensium, ibidera per jussionem ipsorurn
Arduno ad ipsam ecclesiam fecit, ita et inantea nos principum ac succedentium regura et ad agendum
per noslrara auctoritatem concedimus et conUrma- iutroire deberet; el ipse hoc taliter per suam prae-
mus, ut nullo umquara tempore ullus judex in ipsa ceptionem, manu sua vel antedictce abavise nostrse
villa prxsumat causas audire, nec ulla parala, nec " firmatara, una cum consensu procerura suorum, ei-
freda, nec qualecuraque censum aut lucrum terre- dem pneslitisse, et ipsam prseceptionem se prae ma-
num, quod ad fiscum nostrum potuerit sperare, ullo nibus habere affirmat. Sed pro integra firmitate pe-
umquam lempore prsesumat requirere nec exactare, tiit celsitudinem nostram, ut hoc denuo nostra ple-
nisi inspecla ipsa praeceptione, ab avunculo nostro nius auctoritas prsedicto ponliflci ejusque per tem-
Childerico, quondam rege, in luminaribus supra- pora successoribus et ipsis pagensibus confirraaret
scriptse basilicsesancti Gervasii et Protasii perpetua- [confirmare deberemus]. Quod nos ita prsestitisse et
liler debeat esse concessum atque indultuin. Et, ut in omnibus conflrmasse volumus omnes cognoscere
hsec auctoritas firraior habealur, vel per lempora [confirmasse cognoscile]-:prsecipientes enim juberaus
conservetur, manus nostrae subscriptionibus subter et jubentes prsecipimus(hse tres voces desunt) ut si-
eam decrevimus roborare. Childebertus rex sub- cut constat memoratura avunculum nostrum Clota-
'
scripsi. rium, vel aviam noslram BachUdamper eorum prx-
scriptorum rerum Francicarum, t. IV,. pag. 679. pag. 678, ex Actis episcoporum Cenomanensiura. Ait
Hoc diplomate Childebertus confirmat immunitates fidem Corvaiserii edimus praccipuisdiscrepantiis in-
pro villa Arduno concessas Ecclesise Cenomanicae O ter parenlheses positis. Falsi indicium est Herlemundi
duplici Childerici II diplomate. Utrumque alibi ex- nomen, qui infulas Cenomanenses non obtinuit, nisi
hibuimus ex iisdera actis depromptum, et spuriis cum jampridein fato functus esset Childebertus III:
annumeravimus. Nec melioris nolse censemus ter- anno enim 716, juxla Cointium, ubi supra, pag. 586,
tiura instrumentum, ex eodem haustum fontc quein obiit Aiglibertus Herlemundi decessor. Ut autem di-
saepius irapurum expeiti sunius. Falsi indicium est plomatissinceritateiiiluealuridemCointius, pag.615,
imprimis quod Childebertus diploma de quo agitur conjicit pro Childeberli nomine, Childerici nomeu
flngalur emisisse in gratiam Herlemundi, Cenoma- reponendum, et diploma referendum ad annum 719.
nensis episcopi, qui non nisi diu post mortem Cliil- Verum lum in pontiiicali quod exscripsil Corvaiserius,
deberti, ad regimen Cenomanicae Ecclesise vocatus tum in exemplo in plurimis discrepante, quod secu-
fuit, ut dicemus in nolis nostris ad aliud ejusdem tus est Actorum episcoporum Cencnanensium con-
Childeberti diploma, itiJem spurium, quod proxime sarcinalor, legitur jnomen Childebfe^i. Ergo hoc in-
sequilur. Has videsis. strumenlum spuriis aiinumerabiraus, donec aliquod
Vulgatum a Corvaiserio, in Uist. episc. Cenom, r mergat authenlicum quod conjecturse Coinlii faveat.
pag. 255, ex pontificali Cenomanensis Ecclesise; in- Diploma Chloiarii ad petitionem Berarii concessum,
sertum inler Acla episcoporum Cenomanensium, Ma- quod laudat Childebertus, nuspiam ne memoralum
bill. Analec. pag. 283, cum discrepanliis; recusum quidem vidimus. Miramur Mabillonium, Annal. t. I,
a Cointio, Annal. t. IV, pag. 615, ex Corvaiserio, et pag. 616, et criticos plures, hoc instrumentum pro
aCoUectoribusscriptorura rerum Francicarum, t. IV, lexilimo habuisse.
PATROL. LXXXVIII. 35
 1099 SiECUL. VII ET VIII ECCLESIASTICAMONUMENTA. ilGO
ceptionem Berario, quondam episcopo, antecessori A labus, mancipiis, libertis, campis, viniis, siivis, pra-
hoc concessisse, ita nos hoc privilegium Herlemundo tis, pascuis, aquis aquarumve decursebus, farinariis,
episcopo concedere [anlecessori memorato Herie- gregis cum pastorebus, presidiis, mobilebnset ira-
mundo episcopo concessisse]ut in ipso pago Coeno- mobilebus rero inexquaesita, ad integrum, quicquid
manico accipere non debeant ducem aut comitem possessio Gammone condam et conjoge suse memo-
nisi per eleclionera ipsius pagi, pontificis, et pagen- rala Adalgude fuerunt; per eorum strumenta [ad
tium; et ita hoc sicut antea [ita et inantea] hanc monasthyrio sancti Vincenti vel domni Germani,
auctoritatem concedimus et confirniainus ut nullo ubi ipsi preciosus domnus iu corpore requiescil,
umquara tempore ullus actionem ducat [ducalus] ali- quse est stib opidum Parisiace civetatis constructus,
ver nisi, ut dictum est, nec in ipso pago Ccenomanico ubi Chedelinarus abbas preesse videtur, condonave-
liabere debeat, nec quisquam cuilibel comiti ipsum rant et ipsa ] strumenla • in presenti ostendit ad
pagum, sine electione ipsius pontificis civitatis Cce- relegenda, relecta ipsa strumenta, sollicetum fuit
nomanicseaut pagensium illorum [add. vel abbatum] ipsi Aigalheo a nobis vel a proceribus nostris inter-
ingredi, aut agere debeat, nisi quem episcopus ele- rogasse, se alequid contra [ipsa] strumenta dicere
gerit, ut ille ipsum pagum ad agendum per nostram n aut obponere volebat, in presenti dicere debirit:
jussionem debeat habere. Quce vero auctoritas ut sed ipsi taliter adseruit quod ipsas douacionis,
firmiter [firmior] habeatur, manus nostrse subscrip- quem venerabelis vir Chedelmarus abbas prolerebat,
lionibus hanc praeceptionem decrevimus roborare. veracis aderant, et eas recognovit, et nihil contra
Childebertus rex, inspectis anterioribus praeceptio- hocdicere nec obponire [prislini edit., proponerel
nibus. Datum mense Marlio, die iij, anno xl regni volebat. Qui et ipsi Aigatheus in presenti per sua
jiostria, Valentianas. Vulfoletus scripsit et subscrip- strumenla, tam pro se quam et pro ipsa Adalgude,
sit [inspectas anteriores prmceptiones,subs.Data quod se in omnibus de ipso monasthyriolo Lemauso una
dies Va- '
fecit mensisMartio iij, anno IV regni noslri. cum adjacencias vel adpendieiis suis superius iule-
lentianas. Vulfoecus}. matura dixit esse exitum. Proinde nos taliter una
XVI. cum nostris procerebus constetit decrivisse, ut dum
Placitum in quo Chitdebertus 111 monasterium inluster vir Gbyslemarus, comes palacii noslri, te
Lemausum asserit monasterio S. Vincentii seu stimoniavit, et inter ipsis fuil judicatum; ut, dum
»
S. Germani (ann. 703). contra ipsa strumenta nihil habebat quod diceret
Childeberthus, rex Francorum, vir inluster. Cum nec quod obponeret, per sua festuca se exinde in
nos in Dei noraine Carraciaco villa Grimoaldo majo- n presenti dixit esse exitum d, jobemus ut ipso mo-
rem-domus nostri una cum nostris fedilebus resede- nasthyriolo superius nomenato Lemauso cum omni
rimus, ibiqucc veniens venerabelis vir Chedelmarus integritate sua ad se pertenente vel aspiciente,
abbas adversus misso AdalgudeDeo sagrata, nomine quem jamdictus Gammo condam vel conjux sua
Ajgatheo, suggerebat dum dicerit eo quod monasthe- Adalgudis, per eorum strumenta ad ipso monaslhy-
riolo in pago Slampinse, noncobante Lemauso, una rio sancti Vincenti vel doraniGermani condonarunt,
cum adjecencias suas, in quibuscumquae pagis vel quicqitid ipsi Gammo moriens dereliquit abis*
adquaelerreturiis, villabus, domebus, sedificiis,acco- quse repedicione jamdicta Adalgude aut beridebus
a Cointius, ut chartse fldes adhibeatur, notas chro- c Qusehic laudantUr instrumenta, baecsane cen-
nologicaseraendatex Actis episcoporum Cenomanen- senda sunt: lpCharta Gammonis, quam supra edi-
sium, scilicet, legit anno 4, pro anno 40 ; sed Chil- dimus, pag. 243, de donis Lemauso monasleriolo
dericum lunc apud Valentianas diploma emisisse qois collatis; 2° Charla alia, qurenunc aul periit autlatet,
crediderit, qui hujus regis gesta et fortunas expenderit ? qua ipsum monaslerioluro S. Vincenlii seu S. Ger-
b Ter ectidii Mabillonius: 1° inter Acta SS. ordi- mani monasterio concessum fuit. Monet Mabillonius,
nis S. Benedicli, t. IV, pag. 561, ex aulographo Annal. t. II, pag. 5, nihil ad S. Germanum hodie
Saugerinaiiensi (iiunc in Archivo regni, K, scrin. 3); pertinere in pago Stampensi. Locum Carracciacum,
2» libro vi de Re diplomatica, pag. 480, ex eodem p. ubi charta data dicitur, interpretalur Carisiacum ad
u
autographo accuratius exscriptum ; 3° demum poste- Iseram. Dies25 Februarii anni 8 regni Childebeni III
fioribus curis in Supplemenlo ad rem diplomaticara, incidit in annum Chrisli 703.
pag, 95. Recuderuiit Cointius, Annal. t. V, pag. d Dixi in alia annotatione, sponsiones, idque ge-
279, ex priraa editione Mabillonii, Bulliardus ex nus promissiones, fuclas fuisse apud Francos adhi-
oiiginaU, Hist. S. Gerra. a Pral. prob. pag. 8 ; att- biat festuca; quod nuncupabatur adhramire, ad-
ctores Novae Galliae christ. t. VII, instr. col. 42, et hramitio.Festuca quoque intercedebat quando quis,
Collect. script. rer. Franc. ex Mabillonii postremis erga alium, sese re quapiam eximebat. Vide le-
editionibus, t. IV, pag. 680. Nos propriis oculis cum gem Salicam, Eccard. xui; Feuerb. XLVI; Schil-
ipso aiitographo diligenler collatum exhibemus, ad ter. LXXX;Herold. XLIX;insuperque Lindenbrogia-
id humanissimejuvante domno Poirier, in Merovin- nas formulas LXIX,CLIII,CLV,CLVI,et Cangium voc.
gicis lilteris exercitatissimo. (Nova tamen recensione Exilus, 2. Ex rubrica tit. XLVIIIlegis Salicaeeraen-
institula, omissa, quse uncis inclusi, reslituit A. dalse, nec non ex capiuilario anni DCCCXIX, cap. x
Teulet.) Specimen seri incidi fecit Mabillonius, De apparet Iianc solemnitatem uffatomia nuncupatam
re diplom. suppl. pag. 69. Juxta Germonium, De>et. fuisse. Vid. de hac voce, novara Glossarii Cangiani
reg. Fr. dipl. t. II, pag. 212 et passim, charta liaec editionem ab Henschenio institulam, vulgatamque
suppositiliis foret annumeranda, quod ibi monaste- in typographeo fratrum Didot, qui jamdiu tot tam-
fium S. Viucentii noraine S. Germani appelietur. que accuratis edilionibus omnes inleriorum littera-
Sedhoc argumenlum everlitMabillonius, de Re dipl. rum amatores tanlopere sibi devinxerunt.
suppl. pag. 25,
IIOi REGUM PRI.M.E STiRPlS FR^NCORUM DIPLOMATA. 1102
suis omni tempore ad partem ipsius monasthyrise &l et ecclesiara cum decima ct hospitibus: liberum
sancti Vincenlii vel demni Germani aut recloris insupcr transilum baccorum dieti ccenobii, seu na-
suos habianl sevindecatum adqtise oelidiatum: et sit vium vina aut alia aliqua deferenfiura ad osum
inter ipsis ex hac re in postmodo subila causacio. monachorum per Vecanam, ab onini consuetudine
Beffa [pristini edit., Bessa] recog. ac subs. et exactione, in eundo et redeundo, quantum se
Datum qnod flcit mensis Febroarius diesxxv anno exiendit justieia nostra. In episcopaiu Carnolensj
viu fegni nostri, Carracciaco feliciter. Raedoniumet ecclesiam cum tola decima, et census,
et compacionem vinearum de monte Nivelonis, et
; XVII.
tres gordos ibidem, cum duabus sedibus molendino-
Dip'oma Childeberti III, regis Francorum, quo
plurima dona confert monasterio Fonlanellensi rum, ac mansum S. Marlini cum aliqua parte deci-
(«iin. 704). marum; ecclesiam de Rolleboise cum decimis; Cal-
In nomine sanctre et individuse Trinitatis, amen. lifurnum et ecclesiam ciim decimis, et duodecim
Ego Hildebertus, Dei gratia Francorum rex, dono mansos et dimidium; Francavillam et ecclesiam de
Dco ejusquesanctis apostolis Petro et Paulo, necnon Viletta cura tota decima, tam in molendinis quam
piissimis confessoribus Vandregisilo, Ansberto, 1j> in agris; et (olum feodum Hulonis, et terram duo-
Wlfranno et lterembef lo, ob honorem et reveren- runi boum, teiram deOrthmari villa, capellam juxta
tiara translationis prsedictorum sanctorum a domno stolium, quod dicitur Fontana Berlholdi, cum lerra
et venerabili episcopo Baino, abbale illius coenobii et hospitibus, el lerram de Duco campo, et dimidiam
Fontanellensis, nuper eidem ccenobio facla, et fra- terram de Boscocorti, et totam decimam ipsius
tribus qui die noctuque eidem ccenobio Fontanellae viUse.Et, ut hoc donum nostrum seu largicio nostra
Deo famulantur, in puram et perpetuam eleniosinam: futuris lemporibus,Domino protegente, valeatfncoi»-
videlicet, in episcopalu Belvacensi, Revecuriam et vulsa permanere, mann propria subterfirmavimus,
ecclesiam cum deciraa et appendiciis suis; capel- et anuli nostri impressione roborari fecimus.
lam de Faiel, in Chivericeriis sex hospites et partem Data cl. xiij Novembris, anno regni nostri x, in-
decimarum; Rouvillafe et prata ac silvas. In episco- drctione ij, feria secunda, anno dominicce incaraa-
palu Ambianensi, medietatem de Buxeio, et terram tionis DCCIIII.
uuius carrucae, et medielatem decimse, et tertiam XVIII.
partem decimae de Dors; apud Valiacum, quamdam Diploma Cliildeberti III, regis Francorum, quo pri-
parlicttlam terrse: item, in eadem dicecesi, in pago _ vilegia confirmat a prmdecessoribussuis monasierto
S. Sergii Andegavensisconcessab (ann. 705).
Vimacensi, Dareneyum et ecclesiam cum lola deci-1
ma,Waucort et ecclesiamcum decima et hospitibus. Childebertus, rex Francorum, vir illustris, omni-
In episcopatu Parisiensi, Alpicum et ecclesiam cum bus agentibus tam praesentibus quam et futuris.
tota decima, et Ursiniolumad De vallem et dimi- Quicquid pro ccelesti amore, yel pro seterna retri-
dinm, Viciniacas ac decimam Villioliscorlis; et in butione ad loca sanctorum ab anlecessoribus jprinci-
Marolio census et decimam vinearum; Marcouchies pibus parentibusque nostris fuit indultum, si hoc
«.Ediraus ex scheda Mabillonii, cujus copiam no- mento, quod ibi S. Wlfranni corpus dicatur in ec-
iiis fecerunt auctores CoUectionis scriptorum rerura clesiam S. Petri translatum, cum adhuc in vivis esset
Francicarum. Hoc lamen iustrumenlum inter Chil- Wlfrannus anno x regni Childeberti III, ut fafetur
deberti III diplomata non admiserunt, nec ulla hujus Mabillonius, et evincuiit auctores Novse GalliseChri-
memoria est in Annaiibus ordinis S. Benedicti; stianse. Ergo, cum tot menda falsanj chariam pro-
unde nobis yalde suspecta est hujus diplomatis bant, hanc sunpositiliis annumerare non dubjtaimis.
sinceritas. Irao, oninein illi fidem adimit collalio b Ilujus meminitSirmondus ad Godefri-
diplomatis
ejusdem cum uotitia diplomatis inserta in chronico dum Vindocinensem, Opera, t. III, col. 792, not. b.
Fontanellensi, ap. Dacher. Spicil. t. III, pag. 197. Hlius fragmpntum edidere Hiretus in Antiquitatibus
Adistius nolilijc exemplum fabricatuin fuisse videtur Andegavensibus, pag. 101, et Moricius inler proba-
inslruiuenium de quo agimus, el amplissimis addi- h tiones historiae Britannicse, ex chaituLirio Sancli
tionibus aucium. Legitimum diploma hsec sola do- "' Sergii, t. I prob. col. 223. Hinc depromptum inte-
na memoral: Adpiecum, Noviiiacum, Curbaniam, grum vulgaverunt Sammarlhani, Nov. Gall. Christ.
Albacohan, Nidum,Terrselidum cum praestariisquin- t. IV, pag. ^20, et Collectores rerum Francicarum,
que; his autem pluriraa alia subjunxit diploma t. IV, pag. 681; ex Sammarlhanis Cointius, Annal.
qiiodedimus. De csetero, faharius notas chronologi- t. IV,pag. 441. Recudimus ex apographo quod ex
cas ex Fontanellensi chronico exscripsit ita oscitan- eodem cbartulario accuraleexscripserai, et nobiscuin
ter, ut etiam annos indictionis et Dominicselucar- olim humanissime communicaverat D. Housseau
nationis quasi ipsi diplomati subjectas addiderit, congregationis S. llauri, cui scribendse bistorise
quas tamen auctor chronici per modum interpreta- Bituricensis et Andegavensis demandata provincia
tionis adhibere se ait, ut decimum annum regni fuerat, et qui, in juventutis flore, magno rei littera-
Cliildeberti III anno ab Incarnatione Domini alliget, ric damno jamdiu obiit. Desuntin instruraento noloe
Recle quidem annus hic convenit cum anno Clirisii chrOnologicse.Certe a Childeberlo III emissura est,
704, sed lunc currebat indictioviii aut ix, nonsecun- siquidem pater ejus in diplomate ipso Theodoricus
da; nec hoc anno dies xiij kal. Novetnb. in feriam dicilur, avus Chlodoveus : quo autem anno, non li-
secundam, seJ in quinlam iucidit. Mabillonius me- quet; neque id argui polest ex lemporibus abbalis
iuinit donationis viltae Adpieci Fonlanellensi mona- Theodeberti, de quo aliunde nihil rescimus. Diplo
sterio concessse; veruni ex chronico Fontanellensi, ma hoc recensent Cointius et Mabillonius, Annal.
non ex diplomate, quod noverat certe, sed sane t. II, pag. 16, sub anno 705 aut 706. Varise lectiones
jespucrat. Falsi aliud indiciura est in hoc inslru- ex edilis insertae sunt inter uncos.
 1103 S^ECUL. VII ET VIII ECCLESIASTICAMONUMENTA. 1104
nostris oraculis aflirmamus, retributorem Dominum A , mus enim ut, sicut constat in respectu ipsius ante-
exinde habere confidimus. Igitur cogncscat magni- rioris praeceptionis vel confirmationis, quod ipsum
tudo seu utilitas vestra, quod venerabilis vir Theo- beneficium usque nunc, de tam lorigo tempore, abs-
debertus, abbas de monasterio quod csl in honore que ullo contradicenle, ab ipsis principibus inibi
peculiaris palroni nostri S. Sergii et domni Medardi legaliter fuit conservatum, ita deinceps teneatur, ut
episcopi, in suburbio Andegavis urbis conslructum, neque vos, neque juniores seu succcssores veslri,
ad nostram accessit prsesentiam, et clementioeregni nec ullus quilibet de judiciaria potestate, ad agen-
Tiostri suggessil quod de curtibus prscdictse sanctae dum, ncc ad freda exigendura, nec ad raansiones
basilicse, quae nominantur Marentius, Silviliacus, faciendum, nec ad causas audiendum, nec ad fidejas-
Taunucus, Noviliacus, Senona, et Genehomius sores tollendum, nec ad ullas quaslibet redibitiones
[Editi, Genehtonnus], annis singulis inferendam, soli- ibidem penitus exactandum ingredi audeat; sed
dos seu [Ed., sex] inferendales, et alios seu [Ed., quodcumque pars fisci noslri exinde percipere aut
sex], de remissaria auri pugensis [ed., pagensis], in- exactare potuerat, nullus veslrum hoc penitus requi
ferendo in fisci ditiones reddebant. Et tale benefi- rere prsesumat, nisi tanttun anuis singulis ipsi solidi
ciura bonae memorise avus noster Chlodoveus et ge- . duodecim per ipsumabbatem, aut per missum suum,
mitor noster Theodericus, quondam reges, per eorum nostris serariis inferri debeant, ut dictum est, no-
auctoritalem, ad ipsum monasterium, suae manus stris et futuris, Doraino auxiliante, temporibus. Igi-
subscriptionibus, pro mercedis eorum augmento tur cum Dei et noslra gratia, per inspectas antedi-
concesserunt, ut nullus judex publicus in ipsas cur- ctas prseceptiones, sicut usque nunc ipsum beneli-
tes, ad agendum, nec ad freda exigendum, nec ad cium seniper fuerat conservatum, jnbemus ut inan-
mansiones faciendum, nec ad causas audiendum, nec tea pro raercedis nostrse inluitu in omnibus conser-
ad fidejussorestollendum.nec adpastos nec adpara- velur. Et, ut hsec aucloritas pleniorem obtineat
tas intraret, nec judiciaria'potestate ullara redibi- vigorem, Domini misericordiam frequentius depre-
tionem penitus exinde requireret, nisi quod ipsam cari, manus nostrae subscriptionibus subler eam
inferendam idem abbas per se ipsum aut per missos decrevimus roborare
suos annis singulis in sacellum publicum reddere Cliildebertus rex.
deberet. Uude et alias prseceptiones seu et confirma- XIX.
tiones a gloriosis parentibus nostris anterioribus, ma- Diploma Dagoberti III, regis Francorum, dona
quo
nibus eorum roboratas, se prae manibus habere plurima confenmonasterio Petrimonlis [seu S. Pe-
affirmat, per quas ipsura beneficiiun ab ipsis princi- tri in Erefordia] " (ann. 706).
pibus fuit indultura, vel usque nunc conservatura. C. gratia [in noraine] sanctseet individuse Trinita-
Ideoque pro lirraitatis sludio petiit nostram celsilu- lis. Ego Tagebertus [Dagobertus], Francorum rex,
dinem, ut no-lra auctoritas circa ipsum monasterium notum facio tam clero quam populo, tam christianis
vel ejus congregationem hoc denuo generaliter con- quara paganis, quod urbein nostraro nomine Merwi-
firmare deberet. Cui nos hanc pelitionem, pro gesburc [Merouegesburg], quse nobis haereditalis
reverentia sancti ipsius loci, sicul unicuique petenli [haereditario]jure ab ipso avo nostro Merwigo [Me-
nequivimus denegare; sed gratanli animo praesti- roveo], fundatore videlicet ejusdem urbis in Thurin-
tisse et in omnibus confirmasse cognoscite. Praecipi- gia, obvenerat, Sancto Petro et suis monachis Daeo
<Trithemius hanc chartam viderat in monaste- Thuringise, lib. n, part. ii, p. 1101, eam ineditam,
Tio S. Petri Erefordiensis. Ideo autem hoc insiru- imo genuinam reputans. Ex archivo Erefordiano
mentum exscripsit et vulgavit, Opp. hisloric. pag. typis quoque mandavit Erhardus, in Commentariis
59, ut hujus faisitatem retegeret, cum monachi Ere- diplomalicis, germanica lingua conscriplis, Ham-
fordiani illud pro legitimo autographo vinditarent. burg. 1834, t. I>,p. 53, fuseque falsitatis argumenta
Nullo quidem sigillo rounitum erat, sed ostentabalur exponit, silentio prseleriens quse Trithemius, Coin-
foramen quasi teslimonium deficientis sigilli quod lius, et de iirequigny scripserant. Parlem hujus di-
injuria temporum perusseconjiciebatur. Trtthemius,, TVplomatis vulgavit quogue Placidius Alaltbeus in
et posl ipsum Coiutius, Annal. l. IV, pag. 446, falsi Actis Academi* ;Erfufthensis, anno 1799, t. I,
indicia monstrant, quae strictim hic attingere suffi- pag. 198. Erhardus lestatur chartam exaratam esse
cial. Datum dicilur diploma anno Incarnationis 706, lilteris quacproxime accedunt ad eas quibus in di-
indictione ix, quse notse chronologicse inter se non plomatibus imperatorum sseculi undecimi et duode-
concordant. Diu post annum 706 condituin fiiit mo- cimi utebanlur. Constat insuper ex epistolis S. Bo-
nasterium de quo agitur, ut ostendunt Trith. et nifacii, quas videsis infra, sub anno 720 tanluro
Coint. ubisupra, et auctoresNov. Gall. Chr. t. V, evangeliuin paganis Thuringensibus prsedieatum
col. 627. Diploma hoc Dagoberto tribui nequit, fuisse. Asseril Erhardus monasterium S. Petri anno
cura nullus hujus nominis anno prsenotalo in Francia 1060 condilum, nullamqiie diplomatis Dagoberti
regnaverit. Dagobertum III videtur in mente ha- roentionera quopiam reperiri antj annuin 1290.
buisse falsarius, cum ejus avum appellet Chlodo- Conjicit, monasteriis complurimis interregni tcm-
veum, sane quia Childeberlus 111,pater Dagoberti III, pore asserentibus se inunediale ad imperiuro perii-
Chlodoveo III successerat; sed Chlodoveus III frater nere, in eumdera finein monachos S. Petri conlen-
fuit Childeberti, non pater: digna inepto falsario disse ab antiquo rege se regalibus praediis donat s
hallucinatio. De formulis insoliiis silemus: nec de fuisse. ln Brequigniana edilione charta ex Trithe-
Rigoberto episcopo Moguntino qusestionem movebi- mio mutuata tuerat; rectius duxi eam vulgare ex
mus, ex instrumeiilo cui nulla fides debetur. J—Sic Erhardo, qui autographo Erefordiano, aut exem-
clarus vir de Brequigny; at nonnulla addere juvat. plari quod babetur autographum, usus est. Adhibui
Ihnc chartam vulgavit Falkeinstein in Chronico tamen inler uncos lcctionis varietales
1105 REGUM PRIM.-E STIRPIS FRANCORUMDIPLOMATA. HC6
[Beo] inibi servientibus, a quo et ipse m ns post t {fici, c ordei, et totidem avense, el cactera omnia mea
fundalionem monasterii quod in honorem prscfati in Ihuringia. Adhnnc mihi dileclum locum contuen-
apostoli construxi, vocabulum sumpsit, deleto paga- dum [conlinendum]dedi ministeriales meos, cum omni
nico prius nomine avi nostro [mei], Pcetri [Pelri] eorumsubole [sobole]et possessione,quorum haecsunt
mons vocitalus, cum omnibus servitiis suis post fi- nomina: Gisbodum [Gisbotus], Elbertum [Gilbertus],
nem vitaemese [finem meumj possidenda [possiden- Ekkehardura [EckardusJ, Volfholdum [VuolffoldusJ,
dam] regali potentia dedimus. Quali autem id Dei Gisen[Ilysen], Egenen [EgenhenJ, Woligisum [Vuol-
ordinatione factum sit indicabimus. Fuit in praefata ffgirusj, Omarum [Omarus], SigeberUimJSigebertus],
urbejuxta ecclesiam Sancli Blasii martyris, homo Theodbertum [Theodobertus], Theodoricum [Theodo-
Dei, nomine Adeodatus, rogatu meo a Moguntino ricus], Adelbotum [Adelbotus], Adelgozum[Adelge'
srpiscopo Rigiberto inclusus; qui inciusus, ob peri- rus], Gelfratum [Gelferalus], Hyrfridura [Hingfridus],.
culum animae suae [Deestsuse], nolens uli commu- Gunzelinum [Huntzelinus], Guntramnum [Gunlheri-
nione clericorum uxoribus et armis utentibus [uten- nus], et cceterosomnesfamulos meos [meos famulos],
tium],sepeme rogavitut de aliquo meo monachuin et fainulas in Thuringia. Ut haec traditio domino
claustro [ut de aliquo claustro meo monachum] a meo Jhesu [Jesu Christo] flrma eternaliter maneat,
quo divinum offlciumet verbum versefidei audiret et B literis noslris stabiliri fecimus, et banno Rigiberti
coramtinionera sacri misterii percipiet [perciperetj, [Rigberti], Mogontoniepiscopi [episcopi MoguntiniJ,
sibi evocarem. Hujus ego ob intimam [mutuam] confirmari rogavimus et anulo nostro colligavimus,
familiaritatem pcetitioni [petitionij annucns, misi ad et sigillo nostro adhibito complevimus.
monasterium monachorum quod simili modo con- Data [KartaJ Magontiae,K. Martii, in presentia
struxi in Wizenburc [Selsenburg], venerabilem [et Rigiberti [Rigeberti] episcopi.
venerabilem] seniorem monachum nomine Trutchin- Signum invictissimi regis Tageberti Francorum
dum [Truchinlum] inde evocans, praefato Adeodato [Francorum DagobertiJ. Testes omnium harum cau-
incluso doclorera et rectorein direxi. Qui eo perve- sarum sunt hii [bi] : Pippinus major-domus et filius
nienscoepit paulatim, ex ejus doclrina et suasionc ejus Carolus. Magttntinus [Mogunlinus] episcopus
inclusi, numerus credentium multiplicari, tum con- Rigibertus. Guntamnus [Gunthernus] paganus comes.
versione paganorum ad baptismum, tum clericorum Ecchabertus [Eckebi] coraes, et omnis secclesia in
et laycorum ad monachicuro habitum. Hoc ego cer- Thuringia et circa Rlienum in Magonlia [Mogun-
nens, et divinum in hoc favorem intelligens, tradidi tia]. Acta sunt hec aiino dominicse incarnationts
sepe dictam urberti meam cum omnibus sibi perti- septingentesimo sexto, indiclione ix.
iientibus Sancto Pelro et suis monacbis ibidem roo- C XX.
nachicam religionem statuendam, et abbaliam meo
auxiiio faciendam. Dedi praeterea sancto Pcetro et Diploma Chitdeberli 111, regis Francorum, quo vil-
lam Solemiumdonat basilicmS. Dionysii» (an. 706).
suis monachis ad usus diversos, silvam quse ob nu-
raerositalem cervorum Hirzbruil [Hirsbrulis] Voca- Childebertus [Chilcedebertus], rex Francorum, vii
tur, a meridiana plaga urbis versus orientem, usque inluster. Se aliquid [aliquisj ad loca sanctorttin vel
ad terrainos regionis Orlaa [Orlavu], quam regionem monastliirie, quod [monasteriorum, quej pro oportu-
Pippino palatino comite [comiti] in beneficium tra- nitale locis sanctorura pertenit, prislaraus vel conci'
didi. Dedi nihilominus ad supradictum ccenobium demus : hoc nobis ad laudem vel ad aeternam retri
villas a Sclavis in eadem silva factas, scilicet Tunec- butionero in Dei nomene proficere [pervenirej com
dorf[Tuneckdorfr],Tagebrechtestele[Tugebraclilest], fidemus. Igilur cognuscat magnetudo seu utililaa
Tulelstele [Tuttelstet], Neuchenrod [Neukenrodt], vestra, quod nus villa nostra nocopante Solemio,
Hochdorf [HochdorlT],et alias plures, et aquam Ge- quae ponitur in pago Fanmartinse [Falmartinse], su-
ram ad capturam [captuin] piscium monachis, a me- per fluvio Scalt [Sale], una cum omne merelo vel
ridiana parte urbis usque ad terminuni curiae raini- rj adjacentias suas, et quicquid fiscus noster tam de ga-
sterialis mei Gisbodi [Gisboti]. Dedi eiiam de curia rant.. .. quam et de— cia [Graraniga quam de
raea, ail usus fralrum, c [quinquagiota] modios tri- Remerteria] ibidem lenuit, vcl.de qualibet atlraclum
8 Primtis vulgavit Dubletus, llist. abb. S. Dion. sed velustissimum exemplum vidit, francogallicis, ut
pag.688, ex archivo Dionysianodenromptum; deinde ait, de Re 'dip-1.pag. 627 et 278, licteris exaratum,
Mabillonius, De re diplom. pag. 481, ex accuraliori iisque implexis, et lectu difficillimis, ita ut Dubletus,
exemplo in eodem archivo exstante [quod quidem in his scripturis legendis minime peritus, ut ipse
non fuit cum cseteris Sandionysi inis cbarlisin Archi- Mabilloniui docet, ad aliiid exemplum ab imperita
vum regni translatum, et probabiliter pcriil-J. Re- inanu sseculo xiu descriptum confugeril, mendis foe-
cuderunt ex Dubleto Cointius, Ann. t. IV, pag. 447, datum turpissimis. Non mullum ab hoc exemplo
et Mirseus,Opera dipl. t. I, pag. 244; ex Mabillonio recedit apographum Insulense, cujns lectiones varias
Collect. scriptor. rerum Francic. t. IV, pag. 682. llu- prsecipuas inter parentheses apponimus. Dubleli
jus diplomatis apograplium, ex membranaceo rotulo discrepantias exscribere operaepreiium non duxi-
sseculi XIIIin arcliivo camerse ralionum Insulensis mus. — Ejusdem diplomatis transcriptum, xin sae-
servalo, nobiscum benigne commmucavit vir vele- culo, cum versione Gallica, exarattim, exstat in
rum instruinentorum indagatoriiiligens cl perspieax, Archivo regni, in rcgist. xxu Thesauri chartaruin,
D. Godefroy,hujus camer.c charlophyiax. Lectionein de qiri disseruit Bonamy, in Commentariis Acad,
Mabillotiiisequimur : is non autographum quidem, iuscript. ac huraan. litt., I. XXXVH, pag. 414.
 H07 S^ECUL. VII ET Vllt ECCLESIASTICAMONCMENTA. 1108
ibidem possiduit, eliam et oralorio illo ad cruce, A J rooque et suprascripto oratorio Sancli Marlini ad
qui conjungitur ad ipso termeno de ipsa villa Sole- cruce, seu quod ibidem aspecit, pars ipsius basilecse
mio, qui est constructus in honore sancti Marlini, dorani Dionisii, vel omnis congregacio sua, omne
cum omnis res quaeibidem aspiciunt, ubi Madalgise- tempore, sub emunitatis noraene, absque [jure pro-
lus, servus noster, custus prseesse veditur, id est in prietario, absque] cujuslibet refragatione aut impe-
terris, domebus, oedificiis, accolabus, mancipiis, vi- dimentum, babeat concessum atque indultum; ac
niis, silvis, campis, pratis, pascuis, aquis aquarumve ipsa basileca domni Dionisii marleris [nostris] prse-
decursehus, pecoliis, prsesidiis, gregis cum pastore- sentibus el futuris Deo auxiUante temporebus preli-
bus, farinariis, movilebus et immovilebus, tolum et ciat in augmentis. Et, ut haec prseceptio firmior sit,
ad integrum [re exquisita ad integrum] ut dixe- manus nostrae subscriptionebus subter eam decrive-
inus quidquid ad ipsa villa aspicere veditur, et mus roborare.
lisqtie nunc ibidem liscus noster tenuil, ad baselica Childeberthus rex subscripsi
doriini Dionysii marieris, ubi ipse pretiosus domnus Blalcharius jussus subs.
in corpore requiescit, et venerabilis vir Chillardus a Datum quod ficil roinsis Marcius dies xu [Corsar-
[Tayledus] abba prseesse veditur, cum omni inlegri- 1y tince Martii die duodecimo], aiinum xu rigni nostrib,
tate ad ipsa villa pertenente vel aspiciente, plina Mamaccas, in Dei nomine feliciter [csetera desunt, a
et integra gratia, jure proprietario , sub emu- voce Mamaccas].
nitatis nomene, cum omnes redebiciones sibi con-
XXI.
cessas, ad opus ipsius domni Dionisii, vel congrega-
cione sua ibidem consistente, vise fuimus concessisse. Pladitum Childeberti III, regis Francorum, quo adju-
dical S. Dionysio Teloneuminleqrum nundinarum
Ideo per prsesenle prseceptione deceinennis urdenan-
qum de vico S. Dionysii translatm fuerant Purisios,
dum, quod in perpetuum volomus esse mansurum, inter S. Laurentii et S. Martini basiticas c (ami.
ut neque vos, neque juniores, seo successores ve- 710).
stri [nostri], nec quislibel de judiciaria potestate, de Childeberthus, rex Francorum, vir inluster. Cum
prsedicta villa Solemio , sicut usque nunc fiscus in nostra vel procerum nostrorum presencia, Mama-
noster lenuit, ad parte prcedklse basilicae domni cas in palacio nostro, venienies agentes venerabeli
Dionisii, vel ad agentes snos, nulla Mragatione [re- viro Dalfino, abbate de baseliea peculiaris patronis
quisilione] nec nullo impedimentum facere non nostri sancti Dionisii, ubi preciosus domnus in cor-
prsesumatis : nisi, ut dixemus, ex nostrse munere pore requiescit, adserebant adversus agenles inluslri
largetatis ipsa Solemiuscum omne integritate velso- C ( viro Grimoaldo, majorem-domus noslri, eu rt qod a
leilitaie [omnibus inlegretur vel solidetur] una cum longo lempore Chlodovius qondam, avus noster, seu
adjacencias ad se pertinentes vel aspicientes, im- et posihia avuncolus noster Childericus, vel domnus
• Pro Chillardi nomiue, Mabillonius, de Re dipl. K, scrin. 3, asservato) Mabiilonius, Dere dipl. 482,
p.
pag. 627 et 481 not. rcponere jubet nomen Chaino- el Felibianus, Histor. abb. S. Dion. prob. pag. 18;
nis, seu Delphini; Cbillardus enim post Delphinum, ex Mabillonio Coll. script. rer. Franc. t. IV, pag.
Delphinus post Chainonem, S. Dionysii monasterio 684 ; nos ad fidem autographi accuralitis recudimus.
prsefuit. Delpbinus vero adhuchuicmonaslerio prae- (Attamen, cujusque verbi aut poiiussingularum litte-
erat anno 16 regni Chiideberti Hf, id est anno quarlo rarum nova ab A. Teulet recensioue facta, plura
post emissum tliploma de quo agimus, ut liqncl ex emendavit novissiinus editor.) Ex boc instruroento
instrumentis quae iulra exhibebimus. Mabilionius in palet nundinas in festivilate S. Dionysii celebratas in
velustissimo transumplo ejusmodi erratuin facile ipso S. Dionysiivico, eb cladem intercedenlem, Pari-
irfepere potuisse arbitralor, ubi supra, p g. 627, sios translalas fuisse, juxla sancti Laurentii basili-
eiim aliunde placitum Pipini in lite de Soleniio ct cam ; qu;Boccasio posteris fuit, juxia Mabillonium,
prsecepluro CaroliMagni confirmaverint Childeberli Annal. t. II, p. 30, Laurentianas mmdinas retinemti,
diplOma quod expendimus, Haec instrumenta suo lainetsi Dionysianis ail pristinum locum reslitmis.
ordine mfra videsis. Non ita indulgenttr se habet Germonius, Vet. reg. Franc. dipl. 1.1, pag. 259 et
«ermoflius, De vet reg. Fraric. dlpl. t. H, pag. 127, uJjl»seq., hoc piacitum de falso criminalus est, eo quod
cui nomen Chillardi in hoc diplomate insigne vitium ibi Childeberius fratrem suum,.cui sficcesserat,Chlo-
Videtur. doveum scilicel III, nomine Clilodocbarii appellet.
b Hae temporum notae barbare corruplae sunt in Mabilloiiiusvel id tribuendum censel oscitantiasama-
exemplo Dubletiano, et in Insulensi apographo : sci- nuensis, qui Chlodocharium scripsit pro Chlodo-
licet in priori dalum Corfiniisce; in Insulensi, datum tieo;vel conjicil binominem fuisse ChiodoveumIII,
Corfarlinse, Martii die xij [iu regist. xxn Thes.Chart. ad exemplum avi sui Chlodovei II, qui alio nominc
Latine datum Corfarlinche; Gallice donnies a Corfar- Chiotarius dicebalur, ut legiiur in chronico Divio-
tinche]. Sic trilissima formula hujus xtatis, quod ficit nense, apud Spicil. Dacher. t. 1, pag. 390, ad ann.
mensis, ab imperito exscriptore ignorata, evasit in 660; imo et ipsius Childeberli III fiiium, Dagoberli
palatii nomen inauditum Corfintisce, seu Corfartince, nomine simul et Chlodovei appellatum fuisse alio
quod Mabiironiusmeritoexsibilat, ubi supra pag. 628; loco notavimus. Reponil Germonius nullum instm-
vide quoque Dipl, lib. iv, pag. 277 ; Mamaccasvero mentiim ex historise fide falsi convinci posse, si li-
Inter villas regias habemus in libro de villis regiis, ceat plura eidem regi aflingere nomina, quoties op-
DiplomuticaeMabillonii inserto, pag. 295. Non liquet portunum yidebitur. Id sane aliquam contra since-
qua die raensis Mariii regnum Childeberli III initium ritaiem hujus placiti suspicioncm movel. Aulogra-
sumpserit, ac proinde incertum est an dies 12 hujus phum vero, quod propriis oculis inspeximus, omnenl
mensis anno regni 12, Christi 705 aut 706 adjudi- legitimi inslrumenti speciem exhibere testamur.
candus sit. d Eu pro eo, vox a pristinis editoribus omisSB,
<=Ediderurit ex aiilographo (nunc in Archivo regni,
 1109 REGUMPRIM^: STIRPIS FRANCORUMDIPLOMATA. 1110
et genetur noster Tbeudericus, eciarii et germanus A anteriores precepcionis, habiant evindicatura adque
noster Chlodocharius, per eorum precepcionis, illo elidicatura. Et quatenus, antehactis lemporebus,
teleneu, quicquidde omnes neguciantes aut Saxonis, clade intercedente, de ipso vigo sancti Dionisii ipse
vel quascumquelibitnacionis, ad ipsa Sancta flstive- marcadus fuit emutalus, et ad Parisius civelale inter
tate dorani Dionisii ad illo marcado advenientes, ad sancti Martini et sancti Laurente baselicisipse mar-
ipsa baselica Sancli Dionisii in integfetate conces- cadus fuit faclus, et inde precepcionis predictorum
sissent, sic quoque ut nec posthia, hec turic, pais principum acceperunt, nt in ipso loco aut ubyque ad
iisce neve ibidem ad ipso marcado, rieve infra pago ipsa fistivetate resedibant ad eorum negucia vel con-
Parisiaco, aut in ipsa civetate Parisius, postia nullus mercia exercienda, ipso teleneu pars predicte base-
teleheus ad ipsus homenis negociantes de ipsa vice lice domni Dionisii in integritate receperit; et se
non exigintiir nec tolliiilur, sed hoc pars predicte evenit aut pro clade ant per quacumquelibit delae-
baselice dorani Dionisiiin integretale omrie tempore cione b interveriiente, exinde aliuby fuerit ipsi mar-
babirit concessum adque indultum. Uude et talis catus emutatus, predictus teleneus in integretate ad
precepcionisprediclorum principum in presenle os- ipsa casa Dei prsesentis temporebus et futuris, in
tendediruut relegendas. Relictas et perciirsas ipsas B lumenarebus ipsius Sancti Dionisii pro reverencia
precepcionis,invenlumesl quod taliler ab ipsis prin- ipsius sancti loce permaniat concessus adque indul-
cipebus ad ipsa casa Dei in integretate fuit conces- tus : et sit tam inter parte fisci nostri, quam et inter
6um. Postia dicebant quasi agentes ipsius viro Gri- agentes Sancti Dionisii, omnis lis et altergacio su-
moaldo, majorem-domus noslri, eciam et comis de bita. — Actalius jussus recognovit (Locus sigilli.)
ipso pago Parisiaco, medietate de ipso teleneu ejus- Datum qod ficit minsis December, dies xiij, anno
dem tollerent, vel de parte ipsius baselice abstrae- xvj rigni nostri, Mamaccas feliciter.
rent. Aserebant e contra agentes ipsius viro Grimoal-
xxu.
do, majoreiri-domusnostri, quase de longo terapore
talis consuetudo fuissit, ut medietale exinde casa Placitum ChildebertiIII, regis Francorum, quo Ca-
Sancti Dionisii receperit, illa atia medietate illi co- dotaici farinarium S. Dionysii monasterio asseritur
c (ann. 710).
niis ad partem fisci nostri. Intendibant econtra
tgentes Sancti Dionisii, quasi hoc Gairinus, quon- Childeberthus, rex Francorum, vir inluster. Ve-
dam, loce ipsius Parisiace comis, per fofcia httnc nientis agentes baselece peculiaris patronis nostri
consueludinem ibidem misissit, et aiiquando ipsa domni Diontsii, nbi ipse preciosus in corpore re-
medietate de ipso teleneu ejusdem exinde tullissit: Z quiescit, et venerabelis vir Dalfinus, abba, custus
sed ipsi agentes boc ad palacium sogessissent, et eo- preesse veditur, Mamaccas in palacio nostro, nobis
ruin precepcionisin irilegreiate semper renovassent. sogesserunt, eu quod farinario illo in loco noncopante
— Iterom inquisilum est per plures personas, eciam Cadolaico, infra termemeno Verninse, quem a longo
et per ipsas precepciones, qod antdicte princepis tempore antecessoris sui ad villa ipsius baselice Lati-
ibydem in primordio et in posterura in integretatt niaco semper posiderunt; agentes inlustri viro Gri-
concesserunt vel adflrmaverunt. — Syc asenciente moaldo, inajorem-domus nostri, cum contradicerent,
ipso viro Grimoaldo, majorem-domus nostfi, eciam et dicebant, qod a villa sua Verno fuissit aspectus.
el alii plutis nostti fldeiis visi fuerunt decrevissi vel Dicebant posthia ipse agenies sancli Dionisii, eu
judicasse, ut agentes ipsius viro Grimoaldo pro par- quod de pluremum annorum spacia ipse farinarius
lem liscenostri eusdeniexinde per vuadiode ipso te- ad ipso Verno nonquam aspexissit, nisi ad villa ip-
leneu in integretale reveslire debirent; qod ita et sius baselice Ladiniaco; Ebroinus, majorem-domus
ficerunt. Sed, dum ac causa taliter acta vel definita -suo tempore, quando ipsa villa posedibat, ibidem
seu inquisita vel judecala, in quaiilura inlusler vir eum fecissit aspectum, et juslisseme eis vel ad casa
Sigofredus, comis palatie nostre, testeinoniavit, Sancti Dionisiiredebitur : sed postia ipse viro Gri-
fuissit denusceter, jobimraus ut omne lempore pars Dmoaidus, majorem-domus noster, una cum nosiris
predicti monaslirisesancti Dionisii, ubi ipse precio- fedilebus, ac c.usa ante se jussit advenire, ut eara
sus domnusin corpore requiescit, et Dalfinus, abba, diligencius inquirerit; quod ita et ficit. Sic ad ipso
vel successorissui, ipso leleneu in integretati de ipsa viro Grinioalilo fuit judecatum, ut sex homenis de
fistivetate sancti Dionisii, tam qod ibidem super ler- Verno, et scx de Latiniaco, bone lideus in oraturio
ras ipsius baselice resedire vedintur, quam et postia suo, seu cappella sahcti Marcthyni, memorate lipme-
ipsa vice ad Parisius omne tempore, inspecta eorum nis hoc debirent conjurare, quod a longo lemporo
a Hic priores edd. : quod antehac princepisin pri- collati recudimus (quocum novam, nec frustra, re-
mordio. Perperam tamen, teste autographo. censionem instituit A. Teulet). Multa habet hoc pla-
b Hic priores edd. legerunt debecione,quaevox non citumnotaludigna, de quibus inprolegomenis tmstris
exstat in aulograplio, nullumquescnsum praebet. commodiusegimus. Fcedissimesermonis vitiis detur-
c Exstat apud Mabillonium,de Re dipl. pas;. 483, patum instrumentum, anemine taraen, quod sciamus,
et Felibianum,Hist. abb. S. Dion. pag. 19, exscripiura de falso criminatum fuit. Quis autem fuerit locus no-
cx autograprio(nunc in Archivo regni, K, scrin. 5, mine Cadolaici appellatus videsis in opusculo domni
asservato), et in Coll. script. rer. Ffanc. t. IV, pag. Germani de villis regiis, inserto in opere Mabillonii,
685, sx Mabillonio. Ad lidem aulographi diligemius de Re diploraatica, pag. 296 et 336.
 1111 SiECUL. VII ET VIII ECCLESIASTICAMONUMENTA. 1112
eeraper ipse farinarius ad ipso Latiniaco, curte ipsius JA ad ipsura monasterium sub omni immunilate per
inonastirie sancti Dionisii, aspexissit, et ibidem ju- suam auctoritalem concessisset, et hoc postea avi
stisserai redebebatur. Set ipso sagramentom, si- noslri Chlotarius, et ilem Dagobertus, seu eliam
cut eis fuit judecalum, in quantum inluster vir Cblodoveus, nec non et Chlolarius, etiam domnuset
Sigofridus auditur ipsius viro Grimoaldo teste- avus nosler Theodericus, nec non et avunculus no-
moniavil, quod ipse homenis ipso sagramentura ster item Chlodoveus, etpraccelsus domnus et geni-
sicul ab ipso viro Grimoaldofuit judecatum in omne- tor noster Childeberlus quondam reges, qui per eo-
bus vise fuerunt adiraplisse : et tale judicio ipsius rum auctoritates ipsorum manu roboratas, ipsi mo-
viro Sigofrido mano lirmanle, vel de anolo a ipsius naslerio hoc confirmassent, unde et ipsas prsccep-
GrimoalJo, majorcm-domus nostri, sigellatum, ipse tiones se ex hoc prae manibus habere adfirmant, et
agenles acepissent, ut ipso farinario ad parle ipsius hoc circa ipsum monaslerium, nullo inquietante, as-
Dallino abbaii, vel monastirise sui Sancti Dionisii serunt conservatum. Sed pro totius rei raunimine
elidiato urdene debiant posedire vel domenare. postulai in hoc nostra auctoritas ul in ipso monasle-
JProinde nus taliter, una cum noslris procerebus, rio plenius debeat confirmare; quod nos prscslitisse
constetit decrevisse, in quantum inluster vir Bero, n] veslra non dubitet magniludo. Quapropter praesenli
comis palale noslre, qui ad vice iiemque inluslri praeceplojubemus ut, sicut per aucloritates seu per
viro Grimberctho comite palati nostro adestare vede- seripturarum principum legunlur, et usque nunc fuit
batur, leslemoniabit, quod memoratus Sigofridus conservalum, neque vos, neque priores, neque suc-
suum prebuit testemonium, quod ac causa ante ipso cessores vestri in causis ipsius monasterii, neque ad
viro Grimoaldo, majorein-domus noslri, sit acta vel causas audiendas, neque ad freda exigenda, nec man-
judecala fuissit, denuscetur ; jubemus ut meroorate siones requirendo, penitus ingredere non prscsuma-
agenles ipso farinario, ad parle ipsius Dalfinoabbali lis, nisi per auctoritatem firraatam ipse abba suique
vel monastirii sancti Dionisii, absque repelicione, su- successores atque congregaiio eorum in ipso mona-
perscripto Grimoaldo, aut agentes vel heridis aut sterio, Deo auxiliante, consislentes, quod ad pra sens
successoris suos, vel contra quemlibit, inspecto illo rationabiliter liabere videntur, aut adhuc a Deoti-
judicio ipsius viro Grimoaldo, majorem-domusnoslri, mentibus hominibus ibi fuerit addilum vel augmcn-
sicut per eudem declaratur, omne lempore habiant tatum, sub onini immunitale, inspeclas ipsas pra>
evindecalum adque elidiatum; et sit inter ipsis ex ceptiones supra memoratorura principum, quem se
ac re in poslmodum subila causacio. — Dagobertus, prse manibus ex.hoc habere aflimant, valeanl lenere,
ad vice Angilbaldo, recognovit. (Locussigilli.) (C possidere, ct ibidem ad ipsum locum sanctum per
Datum qod ficit minsis December dies xiiij, ann. hanc aucloritalem nostram, ut hoc quod est firma-
xvj rigni noslri, Mamaccasfeliciter. tura perenniler proficiat ad augmenlum, quod potius
eis melius delectet pro stabililate regni nostri Doinini
XXIII. misericordiara deprecare. Et, ut hsec prseceptio no -
Diploma Dagobertilll,regisFrancorum, quo Aniso- stra firmura obtineat vigorem, manus nostrse sub-
„ tensismonas'eriiimmunilatesconfirmath(ann. 712). scriplionibus roborare, sigilloque nostro hoc decre-
viraus affirmare.
Dagobertus, rex Francorum, vir inluster, omnibus
In Christi nomine Dagoberlus rex. Data sub die xv
agentibus praesentibusatque futuris. Si petitionibus
servorum Dei, in qno pro opportunitalibus ecclesia- cal. Februar.
rum vel monasteriis nostris patefecerint auribus, Ii- XXIV.
benter audimus, regiam consuetudinem exercemus,
et nobis ad mercedem vel stabilitatera regni noslri Diploma Dagoberli III, regis Francorum, quo, ad
pelitionemHerlemundi, Cenomanensiscpiscopi,im-
stabilire confidimus. Ideoque venerabilis Ibbolenus mnnilales confirmata regibns Francoritm concessas
abba de monasterio Anisola, qui est in pago Cyno- CenomanensiEcclesim,pro villis et monasleriishuic
'
j) Ecc'les'msubjccis, prmsertim pro m nasterio Ani-
mannico, in honore peculiaris nostri palroni pii, solensi c (ann. 713).
beali videlicet Carilefi cnnfessoris, constructus, per
missos suos clementiaeregni nostri detulit in noli- Dagobertus, rex Francorum, vir illusler. Tunc re-
liam, eo quod consobrinus noster Guntramnus rex, galis celsitudo fundamenla sui culminis corrobora',
0 Haedusevoces a superioribus editoribus omiisse bimus : nam Dagoberlus III regnum auspicatus cst
sunt, quippe oculortimaci»m fugientes. mensc Aprili ann. 711, ac proinde dies 18 Januarii,
b Eruit Martenius, Thesaur. anecd. t. I, pag. 6, anno primo regni ejus, pertinet ad annumCliristi712.
ex cod. ms. Anisplensi; recudernnt Colleclnres srri- c Hujus fragmenlum inwtrmeadnradum depromp-
> ptorum rerum Francicarum, t. IV, pag. 686, ex Mar- sit Labbeus, Miscell.t. 11, pag. 412, ex ebartulario
tenio. Non exstal inter Acta episconorum Cenoma- Anisolensi. Inlegrum diploma insertum est inler Acla
nensium, ubi lot supposilith pro legitimis instru- episcoporum Cenomanensiuro,apud Mabill. Analect.
mentis oblrusa vidimus. Deest anni nota. Hoc aulem pag. 2S2, et recusum in Collect.. script. rer. Franc.
diploma Dagoberto 111tribuendum patet ex eo quod t. IV, pag. 688. Ad id praecipue videiur condilum,
hujus auctor patrem suum appellat Cliildebertum, ut jura Ecclesia; Cenomaneusisin Anisolense mona-
avum Theodoricum, avunculum Clilodoveum, etc. sierium assererentur, etideoexhibilum esiin iite de
Si vero ad initia regni Dagoberti III diploma hoc re- qua ssepiusdiximus, super his juribus inola, ut li-
feramus, quod Marlenio placuit, anno 712 adjudica- quet ex catalogo instrumenlorum tunc prolatorum,
illo REGUM PRIM/E STIRPIS FRANCORUMDIPLOMATA. 1114
quando petitionibus sacerootum aulpontificum, quod Abeanl
t reddere atque transsolvere, ut diximus, ex
pro opportunitate perlineat, obauditur, et ad effec- nostra indulgentia ssepedictusHerlemundus episcopus
tum in Dei nomine mancipalur. Ideoque apostolicus aut pars ecclesiaesuse vel monasteria sua, de omnes
vir domnus Herlemundus, in Christo paier noster, villas vel curtis suis, cum omnes fratres concessus
Cenomannicse urbis episcopus, nobis suggessit eo sub emunilalis nomine omni tempore hoc debeat pos-
quod antecessores sui ab anteriore rege parente no- sidere et dominare, etnullas requisiliones neque im-
stro emunitales a malis hominibus fuissent furatse, et pedimentura a judicibus publicis, quoque temporc,
denuo domnus et prsecelsus genitor noster Hilde- tam ipse pontifex, quam et successores sui habere
bcrtus, quondam rex, iniegras emunitates de omni- non pertimescant, nisi nostris ct futuris, Deo auxi-
bus villiset curtis ecclesisesuae, et monasterium Ani- lianle, temporibus valeat esse conservatum, ct ad
sola, in qtio D. Karileffus, Christi confessor, corpore ipsa sancta loca perenniter proliciat in atigmentis.
requiescit,quod est susejurisecclesiae sanclse Marise, El, ut hsec proeceptio firmior habeatur, vel per lcni-
et sancti Gervasii et Protasii marlyrum, in quibusli- pora mclius conservetur, manus nostrse subscriplio-
bet pagis, vel lerritoriis habere videntur, etiam et nibus subter eara decrevimus roborare.
monasteria sua quscipse in regimine habet, quac in- In Christi noinine, Dagobertus rex subscripsi. —
fra urbem Cenomannicam sunt conslructa, vel villas Ingobaldus optolit et subs. — Datum quod fecit tnen-
ac culta eorum in quibuslibet pagis ac territoriis, sis Marlius dies ij, anno ij regni noslri, Mamaccas
concessisset ut nullus judex publicus nec ad causas feliciter.
audiendas, nec, ad freda exigenda, nec mansiones XXV.
aut paratas faciendas, nec pastus, nec ullas reddi-
biliones requirendas, nec exactandas quoque tem- Diploma Dago'-erli III, regis Franeorum, quo confir-
pore ingredi deberet, nisi cum omnis frelus conces- mal, ad petitionem Herlemundi, episcopi Cenoma-
sus quielim deberenl possidere. Unde et ipsa sibi nensis, immunitates cenomanensi Ecclesim conces-
"
$as pro villa Arduno (ann. 715).
praecepta per raanus habere aflirmat, et ipse bene-
ficius de eo tempore fuisset conservatus, petiit cel- Dagoberlus, rex Francorum, vir illusler. Si facta
situdini nostrse ut hoc circa eidem in idipsum con- parenlum nostrorum conservamus, noslra perenni-
iirraare deberemus. Cujus petilionem non denegasse, ter stabilia esse confidimus. Ideoque apostolicus vir
sed in cmnibus ita prsestilisse cognoscile. Ideo per pater noster in Christo Herlemundus, Cenomannicse
praesentempraeceptionem decernimus, quod in pcr- urbis episcopus, nobis suggessit eo quod avunculus
petuum volumus esse mansurum, ut inspecta ipsa £ genitoris nostri Hildeberli quondam regis, Ilildericus
antcriorem prseceplionem, nullus judex publicus, ne- quondam itemque rex, per suam prseceplionem lali-
que vos, neque juniores seu successores vestri, ne- ter antecessore suo quondam episcopo domno Bcra-
que quislibet ex judiciaria potesiate, in villis vel rio et Aichilberlo episcopo successori concessisset,
curlis ipsius pontificis vel ecclesi« suae Sancli Ger- ut quidquid de villa ipsius ecclesise Cenomannicse,
vasii et Protasii raartyris, vel monasteria sua, aut nuncupante Arduno, in pago Pictavio, ad liscum spe-
curtis vel villis ipsorum, nec ad causas audiendas, rabatur, hoc nnllus judex neque quislibet exactare
nec ad freda exigenda, nec fidejussores tollemlos, deberet, et in ipsa villa nec mansiones facere, nec
nec mansiones aut paratas, nec pastusfacicnlo, nec freda exactare, nec ullas paratas, nec ullum lucrum
ullas reddibitiones quod ad Uscum nostrum sperare terrenum requirere, nec exaclare prscsumeret, nisi
videlur requirendis nec exactandis, judiciaria potes- hoc in luminaribusipsiusecclesise Cenomannicae,quse
tas inibi quoque tempore ingredere non prsesumatur. est in honore sancti Gervasii et Prolasii palronis
Sed ipse pontifex aut agenlis sui ill. cc. inferenda- nostri conslructa, deberet essc concessum; et post-
lis, et ill. sol. alios ducentos auro pagins. quod ad ea denuo Aiberto episcopo, qni Berario post quon-
fiscum noslrum de ipsa villa vel de ipsis curtis suis, dam ibidem fuit, simililer concessisset. Unde et ip-
vel ecclesiis suis et monasteriis suis reddebantur, et D sas prseceplionesipse pontifex se praemanibus habere
in sacello puplico fuit consuetudo reddendi, ipsc aflirmat, et de eodem tempore usque ntinc ipsum be-
ponlifexaut successores sui, per missos suos hoc de- neficium asserit esse conservatum : sed pro integra
vid. Baluz. Miscell.1.111,pag. 128. Haecautera inslru- privilegium in tomo XIX Ordinationum tertise stir-
nienta, ul alias ssepe raonuimus, regia et apostolica ps, pag. 53 insertum.J De temporibus Herlemundi,
aucloriiale falsi damnaia sunt, nec deinceps quis- quse, juxla Coinlium, cum notis chronolngicis huic
quam instrumenli de quo agimus defensionem ausus diplomati subjeclis non concordant, videsis notas
cst suscipere. lllud ergo, quasi re judicaia, supposi- no?iras ad Herlemundi charlam.
liliis est annumerandum. Nusquara apparent Childe- a Insertum in Aclis episcoporum Cenomanensium,
berii 111lilterae in hoc diplomate laudaioe, ncc-me- apud Mabill. Analecta, pag. 284; recusum in Collect.
lioris notic eas fuisse credibile est, si unquam exsti- script. rer. Franc. t. IV, pag. 688, fabricatum ad
terunt. [lloc tamen diploma, etsi valde suspectum, confirmandum insirumenturaquodsupra(Col. 1112),
conlirmatum fuit prseceplo Caroli magni, ann. 796, edidiraus et commentitium judicavimus; nec melidri
quod viilereesl apud Mabill.Analecla, t. III, pag. 258, videlur nola dignum. Herlemundus, episcopus Ceno-
alteroque Ludovici Pii, anni 840, apud Bnluz. Mis- manenis, in cujus gratiam fingitur emissum diploraa
cell. t. III, pa;i. 38. ldsuper hoc ipsum diploma, cum hoc, nondum regnante Dagoberto III regimen Aniso-
prceceptisCaroli Magni Ludovicique Pii, denuo con- leiisU inonasterii, juxtaCointium,Ann. t.lV, p.58&,
lirmaimn fuit a Ludovico XI, anno 1482, ut lestatur assecutus fuerat,
 ,115 SiECUL. VII ET VIII ECCLESIASTICAMONUMENTA. 1116
firmitate petiit celsiludinem nostram ut hoc denuo JA riam accepit, suura pracceptumprsedictusChildeber-
per nostram auctoritatem ipsi viro domno Herle- tus rex lecit, et postea antecessor suus Domnolus
uiundo episcopo, vel ad ipsam sanctam basilicam similiter Gallo monacho et discipulo domno Carilef-
sancti Gervasii et Protasii martyruin conlirmare de- fo, et ab ipso Domnolo abbate facto et ordinato,
heremus : cui nos non denegasse, sed in omnibus precariam fecit, et super ipsam precariam Chilperi-
prsestitisse et confirmasse cognoscite. Prcecipienles cus rex suum prseceplum fieri jussit. Hsecomnia
enim ut, sicut constat ibi avunculus noster llilderi- memoratus episcopus Berarius nobis ostendit, de-
cus quondam rex inlegra immunitate de ipsa villa precans ul abbali suo, nomine Gundolenob, similiter,
Arduno ad ipsam ecclesiam fecit, ita el inanlea nos sicul antecessores noslri suis antecessoribus prae-
per nostraro auctoritalem concedimus et confirma- cepta fecerunt, ita et nos fecissemus.Cujuspetitionem
mus, ut nullo unquam lerapore nullus judex in ipsa libenii animo suscepimus, et sicut deprecatus cst
villa non praesumat, nec causas audire, nec ulla pa- fleri jussimus. Proinde hoc auctoritatis nostrseprsc-
rata, nec freda, nec qualemcunque censum autlu- ceptum fieri jussiinus, per quod firmiter iriandamus
crum terrenum, quodad fisco potuerilsperare, nullo tit, sicut praedicto abbati a memorato Berario epi-
umquam tempore non praesumat requirere, nec exac- n] scopo praedictum monasteriolum jure beneficiario
tare, nisi inspecta ipsa prseceptione ab avunculo ge- datum est, ita deinceps in ejus beneficio et domina-
nitore nostro Childeberto quondam rege, nomine cione seu precaria diebus vitse suse absque ulla nii-
Childerico quondam rege, in luminaribus supradictse noratione maneat; et Censum, sicut in precariis
basilicse sancli Gervasii ct Prolasii martyrum perpe- eorum continelur, per singulos annos Ibbolenus
lualiter debeat esse concessum atque indultum. Et, abbas memorato episcopo Berario suisque successo-
ut harc auctoritas firmior habeatur, vel per tempora ribus solvat, id est, ad lumen matris et civiiatis ec-
conservetur, manu nostfae subscriplionibus subtcr - clesisc, de cera lib. iiij, et ffatribus canonicis in
eam decrevimus roborare. civitale consistentibus ac prsedictseecclesiseservien-
In Christi nomine, Dagobertus rex subscripsi. — tibus, in ccena Domini plenum modium de ovis, ct
Ingobaldus scripsi et subscripsi. — Dala quod fecit buticulas plenas paratas de oplimo vino solvaf, et
mensis Martius dies x, anno ij regni nostri, Mamac- episcopo ejusdera civitaiis unam cambultam bene
eas feliciter. paratam, et duos sublalares ad officium suum per-
XXVI. agendum tribuat: et, post ejus discessum, prsedictum
monasteriolum ad potestatem vel domirialionemme-
Diploma Dagoberti III, regis Francorum, quo jus r»
Ecctrsim Cenomanensisin Anisolensemonasterium( moratse matris ecclesiae, absque ullitis detentione
afserilur, juxta chartam Ibboleni abbatis a (Ann. aut cbnsignatione, ctifh omni inlegritatc vel cum
713). toto superposito immelioraium fevertalur; et epi-
DagoberluSirex Francorum, vir inluster. Si peli- scopl sive rectores matris ecclesiae, quidquid eximle
lionibus servorum Dei assensum prsebemus, nnn so- juste et canonite facere disposuerint, liberam ha-
lum regiam consuetudinem exercemus, sed ad seternse beant poteslalein faciendi. Et, ut \vxc auctoritas
felicilalig percipiendum prsemium profuiurum nobis firmior habeatur , manus noslrae subscriplionibus
esse confidimus. Igitur omnibus fldelibus sanctae Dei subter eara decrevirans roborare *'
Ecclesise et nostris, praesentibus et futuris, notum
esse volumus, quia vir venerabilis Cenomannis civi- XXVII.
lalis, Berarius episcopus, nostram adiit prsesenliam, Diplonia Chilpcrici II, reglisFrancorum, quo sancti
afferens slrumenta nobis cartarum, qualiler domnus Dionysii monasterio coneessas immunitales confr-
mit (ann. 716).
Karileffus, sacerdos atque roonachus, in sua parochia
construxit quoddam monasteriolum, et suo anteces- Chilperichus, rex Francorum, viris inluslribus.
sore dontno Innocente per consensum Cbildeberli Oportit climenciae princepale inter citeras peticionis
regis tradidit: et poslea ab eo per censum in preca-' D illut que pro saluie adescribetur, et pro divine no-
Hanc confirmationem commentitiam charlse ASacpiuslypis mandalum, a Mabillonin, Acta SS.
commenlUiaeabbatis Ibboleni exliibent Acla episco- Bened. t. IV, pag. 562, et de Re dipl. pag. 484, et a
porum Cenomanensium, in Analect. Mabillon. Felibiano, Hisl. abb. S. Dion. prob. pag. 19, es au-
pag. 273, etapud D. Bouquel, Rerum Gall. cl Franc. tograplio (nunc in. archivo rcgni, K, n. 3 asserv.iio);
script. t. IV, pag. 687, in annot. lisdem referlum a Coinlio, Annal. t. V, pag. 280, ab aucloribus Novtc
falsis indiciis diploma, quibus charla quam confir- Gallisechristiansc, t. VII, instr. col. 5, et a Coilecto-
mat. Videsis notas nostras ad charlam ipsam. Rc- ribus scriploruifi rerura Francicariim, t. IV, p 690,
censetur autem diploma hnc, sicuti et charta, inter cx Mabillonio. Fragmenlum ejusdpm vnlgaverat Du-
inslrumenta in oonventu Vermeriensi damnata, et bletus, Antiq. eccl. S. Dion. pag. 684, et Childe-
aboleri jtissa, ul diclum est, rico II tribuerat. Cointius, Annal. t. III, pag. 8,3,
b Gundoleni noraen per amanuensis oscilaniiam illud sub eodem Chilierici nomine annalibus suis in-
scriplum pro nomine Ibboleni, ut ex ipsius diploma- seruit, ad annum 679, a Dubleto in efrorem induc-
tis texiu liquet, in cujus serie noinen Ibboleni rec- tus, quem sane relegefe debuerat vir bene oculatus,
tius ascribitur Ailisolensi abbali. cum totum diploma ex Mabillonio recudit sub vero
« Not* chronologicaedesuut; fictum diploma col- nomine Chilperici, ibid. I. V, pag. 280 ; re.venim qiii
locamus paulo post charlam Ibboleni, quam sub hoc diploma emisit avunculum appellat Theoderi-
anno 713, ApriUsdie 28, collocandam censuiraus. cura, consobrinos Chiodoveum, Childebertuin et Da-
 1117 REGUMPRIMJE STIRHS FRANCORUMDIPLOMATA. II18
mlms poslolatur, plagabile auditum suscipere, ett A nec ad causas sudiendum, nec ad fidejussorestol-
procul dubium ad aefeclumperducere : qualenus de! lendum, nee ad freda exygendum, ncc ad mansionis
caduees rebus presentes secoli seterna conquiretnr,, facienduin, nec paratas, nec nullas redebuciones re-
juxta preceptum Domini dicenlis : Facetis vobisi querendum, ingredire, nec exygire quoque terapurf
ainicisde mamona iniquetatis. Ergo de mamona ini- penetus non presumatur, nysi quicquid fiscusnoster
quaetatis jnxta ipsius dictum nos oportit mercare exinde potuerat esperare, omnia et ex omnefeuspro
eferna eeleslia : et, dum sacerdowm congrua inper- mercidis noslri conpendium, cum oranis fridus ad
tcmusbeneficia, retrebulorem Dominoex hoc habyrei integrum sybymed coneessus, ut dictum est, inspe-
mefiamur, in eterna tabernacola. Igetur venerabelis: ctas ipsas precepcionis anteriorum regum, parentum
vir Chillardus, abba de baselica peculiaris patronis quondain nostrorum, vel juxta quod presens no;tra
nostri domni Dionisiimarihyris, uby ipse preeiosus contenire videtur aucturetas, quicquid ipse sanctus
doranus in corpure fequiiscit, climenciae rigni nostri locus a diae presente, ut dixemus, habyre videtur,
supplicavit, nt juxta quod ab anlecessorebus regibus quam quod inpostmoduma Deo tiroentebus homine-
parentebus nostris a longo tempnre omnis emunaetas bus vel a nobis ibydem fuerit adetum vel conlalura,
de villa prefate sancti baselice fuit concessa, undae *>seu
1 quicumquae jusli et racionabyliter cum omne
et ipsas precepcioois sae per manebus habire adfir- substancia sua ad ipso monaslirio se tradedirit, et
mat, e.t hoc usque nunc inviolabiliter adserit esse res suas per ligidema instroroenla ibidemdelegaverit
conservatum. Unde petit ut boc per nostra aucture- vel tirmaverit, sub inlegra emunilati, ad diae pre-
tatem dinuo pro rei firmitatis circa ipso sanclo sente valiat resedire quielus adque securus : et, ut
loco, vel homenis qui se cum subslancia eorum ad dictum est, quicquid exinde forsetam liscus nosler
ipsa baselecatradunt vel condonant, juxla quod an- sperare potuerat, in lumenarebus vel estipendiis seu
teriores parentis nostri vel precelsus avuncolus et in elimoniis pauperum ipsius monastiriaeperen-
noster Theodericus, seo et c<nsobrini nostri Cblodo- iiiler pro nostris oracolis ad inlegrura in omnia et ex
vius, Chiidebercthus et Dagobercthus a quondam omnebus sit concessum adque indullum, ut eis me-
regis, per eorum aucturetalis ad ipsa baseleca hoc lius dilectit pro estabilitate rigni nostri, vel pro
pristetirunt vel eonfirmavefunt : hoc iteralis circa quietem quibuslibil cbunctis leodis noslrus Domini
JpsO jlrbali concidere et confirmare diberimmus. meserecordia adtencius deprecare. Et, ut hcc auctu-
Idio cognuscat magnetudo seu ulilitas vestra, quod retas nostris et foluris temporebus circa ipso sancto
nos pro revereneta ipsius sancte loce, vel pro quie- loco perenniter lirma el inviolata pernianiat, vel per
tem ibydem Deo famoiancium, prumtessiraa volom- fj ( tempora inlesa cuslodiatur adque conservitur, et ab
tati dinuo concessissae et in omnebus confirmassae oranibus judiees melius credalur, manus nostri sub-
vestra cognuscat solereia. Quapropter per hunc pre- scripcionebus subter eam decrivemus roborarae. —
ceplum, quod specealius decernemus et in perpetuo Cbilpricus rex subscripsi. — Actulius jussus optolit.
volenfiusesse mansurum, •jobymmus ut neque vos, Datum sub diae pridiae Kalendas Marcias, anno
tieque junioris seu successores vestri, nec quislibit primo b rigny nostri, in Dei nomine, Conpendio
de judiciaria potestate accintus, in curtis prefate feliciter.
Sanete baselece domni Dionisii, uby et ubi, in quas- XXVIII.
cumque pagus in rigna Deo propicio noslra, quod ad Diploma ChilpericiII, regis Francorum, quo immitni-
die preserite pars ipsins monastiriae posedire vel latem a teloneis, monasteriosancti Dionysiiconcet-
sam Confirmatc (ann. 71*i).
domifiareveditur, vel quod ad Deo timentebus ho-
roiuebus per ligedema instromenta ibydera fuit con- ChilperichuS, rex Francorum, vifis inlustrebus
cessum, aut inantia fuerit adetum adque.delegatum, oinnis tileuariis Masiliensis. Dum et ante bus anuis

gobertura; et haecsatis Chilpericum indigilant, Chil-
perici II filium, ul ipse monuit Cointius, ibid. Hic nvy
autem Cbilpericusvulgo diclus hujus nominis secun-
dus, a quibusdatfr terlius vocatur, eo quod Chilpe-
rici II nnmine appellent, ut videre est in Annal. t. II,
pag. 817, Chilpericum puerum, Cariberti regis li-
lium, qui, statim posl patris niortem anno 630 ex-
stinctus, fn regum Francorum catalogo a plerisque
non scribitur. Diploma edimus ad fidera autograplii,
aecuraliori lectione, a ssepe laudato domno Poirier
rccogniti el nova ejusdem ab A. Teulet recensione
facta. De hujus sincerilate nullus suspicionem ali-
quam movit, nisi Germonius, sed levem, et cui non
iinnioratur; unde iicet conjicere viruin exercendx
ccnsurscavidum, paucis in hoc instruraento maculis
oflvnsum fuisse. Huic diploraati affixum fuit cereum
sigillum,quoil pene deletirm testahatur Mabillonius,
in Acta SS. Bened. ubi supra et cujus nulluin, prae-
terquam in membrana forainen, vestigiom jam non
exstat..
a Tbeoderici, Chlodovei et Cbildeoerti diplomata
in graliam monasterii Sandiouysiani emissa plura
suo ordine edidimus; DagobertiIII nullum lrabemiis.
b Mortuo Childerico II, anno 715, mense Junio,
suffecerunt Franci orienlales clericum nomine Danie-
lem, cui Chilperici nomen imposuerunt. flinc patet
mensem Februarium, anno regni ejus primo, in an-
num Chrisli 716 incidisse.
c Exstat ex autographo (nunc in archivo regni, K,
n. 3) apud Mabillonium, Acta SS. ordin. S. Bened.
t. IV, pag. 563, et de Re dipl. pag. 485, et apud Feli-
hianura, Hisl. cccl.S. Dion., pag. 21, exMabillonioin
CoII. scripl. rer. Franc. t. IV, pag. C91.Iisdem con-
cipitur verbis quibus diploma de ejusdem immunila-
tis concessione a Chlodoveo III emissum , quod
alibi exhibuimus. Latet hucusque Dagoberti con-
cessio. Diploraa Chilperici edimus ad fidem auto-
graphi diligenter a domno Poirier cum editis collati
novaque ab A. Teuiet recensione instiluta. Id prse-
cipue in hoc inslrumenlo notandum est, quod ibi
Chilperieus Childericum genitorera SUUJJJappellet :
illustre monuraentum, ait Coiutrus, Annal. loui. V,
1119 S.ECUL. VII ET VII ECCLESIASTICAMONUMENTA. 1120
proavus noster Dagobercthus, quondam rex, solidus A venerabeli viro Martino preposito de baselica pecn-
cento eximlis de Massilia civetate, sicut ad cellario liaris patronis nostri sancte Dionisii interpelavit,
fisce potuerant esse exactali, ad baseleca peculiaris dum dicerit eu quod porcione sua de parte socero
patroni nostri domni Dionisii, uby ipse preciostis in suo Edrone quondam, in loco noncopanle Superiore
corpure requiiscit, et venerabelis vir Chillardus abba Baeivo, ad eo ligebus pervenire deburat, ei malo
preessae veditur, pcr sa (sic) precepcione, sua mano orJline conlradicerit, vel post se retenirit; qui ipsae
roborata, concessissit, seu et domnus vel genetur Mariinus dedit in respunsis, quod cxtromentum ha-
noster Childaericus, eciam et abuncoli nostri Chlo- bibat, quera filius superescriplo Edrone quondam,
docharius et Theodericus, quondam regis, aeciam ct jnomine Eodo, venerabili viro Chrodchario monaco
nos postia per nostra precepcione hoc ibydem dinuo sancli Dionisii vindedissil, ct ipsa vindicione in pre-
vise fuemus concessissae vel confirmasse; el taliler senle ostendedit relegenda, relicla ipsa vindicione,
in ipsas precepcionis vedittur habyre insertum, ut sed, dum inler se intenderint, sic a procerebus no-
tam in ipsa Massilia, quam et per reliqua loca in stris fuit inventum, ut illa medietale de ipsa por
rigna Deo propicio nostra, ubycumque telleneus, cione in jamdiclo loco Superiore Bacio jamdictus
portaticiis, ponlalecus, rotaticus, vel reliquas rede- Marlinus ad parte ipsius Sancti Dionisiihabirc di-
bucionis, quod a judicebus publicis exigelur, de B biad. Pronde nos laliter una cum nostris procerebus
carra eorum qui hoc inferre vedinlur, ad missus constelit decrivissae ut, duin inluster vir Vuarno,
ipsius baselice nullatenus requeralur nec exigialur, comis palati noslri, testemoniavit, fuit judccatum ;
nisi hoc in omnebus annis singolis habianl conces- quod ac causa sic acta vel inquesita fuissit denttsce-
snm. Idio per presente urdenacione vobis decerne- tur, jobimmus ut memoralus Martinus ipsa medie-
mus et oinnino jobimmus ut, quomodo misse ipsius taie de jamdicla porcione in ipso Superiore Bacio,
baselice domni Dionisii vel roemoralo abbali, hoc quicquid ad ipsa medielate aspicere veditur, una
est" cum parissuos ad vos vinerint, ipsus soli- ciiui tcrris, domebus, edeficiis, acolabus, niancipiis,
dus cento eximtis, sicul ex cellario noslro secundum campis, silvis, pratis, pascuis, aquis aquarumve de-
consuetudinem, absque ulla mora vel delatacione, cursebus, adjaecenciis, apendiciis ad se pertenenlis,
juxta quod ordo cataboli fuerit, omnimodis eis dare pecuniis, presidiis, farinariis, gregis cum paslhore-
et adimplire laciaiis : et de ipsa carra qui hoc in- bus, omnia et ex omnebus, rem exquesita, illa me-
ferre vedintur, nec in ipsa Massilia, nec per reliqua dielate ad integrum, inspecta vel esiante eorum es-
loca in rigna Deo propicio noslra, nullo telleneu, tromenta, absque repeticione superscripto Friulfo
nec porlalico, nec pontateco, nec rodatico, nec reli- .r, vcl heridis suos, ad partes sancli Dionisii omne
qttas redebucionis, nec vos, neque junioris vestri, tempure habiant eviudecata adque elidiata, et sit
nec quislibit de parte fisce noslri requireri nec exa- inler ipso Friulfo suisque heridebiis vel agentis
getare penitus non presumatis. Videtis ut aliut ob dorani Dionisii, omni tempure subita causacio. Et,
hoc non facialis, se gracia noslra obtatis habyre dum ipse Martintis in causa ipsius baselice domni
propicia. — b Chrodebercthus recognovit. Dionisii contra ipso Friulfo, tam illa fructa de ilia
Da>umqod ficit minsis Marcius diesc, anno primo alia medietate, quam et illa fide facta per vuadiosuo
rigni nostri, Conpendio, in Dei nomine feliciter. in presente visus fuil transsolsissae, jobimmus ut
omne tempnre tam ipse Marlinus vel pars domni
XXIX. Dionisii, absque repeticione ipsius Friulfo vel heridis
Placitum Chilperici II, regis Francorum, quo terra suos de ipsa lide facla vel ipsa fructa ducli et secure
sila in Superiore Bacico prmposito monasterii valiant resedire. — Ermedramnus rccognovit et
sancli Dionysii asseriiur A(ann. 716). subsc.
Chilperichus, rex Francorum, vir inluster. Cum in Dalum qod ficit minsis Marcius dies vn, anno i
nostra vel procerum nostrorum prescnciae Cojipen- rigni nostri, Conpendio, in Dei nomine feliciler.
dio in palacio nostro, homo alicus, nomine Friulfus, D

pag. 281, quo Chilpericus Childerici fiiiiis probatur. t. IV, pag. P63, et in opere de Re dipl. pag. 485,
Id quidem diu ignoralum fuerat: sed et nb aliiscon- ex autographo (nunc in archivo regni, K, scrin. 3
iirmatur Cbilperici diplomatibus, qu.u mox refere- a^servato); ilerum ex autographo a Felibigno, lli-t.
mus. Cereo sigillo vallatum fuisse instrumentiun Ma- abb. S. Dion. prob. pag. 21; ad fidem Mabillonii
billonius teslatttr, Acta SS. ord. S. Bened. ubisupra. recusum in Collect. script. rer. Franc. t. IV, p. (i!H.
Cujus sigilli fragmentum, crinita effigie et Chilperici Huic inslruroenlo sigillum cereum allixum fuil, nt
nomine irisignitum, membranaeadhuc adhscrel. testatur Mabilloniusin Act. SS. Bened. t. IV, praefat.
11lloc spalium unius vocis vacal in aulographo. pag. iv, quod jam media sui parte delritum crat
b Hic in autographo quidam apparent ch.ifacteres, cum illud inspexit, anni sunt plus cenliim viginii.
sub forma monogrammalis, quos legendos putamus: Quod quidero fragmenlum, crinita regis effigie insr-
in Xpi nomine. gnitum, adhuc exstat. Autographum ob slyli cl api-
c Pristini editores scripserunt dies quinque; quae cum salebras, falente ipso Mabillonio, lectu diflicil-
temporis nota nullo modo exsl't in anlograpbo, seu limum, a domno Poirier recognitum exhibenius,
ab oscitanli scriplore oraissa, seu forsan quia per nova ejnsdem ab A. Teulet recensione facta iiujus
lisec verba Marcius dies primus dies Mailii intelli- placiti formula?.conveniunt cura formulis aliorura
gendus sit. hujus selatis placitorum.
d Bis editum a Mabillonio, in Act. SS. Bened.
1121 REGUM PRULE STIRPIS FRANCORUMDIPLOMATA. H22
XXX. A et hoc a judiciari potestate annis singolis conservare
cenlum vel adimplire vedintur : ila et deinceps inspectas
Diploma Chilperici II, regis Francorum, quo
vaccat annuatim monasterio S. Dionysii concedit, ipsas aucturelatis vel conttrmacionis predictis prin-
sicut olim a Dagoberto rege concessm (uerant cipebus per nostrum preceptum plinius in Dei no-
* (ann. 716).
mine confirmatum circa ipso sancto loco pereuniter
indullum,
Chilperichus, rex Francorum, vir inluster. Se facta in omnebus valiat esse conservalum adque
Deo ausiliante, tempo-
parenlum nostrorumconservammus, regia consuelu- et ibidem nostris et futuris,
diiic exserceraus, et nostra in postmodum estabelis rebus proliciat in augeraentis : ita ut eis melius
esse conlidemus; precipuae peticionebus sacerdo- delectil pro estabelitati rigni nostri ad ipso sanclo
tum, quodpro eoriim confirmanda beneficia pertenit, loco Domini meserecordia adtencius deprecare. Et,
libenler obaudimus, vel effectui in Dei nomene ut hec aucloretas firmior habiatur et per tempora
subtcr
mancaeparamus, hoc nobis ad mercedis nostri auge- conservitur, raanus nostri subscripcionebus
menlum pertenire confidemus. Idioquae venerabelis eara deciiveraus roborare.
vir Chillardus, abba de baselica peculiaris patronis Cbilpricus rex subscripsi. — Actulius jussus
noslri domni Dionisii marteris, ubi ipse preciosus optolit.
domnusin corpurerequiiscit, climenciae rigni nostri B Datum qod ficit minsis Marcius dies xvi, anno
sogessit eo quod bone memorius proavus nosler primo rigni nostri, Conpendio, in Dei nomine
Dagobercthus, quondara rex, per sua auetaretate feliciter.
mano sua roborala, vaccas cento soldaris quod in XXXI.
infereuda de pago Cinomaneco in fisce dicionebus Diploma Clilperici II, regis Francorum, quo foreS'
sperabatur, ad ipsa sancla basileca annis singolis tam de Gemetico el alia dona a prmdecessoribut
concessissit. Urideet cessionem ipsius princepae, seu tuis Fontanellensi monasterio colluta confirmat
b (ann. 716.)
et confirmacionis avo nostro Cblodovioet bone me-
moriae genetore uostro Cbildericovel avuncolonostro £ Chilpericus, rex Francorum , vir illuslris. Decet
Theoderico, seo et consobrinus nostrus Chlodovio, clemenlia principali petitionibus sacerdotum quod
Childeberctho et Dagoberctho quondara regebus, pro oporttinilatibus locis sanclorum pertinet obau-
eorura manebus roboratas, se ex hoc per manebus dire vel effectu in Dei nomine mancipare. Ideoque
habire adfirmat; et sicut ipse heueticius ad ipsa venerabilis vir Benignus, abba de monasterio Fon-
baseleca ab ipsis principebus fuit concessus vel in- tanella, quod est in honore sancti Petri et Pauli
dultus, annis singolis a judiciaria poleslate loce illius ,"*apostolorura vel sancli Laurencii uiartyris, infra dio-
reddire vel adimplire conmemOrat. SeJ pro firmi- cesim Rothomagensem super fluvium Secana con-
tatis eslodium, petit celsaeludinem nostri ut hoc structum, ubi ipse abba ciim lurba plurima mona-
circa ipso abbati vel memorala sancta basileca chorum sub sancla regula conversare videntur, no-
noslra hoc plinius diberil auclureias perpetualiter bissugessit eo quod, cum pro preceptionibus avi
confirmare. Cujus pelicioni, pro reverencia ipsius nostri Clodovei regis, seu et avunculi noslri Clotarii
sancle loce, gradanle animo prisletisse, vel in omne- et theoderici vel genitoris Childerici et parenlum
bus conGrmasse vestra conperiat magneludo. Preci- nostrorum Childeb rli et Dagoberli, etiam pro quo-
pienlis enira jobimmus ut, sicut constat anlediclus libet strumento cartarum ad ipsum nionasteriuin a
princeps Dagoberclhus, quondara rex, ipsas vaccas quibuslibel rebus atque corporibus, seu etiam fores-
cento inferendalis de superescripto pago Cinomane- tam de Gerametico, vel quod a Deo limentibus liomi-
co, quod annis singolis in fisce diceioncbus speraba- nibus ibidera fiterit adductum vel conlalura, el adhuc
tur, per sua auclurelate ad ipsa baselica concessif, inanlea est melioralum vel donatum, per eorum au-
» Edidit Mabilloniusex autograpno (nunc in ar- h Exhibemus quale insertum est et conUrmalum
chivo regni, K,scrin. 3 asservato) in Actis SS.ordin. in litteris autographis Philippi V, regis Francorum ,
t.
Ben., IV, pag. 564, et iterum in opere De re diplo- D anno 1319 emissis, quarum apographum exstat iu
niatica, pag. 486; ex eodem autographo Felibianus, chartophylacio nostro, ex archivo Fontanellensi de-
Hist. abb. S. Dion. prob., pag. 21. Recuderunt ex promptum. Edidertint Cbilperici diploma Colteclores
MabiUonioCointius, Annal. t. V, pag. 282, et Coll. scriptorum rerum Francicarum, t. IV, pag. 693, ex
scr.ipt. rer. Franc. I. IV, pag. 692. Hujusdiplomaiis schedis bibliothecjc S. Germani a Pralis. Ulud Ma-
fragmenlum prius ediderat Henschenius in exegesi billonius, Annal. t. II, pag. 48, al so relulisse in
de genealogia regum Dagobertinorum, sed inaccu- appemlice hujus tomi; sexlquodibi frustra qusesieris.
ratum et valde mutiluro. Fragmentum idem Coinlius ln edito plura desunt, quse ilalico, ut vocant, cba-
exhibuit t. IV Annalium, pag. 528, et denuo t. V, ractere exprimenda curavimus. In apographo noslro
pag. 282, ad latus inlegri diplomatis. lloc instru- tota Gemelicensis silva Fonlanellensi monasterio
mento totam genealogisc suse seriem paudit Chilpe- concediiur, quaequidem in contextu vulgato, solo fo-
ricus II, Dagoberlum enim proavum suum appellai, reslm de Gemmelico nomine concessa dicitur, non
Childericum genilorem, Theodericum avunculum; tolius foreslm: quod non interpolalioni in exemplo
Chlodoveum vero, Childeberlum, et Dagoberlum diplomatis a Philippo V conflrmati, sed oraissioni in
(sciiicet hujus nominis tertium) consobriuos vocat. edito polius tribueiidum eensemus. Ad calcem apo-
Ex accurata donini Poirier recognitione, novaque graphi inchartophylacionostroexstaniislegitur, plura
ab A. Teulet ad fidein arcbetypi recensione facta, apographa litierarumPhilippiinarchivisFonlanelleii-
diploma hoc edimus, sicut et aiia ejusdem regis quae sibus asservari, quas etiam reperire est in Fontanel*
pracceduat. iensi chailulario, quod sseculoxv videtur exaratura.
km SJECUL. VII ET VIII ECCLESlASTlCAMONUMENTA. 1124
clorilates concessissent vel confirmassent; unde et: A quem praecelsus avunculus nostef Chlodecharius
ipsas preceptiones suprascriptorum principum, seu et>. quondam rex, vel domna et ava noslra Baldechildis ,
alias precepliones avunculi nostri Theodericiet pa- quondara regina, ob amorera Christj, in bonorem
rentum noslrorum Ctodovei el Childeberti quondami SS. Petri et Pauli principum aposiolorum, et sancli
regum, quatiler hoc ibidem denuo concessissenl vel! Siephani martyris visse fuerunt constraxisse , ad
confirmassenl, vel totam ipsam forestam Gemmelicam i nostram accessit praesentiam, clemenlise rcgtii noslri
ad ipsum sanctum tocum concessissent,nobis in pre- suggessit eo quod praefatus avunculus nosler Cblo-
senti ostendit relegendas, et ipse hoc presenti tem- tarius quondara rex, seu etiam dicta ava nosira
pore quieto ordine possidere vel dominare probalur,, domna Baldechildis regina, unde luminaria monaelii
sed pro integra firmitate petiit memoratus abba cel- ibidem consistentes habere debercnl, de teloneo do
situdinem riostrarii, ut hoc circa ipsura locum san- fossas annis singulis ad ipso monasterio conces-
ctum per nostrara plenius auctorltatem confirma- serunt: hoc est, oleo lib. x miliia, garo modios xxx,
remus, cujus pelitionem ila prestilisse vel confir- pipcre b lib. xxx, cumino lib. CL,cariofilo lib. u, ci-
masse cognoscimus.Precipimus ergo ut quicquid per namomo lib. v, spico lib. n, corto lib. xxx, dactili-
preceptiones suprascriptorum principum, seu con- bus lib. L, carigas lib. c, amandolus lib. c, paslicias
tirmationes vel vendiciones, donaliones, cessiones, 6I lib. xxx, olivas lib. c, hidrio lib. L, cicerlib. CL,
commulaciones.pactiones, velpro quolibet strumenloi eridia iib. xx, auro pigmento lib. x, seoda pelles x, cor-
cartarum de fisco noslro.seuetiam forestam Gemme- dellisae pelles x, carta tomi L : ila ut telonaria, qui
ticam, vel a Deo timenlibus hominibus, in quibuslibett post leloneo fossense agere videbatur anno illatione
pagis, locis atque territorlis, ad ipsum monasteriumi hsecomnia ad missos ipsiusmonasierii, qui inde directi
Fontanellam fuit additura vel conlalura, aut delega- fuerint, dare et adiniplere, imoque, et evectione ad
tum vel concessum, et hoc presenti tempore ibidemi ipsius missos,.qui hocexigere arabularent, perpetua-
justum aut legale videtur esse possessum, ita ett liter, absque renovata tractoria, annis singulis dare
inantea sit per nostrura preceptum plenius in Deii prsecipimus: hoc est veredos sive paraveredos decem,
nomine conlirmatum. f Inspectas ipsas preceplionesi panisnited. decem, sequentes vegente, vino mod. l,
seu strumenla quce exinde liabenl contirmamus, ett eervisa mod. i, lardo lib. x, earne ponda vegente ,
sicut per ipsas dectaratur, memoralus Benignns abbai cassio lib. xn, pisus lib. xx, capro i, pullos xi,
seu suecessores sui aul ipsa congregatio qui in ipsoi ova x, oleo lib. n, garo lib. i, piper uncia i, cimino
monasterio Fontanella per tempora conversaverint, , uncias n, sal, acetum, olera, lignura sudicienter. Hsec
hoc habeant, teneant atque possideant, et ad ipsumi omnia superius commemorata locis convenieiitibus,
sanctum locum nostris et futuris temporibus, Deoi ''*~annis singulis, eisdem tara eunlibus quara redeunli-
auxiliante, jure proprietario proficiatin augnientuin. bus absque mora dare el adimplere deberelis; etiam
Et , ut hec auctoritas firmior habealur et in orani- ad revertendum carra xu, de loco in loco, per loca
bus conservetur, manu nostra subter eam decrevi-. consuetudinaria, usque quod ipse cellarius ad ipso
mus affirmare. Chilpericus rex subscripsit. Datumi monasterio perveniebat, eis dare deberetis, qualiter
quod feeit mensis Martius dies xxv , anno primoi pro eorum mercede, absque dispendio ipsius mona-
regninostri, Compendio, in Dei nomirie. Fredeber*. sterii, deberet provenire. Unde et ipsa prsescriptiOne
tia scripsit. subscripto avuncnlo noslro Clodecario, nec non et
XXXII. ava nostra Baldechilde regina, sed et contirmalione
domno et genilore nosiro Childerico quondam rege,
Diploma Chilperici II, regis Francorum, 1
quo plurima ipse venerabilis Sehastianus
dona conferl monasterio Corbeiensi* (ann. 716). abba, nobis in pnesente
de hoc prolulit relegenda, vel se ex hoc praa manibus
Chilpericus, rex Francorum, vir inlu=ler. Omni- habere affirmat; sed pro iirmUate studium peliit
bus agentibus tain presentibus quam et fuluris. Quid- ipsedomnus Sebastianus celsiludine
nostra, ut hoc
"
quid iu luminaribus Iocis sanctorum, vel pro opor- _ circa ipso, vel ipso monasterio Corbeia aut succes-
tunitate servorum Christi concediraus, et quaeparen- * sores suos, vel ipsa congregatione
quse in ipso mo-
tes nostri pro eorum raercede concesserunt, pro no- nasterio consistere videlur ,
pro nqslra aucloritaie
stris oraculis confirmamus, ad mercedem nobis vell plenius in Dei noraine confirmare et concedere de-
pro stabilitate regni pertinere coufidiraus. Igitur re- beremus. Cujus petitionem gratanle animo permer-
ligiosus ct venerabilis abbas de monasterio cogno- cedis nostroo compendium, vel pro reverenlia ipso
minante Corbeia , qui ponitur in pago Ambianense,, sancto loco, ita praestitisse et conlirraasse, seu et ad
" Vttlgavit Labbeus, Miscell. t. II, pag. 436, sibii tatu
dignum diploma hoc, quod praeter ea quse prsc-
liadilum a Sirmondo, qui illud ex Vindocinensi co- cedentia hujus regis diplomata docent de ipsius ge-
dice inanuscriplo eruerat. Recudit Lalande in sup- nealogia, ibi Baldechildem reginara aviam suam ap-
plemen|o ad Concilia Galliee , pag. 72, et anno > pellet. Illustratur boc eodem inslrumento series ab-
(iUrisli 715 tribiieiidiiin judicnvit: perperam , curai batum Corbeiensium, et Sebastiani abbatis aelas a,-
Cbilpeiicus II hoc ipso anno regnum auspicatus fueritt serilur; de quo videsis Cointium, Annal. t. IV,
mense Junio, ac proinde mensis Aprilis anni primii pag. 58J, et Mabillonium, Ann. SS. ord. S. Beued.
regni ejus anno Christi 716 adjudicandussit. Iteruini t. II, pag. 4S.
ediderunt ex Labbeo Colleclores scriptorum rerumt b Ex hoc uno diplomate comperimus nonnullas
Francicarum, t.'lV, pag.663. Id habet praecipueno- res, species vulgo nuncupatas, in coniinercio fuisse.
 105 REGUMPRIMiE STIRPIS FRANCORUMDIPLOMATA. 112(3
nostro prsecepto coucessisse et confirmasse cogno-,A trqnis noslri sancti Dionisii, ubi ips,e preciosus dom-
scite, praecipientesut ipso cellario de jara diclo te- nus in corpore requeiscit, yel upi doinnus Turnoal-
loneo fossense,sed et ipsas tractorias vel ipspectas dus episcopus custus prees.se yidimr, ad peticione
ipsas prseceptionesmeraoratis principibus, sicut per inlustri viro Raganfredo raajorimrd,flinusnostro, p'ina
easdemdeclaralur, pro hac nostra auctoritate plenius et integra gracia ad diae presenle vise fuemits con-
in Christi nomine confirraatura, telonario quara et cessisse. Quapropter per presente precepcione spe-
reliqui judices subscripto cellario ad missos ipsius cialius decernimus uidenandum, quod in perpetuum
monasierii dare el adimplere procuretis, eliam dum circa ipso sancto loco mansurura esse volenius, ut
in loco fuerint deraorali, suprascripta prsebemlaeis ipsa foieste nostra Roverito, cum/ omnera jure vel
dare studealis; immoque et reliqui judices prq locis termene suo ad integrura, una cum superscripto fo-
convenienlibus de constiluta eveclione tam carrale reslario vel mansus suos, cum terras vel prata jn ipso
quaro navale, seu et suprqscripla praebenda eisdem Clippiaco ad integrum, ipse domnus TurnoalJqs
omnimodisnostris et futuris,temporibus absque mora episco.pusad ipsa sancta basileca dorani Dionisiimar-
vel dilalione dare el adimplere annis singulis facia- theris pUna et integra gracia qx nostro munere lar-
tis, qualenus pro nobis per beneficium integram et gitales boc habiat coticessuin adque indullum, ut eis
perpelualem debeat pervenire mercedem. El, ul bsec8 inantia semper melius «Jelectit pro stabiletate rigni
prseceptio firmior habealur, vel per tempora conser- nostri, vel pro s.alute palriae, domini meserecordiae
velur, manus nostrse subscriptionibus subter eam de- adtencius exorare, et nulla requesicione, nec nullo
crevimus roborare. inpidimento ad judicibus publicis, tam in nosiro
Data sunt sub die tertio kal. Maii, anno primo tempore quam et ad succedencium rignm, ob hoc
regni nostri, Compendio, inDei nomine feliciter. habire non pertemiscaut, nise ad super^cripta sancla
basileca domni Dionisii, nostris et foluris tempori-
XXXHI. bus, proficiat in augimentis. Et, ul haec precepcio
Diploma ChilpericiII, regis Francorum, quo silvam firmior habiatur, vel per tempora conservitur, ma-
Roveritum donat monasterio S. Dionysii«
3 (ann.
K nus nostri subscripcionebus subter eam decriveraus
717). roborare.
Chilperichus, rex Francorum, vir inluster. Se ali- Chilpricus rex subs.—Ilaganfridus optolit. (Locus
quid ad loca sanctorum de nostris munerebus pri- sigilti.)
Etamusvel concidemus, hoc nobis ad mercidem vel Datum pridiae kalendas Marcias, annum secundum
Stabiletate rigni nostri in Dei nomenepertenire confl- rigni nostri, Conpendio, in Dei noniene feliciter.
demus. ldeo cognuscat hutiletas seo magnetudo ve-<c
stra, quod nos foreste nostra Roverilo, cuni omnem XXXIV.
jure vel lermene suo ad integrum, que est in pago biploma ChUpericiII, regis Francorum, auo Fotsa-
Parisiaco, super UuviuraSigona, una cum illo fore- iensimonasterioconcessaprwitegiaconfirmat b (ann.
Stario nomene Lobicino qui conmraanit in fisco 717).
nostro velus Clippiaco, una cum mansus quod in ipso Chilpericus, rex Francorum, V. I. 8i Justjs petitio-
Clippiaco tenire viditur, vel terras ad ipstts mansus nibus servorum Dei aures qostras accommodamus,
aspicientes ad integrura, ad basileca peculiares pa- consuetudinem regiam exercemus, et hoc nobis pro-
a Editum a Dubleto, Antiq. S. Dion. pag. 689, et quatuor fuerint sancti Dioaysii abbates, intra oclo
Felibiano, Hist. abb, S. Dion. prob., pag. 22, ex ori- vel novern annorupa spalium. Ad id reponimus, jdeo
ginali; a Cointio, Annal. t. IV, pag. 589, et Collec- forte Raganfridum diplomahoc vice referendarii ob-
toribus scriptorum rerum Francicarum, t. IV, p. tulisse, quod fuerit ad suam petilionem emissura, ut
694, ex Dubleto. Speeimen bujus insirumenii seri docet ipse diploinatis contexlus. De chrouologia ab-
incidi fecit Mabillonius, de Re dipl. pag. 385. Edi- batuin monasterii S. Dionysii, et de Turnoaldo epi-
mus collatum cum aulographo a D. Poirier, qui in scopo simul et abbate seu custode huius monasterii,
his sxpe nobis et humanissime adfuit [novaque ad videsis Mabill. Arinal. t. H, pag. 49; Dubois, Histor.
fidem ejusJem aulographi, in archivo regni, K,scrin. Deccl. Paris. t. I, pag. 215; Felibian. Hisl. abb. S.
4 nuuc asservati, ah A. Teulet recensione inslitutaj. Dion. pag. 36; Nov. Gall. christ. t. Vll, coll. 3i2,
Sigillum exliilict Mabillonius, et monet vocem bene hinc patebit nihil esse quod repugnet iq his qusc
valete, post snbscriplionemlegi compendiosis litteris. habet hoc instrumentum de Turnoaldo.
In hoc diploraale nihil videtur Cointio, ibid. pag. b Vulgavit Mabillonius, de Re diplom. pag. 486 ;
590, quod bisloria; chronologiaeque refragelur; sed e schedis suis; recuderunt CoUectoresscriptorum
ipsum valde movet frequens et barbara vocalium rerum Francicarum, t. IV, pag. 695, el NovseGalliae
permulalio, quam ait in hujus aelatis publicis inslru- chiislianae auclores, t, VII, instrum. col. 6, ex Ma-
menlis non occurrere. Verum, tanti viri pace dixe- billonio. Fragmenlum edideral Labbeus, Miscell.
fitnus, his scatent viliis aulographa Merovingica, t. II, pag. 438; sed, quod perperam pro Glan-
qux videlur pleraque non nisi ex emendaiis apogra- nafoliensi monasterio emissum arbitratus est, ut Ma-
phis novisse. Ex aliis indiciis falsum suspicatus est billonius monuit, Annal. t. II, pag. 49, Cointius, a
Germonius, de vel. reg. Franc. diplom. t. II, pag. Labbeo in errorem induclus, ideni fragmentum in
129 etseq., tnmquia referendarii vcl nolarii vices Annalibus suis inseruit, t. IV, pag. 593, quasi mo-
in hoc diplomale explere videtur Raganfridus nrnjor- naehis Glannafoliensibus concessum. Abbas Fossa-
domus, qiuid insolitum arbitralnr, el dignitati parum tensis, qui in hoc diplomate Waldemarus appeliatur,
conveniens, tum quia Turnoaldus episcopus, scilicet ab aliis vocatur WalJorannus, teste Nov. Gall. Christ.
Parisiensis, Sandionysianus abbas anno secundo t. VII, col. 284.
regni Cbilperici dicitur, quod fieri non potuit, nisi
1127 SJECUL. VII ET VIII ECCLESUSTICA MONUMENTA. 1128
cul dubio ad slatum animarum nostrarum et ad pro- x xxxv.
feclum regni nostri prodesse credimus. ldeo venera- Diploma Chilperici II, regis Francorum, quo villam
bilis vir Waldomarus abbas, considerans infirmitatero Marlem donal Melensi basilicm smcti 'Arnulplii
* (ann. 717).
et imbecillitaiem corporis sui, et frequenles infirmi-
tates quibus illum Dominus casligare dignatus est, Chelpericus [Meuriss., ChilpericusJ, rex Franco-
pertractans cum omnibus fratribus qui monasterio rum, vir inlusler. Si aliquid ad loca sanclorum pre-
Fossat., iu pago Parisiaco, omnipolenli Deo deser- stamus vel concedimus, hoc nobis ad laudem vcl
virevidenlur, elementise regni nostri suggessit ut, se- stabilitalem regni nostri in Dei nomine pertinere
cundura eorum privilegium quod ab aniecessoribus confidiraus, ut eis [M., eos] melius delectel pro nos
nostris et poniilicibus conservatum fuit, a nobis vel [M., nobis vel pro] stabiliiate regni nostri, Do-
eliam pro reverenlia sanctse Dei genitricis et Virginis mini misericordiam jugiter deprecare. Ideo cognoscat
Mariaeet SS. apostolorum Petri et Pauli, et pro in- ulilitas seu magnitudo vestra, quod nos viilam no-
tuilu animaenosirseet seterna retributione per cuncta stram nuncupanle Marte, sitam in pago Mosiinse
tempora maneal contirmatura atque conservalum. [M., Mollinse], una cum orani integritate sua, quan-
Proinde ipsi abbati vel suis monachis tale prseceptum tumcumque liscus noster ibidem esse videlur, ad ba-
el confiruiationem fieri rogamus, una cum consensu B silicam sancti domini Arnulli vel sanctorum aposlo-
majoris-domus nostrse Raganfredi, ut quicquid in lorum, ubi ipse preliosus corpore requiescet [M., in
ipsOeorum privilegio loquitur, hoc nos pro noslra corpore requiescit], lioc esl, sub oppidum Metensium
aucloritale et successorura nostrorum per tempora civitatis, ubi venciabilis vir Leutberlus abba tuia
conservatura et inviolatum esse volumus atque decre- cum norrtra plurima clericorum deservire videntur;
vimus : et omnino hoc jubemus ut in ipso moiiaste- pro mercedis nostrse augmcntum [M., augmentoj,
rio nulla extranea vel opposita persona sine vo- vel pro reverentia ipsius sancti loci, a d e presenle,
Iuntate abbatis vel fratruin suorum ad dominandum jure proprialtario [M., proprielario], sub emunitatis
vel compelendum ingredi prsesumat; sed juxla noniine, plena et integra grala'[itf., gratia], visi fui-
privilegiura quod nostrac prscsentiae pracsentaverant, mus concessisse. Quapropter per hunc [Jl/., hocj
quem abbas elegerit, et illa pars monachoriim prseceptum specialius decernamus [M., decernimusj
nielior, de ipsa congregatione, vel si necessilas fue- ordinandum, quod perpetualiter erga ipsorum loco
rit,'de quolibet monasterio, post decessum abbatis, [M., locuraj mansurum esse voleraus, ut ipsa villa
vel quandocumque ipse abbas voluerit, oinnia cum superius nominata, hoc est, una cum terris, domibus,
ipsius consensu et volunlate subjeclorum suorum, sedificiis,mancipiis, aclas \M,, aclis], vineis, campis,
licentiam habeant conslituere abbalem, sicut in " pratis, silvis, aquis aquarumvc decursibus, adjunclis,
eorum privilegio manifestissime designalur. Ita ta- adjacenliis, apendiciis, gregis [M., gregibusj cum
men ut talis. eligatur, qui corpore sit casius, menle pastoribus utriusque generis sexus, onuiia et ex omi-
devolus, sacris scripluris conditus, et conversatione bus, re exquisiia, ad integrum, quicquid de rebus
regulari inslruclus; ut ipsi monaclii sub quieto ordine noster [M., noslris] ibidem tenetur ipsa [M. in ipsaj
vivenles, nihil patientes inquieludinis , pro statu re- villa Marte, una curo omni meriio vel solidilate ad
gni noslri vel pro salute totius populi inelius et me- se perlinenle ipsius [M., ipse] Leutbeitus abba ad
lius exorare delectet. Unde et conflrmationem prin- partem ipsius sancli domni Arnulfi [M., Arnulphij
ripis, consobrini noslri, Dagoberti quondam regis se vel sanctis apostolis [M., sanctorum aposlolorumj,
ex hoc prae manibus habere affirmat; etipsum bene- ex nostrorum Iargitatis jure proprialtario, sub emu-
ficiuai concessum de eo tempore usque nunc videtur nilatis nomine, cura oronis fiscus concessus hoc ha-
esse conservatum, ita et inantea inspectas ipsas prsc- beat concessuro atque indultura : et quicquid ipse
ceptiones suprascriptas principum, sicut per easdem vel successores sui, pro opportunitate ipsius sancli
declaraiur, omni tempore ipsura beneficium conces- loci exinde facere decreverint, liberam in oranibus
sura valeal et conservatura. Et, ut haec praeccplio 1) habeant potestatem, ex nulla requisitione, et ex
firraior sit, manus nostrse subscriplionibus subter ea nullo impedimenlo a judiciis publicis, cum nostro
ducrevimus confirmare. tempore, quam et succedentium regum exinde ha-
Chilpericus rex subsc. Ado jussus obtulit. bere non perlimescat. El [M., et ulj haecproeceptio
Bata sub die viij kai. Maias, anno ij regni noslri, lirmior sit, manus nostrae suscriptionibus subter eam
Parisius civitate, feliciler decrevimus roborare.
Chilpericus rex subscrips
Dies [M., datum] quod fecit mens. [M., mensisj
Jun. VI;I, anno secundo regni nostri, Compendio
placatio b nostro.
a Exstat apud Meurissiura, Hist.
episcop. Melens., Tabouillot, congregalionis sancli Vitoni, qui illud
pag. 144, ex arcbivo S. Arnulphi deprnniplum. Re- expressil ex archivo sancli Arnulphi, ct in noslruin
cuderunt Coiniius, Annal. t. IV, pag. 593, et Calme- chariophylacium invcxil. Lectiones varias ex Meu-
tus, Hisl. Lothar. t. H, pag. 110,<x Meurissio. Gal- rissio excerptas inter uncos apponimus.
lice versum edidit Valladierus, Basil. S. Arnulphi, b Corrupta vox placalio, pro palatio; frequentcr •
pag. 177. Nos exhibemus ad tidem apographi domui e Compendiopalatio Merovingica diplomata cmissa
1M9 REGUM PRIMJE STIRPIS FRANCORUMDlPLOMATA. 1130
XXXVI. A jus petitioni pro mercedis noslraeaugmenluro, vel re-
Diploma Chilp rici II, regis Francorum, quo Sithiensi verentia ipsius loci ila prsestitisse, et in omnibas con-
monatterie coVaa dona et concessas immunitates firmasse cognoscite. Praecipienles enim pnecipimus
confirmat * (ann. 718). ut, quicquid conslat suprascribtum avum nostrum
Chilpericus, rex Francorum [vir inlusterj. Si facla Chlodoveum, quondam regem, de ipsa emunitate,
parentum nostrorum, quod ad loca sanctorum prse- sicut superius est comprehensum, prsefato Berlino,
stiterunt vel concesserunt, per nostris oraculis con- vel postea ipsi avunculi noslri Chlodocharius et
flrmamus, regia consualudine hoc exercemus, et no- Theodoricus, seu et genitor noster Childericus, etiam
bis ad laudem vel sfabilitatem regni nostri in Dei et consobrini nostri Chlodoveus et Childebertus,
nomine perlinere confidimus. Igitur venerabilis vir quondam reges, juste et rationabiliter quondam con-
Erchembodus abba de monasterio Sitdiu, qui est in cesserunt et confirmaverunt, et de eo tempore usque
pago Tervannense in honore sanclae Marisegenitricis nunc recto tramite fuit conservatum, ita et inantea
Domini nostri Jesu Christi, nec non et sancti Petri per nostro prsecepto plenius in Dei nomine confir-
et Pauli apostolorum, vel ceterorum domnorum san- mare deberemus, inspectas ipsas prsrceptiones su-
ctorum constructus, ad nostram accedens praesen- prascriblorum principum, sicut per easdem declara-
liara, clemenliae regni nostri suggessit quod avus B tur, circa ipsum abbalem Erkembodum vel successo-
noster Chlodoveus, quondam rex, de omnibus curtis res suos, et ad ipsum monasterium Sildiu omni
vel villis ipsius monasterii, quicquid eodem tempore tempore ipsa beneficia concessa in omnibus valeant
possidebant, aut adhuc inantea ex munere regum, esse conservata, et nulia refragatione, nec nullum
vel collata populi, seu de comparato, aut de qualibet irapedimenlum a judicibus publicis exinde quoquam
adtracto in quibuslibet pagis atque territoriis inibi tempore habere non debeant, unde ipsa congregatio,
est additum vel collatum, inlegra emunilate anteces- pro stabililate regni nostri vel salute patriae, Domini
sori suo domno Bertino, quondam ipsius monasterii misericordiam jugiter debeant exorare. Et, ut hsec
abbate, vel ad praedictum monasterium concessisset, auctoritas firmior habeatur, et in omnibus conserve-
ut nullus judex publicns ibidem ad causas audiendas, tur, manus nostrse subscribtionibus eam subter de-
aut freta exaclanda, vel fideijussores tolleudos, nec crevimus roborare.
mansiones aut paratas faciendas, nec homines ipsius Datum anno regni noslri iij b
roonaslerii, tam ingenuosquam et servientes, qui su-
XXXVH.
per terras suas commanent, distringendos, nec ullas
redibitiones requirendas, nec exactandas, judiciaria Diploma Theoderici 1V, Francorum regis, quo dona
C Sithiensi monasterio a majoribus suis collata et
potestas ibidem ingredere quoquam tempore non concessasimmunitales confirmat c (ann. 721).
deberet, nisi sub emunitatis nomen omni tempore,
cura omnes fretas concessas pars ipsius monasterii Theodericus, rex Francorum, viris inlustribus,
perenniter deberet possidere. Unde et praeceptiones gravionibus, seu et omnibus agentibus, vel juniori-
ipsius videlicet principis avi nostri Cblodovei, et bus eorum, tam proesenlibus quam futuris, in qui-
conlirmaiiones prsecelsorum avunculorum nostrorum buscumquelibet accionibus roonasterii Sitdiu tenere
Chlodocharii et Theoderici, seu et genitoris nostri vel habere videtur, Si facta parentorum nostrorum,
Childerici, etiara et consobrinorum nostrorum Chlo- qusead loca sanctorum prscsliterunt velconcesserunt,
dovei et Childeberti, quondam regum, se ex hoc prsrj per nostra oracula confirmamus, regia consuetudine
raanibus habere aflirmat, el quod ipsa beneficia con- exercemus, hoc ideo ut nobis ad laudem vel stabili-
cessa ab eo tempore usque nunc videant esse conser- lalem regni nostri in Dei nomine pertinere confida-
vata: sed pro integra firmilate petiit celsiludinem no- mus. Igitur venerabilis vir Erkembodus, abbas de
strammemoralusabbas, ut hoccirca ipsum locumpro monasterio Sitdiu, qui est in pago Tervannensi, in
nostra auctoritate plenius confirmare dcberemus. Cu- bonore sanctac Marise genitricis Domini nostri Jesu
sunl. Veram lectionem non agnovil Valladierus, qui D diversissimum ab attthenlicis regum Meroveadura si-
ridicule verlit vernaculo idiomale, au lieu de notre gilis, et quod sseculi x reiatem et geniura sapit. Sed
placard. Idem annum regni Dagoberti secundum per- ad sinceritatem diplomatis facit quod ejus raentio sit
peram alligat cum anno Cbrisii 724. Tolum autem in chronico Sithiensi, scriplo ab Iperio Sithiensi ab-
instrumentum propria Chilperici manu exaratum as- bue, apud Marten. Tlies. anecd. t. III, col. 482. Ad
seril; res inaudila, et quam nemo crediderit qui ejus- lidem Mabiilonii edimus. Cf. Chartularium Sithiense
modi instrumenla a limine salulaverit. a docto yiro Guerard ann. 1841 editum, pag. 42.
a Vulgavit Mabillonius, de Re diplom. pag. 608, b Annus 3 regni Chilperici II, anno Chrisli 717
depromptum ex chartulario Folquini. Recusum ex- inceplus, anno718 cxpletus est.
stat in supplemento ad Opera diplomatica Mirsei, c Deprompsit Mabillonius, de Re dipl. pag. 609,
t. II, pag. 929, et in Colleclione scriplorum rerum ex chartario autographo Folquini; recuderunt Mi-
Francicarum, t. IV, pag. 696, ex Mabillonio. Chil- raeus, Opera di.pl. 1.1, pag. 128; Cointius, Annal.
dericoregi, errore lypographico, tribuitur injsupple- t. IV, pag. 649, ex Miraeo,et Collectores scriptorum
mento supra laudato; ex ipsius enim diplomatis rerum Francicarum, t. IV, pag. 657, ex Mabillonio ,
contextu liquel iliud emissum fuisse a Cbilperico II, quem scquimur. Iperius , in chronico Bertiniano,
cujus pater Cbildericus fuit, avus Chlodovcus. Notat apud Marten. Thes. anecd. t. III, pag. 482,memorat
ad hocirotrumentum Mabillonius, ubi supra, Folqui- hoc privilegium libertatis et conlirmationis abbati
num prstermisisse subscripiiones et nomen loci ubi Sithiensi concesstim. Cf. Chartularium Sithiense,
diploraa dalum fuit, sigillum vero apposilum linxisse pag. 44, ann. 1841 edilum a sacpe laudato Guerard.
PATHOL.LXXXVIII. 36
 1151 SiECUL. VII KT VIII ECCLESIASTICAMONUMK.NTA. 113*
Clirnti, hec tion el saiicii Pelfi el Patfli apdstororum, A 1 modum per nostrum prseceptum plenius in Dei no-
VelfjetefctfumddmnofriiriSancToruttlcMstf uctusYa*d ( mine confirniamus, inspectas ipsas praicei tiones sri-
ildsTffJtrii
accettensproCsen1fa~rii, clementiserffisTfifegnij prascriblnrum principum, sicut per easdem declara-
sutf&Sft e'o qiiod proaVus ftosler Chfodovius, quori- tur, circa ipsuni Erkembndum abbalem vel successo-
danYfei, de Orifflibusctirils vef Vlllisipsiils ftioftaste- res suo.-, aut circa ipsum locura Sildiu, omni tem-
rit, (fuicqura ettdem lempore possidebant, vet adlnrc, pore ipsa benelicia concessa in omnibus valeant esse
inSritea ex ftniriefe regum, vel de collatis poputi, seul couse:vata, et nullam refragalionem nec ullum im-
de*e8m'paratoaul de cOfliparandO,aut de quoltbet ad- pedimentum a judicibus publicis exinde quoquam
tracro iri quibuslibfeipagfs atque territoriis mibi est[ tempore babere non pertimescant: unde et ipsa
Vclcbllatuiii, integra emuriifate antecessorii congregatio pro slabilitate regni nostri vel salute pa-
.-VddltUriT
sud Beftlno quondam, vel Sd p*f*diciumniortasteriumi triae, Domini misericordiam jugiter debeat exorare.
Srtdiu; COhCBssissef, ul ntlllus judex publieus ibidenii Et, ul hsecauctoritas firmior habeatur, et in omni-
ad eausas auiliCnilas, aut freda exactanda, vel fide- bus conservelur, manus nostrae subscribtionibus eam
jussores tollendos, nec inansiones aut paratas facien- subter decrevimus adlirmare.
das, nec homines ipsius monasierii tam ingenuoSj Signum gloriosi regis flieodorici.
quam servientes, qui supcr lefras suas commaiient, B * Data quando facit M.rcius dies iij, anno primo
distringendos, nec nullas redibiliones requirenlas"[ regni nostri, Suession sciviiaie, in Dei nomine, feli-
nec exactandas judiciaria potestas ibideni ingrcdere, citer.
riOfl praesuiiiat, nisi sub emuriitatis nmnine Omni| XXXVIII.
lempore cum omnibus fredis concessis pars ipsiuS! Diptoma Tlieodorici 1V, regis Francorum, quo im-
monasterii perenniier debeat possidere. Unde e prse- munitates confirmat monaslerio Silhiensi concessas
b (aiin. 721).
cepiione fpsius principis proavi nosiri Cblodovei, et
confiri ationibus praecelsorumavunculorum nostro- Theodericus, rex Francorum, vir inluUer. Qtiem
rum Ghlotacharii et Childerici, seu et avoruni no- divina pielas sublimal ad regnum, condecet farta
strorum Theodorici et Chilileberti, alque consobriui servare parcntum; prsecipue quse rompendi s eccle-
noslri Chilperici, quofidam regis, ex hoc prse ;i ani- iiiarum aul locis sancloruin a regali clemenlia pro
bus se habere affirmat, et quod i;;sa bencficia con- oeiernaretribuiioi.e probaiur esse iridultufn, oporiei,
cessa ab eo lempore uslrjiififWncvideanlur csse con- conservare in sevuni. Igitur cognoscat raagnitudo ac
servata : sed pro iiitegiitalis flrmitate peliit cclsitu- utilitas vesira, veneiabilem viium Erkemboduni,ab-
ulyf ffdsirse ftieiftoratriSErkembodUSa1baS, Ul hoc Q C baiem de monasterio Siidiu.prr missos suos cferiieii-
circa Ipsum lnciim per nostram aticioritaleni ple ius ti;ieregni noslri talem intulit noiiiiam, quod tritavus
in Dei nomine confirmare deberemtis. CujUspeiitioni noster Theodeticus, quondairi rex,per prseceplionera
pro merccdis n. strse aucir.entumvel reverentia ipsiuS suam sua roanu subscribtam, anleceisori suo Ber-
loci ila pr33stilisse;et in omnibusconliriiiase cogno- iino quondam abbali, vel pra:dicto monasterio Sildiu,
scite. Prseeipientes enim prsecipimu; ui quicquid tale beiielicium ccncessisset, ut quud infra iiscb lio-
conslal suprascribtum pr,,avum Chludoveum, quoii- slro, ubi et ubi,in quascumqtie libei pagis vel lerrito-
dam regem , de i; sa emunitate, sicut superins est riis comparaiiiiii habebat, aui inarilea ad coniparari-
coinprehensum, concessisse prsefatoBertin ) anteces- dum invenire poterit, vel quod boiii homiries Deuiii
sori suo,. vel postea ipsi avuneuli, vel avus noster tiinentes pro aniin ibus eorunt ad supfascribtum ino-
Chlotarius et Theodoricus, Childebertns el Cliilderi- nasterium dederunt, aul irianlea tlederint, lioc lia-
c,isa, etiani et confinnationes consobrini nostri Cliil- buisset concessuin, et quod 3e fisco nostro compa-
prici quondam regis, jusle et rationabiliter conces- ralum habebal, aut inaniea compafasset, prceler iV»m
serunt vei confirinaverunt, el de eo tempore usque lcrrain unde opera carpentafia exeunt, hoc habtiisset
imnc reclo ' iramiie sunl conservatat; ita et in post- iridultum, ut nulla judiciaria potestas riullos reddilus
- i .
a Menda nonnuila (leprehenduniur in steinmate D brancq, De Morinis, lib. iv, caft. 58, fragirientuni
geiiealiigico,quo I exhibet iliplomaquale exstat apud ejiisdem edidit. (Cf. supra iaiidatuni chailulariiim
Mabiiloiiiuin.Ex liis prsecipuuincst in vncibus ipsi Sitbieiise, pag. 47.) Ilujns diplomalis meminit Ipe-
avwxuji, vel avus nosler Chlotarius el Tluodoricus , rius in chronico S. I!ertini, apud Marten. Thesaur.
CitVdebertusei Childericus, quarum turbalo ordine , ariecdot. t. 111,pag. 482, ubi inter notas chronologi-
oscitaniia airianuensis ,. omnia , susileque miscenUir. csts dieiit iiinlecinia.il Novenibrisscribit pro dic deci-
Tropior verse lectioni Minci lectioh.vc: Ipsi avunculi iiia. In hoc iiistrumento Tbe doricus IV appellat tri-
vel av%noslri Clilolarius ct Theodoricus,Childeberlus taviim suum, quera proavuni appellafe debuit, Theo-
el.fJiilpe.riciis.Sed, ui lucidius cmergal senlerilia et doiicurri hujus nominiS terlium, cujus pfivilcgium
inter se hrsecedciiiia cuin s.quentibus concordent, conlirmaf Sithiensibus coniessUni. Eo sane sehsu
sic ordo verborum , cura Coiniio, oinnjno est resli- tfitavus dicitur,ut tres gradus inler utriiniqiie Theo-
tuendus : lpsi avuhculi Chlotdrius el Childericus,vel doricuni inlercessisse designetur. ld aulem prfccipue
avi noslri Theodoricits et Childeberlut. Nihil sane riOtaiiduihbcciirrit, quod conlirmatio latius pateat
. iiiirutn qiiotl voces aviiriculoruni pro palruis avoruift qiiani concessio. Hanc enim concessionem alibi
pro abayo cl proavo liic iiiurpeiitur; quod alias ih edidiinus, quse cerlos privilegio limites consliluiCirt-
lnstrumeiiiis liujus aitatis observari potuit. fra Attinium fiscum : confirmatio nullos. De Erkem-
b Vulgavii, Mabilloiiius de Re dipldrii. pag. 609, bodo, vide Joan. Iperii chrouicon in Marleniano
ex charlario Folquini. Recuderuni Collectores Seri- Tbesauro; Novamque Gall. Christ., l. III, col. 487.
pioruui reruiri Francit.uum, t. IV, pag. 995. Mal-
 ilol KEGUtt PRIM* StlRFtS FRANCORUMDtPLOMATA. JI34
terrse tfec aflas funcfrones publicas eidem ob hoc A leffus requiescit in corpore, quod est suafesedfs et
ex-igereaut exactare vel fequirere non deberet. Unde matris ecclesiae,jure sanctaeMariaeet saticti Petrr ei
tt fpsain prseceptionemjamdicti tritavi nostri se prae sancti Gervasii et Protasii martyrum, hi regimine
fnanibus habefe ex hoc affirmavit, et riobis in prse- habere videtur, nobis subgessit eo q«M antecesso-
sentia osterMrtarilegenduin, et ipsa beheficia con- res sui, ab anteriore rege parente nosfffjr,eltronitates
cessa' tfeeo temp'6re tfsffoe nunc assefiiit esse eon- de omnibus rebctseorum vel ecelesfeesanctr Gervasii
slBfvata': sed pro firriiitatis studiunt peiKt celsitudi- et Protasii martyrum promeruissent, et postea ipsse
nerri"AfJstram,ut froc tifca ipsuirr locum sanclum eniiinitates a malis horninibus fulssent fotatae. Ideo
pro nobis deberemusfcVmfirriiafeofScuHs: qtrod nos, domnus et pracelsm aritecessor noster Chftdebertus,
propter ndrrieirfDoniirii, et reverenlia ipsius sancti quondam rex, necnon et genitor noster Dagobertns,
Ioci, gratariti aniffro ita praestitisse et iri oVnrrimis quondam rei, et inpostea parens hoster Chilperieus,
conflfmasse togrttiscite. Praccipientes eriim Ut, quic- quondam rex, integras eraunitates de otrinibus villis
qiiictconstat suprastfibtum tfitaVum frdrstrOniTheO- vel cartisecclesise sriae Sancli Gefvasil et Protasii
dericum, quOndaVnfegem, de ips'o betVeftcfri,sicut martyrum, in qtiibuslibet pagis atqtie territoriis ha-
supefius est c6Yhpreherisuiri,pfsefalo Beftirio vel ad bere videntur, etiam et inonasteria sua, quse lp.se in
supfascrfttunVtocuVrisancforri', pfo aucriierito mer- B regimine habet, quse infra ipsam urbem Cenoffianni-
cedis sure coifcessisse, et de 66 terap&f6 usqViefiuttc cam sunt constructa^ aut curtts eorum, vet viffas in
recfo traniiie fuit consefvatum, ita et irianiea inspe- quibuslibet pagis vel territuriis, vel qtise per fpsam
cta ipsa praecepXirinepraedicti priiicipis, Sicrit per Ecclesiam sperare viJenturj concessissent ut nullus
eadem declafatur, ffa 6t iriaiiteS $er iiostriiiii pfae- judex publicus, nec ad causas audiendas, nec ad
ceptum, plenius in Dei iVoiriihesit cVmflrmaium,sub freda exigenda, nec raansiones aut paratas facicndas,
eo ordine circa' hVsiirrtEfkgmbofluVnabbatem vel ad nec pastus nec ullas reddibitiones requircndas, nec
ipsum moriastefiuinsiitihi Sitdra, omrii tempore ipsa exactandas, quoque tenifWe ingredi deberet, nisi
beneficia sint coriceSsa',et in oftrainiis valeant esse cum omnis fretus conc ssus atqUe indiilins deberet
conservala, et riullam fefragatiohern, riec riulhfm possidere; unde et ipsarii prsecieptloiyehl slbl per ma-
impedimentuni a /uditibus publicis exinde quoquam nus habere affirmat, et ipse beneficius de eo teriipore
tempore liabefe non pertiniesfcarit; tinde; et ipsa fuisset conservatus; petiit celsitudini uostrac ut hoc
6ongregatio pfo sfamUtatferegfii riostfi, vet prd' sa- circa eodem in id ipso conlirmare deberemus. Cujus
lute patrfse, Dominr triisericoMani jiigitef exofare pelitionem non denfegasse, sed in omnibas ita' prse-
oelectei. Et, ut Ifsecauctbfilas fffhViOrhabeatur, vel f, stitisse vel confirmasse cognoscite. Ideo prsesentem
decernimus atque jubemus, sive in
peremiTtef iri orriWbUscorisefvetur, riianus nostfac prseceptionetti
suliscribirohibus esrri' soMef decfevirrius a'lliririafe. perpetuura volumus esse mansurum, ut inSpecta ipsa
ahieriorcm praeeeptionem, nullus judex publicus; ne-
Signiun gloriosi domni Theoderici. Datora qu'6d
riostri, que vos, neque juniores aut successores vestrij neque
facii Noveirit).rfies' deceiri', aiuio pfitrit fegVVi
Confelentiscastro. Ego CohraVMjiilSus fetogriovi et qtiislibet ex judiciaria potestate, in Viilisaut curtis
ubscribsi. ipsius ecclesisesuaesancti Gervasii et Proiasii inflrty-
runi, vel wonasteria sua aut curtis vel villas ipso-
CAPUT XXXIX. fum, aut quse per ipsam eeciesiam sperare vtdefituf,
1
Diptoma theoderici IV, regis i'rancbriim,quo immn- nec ad causas audiendas, nec ad freda exigenda, nec
nilules confirmat concessas Anisolensi monasterio ad fiJejussores tollendos, nec ad ullas iiiquietudines
CeuomanensiEcclesimsubjecto a (ann. 722). • faciendas, nec mansiones aut pastus, nec paratas
Theodoricus, rex Francorum, vir iniuster. TOnc faciendo, nec ullas redhibiliones faciendo,' qucid a
regitis cdsitudo fund inerila sui cutminis corrobo- fisco riostro speratur requirendurii, nec exactandas,
rat, quando petitinnibus sacerdotum aut pontilicum, judiciaria polestas iuibi quoque tempore ingredi non
quod |>roopporlunitate ecclesiarum pertinet,- obau- *yprsesumatur, nisi ipsi Berariusautagentes sui ill. soi.
dittir et ad eifectum in Dei nomine mancipatur. Ideo- cc inferendalis, et illosalios cc auro pagens., quod
que apnstoiicus vir dorririiisBerarius, Cenomaniiicae a fisco nosifd de ipsis vilfitlis, vei de ipsiscuftis suis,
urbis episcopus, qui malrem ecclcsiam Cenomanni- vel ecclesiaesuseaut monasteria sua, vel qui ipsara
cam, el monasterium Anisolsc,in quo domuus Cari- ecclesiam sperare videntur, reddebatur, et iii sacello

Edilum inter Acta ejiiscojrjofiirii.CenSiriaffierisiumdiploma hoc emisit, genTtoreftisiium appellat Dago-

a Mabillonia viilgata, Analect. pag. 274; recusum in ,berium, quod THeodoricoly cpiiveriit.rairiime autem
Collectione scriptoriim reriiin Francicarmn, t. IV, theoderico III. Ajirius seciiiv^usTheddbriii Iv inci-
jjag. 700. Cniim est ex inslfuriientis ab icclesia Ce- dit in annumChHsti 722, cui atino collectofes scri-
nomaiiensi iri jiidicio prolalis, daninatis et abbleri ptortim reruiri Fraiicicarum hoc instrunientiiri) Iri-
jussis, dequibus non seinel diximus. HinCiliud, sicut bueruiit; sed id coricordaVenequitcuiri teiripofibus
alia ejusdem fabficae,coniu lum afbilraiiiur, ut jufa in Befafii abbaiis, cui Aijpibeiius sjiccessjt. Er^o, cum
Anisotense inouasierium assererentur Cenoriianensi baec orania inlef se jiiigffeiil, diploina hoc suppositi-
ecclesiae.1'l'urain eolalsum proiluiit. Ibi eiiiiridicilur tiis annumerafe non arabigirattSjsicut et alia plura
luhc Beiariiim pfscesse ccclesise Ceuoinanicae,quod quac in iisdem Cenoiiianerisium episcoporun) actis
terapofa Tbeodorici 111indigitat, ciijus amiUssecun- iritrusa fuarunt.
diis coricofJat ctiiii aiuio Clifi'stti6T4; rex vero qui
 1155 S^CUL. VII ET VIII ECCLESIASTICA MONUJJENTA. 1136
publico fuit consueludo reddendi, ipsi aut successo- A hoc ad luminaria ipsius ecclesire Cenomannicae,quae
res sui promissa sub hoc debuerant reddere atque est in honore sancti Gervasii et Protasii marlyris
transsolvere ; et, ut diximus, ex nostra induigencia patronis nostri constructa, deberet csse concessum
ssepedictus Berarius aut pares ecclesise suse Ceno- atque indultum. Unde el ipsas prseceptiones ipse
mannicse, vel monasteria sua, de oranibus villis vel Carivius se prse manibus habere affirmat, et de eo-
curtis suis, vel qui per ipsam ecclesiam sperare dem tempore usque nunc ipsum beneficium asserit
videntur, cum oranes fructus concessos, sub emuni- esse conservatum, sed pro integra firmitate petiit
talis nomine.omni teropore hoc debeant possidere et celsiludinem nostram ut hoc denuo, per auctorita-
dominare ; el nullas requisitioues neque impedimen- tem nostram, ipsi Carivio atque ipsi ecclesise sancti
tum a judicibus publicis quoque tempore hoc de- Gervasii et Protasii martyrum confirmare debere-
beant possidere, tam ipse Berarius, quain et succes- mus, cujus petitionero non denegasse; sed in om-
sores sui habere non pertimescant, nisi nostris et nibus ita praestilisse et confirroasse cognoscite.Prse-
futuris Deo auxiliante temporibus valeat esse con- cipientes enim ut, sicut constat ipse avus noster
servatum, et ad ipsa sancta loca perenniler proficiant Childebertus vel genitor noster Dagobertus, seu et
in augmentis. Et, ut hsec prseceptio flrmior habea- inpostea parens noster Chilpericus, antecessores
tur, et per tempora melius conservetur, manus nosiras B reges, inlegras emunitates de ipsa villa Arduno et
subter eam decrevimus roborare. ipsam ecclesiaro fecerunt, ita et inanlea nos per
Signum glorioso domno Theodorico rege. Ginan- noslram auctoritatem concedimus et confirmamus,
tinus jussus obtulit et subscripsit. ut nullo umquam tempore ullus judex in ipsa villa
Datum quod fecit Martius dies ij, anno ij regni prsesumat nec causas audire, nec lidejussores, nec
nostro, Carisiaco feliciter. ullas paratas, nec freda, nec qualecumque censum
aut lucrum terrenum, quod ad Uscum nostrum po-
XL. tuerit sperare, nullo umquam lempore prsesumat
Diploma Theodorici IV, regis Francorum, que con- requirere nec exactare, nisi inspeclis ipsis anteriofi-
cessas cenomanensi Ecclesim pro villa Arduno im- bus prseceptionibus anliquorum principum parentum
munitales confirmat •<(ann. 722). noslrorum in luminaribus suprascriptse basilicse
Theodoricus, rex Francorum, vir illusler. Si facta sancti Gervasii et Protasii marivrum perpetualiter
parentum nostrorum conservamus,nostra perenniter debeat esse concessura atque indultum. Et, ut haec
stabilia esse confidiraus. Ideo fidelis, Deo propitio, aucloritas firmior habeatur et per terapora conser-
noster vir apostolicus et in Christo pater noster Her-, Q vetur, manus nostrse subscriptionibus subler eam
lemundus episcopus, illuster vir Charivius, qui ma- decrevimus roborare. Signum glorioso domno Theo-
trem ecclesise Cenomannicae sancti Gervasii et Pro- derico rege. Confisius jussus obtolit, scripsit et sub-
tasii martyris in regimine habere videlur, nobis scripsit.
suggessit, eo quod antecessores sui ab anteriores. Datum qUod fecit mensis Martius dies v, anno ij
reges parentibus nostris, hoc est avo nostro Childe- regni nostri, Carisiaco feliciien
berto et genitore nostro Dagoberto seu et parente
XLI.
nostro Chilperico b, quondam rege, taiiter per eorum
prseceptionem concessissent ut quicquid de villa Diploma Theodorici IV, regis Francorum, quo con-
ecclesise Cenomannicse nuncupanle Arduno, cessa monasterio S. Dionysii privilegia confirmat
ipsius c (ann. 723).
in pago Piclavo, ad flscum sperabatur, ut nullus
judex, neque quislibet exactare deberet, nec in ipsa Theudericus, rex Francorum, vir inluster. Oportet
villa mansiones facere, nec freda exaclare, nec cau- climencia principali inter ceteras peliciones, illud
sas audire, nec fldejussores tollere, nec ullas inquie- quod pro salute adscribitur, vel pro divinis noroinis
tudines faciendo, necullas paratas,nec ullum lucrum postulatur, plagahili auditu percipere, ad seffectum
terrenum requirere nec exactare praesumpserit, nisi ]D perducire, ut fiat in mercidem, dum pro qiiietem
H Insertum in Actis episcoporumCenomanensium; dimus, videsis apud Mabillonium, ubi supra.
apud Mabill. Analecta, pag. 285; recusum in Colle- b Dequse
Childeberti diplomate vide supra, nullum ex-
ctinne scriptorum rerum Francicarum, t. IV, statChilperici.
pag. 701. lisdem verbis concepturn alibi edidimus c Eruit Mabillonius, de Re diplom. pag. 488, ex
Dagoberti tertii diploma, qnod suo diplomate con- archivo Sandionysiano. Recuderunt ad (idem Mabil-
firmat Theodoricus IV. Instrumentum vero sub Da- lonii Ruinartius, Append. ad Greg. Tur. col. 1585,
goberli III nomine editum , comraentitium pro- et Collectores scriptorum rerum Francicarum, t. IV,
dunt notae chronologicse, ut suo loco monuimus. pag. 702. [Htijus diplomatis autographum in archivo
Ilinc videtur diploma Theodorici IV quod hic exhi- regni, inter csetera Sandionysiani monaslerii instru-
bemus conditum fuisse post supposititium Dagoberti menla non exstat; sed duo exemplaria tantum, quo-
diploma, cujus verba ipsa iideliter exscribit; ac rum alterum admodum recens, alterum bombycina
proinde ipsum supposititiis quoque annumerandum charta quarto decimo, ut videtur, sseculo exaratum;
esse. Charivius autem, ad quem sicut et ad Herle- hujusce leclionem, collatione ab A. Teulet facta,
mundum Theodoricus videtur litteras suas dirigere, secutus sum et eam ipse seculus fuisse mihi videtur
Roiharii comitis tilius fuit, qui cum patre suo res Mabillonius, quum eam.referat ipsissimam, nullam-
episcopatus Cenomanensis tyrannica potestate occu- que autographi faciat mentionem, quqd quidem lon-
paverat, si actis episcoporura Genomanensium cre- ginquis abhinc annis jam tum probabiliter perierat.J
 113? REGUMPRIMiE STIRPIS FRANCORUMDIPLOMATA. 1138
servorura Dei vel congruentia Iocis venerabilibus A firmatum, pro reverentia ipsorum marthyrum, vel
impertitur petitio. Aergo dum et omnipolens Pater nostra confirmanda mercide concedemus, ipsi sancto
qui dixit de tenebris lumen expendiscire, per Incar- locus et a novo confirmamus : ut si qua ad ipsuin
nationis mystheriaeunigeniti filii sui Domini nostri sanctum locum tam in villabus, mancipiis, vel in
Jesu-Chrisli, vel inlustralione Spiritus-Sancti inluxit quibusque rebus adque corporibus, a priscis princi-
in corda sanctorum Christianorum, pro cujus amore pibus seu a genitoribus nostris, vel ad Deo timente-
et desiderium inter cilerus gloriosus triumphus mar- bus hominibus, propter amorera Dei ibidem fuit de-
lyrum beatus Dionisius cura sociis suis Rustico et ligatum aut deinceps fuerit addelum, dum et ex
Eleolherio, qui primi post apostolos sub ordinatione munilicentia parentum nostrorum, ut dixemus, ipsi
bt-ati Climenti, Petri apostoli successoris, in hanc sanclus locus veditur esse ditatus vel condilus : nul-
Galliarura provinciara advenerunt, ibique prsedican- lus episcoporum, nec prsesentis neque futuri fuerint
tes baptismum paenitentiseet remissionem peccato- successoris, aut eorimi ordinatoris, vel quislibet
rum, dum in hunc modo concertabant, ibique me- persona, non possit quoque ordine de ipso loco ali-
ruerunt palmam marthyriae et coronas percipere quid aufefre, aut per aliquam potestatem sibi in ipso
gloriosas, ubi per multa tempora et usque nunc in monasthirio usurpare, vel aliquid quasi per commu-
rorum basilecam, in qua pretiosa eorum corpora B tationis titolum, absque voluntati ipsius abbati vel
requiescire vedentur, non minima miracola virtute ipsius congregationis aut nostrum permissum, ne-
Christi per ipsus dignabatur operari, in quo etiam que calices, neque crocces, seu induraenla alta-
loco gloriosi parenlis nostri, vel bonse memorise rium, vel sagrus codices, aul aurum aut argenlum,
proatavhs noster Dagoberthus, quondam rex, viden- vel qualicumque especiem de quo ibidem conlatum
tur requiescire : ulinam ut et nus per intercessionera fuerit aut inantia dedicatum, auferri aut minuare,
sanctorum ipsorum, in caelestia rigna cum omnibus nec ad civitatem deferri penitus eis non licial, nec
sanctis miriamur parlicipare,et vilam seternam per- facere prsesuraant; sed liceat ipsi sancli loci vel
cipere. Igitur venerabilis vir fidelis noster, Deo pro- ipsius congregationi, quod eis per rectara delegatio-
pitio, Berthoaldus a abba, de ipsa basilica poculiaris nein conlatum est, perpetim possidere. Et illut viro
patronis nostri dorani Dionisii, raissa petitione per in hunc privilegio nostrae serenitatis placuit inse-
iilustri viro Carlo majorem-domus nostro, clementise rendi.ut cum abbas de ipsa casa Dei de hunc sseculo
regni nostri reddedirunt, soggerentes eo quod alongo nuto divino fuerit evogatus, licceat ipsius sancti con-
tempore a ponteficibus Parisiorum urbis inlegrus gregationi de ipso monaslhirio ex semelipsis elegire,
privilegiusad ipsa baselica domni Dionisii fuissent r et quem bonum et condignum invenirent, qui hon-
concessus, et ad anterioris regis parenlis nostrus de nus abbatis secundum urdine sancto possit regere
. eu tempure usque nunc confirmatus, qui et ipso pri- vel gobernare, et unanimiter consenserint, data auc-
vilegio seu et ipsas prseceptiones vel confirrnationes toritate a nobis vel a successoribus nostris, ibidem
se prse manibus abire adfirraant : sed pro integra in ipsacasa Dei instituatur abba, et pro estabilitale
finnetaie ipsi peliit vir Carlus vel ipsi abba celsitu- rigninostri, velpro cunclis leodis nostris seu saluti
diiiein noslra, ut et nus iteratis per noslra prsece- patria-, Doininimisericordiain valeant exorare. Qua
ptione hoc deberiraus adflrmare ; quorura tam reli- optemalum inlustriuin viroruni nostrorum procerum
giosa petitione libentissimi suscepisse, et in oinnibus gratisseino animo et integra devotione visi fuemus
confirmasse vestra comperiat magnitudo. Sed quia prestilisse vel concessisse b, eo ex scilicet urdene, ut
a suprascriptis principibus, vel a ceteris priscis re- sicut temporebus ariteriorum regum parenlum no-
gibus, etiara et ad Deo timentibus christianis omni- strorum, ibidem in ipsa sancta baselica psallentius
bus, ipsi templus vel ipsi sanctus locus propter arao- per lurmas fuit inslitutus, sicut ordo sanctus edocit,
rem Dei el vitam aeternam in rebus videtur esse die noctuquc perenniter in ipso loco sancto celebre-
dithatus, nostra inlegra devolio est, ut privilegio ad lur. Quaro urdenationis auctoritatem decriveraus,
ipsum sanctum locuin abbati vel fratrebus ibidem ;ry Christum in oranibus nobis sofragantem coniidemus,
consistentibusfacere vel confirmare pro quieii futurse quiadjuvet ilIisconservantem,etdessipit illisdistroif>
diberimus, ut facilius a congregalione ipsius liceat copienlisc. Et, ul firmioremobtineat vigorem, et no
pro estabililale regni nosiri, ad limena vel ad se- slris et futuris, Deo auxiliante, lemporebus inlsesacu
pulcra ipsorum marthyrum, jugiler exorare. Nus stodiatur et per tempora conservitur, manus noslrse
ergo per hanc seriem auctoritalis nostri, juxta quod [subscriptionebus] subter eam decreviraus roborare.
persupradictum est privilegiura a ponteficibus faclum, Data ipsa die kal. Marlias, anno iij rigni nostri,
vel ab antecessoribus regibus parentibus nostris con- Valencianis, in Dei nomine feliciter. Amen d

a Berthoaldus, ad cujus pelilionem hoc instru- Mabillonius

docet, de Re dipl. pag. 102. [Jam fere
roentum emissum fuil, non aliunde notus est. exhibent diplomata Cbilpe-
b In aliis Theodorici IV, neque quod sciam, in similem imprecationem
rici, Guntramni, Childerici : adest alia, exquisiliori
caeteroruraregum diplomatibus, iiulla lit optimatum apparalu concepta.in diplomate eiusdem Theoderici
el procerumdevotionismentio.
c Hic habemus exemplura imprecationum, in di- IV,d infra (Col. 1140).]
Ad calcem instruraenti puncta addita deficientes
ploniEte regio, conlra diplomatis violalores, quod indicant.
sub Merovingicisregibus rarissime usurpatuiu fuisse subscripliones
113,9 S^ECUL. VII ET VIIJ ECCLESJASTICAMONIJMENTA. 14^-
XLII. \ teriam succidere, nec ipsius fines penitus irrumpere
presumeret, sed hoc ips.i monapterio Qumi I,emft9f£
DipiomaTheodoriciIV, regis hrancorum, quo Mauri cooeessum essedeberet, e.t quicquid ifltra velextra
monasleriumsub sua defensionesuscipil, et confir-
mat quiquid eidem concessumfuerat " (aun. 724). piescriptos terminos, inqiiacunqueprovincia vel pago,
ipse vel aliquis reguiq predecessorura ejus tradiuys-
In nomine sancteet invididueTrinitatis. Theodori- sei, seu successorum, quseUbetpolens vei vilis
per-
cus, divina favenle clemencia rex Francorum , viro sona, inemoraio loco abbali, ejusque successoribus
illustri Luthfrido. Si peticionibus Deo servientium,
pro aniroae suae salute traditura esset, nullo con-
quae ad eorum quietem vel tranqiiillifatem pertinent, tradicente aut resislente, libere atque Ucen.lerpossi-
libenter prestamus atque ad efleclum perducimus, dere liceret «. Unde
ipsam preceptionem nieinoraii
regiam consueiudinem exercemus,.et ad mercedem principis, seu dive re,cflriIatianisTheodfibe,rti, Clotlia-
vel stabilitalem regni noslri perlinere confidiinus.
rii.Dagoberti, Sigebertj, itemqueDagoberli.quondara
Ideo notum esse volumus lam futuris quam presenti-
4 regum, nobis confirmationemostendilin pracsenlire-
bus, qualiter venerabilis Maurus, abbas de mona- legeudam ; sedprofirmitaiisstu ;io noslrumsibiexpe-
sterio doinniLeobanli, quondam abbatis, in bonorera liit ex hoc
ipso in eodera mouasierio vel circa ejus
sanclorum apostolorum Petri et Pauli et sancti Mar- P terminos,omniaque adid pertinentia, confirraare pre-
tini peculiaris palroni nostri constructo , clemencie ceptura. Cujus petitionem pro Dei intuitu vel mer-
regni nostri stiggcssit quod antecessori suo donino cedis noslrse augmento benigne suscipientes, ila et
Leobardo, quondarn abbati, qui ipsum monasterium confirmasse et in omnibus preslilisse regia consue-
suo opere a novo fundamento edificasse noscitur, tudine cognoscite. Precipimus enim, ulquicquid per
iriclitaememoriaeparens noster Coildeberlus , quon" inspectas
supradictorum regumpreceptionesad ipsura
dam rex, ad oportunilalem ipsius raonasterii, terrara monasterium longe vel prope noscitur concesstim
illam quam de deserto ipse adexcolendum vel coma- fuisse, per hanc audhoritaiem nostram ipsi mona-
nendum preoccupaverat, per loca denominata, de terio vel memorato Mauroabbali suisque successori-
ponliculo ad Suenheiin usque ad pubKcam stratam bus omiii tempore in Dei nomine, ips.utnpjiveligiuin
Tabernensem , ac deinde ad strr.tam Marleiensem, nostris *etfuturis temporibus stabile Deo auxiliante
hinc terminuni de fonte Cisternata, cum adjaccmi- omnimodis conservelur. Similiter petiit ut eum cutn
bus suis, usque ad Gnnsinum rivum , indeque ad omni familia rebusque monasterii sui longe velprope
roontero CUobergum,per fraxinetum, ad locum qui constitutis, sub nostro raundiburdio et defensione
vocatur Oschowa, et sic per fliiviumSornam usqtie reciperemus; quod nos pro mercedis nostrse au-
ad crucem petrinam, tunc demum ad Mauri rivum , C gmentis ita el prestitisse cognoscite et confirraasse.
pro fulura mercede eidem concessisset, ut nullus Quapropter per presens decernimus ac jnbemus
ibidem campos facere, nec porcos saginare, nec ma- preceplum, ut neque vos, neque juniores vestri, seu
» Edidere Bruschius, Chron. -monaster. German. latChildebertum Theodoricus, quem Dagobertnm
fol. 84, et Coccius, in Dagobert. pag. 56 ; cx Cocfiio vocar.e debuil, sj hac voce palrera suiirn indigilare
Cojutius, Aunal. l.JV, pag. 733; ex Brosehio Col- volu.it; 3° AnnusIucariiationis et indictio pro noiis
leclores scriplorum reriuii Francicartim, t. IV, pag. chronologicishac retate in usu non fuerunt; &• Pu-
703. Schcepflinus, Alsat. dipl. t I, pag. 29, et D. gnant inter se nntse chronologicaequolquot sunt; an-
Grandidier, Hist. Eccl. A genl t. I, prob. pag. 56, nus eniiii Christi 724 non coneordat cum anno
accuratitis ex veteri meuibrana recuderunt, quale re- quinlo regni Th odorici IV , et indictio UI ntinime
vera exstat, non quidem senuinum , ut Eccardo , concordat cura anno Christi aut cum anno regni; 5"
Origin. Habsburg. pag. 111, visuin esi, sed com- Iiisidiosamcuram sapit, quod ad chartse authenticse
meotitium, ut falenlur omnes qui ITIIIatlente per- exemplum informatuin sil diploina, addilo sigillo ;
penderunt. Certeconstat oinnia insirumerila in hujus sed et id falsum prodil: sigillura enim raulto majus
monaslerii archivo reposiia igne alisumpla fnisse esl sigillis, seu potius aunulis , quibns utebanlur re-
cumipso monasteri», anno 828, el postmodum a ges Merovingici,et in hoc sigillo, regis coronati pro-
Celso abbate instaurata, quanlum sa;;e ex nnuioria lorae exliibetur , «ceptrum liligerum manu'dextra ,
et tradilionibus fieri^Qt.uit. Uo.c Jfstatur inscripJio P suaistra globutu cum cruce supeiposita gestans, ad-
vetus lapidi insculpia,quam inlegram in altero hujus dita iierigraphe TheodoricusDei cjracia rex Franc'.,
nosirse colleciionis volumiue proteremus, et quaepro quod*leinporibus Carolot^alvoanierioribus non con-
nolis chronologicisadhibet anuuiii e.xpletumc,i&ab veuil. De reliquis silemus; videsis D.Grandidier , in
Incarnalione Domiuj. Yerba stuit, ut (estalur llislor. dissertaliQivesua de hoc diplomale, Hist. EccJ. Ar-
Ecc.l.Argent t. II, prob. pag. 190: « Celsus, Mauri gent. t. I, page 94 et seq. .Non r.egamusplura in hoc
al>basmouasierii, post cujus ustionem el cbarlarum instrumento agnosci veritati consona, ut scribit Ma-
terminum scribere voltil qualiier illuster vir Hilde- bill. Ann. I. 11,pag. 74, sed quse nullam at) ipso
bertus, quondaui rex, eidem loco cuicessit terrajn aucioritatem oblinere queaut. LeolionemD. firan-
Staberneiisein, de fmile Cistemata usque ad ,Gun- ilidier secuti suiiius; varias sp.uriidiplproaiis lecj^io-
zinuni tivum, idem ad moiuem Cuheigum per lraxi- nes exscribere operse prelium noti erat. [Quo moJo
netuni quse voeatur Ascowi, et sic per lluvium uterentur ad raonumeiilorum deperditoiuin instau-
Sorne. i Hcectadem ipsissiroisvocibus leguntur in rntiones, vide quae disserui in Bibliotheca set)ol:e
diplomale quod expendimus.llinc licet conjiccre hoc diplomalicae, t, I, pag. 217.J
injitruiueiilu!:iad deperdiii veri di louiaiis supplen- b Hic incipil documenium apud Coccium. t
d»t» viceui labiicatimi, sed iiifelicissimeinstaiiiatum, c Hic est linis in Coccio, uiule evadii, viruin do-
cuii) pluriinis scaleai falsi indiciis. Prtecipua hic in- ctum in animo liabuisse tantuiiiinodoexscrfbendiquae ,
satis sit. I" Foiuiiula inilialis in Merovingicis sibi videbanuir iChiileberto perlinere. Ita Coinlius
iplomatibus non ;.pparei; 2° Parenteni suuui appel- Aiuial. l. 11,pag. 310.
ficasse
JJ4I REflUM P8IM* STiRPIS FRANCORUAlDIPJLOMATA. 1142
successores, nuilaque oinnino cujuscunque sit po-, \ bane, commendamus sanctUatituaalianc veneraJjileai
lentiae persana, ipsum ahbateiu neque monachum , regulara, quia sicut sol ab inchoalione diei totus
velcerte homines suos, jnjuriari ueque condempnare, ilagrat et migrax, ita egregiselienevoleotiae luae in
nec ei infra vel extra monasterium rem irracionabilem loto mundo longe Jaieque prseclare diffusa fulget
facere jenitus, neque de rebus ad se perlineniibus opinio. Ideoque, sicut supra diximus,-imnc porro
quippiam auferre presumat; sed liceat ei suisque , locuin ei ipsara congregaiionem, ac sanctam regulam
sub emunitalis titulo et nostro mundiburdio vei de- et slabUitaiem nionachorum , ad saiiclUatem tuaiti
fensione, cum omnibus rebus suis et monaslerii sui, trademus, a die praesenli, et exinde : qualiter evan-
secundumnormam palrum domni Benedicli el domni geliura Matlh&eos tibi teslalur b : Quia , qui bene
Colurabani, quietos residere atque securos, quo po- rouiistraverit sibi bonum opus accipiet; et qualiter
tius ipsam congregalionem sanctam melius delectet perpensare debes, quod pro unoquoque in die ju-
pro stabilitate regui nostri misericordiam Dominidie dicii rationem reddilurus assistes , bone Pater, et
noctuque crebrius exorare. qualiter congregatione hac conservala centuplam
Data Metis, in ecnobio sancti Arnulphi, ejusdem mcrcedera in die judicii libi acquires. Christo igilur
loci episropi, quod est constitulum in suburbio, sub propitio , libi hanc regulam fideliler [Gr., firmiter]
die -kalendarumMaii, anno Dominicae incamationis B corarocndamus. Signum Luilfridi ilucis. Signum
Dccxxiin, indictione tercia, anno vero regni Theo- Elierbardi domestici. Signum domini Bjraedicti,ab-
dorici quinto. — Ego Grimaldus cancellarius reco- batis, jqui hauc chartam 'fieii rogavit. (Hic Gr. Iiabet
gnovi. jnulto/um npmin,ura iniejvalla.) Ego flaimo indignus
XLIH. pfccato.r pxesbyter haiic cbarAulara, roganU dorano
IV Itenedicto, scr.ipsiet subscripsi s.
Diploma Theodorici , regis Frqncprum , quo
monasleriuni Honaugiense Tubaho coi miilitur H XlIV.
(ann. 725.)
piplQjpa Theod.Qric.iIV, rpajf Francorym, g\io^lam
Theodericus^, rex Francorum, yir illuster , Luit- Bavarinum venditim monasterio saticli Dohijsii,
11
placito habito, usserit (anh. 726).
frido duci, Eberhardo domestico, domino jiatri pa-
trum (desunt hsecduo yerba ap. Gr.), ac venerabili Theudericm, rex Francoruip, vir illusler. Cum
in Christo domno Benedicto ahbati. Quia conyei.it IIOSinDei nomene Ponlegufre inpaiatio nostro, uiia
nobis pro voluntate nostra, vel antistitls nostri, seu cum nostris fidelibus, ad universorum causas au-
dtictim, comitum, domesticorum, vel nagisorum, yel diendas vel recla judicia. terminanda resederemus,
mei ipsius, ut in locum nostrum aliquem eligere de- € ibique venientis agentis basileci peculiaris patroni
beamus ad onus abbatis; ideo, venerabilis frater Tu- nostri, domni Dionysii martyris, ubi ipse pfeciosus
a Nulla in hoc diplomate fil mentio raonaslerii instruiiienlum hoc, sincenis instrumentis illud an-
Honaugicnsis: sed ex pluribus alus instrunientis ad |iuraJcu-ar,e i^s essp iion cj-edjmus..Leclionero £occii
Honaugiensemonasterium speclaniibus, supra e,djtis sequimuf, !ii,scre,iantiasqtias exhibet editio ^ojuini
vel irifra ederidis, patet Bencdictuin et Tubauum ,de Graiididifirinler uncosadscribimus.
quibns liicagilur, huic monasterio prsefuisse";Tu- b An exiguorantia, an ex oscitantia, verba hrecquasi
lianum sciticei, cum Betiedietus gravis annis vel alia ex EvangeUoMatihaeidesiunpta proferuutur, qucex
de causa hnnc si.bi in soc.iu.martjuQgi peti.iss,e,t.Di- epistola pr^ina Pauli ad Tii\]o,tlieum,cap. m, ,y, J3?
ploma lio.'.non salis i<tspexerai;tqui arbitrati sunt ' Desiiiit notsc chrbnologicsc','vertimsiib anno 725
ibi abbalem ffonaugiensem duplici nomine BerieJicli commode collocari polest lioc iiistrumenluiii: Beite-
et Tubani appellari. -Inio uterque roaniteste rtistin- dictus eniui adhuc solus regebat inonasterium II i-
guitur, cu;n Bcnedictus dicitur paler palrum el abbas, naugiense anno 723, ut dixiinus (in notci prm-
Tul)ai:usvero (rater , cui hac charta monasierium cedi); atino auiem 726 jam liuie monatterio Tuba-
commilliiiii-,I. co Benedicti. Edi-iit hoc insliumen- niini constat praefcctuiiiluisse in locum Benedicli, qui
lumCoccius. in Dagoli.pag. 152: ex quo fonle hau- lajiicn abbatis titulum et digiiilatem relinuit; tuiae',
stuni uon docej,; .oequo eni.ui, utquiltu&dajn,vidcli- cura ,de ahbate htijus niojiasterif mentio,sit i.i jjui-
eet Mal)i'lo<ioin AnnaL t. II, pag. 59, et au$ta,ribiis biisilam cnaiiis, ail lucituf abbaiis ntriusque nomen,
Nov. Gall. christ. l. V, col. 833, visiim esl, ait se D Benediclussive Tubanus.
ex veteri ms. deprompsi.-se, unde pltna alia exscfi- J Vulga.veratDiiblcJ.us,Antiquit. eccles. S. Dion.,
pserat. Mabillonius,ubi supra, etsi formnlas insiJi- .pag. 686 ; rjjcuJeruntJCointius,Ann. t. IU, pag. 802,
las in hoc inslrumeiito se deprehendisse ,faleal,i,u-, et Coll. scripl. rer. Franc. t. IV, pag. 704. -DuWelus,
illml liiihVnpro suspeclo nou oiiuiino baliuit; et.ipsi Cointius, lor. c.t., tt Labbeus, ui suis)Miscell..i. II,
stilTragatnrD. Grandidier, ilist. Eccl Argent. t. "t, pag. 432, instriiiiientuiri hoc Tbeodorico III tribuiii!!:
pa^. 400, tt prob. pag. 59, qui hoc insirumentum perperain; id enini TheodoiicoIV tribiienduin eviiieit
recudil ex 111 -. ssecu!ixi. Omnia autem ibi conlicla , Mnbillonius,de Re dipl. p. 628, et Annal. t. II, p. 75,
etf•Jsum vide.nlur,prodere : 1° .Valepraefigituruoraen .cuin emissuiii fuerit sub Goilobaldo abbate, «j-ii ab
T.bfiadoricire^isquasi in diplomateregio, quod .la- anno 725 adanmim 748 nonaslerio S.-Dionysiipr.v-
men LuitfriJo , Klierbardo et Benediclo direciuni fuil, ut lestatiir CoJex membranaceus ab annis^plus
forel. Neque ifx dixisset se ad anus atbatis sullicere quaiiiocliiigeiitisexaraius[cod. Rliemena.Eccles. De
Tubanum in lo:um suum; 2*Mirum sane quod charla miracutisS. Hionysiiiuscriplus]. Mabilloniosullraga-
couccpta sub forma epistolse ad Benediclum diredaj, tur Felibianus, Uistor. abb. S.-Dion. pag. 58, imo et
al) ipso Bnieilicto subscripla lingatur; 3° Auctor Germonius, acer Mabillonii impugnator, de vet. reg. '
chartrc ait se.oiuis aiilatis Tuliano couiiuittere iu lo- Franc. dipl. t. I', png. 126. Mabilloiiiusquideifi, ubi
ciinisuiiin ; iinde arguilur ipsumBeneiliclumabbatera supra, pag. Wi, hoc diploma Tlieodorico IHpriiuuin
cbartae auctorem esse; jd autetn ciiin loto insiru- assignaverat, sed eirorein fassiiscst.etcir.endavii, de
inenii coniexiu pignat. Cum ergo ,tot viiiis laboret Ue diplom. pag J)i8. ,\J li.leniDnbleli ediinus.
1145 S/ECUL. VII ET VIII ECCLESIASTICAMONUMENTA. 1144
domnus in corpore requiescit, et venerabelisvir Go-.Acomitibus, vel oranibus agenlibus, tam presentibus
dobaldus abba praeessevidetur, adversus inlustri viro quam futuris. Si petitionibus sacerdotum quod ad
Ermenteo suggerebant, dum dicerint eo quod villa proprietatem ecclesiaruin pertinet, devota mente
sua nuncopante Baudrino, super fluvium Hyssera si- prestamus, retributorem omniumbonorum Dominum
tam in pago Cameliacinse, quara de parte genelore Jhesum Christum ex hoc nos habere confidiraus.Igi-
suo Nordeberto, et germano suo Gunthechario, am- tur dum et venerabilis vir Perminus, gratia Dei epis-
bobus quondam ad ipso legitemi obvinit, venerabili copus b, nostris temporibus cuin monachis suis, Deo
viro Godobaldo abbati ad parte basileci domni Dio inspiranle, pro EvangelioChrisii peregrinatione sus-
nysii pro vindicionis titoiura delegasit vel firmasit, cepta, monasXeriovirorum in hererai vasta, quseVo-
qui et ipsa vindicatione in prsesente ad relegenda re- sagus appellatur, in pago Alsacinse, in loco qui vo-
lecta, ipsasque dum ipsi Ermenteus in prsesente ad- eatur Vivarius-peregriuorum, qui anlea appellatus
erat; interrogatura ei fuit a procerebus nostris se ipsa est Muorbach, in alodo Udele nostro Eborhardo co-
villa Baudrinus ipsius Godobaldo abbati ad parte mite, cum ipsius adjutorio, Deo donante, conatus
domni Dionysii vindedisit, aut se prelium exinde ac- est constituere, vel ccenubiosanclo ibidem inslituere
cipisit, aut se auctor ei exinde aderat; sed ipsi Er- _ in honore Dei et genetricis Doroininostri Jesu-
raenteus in prsesente taliler fuit professus, quod ipsa Christi, semper Virginis Mariae,seu sancii Michahe-
villa in suprascripto loco Baudrino in jamdicto pago lis archangeli, vel sancli Petri etPauli beatis apo -
Cameliacinse, ipsius Godobaido abbati ad parte ba- stolis, et sancti Leudegaris martiris cum sociis eo-
sileci sui domni Dionysiivindedisit, et juxta sui apri- rum, ubi ipsi famuli Deisub sancta regula solilariara
ficatione precio exinde recepisit, et ipsa vindicione vitam fruantur: peliit ipse vir Bei Perminus episco-
fieri et firmare rogasit, et auctor exinde aderat, et pus serenitati nostre, cum ipso jam nominato lidele
inantea adesse vellebat. Proinde nos taliler una cum nostro Ebrocbardo comile, talera ob hoc nostrum
nostris procerebus constetit decrevisse, ul dum in- emanare preceptum de omni corpore possessionis
luster vir Cumrodobaldus, comes palati nostri, tes- ipsius monasterii, quicquid at prsesens tenere vel
teimeniavit quod taliter ac causa acta vel inquisita donare videtur, aut quod inantea a quocumque, Deo
fuisit denoscetur, jobimus ut memorati agentis ad inspiranle, ibidera recte fuerit conlatum vel delega-
parte ipsius venerabeli viro Godobaldoabbati vel ba- tum, per nostrum preceplum debereraus in Dei no-
sileci sui domni Dionysii jamdicta villa Baudrinus in men plenius confirmare. Quod nos pro mercede
superescripto pago Caraeliacinse, una cum terris, noslra in omnibus fecisse -cognoscite : el ad pr.edi-
domebus, superpositis sedificiis,acolabus, mancepiis, n ctis famulis Dei talem eaosinius decrelum, til nulius
viniis, silvis, campis, pralis, pascuis, aquis aqua- episcoporum, nec preseiUis, nec qui fuerint sucees.-
rumve decursebus, movilebuset immovilebus,pecu- sores, nec eorum ordinalores, aut quibuscumque
liis, prsesideis, farinariis, gregis cum pastoribus judiciaria poleslas pro quacumque ingeiiio possint
utriusque generis sexus, una cuin orane adjecenciis quocumque ordine de loco ipso aliquid auferre aul
vel appendiciis ad se pertinentis vel aspicientis, ad abstrahere; ul faciliusliceat ipsa familiaCbrisli, que
integrum omnia et ex omnebus, inspecta eorum ibidero in Dei nomine aduuare desiderant, eorum
strumenta, omne tempore habeant evindegata adque rectam delegalionem quiete per tempora possedere,
elediala. Et, se necessitas ipsius Godobaldo abbati et sancla regula couservantes proprio privilegio, que
vel basileci sui domni Dionysii aut successorebus nobis pre manibus ostenderunt, Deo jubente, sub
suis inantea fuerit, raemoratus Ermenteus vel here- tranquillitale possinl permanere : quia niliil de ca-
dis sui eos in auctoricio contra quemlebet studeant nonica auctorilate convellitur, quicquid at lalera
definsare. Gairebaldusad vice Eonardo recognovit. familiamChrisii ad laudem Dei die noctuque canen-
Judicatum quod iicit minsis Marcius dies iij, an- dam conceditur. Idcirco pro coelesti intuilu lalem
num vj regni nostri, Ponlegune in palatio nostro. nobis benetitiuro prestetisse cognoscile, ut maneal
XLV. D quiequid anlefali viri Deiad ipso monaslerio conque-
vel laboraverint, et quod jain dictus fidelis
Diploma Theodorici IV, regis Francorum, quo dona siverint
monusterio Morbacensicollala aut conferenda, et; noster Ebrehardus per sua strumenla ibidem adlir-
cencessaprivilegiaconfirmal» (ann. 727). mavit, vel a cseteris conlala fuif aut fuerit, sub no-
Theodericus, rex Francorum, viris apostolicis Pa- stra emunitate ejus temporibus absque ullius inquie-
tribus episcopis, necnon inluslribus viris, pairicis,, tudine, Deo auxilianle, cuncla eis profiiiant in au-
» Exstat naevisplenum, apud Mabilloniuin, Ann.
venit, leste Hermanni Contracti Chron. ad annuin 727
t. II, append. pag. 700; Luriig,Spicil. eccles. 1. IV,, [apud D. Bouquet, t. III, pag. 330], ubi monasterium
pag. 175, et l. V, pag. 951, et in Actis SS. Bollan- Morbacense condidit, iinpensas suppedilanle Eher-
dianis, 1.1 Oclob., pag. 454; minus inaccurate apudi hardo comite, circa annuin 727, quo ipso anno in
La Guille, Ilisl. Alsat. prob. pag. 13, et in Collec- novi monasterii graliam Theodoricus ernisit diploroa
tione scriptorum rerura Francicarum, tom. IV, quod exbibemus.
pag. 706. Schcepfli.nus,Hist. Alsat. diplom. t. I, b Chorepiscopum Perminum vocat Hermannus
pag. 7, edidit ad fidein aulographi el atitographumi Conlraclus, iiiChronico ; iiic veroepiscopusalisolule
ipsum seri incisum publici juris fecit. Juxla leclio- dicilur. Au episcopusr^gionarius ? DiVinareMabilli-
neni Scbceplliuirecudiraus. Perminus, alias Pirini- nius non audet, Annal. l. II, pag. 73. [Clioreoiscop'
nius, e raonasterio suo in Augia pulsus, in Alsatiami nomeli non legitur in liermanno, ubi supra.]
1145 REGUMPRIM^ STIRPIS FRANCORUMDIPLOMATA. 1146
graentis. Addilur lamen, etsi abbas congregatienis ip- A severet. Et, ut hsec praeceptioerga ipso raouasterio
sius episcopis fuerit postulatus, ut ei presbiteros vel firmiushabeatur, manusnoslraesubscriptionibussub-
diaconos pro missas celebrandum debeat ordinare, ter decrevimusroborari.
absque commodi acceplione instituat; et si rogatus, Theodericus, rex Francorura. Data quod fecil
conditam ecclesiam, crisma, tabulas, grados eccle- mense Julio die xij, anno vij regni nostri; Gun-
sise,absquecommodi acceptione faciat: quod si ipse dulU-villaQ, inDei nomine, fciiciter. Amen. Gerbal-
renuerit, altero quemlibet ponlificem, qui gratis haec dus obtulit.
tribuat, licentia habeat supplicare, et ille hoc fa- XLVI.
cere; et nullo unquam tempore parrochiae ipsius Diploma.TheodoriciIV, regis Francorum, quo dona
poritificis,in cujus diocese silum est hoc monaste- ecctesimsancli VincentiiParisiensis a Galterio et
Goda conjugeejus collala confirmatb (unn. 750).
rium, poteslatera nullam habeat inquietandi, non
ipse, non arcbidiaconus, non Ecclesisejudices, nec Theodericus, Dei gratia, rex Francorum. Si peti-
censum raitlere, neque pastum, neque honorem.in cionibus servoruni vel aiicillarum Dei, in hoc quod
rebus monasterii requirere non audeant. Et si abba ad loca sanctorum ac Deumtimentium hominumad-
'
ipsius congregationis de hac luce vocatus fuerit,' tinet assensum prsebuerimus, hoc ad inercedem fu-
nullus ibidera de alio monasterio, nec de civilate, B turam, et stabilitatem et tuilionem regni nostri, in
nec pro parentela, nec ab episcopo ordinalus, neque Dei nomine prodesse confidimus, ut propter hoc
per potestatem, neque per prsemium, aut quolibet inantea semper in melius deleclenlur erga culmen
ingenio, cuicunquejudici nullus prsesumat in ibidera regale fidero servare, et pro stabilitale regni nostri
abbatem ordinare; nec quandocuniquc necessitas Dominum cotidie deprecare. ldeoque notificamus
evenerit, abbatem instituere, nisi quem ipsa congre- cunctis nostris fidelibus quod quidam nostrorum pro-
gatio et melior pars elegerit, secundum quod regula cerum, nomiue Gallerius, ejusque conjux nomine
et privilegius ipsorum conlinet, ipsi sibi dignum Goda, adierunl nostrara clementiam, suggerentes
constituant pastorera. Et illud nobis placuit pro in- quatinus donum quod ex suis rebus in pago Bituri-
tegramente vel stabilitate regni nostri innectere, ut censi posilis faciebant ad ecclesiam Sanctse Crucis
ipse monasterius sub defensione et tuitione Dei et Sanctique Vincentii in suburbio Parisiaco sitam, ubi
nostra stirpe regia per succedentia tempora valeat preciosus confessor domnus Gerraanus in corpore
consistere inconvulsum, et nulla publica juditiaria requiescit, nostra auctoritate firmaremus. Sunt au-
potestas, nec praesente,nec futuro tempore, in curtis tem hsecloca denominata, Fraxinum cum ecclesiis,
vel lerrituriis ubicumque ipsius monasterii, ad cau-, f> Caldunum cuin ecclesia domni monialis confessoris
sas audiendum, vel freda undique exigendum, non super Chrosam fluvium, Gracgilidum cum ecclesia
prsesumatingredere, nec fidejussorestollere, et quic- domni Germani, Argentonem cum ecclesia, vel
quid tam de ingenuis quam de servientibus super quicquid ullra Ligerim possidere videbantur, una
territuriis ipsius monasterii omni commanentibus, cum domibus, aedificiis,accolis, mancipiis, vineis,
fisco de freda aut harebannus, unde poterat sperare silvis, campis, pratis, decimis, greges cum paslori-
ad luminaribusvel stipendiis superscriptis famulis bus, servis et aucillis, aquis aquarumque decursibus,
Dei et nostra indulgentia ad inlegrum mancipentur et insuper omnia ad integrum quicquid ad supradi-
eflectui, et nobis regnantibus, aut postmodura tem- clas pertinent possessiones. lta videlicet ut post ob-
pora succedentium regum, quod nos pro Dei amore itura Gallerii, si Goda ejus conjuxsuperstes esset in
et timore indulsimus, quemquam hoc non praesumat corpore, Deo sncrata foret, et in ecclesiadomni uio-
convellere; set omne quiete et inlegra emunitate nialis, cura puellis Deo sacratis quampluribus sibi
boc quod decrevimusinviolabilisauxiliante Deo per- associatis, Deo serviret; ipsuraque locura una cuin

* Gundulfivillam regiis villis annumerat Schcep- raani abbati suflectumesse arbitrantur auctoresNovse
flinus, ubi supra in not., recte quidem; sed ipsam v|v
' Galliaecbristianae, t. VII, col. 422, el ab arino 730
omissaraqueritur a 1).Germain in opusculo de villis ad aunum 735 hanc abbatiam rexisse. Certe di-
regiis, in quo miramur ScheepfUnumcsecutiisse; de ploma quod exhibemus emissuin esl a rege cujus pa-
liac enim fuse disserit dnmniis Germain in hoc ipso ter dicitur Dagobertus, atavus Cliildebertus; quod
opusculo, apud Mabill., de Re dipl. pag. 285 et seq., TheodoricoIII non convenit, qui patrem Chlodoveum
ubi ait nullam hujus regiaevilhe mentioneni haberi habuit. nec ullura inter raajores noraine Cbildeber-
anliquiorem quam in dipiomate de quo agimus. tura. Theodorici vero IV genilor fuit Dagobertus, et
b Exstat apud Bulliardum, llist. abb. S. Gerinan. avus Childebertus, qui atavus pro avo, lapsu facili
a Pratis, prob. pag. 3, qui illud Jeprompsit ex char- amanuensis, vocari potuit; imo nec quemquam mo-
lulario ejusdero nionasterii. Mabillonius,Annal. 1.1, vebit quod vox atavus, his temporibus, proquolibet
pag. 542, liuc diploma tribuil Theodoricolll, etcirca e raajoribus usurpata fuerit. [Dubitandi ansam prse-
aniium 678 daluin censel, quia tunc S. VincentiiPa- ripuissent nolae chronologicsediploraatis, si qusedara
risiensis [sanctsequeCrucis, posterioribus lemporibus exstitissent in chartulario unde illud Bulliardus ex-
et usque ad nostra, Sancli IGermani a Pralis] mona- pressit.] Delicientibus uotis clironologicis, hoc in-
sterio praeerat Autbaruis, qui, ut asserit pag. 614, struiiieiitiimsub anno 730 cura Bulliardocollocamus.
iion ultra aniium 697 vitara produxit. Sed recte no- [Hoc diploinate rex ecclesioeS. Vincentiiet S. Cru-
tat Bulliardus,ubi supra, pag. 17, de allero Authario cis confirmat pliirima loca eidera a Gaherio, hno e
agi in diplomate quod expendimus, quera sub Theo- proceribus, el uxore ejus Goda, sub quibusdam con-
dorico IV, eidem monasterio prsefuisse credendum ditionibus imperliia : quod circa has conditiones
esl. Autharium huuc alierum Sigefrido Sancti Ger- evenerit, meniuria nulla est.l
 1147 S^ECUL. VII E'f VHI ECCLESIASTICAMOJJUMEBiTA. 1148
supradictispossessionibus, ad ecclesiam sanctoeCru- A j fiscum sperabatur, hoc nullus judex neque quislibet
cis sanctique Vincentii leviloeet martyris, ubi pre- exactare deberet, nec in ipsa villa uiansiunes facere,
ciosus confessor Gerroanus iu corpore requiescit, in nec freda exaclare, nee causas audire, nec uUas pa-
suburbio Parisiacse urbis, siculi vir suus Galterius et, ratas, nec ullum luerum terrenum requireret, nec
ipsa Goda, pari et communi assensu, nostra flrmanle exaclare prsesumpserif, nisj hoc jn iuniioaribus ipr
aucloritale, decreverant, sub dominalione el provi- sius ecclesiapCeno.mantiicae,qtiaeest in honore sancti
dentia Autharii ecclesise sanctoeCruci- prsedictorum- Gervasii et Projasii niartyris patronis nostrj con-
que s:mctoruin abbate, legaverunt; ea scilicet ra- structa, deberet es$e concessuro ; et postea Herle-
tione, ut prsedictus abbas, post deposilionem prae- mundo episcopo, qu.i posj, Acbilbertimj episcopura
diclse Godre, abliatissain ibijern debeal, aut post ibidero fuit, similiter concessisset, uude et ipsas
obituni ejus abbas qui sibi successerit, vel rectores prsecepliones ipse ponlifex se prae ma.nibus habere
qui sibi per futura secula successerint, in ssepe dicla aflinoat, et de eode.ra tempoje usqn.e nunc ipsum
sanclae Crucis sancloruinque dictoruin ecclesia eli- beneficium asserit esse conservatum, sedpro integra
gere et constituere provideant. Quam testamenli pa- firraUate petiit celsitudjni nosjxaeut hoc denuo per
ginam, Dei ac prxdiclorum sanclorum aniore, seu p1 nostrara aucloritajlera ip.si Gauzioleno episcopo, vel
remedio noslri ac conjugis seu filiorum nosirorum ' ad ipsara ecclesiaj» sancii .Ger.vasiict Protasii mar-
vel geniloris Dagoberti secunli vel aiavi nostri Chil- lyris confirmare debererous : cui nos no.n denegas,s^,
deberti, Francorum reguin, salute ac requie, manu sed in omnibus ita praestiiisse et confirmasse cogno-
et auctoritate sigfiRCuli noslri firmavimus. Quin scite. Praecipientes enim ut, sieut constat ipse sobri-
eliam, juxta precem fidelis noslri Galterii ac uxoris nus nosler Dagobertus, quondara rex, vel alu pajen-
ejus Godse lioc eliam addidimus, quod si, quod ab- tes noslri antecessores reges, integras emunitates
sit vel quod mininie credidimus fieri, hanc testa- deipsa villa Arduno ad ipsam ecclesiamfecerunt, i(a,
menti paginam reclamare vel violare conatus fuerit, et inanteanos peroostraiu auctorilatein concedimus,
vel a doiriinalione ecclesioeSanctac Crucis Sanclique et eonfirmamus, ul nullo umquam .tetnpore uUus
Vinccntii levitye et martyris nec non domni beatis- judex in ipsa villa prsesuinat aut causas audire, aut
simique Germani vel rectorum, sive monaehorum iilla parata, aut ireda, aut qual&mcumque censura,
ejusdem eccle-ise ^ubtrahendo auferre conatus fuerir, aut lucrum terienuin quod ad fiscnujiiostruui polue-
in priniis iram Dei incurrat, et cum Juda traditore, rit spefiire, ullo uroquam lempore pisesumat requi-
simulque Dalhan et Abiron, sine fine penas inferna- rere nec exactare, nisi, inspectis ipsis prseceplioni-
les subeat, immo eliam trecenias auri libras lisco Q ( bus aniiquorum parentum nosirorum vel sobrini
Iiostro persolvere cogatur et quod repetit minime nosiri Dagoberti regis, in luniinaribus siiprascripjse
assequalur. basilicae Sancti Gervasii et Pro,lasii martyris perpe-
XLVIl. tualifer debeat esse eonces>um alque iridultuin. Et,
Diplomn Chiiperici (Childerici III), quo, ad pelitio- ut haec auctoritas firniior habeatur vel per tempora
vem (lnuiioleui, Cenomanensis episcopi, confirmat; conservelur, raanus nostrse
immunilates villce Arduno concesstis? (ann. 743). subscriptionibus snbter
cam decrevimus roborare. Chilpericus rex subs.
Chilpericus, rex Francorum, vir iliuster. Si facta Dala quod fecit roeusis Marlius dies ij, anno primo
parentum noslrorum conservamus, notra perenni- regni noslri, Coinpeiidio feliciler.
ler stabilia esse confidimus. Ideoque apostolicus vir
|i. ter noster in Christo Gauziolenus, Cenomanuicse[ XLYIil.
urbis episcopus, nobis suggessit eo quod sobrinus. DiplomaChilderici III. regis Fraucorum, quo immu -
noster Dagobertus, quondam rex, per suam praece- #j\ules cenfirnial g, Theo'prico rege concessasmu-
nasterio Siihiehsi^ fann. 745).'
ptiorjem taliter domno Berario quondam episcopo et
Achilberto episcopo nec non el doinno llerlemundo, HUdericus, rex Francorum, viris inlustribu» Gra-
episcopo concessissftl, ut .quidqiijd .de villa jpsujs, J)
J vipnibus, atque omnibus agentibus, vel junioribus
ecclesise, nuncupanle Arduno, in pago Pict vo, ad[ eorum lam i>rseseniibusquam futuris, in quiscumque
* Non aliunde hoc instrumentum novimus, nisi ex ,mus imraujiitales confiraiat quas.ait concessas fujsse
Actis Cenoinaneiisium episcoporum , in Mjtbillon.] Uerario, Achilberto et Heflemutido, nenomanensibus
Analect. pag. 287. Huic perperam prsefixuin est no-'. episcopis, a Dagoberto rcge; chajta vero allera
men Chilperici pro Ci.ilderici nomirie.ui rectemonet t .inaiiiuniiales easdem, jara pridein Berario et icbil-
MabiUoiiiiisjAniial.t. II, pag. Ii2, nequeenim.tem- -berlo indultas a Childerico, a-seril. .Ghi'.o,ii,o,l,gif.a;ti
porihns Chiipcrici regis, Cenomanensi ecclesLe prai-. .iiatani sic iulerprelainur. Coiicilium jrucssionense
fnit Gauziolenus, qui successit Herlemuqdo, cuiiisj ^oactum fuisse constat ,vnonas Martiis, ana() '44, lcl
cjharlai.iiedidimus, pag. 330, dalam anno 721. Er- est Mariii die tertin, jnm ourrente anno sec.uudo
rorern censerernus amanuensis oscilanliae trrbueii-. j-egni Childerici. Ergo anno primo regni Cliild.;rici
dUJu, si pro legilima haberi .posset chart i haec.; sed[ dirs 2 mensis Marlii videtur adscribenda anno C ri ti
alia ind(cia supposititium feium prodpnt, unde con-. 745. Vide Longuer. Annal. in t. IJJ Collect. suiit.
jicere licet faisariutn ex inscitia errasse, dum spu- rer. Franc, pag. 704.
ri in charlam fabrharet, ad fidem conciliaudami i> Ex cbarlulario Folquini eruit MabUlori'.s,.l)e
chartae alteri quam alio loco exhrbuimus et spu- re dipl. pag. 610; recutlit ex JMab.iUo.uio^li.iaejis,
riam monstraviiiius. Hseautem chartse inter se mi-. 'Of.era diplom. I. II, pag. .929. JDuoijjtnpcipueio iioc
nime concordant : charta eiiim de qua nunc agi- djploraaie Uotatu dlgxiaj 1 ChUdericusJitejjiiorjcjjiii
 11*9 REGJUMPB.|&rE STJRPIS FiUNCQRUM DlPLOMAT/j.. U50
awionujiswona^efj^ra Siihui babere yid&tjjr.jQueniA t Prajcipientegenirnprsecipirausut.quicquid cons.tatsu-
diviua p&as subli.ra.atad regnum, condecet facta prascribtuin parentera nostrum Theoderieutn.quon-
consemre parentnm, prsecipue quse coradiis eccle- dajn regem, deipso beneficio, sicut sijperius estcom-
siarura aut locis sanctoruiii regali clem.entia pro prehjepsum,praefato Erkembodo ahliaii vel supra-
aeternaretrUjutione probaiur esse indultum, oporte.t scribto loco sancto, pro aucmento mercedis s.usecon-
co.raervarein seyum. Igitur cognoscatjnagnitudo seu c.essi.l,et de eo tempore usque ntmc recto tramite
et uliUlas yestra, quod venerabilis vir Waimarus, fuit conservalum : ila et inarilea inspectis ipsis prse-
abbas de mqnasterio Silhiu, clementiaeregni nostri ceptionibus prsedicii principis, sicut per easdem de-
detuJit in uoiitiam quod parens noster Thee-dericus, claraiur, ita et irianiea per noslrum pracceptumple-
guondam r.ex,per suam prseceptionem sua majiu lir- nius in Dei nomine sit coiilirnialuni, sub eo ordiue
inaiatn, aniecessori suo Erkembodo abbati, vel ad circa ipsum Waimarum abbalem, vel ad ipsum n:o-
praedictuntmonaslerium suuin Sitbiu, talebenefic ura nasterium suum Sitbiu, omni lempore ipsa benelicia
concessissej, iu quod infra iiscum noslruin, ubi et concessa, in omnibus valeant esse confirmata, et
ujji, in quibuscumqueJilietjji.agisaut .tejrjjtori.iscom- nullam refragalionem ncc ullum impedimenlum a
paratum habebat, aut inaulea a J coinparaiidum in- D judicibus pulJicis exinde quoquam lemppre habere
ycnire poterat, vel quod hoji.ibomjues Deum timen- non perlimescant, unde et ipsa congregalio pro sta-
fes, pro ruiimabuseorum ^<Jsuprascrib.lum monas- bilitale regni nostri vel salute patria;, Domini mise-
lerium dederuut aut inantea de^erint, boc babuisset ricordiam jugiter debeant exoraie. Et, ut hsecaucto-
coneessum; et quod de (is,co noslro comparalum ritas firmior habeaiur, vel per lempora in omnibus
Jiabebat aut ijjantea compa.rasse,tprseter illat.n tcr- conservctur, inanus nostrse subscribtionibus e;;in
ram unde opera carraria exeunj, ho.cbabuisset con- subler decrevimus adfirmare.
cessum, et nulja judiciaria pQteslas nullos reddilus Signura gloriosi regis Hiiderici.
lerrse nec nullas functiones pubplicas eideiu ob hoc Datura quando fecil Aprilis dies xxiij, anno primo
exigere aut exactare nec requirere non deberet: regni noslri, Crisciaco palatio, in Dei nomine, feli-
unde e.l ipsauj praeceptionem ipsius jamdicli paren- citer. Amen.
tis uostri Theoderici quondam regis se prse manibus XLIX.
ex hoc habere adfirmat, et nobis in prsesenli eam Diploma Childerici III, regis Francorum, quo im-
imnitates Anisoiensimonasterio a prmdecessoribus
Ostendit ad relegendum, et ipsa beneficia concessa suis concessas, adpreces Cau ioleni, episcqpi Cetto-
.de eo tenipore usque «unc asserit esse conservata; manensis , confirmat, simul el censum ctnnuum,
sed pro finuitatis studium petiit celsitudiiiein no- 'G quem aLbas clicti monasterii solvebal episcopt
siram ut hoc circa ipsum locum sanctumper nostris Cenomanensibus;l (ann. 745.)
.delereflius conlirgiare ora,culis,quod noj>jpropler Childericus, rex Francorum, vir illuster. Si facla
nomen Dominj et r.evcreulia jpsius sancti loci ita parcntum nostrorum conservamus, nostra perenni-
praeslilisse et in omnibus confirmasse cognoscite. ter slabilia esse confidiraus. Ideoque apostolicus vir,

vocaf parenlemsuuin; quo vocabulo alii patrem, alii nologicas diplomatis Childerici cxpendamus paucis.
cognalum intelligui t. Hanc postrcmam interpreta- Constat concilium Suessionense coactum fuisse anno
tionem tuetur Mabillonius,de Re dipl. ubi supra, et j-egui ejus secundo, die v non^s _M?ftias anni Clir.
Aunal. t. II, pag. 121, sed inlirmioribus argumentis : 744. Ergo niensis AprUis,anno primo regni ejusdem,
Stilicel, auctorilale irium cbartnrum in graiiam videtur incidisse in anin.m Chrisli 743; unde hoc
cpisidjiorum f>nomanensium eiiiissarum, in quibus diploma sub anno 7i3 recle collocant chronographi;
Cbildericus Dagobcrlum sobrinum suum vocat , vide Longucr. Aunal. in Collect. script. rer. Franc.
qticiii polius avum appellassel, sipatreiiragiiovissci _t. 111,pag, .04. Cf. chartulaiium Sitlij. nse, pag. 51,
T:;.codorieu;nqui ,Da,goberti.(iliusfuit. Verurn nul- a claro viro Guerard editum ann. 1841.
iius fi;iei sunl cliartae quibus Mabillonius' niiiiiif, * Spuriorura instrumentoiuin spuria haec conlir-
quarwn unam spuriam alibi monstravimus, et alias ni&tioexslat iuter Acta episcoporum Ceoomanen-
suis locis exhibebiinus, non melioris notse. Ergo r. sium, apud Mabill. Annal. pag. 386, quam recude-
hanim lestimnnio minime evertilur senlentia Mal- urunt Collectores scripioruro rerura Francicarum,
li.anci, De Morinis, lib. IV, cap. LXIII; Cointii, An- X.IV, pag. 709. Diploraa itideiu spurjura suo loco
nal. l. V, pag. 108, et aliorum pluritim, qui, ex di-' eilidiinus, quod a Dagoberio emis8.uiii Ungitur, et
ploaiale de quo agimus, colligunt Theodorici IV aliud quo ceusus Ab ahbate A.njgoieiisiCenoma-
filinmfuisse CiiiidericuinIII. ld vero majorem dubi- jieiisi episcopo solvendus asseritu • [Oiploma Chil-
lationem |>.'irit,quodno;at Mabillonius,de Re diplom. jleberli 111,de quo nu c agitur, has ficiitias con-
pag. 61d, nol., Cbilderiii aelaie, patrem genitvris cessiones confirniat.iiieiuioue imprimis facta census
vocabulo, consanguineos parenlum nomine designa- annui, Eccleshe Ceuomaiieusi, in sgoiiin subjectio-
tos fiiisse. Qiiin ei in hoc ipso ChilJerici diplomate, nis, solvendi.] Oiuni.al:sec iiislrumenta supposiiitiis
vox yaremum lato seusu sumpta legilur, pro aute- jiiiiiuraermida docet solenuie judicium quo hacc, in
cessonbus quibuscumque; 2° Diploma Childerici iite piolata, de falso dauipata sunt et abalerj jussa,
datum dicitur in l.risciuco palalio. Hinc acule aiguit jiono Sicciilo, ut vidcre est iu Baluzii MiscclJ.t. III,
Coinlius, Ann. t. V,p. 108, Childericum in regiis ,p. 128j ar.t. 18, et apud Collcct. ,s,ci'int.rer- Fraui'.
sedibusdegisse,nec apud Mamaccasvillam delituisse, t. Vll.pag. 297. Ue bis,|ioii seniel dixiuius, Cliro-
ul posleri finxermit. Null.i luijus 'diplomatis menlio «.ologicae notae deficiuut in insifuineufo quod hic
est aputt Iperium in Cbronico saucti Berlini, ut vi- .exhibemus. Eo orJine il.lud r.ollocandimisiiidy.mus
dcre est in Thesaur. anecd. Marten. t. III, pag. 482. iivi cum regno Childerici 111et cuin .GauziolcniCe-
Diploma Tbeodorici IV a Ghilderico conlirraatura Boiuanejisis episcopipi wsulatp conveiiire posset.
loco suo edidiraus, pag.330. Aestat ut notas chro-
 1151 S/ECUL. VII ET VIII ECCLESIASTICA MONUMENTA. u«a
pater in Christo noster Gauziolenus, Cenoinannicae: A j prsedictorum regum praeceptiones, et sanctorum suae
urbis episcopus, nobis suggessit eo quod de mona- civitatis episcoporum precarias nobis ad relegendum
steriolo suse sedis ecclesiae, quod vocatur Anisolae, ostendit, quse omnia ante nos recitari fecimus : in
in quo domnus Karilefus corporaliter jacet, sobrinus; quibus inserlum invenimus, qualiter censum abba-
noster Dagobertus, quondam rex, et anlecessoresi tes pnedicti monasterioli Anisolae, pontificibus ejus-
sui, reges scilicet Francorum, ejus prsedecessoribusi dem civitatis persolverent et seniori ecclesise, de
domno Domnolo episcopo, et Hadoindo episcopo, et; cera lib. vj, et ad opus fratrura canonicorum in prse-
domno Berchario quondam episcopo, el Aiglibertoi dicta ecclesia Deo militantibus in Ccena Domini
episcopo nec non et domno Herlemundo episcopoi plenum modium de ovis, et duas buticulas paratas,
prsecepta fecissent, et emunitates sedis ecclesisesusei de optimo vino plenas; et ad opus episcoporum
propriis manibus Deo confirmassent, qualiter a suoi ejusdem civitatis, cambuttam unam optiraam, et
titulo et a sua ecclesia et civiiate numquam aliena- duos subtalares obtime paralos, et alia dona et
tum aut subtractum etiara vel in futuro fieret, undes opera multa: que omnia ad liquidum cognoscentes,
et ipsas praeceptiones ipse pontifex se prse inanibusi hanc auctoritatis nostrse prseceptionem, sicut depre-
habere affirraat, et de eodem tempore usque nunc,, catus est, fieri jussimus, rper quara praecipientes
ipsum monasteriolum suaecathedrae ecciesiae asserit, B J jubemus ut, dum advixerit praidictus pontifex, abbas
esse conservatum ; sed pro integra firmitate petiit per precariam et beneficium jamdicti Gauzioleni
celsitudiiiem nostram, ut hoc denuo per nostrami suorumque successorum, prsedictum teneat uiona-
auctoritatem ipsi viro domno Gauzioleno episcopoi steriolum; et memoratum censum, sicut in eoruiu
vel suae civitatis ecclesise confirmare deberemus : precarias continetur, absque ulla dilatione per sin-
cujus nos non denegasse, sed in omnibus prsestilisse gulos annos persolvat, et ei obediens in omnibus
et confirmasse cognoscite. Prsecipientes enim ut, sic- semper existat; post ejus vero excessum, ipsum mo-
ut constat ipse sobrinus noster Dagoberttts, quon- nasteriolum ad memoratam matrera ecclesiara et in
dam rex, vel alii parentes noslri antecessores reges, jus et potestatem ejus et episcoporum sive reclo-
integra emunitate de ipso monasteriolo ad ecclesiam rum, cum omni integritate et cum omni superposito
fecerunt, itaet inantea nos pernostram auctoritatem iramelioratum, absque ullius consignalione aut prohi-
concedimus, el confirmaraus, ut nullo umquam tem- bitione revertatur, ut quicquid deinceps episcopi et
pore nullus judex in ipso monasteriolo et suis ap- rectores ejusdem sanctse ecclesisecanonice et ratio-
pendiciisnon prsesumat causas audire nec ulla pa- nabiliter facere disposuerint,Iiberum in omnibusper-
rata, nec freda, nec qualemcumque censum, aut P / fruantur arbitrium. Et, ut hsec auctoritas, lam prae-
lucrum terrenum quod ad fiscum nostrura potuerit sentibus quam et fuluris teraporibus, Dei aJjutorio,
sperare.nullo umquam terapore non praesumatrequi- firma stabililate debeat perduraie, subter eam signa-
rere nec exactare, nisi inspectas ipsas prsecepliones culis propria manu decreviraus roborare.
antiquorum principum parentum nostrorum, vel L. -
consobrini nostri Dagoberti, quondam rege, in lumi- Diploma Childerici III, regis Francorum,
quo immu-
naribus suprascripta matre et civilate basilicse per- nitates confirmat monasteriis Slabuleusi eiMalmun-
petuaUter debeat esse concessum atque indullum. dariensi concessas b (ann. 744).
Insuper postulavit merooratus Gausiolinus episcopus Hildricus, rex Francorura, viro inclito Karlomanno
ul super precariam, quam fecit de monasleriolo majore-domus, rectori palatio noslro, qui nobis in
Anisolse cuidam abbati, nomine Didono ", nostrum solium regni instiluit, viris apostolicis patribus no-
fecissemus prseceplum, sicut antecessores etparen- stris, nec non et imperatoribus c viiis, omnibus
tcs nostri memorati reges, suis anlecessoribus et comitibus vel omnibus agentibus, tam prsesenlibus
abbatibus prsedicti monasterioli fecerunl ;;unde et quam futuris. Oportet enim clementia principale
* Forte legendum Ibboleno pro Didono. Habemus est, nt instrumenia cura mendis suis fideliler exscri-
enim,et alibi recudimus eharlain precariam lbboleni, "•*-bamus. Deficit anni nota; annum autem 744 cura
a' batis Anisolensis, spuriam quidem, sed quse simul Bertholelo prseligimus, etsi fateamur nihil obstare
cu.iidiplomateChilderici inler AclaCenomauensium quominus sub initiis regni Childerici emissum dica-
episcoporura inserta est, qua Ibbolenus abbas decla- tur hoc diploma. Id certe cum Coinlii, Annal, t. IV,
ral se ab ecclesia Cenomanica sub censu annuo te- pag. 109 el 166, opinione concordat, qui rcgre
nere Anisolense monasterium. concedit Anglinum inonasteriis Stabulensi el Mal-
b Vulgavit Marienius, Ampliss. coll. t. II, col. 17, mundiiriensi adhuc prsefuisse cum Childericus ad
ex archivo Stabulensi deproraptum; recudit ad fidem regnum vocatus fuit; Anglino enim successerat
Marlenii Bertholetus, Histor. Luxemb. t. II, probat. Agilulphus, qui Colonienses infulas jam anno 746
pag. 56. Fcede depravalum eraendare conali sunt adeptus fuerat. Num vero Anglinus idem censendus
Collectores scriptorum rerum Francicarum, t. IV, qui alias Agilulphus ? Cum in depravalissimis in-
pag. 711,qpeunius eformulis Marculli, lib. i, forra. strumentis legatur nomen Angtini, nec aliunde An-
2, quse satis cura leclionibus Martenii convenit. glinus nolus sit, id forle fas est conjicere. [Quamvis
Formula tamen addidit quseJain quse in inslruraen- baec sit Coinlii conjeclura, auctores Novse Gall.
tuin editum a Marlenio intruserunt, qusedam non christ. t. III, col. 941, Cointium a senienlia sua
""exhibel quai Childerici
expunxerunt, ita ut formulam potius dssiisse asserunt.] Sed de Itis iterum ubi in char-
quaro ipsum diploraa edidisse videanlur. tis aliis duabus de eodem Anglino agitur.
Nos ipsissimas Martenii lecliones secuti suinus, etsi c Rectius, ut in form. Marculli, inlustribut.
corruptas aguoverimus; id enira ex instituto nostro
HS3 REGUM PRIMJE STIRPIS FRANCORUMDIPLOMATA. 1154
inter ceterum pwnianes sacerdotibtis quibuslibet A dum delegationibus vitatam, vel hujus serie aucto
benignnm accammodare auditum, et qua?pro limore ritati ad ipsa monasteria absque illius inquieludine
Dei et pro limore nominis Christi postulatur, pona- ibidem cuncta proficiant in augmentis. Addicieutes
tur procul dubio ad effectum, ut fiat in mercedem ergo ut eliam in ipso privilegio de abbate ingressus
eonjunctio, dura pro quiete servorum Dei congrua ipsa loca cnngregatio post alius migravit, e seraeti-
impertitur petitio, qua fidus propheta non dubitat psis regulariter eligerint instiiuendo abbati potesta-
ad Altissimi gratiam pervenire, quod secundum tem habeant commitendo, et licentiain habeant ter-
sacro eloquio praecipue a-domeslicis fidei devota ris fiscalis comparandi vel commutandi; adicientes
mente impenditur, quia scriptura est: Beati paupe- ut nulli penilus judicura vel cujuslibet hominuin
res spiritu, quoniam ipsorum est regnum cmlorum. licentia sit de rebus prsefalis monasteria, absque
Ergo dum et Anglinus abba, qui etiam monasteria voluntate ipsorum servorum Dei, iniquiter in ali-
Stabulaus et Malmuiidario,quse ponuntur in foresta quo defraudare, aut de monasterio pro suis usibus
nostro Arduenna, vel super fisco nosiro videntur usurpare ; nec, quod primitus est, etDei irara incur*
esse constructa, et nostropromisso jussus est regere, rat et nostram offensam, vel fiscogravi damno susti-
vel ipsorum monachorum, ubi basilicas in honore neat. Illud nobis prsecipue integram memoriam
domnorum sanctorurn Petri et Pauli et sancti Mar- B nostram placuit addendo, ut tam quod ex nostra
lini videntur esse constructas, vel turba plurima largitate, quam deliberatione ipsius vel ceterorum
monachorum ad unitatem noscuntur , clemenlise aut cujuslibet, aut fuerit devoluta possessio, quoquo
nostrse pro quiete ipsorum servorum Dei perceptio- tempore nulla judiciaria potestas, aut succidenle,
nem vigoris nostri placuit propalare, sub quo tran- ad causas audiendas, aut aiiquid exaclando ibidem
quillitatis ordine, Doniino protegente, ipsi monachi non prrcsumal ingredi, sed omne iminunitate hic "
juxta religionis normaro perpetim valeant residere, ipsum inonasteria qui in Dionante castro el in Hogio
ut huic series planius declaretur, quia nibil de cano- commorari videntur, nullo theloneo ad usus exactare
nica institutioue convelli; et quicquid a domesticis peuitus non praesumatis ; el quidquid exinde fiscus
pro (ranquillitate pacis conceditur: nec nobis ali- noslro forsitan de eorum hominibus, aut de inge-
quis detrahendum sestimet atque innova decernilur nuos, aut de servientibus, quse ad ipsos casus legi-
raerito, dum ab antiquis, juxta pontificum inslitu- timo redibunt mitio, a et earum agros commanire
tionem, pro regale correctione raonasteria sancto- videntur, vel unde quid polerit sperare ex indulgen-
ruro el Slabulaus et Malmundarium libertatis privi- liam noslram in luminaribus ipsius sancti loei vel
legio videntur consistere. Ergo si qua inibi illius stipendia sanclorum Dei, lamen nobis in Deinomine
abbati est delegatum, aul deinceps fuerit addilum, C vivenlibus, tam pro tempore succedentibus, pro
juxta quod ab Anglino abbate vel ceteris domnis mercedis compcndium debeant cuncta proficere, ut
abbalibus ad praefata monasteria vel monachorum pro seterna salute vel felicitali patriac seu regni
ibidem deservientes, juxta quod eorum continent '
constantiam, deleclet ipsius monachis immensam
privilegia, qusenobis prsefatus Anglinus abba protu- Domini pietatem implorare. Quem praeceptumdecre-
lit recensendum, sancitumesse cognovimus et scimus, tus nosler in omnibus sufffaganti, et, ut firmior ha-
nullus episcoporum, ut diximus, nec prsesens,neque beatur et perhenniter conservelur, subscribtione
qui fuerit successoris ejus, seu archidiaconus, seu roanus nostrse estuduimus peragere: Cadecissama-
eorum ordinatores, vel quselibet persona, post quoque nus recognovit. Signum Childerico domno glorioso
ordine afferre de loco ipso, aut aliqua potestale sibi rege.
ipsa monasteria petere quod scriptum est adaptare, Emunata de monasterio Estabula seu Malmunda-
vel aliquid quasi pro commutationis litulo minorari, rio, ut non debeat alter abbas esse, nisi quos ipsi
aut de monasteria illata abstollere, nec ad ipsa inonachi voluerint eligere, ut Dei voluntas fuerit.
monasteria vel cellulis ejus, quod faciiius est secun-. D Data quod fecit raensis Julitis.
a Pro initio, quod Martenium el Bertholetum se- lius perpensa, suspicor, in chartis cerle et in for-
mulis iaudatis, miliumintelligendum esse de placito
cuti, scripserunt pristini editores, excepto D. Bou- immunilatis quo convenire debebant homines infra
quet, qui habet mitio. Hanc ipsara vocem prseferen- territorium immunitalis commanentes. Neque inepte
damopinor; quippe iegitur in charlis ann. 752 et forlasse originem vocis mitium duceret aliquis a
760 a Martenio ettilis, Ampliss. coll. t. I, col. 26 et
verbo Saxonico metan (occurrere), unde mol et ge-
27, formulisque xm et xiv, lib. I Marculfi. Quid vero mot (concilium), et, quod adhuc, apud Anglos.dicitur
sit mitiumnon omnino constat, cura hac voceBigno-
nius censuerit significari missus, egoque ipse pri- meeting.
mum iu hanc ieriin sentenliara. Re tamen atten-
1155 S;£CUL. VII ET VIII ECCLESIASTICAMOINUMENTA. 1158

APPMDIX AD DIPLOMATA REGIA.

DONATIONES AG TESTAMENTA PIA, FUNDATIONESQUE EPISGOPORUM, ABBATUM,
MAJORUM DOMUS, DUCUM, FIYANCIJE FRANCORUSrQUE lLLUSTRiORUM fjStVUE
AD FINEM STIRPIS SEGUNDJE.
659 - 748. )
( ANNIS

(Ex Breq. Diplom. chart. leg. t. II.)

I. & veril ullo uinquam tempore, in primitus iram Dei

Char.laqua Adroaldus donat Bertino, Mommolinoet incurrat, et S. Petri offensam, et insaper, fiscoco-
Ebertramno poritonem'hmredilatis sum, ad mona- gente, auri libras xv argenti pondo xxx coactus ex-
iteriuiA conttrueiidum (ann. 648). solvat, et quod repetit non valeat evendicare. Et ut
DohVlriis sanctis patribtrs, Bertino, Mommolino, haec donatio omnibus lemporilius firmissima
sit,
Ebertfanmo, ego in Dei nomine Adroaldus, sana manu noslra roboravimus, et qui signarent aut sub-
nhehie, sanoqtie consilio iniegre deliberationis, prout scriberent, ad presens rogavimus. Facta donatio
mtrodana peCcafa mea illecebris absfergere Dominus idus Seplembris, anno xj regni doniini nostri Chlo- viij
dignetur, dono vobis omncm rem pofliOnis heredi- dovii regis. Actum Ascio b, villa dominica, publiie,
tatis meae, in pago Taroanense, quod domno patri coram slrenuis nomina cum sub- '
persmis qunrum
Audoniaro', apostolico viro, ad sehodocfiim suuni scriplionibus vel signaculis subtcr lenentur iu-erta.
edilicandutri dare voluimus : stol rpse salubre ac Ego Adroaldus hanc donationem a me
factam, in
metius consilium' nobis donavit, ut ipsam rem vobis Christi nomine. Pec<ator
in honorem S. Audomarus, nomine abs-
delegarem, rit ibi monasterium Petri,
construere ad con- que opere episcopus, pro tcstimonio. Ego Agolfus,
pfincipis apostoloruiri, debeatis, ac si indignus, presbiler. Ingobertus, ac si indignus,
vefsanduui monachis, ubi beati pauperes spiritu "et
doVnesticifidei adunari debeant, quorum voces coti- berti. presbiter. Signum Chuneberti graphionis. 8. Lande-
Baboni. Maurilionis sacebaronis. Adalbaldi.
die ad aiires Domini personare noscuntur, quortim Chuncrici. Babbini.
vobis Signum Bertolandi. Signum
petitiones Dominusaudit et implet. Propterea' Seoquini. Signum Tiodobaldi Casservi.... Signum
in Christo patribus, dono per hanc epistolairi cVona- Chrodinari sac. Manassis. Signum Osorou-
Signuni
tionis, iri pago Taroariense villain proprietatis rfieae ualdi. LeuJolenus abbas. Signum Ermeiiberli. Guo-
nuiicupante Sitdiu, supra fluvium Agniona, cum hcrti. Signum S gniim Maurini. Siginim Bainus.
oirini merilo suo, vel adjaceniiis seri aspicfentifs Adalcharii. Signum Madalgisili. Signuni Ri-
Signuin
lpSiu'S'villae.Haec sriiit villa Magnigeleia, Vtilciacri, goberti. Signum liurgasti. Sigiium Clnodoboldi.
Tatiriga villa, Ararieio, Maslo, Fabricinio, Losanta- Signum Ualdegisili.Signum Madalaulfi.Signum Uni-
nas et Adfundenisseu Malros, Aleiaco, Launsrdiaca Aldelerti. Danoaldus presbiter.
negeri. Signum
Vitla, Fraiiciliaco, cum omriimerifo eoruifi, curti do- . Signum Trasuualdi.... Signum Ermari. Sigiium Ma-
mibus, aedificiis, lerris culiis et inculii<, mansiories crini. Signiim BreuIIi. Signum Gislebertus. Signum
cuin silvis, pfalis, pascuis, aquis, aquarumve decur- Baddoni.
Signiim Aldeb.... Cebereli. Siginnn Char-
sibus, seu farinariis, mancipiis, accrilabus, greges rici. Signum Radbaldi saccbarnnjs. Asilendi sac.
cum pasloribus, mobilibus, immobilibus, vel quibus- C
Sigiium Isberti sac. Signum VualJcmari. Signum
libet beneficiis. ilaec omnia vobis ad inlegrum trado Basini. Signum Amalgarii. Sigfium Anschiddi sace-
alque Iraiisfinno, ut habealis, teneatis atque possi- baronis.
deatis, el quibtis volueritis ad possidetidumrelinqua- In XPl nomine Ragnulfus, jubente domno Audo-
tls. Si quis vero, quod futurum esse noii credo, si
maro episcopo, et roganle Adroaldo inlustfi' viri,
ego, aut ullus de heredibus meis, vel quislibct oppo- hanc doiialionem
sita persona contra hauc donationera venire cona- scripsic.
'' Chartam iiaric edidefunt Miroeus, Opera dijil. instituti noslri est, nec sinunt notis nostris asslirnafi
t. I, pag. 7 ; Coinlius, Annal. t II, pag. 229; Ma- limites. Dixissesatis sit charta? cabiinniatorcsnullfrm
billonius, Ani). bened. 1.1, pag. 401 ; Malbranq., De in ipsadiploinalicum viiiumarguisseinec aliunde ob-
Morinis, lib. III, cap. xxvn; Auctorcs NovseGalliae jecla petiisse nisi ex conjecturis, aut ex lcstimoniis
christian.e, t. 111,instr. pag. 109 ; ex autographo quorum auctoritas fldem charUcnon elevat, qiiam-
nullus. Nos edi'1'usox aulhentico in chartopbylacio que alia non levis ponderis leslinionia lueulur. De
nostro asservato, exscripto partim ex autograplio his videsis Disscrt. de origine monast. S. Bertini,
mutilo, partiin ex chartario Folquini, de qiiibifsfuJe Parisiis, 1754, et Disquisit. de veritate hist. ec 1.
in prsefatione nostra. [Cf.Charlularium S. Berlini, a S. Audomari. ibid. 1754. '
claro viro Guerard edilum ann. 1841, p. 18.] In iite b Iperii Chronicon habet: Aclum Sithiu. lbi solse
inter Audomarensemecclesiamel S. Bertini monasle- Q loci et anni notae hujus instrumenti exstant, teste
rium, de hujus cliarta; sincerilate ceitamen fuit. Ar- Marten. Ihesaur. anecd. t. III, col. 463.
guinenta in ulramqueparlem allala hicexpenderenec < Coifiipiae quaedam, omissse plurim* in edilis
1157 DONATIONKSAC TESTAMENTAEPISC. ABB.. ETC. 1158
U. AVdie usque ad ullimam hujus seculi lioram teneant ac
Charta qua.Btidegisillus omn]a qum a Chlodoveortge perpetualiter possideanl. Et sicut de regali munere
accepnat, ad conslruenduMmonatterium Fossa-* hoc promeruiraus, ita de jure nosirse proprietatis,
tchse, dondt Huit mondslerio a se construclo cum prsecepto et omni insirumento, sive omni dona-
(mn. 640). tione quam supfamemoratus rex domnus Cblodo-
Iri riorriinesanctae Trinilalis, Blidegisillus diaco- veus,ac inclyta ejus genitrix Nandechildis, fecerurit,
riiis, sefvus servorum Dei. Qui seternse vilae hseredi- et nobis, Deo irispirante, placabiiiter dederunt, in
lafem ctiiii sanclis in fuluro seculo desiderat possi- ebfum ejus potestateril, ad ipsum focum sustirien-
dere, oportel illum in praesenti seculo compensare, durii, atque ad eofuiri cofpora in Dei servitio ibi
unde illam apud piissimum Dominum valeat impe- sustinerida*,Deo auxiliante, transponimus ac firmiter
trare. Omnibus igitur ordinibus, clericis quoque transfundimus : quatiiitis ipsi sefvi D*ef,omne-que
necnon el laicis, cunctisque sanctseDei Ecclesisefide- successores eorum, ut prsediximus, ibiJem sub re-
libus, tarri praeserilibus quam fuluris, coguitum fieri gula S. Benedicti ad niodum et similitudinem Luxo-
voluiiuis, quia quandam terram in pago Parisiaco vierisis nionaslerii, Dornino Christo valeant devotis-
sitaro, quarii domnus rex Chlodoveusgloriosissimus, < sime famulari, et in omnibus eam sectentur riormam,
ac pfaecelsa genitrix ejus Nandechildis regina, per B I ut omnibus postpositis peculiaribus, juxta apostoli-
prscceptura illorum, pfo mercede sua, ad ecclesiam cam traditionem, cuncta possint possidere conunu-
Dei iiiibi fjedirtcandam,quondam nobis concesserunt: nia; ut et sibi saluiera acquirant, ac pro aniuia prac-
iflum vfdelicei casteliionem qui Fossatus dicitur, el scripti fegis domini Clodovei, ac matris ejus Nan-
quem vulgaris lingua Castrum vocal Bag.nularuiii, dechildis, qui mihi hoc, ut praefatumest, contulerunt,
super fluviiimMaternse silum, haberilenv ab introilu necnon et pro me, indiguo ac miserrimo Blidegisilio
suo iisque in alveum ipsius .Maternaebuinaria b duo- peccatofe, Doniinum toto corde iidelius exorare
decim, cuiii'tota lerra vocabuloiVarenna, quse est in deleciet. Si quis vero (qu >d nunquam credimus)
circuitu ipsius casieilionis, et quam Maternaefluvius contfa ha.ic traditionem et nostrx delegationis de-
gyrat, ac fossatiis aquaeconcfudil, ipsi sanclo loco crelum insurrexerit, aut eam infringere praesumpse-
iu honore Domini ac sacra? genitricis ejus Mariae, rit, vel abstrahere ab ipso sancto loco, seu de po-
nec ;on et pfincipiim apostoloium Petri et Pauli, a lestate eorum inibi Deo servientium, iram Dei oiniii-
nobis construclo , iri quo egregium virum, nomine potentis se incurfere perlimescat, et in ccelis san-
BaboTerium,siib S. patris Benedkti exemplo, nupef clorum sOcietalem perdefe per omnia formitiit. El
conslituiraus abbatem, propler abluenJa delictorum irisuper, juxla seculi pccnaiii, auri libras quinque,
meoruni facinora, vel Christi gratiam conqulrendam, C argenti pondera, partibus ipsius loci vel jam dictis
compldcuft, dedisse v^Iirmus. Prsctefea Ht prsedictus servis Dei, cogenle fisco exsolvat, et nullo moJ»
vif sanctissimus Babolenus, quem pro amore Dei in nulloque iiigenio, quod adversatur evindicarevnleat.
eodem, sicut diximus, loco abbaiera consiiluimus, Vi autem Iisecepistola nosiroe donationis per cuncta
suique monachi seu successores eorum, sscpe fatum secula leneai vigorem et stabilitatera, inanu propria
caSlellionem cum jam dicta Varenna quara fluvius subscripsiriius,stipulalioiie subnixa, et tam pontifices
MatefnaecircunJat, ct (o-satiis casleliionis, ul di- qViainabbates, csctcfosqiie niagnificosviros praesen-
cluin e.^i, in introilu suo ab aqua in aquim tolam tes in prsesentirogavimus ut eam suis roborationi-
lerram concludit, una cum manentibus illis qui ibi bus adfirmarent : quod et mulli,- opitulante Deo,
appeiidunl, cum pfatis ac pascuis, garricis el uliiiis, Ilbenter fecefunt. ActrimParistus, sutJ dfe nori^furri
cum aqiia vefo, seu omni piscatione, insulis quoque Maiarum,- ann. iu fegnante Clodoveo , gloriosis-
ac inolendinis, necnon et piscatoriis, cura portis siiHorege. Signum Blidegisitlidiacoui, rrui hnncepi-
etiam cuuctisque ipstus aquse transitoriis, vel <tira Stola'irido'na"tioifisfieri fogavit et StfUscripsftc. Si-
oninibus adjacehtiis cultis et incullis, ab hodiernai gnum Audobefti, Parisiacse urbis episcopi, qui huic
subscriptioiies; in apographo noslro, unicuique prse-. D nem Luxoviensis riioriasfefii, sub regula S. Be-
fixaccruces ; norinullis addilae notoechirographicae. nedicti : hsci; eriiriViriaJe concordanf. Nam, ut ex
Vox sace6(ifoiiiSad editorifius sumpta prq unitis. CointFo,ad diploma Clilodoyei, notavimus, mona-
lesfis noniine. D.esace'aronibu'saginius in pr:eialione. steriufn Luxovieiisc rion siib S. Benedicli, seJ sub
« Vulgatapriinum a Breulio, in
SupiJemcnto adi S. COIuriibani regula. condiluin fuif. ErrOris fal-
AniiqiiitatesParisienses, pag. 142, ex Vit;iS. Babo- sarii causam corijicimus, ex eo qiiod cum aliqtiandiii
leni, et ex eo relala apud Cointium, Ann. t. III, sub S. Coluinbauf regula exstilisset riioiiisteriiiin
p. 117; recusa postea in llistoria EcclesineParisieii-[ Fossaterise, refofriiatuni fiiit, et regute S. Benedlclj
si<, t. I, pag. 173 ; in Hisloria civitalis Parisiensis, subini;sum; un ie charla'. fabricatof, bsec oriinia
Feiili. t. II, pa^. 21 ; denique in Nova Gallia chri-! misceris, Sub S. Ifeiiedicij tbfyiiti conJituVii fuisse
stinna, t. Vil, inter instrtim. col. 3. LectioiiemBfeu- exbfiniavii; dtque liiiic Satis videtur veiisliriile
Iiani siipplcnieiitiseculi sbfnus1.Ciiiii pfo supposititio, ctiartam sectilodeciiridfuisse conlictam, ab Ipso Forti
habuerimuS Chtodovei cijiloma cxhibilum, hincse- gcfiptore Vila;S. Balidlerii,efrriftbiiset fabitlis fefef-
quitur chartam Blidegisilli, qifse ChtoJOvei instru- fae, atiftcerte ex ip>a viia deproriVptarti.
mento nilitiir, legitiiiiis annunierari a nobis hrihi b Corfitius loco citato, iegi jiibet bumdrid, qub.l
posse. Illam a Mabillonio hon biiiriioo sinceram jii- iriie pretaiur quamdaifi terr;ri meriSiirain. [Coiif.
Jicatam fuisse jam diximus, iibl supra. SpuiLmi L:ii)'g'iuitivoc. Bumariuih.]
mohiifant qust in ea leguntur : iriOnaSleriumscificett <•De subscfipliohibu; lisucliotaliiiiius: Pafisieiisis
Fos^alerisecondilum fufsse ad iriodUmet sliiiflituJi- epfscipus, rifiusex sdbscfibentlbus, riori Aifiloberius
 !i59 S;ECUL. VII ET VIII LCCLESIASTICAMONUMENTA. 1160
epistolac,rogante Blidegisillo, subscripsit. S. Anuo- A Asilio tacti, allodia nostra slatuimus servire jusliciae
berli, Senonieseecclesise episcopi, qui hanc corro- et veritali, ita ut hereditatem fruemur perpetuam. ,
boravit, etc. (sic). Signum Marini, BelvacensisEc- Erat aiilem Hasteriensis ecclesia a priscis tempori-
clesise episcopi, qui et Iianc conscripiionem confir- bus a sancto Materno, Petri apostoli discipulo, con-
mavit. Signum Agomari episcopi, qui similiter eam secrata. In qua multorum sanctorura reliquise sunt
signavit. S. Argundiepiscopi, qui hoc similiter signa- posilse, de Christi sanguine, de matris ejus lacle (de
vit. S. Audonis, qui adfirmavit. Signum Waudeberti spina coronae, de ejus vestimento, de praesepisejus
adsignantis. Signum Randegramni conscribenlis. stramine). Ilias S. Sirenus, episcopus, qui in Haste-
Signum Theodeberti. Signum Charoaudi abbaiis. riensi ecclesia requiescit, detulit a Hierosolyma,
Signum Hildoardi abbalis. Signum Catherini abbatis. eodem tempore quo S. Joannes, episcopus, reliquias
Sigrium illustris viri Valdeberti comitis. prolomarlyris Stephani invenit revelatione divina.
Quia ergo in llasteria maximsecontinebantur reli-
III. quise, et quia uxor mea erat neptis S. Arnulphi,
Charla qua Widericus comes declarat se congregasse Metensis episcopi, communi consilio decrevimus al
moniales in Hasleriensi ecclesia, ejectisclercis, et lodia nostra tradere Metensi Ecclesiae,quse prae om-
illam Metensi episcoposubjecisse» (ann. 626). B nibusecclesiis habebatur insignis in loto regno terrx
In nomine Trinitatis sanctrjeet individuse, elc. nostroeconfracto[Wasseb.,conlinio].Siquidemtlaste-
Ego coines Widericus [Wasseb., Wildericus], nobili riensi castello villam dictam Stephano sancto tradidi
prosapia exortus, quomodo in viia niea egi omni [Wasseb., legaliter tradidi], ibi locum sepulturseraese
venturse generationi relinquendum curavi: defuncto et uxoris in monasterio Ilasteriensi paravi. De quo
namque patre meo, scilicet Oharico, Lothariensi ej'ectis clericis qui vice capellanorum Deo et uiihi
[Wasseb., Oacrio Lothariensi] duce nobilissimo, qui fainulabantur , ibi in ipso loco inonialiuni congre-
a slirpe processerat Hilperici, Francorum regis, gationem statui, iisque abbatissam nomine Hame-
uxorem magnaenobilitatis duxi, nomine Bertam, sci- trudem prsefeci, cum quibus uxor mea jurabat se
licet Metensis regis Sigiberti aniitam, et illi dotis no- famulaturara Deo post obitum raorlis mese, si vila
mine dedi allodiumHasteriensis villae,super Mosam comes essetiili. Actum esl hoc publice Metlis, anno
positae,cum omnibus appendiciis suis (videlicetcum dominicaeIncarnalionis DCLVI, indictionexiw[Was$eb.,
Jetieres, Sereviila, Mareyna, Gedermo, Porvina , et indictione duodecima], regnante Sigiberto, filio Da-
hoc quod continetur inDionanle, videlicel, ecclesia, goberli regis, in ipso anno quo obiit S. Gertrudis.
Camba, etterra Hermealones,Goessenee, cum manso IV.
in villa Vireux , Foscia, Samiraco in Famenna, (c Charla ecclesimsanctmMariai Mal-
Riennes in Arduenna, cum terris cullis et in- qua Aldegundis
silvis, bodiiet sororibus ibi conslilulis, die consecrationis
cullis, campis et molendinis, et cum raulta familia ejusdem, plurima dona in dolem assignal c (unn.
quseinfra bannum istorum allodiorum continetur1), 661).
non pauco auteni tempore, cum magna lacliliamor- In nomine sanclse et individuscTrinitatis. Araen.
talem vitam duximus; sed quando Dei judicio here- Quod prudentius consilium quam ul homo terrenus
dibus carnis privati suraus, quapropter, divino con- de terrenis rebus aut de caduca substantia debeat
dici debuit, seo Angnbertus, ut legere est apud Be- ahas ejtis lestimonio usi sunt, t. XIII, col. 720. Cal-
dam, Hist. eccles. lib. 111,cap. vii, in exemplari quo metus chartani quasi legitimam laudat in Hisloria
utimur, cum novem manuscriptis optimsenolae dili- Lotharingica, prob. pag. 227, not. Nos aulem pro
genter olira collato. Annoberlus, Senonensis episco- supposilitia habendam censemus cum vn sseculonon
pus, non aliunde notus, nisi ex Vita S. Baboleni et exstilisse videantur Lolharingiae duces, quo titulo
charta de qua agimus. Felicius huc adducuntur Ma- insignitur Oharicus , Viderici pater. Adde notani
• rinus, Belvacensis episcopus, qui subscripserat di-• • chronologicam ab incarualione sumptam, hae aetate
plomati Dagoberti, anno 631, et Agomarus, episco-t nondum adhibitam in regum Francorum diplomati-
pus Silvanectensis, qui concilio Remensi interfuerat D bus. Nec annus ab hac epocha 656 concordat euir.
anno 625, ac obiit, juxta Cointium, Ann. t. III,, anno quo obiit S. Gertrudis, quem pro synchronismo
pag. 183, anno 649; sed Argundi episcopi nomeni adducit cbarla hsec. Obiit enim Gerlrudis die 18
videtur inere supposititium. Hunc quidem Aurelia- mensis Martii, anno Chrisli 658, ut docet Mabillo-
nensem episcopum fuisse conjicit Cointius, ibid. nius, Aniial. t. I, pag. 466. Qua auiem occasione
pag. 118, at nullo fullus argumento : neque euml spuria charta confecla fueril, si conjeclura lieet
agnoscit catalogus episcoporum Aurelianensium,, investigare, satis apposite fabricata videbitur, cum,
Nov. Gall. cbrist. t. VIII, col. 1416, nec ulli, quod1 exeunte saeculovi, ecclesia liasleriensis jugura ec-
sciamus, concilio, luijtis nominis Aurelianensem epi- clesiseYalciodorensis declinare conata cst, et litteras
scopum interfuissetradilum est. prolulit quae falsi damnatsc sunt, ul narrat Fop-
" Edila in antiquitatibus Brabanticis Grammaii,, penus, Opera dipi. Mirsei, t. III, pag. 367 et seq. iu
t. II, p. 67; hinc in supplemenio operum diplomali- notis ad hanc chartam.
corum Miraei,t. III, pag. 2; exslat quoque, sed non» >>Uncis inclusa desunt apud Wasseo. liic et infra.
integra, in antiquilaiibus Gallise Belgicsc Wasse- c Edita anno 1734, in Supplemento ad opera di-
burgi., 1.1, folio CLVI,V°.Ex supplemenio ad Mirseum a plomatica Miraei,l. III, pag, 557; erula ex archivo
depromptam recudimus, variis lectionibus interr capituli Malbodiensis,nec aliasrecusa, quoJsciamus.
uncos adscriptis ex Wasseburgo, qui hoc instru-i- Auclorcs NovseGallisechristianse, cum lertium vo-
mentum se ex aullienlico exscripsissemonet. Aucto- lumen vulgarent anno 1725, el de Malbodiensimo-
res NovscGalliseGhrisliatiae,t. 111,col. 575, not. a , nasterio verba facerent, conquesti sunt, coi. 146,
illud fictionem sapere judicaverunt, nec eo rainuss canonicasMalbodienseschartarum suarura inspicien-
H6l DONATIONESAC TESTAMENTA EPISC, ABB„ ETC. 1162
sibi prseparare praemia sempiterna? Igitur ego Alde- iA vel quiquid exinde facere voluerint, liberam in om-
gundis, admonita divina vocalione , -et roborata nibus habeant potestatem faciendi, ut neque aliquis,
evangelica voce ad praemia seterna nos sic invitante: neque ex abbatissis, neque ex rectricibus ejusdem
Quicumquereliquerit patrem aut matrem, aut uxorcm, monasterii, tillo aliquo lempore quippiam imraulare
aut filios, aut agros propter nomen meum, centu- et convellere, atque a prsesenti ordinatione quam
plum accipiet, et vitam seternam possidebit; hanc pro araore Chrisfi feci, alienare prsesumal, sed ita
promissionem desiderans adipisci, despecto penitus orani tempore firmum inviolatumque permaneat. Et,
conjugio maritali, possessiones meas, quas ex parte si fuerit aliquis qui contra hanc traditionem venire
patris aut matris hacreditario jure obtinebam, tradidi aut eam ausu temerario violare tentaverit, si se
assensu domini Hildrici a, inclytj imperatoris , quin exinde non correxerit, in primis iram Dei incurrat
et Dagoberti et principum ej'us, sub testificatione et oflensi, et anle tribunal Christi excommunicatus ap-
conlirmatione subscriptorum venerabilium episco- pareat, et sic marcescat in flore ut numquam ger-
porum et abbatura, religiosorura et nobiliura vi- minet fructum, et insuper inullum per districium
rorum, et sanctamm mulierum, in ministerium an- judicium componat: hoc est, auri libras centum ,
cillarura Dei ad illud sacrum monasterium quod R argenti pondera L. C. C. d coactus exsolvat, et quod
vocatur Malbodiurab, ubi venerabiles episcopi Aut- repetit evendicare non valeat; sed prsesens donatio
bertus, Amandus, Audoinus, Ursmarus, altare Do- omni tempore firma et stabilis permaneat. Actum
mini in honore sanclse Dei genetricis semperque Malbodio monaslerio, anle altare sanctse Mariaeet
virginis Marise et sanctorum apostolorum dedica- sanclorum duodecim apostolorura. Dalum anno vi-
vcruut, quarto idus Junii, ad opus sororum ibidem gesimo regni Dagoberti, inclyti regis, sub pracsentia
Deo nocte et die militaniium. Pracdia vero mea et virorum et ancillarum Dei, quorum nomina et signa-
possessiones non modicas, ad opus inibi Christo fa- cula subtus tenentur inserta. Sign. Autberlusepisco-
mulantium, donatione pnblica ad supradictum altare pus. Sign. Amandus episcopus. Sign. Audoenus
tribui. Hoc est, in primis villam ipsam in qua mo- episcopus. Sign. Ursmarus episcopus. Sign. Vincen-
nasterium situm est, cum omnibus ad se pertinenti- tius abbas. Sign. Humbertus abbas. Sign. Eloquius
bus, qusenuncupatur Malbodium,sitaque est in pago abbas. Sign. Erraenius vir sanctus et abbas. Sign.
Hainoensi. Quasdam etiam villas quarum subjecta Etto abbas. Sign. Gualdetrudis abbatissa. Sign. Ger-
sunt nomina, ad usus et stipendia ancillarum Dei trudis abbatissa. Sign. Aldetrudis abbatissa. Sign.
Maldeberla abbalissa. Sign. Gervida , amita bealae
delegatas, habere institui; ut absque indigentia et
eam de sacro fonte suscepit. Sign.
penuria aliqua Christo famulari, et ordinis sancti- P Aldegundis, quse
monialis vitae eompetenter deservirentc. Dono igitur Gunilandus. Sign. Landricus. Sign. Charibertus,
elc. (sic) ».
ego Aldegundis, et specialiter ad usus ancillarum et comes,
famulorum in prsedicto monasterio degentium, et V.
donatum in perpetuum esse volo; in ea vero ra- Cltarta Aldegundis,quainstituit duodecimcanonicosin
ecclesiasancti Quinlini, Malbodii, quibus plurimain
lione, ut sorores et fratres in prsedicto monasterio dotemassignat,utecclesimsanclmMarimMalbodiensi
degentes jam dictas villas cum omnibus ad illas per- et sororibus ibi constitutis deserviani E(ann. 661).
tinentibus ad suos speciales usus habere debeant, In nomine sanctse et individuseTrinitatis, amen.

darum copiara recusasse. [Haecsunt verba doctorum
virorum : < A multis annis de abbalissarum qure
Malbodiensiprrefuerant ccenobiotexenda historia sol-
liciti fuimus; eaque de causa saepissime dominas ca-
nonicas rogavimus ut chartarum inspiciendarum copia
nobis daretur. Sed repulsam pa«si sumus, hac re-
sponsione addita : seminime curam habere ut res ad
suum pertinentes collegium scriptis mandentur; et, n
si secus fieret. id segre se laluras. »] Prudenter , si v
quasdam ex his de falsitate suspectas haberent; mo-
deste, si de nobilissimi sui ccenobii fama spargenda
curam poslhabendam ducerent. Quocunque sit ,
charta quam exhibemus plurimis falsi indiciis sca-
tere videtur, et conflata ex Vita AUegondis , non
quidem veieri quain Mabillonius , Acta SS. ord.
S. Bened. saec n, t. II, pag. 773 , edidit, sed recen-
tiori quam vulgavit Bollandus (ad diem xxx Januarii),
Jiono sseculo scripta, cujus verba ipsissima exhibet
charta de qua agimus. Falsum prodil nota chronolo-
gica ab anno vigesimo Dagoberti pelita , cujus re-
gnum ad annum vigesimum non protenditur. Adde
eonditum fuisse Malbodiense monasierium, juxta
Cointium, Annal. t. III, pag. 515, anno 661 , qui
concordat cum anno sexto regniChlolarii III. Ilinc
sequitur dici non debuisse, quoJ legitur in charta,
eam fuisse factam assensu Chilperici, inclyti impera-
toris, et Dagoberti. rraeterea tilulus imperaloris,
PATROL. LXXXVIIl.
regi Francorura tributus, sseculumnonum sapit. Si
vero de chartae testibus inquiramus, Ursimarum ab-
batem inveniemus, qui non nisi anno 689 abbas ap-
pellandus fuit, leste Nov. Gall. christ., t. III, col. 80.
Silemns de concursu parura probabili quatuor abba-
tissarum, qure conficiendo Malbodiensi inslrumento
adfuisse dicuntur. Silemus de stylo insolito ; nec ju-
vat ex conjecluris quaerere crimen falsi, quod argu-
inentis certioribus evineitur.
a [Childericus II, sed vide annotationera
praece-
dentem.]
b [Conditum fuerat hoc monasteriura a B. Alde-
gunda pro sacris virginibus Benedictinis : anno 965,
per Brunonem archiepiscopum Colonieiiseni lega-
tum apostolicum, ad statum soecularem redactum
fuit.]
c In exemplo a Foppeno edito quod exscribirmts
hoecnotantur : Multa hic desunt in copia, per qute
designabanlur villm cmleraquebona huic Ecclesim do-
nata.
d
_ Id est, tibras ducentas : sic ope ehartse sequen •
lis hiulcum lociini emendamus.
e [Vide , de his testibus, annotationes Foppeni M»
Supplemento ad opera diplomalica Mirsei, tom. III,
pag. 558.]
t Exstat in Supplemento ad Opera Miraei, t. III ,
pag. 558, iisdem verbis concepla quam quse proxime
a?
 H63 S.ECUL. VII ET VIII ECCLESIASTICAMONUMENTA. HC4
Quod prudentius consilium quam ut homo terrenusi A , pracedenti, ubi legitur, pro nola chronologica, anoo
de terrenis rebus aut de caduca substantia debeatt xx regni Dagoberti.)
sibi praeparare prsemia sempiterna? Igitur ego Aide- VI.
gundis, admonita divina vocatione, etc. (reliqua ut Charta
in superiori eharta, nsque ad hmcterba : nocte et die' qua Annemundus,Lugdunensis prmsul, Lug-
dunensitancti Pelri Parlhenoni dona collala memo-
militatitium *. Quia vero femineus sexus non poteratI rat et confirmat, ac ipse nova dona confertb (ann
v
per se expiere divina sacramenta, prsedictoimpera- 653).
tore confirmante , et consilio prsediclorum episco- Ego Annemundus, sancti Stephani protomartyris
porum et aliarum religiosarum personarum, instituii Lugdunensis Ecclesise, primae sedis Galliarum ar-
duodecim fratres in ecclesia Sancti Quintini martyrisi chiepiscopus, omnibus fidelibus, tam prsesentibus
a supradictis episcopis consecrata, quse in villa Mel-• quam futuris, notum facio quod, rogatu mei prade-
bodiensi erat sita, tali conditione: ut illi jam dictii cessoris beatse memoriaeViventioli, ejusque Eccle-
fratres, supra nominatse ecclesise sanctissirase Deii siae archiepiscopi, qui me praefataeEcclesiae, se vi-
genetricis Marise,cura reverentia et honore deservi- vente, archiepiscopum ordinavit, et in raonasterio
rent, sicut ipsi omnes pariter in solemnibus diebusi sancti Petri puellis monialibus permanentibus plura
Nativitalis, Epiphaniae, Resurrectionis, Ascensionis, B I beneficia ministravit, super haec omnia consideravi
Pentecostes, dedicationis ipsius ecclesise,omniumque oplimura fore eidem monasterio operam meam dare,
solemnitatum sanctse Dei genitricis Mariae,intersint, propter meas duas sorores, quae illic assiduis preci-
in celebrationibus inissarum et vesperarum, etc. bus parentum raeorum, videlicet Sigoni et Petroniae,
Ut autem illi jam diett fratres absque indigentia et sacrum velamen consecutsesunt; una quarum Pe-
penuria aliquaChristo famulari et ordinis sanctorum tronilla, et alia Lucia vocabatur. Parenles vero mei,
canonicorum vitse competenter deservirenl , ad sti- cum ad (inem sui exaininis pervenire se cerncrent,
pendia et usus eorum donatione propria tribui, tam me quani fratrem raeum, nomine Dallinum,
eodem die quo prsedicti venerabiles episcopi Aut- oculos nostros ipsi raonasterio apertos tenere rao-
bertus, Amandus, Audoenus, Ursmarus dedicaverunt nuerunt, ut Deus, tam sibi quam suis parenlibus,
ecctesiam in honore beati Quintini marlyris , deci- videlicet vivis ct defunctis, misereri dignarelur, ro-
raam partem qur«exit de poiestateMelbodii, excepta gavere. Hujus rei non immemor, dum incolumis per-
indominicala curli quam in usus hospitum et pau- maneo, pelitioneni patris ac matiis implere deside-
perum Christi stalui, de laborato, de pratis, de sil- rans, eidem monasterio de meis facultatibus quae ad
vis.de moneta , deponte; et mansos servorum me pertinent, in perpetuum dono. Do autem in epis-
quinque, et fldelia triginla, pratos duos , et silvam C copatu Genevensis Ecclesiae,ecclesiam mei juris, in
unam quoedicitur Faresbus, molinos dnos supra (lu- honoro sancti Petri dedicalam, cum omni ejusdera
meu Melbodii,cambas tres,unamsupra ripam Zara- honore, ad me in eadem regione perlinente, cura
bre, duas supra flumen Melbodii, et quasdam villas beneficiiset decimis et sepulturis, quaeomnia ad ip-
Ittoiaen et Hanacn , cum ecclesia et appenditiis et sani ecclesiam pertinent. In pago vero Viennensi,
mancipiis, et aliara villam in villa Ruvo, qu c dicilur in loco qui vocalur Turris-de-Pino, circumquaque,
Lamereias, et aUam villam quse dicitur Villeras, et do omnes houores meos illac ad me pertinentes. In
aliam villam Waldrecias, cum ecclesia et appendiliis omnibus supradictis honoribus, villicos, rogatn ab-
et mancipiis. Et si fuerit aliquis qui, etc. (ut in batissoaejusdem monaslerii, nomine Radagundis, at-
charta pracedenti, usque ad hmc verba : argenli pon- que congregationis ejusdem Ioci, disposuimus, qui
dera) L. C. C. coactus exsolvat, etc. (iterum ut in fidelitercensuset tributa qusererent, ac UdeUterprae-
prsecedit de eodem monasteiio, eadcm oie dala. lis- pag. 147); 2° cum charta tota, ad recensenda et
dcm utraque laborat vitiis quae falsum arguunt. Ex- confirmanda dona collata monasterio S. Petri potis-
scripla fuit ex apograpbn quod dicitur fuisse lega- simum conflata videatur, ibi mentio lieri debuisset
liter collatum anno 1 6'J, cuin transumpto formis donorum collatorum anno 587 a Girarto et uxore
aulhenticis vallalo, annol518; nec eo minus, ut D ejus, de quibus instrumentum optimae notae supra
ipse monet edilor.hsec charia apud erudilos de falsi- edidimus, supra, 1.1, pag. 156; 3° pugnat cum hoc
tate valde suspecta est.Vide nolasnostras (Col.1161), ipso Girarti instrumento cbarta Anneinundi: Girar-
ad chartara alteraro de hoc monasterio , in quibus tus enira condiium S. Petri monasteriura docet a
abunde falsi indicia monslravimus , ulrique chartae rege Gaudisello et Theudelinda sponsa, ineunte sse-
communia. culo vi; vide supra, t. I, pag. 157. Charta vero An-
a Sic in exemplo edito. In praetermissisnotse ha- nemundi innuit Albertum, nobilissimum virum,
bentur chronologicse,scilicet, diesiv idus Junii. unum ex conversis,non multo post passionem
b Edidit Mabillonius, Aunal. t. I, pag. 690, ex S. Irensei,primis id est, tribus anta sseculis, huic monaste-
archivo Parthenonis S. Pelri, et in aliqua sui parte rio jam condiio, ecclesias, vicos et villas conces-
inlerpolatum fatelur, in aliis vero nequaquam su- sisse. Quidquid rei sit, is esse videtur Parthenon
spectum judicat, ibid. pag. 425. Huic instrumento Lugdunensis, ex quo quidarn Eulalius puellam ra-
minimam lidemadhibent auctores NovaeGalliaechris- puerat, ut tradit Gregorius Turonensis, Hist. lib. x,
tianse, t. IV, col. 283. Cum vero non pateatquse in- cap. 8. Idem porro S. Petri monasterium, inslau-
terpolata sint et pluribus scateat charla falsi indiciis, ravit Annemundus, Lugdunensisantistes, et post eum
hanc legilimis annumerare non licet. Indicia autem Leydradus, labente saeculovm, ubi nunc, inquit epi-
falsi sunl: 1' Titulus archiepiscopi, hac setateinsoli- StOlaad Carolum Magnum, sanclimoniales Iriginla
tus, quem assurait Annemunduset prsedecessorisuo dumsecunduminstitutionemregularem habilant; vide-
tribuit (videsis tamen quce scripla sunt supra t. I, sis NovamGall. christ., t. IV, col. 284.
 Iib'5 DONATIONESAC TESTAMENTA EPISC, ABB., ETC. 1166
dictse abbalissse, tam sibi quam subsequentibus red- A rous, scilicel, paratas supradiclarum ecclesiarum, et
derent. Simili modo Animoniae,abbatissse supradictae decimaliones omnium vinearum illarum, et oblatio-
noininalae congregationis ejusdem loci, conslituimus nes vivorum, et lumulaliones defiincloruro ad illas
villicos in parochia quse dicitur Marines, nec non in pertinentium eis donamus. Ilscc autem, Deo anuuente
vico qni Vocatur de Loimipagus, atque in villa de et disponente, a me ordinata sunt in prsesentia
capi-
ut
Bregovillicura, qui introductus fuerit centuni so- tuli ejusdem monasterii. Si quis aulem hsec decrela
lidos abbatissae daret, subvillicus scxaginta; simili- a me conslituta aliqua prscsunilione
violaverit,ex
ter et ra mutatione abbatissse. In perceptione au- parte Dei omnipotentis, Patris et Filii et Spiritus
tem bonorum, ut abbatiss;e atque coogregationi mo- Sancti, et Beatce Marise, matris Domini noslri Jesu
nasferii super altana j'uraraenla fidelitatis facerent Christi, et sancti Petri, aposlolorum principis, et
fideliterque tenerent. Institutio autem hrcc facla est omnium sanctorura Dei, excommunicarous illum,
ut villicus, quocumque loco abbatissa juberet, per- alque anatheraalizarous illum, donec ad eraendatio-
geret; subvillicus, ipso absente, praecepto abbatissse nera tam abbaiissoe quam congregalionis in capilulo
atque villici, utililates terrarum UJeliler procuraret ejusdem monasterii venerinta.
ac dispensaret. De terris quoque arandis, quas ad
arandum utiliores cernerent, exceplis liis quse abba- B V,L
lissa ad utilitatem monasterii procurare fecefit, tali Charta qua Adalsincla, abbatissa sancti Martini Dor-
pacto ad villico et ad subvillico tali modo periiueant natiaci, monasterium suum donat monaslerio Be-
suensib (ann. 657).
quod, si illi qui acceperint, sedificalionein aliquam
fecerinl, aedificatio ipsi roonasterio revertatur; si Domino sancto et in Chrislo amabili fralri Wal-
vero vendere voluerint, prius abbatissam quam daleno, Adalsinda abbatiisa. Dum malorum homi-
alium submoneant, easque (Mab., eiquej levius ven- num vexata injuriis et variis adversilatibus, ibidem
dant. Viilicus autera aut subvillicus super exlollen- stare non possem, inde ego et germanus meus Adal-
tiam oculorum contra abbatissam si subire ceepeiunt, ricus vobis et fratribus veslris pelivimus ut ad mo-
aut aliquid indecens violenter egerunt, prius trina nasterium Sancti Petri hahitare sub regula vel or-
peracta invocatione capituli ipsius monasierii, abba- dine in Dei nomine deberera : quod et vos pro ca-
tissse rectum facere si recusaverint, ab omni munere rilatis studio concessistis. Ideo monasteriura Dorna-
amicis [Mab., amministramus] tradito expeliantur, tkicura in honore S. Marlini situm, quod genitor
abbalissa autem utiliores sibi perquirat. Parochiam meus Amalgarius et Aquilina mater mea conslruxe-
de Marines cum ecelesia beati Johannis evangelislse, Q n runt, et ei maxiroaro parlem de suis facullatibus de-
el Dolomicuraticum vicum, cum ecclesia beati Petri legaverunt, hoc recipere in Dei nomine debetis, cum
et lerris et mansis et nemoribus, alque silva Brego- villis ad euiidei))' locum perlinentibus, et omnibus
nensi, cum concursibus aquarum, terrasque Trequa- universaliier appenditiis suis : villam scilicet Asso-
fenses atque lerras Bregonenses, dedit Albertus, nam, villara Parniacum, Potentiacum, et medieta-
nobili.<sirau$vir, monasterio beati Petri puellarura, tera quam in Balatonna genitores noslri tenuerunt:
qui uous ex primis conversus exstitit non post raul- Reliqua vero quae ad ipsura monasterium Dornatia-
tum tenipns passionis sancti Irscnei socioruraque cum genitores nostri delegaverunt, a die prsesenti in
ejus, propter duas lilias quas ibi sacrare fecit: una Dei nomine recipite; et de villa Monlaniaco, quod
vocabatur Radagundis atque altera Aldagondis; at- genitor noster Amalgarius et Amoloaldus de lisco
que Pernelam filiam fralris sui, nomine Silvini, pariter promeruerunt, portfonem noslram a die prse-
quara pater moriens in tutelam ejus dereliquit, et senti in vestra dominatione revocale, ul nec ego,
aliam nomine Sibyllam similiter conseci are fecit. nec quislibel de parle nosira, vel ulla apposita per-
Villam de Carpezalo dedit beato Petro aposlolo si- sona, adversum vos de supradictis rebus catnmniam
militer Stephanus, vir inlustrissimus, propter filiam ac laborem geuerare prscsumat. Si quis vero fecerit,
suam nomine Armingardis, quam consecrare fecit. p. JJ conferat una cum sacratissimo auri libras viglnti,
Villam aulem lncreraiam cura ecclesia duo nobiles argentipondo quinquaginta. Actum publice, Fonte-
beato Petro dederunt, quorum unus vocabatur Ra- Besua monasterio. In Dei nomine, ego Adalsinda
dulfus et alter Constantinus. IIoc donum factura est hanc tradiliouem nostram subscripsi. Hermena mo-
propter duas suas filias, qtiarum una vocabatur Rai- nacha, jussu domnae mese Adalsindae, subscr. Aga
mundia, et altera Vandamodia. Hae, Deo disponente, monacha, j'ussu domnsemeae Adalsindse, subscripsi.
ejusdem monasterii, una post aliam, abbalissse factse Subsignavit Daginus hanc donationem. S. Manaullus
sunt. Hi supradicti dona dederunt prsefala, quod nos presbyter. S. Victor. S. Proculus. S. Vualibertns,
conflfmamus. Insuper et de bonis nostris augmenla- S. Landebertus. S. Trasgarius. S. Rogitus. Ego Allo
a Deficienlibusnolis chronologicis, sallem locum pag. 495; hinc deprompia, recusa est ad calcem ope-
huic chartse ullra Annemundi episcopatum assignare rura ahbatis Guiberti, pag. 612; in Cointii Annal,
non licei. Martyrium (jussu Briineihildis, ut fama eccl. l. III, pag. 442, et Mabillonii, Annal. Ben. 1.1,
est) lulit, juxta Mabilloniumubi supra, anno 657; pag. 442, et inter Miscellanea curiosa Labbei, t. II,
juxta Novam Galliam christ. ubi supra, anno 655; pag. 428; pro legitima ab omnibus habita, si qua>
jtixta Coinlium, anno 634. dam ab attctore Chronici interpolata expungantur. ;
b Inserta iu chronico Besuensi, Acher. Spicil. t. I,
 1167 SiECUL. VII ET VIII ECCLESIASTICA MONUMENTA. H68
hanc traditionem scripsi et dictavi, anno ab Incar- A subg. Fulgoardus subg. Eurcharius subg. Data sub
natione DominiDCLII,indict. x, epacta via, Clotario die Kalendas Octobris, regnante domtio nostro Clo-
rege reguante in Francia b, primo annoc regni ejns, tario rege.
venerabili viro Donato J Besonticaro sedem tenente, IX.
die Mercurii proximo ante medium mensis Februarii. Praxeptum Emmonis, Senonensis episcopi, de sub-
jeciione monachorum sanclm Columbm abbali suo,
VIII. de abbatis eleclione, et de ejus potestate in mona-
Charta qua Sichelmus et alii fideles, majoribus-do- chos et bona monasterii f (ann. 659).
mus cenam faciunt monaslerii Besuensis direptio-
nem, et rogant ut per regis auctoritalem dona quo- Dilectissimo in Chrisii amore, et honorabili fratri
' rum labulm sublatm fuerant, quiete tenere possint Agoni abbati, et omnium fratrum congregationi
* (ann. 6b3).
consislentium in basilica ubi sancta Columba et
Dominis nostris propriis Reideberto, Chrodeberto, beatus Lupus pontifex sub opidum Senonis civitate
Emerulfo, majoribus-domus sacri palatii, Sichelmus requiescunt in corpore, cui superna dispensatione
cura reliquis fidelibus et servienlibus vestris quorum praees, Emmo, divino munere ac si indignus sanclse
subscriptiones vel signacula in hanc subgestionem SenonicaeEcclesise episcopus. Dum te, diligende in
subter tenentur inserla. Credimus quod gloriosissi- g Christo frater, tuosque fraires tanlus ardor cselestis
nitis dominus noster auditum habeat, qualiter illus- succensos habere videlur, ul secundum palrum re-
tris vir Amalgarius, tempore ducatus sui, in loco gulam et evangelicam auctoritatem atque apostoli-
Fonte-Besua nuncupato, in pago Attoariense, in cam tradilionem vivere disponalis, ita ut juxta nor-
bonore sanctornra apostolorura Petri et Pauli mo- mam apostolicorum actuum, nullus sibi monachus
nasterium construxit, ubi etiam monachorum con- ullo unquam tempore peculiare in rebus maximis
gregationem ad habitandum conjunxit, et de factil- vel minimis appetat aut vindicet, nec suum propriuin
tate sua maximam partem supradicto monaslerio de- dicere praesuraat, sed sint illis in cunctis oinnia cora-
legavit. Credimus etiam ad vestram pervenisse no- munia; pro qua re pelis ab extremitate nostra ut
titiam, qualiter ipsum monasterium ante hos dies a tibi privilegium in jam dicto monasterio, manus no-
malis hominibus irruptum fuerit atque vastatum, et strae subscriptione et fratrum consacerdotumque no-
omnes res quas ipsi monachi habebant cum ipsis strorum roboratum donemus. Quam petitionem san-
chartis deportata, et omnis habitalio eornm in direp- ctitas tua, venerabilis fraler, noverit libentissime
tionem et devastationera missa : unde humiliter pie- velle me tibi prseslare, dum constet nihil ecclesiasli-
tati vestrae suggerere prsesumimus, ut hoc gloriosis- cae praejudicare regulae, quidquid domesticis pro
simo domno nostro innotescere faciatis, ut per suam iG amore divino impenditur fidei : quia monachi sub
clementiam talem authoritatem ipsi loco conscribi abbalis regimine regulariter viventes semper fuerunt
j'ubeat, ut supradictas res, quas boni homines ibidem a conditionibus clericorum segregati ac liberi; et si
delegaverunt, nullus invadere aut violare vel inquie- quis hoc manifestius cognoscere appetit, legal consi-
tare praesumat; sed quae in prsesenti habere vel pos- lium Carthaginense sub sanctre recorJationis Bonifa-
sidere videntur, ipsi monachi vestris et Futuris tem- cio, ejusdera civitatis Ecclesisc ponlifice, vel ejus
poribus, sine inquietndine, per vestrum prseceptum consacerdolibus celebratum, nec non et jam dicti
habere et tenere possint; ut et eos pro vila veslra et pontificis ad senem liberatum epistolas ; et in brevi
stabililate celsitudinis vestrse et regni vestri, Dei aniraadvertet, omnia semper monasteria in quibus
miseficordiam attentius deleclel exorare. Dominicus regulariter vivitur, libera fuisse a conditionibus
audivit suggestionem. FarulFus subsignavit. Abbo clericorum. Nam et pr.eclarus doctor ecclesise
subg. Erraerbertus subg. Frodoaldus subg. Vuarato Augustinus in libro de moribus clericorum probal
a Male conveniunt notse ab Inearnatione, indic- legitur apud Marculfum, lib. I, form. xxxiv (complu-
tione et epaclis petitse, quas expungere jubet Coin- ribusque ejusdera Marculfi, et aliorum formulis, de
tius- ... . n quo consulenda est dissertatio Bibliothecsechartarum
•>Francisc nomine hic mtelligitur Neustna, cui uinserla t. I, pag. 217). Mabillonius, Annal. t. J,
snbjuncla erat Burgundia. Utraque patri Chlotarii, pag. 470, majores-domus sacri palalii interprelatur
Chlodoveo II, paruerat. Austrasia, quse ditio Fuerat aulae regise proceres. Sichelmus ducatum in Burgun-
Sigiberti, ad filium ejus devenire debuerat; sed is in dia agebat, teste Besuensi chronico, ubi supra. Hac
Hiberniiun exsulare coactus fuerat a Grimoaldo, ma- aulem subscrhiione (sic enim appellatur haeccharta)
suum in regnum Austrasiae ad regera Chloiarium delata, regium pnsceptuni
jore palatii, qui filium dum
constituere conabatur, primum regni sui annum emissum est. Datum est mense Augusto, anno vm
agebat Chlotarius III. regni Chlotarii, id est, anno 664, unde chartam Si-
c Regnum orsus est Chlotarius mense Septembri, chelmi mense Octobri datam, anno 663 adjudican-
anno 656. Ergo mensis Februarius anni primi regni dam censeraus.
f Mabillonius hoc instrumentum nondum typis
ejus erat annus Chr. 657.
4 Hunc synchronismum Cointius, Ann. tom. III, vulgatum publici juris fecit in Annalibus, tom. I,"
pag. 356, expungendum censet, cum mortem Donati pag. 448. Ex viginti sex episcoporum subscriptioni-
collocet sub anno 652; sed Chiftletius, Vesontjo, bus quasdaro emendat, quasdam illuslrat, assignatis
part. ii, pag. 161, Donati vitae spalium protendit ul- norainibus episcopaluum : quse uncis inclusissesuffi-
ciat. Unicuique subscriptioni crucis signum praefixum
tra annum 660.
eExstat in Chronico Besuensi, Dacherii Spicil. est. [Rer.udil Mansi, Collectio conciliorum maxima,
t. I, pag. 497; recusa est in Collectione seript. rer. t. XI, coll. 119 et seqq.
Franc. t. IV, pag. 647. Ejusmodi chartarum formula
 1169 DONATIONESAC TESTAMENTAEPISC, ABB., ETC. 1170
sui jttris monasteria esse debere. Sed et in hisi A fratre nosiro antefato Agone abbate instructum, volo
provinciis plura alia regalia monasteria, tam anti- manere firmissum, et manus raese subscriptione ro-
quiore tempore quam nuper constructa, a pontifici- boratum, ac fratribus et consacerdotibus meis, id
bus in quorum territoriis condita sunt, gratia religio- est, dominis episcopis subscriptionibus trado robo-
nis et caritatis, privilegia acceperunt. In fine, ne) randum. Emmo (Senonensis) episcopus subscripsi.
cuncta numerando in longum prOtrahamsermonera,, Johannes (Arelatensis) episcopus, peccator, hoc pfi-
pauca et prsecipua vel vicina, sufficiet memorarei vilegium consentiens subs. Aunemundus (Lugdu-
anliqua Lirinensium et Luxoviensiuro,vel ad basili- nensis) peccalor consenliens subs. °. In Christi no-
cainbeati Marcelli Cavillono constructa, seu et mo- roineChaondius (lege.Eoladius), episcopus, Viennen-
nasteriura Resbacensiura, de quo nos nonnulla pro- sis Ecclesiseservulus, consentiens subs. Vulfoleudus
ximiore lempore a pontificibusconlirmata legimus. (Bituricensis)peccator subs. Audoenus peccator hoc
Maneat ergo et hoc vobis vestrisque posleris privile-. privilegiura consentiens subs. Chrodovertus (Pari-
gium, ob institutionem inonaslicam, sive ob quaedam i siensis) peccalor hoc privilegium consentiens subs.
impediiueiitareseranJa, omni slabilitate firmissimiun, In Cliristi nomine Gauciobertuspeccator, Carnotinse
ita ut tam monachi quara orania quse praefatimona-. urbis episcopus, hoc privilegium consentiens subs.
sterii sunt, vel quse altario offeruntur, in abbatisi g Carlefredus peccator hoc privilegium consentiens
ejusdem monasterii potestate consistant. Abba Deo, subs. Canderis, Lugdunensis Ecclesiac episcopus,
et regulse plena sit devotione subjeclus; monacbii consentiens subs. Berloaldus, ac si peccalor, Trica-
vero, post Deum, abbati suo, propter Deum, vera^ sinensis episcopus, hoc privilegiuniconsenliens subs.
humilitate subjaceant. Ille cogitet pro se illisque, Bertarius, ac si peccator, episcopus EcclesiseSanto-
Deo se rationem reddilurum; isti credant de subje- nicac, hoc privilegium consentiens subs. In Chrisli
ctione sua a Christo recepturos mercedem. Abbas; nomine Berecharius, ac si peccator, (Cenomanensis)
nunquam nisi de eadem coogregatione vel regula, episcopus, hoc privilegium consentiens subs. Bur-
cum alius prsesentemvitam finierit, inslituatur. Ille gundofarus (Meldensis),in Christi nomine, ac si pec-
sane instiluatur quem oranis ejusderamonasterii con- cator, episcopus, hoc privilegium subs. In Chrisli
gregalio bene regulam scientem uno animo elegerit. nontine Eligius (Noviomagensis) episcopus, subs. In
Quod.si de eadem congregatione taUsnon fuerit in- Christi nomineego Adebertus(Cameracensis,idemac
ventus qui fratrum curam suscipiat, de alio monaste- Autbertus), ac si peccator, episcopus, hoc privile-
rio eamdem quam iUi tenent regulain tenente, licen- gium subs. b. Leodebaudus peccator, Nebarnensium
tiam habeant expetendi abbatem ipsi monachi. (id est, Nivernensium) episcopus, hoc privilegium
Quaravisenim in jure possessionis uostrae non sit f(J subs. Amlecharius, in Christi noinine, ac si pecca-
idem raonasteriura, noslrae tamen auctoritatis est et tor, (Sagiensis)episcopus, hoc privilegium consen-
canonicsedispensationis, una cum regali consensu, tiens subs. Bertefredus, Ambianis urbis episcopus,
id ordinandi- et hujVisraodiprivilegia monasteriis consenlienssubs. Drucfredus, in Chrisli nomine, hoc
constiluendi, quamvis roonachi privilegiisepiscopo- privilegium consentiens subs. Hincho, Lexogium (id
rura undiquemunili, soli Deo famulari, et sub quiete est Lexoviensis) urbis episcopus, subs. In Christi
ac tranquillitale in suo ccenobiovaleant conversari. noraine.... acsi peccator episcopus, hoc privilegium
Et illud huic privilegio placuit adnecti ut, si quis subs. In Christi nomine , Concessus, episcopus Dor-
quod nec futurum esse credo, si ullus ponlilicum su- reti (Ebroicensis), consentiens subs. Deocarus, Anti-
perstitumque nostrorum ea quse superius sunt de- politanac Ecclesise episcopus, consentiens subsc. In
creta vel comprehensa non valere aut quantulum- Christi nomiue, Chariochaudus, ac si peccator, epi-
ctimque violare voluerit, severissiinum omnipotenlis scopus, hoc privilegium consentiens subs. In Christi
Dei judicium incurrat, et lepra Naaman,quaro Giezi nomine, Ragnobertus, ac si indignus,Augustudunen-
causa cupiditatis promcruit, super ipsum descendat, sis Ecclesiae episcopus, consentiens subs. Boso in
ac cumJuda vindictseobnoxietur perpetuse, et insu- j) ] Dei nomine obtulit ct subscripsit. Datum sub die
per taro presentis quani fultirse Ecclesise commu- septimo kalendas Septerabresc, anno tertio regnante
nione privetur, et sub anathematsein seternumma- domno Chlotario lorioso rege.
neat condemnatus: ut privUegiurapro pace vel tran-
quillilale, vel defensione servorum Dei, tara pro
prsesentiquam pro futuro tempore plenissima devo-
lione faclum, quod circa monasterium a religioso
" Qusedamsubscriptiones scrupulum injiciunt, scopos Laudunenses recensetur nomine Canderis.
pracipue subscriptio Aunemundi, si is credilur Lug- b Non alio nisi hujus charlaetestimonio noscitur
dunensis episcopus qui neci traditus fuit sub Chlo- Nivernensium episcopus nomine Leodebaudus; nec
doveoII, juxta Cointium, Annal. t. III, pag. 593 et Bertarius, Xantonensisepiscopus.
seqq.; auctores NovseGalliacchristianse, t. IV, col. c Si Chlodoveus II obierit circa initium mensis
46, et alios plures. Acule quidem Canderira non Septembris anni 656, ut innuit domnus Clement, in
Lugdunensein episcopum fuisse, sed Laudunensem Arte dijudicandisingulas temporum uotas, dies 26
inlelligit Mabillonius; lunc enim Laudunuradiceba- raensis Augusti,tertio anno regni Chlotarii III con-
tur Lugtiunum ClavaUim. Nullus vero inler epi- cordat cura anno Chr. 659.
 1171 S.ECUL. VII ET VIII ECCLE8IASTICA MONUMENTA. 1172
X. i delinere, sed locis quibus se proprise monacbi deli-
A
Charta Emmonis, Senonentis episcopl, qm monaste- berationis instilutiouis, cum eliara sub hujus regulac
rio sancti Petti Senonensis privittgia concedil discipiina, sanctorum Agauuensiuro locuiu,
a (ann 659). Uumoque
monasleria Lirinensis, Luxoviensis, vel basilica
Dominis sanctis, et summi culmtnis apicera pon- doroni Marcelli, de inbabitatoribus liberlatem, quara
tificalus cathedne specula prsesidentibus, in Chrislo a quibusque ibidera derelictum eatenus fuisse san-
ffatribus. Senonicae cliitatis comprovincialibus b, cituiu ; et nunc a succedentibus custoJiiur, conspi-
Chrodoberto, Farone, Bertoaldo, Audoeno, Gauz- ratione consensu antedicli viri postulalionem sanctse
berto, Eligio: En.ino peccator supplex vesler in religionis sublibentissime annuentis ita ab omnibus,
Domiuo praesumit mittere salutem. Lieet nos anti- ut quae pr.cdicta basilica vel monacbos in ipso mo-
quse regulse constituta salubre observatione custo- nasteriosub evangelica Hberlate religiouem viventi-
dire conveniat, tarnen utile provisione tractantes id bus, ab ipso viro, vel regio rouneie, seu a quibusli-
constltuemus, ut quod sacris deliberationibus non bet christtanis, in agris, mancipiis, ministerio, sa-
derogat intrepida observatione servetur. Et quia vir cris voluminibus, vel quibuscunique speciebus qui
venerabills Aghilenus abba, una cum fratribus se- ad ornatum divine cullum pertinere noscuntur, aul
cum consistenlibus, de monaslerio Sancii Petri et B cseteris rebus conlata vel deinceps conlatura sunl,
PaVili,quem domna Tlieodechildis regina quondam pr;Ksentis vitse nostnc temporis seu successorum
suo opere conslruxit, vel ipsa ibidein suum videtur nostroruro nullus sibi exinde aliquid clericorura aut
habere sepulchrum, sub opidum Senonis civitate, poniificum, vel regalis sublimitas, suis usibus usur-
religionis suggeslionis postulatio nostrarura quippe pare aut miaorare prsesumat. AUarevero tantum in
auriura intima penelravit, quae in viscerale pietatis ipso monasterio et tabuta benedicetur, si defuerit
affectu ita cor intrinsecus suse petitionem molivit, episcopus Senonicae, in Dei noraine benedical cuin
ut petila non concedere, aut certe libentissime non sancta chrisma annis singulis, pro revercntia san-
implere, nostrae duntaxat animse inreligioso fore ctorura sine praemiura muneris eausa concedat. Et
pularent. Sancto igitur desiderio succensis, sub quod in altario fuerit in Dei uoiuine oblatum, vel ad
regula beati Benedicti c, et modo Lusoviensis mo- ipsum monasterium ad quemeunique, Deoinspirante,
naslerii, devola mente et integra devolione delibe- transmissum, nihil sibi extndo pontifex audeat vin-
rant consistere, nostrse velocitatis exlremitale sup- dicare. Et eum abba tlle fuerit de UQCs,tculo evoca-
plicse deprecationis petitionem poposcerent, ubi nas tus, quem unanimiter omnis cougregatio illa mona-
fratribusque nostris Senonicse Ecclesise nobis sub |Q chorum ex semeiipsis opiima; regula corapertum
die congregatio libentissimo impertiret. Licet sancta eligereut, a nobis vel successoiiiras nostris, absque
Carthaginensis synodalis domni Augustini epistola ullo commodo, secundum sanctos canones ordiuetur,
jubeat abbates monachosque eorum libertalis privi- et reliquos gradus elericorura sine aliqua exceptione,
legium, ut nec ullo potestatis vinculo ab episcopis juxta quod electjo docet, constilueraus consecvare.
* Memoral hanc chartam cbronicon sancti Petri vivi lonius nihil contra huj'us instrumenti fidem profert.
scripluro saeculo xu, a Clario, ejusdem monasterii b Chrodobertus, Parisiensis episcopus, Faro Mel-
monacho; vid. Acher. Spicil. t. II, pag, 706. In ar- densis, Bertoaldus Trecensis, tunc temporis erant
chivis istius loci tleliiuit, donec ex illis erulam vttl- provincise Senonjcae episcopi, recta comprovinciales
gavit Maliilloniusinter Aola SS. ordinis S. Benedicti, ab Enimone appellati; sicelGauzbertus, Carnotensis
ssecul. iu, t. II, pag. 613. Inde Cointius, Annal. eccl. episcopus, cujus sedem Cointius non agnovit. Sed
t. V, pag. 285, recudi curavit. [Edidit quoque post quid dicendum de Audoeno ao Eligio, quorura si
prseceptum de monaslerio S. Colombsc, Mansi Con- prior Hothoinagensis, alter Noviomensis episcopus
ciliorum coltect. maxima, t. XI, col. 121 et seqq.j fuerit, comproYincialiumnoinine ab Emmone nani-
Sio de ipsa Clarius : c Eramo privilegiura tibertatis, me appellari potuerunt? Pro voce Audoeno legen-
i;na cum eomprovincialibus episcopis, monachis, dum suspicatuf Mabillonius, t. I Annal. pag. 450,
S. Pelri synodaliler Fecit, temporibus Chlotarii regis Audoni, qui hoc terapore Aurelianensi ecclesise pra-
et Baltechildis matris ejns; in quo eonvenlu fuerunt n] sidebat. Maijistorquet Eligius, si hoc noinine intelli-
antistites gloriosi S. Audoenus, Rolhomagensi» epi- galur Noviomensis episcopus. Nos vero Vigllium re-
scopus. S. Faro, Meldensis episcopus, sanetus Eli- ponendum conjicimus, tunc Autissiodorensem epi-
gius, Noviomensis episcopus, et sanctus Ainandus, scopum, Senonensis prsesulisconiproviucialem : uec
Tregelensium episcopus, cum aliis triginta episcopis. videtur hic agi de Eligio, Noviomensi episcopo, cum
Florebat lempore illo in eodem ccenobio Agilenus nomen Mummoleni, quiei in Noviomensisede suc-
abbas, elc. » Hcec omnia convenitinl cum charta cessit, inter subscribentium nomina appareat. Cla-
quam exhibemus; neque enim curo Cointio move- rius vero, fahValectione deceplus, Roibomagensi
mur eo quotl subscriptionum numerus minor sit nu- episcopo et Noviomensi tribuit quse' Aiireliauensi et
mero episcoporum quos synodo inlerfuisse Clarius Autissiodorensi tribuenda erant. Errori favebat, quod
refert; forte oranes non subsciipserunt, vel ab ama- noliora foreni Eligii et Audoeni nomina quara Au-
nuensibus qurcdam suUscripliones omissse. Graves donis et Vigilii.
certe injurias ab amanuensibus passa est charla haec, c An hsec verba, sub reguta S. Benedieti, temere
i ut ex barbare corruplis vocibus plurimis liquet. Hag interpolata, expungenda sunt ? An regulu S. Coluni-
autem si quis facile emendare voluerit, Kiiroioois bani, quae Luxoviensium roonachoruiu regula fuil,
charlam confcrat cura Berlefridi charta huic similli- tunc cum S. Benedicli regula jam coaluerat ? De
ma, pro uionasterio Corbeiensi, qua>,infra sequitur. his fuse disputat Cointius, Annal. ecc). Franc. t. V,
Cliartani Eminoiiis Marculfi formulis consentaneam pag. 296 et seqq. fMabilloniusque Annal. 1.1, pag.
iatelur Cointius, et pro legilima habet, paucisdemplis 2t4 et 328.] t
inlerpolationibus et supplelis amputationibus; Mabil- I
1173 DONATIONESAC TESTAMENTA EPISC, ABB., ETC. 1174
Nullarn aUam in monasterio potestatem, neque in , k>gundofarus, in Cbristi nomine, ac si indignus, epi-
rebus, neque, ut diximus, in personis.quamdiu sub scopus, hunc privilegium cons. Maurinus peccator
sancla regula ipse abba vel ipsi monacbi seu succes- hunc privilegium cons. Berthofridus episcopus, pec-
sores eorum vixerint, supradictus episcopus, archi- cator, Ambianis urbis, cous. Bicgo peccator, Luxo-
diaconus, aut qualibet persona alia, habere prsesu- gius urbis episcopus. In Christi nomine, Bercarius,
mat. At quodcumque de eodem monasterio, sicut de etsi peccalor, episcopus. In Cbrisli nomine, Conces-
barrochiis autcaeteris, muneris causa, audeat donare sus peccator, episcopus Ebrocini, cons. Hecherius
vel auferre. Et nisi rogitus a congregatione ipsa vel peccator hunc privilegium cons. In Christi nomine,
abbate nulli nostrorum audeat adire secreta aut Momolenus, ac si peccator, episcopus, hunc privile-
feminiurasepta ; ut quatenus monacbi solitarii nun- gium cons. Rigwaldus peccator hunc privilegium
cupantur, de perfecla quiete valeant, duce Domino, cons. In Christi nomine, Lupus episcopus consen-
per tempora, et sub antedicla regula viventes, et tiens, hunc privilegium cons. Gaudemundus peccator
sanctorum patrum vitam sectanles, pro statu Becle- hunc privilegiumconsentiens.Dochariuspeccator ser-
siaeet salute regis vel patrise valeant exorare. Et si viens, consentiens. In Cbristi nomine, Gyroindus, ac
altter ipsi monacbi de corum religinne tepide egerint, si peccator, consentiens. ln Christi nomine, Drusio,
secundura regulam ipsius domni Benedicti et sancti B ac si peccator, hunc privilegium cons. In Christi no-
Columbani ab eorum abbate, aut si ipse neglexerit, mine,ego Audeberlus, ac si indignus,'episcopus,liunc
ab ipsis abbatibus qui regulariter vivunt, corrigan- privilegium consenliens. In Christi nomine, Ragno-
tur; et ipsa inlegritale, Deo adjuvanle, servelur ; bertus, ac si indignus, episcopus, cons.
et sub eo, ut dixiraus, privilegium, eaque libertate XI.
qua antedicta monasteria monachis nostris, ut Charta qua Audomarus, Tarwannensis episcoput,
dictum est, futurisque temporibus subsistant. basilicamsanctm Marim, a se constilulam, el sub
palrocinio sancti Bertini regendam, ab omnl epi-
Et quia nihii de canonica auctorilate convelle- scopali subjectioneeximit a (ann. 662).
tur, quidquid a domeslicis fidei tranquillitatem Dominis sanctis ac venerabilibus in Christo mibi
pacis tribuetur. Quod si quis, caliiditate aut cupidi- adhacrentibus fratribus, tara abbatibus quam et
tate prscventus, visus fuerit ea quse sunt superius presbileris vel diaconibus, vel omni clero Taruannin-
comprehensa, temerario spiritu violare, annum a sae Ecclesiae, seu viris illustribus, optimatis, subli-
communione omnium fralrum se noverit alienum, mis personis, vel reliquis quampluribus : Audoma-
et nibiloininus boc privilegium, Chrislo protegente, rus, Christi gratia Taruanninsae Ecclesiae episcopus,
perpete maneat incorruptum. Quara etiam constitu- n licel nos antiquae regulae constituta salubri obser-
lionis nostrae deiinitionem manus nostrae subscri- vatione custcdire conveniat, lamen divina largitate
ptionibus roboratam, per fratres et conservos 110- inspirante, utili provisionepertractante constiluimus
stros abbates, perpetuis temporibus valiturara, ut ut quod sacris deliberationibus non derogat intre-
robustior maneat vobis vel cseteris destinaviraus in- pida observatione conservetur. Quia placuit nobis
super confirraandara, stipulatione subnexa. Actura juxia fraternalem consensura et - viscerale pietatis
Mansolaco,curte dominica, anno tertio regni Jomitii affeclu, ita cor noslrura inlrinsecus moUivit,ut basi-
nostri Clotharii regis. Emmo episcopus. Joannes lica in insula Sitdiu, ubi inantea roonasteriuin in
peccator hoc privilegium eonsensit. Unemundus Dei noraine edificalus esse videlur, et regulariter
hoc privilegium consensit. Eodaldus episcopus hunc viventes aderant roonachi sub libertate constiluti,
privilegium consenliens. Bertaldus peccator hiinc ibidem pariler cum ipsis monachis, pro eorum con-
privilegiura consentiens. Leoboldus episcopus. Arai- solalione vel adjutorio, basilicam communi opere,
charius, in Christi noraine, ac si peccator, episco- ad corpora eorum vel noslrum quiescenda edifica-
pus, hunc privilegiura consensit. In Christi nomine, vimus, in honorem sanclae Mariae, genetricis Do-
Gautiobertusepiscopus buncprivilegium consentiens. tnini nostri Jesu Christi, ut in suprascripta basilica,
Hugbierius peccalor hunc privitegium consentiens. D juxta ipsorura fratrum plenissimam caritatem , in
Chrodobertus peccator bunc privilegium cons. Bur- ejuslocellocorpusculum meum b post obituin meuro

Edimns juxtaapographum quod D.Wite, S. Ber- pag. 100 et seqq., nec non Dipl. nov. t. V, pag. 5,
lini arcbivis prafectus, ex originali exscripsit, et not. Privilegium absolutselibertatis hac charta con-
cum chartulario Folquini collatum anno 1782, in cessumSitbiensibussolemni judicio Parisiensis curise
chartophylacio nostro deposuit. Chartam hanc iani confirmatum est die 3 Februarii, anno 1778. Hu-
vulgaverat Malbrancq.De Morinis, 1.1, pag. 669.Hu- jusmodi libertates saeculovn non insolitaefuerum, ul
jns fragmentum Mabillonius, in Annalibus Bened. patet ex formulis Marculli oui floruit setate ipsius
inseruit, t. I, pag. 455. Cointius vero, Annal. t. III, Audomari.
pag. 516, hoc insirnmentum amandavit, quasi dubirc b Objiciunt chartse hnjus impugnaiores, vetitum
fidei, non quod aliquid historise conlrarium ample- fuisse a concilio Bracarensi, anno 563, ne cadavera
cteretur, sed propter quasdam episcoporum subscri- in basilicis sanctorum sepelirentur; sed hasilicse
ptiones.de quibus infra dicemus. Fortiter irapu- iioniine hoc loco intelligendasunt, praetcr ecclesiam,
gnata cliarta, forlius defensa fuit,praesertim in scri- ecclesise adj'acentia claustra. Certe temporibtiS Au-
plis qurcde origineet juribus ecclesiarum S. Audo- domari mos erat defunctorum Corpora sepeliendi in
rasri et S. Bertini seu Sithiensis roonasterii prodie- basilicis. Eligius enim circa annum 631 basilicam
runt, annis 1737et 1764. Videsis De orig. S.Bertini, S. Pauli condidit ad ancillarum Dei corpora sepe-
pag. 71 et seqq. De verit, hist. eccl. S. Audom,, lienda, ut videre est in Vita S. Eligii, Spicil.Dacher.
1475 S42CUL. VII ET VIII ECCLESIASTICAMONUMENTA. 1176
ibidera depositus vel conditus esse deberet, inter j* ceteris rebus collatis, aut deinceps collaturi sunt
ipsorum corpuscula monachorum, qui religioso ha- presenli vita, nostris teraporibus, seu successorum
bitu, ad omnipotenlis Dei verbum convenerunt, de meorum, nequo ego, nullusque sibi pomifex aut
dissimilibus gentibus, de esqualilate mundi in unius aliquis ex ordine clericorum ordinator Taruannensis
gremii sanctae Ecclesiae, pro amore Christi consoli- Ecclesie, suis usibus usurpare, aut minuere, aut ad
dati sunt, ut ad jugtira mundi colla mentis excu- civitatem aliqua specie deferre non prsesumat. Et
ciant, oinnia deserere, lerrene cure pondera depo- quod ad ipso altario in Dei nomine fuerit oblatuin a
nere, alque ad celeste desiderium latius anirai sinum quibuscuraque Deo inspirante transroisso, nihil sibi
laxent, vitam remotam pro snperna retributione exinde, pro reverentia sancle Marie, in cujus honore
petierunt, ut in ea sanctis precibus dedili, et vetu- ipsa basilica vel reliquorum sanctorum constructa
stati eordis a societate secularium slrepitus disjun- esse videlur, pontifex aut ej'us archidiaconus, vel
gere, et in igne amoris Domini conflanl, utad caele- quilibet ordinator Ecclesiae Taruannensis, audeat
slis gaudium contemplandum se innovent. Proinde vindicare, vel a prefato monasterio, neque iu agris
ego, qua flducia provocalus, intercessores meos ipsius convivia, ego vel ponliiices successores noslri,
apud clemenlissimum et omnipotenlera Doniinura vel archidiaconus preparare non presumat, nisi ab
suis precibus prebere roihi dignenlur amminiculum c abbale sepedicto monasterii Sitdiu,spontanea votun-
humiliter deposco, et taliter ad ipsa congregatione tate fuerit rogaius; et peraclo divino misterio, abs-
supplico, ubi et ubi locus evenerit in quo Dorainus que ullo commodo in sua studeat habere regressum,
de bac luce mihi migrare jusserit, cum socia caritate, neque ulla alia potestate in ipso monasterio, ut dixi-
juxta quod in auribus vestris patefecimus, quod vo- mus, neque in rebus seu ministerium aut orna-
luntas nostra taliter decrevit, ut cum ipsis peregrinis, mentum ipsius, neque in personisdonandi aut com-
in ipsabasilica quam pro eoruin adjumento constru- mulandi, pro reverentia sancle Marie, vel Pelri et
ximus, ibidem rae requiescere, secundura ipsorum Pauli aposlolorum, vel pro eo, ut quieti sub regula
monachorum voluntatem et Dei adjutorio, licentiam sancta ipsi monachi vivere debeant, ad ipsud mo-
habere debeam et ipsi fraires de quibuslibet locis nasterium deservientes, ut de perfecta quiete ipsa
in prsefata insula corpus meum adducere et ibidem csngregatio valeat, duce Domino, inleso traraite
recondere debeant. Per quod decerno, et juxta con- per tempora exultare, et ad portum quielis eternum
sensum fratrum cleri Taruannensis, vel illustribus feliciter pervenire. Et sicut plura nionasteria sub
viris, personas interdico, ut ipsa basilica sub iimbra- libertate viventes, ut pro statu Ecclesie et salute
culo patricinii abbatis Bertini, qui nunc temporis in egis, vel stabilitate regni et tranquillilale patrie,
antedicto monasterio preesse videlur, seu a sucees- ^ valeant in ipso loco, vel ad ejus reliquias sanclo-
soribus suis ipsa basilica sub eorum gubernalione rum, plenius exorare, et juxla decrela aniiquoruni
regenda ciuii divino cullu, afleclu piissimo et dile- patrum, Domino adjuvante, valeanl perseverare,
ctiooe qua decet, cum oinni integra soliditate insule quatenus hanc epislolara cuin privilegio concesso
Sitdiu monasterio in sui juris obtineant vigore ar- atque indulto, sub ea, ut dixirous, libertale sicut
bitrio vel rebus in ibidera aspicientibus, ut neque plurima monasteria et monachi ibidem consistentes
ego, neque ullus episcoporura successorum meorum, debean*,in perpetuum permanere tirraissimum, ut
ncque privilegio aut muneris causa, pro ejus adju- jam diclimonachia sepedictomonasterioejusquecel-
torio servorum Dei vel ipsorum liberlate integra lulas, quia nihil de canonica auctoritate conveilitur,
reservanda requirere non praesumat, el sicut anti- quicquid domesticis fidei pro tranquillitale pacis vel
quorura vel in novo lempore raonasteria propria reverentia sanctorum tribuilur, illud eliani addi pla-
piivilegia sint consecuta, et a successoribus custo- cuit, ul absque introitu pontilicis, ipsi monachi sub
diatur, ul quicquid in ipsa basilica vel ej'us moria- religione vel regula, sicut superius diximus, vivere
sterio ibidem offerlur, ipse abba vel monachi ibidem debeant, Christo protegenle, qui adjuvet hanc epi-
servienles, absque ullius contrarielate vel repeti- D stolam conservaniibus. Quam definitionemconstitu-
cione episcoporura, liberi cum Dei adjulorio hoc tionis nostrae nostris et futuris temporibus valitura
possideant, etjuxta quod decretum est, quicquid sil, manus nostrae subscriptione roboraviraus, et
predicli basilici vel monachi sub libertale evangelica fralribus nostris et illustribus viris, ut ipsi perUrraare
regulariter viventes, rcgio munere, seu a quibusli- debeant rogavi. Actura ad ipsa basilica, sub diexvm
bet chrislianis, in agris, raancipiis, aurum, argen- kalendas Maii, anno vi regni doraini nostri Clotha-
tumve, sacris voluminibus, vel a quibuscumque spe- carii regis a. In Chrisli nomine, quaravis peccalor,
ciebus quae ad ornamentum divini cultus, vei ad Audoraarus nomine, absque merito episcopus, banc
opus eorum monachoruro perlinere noscunlur, vel epislolaro voluntarius dictavi et recensere audivi,

t. V, pag. 173. Alia exempla promere in promptu
csset, de quibus fuse in disserlatione de origine
mouasterii S. Berlini anno 1737 edita, pag. 82 et
seq.
Id est anno Chr. 662, cum Chlodoveus II. Chlo-
tarii 111pater, decesserit labente anno 656, ut ipse
docet Mabillonius, de annomortisChlodovei inAna-
lect. pag. 517; unde rairum est euradem Mabillo-
nium hoc instrumentura collocavisse sub anno 660,
in Annalibus, t. I, pag. 455.
im DONATIONESAC TESTAMENTAEPISC, ABB., ETC. 1178
et qui subterius scriberent rogavi. Hec ab ocellis jA XII.
feci, et alius manum meam tenens scripsit et sub- Charta qua Berthefredus, Ambianensis episcopus,
scripsit a. Corbeiensimonaslerio privilegia concedit c (ann.
InChristi nomine Mummolinusb,ac si peccatorepi- 662).
scopus.rogatuspro indiculodomni Audomari, subscri- Dominissancli et summi culminis apice pontifica-
psi. In Christi nomine Audebertus, indignus episco- lis calhedrac specuia prsesidentibus in Christo fralri-
pus,subscripsi. In Christi nomine Drausio,indignus bus, Nivoni Ginesio, Ethoaldo, Emmoni, Audoni,
episcopus,subscripsi. In Christi nomine Cravangerus, Audomaro, Audoino, Audeberto, Burgondofaroni,
indignus episcopus, subscripsi. Berlefridus peccator item Audeberlo, Drauscioni, Berthefridus, niuiiere
hanc etiistolam subscripsi. In Christi nomine Audo- superni largitoris Ambianensis Ecclesise episcopus.
bertus, peccator episcopus.subscripsi. Amlacharius, Licel nos antiquse regulse conslituta salubri obser-
in Christi nomine, etsi peccator episcopus, subscri- valioue custodire conveniat, tamen utili provisione
psi. Baginus, ac si peccator episcopus, subscripsi. tractantes constituiraus ut quod sacris deliberalioni-
ln Chrisli nomine ego Abel, ac si indignus abbas, bus non derogat, intrepida observalione conservetur.
privilegium hoc subscripsi. Ego Ramnebertus, pec- Et quia gloriosissimus doranusChlotarius rex, nec
'. non et prsecelsa domna Ballhildis regina, divino in-
cator, rogatus banc epislolam relegi ac subscripsi. B
Ego Landobertus, ac si indignus monachus, hoc pri- luminali auxilio, nionasterium suo opere, Christo
vilegiumrogatus scripsi et subscripsi. prsesule,in loco nuncupante Corbeia construxerunt,
religiosampetitionem nostris auribus patefecerunt,
» Haevoces scripsii et subscripdi, nihil aliud hic et aliis eorumdem et proximorum sseculorum, ac
innuunt quam subscriptionemscripsit, manu scilicet aliis adjunctis aequa iance perpensis, niihi certum
aliena manum ejus dirigente; ipse enim testatur exploratumque viden quod singnla ex his qualuor
totura chartae contexlu n dictasse elrecitatum audi- exemplaribus, quaein proedictoarchivo assignantur,
visse. Hinc igitur nulla falsi suspicioemergit, ut ipse vera, genuina et aulographa comprobanlur. i Se-
fassus est unus e BollanJi sociis, Stilting, Act. SS. quuntur nomina seplem teslium, quse prsecipuis
Septemb. t. II, pag. 506, qui alia faisi inJicia arguit abbaliaeS. Bertini ofliciis tunc fungebantur. [Liben-
ex iestiiiin subscriptionibus, sed frusira, ul videre ter textum conferet lector curnchartularioS. Bertini
est in nola sequenie. edito ann. 1841, pag. 23.]
b Bene coucordant cum notis chronologicis huic c Edita in Collectioneconciliorum Sirmondi, 1.1,
charta; subjectacsubscriplinnes episcoporuro Mum- pag. 502; Labbei, t. M, col. 527; tlarduini, t. III,
moleni, episcopi Noviomensis, Audeberti Camera- col. 1010; et in Annalibus Coinlii, t. III, pag. 537,
censis, Draucionis Suessionensis, llertefridi Ambia- iterumque l. V,pag.285. Hanc impugnavitLaunoius,
nensis, Audeberli Silvanectensiset AmalcariiSagien-1G lnquisit. in chartam S. Germ. Paris., part. 4,
sis, de quibus vide Nov. Gall. christ. t. III, IX et X. cap. x, sect. i, 4, et post ipsum Cointius, Ann. t. V,
Gravangerius vero el Bainus episcopi subscribunt, pag. 28Vet seqq. Eadem omnino sunt argumenta
qui ainbo Audomarosuccesserunt in episcopatu, et qurc alTerunturcontra chartam Emmonis pro mona-
proinde ipsi charlseconficienda:inleresse non potue- slerio S. Petri, adeo ut aliera ad alterius exemplar
runi. Hinc Stilting, ubi supra, auclor- Disserl. de conscripta videatur. Cointius censel chartam utram-
verit. hislor. eccl. Audom. pag. 123, et alii plures que emendationibus indigere in inscriptione et sub-
eam habuerunt pro supposititia ; sed jamdiu con- scriptione, ac expungenda essc qusc ibi dicuntur de
fecisechartse nomen suum apposuisse utrumque Au- regula S. BeneJicli. Hrccaulem parum nos movent.
domari successorem, vice conlirmationis, eo videtur Videnotas nostras Emiuonischarlaesubjectas. Caete-
probabilius, quod id priscis temporibus sacpius in rum nihil in charla utraque deprehendit Cointius,
usu fuit, ut docet Mabillonius,et e.\emplis allatis quod sit praler jus commune; imo omnia falelur
asserit, de Re dipl., pag. 151. Vide quoque Dissert. Marculliformulisconsentanea. Idabundeprosequitur,
de erigin. S. Bert., pag. 154 el seqq. Nec olficit t. V, pag. 291 et seq. collatis singulis cbartse capi-
quod utriusque subscriptiones appositae sint inter tulis cum formulis Marculli.Miraus, Oper. dipl. t. I,
nominaaliorum episcoporum qui instrumento conti- pag. 639, et Mabillonius, Annal. t. I, pag. 470,
ciendo adfuerunt. Spatiis enim quae vacua suppete- 1'ragmentuiiicharlae Berlhefredi exscripseruut, nec
bant, inserta fuisse poslerioribus temporibus ambo- in ea aliquid redarguenduin notaverunt. Mabillonius
rum Audoraarisuccessorum lioinina credibile est. j. raonei hujus chartse mentionem fieri in simili privi-
Hicautem operae pretium ducimus exscribere qusede " legio, Ecclesiae Messinensi saeculo xi ab episcopo
verilate hujus charlae, etplurium aliarura monasle- Terwannensi coneesso, quod habetur inler ejusdem
rii S. Bertini, die 3 Septerabris 1772 lestatus esl MiraeiOpera diplomatica, t. I, pag. 64, et quotl suo
domnus Buller, collegii regii Anglorum Audomaro- ordine recudendum curabimus. Chartam Berthefredi
poli lunc piseses, vir in re diplomatica versatissi- juxta lectionem Cointiieditnus. Licet Berthefredi el
nius. i Iufra scriptus Jidem facio nie in archivo ab- Emmonis chailas Jixeriinus siiiiilliuias, mutatis sci-
batiseS. Bertini, per tres dies, corani viris venera- licet mutandis, Beilhefredi tamen charta interduni
bilibus, exemplaria archetypa traclasse et inspexisse prolixior. Id primo aspectu oculi assequuntur apud
chariacAdroaidi, chaitaeS. Audomari, decreti sancti Cointium,qui chartam alteram alterius lateii aflixam
Folquini, el bulise Victoris II papac, in graiiam Bo- exhibuil. Nos prsecipua ex his quse in cbarta Berthe-
vonis abbatiset monaslerii Silhiensis; et cum iisdein fredi abundant parenthesibus inclusimus. Varias le-
sumnia diligenlia el fide transcripta contulisse ; ac ctiones inter uncos adscripsimus, quas ex nis. de-
in omnibuset singulispartibus cum prsediclisarche- proinplas D. Labbat, congregalionis S. Mauri, no-
typis, citra levissiraaraminimi puncli discrepanliaro biscuiu humanissirae commuuicavil, paratas ad edi-
qtiara indicare fas erat, ita adamussim convenire, ut tionera ConcilioruniGalliae,cui mox vulgandassedulo
exeraplaria hsectranscripta de verho ad verbuin au- incumbit. [De hac editione non absoluta, cujus volu-
ihentica declarari ethaberi possint ac debeant. ldem men priraum prodiit anno 1790, videsis quae scripla
testor me pradicta arclielypa diligentissirae exami- sunt 1.1, ad caicem, pag. 67.]
nasse, et coliatione facta cura scripturis diplomaticis
 1179 S^CUL. VII ET VIII ECCLESIASTICA MONUMENTA. 1180
quaeviscerali pietatis affectu ita cor intrinsecus mol-- \j ctura raonasterium, vel monachi ibidem consistentes
livit, ut petita non concedere, aut certe libentissime2 possidcanl). Altaria ad soepedictum monasterium,
non implesse, noster animus inreligiosum fore pu- vel labulse, si defuerint, episcopus Ambianensis Ec-
taret. Sancto igilur amore succensi, nostrse vilitatiss clesise in Dei nomine benedicat, et chrisma sanctum
extremitatem pelierunt ut et nos el vestra fralerni- conficiat sine pretio [hm duosvocesdesunt in ms.],
tas consentientes, pro reverentia sanctoruro Petri ett et annis siogulis pro reverentia sanclorum, sine ullo
Pauli apostolorum, et sancti Stephani protomarty- praemio, muneris causa, concedat. Et quod ad ipsum
ris, qui ob gloriosum ac triumphale volum pro amorei monasterium in Dei noraine fuerit oblatum, vel a
Chrisli coronara raartyrii consequuli sunt, ad pradi- quocumque, Deo inspirante, transmissura, nihil sibi
ctura monasterium in eorura honore conslructum,, exinde pontifex aut ejus archidiaconus, aut quislibet
privilegium concedere deberemus. Licet sancta Car- ordinator Ecclesise, audeat vindicare (nec ad praefa-
lliaginensis synodus a bonse memorise Bonifacio> tum monasterium accedere, nec in agris ipsius con-
ejusque coepiscopis facia, vel ipsius sacerdolis epi- vivia ego, vel pontilices successores nostri, vel ar-
stolae ad Liberium porreclae, non prohibeant mona- chidiaconus aut quislibet ordinator Ecclesise Am-
chos sub privilegio proprio [lloc verbum deest ini bianensis, prseparare prasumat, nisi ab abbate
ms.] residere, vel sancti Augustini praclari doctoriss B I saepedicli monasterii spontanea voluntate fuerit
libri de gradibus ecclesiaslicis doceaut roonachos sub> Togatus ). Et cum abbas fuerit de saeculo isto
quiete regulariter viventes, absque inquietudine cle- evocalus , quem unanimiler congregatio ipsius
ricorum vel episcoporum residere (quod nos consi- monasterii ex semetipsis bonum et dignum ele-
derantes, dum et canonica institulio de hac re noss gerint, data auctoritate a praefato principe vel
non praejudicat, vel supradictus domnus et prsedictat ej'us successoribus, a nobis vel successoribus no
domna, dum se patrocinio, tam et in pr.csenti vitai stris, absque ullo commodo secundura sanctos
quam el in futurum, prsefatorum sanctorum plenis- canones ordinetur. Sirailiter et reliquos gradus cleri-
smia devolione tradiderunt, ut eis ulrique apud cle- corum minores ac majores, quos abbas jam dicti
mentissimum et omniputentem Dominum eorum in- monasterii elegerit, sive intra aut extra monaste-
tercessio prcebere dignetur adminiculum, vel pro re- rium [ hmcquinque vocesdesunt in ms. ], sine aliqua
verenlia lantorum martyrum, seu proul monachi ibi- prseraii acceptione, jVixtaquod leclio docet, consli-
dem degentes sub regula sancloruro Patruin quielii tuiinns consecrare. (Neque ulla alia polestale in ipso
conversari possint: hoc privilegium plena voluutate,, monaslerio utatur, ut diximus, neque in monasterio
una cum consensu fratrura meorum, concessisse velI Q ( [limc tres vocesdesunl in ms.], seu in rebus aut orna-
indulsisse visus sum, per quod decerno, atque ob) mentis ipsius, neque rn personis, dum tanti glorio-
testilicationem divini nominis interdico, ut nec ego,, sissimi principis petilio intercessit, vel quia ipsi mo-
nec ullus episcoporum successorum meorum hoc in- nasterium ipsum conslriixerunt et dilaverunt, vel
rumpere prasumal. Nec nos hoc propriae delibera- pro reverentia sanctorum apostolorum et martyrum,
tionis institulo posleritas oeslimet decrevisse), curai seu pro eo ut quieli sub regula sancta ipsi monachi
etiam antiquiora, vel in novo temjiore monasleria,, vivere debeant ad ipsum monasterium deservienles,
propria priviiegia sint consecuta. [Addit codex ms.,, nec episcopus, nec archidiaconus aut quselibet alia
ex quibus vel pauca, dum longum est omnia exsol- persona ordinator EcclesioeAmbianensis, quodcura-
vere, nominemus.J Nam et Agaunensiumquod, velutS que de eodem monasterio, sicut de reliquis parocbiis,
istud , regio est munere ditalum, et Lirinensium, veli usurpare aut commutare, aut aliquas res auferre,
basilica doinni Marcelli immoque et monasterium vel species quse ad ipsum monasterium sunt conlaae,
Luxoviense, hoc videnlur habere concessutn [addit deferre ad civilatem audeal, ut de perfecla quiete
ms. et omnem liberiatem sunt consecuti], et ita a valeant ipsi monachi,qui adprsefalum monasteriura
succedenlibus custoditur, tit quicquid ibidem offer- deserviunt, duce Domino, per tempora exullare, et
lur, ipsi abbates vel monachi ibidera deservienles D Tj sicut antedicta monasteria sub libertale vivant, ul
absque contrarielate vel repelitione episcoporum, li- pro statu Ecclesiae, et salute regura vel stabilitate
bere, cura Dei adjutorio, hoc possideant. Ergo om» regni et tranquillilale patriae valeant plenius pium
nes unius conspiraiione consensus, antedictis princi- Dorainum exorare. Et si aliquis de ipsis monachis
pibus poslulalione socia libenlissime annuentes, sic; conluraax fuerit, ab abbate pracJicii monasterii se-
decrevimus ul qusecumque pradicto monasterio velI cundum canonicam institulionem emendetur, ut hoc
monachis regio munere seu a quibuslibet chrislianis, privilegium sub ea, ut diximus, libertate qua ante-
in agris, mancipiis, vineis , silvis, auro , argenlo , dicta monasteria et raonachi vivunt, debeat in per-
vel vestibus , vel quibuslibet speciebus conlala, peluum permanere firmissimum, ut jam dicli mona-
aut deinceps conferenda sunt vitae noslrse tempori- chi saepedicto monasterio deservientes, nostris et
bus, seu successorum nostrorum, necego, nec ullus futuris temporibus sub libertate consistant, quia
sibi ponlifex, aut aliquis ex ordine elericorum Ani- nibil de canonica auctoritate convellitur quicquid
bianensis Ecclesiac, suis usibus usurpare, aul mino- domesticis fidei pro tranquillitate pacis, vel pro re-
rare (aut ad civitalera aliquas species deferre pra- verentia sanciorum tribuitur. (lilud etiara addi pla-
sumat, sed sub omni libertate vel emunilate saepedi- cuit, ut ipsi monachi sub regnla sancti Benedicti vel
11*1 DONATIONESAC TESTAMENTA EPiSC, ABB., ETC. 1182
sancti Colurabant conversari et viveve debe.nl.) ,A ln nomine Patris et FiliietSpiritus Sancti, amen.
Quod si aiiquiaesllidiute aut cupiditate prsaventus Ego Nivo sive Nivardus, etiamsi peccator episcopus,
episcopus, es quse sunt superius comprehensa terae- dum omnes episcopi fratres mei etiam et de viris
rario spiritu.vioiare praesurapserit, tribus annis po> cbristianis et de bonis hominibus monasteria secun-
nilentiam dislrietissime agat a comraunione fratium dura regulam sanctorum Patrum sedificare non
scquestratus; el nihilominus hoc privilegium, Christo cessarent [Marloiut, et de viris Cliristiauis.... prse-
protegente, qui et adjuvet illud conservanles, el cipui in unum convenissemus], peliit nos Bercarius
dissipet illu-1 distruere cupientes, perpetim maneat abbas cum fitf., una cum] fralribus suis, ut ubi [ubi
incorroptum. Quam deliiiitioneni constitotionis no- deest apud M.] talem locellum eis perquirere debe-
strae, ut noslris et iuturis lemporibus valitura sit, reraus iu nostra proprietale, ubi ipsi secundum re-
raanus noslra subscriplionihus roboraviraus, et coe- gtilatn Patrum sancti Benedicti et sancti Columbani
piscopos domnos , et fratres noslros rogamus ut vivere deberent, et pro nobis die nocluque miseri-
ipsum in omnibus conUrmare debeant. Berthefridus cordiam Domini debeant deprecari, ut in futurum
peccalor, Arobianengiumurbis episcopus, hoe privi- veniam de peccatis raerear [Jf.,mereamur] obtinere ;
legium a rae factum relegi, consensi et subscripsi. sed cum minirae hic talem locellum [M., sic talem
Genesius, ao si peccator episcopus, hoc privilegium B locellum compendiosuin] in nostra proprietate inve-
consensi. Chaoaldus, episeopus, hoc privilegium niremus qui ipsis monachis ad inonasterium facien-
consensi et subscripsi. Gautiobertus, ac si pec- duro placuisset, reperlus est nobis una cum ipsis,
cator episcopus.hoc privilegiura subscripsi. Boso, in locellus qui dicitur Altivillaris, in fine Reniensi, su-
Deinomineepiscopus, hoc privilegiumeonsensiet sub- per fluvium Maternae,prope villaiu Disiacum, quem
scripsi. Ragnobertus, ac si indignus episcopus, hoc a Bavoneet Theoderamo [M., Theoderamno]de villis
privilegium consentiens subscripsj. Mummolenus,ac ecclesiaenostrse concambivimus, undeet ipsainstru-
si peccator episcopus, hoc privilegium consensi et raenta ex hoc inarchivisecclesise rctinentur [M., reti-
subseripsi. Audobertus, ac si peccator episcopus,hoc neiuus], villamquoque Disiacum, cum ecclesia et al-
privilegium consensi et suscripsi. Audoenus [in ms. tari beati Timothei martyris, in cujus parochia silus
nomenko&oonutdeest. Cmlerisfere omnibusprmfigitur est Allivillaris locus, eidera monasterio legalitercon-
formula ; In Chrisii nomine], episcopus hoc privile- firmavimus[M., confirmamus]. Sed sic pensitavit ipse
gium consensi et subscripsi. Dado peccator hoc pri- Bercharius, una cum fratribus suis [vox suis deest
vilegiimi consensi ac subscripsi. Emmo episcopus apud Mart.], pro novissimis temporibus, ut dum ad-
subscripsi. Leodeboldus peccator episcopus hoc pri- vivimus \M., adjuvimus], ipsum monasteriura quod
vilegium subscripsi. Chrodoberlus peccalor hoc pri- C dicitur Altivillare, quod ego pro aeterna beatitudine
vilegium subscripsi. Paternus peccator, Egloensis vel pro remedio animse nostrae ad sanctam regulam
Ecclesiseac si indignus episcopus, hoc privilegium conservandam cedificavi in honore santtorum Petri
consensi et subseripsi. Drauscio, ac si peceator, hoe et Pauli, seu etiam sancti Johannis et ceterorum
privilegium consensi et subscripsi. Ego Audebertus, niartyrum etconfessorum quorum pignora ibidemve-
ac si peccalor episcopus, hoc privilegium consensi uerari noscuntur, in noslra potestate debeat esse,
et subscripsi. Factum hoc privilegium sub die octavo ui ipsos moiiachos melius delectet secundum Jisci-
itlus Septembris, anno vu regnante Clolario rege a, plinse ordinem etregulse vivere, vel quieto [M.,
Captonnaco in palatio pubiico. Sigo, in Dei nomine quielosj residere; et taiiter nobis consenserunt de
diaconus, hoc privilegium seripsi et subscripsi, fratribus nieis coepiscopis etiam [voces coepiscopis
XIII. etiam desunt apud M.] et de comitibus nostris ar-
chidiaconis seu et abbates, vel etiam clerus noster
Fraqmenlum charlm qaa Nivardus , Remensis epi-
scopui, AUiviltarensimonatterio privilegium ean- Remensis, etiam [M., et abbatibus vel ex clero Re-
fert'» (aun. 6J2). liieusi] et de viris illustribus quorura manibus sub-
» Regui Clotarii 111annos computamus a mense D
anni quam viderat Frodoardus. Hujus summara refert,
Septembri Christi 656 elapso aut labente; sic unde liquet iu fragmento quod exliibeinus, e tribus
Mabillonius,qui chartam de qua agimus collocatsub parlibus primam duntaxat salvara superesse. Defi-
anno 662. Ars dijudicandi singulas temporum notas cientia autero a Frodoardi narratione repeti possunt
regnutn Clotarit initium sumpsisse docet post diem qu.sesic habet, Hist. Eccl. Rhem. lib, n, cap. 7, pag.
quinlaro Se.lembris. 202; i Beatus Nivardus, constituto monaslerio,
b Hoc fragmeiiluin exstat in annalibus
Cointii, t. possessioniiin aute episcopaluro fuerat vi-
III. pag. 527, et Mabillonii, t. I, pag. 467, apud quiJquid
sus liabere, ad ipsum locum tradidit... Privilegium
Samraaithauos, GalL cbr. cdit. prima, t. IV.pag. 32, quoque, poscenle praefatoabbate Beracario, eidem
et in Nova Gailia cbrist. demnra cuin discrepantiis, contulil monasierio, utscilicet, prasul idem mona-
t. X, inst. col. 1; in Historia Ecclesiae Uhemensis a slerium in sui juris dominatione, dum adviveret,
Marluto, t. I, pag. 277. Illud primi eruerant Sani- conservaret; et ut, post suum decessuin.Rlieraensis
niarliiani ex chartophylacio Altivillarensi. Docent episcopus ipsum ccenobium gubernet, et eosdera
auctores Novae Galliaechristianae, t. IX, col. 251, monachos contra omnes adversantes defendat; ipsf
quoruinlectiooem sequimur, ibi superesse scriplum vero monachi potestatera habeant prselatum sibi
iu ultiiuo folio codicis roembranacei livangeliorum, regulariler eligendi, prout in descriptione ipsius pri-
ac pluries inlerpoiatum diversiraode. Aliumlepetituin vilcgii ccntiiienlur. i Porro critici omnes Nivardi
edidit Marlotus, cujus varias lecliones inter uncos chartam referunt circa annum Christ. 662. Varia;
apponimus ; sed nullibi chartara integram habemus Iecliones ex Marluto desumptui Uttera M signantur.
 1185 SiECUL. VII ET VIII ECCLESIASTICAMONUMENTA. 1184
scriptionesvelsigiiaculasubtertenentur [M., tenens], ] A habet, ut infra septa roonasterii virgines et caste
inserta *. reclausaedebeant Dominomilitare, secundum volum
XIV.J saepedictorum Deo timentium qui construxerunt re-
Charta qua Drauscius, Suessionehsisepiscopus, Suet- gulam et cursum sancli Benedicti, eatenus ut post-
sionensisanctmMarim Parthenoni privilegia conce- quam in ipso monasterio introierint Domino milita-
dit b [ann. 066]. re, foras de ipso monasterio exire licentiam non ha-
Dominis sanctis et aposlolicis fralribus Suessio-•' beant, et ad modum Luxoviensis roonasterii, quem
num civitatis ° comprovincialibus Nivoni episcopi, ett beatus Columbanus tenuit, regulam ad profectum
Landeberto, Mummoleno,Audeberto,itera Audeberlo,, animarum earum studeant in omnibus custodire. Et
Clemenle, Berthefredo, Audoraaro, Drauscius, acsii nec nos subsidua fraternilas sacerdotum prasens
indignus episcopus, supplex in Doraino miltit salu- privilegiura propria deliberalione aut nova adin-
tem. Licet antiquse regulac constiluta nos convenitt ventione seslimetdecrevisse aut indulsisse, cum ad
et oportet custodire per omnia, tamen illud adnecti- bujus conslitulionis nonuam sanctoruro Agaunen-
tur conservandum,utquod orthodoxam definitionemi sium locum, immoque et raonasterii Lirinensis et
non maculat, et ad religionis quietem tempore ser- Luxuviensis vel basilica sancti Marcelli, tam de
velur etiara multa et perhenne cuslodia. Et quiat B ] inhabitatoribus libertatem, quam a quibuscumque
bonaeivitse inluster vir Ebroinus raajor-doraus, ejus- ibidemaliquid deligatum eatenus fuit sancitura. Ergo
que inluslris roatrona Leutrudis, et eorum unicusj unicis conspirationibus consensuro ita decretum est,
dilectissimus filius Bovo, religiosa postulatio eoruiai ut quidquid predicto monasterio, vel sacratis Deo
aiirium nostrarura forensis pulsantes auditus, intimai virginibus ibidem sub evangelica religione viventi-
etiam cordis penetrarunt archana, quatinus et vis- bus, ab ipsis pradiclis inluslri viro Ebroino majo-
cerale pietatis affeclum, ita cor intrinsecus caritatis; rum-doraus, ejusque inlustri matrona, eorumque
eorum petitio raolliret, ut petita non concedere autt tilio Bovoni, vel a regio munere, seu ab eorum pa-
cerle libentissirae quae petuutur non implere, no- rentibus, vel quibuslibet Chrislianis, in agris, man-
strae animscinreligiosum fore putarent. Sancti igitur: cipiis, ministerium, sacris voluminibus, vel quibus-
desiderii ardore succensi, intra ccenubii sepla basi- libet speciebus quaead ornatum divini cultus perti-
licas in honore sanclaeMarise, genitricis Dominino- nere noscuntur, aut cseteris rebus conlata vel dein-
stri Jesu Christi, et sancli Petri et sanctse Genuvevses ceps conlatura sunt, seu quod in altario fuerit obla-
vel ceterorum sanctorum, inloconuncupaloinlra rou tum, aut a quocumque, Deo inspirante, in eo mise-
rus urbisSuessioniscivitatisconslruxerunt,ubipuelIse ; Q ( rint, prsesenles vitse nostra temporibus, successo-
virgines ac Deo sacratse Etheriae abbatissse, relictai rumque nostrorum, nullus ibi aliquid clericoruin
pompa seculi, sub regula beatissimorum palrum, adI vel pontificum aut regalis sublimitatis, suis usibus
laudes Christi die noctuque canendas vel pro ceternai usurpare aut minuare prasumat. Et cum abbatissa
rctributione sunt conlocatae, nostra vilitatis extre- cjusdem monaslerii de sacculo fuerit revocata, quas
milate supplice deprecationis petitione deposceruntt unanimiter oranis congregatio iila ancillaruni Dei,
ut et nos fratresque nostri, abbalibus, presbyteri- ex semelipsis, optime regulam compertara eligerent,
bus immoque et diaconibus vel omni clero Suessio- pro se, Christo prasule, sibi seniorem instituant; et
num Ecclesise, quorum subscriptionibus infra tene- etiam si opportunura fuerit, tabulas ad altaria bene-
tur. Quod nos tractantes carilatem de doraesticis, dicendum, aut chrismal, aut vesies in Dei noraiue
fidei benevola deIiberatione,-boc privilegium in Deii consecrandum a quocumque speciaU pontilice de-
nomine, ad monasterium pradictum infra urbisi creverint, hoc discurrentes geroli licentiam habeant
Siiessioniscivitatisconstructuin, tribuendum indulsi- expetendi vel explicandi, et, ut superius conlinetur,
imi.-. Quo polius dum juxta sexum predictarumi nullam exinde potestatem neque in rebus, neque in
Deosacratarum virginum rounitas sancta institutioi ordinandis aut velandis personis, excepto si ipsse
I
D
" Apud Marlptuni addila sunt quae sequuntur : Ut, annotationibus. Lectu vero diflicilera
scripturam
sicut jam supra dictum est, monasteriumipsum Alti- docel Dormeius, qui lectionera ejus satis assequi se
villa.... Cseleradesunt; unde sequiturhanc chartam, non poluisse fassus est.
quoquo tempore seripta fuerit, integram ad nos noni c Hi fuere coraprovinciales Rbemensis metropolis
pervenisse.
b Hujus chariae qua Drauscius, Suessionensis antistites, ad quos chartam sub epistolse forma
epi-- conceptam dirigit Drauscius scilicet , Nivo ipsius
scopus, privilegium concedit puellari Sanctac Mariae e Rhemensis Ecclesise praesul, Landebertus Catalau-
monaslerio, rogantibus Ebroino majore domus , etit nensis episcopus, MummolenusNoviomensis, Aude-
ejus conjuge Leutrude, a quibus constructum fuerat,, bertus Cameracensis, Audebertus alter Silvanecten-
fragmenta pluriesedita smit, a ReginaIdo,Compend.. sis, Clemens Bellovacensis, Berthelredus Ambianen-
Hist. Suess., prob. pag. 2; Dormeio, Hist. Suess., t.. sis, Audomarus Morinensis. Nemo nescit, Ecclesiam
I, pag. 271 ;Coinlio, Aimal. t. III, pag. 606; Mabil- , Cameracensem Rhemensi metropoli subjectara fuisse
lonio, Aiin. t. I, png. 482. Illud integrum Michuel j usque ad lempora Pauli pap.c IV, qui episcopalum
Germain , ex archivo Parthenoiiis depromptum, neB Cameracensera in raetropolim erexit. Priores hu-
mmaia quidem una syllaba, cudi lypis curavit adl jus annotationis lineas amandavi, cum in eis editor
calcem llislorise ejusdein monasterii, pag. 421, etj exponeret tanlummodo qua de causa boc diploina
notis illusiravit, ad cujus tidein recudiinus; quin ett insetueril Supplemento. Nuuc suo ordine vulga-
Gallice veriit, ibid. pag. 14 et seq., aliis subjuncti»j lur.
U?5 - DONATIONESAC TESTAMENTAEPISC, ABB., ETC. 1180
ancillscDei unanimiter propria voluntate poposce- iA teneatur obnoxius ; et nihilommus hoc privilegiuni
rint, nos vel archidiaconus, successofesque nostri, In nullum possit convellere, sed prasenti et fuluro
vel quaelibetpersonam habere non debeat, aut quod- tempore, Christo Domino nostro protegente, incor-
cunique de eodem monasterio sicut de parochiisaut ruplus valeat perdurare, Quam constitutionem no-
celeris monasteriis, muneris causa, audeat superare slram ut firmis subsistat vigoribus, rnanus nostrse
vel auflerre, et nisi congregatione ipsius vel abbatis- subscriptionibus roboratam, perpetuis teraporibus
ssevotus et petitio intercesserit, et proanimse salute valituram, vobisvel ceteris episcopis destinavimus et
fuerit; nam aliter nulli nostrorum liceat monasterii rogaviraus insuper confirmandam, stipulalione sub-
ipsius adire secreta aut ingredi septa. Nec nullus de nexa. Actum Augusta Snession. Sub die vi kal. Jul.
virorum sexu infra portas ipsius monasterii fuerit, An. x " doraini nostri Chlotarii gloriosissimiregis.
prsesranalcibumvel potum manducare vel bibere Drauscio, acsi peccator, hoc privilegio subscripsi.
nisi tantum communionera sanctam. Et sic ab eis Nivo, acsi peccator episcopus, hunc privilegio sub-
ponlifex poslulatus pro danda tanlum vel lucranda scripsi. In Christi nomine, Genesius, acsi peccator,
oratione accesserit, ubi juxta regula locus permittit, hoc privilegio subscripsi. Audoenus, Christo mise-
ihidem singulum cum reiigiosis sacerdotibus ingre- ranle episcopus, hunc privilegium juxla instituiione
diatur, et celebrato ac peracto divino mysterio, con- B] canonica cum pietate subscripsi. In Christi nomine,
tinuo absque uilo requisito dono studeat habere re- Leudtgarius, acsi peccator episcopus, hunc privile-
gressura; necaliis clericis aut quibuslibet saeculari- gium consensi et subscripsi. Boso in Dei nomine
bus personis ibidem ingressione , excepto, si pro subscripsi. In Christi nomine, Gauciobertus, acsi
bona necessitate aut ulilitate ipsius monasterii fue- peccator episcopus, hoc privilegiuin consentiens
rit, aut mens Deo devota petierit, regula tamen do- subscripsi. Desideratus peccator hunc privilegium
eente, atque religionemin omnibus servante, in reli- consenliens subscripsi. Virgilius peccator hunc pri-
quo nullatenus habitare permhlimus, sed coram vilegium consentiens subscripsi. In Christi nornine,
Dominoprohiberaus, quia cunclis patel manifesta lmportunus, acsi peccalor episcopus subscripsi.
conditio, quod puellarum monasterium absque fre- Emradius episcopus subscripsi. In Christi nomine,
qucntia virorum decet et oportet esse reclausum, ut, BurgunJo, acsi indignus episcopus, consentiens
solilaria vita fruentes, de perfecta quiete ac de con- subscripsi. In Christi nomine, Abbo, acsi indignus
servala castitate valeant, duce Domino,per tempora episeopus, hoc privilegiuni consenliens subscripsi.
exultare, et supra dicta regula viventes, et sancta- Clemeiis, ac si peccator episcopus, hoc privilegiurn
rum virginum vitam seclantes, pro slatu Ecclesiae consentiens subscripsi. In Chrisli nomine, Raguo-
'
et salute regis vel palrioe valesnt plenius Dorainum C bertus, acsi indignus episcopus, hoc privilegium
deprecari. Et si aliqui forsitan, quod non' credimus, consentiens subscripsi. In Christi nomine, Audo,
excedendum ipsse sanctac moniales de earuni reli- acsi indignus episcopus, hoc privilegium consen-
gionetepide secum duxerint supra scriplam sanclam tiens subscripsi. In Chrisli nomine, Ragnomarus,
regulam, ab earum abbatissa debeant corrigere, acsi indignus episcopus, hoc privilegium consentiens
qualiler in omnibus debeant sanctse vivere, quia ni- subscripsi. In Christi nomine, Concessus, acsi i.idi-
hil de canonica auttoritale convellilur, quidquid de gnus episcopus, hoc privilegium consentiens sub-
domesticisfidei pro quiete tranquillitate tribuetur. scripsi. Leudeboldus peccalor, acsi indignus episco-
Quod si quis calliditate aut cupiditate preventus, pus, boe privilegium consentiens subscripsi. Sigobol-
visus fuerit ea quse sunl superius compreliensa dus peccator hunc privilegiumscripsi etsubscripsi.
temerario spiritu violare, divina ullione prostratus XV.
reatus anathemati subiciat, et insuper tribus annis a Charta qua Leodebodus,abbas sancti Aniani, plurima
communioneepiscoporum se noverit esse alienum, dona confert monasleriis sancti Aniani et sctncii
Peiri Floriacensis b (ann. 667).
vel iram ccelestisincurrat, et cum Judae, traditoris
Domininostri Jesu Christi, se parlicipem esse co- In nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancli. Anno
v
gnoscat et tanquara negalor pauperum in futurum secundo regnante domno nostro Cblodoveo glorio
a AnnumCfotarii10 non solum in arcbetypo in- tur, et hinc hoc inslrumentura de falso criminatns
slrumento, sedin cbarlulariis qualuor, se legisse est Longueva), Hist. eccl. Gall. t. III, pag. 565. Sed
monel domnus Gerroain ; adeoque hanc chartam ad ab omni criticorum familia absoiutum judicant,
annumChristi 666 referendam censemus, quam edi- Cointius ubi supra; MabUI. Ann. t. i, pag. 380;
tores alii anno Clolarii tertio, quarto, undecimo, Nova Gall. christ. I. VIII, pag. 1518 et 1538; Dipl.
quarlodecimo(Hist, monast. B. M. Suess. pag. 425) nova, t. V, pag. 421, not., etc. : Cointius ipses
tribuerunt. Obiit Drausciuscirca annura 674, Nova emendalis nntis chronologicis ab imperila manu
Gall. Christ. t. IX, coll. 338 corruptis, illud babet pro legitimo. Jam exstabat in
b Primus lianc cliartam ex archivo Floriacensi de- arcbivo Floriacensi saeculi nono, teste Adrevaldo,
scripsit Helgaudus, monachus Floriacensis, ap. Floriacensi monaclio, qui hac aetatescripsit, Biblioth.
Cbesn. Hist. Eranc t. IV, pag. 59. Recusa legitur Floriac. pag. 2, etc. Pugnant quidem interse chro-
apud Sausseyum, Annal. eccl. Aurel. pag. 154, et nologicsenntae, ita ut conciliari non possint, et in-
Cointium, Ann. 1.111, pag. 389. Hujus fragmentumi solita est invocalio. Sed inde falsum arguere, ciiin
et subscripiionesinseruit tlubertus in Antiquitatibusi aliunde nihil falsum sapiat, severius sane et acerbius;
<cclesiaesancti Aniani Aurelianensis, prob. p. 72 : plura enim alia instruinenta pro sinceris recepta bis
characteres cbronologicj adulterati Cointio viden- viliis laborant, quse oscitantia; amanuensium tnbui
 1187 S-iECUL.VII ET VIII ECCLESIASTICAMONUMENTA. 1188
sissimo rege, sub die v Kal. Julii ". Virtute et lir- A J que genere pecudum, et beneficio suo, sicut a me
niissimo robore adquiritur ut agrestrc et doctse possessum est. Simili modo el portionem raeam qusc
menli teslificatio sulTragettir. Et quoniam ita est, est in villa Frieloni in Secalonia, sicut a me possessa
Dei protegente dextera, ego Leodebodus ista con- est, cum mansis, accolabus, sylvis, pratis, campis,
scribo, acsi indignus el peccalor abba. Dum me di- pascuis in integrum, cum terraino, vel omnigeno
vina pielas basilicaedomni Aniani ibi ipse domnus pecude ibidem residente, simulque terras vel praia
in corpore requiescit, abbatiae sublimatum honore, quse ab Albuna in pago Stampensi visus sura compa-
ejusdeio loci cuslodera esse inslituit, congruura rasse, sicut a me possessum esl in integrum. Pari
duxi, et devolione plenissima mihi consensit volun- modo vasa dono argenlea, anaclela, pensantia libris
tas, ut de re proprielalis mese, tam in ipsa basilica vm et uncias duas, sandalia n ad missas, et oralia ad
quam et basilicse domnse Marise, quaro Johannes mensam.una cuin cappis et omni apparalu, et vela n
Floriacus a novo quondaro construxit, ubi vene.ra- acu picta. Ista omnia, ut in polestale et dominatione
bilis vir Fulcaldus abba custos praesse dignoscitur, ipsius monaslerii et monachorum ibidem Deo ser-
seu el in agro Floriaco quero, cum glorioso atque vientium perenniter maneant, inlegra devolione
praecelsodomno Chlodoveo rege et gloriosa domna instituo. Simulque el quod in pago Biturico cogno-
uxorc ejus Baltilde regina, visus sum de rebus meis B ] rainante Monle, qui est juxta Cabrias vico, porlio-
proprus commutasse, ubi pro salute regia vel iiera terrulse quam de Domolo et uxore sua Ingara,
ctinclo populo exorandura, monasterium iu honore vel de pluribus hominibus visus sum comparasse,
sancti Pelri sedificare delibero b, ubi jara dictus vir dono; vel quodcumquo ibidem, per donationis epi-
Dei sanctus, videlicet prasul Anianus, condigne stolam aut quolibet contractu, ad me pervenit, seu
jacet tumulatus, in quo monachi juxta regulam et quod in Bria, qusc est super fluvium Flironlc,
sanclissimi Benedicli et doraini Columbani consi- habeo, quse de piuribus hominibus visus sum com-
stere debeant, singulariler de facultale proprietatis parasse, et ad ipsum Montem subjungitur, cum do-
meac, Cbristo prsesule, conferre delibero. Dono igi- inibus, sedificiis, mancipiis qui a me liberatl non
tur antedicta?.basilicscdomini Aniani, vel monachis fuerint, vineis, sylvis, campis, pralis, cum omni jure
ibidem deservicntibus, ubi ad pracsens, divinilate et termino earum, omnique genere pecudum, sicul a
propitia, funguntur officio, et de jure meo in jus rae possessum est, dono. Idemque et villara Cambe-
antedictsc basiliese a die prsesenti transfundo, por- ron, quae esl juxta lerminum Clariacense vel Ucello
tiones terrulce infra agrum Nogronietensem silas in vico, quam de liseredibusNummoli, dalo prelio, per
lerrilorio Biturico, nuncupatas Lilmaro et Marinia- „' venditionis titulura visus sum comparasse, cum do-
co, quas de Aviana et Prosperiana feminis per in- mibus, sedificiis,mancipiis qui a me liberali non fue-
strumenta chartarum visus sum recepisse; cuin rint, vineis, sylvis, campis, pratis, pascuis, omnique
domibus, sedificiis, mancipiis qui a me liberali non genere pecudum, cum omni jnre et beneficio vel
fuerunt, vineis, sylvis, campis, pratis, pascuis, cum termino ad se pertinente, sicut a me possessum est,
orani jure et beneficio suo, vel omnigeno pecude dono sancto Petro Floriacensi. idemque el in Rau-
ibidem residenle, sicul a me possessum est. Simili- scdone villa, quse est in pago Magdunense, quam de
ter portionem meam, quse cst infra agrum Lilti- haeredibusMagni, dato pretio c.... Suprascripta pars
dum in Secalonia, quam de Agana femina dato antedictse basilicae domni Petri Floriacensis perpe-
prelio per venditionis tiluium vistissum comparasse, luo jure atque proprietario ul possideat, inlegra
cum domibus, sedificiis, niancipiis, prseter quos in- voluntate decerno. Idemque antedictse hasilicse
genuus relaxavero, vineis, sylvis, campis, pratis, domnse Mariseportionem meam quse est juxta Co-
pascuis, omnique benelicio suo, sicul a me posses- lumnse vicum, quartam partem ex ipso agro Colom-
sum est. Iteraque et portionem meam quae est ad nensi, cum mansis, accolabus, campis cultis et
Vetulam casam quam de Abbone et fiiio suo frater- incultis, cum omni genere pecudum, in integrum, •
no, dato pretio, per venditionis titulum comparavi, jj j sicut a me possessum est, delego perpetualiter possi-
et quse per epistolas donationis ad me pervenit, cum dendum. Idemque in Simpliciacense, quod est in
mansis, vineis, campis, pratis, sylvis, pascuis, omni- Secalonia, quod de horaine quodam, Aregisilo no-
solent. Addecommndamemendandi ralionem a Coin- a Has notas emendandas censemus cum Cointio.
tio adhibitam, scilicet pro nomine Clodovei, Glotarii b Cointius legendum censet mdificavi,pro mdifi-
nomen reponit Cointins; pro anno regni n, annum care delibero. Recte nolat ex serie inslrumenti plu-
rcgni xn. Facilis uterque scribentis lapsus Expungit ries mentionem fieri de monaslerio sancti Petri jam
annos ab lncarnalione repetilos, contra morem hu- condito. Sed nihil obstat quin baecverba, mdificare
jus xtatis, qui frcqueniitis optimse nott) iiistrumeiilis delibero, propositum innuant de nova constructione
tcmere a neotericis inserli reperiiinlur. His autem instauranda. Quod auiem hie dicitur jam tumulatum
admissis emendationibus, patet chartam Leodebodi in sancti Petri monasterio jacere sanclum Anianum,
conditam fuisse anno regni Clotarii III duodecimo, id ipsum asserit Cointius, ubi supra, pag. 396, qui
Christi 667. Certe ibi non agilur de Clodovei II sancti Aniani corpus in hoc monasterium anno 654
anno regui secunJo; nam lunc vix septennis Clodo- fuisse translatum expresse testatur. Ergo nihil hoc
veus uxorem non poterat habuisse Balhildem, quam loco restat emendandum.
non ante decimum regni annum in matrimonium e Sic apud Sausseyum ; hic desideratur aliquid
duxit, et de qua timen mentio fit in testamento v. g., vitut mm comparane.
Lcodebodi.
 1189 DONATIONESAC TESTAMENTAEPISC, ABB., ETC. 1190
, raine. vel de aliis, datopretio, pervenditionistitulum A dato pretio, per venditionis titulum visus sum com
' visus sum
comparasse, portionem ipsam cum man- parasse, ubi Leobaslus accola commanere videtur,
sis, sylvis, pratis, campis, pascuis, vel omni genere ad praedictum monaslerium domini Petri vel mona-
pecudura et beneficio suo, sicut a me possessumest, chis ibidem degentibus, integra voluntate dare de-
basilica; dominseMariactribuo, et ut in perpetuum cerno. Similiter et caballos xxx bonos, greges equi-
possideatplenissima voluntate exopto. Pari modoet nos v cum emissariis eorum, boum greges xx, vac-
ad memnratuin monaslerium, quod in honorem do- carum v, armentorum x. Argentum quod ad ipsura
mini Petri, sicut prediclum est, in agro Floriaco monaslerium domini Petri vel monachis ibidem de-
aedificaredelibero, ubi monachi regulariter consistere servienlibus dono, per hujus texti vigorein inseren-
debeant, dono a presenli fiscum Floriacum, cum dum putavi; lioc est, bacchraicha pnra sigillata
domibus, sediliciis, mancipiis quos jugo servitutis transmarina, pensantia pondo libras x, quorum
non relaxavero, sylvis, campis, pratis, pascuis, unus habet in medio crucem auream. Dono et scu-
vineis, aquis aquarumve decursibus, eum adjuuclis tellam quse habet in medio effigiem capitis hominis,
et adjacenlibus suis, omnique genere pecudum, cum simili modo auream. Idemque et scuteilas duas mi-
emni jure et termino suo, sicut acto tempore ad nores Massiliensesdeauralas, quae liabenl in medio
fiscura fuit possessuin, vel ad nos pervenit. Idemque B cruces niellatas; quaespecies argenli, in jure et do-
in polestate Melliaco, quod per venditionis lilulum minalione lnemoraii monasterii doraini Petri pe-
visus sum comparasse, cum doraibus, sedificiis,man- renniter permaneant volo. De vestimentis vero quse
cipiis qui a me liberati non fuerint, cum campis in paupertate mea habere videor, prseter id quod
cultis et incultis, seu oflicina molendini quod in superius basilicsedomini Aniani deiegavi, reliquura
Malua in ipso territorio esse videtur, in iniegrum quod superfuerit, pars. doinini Petri Floriacensis
cum termino suo et omni genere pecudum, sicut a recipiat ad possidendum. Spero autem non futuruin,
me possessumest, coricedo,seu et quod de haeredibus nec quolibet modo fieri posse credo, ut aliquis de
Pauloni, negociatoris quondam, visus sum compa,- hrcredibus meis, aut quselibel persona, contra pra-
rasse, areas, scilicet, in oppiJo civitatis Aurelianen- sentem venire tentet epistolara. Quod si fecerit, et
sium, cum domibus desuper posilis, accolabus ibident factum meum corrumpere conatus fuertt, in primis
residentibus, vel vineas ad oppidum ipsius civitatis iram coslestisincurrat Trinitatis, et insuper partibus
periinentes; seu et locella villarum cognominala basilicsedomini Anianiet basilicsedominseMariaevel
Curun, Canavarias, Simpliciaco, et Caliace, ultra monasterio sancli Petri quod est constructum Flo-
fluvium Ligeris, quod, dato pretio anteacto tempore, C riaco, duplum quod ad ipsas basilicas dedi, juxta
visus sum comparasse. Undeet in jtidicio antevirum quod res ipsse meliorataefnerint, ipsis abbatibus vel
apostolicum dominum Audoenum episcopum, et il- monachis ibidem deservientibus reformet, et fisci
lustrem virum Cbranulfum oplimatem vel reliquos juribus auri libras m, argenli pondo xx, teneatur
abbates convenit, ut ex omnibus, tam in terris quam obnoxius. Quam donationcm, ut firmior habeatur,
in mancipiis, seu et vineis, medietatem exinde pars gestis rounicipalibus alligare decreVi, et duas epi-
basilicaedominaeMariscretineret, et aliam meJieta- stolas uno tenore conscriptas feci de re superius
tem in raeo jure in integro deberem recipere; quam nominala : una qure in archivo domini resideat
medielalein eorum judicio visus sum recepisse : Aniani, aliam vero partem monasterii domini Petri
ipsam enim ininlegrum ad memoratum monasterium per futura tempora reservandam recipiat, qualiter
sancti Petri Florkco constructum delego perpetua- roonachi ibidem Deo servientes, id quod eis per
liter possidendam; simulque cl Asinarias villam, ipsam dedi, defensare valeant, et praesens niliilo-
quse est in valle, quam de ratione illuslris viri Tro- minus a me facla donalio, firma omni tempore et
donei, per commutalionis epistolas, quantum texlus inviolata permaneat, stipulatioue in oranibus com-
earum declarat, ad me pervenit; dum ego e contra prehensa. Actum Aurelianis, publice. Addi vero
portionem illam qute esl in Suncanto vel Warentias, 0 convenit quod superius inlimare debueramus, ut
quod de Machiklefceminaquondam, dato pretio,per quicquid prsefato monasterio doraini Petri Floria-
veudiiionis lilulum comparavi, et hoc ad vicem me- censis, quod nos a novo construximus, delegavimus,
morati Trodonei dedisse visus fui in ipsa villa Asi- et a timoratis viris delegatum fuerit in posterum,
uarias, pars memorali monasterii domini Petri quod quicquid abbas qui ibidem praefuerit exinde voluerit
est Floriaco construclum, in integrum, absque cujus- facere pro usu aut utilitate monasterii ipsius, vel
lihet impedimento, cum omni jure et termino, sicut lucro aniraaeaut fralrum necessitate, liberam habeat
a me possessum est, omneque genus pecudum ibi- potestatem, absque detrimento et impedimentossepe
dem residens, recipiat possidendum. Areas vero dicti monasterii. Leodebodus, peccator abbas, epi-
infra muros Aurelianis, quas de Chonulfo clerico, sloia a me facta. Audoenus °, peccator episcopus,

a Inter episcopos subscribentes Loinlius, ubi su-
pra, pag. 592, probat Audoenum et Leodegariura,
Ecclcsiis Rothoraagensi et Aurelianensi prafuisse
anno Christi 667, quo Leodebodus chartam condidit.
Nulla de Audoeno conlroversia; de Leodegario, a
Cointio dissentiunt Mabillonius et auclores Novsc
GalliseChristianse; sed fatetur Mabillonius, Annal.
t. 1, p. 380, in tanta reriim obscuritate difflcile esse
rem accurate delinire ; <t, in re dubia, charlte Leo-
debodi aucloritatem prsevalere arbitratur v
 1191 S<4ECUL.VII ET VIII ECCLESIASTICA MONUMENTA. 1192
rnganle venerabili viro Leodebodo abbate, hanc A norma tam de inhabitationibus quam a quibuscum-
epistolara relegi et subscripsi. Leodegarius, ac si que ibidem aliquid delegatirai est, eatenus fuerit
indignus episcopus, rogante Leodebodo abbate, banc factum. Inde ergo nos et fralres noslri, abbates et
devotionis ejus epistolam firmavi in Cbristi nomine. presbyteri et clerici, conspiratione una et consensu,
Beeeelenus abbas. Ado abbas. Salomon abbas. Leo- jam dicti viri postulationi annuentes, hoc ab omni-
tsnidus abbas. Bulgulfus presbyter. Higecius diaco- bus nobis decrelum est, ut quidquid pradictis mo-
nus et vicediaconus. Martinus diaconus. Boso dia- nasteriis [monasterio] et monachis sub evangelica
eonus. Agneramus. Dagobertus. Nummolenus. Va- religione viventibus, ab ipso venerabili palre Deo-
pingus. Sigirius. Framesindus. Anlbenus. Salomon dato episcopo, ela reliquis Cliristianis viris et femi-
sive Boso. Pappolus. Sirobaldus sive Saxo. Amnegi- nis, aut regio munere, seu a quibuslibet hominibus
sillustestis.Manasses. Authacarius.Nonno. Hildulfus. ibidem collatum fuerit ministerii, et de sacris volu-
Grumoldus. Segonius. minibus, et quod propriis laboribus poterint addere
i XVI. et multiplicare, aut quaecunque ad ornatum noscun-
Churta n qua Numerianus archiepiscopits prmlegia tur ibidem pertinere, prasentibus vilse nostra tem-
conceditmonasteriointra locumqui vocatur Calilma, poribus, successorumque nostrorum nullus exinde
ad preces Deodali episcopi (ann. 667). & aliquid pontificum, abbatum, presbyterorum et cle-
Dorainis sanctis et stimmi culminis apici, pontifi- ricorum seu et archidiaconorum, aut regalis subli-
calisque cathedra speculse pracsidentibus in Christo mitas, suis usibus audeat usurpare aut minuere. Et
fratribus, Childulfo, Gisloaldo, Ebroino [Clodoaldo, cum saepediclus Deodatus episcopus, qui est pater
Eborico], episcopis comprovincialibus, Numerianus ipsius monasterii, de hoc seculo evocatus [vocaius],
archiepiscopus supplex et fidelis vester prsesumit illum quem unanimiler omnis congregatio illa ex
mittere salutem. Licet et rios anliquitus regulam semetipsis optime regula compertum elegerit, se-
constitutaro salubri observatione custodire conve- niorem el abbalem sibi insliluat; et si eis [eliamsi]
niat, lamen ut vestra provisione [provisione trac- opportunum fueiit ecclesiam [ad eeclesiam] benedi-
tanlej fiat, constituimus ut quod sacris deliberatio- cendam et sacros ordines peroipiendos, a quocum-
nibus non derogat [deroget] intrepida observatione que pontifice decreverint, licentiam habeat expeten-
observetur. Et quia venerabilis vir Deodatus episco- di: nullusque de eodem monasterio, seu de paro-
pus religiosa postulatione aunuro nostrarum intima clnis aut celeris monasteriis, absque ulla regula et
penetravit viscerale pietatis affectu, ita cor nostrum pnvilegiis viventibus, muneris causa audeat sperare
intrinsecus mollivit [innolivit], ut pelita duntaxat Z et auferre; et nisi invitalus ab abbate et tolius una-
non cadere, sed libentissime non implejse nostris nimilatis congregatione, liceat ei monasterii ipsius
animis irreligiosum fore putare [putaretur]. Sancli atlerere septa. Si ergo ab eis pontifex communiter
igitur desiderii ardore succensus, supradictus Deo- postulalus pro ipsorura utilitate accesserit, quod
dalus episcopus ccenobii sepla in honore sanctae Dei ipse abhas aut congregatio sua sancta elegerit, ita
genelricis Marise, vel sanctorura apostolorum Petri fiat; et celebratis ac peractis divinis mysteriis, mox
et Pauli et sociorum eorum [add. et sancti Eucbarii, absque ullo requisito dono studeat abire, quatenus
Materni, et Maximini, et omnium], et sancti Mau- monachi, qui soiitarii uuncupantur, de percepta
rici, Exsuperii et Candidi, vel sociorum eorum, quiete valeant, juvanle Domino, per tempora exul-
basilicas intra eremi secretum locum nuncupante tare; et sub ipsa sancta regula viventes, beatorum-
Galilsea,quod prius Juncturas vocabatur, supra flu- que vitam patrum sectantes, pro statu Ecclesise ca-
vios Murthae et. Raurobaccio [fluviolos Murtae Rau- tholicsc, et pro desiderabili salute Childerici, gloriosi
robachio], in proprietate autem sua quam ex fisci principis, plenius Dominum valeant exorare. Et si
iargitate promeruit, monasterium construxit ubi aliquid ipsi monachi quantuluracuraqne de religione
monacbos et peregrinos sub regula beati Benedicti indebite egerint [exegerint], secundum supradictam
et sancli Columbani abbatis collocavit, et nostra D regulam domni Benedicti etsancli Columbani abbaiis
vililatis exfreraitatem supplici deprecatione poposcit a proprio objurgantur abbate. Et si, quod absit,
ut nos fratresque noslri illi [illius] ecclesiao ibidem talis inler abbatem et monachos dissensio aliqua et
deberemus previlegium impertire. Et n.e hoc nos murmur consurgere videatur, qualis minime ab
improbse deliberationis instinclu, sacerdolalis poste- eodem abbate ibidein sedari possit; tunc missus
rilas sestimet decrevisse, cum etiam sub hujusmodi episcopus eorum ad alios abbates qui hujusmodi rc-

0 Vulgavit Mabillonius, Annal. 1.1, pag. 696, ex
veteri Exemplari, quod pencs se habere ait, ibid.
pag. 508. Recuderunt Honteimius, Hist. Trevir. dipl.
t. I, pag. 82; Calmetus, Hist. Lotar. t. H„ prnb.
pag. 79; editores Novae Galliae Cliristiaiife, t. XIII,
instr. coi. 291, omnes ex Mabillonio. Exslat ad cal-
cem Hisloriaeecclesiaesancti Adeodati a Sommiero,
pag. 237, ex veteri apographo in archivis htijus eccle-
sise reposito ; et inter probationes subjectas defen-
sioni Ecclesise Tullensis, pag. 1, quse prodiit Tulii
anno 1727, juxta apographum quod dicilur cum ori-
ginali coilatum. Mabillonii Editionem sequimur,
adscriptis inter uncinos variis lectionibus ex de-
fensione Tullensis Ecclesise desumptis. Cum desint
notae chronologicae, has ex synchronismis eruere
licttit; verum de his in ullima prolegoraenorum parte
disserimus. Chartam autem hanc quam, teste Cal-
meto, nbi supra, eruditi plures dubiae fidei pradica-
verant, omnino supposititiis instrumentis annume-
randam raonslrabimus.
1195 DONATIONESAC TKSTAMENTAEPISC, ABB., ETC. 1194
gulam teneant, conveniant in ipso monasterio, scan- /A cipiis quos ibidem stabilivi, omnia ex oranibus ad
dalumque depriraant senlentia regulari : quia nUiil integrum. Ideoque dono ipsius basilicseareas fnfra
de canonica auctoritale convellitur, quidqiiid do- murus ipsius civitalis, quas cum illustri viro Helcbi-
mesticis fidei pro quietale tranquillilatis tribuitur. leno comraulavi ideoque et alias areas foras murus
Quod si quis invenialur ausus quae superius sunt civitalis ipsius, juxta poriam supcrius dictam , ipso
comprehensa temerario spiritu violare, a divina ul- muro adherente, quas de Lupono abbate, dato pre-
tione [esiimationej prostralus, reatui anathematis cio, comparavi. Simile modo porlionem meam
subjVciatur,et insuperiram omnipolentisDei incurrat Bercuiaco, que de alode vel undecumque ibidem ad
omniumque sanctorum. Ul ergo privilegium hoc in me noscitur pervenisse, aut prasentaliter tenere
nullo possit convelli, sed prasenti lempnre futuro- videor, una cum prata super fluvio Belchse, ex ipso
que, Chrislo Domino prolegente, incorruplum va- agro Bercuiacense, quem genitores mei lenuerunt,
leat perdurare, ac firmissimis subsistat vigoribus, qui adheret de uno lalus et ambos frontes ad flnes
roanu nostra el fratrum nostrorum episcoporum et Palriniacense, per fontanam quse vocatur Dianna ,
abbatum, vel presbyterorum aut arcbidiaconorum qualiter ab ipsa basilica prasenialiler tenere videor,
subscriptionibus roboratur, et insuper fratribus no- una cum colonica quam Quentilla condam super flu-
stris venerabilibus viris Blidoaldo [Blisaldo] presby- B
' violo Belcha tenuil; omnia et ex omnibus ad inte-
tero, Archivo [Aliino] diacono, quo perpeluo raaneat grum. idemque dono ipsius basilicscterrara portionis
inviolalum, deslinavimus ad confirmandum. meaein villa Cauliaca, super fluvio Igauna , quan-
Signum Numeriani archiepiscopi, qui hoc fieri tumcumque genitores mei ibi tenuerunl, vel insuper
praceplum. S. Dragobodi [Dragobondi] episcopi. ad »ie noscitur pervenisse, cum mansis, hedificiis <
S. Grotcharii. S. Baldoni episcopi. S. Dodoni epi- acolabus, vineis, silvis, campis, pralis, pascuis, cul-.
scopi. S. Chroabaldi episcopi. S. Gariberti archidia- tis et incultis, aquis aquarumve discursibus, peculium
coni. S. Prodagii episcopi. Ego Filbertus [Filiberlus] vero ulriusque sexus. Pari modo Pauliaco villa, sita
rogatus scripsi. in pago Autissioderinse , proprielalis raeae, super
XVII. fluvio Ligeris, cum hedificiis , vineis, silvis, pratis,
Gharta qua Vigitius, episcopus Autissiodorensts, plu- campis, cullis et incullis, a iiiis aquarumve discursi-
rima conceditmonasteriobeaim Murim extra muros bus, pcculiura uiriusquc sexus. Simili modo ipsius
Aulittiodori condilo a (ann. 670). basilicseterram quse conjacet in villa quse vocatur
Sancta ac venerabilis basilica domnse Marise, ge- Flivenasam, cingas 1111.Pari modo relinquo ipsius
nitricis Domini. quam opere meo in subur- basilicrc lerrohm porlionis meae quse conjacet ad
bio murus civitatis de Altbisiodero visi fuimus con- V,Jarricas, super fluvio Belchae, mansum unum. Et
struxisse vel monachisibidem deservientibus, cgo rursum do ipsius basilicsevillam proprietalis mese ,
Vigilius peccalor, inspiratione divina hoc opor- quse nuncupatur Uusciaco super lluvio Belchse,man-
tuit et congruit ponlilicale ordine pravidere adsen- sis, silvis, pratis, acolabus, cultis ct incultis , pecu-
sum, unde religionis nomen adcrescat in raelius, et lium utriusque sexus. Ilemque in pago Senonico, in
sanctorum loca vcnerationem condigna, Christo Do- viliaBon rto, quae est sita super fluvio Ieaunse,quara
miuo inspirante. Ideoque dono ipsiusbasilicseSanctse per rouliain pecuniam dando in proprielale recepi,
Marisc,in aliraonia pauperum ibidem residentium , mansos vij, cum adjunclis, appendiciis, bcneficiis ,
donatumve post diera obitus mei in perpetuum esse vineis, pascuis, silvis, pratis, cultis et incultis, ser-
volo, hocesi, vineas illas ubi ipsa basilica est con- vos et anc llas, omnia el ex omnibus ad integrum
slrucla, cui subjungunt ab uno latus strada publica , dono in eleemosyna pauperum ihidemdeservientium.
qui de ipsa porla Parisiaca ad Senones pergit, et ab Simili modo in pago Tornotrinse, portiones meas in
alio lalus strada publica, qui de ipsa porla Parisiaca villa Flauniaco, quam de iniustro viro Helchiieno
ad Broile vadil, et de superiori fonte subjungunt et germanam meam Frautilde visus sum recepisse ,
vhieas Midranicas.Inde juxta vineas ad hereJes Al- 'D cum servos et ancilas et hedeficiis, acolabus, vineis,
tone quondara, usque ad vineas domni Germnni; et mancipiis, silvis, pralis, campis , pascuis , cultis et
inde ad strata superius nominata , qui ad sauctum incullis, aquis aquarumve discursibus, peculium
Simeonem vadit, quicquid ibidem unJique aJ me uiriusque sexus, cum adjunctis, appendiciis, bene-
pemenil, vel praesentaliter teneri videturj cum man- liciis, vel opporluniialibiis earum, omnia et ex om-
» Hanc solus vulgavit Mabillonius, Annal. hanc exscripserit Mabillonius, desunt notse chrono-
1.1,
pag. 694, aliqua p irte mulilam ; nec docet unde ip- logicrc, nec liquido videnlur elici posse. Vigilius se-
sara deprompserit. Hujus iidera tuentur Gesia epi- dem Auiissiodorensera occupavit ab anno 660 ad
scoporum Autissiodorensium a Lahbeo edita, Bi- annum 68>>.Nobis Vigilii chartam circa annum 670
blioth. mss. 1.1, pag, 427, et Chronicon Auiissiodo- collocarc fas sit, auspice Mabillonio, qui ipsani sub
rense, fol. 67 v°, quod Camusatus juris publici lecit. hoc anno in Annalium contexlu raeraorat. De hoc
In Gestisdicitur nionasterium in suburbio civitatis instrumento inulta commenlatus esl abbas Leboauf
Aulissiodorensisa Vigilio Constructum , et pluribus in Hisloria Autissiodorensi, t. I, pag. 141, circa lo-
dilatum muneribus, ut lettamenti ipsius series de- corum anliqua nomina, in qtiibus inlerpretandis
monslrat; quse verba satis indicant charlam de qua pluriraum a Mabilloniodiffert.
agiinus.Cum ex exemplo quod in iine Iruncatuniest
PATROL.LXXXYIII. 38
 1195 SJECUL. VII ET VIII ECCLESIASTICA MONUMENTA, 1190
nibus ad integrura. Similiter portionem raeam in A i cum porlionis in agro Domitiacinse, invilla Miri-
ipso pago, in villa Cassiaco, quam Dolena femina et sela, et mansionis Arigisilio, quanlumcumque mihi
filius suus Ado mihi vendiderunt, cummansis.servos ibidem justissime vel presenlaliter teneri videor,
et ancilias, mancipiis, silvis, campis, pratis, pascuis, mea voluntate pradictae basilicse relinquo omnia et
cultis et incultis, aquis aquarumve discursibus, om- ex omnibus ad integrum. Similiter portionem mcam
nia ct ex oiiinibus aJ integrum Ilem do ipsius in villa Scubiliaco, quam Ranesindus et uxor sua
basilicsc domnae Marise, in pago Senonico et Torno- Arlhemia possidere videntur, et mihi dederunt, et hoc
trinse, in villas cognominatisTreviciaco, Melarione, usuri ordine possidere videnlur, omnia et ex omni-
Cadugio , Imantia , integra medietale , de quibus bus, qualiter transitus eorum in quibuslibet rebus
Asper quondam ibidem tenuit, quod .germano suo atque corporraus derelinquerunl ad integrum. Si-
condam abbate Gregorio paclo ivi, quantum de ipso mulque portiones meas in villasSacigo et Casido,
pacto de ipsa facultate in quibuslibet rebus atque quantumcumque genitores mihi visifuerunt tenuisse,
corporibus suprascripta loca ad me pervenit, servos una cum portione in colonica Quaciaria, quern cum
quoque et ancillas, cum mansis, hedificiis, acolabus, germana mea Avolana commutavi, quod per tesla-
vineis, mancipiis qui a me liberlinitatis non prome- menlum genitricis meoe ad ipsam pervenil, cura
ruerunt, silvis, campis, praiis, pascuis, cultis et in- B1 roansis, hedificiis, servos et ancillas, acolabus, vi-
culiis, aquis aqnarumve discursibus, peculium utrius- neis, silvis, campis, pratis, pascuis, cultis et incul-
que sexus, cum adjunctis, appendiciis , beneficiis , tis, aquis aquarumve discursibus, pecora utriusque
vel opportunitalibus carum , omnia et ex omnibus sexus, omniaetexomnibus in quibuslibet rebus alque
ad inlegrum. Pari modo libenter praefalsc basilicse corporibus , consenliente ipsa, hoc ipsa basilica ad
sanctae Marise,terrolam portionis mesein agro Tre- inlegrum recipere debeat. Et insuper do quemdara
soginse ef ante Maiacense sitos in pago Aulissiode- rusticum Wulbertanum nomine , et infantes suos
rinse, simulque portiones raeas in agros Maliriacense Wascono et Magnetrude, cum ingenti multitndine
et Solemniacense, sitos in pago Tornoterinse, quod parentuni. Pari modo portione mea in villa Compe-
iiifra locn Diddo quondam episcopus, vel filii sui sciago, quem de Hebercaplo ibidem habere videor,
Claudius el gerraanus suus Warnferius visi fuerunt cum omnibus appendiciis, cum pecudibus utriusque
tenuisse, cum servis raaneutibus et ancillas , raanci- sexus, omnia et ex omnibus, in quibuslibet rebus
piis, hedificiis, acolabus, vineis, silvis, campis, pra- atque corporibus ad integrum. Praterea ineum agel
lis, pascuis, cultis et incultis, aquis aquarumve lum qui vocatur Lanovilla, quem de Ebroaldo ab-
discursibus, peculium utriusque sexus, cura adjun- p( bate vel hercdibus suis, et Longo-Campo quem de
clis, appendiciis, beneficiis , vel opporlunitatibus Leolberto vel hcredibus suis quondara recepi;
munere donorum fuil concessa , quantumcumque ilemque in Lanosicco meam porlionem, quam de
mihi superscripta loca tenere videor , omnia et ex Nestorio vel heredibus suis quondam recepi; et.il-
omnibus in quibuslibet rebus ad inlegrura. IJemque lam portionem in quemdam montera Compesciago ,
colonia 1'otiolus, quein de heredibus Helegio quon- quem de OJgisilo commutavi, cum mansis, sediiiciis»
dam visus sum rccepisse , una cum colonica Fer- habitatoribus, sefvos et ancillas, campis, pratis ,
rarias, cum mansis hediliciis, acolabus , servis et pascuis, cullis et incultis, aquis aquarumve discursi-
ancillas, vineis, silvis, campis, pratis, pascuis, cultis bus, cum pecudibus Utriusque sexus, omnia et ex
el incultis, aquis aquarumve discursibus, quanlum- omnibus ad integrum. Simililer do ad unam cappam
que prasenti tempore possidelur, omnia el ex villam Leodebaro meas portiones quas de Sperio et
omnibus ad integrum. Similiter agello proprietalis Domnoleno presbytero habere viJeor, et illam ter-
mese, villa Donato, una cum porlionis in vilta Tre- ram quam de Ebolena ibidem comparavi, el Esca-
sovio quod ibidem habere videor. Pari rooJo vida littas villa quam genitores mei lenuerunt, et Cardo-
Duluo, quae conjacet juxta fines Intranimse, et per- naretas quse conjacent antesancium Ferreolum, cum
manet inler has pralatas villas, hoc est, inter In- D ] mansis, bedificiis, acolabus, servis el ancillas, cam-
tranimse et \illa Dulcia et villa Donala , et Treso- pis, pratis, silvis, pascuis , cultis et incultis , aquis
vio viij et dimidius, quos amila inea Flolildis mihi aquarumve discursibus, peculium utriusque sexus ,
post suo discessu visa est dedisse, cum servis et an- omnia et ex omnibus ad inlegrum. Deinde relinquo
cilUs, acolabus, vineis, silvis, campis , pratis , pa- Leugam viilam, quse est super fluvium Lupam.cum
scuis, cullis et incultis, aquis aquarumve discursi- habilaloribus, mansis , bedificiis, et omnia conve-
fcus, accessisque i/mnibus, cum pecudibus ulriusque nientia, nisi vineas, ad integrum. Pari modo inOJo-
sexus, qualiler amita mea hoc usuario online possi- nam villam, mansos quos prscsentaliler habere vi-
dere videlur, vel dies transitus sui derelinquei it, deor, ct i.i calellis unum mansum. et Osello villam
post discessum ipsius, ad ipsam basilicam in inle- tolain, cuin raansis, beJificiis, servos et ancillas ,
giitate debeat pervenire. Idemque porliones raeas vineis, campis, pralis , pascuis, cultis et incultis ,
in villa Patriciniaco Hispatio , Briianiola, lina silvis, aquis, omnia el ex onuiibus ad inlegrum.
H97 DONATIONESAC TESTAMENTA EPISC, ABB., ETC. 1198
XVIII. A commutandi, vel quod exinde voluerint faciendi.
Charta qua Huntbertus abbas Mavicolensi monasterio Propterea in ista epislola definiraus, ut nulla altera
dona confert a (ann. 671). ratione cajumnia inpostmodum inter ipsos servos
Dei vel haeredes noslros non adcrescat. Si quis vero
Anno duodeciraoregni domni nostri Chiiderici glo- post nos, quod futurum esse non credimus, si aliquis
riosi regis b, decimo quinto Kalendas Aprilis. Ego in de hxredibus nostris, aut quselibet opposita persona,
Dei nomine Hunlbertus, etsi indignus peccator, cogi- contra lianc donationem nostram, quam lieri rogavi-
tans de Dei timore, vel selerni boni retributione, seu ii;U3,venire aut voluerit, primilus iram
dicit : Faciie infringere
ahluendis meis peccatis, quia Scriptura trinae Majestatis incurrat el sit anathema, et deleatur
vobis amicos de mammona iniquitatis, qui vos perdu- nomen ejus de libro viventium cclesli, et cuin justis
cant tn mternas mansiones sanctorum ; rursumque non sed sint consortes Judse Iscariotis
non vetera- scribantur,
dicit: Facile vobis saccos eleemosynmqui
qui Dominum tradidit; et si emendare noluerit, mu-
tcuni. Idcirco dono quod in perpetuum donatum esse tet Deus sensum ejus, et in illo judicio recipiat quod
volo ad sacrosanctum monasterium quod vocatm Ananias et Saphira receperunt in prasenti, et insu-
c
Maricolas, quod vir illustris Chroneberlus quondam per inferat cogenti fisco auri iibras decem, et de-
suo opere construxit, ubi ego ipse indignus peccatoi B cem
in argenti pondo coaclus exsolvat; nec si quid
abbas praesse videor, consecralum honore sanctse
matris Domini nostri Jesu et sancti repetit, nibil valeat vindicare, et merces nostra inan-
Marise, Christi, lea proGciat ad salutem. Et si aliqua instrumenta,
Petri et Pauli apostolorum, vel reliquorum domino-
aut anterioris aut posteiioris, quolibet ingenio vel
rum qui in ipsa basilica venerantur, situm in pagc
fluviolum vocatur : argumento, de nomine nostro, in propinquis meis
Fanomarcensi, super qui Helpre vel extraneis personis fuerint oslensa, aut ullo un-
boc est, partem maximam de possessione nostra in
quam tempore apparuerinl, falsarius esse cognosca-
villa nuncupata Macerias, sila in pago Laudunensi, et inanis perraaneat. Sed prasens donatio a me
tur,
super fluvium Iseram, quam de avia mea Deo sacrats facta omni tempore firma et inviolata permaneat,
Audeliana qufndam, dato precio, per vendilionis
stipulalione subnixa idoneorum testium, doraini vi-
titulum comparavi, hoc est, mansos dominicos, ubi delicet Vmdiciani episcopi, et Fulberti mei fratris,
ipsa Audeliana mansit, vel postea nos aedificavimus, sed ill. et ill. d Actum Maricolis. Ipse tamen Hunt-
et terrationes, et servos et ancillas, illos et illas. bertus
(Chr. Cam. Chonebertus), elsi peccator abbas,
Bos igitur mansos cum terris concidis et pascuis, in manu confirmo.
propria
iutegrum, per hanc seriem epistolse nostra donatio-
nis, quam Ulsinum notarium scribere rogavimus, ad C XIX.
ipsam basilicamsanctse MariseMaricolis constructam, Charta qua Hunaldus et uxor ejus Deodata Berario,
a prasenti die tradiraus ad possidendum. Hsec omuia Cenomanensi episcopo, donant, relento usufructu ,
nominata ad monasterium quidquid habent in villa Gaviriaco, qum ipsis ad
supra ipsum delegavimus,
ut ipsi monachi vel successores nostri in suo jure vel usumfruclumu Berario concessa fuerate (ann. 677).
dominatione a prasenti die recipiant ad possidendum Domino sancto et apostolica sede dignissirao dora-
tam in lerris quara domibus, sedificiis, mancipiis, no et Patri Berario episcopo, nec non et omni con-
vineis, silvis, pratis, pascuis, aquis aquarumque de- gregationi sanctae Ecclesise Cenomannicre, Hunaldus
cursibus, absque ullius judicis interpellationje, ha et ejus conjux Deodala. Dum de villa prafatse Eccle-
beantque in sua potestale tenendi, dandi, vendenJi, sise vestrse, nuncupata Gaviriaco, sita in territorio
a Pluries edila chaita : 1° in Ghronico Caraera- exstare notam diei apud Baldericum et Miraum in-
censi Balderici, pag. 62, a Colomerio, uhi dicitur terpolatam.
2° c Chr. Camer. Huntbertus. In uno ex tribus mss.
deprompta ex archivo t.ecclesise sancti Humberti;
a Miraeo, Oper. dipl. I, pag. 9, qui videtur eam Codicibus quos vidit Colomerius legebatur, ut asserit,
emendavisse ex autographo quod Maricolenses as- pag. 417, Rudobertus; sed secundis curis, post litu-
servant; 3° recusa a Cointio, Aun. t. III, pag. 629, D ram restitulus.
ex Balderico et Mirreo; 4° a Bollandislarum conti- ° Abbreviatae voces illius et illim lectionem auto-
nuatoribus, mense Mart. t. 111,ex ipsn, ut putant, grapham sapere roinime videntur, sed negligentiam
autographo. Editiones Mirai sequimur et Colomerii, exscriptoris, qui alias subscriptiones addendas non
quan non differunt nisi quod in Colomeriana nomen curavit.
Humberti tegitur pro nomine Chroneberti, et vice e Chartam bic edimus, de qua mentionem movi-
versa. Restilutionem tuentur Exemplaria quae vide- mus in noUs nostris, pag. 169, ad diploma Tbeodo-
runt Mirseus et Bollandistse, et ipse coniextus sic rici III, anno tertio regni ejus emissum. lnserta est
eniendandum monet. Proclivis autem error in scri- in Aclis episcoporum Cenomanensium, Mabill. Ana-
bendis nominibus Humbertus, seu Huntbertus, seu lec. pag. 274, nec uspiam alias apparet, unde aliqua
Chunebertus, cum saepius apud veteres vocali aspi- subit contra ejus sinceritatem suspicio. Cum taraen
ratse pramittatur littera c,ul notat Mabillomus, manifesta falsi indicia.non exhibeat, ipsam supposi-
Aimal. 1.1, pag. 421, dum hancipsam eraeiidaiionem titiis chartis annumerare fas non est. Certe pugnat
asscrit. cuin pluribus instrumeiitis quse inler eadem acta fe-
b Regni Childerici II annus xii concordat cum periuntur, sed ea plane commenlilia monsiravimus,
amioChristi 671. Bollandus, ad diem 1 Februar., in ac proinde nihil faciurit ad fidem chartse lnijus ele-
commeutario pravio Vitse sancti Sigiberti, et Hen- vandam. Annus quartus regni Theodorici III, inense
schenius, De tribus Dagobertis, lib. n, cap. 4, in Julio, concordat cum anno Christi 677, juxta no-
autographo munito ipsius Humberti sigillo, negant stram hujus regni annos computandi ralionera.
1199 SiECUL. VII ET VIII ECCLESIASTICA MONUMENTA. 1200
Burdega'ense, nobis teinporibiis vitac noslrse bencfi- A
' XX.
cium ad usufructuarium fecistis, ideo pro divino in- Epistola Vindicianl episcopi ad Joannem papam, in
tuitu complacuit ut vobis et Ecclesiacvestrse petitio- qua ejus rescriptum inserilur, quoconfirmantur pri-
nem uostrain, quod in ipsa villa e proprietale habere tilegia ecclesim sctnctmMarim Alrebalensis a Vin-
diciano conccssa » (ann. 680).
vel possidere noscimur, pro remedio animse noslra,
ct pro ipso usufructu concedere deberemus; quod Sancto et universalis Eclesiae provisori, beatis-
ita et per hanc epistolam nos fecisse constat, ea sci- simo Johanni, papse Romano, episcoporum episcopo,
licet ratione ut, dum advixerimus, el suprascripta Vindicianus servns servorum Dei minimus, in Christo
portione Ecclesiie vestrse et nostra, vel adjacentiis, Domino quicquid fclicius. Notum sit paternilaii ve-
earum, ad integrum possidere debeamus, ut neque a stra, seu omnibus sanctae Dei Ecclesiae prolibus, si
vobis, neque a successoribus vestris, quicumqlie de aliquid de rebus nostris, locis sanctorum vel in sub-
parte memoratae Ecclesisevestra, diebus vitre nostra slanlia pauperum conferimus, hoc nobis procul du-
niillani repetitionero aul inquisilionem exinde habcre bio in seternarn beaiitudinem retrlbui confldiinus.
non debeamus; forsitan, sicut supra scriplum est, Nos quidem de lanta roisericordia et pielaie Domii.i
hoc ad integrum ego vel conjux mea Deodala hoc confidenles, in conventu venerabilium episcoporum
possidere debeamus, siiniliter et vos, vel pars Eccle- B nostrorum, coram rege piissirao Theoderico, in gene-
siae veslrsc, post discessum titique noslrum, ipsam rali placiio, hanc epistolara roboravimus, robora-
portionem noslram propriam in vestra revocetis do- tamque in perpetuum fore optamus. Lcx priscornm
minatione; neque a nobis, neque ab beredibus seu quoque exposcil aucloritalem, ut quicumque volue-
proheredum nostrorum, nulloque tempore, alia con- ril de rebus suis propriis vendere, cedere, condo-
trariete aul repetitinne habere non pertemescatis, nare, suum strumenlum, secundum legem salicam,
forsitan perpetualiter, in Dei nomine, pro remedio liceniiam habeat illigare b. Quapropler noverint om-
animse noslroe,post nostrum discessnro, partibus Ec- nes fideles praesentes ac futuri, ponliiicali auctoritato
clesise vestrse proficiat in augmeiilum. Et [quod lieri hoc episcopale privilegium conslruclum a memoralo
non credimus] si quis, vos et successores vestri, aul rege Theoderico, ut inviolabiliter consefvetur, ab
nos vel heredes nostri, contra hanc epistolam ali- hodierno die et deinceps, per pontificalem auctori-
quid resultare aut refragare seu repetere conaverit, tatem omnes saeculares et judiciarias potestates ex-
quicumqU3 hoc facere prasumpserit, inferat pars cludiraus, oinnemque clamorem et omnera invasio-
pare, una cum sacratissimo fisco, auro lib. v, ar- nem ab ccclesia sanclse MariaeAtrebatensis civitatis.
gento pondera x; el prasens epislola lirma slabili- Sed ut liceat canonicis Deo inibi famulantibus ex hoc
tate perpelualiier in Dei nomine valeat perdurare, 'C et in reliquum tempus quiete vivere, ab omni mun-
cura slipulatione firma et subnexa. Facta epistola dano strepitu sequestramus. Si autera lalis e.viiterit
mensis Julii die u, anno nii rcgni domni noslri Theo- causa, ut successores noslri precaria vel beneficia
dorici regis. llunualdus subscripsi. DeoJata subscri- de rebus ad clericorum usum pertinenlibus patrare
psi. In Christi nomine Leodebertus subscripsi, In inaluerint, hoc interdicimus inierdictu etiam anathe-
Christi nomine Bosolenus, acsi peccalor episcopus, matis, et pontificali auctoritate slabilimus, ut ipsum
subscripsi. Jesus Chrisli humilis subscripsi. Neonns monasterium cum his villis Belrenio, Medonivilla,
Ghrisli humilis subscripsi. Probatus Chrisli humilis inter has duas villas mansos LX, culturas xi, eccle-
subscripsi. In Christi nomine Bertranus abbas sub- sias n, cum omni dote et omnibus appenJiciis, Aquis
scripsi. In Chrisli nomine Iggonardus subs. Eodinus in pago Airebatense, cum ecclesia et dote, seu om-
subs. Audobertus, jussus a domino meo llunualdo, nibus appendiciis, Friscini curte cum omnibus appen-
hanc epistolaiu scripsi el subscripsi. diciis, Balsala cum ecclesia et omnibus ejus appen-
diciis, Berleta cum omnibus appendiciis, Squavia
cum ecclesia et dole et oranibus ejus appendiciis,

1
D
a Inserta in Balderici Chronico Cameracensi, pag. qure nmnia sic pugnant ut nullo paclo possint con-
46; recusa in supplemento operum diplomaticorum ciliari; verum enimvero neque anno674,qui ex
Mirai, t. IV, p. 10. Falsum produnt noto chronolo scntenlia Chantereau Lefebvre septimus essel Theo-
gicae, quse pontilicatum Joauuis papae illigant cum doric'', neque anno 680, quera admitiit clarus virde
anno 7 regni Theodorici III, et cum tempore exau- Brequigny, nuilus exslabat papa Joannis nomine.
ctorationis Leodegarii, Augiisiodunensisepiscopi, ab Pratermittiraus quse ex formulis et subscriptionibus
Ebroino. Leodegarius fuil ab episcopalu dejeclus arguit Cointitis, Annal. t. III, pag. 820, pulidae fal-
anno 674; annns aulem 7 regni Theodorici III erat sitatis certa indicia.
annusChristi 680. Chantereau Lefcbvre.in manuscri- b Lege salica , Eccard. XLU; Feuerbach. XLVI;
pto De lege salica, quod exslat inler Codd. tiibl. re- Schilt. LXXX ; Herold. XLX; Emend. XLVIII,solem-
giae, de hac Vindiciani epistola, asserit, sed perpe- iiilates in mallo publico comitis, aut anle regem re-
ram meo judicid, Childeberlum necatum fuisse anno quirebantur cum quis de rebus suis alicui donatio-
C67, indictione 1;0, unde seplimus Tbeodorici annus nem facere iu animo haberet. De quo tamen reccs-
concqrdaret cum arino 674; quod, etsi vefum, nihil suin erat in IISII, iiam exsiant nonnullae donationes
imrautandum foret^opiriioni Brcquignianae.-Pontifi- per siroplices littcras faclse, ut probant formulse
catus Joarinis papseV iriilium sumpsit cifca aninim . Marculfi et aliorum quas singulalim indicare super-
Chrisli 685*aul 686, et Joannes lV.anno'642 obieral; vacaneum foret.
1201 DONATIONESAC TESTAMENTA EPISC, ABB., ETC. 12(12
Ors cum omnibus agpendiciis, Saulscido cum suis ,\ subscripsi. Ego Thomas episcopus subscripsi. Ego
appendiciis, Radoiiivillacum molendino uno snper Felix episcopus subscripsi. Ego Audoiuus archiepi-
Crientonis fluviolura, aliud molendinum in dominica scopus subscripsi. Ego Aus tregisilus episeopus sub-
curte, Maraculo cura integriiate, ecclesia cum dote, scripsi. Ego Ravengarius episcopus subscripsi. Ego
decimaneula in Rodulli curte, similiter in Unziaco, Silvinus episcopus subscripsi. Ego Leodegarius, ab
ex hodierno die et in rcliquum tempus sil m pole- impio judice Ebroino calhedra Augustidunense de-
state canonicorura in ipso. monaslerio Deo servien- pos.tus, scripsi et subscripsi. Data octavo Idus Maii,
tium. Nec aliquis pr.isumat ex his qusc diximus, quse anno septimo regni domini nostri Theoderici regis,
memoratus inclytus rex de rebus propriis et de aliis. iiidictionc ij. Ego Vindicianus episcopus, jussu do-
per regale pracceptum eiJem loco delegavit ad opus mini Tbeoderici regis, et rogalu Johannis sumrai
clericorum, inferre aliquam molestiam, sedliceat cis pontilicis, scripsi et subscripsi.
quiete oinnia possidere, quo valeant liberius pro
XXI.
pace sanctse Dei Ecclesite, el vita regis et conjugis
ac fitiorum, ac statu regni, Domini clemenliara ex- Charta qna Nizeiius el Erminlrudis, conjux ejtis, nio-
ornre. Si quis vero observator hujus priv legii a nobis _ nasteiio Moisiacensiplurima jure vendilionis ir.idil
b (ann. 680).
eJiti exiiterit, accipiat mercedera a Domino, et be- B N
nedictionem a vobis et ab omnibus nobis in prasenti Venerabili in Christo Patri et doraino apostolico
vita, et in futura vitam selernam, amen. Qui vrro Leotadio abbati, vel oinni congregMioni raonaslerii
nostra auctoritalis parvipenderint, et hanc pontifi- Moisiacensis quod infra pago Calurcino in honore
calem auctoritatem manu noslra roboratam infrin- sancti Petri conslructum esse videtur. Ego eniin Ni-
gere voluerint, inde dirigimus ad vesiram clementiam, zezius et uxor mea Ermintrudis, dum reatum c. n-
ut quod a nobis roboratum est stabile permktatis scientise noslra agnoviraus, oportet nobis ut duui
non solum a vobis, sed ab omnibus nostris episcopis Deus in nostra volunlaie posuil, secundum evange-
qni sunt erga vos. Deus omnipotens, qui cathcdra licam lectionem, rerum dtspensationem, exinde per
unitalis doctrinam posuit veriiatis, faciat vos menio- Dei introitum faceremus, et ut ad nos fiat Dominus
rem intellecioremque sui, placeatque vobis propter sicut in suo dignatus est Evangelio dicere .: Vade,
eum, in orationibus vestris meminisse etiam mei". vende omnia qum kabes, et da pauperibus, et hubebis
Vindiciano cum coepiscopis degentibus Galliarum thesaurum in cmlo; et veni, et sequere me. Et idco
linibus fraternam visitalionem et paternam benedi- nos hanc ad vcram vocem vobis supradictis servis
ctionem. AuJite sententiara quara dico. Si quis de f- Dei, vel ad omnem congregalionem quse in ipso mo-
successoribus vestris, vel coraes, seu cupidilas judi- nasterio superius nominato constructum esse vide •
cum aut ulla opposita persona, hanc donationem vel tur, dono ego in pago Tolosano villas nuncupalas
confirmationem quam pro Dei intuitu et amore di- Calmeabilidem, Barolingus, Vivaderemus, Sambi-
vino fieri vel firinare decrevislis, rainuere aut a loco liauo, ciim omni integritale, per terriiinos ac loca a
distrahere maluerit, aposlolica sententia damnamus, nobis designata; et in alio loco, infra ipso pago,
et per pontificalem auctoritalem a liminibus sanclse alias villas noslras Aufiniano, curtes nostras indu-
Dei Ecclesise sequesframus, et a ccetu supernorum minicatas, cum ecclesiis aut solariis, et viveriis, et
segregamus, et a regno Dei excludimus; sancti Pari fructuario, piscatoriis, molendinis simul cum appen-
Christi janitoris atque clavigeri cseleslis regni inter- diciis suis, Besingus, Scoternam villam et Orfollin-
dictu interdicimus; et cum Juda traditore Domini gus, villa seu Gannicolas villare, cum ecclesia sancti
nostri Jesu Chrisli sorle permiltimus ut in die jttJicii Medardi, qusc est infra ipso termino, cum bmni in-
cum diabolo el ministiis ejus luctu quatiente iuferno tegritate et soliditate, cum servis et colonis el menle
pertruantur sine gaudio. Amen. libertorum, una per terrainos et loca a nobis desi-
Ego Johannes papa hoc privilegium a mea parvi- gnata : id est, de fluvio Garuranae per Mamare gur-
tate ediiura firmavi ac roboravi. Ego Marinus, vica- D gite; inde per modia villa Salis, cum ecclesia sancti
rius sedis apostolicse, firmavi ac roboravi. Ego An- Saturnini, quam, dato pretio nostro, dc Guirardo
dreas episcopus subscripsi. Ego Bonibertus episcopus quondam visi surtius comparasse; inde pcr favuni
subscripsi. Ego Laurentius episcopus subscripsi. Ego quondam Perucia per. fontem iu conasticis, qnae est
Pedelbrandus episcopus subscripsi. Ego Naulor epi- in media agra; atque inde pervenit usque Nava-
scopus subscripsi. Ego Hilarius episcopus subscripsi. liense, seu in montem Berelonii quondam usque in
Ego Constantius episcopus.subscripsi. Ego Marlinus Stirpiniago, et vallum Euvaldi usque in roedia Sal-
episcopus subscripsi. Ego Cbrislophorus episcopus dimia; inde per Livigone usque in suoradicto fluvio
a Uic Chronicon habet at ille, tum Moisiacensium,Nov. Gall.Clirist. t. I, col. 159 :
qux voces. nulluro
sensum praebent. diversus sane a Leotadioqui Ausciencis episcopus
b Chartam hanc vulgavit Mabillonius, Ann. exslilit sub initio sseculi viu. De his videsis Mabillo-
1.1,
pag, C86, erutam ex archivo Moisiacensis raonasterii, niura, Ann. t. L pag. 358, et Cointium, Ann. t. IV,
De illius sincerilate nulla videlur dubitandi ratio. pag. 252. Exstat charta eadem in Ms. regio, si-
Leoladius, qui dicitur- abbas Moisiacensis, mense gnaio 4491, sscc. xv exarato, sed ita inaccurate, ut
Maio, anno 7 regni TJieodoriei III, id est, anno Chri- inde varias lecliones excerpere operse pretium non
sti 680, his temporibus vixit, juxla catalogura abba- sit. De quo ipse, inspecto Codice, cerlior factus Sura.
 1205 S.dSCUL.VII ET VIII ECCLESIASTICA MONUMENTA. 1204
Garuiuusc; et m alio loco, infra ipso pago Tolosano, A Gundoberto, S. Sicando, S. Almare, S. Sicarubia,
alias villas nostras his nominibus nuncupatas, Lam- S. Autrico, S. Dacoleno, S. Bertinaro, S. Frotico,
pidiago cum ecclesia sancti Martini, Vulpiliaco, S. Gunlario, S. Bertallo, S. Belboni. Actum Moys.
Speutingus, Prareti, mutationes ecclesiaecum villare siaco monasleria publice.
sancta Gerama, villa Sarpanas cum ecclesia sancti
XXII.
Germani, villa Gainago, villa Novolio cum ecclesia
sancli Medardi; has villas superius nominatas curo Donaio ab Aloino facta monasterio Sangatlensi
a (ann. 680).
ecclesiis el omnibus villaribus et adjacentiis earum,
per terminos a nobis designatos, qui sunt, per me- In Dei nomine bonae pacis. Placuit, atque conve-
dium Garona, deinde in media agra, deinde usque nit, atque adcrevit mihi voluntas, ut terram juris
in Larona, inde per paludem Novoliensem usque in mei facerem donationem ad honorem sancti Gallonis
suprascripta Garona. Et in alio loco, in pago Agin- et sancti Desiterii, in loco nuncupato, qui dicitur
nensi, villa nostra Viriacarias, cum omni integri- nomine villa Athorinsvyanic hobas tres, et in Gund-
tate, una per terminos subter per illo porto et ter- lihespuria hobas im. Quod et feci, quod ila et feei
mino Vasalonis; de alio vero latere termino Bor- terram donationis ego Aloinus, et per hanc chartu-
douse villa; deinde per rivum Oppinione usque in B lam donationis, qusc ad diem prasentem firraa per-
media Garona ; et in pago Elisano, alias villas nos- maneat. Si quis vero, quod fieri non credo, si ego
tras, Giuvigus, Sauviago, cum omni integrilate, sicut ipse, aul ullus de heredibus meis contra hancdona-
a nobis per terrainos anliquos possidere videtur. tionem venire aut agere conaverit, in primis Dei
Relinquimus quoque propriis hereJibus nostris, in iram incurrat, et communi corpore vel sacerdotio
Faldidio villas nostras; in pago Tolosano, Modor- extraneus sit, et cum fisco auri libras n, argenti ui
ciago, Altomonte, Basille; et in pago Aginnensi componat, et quod petit vendicare non valeat, sed
Pompeiago ; et in pago Elisano Malaroufa ; has quo-r praeseiis hsec donatio omni tempore firma permaneat
que villas superius nominalas, excepto illas quas in cum stipulatione subnexa. Actum in monasterio
Faldidio dimittimus. Alias vero omnes quas hic in- sancli Gallonis. Signum Aloini, qui hanc donationem
seruimus, cura omni integritate et soliditate, curtis, fieri rogavit. Sig. Stephani. Sig. Jactati. Sig. Petri.
ecclesiis, aedificiis, domibus, mancipiis, colonis ibi- Sig. Wnalaonis. Sig. Landelhelmi. Sig. Valoli. No-
dem commorantibus, et merita libertorum et colo- tavi quod feci in roense Julio, xim calend. Augustas.
norum utriusque sexu=, cum terris cultis et incultis, Ego Pelrus scripsi et subscripsi suo Theodorico
vineis, pralis, silvis, pascuis, aquis aquarumque de- regcb.
cursibus, cum omni jure et adjacentiis earum, qure- C XXIII.
situm et inquirendum, per hanc epistolam venditio- Charta qua Arediusseu Petruinus, Vasionensis episco-
nis bscc vobis trado, transfero atque transfundo ad pus, Graselleiisi monnsierio dona a se vel ab aliis
collata confirmat,el prkilegia concedilc (ann.683).
possidenrlum. Et accepimus a vobis pretium, et no-
bis bene complacuit, hoc est, solidos auri purisshni In nomine DominiJesu Christi, domnis venera-
septingentos, et pallios iv, Valentes solidos ducen- bilibus atque dilectissimis, et sanctis fratribus noslris
tos. Hakcvero pretia a nobis suscepla animsenostrse comprovincialibus, sanclarum ecclesiarum Domino
reraedio in alimonia pauperura ibidem Deo servien- dispensante rectoribus, Aredius sive Petruinus, sedis
tium expensamus, Omnia vero hsec superius norai- ecclesiaeVasensis civitatis, ac si indignus, Domino
nata-in inanus vestras tradimus et successorum ve- dispensanle, pontifexi Tunc nos boni aliquid spiri-
strorum, ut possidealis, et quidquid exinde facere . talis fabricse inchoari confidimus, cum pro servorum
volueritis, libero omnibus perfruatis arbitrio, stipu- Dei necessitatibus una cum nostrnrum consilio spi-
ialione subnixa. Facla carta venditionis ista mense ritualia adlnbenius, pertractantes quorum oportuni-
Maio, anno vij regni domini noslri Theodorici regis. tatibus qualiter communi voluntate utrorumque raer-
Nizezius peccator et Efmintrudis hanc epistolam D ] ces accrescat, ut et illis a riobis auxilium, et nos per
venditionis recognovimus et subsignavimus. Signum eorum inteiventum, Domini mereamur suflragiura,

a Hoc instruraentum, quod ex Traditionibus mo-
nasterii sancti Galli, pag. 2, recudo, jara ediderant
Vadianus, ap. Goldast., Script. rer. Ataraan. t. III,
pag. 37; Lunig. Spicil. ec«l. part, III, pag. 190;
Neugart. quoque, Cod. Alera. dipl. t. 1, pag. 6, sed
non integrum.
b Annum 680 ex conjeclura scripsi; cod. sancti
Galli indicat in margine 69;), circiter.
*« Hanc vulgavit Mabillonius,Annal. 1.1, pag. 098,
ad fidem exempli quod a Lud, Ant. Ruli acceperat.
Iterum edidit Boyerus, in Historia ecclesise Vasio-
nensis, probat. pag. 7,coliatam cura originali a
priore sancti Andrese.Mabilloniilectionem sequimur,
inter uncos ascriptis discrepantiis ex Boyeri Edilione
dcpromptis, Aredius seu Petruiniis idem videlur qui,
sub Clodoveo II, Cahilonensi concilio subscripsit no-
mine Pelronii, circa annum 650, teste Nova Gall.
Cbrisli, t. I, col. 923, et Hist. eccl. VasionJ pag. 67.
Auctores NovseGall. Cbrist, 1.1, pag. 920, asserunt
nulla hujus monasterii supcresse vesiigia. Boyerus
vero, pag. 66, docet stare adbuc salvam suotempore,
anno 1731, veteris ecclesiaepartem, in qiia venuste
ornata, diebus Dominicis, juvenum congregatio piis
exerciliis vacabat; csetera ;edilicia,a barbaris aut
hsereticis eversa, nihil prater rudera exhibere. Ma-
billonius, Annal. t. I, pag. 572, notat hoc monaste-
rium a Petro, Massiliensi antistiie, anno 1059, sub-
jectum fuisse Massiliensi sancti Victoris abbatise,
ciijus cella fuit, et adhuc reraanel stib titulo saacti
Pelri ac sancti Vicloris de Grasello,
1205 DONATIONESAC TESTAMENTA EPISC, ABB., ETC 12011
quia eo modo sCrvorum Dei monachorum culminis A sumpsenmt principium, et phirirai ab ipsa seda
fasligia alta proceritate aUolluiitur, cum supra soli- apostoloruro quod devotionis obtentum [Boyer.,
dam petram fondamenla a lidetibus jacitiniur. Ideo- obteniu ] adepti noscuntur. IJeoque nec nos contra-
que monasterium aliquod in suburbano civitatis, in ria duximus, utin urbe nostra, concredimus Domino
loco cujus vocabulum Grasello [1'oyer., Grassello], gubcrnante omniiini similia aplasse, quatenus juxla
quod nos in honone sancti Victoris et sancli Petri aposloli vocem, Dci siraus [Boyer., srimus] adjutores,
vel reiiquorum domnorum sanctonim ecctesiarum probabiliter agricultores, vel adjulores efficimur, si
visi sumus construxisse, placuit nobis ut sub inslituta cum Pelro apostolo sanclis ovibus pascua prapara-
sanctorum Patrum ipsiim monasterium firniatum mus, unde ipsi servi Dei deleclenlur, tam pro nosiris
esse debeielur, ubi venerabilis vir Fredegbisolus facinoribus, quam pro totius urbis liujus, vel pro
abbas et congregalio monaehorum, auspice Do- regni Francorum stabilitalem [Boyer., slabilitate],
mino, in suprascriplo monasterio debeanl deser>ire, attentius Domini misericordiam deprecari. Igitnr ego
ut secundura normam venerabilis viri sancti Patris Aredius seu Pelruinus, Vasensis urbis ecclesiaecathe
Benedicti abbatis, vei sancti Macarii, seu sancli dra pontifex prorogatus, cum veslra, ut, decel, con-
Columbani, degere vel babitare deberenl, quatenus nibentia [Boyer., connivenlia] vel sancla fraternitate
el ipsi tramitem sanciorum Palrum tenenles, vel B devotus, ex nostra indulgentia tale eis ad prasens
inslituta primilivseEcclesire,sicut lamen apostolorum credimuslibertalisprivilegiiim, ul; Domino adjuvanle,
Acla testanlur, quorum erat cor el anima ima in ipsa congregalio, vel eorum posteritas in hac sancta
Domino, nec aliquid se propriuin habere dicebant, congregatione perdurantes, vel ad ccelestero palriani
sed eranl illis omnia coinniuiiia, et quidquid habere coiilemplandura fesliriantes, quod a nobis prsesenli
poterant, vendllis omnibus et distractis, ponentes tempore cura vestra consentiente fraternitale conce-
precia eorum ante peJes apostolorum: erantque eis, ditur, vel vestris sanctis manibus roboratur, succes-
sicut jam diximus, oninia communia. Et alibi Do- soribus nostris inviolabiliter quod sanximus perpe-
minus regnum coelorum vilamquepromisitseterham, tuis temporibus debeat observari, ul cetera mona-
quos in Evangelio beatos pauperes appellat, quibus sieria, ut superius prafali sumus, hoc beneficium
et convenienter canietur : Gloria in excelsis Deo, el privilegii accipientia.possinl sub omni quiete absque
in terra pax hominibusbonmvoluntalis.Et quia pai va, perturbalione, vel infestatione pontificura vel eccle-
ut diximus, in suburbano civitatis,raonasterii dorani sisc actorura, seu ab inpelii \Boyer., irapelu] secula-
Victoris et domni Petri, quaesub ipsa urbe esse di- riura , remota sancta congregalione, perfrui sub
gnosciiur; ideoque ad ipsius adjutorium annecti C quiete; sic lamen et prasens, nam indulgentia nos
nobis placuit ut quidquid per epislolas, tam per ces- et ipsos noscilur inchoatur, ita devotione, vel con-
siones quam perqualiacumque inslruraenla caftarum, gregatione causa humiliter nostra posteritaie man-
domnus Aredius sive Petruinus pontifex urbis Vascn- damus, ut si episcopus cujus curam pasloralem com-
sium [Boyer., Vasiensium], vel avia sua domna Gre- petit ovium habendarum suscipere, ad ipsura mona-
goria episcopia a, ad ipsum locum vel suprascriptos sterium, ut pastorera decet, visitandi vel consolandi
monachos quos ibidem Deus evocari jusserit, secun- gratia, adveneril, ita ul inspecto ovium pio congre-
dura ejus voluntatem proiiciat in augmenlum, ul el gationis affeclu vel scdificalionis sludio, ul decet,
ipsi de conservaUone regulae seu traditione orllio- recla nionasleria adeat, el, cum sancta mysteria ce-
doxorura Palrum, pleniusapud Deum valeanl veniara lebraverit, beuediclione tradiia cum alacritate rece-
adipisci; et nos, ul diximus, per eorum inlercessio- dat; nullam ex debito munere qusesjtam ibi faciat,
nes mereamur absolvi a uostrorum vinculis pecca- neque aliquas redibitionespristinas.quasconsuetudo
torum; nec lali illis beneficio a nobis prasiito cre- velusta oflerendo injunxerat; nisi quod voluntarie pro
dimus quorumdam fratrum Galliarum coepiscoporum Dei timore offerre decreverint; non exdebito pastos,
in hac parte voluntatibus conlraire [Boyer., esse neque ab episcoi is.neque archidiaconis, neque a qui-
contrarios], qtiorum jam raaxima ex parte auctori- D buslibetexacloribushujusecclesiaeabipsisrequiralur,
tate fulcimur, dum siiuilia sunt moiiasteriorum plu- nullave redibilio quxquae anliqua consuetudiniscausa
rimoriim prastita benelicia, et innumerabilia privi- fuissel judicata. Et pro mercede augmentove in to-
legiorum, quod longum est recensere per ordinein. lum devenire expecto, sicut a nobis cum omni pie-
Taraen olim anleriores noslri a Lerinensi monasteria late relaxari dinoscitur, ila et successores noslri pro
[Boyer., Lirinensi monastcrio], vel Agaunensium, ct corum [£oi/er.,.proeerum] mercedis augraento gra-
sancli Marcelli marlyris ecclesise Cabilonensium, nec luiio animo pro seterna retributione concedaiur. Et
non et Lugdunensium et Viennensiura,seu elomnium cum necessitas poposcerit, si abbas de hoc sseculo
Galliacum,quse monaslerio privilegiorura construcli conimigravei it, non aliunde, sed, sicut decet et
a Episcopise,seu episcopae aut episcopissse.dice- accessum, conjVigemlanquam sororeni habere. Pe
bantur feminsequse,cuni uxores episcoporum fuissent. secessu episcopinein monaslerium, nisi voluntario,
antequam episcopales infulas essenl asseculi, viris nulla est raentio iu conciliis. Id tanlummodo requi-
ipsarum ad episcopatum eveclis, in monasteriis vitarn rebatur ut conjugatus ad ordines sacros non promo-
agebant. Non item erat ex concilio Turonensi anni verelur nisi consentienle uxore, quod probaV conci-
567, cujus canon xn jusserat tantum, episcopo qui lium Aga'hense anni 506.
conjugem sibi sociavcrat ante suum ad sacerdotiuin
 1207 S/ECUL. VII ET VIII ECCLESIASTICAMONUMENTA. 1208
dignitas velorJo eis poposcerit, ut ibidem in ipsoi A sionibus ipsius monasterii, vel quseque sub ejus jure
consortio inlra monaslerium babuerint, de ipsa con- esse noscnntur, vel quidquid per epistolas noslras,
gregatione, ut optime ac perfecte regula instmcta i sicut superius diximus, ei monasterio coiicessimus,
et Dei timore fundata tenealur. Absque ullo praemioi non episcopus, non archidiaconus, non vicedominus,
abbas in ipso roonaslerio eligatur; ila tamen electioi non quicumque de actoribus hujus ecclesise nullas
ab omni congregalione agatur, ut ne quaecttmque i paratas, neque mansiones, neque alias redibiliones,
pars inferior, sed quero ordo perfectorum elegerint,, neque possessioues quae,sicut jam diximus,huic mo-
ille, Doraino dispensante, sine rixa, a ponlifice civi- nasterio fuerint tam a nobis hujus ecclesise rebus
talis hujus inslituatur. Nam absit ut percurrentei indullse, quara quse a bonis religiosis hominibusfue-
pramio, aut congregatione insidiante, vel aliorumi rint inantea, Deo adjuvante, collatse, nullus requirere
qualibet contrarietate oppugnante, alius desuper aut exigere vel aliquid, instigante episcopo maligno,
veniens inordinate instituatur, nisi, sicut diximus, per fortiam ac prasumptionem auferre, vel audeat
per c-lectionemde ipsa congregatione, quem perfecta abstrahere, sed sub omni quiete ipsis servis Dei
insiudiodivi o tota congregatio sibi providerit se- liceat sub eorum regulae auctoritate [Boyer., auste-
. niorem. Sic tamen cum consilio et voluntate ipsius rilate] degere et habitare. Hoc igilur eis indultura
urhis ponlificis, non per timorem, sed cum omni B ] privilegium quod jam a multorum monaslerio Gal-
hurailitate petita, et cum ipsius benediclione quero- liarum diximus exemplum, mandamus, alque hoc
cumque elegerinl arripiant [Boyer., arripiat] digni- teslamentum posteriiati nostra per omnipotentein
tatem. Ilemque, sic enim assolet pcr lempora suc- Deum conjurare praesumimus, per omnia manere
cedenlia si monachi qui subesse debent, habendse inconvulsa, cum omni connibentia [ Boyer., conni-
sacro congregationis ordine neglegentes stelerint, in vcnlia] fratruro noslrorum indtiltum esse prospexe-
suaglorianteslibertale, tunc ponlifex istius civitalis, rinl, quorum connibenli [Boyer., connivenli] consi-
cbnjungens sibi sacerdotes vel abbates qui ejusdera lio, ad prasens cernilur iiistitutura roboralum niani-
regulaetramitem tenere videntur, eos paterno affectu, bus el consensionibus, quod nos pleiiissimavoluntale
cum spiritualihus sibi adhibilis, juxta Evangelium, edidimus et consciipsimus/subtusperordinemvaleat
duobus aut tribus, aul, si necesse est, amplius, in ipso esse confirroatuin. El tamen neminera vestrum cre-
monaslerio ad conciliabulum debeat advocare, et dimus adesse per tempcra successorem, qui hanc
juxta eorum regulam vel consuetudinem, ad eorum prsesentera inslitulionem debeat convellere. Quod sl
ordinem corrigerevel reduceredignelur,utnoiiliceat, quis, caliiditale aliqua vel cupidilate injuncta, quid-
quod absit, per timorem vel desidiam.quod sancti p( quam de prohibiiis prasumpserit altemplare, ve.
patres instituerunt per longitudinem temporum im- contra superiora decreta per terapora succedenlia
mutare. Cum ecclesiarum tabulas nccessarium fuerit quoquo modo venire, primo quidem a communione
benedicere, aut fortasse chrisma aut sacro bapti- sanclse Ecclesisein hac parte et portione omniura
smate expetere, sine prsemio a pontifice bujus eccle- Christianorura divisus, ullione Dei oranipotentis fe-
siaesibi debeant accipere; nihilque ipse pontifex, riatur, et hic el in futuro excoramunicalus appareat,
neque ullius prarogativae [Bot/er.,prerogaliva] po- et illius adjutorio qui Iigandi solvendique potestatera
testatis usurpans, de rebus monasterii, nec de san- in ccelo el in terra accepil a Doniino, dejectus sil et
clis altaribus, non de ornamentis ecclesice,neque alienalus; portio etiam illiproditorisJudseScariolliis
de vasis, nec de sacris volurainibus, nec quidquam [Boyer., lscariolis] qui Dominum IradiJit, ultionis
majus vel exiguura temerarius prafato monasterio vindicta adhibealur, el cum Dathan et Abiron vivus
audeat auferre. Et cum aliquem ad gradum eccle- in infernum descendat, atque oninium sanctonmi
siasticum ipse abbas voluerit permitiere, cum omni consorlio separatus, numquam de suis facultaiibus
humililate poutifici hujus urhis suggerat; et ipse, sive proprietatibus pro ammsesuseremedioinlelligat
sicut decet pastorem, gratis et absque munere tri- aliquid facere, qui a nobis indultum beneficium ser-
buat; et ante tribunal Christi ipsum ponlilicem con- p[ vis Dei voluit convellere vel irrumpere; sed in om-
juramus atque precamur, coram Deo et angelisejus, nibus, Deo auxiliante, quseque a nobis pro ipsorum
ubi dignitatis ordo prastat, et eorum petitio juxta servorum Dei compendio digesta vel collata suni,
vitse meritum esse videtur, contrarius ipsis esse non per prasenli [loyer., prasentem], deterriiis adver-
dignelur. Unde qusesumuset contestamur, atque per sariis, paginula [Boyer., paginulam] firma et in om-
caritatis indulgentiam interdicimus omnino episcopis, nibus connexa .alque inviolata in perpetuo, Deo
tam successoribus noslris quara et vicinis vel procul auxiliante, permaneant, quo potius hoc privilegiura
pradicto monasterio constituiis, nihil contra tenoreni possit convalere, nec instigante malorum hominum
praseniis decreti cujusque congregalionis aliqua facto,in alium [i!oyer.,aliud]posseirrumpere,manus
postulatione inducii, quicquam attemptare, vel pro- noslra subscriptionibus decrevimus affirmare, et
hibita contingere; non in his rebus, quas supefius omnium fratrum " provincialiumque nostrorum, quod
nomiuavimus, vel in ordinandis personis vel posses- plenissima volunlate valeat obtinere, eorum raanibus
* Prpvincialium nomine hic videntur intelligendi sseculo vu suberat Arelatensi melropoli. Wolbertus,
Arelatensis provinciacantistites; ecclesia eniin Va- qtii pritnus subscribit charlse quam expendimus, ipse
sioncnsis, quse modo Aveuioiiensi Ecclesise subest, cst Arclatensis pracsul.Cui sedi unusquisque ex aliis
 1209 DONATIONESAC TESTAMENTA EPISC, ABB., ETC 1210
petimus roborandum, stipulalione pro omni firmilalei A suis locis venerabilibusin alimoniis pauperum cuie-
subnixa. Factum privilegium Kal. Febroarias, annoi tur [Gatl. Chr., curel] irapendere, quatinus ffagili-
decimo regni domini noslri Theoderici [Boyer.,, talem nalure omnes generaliter patiantur [Galt.
Theodorici] regis. Chr„ patiamur], priusquam subitanea [Gall. Cl*\,
In Christi nomine Petruinus sive Aredius, ac sil subitam et] transpositio eveniat. Oportet pro salute
peccator, episcopus, hoc privilegium a me faclumet; anime vigilare, ut non inveniat quemquam impara-
refirmatura relegi, et promplissiina voluntate sub- tu'i', sicul Dorainusin Evahgetio ait: Qui dal parum,
scripsi. In Christi nomine Wolbertus, ac si peccator, comparat sibi regnum, et sine line mansuram glo-
qui rogatus a domuo Aredioepiscopo hoc privilegium, riam. Igitur ego, in Dei nomine, Amalfridus, illuster
salva canonica institutione, subscripsi. In Christi vir, iuspiranle divina potentia, atque pro remedio
liomine Aghiacusepiscopus, rogaius a domno Aredio anime mee deputavi et concessi atque delegavi per
episcopo, hoc privilegium institulionis subscripsi. lianc paginam donationis, ad monasterium Sildiu
In Dei noraine Ambrosius episcopus, rogatus a [Galt. Chr., Silhiu], quod est in honore sancli Petri
domno Aredio episcopo, hoc privilegiom, salva ca- et sancti Pauli vel sancli Martini seu et ceterorum
nonica institulione, subsc. Gratia Dei Fredicus, ac sanctorum constructus [Gall. Chr., constructum],
si peccator, episcopus, hoc privilegium institutionis1B vel ubi venerabilis vir Bertinus abba preesse vide-
subsc. In Christi nomine Godeberlus [Boyer., Godel- lur, una cum volunlate vel convenientia [Gall.
berlus], ac si peccator, episcopus, rogatus a domno Chr., convenientis] filie mee Auriane b que iliidem
Aredio episcopo,j'uxla quod domnis episcopis placuit rectrix esse videtur : hoc est monasterium nostrum
rectius, subsc. In Christi nomioe Leodegarius, ac si cujus vocabulum est Hunulfocurtis, in pago Kam-
peccalor, episcopus, rogatus a domno Aredio episco- brincense, super fluvio Scald [Gall. Chr., Scalc],
po, hoc privilegium inslitutionum subsc. In Dei quem ego in proprietate nostra, in honore sancte
nomine Pascasius [Boyer., Paschasius] episcopus, Marie, vel sanctiPetri seu Martini seu sancte Polline
rogatus a domno Aredio episcopo, boc privilegium, [Gall. Chr., PoIsensDjubi ipsa preciosa gemma re-
salva canonica institutione subsc, Rusticus, gratia quiescit in corpore, ita ut mihi complacuil, in tali
Dei, ac si indignus peccator, episcopus, rogalus a ratione, utad ipsum monasterium Sildiu [Gall. CAf.,
domno Aredio episcopo, hoc privilegium, salva ca- Sitbiu], ad opus sancti Petri, jam dictum monaste-
nonica institutione, subsc. In Christi nomine Ago riuro cum omni integritate vel soliditate sna in se
abbas, rogatus a domno roeo Aredio episcopo, hoc aspicientem vel pertinentem, ibidem delegare debe-
privilegium subsc. In Dei nomine Pascasius [Boyer., remus Wall. Chr., debemusj, quod ita el feciraus,
Paschasius] presbyter, rogatus a domno roeo Aredio C ( lam de alode parentura raeorum, quam et de com-
episcopo, hoc privilegium subsc. In Christi noraine paraio, seu et de quolibet adtraclo undecumque
Delphinus abbas, jubente dorono Aredio episcopo, ipsum monasterium dotalum esse videlur, tani de
hoc privilegiuin subsc. In Dei nomine Mauronlus parte nostra quara [Gall. Chr., opiura] el de alio-
archidiaconus, jubente domno Aredio episcopo, hoc rum collata bonorum hominura, vel undecumque
priviiegium subsc. In Dei nomine Genno diaconus, roanu vestila habuimus, el [Gatl. Chr.., ut] nostre
rogatus a domno Aredio episcopo, hoc privilegiura fuit possessionis, justitia, una cum tcrris, mansis,
subsc. casliciisihidem aspicientibus, vel superpositis domi-
XXIV. bus, edificiis, accolabus, mancipiis, campis, silvis,
Charla qua Amulfridus Sithiensi monasterio concedit pratis, pascuis, farinariis, aquis aquarumve decur-
monasterium Hunulfocurlis a («»»>685). sibus, peculiis, presidiis, mobihbus et inmobilibus,
Quantum inlellectus sensus humani polest men- adjacentiis, appenditiis, omnia et ex [Gall. Chr.,
tis sagacitate pensare, atque sedula indagalione in] amnibus rem inexquisilatn [Gall. Chr., iu exqui-
perpendere, nihil amplius valet in hujus seculi luce silam] ad integrum, et sicul nobis convenit, quara-
de gaudio fugitivo lucrare, quam quod de rebus J) ] diu in hoc scculo advixero, ipsum monaslerium
subscribentibus prafuerit conjicere arduum foret, ut de Witle, archivo sancti Bertini prafectus, et in
fatentur auctores Novae Galliae Christianse, t. I, chartophylacio nostro deposuit. Varias lecliones ad-
col. 543, quia rautili sunt indices episcoporum pro- diraus inler uucos ex Gallia Christ. exscriplas. Hanc
vinciaeArelatensisseptimo saeculo.Suas vero singulis chartam confirmavit Theodoricus III diploraate quod
sedes sic assignat Boyerus, ubi Supra, ex conjecturis. infra proferemus, pag. 202; charhe veroet diploma-
EcclesiseAvenionensi praerat Aghiacus, Carpento- lis meminit J. lperius in Cbronico, apud Marlen.
ractensi Arabrosius, Arausiacensi Fredicus, Tricasti- Thes. anecd. t. III, pag. 471. Cf. chartularii Edilio-
nensi Godebertus, Vendascensi Leodegarius, Cabal- nem a claro viro Guerard vulgalam anno 1841,
licensi Pascasius, Rusticus denique Vivariensi. pag. 29.
a Hujus chartaefragmenta vulgaverat Mabillonius, b Aurianam fuisse Hunulfocurtensis monasterii
De re diplom. pag. 607, ex Folquini chartulario; ad primara abhatissain ex hac charta liquet; et idem
fidemMabilloniirecusa sunt in Suppl. ad opera dipl. testatur Baldricus, in Chronico Cameracensi, lib. n,
Miraei, t. II, pag. 927, et in Coll. script. rer. Franc. cap.10. Malbranq.De Morinis,lib. ni, cao.44, elCar
t. IV, pag. 665, in notis; auctores NovseGall.Christ., pentarius, Histor. Camerac. 1.1, pag. 506, pramittunt
t. III, inslr. col. 26, chartam integram ediderunl ex Austrebertam ; sed id refellit Mabillonius, Acla SS.
schedis Ilunulfocurlis. Nos eamdem exhibemus, Ord. S. Bened. saec. m, pag, 22, in ob.seryalionibus
quam ex Folquini cbartulario deprompsil domnus ad Vilam sauclse Austreberlae.
 1*1r SJECUL. VII ET VIII ECGLESIASTICAMONUMENTA. 1212
pro precaria sancii Pelri vel vestra, usitare A coactus exsolvat; et insuper, quanlum ipse monaste-.
vel doniinare seu emeliorare debeanms, el post. rius [/,'«//., C/ir., monasterium] lunc temporis eme-
meum obitum atque de hac luce discessum, memo- lioratus valuerit, vel duplam pecuniam coactus
rata filia mea Auriana in ipso monasterioi [Gall. CIIK, conventui] exsolvat, et quod repetit
[ Gctll. Chr., ipsum monaslerium ] degere vel re- non evindicet. Sed hoc testamentum isto omnique
gere debeat, et post suum obitum,, ipsum monasle- teinpore firmura permaueat, cum stipulatione sub-
rium superius nominatum Hunulfocurtis, ad inte- nixa. Actum in Yermandis b, quod fecit mensis,
grum aspectus vel subj'ectus omni tempore ad Sitdiu Februarius dies viij'; in anno c xij° regni domni no-
[Gall. Chr., Silhiu] monasterio debeal esse, el quem stri Theuderici [Gall. Chr., Frederici] gloriosissimi
ipse abbas qui tunc temporis adesl, vel fratres de regis. Anialfridus hoc testamenlum a me faclum
ipso monasterio Sildiu [C.att. Chr.., Sithiu] ibidera relegi et ^. Ego Auriana abbatissa consentiens.
consis-tenles, complacet, qualem prepositum ad ip- f Signum Adalfridi. Wulfahaldus. Niuacio. An-
sum raonasterium nostrura constiluere voluerint, ganberlus. Hildramnus, Erchanfridus. Siginus..
potestatem in omnibus haberemereantur, et suppli- Waraulfus diaconus. Blitmarus. Crasmarus. Dudan.
camus ipsos fratres et reclores ipsius monasterii, Bruno. Ermenfridus. Constantinus. Gislefrjdus cen-
propter Deum [GaU. Chr., Dominum et mercedem B tenarius. Gerfridus. Baldethramnus. Bladardus "
noslram lucrandam, et ipsum monaslerium quod rogalus hOc testamentura scripsi etf.
ibidem transfirmavimus [Gall. Chr., transformavi-
musj, de missas, de curso a, de luminaria ctiram XXV.
habere sludeant, et de hospitibus et peregrinis cari- Charla qua Reolus, Bemensis episcopus, Berachario,
talem, ut mercedem exinde habere debeant, el abbati conceditvillam Gaugiacum, adconttruendum
monasterium puellarum 6 (ann. 686.)
nomen nostrum in libro vite recenseant [Gali. Chr.,
reviviscant], et ipsum monasterium in eorum jure, In Chrisli nomine Reolus, ac si indignus et pec-
perpelua dominatione, hoc est ipsius monaslerii cator, episcopus. Dum omnes oportet pro salute
Sitdiu [Gall. Chr., Sitbiu], habeant, teneant atque anime cogitare, vel parva pro magnis, caduca pro ce-
possideant, vel quicquid exinde facere voluerint, Iestibus in ara Offerresummi Dei omnipotentis, ut
aut eum [Gall. Chr., cum] liberttiii in omnibus po- ab ipsis sublevari merear, sicut veritas dixit: Facite-
tiantur aibitrium. Et si quis vero, quod fieri minirae vobis amicos de mammona iniquitatis, qui vos reci-
credimiis, quod absit, si egomet ipse aut ullus de piant in mterna habitacula; juxta quod ordo edocet
heredibus aut proheredibus meis, seu quislibet [Gall. P ( pastoralem culmen, ut ubi polerunt, caularuin ovilia.
Chr., quselibel] ulla emissa aut extranea persona juxta cenobilarum ordinem edilicare debeant, sive
fuerit, qui conlra hoc tesiamentum venire voluerit, virorum, sive puellarum. Ideoque petiit nobis Bera-
aut infringere illud presumpserit, imprimilus [Gall. charius u abbas ut ei locum compendiosum donare
Chr., imprimis] iram Dei omnipotentis incurrat, et deberemus, ad monasterium pueitarum construen-
ante trihunal Christi cum ipso sancto Petro in die dum, ex noslra proprielate , sive de alodo parento-
judicii deducal rationes, et insuper una cum socio rum, vel de aliquo adtracto. Sed ejus petitionem,
fisco distringenle, auri libras x, argenti pondera xx pro anime nostre remedio, opportunitatem ininime
a Gallia Chfist. habet cursu. Cursum vocabant monaslerii charlophylax, lbi nonnulla alia reperimus.
officium ecclesiasticum, seu seriem ecclesiasticarum inslrumenta quse supra edidimus, cum nonduin ad
precaliontim. Vid. Cangium, voc. Cursus, 2, aucto- manus nostras charlularium illud devenisset, ineuute
resque ibi laud. XIIIsreculo exaratum. Haeccum veteri Codice conlu-
b Monet Mabillonius, Annal. t. I, pag. 572, lmnc limus, et posterioribus curis inde varias lcciiones
locum distii giieiidum esse ab Augusta-Viromanduo- excerpsimus, quas ad calcem hujusce voluminis, in-
rum, seu Qnintinopoii. ter addenda exhibebimus. ln suo loco uunc inserlse
c Anntts xit regni Theodorici 111,mense Februa- stint; sed chartulariura quod clarus vir se vidisse in
rio, erat annus Christi 685, initio regni sumpto ab vJ•n BilJ. regia testatur, ibi nunc non exslat.
ineunte Septembri ann. 673. b Si Beracharius, seu Bercharius , necalus fuisset
d Hic, elinfra, post vocem consentiens, exstat si- paulo post emissam charlam quam expendimus, ut
gnum quod et alia hujusmodi, quibusdam subscri- fert opinio vulgo recepta, ad conslruendum Parihe-
ptionibus praiixa, vice vocis subscripsiadhibitasunt. nonem in loco concesso terapus ipsi non suppetiisset;
e Gall. Christ. (Jnul(asiate, Nivatio diaconus, Blit- nec mirum esset bujus raonasterii nullam fieri me-
marus, Crasmarus, Ditdan, Bruno,' Ermenfridus, moriam in Viia Bercharii quam habemus ab Adsone
Conslanlinus, Gislefridus, Centenarius, Gerfridus, scriptam.ActaSS. Ord.Bened., t. II, pag. 511. Aiunt
Baldechramnus, Bladurdus. plerique, Mabill. ubi supra et Coint. Annal.
' Post hanc vocera exstant signa quae sere incudi quidem
t. IV, p;ig. 130 , obiisse Bercbarium anno 685, die
non visum est magni momenti. AJ calcem apogra- xv Seplembris. Sed, ut fatelur CoinUus, annus quo
phi cujus teclionem sequimur, haec ad majorem Bercharius vita cessit in controversiam vocari po-
tidem ab exscriptnre subjuncta sunt: Collatitm lest, et id ex hujus cliarlse nola chronologica liquet;
cum chartutario Folquini,pag. 28, anno 1782. Signa- imo multo ullerius vitam Bercharium protraxisse di-
tum D. Ch. de Witle, sancti Berlini charlophylax. cendura est, juxla Coinliura , ibid., ex calalogo ve-
s Solus huc usque hanc chartam vulgavit Mabillo- leri Dervensium abbalum,vulgato a Cbesnio, innotis
ninus, Annal. t. I,append., pag. 701, ex cbartulario ad Epis. P.etri vene. ad calcem biblioth. Cluniac.
Dervensis monasterii. Nos ipsam exscripsimus ex pag. 114, el id evincit charla Berloendi episcopi,
eodem charlulario, fol. 128, quod humanissime no- aniio 2Clodovei III data.
cisciun communicavit l). Laurentius Duniay , hujus
1213 DONATIONESAC TESTAMENTA EPISC, ABB., ETC 1214
denegavimus faciendi; una pariter cum ipso pen- A . ad monasterium edificaudum, aut pro compendio
santes, minime invenimus in nostra potestate locum aut pro meliorando pro causa stabilitatis, teneant
in propinquo, quod omnem opportunitatem ad mo- ipsam villam Gaugiacum a, quse dicitur Episcopi-
p.asterium construendum habere deberet. Sed dum Villa, ad monasterium Altumvillare, quod anteces-
talis erat nobis voluntas, invenimus locum de rebus sor noster domnus et pater rtoster Nivardus , quon-
Ecclesie nostre Reraensis, infra urbcm Kathalaunen- daro episcopus, suo opere construxit, debeat rever-
siuro, inpago Pertensi, supra fluvium Matrona, vil- tere, cum ipsa epistola quam spontanea voluntate
lam que dicitur Gaugiacus, sive et alio vocabulo que tieri rogavimus, ut per ipsa strumenta ipsi monachi
dicitur Episcopi-Villa, quam sanctimonialis femina , qui ibiJem sub sancto ordine vivere noscuntur ,
nomine Ama, que sub titulo religionis vitam finivit, absque repetitione ipsas monachas , vel eorum ab-
per suas cartas ad EcclesiaroRemensem condonavit. bate, omni lempore vite ipsorura debeant possidere vel
Sed dura ipse locus ipsi abbati complacuit ad mona- dominari, et pro anime nostre salute Dominiiniseri-
sterium construendum; nos vero, uria cum consensu cordiam deprecari, ut melins eos delectel, veleorum
frairum raeorum vel concivium Remensium, hoc sacerdotes, post noslrura de hac Iuce discessum ,
esi.tam archidiaconibus, abbatibus, presbyteris quo- hostias oflerre : in ea lamen ralione, si ipsas mona-
que et diaconibus, vel omnem clerum ecclesiarum , B chas de ipso loco promovere voluerint. Nam dum
seu el inlustribus viris, qui infra urbem commanere Hlas ibidem sub sancto ordine regulariter vivere vel
videntnr, quoruni nomina vel signa subter lenentur babilare videnlur, et nos a die presenti per hanc
inSerta, ut per nostram epislolam, a die presenti, epislolam nostrain teslamenli, integro quoque et
absque ullius contrarictate, pro anime nostre salute, deiiberato consilio ac prompta volontate ipsuin lo-
vel pro eterna retributione , ipsam villam Gaugia- cum eis tradidimus ad possidendum, ita ut illi hoc
cum, seu et qurc dicitur Episcopa-Vilia, ad monaste- habeant, teneant atque possideanl. Et si qui«, quod
riura puellarum construendum, ipsi suprascripto absit, vel post nos, successores episcopi vel qualibet
abbati Beracbario tradere deberemus : in ea tamen opposita persona vel de heredum raeorum, ipsas de
ralione, cum consiiio vel consensu, seu et conve- ipso loco aut promovere aut inquielare voluerit,aut
nienlia fratrum Remensium, ut vi.la nostra Tinno- ipsaai epislolam nostram infrangere conaverit, in
vero, quain de Vetranione diacono daio prelio primis propria vita careat, atque cum slirpe sua
comparavimus in pago Lemovicino, et casa in captivus deserviat, et divinitatis furorem incurral,
Novo-Castro constrjucta, prq ipsa villa Gaugiaco in veldominatio ejus dispergatur, sicut dispersa est
conimulalionem ad partem Ecclesie noslre Rcmense Q Holofernipoteslas; et sicut divisa est magni Ale-
tradidimus; ad possidenduin, tam terris, domibus , xandri forraidabilis dominatio, ita et amodo disper-
ediliciis, mancipiis ibidem , commanenlibus, coloni- gatur potestas; et sicut Sodoraa el Gomorra in
bus, ibidem aspicientibus, campis , pratis, silyis , presenti seculo percussa est, similiter perculiatur
pascuis, aquis aquarumve decursibus, totum et ad poteslas vel habitalio ipsius,etin anaibema marana-
integrum, quamuincumque ad ipsam villam Tinno- tha, quod est perditio, usque in adveniura Doraini
vero aspicere videntur, cum omni integritale ad se nostri Jesu Christi feriatur ; et a liminibus Ecclesiae,
pertinente, una cum ipsa casa in Novo-Castro con- vel a communione participationis corporis et san-
strucla, in ipsa urbe Lemovicino , pro ipsa villa guinis Domini noslri Jesu Chrisli excominunicalus
Gaugiaco , ad Ecclesiam nostrani lieiiieiisem in vi- appareat; et cum Juda traditore , qui per falsum
ccm recorapensationis tradidimus ad possidenduin, osculum tradidit Dominum, parliceps efliciatur; et
ut etnostre vite lempore, el post de hac luce dis- veniat super eum lepra Naaman, quain puer Elizei
cessum, flrmiorera stabilitalem ipsuro roonasterium Giezi per cupiditatem adeptus fuit; et orane genus
puellarum habere debeal, et nulla infeslatione de et germen eorum sic marcescat in flore,ut nunquara
successoribus nostris episcopis habeat, vel de quas- fructificet, nec "perficiatin grano; et veniam apud
libet oppositas personas, nisi semper perpetualiter D Dominum non mereatur. Et, ul presens epistola no-
ipse abbas vel ipse anciUeDei qusein ipso nuncupato stra omni tempore flrma permaneat, et pro rei totius
loco habitare noscuntur, vel posteris ipsarum, per firmitate, hanc epistolam manu propria subter eam
presentem episiolam nostram omni terapore valeant subscripsimus, et qui inferius subscripserit vel si-
possidere vel dominari, ut melius eas deleciet pro gnaverit nos in presenti eos proprio ore rogavimus ,
nobis Oomini misericordiam deprecari, ut ab infer- et insuper una cum socio fisco addat ad partem ip-
nornm nexibus liberi esse raereamur, et post no- sius monasterii, hoc est, auri libras xx, argenti li-
strum quoque de hac luce discessum, ibidem nomen bras <.xcoaclus exsolvat, el hoc quod repetit evin-
nostrum in libro vile ponatur vel recenseatur , et dicare non valeat, et nichilominus presens epistola
eorum sacerdotes hostias pro nobis omni tempore orani tempore firma et inviolala permaneat. Aclum
valeanl offerre. Etsi forsilan, quod adsolet, de ipso in villa Compendio, sub die Kal. Maii, anno xni
loco in alio loco ipsas famulas Dei migrare voluerint regni domni nostri Teoderici regis. In Christi no-
a Juxta legem hic
prascriptam, Gaugiacus, seu eerint in monasterio quod ex concessione Reoli
Episcopi-Villa, ad Altivillarense monaslerium hodie condilum fuit.
fante ann. 1789) perlinet, cuin sanctimoniales defe-
1218. SiSCUL. VU ET VIII ECCLESIASTICAMONUMENTA. 1216.
mine Reolus, ac si peccator episcopus, hanc epislo- A i filiorum et procerum meorum designalas, inler di-
lara a ine factam relegi et subscripsi. Ego Ansooldus vjsiones ad meridiem , ad orientem , inter Mollem,
episcopus, jubente domno Reolo episcopo, lianc Campellum, Campilonem et Halelum, Ferreum
deliberationem subscripsi. Ego Pctrus abba sub- montem; ad aquilonem inter Nasaniam et Awan-
scripsi. Ego Ilarmarus abba subscripsi. Ego Hilduinus nam, Tabulse Fontanam; ad occidentem, fluviura
abba subscripsi. EgoLeocadius abba, juhenle domno Lumnam et rupem Sulmonienseni, scilicet cum
Reolo episcopo, hanc epistolam relegi el subscripsi. banuo, omni justitia, pratoriis, et eoruro appendi-
Ego Amalgisilus subscripsi. Ego Bertohindus sub- ciis; curo omni jure et censu, tam in denariis quam
scripsi. Ego Gando presbytersubscripsi. Ego Caldc- in avenis; cum leloneo, mercato , el suis appendi-
marus notarius scripsi et subscripsi hanc epistolam ciis; cnii) jure mortimenti, et omnium accolarum
donationis, ex jussu dorani Reoli eDiscopi. advocationis ad fiscidominici opera , in acceptse li-
herlatis signum, cum decimis ad me speclanlibus, et
XXVI. omnibus possessionibus, terris , pratis , pascuis,
Charta qua Pipinus et Pleclrudis, u.rer ejus, caslmnt aquis; cum farinariis, cum sylvis, villis etvillulis;
Ambra, in Arduenna, Bcregiso donanl, ul ibi con- cum mansis, mansionibus, familiis, liberlis et man-
a
dantur cella et ecclesia (ann. 687.) B cipiis; ctim gregibus et armentis. Quam douatioriero
ln nomine SancloeTrinitalis. Omnissi blimitas ter- sic Deo factam, ac eliam in praseutia illustris Ple-
rena divinaeordinationi omnimodis debet esse su.bje- ctrudis, tiUorum curialiumquc meorum, ratam ac
cta. Eapropter, cum supreraus eceli.terrseque Domi- firmatam, eliain in mandiburniuni meum suscepi,
nus, qui bonorum nostrorumnon eget, mirabili tameo posterisque meis commendo, ul stabilis sit. Ilic est
in nie bonitale castrum Ambra, Amberlacensis fisci vero schedulscccelitenor : t Hic locus a Deo ele-
caput, schedula e cceloprodigiosedelapsa, in servoruro ctus ad salutem animarum muilarum ; terra sancta
suorum patrimonium dignatus sit eligere : ego Pi- est valde magnificanda , servorumque Dei patrimo-
pinus, illustri Anchisi lilius, cum illustri malrona nium, quod augebitur, et a potestatibus protegetur,
inea Plectrude, iiomni facio omnibusprasentibus et varie tanien tribulabitur. Qui vero hunc locura ve-
futuris, quod pradictum diiionis raese caslruin , ab xaverit, sic in radice marcescat, ut in ramis non flo-
Ardennseprincipalu avulsum, cum limitibus et con- rescat, aut ultrices ullionisseternse pcenassustine.it.»
fraiis infra designatis , ila omnipotenli Deo con- Actum pubiice in palalio Joppiliensi, idibus Novem-
tradidi, sicul eliamnum in persona venerabilis Bere- bris, auno Incarnationis Domini DCLXXXVU. Ilis in-
gisi et successorum ejus trado, ut nihil juris dominii C lerfuerunl quorum nomina subscripta sunt. Ulustris
aut cujuslibet autoritalis, mihi aut successoribus Pipinus; Illustris Plectrudis; Drogofilius; Grimoal-
iueis inibi reservein; qualinus sit solius Dei et ipsius dus filins; llubertus comes; Sisibertus comes ; Go-
vera possessio, ei soli subjecta, eo sane fine , ut defridus comes; Chiidberlus ; Caribaldus; Cosma,-
ecclesia et cellae ibidem incunctanter construanlur, i rus; Winetharius, qui subscripserunt.
ad laudes Altissimi a servis suis die noctuque decan- XXVII
taiidas. Ut autem hsec mea donalio nulla valeat ca- Charlu qtta Vandemiris et Ercamberla, uror ejtts,
villatione violari, nullo avarilise sludio resecari, i plurima ecclesiis dona conferunl b (ann. 6'J0).
nulla vi aut malitia perturbari,noverint universi.hac
donatioois karta contineri totum terra tractum con- conferre debemus, unde in
strictum inter lapides, metas et fossas in prasentiai futurum veniam misericordiseanimis nostris ....
a Non alibi exstat cbarta hsec nisi in supplemento) Quse desunl punctis indicavimus (recensionemque
ad Opera diplomatica Mirai, t. II, pag. 1125. De- inslituil A. Teulet). Recuderunt Germonius, De vet.
prompta est ex archivo abbatise S. lluberli in Ar- reg. Francic. diplom. t. I, pag. 310, et Bulliardus,
duenna ; habetur vero pro instrumenlo fundationis3 Histor. abb. S. Germ. a pratis,. pro. pag. 5 (Marini
Andaginensis monasterii, cui postea S Huberli no-- f) quoque, Papiri diploraatici n° xcvi). De hujus since-
men inditum est. Supposilitia charta , siquidem An- ritate lis magna exorta est. Cbartam tuebatur Ma-
daginensis monasterii inilia ad annuin Christi 702cuml billonins, qui ipsam vutgaverat. Oppugnavit terge-
Coinlio, Annal. t. IV, pag. 436, imo ad ann. 7065 mino conatu Germonius. Mabillonioauxilialores ad-
cum Mabillonio,Annal. Bened. t. II, pag. 16, viJen-i- fuere Fonlaninus, Vindic. DipL.p. 193, et Ruinar-
tur revocanda; nec Pipino et Plectrudi notus fuitt tius, Eccl. Paris. vindic. adv. Germ. Germonius,
Beregisns ante arinum 696, ut liquel ex eodem Coin- unus contra omnes, pracipue his arguraentis instru-
tio. Notalur in Nova Gallia christiana, Codicem ms.. liientum de falso cnminabatur. 1° Contendebat ex
abbatiaeS. Huberti, qui inscribitur Cantatorium, lm- ecclesiis duabus, qusc in charta vocantur S. Ger-
jus monaslCrii originem referre ad aiinitm 687, exs mani basilicae; priorem , cui Vandemiris villam
hac forte charta, quani falsi argitiinus, huic ms. in- Fraxinelum donat, S. Germano Autissiodorensi
serta; nt ipsi NovseGallisechristianse auciores faten- juxta Mabillonium dicalam, temporibus Theodo-
tur Andaginensemouasteriumnon nisi octavo saeculo D rici III nondum fuisse conditam ; alteram, cui Auda-
condilum fuisse. charius abbas juxla eumdem Mabillonium praeerat,
b Typis mandavit Mabillonius, de Re Dipl. p. 472,;, et quse hodie vocabulo S. Germani a Pratis appel-
chartam hanc ex autographo (in Archivo regni nuncc latur, hoc nomine iisdem temporibus appellatam non
asservato, K. n° XI), et ejus specimen seii inciJen- fuisse. Infinitus essera si quidquid in liac controver-
dtim curavit, ibid. pag. 381, tab. 20, characteribuss sia diciura fuit ex ulraque parte bic congererem.;
Merovingicis. Egregium, ut ait, anliquituiis monu- pauca ex multis delibabo. 1° Monasterium S. Ger-
nieutum. Dolcndttmquod aliqua sit parlc lacerum. niaiii AutissiodorcnsiSapud Parisios ait Geinionius
1217 DONATJONF.SAC TESTAMENTA EPISC, ABB., ETC. 218
donamus, doaalumque in perpetuo esse voiomus ad A\ ad Fonlanell.Tad domno Pelro, ubi donmus Vando a
basilica domnseSlefanse in Parisius, ubi domnus Si- in corpore requies. . . . agecemiis vel adpcndiciis,
gofridus pontefex praesse veditur, villa cognome- tutum et ad integrum, sicut a nobis est possessuin.
nante .•. . . . mliacensicumomnemeritovelage- Donamus ad basilica domnsePetri. . . . ubi vir ve-
ciencias et soledetates suas, sicut a nobis prscsente nerabilis. . . cognominaniis Ispaldis in pago Vil-
tempore est possessum. Simile modo donamus ad cassino, Brinnaco in pago Ebriciuo, Ararnio in pago
monasterio domnae . . . pred . . . ata abbatissa Oxminsi, Ociciaco in pago Oxmensi, Cormilia-
praesse veditur, villa cognomenanle Ingolinorcurti, cinse .... quicquid ibidera nos prasente tem-
in pago Camiliacensi, cum omne integritate vel me- pore possedire vedimur. Donamus in Dei nomine ad
rito suo, sicul et nos . . . vedimus. Pare modo do- domno Desiderio, ubi vir venerabilis Adroaldus abba
namus ad basilica domnseGerraanae, ubi vir venera- prseesse veditur, . . . ubi venerabilis vir Carone
bilis Landebertus abba praesse vedilur, villam co- abba praesse veditur in pago Ebricino, cum omne
gnomenante Fraxineto, in pago ...... velquid- merito suo, sicul a nobis prasente tempore est pos-
quid prasente tempore quieto ordine a nobis ibidem sessum. Donamus ad .... villa cognorainante....
est possessum. Simile modo donaraus ad basilica in pago Lexuino, cum omne integritale vel mer to
domnse Vincente, vel dorani Germani, ubi vif Vene- B I suo, sicut a nobis prasente lempore est possessum.
rabilis Audcbarius abba praesse veditur, villas co- Donamus in Dei nomine. > . . Prisciaco in pago
gnomenantis Oxma in pago Dorcassino, Noviolio in Camiliacinsi, ad dorono Martino in ipso Prisciaco,
pago Andegavino,cum omne intigritate, et ubi venerabilis vir Farulfus abba praesse vedilur,
tutum et ad integrum, sicut a nobis prasente tem- ubi sepulturas nostras ibidem habiraus reconde-
pore est possessum. Pare modo donamus Vuabunia- tas dedero, et. . . . habit, humana fragi-
cas in pago Beloacinsi, ad basilica domnae .... lelas in ista hic. . . quod Deus advertat, de nobis
Noaldus abba praesse veditur, lulum et ad integrum, non contingat. . . dulcissema conjux mea Ercam-
cura ageciencis vel adpeudiciis suis, sicut a nobis berta stante ista omnia quod superius diximus, so
prasenie tempore est possessum. Donamus .... nos superstilis aderat, et Deo si vovirit, villas cogno-
vinerabilis Vandremarus abba praesse veditur, villa menantes Lubariaci irt pago Oxminsi. . . . sino vil-
cognomenante Gomario-villa in pago Slampinsi, lare super raare in pago Lexoino, Colzo in pago
cum omne inlegritate vel merito suo, ageciencias Lexuino, Cambrimaro in pago Lexuino, Caedracoin
vel adp , sicut a nobis prasente lempore est pago Cilimanico, Abaciaco in pago Ciliifianico, ut
possessum. Simile modo donamus ad domno Chri- jam dixi, dulcissima conjux mea Ercamberta se mihi
stivilo, monislirio puellarum in Parisius, ubi Lande-' " superstites fuerit, suprascriptas villas, tam de parte
trudis abbatissa praesse veditur Novi- sua quam el de parte nostra, in sua faciat revocare
liaco in pago Camiliacinsi. In Dei nomine donamus domenacione, et monisierio ubi se eligerit d (egere)
Gundulfocurti in pago Camiliacinsi, Premiaco in re. . . futuris temporebus ad ipso mo-
pago Aurelianinsi, ad basilica pretiosi domnie (Dio- nasterio prsedictas villas debiaut proficere in aug-
nisii marlyris ubi) ipsi in corpore requiescit, et ve- niento. Et, ut haec delibiratio nostra, quem pro ani-
herabilis Chaeno abba pracesse vedilur, cum einne mis nostris dare decrevimus. . . ., per tempora
iutegritate vel soleditates eorum, sicut a nobis pra- conservitur, sicut. . . . it reservata ad heridis nos-
senle lempore. . . ad monisterio Aolino-villa, ubi tros villas cognominantis Edoniaco el Miscello i,u
vir venerabilis Vigur abba praesse veditur, villa co- pago Cadrocino, Ocello et Buciaco. . . stante ista
gnominante Villare, in pago Oxminsi, cum orane omnia quod superius communi convenienlia ficimus,
merito et integretate .... donamus in Dei. . . convinit ut qui pare suo superstelis aderat, res pare
ad nionasterio Portmauro, ubi vir venerabilis Amal- suo possedire debirit, ut ne. . . mercidem amborum
carius abba praesse veditur, locello cognomenante ad loca sanctorum delegare debiret. Unde duas epi-
Alticiaco, in pago Maceracius cum omne inlegri- I) ; stolas uno tenore conscriptas, inter nos fieri et fir-
tate. . . . quicquid a nobis prsesente tempore ibi- mare convinit. . . Parisiaci, ubi apostholicus dom-
demest possessura. Siinile modo douamus Badenaco nos et paler noster Sigofridus praesse veditur, re-

conditum fuis e a Roberto rege, ut lestatnr Helgal-
dus. Sed (reponunt cbarise defensores) ecclesia.haec
jam Abbonis tempore videlur exstitisse, ipso Abhone
tesle, ac proinde anie Roberli regis tempora; et
Helgaldi verba, de ipsius instauratione inlelligenda
snnt. Fatendura tamen est hoc loco Helgaldum agere
de condilis, non de instauralis pluribus ecclesiis,
inter quas S. Germani basilicam memorat. 2° fiasi-
licam quse hodie noinen prafert S. Germani a Pra-
tis, jam hoc nomine sub Theodnricq III appellalam
fuisse asserunt Mabilloniuset ejus assecta, ex vilis
S. Bathildis et S. Eligii. Respondent chartce calum-
niatores non satis constare an in his scripti» de ec-
clesia S. Gerraani Pratensis autde aliaaliqua S. Ger-
mano dicata ecclesia agatur, cum plures Parisiis
ecclesise sub hac appellatione exstarenl. De cabteris
silemns, et ad Mabillonium, De re dipl., et Suppl.
pag. 21, Annalibusque, t. I, pag. 594, Germrinium,
Ruinartium et Fonlaninum remitlimus. Instrumenli
sincerilatem potissimum tuelur ejusdem insirumenti
vetustas veneranda, quaeterapora Merovingicapror-
sus sapit. lllud pro legitimo habuere, prater supra
laudatos auctores Novre Gall. christiance, t. VII,
col. 419; Dubois in Hist. Fccl. Parisiensis, t. I,
pag. 212 et 213; Felibianus in iiist. abb. S. Diony-
sii, prob. pag. 30, et alii bene multi.
a Marini, pag. 150, scribit Landoinus, quam le-
clionem jam Mabillonius I. c. erroris arguerat.
1319 SACUL. VII ET VIIl ECCLESIASTICAMONUMENfA 1220
condatur; et alia eo modo conscripta, qui de rios A praclara huic progeniei, qiise ex eadem radice pro-
parc suo superstetis aderat habi. .... dio vixerit, cesserat, dare insignia Francornm regni. Nee imme-
quarta parte reservavirous. Si quis viro, quod fulu- rito : eorum si quidem libertate [M. liberalilate]t
rum esse non credo, seo nosraetipsi aut aliquis de Dei gratia praeveniente ac subsequente, ecclesisein-
hcredibus nostris contra prasentem deli- signiores totius Galliae adhuc conslant hodie fun-
berationcm nostram, Deus ibi conlrario quo. . . datae. Etenim, si requirantur nobilium fundatores
tempore venire aut infrangere voluerit, in primitus ccenobiorum, ab lioc insigni stemmate inveniuntur
iram trini majestatis incurrat, ub doranis processisse. Hinc est quod ego Pippinus dux el uxor
sanctis quormn reliquise in ssepefalas basilicas in- mea dedimus ad omnipotenlera Dominum quandam
serlae esse niiscuntur, et ab omnebus ecclesiisexcom- villam nostram, noraine Nttgaretum. Proinde ego
rounis apariat, nec hic, nec in fuluro veoiam ilerum Pippinus et uxor mea, nomine Plectrudis,
p. . . . . .rere non possit; una cum socio lisco auri cogitantes de salute noslra, ul a Domino pro parvis
libras cenlo et argenti pondo ducenta quoactus raagna, et ccelestia pro terrenis recipere possemus»
exsolvat, et qui repelit nullatinus valiat evindicare. donavimus, pro remedio animse nostra, seu pro
Et hocc deliberatio. . . . nostra, duce Deo, omni selerna requie acquirenda, ac solide tradidimus ad
quoque tempore firma et inviolata perraaneat, stipu- B basilicam Sanclorum Apostolorum, juxta urbem Met*
latione pro oirine lirmitale subnexa. Actum Cami- tis constructam, ubi dominus et avus noster Arnul-
liaco, vico publico, quod ticit mincis. . . . anno phus in corpore requiescit, villam, proprietatis no-
xvii regni domni noslri Theuderice gloriosissimi mine, vocabulo, ut supra dictum est, Nugarelum,
rigis. Ego in Dei nomine Vandemiris hanc epistola sitam in pago Wabrinse, mansura videlicet indomi-
a roe facta religi eta subscripsi. Ercamserla subs. nicatum, cum omnibus adjacentiis ad se perlinenti-
Ghranno s ibsc. Signum f viri inlust. Acerelio b. Si- bus, tara in sedificiisquara in campis, pralis, sitvis,
gniim f Bosone. Auronius rogetus a supra scriptis cullis et inculiis, mancipiis utriusque sexus ibi cora-
hanc epistolam subscripsi. Signum f Bosiltone. Si- morantibus, vel quicquid in raemorata villa haclenus
gnum f Chlodoaldo. Signum f Ingobert. Signum f visus sum possedisse, totum et ad inlegrum : ut a
Garaardo. Signumf Gandulfo .... subsc. Ch . . . . die prasenti el deinceps, universa ad locura san-
subsc e ctum supranominatum, sub potestale servorum Dei
XXVIII. qui ibidem vel sunt, vel futuri sunt, ubi ad prasens
videtur praeesse venerabilis vir Roraulus abbas, de-
Charta qua Pipinus et uxor ejus Plectrudis villam _ veniant, et de nostro jure in eorura perpetualiter
Nugaretum tradunt batilicm apostolorumtanctorum £« transeant hsereditatem; quo videlicet eisdem servis
juxlamelasA (ann. 691).
Dei, pro nobis seu progenie nostra propensius in-
Pippinus [M. Pipinus, hic et infra] dux, Anchisi tercedentibus, ad praseutis vitsc tramilem fcelicius,
regis iiius, sancti Clodulphi fratris inclita proles, dirigenle Domino, percurrere , el seternae gloriae
sub majoris-domus nomine Francorum adminislra- postmodum participes valeamus existere. Quod si
bat principatum regalem. Scientia quippe atque for- quidpiam [M. quispiam] de hscredibus noslris, seu
titudine regum degenerante, dispositio fuit altissimi qurelibet alia persona vel potestas, contra hanc do-
Vice vocis tubtcripti, hoc loco, species qusedam Gall. chrislian. t. XIII, col. 893, etc. De anno quo
monogrammatis, linearum ductibus pturimis, iisque emissa est charta non omnes concordant : annum
intricalissimis, efficta est in specimine seri inciso. enim duodecimum regni Theoderici III alii ab adepto
Alia hujusraodimonogrammata affixa sunt nominibus Neustrasianorum, alii ab adeplo Austrasianorum re-
Ghranni et Aurelii seu Acerelii, qusequidem nomina gno repetendum arbitrantur. Si, cum Meurissio, anni
roanu propria subscrihenlium videnlur exarata ; no- computenlur ab adepto Neustrioeregno, annus regni
tarii manu alia, quibus cruces prsefixsesunt, quas Theodorici duodecimus mense FebruariO ad annura
expressimus. Christi 685 referri debet. Si ab adepto regno Austra-
- b In hac subscriptione Mabillonius legere jubet sise, ut Coinlio placel, ad annum Christi 691 refe-
Aurelio, etsi nomen videatur scriptum Acerelio. I renda est charta quam expendimus. Nam Theodori-
D
» Aliam chartam, quse eadem nomina Vandemiris cus III apud Austrasianos regnare incepit post mor-
ct Ercambertse, ejus conjugis, prsefert, referam in- tem Dagoberti 11,qui, juxta melioris notsechrono-
fra, ad ann. 729, quse claro viro de Brequigny inco- graphos, obiit anno Chrisii. 679, mense Decembri
gnita fuerat. fere elapso. Huie sententise adstipulatur Mabillonius,
dHane ediJerunt Meurissius, Hist. episc. Metens., Ann. 1.1, pag. 597; et sic illam tuemur. Pipinus, in
pag. 109, ex archivo monasterii S. Arnulphi Meten- charta de qua agitur, tilulum assumit raajoris-do-
sis; ex Meurissio Cointius, Annal. t. IV, pag. 262, mus. Porro Pipinus majordoinus non fuit constitulus
omisso praloquio, quod ipsi insertum lemere ab ex- nisi anno 687, Cointius, Aniial. t. IV, pag. 188;
scriptoribus videri potuit; integram, ex eodera, Col- Longuer. Annal. franc. t. III, Coll. scripl. rer.
lectores script. rerum Francicarum, t. IV, pag. 646; Frnnc, pag. 695; ergo sub hoc titulo chartara hanc
Valladierus gallice versam, Hist. basilicseS. Arnul- nonJum einiserat anno 685. Objiciet aliquis Pipini
phi, paj. 184. Nos recudimus ex apograpbo quod uxorem Plectrudem chartse conliciend» adfuisse;
D. Tabouillot e congregatione sancli Vitoni, in char- quod fieri non potuit anno 691, cum, jam diu, repu-
lophylacio nostr.t deposuit, exscriptara ex veteri diala Pleclrude, Pipinus Alpaidera superinduxisset.
charlulario monasterii sancti Arnulphi. Varias le- Sed jara hoc anno Pleclrudi fuerat rcconciliatus Pi-
cliones ex Meurissiointer uncos exhibemus. Basilica pinus, dimissa Alpaide, ut adstruit Coinlius, ubi
qux hic SS. Apostolorum noraine designatur, S. Ar- supra, cui Mabillonius suflragatur. His rationibus
nulpbi noinen deinJe obtinuit, quod relinet, Nov. adducti, annum 691 huic chartac ptrcliximus.
 1221 DONAtlONES AC TESTAMENTA EPlSC, ABB., ETC. 1222
' ininalioneni • noslram venirc, aut aliqualenus in- A Ji currat, et insuper inferat contra ipsam ecclesiam,
fringere temptaverit, imprirais iram [iram deest ap. una cum socio fisci, susliuere, auri libram unam ;
Meur.] et ultionem Dei et sanctorum ejus incnrrat, afgenti duarum multa [M. pondus duoj suslineat, et
et quod repelit non valeat evfndicare. Actum in villa rfuod repetit non valeat evendicare; sed prsesens
Nielsio [M. Hielsio], publice, sub die x Kal. Martii, donatio ista onrai tempore firma et stabilis perma-
anno duodecimo regni domini nostri [hoc verbam neat slipulalionc subnixa. Actuin Metis, in piiblic»,
deest ap. Meur.j Tbeodorii i regis. sub die et terapore quo supra e.

XXIX. XXX.
Charla qua DrdgO, dux Burgnndimel Aquilanim, do- Charta qiii Godefridus dux, ecciesim beati Arnulphi
nat ecclesicesancti Arnulphi quidquid habet in vitia donal q.tidquid habel in villa Flavigneiaco d (unn.
de Mariolis b (ann. 691). 691).
Ego Drogo, dux Burgundiorum, filius Pipini ducis, Ego Godefridus, dux, filitis Drogonis, notuni facio
dux[haecvox deesl ap. Metir. | Aquitaniae. Notuin quod, amore Leati Arnulpbi Melensis, quicquid ha-
facio quod, araore beati Arnul|Jii Metensis, quid- bui in vjlla de Flavigneiaco toluin dedi ecclesia;
quid habui in villa de Mariolas tolum dedi ecclesise 3] Sancti Arnulphi, in pascuis, silvis, arvis, maiisis, et
S. Arnulphi, in pascuis, silvis, arvis, mansis, et cum cum scdificiis,cum vineis et terris el cullibus, et cuni
acdificiis, cum vineis et terris et cullibus, et cum mancipiis oninibus utriusque sexus, cuni agris, cam-
mancipiis omnibus utriusque sexus, cum agris, cam- pis cultis et iiicullis, pratis, pascuis, silvis, aquis,
pis culiis vel incultis, pralis, pascuis, silvis, aquis, aqtiarum decursibus, molendinis, ct quicquid ibi no-
aquarum decursibus, molendinis, et quidquid [M. minari p.olesl. Et irihiis omnibus quicquid mihi in
quidquid ibi] nominari potest; et in iis omnibiis ipsa villa legibus obvenit, tam de paterno quam de
quidquid raihi in ipsa villa legibus obvenit, tam de materno, seu de comparato, vei de qualicumque ad-
paterno quam de materno, seu de comparalo, vel traclu noscitur ad rne pervenisse, et ego visus sum
de qualicumque adtraclu noscitur ad me pervenisse, habere vel donare, toium ad infegrura ad ipsam jam
el ego visus sum babere vel donare, tolum ad inte- sacrosanclam ecclesiam sancti Arnulphi, vel sancto-
grum, ad ipsam jam sacrosanctam ecclesiani sancti rum apostoiorum Jobannis el Jacobi, seu aJ partes
Arnulphi vel sanclorum apostolorum Johannis et illorum fralrum qui ibidem deserviunt, dono, trado
Jacobi, seu ad partcs illorum fratrum qui ibidem de- atque Iransfundo, in Dei nomine, ad perpetualiler
serviunt, dono, trado atque transfundo in Dei nomine. (£ possidendum; vel quicquid exinde pars ipsius eccle-
perpetualiter ad possidendum, vel quidquid exinde: sise elegerit facienda, libero arbitiio in omnibus per-
pars ipsius ecclesise elegerit facienda [M. facien- fruanlur. Si quis vero, quod fleri non credo, si ego
dum], libero in omnibus pertruatur arbitrio Si quisi ipse aut ullus de heredibus meis, seu quselibet ex-
vero, quod fieri non credo, si ego ipse aut [Jtf. autt tranea persona qui contra hanc donationem a me
ullus] de heredibus meis*seu quielibet extranea per- factam venire conaverit, aut irrumpere voluerit, im-
sona qui contra banc donaiiouem a me faclam veuirei primis iram Dei et sanctorum aposlolorum vel sancti
conaverit, aut irrumpere voluerit, imprimis irara Deii Arnulphi incurrat, et insuper inferat contra ipsam
ct sanctorum apostolorum vel sancti Arnulphi in- ecclesiam, una cum socio fisci, sustinere auri libram
• Legendum, opinor, donaiionem; siquidem dei Hos suppeditat Meurissius ; scilicet x Kal. Martii,
mera liberalilate agitur. Fateor vocem dominaiio ini anno 12 regni Theodorici regis; sic enim habet:
quibusdam instrumentis idem sonare ac proprielas; sub die decima lial. Mariii, anno 12 regni domini
vid. ' angiuni, h. v. Attamen, si eo sensuhic usur- nostri Theodorici regis : quera si cuni Coinlio repe-
pamus vocem dominationem,charta, ni fallor, fit iri- tamus ab incepto regno apud Austrasianos, annum
tellectu dilficilis. Pipinus enim et Pleclrudis clausu- Christi habebimus 691.
lam pcenalem addunt ipsorum donationi, quoe pcena d Edita a Meurissio, Vilae episc. Melens., pag.
' et Cointio, Annal. t. IV, pag. 459 ; gallice versa
D 110,
ad roborandam donalionemconsliluilur. a
b llanc vulgavitMeufissius, pag. 110, in Vitis epi- Valladiero, Hist. basilicse S. Arnulphi,
pag. 197.
scoporum Metensium; gallice versam edidit Valia- Recudimus juxta transumplum ex chartulario eccle-
diertis, in Hisloria basilicse S. S.
Arnulphi, pag. 186. sise Arnulpbi, invectum in chartophylacium no-
Recudimus ex chartulario veleri hujus ccclesiac aJI strum a D. Tabouillot a nobis non semel laudato.
fidem transumpti quod in chartoiihyiacio nostro re- lisdem omnino verbis concipitur charta hsec, quibus
posuit domnus Tabouillot, e congregatione S. Vitoni. cbarta Drogonis quasproxime pracedit, nec melioris
Lectiones varias Meurissii inter uncos adscripsi- notx censeuda est. Huic enim Jidein delrahunt, ut
rous. Spuria charta : neque enim Drogo filius Pi- recte raonet Coinlius, plures loquendi formula); prse-
pini, dux Anuilan ;e dici ilebuit, sed polius filius Pi- sertim cum ecclesia S. Arnulphi ibi vocatur: qusenon-
pini Aquitani;);ducis, juxta Meurissii leclionem. Ilac: dura hoc nomen oblinuerat; imo noniine basilicse
qiiidem emen tatione charlse sincerilas defendi polcst. SS. Aposlolorum appellatur in charta Pipini dala
Veruni Drogo Burgundisc dux ibi dicilur, quod nul- iisdem anno et die. SuspiciOgravis ex hoc solo mo-
lani excusationem admittit; Burgundiae neuliquam,, vetur, quod tres chartae eadem die ab avo, palre, et
sed CampanireDrogo dux fuil. Alia falsi indicia ad-• Ulio, scilicet Pipino, Drogone et Godelridrf, eroissae
ducit Coinlius, Annal. t. IV, pag. 298, 454, 459 ett finganlur, quibus e.dein S. Arnulphi ecclesia ditatur;
seq. el ibi aut. cit. dura huic similliuiain Godefredii ac duse ex ipsis ab eodem exemplari vidcan:ur ex -
chnriain expenJit. ita ut ovuin ovo non sit similius.
c Desuut dies el annus in exemplo quod sequimur. pressse,
 SJECUL.VII ET VIII ECCLESIASTICAMONUMENTA. 1224
I2*3
videlicet ecclesiam de Alna cum"om-
unaro, argenti pondus n mulla suslineat, et quod Ai totum altribuo
non valeat evindicare, sed presens donatio nibus appendiciis et possessionibus suis. Similitcf
repetit ei
ista omni tempore lirma et slabilis permaneat, sti- monasterium Wallare, cum universis appendiciis
suis, sicut eas piissimus rex Dagober-
pulatione subnixa. Aclum Mettis, in publico, sub die possessionibus
et lempore quo supra a. tus, ad preces bonaememoriaeAuberti, Cameracerisis
episcopi, supradicto Landelino sub certis lerminis
XXXI. expressas et monasterio Wallari, pro sua fundatione
CharU qua Pipinut senior dona confert Laubiensi deputatas donavit, ut sint ipshis ecclesiseLaubacen-
monasteriob (ann. 691). sis vera et firma possessio, sine advocalia vel op-
In nomine sanclsc et individuaeTrinitatis, amen. pressione alicujus comitis vel centenarii aut vice-do-
Universalis mater et virgo singnlaris, Christique mini; nec aliquis supra territorium ecclesiarura
sponsa Ecclesia calholica, fcecundacastitatis praero- pradictarum, dorauin erigere et fabricare prater
gativa promeruit, quod devotum suis ulilitalibus in- voluntatem aut licentiam earumdem prasumat, aut
clinemus assensum, prasertim sacrosanct» religio- violentiam aliquam inferre. Universa loca pradicta,
nis tranquillitatem et quietem cura vigili providen- tam in nostro, quam in supradicti regis Dagoberli
tes : quo liberius divinsecontemplationi et orationi gB voluroine lideliter expressa et conclusa, sub mea pro-
pro noslra salute et regni stabilitale vacando possit tectione suscipio, et ab omni principatus angaria et
ad Deum ioleresse : quatenus inimicis christianse potestate penilus absolvo; nulliusque infractionis
fidei eliminatis, tota sui corporis incolumitate, sub aut invasionis molestiam, sivc prajudicium occupa-
nostro sudore, regnum vigeat et crescat, et hostilis tionis sustinere decerno. Si quis autem contra hoc
ubique cervicositas se seniiat subjugalam. Ego qui- venire et nostrum edictura violare prasumpserit,
dem Pipinus Seniof, eo favofe el deSiderioduclus, omni liberiate et honore uudatus, capitali pcenapu-
maxime qu'a de rege superbo Theodorico, per gra- niatur. Ut autem hsecmea donatio per succedenlia
liam Dei, cum vidoria sum liberatus, monasterio tempora maneat intemerata, eam manu mea confir-
religiosissimi viri et eximii pradicatoris Ursmari mavi, et sigilli mei appositione insigniri jussi. Si-
pontilicis, quod est in Laubias super Sambrum ftu- gnum domini Pipini Senioris. S. Hydulphi, ducia
vium, concedo et dono in dotem ipsius ecclesiseper- Lotharingirc. S. Philippici, ducis Metensis. Ego
petuo possidendam terram et silvam qnse est inter Asdolguscancellarius, ad vicein Ruotbperli archica-
rivuro de Grunghart et rivum de Hergnaut qui de- pellani, recognovi et subscripsi. Data Lephslinis,
fhiunt in Sambrum, quae sylva dicta est Foreslella r> C decimo septimo Kalendas Decembris, anno Domini-
ab anliquo. Silum ipsius monaslerii Laubacensis, cae Incarnationis sexcentesimo nonagesirao primo,
vlllas, terras, sylvas, prata,aquas aquarumque de- indictione quarta , principatns noslri anno quinlo,
cursus, ct possessionesommroodas quas fidelismeus contrito Theoderico rege superbo, feliciter, conces-
Hydulphusdux cooperator in eodemmonasterio prse- sionis bujus eodem anno.
dicti pontiticis, eidem ioco donavit, in mea tuilione XXXII.
et defensione suscipio et perpetuselibertati et quieti
reddo, nihil in eisdem locis juris, aut potestatis raihi Charta quaPetri
Pipinus seniordona c confen ecclesimsancti
Cameracensis (ann. 6i)l).
sive posteris meis reservans. Quidquid etiam homo
Dei Landelinus, qui primus in eodem loco laboravit, In nomine S. etlnd. Trin. Amen. Universalisma-
ipsi loco acquisivit et subjecit, eidem monasterio ter et virgo singularis Cbrislique sponsa Ecclesia
« ln chartulario nolseclironologicaenullae. Exstant id aliquam movet suspicionem de sincerilate contir-
apud Meurissium,imo et apud Bouchetum, De vera mationis; 2' Inslrumentum hoc nuspiam laudaluro
origine domus Franciae, pag. 69 : anno scilicet xn reperimus, nisi in supplemenlo ad Opera Mirrei;3°
regni Theodorici, sub die decima Kal. Martii. Sed id Asdolguscancellariuset Ruoihperlus archicapeilanus
de Theodorico IV, seu Calensi, interpretatur Bou-1j) prorsus incogniti. Prseterea initialis formula Mero-
chetus, unde sequeretur chartam referendam esse vingicis teraporibus insolita ; annus ab Incarnatione
annum Christi 732, quod stare nequit; Godefridus Domini repetitus; stylus alienus a slylo aliarum
enim tunc fato jam functus erat. Valladierus notas Chartarura Pipini Heristallii, qui nec titulum princi-
chronologicas exhibet prorsus diversas, videlicet vu pis assumpsit, ncc senioris, quem ei neoterici indi-
Kal. Julii, Dagoberti regis anno 5 (Christ. 715);qua derunl: hsecomnia falsum produnt. Hydulphumqui-
fretus auctorilate non liquet. dem in Vila Ursimari, sed nuu-
b Vulgata in supplemenlo ad Opera diplomalica quaminterprocereshabemus
sub ducis appellatione. Quoddenique nullam
Mirai, l. 11, pag. 1126, Pipinus, cujus nomen hrec excusationemsuscipit, hic ipse Hydulphussubscripsit
cbaria pralert, ipse est quem lleristallium vocant. Is tilulo ducis Lotharingise,cum ipsum Loiharingiseno-
medio mense Junio ann. 687 in supremum principem men a Lothario, nepote LudoviciPii, sub Carlovingica
ct ducem ab Austrasiis eleclus fuit, juxta Longue- slirpe.origineroduxeril. Haecsanesatissuperquesunt.
ruseum, Annal. Franc. in Coll. script. rer. Franc. 0 Recudimusqualem edidit Carpenterius, Hist. Ca-
t. III, pag. <J95.Ergo quintum agehat regni sui an- merac. t. II, prob. pag. 4, ex archivis licclesiaeCa-
num, mense Novembriann. 691, quo Theodoricum meracensis : mulilam quidem, sed quam ex archivis
111Texlriensi pralio vicit; el lunc currebat indictio ipsis integram depromere opera pretium non duxi-
iv. Hsecomnia apprime conveniunl cum notis chro- mus, cum in fragraento quod exhibemus falsi indicia
nologicis chartse subjectis : sed aliunde manifesla undequaque perfluant. Eadem omnino sunt quse in
sunt falsi indicia. 1° Ibi confirmalur diploma Dago- charta alia sub nomiiie ejusdem Pipini fabricata de-
berti regis quod spuriis chartis annumeravimus, et prehrndimus, et supra exhibuimus. Utraque cha:ia
1*»S . DONATIONESAC TESTAMENTA EPISC, ABB., ETC- -*»«
r.alhol. etc. Ego quidem Pipinus Senior, eo favore et A presenti
f tempore, et se cuni eis multimode aggre-
animo duclus, maxime quia de rege superbo Theo- gationis g agminibus, pie devotionis paribus sludiis
s
derico, per gratiam Omnipoteniis, cum vidoria sum sociayerunt in Dei laudibus, Uno fegule spiritu su-
'iberatus, eccles. S. Petri Kambrac. concedo in per- perna , inspiratione commota, ad laudes omnipotenti
petuam eleemosinam, terram meam inter Elimontem Deo I concinnaridas [Dach., concinendas], piura exhl-
et Salicurtem, in pago Atrebalensi, etc. Item eccle- bet 1 famulatum, conferre deberemus. Quod salubritcr
sie fratrum oratorii Kambr. do villaria duo, villas fannuentes, iioc privilegium, quod plena devotione
Maniliacum, Kuneias et Demicortera, etc. S. D. Pi- pelierunt,
] perhenni auctorilate servandum libenli
pini Senioris. S. Hidulphi, ducis Lotharing. S. Phi- animo : prestitisse comperite. Nec enim nova postu-
lippici, ducis Metensis. Ego Asdolgus cancellarius lantiura1 vel indulgentium est auctoritas privilegiuin
recognovi. Dala Kambraci an. I. V. sexcenl. nona- 1largiendi, dum profecto cuncti [Dach., cunclis] retro
ges. primo, ind. u, principatus nostri an. quinto. apostolice sedis presules, unde sacra propagatur
XXXIII. auctoritas, non solum in vicinis provinciis conslitulis.
Charta qua Bertoendus, Catalaunensis episcopus, pri- sed etiam in Ceteris longe regionibus procul sitis,
vilegia largitur monasterio Dervensi et vicino puel- poslulata semper indulgenda sanxerunt. Unde obse-
a
larum monasterio (ann. 692). j$ cro domnos successores ecclesie prenotale pontifi-
B
Dominis sanclis et summi culminis apice [Dach., ces, safis superque per omnipotenfiam Triiiitatis
apostolicsc] pontilicalis caihedre specula presiden- inraense Patris et FUii et Spiri.tus Sancti obtestare,
tibus in Chrislo fratribus seu coepiscopis Ingo- iramo conjectare presumo. Ut commeiideui [Dach.,
berto [Dach., Rigoberto] metropolitano , Basino, commendatum] prenominatum monasterium piis
Stephano, Adalberto , Aloni, Madalgario, episco- mentibus jubeantdiligere, j"ubeanl foVere, jubeant
paii cathedra presidentibus, Bertoendus b, liceli, continere, jubeant conservare, et rie succidua fra-
indignus, in ordine tamen Cathalaunensium epi- lernitassacerdolum hoc nos in his regionibus pro-
scopus, suplex in Domino mitto salulem. Quan-. prie deliberationis instioclu, aut nbva invenliqne, es-
qnam prisce regule decreta nos doceant, et que> timet decreia fuisse, cum sub hujus constilutioii s
oportet perhenniter custodire, et patrum consuetai norraa, saiictoruin Agaunensium locus, immoque et
indiminuie servare, altaraen et nos super hec regu- monasterium Lirinense, seu et monasterium Luxo-
iariter decernenles, vota supplicum , et maxime> vierise, raultaque alia monasteria, nec non et basi-
orthodoxa fide fulgentiuin, ut illi provisione tra^. lica domni Marcelli, et innumera in Orientis partibus
ctantes eorum pelitionibus, libenlissimo animp> monasteria, pfopriis ex decreto pontificura servanlur
volnmus affectum mancipare. Quoiiiam igilur- C privilegiis. Ergo uno conspirationis consensu, Dei
gloriosus domuus Clodoveus rex, et vir inlustrisi nutu, antedictorum patriim religioneiii pensantes, ita
Pipinus, major-domus, pie [Dach., proj religiosai ab omnibus decretum est, ut nullam dominationem
solliuiiudine perspicue nobis postulasse noscuUlur nos successoresque nostri in suprascripla monasleria
ul privilegium monasterio Putiolos, in vasta Dervi,, virorum seu puellarum virginum, ubi sunt congrega-
in honore beatorum apostolorum Petri et Pauli ett li, quod pro salute animarum suarum predictus vir
sancli Johanuis Baptiste et sancti Johannis evange- Bercharius et Vuaimerus, seu el cdnjux sua Vualtjl-
liste, seu et omnium sanctorum, a viro religiosissinio) dis, una pariter construxisse noscuntur, habeamus,
sancto Berchario c ubi e.t ipse abbas preesse videtur,t quatinus eis liberius Iiceat, Deo juvante, sine iinpe-
ex munificent:a quondamCbilderici regis conslructo,t dimento rei alicujus, contemplativam vivere vitani;
seu et alio monasterio puellarum d, super fluviumj' ' et cum pater inonasierii fuerit de seculo evocatus,,
Vigoreetiara etDrea [Dach., Dria],in Dervo,in linem! quem unanimiier omnis congregatio ipsorum ser-
[Dach., tine] Flaciniacinse, qnod Vuatmerus [Dach.,, vorum Dei undecumque sibi oplirae regulam com-
Waimerus]etconjuxsuaVualtildis[J*)ac/i.,Waltidis/«<;c pertara elegerint, seniorem sibi abbatemque consii-
etinfra]etdomnusBerchariusabbaspariter conlruxe-- D E luant; seu et cum mater virginum de seculo fuerit
runt,inquoIoco Deo [h. v. deest. ap. Dach.] sacraiaa evocala, quamunanimiteromniscongregatio ipsaruin
Vualtildis mater esse videtur inultarum virginuraa ancillarum Christi undecumque sibi optinie regulam

adeo similis est ut nemo nonex eadem officina pro- e Videsis quse de Befcbario diximus in notis- ad
diisse judicaverit. Utrique aflixa est nota anrii 691,f chartam Reoli. Diploma Childerici II, pro uiona terio
cum liac sol i discrepantia, quod prior indictione iv,, Dervensi exhibuimus. '
posterior imliclione H minus feliciter, daia dicatur. •>De hoc puetlarura monasterio sic commentanttir
Falsiim produnt formulse, stylus, notai chronologicae e auctores NovaeGalliseCbristianee, tom. IX, col. 907:
subscribeniium nomina, et praesenitn Hidulphi duciss t Piaeler viroruin inonasiefium ,aliud etiaro puellare,
Lotharingirc. De his. oumibus fuse diximus in notiss hauil procul a Dervo, ilidem ad Vigeram erexit Ber-
aJ ch irtaiu alteram supra memoratam. charius, sub palrocinio II. Marise, ftiiiiluni suppetli-
» liditum a Dacherio, Spieil. t. X, pag. 627, tante nobili ac locupkle roalrona Waltilde no-
juxtam
apQgraphum ex chariiilaiiu Dervensi inine ... Excisum esl aii annis ciiciter septiiigentis,
nos ex ipso charlulario descripsimus, depromplum ;
el recudimuss sed locus ubi exslilit hodie puellaris inonnsierii no-
leciionis
1 A voce episcopati adDncheriana:
discrepantias inter uncos. men relinet, uua tan.uiu 1 uca dissitus a ceenobio
Berloendus destint apud Da- Dervensi.
eherium.
PATROL. LXXXVlil. 39
 12£7 SiECUL. VII ET VIII ECCLESIASTICA MONUMENTA. 1225
compcrtam clegerint sibi seniorem matrem, linaa A prostralus reatum anatlieraalis subjaceat, veniatque
cutn consilio inonachorum Dervensium fratrum,, super eura lepra Naainan Siri,
excommunicatusqua
abbalissam instiluant; et, si eis opportunum fueritt a sancta efficiatur Ecclesia calholica, etnichileminus
abbatem bencdicendi, aut crisma consecrandi, vel)l hoc privilegium perpetuis temporibus maneat incor-
sacros ordines percipiendi, hoc lantummodo nobiss ruptum. Que conslitutio nostra, ut firrais subsistat
propter canonicam inslilulionem ct prejudicmraQ vigoribus, manus nostre subscriptionibus est robo-
•ecelesie nostre, absque ullo molu, reservamus. Ce- rata; et, ut plenius confirmetur, ceteris fratribus et
leium vero, ulsuperius continetur, nullam potesta- coepiscopis qui ad presens non fuerunt destinavimus
tem aut dominationem neque nos vel arcliidiaconuss insuper roborandam. Actum
Remis, publice. Data
siiccessoresque nostri, vel quelibet persona haberee quem fecit mense [Dacli., mensis] Febr. die xv,
noii debe.it, aut quamcumque de eodem monaslerio0 anno secundo gloriosi domni nostri Clodovei
regis ".
vel cellulis ejus, sed [h. v. deesl ap. Dach.]et parro- XXXIV.
chiis aut ccleris mnnasteriis, causam audeat presu- Cltarla qua Aiglibertus, Cenomanensis
episcopus, de-
mcre vel auferre ; cl, si aliquid ipsa congregatio dee cimas quarumdam villarum concedit monaslerio
earuro rcligione lepide egerint, secundum regulam b
sanctm Marim (ann. 692).
sancli BeneJicli vel domni Golmnbani, ab eirum u ln Dei nomine Aiglibertus, episcopus in Christo
abbate vel abbatissa qui pro tempore spiritalis paterr sanctre Ecclesise filiis oranibus agenlibus vel 'inissi?
vel nialer exliterint, coniganlur. Nara nullum ponli- discurrentibus de villis sanclae Ecclesisc de Media-
flcuin neque a nobis neque a successoribus nostris, . quinta, Trition, Alnelum, Betas, Longa Aqua, Luc
in eodera monasterio, pro causa cupidilalis, aut, duno, Geneda, raedietate de Tredente, et Vitblena,
et Tauriniaco. Cognoscatis quod nos concessimus
quoJ absit, avaritie, habealur; sed proprio in Dci1
nomine fruanlur privilegio. De rebus namque prefa- nionasterio Sanctse Marioe, ubi Deo sacraia Ada
tis constructoribus fjiisdein sancti raonasierii, pro abbatissa praesse viJetur, oranes decimas de supra
stislentalione prediclorum sanctorura monachorumx scriptis villulis, tam de annonis, quam agrario, vi-
seu (h. v. deest ap. Dach.) puellarum virginum, vic- num, fenum, omnium pecudium, seu furmalico, ve>
iim quoque ac veslitum conlalum, seu a ceterisj undecumque decimas redebelur, totum et ad inte-
Deum limentibus personis in anlea conlaiuris, vel a grum, ad ipso monasterio censeraus etjubemus, ui
rrgia poteslate futrit concessiim, iiich.I cx hoc, ne- absque ulla dilatione ad missos ipsius dare faciatis,
qiic pontificuin nec quarumlibel personarum, distra- et, ut diximus, ipsam decimara omni tempore ipsi
liendi miniicndive causa, potestas omniniodo 110*.-, monaslerio habeat concessum. Et, ut certius creda-
tj
li.ibealnr, nisi in matribus vel patribus ejusdem mo-_ lis, manu nostra sublerfirmavimus. Datum dies no-
i.asterii, suisque propasilis [Dach., preposilis] guber- vem quod fecit niensis Julius, in anno n regni dom-
raiiJi.rege/iJidisperisandique, arbilrio seu dispensa- ni Clodovei regis. In Christi nomine Aiglibertus, ac
fione consisial. Deo [Dach. Ideo] quoque prestilinms si peccaior episcopus, subscripsi.
1»ivilegium, quia nichil de canonica auctoriiate con-_ XXXV.
vetlilur, quitlqui 1domesticis fiJei, et maximecon- Prmlegittm ab Agerado, Carnoiensiepisopo, conces-
snm cuidatn monasterio sancim Mar<mdicato, super
t.niplativam vitam ducenlibus, pro quiete tranquil- fluv.um Ligerim « (an-i. 696).
litatis tribuitur. Quid si quiscallidilate autcnpiditate )
prevenliis, ausus fuerit ea que sunt superius com- cuin consenso filio sun domno Deodato, quondam
prehcnsa lcnoerario spiritu violare, a divina ultione> anlecessori nostro, ipsius urbis episcopo, el pluri-

n Si Theodoricus III anle elapsum annum 690 obiit, qoain suspicionem injiciant dccimsc hac setate mona-
nieusis Februarius auni2 regni Clilodovei III, annoi steriis concessre.
Christi 692 tribuendus est; si vero ad ver anni 691 c Muiilum vable instrumentum deprorapserunl ex
viia Theodorici protenditur, mensis Februariiis anni antographo Sanrfionysianolnunc in Archivo regni, x,
:>.regni Chlodovei III concordat cuin anno Cbristi D scrin. 5) Mabillonius, de Re dipl. pag. 478, et Feli-
<J95. bianus, llist. abb. S. Dion. prob. pag. 16. Ad exem-
•>Non alibi obvia est nisi in Aclis episcoporumi plum Mabillonii illud rerudimus (nova recognjtione
C.enomanensiiim a Mabillonio vulgalis, Analecl. ab A. Teulet in?tituia). Quacuncis in textu inclusa
]iag. 278. Ada, quse partlienoni S. Marise praesse> sunt videnlur a Mabillonio addiia, ad lacunas aliquas
liicitur, eadem videtur Mabillonio, Annal. t. I, pag. explendas. Ageradus se atictorem privilegii in sub-
560, que alias Alrechildis, et quae fuit educta ei scribimdo proiitelur, et successo.rem Dcodali, qui
Suessionensi S. Marix moiiasterio, ut Cenomanensei fnit Carnotensii episcopus. Quodnam auteni fuerit
S Mariaemonasterium regeret. Charlse hujus since- nioiiaslerium cui privilegium concessum est, Mabil-
rilas solo fulta est leslimonio aciorum quibus ideoi lonius, Annal. t. I, pag. 605 et 606, frustra inquirit.
iuserta fuit ut inde cognosceretur monasterium hoci Saltem eonjici poicst illud fuisse S. Dionysii mona-
fuisse in jure matris ecclesije Cenomatiensis, sicut sterio subjectum; cum enim huic privilegio subsiri-
ipsa acta docent. Plura autem alia iis inserla exstant; bant episcopiplurimi, abbas unicussubscribit Chaino,
ad hune eumdem (ine.n inslrumenta, qurc falsi dam- qui S. Dionysii monaslerio tunc prseerat. Chrotcha-
nata sunt; cl nos de boc ipso S. Marise monasterioi rius aulem diaconus inde videiur coloniam monacho-
diploma edidimus, quod spuriis ceii;iiiinus aiiiiuine- rum deduxisse in monasterium quod privilegio ab
randum. Verum, in charta qtiam nunc exhiberaus, Agerado ornalur, ut conjicit Mabill. de Re diplom.
falemur nulla nnbis deprehensa fuisse vilia undei pag. 479. Specimen charlar!seri incidendum curavit
hauc supposilitiam pronuiitiare liccat : elsi forte aii- Mab. ibid, pag. 582.
1229 DONATIONESAC TESTAMENTA KPISC., ABB., ETC. *-">»
niorum poiitclicum vel sacevdotum, afllanle Sancto ^salvo eorum privilegio, ad pacem revocet. Ulud eis
Spiritu, sacro monaslirio in rem proprietatis suae pre. . . . auctorilas nostra ponteficalis concessii, ut
in loco nuncupante infia ipso muro super flu- nullus de successoribus noslris, nec archidiacontis,
viura Legieris, in honore sanctae Mariae semper nec vicem-domini, nec inissi clerici vel laici discur-
virginis vel ceteroTum sanctorum suo opereaedilica- rentis in ipsius monastirii. . . . erens, ex conlacioire
b praedictae Adreberctane c, tenire vel dominare vi*
vU, et de relms suis ditavit, et ipsura venerabili
viroChrotchario diacono per suam [epistolam] dentur, aut se adhuc inantea ad Deo timenlebus con-
(irmavit, ut ibidein raonachus qui sub sancto ordine latum fuerit, nec ad causas audiendum, nec exigcn-
vita iheorica sub ordine caenubitale degentis conver- duro, nec mansionis, aut pastus aut paralas, vel
sare diberent, ibidem intromitlire diberit, et ipsi quemlibet reddebiicionem requerendum, nec honiinis
ipso monaslirio in onus abb. .... vit cui ipsum se ipsius distringendum, nec de rebus eoruni quicquain
vivenlem sub se aul post siium discessura instituerii. minuandura, [penitus] non praesumat babere ingres-
Et, dum nos ipsum devotissimum in hoc opus Do- sum, seJ sub regimcn ipsius abbati aut successoi i-
mino famulare perspeximuS, ideo voluntate plenissi- bus ejus, omiiia in Dei nomene consislanl. Et tal let
ma hoc sacrosanclum privilegium, una cura conseu- per hoc privilegium sanximus, ut perhenniter lcm-
suin fratrum «ostroruin et consilium seniorum, _ poribus praesentebus ac liituris in Dei nomene con-
indulsimus laliter ut liciat sanclae congregacioni servitur. Et, sicut taliter solet.stimutante a lversariri
servorum Dei in ipso monaslirio constitutum, quielo per aliqua tcineriditate aut ctliditate de snccessuri-
ordine, sine opiessione cujuslibet pontelicum, vel bus noslris, [sicut] nimpe solet nialicia praepedire
Caraoteno urbis Cjiiseopo, seu et clericorum, sine bonis, hoc privilegio, quae nos pro divino respecio
insolencia j"uvenum saecularium, quieli vivire; ul ut pro participanda conmuni successorura fralriini
nullus convivia, nec rnansionis, nec paratas, nec inu- mercidem absorde per prava consilia inlexerit, et ad
nera expedenda non pertiiniscant. [ Et si] ab ipso molem impielatis indulgencia nostra oraissareligione
abbate ponlcf x Cmnolensis pro eorum utilitaie in- violari aut depravari vet conruinpire adnisus fuerit,
viiatus fuerit, siue tilla ambicionis causa vel frauJe non solum hic in conhibcn[da] [secundjuin statuta
nccidat ad ecclesias consecrandas, et abbas benedi- canonura sentencia, de objecio einmanitatis crimene
cendus,. vel aliaria seu presbitcros [aul] diaconus vcl feriatur, sed etiam in futuruin ante tribunal aeierne
reliquos gradus orJenandus, sine obteuto pravae cu- judicis seu angelorum vel sanctorum [omniura], ul»
piditatis tradat benedicionis. El sicut habet bumana cione divinae in praecipicium condemnetur acculei»
IVagililas,se ipsi abba Chroicliarius, aut cui ipsi ibi- Et, dum extremitas nostra saepe nomenato monasti-
dem introniissum t. . ... . abbatem instituerit, ab p rio sub Xpo cultui admodum in sancta vita conver*
f.c lucem migraverit, ipsa sancla congregacio servo- sare, [co]gnicione veritalis regulariter in Dei laudis
runiDei in suprascripto cenubio inslitula, de serael- meditantes, summo desiJerio desiderare inspeximus,
ipsos ad gubernaciouem monastirii, et aniraas re- ita deinceps solecicius atque curiosius dum a nobis
gendas, liceat eis [lalein] gubernatorem elegire, qui omnia [subsidia] feruntur, Xpi clemencia inploramus
hnnestis moribus sit, non generosilalis nobilium, sed ut sempermagis ac magis in Dei amore proficientis,
in Dei araore expergeneius atque sagacius inbutum, accensis Iampatebus aeterna vita perfniantur, quaii-
et sub sanctarn regolam oboedienciae palrem insti- ter pro labore quae in certaminis contemplacione
tuere [concedentes] decrivimus, eisque concessimus desudant, apud oinnipotenlem Dominum mercdis
ut nulo modo hoc sacrura privil/ginm a successori- coiiiniodiim ferant; et nos de multiplecata segite
bus nostris sit inruptum, sed per oninia et in onini- praemia sempiterna populorum eongeries fructilicata
fousconservitur °. Et, si scandala, quod [absit et mi- gremiis, ahrutis palliarum sordebus, triticum horrea
niine] credinius Deo adjuvante quod fiat, m supradi- recondiiis mclere atque adipisci, mancipari valea-
cto monasiirio surrexeriut, et ipsi abbas cum sua mus. Unde dornnis metropolitanis arciuni sedes ili-
congregacione lioc einendare non potuerit, patris U vinitalis suffragia poscimus, ut adhibenda mercidem
spirilalis, qui sub sancio ordine viverc [viden] lur hoc sanclum privilegium socieiate beatitudinis vestre
in Carnotena parochia, atil un lique elegirint, ad hoc adsentire ptque [conlirraa] re una nobiscum almetas
scandalum mitigandmn invitenl. Quod si nec ipsi vestra dignelur. Annum secundo regnum domni no-
(quod minime credimus) lioc emendare potuerint, stri Childebercthi gloriosissimi regis. Captonaco, pu-
lunc aj pacis concordiae sine ullo cupiditatis crimine blicae. [Dalum quodjfecit minsis Marcius dies sex ".
pontefex Carnotensis ad ipso abbate vel sua congre- in Dei nomine Ageradus, ac si peccalor episcopus,
gacione invilandus sit, ut paterno more discordantis, hoc previlegimn a me faclura religi et subscripsi. . .

* Priores editores, conservitusconsistat. Sed male
oculati, nam prima ma u vox conservitus, refecta
exlrema liltera, in vocem conservitur mutata est,
et vox scquens conshtat, subjeclis punctis, irrita
facla.
b Sic in autographo; non autem consolacione, quod
ia edit. Brequigniana et aliis reperias.
c Adrebertana viJetur mater Deodati episcopi,
quse, assentienle fiiio suo, monasterium condidit de
quo agitur.
d Regnum
auspicatus est Childebertus III circa
mensem Martium 695; qna die hujus mensis non li-
qiiet. Ergo incertum esl utrum hoc privilegium anno
096 an 697 tribueiiiliun sit. Quoefuerint plerorumque
episcoporum subscribeniium sedes deciarant Mabil"
lonius et Felibtanus, qmis videsis.
 1251 SvECUL. VII ET VIII ECCLESIASTlCA MONUMENTA. 1232
ericus episcopus hoc previlegium consinsi et sub- A j parentum raeorum, lam de paterno quam de mater-
scripsi. [In Xpi] nomene Gripho, et si peccator epi- no quod debituin est, ccclesia sancti Nazarii ut habeal
scopus, hunc privilegium consensi et subscripsi. volo atque decerno. Villa vero Pagetis, quam ex
Ansebercthlus, servus Jeshu-Xpi, hoc privilegiumi parte conquisivimus, ecclesia sancti Nazarii ut lia-
rogitus subscripsi. In Dei nomene Ebarcis, et si pec- beat volo. Villa vero Solempriaco, quam Wlbertus
cator episcopus, hoc privilegium. . . . In Xpi no-- per suum instrumenlum nobis dedit, et Leodeberlus
mine Aygliberctlius, ac si peccator episcopus , hoc; in usuario tenet, ccclesia sancli Nazarii ut habeat
privilegium consenciens subscripsi. In Xpi nominei volo atque decerno. Basilica sancti Symphoriani
Beracharius episcopus hoc privilegium consenciens3 martyris, quac mihi ab adolescentia mea in omnibus
subscripsi. Trctecor, per misericordia Dei epii-copus, , unde substaniia raea protexit, unde credimus ut et
lioc privilegium subscripsi. In Dei nomine Ansoaldus,, futura ejus inlercessio apud aeternam pietatem pro
et si peccalor, hoc privelegium subscripsi. In Deii remissione peccalorum meorum intercessor assistat,
nomine Atlur, gracia Dei episcopus, Jioc priveiegiumi villa vero Tres-valles in pago Magiuonlense una cum
rogetus subscripsi. In Xpi nomene Ermeno, peccatorr appendiciis suis, doraibus, viilaribus, campis, pratis,
episcopus, subscripsi. Soabericus, peccator episco- vineis, silvis, accensisque omnibus quod Wlberlus
pus, hoc' privilegio consenciens subscripsi, Turno-- B 1 per sua instrumenla in noslro nomine delegavit.ee-
chaldus, ae si peccator episcopus, hoc privilegio sub- clesia sancli Syinpboriani ad suos clericos pascendos
scripsi. Constantinus, peccator episcopus, hoc privi- in eleemosina nostra ut habeat volo. Similiter ad
legio subscripsi. oratorium sancti Leodegarii, qui subtus Sanctuiu
Chaino gracia Dei abba, hoc privilegium rogitus; Symphorianum construclus esse videlur, ubi (si Deo
subscripsi. placuerit) corpusculus insuper requiesciturus erit,
XXXVI. colonicas in pago Maginontense, in Taviniaco, quas
Charta qua Ansebertus dona confert ecclesimAuguslo-
dunensi sancti N zarii. basilicmsancli Symphoria- Wlbertus per suum strumentura nobis dedit, et co-
ni, oralorio sancti Lcodegarii, soro.ri sum Segolinm, lonias illas quas Bertoaldus in Eulnicio per suuro
«f germano tuo Autario a (ann. 696). strumeotuin dedit, ad oralorium sancti LeodegarJ
Acloribus ecclesise sancti Nazarii mariyris Augu- ul habeat volo. Villa vero Corvillo in pago Auttssio-
siidunensis et sancti Symphoriani marlyris, ubi ipsei dorerise, quam nos cumque suis acquisivimus, ipsum
(tretiosus in corpore requiescit, Ansebertus pecca- oralorium donini Leodegarii ut habeat volo atque
l r, episcopus. Divina nos amnionei lectio, ut quodl . decerno. Simiiiter in pago Augustidunense colonicas
Chrisli misericordia in rebus terrenis confert, abun-. r( quas Beroaldus per venditionem nobis dedit, ipsum
ilanlia de sua largilate, unde in hoc sseculo utiraur oratorium domni Leodegarii ut habeat volo. Villa
de-ejVispietate in suis pauperibus pro abluenda molei vero Buxido, quidquid ibidem germanus roeus iu
peccaminum ofleramus. Ergo dono ad suprascriptam ! usuario lenet, ipsum oratorium domni Leodegarii ut
ecclesiam sancti Nazarii marlyris, ubi ego, ac sii babeat volo. Yilla vero Muido, quae est prope mon-
iudignus, cura pasiorali deservio, de alodo paren- teni Wavinaruro, in pago Vertudensi, cum omnibus
t-uin meorum villam cui vocabulum est Hauxiaco, ini quidquid ibi adspiciunl oratorium domni Leodegani
pago Belnense, cum soliditate et appenditiis, dorai- ut habeat volo; sic tamen ut inde lumen et sacrifi-
bus, villarebus, campis, pralis, silvis, vineis, pas- ciiuii ipso oratorio stabiliat, et omnia sub potestate
ctiis, aquis, servis, libertis ac colonis accensisque fratrum ipsius ecclesiaesancli Symphoriani in omni-
omnibus, el quidquid in ipso pago prasenli terapore bus esse debeant. Et quatuor raatricularios qui ad
possidere vali-mus, aut quod inante ibidem in Dei ipsura oratorium domni Leodegarii deserviunt ibidem
nnmine acquirere, vel qnidqtiid dici aut nominari instituimus ut totum victum atque vestitum de su-
potest, cum iniegra soliditale suprascripta ecclesia prascriptis rebus babeant habere, qualiter et illi alii
sancli Nazarii ut habeat volo. Et pro porlione illa matricularii, qui ad basilicam sancti Symphoriaui
quam gerraanus metis Autarius apuil nos ibidem D I deservire videntur, portionem victus et vestitum
liabet, portionera noslram in villa Binago ut habeat accipiant. Et pro eo quidquid in isla epistola delega-
volo. Et fortasse (quod non credimus) si ei fuerit vimus, in usuario germanse nostra Sicolinseconces-
eontrarietas, in suprascripia villa in Hauxiaco et simus, illos matricularios, et illud lumen ad orato-
Binago, quicquid pro porlione mea nobis de alodo. rium domni Leodegarii, et in hoc usu teneal, et
" Edijerunl Mabillonius, Annal. I. I, append. pag. dicitur, et Amalbertus, j'uxta Novam Calliam Chri-
702, ex cbartario c mmunicato a Bonhiero, ITur- stianam, l. IV, col. 356. Segolena , Anseberti sofor,
gundi.e senalus praside ; et auctores Novae Galliae sanciimonialis erat in monasterio AugnstoJunensi
Christianse, t. IV, Inst. col. -45, qui non monuerunt; S. Marire, hodie S. Joannis. Monet Mabillonius,
unJe chartain eriierinl, ae proinde paucas et leves Annal. t. I, pag. 636, constare ex hoc instrumento
quas exhibent discrepanlias adJucere negleximns. sanctimoniales hoc leuipore parentum suorum adiisse
Mabillonii lecliohein sequimur. Hoc instriimentum, hsereditates, et ipsas in pios usus impendisse, quod
etsi sub lestanientorimi formulis non sit coriceptum, ex colleclione nostia plurimis exemplis constat. No-
lestamenli tamen vice habendum videluf, el liunc ei til idem clericos S. Syinphoriaiii, etsi tunc fuerint
titulum editores pralixerunt. Pluries memoralur in instituti monastici, nus.quam lamen in hac charta
charti; supra e litis Anseberuis, Augtistodunensisepi- inonacho5 appc"" '
seopus, qui alias Anseberchlhus, irao el Autbertus
 '.233 UONATIONESAC TESTAMENTA EPISC, ABB., ETC. ..3-1
rlebeat procurare : el post ejus discessum, tara pon-- AJ XXXVII.
tifex supradictus et ecclesia sancii Nazarii, quarol TestamentumEphibii abbalis, de donis collalis eccte-
clerici dictae ecclesise sancti Symphoriani, quanlum, sim Viennensi (inscrtum est teslamentum Rujiiia,
sororis ejus) " (ann. 696).
in ipso strumento inslituimus, in Dei nomine debeant
procurare. Reliqua vero facultate, quicqtiid nos. In Chrisli nomine, ego Ephibius, pro amore Dei
tempore nostro conquisivimus, quod in ista epistola, ac beatorum apostolorum ac martyris domni Deside-
incommemoratum nobis remansit in quibusciimque3 rii episcopi, facio teslamenlum de rebus meis et
locis adcrescere cupimus, ecclesia sancti Sympho-. hereditale mea, quse ex pareniibus meis Leobio et
riani ut habeat volo. De alodo parenlum meorum, Teodigna legilima auctorilate ad me pervenit, et cx
quicquid porlio noslra in quibuscumque locis vel1 sorore mea Rufina, qusesine liberis defuncla, here-
terriloriis, quod porlio nostratam de paterno quam, ditalera suam mibi vivo ordine dereliquit. Hrccsunt
de materno nobis debitum est sub omne supelleclilee autem quse per hoc testaroentum Deo el sanctis ejus
quicquid dici aut nominari potesl, duleissiraa gcr- in ecclesia Viennensi servitura per domnum noslrum
inana roea Sigolina, si nobis superstes fuerit, in, Caeoldum episcopum trado : villam inlegram Gene-
omnibus recipiat, et ubicuraque pro fidelibus Cbrisli; ciacum, cum omnibus ad eam pertinentibus, absqne
atque ad Ecclesiam Dei delegare voluerit, in omni-. B 1 ullius propinquornm meoruro parte, cum utriusquc
bus habeat poteslatem. De mancipiis vero, quae dato9 sexus servis, lerris, silvis, aquis, portus et dislrictus,
pretio comparavimus aut adquisivimus, in omnibuss et quidquid ad pradiclam viltam perlinet, absquc
volo ut ingenui esse debeant et ut pro ingenuis su- ullius alicujus propinquorum meorum consonio. Si-
prascripta germana mea, dum modo aJvivit, in_ militer et parlem tertiam, quae ex sorore mea supra-
suum debeant adesse obsequium. Post ejus disces- dicla jure ordinis inibi obvenit, de Partbenis villa,
sum, Christianorum defensorem seu regem, si eli- cum servis utrinsque sexus,. lerris, silvis, aquis el
gere voluerint, ul habeant in eorum sit poteslale. celeris quae ad censum vel servilium leriise ipsius
De suprascripta facultale quam ad supradiclas eccle- partis pertinent, ut nullo umquara tempore a potes-
sias sancti Nazarii vel sancti Syraphoriani delegavi- tate Ecclesiaeaiienelur. Tradiinus etiam alia in cir-
mus, dum ipsa germana mea Sigolina sscculum, cuilum quae a dorano noslro glorioso Childeberto pro
contemsit, et dum cognovimus jVigiter se Cbristo, seryitio noslro adquisivimus, in Engolismo villas
oblulit et sanctse Marin in ancillam se tradidit, snb> tres, de quibus jam testamentum confecimus. Testa-
usu et beneficio hoc debeat tenere, et, post ejus; mentura sororis nostra, judicante senatu in Vienna
discessum, ad suprascriptas ecclesias. per istam epi- civilate residente, huic leslamento nostro inseruimus.
siolam integra soliditate delegavirnus, cum re me-. C *• Domno raeo et delicioso fralri Eupbibio abbali,
liorata ad ipsas ecclesias debeat pervenire. Si quis, Rufina soror quac sine filiis orbala resideo, et tu res
quod rion futurum esse credimus, si ea qure superius; tuas Deo et sanctis ejus apud Viennam tradis, nihil
sunt conscripla, quod nos plenissima voluntate de- aliud mihi melius visum est de dono palris et matris
crivimus de hcredibus nostris aut quislibet opposilai nostrse, tertia seilicel parle Parthenis, quae adjacet
persona refragare voluerit, non lioc valeat vindi- Geniciaco villse, ul sicut alia et ista tua potestate
care quod repelit, et Judae traditoris simiiis efficia- redacta, adjuncta hereditati tuae, sancto loco conso-
tur, et insuper inferai acloribus ecclesise, aut cuii ciares, ut babeam partem in voto et dono tun, cum
hoc per istam epislolam delegavimus, una cunii sanctis Dei quorum amore hsec facis. Ego soror lua
fisco, auri lib. vi, et in argento pondus LX, et bsec Rufina testamenlum fioc meum subscribo, quse sine
epistola quam nostra siinplicitas plenissima voluu- alia sorore mea et aliis propinquis, usque nunc le-
tate decrevit, perpetuam obtineat firmitatem. galiter in integrum possedi, et sacro senatui ut
In Christi noraine Ansebertus,'peccator episcopus, firmum maneat roborare manibus rogavi cuncta hacc
hanc epistolam a me factam relegi et subsc. — Ado- quaesuperius comprehensa sunt. Super quibus etiara
neus episcopus rogatus subsc. — Agnericus episco-. D I edictum regium (ieri petivi, omnia sub integre pra-
pus rogalus subsc. — Agliris episcopus. rogatusi sidente reyerendo patre men Gaeoldo sanclse Dei et
subsc — Winebertus, jubente domno Anseberto> Viennensi Ecclesiac, ul deinceps illi maneat ab hac
episcopo, banc epistolam scripsi et subscripsi. die, trado et babenJum transfundo servos utriusque
Notavi quod fecit mensis Augusti die v, anno se- sexus mille cccc, sed et liberos qui obsequiura ibi
cundo regnante domino Childeberto rege. faciunt D. Quicumque conlra hoc leslamenlum ve-

* Edilum a Dacherio, Spici). I. XII, pag. 101, ex

apographo quod Louvetus exscripseral, nec docet1
unde erutura fuerit. Recuderunl Collectoies scripto-
rum reruin Francicarum, t. IV, pag. 678, omisso le-
slamento Rulinae, quod Ephibius frater ejus suoi
testameuto insernit. Hujus inslrumenli meminil Ma-
billooius, Annal. 1.1, pag. 586. Cujus monasterii ab-
bas fuerfl Ephibius suspicari diflicile foret. Testa-
nienti autcm sinccrilas hoc potissiinura arguinenioi
vjdetur everti posse. Caeoldus ibi dicilur Vicuiiciisis,
episcopus, quo nomine critiqi, imprimis Mabill. ubi
supra, volunt vel Caldoldum, vel Edaldufii intelligi:
uterque fuit quidem Viennensis episcopus, sed Cal-
doldus extremis Dagoberti I lemporibus, circa ann.
687; Edaldus vero regnanle Theodorico III obiit :
neuler igilur vixit sub Childebeno III. Ergo testa-
mentum Ephibii exbibet mamfeslum falsi indicium,
cum anno 2 regni Cbildeberti III daluui dicilur teni:
poribus Caeoldi, Viennensis episcnpi, sivc hoc nu-
iniiie CalJoIJus, sivc EJaldus iiilclligalur.
 ^255 S.ViCUL.VII ET VIII ECCLESIASTICA MONUMENTA. 1256
jierit ut votum meum disturbetur, nc servis Dei ali- A versari debeant, et ipsam filiam nostram Berlara ibi-
menta, servitia et necessaria non prastentur, sena- dem inslituimus esse abbalissam, et ipsum locum
torio judicio " ad hbras cccc auri in publico reddere Lemausum sibi delegavimus, una cum omiiibus quae
compellatur, praler multa villae quae compensata ibidem aspicere videntur, curn omni inlegritate vel ad-
ScctesiaeViennensi et servis Dei reddatnr. jacentiis suis, in quibnscumque pagis vel territoriis,
Hoc testamentum ex Geneciaco vilta, et de tertia lam ullra Ligerim sitis vel citra Ligerim. Loca vero.
•ortione alia sororis meae, ego Ephibius abba manu nuncupantur ila : idest, Nova-Villa, Viutoris, Britin-
propria roboravi, et senatofibus universis, ut hoc niacus, Quintiacus , Bragogilo, Grimoaldo-Villare ,
ipsum roborarent, jure pelivi et rogavi. — Senator Prulliacus, Rovere, Mauro-Villa , Barbarione-Villa »
Eulqgius parens. — Rufina soror. — Deuphibus se- villaMilies, Galdono-Maso.Ferrarias, item alias Fer-
nator. — Conluinacus senalor. — Pelagius senator. rarias,Culmellas-Montis,Alnao,Tricafinis,Felcariolas,
— Leubinus senator. — Caracteius senator. — Ar- NoiOlio,Mundone-Villa,Childeno Villa.Potiosus, Ha-
ginus senator. — Silvanus senator. — Gregorius se- done-Viila,Flaviago,Alvernis, Posthimiago,Cacerias,
nator. — Artemius senator. — Eulogius senator. — Busxerias. Similiter ultra Ligerim Balbiago, Cerva-
Deophilus senalor. — Siagrins senator. — Rufus se- tiaco et Valle, ut diximus, tam ultra Ligerim, quaro
nator. — Ergerius senator. — Spectabilis senator. B et citra, quicquid noslra possessio praseriti tempore
Macrinus senator. Sic et ceteri. — Simplicius quse- esse videtur, vel inantea Deo auxiliante fuerit. Haee
stor, senator— Notarius libellarius publicus b dicia- loca superius comprebensa ad ipsum roonasterioluni
vi, subscripsi, anno u gloriosi Cliildeberti regis. nuncupalum Lemausum, ibidem delegavimus atque
XXXVHI. iirmavimus : ea vero ratione, ut, dum nos pariter
Charla qua Gammo, el uxorejus AdulaudU, monaste- advixerimus, tam cgo Garonio, quam et conjunx raea
rio Lemausi a te condho, collala doiia declarant , Adalgudis, sed et iilise nostra, Berta et Maria , hoc
et in conventu nobitium confirmanda curanl c
(ann. 697). possidere vel dominare faciamus lam ipsum mona-
In nomine sanctae Trinitatis. Prosperum quidem steriolum Lemausum, quam etiam dictas villas, una
et salubre consilium, immoque satis jocundum esse cum terris, domibus, aediliciis, accolis , mancipiis,
tiinoscitur, ut de caduca quispiam sseculi facultate iibertis, campis, vineis, Silvis, pratis, pascuis, aquis
.IW conferat, quo peccato redimere sua valeat et aquarumque decursibus, farinariis, peculiis, pradiis,
abluere. El quod prudentius consilium , quam ut mobilibus et immobilibtts, cultis et incullis, omnia et
honio de mundanis rebus coinparet paradisum, et de ex omnibus, ad omnia slipemlia sanctimonialium,
1'ireiia subslanlia transferat. aliquid in ccelestia? vel ad ipsum monasteriolum quod nos pro amore
fetjiorego Gammo et conjux mea Adalgudis, cogi- Domini noslri Jesu-Christi in honore sancti Johannis
tantes qualiler sarcinulam peccatorum nostrorum ct sanctseCrucis et ceterorum Sanctorum construxi-
possimus abslergere, et ad aeterna gaudia pervenire, mus, proficiat in augmentum. Sed et omnia quse de
iuonasleriolum in loco proprietatis nostra, ntmcu- presidio meo in die depositionis meaeinventum pe-
pante Lemauso d, in honore saneti Jobannis et nes me atit repertum fuerit, hoc est, atirum, argen-
sanctsc Crucis vel ceterorum domnorum eacpimus tum, veslimenta, vel pradia, illa abbalissa qnre lunc
<onsiruere, ut ibidem pueltas in lionore sancise Ma- lemporis in ipso monasteriolo Lemauso praesse vi-
riae institueremus, ut sub sancta norma rcgulse ibi- debitur, contra heredes meos ex omnibus lertiara
»!emconversare deberent. Quod ita ct fecimus, et partem recipere debeat: ea tamen ratione, ut per-
iiliam nostram Berlam in ipso loco inslituimus, ut petualiter in pauperibus et peregrinis et Deum timen-
diebus vitsc suae, tam ipsa quam et quse cum ipsa in tibus in eleemosyna pro animre nostra remedio dare
ipso monaslerio conversare videnlur, sub ordine debeant. Et duro ipse sexus femineus per se niinime-
monasiico vel regula sancti Benedicti vivere et con- aliquid valeal exercere, vel pro mercede nostra au-

" Hsec verba maximi raomcnti essent ad proban- 1D dem aperte non pugnat; nam hoc eodera anno cbarla
dum civitatum senatibus j"udiciariampotestatem ser- Gammonis fieri, et vita cedere Autharius potuit. Sed
valam fuisse sub regibus barbaris, post eversum Ro- et alio modo nodumsolvimus. Ante mortem Aulharit
inauorum imperium. Sed quid induci potest ex do- conditum el dotatura fuisse arbitramur monaslerium
cumento evidenlissime falso? de quo agitur; Autbaiio deinde fatis functo , Gam-
b Notarii libellarii nomen nusquam occurrit in hujVis moni et uxori ejus animum fuisse ut dona sua huic
rrtalisinslruinenlis,nec alias hanc vocem deprehendir monasierio collata, in conventunobiUum habitoapud
uius, quam non aliunde deprompserunt Mabiltonius, Bituiicas (anle regem, more Francorum), confif-
Cangius, et coeteri scriptores de rebus diplomaticis. niari curarent anno 3 Childeberti: et sic charta a
c Ediderunt Mabillonius , Annal. t. I, pag. 704, suspicione liberatur.
ex ihartario S. Germani a Pralis ; Bulliardus ex Ma- v Quis sit locus iste diclus Lcmausus, non conve-
feill nio, Hist. S. Germ. a Pralis, probat. pag. i. Ibi niunt eruditi. Mabillonius censet eumdem esse qui
dicilur Aiiihari.uri praesse monaslerio S._Germani, nunc Gallice LtntoMr»,in pago Siampensi; Bulliardus
quod .tliquam snspiiJonem injicit de huj'us chartse Limeux, in dicecesi Bituricensi, cujus hodie parochia
falsiute. Authaiio enim jam successerat Waldro- est ad prasentalionem abbalis S. Germaui Praten-
nerus anno lerlio regni Childebcrti III, ut, ubi su- sis, juxta auctores NovseGalliaeChristianse, t. VII,
pra, leslaiur Mabillonius ipse, ex instrumento quod col. 421. Fallitur Bul.iardus : cceiiobiuin eniin Le-
pene* se haber.' docet. Charta antem Gammonis no- mausura a Gammone conditura fuisse palet in pago
Ikaiuchrouologicam petit ab boc ipso anno 3. Id qui- Stamjtense, ex diplomate Childeberti.
1237 DONATIONESAC TESTAMENTA EPISC, ABB. ETC. 1258
gemta vel pro earuro necessitatibus gubernandis, eis ^ clesiis et ab omnibus ponliflcibus vel sacerdoibus
nuliatenus est licilum foris egredi: propterea omnia excommunicetur , et ante conspeclum sancli Vin-
jam dicta.ipsumque monaslerium jam dictura Le- ceniii et sancti Germani , quibus res istas delega-
mausum, unacura villis vel omnibus adjacentiis suis, vimus, in partc reproborum esse valeat, qui de rrbus
ut diximus, in quibuslibet pagis vet lerriloriis , tam ad ecclesias vel pauperibus delegatas proferre vo'uc-
ultra Ligerim quam citra, ad monasterium sancti rit, etnullateniis merces sua convaleat, nec viiam
Vincenlii etsanctaeCrucis, Parisius civitate, ubi san- mereatur habere selernam qui nostram voliicrit con-
ctus Germanus in corpore quiescit, ubi Autharius vellere eleemosinara. Insuper cogalur solvere fisco
abbas in Dei nomine, una cum norma plurima regis auri libras xxx , argenti pondo LX, et nec sic
monachorum praesse videlur, doriatum in perpetuo quod repetit valeat assequi. Et, ut episiola huius do-
esse volumus, ul ibidem, sicut diximus, deinceps nationis lirma permaneat, Bituricas in convenlu
omni tempore permaneant, et per lianc epistolam nobilium, in prasentia regis domini nostri CbilJe-
coatradimus; et, ut nullus contradicere audeat, nec herti reiecla, et Parisius civilate in monasterio sancti
temerareipsasresqusehic sunt inserlae, aut nos, vel Vincentii, die sexto mensis Aprilis super altare
heredcs nostri.nec ullus quislibet alicui necvendere sanctsc Crucis posila, anno lertio ejusdem domini
vel donare neque alienare nec per ullum strumen- 8 nostri Childeberti regis. — Turnoaldus, acsi pecca-
tum cartarura minuere licenliam non habeat fa- tor episcopus, subscripsi.— Guntharius. et ip*e indi-
ciendi. Et, si conligerit, juxla divinam dispensalio- gnus diaconus, siib<crirsj. —Madolandus, iudignus
nera, ut ipsa Bcrla de hac luce discesserit, cui ipsas abbas, subscripsi. ln Christi nomine, Andeboblus ab-
monachas vel ipsnm monasterium Lemausum dele- bas subscripsi. — Durandomarus, gratia Dei al>-
gavimus, vel ipsius rectores sancli Vincenlii vel has, suhscripsi. — Desiderandus, in Christi noniine.
sancti Germani decreverint, in ipso loco abbatissam ahbas, subscripsi. — Ego Gammo hanc donationis
debeant instituere, et ipsa abbatissa alias monachas meae rartam relerendo subscrpsi. — Adalgudis snh-
in jam dicto loco non audeant mitlere , vel intus scripsi. — Bertinus miles * subscripsi. — Berdandus
alium paslorem admillere non atideant, nisi ex roo- niPes subscripsi.
nasterio sancti Vincenlii sanclique Gerraani, aul XXXIX6i»(l). — XL.
ipsos quiibidem rectores csse videntur, quod nos in Charta aua Pipinus Senior monaslerin Laubicnsi nova
hac donationis epislola prasc ibere rogavimus , ego dona confert b (ann. 697).
Gammo et conjunx mea Adalgudis , vel jam dictae In nomine sancrc individusc Trinifatis. Amen.
Gliaemeae Berta et Maria quamdiu vixerint, ipsum 1 Universalis Matcr et Virgo singularis Cristique
lnonasteriuin Lemausuin vel mcmoratas res tenere sponsa, Fcclesia catholica, fcecundacaslilaiis prarn-
vel dominare debeamus: et post nostrum quoque galiva pronieruit, quod devolum suis utilitatibus in-
discessum, juxla quod superius diximus, tam ipsum clinenms assensnm ; praesertim sncrosanelje religio-
nionasterium el jani diclas villas cum adjaceniiis, pis iranquillitatem etquietein cura vgili providenies,
ipse Aulharius abbas aut successores sui, qui eo quo liberins divinse contcmplalioni et o?at'oni pro
tempore in ipso monasterio sancti Vincenlii el sanctac tlostra nos rique regni slabilitate vacando possil ail
Crucissanctique Germani fuerint, possideant perpe- Deum inieresse, qualenus inimicis chrisiianae fidei
tualiler, ut habeant in dominationem. Si quis vero , elirmnalis, lola sui corporis incolumitate, sub no-
ut assolet et ut habet humana fragililas, si nosniet- slro siidorc regnum vigcat et crescat, et hostilis ubi-
ipsi aut aliquis de hercdibus vel proberedibus no- que cervicositas sesenciat subjVigalam.Egosiquidem
stris, vel quselibet opposita persona, contra prasen- Pipinus Senior , eo favore et desiderio ductus, et
tem epistolam donalionis istius quam nos pro animse uxor mea Brunihelda «, monaslerio religiosissimi
nostra salute fieri jussimus , venire aut aliqna ca- viri et eximii pradicatoris ponlificis TJrs.niari, quod
lumpniaperquascumque personas infringere prasum- est in Laubiis super Sambrum fluvium, dnnamus in
pserit, in primis iram Dei incurrat, et cuiri Juda tra- ) dolem ipsius ecclesiie perpetno possidendam lerram
diforeigni perpetuo dampnelur, ct ab omnibus ec- et sylvam quse esl inlerrivum de Griuigharl et rivum
" An titulus ille mVes jam lum in usu, an polius bur-rit ad lidem exemplaris quod sibi i>roarchelypo
vox illa male in veleri codice a chartularii scriplore proposiier.it. PuJeret nos expenJendo iuijusmodi
lecia fuerit dubitat Mabillonius. in;tr«mento diutius immorari.
b Ediia in supplemento ad opera Mirai, tom. III, • Repudiata Plectrude, uxore sua , Pippinus Al-
pag. 283, ad exemplum cbarlsc spurise sub cjusdem pniilem duxit at, anno vix elapso, Alpaidem di-
Pipini nomine, quam supra exhibuimus. Praler indi- misit, soque Plectrudre reconciliavit. Nulla conjux
cia faisi in hac priori charta a nobisnotata, alia in hac ei fuit Bruniheldaenoinine.
posteriori deprehendimus. Primo enim h;ec uxorem
Pipirti Bruniheldam vocat, quam Plectrudem appel- (I) f.llARTA CIVMMDT*TI0KI1 VkCIJEmTEHADALBCUH W
laredebuit; 2° iterum adducilur llydulplins, titulo VrjALBBOMAKUM SASGEBMANESSEM ABBtTE» (697).— Hojus
ducis Lolharingiaeinsignilus ; 3* SilvaFore>leIla qure clmrlse,ciievigesimoquintoAprilis,annole lio regni Cliil-
in hac posteriori charta donalur monasterio Lau- rieb^rti III regis datae,el adliuc ineditae,aiiiograpliuniin
liiensi, j'am ante sex annos priori instrumento con- Arcluvo regrii, *.' srrin, 5, mine asservalur.MullUabhiiic
aimis veleris ciijosJam regesti Sangermanensislegmiiii
ccssa fue-at; 4° Fabricator posterioris cbartse ila ad agglutinatumlatnit, ubi nuperrime ali A. Teulet cornpe''-
verbum charlam priorem expressil, ut ipsas nolas tiim est, serios auternnuam ut integrutn hic, suo ordimi,
chronologicas, scilicet xvu Kal. Decenibris , adhi- in8eri posset,
 123<> SiECUL. VII ET VIII ECCLESIASTICA MONUMENTA. 1240
de llergnaut, qui defiuunl in Sambrum, quse sylvai A i perversor exliterit, omni libertate et honore nudatus,
Forestella dicla esl ab anliquo. Verura quia prseve- capitali pocna feriatur. Ut autem haecnostra conees-
niente gratia , clarissimus vir Dodo memorati virii sio per succedentia tempora inconvulsa permaneat,
prredicationc tractus ad ortodaxam iidem, et bapti- manunostra eam confirmamus, atque sigilli nostri
satus esl, et monasterialibus disciplinis et conver- impressione j'ussimus insigniri.
sioni mancipalus, consilio fldelis nostri Hydulphi,, Signum Pipini regis » inviclissimi. — Ego Adel-
ducis Lotbaringise, provocatus, monasterio Lau- gus cancellarius, ad vicem Ruolhperti archicapellani,
biensi, quoJ est in honorero sancti Petri, principis> recognovi et subscripsi.
apostolorum, donavit in eleemosynam perpetuam uni- Data decimo septimo calendas Decembris, Lesti-
versum fundum et patrimonium suura monachus ef- nis, anno DominicseIncarnationis sexcentesimo no-
feclus ; videlicet villas de Moustiers et de Bavis ,, nagesimoseptimo.
cufn omni integritate dominii, et universis terris, XLI.
villis, pratis, aquis aquarumque decursibus, banno ekk Charla qua Aigtibertus , Cenomanensis episcopus,
justitia, servis et ancillis, sicut juste possedit, possi- monasterio S. Marim juxta Sartam immunitales
concedit b (ann. 700).
denda, in manu nostra resignando et dictse ecctesise
subsignando, certis lerminis concludens, authoritate . B I In nomine Domini nostri Jesu Christi. Dileclissi-
nosfra communita. Hsec autem sunt loca de praecin- mae propiriquse noslrse Adrehildae abbatissse, Aigli-
ctura illius praedii. Terroinus aqusc incipiens in loco bertus Cenoraannicse urbis ac si indignus episcopus.
qtti dicitur Ralliiers, usque de sub Moustiers, ad Quia pro timore atque divino amore et reverentia
iiemus sancti Monegundis diluViiens. Terminus syl- sanctse Dei genitricis Mariae,una cum clericis fratri-
varum, ncmtis lotum qubd dicitur Eumont, usque ad bus et consacerdotibus, ac sororibus et sanclimo-
aquaro venientem de Walhiers, cum omni lerritono nialibus nostris consensum praebenlibus, convenit
el pagnagio, et justitia in omnibus, et ab aqua de nobis ut in basiliea sanctse Dei genitricis Marise,'
Walliers, totum nemus quod dicilur Bruelh, et Fan- ubi prsedictain propinquam noslram Adrehildam
gias, nsque ad Levoion, usque ad Willemier, el alia abbatissam, nostra benevolentia, et largilione di-
sylva joxta Wilhies, a monte qui dicitur Gomont, et vina, et virginali sive abbatissali benedictione con-
Merdosum vadum; usque ad villam de Wilhies, et struimus, et cura consensu, ut diximus, eeclesiae
nemus situm in finio de Duehon. Infra quaeloca no- noslrae ronsacerdotum canonicorum sanclse Dei
strse immunitalis tuitionem ponimus, el in usus fra- genilricis Mariseet sanclorum martyrura Gervasii et
trum ibideui Deo deservientium prsedicto nionasterio Q £ Protasii, ad quorum ecclesiam ipsa cella Sanctae
eohcediraus, ut ipsa libere el quiete possideanl, sine Mario, quae est constructa inlra fluvium Sarlse et
advocatia vel oppressione alicujus comitis vel cen- raurum civitatis reddit, debeant instituta servare ;
tenarii autvice-domini. Nec aliquis supra territoriuro ut duin illius sanctae Dei genitricis Marisesit volun-
ecclesise domum erigere prseier volunlatem et licen- tas, si huiniles ac devoie ibi consistanl sanctimonia-
tiam prscsumat. Universa loca supradicta et quanla les sub regula degenles, qu« et suam prius dirigant
possideant, veipostmodum justeet rationabililer pos- conscientiam, et loci iliius deleclabilem faciaiu
wssuri SIIBI,sub regia tuitione suscipimus, ct de- habitalionem, in quo et noslra merces communis
cernimus alicujus attentationis mnlestiam non susti- adcrescat, et laus Domini devole percurrat. Conce-
nere. Si quis hujus immunitalis et privilegii nostri dimus ergo hoc in prsesenti inscriplione, ad sancti-
* Num Pipinus Senior regis titulum sibi arr.ga- sio jam anle annos quindecim concessse immunila-
bat? Sed hrec cbartam sseculo vm confictam sapiunt. tis ? An ut confirmarelur ? Sed tuuc prioris charlse
b Duplicem habemus ejusdero lenoris chartain, aliqua in posleriori fuisset injecta mentio. Et quam
utramque io Actis episcoporum Cenomanensium in- confirmationem charla poslerior, paucis lanium-
sertaui, pag. 276 el 278, quam unani eamdeinque roodo abbalum subscriptionibus rounita, importasset
censemus, ipsissimis verbis conceplam, exccptis sub- l*
f priori privilegio plusquam triginla episcoporura sub-
scriptionibuaet rtotis chronologicis, quaeomnino di- " scriplionibus vallato ? Quin el tot episcoporum coa-
versse sunt. Hane autem iliscrepantiam inde ma.nasse cervala nomina interpolationis suspicionem rion
conjicimus, quod eum in aliquo exemplari veteri de- levem afferunt. Adde hos plerosque episcopos, fa-
ficerent subscriptiones et nolse chronologicse, eas tente Mabillonio, esse ignotos; adde quosdam co-
guomarteexscriptor supplevit, quod ssepius accidisse gnitos quidem, sed lunc teraporis non exslilisse : sic
norunt qi i vetera evolverunt inslrumenta. Prior Berarius ipsius Aigliberti decessor, Vimliciaiius
charla dicitur eiuissa anno 11 'llieodorici regis III Cameracensis episcopus, Adalbertus Suessionensis,
(neque enini sub Theodorico IV vixit Aiglibertus) ; Blideramnus Viennensis, Protasius Aquensis, Cle-
posterior. anno 6 Childeberti III. MabiUonius, qui niens Bellovacencis, Abbo seu Metensem volueris,
neulrani ignoravit, siquidem utramque edidit in seu Virdunensem episcopum. Denique subscriptio
Actis Cenomanensiiim episcoporuro, unicain tamen ipsius Aigliberli, qui charlain comliJil, promiscue
in Aniialibus memoravit, t. I, pag. 560, priorera inlrudilur inter testes. Hanc ergo priorem chartain
scilicet; de posleriori vero siluit, sane quod eam- huic nostrse colleciioni inlegre inserendain non
dem esse utramque arbiirabalur, roulatis lantum duximus ; subscripliones lauien el chronologicas
subscriptiouibiis et chronologicis nolis, quas since- nolas, quibus uuice a p.osleriori discrepat, in notis
riores in priori juJicavit. Nos conlra, qnoJ pace subjicieinus, et inter uncos apponemus lectiones
tanli viri dixerimus, priori lemere has iuisse addi- varias paucissimas, etiamsi non raagni momenli vi-
^as coiijicimus, et genuinas esse quse posteriori deantur.
(Wl^ectaj^uiit. Quorsuin enini haec repetita couces-
 4241 DONATIONESAC TEST.»ME.YFAEPtSC, ABfi., ETC. 1242
moniales spirilales, ad peregrinas seu peregrinorum ,A clores, omnino commoncmiis, ut non a vobis one-
ac pauperoruin usum, qui propter Deum sna dereli- rosa aul aliqua gravia injuncta a prsefixo locello
querunt loca vel substantiam, ut in praedicto mo- requirantur. Sed opera vestimentorum atque quce
nasterio Sanctae Dei genitricis Mariae,quod ad nia- ad sanctimoniales perlinet faciendum, vel vesti-
trem eccleshc Cenomannicse urbfs cui pracesse ac menta ecclesiaslica aut poiitificalia lavanda, vel
prodesse debeo, juste et legaliler perlinet, et sub restauranda debent, facere studeant, ut regula san-
dominalione pontificum ac ministrorum suoriiin, climonialium, propler censa vel exacta gravia pon-
reddibitiones et censa onerosa ex ipso monasterio ti icum vel minislrorura suorum inibi non negligelur
ad prsedictam matrem ecclesiam persolvunlur, sicut sicut [seJ ut] a nobjs conslilutum est, ita omni tem-
ab inslilutoribus et ditaloribus ac fundatoribus ipsius pore conservetur. Et posleros noslros qui in ordine
monasteriiet a pnedecessoribus poniilicibus Iiujus pontificum in hac seJe fuluri sunl, bumililer poslula-
urbis dudum constitutum est, hactenuspersolvuntur, inus, ut quod a nobis statuturo est,ab illisnon viole-
leviora et faciliora esse volumus. In qua etiam cella' tur, et sicul insiitutiones eorum conservatas esse
prsediclam consanguineam nostram Adrehildem voluerint, ita et nostra conservcnl, ut liceat ibidero
venerabilem abbatissamconstituimus.cum consensu constitutis sanctimonialibus sub sancto ordine et
sacerdotum nostrorum, ut et ibi in Chrisli nomine ]rj sub regula conservare, et pro nobis vel onini populo
praedicla abbatissa consanguinea noslra, atque Domini misericordiam exorare. Et, ut liic scriptus
cetene sanctimoniales, tam infra urbem, quam et ad invicem [ad vicem] privilegii futuris temporibus
secus, juxta ecclesiain prsedictam Sanctse Dei geni- habeatur, monemus utsanctum ordinem cnstodiant,
tricis Marise,secundum regulam, el nunc quando- et omni tempore sancle et regulariter in Dei no-
quidera (et quando quidem) vivere debeanl. El quan- mine inibi resideant, et assidue leclionibus vei san-
docunque eis abbatissa prsedicla sive alia defuncla clis meditalionibus et orationibus vacent. Rogamus
fuerit, cum consensu et instilutione jam dicise urbis ergo ac contestamur corara Deo et angelis ejus,
episcopi eligant aliam, quani uliliorem ex semel- omncs reges, principes, potestates, dominationes,
ipsis ad suas animas conservandas et regendas ac consules, proceres, sive comites, atquc cunctos
Deo opilulante salvandas invenerint. Et ita nunc, poterttes et nobiles seu procuralores, Ut hoc privi-
tam eam quam et alias quse proeesse visse fuerint, . legium a nobis pcr consensum episcoporum ac
seu ipsas sanclimoniales ibi sub regula degentes consacerdotum nostrorum factum. non frangfHitne-
COmmoneinus,ut sicut cetera monasteria regularia que corrumpanl, aut quo modo violent seudelacerent,
quse sub ordine regUljB rettius degunt, similiter et <c<aut in aliqUQn\odo corrumpant, sicnt [sedul]sancti-
prsediclumcocnobiumsanctimonialium sub poiestaie mmvialesin praedictoloco seu ccenobioin airioro Do-
et regimine prsefalae urbis episcopi degant, et regu- mini nostri Jesu Christietsanctac Dei genitricis Marise
lam in eo oinni terapore conservent. Et nos taliter quiete et regulariter absque ulla vexatione aut
vos, vel vestros quicumque illius ecclesiscsint exa- marrilione securiter sancte vivere permitlant °.

a Sequentia desunt, et horum loco in charta quain subscripsi. — In Chrisli nomine Adalberlus, pecca-
interpolatam censemus, ingesta sunt quaesequuntur, tor episcopus, hoc privilegium subs. — Abbo mise-
ut videre est in Annal. Mabill. p. 279. i Unde doni- ricordia Dei episcopus subs. — In Christi nomine
norum episcoporum et raetropoUtanorum artiuin se- llermenarius, peccator episcopus suhs. — Iu Cliri-
des tenentiura suffragiaposcimus, utadhibeant mer- sti nomine Vindicianus, ac si peccator episcopus,
cedem ut hoc sanctum privilegium cum societale hoc privilegium subs. —In Chrisli nomine fttirgoar-
beatitudinis et consentire atque adlirmare una no- dus, ac si peccator episcopus, hoc privilcgium subs.
biscum non dedignentur. Iterum vos domnos ponli- — In Cbrisli nomine Aquilinus, ac si peccator epi-
fices humiliter deprecor ut hoc privilegium a me scopus, hoc privilegium subs. —- Theodefredus, ac
factum, vestris manihus roborare et subscribere, si peccator episcopus, boc privilegiuui subs. — ln
charitalis causa aique benevolentia, digiiemini. In Chrisli nomine Framberlus episcopus hoc privUe-
Christi nomitie Aiglibcrtus, ac si peccator cpiscopus, gium subs. — Ondingus episcopus subs. — Berulfus
hoc privilegium devotissime a me factum libenter D ' episcopus hoc privilegium subs. — Hadegarius, ac
subscfipsi. — Hildebertus, et. si peccalor episcopus, si peccator episcopus , hoc privilegium subs. —
hoc privilegium subs. — Landebertus, gralis Dei Tlieodegarius, ac si peccalor episcopus, hoc privile-
episcopus, hoc privilegium subs. — In Christi no- gium subs. — In Christi nomine Aulsinus, ac si pec-
mine Landobertus, ac si peccalor episcopus, hoc cator episcopus, subs. — In Christi noniine Erleha-
privilegium suhs. — In Chrisli noraine lUidramnus, rius, acsi peccator episcopus, subs.—InDei nomine
ac si peccator episcopus hoc privilegium subs. — llavingis, ac si peccator episcopus, hoc piivilegium
Gozenus, peccator episcopus, hoc privilegium subs. snbs, — In Christi nomine Clemens episcopus hoc
— In Dei nomine Prolasius, ac si peccator episco- privilegium snbscripsi. — In Chrisli nomine
P.agaiir
pus, hoc privilegium subs. — Datopidus, ac si pec- leus, ac si pcccaior episcopus, hoc privilegiinn sub-
cator episcopus, hoc privilegium subs. — Datbertus, scripsi. — Hadoaldus, peccator episcopus, hoc pri-
ac si peccator episcopus, hoc privilegium subs. — vilegium subs. — In Dei nomine Winicharius abbas
In Cbristi nomine Herlingus, ac si peccator episco- subs. —In Dei nomine Hadoindus archidiacomis
pus, hoc privilegium subs. — In Christi nomine lle- subscripsi In Dei noraine Sado Cbrisli bimiilis
—
rarius, ac si peccalor episcopus, subscripsi. ln subs. — Actura Cenomannis civitate, in mense
Christi nominc Aigliberlus, ac si peccator episcopus, Jiinio, anno xj, regnante domno Theodorico glorio-
lioc privilegium subs. — In Cbrisli noraine Adaldus, sissimo rege. —-Ego Bodolenus emmanuensis sub-
ac si peccator episcopus, hoc privilegium stibs. — scripsi. >
Itig.oberlu'-, peccator episcopus, hoc privilegium
«iS S^ECUL.VII ET VIII ECCLESIASTICAMONUMENTA. 1244
Actum Cenomannis civilate, in menseJunio, annoG .A Haec omnia suprascribta, tibi, dulcissime Qli, ex
regoi domini nostri Hildeberti gloriosissimi regis. mea volunlate vel ex demandacione dive memoriae
In Chrisli nomine Aiglibertus, ac si peccator epi- Pcorovaldi babere conslitui. Vine.i sila in raonte
scopus, subscripsi. — Thalusius abbas subs. — Sar- Me quein Ilabundancius colit, medielatem
romalus subscripsi. — Ursus, nomine non opere sancte ecclesiae. . . eliense dare praecipio; aliam
presbyter, subs. — In Christi nomine Bertaoldus medieiatein de ipsa vinea dulcissimo nepoti meo
abbas subscripsi. — In Chrisli nomine Lundulfus Bertigisilo habere jubeo. Vinea quera Agila femina
archidiaconus subscripsi. — Demicione diaconus tenuil, et vineain queni Iinnacharius colit, dulcissi-
subscripsi. —Maurentinus, jubente domino meo, niae nepli meae Deorovarae, cum ipso Inmachario,
subs. —Ego Berligiselus peccator, jubenle doraino habere praecipio. Vinea planias qui sunt secus
roeo, scripsi et subscripsi. vineam Sevilam, dulcissimo nepoti meo Berlerico
XLII. haberc praecipio. Vinea quem Vincimalus in
Frugmenlum leslamenli Erminelhrudis, quo legala monte Vulloricino colit, et puella nomine Sun-
»
plurima ecclesiis etpersonis scribit (ann. 700). necfailde, et ancilla nomine Iveriae cuin iiiio
sacraiissimus (iscus percipeat. Si Leudino, dulcissimae norae meae Bertovarae
vero omnia quod in hunc teslamentuin inserui in B habere jubeo. Iteni dulcissinio nepoti ineo Btr-
[laclumj cuslodieris, quidquid libi superius deligavi tegisilo, icliriario argenteo, et mancipia his nomi-
in tuo jure perenni tempore permaneant. [Si quidj nebus: Sunniulfo, et sorore ejus Gibethrude, et
in hunc teslameiitum, cuicumque non depolavi libi, filias Anlhimio, et filio The. .... nae juniore
dulcissime fili, habere cupio. Sirailiter, liabere conslituo. Nepli meae Deorovarae, scutella
demandalione bonae memoriae Deorovaldi dono tibi argentea cruciclata b, et mancipia his nominebus :
canna argentea, valenle plus rainus sol. xxv, et a Tanechildem, Iinneguntliem, Imoegisiluiit; el lecla-
parte mea dono tibi cauco argenteo, valenle sol. xxx ; ria ad lecto uno, qui melior fuerit, el puero noinine
et medietalem ovium, quas Vigilitisadtcndit, cum Gundofredo, etancilla nomine Thaigundem, necnon
paslore, noniine Gaugiulfo. Simili modo de Latiniaco et puella nomine Amlechildem, dari consliluo. Du!-
et BaIbiniaco,tam vestis quani aeramen vel utinsilia, cissimo nepoti meo Berlerico, puero noraine Medigi-
et de bovebus ex omnio medielalem, tibi dulcissirae silo habere jubeo. Baselicis constilut s Parisius, id
flli, habere praecipio. Pari conditione ex demanda- esl baselb ae Sancti Petri, urcio argenteo, valente
tione bonae memoriae Dcorovaldi, dono tibi, dul- soledus duodece, et iibla aurea gemmata
cissime fili, de porlione ejus et de proprielate mea, inanlo dari constiluo. Baselicae domnae Mariae ga-
inancipia his nominebus: Unnegiselo, Aunemuudo, " vata argentea valente ,sol. duodece, et cruce aurea
et filias Patricio, id est Fedane et Ausegunde et valente sol. septe, dari jubeo. Baselicae domni Ste-
Agnechilde et Baccione, cum gregim porcorum ; vi- fani anolo aureo nigellaio, valente sol. qualuor,
neae pedaturas duas, silas in monte Maurilioni, dari volo. Basclicae domni Gervasi anolo aureo,
quas Theodaharius et Garimundus colent. Vineae nomen meuni in se habentem scriblum, dari praeci-
pedalura.terli», sita in monte Metobaure, cum vini- pio. Baselicae Sancii Sinfuriani, in qua bonae recor-
tore Gunlrachario. Vineae pedalura quarla, sita dacionis filitis ineus Deorovaldus requiesc.t, freno
Tauriniaco, quem Imneredus colit, cum vinetore valente sol. duodece, el caballo strato, el carruca
Munegisilo. Vineae pedalura quinta, sita in monte in qua sedere consuevi, ciim boves: et lectaria cum
Vultoricino, quem Sevila colil, cum ipso vinitore. omnis tratura sua c, pro devotione mea et requicm
* Vulgavit Mabillonius, adcalcem Liturgise Galli- tur. lamcn, pace cl. viri, dubium habcri non
ad |lloc
canse, pag. 465, et iterum inappendice supple- pote.it, cum nomen S. Sin(uriani, non auleui Sinsu-
mentura De re diplomalica.pag. 92 et seq., ex au- riani, ubique clarissime legaiur in aulographo.] In-
thentico Sandionysiano (nunc in Archivo regni, K ler alia legal Erininethriidis ctirruin in quo veheba-
lab. xv, asservalo; edidit quoque Marini, Papiri _. tur, el boves, juxla inorem malronarum sub regi-
dipl. n. LXXVI).Testamcnium conditum est ab Emi- v bus Meroviugicis, vide Greg. Turon. Ilist. lib. m,
nelhrude, malfona illustri, ut arguere licct ex di- cap. 26. Legat et Laliniacum villam in pago Me.l-
gnilate Mummolicomitis et quorumdam aliorum qui densi, quod primo aspectu videiur pugnare cum di-
inslrumenlum suis subscriptionibus vallavcruul. plomate Theqdorici III (Vide supra), quo villa ea-
IHiid sub initia ortavi sseculi collocandum censet dem, aimo 688, S. Dionysioconcessa fuerat Sed de
Mabillonius, Annal. t. 1, pag. 623. Nolse chronolo- aliqua villse | arte, non de loto Latiniaco utraque
gicse in capite prselixre fuerani, ut palet ex ipsius concessio intelligenda est ; qure conjectura cuin
teslamenli extrema clausula; sed injuria temporis venisset in meniein Mabillonii, id ita se habuisse
perierunt, et materise fragililale, qusc fuit papyrus deinde rescivit a Dionysianis, Suppl. de Re diplora.
^Egypliaca, ul idem Maliilloniusdocet. Legala scri- pag. 22, qui monasterii sui res apprime noverant.
bil Erminelhrudis basilicis plurimis, inter quas 11i eniui lcslali sunt S. Dionysium io villa Latiniaco
inemorat basilicam Sanctm Crucisvel domni Vincen- nihil unquam possedisse prseter ruslicanum pracdium
lii Parisiensis, quod confirmal banc ipsain basili- cum parte jusliliac.
cam duplici nomine jam tiira appellatam fuissc. Me- b [Voces icliriurius, cruciclatus, pariclus, minima
morat et basilicam S. Sinsuriani, quam quidam ar- reperias in Gloss. Cangiano.J
bitrati sunt esse scdiculam S. Symphoriarii a B. c [Hsevoces consonant capiii 6 additi legi Salicse,
Germano, episcopo Parisiensi, adj'unctam S. Vincen- nbi liuncupatur lcclumstralum ; conf. Marini, annot,
tii basilicae. vid.Mab; ubi sup. pag. 624 : sed hujiis- 5, png.261]
modi aediculis nomcn basilicrc nculiquam iribucba-
1245 DONATIONESAC TLSTAMENTA EPISC, ABB., ETC. 1216
Deorovaldi, dari praecipio. Alia carruca cum boves .A gunthe , Chrodulfo , Asindebergane , Monechilde,
vel omni stratura sua ecclisiae vici Bonisiacinsis Aetern(),Bauderuna, Hos omnescnni omni peculiare
dari jubeo. Similiter villarem, cui vocabulum est eorum, lant areolas, hospitiola, horleilos, \elvineo-
Volonno, cum adjacentia sua, suprascriblae eccle- las, et cum id quod in quibuslibel rebus babcre viden-
siae Bonisiacense, pro rcmetlium animae meae lia- lur liberos liberasque esse praecipio; etquidquiJ
bere praecipio. Sacrosancte Ecclesiae civitatis Pari- exindefacerevoluerint, habeant liberam polcslatem.
siorum, missurio argenteo, valente sol. quinqua- Similiter Miiinolane cum omni peculiare suo inge-
ginta, dari praecipio. Baselicae Sancle-Cruces vel nuam esse praecipio : luminaria tantum in ecclisia
domni Vincenli, cocliaria argentea dece dari jubeo. Bonisiaca roinistrare slodeat. Vualachariura cnr.i
Lectaria par uno, et vestimenli mei pareclo uno, omni peculiare suo, et cum boves quos bajolat, in-
fratribus ad minsa baselicae Sancli-Dionisi dari genuura ea condicione esse dibeo [sic\, ul ligna tan-
praecipio. Alio pareclo vestimenli ad vico Bonisiaca tum ad oblata faciendum rainistrare procuret. Gun-
fratribus dari conslituo. Tertio pariclo vesliiuenti defredo.cum bovesduos Iaborare praecipio undecera
Emilia ad vico dari jubeo. Item, pro remedium ane- ad baselica doraui Siufuriani comparetur. Martiniano
mae meae, vel ex demandacione bonae recordatio- Theoderuna, cum filio suo seniore, cum peculiare
nis fili raei Deorovaldi, villam cui vocabulum est B eorum, sicut suprascribti benemerelt, ingenuos esse
Laliniaco, sita in territurio Meldinse, cum cainpis, jubeo. Siraili modo pro reniedium animae ineae et
colonecis ad eadem perlinentes, cum pratis, pascuis, ex demandatione Ulimei Deorovaldi, Gygone, Sep-
silvis, vel in"omni j'ure et termino suo, quia in por- teredo cuni uxore Goderuna, Theodonivia, Baudo-
tione suprameraorati filii mei Deorovaldi obvenii, nivia, Carane, Patricio cum uxore Eusebia, Daga-
cum orani inlegritate baselicae Sancti-Sinfuriani, rico curo uxore Aurovefa, Ciuncioleno, Blidemundo
ubi saepultura habere dinuscitur, pro requiem ejus cum filia Blidechilde,Manileubo, Trasilane, Eumun-
dari praecipio. Similiter porcario, noraine Gundilane, do, Imneredo cura uxore Torigia, CbaJullo, Aridia,
cum gregim porcorum, et Baudomere cum greghn Rocculane, Babiccone, Gunlhivera : lios omnes cum
oviumettroppo jumenlorum, qui suntadsuprascripla oinni peculiare, tara areolas, quam hospiciola, vinco-
villa Latiniaco, supradictae baselicae Sancti-Sinfu- las, vel hortellos, cum id quod praesenti tempore
riani habere jubeo. Goderico et Gunderico in supra- habere videutur, ingenuus esse conslituo. Baudulfj
scriptam villam, quem baselicae domni Sinfuriani et SunVthahario cum boves quos bajolant, laborare
deligavi, ita jubeo ut laborent, unde ad ipsa baselica praecipio, unde oblala ab baselica donini Sinfufiaui
obiata cotidiae minislrelur. Leudulfo cum vioea iC jugiter minisirelur. Ita do, ita ligo, ita lestor, ila
quem Sabucito colit, ad oraturio qui est in villa vos raihi, Quiritis, testimoniuin perhibelote testanti;
Latiniaco, unde ibidem oblata occurrat, dari volo. cileri cileraequeproximi proximeque, exheredis raihi
Baudulfus, Sumthaharius, similiter cum boves ut cstole; procuique habeiotc. Si que lilurae vel cara-
laborent jubeo, unde oblata ad baselica S. Sinfuria- xaiurae in hoc leslamento meo sunt, ego feci fieri-
ni, pro requiem Deorovaldi offerelur. Simili modo que praecipi, dum niilii saepis volui recenseri. AdJi
vineae pedalura una, sita Tauriniaco, et quem Pinpo eliain constitui, si quis contra hane leslamenlirat
colit, baselicae domni Georgi Cab. .... dari venire voluerit, autvolunlatein meamin aliquocor-
praecipio. Vineae pedalura una, sita in monte rumpere lemptaverit, a comrounione omnium sanc-
Buxata, quem Juvius colit, ecclisiae Bonisiacinse toruin et a Iimenebus ecclisinrum efficeaturextraneus»
dari conslituo. Vinea, quero Uvassio colit, cum et insuper ante tribunal Xpi analhimatuspermaneaU
ipso Uvassione Actum Parisius sub die et tempore supra scripto.
nomene Signum f Erminethrudiae testatricis. — f Mum-
Tbeuderico quem colere debeat, baseli- inolus com. roganle et praesente Ermiiithrude hunc
cae domni Sinfuriani. oblata dari testamentum subs. — Scupilio spatarius, rogante
constiluo. Vineae pedatura una, sita iu inonie Bli- "' Erminethrudiae huic testamentuni subternot. diae
xata, quera Leudefredo colit, baselicae Sancli Mar- et anno quibus supra. Munegiselus,roganle et prae-
tini ciperente dari jubeo. scnte Ermminethrude, hunc testameiitum test. sub-
Libertorum meorum nomena in his testamento ternot. die et anno quibus supra. — Baudacha-
abnecti constituo Medibergane, Ilonorio, Gund.leu- rius defensor subs. — Eusebius, rogalus ab Errai-
bane, Piane, Sumlhuifo, Ciuccirane, Uiccbicione, nelhrude.hiineteslamentumscripsi, relegiet subs..
Maxa uxore, Chioberga, Sinderedo, Angilone, Leu-
XLIH.
defredo, cum uxore Vuandilone, Cbaideruna, Chil- Charta
deruna, Thrasteberga, Theodachario, Vigilio cum qua Pipinus et Ptectrudis, uxor ejus, qumdam.
commutantcum Armonio, episcopo Virdunensi, et,
uxore Sunnine, Agione cum filio suo Garilulfo, Vin- Angleberto arcI,idiacono, qui ecclesim S. Vident
eiraalo cum uxore Maurella, Melliia cum filio suo (S. Vitoni) prmerat; acliuic ecclesimdonacon(eruut
juniore, Coccione cum filio suo Daigisilo, Mudilane Pipinus, Aimeniuset Angleberlus*'(antt. 702).
cum liliis suis Munegisiloet Monecbrude, Acchione, ln nomiiie Domini noslri Jesu Chrisli, amen,
Bonane, Lcuhosuinlho, Gibulfofilio Vigilio, Dommo- « Pluries edila fuit. Hauc
runa, Chiiderimane, Basone, Childcgiselo, Childe- pnmus, Anliq. BeJg. pag. 110, Wasseburgus vulguvit
recio, tiulani ex
 U47 S^CUL. VII ET VIII ECCLESIASTICAMONUMENTA. 1*43
Cum inter illuster viro Pipino ej'usque illustra ma- .A XLIV.
trona Plectrude, apud apostolico viro Armonio, epi- Charta qua Eodeberlusomnemrem suamin Rumeliaco
scopo Virdunensis urbis, seu venerabili viro Angle- vendit RigoberloSilhiensi abbuli* (ann. 704).
berto, archidiacono, qui in ecclesia Sancto Videno, Dominosanclo el in Christo venerabili viro Rigo-
ubi pretiosus suus corpus requiescit, prseest, esset berlo, abb.iti de monasterio Siih'u, Eodebertus ven-
collatio de locella per eommutationum causa sibi ditor. Constat me non imaginario j"ure, sed plenis-
invicem et congrua vel opporluna facere deberent, sima voluntale, vobis vendidisse, et ila vendidi, tra-
quod et fecerunt; ideo per presentem commutationem didissc, et ita tradidi de presente , hoc est omnem
donat iiluster vir Pipinus, ejusque illustra matrona rem portionis mee, in loco nuncupante Rum1iaco,in
Plectrudis, loco nuncupante Pararito, quicquid ibi- pago Taruanninse, quam de parte filii mei Charde-
dem ad diem presentem possidere vel dominare vi- berii quondam, ex luctuosa hereditate mihi obvenit,
dentur, cuin edificiis, pratis, silvis : quae sunt iermi- id est, cum terris, domibus, edificiis, mancipiis, silvis,
nationes silve a Luponis fonlana usque Domus fon- campis,pratis, pascuis, aquis aquarumve decnrsibus,
tana; altera terminalio per Perfimt vivo usque mobilibus et immobilibus , farinariis , greges cuin
Biunna; tertia et qnarta communis terminatio, Fi- p pasloribus, rem inexquisitam , ad integrum , qnan-
lealina deHerberica villa, et Sancli Mauricii: et do- lumcumque conj"ux mea ibidem tenuit moriensque
no in ipsis linibus, pascuis, aquis aquarumque de- dereliquit, vel ad (iliura nostrum superius nomina-
cursibus, cum omni jure vel integre terminum, seu tum de parte sua ad ipsum pervenit, hoc el inte-
statu suo quod predieto loco in Dei nomine perlinet, grato ordine ipse abbas vel pars mouasterii sui, in
cum mancipih tatn rusticis quain urbanis, quicquid jure el dominatione eorum, a die presenti faciant
ibidem a die presente dominare videnlur ad partem recipere vel dominare; unde accepimus a vobis in
ecclesiredomno Yideno, vel qui ibidem prefueriiit, precio laxalo, juxta quod nobis bene complacuil al-
aut clericis ibidem deservienlibus, iii omnem solidi- que convenit, inter aurum et argentum, solidos mille
tatem donant et aflirmant, ut quicquid de his predicte quingentos tautam, ita ut ah hodierna die ipse abba,
ecclesie decreverit vohmtas, facieridi liberam ha- vel pars monasierii sui, haliendi, lenendi , dandi,
beant potestatem. Simililer donat ipse apostolicus ventlendi, commutandi, vel quicquid exinde facere
vir Armonius episcopus, et venerabilis vir Angleber- voluerit liberam et firmissimam in omnibus habeant
tus archidiaconus, loco nuncupante Commenarias, pntestatem. Si quis vero,'quod fulurum esse non cre-
qtiem ipse Pipinus ejusque illustra malrona Plec- dimiis, si nos ipsi, aut ullus de beredibus aut prohe-
tfudis ad ipsam ecclesiam domno Videno per cartu- Q redibus noslris, vel quislibet opposiia persona, qui
lam concessionis eorum tradiderunt, cum edificiis, contra hanc vendicionem quam ego plenissima vo-
pratis, pascuis, silvis, aquis aquarumve decursibus, Iuntate (ieri vel cooscribi rogavi, venire aul effrin-
cum omni termino vel slatu suo, sicut ab ipsa eccle- gere presumpseril, et a mc vel a meis heredibus de-
sia presenti tempore possidelur, ad ipsam ecclesiam fensalum non fnerit, tunc inferamus nos vet heredes
confirmamus, absque cujuscumque repelilione vel nostri tantum et alia tantum, quantum a vobis acce-
requisilione ; et, si aliqua pars fuerit, aut aliqua in- pimus.vel quantumipsa res eo lempore melioralava-
quietudo aut fatigatio, nos ipsi aut heredes nostri, luerit, duplam pecuniam slatula servante componat,
vel successorum nostrorum qui conlra hoc facere et quod repetit evindicare non valeat, sed presens
presumpserint, inferant, parte custodienle, auri vendicio hec omni lempore firmaet inviotata perma-
libras tres, argenti pondera qninquaginta. Factam neat, cum slipulatione subnixa.
commutalionem sub dic XHI Kalendas Februarii Aclum Sitdiu monasterio.quod fecit mensis Maius
anno 7 regni domno nostro Childeberto regis. Ego dies xvj, anno x regni domni nostri Cbildeberli glo-
Hardricus, jubenle domno Pipino ejusque illuslra riosi regis. — Signum Eodberti, qui hanc vendicio-
malrona Plectrude, hanccartam scripsi et subscripsi. nera fieri rogavit. — Signum Fladeberti. — Signum
— S. Ansigisubo comile. — S. Ansberto com. — D Madalcbari. — Signum Erleberti. — Signum Chil-
S. Hardrico com. — S. Bovone cora. —-S. Erimardo dolfi. — Signura Mauriane. — Signiim Sigeberii.
com. — S. Batbiso com. -—S. Gonduino com. — Ercbembodus lector hanc vendicionemscribsit et
S. Ramfrido cora. subscribsii.
archivo S. Vitoni, sed hiulcam, cum in vetusto decimo seplimo scripsit pro decimo lertio kal. Feb.
inslruraento vocum quarumdam Iectionem assequi • lpse, ciim Coimio, talraeto et aliis ubi supra, Nov.
non potuisset. Ex eodera archivo depromptara longo Gall. Clirist. t. Xilt, col. 1170, olc, chartam hanc
post terapore typis raandavit Labbeus, Miscell. t. II, adjudicat anno Unisti 701 ; sed cura regni Childe-
pag. 434, plurimis prsetermissis. Becuderunt Coin- berti initiuin repciendum sit a mense Marlio anni
tius, Ann. t. IV, pag. 384, ex Wasseburgo, Coll. G9':, annus septimus regni ejus, xin kal. Feb., id
jscript. rer. Franc. ex Labbeo, t. IV, pag. 680. est vigesima die mensis Januarii, incidit in annuiu
Accuratius edidil Calmelus, Hist. Lolhar. t. 11,prob. Chrisli 702.
a Hucusque ineditam chartam vulgamus ex
pag. 83, ex veteri chartulario S. Viloni. Nos edi- apo-
nius ad lidem apographi in chartophylacio nosiro grapho domni de Witle, Sithiensibus archivis praepo-
servati, diligentissima cura ex eodem cliarlulario siti, qui ipsani ex chariulario Folquini deprompsil,
descripli. Mabillonius, qui boc inslrumenium apud et in charlophylacio nostro deposuil. [Cf. Chartu-
Labbeum viderat, hallucinalus cst in notis chrono- larium Sithiensc a doctissiaio Guerard vulgatimjj
logicis referendis, Annal. t. II. pag. 164 : sciticet, . pag. 38.| .
«49 DONATIONKSAC TESTAMENTA EPISC, ABB., ETC. 1250
XLV. i et incullis, quaro in silvis, pratis, vineis , pascuis,
A
Charla qua Arnulphus, Burgundionum dux, monasle- aquis aquarumve deciirsibus, viis etinviis, exitibu?
rio SS. Aposlolorum juxla Melus donat Floriacum et reddilibus, farinariis, quadrupedibus, mobilibus
prmdium et res alias plurimas a (ann. 70l>). et immobilibus, vel quicquid modo ullo dici aut no-
Sagaci antiquoruni solertia uliliter satis olim pro- minari potest. Dono etiam in Liedes villa mansum
visum est, posterorum raemorise litteris mandare, si indominicatuin, cum scdilicio desuper sito, juxtaque
quis, sibi et animse suse consulens, aliquid Ecclesise hunc mansum, alium mansionarium cum terris ara-
Dei de rebus propriis, vel ante mortem vel in ipsa loriis ad dies plus minus xxij", et quartariis ij, pra-
nione contulerit. Quapropter noveril' futura selas toque ad falces iij; item in Beruldi villa cuminas
quia ego Arnulplius, gratia Dei, post genitorem indominicatas iij, quaeita jacent, una in ipsa Beruldi
meum Drogonera , dono avi fnei gloriosi principis villa, alia in loco qui dicilur Marconis pralum, tertia
Pipini, Burgundionura dux, huj"usvilse inslabilitatem in loco dicto Amolberti carapus, cum quarlariis se-
silva minula ad dies xx, in loco qui dicitur
perpendens, et quia gloria mundi velut fcenum are- plem, et
scit, et cogitans de remedio animce me;e ul post Bouerex silva; pralum quoque in ipsa villa ad falces
raorlem vitam inveniam, petii a venerabili viro Luit- iij; et alio loco dicto Intriberis, et Marchei pratumad
berto, abbate monaslerii juxta civitatem Meltensem II I falces tx. Dono insuperin viita Mariolas quicquid post
siti, quod dicitnr ad Sanctos Apostolos, ubiattavus fratrem aneumbonsememorireGodefriduroheredilate
meus, gloriosusChristi confessor, sanctus Arnulphus, mibi obvenit: id est, terram aratoriam indominica-
a quo et nomen et originem duco , in corpore re- tam, plusquam jugera cc ; pratum etiam ad falces
quiescit, ut raihi quoque in eodein cccnobio locus xxx, et silvara minutam ad dies xc. Hsec, et omnia
sepulturae donaretur, juxla genilorem raeura prsedi- ad haec pertinentia, ad ipsiiro locum dono, trado, et
ctum Drogonein et germanuro meum Hugonem sacer- de meo jure in potestatem servorum Dei inibi cora-
dotem, quoniam ibi omnis pceneparenlela mea, amore raanentium lotura ad inlegrum, ea lege qua ego hscc
pii prsedecessoris nostri et parentis sancli Arnulphi hactenuspossedi, id est cum omni inlegritate, et
ducta, sepukuram delegit; quod mihi idem venera- absque illius alterius dorainii participatione trans-
bilis abbas Luitbertus benigne concessit. Ideoque et fundo, ut ipsi servi Dei ea firraiter a die presenti et
ego, pro hujnsniodi benevolentia , et ut anima mea deinceps teneant, possideant et liberara facultatem
Iiereditateui in ccclis cum pio patre nostro ssepe no- habeant faciendi de eis quicquid ad ulilitatera sui et
niinando sanclo Arnulpho habere merealur , dono ipsius basilicse proficere viderint. Quod si quis, quod
donatumquein perpeluumvolo ad ipsum locuni prse- .,' absit et quod futurum non credo, de posleris noslris,
diura ineum Floriacum diclum, situm in pago Wa- aut qusecumque alia persona vel potestas, contra
brinse et in coraitatu Scarponensi, raansum videlicet hanc donationem nostrain aliquid violentiaefacere vo-
indominicatura, cum sediliciis superpositis, et man- luerit, et prsedium ipsum, vel ad ipsum aliquid per-
cipiis ulriusque sexus ad ipsum praedium perlinenti- linens aulerre ab eodem s'inclo loco temptaverit,vel
bus, et quicquid in ipso alodo vel ipse vel anieces- aliquid injustse dominationis sibi in hisqusc solide
sores n.ei visi sumus habuisse, tara in cainpis cultis damus, usurpare conatus fuerit, noveril se in die ju-
* Ex archivo monasterii SS. Apostolorum, hodie mus nolam chronologicam ab Incarnatione petitam,
S. Arnulphi, deprompta exstat apud Meurissiura in contra morem hujus setalis. Miitimiis discordanliam
Vitis episcoporum Metensium, pag. 111 ; Bouche- inler annum*regni x el animm Incarnationis 706.
tum De origine regiae domus Franciae, prob. pag. 69; Hsecforte interpolata videri p-ssent; sed alia quse
Coinlium in Ann. et ex chart. S. Arnulphi, l. IV , notavimus satis superque falsuin produnt. Ad fidem
pag. 4S6; Nov. Gall. Christ. t. "XIII,inslr. col. 369. hujus inslrumenti, Drogoni tres filii assignati sunt,
Eaindem charlam, Gallice versam, Walladierus, Ba- Arnulphus , Hugo sacerdos et Godefridus; quibus
silica S. Arnulplii, pag. 188, vulgavit ex autographo, quartus addilur, Pipinus, in charta non melioris
quod se propriis ocul.s vidisse festatiir, anliquissiino iiotse, Hugonis sacerdotis, quain alibi cxbrbebimus
charactere in corlice exaraium. Nos edinuisex apo- et expcinlemu9. [ Aitamen charta defendi pos-
quod in cbarlophylacio nostro deposuit D. D set: 1" Nihil obstal quin Drogo Burgundise simul
abouillot, e congregatinne S. Yiloni, cum autogra- et Campanire dux fuerit. Fae lamen enim Campanise
frapho
pho a se diligenler collatum. In editis buic instru- diicaiuin tanluiiiiiioJo habuisse , iiibil obstat quo-
mento hscc prsemiitnntur : « Ego Arnulphus, dux niinns, Drogone niortuo , Pippinus lilium ejus Buf-
post patrem meum Drogonem, villam meam Creanlo gundiae pfseposuerii, ne Campanite ducatum heredi-
concedo post morlem patris mei Drogonis,et sic liat tario jure adyuisisse videretuf; 2° Citra controver-
secundum istara litlerain quae describilur, > Tum siam annus 10 Cbildeherti III male indicatiT ;
sequiiur charla qualein exhibemus , cum paucis et oporiebat, annusl4 vel 15 ; sed hoc amanuensis vel
levioris moinenli discrepanliis , quas nolare operac nolarii oscitaiiliso tribui faci e potesl; compluri-
pretium non duximus. Qui cbarlam hanc cdiderunt, masque hujusmodi exeus tiones atlbibuit clarus vir
ipsam habuerunt pro legitima, excepto Coimio, qui de Brequigny. Sane iniqua iex critices foret si,
eam validis argnmentis suppositiliam monstrat: propler errata, vel apud accuratiores typographos
1° Drogo, cui, juxta lianc chartam , in ducatu Brir- nostros non raro accidentia (1), veieiibus instrumen-
gundise successit Amulphus, neuliquani Burgundiae, lis, quae in se nihii incredibile habent, fldes esset
sed Campanise dux fuit; 2° ldem Drogo, ex uiianimi deneganda.]
veierura annalistarum consensu, non nisi anno 708 Hu;usniodioscilutilHeexempluni ipse praebet de
viiacessil; ergo commeiililia ''
est.charla quae posti (I)
ter, seniel in annoialioueet bis iu prole-
niorieiii Drogonis dala dicitur, anno x re^ni Cbilde- Breqnignyqui
gomeuis, inorteiiiDrogonisassigaat anno608; quein erro-
berti III, raense Junio, id esl anno Chr. '04. Mitii- rem emeiidaadumcuravi.
«251 SJECUL. VII El VIII ECCLESIASTICA MONUMENTA. 1252'
ilicii de hiscoram justo iudice ralionem rcddilurnm, A pascuis, aquis aqtiarumve decursibus, farinariis, pe-
et partem maledictiouis rcterna; cum Dalhan et Ahi- culiis, cullis et incultis, suprascribtas porciones a
ron et Juda proditore babiturum. Nos lamen, ul hasc die presenli libi trado atque transcribere rogo per-
nostra donatio iirma in perpeluum maneat, testamen- petualiter ad possidenrium; unde accepi in precio
tum hoc litteris lirmatum manu propria roboramus. quod inier nos bene complacuil, hoc est, inier au-
Actum publice in villa Oppilla, sub die quinta rum et argenlum d, solidos mille quingentos lanluio,
kalendas Julii, anno ab Incarnatione Dnmini DCCVI , ila ut a die prcsenli, ipsas poniones liabendi, lenen-
indictione iv, regnante Childeberto rege, anno regni di, dandi, vendendi, commuiandi, vel quicquid
exfnde volueris facere iiberam et lirmissimam, Cliri-
ipsius x. —Ego Arnulphus hanc donationem lilteris
traditani, manupropria signavi et lirmavi. — Signum sto propilio, in omnibus habeas potestatem. Si quis
Adilonis comilis. — Signum Widonis comilis. — vero, quod fuluruin esse non cretlo, si ego ipse aut
ullus de heredibus meis, vel quislibet opposila aut
Signum Tremberti comitis. — Signum Lamberti co-
inilis. — Signum Warnarii comitis. — Signum exlranea persona,contra hauc vendicionem venerit,
et alia lantum, quantum a
Tmusonis scabini " Signum Rozelonis. — Signum inferamus vobis lantum,
'fieluini. — Signum Tuleradi. — Sfcnum Amelii.— vobis accepimus , duplamque pecuniam, consocio
Signum Ursonis. — Signum Remigii. — Ego Adelar- B ] fisco distringenie, coactus exsolvat, el quod repelit
non valeat; sed hec vendicio omni lem-
dus, ad vicem Bernardi priini scrinii, i ogalus scripsi. evindicare
XLVI. pore firma permaneat, cum stipulalione subnixa.
Charta qua fiarmundut venilit Erlifriln, abbali Si- Actum Sitdiu monaslerio , vj nonas Maii, anno
thiensi,jirwdiain pagis Vermanden.seelNuviomenseh xiv imperii domni nostri Ilildeberli gloriosi regis.—
(ann. 708). Ego Darmundus vendilor, qui hanc vendicionem fieri
Domino el venerabili viro Erlifrido c, abbati de rogavi. — Ravangerus, ac si indignus episcopu?,
rtionasterio Sildiu, Darmundus venditor. Constat subscripsit. — •{ Fulberti. — f Madalharii. —
me non imaginario jure, sed plenis>ima volunlate f llumberti vicarius. —Chrodbertus hanc vendicio»
libi vendidisse, el ita vendidi: hoc est, duas parles iii m scribsit et subscribsit.
tle re portionis mee, in loco nuncupante Saroaldsclu-
XLVH.
sa, super fluvio in
Sumna, pago Vermandinse; simi-
literet in Appiliacosuper fluvioIsara duas partes sitas CliariaquaSigibaudus,Melensis episcopus,elWolfatt-
in pago Noviomensi, seu in Diva et Corbunaco duas dus comes,prcediainler se commutant° (an. 708).
partes nd integrum, hoc est, tam in terris, domibus, (C In Dei nomine. Bonum pacis placuit qualiter con-
«edifiiiis, mancipiis, vineis, campis, silvis, pratis, venit inler apostolicum virum Sigibaudum, episco-
a [Hicc vox, qti;e nullibi, ut nolal summus vir de
di, quibus scatent libri veteres, exscribendis stude-
Savigny, Hist. jurisRomani medioajvo, cap. 4, § 69, remus. Sicde ipso Erlifridi nomine non concordant
f.nle secundam stirpem regum Francorum reperitur, : ipsum enim Erleberlum appellat Mabil-
imillmn ronlra instrumenli auctoritatem facere vide- scriptores
lonius, Annal. t. I, p»g. 620, et utrumque noiii>n
retur. Mlainen nihil tam ecni cognilum esl dein- agnoscunt auctores NovseGallixChristianse, ubi su-
sliliiliiinibiis Austrasiic, ut asseri possit, quibusdam verum his expendendis non licet nobis diulius
in
lioniinilius diiione principum. vel oplimatum de- nnmorari. pra;
genlibusscabini nomen nunquam fuisse iribulum.j c [Erlifredus, qni io recenti editione chartularii
b Iisdetiiverhis concepta est cbarta hsec, quibns eruditi Gu^rard, Erlefredus vocatnr, a sancto Berlino
chnrla Endebeni.quam supra vulgavimus. Ex eodem inonasterio Sitliiensiprsepositus fuerat post Rigober-
Folquini cbariulario deprompta csl, ac in charto- tuin, de quo tlirtum est pag. 204, annot, 3. Erli-
pbylacio nostro reposiia, a jam saspe lamlaio D. fridi tempore falo functus est Beriinus , non anno
<ie Wilte. Hujus charlocfragmentum in lucem mise- 698, ut legimus in chartulario, pag. 41, sed, ut recle
rat Malbrancus, De Morinis, lib. iv, cap. 48; ex notat doctus edilor, anno 709, qui erat xv regui -
ipsorecuilit Coiutius, Annal. t. IV, pag. 492. [Cf. Childeberti.]
charlularii Sithiensis ediiionem, a claro viro Gue- d [Hic, ul in chartaanni 70i supra, pag. 263,
rard publici juris factam, pag. 40.] (Neuiriaulem de D I notaudae sunt voces inter t.urum et argentum. Quo
charlaj skiceriiate suspicionein injecit, quod in notis pacto inte.lligenilacsint, delinhe non ita facile visum
chronologicis memorenturniuii imperii Chiidelierli. est eruditis viris qui prolegomena hujusce colleclio-
Certe nuspiam :miii regnorum Merovingicorum anni nis concinnaverunl, part. n, sect. x, cap. 3, § 1,
imperii dkli sunt, vide Mabill. Dipl. pag. 193, et n. 18. Si rem quam in incerto reliquerunt atlingere
Dipl. novam, t. IV, pag. 539; nec id in instrumentis licet, conjicerem verbum inler idem valere ac tam
bonae nolx usurpatum ebl anie regna Carlovingica. quam, ut videtur censuisse Cangius, voc. Iuter, clau -
Hoc quidem haberemus pro falsi indicio, si ila scri- sulamque significare, solulionem prsestandain esse
plum luisse in aulographo constaret. Sed quoniam tam in auro quam in argento. Videanl eruditi.]
instrumentum ex chartulario erutum est, mendum e Vulgavit Baluzius, Miscell. t. IV, pag. 409, ex
oscilantise scriptoris imputandum ducimus, cum de chartulario S. Michaelisad Mosam; recudit Calme-
cxlero in tota cliarta nihil sit quod falsum sapiat. tus, Hist. Lothar. t. I, prob. pag. 267. Memoravit
Adde Iperium in chronico Sithiensi, apud Marten. Wasseburgus, Anliq. Gall. Belg. fol. 115, v", char-
Thes. anecd. t. III, col. 476, charlam ipsam memo- lam banc, quam Iribuitanno xiv regni CbilJeberli [II.
rasse et notas ejus chronplogicas sic exhibuisse, vj Cointius pro Childeberto Theodoricuin reponendum
nonai Maii, anno decimoterlio dondni Uildeberliglo- arbitratur, Annal. t. IV, pag. 829; sed Wasseburgum
riosi regis, nulla nec regni nec imperii mentione ha- luetur chartularii lectioquam Baluziusexh.bet, elsuf-
biia. Aliaibi discrepantia notanda est, scilicet anims frag ;lur Mabillonius,Annal.Bened. 1.1,pag.21.Fru-
xiij pro xiv. Inliiiili essemus si discrepantiis ejusmo- s!raCoiniiusobjicitSigibaudum,Metcnit;!iiepiscopum,
 1253 DONATIONESAC TESTAMENTA EPISC, ABB., ETC. 1254
7«m Metensis Ecelesioe,et inter Wolfaudum comi- A , suggessit atque petivit consolaiionem nostram, ut
tcm, ut locella eorum inter se comrnutare deberent, aliquid ad Iuminaria Saucti Gallmii erclesi.e conce-
quod ita et fecerunt. Dedit Sigibaudus episcopus1 dere debuerimus, elc. Actum b Canstat ad Neccaram.
Wolfaudo comiti locellum Marsupia nuncupatum, in1
XLIX.
pago Virdunensi, quem Godo et H.ierevius, pro aui-
marum suarum salute, ad ecclesiam Sancti Stephani Charta
qica Wotfoaldus et Adalsinda, uxor ejus, plu-
delegaverunt, hoc est, tam in terris, domibus, sedi- rima dona conferunt monaslerio S. Nichaelis in
flciis, silvis, pratis, pascuis, aquis aquarnmve oecur- pago Virdunensi c (ann. 709).
sibus, et mancipia, his nominibus : Leubigisus, Fe- Cum oportet christiauis viam veritalis eligere, pro
roinus, Adoinus, Fante, Gaerelinde, totum et ad in- qua conditori suo possint dignoemiserationis munns
tegrum quantumcunque Godo et Haerevius ibideui1 offerre, ut oblatio proficiat ad salulem, et devolio
possederant, vel Sanctus Stephanus ibidem haberc! pertineat ad mercedem. Ego itaque Wolfoaldus,
videbatur, ipsi Wolfaudo donavit ad possidendum. filius Gislaramno quondam, nec non et conjux noslra
E contra simili modo dedit Volfaudus Sigibaudo epi- Adalsinda, tilia Adalberto quondam, donatores : li-
scopo, adparlem Sancti Stephani, locellum nuncn- cet muliarum rerum, cum sit scripturarum serie
patum Vineiaco, in (ine Ausiniaca villa, in pago1 B ' modis quislibet pro suis amissis iacinoribus, vel re-
Fugentense, super fluvium Moselloe: hoc est.tam in1 dimenda ultione peccaminum, de rebus suis propriis
terris, domibus, edificiis, silvis, pratis, pascuis, aquis1 loca sanctorum Dei aut ipsius servis suisque beno
aquarumve decursibus, et mancipia liis nominibus : meretis vellet transferre persona; unde el tamen
Autaldus, Balsimius, Macionus, Eusebius, Haervinus, bene antiquilus divitum principum decrela et legum
Bertridus, Madalbundus, et quantiimcunque ibidem1 ita xanxerunt, ul tantummodo loca manus donatoris
de homine nomine Aegino dato pretio comparavit, solacentio in subscriptione certa monstrarelur, nec
vel quicquid ad procsenspossidere videtur, totum et sine gestarum allegatione, plenissema voluerunt fir-
ad integrum ad parlem Sanctt Stephani condonavit; mitate mancipare, ut hoc quod unusquisque pro ar-
et qnicquid inde de utraque parte facere voluerint, bitrio suo cor. . . mentis suae condonare, quod prae-
liberam et firmissimam in omnibus habuerunt po- ceperit, sollemnis scriptnra confirmaret. Sed, dum
testatem faciemii. Si quis vero.quod fieri non credi- ct nos Dominum inspiranlem, ut credimus, sicut
mtis, quod aut nosmetipsi aut heredes Wolfaudi aut omnium fideliumcatholicDeEcclesiocChristi mos est,
Adalsindoeaul domni Sigibaudi conlra has commuta- quorum deposcit benignitas, ul pro animarum salute
tiones agere quicquam voluerit, parlem quam acce- Q ( vel Dei intnitu, Dominn adjuvante, monasterium
perit amittat, et insuper auri libras duas, argen i, congregalionemque servorum Dei animo devolissiino
pondera quinque, coactus exs0lv.1t, et quod repelit anovofundamento injure proprielalisnostrce.inpago
nihil valeat evendicare, sed procsens hsec commula- Virdunensi, in loco qui dicitur Castillionis, in fineVin-
lio firma etslabilispermaneat,cum stipulalionc nixa. diniaca, ubi ad ipsa radice montis consurgitfluviolus
Actum Novo-exsarto, villaSancti Slephani. Dalum qui dicilur Masupia, in honore nomini sanclo Michael
mensis Decembrisdie vicesimo, anno quarto decimo archangeloetsanctscMarice,malris Domininostri Jesu
rcgni domni nostri Childeberti regis. Chrisli, sancli Marlini et sancli Petri et Pauli apo-
XLVIII. stoli, nec non el sanclorum martyrum et confesso-
Fragmentum traditionis a Codefrido, Alemanniai duce, rum vel ceterorum, ad exemplum beatissimorum
factce monastnrio Sangallensi » (circa 708). ctiam visi fuimus xdificasse. Et addidit nobis conci-
Godafridus dux, vir illuster. Magulfus presbyter et lius, quatenus de communi substanlia nostra ad ipso
pastorSancliGaIIuni,atl potenliam nnstram veniens, monasierio, vel ipsis servis Dei Denm vacantes con-
qui cum Wolfaudo comite prseilia commutat, non dem Coinlius recudit, Annal. t. IV, pag. 495. Inte-
anteannum7l6Melensesinfulas obtinuisse; id enim r gram ediderunt Baluzius exchariulario S. Michaelis,
non evincit, imo Coinlium in hoc errasse monent D 1 Miscell. t. IV, pag. 403; Mabillonius ex aulhenlico
auctores NovocGallioeChrist. t. XIII, col. 703, ethac accuraiius, Annal. I. II, pag. 691; Calmetus, Hist.
ipsa charla quam expendimusejus conjeclurani everti Lothar. prob. col. 83, ex Mabillonio. Leclionen»
docent. Ejusdem Wolfaudi chartam infra, pag. 280, Mabillonii scquimur. In chronico monnslcrii S. Mi»
proferemiis, quam videsis, et notas huic siibjeclas. chaelis, circa saDculiimxi exarato, cbarta lioec tri-
* Hoc fragmentum, claro viro de Brequigny inco- buitur temporibus Ch Ideberti, Bruncchildis et Sigi-
gnitum, exstal in codice tradilionnm moriasterii berti, pcrperam, ut evincil Mabillonius, Analect. p.
Sangallensis, pag. 2, sub titulo : Godefridus, Ale- 351 ct 356. Alii Wolfunldum , hujus chartoB auclo-
rnanniw dux, tradit Aiberburgumvicumad Neccaram, rem, confiidenint cum Wulfoado, 11'ajoredomus re-
Inde edidil Neugart. cod. Aleman. dipl. 1.1, pag. 9. gi-.i'sub Childerico II, ut vidcre est npud Mabillonium
Nihil amplius superest, ex compluribus chartis ejus- Annal. t. II, pag. 21; iicque id adslrui potest, cum
dem Godefridi, qiiarum viginti inspexeralGoldaslus, Wolfoaldus, de quo bic agitur, Pipini regis tempora
ut ipse testatur, Rerum Aleman. Script. t. I, altigerit, ut notat Mabillonius. De hoc errore jam
pag.M76. meminerat Coiniius, ubi pag. 496. Chartam
b Non supersunt notse chronologieoc : at cum Go- aliam ejusilem Wolfoaldi supra, seu Wolfaudi supra (Col.
defridus fato functussit anuo 709, ut asseril Baluzius, 1252), exhibuimus, quam videsis, et annotatipnem
Miscell. 1.1, pag. 498, Chartam anno 708 ascripsi. quam ei subjecimus. Deliciente mensis nota, aii hoc
e Fraginentnm hujus chartoe vulgavit Wassebur- inslriimentum anno 709, an sequenti adjujicandtim
gus, Anliq. Gall. Belg. fol. 114, v°, et ad ipsius ti- sit, delinire non possumus.
1255 SiEC.UL.VII ET VIII ECCLESIASTICAMJNUMCNTA. 1256
sistenlium juxla Dei arbilrium conscribere debere- A , mancipiis, casis, mansis, campis, pratis, pascuis,
mus, quod ita et fecimus. In primis itaque donamus silvis, aquis aquarumve decursibus, cultis et incul-
portione nostra cognominante Widinovilla, silam tis, cum omne adjecentia ad se pertinente. Similiter
in pago Virdonense, cum casis, domibus, oediliciis, donamus ad Baudcmelrovilla portionem illam qua<n
mancipiis, mansis, campis, pratis, vineis, silvis, cul- deChaicone, velde conjugesua Gannane, dato prc-
tis et incullis, aquis aquarumve decursibus, cum tio comparavimus, cum mansis, casis, tnancipiis,
omne adjecenlia vel appendiciis ad se pertinenlibus. campis, pralis, vineis, silvis, aquis afluarumve de-
Similiter donamus villam nostram super fluvio Ma- cursibus, culiis et incultis, cuni onine adjecenlia ad
supia, in ipso pago Virdonense, quae in populo voca- se perlinente. Simili modo donamus villam nostram,
lur Godonecurte, cum casis, domibus, sediliciis, sitam in pago Virdonense, quoc vocatur Buxarias,
mancipiis, accolabus, mansis, campis, pratis, silvis, quam nos de Auslrude abbatissa quomlam dalo pre-
r.ullis et inculiis, tam de proprio quam de compa- tio comparavimus, cum casis, mansis, mancipiis, vi-
rato, vel de qualibet adtracto quod ad nos pervenit, neis, campis, pratis, silvis, aquis aquarumve decur-
cum oinni adjecentia ad se perlinenle. Similiter do- sibus, cullis el incultis, cum omni adjecentia ad se
namus, super ipsofluvioloMasupia, portionem quam pertinente. Similiter donamus in ipso pago Virdo-
de Crudelberlo pretio comparavimus, cum mansis, B nense, in Teudegisilo-Villa, portionem illam, quam
pralis, campis, silvis, aquis aquarumve decursibus, de Rodeberlo el Ratfredo dato prelio comparavimus
cultis el incultis, cum omni adjecentia ad se perli- cum mansis, campis, pralis, silvis, aqujs aqnarurave
nente. Similiter donamus, super ipso fluviolo Masu- decursibus, cultis el incultis, cum omne adjecentia
pia, porlionem illam qux dicitur Tavanorum-Vallis, ad se pertinente. Simililer donamus in Vigo-Marsallo
qiiani de Gennulfo dato prelio comparavimus, cum juno " ad sal faciendum cum manso, casa, serso,
mansis, campis, pratis, silvis, cultis et incullis, aquis cum onine adjecentia ad se pertincnte. Similiter do-
aquarumve decursibus, cum omni adjecenlia ad se namus curtem unam, Tronione nuncupatam, sitani
pertinenle. Similiter donamus portiones illas in in pago Virdonense, cum casis, domibus, oediiiciis,
curte illa quic vocatur Byscriblata, in ipso pago Vir- iuancipiis, campis, silvis, aquis aquarumve decursi-
donense, supcr fluvio Mosa , quam de Valdradane, bus, cultis et incullis, tam propriis quam de compa-
Godane, et Chrodlinde dato pretio comparavimus, rato vel de qualibet adtracto ad nos pertinente, cum
cum mancipiis, mansis, casis, campis, pralis, silvis, appendiciis vel omni adjecentia ad se pertinente.
aquis aquarumve decursibus, cum omni adj'ecentia Similiter donamus portionem unam in villa quce vo-
ad se pertinenle. Similiter condonamus portionem ^i catur Bedernaca, sitam in pago Virdonense, qnam
illam in Ioco qui dicilur Monnone-Villa, super fluvio de Alsinda feinina dato pretio comparavimus, cum
Mosa, in pago Virdonense, quem Adalberlus quon- domibus, oedificiis,mancipiis, mansis, campis, silvis,
dam, de Gundoino dato pretio comparavimus, cum pratis, aquis aquarumve decursibus, cnltis et incultis,
mancipiis, casis, mansis, campis, pralis, silvis, aquis cum omni adjecentia ad se pertinente. Simililer do-
aquarumve decursibus, cultis et incultis, cuin omni namus, in Epponecurte, portionem unain quam de
adjecenlia ad se perlinente. Similiter donamus por- ipsa femina Adalsinda dalo pretio comparavimus,
tiones illas in loco qui dicitur Calvonecurte, in ipso cum mancipiis, mansis, campis, pratis, silvis, aquis
pago Virdonense, super fluvio Mosa, quam de Adalfo aquarumve decursibus, cultis et incultis, cum omne
vel heredibus suis, sive quam de Erlino vel Fulgoino adjecentia ad se pertinente. Simililer donamus por-
dato prelio comparavimus, cum terris, mancipiis, tionem nostram in villa quse dicitur Ulmo, quoein po-
mansis, campis, pratis, silvis, cultis et incullis, aqnis pulo vocatur Coria, sita in pago Virdonense, super
aquarunive decursibus, cum omni aijeceniia ad se Uuvio Mosa, tam de proprio, quam de comparato,
pertinente. Similiter donamus in ipso pago Virdo- quam de Gailano et Gennulfo et Godelinde et Felice
nense, super fluviolo qui vocatur Cruia, portionem heredebus nosiris dato prelio comparavimus, cum
unam ad Castellionem, quam de Felicius vel herede D casis, mansis, domibus, oodificiis,mancipiis, accola-
suo dalo prelio comparavimus, cum mancipiis, casis, bus, pratis, campis, vineis, silvis, aquis aquarumvo
mansis, campis, pratis, silvis, aquis aquarumve de- decursibus, cullis et incultis, cum omnibus ap-
cursibus, cum omne adjecentia ad se perlinenle. pendiciis vel adjecenliis ad se pertinente. Simi-
Similiter condonamus, super ipso (luviolo Quala, liter donamus curtem unam Cussiliaco, silaiii in
portionem illam quam de Branlrude iemina dato pre- pago Barrense cum casis, mancipiis, mansis, cam-
lio comparavimus, cum mancipiis, casis, mansis,, pis, pratis, silvis, cultis et incultis, aquis aquarumve
campis, pratis, silvis, aquis aquarumve decursibus,, decursibus, cuni omni adjecenlia ad se pertinente.
cctltis et incultis, cum omne adjecentia ad se perti- lsta omnia supra nominata vel conscripta, junciis
nente. Similiier donamus, super ipsofluviolo Cruia,p mobilibus et immovilibus utriusque sexus, peculium
portionem illam quam de Chaldeberlo, filio Cham- nationum, vel omne subpellectile, quidquid dici aut
perti, quondam dato pretio comparavimus, cumi noininari polest in suprascriptis locis, ad se perti-

« Calmelns, ubi supra.col. 87, not. z, legere jubelt scilicct a'iie.1, in conficiendo sale adliibita. I Cf. Car-
inno, quod alias inna dicitur ; itl est, teneum. patellai nenlerii novunt Glossarium voc. Inno \
It87 DONATIONESA.CTESTAMENTA EPISC, ABB., ETC. 1253
nentia, cum rem inextraisitam et exquisitam, ad in- AflTegni domini nostri Childeberti regis. . . Sig. f v.
tegrum, a die praesente, plenissima voluntate, sevis inl. Wlfoaldo, qui istud lestamentum donationis
— Sign. f Adalsindte, conjugis suae,
temporibus tradimus atque transcribimus, ad posse- iieri rogavit.
dendum ab hodierno die jure lirmissimo, absque consentiente testamento donationis fieri rogavit. —
consortio coheredum nostrorum, habendi, tenendi, Ego Wlfuidis abba subs. — Gairebaldus episcopus
possidendihabeant ipsi potestatem, ut in Dei nomine subs. — Pepp [ino] abba rogetus a supra [dicto
inde potiantur in aeternum. Et, ut hoecvoluntas no- Wfoaldo subs.]. — Sign. f Dodino. — Sign. f Se-
stra pleniorem oblineat vigorem et per tempora con- queno tesl. — Sign. 7 Chrodelberto test. — Sign. f
servetur, ipsas pracdictas res nominatas ex proprio Wlfredo test. — Sign. f Disoeno test.— Sign. f Er-
sigillo adfirmavimus, ut omnia quae superius suot camberto. — Sign. f Desasto test. — Sign. f An-
— Sign. 7 Flo-
inscripta perpetua felicitate maneant. lllud nobis in gliberto lest. — Sign. Chugone test.
hac voluntate scriptum esse complacuit, ut nullus doeno test. — Sign. Attolane test. — Ego Roberlus
judex vel ponlifex de civitate, vel ex ipsa parrochia presbyter subs. — Ermoaldus rog. — Sig. f Gislara-
Virdonense, in ipso monasterio nullam poteslatem nus subs. — Heteraenus subs. — S. f Gundoeno. —
ad quaslibet redhibitiones aut requisitione exi- . Ego Richramnus rogitus suprascripsi hoc lestamen-
gendi. . . . habeat potestatem ingrediendia : quia JJ tum donalionis.
in ipso proedio, nostro proprio suinptu labore aedifi- L.
cavimus. Illud nobis addere convenit, quod aliquando Charta qua Ingoara, Deo sacrata, monaslerio Seno-
esse non credimus, si aliqua se carta, se anleriores nensi S. Pelri dona confertb (ann. 711).
vel posteriores ad hanc voluntatem noslram incul- In nomine Patris et Filii et Spirilus Sancli. Dum
candam vel minuendam, nomenque nostrum fuerint omne donum desursum descendens lumen a Patro
ostensoe,vacuoeet inanes appareant, et nullum inan- esse potest, quia oportet unicuique pro oeternam sa-
tea sortiantnr effectum. Si quis vero, ut adsolet, de lutein tractare, et de caduca hujus sseculi faculiate
heredibus vel proheredibus nostris, quod fieri non rciernam sibi prccparare, ut cum dies extrema adve-
credimus, aut quaelibet opposita persona, vel judi- nerit, non inveniat Unumquemque imparatum, sed
ciaria potestas, conlra hanc donationem deliberatio- diligenler dc bonis operfbus praecinctum; quia Do-
nemque nostram, quam ex spontanea voluntate ple- minus Jesus Christus ac Redemptor omnium, per
nissima devotione fieri rogavimus, ullo umquam sanctum Evangelium clara voee intonat dicens: The-
tempore infringere voluerit, vel pro quolibe.t inge- saurizate vobis thesaurum in ccelis, ubi nec fures
nio irrumpere vel refragare voluerit, primitus Dei Q ( veniunt, nec furantur; facite vobis sacculum de mam-
incurrat offeosionem, et ab omni loco sanctorum mona iniquitalis, quod non veterascit: et alio loco,
coenobitarum, vel consorlio christianorum, excom- quo das parum, et comparas regnum; tribuis par-
municatus appareat, et insuper velut Judas traditor vam pecuniam, et accipis sine fine mansura. Idcirco
noslri Domini, et sicut Giezi puer Eiizei, qui munera quia omnis homo Dei consilio ducitur, rectum vide-
fraudulenter acceperunt, simili sententia judicetur, tur ut ipsis in omnibus et per omnia suum adim-
et sit anathema-maranatha, quod est perdilio in ad- plealur proeceptum. Sic ego inlustris Deo sacrata
Ventu Domini, et nec sic voluntas mea a nullo pos- Ingoara, sana mente salubre consilium cogitans ceter-
sit convelli; et insuper, una cum socio fisco, auri nam retributionem, vel pro peccaminibus meis mi-
libras quingentas, argenti pondera octoginta, par- nuendis seu et pro animce meoe remedio, adtraxit
tibug nostris cogatur resolvere, et quod repetit in mihi apostolica vel evangelica depotatio, ut aliquid
nullo valeat capere, sed hocccartula donationis 110- de rebus propriis meis monasterio Sancto Pefro, qui
strse inviolabilis omni tempore maneat roboratione est construclus sub opidum civitate Senonum, ubi
subnixa. Facta est haec donalio in ipso monasterio, venerabilis Chrodolinus abba vel monachi ibi con-
multorum conventu bonorum hominum, anno xv sistentes praeesse videntur, ut ibidem illis deservien-
1
D
[Complura hujusce colleclionis documenta te- grediendi; privatis namque non erat jus talem im-
stantur reges episcopis, abbatibus ecclesiisque, con- munilatem instituendi aucloritate propria. Verba
cessisse jus immunitatis ab omni judiciaria pole- huic diplomati fere similia exhibet formula Marcul-
slate, quo fiebat, ut Bignonii verbis utar, annot. 4ad fiana, 1, lib. n.l
form. 111,lib. i Marculfi, ul eo nomine in subditot » Vulgavit Mabillonius, Acta SS. ord. S. Bened.
juridictio eis concessa videretur, quam illi per advoca- t. IV, pag. 557, ex chartario S. Petri Senonensis;
tes el vice-dominosexcrcebant. Fidelibus suis eadem recudit Cointius, Annal. t. IV, pag. 234, ex Mabil-
jura concesserunt quoque reges, diplomatibus quoe lonio. Ingoara soror fuit Leotherise, cujus charlam
temporum iniuria perierunl, quod non modo constat de donis eidem S. Petri monasterio collatis alibi
ex formulis Marculfianis xtv et xvn, lib. i, sed eliam edidimus. Leotberiae charta multa habet quoe suspi-
ez cap. 12 Edicti Childeberti anni 595, supra 1.1, cionem falsi ingerunt; cbarta vero Ingoaroe qoa
pag. 173, nec minus ex cap. 19 Edicli Chlolarii eisdem videtur calumniis obnoxia. Ipsius sincerita-
anni 615, tom. I, pag. 196. Concessione hujus- tem tuetur chronicum Clarii, in Spicil. Dacher.
modi verosimiliter donati fuerant Wolfoadus, ejnsque t. II, pag. 708, cujus verba sunt: «Domna Ingoara,
uxor Adalsinda, jusque quod eis compelebat trans- Deo sacrata, soror Ebbonis, fecit testamentum de
ferunt in monasterium S. MichaeUs.Sic mihi inter- hoereditate sua B. Petro, quse cumjacel in pago Tor-
pretanda videtur elausula qua statuunt ut nullus nodrensi, Chrodolino tunc abbate.»
judex... tn ip$o monasterio... habeal poteslatem in-
PATROL. LXXXVIH. <&.
1259 SJiGUL. VII ET VIII EC ^LESIASTIGA MQNDMENTA- 126Q
tibus loco condonare deberem. Quod el ita per hanc A tyris sub oppido Divioae. Gans;tructa, «juo,apo,s,tp-
carlulam donationis a die praesentr dono donatum- licus vir Assoricus tenet rcgimen: ego Ermeno.aca,
que in perpetuum esse decerno, hoc est portionem Deo sacrata, pro animce mese, remedio, tra,do janj
meam in villa quce dicelur Fontanas, sitam in pago dictcebasiliccc, vel monachis et inatriculariis qui ibi-
Tornodrinse, quidquid mihi tam de paterno quam dem conversari noscuntuv, vel quoquo,tenipoic fue-
et de materno prodiit, una cum adjacenlias et appen- rint, quicquid in villa Rtrffiaco, quae in p,ago,4toar
dicias ad ipsas Fontanas pertinentes; seu et in pago riorum est, vel in ipsa iine, visa sura habere, tara
Ladscense, Pauliaco, et Bagnolo, et reliqua locella de alodo quam de comparalo vel adquisito : id est,
quae ad -ipsam villam Fontan.as aspicere videnlur, casales, cum aedificiisdesuper positis, vinejs, cam-
tam terris, domibus, tedificiis, liberiates, opera aco- pis, pralis, siivis, aquis aquarumque decursib.tis,vel
'
lanorum, vineis, silvis, campis, pratis, pascuis, cul- quicquid dici aut nominari potest, omnia et ex om-
tis ct incultis, aquis aquarumve decursibus omnium nibus, ad suprascrtptam basilicam dpmni Bepigni,
pra:sidium et omne genus peculium utriusque gene- vel ipsius mouachis et majriculariis, un^ i^ jam
ris sexus quod dici aut nominari potest, seu et inau- dicta penes b mea epistola plenissimi voliiiitarlo voto
tea augere vel meliorare potuero, ipso monasterio delegavi, a die presenti, jn eorum resocan^as weri-
perennis temporibus ibidem proliciat in augmentis. B tmn. Si quis autem de ipsa basilicsi domni Benigni,
Si quis vero, aut ego ipsa, aut aliqui ex heredibus vel de ipsis monathis et matriculaviis, hseca me col-
meis, aut qualiter ulla obposita persona, advers.s lata in proprios usus retorquere gestiens, super. hac
praesentem donationem, quam ego plenissima volun- re Lingonensem obseryarc noluerit ponlilicem, co-
tale mea fieri et firmare rogavi, quolibet ingenio natus ejus effectnm npn habea^. Quod si fecprint
renire aut infringere conatus fuerit, inprimis iin hoc, quod absit, ipsai res ad meps, Itcenter per ptn-
iram seternac'frinitatis incurrat, el a liminibus san- nia revertantur hceredes, et ad alleros hoiniiies liis
ctorum vel bonorum hominum Christianorum vel nominibus, Ermonario et Ermenrico et infgntes eo-
ipsius sancti loci extraneus excommunicatus perma- rum; etiam his nominibus, Blideranno et Ermen-
neat; et insuper inferat partibus ipsius monasterii, baldo qui per epistplam germano meo Cobqleno
una cum fisco, auri libras duas, argenti pondo quin- quondam fuerunt dimissi: sin alias, volo, sicut re-
que esse multandum. Praesens quippe donatio omni ctuni est, et de omnibus quce spon(e loco Divionensi
tempore firma stabilisque maneat persistendo siipu- dedi in Rufiaco jam dicta villa, vel occasionp vel
latione subnexa. tuitionis patrocinio vel ohsequift, juxta quod eo.iutn
Actum Senones. lngoara donationem banc a me ,Q epistola loquitur, a die presenli de ipsis rebus jatiJ
factam sciatis. — In Dei nnmine Ebbo, peccator dicti ministri Sancti Benigni, liberam habeant po,r
episcopus, subscripsi. —Gaudegengus archidiaconus testatem quicquid facere voluerint. Si vexo, q»o4
sub. — Filex lector. — Leodecbinus. — Boso, indi- futurum esse non credo, si ego, eliam aliqqid vo-
gaus peccator abba. — Austrapius lector. — Leota- luero demere, vel quaelibet opposila persona, qui
rius peccator abba. — Agohaldus. — Ermenaldus. contra hanc epistolam donationis vetiire volucrit,
— Ego Ermbubertus, rogante Deo sacratce Ingoa- vel quicquam agere tempiaveril, inferat ad ipsam
rancfi, hanc donalionem scripsi et pernotavi. Sub dje hasilicam domni Benigni atque suis actQiibus, duplo
XIIKal. Noveinb. anno primo regni domini noslti tatituni, quantum ipsse rcs melioratse valuerint, fisco
Dagoberli regis. autem publicse rei, aurj libram unam; et nichilomi-
LI. nps presens hoepepistola donationis o.mm' tempore
Chartaqua Ermenoara, Deo sacrala, donat monaslerio firma et inviolata pennaneai, stipulatione subnix.i.
S. Benigni Dimonensis quidquid habel »'» villa, Actum Rufiaco, publice. Signum ErnteuoaMe, De-t
l\u[liacq*(wn.1\o), dicatcc, quce hanc epistolam tlonationis fieri rflgavit.
Domino sacrosaneue basilicceSancti Benigni marr. — Signum Farlagonis uepotis ipsius, qui c»usenlil.

«Edidit Perardus,, Jnstrum. ad iusl. Burgimdise,
pag. 9; Coinlius, Apnal. i. IV, pag.' 561, recudit ex
Perardo. Chronicou S. Benigni, in Spicil. Dacher, 1.1,
pag. 393, donurh hac charta coilatum lijs verbis me-:
morat: « Annp 714 Pipinus morluus est iq mense
Decembri, et Grtmqaidus lilius ejus similiter inor-
• regebat Uobolenus,j
tsius, et Carolus successit in loctim palris. Ep tem-
pore Astoricus episcppus. eral Lingoiium, ct Bobp-
lenus regebat hoc rnonasterium (S. Benigni). Tunc
tledit Ermenpara, Dpmino sacrata, S. Benigno quic-
quiJ habebat in villa ftufiiajCQ.>Charla auteni quim
exfiibemus data dicitur defuncto dqmino Theoderico^
et eleclq Karotg mqjore-domus,,pnde Perardus, ubi
stipra, chartam refert ad anntini 735; Mabillonius, in
Annal. t. II, pag. IQi, melius ad' cinnuin 737, qup
decessit Theodericus IV, et Carplus niajiiMpmiis e\
suflectus est, etsi lilulum rtigis noii usurpaverit.
Coinlius ad fklem chronici Saiibeiiijiiiani chartami
assignat aiino 715,, et p,ro Theq^prjpo Theo^aidum
in cljarta iubet reponere, ut cji^rtain cpiii clironico
conciliet. Verum aliud superest in charta qiipd ali-
quid ne^otii facessif. |bi enim "Assoricu^dici videlur
S. Benigni abhas; tunc auteni hpc mona§ierium
Astoricus verp, sep As^pricus, *
Lin|onensi Ecciesiae prseeraf. u|'^st^fur Sancti
Bemgni chronicon. Reponi polest, Asspricum, V;ui
hic appeilatur »ir aposiolicus, manifeste episcopunt
fiiisse; et cum idena,djciiur in oppitJo rJiyioncregi-
men lenuisse, id n^pn intelli^enapn^ tle rigipting
ecclesice Sancti Benigni, sed de reginiine ipsius 'oj>;
pidi Diyionis : castrf epim Divionensis qciminilin)
olim habuit Lingoneusis episcopus, ut leslanlur au-
ctores NovaeGalliae Clirisiianap, t. IV, pag. 508:
qupd oplime cutn chnrtce ipsius veriiis convehit.
b IJpc loco vpcem penes expungit Coiiilius, quasi
corruptain, et ejuj defep^n^ sp^liq ystcuQiiidiqfj
l2oi DONATIONES AC fESTAMENTA EPISC.,~ABB., ETC. mti
— Signum Aremberti, Trasacofice.Gassini, Landradi,, A otinas decantinlur. Si quis vero, quod no-
Godulli. — Ego Arlaidus, ad vicem cancellarii scripsi bis optabtle esse viditur, ut seu .... qusalibei
et dotavi, rogalus ah Ermennara, Deo sacrala, ante persona contra hanc facta a me . . . . inruiupere
Kalcndas Madias », defunclo dpmno Theoderico, et voluerit, imprimilus iram sa et de omni a
electo Karolo majore-domus. limena sanctorum exconmunis, apariat, et veniam
apud Domiito nonquam meriatur. habire, ces. . . .
re noluerit et insuper inicrat ad ipsa basileca, una
ChattQ qua 4<fo, <#<*$,dou» co&ferlkasUicofSmeti cum socio fisci, auro libras quinque, argenti pouda
fte/pigiib (qn#. 7^5J. vig. . . . aevindegare non valiat, et prsesens dona?
trado adque transcribo ad Bas. . . . Re- cio isti ouane ^empore iirma et inviolabilis yaiiat
migio hoe est, porcionem meam ad Altro, permanere. ... — Acto Rimis, in minse Aprili,
super ipso fluvioJq Altro, cido in pago Vonginsi cum anno quarto rigni domni noslri — Dagqberto rege. Ado
Rodfridus ter. . .
apindice. . . . Bairo, et alia apendice Crisciaco, abba hanc donacionem ...
— Ailinus abba subs. — Ego Abblico subs. ... —
super fluviolo Bebroprico, quod Hla alia medietati
in . . . . Mauriliane, et ipsi poslia ipsam rem per Chaireber. . . Adolulfus prot. subsc. — Sign. f
suo estrumento ad ipsa basilcca Sancto Reme- B Gundoino. — Sig. f Vandreberto. — Sign. f Wi-
gio . . . . enegio ad usofructo vise summus tenire, none. —Sign. ] Silvestro graf. — Sign. f Bertelmo.
— Sign. 7 Marcio*.
pro ipso uso jam dicla pprcione nostra, cuni mansis,
casis,, t^erris, . . is, v.i.Bles^Pfatjjs, pa,seuis, aguis LIII.
aquarumve decursibus, cullis et incultis, lam ipsa Charta qua Bugo sacerdos, Drogonis filius, dona con-
fert Melensi &S. Apostolorum basilicce (ann. d
porcione qui fuit . . . . et ipsa porcione nostra
cum omne integretale Vel apendicies suas, post 715)-
obitum nostrum pars [con] tradicentis in In Christi nomine, sub die seplimo [chartul.,
eorum poteslate, ad die prswenli recipiant habendi, octava] kal. Julii, anno v regni dqmni nqstri Dago-
tcnendi, conmudandi, ven. . . . .cius basrleciSanclo berti regis. Quotiens, ut solet humana fragilitas, ali-
Remigio, suique agentis aeiigirint, faciendi liberam quae personse de hoc sseculo migraverint, oportet al
el iirmissemam in omnebus hah suosheredes de ipsius facullate pro animse sucere-
et ill. fratris vel clirici in ipsa sancta baselica con- medio ad loca sanclorum debeant delegare, ut eis in
siste .... Dominum misericordiam deprecane et seternabeatitudine pro hac remerces adcrescat. Ideo
la. . . . posl nostro discesso nominis nostri in i. . . r nos, in Dei nomine, Hugo sacerdos [Ch., sacerdos
i>Id de die prqx.\ma ante Kalends.s,^terpretainur. ascepe laudato dorano Tabouillo.t. Lectiones arojie-
b Eruit Mabillphius, in Ann. t. H, append. p. 694, typi exliibet textus noslqr; yb,arf.ulariidiscrepJtnUag
ex auihentico Valde mutilo, litterre Franco-Gallicis inter uncos ascripsimus, Huic chartse in chartulariq
exaralo. Adonem, hujus chartae auctorem, conjicit, prsefixa sunt quse sequuntiir ;« Ego llugo, Meiehsis
ihid. pgg. 4? et 5% abh&era, {tiisgeS.,.Remjgij jJUie- priraicerius, sacerdos humilis, et germnnus mcus vk
mensis; et suffragatur No.vaGallia Cb.ristiana,,1.1$, illus,ter JVrqulfusdux, necnoq, Pbpinqs el Gpp\e|riT
col, 225. Sed huiccbnjeciuraminWefavetiFTbtfoar- dus, islud ostentaverunt in hunc modum, et secun-
dus, Hist. Eccles. Hlrem., pag. 349, qui scripsit de- dum tenorem islius liiterce. » IJoc instrumeni.um
cimo sccculo. Is eiyin, tJuui Aiiq.uis ia RbemensGm viris eruditis non nihil negotii facessit, ut tnonet Ma-
Sa.nctoeMariae, basilican^ ben.ehcia, receusjst,, Jinn.c billon"^, 4naal. t. jl,. p^g.. 43 $ leq.-cuj ^ainen,
appenat qbbatem quemdam, quqd <|e abbate celeber- genuinum visum est, prsecijiue qb menibranoe anti-
rirti monasterii urhis Rhemensis dixisse minime quitalem. Cointius vefo, uf)i supfa 7 pag- «S8, illud
proliabile est. Prceietea doua qttoiurq apu.d Frodoar- non majoris auctorilatis censel quam cbarloe aHsc
dum memoria est, nrorsus diyersa sqnt qb iis quce patris et fr%|rum Hugonis , qus,s 4e fajsq pq^tulit.
complectitur charta quam recudirrius : unde licet Vide quse notavimus (C,o.L1221 ei 124,9)a^ bas ipsns
coujicere Adonerh de qiio loqtttlur Frodoardus di- chartas, quas suis locis exhibuimus. t fcave (ait
versum esse ab auelore litijus chartse. Dala est anno Coinlius) rie, illarum Jectione permotus, eas in neo-
quar^o regni liagobertiUl; anqq au,tem Christi 7;15, n"' tericorum senteniiam, qui Drogoni qualuoi: tjlios tri-
annus regni quarlus expletus est, qui anno 714 iht- buunt. i [Fateor ex hac cbarta non conslare nume-
tium sumpscrat. Utri vero tribuenduin sit Itoc inslru- fum liliqrum Drogonis, sed probat Drpgonenj plures
meutum non liquet. habuisse fUios.] Iqier alia falsi ihdTcia':iliud ad^duc.i
c MabiHonitisnotal plerisque subseribentium no- potesl, ex FqptanellensichrohicQ, in Spicif. DaclieV.
1 in authentico
minibus adscripta esse stgna idio- t. III, pa^. 2OT,nono saectiloscripto a moiiactiqfon-
grapha, quorum defeciu signa cruris hic' iqterpo- •: taneUensis monastefii, cui Hugo prsefuerat: scilicqt,
nuntur. Hugonem adlmcte'c«m fuiss.eaiino 1 Chlotariiregii
d Hanc vulgavil Mabillonius, Annal. t. H, ap- quarti, id est anno Chrisii 718 (*), quj tamen sa,cerdp.t
pend. pag. 695, ex veterrimo exemplo: esstat et dicitur in charta quani expehdimqs, data anpo 5 Da-
apud Meurissium , Viiae episc. Metens. pag. 112 ; goberli III, id est aqno C[irisii 715."Adde dqc.tissjmps
Bouchetum, De orig. domus Franc. prob. pag. 71 ; recentioris Historke Metensis auctores negare Hugq-
Cointium, Ann. t. IV, pag. 457 et seq., ac aucleres nein unquaoi fuissp EcclesiccMetensis grimiceriurh,
Novse Gallise Christiahac , t. XIII, inslr. coJ. 470; quein tamen litulum praefert initiq hujus cfiartsg' M
Valladierus, Basilica S. Arnulf., pag. 494 , eaindem chartulariq S, Arnulfi. Haec omnerp fid,eiri',(vuic
vernacula lingua typis mandavit; aliiex aulographo, inslrumenlq adimere aibitramiir.
ut vocant, alii ex chartulario S. Arnulfi ipsam ex-
Nos recudimus ex al- {') Haec yerba iu Pro.fegomenis^ior,ujD etjlitorum, '
scripserunt. duplici exeiiiplq, sect. xi, cap. 2, § 2, n. 5, ernqndaniiu;.LqpRStmroftieiin
tero cum archetypo, altero cum chartulario diJigen- quo Hugo dicilur saceidos
" ' pertiiiet ad annum7)5,
' iiou
ter collato, et in chartophylacium nostrum invecto 718.
 1263 SJECCL. VII ET VIII ECCLESIASTICAMONUMENTA. 1264
hurailis] et germanus meus illuster vir Arnulfus dux,., A efficialur extraneus; et sic marcescat in radlce, ut
nec nou Pippinus et Godefridus, dum contigil ut ge- numquam florescal in ramis; et insuper componat
nitor noster illuster vir Drogo quondam de hac lucei intra ipsam basilicam, et sacratissimo fisco auri li-
migraret, nostra fuit petitio ad venerabilem virumi bras v, argenti pondera x; et quod repetit evindi-
Leutbeilum abbatem de basilica Sanctorum Aposto- care non possit, sed prsesens delegatio sive fesla-
lorum, qucc est foris murura Meltis civitate con- mentum omni tempore plenissimam obtineat firrai-
slructa, ubi avus noster domnus Arnulfus in corporei tatem stipulatione subnixa. Actum Mettis publice,
requiescit, ut ibidem jamdiclum genitorem nostrurai sub die et tempore ut supra. S. Hugo, ac si peccator
Drogonem sepelire deberemus; et ipse Leutbertus> sacerdos, hanc delegationem sive testamentum a me
benigno animo visus \Ch., visus fuit] prsestitisse. Ideo> faclum tirmavi. S. Arnulfus dux hunc testamenlum
nos, tam pro ipso loco sepulturoe, quam et proi consenliens. [S. Milonis. — fS. Widonis comilis. —
remedio animaeprccdicti genitoris nostri, villam nun- f S. Remberti comitis. — f Signum Lamtberti co-
cupatam Vidiacum [Ch., Judiacum], sitam in pago1 milis. — f Signum Warnarii comitis. (Subscriplio-
Mettense, quani ipse genitor suus, avus nosler Pip- nes desunt in chartulario.)
pinus, suo munere concessit, ipsam villam ad basi-
Jicam Sanctorum Apostolorum clericis vel pauperi- B j LIV.
bus, alimoniam ibidem accipientibus, aut lecloribus
inibi deservientibus, a die proesenti per lianc cartu- Charta qua Ibbo , Turonensis episcoims, Turonenti
Sancti Martini monasterioampla privilegia concedit«
lam donationis visi fuimus concessisse, hoc est tam1
(circa. 720).
infra murum, domum nostram in loco qui Romana
Sala dicitur [Desunt in chartulario, a voce domuui ad! Conditor rerum omnium Deus invisibilis per pro-
dicitur], quain et foris murum Mettis civitale, tam phetarum linguas genus erudivit humanum,qui egre-
terris, domibus, basilicis, oediflciis,acolis , manci- gium erga prophelam proecipit nobis Isaiam, siDeum
piis, liberlis, \incis, tredecim in vico casellis cum quoerebamus,et scire illius volebamus vias, debitores
decimis suis etseptem masellis [Desunt incliarlulario, noslros repetere non deberemus, omnes etiam sol-
a voce tredecim ad masellis], silvis, pratis [C/t., cara- veremus fasciculos deprimentes, et omne onus quod
pis, pralis], pascuis, farinariis, appendiciis, cullis et aggravabat disrumperemus, et reliqua qucc subsc-
incultis, aquis aquarumve decursibus , mobilibus et quuntur si custodiebamus; tunc repromisil omnsbus
immobilibus, cum omni integritate scu adjacemiis ad nostrorum criminum ponderibus dejectis, atque de-
se aspicientes vel pertinentes, vel omni genere qua- (2 ( lictorum nexibus resolutis, expulsisque peccatoruxn
drupedum, quicquid in ipsa villa Pippinus et prsedi- tenebris, erumpere quasi mane Iumen nostrum, atl
ctus genitor noster visi fuerunt tenuisse vel posse- contuendum scilicet oculis spiritualibus sicuti est
disse infra urbem et extra [Desunt in chartulario, Creatorem, quod et sanitas nostra citius oriatur, et
infra urbem et exlra], ipse abba vel successores sui anteat faciem nostram justitia, et gloria Domini im-
ad partem suprascriptac basilicse hochabeant, te- marcessibilis colligat nos. Tunc invocemus, et Domi-
neant atque possideant; et quicquid in opportunita- nus exaudiat; clamemus et dicat voce ccelitus:
tem ipsius basilieeeexinde facere decreverint, libero v Ecce adsum. Cui abysso Veteris Testamenti conso-
in omnibus potiantur arbitrio. Etsi (quod non cre- / nat vel invocat atque confirmal in voce cataractarum
dimus esse venturum), si nos ipsi, aut ulli de here- nostrarum ipsius Redemptoris voce: Dimittite et
dibus, aut proheredibus nostris, vel qusecumqueop- dimittetur vobis; et iterum : Qucecumque vullis ut
posita persona , contra hanc paginam delegationis voliis faciant homines, et vos eadem facite illis; et:
sive testamenti ambulare prsesumpserit, aut aliquam Diligis proximum tuum sicut te ipsum. Hoc ergo
causam exinde removere lemplaverit, in primis iram mandatum sufficit nobis in totum, in quo legem
Dei omnipotenlis incurral, et a liminibus sanclorum integram vcterem et novam et universos pro-
ID
» Ter hanc chartam edidit Mabillonius : 1' inter etseqq. Hcec sigillalim expendere noa vacat. Chro-
Acta SS. ord. sancti Benedicti, t. V, pag. 745 , ex nologicas notas nullas habet charta hcec. In iis assi-
veteri codice ms.; 2" in libro vi de Re diplom., gnandis respeximus ad tempora lbbonis , Turonen-
pag. 487, ex pancharla quam nigram vocant, in ar- sis episcopi, et Guntramni, abbatis S. Marlini Turo-
chivo Sancti Martini Turonensis servata; 5° in An- nensis. Sic et delensor jurium ecclesiaeS. Martini,
nalibus, t. II, append. 693, ad iidem authentici Corapendium defens. pag. 2 , qui charlam de qua
Franco-Gallicis litieris exarati, quod Martenius, ut aginius tribuit anno 720, et Ibbonem ait infulas Tu-
asserit ibid., pag. 30, propriis oculis inspexerat, et ronenses suscepisse anno 719. Sinceritalem chartae
cujus accuratum exempluin Mabillonio submiserat. id polissimum luetur quod in privilegii formulam ab
lllud ipsum aulhenlicum prolatum fuit in lite inter annis plusquam nongentis redacla sit, ut acute notat
Turonensem archiepiscopum et ecclesiam S. Martini Mabillonius, Annal. t. II, pag. 30, ncc ex formula
Turonensis inilio hujus socculiexorta, et in forensi- privilegium fictum fuisse, sed ex privilegio formu-
bus capiluli memoriis editura anno 1708; vide De- lam redactam, ex ipsius formulse verbis monstrat,
fens. privil, eccl. S. Mart. Tur. prob., pag. 2. Juxla 2 addit. pag. 69, contra Launoium, ecclesiacSan-
Iianc postreraam editionem cbartam recudimus. Im- martinianse defensor. [Ex ju.licio diei 13Aprilis,
pugnata fuit prsesertim a Launoio, qui in hac causa anni 1709,conjiciendum est clrariam pro sincera ha-
pro archiepiscopo militaverat. Calumniam diluerunt bitam fuisse, cum confirmata fuerint privilegia quse
ecclesiccS. Martini defensores, ibid. add. 2, pag. 69 expresse concesserat.]
1265 DONATIONESAC TESTAMENTAEPISC, ABB., ETC, 1266
in eorum
phetas pendere et implere Scriptura lirmavit. Et de A lur, sicut regula sancti Benedicti edocet,
contemplativa vita partem optimam quara Dominus consensu solidetur : sicut et authoritas papce urbis
Mariam elegisse laudavit, sufticere crediraus lesti- Romce Adeodali continet per priviiegii seriem nul-
monio ipsius. Quamvis et actualis vita habeat cum las gravedinesa quolibet episcoporum, sub prse-
retributore bonorum operum mercedem suam, ta- . textu discussionis, religiosus abbas vel monachi ibi-
men prseposuit satagenti Marthae circa plurima se dem degentes sustineant; neque rursus hospilandi
contemplantera Mariam. His ergo tanlis ac talibus sibi apud eos licentiam vindicantes dispendia his
testimoniis exercitatus animo, decrevi ego in Dei atque insolentias angariarum imponant; nec per qc-
nomine Ibbo, etsi quamlibet peccator , Turonensis casionem regularis disciplinse rimandse atque ser-
urbis gratia Dei vocor episcopus, privilegium conce- vandoe, quaslibet importent injurias: sed Jiberam
dere, atque libertatem congregationi monasterii ba- licentiam semiliter habere statuemus, salva profecta
silicae bealissemi post apostolos Galliarum claris- monachicarum regularum custodia, religiosum ab-
simi confessoris Martini, ubi ipse in corpore requie- batim quicumque pro tempore prseerit, prsefato ve-
scit, condonare, in quo venerabilis vir Guntramnus nerabili monasterio id procurante. Ut ergo quod
abba praeessevidelur, quod jam dudum a proecessore priscae traditionis ejus articulus contenet conservare
nostro Chrolperctho , Thuronicse urbis quondam B nitaiur, et quique sub ejns reguntur dispensatione
episcopo, Chrislianissiraa devotione ad ipsam san- solerter custodire commoneat districleque compel •
ctam basilicamvel congregalionem ibidemconsisten- lat, reyerentissimus vero episcopus, in cuj'us parro-
tem fuit concessum, vel etiam per authoritatem se- chia memoratum venerabile monasterium , vel res
dis apostolicce papse urbis Romse, ex consensu ip- ejus ac possessiones constiterint, faciendce tantum
sius Chrotpercthi hoc privilegium ad instar ex ipsa ' ordinationis ac promotionis sacerdotum atque levi-
dictione apostoleca fuit confirmatum. Nec immerito tarum, vel conficiendi chrismatis , si tantum con-
reor, eisdem ita viventebus pie atque catholice, boc cessa licenlia: dispositionem autem venerabelis loci
supervenire privilegium poterit, qui indesinenter die gerere ac conversationera monachicam exquirere ,
noctuque patrono nostro faraulantes, placere piis- religioso abbati ejusque prseposito, vel quique pro-
simo Cbristo contendunt, omni honestate ac mode- batissimi fuerint in eodem monasterio, quod etiam
ratione morum corpora coercentes redigunt servi- prsefati prsesoles consona sententia definierunt, de-
tuti; atque suis libertatem monachis dare , cujus cernimus. Quisquis igitur quolibet tempore, quod
honorem iiscus totum dedit urbi et census, libere- nullatenus credimus, hujus decretum privilegii quod
que vivere nomenque instituit heredis. Cujus prse- Q authoritate apostholica subnixi consentiendo firma-
fuigentem a miracolis coruscantem a regibus singH- vimus, in totura vel in partem temerare temptave-
lariter emunitatem urbs uostra tota promeruit, rit, susequeprsesumpcionis audaciam digna emenda-
praestante piissimo Dagoberlho quondam rege, inte- tione minus correxerit in perpeluum percellendum
gram eraunitatem suscipit, dignum arbitror munus ab se noverit, non solum tantorum sententia sacerdo-
eodem impetratum eidem vel in suo viventibus pa- tum, sed eliam ccquissimo apostoliccc conderana-
trocinio trementibus ulnis proferre. Prsefatis ergo tionis aculeo : quoniam violare pertinaciter nisus est,
fralribus et abbati jura servantibus patrum cedimus, quod salubriter conservare debuerat. Et ita quoque
cessosquevoluraus ecc]esisecensus,servitutes, opera, hujus privilegii sanctio firma ac rata indiminute
mansiones, pastus, munera, freda, fisco , episcopo, persislat atque permaneat, erga quod et prcccellen-
judicebus, missis et archidiacono, et omnes consue- tissimi tocius Galliccreges, ut scripta comperiraus ,
tudiues soeculares amputamus seu resecamus, et ad reprimendas laicorum infeslaciones, edicto prce-
quicquid nobis vet eisdem servire dareve solebant, munire idem venerabile monasterium regali pietale
et quidem possident vel adhuc largiente Domino a dignati sunt, ita et nos, inspjranle Domino, plena
chrislianis hominibus conlatum fuerit, sibi semper devotione deinceps in id ipsum venerabelem Gun-
vindicent, habeant atque perpetuo jure tempore no- jD thramnum abbatem, suamque congregationem, vel
«tro vel successorum nostrorum defendant, eisque prcefatimonasthyrii Sancli Martini antestelis volur
proficiat perenni firmitate ; nec nobis , nec noslro mus confirmare : ut inspecta ipsa privilegia tam de-
cuiquam successori quicquam aliud dent, nisi juxta cessores nostri Crotperthia, Berthoni, quam et Adeo-
postholationem. fratrtim vef statuta sanctorum pa- dathi, papse urbis Bomseseu confirmationes glorio-
trum, quam honores imposilce manus, graduura be- sorum regum, ut nostro tempore vel successorum
nedictiones subsequenlium , altaris, chrismatis et nostrorum omnimodis inviolabiliter conservitur, et
olei sancti; et hoc ipsum absque nullo prscmio se- in nulla qualibet parte, sicut a nobis decretum est,
Cundumsanctas Scripturas accipiantl Et si abbas ab corrumpatur. Rogamus et conjuramus successores
ziacluce dicesserif, per electionera memoratse con- nostros, secundum sancli Pauli exemplum, per no-
gregationis monasterii, quorum vita perfecta credi- men Domini noslri Jesu Christi, ut ipsum senlialis
• Crotperthum a Berthono conten- Berthoni notus sit. Sed utrumque nomen distincte
dit Cointius, Annal. t. IV, pag.distinguendum
596, et perperam in- exhibet charta auihenlica a Mabillonio diligenter u>
trusum Berfhoni nomen in charta Ibbonis
cura inter pontifices Turonenses nullus aliasconjicit,
nomine
specta, quod conjecturam Cointii evertit.
 I2G7 &*CUL, VII Ef VlH ECCLESJASflCAMONUMENf Ai 1268
«Bfflcs noBiscBiflfcbWrvarites DomTriiihahtjatum |; k Lt,
rifiointjdtidicetuf : Gralls Shim accepislis; et gfatis Tmiito b'oW6rumIft Vppehmtter' It Ei5Bf«^a ab
«9td; et illud pFi)phetl6uih(cstlnloJlium: BeaWsqui ErfoinOin gratiam vecteSteS: Gaiti B(dn«; 720)-.
«fcutff maHttssUti M offini fhbnere, id e"st;Ut riec In CHHstiHbhiirte: Egd EffdtHuSet niii rrifeiTeo-
fit otteTquiiim iHrJebittimservicHdfJj Srecper liii- tariiis sitque ft6tafihs, cbigltavlmUsDel inthitiifti, Vcl
glfiirBrahdBhdd, ritic fef MHUfri pl6na muntfillbs uiviHant retflbfJtidrlern;vei 'pecfcalisttbstKS vehiarn
tiotim Spltitu SaHctrJcdrruriipahlUr; sed illst pbtihs pfhffiereri • pfoptrefea verriiifetilaterri JUHsltiei ln
IP.tueatitUr mtinefit itrifrirJftalii;fjttifcsUtit cdlTs fcon- tdcd qUi dicilQr OppetiWllare' IfaUimiis S. Ualluhi
Hfeta, 8<jqttfbbs tficelur qudd octttfis Hoh videt, hec VlgJHlijbchds ; et ih Ebefingen Uhum jncHUni de
fUflS budivit, hee Ift cdf Honlenisascetidlt qiicepfe- vliiea i; U m cblbrifsniels EffdihUnicUnluioffe stia,
jfiifavit afelegeritebQsse et fcuslodigiltebus Kgein et fcUmrJtHHiappeTliliehtlcisua ; fcumcasa et cUtn
siiafiii AiiBasvefb t}bi eiegeMU§est, fldti gUhi Hati- tsrra, et tUni OmnlbtissUis : et dlitimsefvtini ribthirie
vBlSs; SHt diviHcg,-aut ingetiilbsetas prcfererat; sed WaidblfUfflCUmcasa.cum tfetfa', bt 6ill«oninibdSiId
«}U8m sattctitasj motes, et gfafetls VelBietis Sdor- etthi peftiriehlibUs, Ui dtifh adliufcvivihiUsegb et Qlii
navMillt, ahteprJbSht. lii hullis qubqUe niodis rjiios ' rtei, tii Hbstra pefhiaheattt poiestatb.etih ahhb fed-
pt*dliemUs, JuflS cbnJUf3tifJHem deseniiatis hobis B damus caffahi de vind, et carr9ni de siliginc, el car-
jiradtcti saccessofit; feinttHMaftitifiS coiisdrtla; si ram de fceno, et irTskiHgkm". El si filiis nieis Ihtan-
ntm CBtislUSSuo m e'fcioaat r'egrto. Ybs qhoijUe tes rfcitlfuefint, sifcut sUpefiiisUixl, ita solvint cen-
VeiterandtJs tnihl Galiarttm pj-fjesblesyetBelgTccc, silrtf; ct lictbeaht pdtestatem. Si nolufcriht cerisum
Aquitaniie fnetfoprjiiiaiios et bttthes ctMfralfes et itide reddere, tihiniel, sicUt supefiiis diximils , sint
CBepiSCopes supple* exdfd , Ut liUic pdgirttilsepfo concessa ad ccclesiam S. Gallfjhis. Ei si quis, quod
Sotio vestro patrofirj iioslfb salictcf Martlho asscii- Hoh cfedilfitis, aiIf|Uis de hefeUibcfs fWstris fcOUtra
Sttfn triblialisi aiiimo ex blend ihariibtisvestfts iiifra HUncfacilihi hdsltUhi ife M Infuftipefe Votdgfit, in
sUbsciibetites , roborem detis pefpeiiiUiii, itt ad pfirnls irifcbffatjUtiiciUhlDel, et solvat atlri iibtas n.
*|i»rna VbbisprcetiiiaHrigprlviiegiUrh,tjef dfatiqHeih Et hUncfactura iiostrtfffiinlcesiitti pefrriahecitslipula-
«jaibhs dalUr;pefveHlittet iibbis. iirJUesubnixa. — F^afciahceccrfHdfcstih loco qhi di-
In CUrlsti hoiheH; IbBo, etsl pfcccaTofepiscopus, citrir Atiriificiibvcf,ivil kaieHd. Felir. siib rfegno do-
toe privllegitifh ittiegfci vblufilatlSBt lievotiofie ad mitit nttslfl EtpeHci ' fegts. Sign.TeotrJfii ettto-
tfldfiaslirlrj S. MsjHiili,Ufcimbhachi sedlihdlifiifegbia tafli, qhi lictnefcafiam fiefi fljgaVetitrit. f SigUini
saftcli Bfciiettlcli cbnservafe vediiitUf, sufosbfitis!.Q j teslis sign. Regaridozi iestis sig. Vlilpcfti testis sig.
BidfJ n fleccildr eohseiiliens sUbscfibsi; BeftacharUs LVl.
alMias cdilsenliehs shnscfipsi. Dodo, db si illtligrius Te$lamen'nm Wideradi abbatis, quo multa legat ba-
«JiSfefJnUs, subscripsi. Mbhinibiettllsabbas
feohsfentieils siticis S. Anddiltli, S. htigina!,et S. Firrgoli; reli-
tfjfiseHtiefis subscripsi. BfcftlicfcfiiliiascDrisdiitiens qnarum wro possettibtium tttaruM h&ndini coiis'i-
luit ecclesiam sancti Pratjecli Ftaviniaccnsis s
Stib3'ffpsli (ann. 721).
Anno primo reguante Theodefico regej sab diexv
kalend. Februariarura f ego Wideradus abba( filius
4 l^bhiiiie diJohis ihlelligit Mabillhiiius, Aniiat. solium cohscendi.Tit. Chaj-ta non. iiifjiccn annuin
toto; ilj pag. 50; TUfoifeiisem episcopuhii qhi GilHi reghi, liiide fcollbcafiilaest iiilef 715 et 720; Chilpe-
tramno successit; Neqde niirere , ailj duos eidem Hcus II enltfl a Ffancis ad fegHlim,pos"thSbitoTheo-
instrumento subscripsisse Turonenses episcopos; is dorico IV, Dagbberti III tilid) Vocatus est anno 715,
ciiiih ium tiios erat ut superiofum poniiruum privi- obiitque anno 720. ., ,
lrjgiis succtjssdfes stibscfibeieiit in spiuid vacubqUbd B Dupiex liaherhus teslamentum Wideradi : hoc
itteoin ailtltentico relinqtiebaiur: nos.quoque id alias ptius edldit Mabilloriius,ilftef Acla SS. brd. S. Ben.
observavimus. ... ui l. III, pag. 03-2; exacium ad UUtJsfcrWicesuiss: qnrj-
b Exsiat in Tradilionibus monasterji S. Galli, pag. '" rum unus ab annis §00 exnratus fuit. Recuderiint
2. Vblgavit Gcildasllis',fecfipt. fef. Aleliian. t. 111, Cdinlius, Annal. t. IV, pag. 6)J0,et ex chartulario
pSft. il, i). 41; fteiigrrtUs, iMCod; Aleni: dipl; t: I, B. Pi.iri6her, JiUfguridlceliisioriographus, t. I, prob.
pag:Jj, fragnienla lanlUln expressit; psg: 1. COndllumdicilur atiiid T/ieodoftrtregis primo,
/• Conjicit Neugartus primam litteram omissam quod de Thcodorico II, Sigeberti et.BrunichiMis ner-
fiiisse, lcgehiluraqiiePopehwiliafe , hodie Pfalfen- pote, inlerpretatus estllugo in chronico VirduriensK
•*ieiief, vieilhi iii BiisgfJVIi)stlpef FrlburgUra. scriptb scccnloxi, apud Labb. Biblioih. mss. lom. I,
d Notat Neugarttis ptimam bic fierl meniiohem mifamuf liUiicibl fcsecutiisse,curii
jiag. H5i SSne Flaviniacensi
vinearum in cbartis Saiig-allensibtis.Constat enimi ipse prsefuerili inonasterio In cnjlfs
linc tempore vicinam Rliingoviara , ailjaceuteraque graliam teslainenlum suum condidit Wideradus. Sed
S. Galid. TufgrJviant, vliiearUlitexprjrielrifuisse. ctirh Wideradus adhuc anno Clirisli 744 supersles
« Neugartus Cangiflm feprehentlit quod hac vocei ffiieflt, Ui lifjtict ex fejtlssdtefo testnfnehio quod or-
in'e!lexerit quoddani yejiiculi gPn.us»Verilm ; Sedini diiie sur) reiteremus, prtr)ri3testaMenli riol t: fchffljtB-
sticciaii casu capitularisLudoviciPiianni 82J,Cangius'• logicsede Theodorico IV intelligendaesunt. Id autem
cxpresse scribil friskiugam significare scrofam aul fusius moustravit Mabillqnius,ubi supra; et Annal.
tilml MbrgrJrlItt1g8BQsjt}Uod Sssefit fjfidqiSeNeU; I. II, pag. M, cui Goiriiitis, Aniial. i. IV, pag. <j80,
«ffftBsi Vld. gclieriiiim%\. gelfhl. ab OberlififJedi- sUiffagatuT.Sic etiarn, censet hisloriograplius Bur-
lum, voc. FH^ntttj:
( Certe Chilpericus II, Daniel dictus antequam gdiidiai, t. I, pag. If)7 , iri iiisiori.ae.sute contexiu;
fcidfcralaiiieii iiislfuihenlo, iriier liisioriccsuscproba-
1269 DONATIONESAC TESTAMENTA EPJSC, ABB., ETC. 1270
viri inlustri Corbonis quondam, sana mente imegrb-; A reliquo verb, sicut a me tam alodo parentum quam
que consilio, metuens homanse fragilitatis casus, te- per quemlibet adtraclum lenlurii, dominatum atque
stamentum meum; condidi, qrtera Aldofredo hotario possesstttti esl, qmrita ex omnibus, cinn domibus,
scribendo commisi; nt quando dies legitimus post tediliciis, lerriSi campis, cultis et incullis, mancipiis,
transitum meum adveherit, recognitis sigillis, inciso accolabtis, liberffe, vineisj Silvis, pratis, pascuis,
ligno "* ut Jegis deerevit auctoritas, per inluster vir aquis aqUarumque decufsibus, omne genus pecudum
Amabindo, quem in hac pagina testanienli hristri majore atque minore, mobilibus et immobilibus,
legatarfnm instilui, gestis reipubticce munidpalibus omnem rem inexquisiiam, quidquid in ipsa loca
Uttdisi ut ab ipsis ejus prosecutione muniatur, et in superius nominata habere videof, totum el ad inte-
charta b basilicaeS. Prsejecti, quetti ego ccdificavi, grum ad S. Andochii basilicam proflciat in augmen-
conservandum decrevi. Jn reliquo verb quatescUm- tum. Similiter donamus ad basilicam S. Reginse, ubi
que a quocumque c epistolse aut testamenta vel con- ipsa pretiosa requiescit in corpore, in pago Terno-
scriptione d de nomine meo vel manu mea firmalse drinse, Vibelum, Cicunias, Anciacum, Rabarias; in
ostenssefuerint, ante hoc lestamehlurn prccnotatte, pago Leotincinse, villam Maurianse, Altam-ripam,
quas hie nrm commemoraVero,exceptis ihgeriuitati- Banioluni; in pago Duismense, Stafiacum, Coluba-
bus quas pro animce nostrcc remedio fecimris, aut B rium, Vilnovetnm; in pago Ammaviorum, Carinia-
adhue facefe voiumtfs,vacUsepermaneant. Et qubd cum et Casellas; in pago Portinse, Aviciacum et
unicuique per hoc testamenfifm dedero dareque jhs- IMiscionem; iri pago AlhOariorum, Pussessioitem.
seroj id ut liat, detur, prsestetuf, irfipleatur, te, Om- Ilccc omnia superius compreherisa, sicut et alia loca
riipotens, testem committo. Quapfbptef dum non tia- ad S. Andochium dedimus, ita et ista ad S. Reginse
betuf incognitnm qualifer, disperrsante Deo, ad ba- pblestaiem cutti omnibus integritalibus earum dele-
beMmri fbca sahctorain, S. Andbchii Sedelocerise, gavimus. Similitef donamus et ad basilicam S. Fer-
let S. fteginseAfsinse, et. S. Fteff6bJi, ubi ipsi pfe"- febli, ubi ipse domnus fequiesfcit in corpore, et nos
tiosi requrescimt in eorpofe, ih riiea eura snscepi, in reginiirte habemus : ih pagb Pauliacinse, Aciacum
in%ttperetiam et ifi loco nuhctipahtfe Flavfiiiacb, Iri ctirii omnibus appehdiciis snis ad integrum, sicut et
ajgfoBilrnacinsej in pago Alsfirise,iit re mea propfra illa alia loca ad S. Andochinm et ad S. Reginam, ila
meo cpere cofistrtixi, atque Magoaldo abbaii cum et ad bnsilicam S. Ferfeoli dedimus; in ea vero ra-
mttnachis suis delegavl fegularfoef itt. pbfpetub ad tiorie, utj dtifri nos advivimuSi supra memoratas ab-
possidehdum. Dorio Igituf ad basilicarn supra memb- badias S. Andochii et S. Ferfeoli vel S. Reginse, et
ratarh S. Ahdochii martyfis, pbftibries meas atque C bmnes res sibi debitas Vel ad s'e pertinentfcs, in inte-
lbca dehoniioata; hsec sunt: In pago Alslhse et ih gritate, seu et jam dicta loca n-ostraqucenos ad ipsas
Pauliacerise, Meseriacurii, Cecesiacum, Vallirise; fn detegavimus, tencre et possidere quieto ordine fa-
•
pagb AVallirise,Passarhiiacum in piigb Obmriiavb- ciamus; fmst riosffum quoqtie discessum supra me-
ruirn, Slolirigus et Macereas; iri pa^gbPbftinse, Cfif- moralas ecclesias el supfadiclas res uriaquaque casa
fbrivilfaet VagqrouhdF-cuttem; ih p*gb NeVernirist*, per reclores stios absque tillius contradiclione in
Seriseriacufn et Afiacuih; jriirteiefHfits virieas, qtib- suam faciarit revocafe donrinationem, in ea ratione
modb ille fiVulbscurfit qhi vineis Atteberti ad jpfa- ut moriastefibruftinostruni Flaviniacuni vei strumenta
tum vadit, toturii illhm clausrfm fjtierri fios jussimhs quod ad ipstirii locuhi in horibre S. Proejecti fecimus,
p!aniafe, ad iritegfurii cum exso * et fegres&5,uria inomhibus siudeantcbhservafe. Et, si ipsa instru-
cnm rifanso et cblonica flla quse fhft Arisebeftb, et menta infumpefej aut ipsurh ceenobioihm inquietafe
modb feriet illam Sicbef tus, et ipsom SicBertum, pnesumpseflnt, aut fe^ bjus hiinuare voluerint, nec
cfrm uxore stta Velihfanles eofririi,qtii ipsafn vineam hbc vateaht Viridicare; sed i"eshostras, qtias ad stipr4
debeant procrirar* »|riam S. Pfsejectb dedimhs. Fri ihembfatas basiltchs S. Aridochii et S. Ferfeoli vel

tibles felato, pag. \, ahnus ascrrDituf 606, quba **549. [Au iiujus testainehti interpreiationem, quas-
cefle amanueiisi» oseftaritise tfibueftduiri. Iriquirit damque texlus vbces eriieridahdas',rhuituni facit for-
Mabillojiius,Annal. I. II, pag. 65; an Wideradus mula Lindenbrogiaria ixxn, seu Bahiziana xxVnij
fuerit abbas Flaviniensis; et probat iddici non.posse qua ex eo deprompta videtur fere de verbo ad ver-
nisi siihul ciiniTpsbhuic monasterio prceiuissedicatur bum.l
MagbaftlhS^verisimiltimufhautemafbitrathfhtruiirique a [Hic legehdhfh hialfehi,ht iii fbfmula supfadicta,
revera fuisse abbatem Flaviniacensem; Wideradum incito tiho: Pqst rriOrtemeriim testaloris tesiamentiirn
vero, quem abbatem fuisse ordinatum testatur auctor ' aperiebatur, recognitis «igiJlis, incisoque lino quo
Virduitensis ehforiici, ubi supra,non nisi honorarium testamentum irreiitum claudebalur; nullumque sen-
abbatem fuisse, qoi plura monasieria cbrididerai et suni pfscbent vores ihcis6'Hgnd.]
in sua cum snsteperat; atque in hanc sehtentiaffi d& 1 ILegendVinisafie m cliartario, htit; ut dbcet for-
scendunl Cointius, ubi suprct, et auctores Noyaj mula, in archia vel archiis.]
GalliaeChrislianse, t. IV, col. 55. Regni Theodorici c
[Error irrepsisse videlur; legendum foret, ut in
IViniiio fepetiio a riieiise Decemliri arini Cliristi720, forniula, aul quascumque.]
mensis Februarius anni primi concordat cum auno d [Melius nt in formttla. |
Chfistt 621. Alli aliam adhiberit aiinbs regrii Theo- e conscripliones^
Cahgius vbc. exsus, legeiidtim conjicit ea;io. In
dorici eoiriputaiidi rationent. Sequimur auctocqni Linderibrogiana fdfmula, ctim exitu et regressu; io
exiiriiiopefis IJfevefitatis nOtarura chjjAriblogicarum Baluziana verb, cuhi exio el regresso. Chaf.la
jn veleribus iHstrumenlis investigatione, t. I, pa^; anrii te51, cum itibtisel rectitibus.] Eligif
 4271 S^ICUL. VII ET VIII ECCLESIASTICAMONUMENTA. 1272
S. Reginaedelegavimus, amiltant: et per protectio- A / integrum ad jam dictum monasterium Sancti Prse-
nem regiam, casa S. Prsejecti Flaviniacensis cum jecti Flaviniacum vel reclores ejus proficiat in au-
omni integritate ipsas recipiat perpetualiter ad pos- gmentum. Similiter et illas cessiones quas ad liberlos
sidendum. Quod si pontifex vel aliquis quislibet, dumi noslros Ghisberto et Gimberto clericos, ad eorum
advivimus, de ipsis abbadiis vel de rebus earum nosi ingenuitates confirmandas, Daolonecas in Bornato
exspoliare voluerit, aul aliquid minuare prsesum- et in Ceresio fecimus, quando eos pro animsenoslra
pserit, aut ego ipsas abbadias vivens dimisero, nosi remedio ingenuos dimissimus, ut dum advivunt hoc
res nostras quas ibi delegavimus licentiam habea- teneant, et post ipsorura discessum cum omne sa-
mus ad nostrum dominium revocare, et quidquid[ perposito ad jam dictam casam Sancti Prsejecti, ubi
exinde facere voluerimus, liberam in omnibus ha- eorura patrocinia et defensionera constituimus, re-
beamus poteslatem. Prceterea donamus donatumque: vertere faciant. Volumus etiam ut ingenuos eos
in perpetuo esse volumus ad jam dictum monasteriumi 8 fecimus aut inanlea fecerimus, quanticumque in
S. Prsejecti Flaviniacensis, quod in agro Burnacinsei ipsa loca manent, quce ad Sanctum Andochium et
opere nostro sedilicaviraus, in pago Alsinse ipsum ad Sanclam Reginam et Sanclum Ferreolum vel ad
Bornadum cum ipso castro Flaviniaco cum omnibus Sanctum Prcejectum delegavimus, inspectas eorura
adjacentiis vel appendiciis suis ad integrum; et lo- B 1 Jibertates super ipsas terras pro ingenuis comma-
cella seu colonecis in Cadonato, Darciaco, Ceresio, neant, et aliubi commanendi nullam habeant pole-
Aguniaco, Gessiaco , Luveriaco , Luviniaco, Pruvi- stalera, sed ad ipsa loca sancta debeant sperare h,
niaco, Auderato, Montecellis,etin pago Ternodrinse, et nullus de ipsis lidemonium nostris heredibus red-
Blavaco, et Marcomania; in pago Avalinse, etNever- dant; et de hoc quod eis per cartas dedimus ad ali-
ninse, sive Ammonias curtem qui vocatur Corbinia- quos aliubi vendere, nec alienare habeant licentiam.
cus, et Antonum cum omnibus adjacentiis vel appen- Prceter ista omnia, reservavimus infaucidia c heredi-
diciis earum in integrum; et colonicas in Lisconio, busnostrisPagaciacum; in pago Neverninse cuitem
Dumsatio , Viriaco, Valentingos, Vallecrovaria, Ju- quam dicunl Montem-Porcionis. Siraililer et in pago
liaco, Pagatiaco, Cassaniola, Wldonaco, Careaco, Athoariorum, Vedis-vineas, Voguntias, Luco, Sago-
Cappas, Degantiaco, Casseaco, Rioscella, Palatiola, neco; in pago Portinse, Solvillare, Monricovilla,
Govilicis, Sipiciaco et Sapiliaco, seu el illa colo- Ebrouvillare , Saegalarias, in ea ratione, ut facta
nica in Ariaco, quse fuit Anseberto, cum ipso homine mea in omnibus studeant conservare atque defende-
qui supra cpmmanet, nomine Sigberto, et uxore sua re. Quod si hoc facere neglexerint, quidquid eis
leda nostra vel infantes eorum, in integritate quid- Q ( depulavimus perdant, etdeomni corpore facultatis
quid ad ipsam colonicam aspicere videtur, cum omne mece reddantur extranei. Et, si aliquid comparavero
superposilo ; et illum claiisttm in ipso Ariaco, quo- vel adtraxero, vel pro quolibet ingenuo ad nos per-
inodo ille rivus, de vinea Aldoberli descendit ad venit aut inanlea pervenerit, quod in isto testamento
pratum, totum illum clatisum quem nos planlare supra non commemoravimus, post nostrura discessum
jussinius cum exso el regresso in integrum; et in casa Sancti Prcejecti per rectores suos recipiat per -
pago Barrinse, Falciolo et Ulmodo; et in pago Pau- petualiter ad possidendum. Per prsesens itaque lesta-
Jiaeitise, Balma et Corniciaco; et in pago Athbario- mentum basilecam Sancti Prsejecti,quam opere meo
rum, Hicio et Blandoniaco et colonica; in pago Flaviniaco construxi, heredem meam instituo, eique
Amavorura, Fraxino, et areas in salinis Crosone et prsesentem codicillum commendo,per quem ita con-
\igris. Simililer et areas in Augustodunum civitate: stituo , ut millus episcopus ullius civitatis, aut ar-
jsta omnia quse superius nominaviraus,cura omnibus chidiaconus, vel quilibct ex clero, aut actores Ec-
appendiciis vel adjacentiis earum, quantumcumque clesice, ullo modo de praediclo monaslerio Sancti
ibidem tenere et possidere videraur, per quemlibet Praejecli nullum prsesumant exercere dominatum,
adttactum ad nos pervenit aut legibus pervenire non ad mansionaticos aut repastus exigendo, non ad
debet, tolum et ad integrura, cum orane superposi- D ] ministeria describendo, non ad abbatem mittendo,
to, a die prsesente, in honore Jesu Christi Domini nisi cum necesse fuerit chrisma pelere, labulas aut
nostri et sancti Prcejecti raartyris, Magoaldo abbati allaria consecrare, sacros ordines benedicere, sicut
monachisque suis tradidimus ad possidendum, cum. Losodiensesaut Lerinenses vel Agaunensesmonachi,
domibus, ccdiftciis,mancipiis, accolabus, libertis lara a queracumque de sanctis episcopis sibi elegerint qui
ibidem oriundis, quam aliunde translatis vel ibidemi lioc agere debeat licentia sit eis expetere, et iili hoc
commanentibus, vineis, silvis, carapis, lerris cultis et benedicere. Si autem, karitate exigente, ponlifex
incultis, pratis, pascuis.aquis aquarumve decursibus, quilibel ab abbate vet monachis ibi fuerit invitalus,
omne genus pecudum, tam majore quam minore, simpliciler quae ei a fratribus offeruntur accipiat,
mobilibus et immobilibus,omnera rem inexquisitam, nulla exenia vel munuscula amplius quserat. Quod
et quidquid dici aut nominari polest, lolum et adI si fecerit, a glorioso domno quem tunc Deus regnum
a [Legendum videtur
quos, ut in lorraula.]
•> |ln formula, spectare;
sed legendum in falcidia, ut in forrouta, aut tn fauci
sed aliquando, ut testatur dia, qua voce, sermone corrupto, designabatur
idem valet ac perlinere.] 680 habet in fal-
c [Sic in Mabillonio; imo D. Plancher, tnfaneidta; pars hseredibusservata. Ghartaaqni
Cangius, sperare
didio.]
1273 DONATIONESAC TESTAMENTA EPISC, ABB., ETC. 1274
Borgundise gubernare permiserit , hoc protinus Adeor, et mihi redebetur, inspecto illo strumenio
emendelur. Cum vcro abbas illius loci acceperit quod antea ad Sanctum Prccjectum vel ad abbatem
iransitum, quemcumque de semetipsis monachi ibi- Magoaldum et monachos ejus fecimus, post uoslrum
dem habitantes elegerint, secundum Deum, aut si discessum ad ipsum raonasterium Sancti Prsejecti
communi consilio aliunde eligere voluerint, hoc in Flaviniacum revertantur; ct ipse abbas Magoaldus,
eorum maneat potestate. Quod vero Deus avertat, ne cum monachis suis, pro animsenostrsc salute ea re-
ibidem sanctus ordo tepescat, potestas maneat mo- cipiat et perpetualiter eis proficiat in augmentura,
nachis ibidem habilantibus ad unum de sanctis mo- vel quidquid exinde facere voluerint, liberam in om-
nasteriis expedire, et per eorum salubre consilium nibushabeant potestatem faciendi.—Widradusabba.
eorum regulam emendare. Te igitur, domna et san- Gerefredus defensor. Amalsindus., Haldofredus. —
ctamater mea ecclesia Sancti Prsejecti, heredem Aclum Sinemuro castro, die kal. Febr. xv, et scri-
instiluo, quidquid unicuique deputavi fidei tuse com- ptum per manum Haldofredi nolarii, suadente et
mitto. Te quoque heredem meam in Deum et regis deprecante eodem venerabili abbate Widrado, immo
potestatem commendo.ul contra omnesinquieludines sigillanle, per itilustri viro Amalsindone sigillo regio.
sua te post Deum forlitudo defendat: quia boc quod Auno domni Theodorici regis primo, astanle nobili
tibi deputavi, malo te habere quam me, te magis B et lirmante vulgari populo, una cum defensore Gere-
quam ceteros heredes ac proheredes meos. Precor fredo, clarissimo viro.
igitur domnum gloriosum regem, tam tempore mo- LVII.
derno regnantem, qttam futuro succedentem, et per
Dei tremendum judicium adjurare prscsumo, ut Chartadito qua Bertrada Prumiensi monaslerio a se con-
pturima "
dona confert (ann. 721).
prsesentemcodicillum, vel jam dictum cceriobiolum
meum sua fortilndine Jubeat defensare alque solidum In nomine Deitatis SanctaeTrinitatis. Ego Bertrada
in omnibus custodire, ut nullatenus ab infestatione seu Berta, seu et filius meus Chariberlus, recogitans
malorum hominum possit inrurapi; sed delectel molimina peccaminum nostrorum, ut parva pro ma-
monachis ibidem convcrsantibus, vel sacerdotibus gnis, terrena pro ccelestibus, caduca pro futuris, in
per loca sancta quseprsesens nosler codicillus com- ara summi Dei omnipotentis offerre mereamur, ut
memorat habitantibus, pro me et vita regis et filio- ab ipsis sublevare adipiscamur jugi miserationum
rum ejus Dominum suppticare. Si quis vero, quod domicilii Dei. Idcirco desiderio desideramus circa
futurum esse non credo, si atiquis heredum ac pro- fluvio Prumia monasterio sedificare; quod ita et fe-
heredum meorum , vel quselibet opposita persona Q cimus in honore S. Marice, et S. Petri, et S. Pauli,
prsesens hoc testamentum meum infrangere conave- S. Johannis et S. Martini, et sub coenobiovel regu-
rit, vel tenfare praesumpserit, inprimis usque dum lari ordine ibidem debeant monachi conversare, et
ad veram emendationem proinde corrigatur. Deum pro peccatis noslris die noctuque Domini misericor-
et sanctos suos habeat contrarios et a liminibus ec- dia adtentius exorare, ut a noxiis sceleribus nostris
clesiarum efficiatur, extraneus, et insuper inferat cui et filiis meis defunctis mereamur emundare. Propter-
quem pulsaverit, una cum socio fisco, auri libras ea donamus ad monasterio qui vocatur Prumia, de
triginta, argenti pondera quingenta coactus exsolvat; foreste nostra de ipso monasterio juso aqua desue-
nihilominus prsesens pagina firma permaneat slipu- tus illo exarte usque in ipso vado in Prumia, et de
latione subnixa. Quam manu mea propria subter ipso vado indricto usque in Melina fJumen, deinde
irmavi, et bonorum hominum signis vel alligationi- per Melina fuso aqua usque ubi.nobis oblingit Jegi-
bus roborandam decrevi. Et quod superius memorari timo, usque ad Winardo curle, usque ad illa marca
debueramus, tam aurura quara argentum vel reliquas qui nobis obtingit; et ad stipendia ipsorum servorum
fabricaturas seu ministeria ecclesire, vel strumenta Dei donamus de villas nostras, id sunt, de Romairo
cartarum, libros vel vestimenta ecclesise, vel omne viila, de nostra portione medietate, et de Prumia
prsesidium quod roiht legibus vivens possidere vi- D medietate similiter; ad Saaingas in Moslisi, super
0 Eruit Marlenius, Ampliss. coll. t. I, col. 23, ex tam Bertradse, ubi supra, unde priorem Bertam po-
chartario Pruroiensi; recuderunt Calmetus, tlistor. sterioris aviam fuisse arbitratur. Aliquam de hujus
Lotbar. t. II, probat. co). 91; Bertholetus, Histor. charice sinceritate suspicionem moverat invocalionis
Luxem. probat. l. II, pag. 29; Hontheimius, Hislor. formuia prorsus insolita. Ex pturimis enim instru-
Trevir. dipl. 1.1, pag. 112, et auctores NovceGallise mentis quse huc usque recensuimus, cum invocatione
Cbrislianse, t. XIII, instr. col. 295. Prima hsfccest S. Trinilalis, nullum est quod non spuriis annume-
Pr.imiensis monasterii fundatio, in prato ubi exstat ravimus, si summorum pontificum bullam unam aut
adhuc, ait Marlenius, ecclesia quce S. Benedicti ca- alleram excipias, et unicam Gammonis chartam da-
pella dicitur, morientium monachorura conditorium; lam anno Christi 697 (Col. 1235) supra : httic autem,
aliam autem postea splendidiorem basilicam exstruxit cum aliis falsi indiciis absolvi possit el ex charlula-
Pipinus rex, proximo in loco, hortante conjuge sua rio sit deprompta, formulam insolitam a charlularii
Bertlia. Hanc cave ne confundas cum priore Berta, scriptore temere prcefixamfuisse licet conjicere. Sic
qtiae chariam emisit quam exhibemus, et quse hic etiam censemus de charta Bertradse, pariter e char-
triplici vocatur nomine, Berta, Bertrada, Bertra- tulario eruta, et quse nulli quera sciamus suspecu
dana. Hscchabebat lilium Charibertum, uxor vero visa est. De nostra annos regni Theodorici IV com-
Pipini geniiorem habuit Heribertum, quem eumdem putandi ratione supra diximus (Col. 1268, not. *).
eum Chariberto censet Honlheimius, in notis ad char-
 1273 SJ3CCL. VII ET Vlll ECCLESIASTICA MONUMENTA. 1276
fiuVioMosellh, tottim de Bursis quicquid est de nostra A % tempore firmius permaneat. Unde et nos ipsam ear-
parte totum; et de Blancio quicquid iiobis obtingit tulam donaiionis a die prresenti fieri rogavimus, et
totum. Bertelingas nbstra parte tota donamus dona- manus noslras subter decrevimus affirmare , et viris
tunique iri perjrjeiuum esse volumus. Villas superius roagnificis affirinare rogavihius.
Kttmihatai ad itfonasterlo Prumia^ in honore pecii- Facta cartula donationis publice, in villa Prumia,
liaris patfohis riostris S. Marice, Petri et Pauli, et Si sub die quod fecit mensis Junlus dies viginti tres,
Maftini sfeu ceterorum sanctorum quorura pignora anno primo reghi domni nostri Theoderici Regis.
ibidem iri ipsb Idctt Venerare rioscuntur, tibi Anglbal- Signum f Bertradarise, quse hanc cartolam fieri
dus Cftfistb Mispice praiesstt diribstitur : hbc stihti rogavil, manti sua facto. Ego Charibef lus subscripsi.
viilas noslfas lupteHUs ribminataS; cuth orrini irite- Ego Bernarius subscripsi. — Signuin f Clsrodolandse.
|rf ilate ebfuni: faoc surit, Sessi ethri widriscEkpis; Ego Theodericus subscripsi.
teasis, campis, pfatfs, pascUis, aquis aquarumque de- LVIII.
ttifsibus; sllVis, niaticipiis, acolabus, veslibus, uteh-
silibus; Virieis, cultis et incultis, mansionibuS; mobi- Charla recognilionis censuum de pago Arduno,eHerle-
mundo Cenomanensi episcopo solvendorum (anri.
iirihs et immobilibiis, Vel quicquid in ipsis villis 721).
ahlecessbfes nbstri ibidehi et nos a die ™
f
tettbefurit, Domrio et seriibfe nosifb Virbapbslolico Herlemun-
prsesente tenere visi sumus, totum el arj iiitegrurri; db; qui casarii Sahcti Gervasii in rfegiirienhabere vide-
sicut superius dixi, ad jam dicto monasterio, pro tur; 1105eiiihi in Dei nomihe Dbmhbienus,
Bodoardits,
anirace nostrae vel filiis roeis defunclis remedium vel Rbgohefttis, Bbsblehus, Gembefius, Atidoberltis, Gtia
seterna retribulibne, dbnamus atque iransfundihius doaldhfeseUet Adbbeftus, junioris Audfahno agtentede
de jure nostro in jure et dominalione ipsorum ser- Villavestfa Sancti Gervasii nuncupdrite Arduno. Dum
vorum Dei; bt ibideih pefpetuatitef pfdticiat eis in CognitUmest qualiter fctpeffnissio
ipsius Audranuo lt-
aughiehtis, et a die praisehii ipsi sterviDei qUiih ipsa las infefehdas vel bfflniaexactbm qtibd ex ipsa villa ad
lbca ofdihe Safieta coriVeniplarevideiitUf, jafri fJictas sancti CferVasiireitdere deBetUt, de pagehsik
^artem
Villas habeaht, ierieiSiitatqife possiuefirii; et eofhiri nbstfis thhsqiiisqtie jlef fridfiiis ribstrias fecipiihus
postefis Ipifitaiibtis defeiiritjiiarit ad bossideiidum', vel ad fecipbre habeUitis; tiride aptid Hadfhgah vibe-
^el quicquid de ipsa faccf e vbluefiht iibefard et flt- dbminb paf tes exinde fecimus, et nbbis dfe ahriun-
missihiam iii bhihibus liabeant pblestateth facietiUr. ciata cafta, quod fuil fegnahte Chilpefico ffege, de
Bl qiiis tefo, hbs, aul iiiius de tiefedibus hdstfiisj ipsa ferenda, in iiitegrUhi nobis iiijiJtixit, qUbd ipsi
Sut prohefedes, Vel quislibel oppbsita jiefsona; cort- (* g pagehses nbstfi lioc reddebarit, Vel ri'ds cum ipsis,
tfa nunc Veitameiituni « a iibs ff&ttimVehlfe tehta- vei Ipsbs pagehses exiride cofiVictdsesse faciai. Pro-
Verit aiit n'dc immutare voliiefil, qubd futiiruiri esse ^tbfea haiic epistolani caUiibttuhi noJJis emitteoihs,
uon credimus. ihprimilus ifaih Dei bmnipoteiitis in- Vet niariii nostrd affirmaVimtis ego Domolerius, quod
curf ai,_et §. Petrb qui teriet ciavesreghi ccferoruth, dte ipsa ^hhbnaredebeb sbl. sfepttiaginta et duo : et
efcSj Paiilb cuhi qub apostblis iOohithi seti tet cete- iegb Bbdbyritis iblidbs Septuagihta tfcs; et ego Ri-
f orum sarictbfuiti, sic mafcestal in fadice Ut nbii gobei-tiissol. xxxiiij; et tego Bbsbienhs sol. xl et tres •
Bbfescai iifirafhis, et, si ei fahii fevbhertnt, ad nihi- eiegb Audbtierlus soi. ixiviij. Siiiiiiiter egb Gember-
itlrii deVehiahl, iarifqham ahatheittatus ih fadium sb- tussbl. ixxxijetdr.i); eieg^bGuridbaidUssol.xxxvjet
ils, et qhbd "repeiit riullam Um^hariitemjiore evihdi- diihidio; et egb AdbbeftUs soi. xxj et ifemissb, sicut
cafb hofi vaie4t, sted ihahis ei vachtis cUm ipsis rha- dixihiiis. Nos eriirrijhiiibf^s Aiddfanhb hoc vobis per
lediclioriibuS pefseVeret; et adhiib pfo tbtihs tirmi- Jiaric epistblam caiitionis spohdeinus, ut medio Julid
tateih, ac si pafva hiuhbscula nfjstra qurfc Deum ipsa ihfefenda, quod supefius esi intiniathrii, qtiod
bbtiittmtis, inlrcsa persevefet; et insupef, jiixta Je- uhusquisque dtesiia pafte feddeie debet, sScutstipe-
geiirl cbHdilbris, qubd pfincipes sanifefunth, inferat rius est iriseftum et ahiid hbs cogriittim esf, quod
noDis aiifi iibras x, afgeriti "pbridefij xx, et si nec D 1 exigefe petirhus, sicut diximus, medio mense julii
quoque factum nostrum ullum tempore irrumpere ipsa vobis in imegrum transsolvere spondemus, ut
valeaij sed prseseris testamentum &hos factum omni graiiain vestram exinde adimpltere debemus. Simili-

«[Vbx IksiMeAMm vhifeafiserisu h'b'h"eStihieili'-
afehdi; Bertfadi ehifn fitttta tra'dii ii f?iefrWehxi, et
trifra sfcfibit ckardildm. 'ii6hnt"ionls.Nbnriulla exstaiit
id gemis ih.stfiihiehia in hsfc collectibhe qoibris do"-
natirines ihler ViVbs riiihcuj&ntuf. (esramenta, id esl
tistbitXo','declafalVo'votunfMs : sit i'n lege lVipri.ifio-
frJm', iit. iik et txyir. iriscfibiihf teWameinfumveiM-
tionis, firadUonis. Viue CarigiUriiV6c: TiMimehtttm.]
b [Hic chairia bbitef ihniiit cqrisi'. 8, tit. ix, liii. n;
CodicfsThebdbsiahi qua^ahciuTithrpoehrjeiri eosqui
pacla cbnVehta iihplefte refeusaht. CT:tlofhbfreduhi
ad liarrc conlWtutTbhehi^
« iNihilest in hoc instrumento quod falsum
sapiat.
Noh aHundtelamen eognitum estquam ex Actis epi-
scbprjfdni l'ehomaiierisium , intef Mabillonii Ana-
tecta, pag. 284, quas plurima dubire iidei comple-
ctrintur j>istfuiii'erita.Ex hisunmn supra, pag. 136,
ediVJiifiusqtiibtis fiscales reditus rn viila de ArdunO
Ceribhiahensi Ecelesirecbticessi surit, et illiid spnriis
attmimefavimus'. Att ad htijtis cbiifirmatiohem illud
qhbd exhibehius flctttm fuferil? De hoc suspicionem
moVefe religld hbtJisfqret; cUm nulla suppeta.nt sup-
posililii fceius indicia. Hferlemttfidusjaln n pluribus
ahhisCeiiomanefisem fegelial Ecclesiam cum fegnum
ahspieims est Th'eVjdofi'e'us IV.
 DONATIONES AC tESTAMWtA EPISC., ABB., ETC. 12:8
1377
ter et de iliis fidefactis quod nostri pagenses qui hoc Ljuris mei, lotum et ad iniegrum dono. Sed et hoc
contemserunt, et vobis de ipsis vicis hoc vobis spo- qtiod mihi legibus provenit in Dangaesbrocii [M.,
medietatem silvre ad eundem locum
pondiinus, ut per unumquisqutehominem de suo ser- Doensbrug],
et in vitla nostra Meri casa-
vitio, juxla quod vobis quidem fecerunt et vester pertinenlem jure meo,
fjrevis loquitur, ipso die in integrurn exinde apud tum, cuni uxore et ihfaritibus et poriiohe [M., cum
nos satisfacere debeamus ». Quod si hoc noft ieceri- terris et peculiari eorum, et pof tione] silvse, et in
nius et voluntatem vestram exinde non adimpleve- vilia nostra Rinhari, casatos quatuor, cum uxore et
eorum et portio-
ritnus, per hanc epistolam caulione vobis spopondi- infanlibus, cum terris et pecutiari
mus ul inpostea, pbst ipso placito, tolum in duplum nes de silva; et in villa nostra Millingi, basilicam '
vobis transsolvere spopondimus, quam postea epi- domnse nostrre Marise cuih omni integritate, quam
Petfum
stolam caulione cum adstipulatione subnixam, mst- iMdem brdinaVimus, ad euhdeih SMctiim
nus nostras subler iirmavimus et adhrmare rogavi- subrogari volumus et decrevifnus, et serVttriinostrum
mus. Folcharium ibidem servientem cura uxore el infan-
Actum Cenomannis civitatis, in mense Junio, in libus, Eodfrid [M., Godefridum] cum uxore et infan-
anno i regnum domini nostri Theoderici regis. Si- tibus et terrfs [et lerris deest ap. M.j; et in loco
5 Walamunt [M., Megrim, VValamnum]cum
gnum Domnoleno. Signum Riguberlo. Signum Hau- Meginuh,
debario. Signum Eausleno. Signum Audoberlo. Si- uxore et infanlibus, cum terris duabus liobinnas
Gemberto. Signum Gundoaldo , qtii hanc [M.-, duas soburinas], et in villa Dagaerburge, Oda
gnum
uxore et infantibus et peculiari suo. Hsec om-
epistolam caulionls affirmaverunt eonscientes. Ber- cuirri
trannus rogilus subscripsi. Teobaldus subscripsi. nia, cum integritate, id est, t;;ni casis quam curli-
Adeberlus subscripsi. Otlilus seripsi ei subscripsi. clis, campis, pratis, pascuis, silvis, aqitis aquaruni-
que decursibus, re mobili et inimobili, re exquisita
tix. et inexquisita, vel reliqua oportunilale ibidem aspi-
G*«fia qtin Ebrointt tiomvs ptunma ddm vonfert ciente, ad
»S*Kw«S. I'WrfWWcb Rmariin* (&hn; 721). supradicttim iocum sanctum dono dona-
tumque esse [esse deest ap. M.] perhennis ienipofi-
In Dei riomine. Ego Ebroinus coraCs, filius Oda bus volo, pro orationum lucro, vel missaruni solein-
|)l., dtioj quondam, dbnator; aiiquid de rebus meis pniis celebrandis perpetualiter pro mc et pro meis, et
ad Ioca sanctorrim, pro remedio animse mece, seu ipse Iocus sanctus et custodes ejus hoc habeant, te-
diieclissimce conjugis mer» Theodelindae, dare dispo- rieant et possidearit ac deffendant [ac deflendant
sui: hoc est, ad basilicam Beati Petri apostolorum ] deest ap. M.], ei quicqriM exinde facere voluerint
principis, seu Joiiannis Baptistse vel ceterorum san- Jibferamac firmissimam in omnibtis potestatem ha-
ctorum, quac coustructa est in loco Rinharim [M., beaht: Si quis Vef>, fqubd luftirfini esse fltth cfedo,
Reynaren] ih pago Dubiinsi, super fiuvio Rheno, ubi nos, aut aliquis de heredibus [M„ heredibus aut
uunc dominus pater et pontifex Wiilibrordus,[M., proheredibus] noslris, yel uila oppqsita persona [hte
Willebortius] episcopus cuslos esse videtur'; dono in qual. voces desunt ap. 11/.], contra hoc lestamentum
loco Nitro, villa nostra, casatos tres cum uxoribus \M., liane donationis carltilam] venire temptaverit
«t infantibus, terras curri sala et curticle [M., curlile] aut emutare voltierit, inprimis a sancto Petro et
iriteo, vel adjaeeniia; et ad Btihderiilbbnih peftineh- sahcto Patilb excbmmtthis Dat, tei iitsuflef itiferat
tia; et portibnem meam in loco Haenimi, silvani Gsco c auri libras decem, argenli pondo viginti, una
a [Eo ajteriiius perpendenda est iiaeceharta, quod bill. Annal. 1.1, pag. 610. Ergo Ebroifius ebnies,.de
nulla simiiis arguraenli reperiatur* qua debitores qub agitur, alius est ab Ebfoino mjijdfe-dbtnus [ut
redituum recognoscuot quid tlitusquisque i rn stia recte pfbbat Mii-beus,ttbi supra; de Ebfbino nosiro
parte debeat^ seque reos promitiendi constituentes, verba fecit Heda in Histofia Tfajeetensi; pag; 28].
singUlipro oihnibus integrum redilttm se persblutti- Theodorieus VerO inttelligtendus,est rfex hu|us nomi-
ros Spondent : hie deprehendimus prima vestigia ^ nis quartusj qui pbst moftem Ghilpfericiil; inehse
tisuuin sequioris actatis de fiOlvendocensu feudali;] ' Decembri, ahno 720, regnum VilJetrir iUsblcatus ;
b Uanc edidit Mirceus,Operctdipl. t. 1H, pag. 5'JO, Willibfbrdus aritefn ad amium 788} imo forte ad an-
ex ibarta velustissima [notatque eam inter ccotera num 740 vilam produxit; ut testaluf Hisl: litt. Franc.
eomitum Hoilamlise dipiomata velustissimam exi- t: IV; pag. 65. tiuis aUtem fuerit Ebrolntis ille eonies
stefe]. Eamderd cuiri plurimis discrepantiis ttobiscuin non liquido coristau Eoroinum coiniteni nOviraus
comniunicavit domrius Turpin, cbngregatioiiis Sancti qui primariis contliti Clrdffensis monasierii labulis
Mauri, deprbmptain a D. Mich. Golloz, subpriore subscripsit anno CliHsti 683; Mabill. Anncil. t. II,
S; Agerici Virdtinensis, ex cliarlulario Epleftiaeensi pag; 271; An ideiii est qtti ailctttr ftiit ehartse qbam
rjuod auream librum vocatitj sui) llnem xn saecuii expendimus? Itt detiiiire ardurJriifqret. Ghartarn tedl-
esafatbi Cave ne libroinurrt comitem ciiiit Ebfoirio miis ad Ilderii bkempll a dbniho Turpin communi-
«lajore-domus, el Theodoricum stib cujus regno data eSti; lfectiones Mirseliriter uncbs ascribimus:
est cliarla hsee eum Tbeodorico III perperam con- c Sic apud Mirseum: t Et tertmiiifringeTe voluerit,
fifhdas. Ebroinus major-uomus annb Ghristi 682 vita et diclis febus nliqiiid quasi hetedltafio jfire atiferre
tes;erat, ut Videre est ajrud Gesta Fr. cap. 47, fet coiiaverit, peniilis iram dninipotentis Dfeilncurrat
Fretleg. Gonti cap: 98; Theodorieus III eirca aiinum et SS. angeloruirtj et a litnifiibus EfcclesicfeDei veJ
691j ut testatur Longuer; AnnaU Franc; ad aniium Corona SSJ extrarifeus effieiatuf.-et lfepraWGiezi, vei
690, irt GoII: stript. rer. Fr; 1.111, pag; 69*; Willi- percussionein Anartlre et SapUirse consequittir, par-
brurlus vero, qui hic episcopus dicitur, non nisi temqtie habteat curtt JudcJ iseariote, qui Domintim
giino Gi)5episcopaius infulas adeptus esl, lesle Ma- tradidil,post tnaledictionem et excommuuicationeni. >
 1279 SJECUL. VII ET VIII ECCLESIASTICA MONUMENTA. 1280
cum sacratissimo ffsco exsolvat. — Actum publices A effeclu anime mee vel eterna relribucione,
compla-
Rinharos, anno primo regni domni nostri Theode- euit mihi, ut de ipsa insula, que dicitur Honaugia
rici gloriosissimi regis [Mirosusadd. indict. vij]. Egoi et Renus circuit, de parte mea ad
ipsura monaste-
Ebfoinus hoc testamentum a [M. add. coram] mej rium condonare deberem;
quod et ita feci. Ideoque
factum relegi \M., reliqui] et propria manu firmavi. hec omnia supradicta ad
jam dictum monasterium,
Ego Ugilius, indignus presbyter, rogante Ebroinoi vel ad agentes suos, a die presenti, in veslram fra-
comite, iu Dei nomine scripsi et subscripsi. Gunl- do dominacionem possidendum, ut quicquid exinde
brechlus. Folchbrectus. Godobrectus. Raedbrectus. facere volueritis, liberam ac firmissimam habeatis
Redualdo. Herifuso ". in omnibus, Christo propicio, potestalem. Si quis
LX. vero, quod si ego aut aliquis de heredibus meis, vel
Charla qua Rigobertus vendit Erkenbodo, [Taruanensi]j ulla opposita persona contra presentem epislolam
episcopo, vitlas in pagis Taruanensi et Pontivo'b> venire et agere, aut aliquam calumniam generare
(ann. 723). voluerit, inferat ad agentes supradicti monasterii
Domino atque apostolico patri Erkenbodo epi- auri libram unam, et nihilominus presens epistola istic
scopo atque emptori et ejus congregationi ibidemi firma et stabilis permaneat, stipulacione subnixa.
consistenli, ego Rigobertus vendidi et in prsesentii B Actum in villa Sunthusis e, publice. Datum sub
tratlidi, hoc est, omnes villas meas nuncupantes> die decimo quinto kalendarum Octobris, anno tercio
Sethiaco, super fluvium Agniona, cum adjacentiis> regni domini nostri Theoderici regis. Signum Hai-
suis Kelmias et Strato, et infra Meropisco Leode- chonis, qui hanc donacionem fieri rogavit. Siguum
dringas mansiones, seu Bebrinio, super fluvio Quan- Hugonis filii sui, qui consensit. Signum Albrici filii
tia silas, in pago Taruannense, cum adjacentiis suis; sui testis. Ego Gunlramnus, ac si indignus
presby-
quse sunt in pago Pontivo in Ioco nuncupante Men- ter, rogatus scripsi et subscripsi.
tek, super fiuvio jEteya. Actum Sithiu monasterio,, LXII.
publice, iv cal. Sept. anno iij regni domini noslrii Charla qua Boronut Honaugiensi monasterio donut
Theodorici gloriosi regis. Ego Rigoberlus hanc ven- parlem suam in insula Honaugia, et mansum in
ditionem a me factam relegi et subscripsi. S. Do- loco Gwiltesteli f (ann. 726).
doni. S. Leudegesili. S.Chimbaldicentenarii. S. Clic- Sacrosancto monasterio quod dicitur Honaugia,
rebaldi. S. Ellemberthi. S. Ingomari. Winidmarus3 in honore S. Michahelis archangeli super Renum
diaconus hanc venditionem scripsi el subscripsi. fluvium constructo, ubi presenti tempore Benedi-
nC ctus sive Tubanus esse videtur abbas, Boronus co-
LXI. gitans ad Deum, pro affectu anime mee, vel pro
Charta qua Haicho Donat monasterio Bonaugimsi* eterna retributione, complacuit ut de ipsa in-
suam in insuld c mihi,
partem Honaugia (ann. 723). sula, que dicitur Honaugia, et quam genitor raeus
Sacrosanclo roonasterio quod dicitur Honaugia,, miehi dereliquitet ad me pervenit; de parte mea
in honore sancti Michahelis super Renum fluviumi ad integrum ad ipsum monasteriura dono atque
constructo, ubi presenti tempore Benedictus essee transfundo; et in alio loco qui dicilur Gwillesleli,
videtur abbas, Haicho d, cogilans ad Deum, pro) mansum unum legitimum, quem Bobo tenuit. Hec
" Sic subscriptiones leguntur apud Mirseum: i
Egoo fuit Luitfridi et Ebrohardi, quorum charlam videre
Vigilius, indignus presbyter, rogante Ebroino co- est supra, pag. 338. Meticho avus fuit Haiconis, de
mite, in Dei nomine scripsi et subscripsi. Cunebre- ciijtis charla nunc agitur; Balicho, tertius Adairici
chtus. Polikbertus. Godebrectus. Raedbeisus. Re- lilius, genuit Boronem, cujus donaiio pag. 346 refe-
dualdoheri filio. > renda est: vide Grandidier, t. I, prob. 78.]
b Edidit Malbranq. de Morinis, 1.1, pag. 570, ett e Mabillonius legil Sunthuris. Schcepflinus, Alsat.
ad ipsius fldem recudit Cointius, Ann. t. IV, p. 699. illustr. t. I, pag. 785, et Alsat. dipl. t. I, pag. 6,
Eodem anno quo cbarta hcecdata est, ad Taruanen- not. intelligit vicum Sunthausen prope Selestadium.
sem episcopatum promotus fuerat Erkembodus seuii _ f A Mabillonio, Annal. t. II, append. pag. 695, ex
Erkenbodus (utroque enim modo ejus nomen effer-- -D A veteri manuscripto edita, recusa ab Eccardo, Origin.
tur), Sithiensis abbas, de quo videsis Joannem Ipe- Habsburg. prob. pag. 90; Laguille, Histor. Alsat. 1.1,
rium, in Sithiensi chronico, apud Marten. Thesaur. prob. pag. 5; Schoepflino, Alsat. diplom. 1.1, pag. 6.
anecd. t. III, col. 482. Ibi memoratur venditio cujuss Emendatior prodiit ope chartularii archivi taber-
chartam hic exhibemus, ac ltujus instrumenli initiumri nensis, curis D. Grantlidier, in Hist. Eccl. Argent. 1.1,
et notse chronologicse ipsissimis verbis exscribuntur; ; prob. pag. 60, quem sequimur. De Benedicto et Tu-
sed annum tertium regni Theodorici IV perperamii bano, Honaugiensis monasterii abbatibus, alibi
alligat Iperius cum anno Christi 716. diximus, inter notas diplomalis Theodorici IV, sub
c Vulgavit ex veteri exemplo Mabillonius, Annal.I. anno 725. Omnes editores in noiis chronologicis
t. II, append. pag. 696; recuderunt Eccardus, Orig. ;. legunt annum terlium regni Theodorici, excepto solo
Habsburg. pag. 99, Schcepflinus, Alsat. dipiom. 1.1,I, D. Grandidier, qui sextum annum legii, ad fidem
pag. 6, ex ms. sseculixv collegii S. Petri senioris Ar-
r- Tabernensis chartularii, quam lectioneui tuetur
gentoratensis; emendatiorem D. Grandidier, Ilistor. diploma quo monasterium Honaugiense Tubano
Eccl. Argent. 1.1, prob. pag. 55, ex eodem ius. et exx commissum dicitur anno hujus regni quarto; unde
chariulario in archivis Tabernensibus servato. Pos-i- liquet diploma quod expendimus, datum tempore
tremam hanc editionem sequimur. Tubani abbatis, nonnisi post tertium annum regni
d Haicho frater fuit Boroni, cujus chartam infraa hujus emissum fuisse. Sed inslrumentum quo com-
ederaus, pag. 346. [Adalricus genuerat Adalbertum n miltitur tubano hoc monasterium sublestse fidei est.
ducem, Hetichonem et Batichonem, Adalbertus pater
 1281 DONATIONESAC TESTAMENTA EPISC, ABB., ETC. 1282
omnia supradlcta ad jamdictum monasterium vet ad .A et cor unum et anima una: unde institutio sancta
agenfes suos, a die presenti, in vestram trado domi- ex hoc a sanctis patribus inpqstmodum ab horiente
nationem possidendum, ut quidquid exinde facere in hoccidente et in parlibus Gallearum, monasteria
Tolueritis, liberam ac firmissimam habeatisin omni- multa sub regula sancta horum exemplo relegio
bus Christo propitio poteslatem. Si quis vero, quod clara promulgavit, precipue monasteria Lirinensis,
si ego aut aliquis de heredibus meis vel quelibet Agaunensis, Luxoviensis, et in universo raundo, sub
opposila persona contra presenlem epistolam venire regulas SS. Patrum, maxime beati Benedicti et san-
aut agere aut aliquam columniam generare volue- cti Columbani abbafibos, vita commune optime dis-
rit, inferat att agentes supradicli monasterii auri posite, el per auctoriiate clementia regum, et per
uncias sex, et nichilominus presens epislola ista privilegia sanclis atque cattholicis pontificibus lirmi-
tirraa et stabilis permaneat, stipulatione subnixa. ter roborata; et sanctae canones hoc non derogant,
Actttm in villa Ebrolheim, publice. Datum sub sed potius luculenter cxobtant. Unde nos comperti
die xj kal. Julii, anno vj regni domini uostri Theo- quod vir inluster Eborhardus, quomis, in heremo
dorici regis. Signum Boroni, qui hanc donationem qui vocatur Vosagus, in pago Alsacinse, infra no -
iieri rogavit. S. Ratberthi testis. S. Alberici. S. Ha- stra parrocia, in loco qui antea vocabatur Muorbac-
nubaldi. S. Gozberti. S. Balluni testis. Ego Gun- B cus, nunc Vivarius-peregrinorum, et in honore san-
tramnus, ac si indignus presbyler, rogalus hanc epi- ctorum apostolorum et sanctae Mariae Dei genitri-
stolam donacionis scripsi el subscripsi. cis, ceterorumque sanctorum, cum Dei adjutorio et
nostro consilio, monastyrio in suo proprio a novo
LXIII.
At quod evocantes Perminis
Charta qua Widegernus, episcopus Stradburgensit, aedificare conatus est.
fundationem monasterii Morbacensis, conditi ab episcopo, cum suis peregrinis monachis ibidera
Eberhardo comite, confirmat, et illud privilegiis cynobio, vel sancto ordene sub regula beati Bene-
ornat * (ann. 728). dicti, Deigratia et nostro adjulorio, perficere debe-
Dominissanctis adque honore dignissima aposto- rent. Unde nos congratulantes hujus viri sancte
Ucis meisque in Cfiristo patrebus, Widegernus, gra- devotione et glorioso proposilo, viscirale caritate
tia Dei ecclesieque sancte Marie in Stradburgo civi- pietateque conimoti, devotione prumptissima, una
tate vocatus episcopus. Noverit sancta industria ve- cum consensu fratriun noslrorura abbalum, presbe-
stra, qualiter pastores Ecclesiae solertissimae cura, terorum, arcbidiaconi, omnique clero ecclesiae ubi
sumraoque studio debent procurare, ut Ecclesia Dei ego deservo, sed el ducis ac judicium timentiumque
lucris animarum proficeret, et per nos monitis salu- IC Deum populo hujus proviociae catholico, ut ab ipso
taribus, in quantum valemus, vicorem obtineat, ut monasterio seu cynubio congregationeque peregri-
his qui eterno pastoris spontaniae relictis omnibus norum monachorum, per nostra et per vestra au-
sequi cupiunt, atque sic abnegantes semetipsos, per ctoritate privilegio conscriberem , vel conlirmare
angusto calle artaque via gradienles, vocem aeter- debemus, quod ita et fecimus, ut ipso monasterio
nae regis hac Redemptoris nostri audientes: Exe de omnia, quidqnid ad ejus pertinet ditione scdificiis,
terra tua el de cognatione tua, et vade in terra quem basilicis, cum minisleria vel ornamenla de quarum
munstravero tibi; vel illud : Qui reliquerit patrem, omnium rerum, sacrisque codicibus strumenta car-
aut matrem, aut iilius, aut agros et cctera propter tarum, aurum, argentum, ceramentum, vel quibus-
nomen meum, centuplum recipiet et vitam eternam libet rebus ipsius monasterii, seu cellolas, vel ejus
possedebit; et: Si quis vult post me venire, abne- apendiciis, eliam villas cum agris, domibus, manci-
get semetipsuin, lollal crucem suam et sequatur piis utriusque sexu, acolabus, et quod jam dictus
me. Oportet ut nos audiamus, qui dixit: Hospes inluster Eborhardus, vel alii pro salute animae per
sum et suscepistis me; et: Qui vos recepit, mc re- qualibet modo donaverunt vel delegaverunl, seu et
cepit; et: Quamdiu fecistis uni ex minimis meis, inantea tam ipse quam el munificenlia regum, prin-
mihi fecistis ; ut quod a principe apostulorum in ]0 cipum, ponteficum, clericorum, vel a quocumque
initio Ecclesiae institutum est, quia omnis multiludo hominum, Christo inspiranle, largitum fuerit, cum
credentium eralin unum, et nullus suum proprium omnia et ex omnibus, per hanc privilegium confir-
dicebat aliquit esse, sed erat illis omnia communia mamus, ut ad die presente ipsi monastyriusprefati-

a Edimus ad iidem D. Grandidier, Histor. Eccles.
Argent. 1.1, prob. pag. 63, qui hoc instrumenlum ex
Morbacensicnartulario deprompsit, et contulit cum
alia charta autbentica Heddonis, Argentinensis epi-
scopi, data anno 718, quam conjicit descriptam fuisse
ex charta Widegerni. De Heddonis charia loco suo
dicemus. Chartam Widegerni prius vulgaverant
Eccardus, Orig. Habsburg. pag. Ii6;^ Laguille, Hi-
slor. Alsat. probat. pag. 9; Lunijj," Spicil. eccles.
tom. IV, pag. 174, et t. V, pag. U53; Mabillontus,
Annal. t. II, pag. 702; ac demura ScheepfJinus,Al-
satia dipl. t. I, pag. 9 : sed corrupte omnes. Notas
ehronologicas vitiosas censuit Mabillonius, quinegat
tolo principatu Theodorici IV Ascensiqnem Domini
unquam incidisse in diem Maii decimam terliam :
sed in eo fallilur; anno enim oclavo regni ejus, <|tto
data dicilur charta de qua agimus, et qui concurtit
cum anno Chrisli 728, dies Paschse fuit dies quarla
Aprilis, ac proinde diem Ascensionis in dieui 13 Maii.
incidisse necesse est; ergo in nolis chronologicis
hujus chartse bene concordant omni». Legilur in
chartulario, ut lestatur Hislor. Eccl. Argent. prob.
pag. 67 not., sigillum huic instrumento aflkum
fuisse, cum effigieepiscopi slantis, dextra pediMi,
sinistra librum gestantis, hac circumscripta perigra-
phe : Widegernus Dei gratia Argentinensis epiuomi.
 1483 SJECUL. VII Ef VHI EeGlBStASTICA MONUMENTA. im
qm peregrini monachi eorumque successores, subi A fulius, inconvulsus permaneat, qualiter eisdem pere*
regola sancti Benedicti cynubialiter congregali, ser grinis monachis in ipso monasterio consistentes
cundum sanctum propositum, eorum Jure, absque> clarius dilectet pro. statum Ecclesiae et ijitegreiatc
ullius repetitione trademus adque trebuimus pote- sacerdotum, pro incoloineiaie regum et paGe cliri-
state. Neque nos ipsi, neque successores hujus civi- slianorum, pro poeniteiitium remissione peccatorum
tatis pontefices, neque archidiaconi, neque exacto- vel requiem fideiium defunclorum divinae miserieor-
res, neque aliquis de parte Ecclesiae, vel quis- diae tranquillius exorare. Preco igitur et contestor
libet nullus, aliquid dominare, vel jubere, auti quoram Deo et beatis angelis ejus cunctisque san-
requerere censuni, vel dona, aut qualibet mu- ctis, omnibus successorebus vel omnes chrislianis,
nera nullumquam tempore expetire non presumant. ut hunc privilegium, quem consenso clericorum,
Ctim vera necesse fuerit chrisma petire, altariai laicorum limenlium Deum, plebs et ecclesiae uo-
consecrare, sacros ordines benedtci, aut aliquosi strae decrevimus vel coiidedemus, innulloerumpere
benedicliones expelire , aut oraturia in eorumi presumant, sed per ineffabilem Trinitatem cunctis
loca scdificare, rector ipsius monaslirii vel peregrinii conjuramiis, ut in quo prevaluerint, in omnibus
monaslirii ibidem consistentes, aut si de se episco- conservare et sludeant; et si aliter obslinato animo,
pum liabeut, aut a quacumque de sanctis episcopis B veldiabuloinsliganfe, invidiavelcupiditatedeceptus,
sibi elegerint, qui hoc facere debeal, licenlia sit eis vel qualibet modo, qubd Deus avertat, si nos ipsi
expetire et ille hoc tradere, benedicere, vel conse- • aut successores nostri, vel quislibet de qnalecnmque
crare. Et nullus in ipso monasterio inlicilo ordine parte, contra hunc
priviie^ium temptare conaverit,
contra voluntate aut volum ipsorum monaslyriQ vel Jam dictis peregrinis mpnachis vel s,uccessorfS,
eorum adire non presumant, nec secrelius ingredire co.rurq inquietare, vei eis aliquit roiauar^ pxesum.pse-
septa. Et si aliquando pro qualicumque causa expc- rit, si se emendare noluerit, et a mala voluntate
tit, ut ipsius reclqr, vel ipsis peregrinis monachis celerius nolueril corregere , cum Dei genetricis
congrua fuerit voluntas, et episcopus invitatus ad seinper Viiginis Marie vel beatorunt apostolorum
ipso monaslerio venerit, coelebrato officio, absiiue cuiicloruraque sanclQrum ante coiispcclum regis
ullo munere requisito, mox ad propria reverlatur. oetcrni Chrislum Doraini nostri, in cujus aroore
Cuni veroabba loci ipsius acciperit transitum, quena- huiic privilegium ad jam dicfis peregrinis vel et cy-
cumqiie perecrini inonachi ibidem habitantes de nuhis condedimus, se conlidant pro nequi-simis
semetipsis secundum Deum et regula meliorem in- peccaiis corum vel iniquissima malicia oeternis in-
vinerit, ipsum sibi conslituant abbntem. Quod si ibi n( centiiis coiicrematuros, hac illa sentenlia se expe-
de se ipsis lalem non invinerint, de alia monasteria riendo;, qui falsis sacerdotebus Dominus niitialur:
jam dicti Perminii episcopi de illas congregnliones Vaevobis hypocritae, qtii ciaudelis regnum Dei, quia
peregrinorum, quem sub unq modo petitiones vel nec vos inlroitis, nec alius introire permiltites; et:
una sancla iiislitulione beati Benedicti quondunavit ' Qui scaiidalizaverit unum de pusillis islis, melius
ipse sibi cqnsentienies abbatem regolarem expedtant eral iili ut alegaretur mola asenaria ad collam ipsius,
etconslituant. Et, si ibi sanctus ordo tepuerit, quod el prpjicerettir in profttndum maris; et : Qui Deum
absil, vel aliqua discordia inter ipsis monachis sur- titnore ueclexit judtcantis hominibus, inferat parle-
rexerit, et ipsi lioc non prevalent aut non voluerint hus ipsjs uionasterii vel peregrinis monachis ibidem
emendare, tunc qui ex ipsis rector ordene secundum habitantes, cum socianie fisco, auri liberas trigenia,
regula voluerit vivere, ubicumque in alia monasty- argenlq ponda quinquagenta mplla susteneat atque
ria, ubi peregrini monachi supradicti episcopi con- dissolyat; et hoc quod repetit non vindecet, et nihi-
sistere videntur, et rectius regulariter invinerint, lominus presens privilegius omni tempore firmas per-
potestalem habeant cxpelire; et ±11 i per eoruro salu- , maneat. Et, ut firmiorem obteneat vicorem, manos
J>ri consilio, Deq largiente, ipso sancto ordine vei nostras subterscripsimus, et qui subscripserent vel
ipsis monachis per regula restringere, emendare, j) J signeverent rogavimus, slibulacioue subnexa.
corregere atque paciflcare faciant; et nulla occasio Acium Slratburgo civttale, publice, die tercio de-
sit, Ht alius abba per qualicumque ingenio contra eimo, mense Madio, in Ascensione Domini, anno
eorum sancto ordene ibidem ponalur, aut de rebus octave regnum domini nostri Theoderico rege. Ego
suprascripto monasterio aliquid menuitur. Quapro- Widegernus, hac si indignus episcoptis , subscripsi.
pler sancto et aposlolico compalres et confratres Ego Wuolfradus arcliidiacouus conseusi etsuhscripsi.
mei, ideo vestra calholeco authqretate, nostraque Ego Liljtilfus presbylcr stibscripsi. Ego Haimulfus
geinina snciamus, ut hic priyilegiqs, onini leinpore diaponus sub^crinsi. ,Ego Altmannus diacouus.sub-
lirmissima haheat lirmitatem, ut nulius nullumqtiam scripsi. Sigiium f Fulcherio tribuuo, in Dei nomen.
ts.mpore conlra agere non presumat; sed presens Ego Hariboldus abba consensi el subscripsi. Ego Ha-
futuris lemporibqs inviolalus permaneal; et nunc dalricus consensi et subscripsi. Ego in Dei .noroine
omnibus episcopis ct Deum timentibus hominiLuis Ardoliuus vo.catus episcopus consensi et subscripsi.
preco, subpleco et per carilateconjurare presumo, ut Signum f Wuolfoaldo comite. Magobanlus archidia-
quibus bip privilegius ostendiiur, raanus veslras sub- conos spbseripsi. Ego Ghrbuiniis episcopus cpnsensj
s-crihta'*et Gonfiraiare diguetis, ut vestra auctorilale et subscripsi. Egq Vfilliberlus ep.iscopu^sui>scrjjȤi,
1285 DQNATIQNESAC TEST^MENTA EpISC., ABB,., ETC. 1286
Ego Hagoaldus abbas subscripsi. Signum f Leodo- A gavit. f Signum SJrgraqni. f Signum Qdilhctrdi.
fredo duce. Ego Ehrobardus comis subscripsi. Si- f Signum Wiglulfq. f, Sigtlium Adalindi. f Signum
gnum f Audachro. Signum f Nordoldo. Signumf Feumilti. f Signum Lun^herti. f Sjguuro Trodelaigu
Gundoberlho. Sjgnum f Withario. Signum f Wi- Ego in Dei nomine Johannes lector Jianc veatiicio-
grao. Ego tlagino abbas subscripsi. Signum f Leo- nem dictante domino Romano abbale.
doberto. Ego in Dei nomine Willibrordus subscripsi.
LXJ. .
Komapus clericus hunc privilegium Jussus a supra-
scriptq scripsi. Testamentum Ade(q}, afib.atis.sce Pg,latioli juxta Tre-
b
viros (ann. 732).
LXIV.
Charla qua Theoda vendit monaslerio Horbateusi por- Adela, in Chrislp Dqminq sacrata abbatissa, Dago-
lionem suamin marca Hamarisstad a (aun. 730). berti regis quoiidam IJJia. Cwftt pewulgajiun. n,o(um-
Doraino venerabili et iu Chrislo pajri RoroaoQab- que honis.qmnibus sil quenriadmo^um, qps mqpas,(er
bati, pna cura sancta congregaciqne vestra dc ruo- rium in yilla quse dicitur Palatioium «, iu ripa pqsi-
nasterjo quod yocatur Maur.pba.ccus;ego in Dei no- tuiq flu.m'rajsMes.cIIai,qqqd ipsuiq a Pipptno majqrq-
mine Thqodo, yenditu cqqstat m.e,vobis veadidisse, domus, Treviris permu^(ipBq quccyvinjus , hqnori-
et ita vendidi, omnem porcionem meam ip marca, $ que S. MariceVirginis genitricis Domini nostri Jesu
Ilamarisstad, hoc e&t, qpipiuni, cpnique ibidem mea Christi et beatorum Petri et Pauli, cselerorumque .
videtur esse posses.sjoin terris, sijvis, sicut superius sanclorura jamdudum ad proprii tnonasterii usumex-
dixiraitf, quapjum in ipsq fiqe est, uttde accepi a truximus, in eqque mqnaqhar^ni ceptum , ^is^ci^lina
vqbis sicut inter nosplacuit atque convenit, in an- et regula S. Benedicti vivenlium, aggregavimus; fe-
nona vel alio"precio, yajente solidos triginta, in ea ciendum denique nobis visum est, ut has vitse tle-
ratione ut ab liac die habeatis ipsas lerras, et silvas gendsu necessarias opes, quas de propriis hactenus
possideajis, vet quicquid exinde facere volueritis , largitse sumus, testamenli etiam pratsenti pagina
liberam ac firmissima.roin omqibus habeatis potesta-, conlirmaremus. Legamus itaque et donamus litiic
tcni. Si qujs vero, quqd futurutn esse non credo , st quod diximusmonasterio, villam nostram quccdicitur
ego jpse, aul beredes mei seu quselibet persona quse Palatiolum, in qua ccenobium esse oonstructum vi-
cootra baqq vendicioneni quain, ego s,pqntanea va- detur, idque cum omni integritate , taro domibus,
luntatefieri rogayi, venire temptaverit autinfringere sedificiis, additamentis.casis, curtibus, mansis, man-
voluerit, et a roeis.heredibus defensatqm npn fuerit, cipiis, quam vineis, campis, pralis, silvis, adjacenli-
inprirais omnipotentis Dei vei angelorum ejus offep- r, bus, farinariis, aquis aquarumque decursibus, etom-
sam se perincursuruin. cqqtremiscat. Ei insuper du- nibus iis qure ad ipsara pertinere villam constat.
plum lantuui quantuiii a vobis accepi coaclus cx- Addi volumus his prsediumScripnasium, in pago Mo-
solvat, et partibus auri libra una argento...., quin- sao siium, ad ipsius Mossefluminis ripam, omnesque
que se damnabilem sciat, et quod petil evenoMcare possessiones ejus villce, uno dumlaxat quadraginta
nequeat, sed liec vindicio omni tempqre lirma per- jugerum agro excepto, quem Insulce nomine appel-
maneat stiptilacione subnixa. lalum, Jam antedulcissimo iilio Aiberico donavimus,
Aclum Marbach monasterio puhjice, anno decimo Simiitter a Deiparse matris hoc monasterio possideri
regnante Theoderico rege, sub diexjkal. Madias. prsedia ea omnia volo, quce in Bietbergis, Beslaqcio-
} Signum Theodpnis, qui haiic vendicioneiii fieri ro- que sila, quccque a dukissima gerraana meaRegen-
Solus hucusquC Jianc cliarlam vulgavit Schnep- tuetur magno cqnamj^ Masenius ad Rrqw- Ao,n,
flintis, Alsat. diplom. t. I, pag. 13 , ad cujus fitlem 1.1, pag. 610. Fortioribus argumentis hbc eveftit
rccuiiiiuus. fs chartam lianc ex Morbaceusi chartu- Cointius, Annal. t. IV, pag. 580 et seq. et Dagober-
iario se deprorqp,sissedocet. Monel au(em,ubi supra, luni II, Sigeberti ftlium Attelaepatrem asserit. Hinc
pag. 725, locum inhoc instrutnenlo vocalurn Hama- sequitur anntiin regni Theodorici duodecimum ,
risstad, notnine paululum .mutato , appellari hodie n quo Adela lestamentum condidit, de regno Theo-
Hammerstater7hof, vicum quarto lapide situra super "dorici IV intelligendum esse, ut picqbalCointius ar-
Novuiii-Brisa,cum. gtimentis pluribus quse hic all.exeie nop, s,iqunt nor
b Browerus, Annal. Trevir. t.I, pag. 557, hoc de- lis nostris prccscripli liniites. Dixisse satis sil Ade-r
prompsit cx vetustisTrevireiisisEcclesire monumen- lani, juxla Cointiura et Mabillqnittni, Acta fcS. qrd.
lis. Recuderunt llenschenius, De trib. Dagpb.ljb. II, S. Bened- t'- JV, psig. 698 , lucis. nsitram accepisse
pag. 127; Cointius, Annal. t. IV, pag. 7!)0; Mabillo- circa aqhiun 668; Pal^^ioli niQuasterium cqnstru-
nius, Acta SS. ord. Bened. t. IV, pag. 499; Calinetus, xisse circa aiinum 700, ciitq jarn inater e^set ef vi-
Hist. Lolhar. t. H, prob. col. 94 ; Honlheimius, dua; tesianienfum. 'condjdis.se' annq Christi 732,
Hist. Trevir. diplom. t. 1 , pag. 88; Berllioletus, aetatis sticeanno 6|; ac deujuin, Juxla ^uclqres Nuvae.
Iiist. Luxemb. t. II, prob.,pag. 35; ad fidem Broweri Galluc Chrislianac, ubi supra, pbiisse anno Giiristi
omnes, expunctis ab boc instruuienio mendis omuis 735. Miramur auteni eqsdeifl, iuriqet Hpntheimium ,
g-iieris qurc in liujus reiatis inslrumenlis scatent, ubi sppra, Adelse tcstamentum sub Tltepdorico III
id enim Browerq consuetum fuit ut ab ejusmodi vi- coiifectum censuisse, annd Ctiristi 69fl, cum Adelst
tiis purgaret ijuotquot ex autographis inslriimenta vii aiinum vigefiiiiumsecundumageret,uecduiiiPaJa-?
eruebat. Scriptores NovreGalliceChrisliancc, t: XIII, lioli partlienonetn erexissel.
instr. col. 294, hoc idem testainenlum ediderunt, ut c Palatioluni locus erat a veteri pajalio si dictq? •
videtur, ex Browero desumptum. Ibi Adela se l)a- ut, dicit Mabill. Annal. t. II, pag. 5 et 96,; virgini-
goberli regis filiam profiteiur, quem Browerus, ubi bus vero ibi subs^tituti sunt cflnpnici cjrca. njeiJiuiB
supra, regem hujus nouiinis primum censet, et id xi sicculuiii.
1287 SiECUL. VII ET VUI ECCLESIASTICAMONUMENTA. 1288
trude dato srelio comparavi. Rursus portiones meas A bere vel possiderc, totum, ad integrum et in omni
Villarum Enchiariaci, Ursiaci, Caimetarum his adji- bus, una cum mancipiis, libertis, cum peculio vei
cio, quae ad Mosellam omnes sitse sunt. Quibus ad- omni peculiare ipsorum, una cum acolabis vel oni-
Jungi res eliatn eas facultatesque placet, quse in prse- nem rem inexquisitam, lotura eum quem, ut dixi,
fiio Regimoseti, a Feronio fllio Tullonis justa: mihi in ipsas supradictas iines, vel in ipsas villas, seu
enditionis tiluio quondam obtigere. Accedunt etiam etiam in ipsos agros, tam de alodo quam de paren-
his, posscssiones Baldelingis, quse in pago silse Ben- tura meorum, per instrumenla cartarum, aut de
lcasi, et a Ganciofriodo et Wigerico emptae, in quolibel ingenio aut adtracto, id de quacumque
ad me ibidem advenit, aul inantea, Christo
ju» peculiumque meum redactse sunt. Item quse in parte
a me ibidem nun-
prccdioMachariaco aBertonio mihi donata, baecomnia praesule, pervenire potest, quod
tribuo donoque. Ad extremura id quoque de senten- ciisque, jusle et rationabiliter, de quacumque re
lia congregationis memoratse statuimus, ut quidquid ibidem possessum fuit, aut quod inantea ibidem ob-
opum possessionumque in monasterium hoc ipsum venire aut adtrahere vel metiorare poterit, hoc to-
conlulimus, id in archiepiscoporum Ecclesiae Tre- twm eo ad integrum, cum omni integritate vel soli-
vericaesemper sil arbitrio atque tutela. Datum ka- ditale, actores vel rectores ipsius Basilicsesuperius
lendis Aprilis, anno xij Theoderici regis. n] jam dictacdomni Benigni, post diem obitus mei, aut
jam dicto jugale meo, nomine Bonuaso, a die [prse-
LXVI. senti, ipsas vel superius nominatas, absque ulla
contrarietate vel cujuscumque expectata traditione
Charta qua Goyla basilicceS. Benigni dona confert, ad possidendura, in Dei
nomine, nieorum revocent
post suum et viri sui obitum possidendaa (ann. dominatione : ut
734). quicquid exinde ad opportunitatem
ipsius loci facere voluerint, libere ad suum, in Dei
Sacrosanctse basilicse domni Benigni marlyris, noraine, absque ullius conlradictione perfrur.n-
qucc est sub oppido Divioneconstructa, ubi ipse pre- tur, arbitrium; et,quod nec fleri credo, si
liosus sauctus magno honore in corpore resquiescit. ego ipsa aut ullus de hacredibusmeis vel qualibct
Ego, igitur in Dei nomine Goyla, peccatrix femina, alia opposita convenia vel persona , ullo tem-
propensavi de humana fragilitale, ut dum est anima, pore , conlra prsesenti epislola cessionis, quam
in corpore in omni potestate sua, ita debet cogitare ego plenissima voluntate raea pro rede.nplione
ut de rebus sibi juste debitis inde sibi comparet anirace ntececonscribere vel adfirmare rogavi, venire
paradisum. Igitur ego ad ipsam basilicam, vel suo- lemptaverit vel repetere aut calumniare, inferat
rum auctoribus, post diem obitus mei vel dulcissimo (Q partibus ssepedictsebasilicacSancti Benigni suisque
jugale meo, Bonuaso nomine, cedo cessumque in auctoribus, una cum socio fisco, auri libras tres,
perpetuum, ut permaneat, esse volo, hoc est, in argentum pondus m, et nichilominus prcesenscessio,
pago Atoariorum , in villa vel fine Longouiana, et voluntas mea omni teinpore lirma et inviolala
quicquid ibidem visa sum habere vel possidere aut permanere stipulalioni subnixa. Actum Bagnavilla,
dominare: hoc est, tam lerritoriis, domibus indomi- publice. Signura Goylance,quse hanc cessionem fieri
nicatis, vel omnibus accidentiis, seu etiam omnem et firmare rogavit. Signum Boneuaffo jugale suo,
rem supraposilam, curtiferis, villaribus, campis, qui consensit. In Dei nomine Goinus abbas signavi.
pratis, silvis, vineis, pomiferis, pascuis, accessisque Signum Golofredo. Signum Landono. Signum Teu-
omnibus, aquis aquarumque decursibus, cum omni derarano. Signum Elmoaldo. Signum Graffiono.Ri-
jure, cum oronibus adjacentiis vel appendiliis suis : cliselinus sig. Ego in Dei noroine Brandalenus pres-
hocest,Fedenniaco, Postenniaco,Monasteriolo, Aiae- byter, rogalus, apla firma cessione scripsi et notavi,
nis medietale, Glonnoco, curte Bunciana, Fisciaco, die sabbato, proximo ante media mense Aprili, in
Cheneuas, Marcenniaco, quicquid ibi visa sum ba- anno xiv regnante domino nostro Theoderico rege.

0 Vulgavit Perardus, inler instrumenla ad histo-
riam Burgundicespectanlia, pag. 8; recudit Cointius,
Arinal. t. IV, pag. 826, ex Perardo. Donatrix, quse
in contextu Goyla dicitur, subscribit nomine Goy-
lanse. Perardus datam chartam conjicit regnanteTheo-
dorico III; sed potius sub Theodorico IV videtur
emissa Cointio et Mabillonio, Annal. t. II, pag. 95.
Annus aulem 14 Theodorici IV incidit in annum>
Christi 734 ; diesvero Sabbali ante medium menseini
Aprilem diem decimam hujus mensis designat, juxla|
tabulas chronogfaphicas insertas in Arte dijudicandii
singulas teniporum in veteribus instrumentis nolas.
Coinlius, nbi supra, pag. 827, diem duodeciniami
inlelligit. Erroris causa est, quod Cointius annum
Chr. 734 littera dominicaliE signatum credidit, cum,,
juxta easdem tabulas, annus hic signatus fuerit lit-
teraC. Memoratur hceccbarta in chronicoS. Benigni,>
apud Spicil. Dacher. 1.1, pag. 376, et data dicilurr
sub anno xlv regni Theodorici I, nepotis Brunechil-
dis; unde hoc instrumentum anno 609 seu 610
arijudicandum videretur. Verum Mabillonio placet
magis Cointii senlentia, quse regno Theodorici IV
chartam hanc assignat, el id adstruit hoc potissimum
nrgunieiito, quod ilio tempore in usu fuerunl apud
Benignianos notcc chronologicse sub iisilem formulis
conceptsc qua» usurpanlur iu charta de qua agimus.
Sic in chartis a Perardo prolalis sub Pipino et Ca-
rolo regibus, leguntur liae notae chronolugicce : Die
Sabbati proximo pest medio menseJulio.... et, die
Dominicoproximo post Kal. Marlias... . et, die Sab-
bato ante Kal. Februarii. Cointio et Mabillonio suf-
fragantur auclores NovseGallice Ctirisiianse, l. IV,
col. 670. Abbas Sancti Benigni qui charloe Goylsu
subscriliit noinine Goinus, in chronico Sancti Beni-
gni Gudinus appellatur.
 i289 DONATIONESAC TESTAMENTA EPISC, ABB., ETG. 1290
LXVil. A vcro abbalissccinter se habeant. Nullani viduam,
Charta qua Bileliitl ccenobiumpuellare ad Mogunlia; aut aliam quamlibet exlraneam, nisi inler se nutri-
muros condit et dotat a (ann. 734). tam accipiant. Et, si ullus episcopus propter suam
In noroine Patris, et Filii, et Spiritus Sancti. Ego lemeritatem hujus conditionis cbartulam infringere
Bilehill notum e;se cupio tam prsesemibus quam et voluerit, iram Dei omnipotentis et sanctorum om-
ftiluris, qualiter ego propter Dei amorem propterque nium seniiat, et lamen quod vult nequaquam perfi-
spem retribut-ionisfuturre, quasdam re*spropriel atis : ciat, sed prccsens charlula hujus tradilionis omni
hoc est, aream unam, prope murum Moguntisrj-civi- tempore firma et stabilis permaneat stipulatione
tatis, in auslrali parte, a Sigeberto arcliiepiscopo subnixa. Insuper eliam, si ulla vidua vel exlranea
avunculo meo acquisivi, cum rubeis scutis duode- his sanctimonialibus feminis extra consensum suuai
cim, auro paratis, et tolidem equis nigris, et con- praeponatur, in pessimum gentis leproe incidat, et
struxiin ea domum Domini etSanctceMarioeVirginis. postea turpissima morte damnata perent, et hic non
Ibique congregavi sanctam congregalionem mulie- habeat Iocum pulrescere. Aclum in prcedicla urbe,
rum, ac tradidi eis in eleemosynam iiieain et paren- regnante Cleodovrcorege serenissimo, anno xiv, anno
tum meorum qmcquid proprietatis habere visa fu1 Dominicse Incarnationis sexingenlesimo tricesimo
vel bccreditatis, tam in areis et sedificiis, pratis, B quinto, indictione x, Halend. Maii [Eckardus, x kal.
pascuis, sylvis.terris, aquis aquaramque dectirsibus, Maii], feria v, coram lestibus subnotatis. Signum
mobilibuset immobilibus, ctiltis et incullis, etman- Bilehildre qure hanc traditionem rerfecit. Signum
cipiis, ita ut habeant atque possideant usque ad Geroldi episcopi. Signum Ruodberti diaconi. Signttm
consUmmationem hujus seculi. Possessores vero Recholffi. Signum Adelhelmi comitis. Signum Gri-
ejusdern areolre urbis prsefatse vigilias non curent, molffi. Signum Haganonis. Signum Hildimini. Si-
nummorum collectionibus, modo episcopo, modo in gnum Mimihilt. Signum Reginhilt. Signum Hobolffi.
reparandos muros dandis, nihil addant, aliasque Signum Gumolffi. E-<o itajue Asmondus, Jussu do-
urbanas consuetudines non observent; tantura ab- mini mei Sigiberii arcliiepLcopi, scripsi, notavi
batissre et congregalionis u;ui,obsequio, imperio, se diern tempusque ut supra.
parere cognoscant.- Si quis illoruni bominidiam,
furtum, rapinara aut aliquam aliara culpara commi- LXVIII - LXIX.
serit, vel aliquis de exiraneis malefactor, qui tatia Testamentum Abbonis, quo Novaliciensi Sancti Pc-
tri monaslerio amptissima dona c&nferl b (ann.
fecerit, aream in illam fugiens se receperit, non
759).
judicum aut principumurbanorum, verum ejusdem Q
toci rectorum judicio censendus assistat. Mundibur- In nomine Palris, et Filii, et Spirilus-Sancti. Suo
diam et defensionem ab archiepiscopo Moguntinen- die tertio nonas Maias, anno vigesimo primo guber-
sis Ecclesicc baheant in perpetuum; electlonem nante inlustrissimo nostroKaroloregna Francorum <•,
a Edidit Serrarius, Rerum Moguntinarum lib. II, pante, qui Sigiberlo successerat, et cbartse suDscri-
pag. S84, ex labula qurc pendet ad aram S. Bilehil- bit: unde sequitur Asmundum, ad calcem instru-
dis. Rectiderunt Eckardus, Frane. orienl. t. I, pag. menti, debuisse teslari se, non Sigiberli jussu, nt ait,
221, etCointius, Annal. t. IV, pag. 827.Has litleias sedjfwssMGeroWi.chartam Bilehildis scripsisse. Ergo
mendosissitnas ac fidci expertes proniintiat Mnbillo- utidique scalent in lioc instrumento vilia, propter
nius, Annal. l. II, pag. 97. De liilehilde vidua et.ab- quoe ipsum spuriis adjudiiandum censemus. Cum
batis^a plura recitantur in breviario Moguntino, et autem ei lOcus sit assignandiis,*illud " sub anno 73i,
inserla sunt in ejus Vita a Serrario et Surio edita, cum Cointio, collocare fas si,t.
Acta SS. ad diera 27 Novemb., sed quse Mabillonio b Diu ineditum primus vulgavit Cointius, Annal.
vitieutur non iuajori (i.le digna quain littercu ipsre t. VI, pag. 422, ex codice ante annos circiter sex-
quas expendiiiius. Sanct c Biii:hililis commeiiioralio centos, ut ait, exarato, sed veieris scripturae mendis
fit in pervelusto libro sacramentali, sub die quinta stiblatis. Iierum edidit, servata styli barbarie, Mabil-
kal. Decembris, ut videre est iu Nov. Gall.Ch<ist. t. lonitis, de Re diplom. pag. 5l)7, insertum in diplo-
V, pag. 589; ccenobiuiu qu >d condidisse dicitur, inale Garoli Magni, quo teslamcntum Abbonis con-
D
ipsnin videlur Atto monasterium, seu.vetu-sS. Mariae iirmatum fuit circa annum 805. Mabillonio traditum
monasterium, in Moguntia. Spurium inslrumentum fuerat hujus inslrumenti exemplum ab Herouvallio,
prod :nl ni>t« chronologicae hac aetaleinsolilae. AdJe qui illud propria manu descripserat ex cliartario
anno Chrisli 635 necdum natam fuisse Bilehildem, Gralianopolitano [nunc in Bibl. regia, F. Sang. Harl.
quce circa annuiii 712 Moguntiam se recepit orbata 487J ante annos circiter quingentos scriplo.llujusce
virb Ct gravida. Mogunlire prcesulaluin tunc obtine- testatnenti inentio lit in chronico Novaliciensi, ctijus
bal Sigiberlus, avunculus ejus, qui hic perperani ar- fragmentum videsis apud Ghesnium, Rerum Franc.
1 ehiepiscopus dicilur ; nondum enim hoc lilulo gau- script. t. II; sedfalliturNovaliciensis cbronographus,
debant prtesules Mogunciatenses : et lioc noyuiii est cttm Abbonem, quem Patricium appellat, testameti-
falsitatis indicium. Practerea anno 635 nec regfiabat tutn condidisse arbitratur tempore Theodorici, Go-
Clilodoveus, nec indictio currebat decima, nec ca- thorum regis, qui sexlo sreculo regriavit. Testamen-
lendce Maiccin feriam quintam incidebant. Biieliildis tum corjdidit Abbo anno xxj gubeniante iltuslrissbtno
nata fuit regnanle Chlodoveo III, si attliiiuis ejus Karolo regna Francorum , indictione vij, ut in ipso
Vitaescriptoribus credimus; nec ullus ex hujus Clilo- instrumeuto legitur. [Cbarlularii textum adinisi, col-
dovei successoribus anriura regni xiv attigit, si Tlieo- iatum curis egregii viri Claudii; quasdam tamen
doricum IV excipias; hujus autem Theodbrici annus Mabillonii lecliones indicabo inter uncos.j
regni xiv concordat cinn anno Cbristi 734. Hinc o H<ccirianifesle inlelligenda sunt, non de Karolo
Cointius chartara de qua agimus ad hunc annum rege aut imperatore, sed de Karolo qtiera Martellum
refert, Geroldo Moguntiaesedem episcopalem occu- vocant, qui, exstincto Theodorico rege IV, imo et
PATROL. LXXXVIII. 41
 1211 SiECUL. VII ET VIII ECCLESIASTICAMONUMENTA. 1232
indiclione vij, feliciter ". Ego in Dei nomine Abbo, , A vel conquestum in ipsa loca habere videmur, te he-
lilius Felici et Rusticre nomine quondam, sana menles redem meam habere volo ac jubeo : et quicquid circa
atque consilio cogitans casus humani fragilitatis,, civitate Segusia, vel in ipsa valle habere videmur,
lestamentum condidi,quo*venerabiIiHytberto clericoi hoc est, in Orbano, Cicimiano, Voroxio, Raudenovi-
scribendo rogavi, quod testamentum meum si quoi liano lu, heres mea, habere volo ac jubeo.
casum, el jure prsetorio, vel quale cujus lege adin- Et in Valaucis porlione quem a liberto nostro
•ventionis quaequomodo valere nequiverit, ac si abi Theudaldo dedimus.volo ut habeat, et ipse et infantes
inteslalo, ad vicem codicellorum eum valere volo ac sui ad heredem meam aspicere debeant volo acjubeo.
jubeo; quos, quas liberosve [M., liberos liberasve]| Similiter Cammite superiore et Caramiie subteriore,
esse decrevero, liberi Jiberrevesint omnis; et quac- Brosiolis, una cuna ingenuis Rogationis Tannoborgo-
que per boc testamenlum meum dedero, legavero, nis, una cum ministrale nostro Johanne el infantes
dare jussero, id ut fial, delur, praestetur, fidei heredis; suos, Libertato cttni infantes suos, Crivotis, Orbana,
mei commillo. Ego in Dei nomine Abbo, cum mei Bicorasco, una cum uepotes Vualane, hoc est, Harioldo
dispensatio dhrina de hac luce migrare preceperit, et germana sua quem Duniroiushabei, Galislaca, el
dibitove nature complevero, lunc tu, sacrosancla alpes in Cinisio, quem de ecclesia Sancto Petro de
ecclesia in honore beati Petri apostoli, seu et cete- R ipsa constructa Lugdunense comrautavimus : isla
rorum sanclorum Novaliciis raonasterii in valle Si- omnia superius comprehensa , una cum mancipiis,
gusina, quem ex operere nostro in rem proprietatis liberlis, terris, domibus, ccdificiis, vineis, campis,
noslrce construximus, ubi norma monachorum sub pratis, pascuis, silvis, alpibus, vel omnis adjacentias
religionis ordine spiritale et regula sancli Benedicli ad se pertinentes, te, herede mea, hnbere volo ac
cuslodiendis Doroino adjuvanie, conlocavimus, ubii jubeo. Et cella infra regnum Langobarderum, qui
apresensvir Abboprseesse^videtur, heres mihi es tui vocatur Tollatecus quidquid ex alode parenluro no-
[U; esto], heredem meam te esse volo, ac Jubeo, strorum micbi ibidem obvenit, una cum mancipiis ibi
cajleri, caeterse exberedis sint tote. Te vero, sancta consistentibus, vel omne jure suo, ut habeas volo
fccctesia beati Petri apostoli suprascripli monaslerii ac jubeo. Eliam et coltfnica in valle Diubiasca, iulra
in valle Sigusina, tam infra muros ipsius civitatis fines Langobardoruni ubi dicitur Bicciatis, qnempa-
quara et in ipso pago, ex alode parentum meorura rentes nostri, et nos ibilcm habuimus, ul habeas
vet undecumque michi justissime ibidem ex legibus volo atque prsccipio. Simile namque modoetquicquid
obvenit, hoc est, quicquid in ipsa valle Novaliciis, in valle Maurigennica ex alode parentum nostrorum,
etiam et in Barro, seu et in Albanato, et ultra Cinisca p vel per quodlibel tilulo juste el rationabililer nobis
subtus Cravasca, et in Faido, vel cetera loca, quod ibidem obvenit, et legitima subpetil redebere, hoc
prcesente tempore ad ipsum monasterium adjacel vel est, in ipsa Maurogenna domus quera apud ecclesiae
aspicere videtur, cum silvis, pratis, alpibus, aquis Maurigennica commutavimus, cum ediliciis, cortife-
aquarumve decursibus, quicquid prcescnte tempore ris, exavis, orlis, vineis, campis, seu imglis, una
ad ipsum sanctum locum aspicere videtur, tam de cum ecclesia Sancto Pelro, qiiem parentes nosiri
proprio quam de conquisto, seu el de commutatio- ibidem construxerunt, cuin omni inlegrit;ite vei ad-
nis causa, Promaciano in valle Maurigenica recepi- jacentias ad se perlinentes, imrooque ecclesia Snncto
mus, una cum mancipiis, terris, vineis, silvis, cuni Pancrnsio proprietalis nosticc, una cum colunica in
omni integritate ut habeas volo ac jtibeo. Similiter Birisco, cum omnis adjacenliis ad se perlinenles, le,
quicquid in Balmas, ubi oratorius in hunore sancti herede mea, habere volo. Et in ipsa valle Maurigen-
Verani est constructus, visi sumus habere, et in nica, loco nuncupante Fonlana, quicquid ibidem pre-
Lastadio, Gatlionis, Grumrao, Camundis, Luxomone, senietempore de parenles noslris visi sumus habere,
Corvallico, Petracava, Trebocis, vel circa civitale seu et in Nanosces, una cum illos ingenuos de Am-
quantumcumque ex proprietate parentum nostrorum berto, et liberlo nostro de Alsede nomine Oibano,
ipso adhuc regnante, regna Francorum gubernabat, D I » Neque indiclionis nolam quasi hac rclate insoli-
et ab annis xxj summa auclorilate potiebatur anno lam, cum Coinlio, Annal. t. IV, pag. 422, not. ad
Chr. 759. Is autem annus concuri it cum indictione vij, niarg., expungendam censeas ; monel enim Mabiiio-
quse hic adhihetur pro synchronismo. [ Compertuin nius, Annal. t. II, pag. 109, insolitam quiJein lunc
est, mortuo Theodorico IV, anno 657, interregnum fuisse hanc nolam chronologicam in diplomatibus
exslitisse in Franco-Gallia annoruni vij, si fides ad- regiis, in privalis vero inslrumentisnequaquam. Quin
hibeatur chronicisquibusdam, quorum nonnulla vul- et optime concordat quod dicitur in eodem tesla-
gavit D. Bouquet, Rer. Gall. et Franc. Script. t. III, menio de invasione Saracenorum qui loca Novali-
pag. 691; annorum tantura v,ut conjiciunt meliores ciensibus ab Abbone ilonata paulo ante vaslaverant,
crilici, et ut apparet ex documento anni 741 infra scilicet circa annum 737, vid. Annal. Nazur. Tillani,
(Col. 1302).Non silentio prseierinitlendum est Eccar- Petav. etc. et Longuer. in t. III Collect. script. reruin
dum, qui chronicon hujus generis edidit ad linem Francic, pag. 702. Ergo Abbonis lestameutum sub
textus legis salicceex codice Guelferbytano, scripsisse anno 739 collocari posse judicanius cum Mabillonio,
regnavit prO non regn::i>it; quod cceleris documentis cui aslipulantur auctorcs Novse Gallice Chrislianae,
foret contrarium. At, inspeclo codice, meciitn huraa- t. I, col. 457. Omnibus auicm hoc instrumentum
niter cominunicato a doclissimo bibliolhecse Guelfer- videlur optimse nolcc. Pleraque nomina lotorum ibi
bvtance custode, certior factus sum vocem non memoratoruin interpre alus est Lancelolus, cujus
ib*iinscriptam esse, Eccardumque in errorem inci- expianaliones edit.f siint ml calccm operis Mabitlouii
disse.J de Re diplomatica, pag. 617.
 1295 DONATIONESAC TESTAMENTA EPISC, ABB., ETC. 1S9-J
et ingenua nostra a noraen Rigovera de Bonnosco, A ratione Viundegundi,quod ad nos pervenerunt, quem
vel quicquid in Bregis de alode parentum nostrorum Sigualdus libertus noster in benefilio habet. Colonica
quem Austrualdus in beneficio habet, le, suprascripta quem de muliere Gismundo, nomine Pannutia , in
ecclesia Sancto Petro, heres mea, babere volo ac ipsa valle, in tercia recepimus, ubi Marius nosler
jubeo. Pro modo simile, quicquidde domha Siagria in Verbecarius in ipsa colonica manet.
ipsa valle Maurigennica conquesivimus, Misiottano, Similitcr curte raea Salliaris.alpes, prata, ingenua,
Obliciacis, Mago, colonica in Albiadis, in Bauselis Vendanum, Mullinaricus, Vuilta, Jutole : ista omnia
etcolonica super Bricoscis, et Amalicione ubi Blan- suprascripla, unncum liberlis ac colonis, servis vel
collus Verbicarius manet, et Gratavinnia, etiam et omnes adjnccntias earum ad ipsa loca aspicientes,
coetera vocabula cum adjacentiis earum, le, sacro- lu, heres mea, ul habeas volo ac jubeo. Et-colonicas
sancla ecclesia, habere volo ac jubeo. Immoque, in valle Gerentonica et in Balis, quera ad liberlos
quicquid in valle Darentasiense, ex alode parenlum meos, quem Theudoaldo et Honorio dedi, ut ipsi et
nostrorum, vel quod de Syagria ibidem ad no3 per- •infantes ipsorum habeant, et ad heredem meara sa-
venit, una cum mancipiis, Jibertis, colouis, inquilinis crosancta ecclesia aspiciant,: islrr omnia superius
ctservis, te heredem haberevolo atque praecipio. comprehensa, una cum adjunctis adjacentiisque suis,
De Gralianopolilano pago [omissa in M.]. Simili- Bcampis, pratis, pascuis, sirvis, alpibus, montibus,
ter in pago Gratianopolilano.OIonna, quem ad liberta rivis aquarumve decursibus, accisque oranibus, cum
meanomen Sendeberti dedi, volo ut habeat. Misso- omnera jure vel terminum earum, tu, sacrosattcta
Tiano quem de Siagria conquesivi, Piniaco et Coren- ecclesia, heres mea, ut babeas volo acjubeo.
nuni, qttem a liberta niea nomen Auriliana dedi, Similiter Iibertus noslros in valle Aquisiana, qui
jpsas libertas meas, cuin ipsas res, volo ut habeas ac ad parentes nostros aspexerunt, seu el ipso pago
jubeo; seu in Aravardo, una cum libertos noslros, Brigantino commanere videnlur, unde Vitalis capi-
Magnebertum, una cum germano suo Columbo, Mi- tularius est, ad memorafa ecclesia heredem meam
sicasiana, Mesatico, Cambe, Quinliaco, Viennatico : ut aspiciant et inpensionem faciant volo ac jubeo.
ista omnia suprascriptrt, una cum libertis ac colo- Emmo quem in pago Ebredunense et valle Occense
nis et servis, vet omnes adjacentias suas ad ipsa loca Bruitieo portiones nostras quem Vualdelberto presby-
pertinentes, in suprascripto pago Gralianopolitauo, tero et de Rigaberga conquisivimns, et de proprio
iu, heres mea, ut habeas volo atque discerno. Item alode meo, et quod de parenle mea Godane ad me
quam in pago Viennense Maconiano, quem de alode pervenit, et in ipsa valle Moccense, quem de Siagria
parentum meorum nobis obvenit et quod de Siagria Q conquisivimus, una cum alpes, et quem de Dodone
«onquisivimus, et colonica in ipso pago Viennense, et Godane ad nos pervenit, seu et quod domno
Baccoriaco super fluviura Carusium, ubi faber noster Waldeberto episcopo et de Riguberga ibidem conqui-
Majoiianus mansit, et filius ejus Ramnulfus de Bla- siviraus; et colonica ubi dicitur Albariosco, qiiem
ciaco, quem inconlra Ardulfo per judicio Agnarico Marcianus servos noster habet, quem de Dodone
Patricio evindicavimus. parente raeo in ipso pago Ebredunense ad me per-
Similiter et in pago Vianense et Leudunense, Bor- venit; nec non et colonicas nostras inpago Rigoma-
naco, Basciasco, Amblariaco, Blaciaco, colonica Se- gense, qiiem Baronta libertus nnster in beneftcium
vorio : ista omnia suprascripta, una cum terris, do- habet; ct Jiberto meo ipsum Barontane una apud
mibus, •vineis, campis, pratis, vel cum omne jure Solia quem ei dedimus, ut ad te, heres meam, i| so
earura, ac colonis, servis et libertis ad ipsa loca Baronta aspicere debeat volo ac jubeo. Item in ipsum
aspicientes, tu, heres mea, ut habeas [voJo] atque pago Ebredunense, colonicas in Boresio, quem Sau-
precipio. ma in benefitio habet, Rodis, ubi verbicarius nosler -
ltera in pago Malascense, Carnaco Aebasciaco, nomine Laurentius manet; colonicas in Velentio,
quera de Siagria conquesivimus, una cum ingenuis, qnem per prceceplionem dominica de ratione Riculfu
libertis ac colonis et servis, vel omnes adjacentiis ad 0 et germano suo Kodbaldo ad nos pervenit : omnia
ipsa loca aspicientes, ut habeas volo ac jubeo. et ex omnibus quicquid in ipsum pago Ebredunense,
Similiter et in pago Briantino, et Aquisiana, et seu et in valle Moccense et Rigomagense, tam de
Annevasca, in loca nuncupanles Briancione valle, conquesto, quam de alode parentum nostrorum,
uriacum iibertis ac colonis et servis; Annedae una nobis in ipsus pagos obvenit, ad iotegrum, una cum
cum iogenuis, libertis el servis; Agracianis, Exora- alpes, tibi, suprascripla beres meam, sacrosancta
tiana, Aquislevas cum libertis et servis vel omnes ecclesia, habere volo ac jubeo.
adjacentias ad se pertinentes, te, sacrosancta eccle- Simile namque modo in pago Vuapencense, corle
sia, ul habeas volo atque prsecipio; et colonicas infra mea Talarno, una cum libertus noslros Sicualdo,
ipsa valle Briantina et Aquisiana, quem de Vuide- cum sorores suas et infanles earuin ; Maxiino cum
gunde conquesivimus, unde Bardinus capitolarius sua et infanles eorum; Calaico, una cum libertus
est. nostros, et Alliouicos quem de Vuidegunde conqui-
Similiter el in Gerentonnis, colonicas de ipsa sivimus, et liberti nostri in ipsura Allionicus comma-
Ex his et similibus verbis testamenti Widerardi, inter servos, ingenuitate, servosque simplici libertale
stipra(Co/.1268), evadit differentiam quarodam fuisse donatos: hi liberli, illi ingenui nuncupabanlur.
 1253 S/ECUL. VII ET VIII fiCCLESIASTICA MONIMENTA. J296
nere videntur; Marius cnm germanos suos, ct liber- ,\ Terra et mancipia in Sevelis quem de Avolo presby-
tus nostros in Venavella, Hideberlum cmn uxore tero et de Freberga femina avunculos noster dom-
stia ct infanles eorum , quem de Vuidegunde ad nos ntis Senforianus conquisivit, et liberlos nostros in
pervenerunt; Kalaresquem de ipsa Vuidegumle con- Artonosco filius Victore et Vere Johannis, Justeber-
quisivinms [ubi] Matarcllos libertusnostermanet; in lus, Paulos, et Verissimus, Justina, et-Rerlildes, ipsa
colonica domiiiicile et extra sunt terras et vineas lerra et mancipia in Sevelis in beneficio liabent, tu,
dominicaJes : ista omnia suprascripta, una cum li- heres mea sacrosancta ecclesia Sancti Pelri Novali-
fcertis ac colonis et servis, una cmn adjunciis adja- lius monasterii, ut habeas volo ac jubeo. Capannas,
centiisque suis ad ipsa locn pcrtinentes, te, sacro- quem ad liberta mea, nomine suprascripte licrtcKli
sancla ecclesia, t;t habeas volo ac jubeo. Et dono dedi, volo ut hnbenl et nd heredem mea aspiciat;
liberto meo ad ipsa ecclesia, noinine Amalberto, qui Vobridio quem de Mauro conquisivi et ad liberta mea
habet uxore filia ipsius Maltareilo quem ego manu- suprascriptae nomen Jusliiii dedi, quem Dadinus ha-
misi, et ipsum dua mancipia dedi ad casa Vuapen-. bet, volo ut habeat, et ad heredem meam aspiciat.
cense, his nominibus, Rusticiu et Lupolina; ilemque Colonica Utronno ex alode parenlum meorum, Gla-
et in ipsum pago Vuapenicense Altana, quem de sia, Pentus, BuIIonne, Muccunava, Bladonis, lu, he-
alode parentum meorura habeo, Curenno, Galisco B res mea, ut habeas volo ac jubeo. Similiter et res
ancilla, quera genitor meus de Persa conquisivit; et illas Maurovifa, Rodanone, una cum adjacenlias ea-
illas terras ibidera in Campania, cum illa alpe Cas- rum, vel quicquid de parenles nosiros Dodone et
sauda, quem de Lavarnosco ibidera haberaus ; ipsas Godane nobis ibidem obvenit; et res iilas quem de
terras usque ad summa mancipia, quem Siagria Gondoberto conquisivimus, qtiem Marnberfus in be-
conquisivimus : isla omnia suprascripta, una cum nelicio hnbel; et illns res quem de Escussario con-
camprs, pratis, silvis, pascuis, alpibus, adjacenli- quisivimus, una cum mancipiis, terris, vel omnes
busque suis ad ipsa loca pertinentis, tu, sacrosancta aJjacentias ad ipsa Ioca aspicienfes, ista omnia su-
ecclesia, habeas volo ac jubeo. prasciipla, te, sacrosancta ecclesia domni Petri, he-
Straile namque modo in ipso pago Vuaponicense, redem meam, habere volo aique precipio.
corte mea Opaga cum omnis appenditiis suas ad se In Cronno Luciano, ex alode pareiilum
meorum,
perlinentcs, quem alode parentum meorum habeo el in Laliomaus, ibi Mora ancifla nostra manet, quod
apud colonica, quem de Venatore avunculus meus de genitrice nosira Ruslica michi obvenit; colonicas
domnos Semforianus a episcopus conquisivi, tu, he- in Gradosa quem ministerialis noster Baio in benefi-
res mea, ut habeas volo ac jubeo; colonica subtus ,, cio habtiit, lu, hcres meam, ut habeas volo ac jubeo.
"*
ripas, quem ad libertum meum nomine Bertarii de- Quonaone in pago Vasense, una cum ingenuis quem
dimus, infantes sui habeant volo ac jubeo, et ipsi ad de Vuidegunde conquisivimus; Doliana in pago Ven-
herede mea aspicere debeant Bonis, Graviosco, tu, dascino quem de ipsa Vuidegunde ad nos pervenit,
heres mea sacrosancta ecclcsia Sancti Petri mona- et suprascripii liberti mei Justini et Dadino dedimus,
slerii Novalicius, ut habcas volo ac jubeo. Simi- volo ut habeant et ad heredem meam sacrosanctam
liter corte mea Valerignaca, una cum libertum ecclesiam aspiciant. In -pago Sigesterico vineas et
meum Savino, cum filius suos et filiis liberti terras in Planciano, quem de parente noslro Wan-
mei Siseberga, Magnibertum cum germanus suos et dalberlo abbate conquisivimus. et in Massilia res
filius suos vel alius libettus nostros qui ad ipsa curte nostras proprias, casas et orliles, quem de avunculo
aspiciunt, habere volo ac jubeo : Roma una cura meo Dodone niichi ob.venit, et de avia nostra Dodina.
adpendiciis earum et alpes, prseler quera ad liberlus Similiter ad Pero, casas etortiles qui michi de pa-
meos infantes Aldefredo et Godoberti in ipsa Roma rente mea Godane obyenit, et campos et vineas infra
dedimus, volo ut habeant et ipsi ad heredem meam civitate et porlione nostra in Centronis et ad fontem
aspiciant. Laquatico una cum appendiciis suas, ad Lisola, lerras et.pascuis; in pago Arlatino Anglarias
ipsa loca pertinentes, et quod a liberta mea Dumnu- j j et Vivario portiene noslra, et illa alia quem avun-
lina, quem commulavi, dedi in ipsum Laquatico, culo roeo Dodone. michi obvenit, lu, heres mea, ha-
volo ut habeat, et ad heredem meam sacrosancta beas volo ac jubeo. Cronia in pago Tolonense, una
ecclesia aspiciat. Et terras in Esturbatina, quem de cum libertis ac colonis et servis, terris, vineis, olive-
Bonevalo conquisivi et ad suprascripta liberta mea lis, seu et adjacentias ad se aspicientis, te, herede
nomine Sendeberti dedi, volo ut babeat, et ad here- mea sacrosancta ecclesin Snncti Petri monasterie
dem meam aspiciat. Colonicas in Taraone, quem de Novalicis, habere volo atque discerno;
Ricuberga conquisivimus, et terras in Crariis et li- In pago Regense Vuardacelis, illo proprio nostro
bertus nostros Moroaldo et uxore sua vel liliis eorum et illa portione quem de Godane conquisivimus; una
quem genitrix mea Ruslica de pago Geneyense fecit ctim colonica in Cumbolis et Pratalioui qui ad Vur-
venire et super ipsa terra ipsus mansurus fecit. dacselis aspxit, ubi Siricarius noster Peter mansit,

.' Semforianum, non aliunde notum, hic avuncu- pincensem; nec alia aucioritate fulti auciores Novne
lum suum, infra aulem patruum suum Abbo appellat, GalliaeChrislianaR, t. II, col. 457, huncinter Vapin-
inde liquet utramque vocem hac selate haliitam censes episcopos sub nomiite Sy.mphdriani recensue-
ftiisse pro synonyma. Eumdem vocat episcopum Va- runl circa anntim 730.
 f297 DONATIONESAC TKSTAMENTAEPISC, AI5B., ETC. 125»
tu, heres roea, ut tiabeas velo ae juben. Salines in A strbs et nobis juxta legis or.line debelur impendere,
Viu, in pago Arelatense quem de Godane parente ita et inanlia, ad ipsa herede meam Sancto Petro
nostra ad nos pervenerunt, ct illa portione Sia- Novalicismonaslerii construcla facere debennl. Quod
griae quem de ipsa conquisivimus, una cum arias si conlumacis aul ingrali ad heredem meam supra-
et campos, vineis et olivetis, mancipiis, pascuis, scripta rccclesiasteterint el revellare voluerint; tunc
ibidem et in campo, et illas Salines in Allerneto, liceat agentes herede meam eos cum pietatis ordine
Caltorosco et in Leonio, lam nostra portione quam cohercere, ut ipsi impensionem faciant, sicut ad pa-
et quod de avunculo nostro Dodone ibidem conqui- rentes nostros et nos fecerunt. Quod si ingrati et
sivimus. In pago Diense Cassies sibi teplis, el por- rebelli persliterint, tunc quod lex de iugralis et con-
tione nostra in Bosedone, quem de Siagria conqui- tumacis libertis conlinet, cum judice interpeliatione
sivimus, una ctim liberlis et servis vel adpendices et distractione ad herede mea exsolvant, et nd ipsa
suas, el liberlum noslro Uriebertum, et filius suos, reverlant volo ac jubeo..
quem ex alode de genilore meo habeo, ut nabeas, Et dono suprascripto pago Gralianopolitano, li-
volo ac Jubeo. berla mea Sanctililde qui manet in Pino, cum filius
In Ambillrs ubi Gavioaldus servos noster manet, suos Sicufredo et Sigirico, Sicumare et germanos
una cum cultura quem de domna Siagria ad nos per- K eorum Helene et Sigilinac; et in ipsum pago Gratia-
venit, quem ipse Unebertus in beneficio habel, et nopolilano donamus liberto nostro nomen Gondo-
illa colonica de ratione parenli mei Godar.e super de berto eunucii, et germanas suas cum oinni rem qttem
Derauso, in pago Diense, ubi Orbicianus servos ma- Vuidegundas ad parentes suos in pagnanum per
net, ubi dicitur Riaciosco, te, heredem meam sacro- CDSsionededil, volo ut habeant ct ad herede mca
sancta ecclesia, habere volo ac jubeo. Colonicas in aspiciant. Donamus liberta nostra Droclesenda cum
pago Attense in Variales, et colonicas in pago Cavel- filius suos, et habet ipsa liberta noslra homo inge-
lico, Atlanisco, Quossis, Pecciano, Torrido, qui mi- nuus nomine Radbertus; dedimus Celscberto colc-
chi ex alode genitrici mei Ruslicse et avunculo meo nica in Glisione, prope de Arcia, volo ut babeai, et
Dodone obvenit: ista omnia suprascripta, una cum ad herede mea aspiciat. Colonicas terras etvineas-
adjunclis, adjacentibus suis ad ipsa loca aspicientis, dominicales, quem Jocos Ierator noster in eessioue,
te, sacrosancta ecclesia Beati Petri apostoli Novali- et Opilonicus usque nunc in benefiiium habuit, quem
cis monasterii, te Iferedem meam habere volo atque de Siguberga conquisivimus, volo ut ipse per lesla-
pnccipio. mento nostrum libertus fiat, elipsas colonicas snb
Colonicasin pago Diense, ubi dicitur Macilha, uria Q nomine liberlinllalis habeat, et ad heredem meam
cum salines ad Verdone, qui ad Lavaiiosco corte sicut liberli nostri aspiciunt, ila et ijse sic facere-
nostra aspexerunt, quam de domna Siagria conqui- debeat; et, si ipse de ipso monasterio sicut libertus
sivimus, te heredem meam habere volo ac jubeo. se abstrahere voluerit, in pristinu servilio reverta-
Casalis in Teuegaudia, una ciiin terris ct pascos in tur; et jpsas colonicas eUipsi inonaclii ad parte he-
ipso monle, quem de Valeriano genitor meus con- rede meam Sancti Pelri monasterii recipiant.
quisivit, te heredem meain, sacrosancta ecclesia El illud michi in hunc lestamento meura a 'dere
Jorani Petri monasterii, hnbere volo ac jubeo. placuit, ut dum et domnos pntrunus mrus Semforia-
Et placuit michi in hanc pagina testaraentis mei nus condam episcopalum Vuapencense in suam ha-
adnecti de alode parentorum raeorum.aviis meis buit guberncitione el devotione suae, ut medietate
Maurino et DoJince,quem apud consubrina inea Ho- derogationes portionis ipsius in valle Segucia ad ipsrt,
norata, iilia Eptolenre amiise mei, pro pectiunis tiiu- ecclesia.per sun esliirmenla delegare voluit, et die-
lurn inter uos divisimus, noscitur convenisset, ut bus vitacMICC lutillam meam in suam habuil reeepta
ipsa omnem porlionem suam de ipsa facultate prrc- polestale, et apud nos nullam deduxit ratione : et
senlialiter recipft; el de proprietate noslre quodpro dum per lege nulla exinde potuit delegare, et facul-
'
falcidia se nos ipsa vel bcredis- sui supersliles fue- D lates noslras indivisas remanserunt, ip>e cnrta dona-
rint, estare aut per lege recipere poluissent, eis lionis de medietate locello nostro commune deroga-
prresenlialiter, de prnprielatis porlione noslrce loea tiones in valle Segusina ad jam dicta ecclesia Sanctse
dominata, quem in pactionis noslrse continelur et Marire Vuapencense quod scripserat, dum et lex hoc
scripte in falcidia reputala dimisimus, ut ntillum prohibil, et postea ipse de ipso onos episcopato a
quam [M., nullo unquaui] tempore in postmodo ipsa nialis hominibus ejectus fuit, et ipsa portio deroga-
nec heredes sui contra ltanc lesiamenlo meo nec tionis ad ipsa erclesia Vuapencense nunquam fuit
projesta nostra ainliulare nec refngare debeant; tradita nec recepta, ideoque nos tam pro animre no-
quod si fecerint, poena quod in pectionis noslrre per strae remedio, quam et pro ipsius suprascriplus pa-
commune consensum conlinel, incurrant, et quod truiiin nostrum corarauni ratione domno Senforiano
repitent evendicare non valeant. Et volo ut omnis donamus ad ipsa ecclesia Sanctcc.Mgricc Vuapen-
liberli nostri, quos [et] quas parentes noslri fece- cense locella nostra in pago Regense, nuncupantes
runt liberos, et nos poslea fecimus, ut ad ipsam he- Braccio, una cum Voconcio, quem de parente nostra
rpdera. raeam ecclesiam Sancto Petro aspicianl, et Godane ad nos pervenit, una cum libertis ac colonis.
Qbsequiumet impensionem, sicut ad parentes nq- et servis, domibus, edificiis, terris, vineis, •jampis».
1299 S/ECUL. VII ET VIII ECCLESIASTICA MONUMENTA. 1"00
pralis, pascuis, silvis, omnia et ex omnibus, quic-1A pagos Sigisterico, Regense et Vuapencense ad here-
quid infra ipstuti pago Begense ad ipsum Braclio et dem meam ecclesia Sancto Petro monasterii No\a-
Voconlio aspicere videlur, preter quod superiusscri- licis deJimus, ut liabeat volo ac Jubeo. Et placuit
pluro est, quod dum beredera roeam cecclesia Sancli michi in hunc lestamentum meum plenissima volun-
Petri dedi, ut tam proanimsBnostraefl/., mese]reme- talem scribere, dum et domnos et in Christo pater
die,ut diximus, quam etpro devolione patruuin no- noster Walchuni episcopus, ab inilio incoationis
slrorum domno Senforiano in luminaribus ipsius ec- opere fundamentuni ecclesire Sanclo Petro monaste-
clesise, et pro substantia pauperorum, perhennis rise Novalicis heredem meam posuit, et usiiue ad
temporibus profiliat in augmentis, volo ac jubeo. culminis consumalionis fabrica perduxit, et in omne
Emmo quae donamus ad ipsa ecclesia SanclseMarise opere sedificiorum adjutor et gubernator stelil, ut
Vuapencense locella nostra in ipso pago Vuapen- dura ipse advixerit, sub suo nomine et gubernatione
cense nuncupante Ruarmo, Ambillis in Taraone, et noslra commune, ipse monaslerius Sancto Petro
una cum libertis ad ipsa loca aspicientes ; in pago heredem meam cum omnibus rebus ad ipsum dele-
Cavcllico, Memiana, quem domnos et auvos noster gandis consistere valeat; et quod humanum est,
Marro condam, de doninoCrammeiino episcopo con- quando abbas de ipso monasterio de hac lucem mi-
quisivit : de ista omnia suprascripla dum adhuc B graverit, tunc abbale quem ipse domnos Vualchuni
vixero usum et fructum miclti reservo; posl obitum episcopus in ipso monasterio elegere voluerit, ihi-
qnidera meum, quandoquidem Deus voiuerit, agen- dem mittal el ipse abba vel si;i monachi taliter
tes ecclesise Sanctae Marise Vuapencense ipsa loca agant, dum et ipse domnos Vualchuni advixerit,
recipianl et habeanl, volo ac jubeo. qualiter ipse eos spirilaliter monere voluerit; et li-
Simile modo donamus ad secclesiaSancti Johannis centia non habeat de ipsis rebus aliud faciendi, nisi
Baplislse Maurogenna, in Iuminaribus ipsius sancti quod ipse suprascriptos domnos Vualchuni episco-
loce, et pro animx- nostrse remedio, loca nuncupan- pus, pro commune utiliiatem ipsius monasterii «is
tis in pago Gratiannpolitano, Crispiaco quem de Sia- jusserit. Et ita micbi placuit, addendo ut omnis fa-
gria conquisivimus; Abrici colonica in pago Vien- cultas mea quem per hunc leslnmentura meum vel
nense, quem de ipsa Siagria ad nos pervenit, epislolas ad ipso monasterio delegavi, dum et egoet
Macciano quem de alode parenium habeo, et in ipse doranos Vualchuni advixeriraus, sicut jam di-
commutationis causse ad ipsa casa Maurogennicapro ctum est, sub suo nomine et nostrum diebus vitse
colonicas in Venavis, in valle Segusima dedimus; succad profectum Jam dicti monasterii consistere
Vircarias in Malenciano quem ad filio Bertelino, Q i valeat : et si micbi supereslis fuerit diebus vitse sttrc,
servo sancto Johanni, pro ingenuitalis dedimus. Ipsa ad profectum Jam dicti raouasterii consistere valeat:
vero loca, una cum colonis, accolanis, servis, liber- et, si michi superestis fuerit diebus vilse susc, in sua
tis in ipsa loca commanentes, curo omnes adjacen- permaneat potestate. Et, si quislibet, quod esse non
tias ad se perlinentes, in luminaribus ipsius ecclesice debet, de monachis ipsius monasterii contumax aut
Sancto Johanne Maurogennica, et pro substanlia corruptor fabuiis insidiarum contra jam dictum
pauperorum, volo ut liabeat et proficiat iu augmen- domno Vualchuni episcopo esliterit aul rebellare
tis. voluerii, licentia habeat eos juxta qualitatis opere
Donavimus dulcissimcenostrceVirgilie a loca nun- sure cohercere, et sententia juxia canonica regula
eupanlis in ipso pago Vuapencense, Laciomaus et sancli Benedicti inslilutionis judicare: et, si nolue-
Licentiaco, Cassaniola, Ciconiola quem de domno rit se in sua castigatione corrigere et rebellis extite-
Waldeberto episcopo et de domna Siagria et Vuide- rit, licentia habeat eum de ipsum monasterio in sua
gimdce, et Deo sacrata Ricubefta femina in ipsa Joca contitmatia eicere.
conquisivimus. Similiter et in pago Segisterico, La- Dono ad suprascripta heredem meam sacrosan-
variosco, una cum omnis adjacentias suas, quanto ctara ecclesire Snncti Petri monaslerii Novalicis, ter-
infra ipso pago Sigisterico ad ipsa corte aspicere vi- D ras et vineas, una cum mancipiis in Matanatis, quem
tlentur, quera de domna Siagria ad nos pervenit, de alode parentum meorum habeo, quem Beroleos
etiam et in pago Regense Cinicino quem de domno in beneficio habuit, volo ut habeas ac jubeo. Dono
Vualdeberlo ad nos pervenit: :n ipsa vero loca, una fidele meo Proladio res illas in pago Vuapencense,
.•um ingenuis, libertis, accolanis et servis, terris, ubi tficiiur Semprugnanum, cum adpendices suas,
domibus,edificiis, mancipiis, campis, pratis, pascuis, quem de Agloaldo conquesivimus; et illa porlione
silvis, vineis, cura omnis adjacenlias earum ad se qucin de Maurengo clerico, pro sua infidelitale quod
pertinen.ies, ut habeas volo; propler quod in ipsos nobis mentivit, et per verbo doniinico conquisivi-
« Mirum in modum csecutiit Pingonius, Cbron. Rodulli filinm vocat; Virgiliam dulcissimam appel-
AugusUe-Taurinoruni, in Colleet. hist. Franc. Ches- lat, filirimnequaquam ; llonoriara denique liberlam
nii, t. U, cum Abbonis testanienlum in epitomem suam dicit, et Tersire filiam. Hanc autem Tersise vo-
redegit. Abboni a-signai, nd fidem, ut aif, hujus in- rem accep't Pingonius pro voce numerica terlia, et
struraenti, filias tres, scilicet priorem nomine Virgi- hanc terliam tillam Honoriam appellatam oscilanler
liam, alleram anoiiyinam, terliam ilonoriam; addit scripsit, dum Honoriam Abbo expresse vocat liber-
tilium ununi, lUculliim: quacomnia testamenti textus tam suam. Hsecrecle redarguit Cointius, ut et aliqs.
eveclit. Ibi enitu Abbo Rieulfum, non suum, sed ejusdeni Pingonii errores, de quibus silebimus.
1301 DONATIONESAC TLSTAMENTA EPISC, ABB., ETC. 1302
mus, duro et ipse nobis memitus fuit, ipsas res Pa- iA vimus, dum et non semel, sed scpius, ettm requisi-
latins nobis cessit, volo ut habeat. viraus. Et humililer preco dominis principibus, vet
Donamus Tersise, ftlirc Ilonorice libcrli nostrce, omriium potestatibus et episcopis, per Patre et Filio
quem Teudaldos de Seguciu huxorem habuit, res et Spirilu Sancto, qui polestalem dominandi, re-
ilias qure fuerunt Riculfum filium Rodulfum cuon- gendi habealis, ut hunc voluniatis nostrae,quem pcr
dam, quem pro [M., per] prseceplione domno Theo- hunc tesiamentum meum ad Iieredem meam ecclesia
derico rege a el illuster vero domno Karolo, in pago Sancto Petro monasterio, pro substantia monacho-
Diense, Vuapacense et Gralianopolilano conquesivi- rum et pauperorum delegavi, ut in nullo permitta-
mns, pretef colbnieas in pago Ebredunense, in Ve- tis convelbire nec irrumpere, ut ad augmentis mer-
lencio, quem ad monasterio Sancto Petro herede cedis vestrse commune pertineat. Et, si quis sperat
meam delegavimus, dum et ipse Riculfus apud gente hoc temerario contra hanc voluntatem meam, quem
Sarracenorum, ad intidelitatem regni Francorum promptissiraam devolionera conscribere rogavi, in-
sibi sociavil, et multa mala cum ipsa gentem pagana sidiator exstiterit el sese .... noluerit, iram cse-
fecit, volo ut ipsa Tersia ipsas suprascriptas faculla- lcstera incurrat, et ad commuuionem omnium cec-
tis habere debeat; et volo ut liberti nostri, filii clesiarum excommuriicalus appareat, et insuper in-
Vualane, cum illasresquem ipsius Vualane dedimus B 1 ferat ad ipsum sanctum locum heredera meam,
ad herede meam ecclesiam Sancto Petro aspiciant. sociantem fisco, auri libras quinquaginta; et quod
Dono liberta mea ad herede meam ecclesia Sancto repelit et vindicare non valcat, stipulatione pro
Peiro, nomine Fredberga, uxore Tasculfum, cuni omni firmitate subnixa.
nepotes ipsius Fredbergae, in Etone, aut in Pare- Fgo Abbo hunc testamentum a me faetom subsc.
liano manere videnlur, ut liberticam eorum res ad Rusticius vel clarissimus subscripsi b. Magnabertus
ipsa secclesia aspiciant volo ac jubeo. vir clarissimus subscripsi. Widbertus vir elarissimus.
El nolamiiii in banc pagina teslamenlis mei ad- subscripsi. Semphorianus vir clarissimus subscripsi.
dendum placuit, dum et provintias justas ad agentes Vilalis vir clarissimus subscripsi.
Serracenorum dissolatas et dislruclas sunt, et tam
liberti nostri, quam et servi et ancillas utriusque ge- LXX.
ueris, per plura loca vicinorum per necessilate dis- Charta qua Carolus major domus villam
« Ctippiacum-
donat basitica;Sdncli Dionysii (ann. 741)-.
persas fueruni, volo ut ubicumque adgentes heredem
roeam monasterii Sancto Petro Novalicis conslruc- Se alequid de rcbus noslris ad loca sanclorura
tum eos invenire potuerint, ut licentia habeant in (I. ( condonamus, hoc nobis procul dubio apud ccternuin
eorum absque cujuslibet contradiclione revocare Domenum in ccterna bealiludine relribuendtim con-
dominaltone; et, sicul ad parentes nostros et ad nos fidemus. Igilur ego in Dei nomene inluster vir Kar-
sspexerunt, ifa et ad heredem meam ecclesia Sancto lus, majorim-doinus, filius Pippini quondam, ob amo-
Petro monasterie Novalicis, aspicere debeant volo rem Doroeni nostri Jesu-Chrisli, vel reroissionem,
ac jubeo. Et volo ut Gislarannus libertus noster et peccatorum meorum, ut veniam de delectis meis
uxor sua, quem de dqmna Siagria ad nos pervene- consequi merear in futurum, dono donatumque in
'uiit, una cum colonicas illas quem eis in Comario perpetuum esse volo ad basileca Sancti Dionysii,
i pago Gratianopoiilano dedimus, ut ipsas habeant, ubi ipse preciosus domnus in corpore requiescit, -
et ad herede meam monasterio Sanclo Petro Nova- villa nuncupala Clippiacum d, in pago Parisiaco
licis aspicere debeant; et illa qucc non sunt nomi - constiluiam ; cum terris, domebus, ccdeficiis,acco-
naia, et ad noslro jure pertinet, et alicubi non dele,- labus, mancepiis, vineis, sylvis, campis, pratis, pas-
gavimus, volo ut ad herede meara perveniant; et, si ctiis, aquis e aquarumve decurscbus, cum peculio
qua karaxalura aut litteralura iri hanc paginam les- utriu^que sexus, omnia et ex omnebus, quecquiJ ad
tamenlis raei reperteque fuerint, nos ea fieri roga- ipsa villa Clipiacus aspectre vel pertenire videtur,
D
]
" Hinc manifesle palet Abbonem sub Theodorico fuit Gennonio,- de vet. reg. Fr. Dipl. t. II, pag. 132,
rege IV et Carolo Martello vixisse; Carolus enira charlis Sandionysianis sacpiusullra modum infenso.
illustervir ipse esl Carolusquem Marlellum vocavere, Levioris ponderis argttmenta expcndere longumesset:
et qui, regnante adhuc Theodorico, rcs lotius Fran- dixisse salis sil nemini falsi indicium fore quod, in
cire administrabat. Vide supra (Col. 1290, not. b). charla Caroli majoris domus, formulre discrepent a
b Loco vocis subscripsi, hic et infra exslant in formulis qua> in rcgum Meroveadum diplomalibus
chartulario linesein modum monograminatum. usurpari solebant. Ctcterum ipse Germonius fatetur
c Exslat apud Dubletum, Histor. abb. S. Dionys., videri sibi ex aliquo genuino inslriimento desumptam.
pag. 690, et Felibianum, Ilist. abb. S. Dion. probnt. fuisse nolam chronologicam siiigularemquam exbi-
pag. 32, ex originali; apud Cointium, Annal. t. V, bet cliarla Caroli, repeiiam scilicet ab obiliividerat Theo-
pag. 4*3,el in Collectione scriptorum rertim Franci- dorici re^is. [Aulographum quod Mabillonius
carum, t. IV, pag. 707, ex Dubleto. Prseter hos, nond adest in archivo regni.]
instrumentum hoc pro legitimo habuerunt Labbeus, De Clippiaco villa, hoc inslrumenlo basilicce
Miscell. t. II, pag. 73; Michael Germain, in libcllo Sancli Dionysiiconcessa, fuse disserit Micbael Gcr-
De villis regiis, inserlo in opere de Re dipl. Mabill., main, in opusculo sup. laud.
pag. 275; auctores Diplomaticcenovse,t. V, pag. 679, '.Vox aquis exstat apud Dubjetum, omissa apud.
et Mabillonius,quise autographura inspexisse testa- Felibianuni.
tur, de Re dipl. pag. 189; nec eo minus suspeclum
1563 S.<ECUL.VII ET VIII ECCLCSIASTICAMONUMENTA. 1304
Jioc totum ad ipsa basileca S, Dionysii cum omne jA facta fuit, anno superiori sit igne concremata ob
integritate donnmus vel concidemus, ita ut ab hoc negligentiam custodieniis. Nobis hoc petiil ut ipsam
die, villa superius nominala Clippiacum habendi, immunilalein ex uosiro nomine ad ipsam casam Dei
tenendi, yel quecquid prrcfaliim monasterium S. renovare vel adlirmare deberemus; quod nos gra-
Dionysii aut agentis sui pro oporlunitate ipsius mo- lanti aiiinio proreverenlia ipsius sancti loci fecimus;
nasterii facire voluerint, liberam ac fermissimam in et lale insuper pro ccierna relribulione beneficium
omnebus habiant potestatem. Se quis vero, quod visi fuiraus indulsisse, ut in villas ecclesise illius,
futurum esse non credemus, se nos ipsi, aut ullus quas moderno tempore aut nostro aut eujuslibet
de heredebus nosiris,, seu quaelebet opposita vel munere habere videtur, vel quas deinceps in jure
ex.lranea persona, contra hanc epistolam donntionis ipsius loci voluerit divina pielas ampliare, nullus
noslrse, quam nos propter nomen Domeni fieri el judex publicus ad causas audiendns, aut freda undi-
confirmari decrevimus, venire aut agere, aut ale- que exigenda, nullo omnino tempore prccsumat ac-
quara calumniam partebus S. Dionysii exinde gene- cedere, et loco itli Domnolus, vel successores ejus,
rare voluerit, inprimis iram Dei celestis incurrit, et propter nomen Dei sub inlegro immunitalis nomine
insuper inferit partebus ipsius monasterii, cogenle valcant dominari. Statuimus ergo ut neque vos, ne-
fisco,.aurj libras decem, argenti pondo viginli coao- B que juniores, netjue successoresvestri, neculta pu-
tus, et quod repilit evindicare non valeat; sed prce- blica judiciaria potestas, quocumque tempore, in
sens epistola donationis noslrccomne tempore ferma tillas ipsius ecclesire, aut ubicumque aut regis nut
el stabelis debiat permanire, stipulalione subnixa. privato-rumlargilale conlatas, aut quscanlea fuerint,
ActumCareciaco villa, in palalio, quod Dcit mensis ad audiendas altercaliones, casas indomhiicatas in-
September die xvij, annum quinlum post defuncluin gredi, nec mansiones aut paralas aut fidejussores
Xheodoricum regem °. Signum inlltislro viro Karlo tollere non prsesuraatis. Sed quicqujd exinde in
majorim-domtis, qui hanc epislolam donationis fteri agros vel fines seu super lerras prrcdictre ecclesire
donavit. f S. Radberti comitis. S. Raygaubaldi commanentes fiscusundequaque potuerit sperare, ex
comitis. S. Salaconis comitis. S. inlustris matrone noslra indulgentia, pro futura salute, in lumiHaribus
Sonechildis consent. S. Grifonis iilii sui consent. ipsius ecclesiccper manus agenlium eorum proficiat
S. Hroderici. S. Adabaldi. S. Deodati. S. -Heline- in perpetuum; et quod nos propter nomen Domini
bcrti. Audoenus cappellanus subscripsit. Ego Theu- et animoe nostrse reraedium, simulque pro nostra
dericus subscripsi. Crolhgangus jussus hanc episto- subsequenle progenie plena devolione indulsinsus,
lam donationis recognpvL p nec regalis sublimilas, nec cujuslibet judiciaria po-
testas refragare tenletis. Sed, ut prreseus authoriias
LXXI. tam prsesentibus quam futuris temporibus inviolata,
Charla qua Pipinus major domus concrematamirmnu- Domino
nitatis charlam ecclesimSancli VincentiiMaiisto- adjutore, permaneat, manus noslrcc sub-
nensisconcessamrenovath (ann. 743). scriplione infra roborare decrevimus. Sig. Pipinus
In Dei nomine, Pipinus.major-domus. Regni no- major-domus. Ego Rodolgusjussus scripsi. Actum
kalendis Januarii, in anno secundo principalus Pi-
stri augere credimus moiiimentum, si beneficia op- in civitate Metis, in palatio regio.
pini ejusdem,
portuna locis ecclesiarum benevola deliberatibne
concedirrius, a.c Domino protegente stabiliter pro- LXXII.
ducere coniidimus. Igitur noverit solertia veslra, Charla qua Felix presbuter concedil Sithiensi mona-
quod ad pelitionem cleri, fideljs noster Domnplus, sterio celium Sancti Michaelis, in pugo Flandrense
c (ann. 715).
sanctae sedis episcopatum tenens in civitate Matis-
censi, in honorem S. Vincenlii, nobis suggessit eo Ego in Dei nomine Felix, presbyter, inspirante di-
quod illa imraunitas quce antea ad ipsara casam Dei viiia clementia alque pro animremesc remedio, de-
a Hreccharta non parvi momenti est; docet enini " inter parenlbeses recte affixusfuit nnnus Christ. cir-
interregnum quinque annorura exstitisse post mor- citer 743; cuin eniiii Pipinus, palre suo Cciroloma-
tein Theodorici IV, quibus sblus imperavit Carolus jore domus defuncto, adininistralionein regni Fran-
major domus; unde in instrumentis publicis necesse corum snsceperii anno 741, annus secundus adrai-
ftiit annos computare ab excessu ultimi rcgis, cni nislralion's sen priucipattis ejtts, mense Januario
nullus successerat. Obierat autem Theodoricus IV ineunle, concurrit cum nnno Christ. 745. Annusau-
anno.737, circa mensem Aprilem; ergo annus quin- tcin in hnc charia signatus, de Pipino adliuc majoii>
tus ab hujus morte, mense Septembri, concurrebat donius intelligendus est, ut ex Pipini subscriptione
cum anno Cbristi 741. patel; Severtius vero de Pipino regnumjam asse-
h Ediderunt auctores Novre Gallicc Chrislianrc , cuto interprelaiur, et ideo cliartam referendam cen-
t. IV, instriiiii. col. 263, ex chartario Matisconensi set ad anniini 752; sed in hoc falliiur, ul merilo
Uoheriano. Fragmeuluin vulgaverat Labbeus, Mis- arguit Coiniitis, cui omiiino suffragamur.
cell t. II, pag. 413, et chartam inlegiam publici 0 ExcbartularioFolquini depronipsit Mnlbrancq,
juris fecerat J^everlius, iti episcopis Matiscou. sub De Morinis, t. I, pag. ;">80;recudit Cointius, An-
episcopalu Domnoli; depravatam in pluribus locis nal. I. V , pag. 108. Hujus chartae mentio fit in
quos restiiuil Cointiiis, qui ipsam recmiit, Annal. Iperii Sancli liet;tinicbronico, apud Marlen. Thesaur.
V. V, pag. 77 : hujus leclionem sequimur. Exstat anecd. t. Hl, col. 484, et hinc palet omissuin esse
cliam charla hcccin Collectione scriplorum Rcrum prooemiumin exemplo :.d cujus fideni chariam edi-
Frauctcarum, t. IV, p. 703, cx Cointio deprompta ; dimus; juxla Ipcriuin cniin, sic incipiebat hoc itislru-
13u5 DONATIONES AC TESTAMENTA EI'ISC, ABB., ETC. Ic05
vel sancti Johannis Baptislae,
putavi et concessi atque delegavi per bsnc paginam ,A [Michaelis] archangeli,
tlonationis, ad monasierium Sithiu cellaiti meara in vet saitctae Mariae genetricis domini noitri Ilm Xpi
loco nuncupante Rochashem sive Therealdo luco in vel ceterorum sanctoruro vili opere conslruxi, quam
Flandrinse, quarn ego in honore S. Michaelis ab extraneis personis dato preeio comparavi, iia ut
pagb
archangeli, vel S. Joaiinis Baptistce, ve! S. Mariae mihi [michi] complacnit, in taleratione [tali ralfone],
ad opus sancli Pelri
genilricis Domini nostri Jesu Christi, vel cseterorum ut ad ipsum monasterium Sitdiu
sanctorum, opere construxi.quam ab extraneis per- jam dicta cella cum omni ihlegritate vel soliditate in
sonis dalo pretio comparavi; et supplicamus ipsos se aspicientia vel perlinentia ibidem delegare debere-
fratres et rectbres ipsius monasterii Sithiu ut, pro- mus, quod ita et fecimus, ad integrum perpetualiter
sit
pter Dominum et mercedem nostram Iucrandam, ut 'ad possidendum, ut ibidem aspiciat et subjecla
ipsa cella quam ibidem transfirmavimus, de missis, orani tempore, una cuin terris, niansis, casis, aedifi-
de curso, de lunrinariis, curam habere studeant; et ciis, mancipiis tam ingenuis quani et servis,, cum re-
de hospitibus et peregrinis cbaritatem et mercedem liqua plenitudine, videlicet, campis, silvis, prati*, pa-
exinde habere debeant: tamen in ea ratione, qttam- scuis, aquis aqunrumve decursibus, fariiiariis, pecu-
diuego in hoc seculo, Christo propitio , advivero, liis, praesidiis, mobilibus et immobilibus; omnia et
ipsam cellam usualiler pro beneficio ipsius monasterii ]B ex bmnibus rem inexquisitam, quicquid dici vel no-
mihi liceat possidere. Actura Sithiu monasterio, pu- minare potest; hoc fratribus, vel ad opus mona-
blice, xviiij cal.Augusti, anno iij regni doroini nostri slerii Sitdiu a die praesenli, dotio, trado atque trans-
Hilderici gloriosi regis. Ego Felix hoc testamentum a fundo perpetualiter ad possidendnm ; et post meum
me factiim relegi et subscripsi. S. Chrogdgarii illu- obitum ipse qui turic abbatis fungitur moderamen ,
stris. S. Rimberti. S. Odberti. S. Godoberti Guniu- vel fralres de Jam taxalo Sitdiu monasterio agant
vini. S. Waningi. S. Gonlberti. S. Cbramni. S. Er- exinde quicquid Iibitum placitumque fuerit, et qua-
Jarii. S. Clodbaldi. S. CJidebaldi. S. Guniharii sacer- lemcumque praepQsitum superponi voluerint, potes-
dotis. S. Chereuvini. S. Austroaldi centenarii. S. tatem in omnibus habeant secure. Et, ut merces
Theodberti. Ego Vioradus diaconus rogalus scripsi nostra in futuro saeculo apud Dominum [Deum] glo-
et subscripsi. riosior fiat, humillima pelitione efflagito , reclorum
LXXIII. fratrumquepietaiem, ut ipsam cellam quam noslro
Charta qua Felix presbyter concedit Sitliiensi mona- [veslro] jurc subdidi couexion.e perpetuae [perpetua]
sierio cellamS. Micliaelis inpayo Flandrehse (lex- firmitalis, demissa, de cursu, de luminaria, honora-
tus iuteger) (ann. 745). C bilem omni conntu exhibere studeat, nec non hospi-
Sicut Dominus in Evangelio ait: Qtii dat parum , tibus peregrinisque anie omnia providendis, utmer-
comparat [sibij regnum , el qui tribuit parum pe- cedem exinde a [e| ternae beatitatis mereantur
cuniae,mercedem accipiet sine fine manentis gloriae consequi. Me autem , quandiu in hoc saeci,lo Xpo
[parum pecuniae, accipit sine fine mensuram]. propitio advixero, ipsa cella usualiter pro ipsius
Ego [Igitur ego] in Dei nomine Felix praesbiter , monasterii beneficio possidere concedattir: in eo
inspirantedivina clementia , alque pro aninie meae tenore, ut aliubi nec ipsam [ipsa] eellam [cella]quam
remedio, devote eoncessi [deputavi et concessi] at- ad ipsum' monaslerium delegavi, nec ipsas res quae
que delegavi per hanc paginam donalionis ad mo- ad ipsum locum pertinent, aliubi nec dare nec ven-
nasterium Sitdiu, quod est in honore sancti Pelri et dere, nec coromutare, nec alienare, nec naufragare,
sancti Pauliapostolorura, etsaneli Martini, sanctique potentiam habeam. Supplico igitur, ut nomen meum
Ivelsancii] Bertini confessoris, ubi ipse domnus in in libro vitae b ipsi sacerdotes qui in ipso monaslerio
corpore requiescit, vel ubi venerabilis vir Nantharius degunt habere dignentur. Et post meum obitum at-
abbas praeesse videtur, cellam roeam in loco nun- que de hac luce dissessum, suprascriptn [supra-
cupante Hrocbashera sive Herualdo lugo in pago scribta] cella cum omnibus rebus ehielioralis atque
Flandrinse, quam ego in honore sancti Michahelis jD superposilis.fratrespraedicli monasteriiSildiucuncta

menlum: Sicut Dominus in Eiangelio ait, etc. Nemo
nescit ejusmodi procemia prsefigendihac retate mo-
rem fuisse. Adde Mabillonium, Annal. t. II, p. 121,
teslari dontim hac eharia collatum fuisse ea condi-
tione ut donatoris noraen libro vitre inscriberelur ,
quod etiam hic prretermissumfuit. Ipsissimas Iperius
exscripsit notas chronologicas , quas exhibet exem-
plum quod sequimur. Hse vero aiinuni Christi 746-
indigitant; siquidem annusregni Childerici III secun
dus, mense Martio ineunte, colligalur cura anno
Ghristi 744, quo concilium Suessionense coactum
est, ut supra monuimus (Col. 1148). {Vide integrum
textum subsequentem.]
a Hujus integne cliarjac apographum exstat in Bi-
bliolheca regia, a D. de Witte S. Bertini chartophy-
Ince niissum, anno 1782 et manu clari viri de Bre-
qnigny annolaium ut in additamcntis insereretur.
Ilodie servatur Gandavi in archivo Flandrhe orieri-
talis exemplar membranaceum quod ad D. de Witte
pertinuisse fama est, et cujus specimen, modo quod
lithographiam vocamus, adjecit doctus professor
Warnkonig, tomo I Historiae Flandrensis , edilionis
Gallicce.Pro certo habendum credo, ex membrana
Gandavensi quaeanno 1782 exstabat inSanberliniano
chartario exscriptum fuisse Bibl. reg. apographum.
Quasdam tamen lectionis varietales, qusescribceosci-
tanlise facile tribui possunt, inter uncos inserendas
curavi. Non ita de textu quem reperies , pag. 53
chariularii sancti Berlini a claro viro Gu^rard publici
juris facto, anno 1841, et quem in additamenlis re-
cudendum curabo.
b Consulendum est Cangii Glossarium vocibus,
Diphjcha vivorum et Liber lila;.
1307 S.ECUL. VII ET VIII KCCLESIASTICAMONUMENTA. *%,\a
quae reslant- a die presente , abque ullius lerroris A Condustrinse, Caldina, Mosania, Warsipio et Bar-
contradictione, hoc in eorura jure et dominatione ad sina, necnon et Rudis, Pronote, Halrna, el Haist in
integrum recipiantad possidendum,cl faciant exinde Gnoldo manso, Solania. Similiter et villam qure vo-
quidquid utile est quod eligerint. Si quis vero, quod catur Wadalino cum omnibus appenditiis suis, Ru-
futurum esse non credo, si ego ipse aut ullus de dis, Olisna, Serario, Palaliolo et Brabante, ad ipsas
heredibus vei [seu] successoribus meis, seu quislibet casas Dei tradidimus atque transcribimus a die prae-
extraneus nobilis persoha fuerit quae contra hoc sente ego Karlemannus, pro animcenoslrse, vel An-
donationis testamenlum venire aut eam infringere glino, ut melius eis delectet, pro nos vel slnbilitnte
conaverit, iram Dei omnipotentis incurrat, judicium regni noslri b, Domini misericordiam altentius de-
et offensam, et cum ipsis sanctis apostolis Pelro et precari, in ea scilicet ratione, ut quamdiu ipse An-
Paulo et sancto Marlino sancloque Bertino, quibus glinus advixerit, ipsas res usualiter excolere debeat;
ipsam cellam delegavimus, ante tribunal Xpi de- et, si nepos suus nomine Golbaldus illum superstes
ducat ralionem et de eorura aecclesiis excoramttni- fueril, ipsius Unadelino , absque prccjudicioet per
catus et extraneus efficiatur, si se cxinde per poeni- precaria vel consensum ipsius , moitacbis prcedicto
tenliae asperilalera non comparat; et insuper infe- Unadelino tenerevel excolere debeat, sineulla de-
ral, cogente fisco , duplam substantiam , quanlum B raarilione lantum ista superius denominata tolum et
ttinc temporis ipsa cella emeliorala va!uerit, vel ad integrum trado et dono ad ipsius monasteria, pro
quantum ego moriens relinquero, duplicare coga- auimse nostrct-,vel Anglino abbati noslro, hoc sunt,
tur, nec quod reppetit evindicare valeat, sed haec terris, aedificiis,accolabus.inancipiis, pralis, canipis,
donatio meae mercedis oroni tempore lirma perma- pascuis, aquis aquarumve decursibus, adjaccntiis,
neat cum slipubtione subnixa. Actum Sitdiu mona- appenditiis, peculium ulriusque sexus, mobili-
sterio puplice vm kalendas Augusti, anno ui re- bus et immobilibus, necnon et in prsedictis locellis ,
gnantedomno nostro Childerico gloriosissimo rege. mansellis, in locis Mosali et Barsena, quod bomines
Ego Felix Itoc testamentum a me faclum relegi. nostri e* genere Condustrensi his nominibus, Adali-
f Sig. illustri viriChrodgarii. f Sig. Rimbeni. Sig.f nus, et Agibertus, Berlegis et Astremundus lenue-
Odberti.fSig. Godoberti.Sig.f Gumberti.f Dramni. runt, cuni ipsis jnmdictis hominibus superius nomi-
f Erlulfi. f Clodbaldi. f Cliildebaldi. f Guinbarii natis, quidquid moderno terapore ipse Anglinus vi-
scauuini. f Cheriuuni. f Auslrohaldo centenarii. sus fuit tenere, et inantea quidquid ibidem laborare
f Gumarddi. f Berdberti. f Nordberti. f Sig. Uua- aul augmeittare vel attrabcre poluerit, ad praefata
ningi. f Sig. Gummuuini. fSig. Uuidgrimo. (In apo Q monasteria in eleemosyna nostra vel sua, post suum
grapho Bibl. reg. mutatus est ordo nominum, nitlla quoque discessum ibidem revertatur absque ulla
tamen desunt.) contradictione. Si quis vero, quod futurum esse non
Ego Uioradus hoc teslamentum, rogatus a Felice credo, contra hanc traditionis nostrre cotisiilniioneiii
presbitero, scripsi et subscripsi. facere prrcsumpserit, judicio successorum nostrorum
LXXIV. regum eum reliquimus. Factum est astipulatione
Charta qua Carlomannus, major domus, dona °con'ert subnixa, in villa Wasidio , publice, sub die quod fe-
monasteriis Stabutensi el Malmundariensi lann. cit mensis Junius dies vj , regnante llildrico rege.
746). Signum illustris viri Karlemanni, majoris-domus. Si-
tccirco ego Karlemannus , major-doraus , filius gnum illuster vir Drogone filio ejus consentiente.
quondamKaroli, donamus donatuinque inperpetuum Ego Hildradus cancellarius rogatus hoc teslamentum
esse voiumus in eleemosyna nostra, vel Anglino ab- scripsi et subscripsi.
bati nostro, ad monasterio Stabulaus seu Malmun-
LXXV.
dario, constructo in honore patroni nostri sancti
Petri et sancti Paul, seu et sancti Marlini vel cele- Piacitum quo Pipinus, tnajor domus, mansum apudc
rorum martyruin quorum pignora ibidem venerari " Marotium asserit monasterio sancti Dionysii
noscuntur , ubi Anglinus abba , Christo propitio , (ann. 747).
praeesse dinoscitur : hoc sunt, villas cujus vocabula Cum resedisset inluster vir. Pippinus , major-do-
sunt, Lenione cum omnibus appendiciis suis, in pago mus, Verno, in palalio publico, ad universorum cau-
* Edimus ad fidem Martenii, Arapliss. coll. t. II, strumentura vero quod nunc exbibemus proosmio
col. 2J, qui hanc chartam ex archivo Stabulensi de- carere videiur, et initiali formula, quara, juxta hujus
prompsit. Recuderunt auctores NovseGalliaoChri- sctaiis morem, prrefert alia ejusdem Karlemanni
stiance,t. IV, pag. 713, exMarienio, sicut etBerlho- charta infra edenda (Cot. 1310).
lelus, tlislor. Luxemb. t. II, probat. pag. 36 , qui, b Hac voce non intelligendum est Karlemannum
deticiente anni nota, annum Chrisli 746 prrcligen- se regera prccdicare: significat tantummodo adnii •
dtim censuit. Male tamen convenit cum lioc anno iiistrationem regni.
nomen Anglini abbatis ; anno enim 746, non Angli- c Ex archivo Dionysiano deprompsit Mabillonius,
nus, sed Agilulphus pracerat monasteriis Slabulensi De re diplom. pag. 489; recuderunt ad lidem Ma-
et Malmundariensi, ut monstravit Coinlius, Annal. billonii Collectores scriptorum rerum Francicarum ,
t. V, pag. 109 et 167. Sed forte Agilulphi nomen pro t. IV, pag. 715. [Hujus placiti autographum in ar-
Anglini nomine legendum est, ut alias monuimus. chivo regio inter alia Sandionysiana instrumenla non
Vide quse de his fusius diccmus, infra, ad chartam exslat; et in instrumentorum ad hanc abbaliam
ejusdem Karlemanni sub anno 717 referendam. ln- spectaulium indicibus , ex Mabillonio tanluuimodo
1"00 DONATIONESAC TESTAMI.NTA EPISC, ADB., F.TC. 13tf>
sasaudicndaset justo judicio terminandas, ihiveniens A LXXVI.
feroina afiqua, noinineChrisliana, ltominem aliquem, Placiliim in qno Carlomanmis, major domus, viUam
r.omine Hrodgarium, advocalura Sancli Dionisii, vel Lelliernau, cum appenditiU, mo'iasleriis Slabulenni
et Malmundariensi ab avo suo donalam et deinde
Amalberlum abbatem inierpellabat, repelens ab eo injusle ablaiam reslituit " {ann. 747).
quod casa Sancli Dionisiivel Amalbertus abba habe-
retres suas malo ordine, in loco qui dicilur Marolio , lnluster Karlemannus major-domus, iifius Caroli
casam et mansum et vineas et mancipia. Sed ipse quondam, cui Domims rcgendi curso commiCi.it.
Hroigarius iu. prresenti adstabnt, et laliter dedit re- Cunctorum jurgia examinatione diligenti rimare
sponsum, quod instrumenla haberet, qualiler ipsas oporlet, ut non alterutrum salubris donetur seuten-
res Witgaudius manu potestativa ad ipsatri casatn lin, nisi quem juslitin consenserit. Igilur cum nos in
Sancii Dionisii condonasset. Unde et de prrcsenii ip- Dei nomine, tina cum oplimalibus et ponlificibus seu
suni insirumentum ante nos oslendit relegenduni, et et Kluslribus viris, Dunavilla ad universas causas
nos ipsa instrumenta invenimus veracia. Et poslea audiendas, vel justa judicia rimanda resideremus,
ipsa Cbristiana instrumenlum ipsum visa fuit re- ibique veniens Anglinus abba rector monasleriorum
credidisse, et poslea de ipsis rebus se dixit exitam , Stabulaus et Malmundarias, asserebat nobis dicens
ut nullam recausationem contra casam Sancli Dioni- p quod domnus el avus noster Pipinus quondam, per
sii exinde facere deberet. Proinde nos taliter, una suum leslamentum villam aliquam, quae vocalur Le-
cura fidelibusnostris, id est, Haginone, Theudeberto, ihernau, una cum appendiliis et ntljacentiis suis,
Remedio, Garebardo, Fulgario, Bovilone , Wakhe- quorum vocabula sunt Braslis, Fcronio, Unalia et
rio, Rauchingo et Ermenaldo, comite palatii noslro, Aldanias, ad casam S. Pelri et S. Pauli, Stabulaus
vel reliquis qiiampluribus visi fuimus Judicasse, ut, el Malmundarias, condona.'set vel delegasset, etnos
quia ipsa prsefata Christiana ipsum instrumentuim ipsam villam post nos malo ordine relineamus et
visa fuerat recredidisse, et nos ipsa invenimus vera- injuste, undcet ipsum teslamentum se prsc manibus
cia, et ipsa Christiana se exinde dixit exifam ; pro- habere affirmnt; cumque ad relegendum nobis tra-
pterea jubemus, ut quia hrec causa ila acfa vel per- didisset, invenimus euin veracein. Nos autem cum
petrata fuerat, ut ipse Hrodgarius, mansum superius justilia considerantes casuin humanae fragililatis >
nominatura in Marolio, mansumel casam, et vineas, pro snlute nnimse nostrre, vel slabilitale regni no-
el terras, et mancipia, contra Cbristianam in causa stri, ipsam villam Lelhernau, una cuni appendici-
Sancti Dionisiiomni tempore habeat evindicalum a,t- bus vel adjacenliis suis, per nobliuni wndium ipsum
que elidigactum, inspecto suo leslainenlo; et sil in- Anglirio ablati visi fuimus reddidisse, etpernostram
postmodum inter eos et hac re sopita causatio. Da- festucam nos in omnibus exbibuiss'. Proinde nos
lum mense Februario, die xj anuo v Childerici rf gis. laliter una cum lidelibus noslris, id e.4, Fenaldo,
Wilecharius jussus recognovit. llildebaldo, Hroder co, Christiano cpiscopis, et ab-
bme Ermenero et Ilugberto coinile palatio nostro,
VJ! reliquis quamplurimis, visi fui i:us jii.licasse, ut

notalur.] Hoc solo testimonio notus est Amalbertus 686, t, IV.Script. rer. Gall. et Franc.
Santti Dionysii abbas, fatentibus NovseGalliaeCliri- " Vulgavit Martenius, AmpliSs.Coll. t.H, col. 19,
stianre auctoribus, t. VII, col. 343. Hi autetn , cutn ex archivo Stabulensi; exMarlenio recuderunt Ber-
Mabillonio, hoc placiliim anno Chrisli 748 habitum tholelus, llist. Luxemb. t. II, pag. 39, et Collecto-
pronunliaiit, et sic Coiniius, Annal. t. V, pag. 205, ac res scriptoruin rerura Francicarum, t. IV, pag. 712.
Felibianus, Ilist. abb. S. Dion. pag. 41 ; sed dies Anni nota indicat annum Christi 747, verum hinc
undecima Februarii, anno quinto regui Childerici chartcc sinceritatem in dubium vocal Cointius, An-
III, ut legitur in nolis chronologicis, anno ChrUti nal. t. V, png. 109. Ibi enim Anglinus dicilur abbns
747 videtur poiius tribuenda, ciiin alibi notaverimus Slabulensis et Malmundariensis; al, Jioc temporc,
annum secundum hujus regni concurrisse, die ler- Agilulfus, ait Coinl. ibid. pag. 106, utrique mona-
tia mensis Martii, cum anno Chrisli 744. De sterio praeerat, et inde ad Coloniensem episcopaiiiin
Verno palatio seu Vernolio veleri, fuse agitur in D hoc ipso anuo vocatus fuit. Cointio videntur suQra-
opusculo D Germain de villis regiis. De Re dipl. lib. gariauctoresNovacGalliacChristianre, t.HI, col. 941.
IV, pag. 535 et seij. iioc placitum memorat Duble- Ex his angutiis se expedire arduum est, nisi noraen
lus, Anliq. abb. S. Dion., pag. 691; sed errat iu ex- Auglini, aliunde non cognilum, corruplum fuisse,
scribendis nolis chronologicis et in no nine palatii, et Agilulfi nomen in Anglinum deflexum dicatur,
quod Vernonem inter.pntatur. [Vir clarus Lebeuf, ut alias, conjiciebaraus. Restat ut probabile fiai,
in disserlatione vulgata inler Opusc. varia, ann. 1768 errore perseveranter repetilo, in tribus instr.i-
edita, t. I, pag. 88 seqq., demonstrat, firuiis.ad pro- raentis hoc Anglini noinen Agilulphi nomini subro-
bandum argumentis, villam regiam quau in boc pla- gatura faisse. Ilaecautem tria inslrutnenta desumpta
cilo Vernuinnuncupatur, nonfuisseVernoIiumadha- censeri possunt ex aliquo cbarlulario, et in aulo-
ram, ut existimaverat doinnus Germain,sed e contra graphis nomen Agilulphi ita scriptum iiiisse ut spe-
Ver sea Vern , Pari$ras inter et Compendium. Ope ciem norainis Anglini prseferre viderelur scriptori
ejusdem disserlationis emendanda videtur annolalio charlularii, cui, cum semel in leclione dubia erra-
quacdamqua clarus vir de Brequigny assentit domno visset, scepius in eadem errasse pronum fuit. Cerle
Germain, qui Cadolaicum et Latiniacum, loca in vel autogr.ipha lectu difficilliraa, vel euin qui bscc
alio placito nominata, prope Vernolium ad Isaram tria iiistrumenla descripsit in legendis veteribus char-
sila fuisse contendit. Hcecloca eadem esse qusc nune tis minime versalura tuisse patet, cum innuraeris
dicunlur Chailly el Lagny-ie-Sec, probat abbas Le- scripturse raendis focdescateant apographa de quibus
beuf, cui assentit D. Bouquet, in annot. pag. 685 et agimtis.
 1511 S.-ECUL.VII i.T VIII ECCLESIASTICA MONUMENTA. 13,2'
dum hanc causam sic actam vel perpelratam cognovii-• A ; derelinquant, faciendi quod voluerint ltbero [al., li-
muSj et ipsum testamenlum sic veracem invenimus,i, beram] babeant in omnibus potesiaiem. Si quis ego
ideo jubemus ut ipse domnus Anglinus nbba vel ejus is [al., ergo], aut heredes mei vel quislibet aposita
successores vel rectores monasteriorum illorum n persona, que conlra hanc donalionem a nie facta
ipsam villam Letlternau, una cum appendiliis suis,i, \al., factam] venire lemplaverit aut inrumperevo-
cum omni integriute, jure perpetuo, ad ipsa mona- i- Iuerit, tunc inferam [al., inferanlj vobis vestrisque
slerin hnbeant. Si vero aliquis de hscredibus veipro-i- successoribus, duplo repetifionem, faciam
[«/., so-
haeredibus riostris exstilerit, qtii contrn hnnc dona-i- ciantej fisco, auri uncias ij, et nicbilominus presens
tionem nostram facere volueril,successorum nostro- donatio omni tempore firma permaneat stibulatione
rum regibus eum judicandum relinquimus. subnixa.
Datum quod fecit mensis Augustas dies xv, inn Actum in ipso monasterio Confluentis, publici
anno quinto regnante Hilderico rege. datum xv kal. Januarias, anno vj regni domini no-
Signuin Karlomanni major-domus. stri Childerici regis (deest in altero exemplari nola
Ego Childradus subscripsi. numerica).
LXXVII. Signum f Bodalo, qui banc donationem fiefi roga-
Charla qua Bodalus monasterio Sancti Gregorii donatt B vit. Signum f Hncberto [«/., Excamberto]. Signum
quidquid liabet in villa Uodulseshaim " (nnn. 747). f Excoraberto. Signum f Starcullo [al., Strarcnlfo]:
Oportunus unicuique, dum in hac vita in boc cor- Sign. f Ghisalmondo.- Sign. f Libulfo. Sign. Haim-
berlo. Sig. Warinulfo. Sign. f Herehamberto. Sign.
pore [moriale vivit, de fulura vila, ubi immortatiterr
perpetueque] vivere sperat, dum licet, cogitare} f Sighertamno [al., Stgertmanno]. Sign. f Bebo [al.,
studeat. Ideoque ego itaque Bodalus, filius Hugone Belo]. Ego Rodaccius rogatus scripsi et subscripsi.
quondam, pro eterna beatiludine vel indulgentia pec- LXXVIIl.
catorum meorum, dono pro-aninie mei remedium, Charta qua Boronus Honaugiensi monastcrio dona
ctpro anima filio meo Gherhano [al., Egerhando], confert b (ann. 748).
ad monasterio Sancli Gregorii et ceterorumque» Sacrosanclo monasterio Sancti Michaelis archan-
sanctorum, qtti est constructus in Vage-o inter duass geli, vel ceterorum SS. Petri et Pauli, quod tst con-
Pachinas fluvium, ubi in Dei nomen Agoaldus abbas; structum infra insulam Honaugiensem, ubi in Dei
cum monachis ibidem consistentibus regulariterr nomine Dubanos episcopus preesse videtur. Boronus
decere videntur, donatumque in perpetuum ut per- illuster vir, cogilans casum fragilitatis mee, ac pro
maneatesse volo': hoc est, in villa vel in lirie Hodul-. C ^1 eterna retribucione, dono ad suprascriptum mbnasle-
sesbaim, quicquid ibidem visus sura habere, hoc, rium, donatumque in perpeluum ut maneat volo, hoc
est: casis, casalis, granicis, domibus, edificiis, vineis, est infra marchara que dicitur Gambbapine, hobam
mancipiis, terris, campis, pralis, silvis, aquis aqua- unam quam Wolvinus tenuil, cum casalibus, campis,
rumque decursibus, et quod Balduinus et conjuxc pralis , sylvis accessisque omnibus , curo edifciis,
sua nobis proservit, lolum et adintegrum, a die pre- pascuis. Idem dono ad ipsum locum sanctuin supe-
sente, ad ipso loco sanclo trado atque transfundo, rius nominalum, portionem meam, quod est Niuz-
ut ab hac die ipsam rem superius denominatam ipsi; wern, id est, tam lerris, silvis, pratis, pascuis. Idem,
casa Dei vel congregatio ejus babeant, leneanl atque. dono porcionem menm ex ipsa iusula memorata Ho-
possideant, ct eorum successoribus Christo propilio> henaugiensi c, ad ipsum locum sanctum; quod totum
• Exslat apud Lunig, Spicil. eccl. contin. t. I,, scriptoris lectiones sequimur. Ejusdem Borbni char-
pag. 1096, et Marleniuni, Thes. anecd. t. I, col. 8,, tamaliamsupraedidimus(Co/.1280), in graliamejus-
deprompta cx charlario monasterii S, Gregorii ini dem monasterii emissam. Dubanus, qui bic dicilur
Alsatia, sed mutila phrasi iniliali, uhi deliciiint verbat Ilonaugiensi monasterio prseesse, quibusdam, scilicet
quse inter uiicosiiiclusimus. Ea restiluit Sclwpflinus, aucloribus Nov GallXhrist. tom. V, col. 833, Mabill.
Alsat. diplom. 1.1, pag. 16, qui chartani bane rccu-• n Annal. tom. II, pag. 59, etc, videtur alius a Tubano,
dit ex eodemcharlatio accuratius descrip<am. llujiiss ejudeni inonasterii abbaie, de quo supra diximus.
leclionem sequimtir, inter uncos adhibitis leclioni- Unum vero eumdemque et Tubanum et Dubanum
bus ali s qttas ipse exscripsit. Bodali chartam collo- arbilralur Hislorice Alsatiaescriplor, ubi supra, cui
cat Martenius sttb anno Clirisli 746, inf. liciler: citraI libenter suffragamur. Ad id nos movel nominis simi-.
enim, anno secundo regni Childerici III, menseMnr-- Iiiudo; nec obstant temporum inlervalla. Dubanus
lio, ctirreretannusChrisii744, ul iliximus (Cot.1148),, quidem.vocalur episcopus, Tub nuiit vero aiunt hoc
jam cxplelus erat annus Chr. 746, anno vj ejusdemI lilufo caruisse ; verum aliquando abbales episcopi
rognijinense D.ccrabri.Rectiiisergo Schoeplliiius bocc dicebantur, non quod aliquam sedem episcopalenv
inslrumenium tribuit anno Christi 747. Bodaltis hicc occuparenl, sed quia in monasterio suo fungebantur
idein videtur qui vocalur Bodolus in charla aliai episcopali officio : et id hac xtate non erat insoli-
infra edenda (Co/. 1..18). tum. Annus Christ. 748 currebat annoO
b Vulgavit Mnbillonius, Ann. t. II, append. p. 696,, regni Cliibleriei III, juxta nostrnininense Aprili annos
hujus regni
cx codice saeculi xi. Reciiderunt Eccardus, Origin. coinpulaiidi ratioiierii, de qua pluries.
Habsburg. prob. pag. 101, et Scliscpflinus, Alsat. c Dictum est supra qtio titulo Baronus portionein
dipf. t. I, pag. 20, ex ms. sacculi xv, ecclesise colle- baberet iu insula ilohcnaugicnsi. Jam, cllarta anni
giatae S. Petri senioris, et demum abbas Grandidier,, 726, supra (Cd/.1280) partes quasdam hujus portio-
Ilist. eccl. Argent. t. I, prob. pag. 70, accuratiuss nis, nec tamen integram, donaverat monasteno
cx eodem ms. et ex charlulario sceettli xvi, rccon- S. Michaciis. Nunc donal reliqua, charta de qua hic
dilo in archivo Tabernensi. llujus diligcnlissimi ex- ugitur.
 DcJNATlONF.3AC TESTAMENTA EPIS:., ABB, ETC. loli
1513
et integrum a die presenti ad ipsum sacrosanctum A / ct hec donacio omni tcmpore stabiliia et firma per-
subnixa.
inonasterium trado atque transfundo, ut ab hac die, nianeal, slipulacione insula
de ipsa re, et agenles sopra scripli monasterii et Actum publice, in Hohenaugia. Datttm sttb
eorum, faciendi quid exinde voluerint libe- die quarto kalendas Junias, nnno sexto domini nostri
posteri Ililderici regis. Signttm Ilugonis, qui htijus donn-
ram ac Uriiiissimamin Dei nomine habeant potesta-
fieri rogavit. Signum Gaozbeiti.
teni. Si qtiis ego aut heredes mei, vel quis calumnia- cionis lestamenlum
lor exsliterit, inlerat ad partes suprascripti mona- Signum Agynonis. Signum Theodoaldi. Signuni
Ainaloini. Signum Othy. Ego
sterii suisque cuslodibus, una cum socio lisco, auri Theoihelmi. Sknum
testamentum scripsi.
uncias tres, et nichilominus presens donacio hec Amalgerus hujus donacionis
firma perraaneat, slipulacione subnixa. LXXX.
Aclum Mandouro castro, publice. Signum Boroni,
Charta qua Heddo, episcojms Stradburgensis, mona-
qui hanc donacionem lieri el firmari rogavit. Signum sterio Arnulfi-Anga!a Rolhardo et aliis co'tatadona
Caiitsoaldi.SignumMilonis teslis. Signum Wolferahi. confirmat, ac privilegiaconcedil b (ann. 748).
Signum Audeberti tesiis. Ego in Dci nomine Wa-
et Data Dominis sanctis adque honore dignissim (sic in
chyndus diaconus, rogatus scripsi subscripsi.
die Marlis medimn men- B (abula sefi incisa. Legit Schcepflin. dignissima; nie-
donaciq hec, proximo post in Christo
sera Aprilis, anno sexlo regni domini nostri Ililderici lius dignissimis), apostolicis meisque
patrebus Heddo, gralia Dei, ecclesieque malris in
regis.
LXXIX. Stradburgo civitate vocatus episcopus. Noverit san-
cta industria veslra qualiter pasiores Ecclesiccsoler-
Charta qua Hugo monasterio Honaugiensi dona con- lissime cura summoquo studio deb nt procurare, ut
ferl « (ann. 748). Ecclesia Dei lucris animarum prolicerei, et per nos
Sacrosancte ecclesice Sancti Michahelis, qure est monitis salularibus in quantum valetnus, vigorem
construcla in insula que dicitur Hohenaugia, ubi oblineat, ut his qui selerno pastoris spontanisc reli-
Dubanus episcopus nunc lemporis preesse videtur. ctis omnibus, sequi cupiunl, ati;ue sic abnegantes
Ego in Dei nomine Htigo, cogitans ad ipsura locum semetipsos, per angusto calle artaque^viagradienlcs,
sanctum de rebus meis aliquid dare debere propitio vocem seternsc Regis ac Redemptoris nostri audien-
Dco, quod et ita feci, hoc est, infra ipsam insulam tes : Exi de terra tua de cognalione tua, et va-de in
que dicilur Hpbenaugia, quantumcumque genitor ierra quam monstruvero libi, vel illud : Qui reli-
roeus Bleonus il.idem, id est infra ipsam insulam, Q queril patrem aut matrem aut filios nut agros ct
michi moriens dereliquit, id est, tam terris, pratis, csetera.propter nomen nieuni, ccnltiplum recipiei,
pa cuis, silvis, aquis aquarurhve decursibus, areali- et vitam elernam possedebit; et : Si quis vult post
bus, arboribus; in eam vero condicionem, ut a die roe venire, abneget semetipsum, lollat crucem suam
presenli, i|-sas res ad ipsum locum sanctum omni et sequatur me. Oportet ut nos audiamus, qui dixit:
tempore stabilila et (irma permaneat. Idem dono Hospes fui et suscepistis rae; et: Qui vos recepit,
ad ipsum locum sanclum, portionem meam totam merecepil; et: Quamdiu fecistis uni ex minimis
que est in marca Odradesheira, cum terris, pralis, raeis, mihi fecistis; ut quod a principe apostuloruni
pascuis. Si quis, ego aut heredes mei aut ulla oppo- in inilio Ecclesiceinstilutum esl, quia omnis multi-
sita persona, contra hujus donacionis teslamenlum ludo credenlium eral in unum, et nullus suum pro-
venire aut agere temptwerit, aut aliquam calum- prium dicebat aliquid esse, sed ernt illis omnin cqm-
iiiain generare presumpserit, quod riec Ueri credq, munia, et cor unum et anima una. Unde institutio
lunc spondeo, aut heredes mei, ut vobis aut succes- sancla ex hoc a sanctis Patribus inpostmodum ab
soribus vcstris simus reddifuri duplum tantum , Oriente usque in Occidente et in parlibus Galliarirai,
quantum in bac cartula scriptum est, infra ipsam monasteria raulta sub regula sancta Itoruni exemplo
insulam, el sacratissimo fisco auri solidi quinque; D relcgio clara promulgavit, precipue monasteria Liri-
« Mabillonius, Annal. t, II, append. pag. 696, hanc exaratum asservatur in
episcopi Argentoralensis tn-
deprompsit ex ms. sseculi xi; ex Mabillonio recudit bulario, et autogrciphi specimen seri incidi curavit.
Eccardus.Origin. Habsburg. pag. 101; Schoepflinus, Ex autographo quoque descripta exstat ab abb te
Alsalia dipl. t. I, pag. 21, ex manuscripio saeculixv; Grnndidier, llistor. eccl. Argent. 1.1, prob. pag. 72.
accuratius vero abbas Grandidier, Hist. eccl. Ar^ent. Uierque insiriimeniutn hoc integrum exbibet, ex
t. I, prob. pag. 71, exeodem ms. et ex chartulario membrnna lacera,sed feliciler reslitutu u ope cbartae
sreculi xvi, qubd in archivo Tabernensi asservatur. Widegern 1, quam edidimus supra (Cot. 1281), et
Omissa est apud Mabillonium,Eccardum et Schceplli- qu.e iisdem formulis concepta est. Nomen Iledilonis
num clausula qua portionem suam in marca Odra- multifarie corruptum fuit, ul docuit Scliccpflinus,ubi
desheim Hugo donat Honaugiensi monasterio : an supra.qui hunc arbitratur fratrem fuifseOdilise,cujus
neotericorum curis temere intrusa ? De Dubano epi- teslamentum supra videsis; Rothaidumverocomitem
scopo diximus in notis noslris ad chartam quce pro- credit inferioris Alsatice comilatum obliriuisse. Ar-
xinia praecedit. nuUi-Augae nioiiasteriuni in Alsatia inferiore pri-
b ValJehiulcam vulgaverantauctoresNovaeGallice mitiis conditum, ul ex Heddonis charia constat,
t.
Chrisliance, V, instr. col. 458. Hancabsque lacunis , a Ludovico Pio, anno 826, in Ortenaviam trans-
ediditSclttjepfiinus, Alsat. diplom. t. I, pag. 17, ex latuiii est, ad flumen Sclnvarzach , unde novuui
aulqgrapho quod scriptura cursiva nierovingica nomeii sumpsit. .•.-,.
1515 S.-ECUL. VII ET VIII ECCLESIASTICAMONUMENTA. ISIG
nensis, Agauncnsis,Luxoviensis,et in universo roundo A i habent aut a quacumque de sanclis episcopis sibi
sttb regula sanctorum Pairtim, maxime beati Bene- elegerint, qui hoc facere debeat, licentia sit eis ex-
dicti et sancii Colnmbani abbatibus vila commune pelire. Et ille hoc tradere, benedicere vel consecrare,
oplime dispnsita et per aucloriiaie clementia regum, et nullus in ipso monastirio, inlicito ordine conira
et pcr privilegia sanctis atque cattbolicis pontificibus voluntale aut votum ipsorum, monastyrio eorum
lirmiter roborala, et sanctsc canones hoc non dero- adire non presumant, nec secrelius ingredire septa.
gant, sed potius luculenter cxobtant. Unde nos cum- El si aliquando pro qualicunque causa expetit ut
perti quod vir inluster Rotbardus, quomis, in insuia ipsiusreclorvelipsis peregrinis monachis congrua
qui vocalur Arnulfo-Auga,juxla fluvium Reni, infra fuerit volunlas, et episcopus invilatus ad ipso mo-
nostra parrochia, in honore sanclorum apostulorum nasterio venerit, cselebrato officio, in honorem ejus
et Sanctse MariaeDei genitricis ceterorumque san- episcopi donat ei abbas camputtam et subtelaria a.
ctorum, cum Dei adjuiorio et nostro consilio, mo- Cum vero abba loci ipsius acceperit transitum,quem-
nastyrio in suo proprio a novoscdificareconatus est; cunque peregrini monachi ibidem habilanles de se-
at quod evocanles Saroardo abbate ctitn suis pere- melipsis secunduin Deum et regulam eorum invene-
grinis monachis, ibidem cynobio vel sancto ordine rint, ipsum sibi constituant abbatem ; quod si ibi de
"
subregulabealiBenedicli.Deigraliaet nostro adjuto- i se ipsis lalem non invenerinl, de alio monasterio de
rioperficere deberent. Unde nos congratulantes hujus illascongregationeperegrinorum quemsubunomodo
Viri sancle devotione et glorioso propbsilo , viscirale petitiones vel una sancta inslitutione beati Benedicti
cafitate pletatequecommoti.devolione prumptissima, quoadunavit, ipse sibi consentientes abbatem rego-
nna cum consensu fratrum nostrorum abbatum, iarem expediant et constituant; et si ibi sanctus ordo
presbyterorum, archidiaconi, omnique elero ecclesise lepuerit, quod absit, vel aliqua discordia inter ipsis
ubi ego deservo, sed el duces ac judicium limen- monachis surrexerit, et ipsi hoc non prsevalent aut
tiumqtte Deum populo hujus provincice calholico, ut non voluerint emendare, lunc qui ex ipsis rector
ad ipso monaslirio seu cynubio congregationeque ordene secundum regulam voluerit vivere, ubicum-
peregrinofiim monacboruni, per nosira et per vestra que in alia monastiria ubi peregrini monachi supra-
auctoritate privilegio conscriberem vel confirmare dicti consisrere videniur, et reclius regulariter inve-
debemus, quod ita ct fecimus, ut ipso monasterio nerint, potestatem habeant expetire, et illi per eo-
omnia quicquid ad ejus pertinet dilione, redificiis, rurri salubri consilio, Deo largiente, ipso sancto
basilicis, cum minisieria vel ornamenla de quarura ordine vel ipsis monachis per regula restringere,
oinniura rerum sacrisque codicibus, slrumenta car- emendare, corregere alque pacificare faciant; et
larum, aurum, argenfum, seramenlum, vel quibusli- nulla occasio sit ut alius abba per qualicumque in-
bet rebus ipsius monaslerii seu cellolasvel ejus apen- genio contra eorum sancto ordine ibidem ponatur,
diciis, eliaiii villas cum agris, domibus, mancipiis aut de rebus suprascripto monaslerio aliquid minua-
utrinsque sexu, acoIabus,et quod jam dictus inluster tur. Quapropter sancto et apostolico conpatres et
Rothardus vel alii, pro salute animre per qualibet confratres mei, ideo vestra catholica auctoritate
modo donaverunt vel delegaverunt, seu ct inantea nostraque gemina sociamus, ut hic privilegius omni
tam ipse quam et munificcnlia regum, principum, tempore firmissimahabeat firmitatem, ut nullus nul-
ponlefecum, clericorum, vel a quocumque hominum lumque tempore contra agere non presumat, sed
Christo inspirante largitum fuerit, ctim omnia et ex pre ens futuris temporibus inviolatus permaneat;
omnibusper hunc privile^ium confirmamus; nt a et nunc omnibus episcopis et Deum timentibiu
die presentc, ipse monastyrios prefalique peregrini hominibus preco, supplico.et per caritate conjurare
ntonaclii eorumque successores, sub regula sancti pfesumo, ut quibus hicprivilegius ostendiiur,manus
Benedicli cynubialiter congregati, secundum sanctum vestras subscribere et confirmare dignetis, ut vestra
propositum, eorum jure, absque tillius repetitione, autoritate fultus, inconvulsus permaneat, qualiter
tradimus adque trebuimus poiestate; neque nos D 1 eisdem peregrinis monachis in ipso monasterio con-
ipsi.neque successores hujus civitatis pontefices, sistentes clarius dilectet pro statum Ecclesise et in-
neque archidiaconi, neque exaclores, neque aliquis tegritale sacerdotum, pro incolumitate regura et
de parte ecclesiaevel quislibet nullus aliquid dorai- pace christianorum, prq poenitentum remissione pec-
nare vel jubere aul requerere censum vel dona, aut catoruni vel requiein fidelium defunciorum, divince
qualibet munera nullunquam tempore expelire non misericordise tranquillius exorare. Preco igitur et
prsesumant. Cum vero necesse fuerit crisma petire, contestor coram Deo et beaitis angdis ejus, cunclis-
allaria confirmare, sacros ordines benedici, aul ali- que sanctis oranibus, successoribus vel omnes chri-
quas benedictiones expetire, aut oratoria in eorum stianis, ul hunc privilegium quem consenso clerico-
loca scdificare, rector ipsius monastirii vel peregrini rum laicorum timentium Deum plebs et ecclesise
monachi ibidem consistentes, aut si de se episcopum noslrse decrevimus vel coudedemus, in nullo erum-
" Legebat Schrjepuinus,Alsat. diplom. ubi supra, tium : hanc lectionem sequimur ex conjectura; ne-
seu telariis. Recte emendat abbas Grnndidier sublela- que enim ad hanc luendam aliquid opis fert charta
ria, Hisior. Eccles. Argent. t. 1, prob. png. 74, not., Widegerni.incseleris quidem sirailis, sed quse caret
scilicet, calceamentum episcoporum sacra perageu- hac clausula.
i3l- DONATIONESAC TESTAMENTA EPISC, ABB., ETC. 1318
pere presumant, sed per ineffabilem Trinitatem cun- A / peccatur, vocatus episcopus, subccripsi. In Dei no-
clis conjuramus ut in quo prevaluerint, in omnibus inine LuIIo peccalor episcopus subscripsi. In Dei
conservare istudeant; et si aliter obstinato animo, nomine Magingaoz indignus episcopus subscribens
veldiabuloinstignnte, invidia vel cupidate deceplus, firmavi. In Dei nomine Gutfridus peccatur episcopus
vel qualibet modo, quod Deus avertat, si nos ipsi subscripsi. In Dei nomine ego Remedius pcceator,
aut suceessores noslri, vel quislibet de qualicumque donum Dei episcopus, subscripsi. In Deinomeo Gay-
parte conlra hunc privilegium temptare conaverit, roinus abba subscripsi. In Dei nomen Yppoliius pec-
vel jam dictis peregrinis monachis, vel successores cator abba subscripsi. In Dei nomen ego Nitho rogi-
eorum inquielare, vel eis aliquid minuare presump- lus a suprascripto pontefice scripsi et subscripsi.
serit, si se emendare noluerit, et a mala vblunlate Ego Hysamnus peccalor episcopus subscripsi. Iu Dei
celerius noluerit corregere, cum Dei genetricis sem- nomen Jacob vocatus abba subscripsi.
per virginis Marisevel beatorum aposlulorum cun- LXXXI.
ctorumque sanclorum, anteconspeetum regis seten i Charta qna Bodolus llohenaugiensi monasterio dona
Christum Domini nostri, in cujusamore hunc.privi- confert in insula Holienaugiu b (ann. 748).
legium ad jam dictis peregrinis vel et cynubis con- Sacrosancte ecclesie S. Mic:>aelis,que est ron-
dedimus, se conlidaut pro nequissimis peccatis eo- B 1 strucla in insula que vocalur Hohenaugia, ubi, in
rum vel iniquissima malicia, sclernis incendiis con- Dei nomine, Dubanus abbas preesse videtur. Ego
cremaluros, hac ilia sentenlia se experiendos, qua itaque Bodolus dono, pro anime mee remedio, ad
falsissacerdolibus Dominusminatur: Vsc vobis, hy- ipsum locura sanctumi donatumque in perpeluum ut
pocritse, qui clauditis regnum Dei, quia nec vos permaneat volo : hoc est, super fiuvium Rmutn in
introitis, nec alios introire permittilis; et: Qui scan- insula supradicta llohenaugia, quanlumcunque geni-
dalizaverit unum de pusillis istis, roelius erat illi ut tor meus, iioinine Hugo quondam, mihi ibidem mo-
alligaturmola asenaria ad collum illiuset projicerclur riens dereliqtiit, cum lerra et siiva et marisio, cid
in profunduhi maris; et qui Deum tiraore neclexit, inlegram ineain parlem, a dic presenti, ad ipsum
jtidicantesliominibus inferat parlibus ipsismonasterii locuin sanclum trado alque Iransfundo, ul ab hoc
vel peregrinis nlonachis ibidem babitanies, cum so- die ipsam rem ipsa ecclesia vel agentes ejus hubeant,
ciante fisco, aurilibras trigenta, argeiilo ponda quin- teneant atque possideant, et eorum successoribus,
quagenta multa susleneat atque dissolvat, et hoc Chrislo propiliante, derelinquant. Si quis, ego, aut
quod repetit non vindecet, el nibilomihus presens heredes mei, vel quelibet opposita persoua contra
privilegius omni tempore firmus permaneal. Ei. ut r banc donacionem a me factam vcnire templaverit,
firmiorem obtineal vigorem, manus nostras subter- aut irrumpere volueril, tunc inferamus vobis vestris-
scripsimus, et qui subscriberent vel signaverint rq- que successoribus, duplum tanttim quantum liec
gavimus, slibulatione subnexa. donacio in se conlinet insertum, sociante iisco, auri
Actum Slratburgo civitate puplicse, sub die quinlo uncias lre=, et nichilomiuus presens donacio omni
ante kalend. Octubris, anno septimo regni domini lempore lirma permaneat, slipu'acione subnixa.
nostri Helderici regis. Actum Suraburgo monasterio, publice.
» Ego in Dei nomen Heddo peccalor, per miseri- Dattim mense Ocioliris, die xij, anno vij regni
cordiam Dei vocatus episcopus, hunc privilegiuiii a doniiui itoslri Hilderici rcgis. Signum Bodoli, qui
me factum religi et subscripsi.f In Dei nomen Bal- bancdonacionem fieri rogavit. S. Hugonis. S. Gauz-
doberlus episcopus subscripsi. Ego in Dei noinine berii. S. Theodoradi. S. Graodobardi. S. Theodicho-
Dubanus episcopus rogitus subscripsi. Chrodegangus nis. S. Wolfeberti. S. Burgoaldi. WanuJf.is rogalus
peccator episcopus subscripsi. In Dei noineii HiddQ scripsi.
a Subscriptiones reri incisas ex
autographo habe- pendimus. Ll autem hac setalc in usu fuise alias na-
mus apud Sclicepflinunt,tabula ad pag. 17 ; ipsasex- lavimus, ut episcopi instruuientis jampridem con-
scripsit alio ordine abbas Grandidier : nec id mirum D fectis noraen suum, seu honoris seu conlirnialionis
est, cum in autographo cxstent promiscucc, ita ut iii causa, apponerent.
ipsis exscribendis ordo aliquis certa lege statui non b EJiJerunt, ex veteri codice Mahillonius, Annal.
possit. Orones videntur propriis subscribentium ma- lom. II, append. pag. 697; ex Mabillonio Eccardus,
nibus exaratae, ut ex diverso uniuscujusque charac- Orig. Habsburg. pag. 102, Schoepflinus. Alsat, dipl.
tere fas est conjicere : alise autem scrjptura minu- t. I, pag. 21, ex codice xiv scecuiiiu ecclesia colle-
scula, alise capilali, plerseque cursiva. Abbatum et giala S. Potri senioris asservato; ac demum abbas
episcoporum n.omina miscentur, nec ullus eeclesiae Granlidier, Histor. eccl. Argent t. I, prob. pug. 77,
suse nomen apponit; sed ecclesiarum nomina fero ex eodem codice et ex charlulario saccufixvi in ar-
omnia ex aliis monumentis eruit Schocpflinus,Alsat. cbivo Tabernensi reposito : ad hujus fidem recudi-
dipl. 1.1, pag. 19, not., quem vide. Monel Lullonem mus. Bodolus, lilius Hugonis, de quo hic agilur, Ma-
episcopi nomine subscr psisse, qui Moguntinusqui- bilionio, Annal. t. II, pag, 146, iilem videtur qui
dem fuit episcopus, sed nondum episcopales infulas Bodalus appellatur in charla quam supra exhibui-
aJeptus fuerat cum fuil confecta charta quam ex- niU) (lol. 1311).
 INDEX RERUM
QUJECONTiNnNTUR
IN FEUIVANDI
BREVIATIONE
CANONUM , KT CRISCONII
BREVIARIO
CANONICO.
^^^w
FEHB. CKISC. F. C.
A Allareqni domistiseconfecitdeponitor. 101 —
Adaltare diaconi. 120 —
Abjeotnm clericUm alia non admiilat Eccfesia 138 — Adaltarene inlroeat presbylerpriusquam
AborMiin quse necanl mulieres, velaborliun. 152 103 episcopus egredialur. — 101
Abreiuinlianlesqui ad saeculumreveriuntiir. — 78 Adaltaro muUeresneingrediantur. 222 —
Absit ab Ecclesia episco|ius non pfus Iritius Adaliare preces. — 276
fipbdomadibu-.. — 161) Ad altarequa?speciesofferuntiir. — 6
Accubilusin Ecclesi»prohihili. 216 — Ambiiionequi sedeuimutantepiscopl. — ItS
Accusarenon potesicalumnialor. -» 203 Aiubu.<Jiiidebeanlinamborie psallere. — 16t>
Accusulioepiscopi. -— 14"> AncillaexpufsaIixor si admtUitur,conjugium
Aicusatioepiscopi,presbyteriet di.icnni. — 241 nonduplicatur. — 231
Accusa:ioqurd observandumrequirit in epi- Augelus. Ad angelos nemo congregalionem
scopo. 58 — liabeat. 181 —
Accusalorepiscopiaut clerici. . — 203 Angelosqni colunt. — 9.0
Accusaioreslosine crimine. — 223 Appellarelicetad sedemapostolicam. 60 —
Accusatorexcommonicalus ne eslo 133 — Appellanlur Africanaconcilia. — 283
Acciisatorne sit qui est interreos. 191 — Appellatioad Komanumpontiflcem. 59 119
Accusatornesit servus, libertus,liistrio,liaere-
—
a
Appelialio primale tlifferturadconcilinm. 6t —
licas, paganus,Judaeus. 196 Aposlolrcasedesdeappellationibus judicalo. 59 119
Accnsatorulluloloco perstet. 198 — Aposlolicaesedis oraiiones Dei gralia re.so-
non
Accusaiusaccusajre potest. 191 — uaut. — 293
Acoivatusclericusintra annumcausamdicat. 15S — Apolliecariine ordioantor. (33 —
Aecusalusepiseopusab episcopisquinquedis Arbilrium liberumcumDei — 2Q(1
cutitor. 31 — gralia. ,^
Accusalusepiscopusin Ecclesiaad judiciapu- — Archiepiscopus episcopodonatane usurpato. 5S —
blicane transferto. 67 Arianinon rebapiizanJi. — 33
Accusatuset accusator. — 2B Ariolosquidornistiseadinutit, aut fpseariola-
Accusaiuspresbytera sex velseptemepiscopis — lur, agat poenitenliaiii.Vide Magi. 151 —
auditor. -6 Aucloriias. Episcopusqui secunda vel tertia
Accusatiepiscopisedem nemousurpet. — f 30 auduriLatevbcalusjodiciononsistit,suspuu-
Acolytlios rioiifaciantpresbyieri. — 93 diior. 68 —
AcquisitaepiscopusEcclesiae reddilo. 33 — AuguslinicahiniBialores. — 288
Acloresne ordiiiatilor. 1D-I23 — Azyina a Judaeisnullusaccipiat. 186 —
Adamomnesla?sil. -— 289 AzyinaJudieorumsichrisliauicomedunt. — 71
Adjudicdtusepiscopus. 59 . —
— 221 •B
Administratlojudiciurunisrecularium. — 102 Balfareet cantare in nuptiis non decetcbri-
Adulter.
Adullerauxor bigamitmmarilumfacit. 137 — s:ianos. 188 —
Adulleramuxoreinclericusdeserat. 157 — Balueachristianicnmmulieribusne habento. 205 —
AdolterismulieribusquijuDgunlur. — 118 Balneaviri cum niulieriliusne liabenio. — 178
Adullerasuxoresqui habenl. — 102 Baplizare.BaplizenliirPauliniani. 173 —
Adtilteriuiiinon minusviroquamfeminrcnler- — BaplizatusEculesiaB baptismaienedenao bapli- —
diclum. 222 zator. 50
Adulleriumqui commisitagatprpiiitentiam. 151 — Baplizatusin segritndinene fiatpresbyler. 86 —
/Egriludo. 1ii aegriludinebapiizatus ne fial 86 — Baptizaiicunidubitaturin qua lidesuscipiendi —
presbyter. — per manusimposilionem. 63
jEgrmnssi baptizatur. 60 Bap;izati,et eorumredditio. — 185
si
/Egroti baptizantur, recuperata va!elulino Baptizaliparvuli a Donalistis ordinatione non
symboluin diseam. 200 — arcentur. 193 253
— 216
' dicat.baplizeutursi pro eis tesiimonium
/liaroli ~ quis 202 - Baptiz^tiquandosunt energumeni.
Baptizalt u nganutr chiismaie. 201 —
jElasordinandorum. 121 — Bapiizanli syinboliiiii(ideidiscant. 199 —
jEias prcsbyteroruin. , 83 — Baptizandoi um purgalin. — 297
Africanaconcilia. — 285 B-jptismacnio clnismale. 177 —
AgapenulladieDominica. 216 — BapLisma graiuituiiicsto. — 258
Adagrtpemvocalusclericus vel diaconus, Baplismaiirureticorumne npprobator. — 19
partcm ne lollito. 109 — Baptismafn tioniineTrinitatis. — 51
Ex agapepartesrie accipiunto. — 170 Baplisma in Pascha et Penfecoste. — 2li
Agapasqui risuiducuut. ' — 150 Baptismamediasepliniana. — 182
— 217
Agendane presbytersine veniaepiscopicele- Baplisma ne datormorluis.
brato nbique. 99 — Baplismatrina lil.mesione. — 32
. In alea qui permanent communionepri- — Baptisinateteslimoiiiiiin necessarium. 202
— 184
vanlor. 13 Baplismateut mis cs! christriadatur.
Aleatorne sit episcopus. — 13 Baplisniusdaturmiilieribuspr32gnantibus. 201 —
Alienatiorerumecclesiaslicarumproltibita. S)3 — Baplismusin QuadragesimapostUebdomadas
Alienus.AlienumclericumepiscopoCariliagi- duasne dator. 206 —
tiensilicel ordinare. 230 — Bapiismusileraiur in hserelicis. 173 —
Alienosordinarenonliceat. — 289 BaptismusiLoralurin hacreticisCatapltrygis. 178 —
Alienaparochiane pervadaturab episropis. — 10 Baptisintissi dubilatur au dalus si», con-
AlreuauiEcclesiainne pervadautepiscopi. — 115 fertor. 203 G2
AHen»fn civitateclericine morantor. 113 — Baptismussl non sponte ileraluspst. — 64
Alienain dioecesiepiscopusne ordiualorsine — Post baptisinuuimilili:enomenne dalor. 3 —
veniaepiscopidioeceseos. 239 Basittcasub defunclinominecousliuclane de-
Aliena in parociiiaqui immolani. — 141 dicalor. — 2i5
Alienain provineiaepiscopttsne ordinalo. — 57 Basilici»dedicatio papreprreceptioncfiat. — 2i3
Aliaro. Altaris niiiiislrine sreculariasequun- Benedicliosimpluxad allare. — J'<
tor. — 9 Benedidionemnontribuuiit subdiaconi — 1^1
1321 1NDEX RERIUI. 1322
P. C. IV. C.
Benedictionesepiscoporum. 192 — Clericusne eslo cujus fuit uxor adulter». 13t> «-
ne admittanturin clero. — 19 Clericusne eslo qiii tluassororeshabuit. — 21
Bigamus.Bigami Clericusne esto qui sibi corpus mulilavit. —*; 23
Bigamorum in nuptiis orare non debet presby-
ter. VideDigamus. — U7 Clericusne eslo qui se spoute eunucbizavit. —21-25
Bzacium. 220 — Clericusne esto qni vimamduxit. — 20
Bonosiacihserelici. 59 — Clericusne facitophylacteria. — 90
Bonum.BonaEcclesiaeepiscopusdispensato. 36 — Clericusne fiatex curial.bus. — 219
Bona.Vide Res. Clericusne fiatqui bigainusest. — 19
BonusuemonisiDeus solus. — 290 Clerirusne fiat qui puiniientiaiiiegit, nec pos-
nitenliamagat. — 214
C Clericusne usurasexerccLo. 115-123 —
Calicemsubdiaconusne benedicito. 108 — Clericuspauper, si quid acquirat,Eeclesisesit. — 231
Calumnialnrnou polest accusare. 197 205 Ciericcsqui se eunuchizavit,abjicialur. — 21
Canalis.Siin canalisunt episcopieunles ad co- — Clericussine jussuepiscopinoudebelproGcisci. — 180 —
milatumsolliciledisculiant. 157 Clericiaccusator. 203
Canonesne sacerdosIgnoralo. — 229 Clericumalienum episcopusne suscipilo. 27 —
Canonicipsaltaesoli psallunto. 131 — Clericumabieclumalia nonadmiililoEcclesia. 158 —
Canlarein nuptiisnon decet cbristianos. 188 — Clericumordinarealienum Cartliaginensiticet
Canticoramforma. 225 — episcop'. 230 —
Cantorescumorariis ofliciumne agtirtlo. — 173 Clericiad viduas,vel virgines ne acccdunlo,si-
Captivicibosimmolaiitiossi coinedaiil. — 71 ne jussu epi-copivel presbyleri. 132 253
Carnes.Carniumesum qui lugiunt clerici. — 98 Clericiapotbecariine ordinantor. 133 —
Carnesqui mandticanl. 159 — Clericicummulierib.s. 122 —
Clericidamuati ab aliis ne recipiuntor. — 31
Presbyeri acarnibus abslineutes tangant — 112
eas et olera cUmcarnibuscomeduulo. 95 — Clericidamnalisi adeuut imi.eratorem.
Carnibusqui vescunturuonabomiuandi. — 122 Clcricidonilislarumconversiiu suishonoribus
Carlhagiuensisepiscopiprivilegium. 230,251 — suscipiuntor. 189 253
— 98
Carthaginemmitlaiitepiscoporumnomina pri- Clericiestimcarniumdiffugienles.
iuates. 81 — Clericifiantqui nonsponlese eunuchizant. — 23
Castrare.Qui se castrarunteximanturae clero. 115 — Clericiin monast"rio. — 2:>9
Cataphrygaehreretici. — 57 Clericiin prochiis. — 197
Catharei admittidebent. 172 — Clericine coganturdicjre lesliinodium. — 252
Catechumenus,si poslbaptismauxoremamiltil — Clerici ne couferant in eos qui catholicioon
et iierumaliamducil, clericus ne esto. 227 sunt. — 218
Caterhumeni. 138 — Clericine (iliossuos facile emancipent. — 254
Catcclmmenilapsi. — 80 Clericinemoranior ittaliena civitate. I35 —
Catechiimeuipeccatores. — 115 Clericiueordina ,lor ante aniiuinxxv. 121 —
Catecburaeniqui idoiisimmolarnnt. — 89 Clericine ordinantorqui suosoinncsnon fece-
Calecliumenisne sacramenlumdaior. 226 — rint christianos. — 300
Calecliumeuisprsesenlibusepiscopus ne ordi- Clerici ne spcctacnlisiutersint. — 190
iiato. 29 — Clericine relinquanl ecctesiasproprias. — 17
Catechumenapraegnans. — 116 Clericiqui negaverunt. — 77
CaLl'edrane sedeat episcopusintervenlor ejus Cb-riciqui se caslrant de clero eximunlor. 145 —
qui jam intervenit. — 267 Clericiqni uxoresdebeaiithabc.e. — 28
Cathertralisecclesiacujusepiscopiest. 190 — Clericisi appellant. — 283
CathedralesEcclesiresiint episcopilantum. — 119 Cltrici superbi coerceantur. 128 —
Catholiciad haerelicorumspeluncas ne acce- Clericilabernasne ingrediuutor. 131 —
dunto. — 46 Clericiuxoresne diicuuto. 130 —
Catholicisconferantepiscopiet clerici. — 218 Clericisdamnatiscommunicarenonlicet. — 30
Causaepiscopia duodecimepiscnpisauditor. 55 — Uericis el inonachispioliciscinoulicel episcopo
CausamamiltalepisCopus,qui plebemalterius inscio. — 207
episcopieo nesciente lenuerit. 25 — Clericosalteriusqui suscipitepiscopuseommu-
Causamperagunloclerici inlra annum. — 50 nione privaior. - - 18
Caosaspresbyterorump.piscopusdiscuiit. 51 — Clericosinvicemlitigare dedecet. — 198
In quibus causis coniilatumadire debeat Clericosperegrinossine commendaliliismini-
episcopus. — 131 strare 11011decet. — 201
Centonesin canlicisnulli. 223 — Cumdamnalisclericisnon oranlum. — 11
Cborea3ne fiant nuptiis.Vide Ballare. 188 189 Clerus.Cleronolentene quis lial episcopus. — 228
Chorepiscopusquis, et rjus ollieiuni. 79 96 Ccemeterlaad orationem. 179 —
Chrismadalur pos. baptisma. 177 181 Cogitaiiosanctaa Deo est. — 291
Chrismane presbyieii conliciunto. 91 93 Cognitionemaccusali episcopi sibi vendicat
Chrismateuuguniorbaplizali. 2J1 — episcopus. 52 —
Christiaoilalisobtenlu qui jugum servitutis ab- Colleclrein martyrumcommemoraiionibus. — 140
jiciunt. — 123 Comitalus.Adcomilalumire debel episcopus
Cliristiaiius.Christiani cum mulieribusbalnea pupillorum el viduarumcausa. — 156
noniiigrediuntor. 205 — AdconiitaLumiru quibus ra causisdebeat
Cbrisliauiesse debeut qui episcopum,presby- episcopus. — 15f
ros et diaconosoptam. 15 — Dediaconisad comitatumdirigend.s. — 133
Cbrisiiaoiin nuptiisne sallent. 188 — Sollicitedisculiantepiscopi euntes ad comi-
Christianine judaizanto. 181 67 tatumsi in c. nali sunt, —157
ChrislianiqiiiazymaJudaSorumcomedunt — 71 Commemorjtio.iesmarlyrum. — lio
Cibosimmolatitiossi captivicomedunt. — 71 Commemorationesmartyrum ne flanl diebtis
Civitatibusmodicisnouordinandiepiscopi. — 152 jejuniorum. —187
Clericusab haere^iredieusmanetosiue proino- Commendatitiae ut fidelesadmillanlur. —15-33
tione. —. 61 Communicare.Sepislolse
i commuiiicatepiscopus cutn
Clericusad agapenvocatuspartem ne lollito. 109 — donatistis. "—281
ad
Clericus pcregrinainjussuepiscopine profi- In Africaquidamnoncommtmicaiit. — 277
ciscatur. 112 Communicaiil diaconiad allare. . 120 —
Clericusconduclorne sit, ne procurator. 70 191 Communicaredeb^hi l.iiri. — 12
Clericusesse non potesl qui uxorem duxerat Conimonicaredebeul post oblalionem aUaris
priusquam esset catechumenus, d einde illa ministri. — 11
mortuaalteramduxit. — 227 Communicareoportet in Ecclesia. 168 —
Clericusestocui corpus nonsponlc mutilatiim. — 223 CominunicareoresbyterisdamnitisnonIicet. — 50
Clericusin duabuscivitatibusne mluistret. — 199 Diacoui ante presbyteros ne communi-
Clericusicobediensne promovetor. 230 cent. 106 —
Clericusmagusne esto, ne incantator. , 110 90 Ne commiinicenlin alia plclie clericusvel
Clericnsmoneaturservare palerna insLitnta. — 217 laicus. 126 —
i'ATROL. LXXXVIH. " 42
1323 INDEX. RERU.ti. Jo24
V. C. F. C.
Ne communiccntepiscopicum excommu- friminales precei qui dieat esto slnt cri-
nicatis. 53 — mine. — 225
Communiolaica. 117-141! Crimeuqui non probal estinfamis. 197 —
Cominmiio — 252 Crisma.VideChrisma. — —
privalis. — 7y Curamecclesiasticarumrerum episcopusha-
Communionem qui temporc morllspetnnt. — 40
Communionenon privaiurdamnatusepiscopus, beio.
— 27 Curialisne flalclericns. — 319
presbyter, necdiaconus.
Communionenonpriveturquipccnitenliamegil. 169 — t>
Communioneprivelur episcopusqui civitatem —
inulat. 117 Drcmone*angelf. -~ —
Communionepriveiur qui uxorempellit. — loT Dsemoniis irreliti sacramysteriane traclent. — 211
Communioneprivelur episeopusqui clericos — Dupinonia sulllaLiones abigunt. — 297
alierius suscipit. 18 DamnatioAba?urnadamnalioneChrisligrati.i —
Communtoueprivetur laicus qui se eunuchi- — reparaiurgenus humaniiin. 296
z»vit. 26 Damnatus episcopus ah onihilms episcnpispro-
Communionepriveturqui negligilsuamdioece- — vinriaene a'in iippeilit . 63 —
sim episcopus. 283 Damnatusepiscopusponitflceiiiromanhmap- 59 119
Communionepiiventurqui permanentin alea. — i5 Danmaiiderici pellet.
ab aliis ne recipiunlor. — 34
ConciliumNicaounm. 217 — Damnati
Conciliumpleiiarium. 21 — episcopiaul clcrici qoi adeuritimpe- —
Conriliumpoiest di icesim dividere. 13 — Damnatiratorem. 141
Coiicilmmpiovincialebis in anno. 115 — pro crimihe pristiuum oflicinmne —
Conciliumuniversae in causacommnni. usurpaiiio.
114 272 Damnati 30
Conciliooccurranlepiscopi,aul exeusent se in pro criminibuscotnminione ncnpri- —
tracloria. vanturepiscopi.
75 — Damnatis 27
clericisco limiinicarenonlicet. — 30
Concilioqul non occurrerit communionepri- 76 — Cuindafnnalis cloricisnouesl oraudam. — 11
cetur. Decimas. 37 —
Si ad conciliumnoooccnrril episcopus. — 208 ne fiata defunctOexstruclae. — 243
Dedicaliobasilicse
Ad cbnciliuinne admiililor episcopusqui
legaiionemsuscepiluniversalem. 77 — Del'unclu«.
dedieator.
Defunctinominesiruc.tabasificane
— 215
Africanaconcilia. — 283 Defuuciiseucharistiane t27 252
— 59 dator.
Conciliabis in annocelebrenlur. episcopus ad i.nperatorem ne con-
Conciliapriscaul servenlur. 218 — Deposilus
fugito. 66 —
Cotfciliascilo episcopus. 9 — Desertor eccle^iaepresbyter, si motrilus nou
Concubinaaliud, aliud uxor. — 230 99 —
Concubinamhabentilicet uxoremducere. — 230 redeat, depofiitor. — 202
157 111 Djaconissa? mulieres.
Concupiscentiam qui noii adimplevil. Diacouium.A diaconio sunt remotf subdia-
Couductor u e sil episcopusniouachusaul cle- coni. — 171
ricus. 70 194 Diaconus absllnetoali uxore. 18 —•
Coiiductoresautprocttratores clericine «nnlo. 70 — Diaconus ex syinbolis convivium ne cele-
Conductores n e sint ex ollicioecclesiaslicoulll. — 26 ..oralo. 114 —
Conferre.O nferanlnihil episcopi, nec clerici Diaconusin peccatumcorporalesiinciditabiti-
eisqui catholicinon sunt. — 218 neto a ministerio. 117 —
Confessiosi reveletur. 87 287 Diaconusne oralo cum haerelicis. — 13
Conflrmalionis sacramenlum. — 63 Diacouusne sedeto praesentepresbjtero nisi
ne
Confileri.Episcopus illumsuspendito.qui ue jussus. 107 —
peccaloaliqnofuerit confessus. 73 — Diaconusne sit alealor. — 43
Congregalionesad augelos prohibitre. 184 — Diaconuspeccantesne verbrralo. — 29
Coniuiiiuin.Conjiigiidup'icaiio. — 231 Diaconnsusuras ue capito,vel exercelo. 113 44
qui
Conjngia presbyleii habeanl. - 111 Diaconiaccusatio. — 244
Conjux.Conjugpsob repudiam ad alias nuplias — Diaconiordinalin. — %
coovolarenon possuiil. 221 Diaconiad altarecommiinicauto. 120 —
Conjurationes. — 2>1 Diacoiii a miuisteiioreinoii. 118 —
Conscius.Consciicorruplionii virginis. — 106 Diacouianle presbyleiosne coiiimuncarito. 106 —
Conspiraliones. — 201 Diaconia populonon cligunlor. 1H5 —
CotiieniptnsEcelesiae. — 121 Diaconiapostata?ab alLarisrepellunlor. 116 —
Coutemplusepiscopi. — 53 Diaconiiiiensuraincusiodiunio. — 93
Coutendentesepicopi comprovhicialesaiidiant. — 149 Diaconiordinaulorcerlo lempore. 239 —
Conl nlio cum fuerit oboita, episcopuscoiisli- Diacouiprccuraiores actores tuiorcs ne o-di-
tuai primsesedis episcopus. 83 — naiilor. 119-123 —
Coulenliosi accidiliu episcopijudiealione. — 113 Diaconiqui ad comililuindirigendi. — 155
Conteutiosi surgat in episcopii rdiiiaione. — 1 Diacouiq i de nupliis allestalisunl orJina io-
Conlineniesadviduasvel virgines si.ie jussu nis teuipoie. — 92
episcopine arcedumo. 132 255 Diacoui seplem sunlo iu qua |ue magnaciri-
T.oriiinenliam proUteauiurlecores, ant uxores taie. 101 1*0
ducant. 129 — Diaconisqna?mulieresdebent comui'>rnri. — 140
Contradicenteuno ex Irlbtis in nrdinaiione, Diaconnspresliyteri ne faciimui. 95
aliiaddanlur. 5 — Dies ft coDsulin litleris. 10 270
Conluiiiaciaepiscopusab episcoporumconsor- Dinamia saecularibusne denegalor. — 212
tio suspenditor. 68 — Digamusne promovelor. — 215
Convenlusecclesirequispernunl. — 124 Digamorumgradus. VideBigamus. 150 —
Convenuisquiseorsumcongreganl. — 33 Dignitaspontificis. — 41
Conversalioinfanliuin. — 2 DitEcesisnondividitornisi episcopiveoia. 13 —
Conversiex douatislis. — 279 Diircesisqua?niinquamhabuit episcopum. — 259
Conuvari. No convivantorin ecclesiaclerici Dioecesisuuiusepiscopus. 11 —
uisi traoseunles. 71 Diucesim alienam episcopttsusurpare ne au-
Cnnviviiim ex symbolisdiaconi vellaicine cele- sit. 26 —
branto. \\i DiOM>sesconverssB adonalistii. — 275
Convivianemohabeatcumhiereticis. 182 -- Diircesesne usurpenl episcopi. — 200
Conviviapagauorum:.uf renda. 263 — Diaecesion divisiooesinti r episcoposcillioli- —
Cuuvivioruiu partes eorumqurefinritex agape, cos el conversos. 279
accipinondobrnl. Vide Prandia. _ 176 Discordia.VideContentio. — —
Corporalepeccatum. 117 _ Discirs. VideContendens. — —
Corpusqui sibi n.ulilnt clericus ne eslo. 223 D.spen-aloresueclesiarum. — 210
Corrumpere.Corupta puella si desponsala. — 105 Disputationesprofund»de religione. — 298
Corrup.oresviryiuum. _ {QQ Diversoriaex monasteriisae liant. — 20i
1^25 INDE* RERU.M. 1326
F. C. F. C.
Divinationesqol expetunt. — 90 Episcopuspieoem alienamne usurpato. 21 —
Divortiumnuliumiuchristianis. 163 — Episcopuspopulivotone fiat. — 228
Dominicadie oulla lit agape. 216 — Episcopuspriusquamegrediatur ne presbyter —
Dominicadiene genu flectito. — »58 ad altare inlroeat. 191
Domiuicadie ne jejuualo. 165 137 Episcopuspro crimine damuatus ne privator
Dominicadie spectaculane edunlor. — 264 communione. — 27
DomusDei noucoulemnenda. 160 — Episcopusqu« acquirit ut episcopus Ecclesiae
Domioblationesepiscopine faciunlo. 72 193 reddito. 35 —
DomuruDei ne iugrediuntorhaaretici. 176 — Episcopusquandiu moraridebeat in alia civi- —
Donationesepiscopivel clerici ne conferunto late. 159
iis qui nou sunt catholici. 33 — Episcopusquandoa viciuisordinalnr. — 151
Donatistaruioclerici io suis honoribus susci- Episcopusquartamhabel in redilibus et obla-
189 253 tiouibusEcclesif. — 42
piuntor.
DonatislarumEcclesia?. 190 — Episcopusqui excommunicateurn qui sibi cou-
Donatislaruraepiscopi. 101 — fessusest. 73 287
Donatislarumparvulibaptizatipromoventor. 195 — Eidscopusqui negligit dioecesin. — 283
Dooalistis resipisceulibuspceuiLeuliaa tempus Episcopus quomodojudicaturaut excluditur. — 113
decernitor. 49-83 — Episcopussi ad conciliumnoooccurrit. • — 268
Donatistissi episcopuscommunicat. — 281 Episcopussolushabet curamrerum ecclesiasti-
ADonalUtisplebes cooversre. 275-278 carum. — 40
Donatum.Dooataepiscopusqui vultconferto. 53 — Episcopussuccessoremsibi non eligat. — 146
DODUID. Dona festivitalis quae ab bterelieiset Episcopusverberare nondebet peccanies. — 29
Judasisveuiunt. — 70 Episcopusutiamsnlamdicecesimleaelo. 14 —
— 251 Episcopususurasne capito. — 44
Duplicatioconjugii. 4 —
Episcopusuti ordinetur. —
E Episcopusuxoremue desento. 8
accusatiocoramduodecimepiscopis. — 211
Ebriosusne sit episcopas. — 43 Episcopiaccusalor. — 205
Ecclesiamater — 232 Episcopi conscieutianecessaria in bis
Ecclesiamqui spernunt. — 121 Episcopi qui va- — 141
Io ecclesiaclericine convivantornisitrans- gauLur. — 207
enntes. Episcopi
71 — Episcopijussio. iojussumoaachine proflciscuDtor. — 180
Eeclesia?luereticorumsi conversi sunt, ad ca- Episcopi ordiualio. — 1
thedramspectaotad quam perliuebal Eccle- ordinaiione differtor. — 209
sia. 190 — Episcopi potestas iu rebus ecclesiasticisdi-
Ecclesiarumdispensatores. — 210 Episcopi 36 —
In ecclesiisprandiaoe flaot. — speosandis.
177 Episcopoqui non obedit clericus ne promove- -
Ejeciamqui ducil ne clericus eslo. — 20 lor. — 250
Electio episcopiUtmatricisarbitrio. 11 — Episcopo muliere.spossuntcommorari. — 110
Electiopleuis episcopumnon lacit. 21 — qua?
Episcopum plebsadmittii,sedsynodoauctrice. 7 —
Eligere. Successoremsibi nou eligat episco- — Episcopomortuores ejus ne diripiuntor. — 206
pus. 74 nec orat nec se-
Electusad episcopatumlaicus. 2 — Episcopopraeseoiepresbyler
del. — 93
Emaocipare.Filii episcoporurune emancipan- ad comitalumire quibus in causisde-
tor nisi provocati. 11 — Episcopibeaiit, — 154
Eoergumeuiin exigua conditioneconstituli. 119 — damnalisi adeunt imperatorem. — 112
— Episcopi
216 Episcopidediceulecclesiaspraeceplioacpapae. — 243
Euerguiiieuibaptizali. —
Episcopusab uxore abslineto. 16 Episcopi doualionesne coiilerunloliaerelicis. 33 —
Episcopusad aposlolicamsedem qui appellave- Episcopiflliossuosne facile emancipanlo. 41 251
ril in calhedraipsiusue ordioalor. 60 — Episcopi judices dati locum audieutiaedeli-
Episcopus ad comitatum ne pergilo. 42 — gunlo. 65 —
Episcopusad synoJum. — 179 Episcopioe alienam pervadantparochium. — 16
Episcopusconiuiuoioueprivalorsi clericosalte- — Episcopi ne usurpenl diceceses. — 260
rius suscipii. 18 Episcopi niliil couferuntoiti eos qui non suut
Episcopus conciliascilo. 9 — catholici. — 248
Episcopus coasecratussi recusat, excommuni- non ordinandi per vicoset modicas
cator. 7 — Episcopiiiviiates. — 152
Episcopusde re sua lestari potesLet dispo- — Episcopi ordinati uec recepli. - — 58
neie. 31 Kpiscopi v agantes. — 145
Episcopusex clericisnonex laics sumilor. — 164 Episcoporumduorum in plebe,siunus con-
Episcopus litleras ordinaliouishabeior. 10 — versus sit. — 279
Episcopus ne admiltilorsioe commeudalitiis. — 35 Episcoporum examen ad ordinalionem. 232 —
Episcopusoo aleatoreslo. — 43 Episcoporumprimalus. — 36
Episcopnsne appellatorprincepssacerdotum. — 236 Epislolsecominendatitiseut fiJeles admitlanLur. — lo
iu
Episcopus ue coustituito diweesi diuiissa commendalilireepiscopodanlor. — 270
matrice. 17 — Epistolae
Erogare. Ne suhdiaconuspaueinerogalo. 108 —
Episcopus ne eslo conductor. — 194, Sabbatislegunlor. 224 —
— Evaugelia
Episcopusne orato cumhaerelicis. 15 Eucharistiadelunctisne dalor. 227 217
Eoiscopusne ordiuatorab episcopouno cxce- Eulogise ab hserelicisne accipiuntor. — 48
pia EcciesiaKomaoa. 6 — Eulogia? ablalsead alias parochias non desti-
oe in
Episcopus ordioator dioecesi, qua? nuo- naudse. — 165
quaiu habuit episcopum. — 259 Eulogiarum vices. 223 —
Episcopusi;oordmatorinsciomeLropoliiano. — 218 Eunuchi nonsponte facii. — 23
Episcopusoe ordioatorqui suosomaes non le- Examenpresbyterorum. _ 76
cit L-hristianos. 15 500 Exauctoratuspresbylerqui ministeriumsum-
Episcopusne sedetoincalhedra episcopiinler- — pserii oe resLituiLor. 100 —
veoloris. 267 Eicommunicare. Excommuaicarinemo debet
Episcopus ue lemere cxcommunicato. — 287 temere. — 237
Episcopusue usurpaloreiu Ecclesia?. — 252 Excommunicariuoa debet a populoclericus. 139. —
Episcopusnikil aguo sine raeiropolilaniconsi- Excommunicatusue accusalo. 195 —
lio. 43 — Excommuuicaiuspresbyier iujuste episcopds
Episcopusnon admissus maneto inler presby- ne interpeliato. • 102 —
teros. 8 — Excommunicatussi fuerit a synodo episcopus
Episcopus o mnes suosChrisliaoos f acitosi cupit ne communicato. 51 —
ordinari. 15 300 Excommuuicalisepiscopus,presbyter, veldia-
Episcopusordinator in urbe, non in villaaut
—
conusne commuiiicato- 53 —
vico. 12 Cum excommuuicitiinon est orandum. — U
 1327 INDEX RERUM. 1528
F. C. F. C.
Excommuiiicalio temeraria. — 287 Hrereticorumhcnedicliones. 192 —
Exeusationesepiscoporumin tracicria fiunlvel Ha?reticorumcoemeteriacatholici ne ingre-
apud primalem 75 — diunior. 179 —
Exorcizarequinampossunt. 142 — Hrereticorumfestivitales. — 70
Exorcismisabigunliirspiritusimmundi. — 297 Harelicorummartyres. '— 69
Exorcisla?qui ab episcopisuonsuutordinandi. — 473 Ha?relicorum speluncie. — 46
Ha?relicisconvivianemomiscelo. 182 —
F Ha?retic:snuptiasnemocommuDicatOu 180 —
Cumha?relicisnemoagal. . 483 —
Abba?reliciseulogia?ne accipiuntor. — 48
FabricarumecclesiaslicarumporLioin redili- Ab ha?relicisferiaticaDUIIUS
accipito. 185 —
bus et oblalionibus. — 42 CumhrereticisRonorandum. — 15
Ferialica iiullus a Judseisvel ha?relicisacci- Ne m3trimoniacumfia?reticisineunto. 59 —
l-iat. 183 185 Helidomada.Vide Seplimana. — —
FestivitalesJudreorumet hrerelicorum. — 70 Hislrione sit aciusator. 19;? —
Feslum. Feslacuui paganisnemocplebralo. 187 — Hislrionesqui liuntC.hiisliani. — 263
Festa genliium Chrisiianicelebrantes. — 72 Hislrionibuscomm.nione denegator. 170 —
Fidejussornonfiatqui esl clericus. — 22 Homicidavoltinlarius. 153 _
FidesconciliiNicani. 217 — Homicidacasu. 151 —
Fidei perceptio. — 185 Homicidarecoucilielnr 153 —
Filius.Filiiepiscoporumaut clericornmspccta- velnnn. — 104
cutane exhibenio,nec speclanio. 40 — Homicidrespontaiiei,
HonoresclericisDoualislarumsuiservanlor. 18J —
Filii episcoporumiie emaucipauloruisi provo-
cati. 41 231 I
Filii episcoporumne filiasgentiliumin uxores — 86
diicuiito. 59 — Idola.Idolorumlocisqui niandncant.
Filii si parenles suos spernuiit Chrisliatiilatis Itloloruinreliquiaoet lempla aliolenda. — 261
obleutu. — — Idolisquicumessentcalecbumeniimmolarunt. — 89
Filiosqui sperntinlChrislianilatis oblenlu. — 134 lilolisqui immolavilpresbyterindiguussacer-
J-ormalaperegrino necessaria. 211 — dolio. 97 —
ad
Formaiaprimaiisdator episcopo navigan- Idolisqui immolaruntfrequenter. 87 —
dum. 46 — IgnoratilianonexcusaLusurpaLorem. 25 —
Formala episcoplmuniuntorqui vagarivolue- luimolare. PresbyLerqui immolavitindignus
rinl. 127 — esl sacerdolio. 97
Ne sine formalaproliciscitor<;lericus 111 — Immolantesiiolis frequenter. — 87
Formatasfacerepossunlvicariiepiscoporum. 80 — Iminoantesin aliena paroecia. — 141
Formatasprcsbyterine dauto. 91 — Immolantespresbyteri leinporeperseculionis. — 81
Si
Fornicari. presbyter fornicatus fue.il, et linmolantesdiaconi. — 82
et
depoiiilor poenitentiam agito. 98 108 linmolantesper vim. -- 83
Fomicanlesciiinpecudibusaut mascttlis — 99 Immolantcsrepelluntorab altari. 116 —
Fralribus duobussi qua nnpsit mulier. 136 112 Inimolalitioscibossi caplivicomedunl. 71
- Fructuumoblalionesdebitreincousultoepisco- Impcralor.Deposiiusepiscopus ad imperato-
po ue danloraut accipiuiitor. 57 — rem ne coniigilo. 66 —
Frucluum oblalionesuiiiiisuisEcclesiteconfe- Imperatoremsiadeunt episeopi. — lii
runtor. — 126 Imperatorenisi adeuut episcopidamnali. — 142
— 85 Imperatoresidolorumlempla abolenlo. — 261
Fuga couiprebensisi per vim immolarunt. Incanlalorclericus. — 90
G Incantalorne eslodiaconus. 110 —
Incestus. 156 —
Infantes baplizanlorsi igaoratur an baplizati
Gentilcs. Cum Genlilibusmalrimoniane in- siul. 205 —
ennlo. 59 — Iufautcsquise Deo vovent. ' — — 2
GenliliumfeslasiChrislianicefebraut. — 72 Infirmi
Gentilitatisriluqui aliquidperagunt. 81-85 episcopiexcusantor. 76
— 217
— Pro infirmisorare debet sacerdos.
Cenu ne flectedie DominicaetPentecosles. 158 Interstitium psalmoruni. — 168
Genu ne flecteper dies Quiiiquagefiiiiie. 211 —
Granda?vi,et de eorumcouversatione. — 2 lnleivenlordram
episcopusannuus lantum calhe-
teneto. 22 —
Gratia Dei in haplismale. — 297
GratiaDei peccatadimiltit. — 295 Interventor episcopusne calhedraminlerven- —
loris occupet. 267
GralireDei impugnalores. 288-289 lulerveiilor episcopus plebi episcopum petito, 22-23 —
Graiia Dei genus humnnumreparatur. 296 Intrusi. — 281
Ncmosine gralia Deisalvus. 289-290-291 Iler. Ilineriscausa et necessitalis praodia in
ecclesiis. — 177
H
J
Hacresis.Abhreresi qni dlnecesinliberat cjici nonlicetdie dominica. 166 157
nou potestposttrieuniiim. — 280 Jejunare
Jejuuium a Paschaad Peiilecostemnullum. 215 —
Hrereticus ha?res epucopi ne eslo extraneus non solviLorquinta feria seplimana?
aut consanguineus. 32 — Jejunium majoris. — 186
Haarelicusne sit accusalor. 196 — Jejutiium nondissolvendum. — 139
Ha?reticiad Ecclesiam redeunles. 51-55-50-37 Jejuiiium11011 dissolvendumin Quadragesima. 208 —
Hsereticianliqui,Ariani. 59 — Jejuniumqui solvit, analhema, si sam.s cor-
Bonosiaci. 59 _ pore. 166 —
Cataphryga?. 57 — Jejuniorumdiebus martyrum commcmratio-
Cathara?i. 54 _ ncsnelianl. — *fT
Monleuses. <j8 Jejunus i-acerdossacrificiacelebret. — 25V
Novatiani. 58 — Judifns ne sit accusator. 196 —
Paulus Samosalenus. 53 — Juda?ortimdonaa feslis rejiciuulor. — 70
PeUgtus. _ 2J5 A Juda?isnulliisaccipiat azyma. 186 —
HaereliciliidomumDei DOD ingrediunlor. . 176 — A Juda?isnulliisai ciptatfenatica. 185 —
Ha?reticinon'ordinandi. ;-,••.
- 60 CumJudreisPascliane cclebrator. 69 —
Ilaereticlnon rebaplizautor 17.-; JudaeiscomparandiRonosiaci. — 59
HaerelicisecundumPhrygas. 178 Judaizare.JudaizantesChristiani. 181 67
. Ha?reticisi baptizent,quid? ,.. . — gjj Judex. Judicemqueinquis elegit, ab co 11011
Hserelicisi inlrantiii basilicas. 75 potestprovocare. 64 273
llcreiicorumbaptistnane approbator.. — 49 Judices episcopidatidie delmiiocognoscant. 56 —
 JV,,, IINDEX.HERUM. ^ 30
f. C.
fudiciisniate iudicatipoenamne lutinto. 61 — lium, lisereticoium, aul schismalicorumfllii 59 —
Si a iudicibus<p»s dcdil. Primas appella- 61» — Malrix-. episcoporumne ineunlo. 11 —
lum sii, alii numcri amp'ioiisdantor. Malricisarbitrio fiateleclio episcopi.
— 2i6 Matricisepiscopusue usurpaloquaedoualasunt
Judiciuiiiccclesiasticumqui refugit. iu alia dioecesi. 38 —
ludicium pnbli.minsi poslule.tepiscopus,ab 4"! — Matricedimissa episcopusin dicscesi ne con- 17 —
irhperatorehonoreprivator. 63 — sliiuilo.
Judiciane iterantor. — 221 Manritania? SilifensisPrimas. 82 —
Judiciorumsseculariumarlministralio. — 182
Judiciis publicis cum aliquid petilur contra 11 — Media septimanaad baptbma. — 93
ba?reticospreces Episcopusconslitiiit. Mensuradiaconorum.
Judiciis ssecularibusclericos aliendere, de- — 198 Meretrix. Merelricem qui ducit ne dericus —
esto. 20
decet. Meriium.Merilasanctorumdonasunt Dei. — 293
L Mersiotrina in baptismate. — 52
episcopumjuvat consilio. 43 —
— 80 Metropolitanus
Labi.Lapsi calechumem.
1*7 Melropolitano inscionon ordinator episcopus. — 21.8
... — yy Metropolitaniduo in proviuciane sumo. — 200
Laicacommunio..
Mililia.Militiamseecularempost poenitenliam —
Laicusad episcopalumelectus transito per om- — ne seqnitor. 235
nes gradus. 2 A militia srecularipostbaplismaabstineto. 3 —
Laicus qui se eunuchi savit communionepri- — Minisler.Ministrialtarissaeculariauetraclanto. — — 9
vator-. 26 ne relinquunto. 141.
Laicussineformatane peregre proficiscitor. 1f1 — Miuislriostia 110 —
— 107 Minislrisecretarium ne ingrediuntor.
Laicusuxorem si pellil. Ministriuti orario cavento. 111 —
Laicumordinari episcopum non convenit. — 164 Mioistroruin allariscommuuicatio. — 11
Laicies symbolisconviviumne celebralo. 114 — oblaliones fructunmdatre. — 126
— MinistrisEcclesi*
78 Ministeriaecclesiasticaqui faciunt prajter Ec-
Laici qui negarunt. —
. Laicitenentur commnnicare. 12 i -clesiam. — 125
Laicacommimio.VideLjica. Ministrareclericumduabus in civitalibusnon
Lavacra.Chrisliani cum mulieribus ne lia- deeet. — 199
bento. 203 178 Minor. Minoresvirgines velandie. — 286
Lectio Sabhator<*cnsetor. — 167 Missamubiquene celebrato presbyter sine ve-
Lectionesin ecclesiaex Scripturis. 228 — nia episcopi. 90 —
Lectislerniain ecclesiis. 216 — Monachusne conductoresto. — 194
Lector in Ecclesiaab aliis noa potest promo- Monachumalienumne ordinatoppiscopns. 28 —
veri. — 271 — 100
Lectorescumorariisnon agunt oflicium. — 173 Mouachi professionmnsi non cuslodiunt.
ne proficiscuntorsine venia episcopi. — 207
Lectoresorariisne utuntor. 121 — Monachi
Monachorumpromolio. — 3
LecLorespuberes factiuxores ducunto,autcon- Monachishonordebitu». — 195
linemiamprolileotor. 1-29 — Monastcrium.Monasteriiprreposilus. 28 —
Legationera-universalemepiscopusqui susce- Mouasteriiprseposiliet clerici. — 269
pil, ad concilium ne artmittitor. 77 — Monasleriane fiantdiversoria.. — 208
Legere. Legi in ecctesHs sobe debent-Scriptu- — Mouasteriasub episcopis. — 197
ra?canonice. 290
LeviLa? coire cuiumulieribusnondebent. — 109 Montenseshrrretici. ,^? —
Lex implelurcum adjumentogratia?Dei. — 295 Mora
Liberlusne sitaccusator. 196 — episcopiin aliena civitate LriumsepLima-
— 246 Moracinarum. 19 39
Lis. Litemqui habel in foroeccfesiaslico. diesquindecimtantutn possuntepiscopi —
Litemsi habeant episcopiduo, ex alia provin- pjst concilium. 39
cia episeoposad judiciumne vocanlo. 57 — Morariin alia civitatequandiu debet —
episcopus. — 159
Litem-si in foro sa?cularisuscipit episcopus, Morbus si urget, uxor ducenda. 236
privalorhonore. 43 — Mors.Mortis in articulo non denegalor pceui- —
Liligare invicemclericosdedecet. — ll)8 tenlia. 220
Littera?.Vide Ep slola?. Mortis lempore qui communionempetunt. — 79
Lilteras ordinationisepiscopushabeto. 10 — Mortuus.Mortuo ne
episcoporesejus diripiun- _
Locusordinalionisepiscopi. 12 — tor. 206
Loqui si non possunt regroli, baptizenlur ta- MoriuisEucuarisliane dator nec 217 _
men. 202 — Motuspisevoluntalisa Deoest. baptisma. — 291
Lucrum.Lucraclericusne exigito. . 115 — Mulier quai duobusnubit fralribus. 153 —
Lucra nulla negoliatiouispceniienti. — 231 Muliervirili habitu induta. 162 132
Mulieresad allare ne ingredianlur. 2i2 —
rtl Mulieresdiaconissa?. — 202
y.agus diaconusne esto. 110 — Mulieresfornicantesquseparvulosnecant an-
Magi oe sunlo. — 90 . nos decem poeniteanl. 132
Magipcenitentiamagunto. 1S5 — Muliereshabilu viriliutentes. 162 132
Manducarc.Manducamesidolorumiocis. — 86 Mulieresne ChrisLianicouveniunlo baluea. 205 —
ad
Manumissioin Ecclcsa. — 266 Mulieresne cum clericis versaulor exlrauea?. 122
Manus.ManusimposiLio Novalianis. 174 — Mulieresne ordinantor presbyterissa?. 22t 105
Manusne imponuuiordiaconoremoto a mini- Mulieres prrjegnautesbaptizantor. 204 —
slerio. 118 — Mulieres qua?cum episcopo. — no
Mariluscap'iviis si redierit, et marilumalium Mulieresqurese atlondenl Chrisliatutaiis.ob-
repererit cum uxore, eam recuperat. — 226 tentu. —136
Marlyr.Martyresha?reliconim. — 69 Mulieressacrarium ne introeuoto — 181
Martyrumbaj.ilie.ashaereticisi intrant. — 73 Multinubi. — 113
Martyrumcommemoraliones. — ttO Mysieriasacra ne traclantodaemoaiisirretiti. — 211
Martyrumcommemoralionesne flant jejunio- N
rumdiebns. — 187
Martycumfalsasmemnriasne quis celebret. 171 — Natalesmartyrum. 229 —
Martyrum memoria» nonconiemneoda?. 167 — Natalitiaio Quadragesiman-epro martyribus. 209 188
Martyrum nataliiiane celebrantor in Quadra- Navigare. Episcopusne sine primalis formata
gesima. 209 — oavigato. 46
Martyrumpassioneseorum natalibuslecta?. 229 — Necessitasexcusata. _ 74
Martyr.esfalsosnemocelebralo. 183 — Necessitate compellenleconstitutione obesto. 30 —
Marlyriasub episcopis. — 197 Negare. Negantes in perseculione. — 77
MalerEcclesia. — 252 — |?f
Matriculaemulieres. 221 — Negligentiaepiscopi.
Matrinioniiiin.Matrimoniacum filiabusgenli- Negotiatio.Negotiationlslucranullapoenitenti. — 234
1351 INDEX RERUM 1533
F. C. P C
Neophytine ordinantor. 1 4 Ordinandusepiscopusquaodoa vlcinis. — 151
Wicrenum concilium. 217 —
Nouaet vesperapreces in ecclesia. — 169 Ordinandi qui peccaloruiusibi sunt coqscii.
VidePromovere. 91
Novalianihserelici. — Ordinalioepiscopi. 4 \
,7i Ordinaliodiaconi. 3
Novalianischrismadatur. 177 — Ordinalioepiscopiad uno episcoponulla. 6 —
Nuptia?cum hrerelicisprohibita?. 180 —
Nuptia?in Quadragesimanecelebrantor. 188 210 Ordinatioepiscopine Gatvotopopuli. |6t
Nuplirenonsuut damnandae. 161 — Ordinalioneophytorumprohibita. _ 4
Nuptiarumsecuodarumconvivione presbyter — Ordinatiopresbyteri. _ 2
inleresto. 88 Ordinatioquandofiat. 76
Nuptiarumspectaculisclerici ne iDtersunto. 113 — 28
Nuptiascatholicicumha?relicisno copulanto. — 47 Ordinationis
_ tempus. 162
Nupliasqui exsecrantur. — 121 Ordinationis temporequi de nuptiis allestali
Nuptiasqui oderuntet copulamdeserunt. — 133 sunt. 92
Nupliisbigaminooorat presbyter. — 117 Ordinationiepiscopisi contradicalur. 5
Nupliischorea?ne fiaot. — 189 OrdioaliOQem episcopiditTerrinon decet — 209
Ia nuptiis neque ballent neque cantent Ordinationemquomodofleri conveolt. 232
ChrisLiani. 188 — Ordo.OrdinesdiversiEcclesia?serviunt. — 216
Qui de nuptiisattestati ordinalionistem- Ostium.Ad osliumdiaconi. — 180
pore. — 82 Osliane relinquantministri. HJ _
O
P
Obedire. Qui nonobedit episcopoclericusne --
promovetor. 230 Paganusne sit accusator. 196 —
Oblaiio.Oblationipresbyteri conjugaii nullus Paganorumconviviaauferenda. — 263
communicato. 89 — Cumpaganisfestanemocelebrato. 187 —
Oblationecelebratacommunicatio estominisLro- Palliis qui utuutur eoquesuperbiunt. — 131
rum altaris. — 11 Panisel vinumut ofleratur. 213 —
Oblalionesdomine flant. 72 193 Paneoi ne subdiaconuserogalo. 108 —
OblationesEcclesia?ministrisconferunlor. — 126 Papaoe vocalorprincepsepiscoporum. 81 —
Oblationesel reditusquomoJodividtiiilur. — 42 Papane vocatorsummussacerdos. 81 —
Oblationesfruciuum episcopo inconsulto ne Papa priuia?sedis episcopus. 81-83 —
.danlorneve accipiuntor. 37 — Papaepra?ceptionededicanturEcclesia?. — 245
OnlationesinQuadragesimane offeruntor. — 185 Parentes qui ChrisLiaiiilalisobleutu spernunt
Oblaliouesne ad vices eulogiarumdirigao- filios, _ 154
tur. 223 — Parochiamalienamne pervadantepiscopi. — 16
ab
ObiineriEcclesia non potest opiscopo nisi 1'arochiaalieoaqui immorautur. — 141
conciliiauctoriiate. 21 — — 203
• — Parochjaj.
Occurrereadconciiium. 268 Parochia?suis debent esse contenta?eulo-
Offerresine pane et vinononlicet. 213 — giis. _ 165.
Oflerri in sacrificiooihil dcbet nisi quod Do- Parochus.Parochi nihil agant in sua parochia
minusstaluit. — S sine jussuepiscopi. 92 _
Oflerriqua?non possunt iu ecclesia,ea ad do- — Panum quremulieres ioterimuot.VideAbor-
mossacerdotumdeferuntor. 7 sus. — 103
Offerturnon semperin Quadragesima. 207 — Parvuli baptizati a Donalislis possnnt ordi-
Offeraturdie secunda quiutre feria? in sancta —
nari. 195 255
septimanaPascha?. 212 Pascliaet Pentecostebaplisma. — 212
ODiciumecclesiaslicum.VideConductor. Pasc.hane cumJudasiscelebrator 69 —
Officiumecclesiaslicumpecuniis ne obtine- — Paschaquandocelebrandum. — 10
tor. 51 Paseha?dies ab Ecclesia Cartbagiaensi au-
Offlciumnonagunt lectores,non canloresciim — diatur. 251 —
orariis. 175 Passio.Passionibusirretiti sacra mysteria ne
Oleum.Oleoinlirmiuiiguntiir. — 217 trartanto. — 241
Orare vetatur presbyterpraesenleepiscopo. — 93 Paslionespauperumqui risui ducunt. — 130
Orandumnonest cumdamnalisclericls. — 14 Pater. Patrumcccxvmfidesservator. 217 —
Orandumnonesl cumexcommunicatis. — 15 Pauliuiani. 173 —
Orandumnonest cumhajreticis. — 45 PaulusSamosalcnus. —51,55
Orandumnon est presbylero in uuptiis bi- — Pauper clericussi quid babeat posteasuhjaceat —
gami. 117 Ecrlesia?. 231
Oraria. Lectores oe utantur orariis, nec can- Pauperesport^onemhabentiareditibusetobla- —
tores. 121 173 lionibusEcclesia?. 42
CumOrariisnesubsistanlsubdiaconi.Vid*. — Pauperum causa episcopus rerum ecclcsiasti-
Ministri. 172 carumhabet dispensalionem. — 42
Oratioad Palremdirigendain ecclesiis. 219 — Pauperumin IISIIS qua?conferunlur. — 127
Ordinatnemoepiscopusin alienaprovincia. — 37 Pauperumpaslionesqui risuiducunt. — 130
Ne episcopusordinatoaliumclericum. 27 — Peccare. Peccanlesverberare non dehet epi-
Ne ullusepiscopusordioato alienum epi- scopus,presbyieraut diacoous. — 29
scopum. 28 — Peccatuincorporalediaconi. 117 —
Praosentibuscatechumenisepiscopus ne Peccalorumqui sibiconscii sunl anle ordina-
ordinato. 29 _ tionem. _ 91
Ordineturnemonisi prnbalus. 232 — Peccaladimittitgratia Dei. — 293
Ordinarinoodebet episcopusinsciomelropo- Fecuuiis oOJciuin ne
ecclesiasticum obtine- —
litano. — 218 tor. 31
Ordinari non debent episcopi nec clericinisi — Pelagiusha?reticus. — 293
suosomnesfeceriutChristianos. 300 Peotecostesdie ne genu flectitor. — 138
Ordinarinondebent monasterii suscepti pra?T — Pentecoslenjejuniumne prrecedilo. 215 —
positi et clerici abepiscopo. 269 Penlecosleet Paschabaplisma. — 212
Ordinarinonpossuotmulieres. 221 — Peregrinussinc formatane admitlitor. 211 —
Ordinariqui debeanlin agris. — 192 Peregrini clerici sine commendaiitiisue mi- —
Ordinariquilibet nondebet. — 196 nistranto. $)l
Ordinatorepiscopusin urbe non rure. 12 — Peregriai presbyteri ne sacriflcantopraesenti-
obaoxii
Clerici apoLhecariivel ratiouibus bus presbytens. 105 —
ue ordinamor. 133 _ Ad peregrioaclericisiae jussuepiscopine
Ordinatiab hxrelicis ne admittunlor. — 60 proficiscuntor. 112 —
Ordinatiepiscopioec recepli. — 38 Pernoctareplus iribushebdomadibusnonlicet
(Vdioalilillerasordinishabenlo. — 270 episcopoab Ecclcsiasua. — 160
 1353 INDEX RERUM. 1334
F. C. V. C.
Persecntionistempore quandiu volet episco- Presbyler pro criraioe damnaiuscoramunione —
pusmoraripolest in alia civitale. 20 139 non privaior. 27
Persecutionislemporequi iminolant presby- — 81 Prcsbyter si uxoremducii depouitor. 98 —
leri. Prestiyler ustirasne capito. — 44
Persecutionistcmporequl negaveruntel post- Presbyteruxoremne deserito. — 8
modtimpromoti. — 77 Presbyleri accusatio. — 244
ad
Perlinens Ecclesiam ouulias ne coutrahito Presbyteri coujugati o blatloni
oulluscommuni-
cum hrereticis. 180 — cato. 89 —
Phrygeshaeretici. 178 — Presbyleriordinaiio. — 2
Pl*ylacleria ne facitoclericus liO 90 Presbyteroqua?mulierescommorarldebcnt — 110
Plebs episcopiDonatista?si conversaest ea Presbyleri civitatisnihiljubeiul. 92 —
cumepiscopocatholicocoalescit. 191 275 Presbyteri moJrmsibi debiiumservenl. — 05
Plebs episcopmnacVniliil. 7 — Presbyteri oe venduntorem Ecclesire. — 252
Plebs episcopumpelat, aul maneat sine epi- Presbvieri ordinantorcerto tempore. — 239
. scopo. 23: — Presbyleri peregrinine sacrtlicaulopraesenli-
Plebiseleclio episcopumoou facit. 21 — bus presbyteris. 103 —
Plebemalienamepiscopusne usnrpalo. 24 Preslivieri plebisin ecclesia civitalisoeo sa-
Plebemqui leaet ad suamcathedrauiuouper- crilicanLo nac minisiraulo. — 119
linentemcausamaniiilal. fc 23 — Presbyteriqoandoordiuaiilur. — 76
Plebesa Donatistisconversae.Fida,Plebs opi- Presbyleriqui coojugiahabeant. — 111
scopi.i — 278 Presbyieriqui temporepersecutionisimnoUut. — 81
Plebes episcoportim. 191 — Presbyteri georsumqui conveniuscougregaol. — 35
Plebesqua?nnnqiiam. episcoposbabuerunt. — 271 Presbyteri si appellant. — 285
Plebes qui invadunL — 281 Presbyteri sine examine. — 76
— ^82 Presbyierorumprivilegia — 94
Plebes qui negligunt £S3 Presbyierane ordinator. 221 163
Plenariumconcilium.VideSvnodusplenaria. 21 — Presbyteriumqui spectanl,et peccatorumkibi
Poehitenliaullimanon negauda. — 2-0 consciisiint. — 91
Pceoitenliae raiio. — 233 Preliumde bapiismateoe sumiior. — 238
Poenitentia? leroporA. 116 — Primasdat judices. 61 —
Ptpnilentireteiupora episcopuspotjiitenlibuj Primaspotest dioecesindividere. 13 —
clecernito. 49 — Priuiatisformaladatorepiscopoad navigaolum. 16 —
Pneniteotiam agat qui.adulleriumcommisit. 151 — Primalis consilioutiior episcopussi vendat
Pceniteutiamagat qui ' ariolatur aut ariolos rem Ecclesire. 47 —
domi adnuttit. 153 — Primates episcoporutnnomina Carthagioem
pcenitenliamagatqui casuest homicida. 154, — mittuulo. 81 —
Post poeiiitentiam ad mililiarasa?culatera Primatusepiscoporuin. — 56
redire non oportet. — 235 Princepssacerdolumepiscopus.neappellalor. — 2^6
Poenitenliam qui egit admiilatur»dcommunio- Privaliscnnimuuio. - — 233
nem. 169 — Privilegiapresbyterorum. — 94
Poenitenliamqui nonservarunl. — 213 Privilegiaquarumdamciviialum. — 36
Pcenilere. Pccniteanlcaptiviqui cibos immo- Procuratoresclericine sunln. 70 —
latitioscomederuDt. — 74 Procuratores diaconi ne subeunto ordfnalio-
Poeniteantmulieresqureparvulosnecant. 152 — nem. 119123 --
Preniieolinullalucra negoualionis. — 231 Professionemsi noo custodit monachusaut
Pwnitenteslervenlius. —. 161 virgo. — 100 .
PoeuilenLes quomodosuscipianluc. — 75 Proliciscinon dcbet clericussine jussioueepi-
Polygamia. — 113 scopi. III 180 ,
Pontificlsdigoilas. — 41, Proliciscinon dehet dericus sine jussu epl-
Populusclericumnonexcommunicat. 139 — scopiad peregrina. 112 —
Populusdocendus,nooscquendus. — 161 Promotiomonaclioruni. — S
Populijudiciodiaconinon eligunlor. 105 — Promoreriab aliisuonpolestqui semelin Ec-
Populijudlcione ordinatorepiscopus. — 161 clesialegil. — 271
Populivolone oat episcopus. — 228 Provincia? u niusduone sunlo melropolilani. — 200
Populiteslimoniumad ordinalionem. 232 — Provincialissynodus.relraclalur per vicarios
Porlionesredituumet oblaiiouuiuquoraodo episcopiRomani. — 153
divisae. — 12 Provincialesepiscopiepiscopumjudicant — 119
Possessortrienoalis. — 280 Provocarenotilicelab judiceeleclo. — 275
Possidereoon polest-Ecclesiam. epi-copusnisi, Provocati f lliiepiscoporyjn. 41 —
conciliiauctoritate. 21 — Psallerein ecclesiaqufe.ceoveniah — 193
Prtecedereprioribusne prresumiloepiscopus. 78 — Psallere qui debeaut in ambone, — 166
Prajgnanscatechumena — 116 Psalmorum intersrilimn. — 168
Pra?gnaptesbaptizeotar. 204 — Psalta? canonici s ollpSallunt. 151 —
Prxpositumoiae monasterio alienummonaclium Ptochiasub episcoBisV — 197
episcopus facito. 28 — Puella?desponsataj\6i.corrumpantur aballo. — 105
Pra?posiliin mouasterio. — 269 Pulpitum.Ambo. \-£>.v "
. >:.•" — 166
'
Pra?termissre. — 179 Pulpitumascenduntswj^psalta;.' 131 —
151 Pupillarumcaust aJ coiiiiiattfrnira debetepl-
PraHexlusreligionisioaois. — 135 scopus. — 136
136 Purgatioin baptismate. — 297
Prxvaricaotespoeniteaot. 146 —
in
Prandia ecclesiisne Uant. — 177
Precesad aftare. — 276
Precesconstituitepiscopuscumaliquij est pe- Q
tendumcontra hxrelicos. li- —
Preces crimioalesqui dictateslosine crimlne. — 223 Quadragesimanon(lt baptismus. 206 —
Precesfaciendaepost sermonem. — 170 Quadragesimanataliliaoe fiaDl,oequenuptia> 209 188
Precesnooaet vespera. — 169 Quadragesiraanon dissolvaturjejuniumquinta
Presbyterabstineloab uxore. 16 _ feria ullimrehebdomada?. 208 —
Presbyterad altare neinlroilo priusqnarrrept- Quadragesima nonsemper offeratur. 207 —
scopusegr.ediatur. _ 191 Quadragesima n uptia?ne celebrantor. 2)0 —
Presbyter aole «nnostriginta neordinalor. 85 _ Quadragesima oblalionesne olferunlor. — 183
Presbyter ne convivio secuodarumouptiarum Qurestionesproluuda?uec siut coniemnendte,v —
inlereslo. 88 117 nec adstrueuda?. 298
Presbyler ne sit aleator. — 43 Quarladecimanis dalur chrisma. 177 —
Presbyterne recipilorsine commendalilils. — 35 Quinquagesima? diebus genu ne fleclilor. 214 —
1'reshyterpeccaniesoe v«rberato. — 29 Quiuqueepiscopiad judicauUum episcopum. SL —>
15o5 INDEX RERUM. 1356
F. C. V. C.
Ssncloruni solcmnitatibus ne edun-
R tor. VicleMartyres. spectacula 264 —
Raprre. Raplapuellasi sponsaest, priorired- Sancius Spiritus. Sancii Spiritus invocatione
, ditnr. 147 — firmari. — G!>
Raplus.Raplumqui faciunt. — 211 Scenicisnechistriooibuscommunio denegator. 170 —
Baiiocinaloresne ordinantor. 155 — Scbismalicus. — 68
Ratiocinium.Katiocinianlsireddanttutores, ne Necuiu schismalicismalrimoniaineunto. 39 —
ordraanlor. 119 — Cumschismalicisnemoagal. 183 —
RebaptizarinondebentAriani. 175 55 ScrjpiurrEcanonica? sola?in ecclesiisleguntor. 228 —
Rebaptizenlurha?reticisecundumPbrygas. 178 — Scripturaslanlumqui audiunt. 168 —
Recipinoudebentclericidamnati. — 54 Secrelariumuon ingrediuntorminisiri. 110 —
Recipi nondebent episcopisine commendali- — Sederene pra?sumito presbyter episcopopra?- —
tiis. 53 sente. 95
Reconciliare.Reconcilieturhomicida. 155 — Nesedetodiaconuspra?sentepre«bytero. 107
Reconcilialionis tempusdatur poeniteiitibus. 49-50 — Sedes apostolicadeappellationibus judicat. 59 —
Rector episcopivices, non exsequilor. — 119 Sedis aposlolica? orationesresonant. — 296
Redituset oblaliooesquomododividunlor. — 42 Sedis priiua?episcopus.Papa Romanus. 81-83 —
Refugiilocusdaiurarcusatori. 198 — Sedemqui mulat episcopusper ambilionem. — 148
Religioniscausavir nondimillendusab uxore. 161 — Sede vacantesi quiddistra«lum. — 97
Religionisprelextus inanis. — 156 Senex. Senes episcopie cusaotor. 76 —
Reliquireidolorumabolenda?. — 261 Senioresmulieres. 221 —
Reluclari. Rcluctantur aposiala?qui redeunt Senleiilia?ubiinulia?episcoporum, metropoli-
ad Ecclesiam. 116 — laiiusalteriusproviucia? vocalor. &8 —
Repudiumnullumin Chrislianis. 165 — Sepiimana? majorisferia quintajejunium. — 186
Repudiodato nupliasinire non licet. — 221 Seplimanaisancta?feria quinlaolfertur. 212 —
Bes. Rem Ecclesia?ue veudaotpresbyteri. — 252 Sepulcrum.Ccemeteria. — —
Rem Ecclesia?ne vendal cpiscopussme con- Sermo. Post sermoneshabitosad plebempre-
silioprimatis. 47 — c.esfaciemla?. — 170
Rem Blcelesia? ne usurpet ep:scopus. — 252 Servusue sil accusator. 196 —
KesEcclesia?distracta?sede vacaute. — 97 Servumne suscipialmonachusinsciodomino. — 195
Kesepiscopimoruiine diripiutuor. — 2C6 Servi quijuguui abjiciuntpro Chiisto. — 123
Rcrum ecclesiasflcarum prodispensationepau- — Sescuplaue clericusexigito. 115 —
perumepiscopusliabetopoteslatem. 42 SitifensisMauritauia? Primas. 82 —
Rerum ecclesiasticarum soluscpiscopushabeto Sodoinitre. — 99
curain. — 40 Solilumsalissacramenlum. 226 —
Rerinrisuarumpotestalemhabet episcopus. — 41 Sollictudo pro virginibus. — 253
Restitttliodenegaturepi.-copoqui coiiimunicat Sororesduasqui babueritoe flatclericus. — 21
excoiiitnunicato. 51 — Sororesduassi quis ducit. — 112
Retractaiursynodusprovincialisa vicariisepi- Spcciesad altare qua?offeruntur. — 6
scopiRomani. — 155 Spectaculane eduntordiebusDominicis. — 261
Ritugentililalisqui aliquidperagunt. — 8i Speclaculane exhibenlolilii episcoporum, ne-
Rommusepiscopusepiscopuinsolusordinat, 6 — ve speclanlo. 40 —
Romaniepiscopiauctoritas,et ejusvicariorura. — 153 Speclaculisiie intersuntoclerici. ' — 190
Roiiiaiiuuiponlilicemappellautdamnati. — 119 Spectaculisniipliaruinciericiue iiiLersunlo. 113 —
Romanumponlificemprima?sedis episcopum Spelirnca?ha?reticorum. — 16
esse 81 — Sponsapuellasi rapla sit. 147 —
Subdiaconusne panemerogato. 108 —
S Subdiaconusuxoremne ducito. — 237
Subdiaconi ad oslia perseverent — 181
SabbatizanlesChrisliaui. — 67 Siibliaconicumorariis ne subsislant. — 172
Sabbalum.Sabbaloleclionesdebeotrecenseri. — 167 Subdiaconiordinalia chorepiscopis. 79 —
Sabbalone vacentChristiani. 181 — Subdiaconiremotia diaconio. — 171
SabbatisEvangelialegunior. 224 — Subdiaconisbenedieerenoa licet. — 171
Sacerdoscanonesne ignorato. — 239 Sobriperequi voluat. — 277
Sacerdosjejuuussacriticiacelebrato. — 257 Successoremsibi noneligatepiscopus. 71 116
Sacerdotes accipiuntodouii quod in ecclesia Sufllatioiiibusabiguniurspiritusimmunii. — 297
nou potest olferri. — 7 Superbire.Superbieutespaltio. — 131
Sacordotesa ruris sa?cnlaribus abstinento. — 9 Superbus.Superbiclericicoerceaolur. 128 —
Sacerdotescoirenondebent cummulieribus. — 109 Superbipro virginilate. — 129
Sacerdotuinprincepsepiscopusne appellaior. — 256 Suscepliin monasterio. — 5i(i9
Saeramenlumsalis. 226 — Suspendilorab episcoporumconsortioepisco-
Sacramentumunclionis. — 217 pusqui fuerit contumax. 68 —
Sacramentorumuna disciplitia. 220 — Syiiibohmilideidiscantbaplizaudi. 199 —
Sacrarium mulieresne iiitroeuiito. — 181 SymboluinUdeidiscaut qui baplizali sunt.n
Sacrificarene audeloepiscopusqui idolis ' ini- morbo. 200
molavit. 97 — Udeidiscant i n
Novatiani Quartade-
Sacrilicandicausamqui attulerunt. — 88 Syinboluin
ciuiani. 177 —
Sacriflciumofferturin paneet vino. 213 — Syuodusplenaria,siveuniversafis. 111 —
Sacriliciiet benedictionisdiflerentia — 6 Ad synoduiuepiscopusiii|ira?te.rmisse. — 179
SacrificionihilofferaturnisiquodDominussta- Synodo qui iguorai.t q uid sil consLiluluiu — 158
tuit. — 5
Sacriliciaqtii celebrat sacerdosjejunusesto. — 257 T
Sal. Salissacrameuuim. 22S —
Saculuui. Qui ad sa?culumrevertunlur abre- Tabernasne ingrediuntorclerici. 134 —
ntintiant. — 78 Teinpliim.Teiupla idoloruiuab imperatoribus
Srccularis.Srecularetnad tiiililiamredire 11011 ab .lentor. — 261
oporlet po t pcenitentiam. — 235 Teniplanan conle.nnenda.VideDomusDei. 160 —
Sa?cularipolenliane pe.rvadilorEcclesia. — 32 Tempusordinationis. — 162
Sa?cularibusdigamiane denegalor. — 2i2 Ternporecerto presbvteri el diaconi ordinao-
SreculariumjuilicHirum adminislratio. — 221 tor. — 239
Sreeularibusjudiciisclericosauimu.nadvertere Tempore deliuito episcupijudices dati judi-
nondecet. — 19S caulo. 56 —
Sa?culariauegotiane tractalomonachus — 195 Testari polestepiscopusde resua. 31 —
Sa?culariasacerdotesne sequuiilor. — U Trslimoniuiniu baptisuiouecessariuui. 202 -
Sallare. VideRallare. Testimoniunipopuliad ordinaiioncm. 232
Saltationesne UaDlin nuplii». — 189 Teslimoniumdicere non cogiinlurquoclsciunt
Sanclus.SauciorummeritadonasuntDei. 293 — de suojudicioclerici. — 26?
,.-, CONSONANTIACAPITULORU.VI. *-»3
F. C. F. C.
Veleotur virginesdiebusconstitutis. —
Theatra, Theatris ne-iatersunto clerici. Yide "~~ Velanda? eliam mioores — |40286
Sncctacula. virgines.
Timor.Timorequi ritus gentiliumperagunt. — 85 Vendere rem ecclesia?noa licet iuscio epi-
Titulus.Jus. ~" scqpo. ... 95 —
„,_.... Episcopusae rem Ecclesioeveudito sioe *7 —
Tondere.Tondentesse mulieres Chnstianita- ~~ consilioprimatis.
lisobteotu. . . l3b — 252
Tracioria. In tractoria excusanto se episcopi Ne venduntorem Ecclesia?presbyteri.
qui concilioOOD occurrerunt. 75 Veniam qui pro illicitispostulala licitis absti- ~~"
nere. *3o
Transferre.Ne booaunius Ecclesia?ad aliam Versus.' Ex versibus diversisne fianlcomitia. 225 —
transferuntor. . 3l — '69
Trausire.Transeuntesclerici in ecclesia pos- Vesperapreces fiaat. — 96
suut convivari. 71 Vicariusepiscopi. — 153
Trieonalispossessor. - 2°" Vicarius episcopi Romani.
— al Vicarii episcoporumformalasfacere possunt. 80 —
Triniiatisnominefaclumbaptismavalet. — 152
Tutoreset curatores oe ordinanlor. 119-125 — Vicus.Per vicosnon ordiuandiepiscopi. — 215
Vidua.Vidua?maritusne promovetor.
u Viduam laicussi uxoremducit, non admiltitur
— ad clerum. '30 —
Uoctionissacramenlum. 217
.221 — Viduamqui ducit, ne esto clericus. — 20
Univira?mulieres.
— Vidua?. 221 -
Urbsregia. 207 Vidua?ne velantor. — —1
Usura.tsuras clericusne exigito. lla-123 — Viduarumcausa ad comilalumire debet epi- —
Usurasne accipiuntoepiscopus,presbyler nec — scopus. *~
'diaconus. « Viduaset virgioes non accedantclericineccon- —
Usurasne exerceto ullnsex oflicio ecclesiaslico. — 2» tinentes. 235
Usurpare ne liceat episcopo rem Ecclesia?. — 232 Viduasvel virgines ne adeunlo clerici inscio
Usurpalioplebis aliena? prohibitaepiscopo. 24 — 132 —
25 — episcopo. .
Usurpatordicecesiscausamamittat. — Vindicaresibi ne audelo episcopus m plebe
Usurpatorem non excusat ignoraulia. 23 aliena. 26 -»
Uxoraliud, alindconcubina. — 230 Virginitas.Virginitatemqui violantdigamorum
si
Uxor captiva redeat, et alteram cum marito implenlogradum. 150 -«
reperiat, a maritosuscipitor. -- 226 De his in virgioilate nori persisluat. — 128
Uxorducendasi urget morbus. — qui
256 Virginitatesuperbientes. — 129
Uxor qua?virumdimitlit alteri ne nubito^ 161 — si professionemnoncustodit. — 100
Uxorvirum si dimittit religionis causa, ana- Virgo 30 —
Virgo velari non debuil ante annos23.
theni». 164 — Virginesetiam minoresvelanda?. — 286
Uxoremclericusne ducilo. 129 — Virgines ne consecrenuiranle anniim23. 12t —
Uxoremepiscopusne deserito. — 8 Virginessacra?velenturdiebus conslitulis. — 240
Uxoremlicetducere habenticoncubioam. — 250 Virgines,sive velatae,sive non velatresi ve-
Uxoremne ducatsubdiaconus. — 237 niant. — ™l
Uxoremsi ducit presbyter, deponitor. 98 — Virginumcorruptores. — i"o
Uxorempellenslaicus. — 107 Virgines presbytcr ne consecrato inconsullo
Uxoresducanl leclores, aut coatinentiampro- episcopo. 9' —
fitenlor. 129 — Ad virgines et vidnas, et continentes ne
Uxoresqui cfcricidebeant habere. — 28 acceduntoclerici. — 2S5
Uxoresqui presbyteriacceperuat. — ll!8 Pro virginibussollicitudo. — 258
Abuxoribusabstinentoepiscopi, presby- Pro ubi
virginib:is habilent eligitor. 48 —
teri, et diaconi. 16 — Virilia. VirilibusindumenLissi mu.ieres ulua-
V tur. — 132
Vivere. Viveutesirratiooabililerquomodosu-
Vagari. Ne vaganlor clericisine formala epi- scipi debeant. 148 —
scopi. 127 — Viveotesut animaliamulainler euergumenos. 149 —
Vagarinoudebet episcopus. 18 — Voluntasnon habetur pro facto. 137 —
Vagantesepiscopi. — 145 Voluntaspia a Deoest. — 291
Velare. Velarinon debeotvidure. — 2il Volumiiifantum. ' — 2

INDEX ALTER
Quo canonam eonciliorum, atque Fcrrandi et Cresconii caoilulorum coDSonantia
dcmonsfratur.

CONCII.IA Cap. p. C. Cap. F. C. Cap. F. C.

Anryranum,sive Aoquiri- 17 149 38 2 53 12 17 7 179
tanum. 18 8 100 — 168 — 18 7 38
19 150 102 3 99 17 19 4 1
Op. F. C. 20 151 103 — — 110 20 143 39
1-81 21 152 101 4 51 14 21 — 16
2—82 22 1S3 104 — 100 — 22 27 37
5 U6 85 23 151 90 5 101 55 23 74 116
4 116 81 21 153 106 6—13 21 31 10
5 116 85 38 79 — 7 211 15 23 56 42
6 116 86 61 116 — 8 80 15
7 116 87 — 91 — ApnslolorumCauoues.
8 116 88 Anonymon. 9 45 56
9 116 92 _ 252 — Cap. F. C.
10 — 103 Cap. F. C. 10 79 96
11 117 89 7 203 - 11 42 — 2 2
12 — 96 12 66 144 — — 3 .
13 — 98 Antiochenum. 13 — 37 3 —
H 9^5 97 5
11 58 H3 4 — 6
15 9M 99 Cap. F. C. 13 63 113 5 — 7
16 118 99 1 69 lii 16 111 1.15 6 — 8
415» GONSONANTIACAPITBLORB.Vr. 1540
Cnp. F. C. Cap. F. C Cap. F C. C»p. F. C.
f - 9 12 — 200, 26 — 97 8 133 —
8—10 13 — 201 — — 262, 9 21 —
9 - 11 14 — 47 27 139 27 10 128 —
10 - 12 15 — 203- — — 263 12 123 • —
13 - 14 16 — 100 28 72 261 42 175 —
13 — 1» 17 — 203 — 85 —
14 — 16 1« — 204 29 232 50 Carlhagtnense universal».
15 — 17 19—89 — _ 151
16 — 18 20—17 — — 177 Cap. F. C.
W — 19 21 — 203 30 40 — - 122 -
18 — 20 23 — 206, — — 219 44 1.4 —
19 — 21 23 —. 207 — — 265
20 - 22 21 — 208 51 219 250 Celleose V. Zelknie.
21—23 25 — 20« — — *;«,
» — 24 26 — 210 52 213 251 Cap. F. G.
— — 1 3 —
25 23 27 2W 53 152 232
24 - 26 34 81 —
25—27 CarlhaginenseCoocilium. 38 154 253 CanstruitinopoliiaDum.
26 — 27 36 46 — Cap. E. C.
27 - 28. Cap. K. C. 58 71 — 2 18 —
28 — 29 1 16 — 59 49 62 2 217 —
29—50 3 50 254 40 48 — 3 18 —
59 — 31 —" 73 — 41 202 26T
31 — 32 — 185 — 42 170 272 Decreta. CoclestlniPP. F.
32 — 33 — 18» — 43 91 268 Olestiuus. '
35 — 54 —. 195 — 44 135 — Decreta GelasiiPP. P.Ge*
34 — 53 3 15 500 43 228 — laius.
35—36 — 84 — 46 229 270, Decrela .nnocenlii PP. V.
36—57 — 143 — —. — 30. Innoceolius.
37 — 38 196 — 47 -,269 DccretaI.eonisPP. V.Leo.
58 -! 39 4 107 5- 48 175 218 Decreia Siricii PP. V. Si-
39—40 8 34 255 49 4 — ricius.
40 — 41 — 47 — 80 V 69
41 — 4» — 23L - — 5 —
— 43 6 17 93 — Gangrense Concifium.
42 52 13
45 — 43 — 82 —. Sl 13 — F. C
— 44 — — — 14 — Gap. -
41 194 1 121
45 — 43 -- — 256: — 230 —
46—49 — — 291 57 — 271 3 166 132
47—50 7 83 93 63 — 273. 3 89 123
48 — t07 — 90 —. 68 — 274 4, — 111
49 — 51 -. 101 - 66 — 275. 5 160 121
50 — 52 —. 165 — 70 — 276 6—135
—. 219 — 71 — 143 7 57 126
BasUica. 8 53 205 72 — 277 8 57 127
— 119 257 73 — 184 9 161 128
Cap. F. C. 9 22 U 78 57 —v 10 — 129
5 13 - — 43 — 81 — 278 11 — 130
— 121 — 85 — 279 12 — 131
CcelestiniPP. decreta. 10 t 53 86 — 280- 15 162 1Q*
— 4 — 87 — 8*1. 14 164 135.
Cap. F. C. — 9 — 88—282 15 — 134
1 — 288 — — 75; 89- — 273 16 — 133.
2 — 288 11 75 258 90 — 283 17 — 136
4 — 289 — 191 — 91 - 284 18 165 137
8 — 290 — 226 — 93 — 285 19 — 139-
7 — 292 12 25 66 93 50 386 20 — 140
8 — 293 — 118 — 95 — 205 21 167 -
9 — 294 — 227 — 96 — 205
10 — 295 — — 244 97 — 205 GelasiiPapseDecreta.
11 — 296 13 136 1 98 — 205
12 — 297 14 28 353 99 — 287 Cap. F. C.
15 — 298 — — 299 100 — 287 2 — 5
14 — 151 15 32 — 5 - 3
15 — 220 — 58 190 CarthagloensealiudGoncih 4 — 213
16-2 — 64 — 5 — 238
17 — 218 — — 216 Cap. F. C. 6—93
18 — 228 16 - 1 — _ _ 7—93
19 — 228 — — 28 6 -91
20 — 229 17 51 1 Carlbaginense sub sancto 10 - 212
21 — 164 — 171 - Genelhlio. 11 — 239
22 — 164 18 67 217 13 — 210
19 62 113 Cap. F. C. 15 — 211
Chalcedoncnse Concilium 20 — 143 6 191 - U —. 195
ann. 455. - - 244 8 55 — 13 — 44
— — 259 — 96 — 16 — 5
Cap. F. C. 21 39 17 9 24 — 17 — 25;
3—51 — — 47 18 — 27
3 — 191 22 41 17 Cartliagmense sub sancto 19 — 211
4 — 193 — — 248 Grato. 20 — 101
8-16 25 33 151 21 — 241
8 — 196 — - 233 Cap. F. C. 22 — 243
7—100 — — 260 1 175 — 33—17
8-197 21 70 253 3 122 — 24 — 51
9 - 198 — — 299 4 27 — 33 - 215
10 — 199 25 — 109 3 128 — 26 — 181
lt - 55 - 261 6 126 — 27 — 42
1341 CONSONANTIACAPITULORUM. 151»
HipponireglenseConci- Cap. F. C. Cap. F. C. Cap. F. C.
lium. 18 120 169 • 32 — 218 3 — 149
19 107 170 54 — 237 4 57 150
Cap F. C. 20—94 35 — 228 5 59 151
I 34 — 21 140 171 42 — 226 6 60 152
5 54 — — 141 — 43 — 226 7 — 135
5 51 . — 22 124 172 44 — 226 8 — 154
— 198 — 23 — 173 45 — 226 9 42 153
8 35 — 24 108 — 46 — 74 10 — 156
9 38 — — 134 — 47 — 61 1S7
— 47 — 131 171 11 42
*2 160
25
— 95 — — 112 — MacrianenseConcilium. 12 — 158
36 109 175 13 92 4
lncertum. 27 216 176 Cap. F. C. 11 1 159
28 181 177 15 19 —
Cap. F. C. 29 205 67 — 23 — 16 — 18
7 203 — 50 180 178 17 53 18
— 182 — Maradianeuse. 18 102 54
JoooceotiiPP. Decrela. 31 192 47 19 27 34
F. C. 32 183 48 Cap. F. C. 20 37 —
Cap. 33 184 68 — 220 — — 159
6 — 216 21
7 — 213 34 110 69
8 - 217 35 185 90 Marazanense. Septimunicense.
9—36 — 36 186 00 Cap. F. C. F. C.
— 318 37 187 70 — — Cap.
— —
44 11
11 - 19 38 75 71 — 76 — — 56 —
13 - 19 59 111 72 — 127 — — 76 —
13 -19 40 — 179 — —
41 141 35 139
14 — 18 Milevitanum. — 313 —
15 - 88 — 188 180 — —
— 42 206 180 215
16 109 — Cap. F. C.
17-3 43 222 2 78 — SulTetulense.
— — 319 44 199 181 4 10 —
19 — 101 48 200 182 Cap. F. C.
20 — 101 46 201 183 — 2 —
207 66 NierenuinConciIiummi.322.
21-27 47 SyriciusPapa.
22 — 330 48 208 184 Cap. F. C. F. C.
23 — 221 49 209 185 1 115 23 Cap.
— 222 50 210 186 1—85
24 — 2 1 4 7—27
35 — 223 51 187 5 122 110 8 — 2
26 — 224 53 113 188 4 4 1 9-2
28 — 223 83 114 189 — 6 — 10 — 2
29 — 19 84 — 190 5 113 13 -
55 12 — 11 19
50—20 — 53 39 13 - 2
32 — 2 86 72 191 6 4 36
33 - 37 87 228 192 7 172 —
54 - 314 58 — 193 8 87 51 Syriciipapa?Decreta.
37 — 336 89 — 193 9 76 Cap. F. C.
— 116 3 - 213
47 53 Leo Papa, 10 — 77
49-89 11 18 78 3—84
80-89 Cap. F. C. 4 - 105
— 227 1—20 12 27 78 — 213
52 13 — 79 5
83—60 2—19 6 — 100
3-41 14 106 80 12 — 110
84—60 4—41 — 123 — —
85—60 — 15 173 _ 14 314
56—60 33 4 — 15 — 215
37 — 17 16 17 16 — 4
57—60 — — 59 17 — 44
59 — 18 18 — 9!
LucenseConcilium. 41 - 59 19 — 55 ThenitanumConcilium.
Cap. F. C. 51 — 20 20 — 138 Cap. F. C.
— 26 — 21 18 — — 61 —
LeooisPapaeDecreta, — 76 —
LaodicenseConcilium. Novacresarieuse. — 194 —
Cap. F. C.
Cap. F. C. 1 — 195 Cap. F. C. Tusduritanum.
1 310 19 7 — 212 1 98 108 Cap. F. C.
3 169 161 8 — 212 2 156 112 — 57 —
3 1 4 9 — 212 3 — 113 — 76 —
4 29 162 10 — 212 4 157 114
8 115 44 11 — 212 5 158 115 ZelleiiseConcilium.F.Cel-
6 176 73 U - 61 6 204 110 lense.
7 131 87 16 — 27 7 88 117
— 177 — 17 — 109 8 117 118 Cap. F. C.
8 178 56 18 — 230 8 137 — 1 4 —
9 179 46 19 — 231 9 87 91 — 6 —
10 — 47 20 — 232 — 117 — — 16 —
II 112 165 21 — 220 10 85 91 — 65 —
— 221 — 22—233 11 86 76 — 68 —
12 1 1 23 — 234 12 103 66 — 130 —
— 4 — 24 — 235 15 104 119 — 138 —
13 105 164 25 — 236 U — 120 — 174 —
14 223 165 26 — 101 — 218 —
— — 180 27 — 101 Sardicense. ZozimusPapa.
15 - 166 28—62 F.
16 224 167 — Cap. C. Cap. F. C.
29 63 1 214 147 1 — 5
17 225 168 50 - 87 2 — 148 3 — 2
FlNlg CONSONANTI.E.
1343 ORDOREUUM \~ii

ORDO RERDM QILE IN HOC TOMQ CONTINENTUR.

fcpfcio/adedicaloiia. 9 MISCELLANEORUM LIBERII. 87

Prmfaiio. Ibid. CAPUT p —
niMUM. De crucis Domini virtute et digni-
VitaVenanliiFortunati. 19 late. ibid.
CAP.II.—Hymnus in honorem sancla?crucis. 88
VENANTII FQRTUNATI OPBRUMPARS PRIMA. CAP.III.—Crucisvirlulem et pretium,necncnin eam-
PnoLOGDS (adS. GregoriumTuronensem).—Fortunatus dem Gregorii Turonensisreligionemcelebrat, ipsiusin
Gregorio,qui magnoperea se contenderatet adjuraverat oroando Turones oralorio liberalitaleincoinmen-
ut carminasua in utiumcollectavolumeoederet, hac se dans. apud gg
epistolaexcusat,elimperiliam suamacnegotiapra?lendit, CAP.IV.—De signaculosancla?crucis. 91
quibus dislentuseadem minusperpolirepoluerat.Adex- CAP.V.—Desanctacruce. 9S
iremumcedil poscenii, el ejus inse benevolentiaraac vo- CAP.VI.—Iiemde sanctacruce. 93
luntaiemgravioremdeclarat liiisse,quam limore.msuum CAP.VII.—Hymnusin honoremsancta?crucis. Ibid.
et verecundiam.Dalaoccasione,iierquodex Ilaliaiu Gal- CAP.VIII.—Insacrumbapiismum. 96
liam contenderat,describit. 59 CAP.IX.—Inlaudenacbrismatis. 97
MISCELLANEORUM LIBERPRIMUS Ibid. CAP.X.—HymnusinS. Dionysium. 08
CAPUT PMMUM (ad Viialem episc.Ravennatensem).—Ba- CAP.XI.—DedomnoSalurnino. 99
silicam sancti Andrea?,a Vitali asdilicatamac dedicatam, CAP.XII.—Studiumsuumin celebrandismartyrumge-
refert hoccarmine. Dedicationisipsius celebritaiem,ac stisdeclarai.S.Salurninimartyriumdescribit. Launebodem
singulare populi ia Vilalemsludium et benevolenliam ducem, uxoremqueejus laudatpropter basilicamin me-
commemorat. , 63 moriamilliussauctiilforniiiliberaliiateexslructam. 100
CAP.II.—Eamdemsancti Andreaebasilicama?dificalam CAP.XIII.—Sejampridemdesuessea seribendiscarmi-
el brevi lempore absolutamfuissenarrat summoVitalis nibus declarat. Provocatustamen varias-cleriParisiaci,
sludioac liberalitate.Sacrasreliquiasquibusinsigniserat, iuprinilsveroS. Germaniepiscopi,dolescelebrat. 103
recenset. 65 CAP.XIV.—Basilica? Parisiensisin honoremsancta?cru-
CAP.III.—Saocti Slephani, prolomarlyris,in morte cis dedicaia?laudessupratemplum Salomonicumextollit.
subeunda pio Cbristo triumphumet gloriam describit-: Childebertumde suaio eamliberalitalecommeadat. 104
cujus inmenioriaiiiPalladiusbasilicamdedicaverat. 67 CAP.XV.—DebaptisterioMogurilia?. 103
CAP.IV.—Basilicam i n honoremsancliMartini a Fausto CAP.XVI.—Sancti Georgii basilicam a Sidonio episcopo
episcopo erectam, et celebrem religione, hoc carmine xdiUcalamcommemorat,ejusquemartyrisgloriamin Oc-
illustrat. Ibid. cidentecelebremcomuiendat. 107
CAP.V.—S.MartiniTuronensisIiberalitatemin delra- CAP.XVII.—Oratorium a Trasaricoin honoremSS.Petri
hendasibi tunica,atque inde vesliendo egeno, celebrat et Pauli, S. MartiniTuronensiset S. Remediiexstructum
hoccariiiine,unaquelociiu quo id actum est rellgionem carmineprosequitur. Ibid.
commendat. Ibid. CAP.XVIII.—S.Mauriciiet sociorumejus triumpbum
CAP.VI.—Leontii,Burdegalensisepiscopi, in basilica canit. 108
S. Martiniexslruenda,et Placidina?,oiim ejus uxoris, in CAP.XIX.—S.HilariiPictaviensisepiscopicontraAria-
eadem ornandaliberalitatemac religionem.commendat; noseonslanliacelebratnr. 109
lnm lociin quo fueral lllainaedificalaamainiialemdescri- CAP.XX.—DeS. Medardiepisc. Novioinensis sancti-
bit. 68 lale et miraculis,itemdebasilicain ejus'honorema Cloia-
S. a
CAP.VII—Templumin honorem Martini, Basilio rio coepta,a Sigebertocompleta. 110
ejusque conjuge restauratum commemorat;aquis quse CAP.XXI.—S.MarLialis, primiLemoviciniepiscopi,lau-
a?dificii locumobrutumtenebantaliodeduclis. 69 des 115
CAP.VIII.—S.VincentiiAginnensismartyriumet glo- MISCELLANEORUM LIBERIII. Ibid.
ria. Leontii ia ejus basilicamliberalilas. lbid. CAPUT PHIMUM.—Acceptis ab Euplironiolilteris, quaa-
CAP.IX.—Supradictabasilicacelebratur. Energumeni tam inde Irctiliampersenseril illi signilicat;niiramillius
salus ad ejusdcmbasilicxdedicalioncmrefertur. 71 humilitalemextollit, seque ejusdemprecibuscominen-
CAP.X.—Basilicam in memoriamS. Nazariimarlyrisa dal. Ibid.
Leontio erectam, marlyrlsque ipsius triumphumcele- CAP.II.—IterumEuphroniosuam gralitudinemsignili-
brat. 72 cat, iiliusin se beneliciisprredicatis.Varias ejusdemvir>
CAP.XI.—Laudes S. DionysiiParisiensis, e t de basilica tules prosequilur,oratqueut prosuispeccatisapudDeuin
ejus a Leonlinamplificala. Ibid. intercedat. 117
CAP.XI!.—BasilicamS. Bibiani,Sanlonensisepiscopi, —
CAP.III. Euphroniogralulatur de il.ius virlutibus,
ab Eusebio coeptama?dificari,Leonlius perfeceral,imii pra?serlimvero de pastoralisolliciludineac diligentia.
ininimumadeamrem Placidina,Leontiiolimuxore,confe- 118
reme. Horumpielas ac munificeutiacommendaiilur. 71 CAP.IV. —'Felici, episcopoNamneticosignificat,se
CAP.XIII—Basilicam S. Eutropiia Leontioinstauratam illiusliuerarumfacundiaet grandiloquioluisseperculsum.
et exornatamrefeit, non sine divinoadnioiiiluel cou- Eumdeni eslollit, ad illumreferre conatusquasab ipso
silio. 76 laudesaccepersl,suumqnefervenlissimumilliuspra?sen-
CAP.XIV.—Calicem a Leonlio et Placidinaa?disacrre lia?desideriumexprimit. 119
oblatumcommemorat. 77 CAP.V.—Adeumdem scribil, narraique ejusopera ac
CAP XV.—Leontiinobilitalem, ppiscopalemgradum, fidearmaBritanuicafugatafuisse. 124
piamquemunilicentiaui celebral, adjunclisPlacidina?lau- CAP.VI.—Adeumdemscrihit, ipsins laudansstudium
dibus. Ibid. in exslruenda el coosecrandabasilicain honoremSS.
CAP.XVI.—Cumquidam, Leontiisedemambiens.ipsum Pelri et Pauii.Dedicationemipsamdescribit. Ibid.
absentem,falsomortuum fuisse divulgasset,Lcontiusque CAP.VII.—Laudes s anctorum quorumreliquia? in Nam-
ex insperatoessetreversus,ejus reditumForluualoshnc netensi basilicareposila?fuerunt.Ejusdembasilica?des-
carminecclebia.it. 80 criptio. 126
CAI'.XVII.—Exinsulaquamincolebat,mitlitmuiniscula CAP.VIII,—Scrlbensad Felicem, laudateum ob ve-
ad PlacidinamForiunaliis, narransse, cum nayigaretad- tustalem ac nobilitatemgeneris uec non ob virlutemet
versoBorea, ad Placidinamipsamappulisse. 85 pastoralemsollicitudinem. 128
CAP.XVIII.—Bissoni, villa?in agro Burdigalensisitre, CAP.IX.—Scribensad eumdem,paschaliafestacelebrat
amcenitatemdescribit, memoratque «dilicia a Leonlio illiusquein lucraiidagente Saxouumdiligentiamcarmine
refecla et exoruata. Ibid. consecral. 130
CAP.XIX.—Vereginis villa?silum, descriptionem,nec- CAP.X.—Sumptiiosissimum in
Felicisopus detorquendo
nona?dificiaqua?instauravilLeonlius,celebrat. 81 Quminiscursucelebral, ac qureinde copia?vicinispopulis
CAP.XX.—KoriunalosPra?iuiacum, Leoutiivillam,per- erant perveniurre,describit. 151
traiisiens,eamdemcelebrat, a l.eontio adiliciis auctam. CAP.XI.—LaudatNicelium, episc. Trevirensem, ob
Ibid. ejus innocentiam,misericordiam,liberalilalem,et pasto-
CAP.XXI.—Egirciifluminisindolem et vaiielalesdescri- ralemsolliciludinem. Ibid.
bit. 8i> C*r.XII,—INiceUicastelliun,supra Mosellamposiium,
 13*5 QIUE 1N HOC TOMOCONTINENTUR. loid
necnoa Nicelii in eodem ornandoac muniendostudiiim ejus pudicitia, patientia, charitas; plebis in illumpius
et eleganliamcelebrat. 135 affectus. 157
CAP.XIII.—Maguericum.Trevirense-n episcopum, lau- CAP. VII.—Calacterici,episc. Carnotensis, amici sui,
datob virtutem, ac diligeotiamin ecclesiasua regenda, immaturammortemdefiet,virlutesquecelebrat. 159
ob comitatemin omnes, ob liberalitaiem in egenoset CAP. VIII.—Chronopii,in sede Petrocoricensimerlui
bospites. 157 laudat genus,mores,eloquenliam,charilatem,curamque
CAP.XIV.—Metlensis urbis descriptio. Villiciejusdem pasloralfm. 160
urbisepiscopi,ad quem scribil, omnimoda? virtutes cele- CAP.IX.—Leonlium, in Burdigalcnsisedemorluum,lau-
brantur. 138 dat, plebiserga eumamoremdesideriumquecelebrans.
CAP.XV.—Teliastichonadeumdem. 159 161
CAP.XVI.—Dislichon ad eumdem. Ibid. CAP. X.—Item epilaphiumLeontiijuoioris,Burdigalen-
CAP.XVII.—Occasione in
cujusdampictura?, qua ales sis episcopi. 162
rostro carpebatuvas,Villici hberalilatemin convivasex- CAP.XI.—Victoriani abbalis, jam mortui, in mullipli-
tollit. Md. candismonachissedulitas,assiduitasin precibus,niiracii-
CAP.XVIII.—Occasione pisciumqui in mensa Villici laquelaudantur. 165
ropiose appositi fueraui, supernam ejusdem vocationem CAP. XII.—Hilarii presbyteri,' v iia funcli,laudat genus,
eommendat. 140 virtutesquesacerdotalesdescribit; socrusEvanlia? o tliciaiu
CAP.XIX.—Charenlinum, Colonire Agrippina?episco- memoriammortuicommeiiiorat. 164
pum, laudatobcharitalemplacidosquemores, nec nonin CAP.XIII.—Epilaphium Servilionis,qui, quondamauli-
templaliberalitatem. Ibid. cus, regias opes rile administraverat;deiude presby-
CAP.XX.—jEgidii.Rfiemensis episcopi.diligentlapaslo- ter faclus, in viduas el pupillos munilicus exsliterat.
ralis, eloquentia,beneliceuna. 111 Ibid.
CAP.XXI.—Salulatorias ad Hilariumepiscopumlitleras CAP.XIV.—Prresidium abbatem,ob doclrinresanctila-
miltit, suamquein absenlenimemoriamet benevoleutiam tem diligenliamquepastoralem,jam mortuumcominen-
declarat. 1f2 dat. 165
CAP.XXII.—AdBerlichramnnmepiscopumscribens, CAP. XV.—Bobolenum diaconum, dum somno indulget,
in
ejus benevolenliam omoeslaudat,pra?sertim vero in se, a sicarioictusecuris occisum,deffet. IbiU.
quodin rhedamab ipso fuerit exceptus. Ibid. CAP.XVI.—Altiti,quijamsenioconfi?ctusobierat,funus
CAP.XXIII.—Elucubrala a Berlichramnopoemala, se prosequiturhoccarmine,ejusqiiedoles, tola Galliacele-
excepisseipsi signilicat,opnsque parlim laudat, partim bres, exlollit. 166
reprehendit. 115 CAP. XVII.—Arcadium adhucjuvenem,immaturamorte
CAP.XXIV.—Scribens ad Agricolamepiscopum,paren- occupalum,funebricarminecohonestat. Ibid.
tis illiusin se beneDciacommemorat,rogans ut qurepa- CAP.XVIII.— Basilii demorluilaudat eloquenliam,
tris diligenliasata fueranliu sese, hrecfiliusalal et perfi- doclriuam,liberalitalem,susceplasab eodem in Hispa-
ciat. 111 niamlegationes,el iniioceuliamin publicisgerendismu-
CAP.XXV.—Srribensf>d Felicem,episcopumBiturigen- neribuscommcmorat,quamqueregibuset populischarus
sem, lurrim,quamilleconstruemlamcuraverat ad conti- essetostendit. 167
nendumfhristi corpus,carminecelebrat. Ibid. CAP.XIX.—Aracharium, qui regia in aufa clarusfuerat,
CAP.XXVI.—Aviti ad
episcopi, quem scribit,hospitali- regique charus et jucundus, adbuc florenteatale hinc
lalem diligentiamquepasloralemcelebrat, missatum ad morteereplum,deffet. Ibid.
»e tumad Agnelemet Radeguudemmunera commemo- CAP.XX.—Brumuchium, polentemvirum, duma lega-
,ans. 113 tione qua perfunclusfuerat, revertilur in Gallias,morte
CAP.XXVII.—Avitn, in ilinere oppressiim,prosequiturlugubri carmine,illum
qni a se contenderatut versiculos laudans
scriberet, narrateidem se salis fecisse,propriamlingua? ob eloquenliamac prtnientiam, unaque Fri-
.nopiamvniisdicenscompensari. tbid. gia? uxoris in curando funere conjugisdiligenliamcom-
CAP.XXVIIL—Eidein scribeus, illiusmiramindolemio mendat. 108
conciliaodischarilate animis, pra?cipuevero in omnes CAP.XXI.—LaudatAvolumob pielatem ac religionem
muniOcenlijin, in se verobeaevolentiamcelebrat. 116 in sacrasades, obhberalitatemiu pauperes,muuificen-
CAP.XXIX.—Agerici,episcopi Veroduni, heiieflcen- tiamin cives. Ibid.
tiam, virtutespastorales,alque in templa munilicentiam CAP.XXIL—Infantium lumulum, qni, ut videtnr,uno
audat. 117 partu cditi, alter maturius,quinquennisalter decesseral,
CAP.XXX.—Ejusdem Agericidoctrlna Imirabilis, m undi el in idem sepulcrum,iu quod el mater eorum,fuerant
conlemplus,innocentia,liberalitas. Ibicl. illati,funebricarminecohonestat. 169
CAP.XXXI.—Ad Ampbionempresbyterum scribit, cujus CAP. X XIII. — Julianum, qui mercaluram quondam
faudatmorespiosac suaves,prudentiam,lirmiiatem animi, exercuerat, deinde partas opes efTuderatin hospites et
oospitaliialem. 118 egenos, jam moruium, laudat hoc carmine. Joannis
ad
CAP.XXXII.—Paterinabbalis, qnem scriliit, sancli- liliiin palremdemortuumcliarilalemel diligeoliamcom-
inoniamlaudat, lumveuiamrogal, si quid sibi erroris in inendat. Ibid.
codiccmirrepserit, quem ejusdem jussu emendaudum CAP.XXIV.— Orientiom,qui in regis aula principem
susceperal. 119 locumoblinueratdignilatiset gratia?, vilafunctumlaudat
. CAP.XXXIII.—Fortunatus, e marilima qua degebat ob prudenliam,justitiam ac moderatiooem.Tum Nicatiae
in
ora, salnlemscribilDraconi diacouo, suamque in illum nxorisin curandomarilifunere, et ia ejus memoria co-
benevoleiiliamdeclarat. Ibid. lenda,solliciludinem ostendit. 170
CAP.XXXIV— ArchidiaconoMeldensi,qui ad se, uon- —
CAP.XXV. Theodechildemreginam, vita funclam,
dumde facienotum,muslummiserat,graliasagil. 150 egregie laudatob regiamslirpemet atlinitatein, ob libe-
CAP.XXXV.—Iterfacturus, hoc poema millit Joanni ralitatemin paupereset in lemplamuniliceiilinn. Ibid.
diacouo,per eum ccmmunibusamicis salutemscribens. CAP.XXVI.— Vilithutam,nobilemmulierem, e. gente
Ibid. tameoac slirpe barbarorum, in pariendouna cum prole
CAP.XXXVI—SeAntbemioexcusat, quod, ne somnum exstinctam,lamenlalur.De supremojudicioobiler disse-
ejus violaret,ipso insalutaloexcesserit. Ibid. rit; tum, ex prresente Vilithuta?felicitate supcrstitem
CAP. X XXVII. — Sindulphum diaconumad patienliam conjugemconsolari conalur. 172
horiaiur, affirmans n ihil grave esse amauti., 151 CAP. XXVII. — Euphrasiam, n obilissimam feminam,bo-
MISCELLANEORUMLIBERIV. Ibid. nis aclibuscumulatam,mortalemhanc vitamcum immor-
CAPIIT PWMUM.—Evemeri, Namnetensisepiscopi,jam talilatecommulassegratulatur.Ejusdemcharitatemet no-
morlui laudat nobilitatem,mansueludiuem,cbaritatem bilitatemcelebrans. 176
omnimodam. Ibid. CAP.XXVIII.—Eusebiam,quredecennis,jam virode-
. CAP.II.—Gregorii,Lingonensisepiscopi,etlammorlui, sponsa,immalureobierat, lugubri hoc caruiiuemortuam • 177
laudatgenus,virlutes pastorales,mirarula. 153 lamenialur.
CAP.III.—Item epitapliiumTetrici, Lingonensisepisco- MISCELLANEORUM LIBERQUINTUS. Ibid.
pi, cujusvirtulibuspasloralibuslaudalis,reguui populi et CAPUT pnuiDM. — Manini, episcopiGallicia?,ad quem
iu ipsumbenevolenliacommemoratur. 151 scribil, virtulescum deliciisparadisicomparat;cujusac-
CAP.IV.—ItemepilaphiumGalli,Arvernorumepiscopi; ceplislitleris, qua se Iretiliaperfusumsenserit declarat,
ejusa pueriliamundicoiilemptus,Tlieodoriciineumbe- ac obiter eloqueutiamejus etdoctrinam laudat, scque
nevolenlia,ipsiusvirlutespastorales. Ibid. necnon Agnelem et ttadegundemipsius precibus coin-
CAP.V.—Rnricios,avum et nepotem, ambosepiscopos mendat. Ibid.
I.erriovicinos, vita funclos.impenselaudal,ipsorum saucii- CAP. II. — Eidem scribens, dicit, quemadmodtimapo-
talemafnrinans. 1SG slolisvarireorbis terrarum parles distribulretiierunt, ila
CAP.VI.—ItemepiiaphiumExotii,episcopiLemovicini: MartinoGalkccinniliviuilusdalamfuisse,in qua calholki
 1347 ORDO RERUM I3is
• dogmatisverilatemsereret. Se necnon CAP.IV. — Charibertldotes drrinimodasrecenset aique
Agnetemet Rade-
gundemejus precibiiscommendal. 181 extolht. 210
—
CAP.III AdTuronicosscribens,Gregorii, Turooensis CAP.V. — Theodecbildemreginaih egregle laudat ob
episeopi, in Ecclesiarnsuam adventum prosequitur hoc regii generis nobilitatem, obcOmilatemac liberalitatem
carinfine,illiusqueex prresetitia,doctrina,vigitantia,bona in egenos,et in sacrasa?desmunificentiam. 213
omniaTurOoerisipopuloauguratur. 181 CAP.Vt. — Bertechildem,sive fierthildem, sanctimo*
CAP.IV. — In nitalitio Gregoriiepiscopi. 183 nialemfeminam,ob pudicitiamcommendat, ob liberalila-
—
CAP.V. RespondelGregorioTuronensi,qui a se ma- tem in egenoset capiivos,ob desplcienliamrerum cad<j-
gnopere CoAtenderat ut egregiumAvili,Arvernensisepl- carum. 214
scnpi, factuin[0converteudisad ClirlstumJesum plusquam CAP.VII. — Celesuinlha?,Atlianagildifllise, qua? Chil-
quingentisJud.eis,carmiue celebraret; atque eidein se periconupseral,necemacerbamprosequiturlioccarmine,
satisfecissescribit, rnisso, quod liuic episLola?subnexum in quo et Goisuiritba?, matris ejus, lacrymas,etalioruni ia
eat, poemate. 186 Celesuiutha?,funeredoloremac queslus acerbissimosde-
CAP.VI. — Scribensad Syagrium,episcopumAuguslo- scribit. 215
dunensem, narrat Forlunatus, cum ipse, longojam spalio, CAP. VIII,—Horli a Childeberto rege oiimconsiii,quique
desuevisselab elucubrand&carminibus,sibi repenle pa- tum ab Ultrogolha,ejus conjuget,tenebalur, amoenilalem
trem aslitisse, graviter laboranlem pro captivofillo, ab describit; inde occasionemsumitad Cliildebertiipsiuslau-
eoque iuerliamsuamac desidiamfuisse excussam: hujus des celebrandas. — 220
itaque patris et miserabilis fllii causam Syagrio coht- CAP. I X. CumFortunatusad vilUmCantumvenisset,
nieudat.Acrostichumcarmehde Redempioremittit. 191 suam in comedendtspomisvoracitaiem lepide describit.
CAP.VII. — Carmende qUoin pra?cedentiepistola.195 Ibid.
CAP.VIII. — KespondetFelici, episeopoNamnetico, CAP.X. — Fortunalus, cuni Mettin venisset, illic lin-
qui se rus iuvilaverai.Describitvill.eilliussitumet amoe- trem, quo veliebatur, per injuriam sibi ablatum a regio
nitateni; ei lamen Felicis ipsiuspraesentiamet aspeclum coquo narrat fuisse,cujus formamet munuslepidedescri-
anteponit. — 197 bit. Tum Sigiberti et ministroram ejuS, Gogoniset Pa-
CAP.IX. Gregorium, ah itinere Turones reversiim puli, humanilatemet munificenliamerg» se comme-
gralulatur : eidem se et epislola?pbrlitorem commen- morat. 227
dai. 198 CAP.XI. — Suam in Dynamiumabseniem benevo.en-
CAP.'X.—Gregoriumsalutatmissocarmine, et ejusdein tiamac desideriuindeclarat,atqueparettide se menioriam,
Iaudatvirtutem ac doctrioam| epistola?brevitatem excu- amicitia?nomineac jure, ab eodemeftlagiiai;postremo ut
sat, ac eamdemamoris magnitudinecorapensari aflirmat. ad se redeat horlatUr. 229
Ibid. CAP.XII. —Mediaa?staleFortunatus venamsibi loci-
CAP.XI. — Eidemgratiasagit pro carminibus quibus- dendamcuraverat.Manu itaque impediri qoomiouspoe*
dam, scriptis, ut videtur, a Gregorio, acsibi commodatis; mata consctibat,ad Dynamiumconquerilur.Suamin eu_*
porliloremepistofre commendat. Ibid. dem benevoleiitiaiiilestalur pluribus. Ibid.
CAP.XII.— Gregorio, qul se Tnronesinvilaverat, ex- MISCELLANEORUM LIBERSEPTIMUS. 231
cusalionemprrclendit,quodab alio, item episcopo,qno- CAPUT PHIUUM. —Gogouemlaudai, ob ejus eloquentiam,
minus iret retineretur; tuin rogal ut, ob pacisstudium, munificentiam,prudeniiam, a?quabilitaleinaniini, pieta-
veniamnon euntl indnlgeat. 199 tem ac forma?venuslatein.Sigiberti regis in eodem sibi
—
CAP.XIII. Gregorioscribit, virtutem ejus laudans, niinistro seligendojudiciumcommendat. Ibid.
mulieremque,quama Gregoriocommendatamacceperat, CAP. I I. — Gogonisin se beneliciacommemorat}eidem
ad illumreverletitempariter commendat. Ibid. excusat quod ad cceoaminvilalusnon venirel. 234
—
CAP.XIV. Suamin Gregoriumcharitatemipsi decla- —
CAP.III. Gogoni se purgat Fortunalus, ad culpani
rat, atque eidemPictavumincolumemse pervenisse nun- quam sibi is ascribebal in eumdein rejicit, nihilolamen
tiat, cumquidem, a Turonensturbe digressus, per vias miuus incoluineinet integram amicitia?gratiam maneo
glacie constratas dilliciliac periculosoilinere usus fuis- oslendens. Ibid.
set. Ibid. CAP. IV.—Nubesac ventosrogat poetaquid agat Gogo,
CAP.XV.— Scribensad eumdem,ejus virlntem,et do- et ubinam locorum commoretur.Tum ipsi per eosdem
clrinam laudat, nec non suam in ipsum benevolentiam mittit salutem. 235
eontestatur. 200 CAP. V. — Bodegisilum ducem laudatob eloquii suavi-
CAP.XVI.— Gratiasagil Gregorioquodpoma suis cum tatem et gratiaui, ob morumel indofiscomitatem, ob ad-
surculissibi donomisisset. Ibid. minfstralasflde, justitia, innocentia proviucias;lum alias
—
CAP.XVII. Fortunatus cumvenisset ad eum locum ejusdemvirtutes commendat. 237
in quo arbor illastabat qua?radicilusqnoodamavulsa , ex CAP. VI. — Palialinam, flliamGallomagni,uxorem Go-
S- Martini a
precibuset virtute refloruerat,et qua medela degisili, laudat Forlunatushoc poemate, et ejus egregiam
aegrispelebatur, conslitil, parentumquorumdamlacrymij fdrmam,pari cum ingenioel eloquiisuavitatecoojnnctam,
qui puellam tiliainsibi raptam miserabiliter commendat. 2,",9
Ijerculsns,
amentabantur.Rem itaque narrat Gregorio,ac, ut ab- CAP.VII —Laudat Lupomducem; omnimodasvirlules
ductafiliaparentibussuis restituatur, ejusdem operam et ac dotes ejus recenset; ipsiusin Sigibertummerila, Sigi-
auctoritatemimploral. Ibid. bertique in euin benevolentiamdeclarat. 210
—
CAP.XVIII. Laudatpietaiem Gregoriiatque illi se et —
CAP.VIII. Laeliriatnquamex alato sibi nuntiode in-
peregrioumhominem commendat. 201 tegra Lupisalute perceperal, hoccarmioeFortunatosde-
—
CAP.XIX. Gregoriidoles celebrat, seque iterum illi clarat; tum ejusdem Lupi virlutes et egregias Liudes
commeodat. Ibid. complectitur. 2*3
CAP. X X. — AcceptisGregoriilitteris, qua? bona eum- CAP. I X. — Lnpogratias agit pro missisad se lilteris ac
dem valeludinefrui nuntiabant,quaula inde laetitiaaffe- muniribus. Suum ab Ilalia discessum commemorat,ac
ctus fuerit ostendit, alque orat ut sit in scribendo pro- conquerilur nullas interea a propinquis niissas litteras
lixior. 202 ad se pervenisse,quorumin charilaleuiLupumsibisucces-
—
CAP.XXI. Peregrinum liominem,nationeItalum, in sisse dicit. 243
ltaliamrevertentein, episcopiscommendat,quo necessa- CAP.X. — Magnulfum,Lupi fralrem, laudat ob juris
riuni eidemviaticum,aliaque ad iler conticieudumadiu- prudenliamel iu populisregendisrequilaiein.Lilterarum
menta suppeditent. Ibid. deiude brevitatem excusat. 216
—
CAP.XXII. Aredium abbatem, quem prsesenlianon CAP. —
XI. Jovinum,provincia?rectorem, argu t diu-
poterat, litteris se dicit couvenire, ejusque se precihus minussibi ac in rescribendolarditalis.
turni sileulii Hogat ul, cum
sludiosecommendai. Ibid. liceat ejus frui et
prresentia aspeclu, hoc sul
MISCELLANEORUM LIBERSEXTUS. 203 desiderium,— mississaltem liileris, level ac soletur. 247
CAPUT —
PRIMUM.Sigiberli regis cumBrunichilde,Alha- CAP.XII. Vita?bumana?hrevitatemet inanilatemde-
nagildelilia, nuptiascelebrat.Totiusregui orlani ex hisce scribit: unampielatetnomnibusaffirmans. morlabbusrcbus super-
nupliislaeliliam,regiamque in hiscelebraudismuniflcen- stilem esse, ac mullo pra?stare Inde Jovinum
tiam declarat. 203 iucusat, ac leniler perstringit, quod tam brevi vita, oihil
CAP.U. — Epilhalamiumr.anil in Sigiberli et Bruui- ad se litlerarummitterel,quas ab eoavidissimeexspectare
childisnuptias; laudaiaqueprimumSigiberti conlineutia, signilical. — Ibid.
dein fuducilCupidinemelVenerem, ifluraSigilierli,hanc CAP.XIII. Timideac repugnanterse ad Felicempoe-
Brunichildis,in laudibusprredicandisinter se cerlaules. seos lande praslaiiteiii, ait accedere. Sodalilatislamen,
Fausla laudemutrisque ominalur. 201 qua?inlerfuerat, conjunctioiie,ac commuuispatria?neces-
CAP.III. — Sigiberlivirtutes ac laudes belllcas effert siludiae fretus, eumdem sequeuli poematc inlcrpellat.
pluribus, ac Brunichildemconjugemab Arianoerrore ad —
250
catholicidogmatisverilatemconversamgratulalur. 208 CAP.XIV. Se a Mummulenoin itinere hospitio ex-
 1319 -Qu_. IN HOC TOSrlOCONtlNENttR. l&O
eoplumfuissenarrat: StOm&chl cradilatem,quamex cibo- i;oram, et in primissanciissftriiB Delparresiiffrigiaadrer-
rum copia, et pra?cipuepersicoruinpomorumesu con- sus communishoslisinsidiassibi precatur.PcstremoNu-
traxerat, lepide describil.Mummulenumipsum egregie minismagnificeuliam commendat. ' 285
commendat. 251 CAP. X .— Radegundemlaudat ob despeclummtfndum
—
CAP.XV. Cnmexspeclarel Fortunatustit a Berulfo :ac regnum,atque ejus pietati et labonbns paremiu ccelo
ad prandiumihviiarelur,duplici interea So farttenarrat mercedern raluramauguratur. 286
laborasse. Ad extremum fausia prO ipso ac la?taoinina CAP. X t. — Kxcusai se Radegnmli,quod violas polius
facit. 252 quain lilia ac rosasad eamdero muneri luitlat. Ipsas violas
—
CAP.XVI. Cnndonemdomesticuihlandat ob honores commeudalex coloiis odorisqueprresianlia, atqiie iude
quos"virtutepromerueral,quosqiiegiadalimsub diversis tamr. eamdem,necnonAgneLeui,ad virtuiemexcolendamhor-
Ausirasia? regibUs fueratconserulils. 253 Ibid.
—
CAP.XVII. Excusatfitteraruai brevitatemForluna- CA*. X II. — Post hiememflorigerUmver ait adveulas-
tus, ac sua? in Gumloarium benevolenliae v ix ullam pagi- se, et inde Radegundisel Agnelisin allaribusexornaadis
aam esse paremafSrmal.Laudatdeinde Gundoarium.251 sludiumcornmeiidat,quorum speciemac mullipliceinvr<-
CAP.XVIII.— SuaminFlaviunsediilitatemac iu mit- rielatemfestiveet — eleganler describit. 287
lendis ad ipsum liiteris ifilige.iiti.iniconimemorat;tum CAP. XUI. Finres millit ad Radegundem, muneris
eum amiceincusatquod irihil ad sese litterarum remitlat, parvitalemexcusaus;quoruinoccasionead cwlestiumre-
rogatque ul adse rescribat. 253 rum spemac cogitatiouemeamdemerigit. Ibiil.
CAP.XIX.—Klaviet Kvodiifralrum germanamin ea- CAP.XIV.— Radegundem,cum in eo esset ut sese
dem corporomsimilitucKue charitatemelconcordiamcom- concluderet,sunmin illamdesideriumdeclarat. 288
mendat,quibusse tertiumaddilum esse a c
aflirmat, poscit CAP. XV. — a
Hadegundem suorecessu jam reversam,
ut ad bunc amoreinarcliusvinciendum vellitteraum col- hoccarmine gralulatur.Eadeinreduce, sibi omniarello-
loquiaaccedant. 256 ruisse profitulur,totiusqueanui uberlatemin ejusdemre-
—
CAP.XX. Sua.n in Sigismundumsolliciludinemde- ditu siliirepra?sental3iii fuisse. Ibid.
ac
clarat, petitque utsede llalia? Germania?rebus, cu- nerii CAP. XVI. — CumFortuoatusrure febrilaboraret, Leo-
jusmodierant— tunCfaciatcerliorem. 257 presbyterum a GregorioTuronensiadse oarrat mis-
CAP.XXI. AcceplisSigismundi«t Aregisilifratrum sum fuisse,a quo ad sacraMartinifesla celebranda iuvt-
litteris, qua fueritIretitiaaffectus declarat, alque ex eo- tarelur. _gritudinem suam describit, eamque refert,
rnm inGalliasadventufaustasibiomniaorfiinatur. Ibid. sudoreobortocessisse. Ibid.
CAP.XXII.— Regi et fjus miuistris (iuter quos erat CAP.XVII.—FortunatusIIOC in carmineGregoriiopem
Boso)incolumilatein ac fauslilatema Numiue precatur, e adversus grave incommodum,quod in moiiaslerium,ut
fiorenlisregni regisque fortunaaugurans, Itosouemquo- videtur,Pictavienseirrrpserat, implorat. 289
que ipsum diu felicemel incolumem futurum. 258 . CAP. X VIII. — Forlunatuseamdemrem quamsuperiori
CAP.XXIII.—Paternumlaudatex nominisetymologia, carmine Gregorio commendat, missoad cumcem con-
et ejus in se liberalitatemcommemorat. Ibid. presbylero suo, ac rogat per beala?Radegundisvota ac
CAP.XXIV.— Occasionequarumdamparopsidum ar- memoriam, ut monasteriiejus afflictisrebus succurrat.
gentearum,ac verborumiisdeminscriptorum,Forlunatus
XIX. — Ibid.
ac
integritatem purilalem animiex illo opere ac maleria CAP. Scribilhoc poema FortuDatus s ub Jusiiua?
legenti commendat. Ibid. persona ac nomine,eaquerogaiGregorium ul per ipsum
—
CAP.XXV. Convivam ad 'domesticasac et
vulgares patri commendetur, avia?graliasreferat, quod ea ad se
epulasinvitaiom, l auie exceptum fuisseostendit. 239 advenisset. 290
CAP. X XVI. — Poetam quemdam a seriis curisad con- CAP. XX. — Acceptis lilteris a Gregorio, deque bona
vivilfestivitalem invitat. . Ibid. ejusdemvaletudinecerliorfaclus,se inprimistetatum de-
CAP.XXVII.— Exvita?brevitate et infirmitafevirtu- clarat Fortunatus, — seque eidem commendat. Ibid.
tes auimiac coelestes d eliciascommendat. Ibid. CAP. XXI. Gregoriivirlulem, celebritaiemet pasto-
A
CAP.XXVIII.— strepitu negoliis ac forensibus quem- ralem sollicitudinem laudat. 291
damadconviviijucuudiiatem ac securiiateniinvltat. Ibid. CAP. X XII. — Suamin Gregoriumseduliiatemac stu-
CAP.XXIX.—Rogaiconvivamul, litium ac jurgiorum diumdeclarat,ejusque se precibuscomuieodat. Ibid.
depositisstudiis,liberumac tranquillumanimumad cou- CAP.XXIII.— Ad eumdem. Ibsd.
viviumafferat. Ibid. CAP. —
XXIV. Nullamfacundiamlantamesse dicii, qua
CAP.XXX. — Invilat ac
qucmdara, flagitat ut quam pares Gregoriopro ejus iu se iiiuuificentia gratias agere
magnanimitatem habet in rebus bellicis, eamdem ad cai- possit. Ibid.
ces afTeral.Conviviumsuum uon tam ex cibisquam ex CAP.XXV.— Graliasagit Gregorioproagro ad privatas
benevolenliacommendat. 260 sibi impensascollalo.Agruindeiude ipsumdescribil. 292
— se
CAP.XXXI. Galacloriocomili, sa?piusoptassenar- CAP.XXVI.— Graliasitemagit pro impeusasibi agelli
rat ut nauta fleret, quo Burdegalamorius perveniret, parte; Gregorii muniticeniiamexiollit. Ibid.
illumque inviseret.Tum toti Galacioni d omni tausta pre- CAP. XXVII. — Suamin accipiendisGregoriilitteris loe-
caius,ipsumrogat ut se Burdegalensiponliflci commen- litiamdeclarat.Missas ad se oiveaspelies, quibuspro ca-
det. lbid. llgis uteretur gratulaiitermemorat. Ibid.
MISCELLANEORUM LIBEROCTAVUS. 201 MISCELLANEORUM LIBEKNONUS. 293
CAPCT PRIMUM. — Scribit Fortunaliis ad poetas et oraio- CAPCT PRIMUM. — Brinnacensis synodipatres afloquitur
res universim, et noininatinad Cliristianos,de fortuua poscitqueabeis veniamut sibi liceal de Chilpericilaudi-
suaetconditione;tum,occasionedala, Radegimdemegre- bus dicere, quem omuimodisimpense prosequitur elo-
gie laudat, cujus volisac precibus in Galliase narrat re- giis. I Ibid.
iuansisse;singulos iuvitat ad extremum quo pia cannina CAP. II.—Ad et
Cbilpericum Fredegundemde morte
aclitteras miltant adeauidmnUadegundeui. Itid. puerorum— carmeucousolatorium. 298
CAP.II. — Instantedie quoad Ger.nanum,Parisiensem CAP.III. A specieverisineunlis ac feslorumpascha-
aotistitem, sibi eral proliciscendum,Radegundisamore lium gaudiis Chilpericumet Fredegundem hortatur ut,
rsfert se quodammodo ha?sitare.Quimvisilaque a Uade- ouinimoeroredeposito,adalacritatemreverlanlur. 503
gande corporalitererataflirmat. abfuiurus,a.iiinoseinper tarnen CAP.IV. — De morteClddoberti,quem bodat, mortem
•3 pnesentemfuturum 263 ejus defleodamesse negans,ut quiparvuset innocensde-
(CAP.III.— HymnusdenativilaleDomini. 261 ccsseiit. Ibid.
—
CAP.IV. De sanctaMaria. 265 CAP.V. — EpilapbiumDagoberti, alius Chifpericiet
CAP.V.— Iterumde S. Maria. 266 Fredegundisfilii,quem felicempraedicatquod vix bapti-
CAP.VI. — In hoc ad
poemate Agnetem abbatissam di- zatus obierit. 304
recto, cttdfstium spiriluumchori,aliorumqae sanctorum CAP. V I.— Gregorio carmina mitlit, spatiumrequirens
coetuset festa describuntur.Laudatur Radegundis.Chri- adversusSapphicos,quosposcebatur,pangendos. 305
sins inter sanctosvirginitatempraedicansinducilur, ac CAP.VII. —Gregoriomitlit versus Sapphicos.Missnm
quauloillaconjugio
— prremineatdeclaratur. 266 ab eodemad se libeliumcommemorat,quem se vix intel-
de
CAP.VII. Vaticinia Virginispartu edita percen- lexisseprotitelur.Postremoipse suumlibellumalloquilur,
set; atqne alia ilem refert oracnlaad Christum, Irucliim eique mandat— ut ad Gregnriumpergat. Ihid*
Tentrisejus,spectanli.i;rusiusdeinde persequiturejusdem CAP. V III. Baudowaldum episcopum, c larum dignita-
virginisDeiparae l audes, ac cceleslisin illam miiitia?, ac lis gradu et studiorum culluraac scientia, neciion pietate
lotiusnaluraeobsequiumdcscribit. 276 florentem,salutat,sequeejusprecibuscommendat. 307
CAP.VIII.— Virginitatemlaudat, ac virginumin coelo CAP.IX. — Sidoniumepiscopum,Moguntina? Ecclesiae,
felicitatemet gloriamdescribit.Hiuc virgineshortalurad suojam pastoreorbata?,prrelectuin,graiulatur,ejus dotes
tuendamcastimoniam siveanimisive corpors. 281 coinmemorans. 3C8
CAP.IX.—Sanctoiumin cceloglori.iracommeaiorat,ac CAP.X. — Ragnemundogralias agit, Hadeguudiset
15-31 ORDO RERUM QIUE 1N HOC TOMO CO.NTINENTUR. K52
Agnetisnomiriepro missaparopsidede Pario marmore, DEVITAS. MARTINILIBRIQUATUOR.
proquegemmisquas ad ornandamsanctamcrueemmona- DE EXCIDIOTHURINGL-E. : 503
427
terii Pictaviensismuneremiserat. 509 LIBER PRIMUS. —ForlunatusexcidiumThuringia?descri-
CAP.XI. —Droctoveumabbalem,disciputumet imila- bit sub personaac nomine Radegundis,fratrem iiiiuste
toremS. GermanlParisiensis,laudat. 510 occisumlugensRadegundesindiicitur.Poslremohsecallo-
CAP". —
XII. Ad Faramundumscribens,lilterisse illum quilur librum, ac orat ut exsullbuspropinquissafutem
non
conveniredicit,quempra?sentia polerat; rogat ut se dicat ibid.
regibuscommendet, atque lilterisrescribat. Ibid. LiiiEnSECCNDUS. — Hoc poemasuum Fortunatusa gloria
CAP.XIII. — Lupumet Waldonemdiaconosamicissime saoctreTriuiiatisauspicatur;lum JusLiniiinp. laudes pro-
salutat, oransut se regibusaliisquecommendent. Ibid. sequitur.DeindeSophiamAugustamlaudat,a qua partem
CAP.XIV. —MartyremLaurenliilm,qui vivusprodigiis dominica? crucisdonomissamRadegundifuissecommemo-
etvirlulibus inclaruerat,vel morluum populis opitulari rat. 45!
narrat; cujus in basilicaexslruenda excisam jam trabem LIBEH T EBTIUS. — Radegundesdolorem suum exprimit
ait excrevisse,indequedempla
' frustaeascorum oculislu- pro Tburingia? excidio ac gentis sure clade;tum spera
men reddidisse. 311 suam,quam in germano fratre et Hamelfredopatruele
—
CAP.XV. Lfgneumquoddamaadificium,ob artilicii positamhabehat.una cumillis exsliiiclainfuisse dicit, et
prrestanliam,mullose narrat a?neisac lapideisaedibusan- eorumcasumdeflel acerbissime. ' 433
leferre: Sequitura?dificiidescriptio. 312 VBNANTll FORTUNATt OPERUM PARS
CAP.XVI.— Clirodiniducislaudes. lbid. SECUNDA.
MISCKLLANEORUM LIBERDECIMUS. 513
. CAPCIPRIMUM.— ExposilioOrationisUoinini. lbid. In VilamS. Hilarii Pictaviensisprwmonitio. 457
CAP.II.— AdMummulenum epislola,vel ad salularem VITAS. HILAKII. 459
virum. 5— VITAS. GEKMANI PARISIENSIS. 153
—
CAP.III. Alia. 523 VITAS. ALBINI,ANDEGAVENSIS EPICCOPI. 47^
CAP.IV.—Alia. 520 VITAS. PATEH-NI, ABRINCE?.SIS EPISCOPI. 487
—
CAP.V. De oratorioArlanensi. 528 VITA S. RADEGUNDIS RCGIN-B. 497
—
CAP.VI. De ecciesiaTurouica. Ibil. VITAS. AMANTIL RLTHENENSIS EPISCOPI. 513
CAP.VII. — Ad Childebenumregem et Brunichildem, VITAS. REMIGII,RHEMENSIS EPISCOPI. 527
de NatalisanctiMarlinipontificisTuronici. 531 VITAS. MEDAUDI, NOUOMEN-IS EPISJOPI. 553
CAP.VIII.— Adcosdem. 533 VITAS. MARCELLI, PARISIENSIS EPISCOPI. 541
—
CAP.IX. Item adChildeberlum. 551 VlTAS. LEOBINI,CARNOTENSIS EPISCOPI. 519
—
CAP.X. De Navigiosuo. 335 VITAS. MAURILH, ANDEGAVENSIS EPISCOPI. 565
—
CAP.XI. De oralorioArlanensi. 538 PASSIO SS.MM. DlOXysiI, RUSIICIET ELEUTHEr
CAP.XII.—Versussuper mensa villa in sancti Martiui BII, QUIPASSl SUNT PARISIISVII 1 DUS
OcTOBRIS. 5;t
ante descriptoresfacti. Ibid. In exvosiiionem symboli F ortunati. 583
—
CAP.XIII. Pro puellaa judicibuscaptaad Gregorium EXPOSITIOFIIJEI CATHOLIC^E. 585
episcopum. — -310 VERSUSINEDITI. 591
CAP.XIV. Pro eademre ad Romulphum. Ibid. DEFENSOR.
CAP.XV.— Pro eademre ad Gallieaum. Ibid. Notitia hislocica. * K9?)
CAP.XVI.— Pro eademre ad Florentinum. 311 SCINTILLARUM LIBER. S97
CAP.XVII.—Ad episcoposin commendationepere- EVANTIUS ABBAS.
grini. Ibid. EPISTOLAUNICA.contra
CAP.XVIII.— De Platone episcopo. 312 immundura eosquisanguinemammalium
CAP.XIX.— Ad Armentariammairem GregoriiTuro- e sse judicanl, et carnem inundamesse diciint.
nensis. Ibid. 719
CAP.XX.— Sigoaldopro comilaluejus. 313 SS. ARCULFUSET ADAMANUS.
CAP.XXI.—AdSigoaldumcomitem,quodpauperespro Notiliain S. Arculfum. 721
Ibid. Noliliain S. Adamanum. 723
rege paverit — VITA S. AUCTORE S. ADAMANO. 723
CAP.XXII. De prandiodefensoris. 311 COLUMR/E,
—
CAP.XXIII.— AdGalactoriumcomiipm. 315 LIBER P BIMUS. De proplieticisrevelalionibus. 727
LIBERSEC NDUS. — De virtulummiraculis. 713
MISCELLANEORUM LIBERUNDECIMUS. Ibid.
CAPUT PHIMUM.— Exposiliosymboli. Ibid. ituLIBER TERTICS—De
S. Columba?.
ajigelicisapparitionibus,el de trans-
CAP.II. — AdDomnamRadegundem. 351 739
CAP.III. —Ad eamdemde natalitioabbalissre. >352 Mabillonii observationes in librumsequentem. 775
CAP.IV.—Adeamdem,ut vinumbibat. Ibid. DELOCIS SANCTIS, AUCTORE S. ADAMANO. 779
CAP.V. — Adabbatissam,de natalisuo. tbid. LIBER P RIMUS. Ibid.
CAP.VI.—Adeamdem. 353 LlBER S ECUNDIS. 79S
CAP.VII. — Ad eamdem. Ibid. I.IBERTERTIUS. 807
CAP.VIII.— Adeamdem. 554 CANONES ADAMANI. 813
CAP.IX.— Pro eulogiistransmissis. Ibid. CRISCONIUS.
—
CAP.X. Pro eademre. 355 Notitia hislorica. 813
—
CAP.XI. Defloribus. Ibid. BREVTATIO CANONUM FULGENTlt FERRA1SDI.
CAP.XII. — Pro eulogiis. Ibid. 817
—
CAP.XIII. Pro Castaneis. 3S6 BREVIARIUM CANONICUM. 829
CAP.XIV.—Prolacte. Ibid. AUCTORTNCERTUSio^nomineMAGISTER.
—
CAP.XV. Aliudpro lacte. Ibid.
CAP.XVI.— Pro prandio. Ibid. REGULAADMONACHOS. 913
CAP.XVII.— De muneresuo. 557 ProloijusReguto?. Ibid.
CAP.XVIII.- Pro prunellis. Ibid. IKC»IT THEMA. 91S
CAP.XIX.— Pro aliisdeliciiset lacte. INCIPIT
Ibid. chorum de Generibus,vel potius, de Actuct Vilamona-
CAP.XX.—Pro oviset prunis. 558 in coenobiis. 951
CAP.XXI.— De absentiasua. Ibid. INCIPIT Regulaquadragesimalis. 1013
CAP.XXII.— Deconvivio. Ibid. ANONYMUS.
CAP.XXIII.— De eademre. Ibid. Observafocrilica in Rey:lam sequcntem. 1053
CAP.XXIV.—De versibus. Ibid. REGULAADVIKGINES. Ibid.
—
CAP.XXV. De eademre. 359 ALIUS ANONTMUS.
—
CAP.XXVI. Demuneresuo. Ibid. SERMOBEDECEM VIBGINIBUS. 1071
CAP.XXVII.— De ilinere suo. 560 VARII AUCTORES.
CAP.XXVIII,— Aliudde Hiueresuo. 361
CAP.XXIX,— Vota pro rege tempore consecrationis MONUMENTA ECCLESIASTICA S^ECDLORCM VIIETVIII
si.33. 562 QUASl LSTERMEBIA. 1077

FINIS TOMl OCtOGESlStlOCTAVt.